Professional Documents
Culture Documents
ΒΟΛΑΝΑΚΗΣ odt
ΒΟΛΑΝΑΚΗΣ odt
ΒΟΛΑΝΑΚΗΣ odt
Φιλοσοφική Σχολή
Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας
Ιωάννινα 2009
Περιεχόμενα
1. Πρόλογος
2. Κυρίος Θέμα
3. Συμπέρασμα
4. Βιβλιογραφία
1. Πρόλογος
Στα θαλασσογραφικά έργα του Βολανάκη κύριο ρόλο παίζουν τα “λιμάνια”, που είναι
και το θέμα πάνω στο οποίο εστιάζει η συγκεκριμένη εργασία. Ο πρώτος στόχος της
παρακάτω εργασίας είναι να τοποθετήσει “τα λιμάνια” σε ένα διαχωρισμό μεταξύ τους,
ώστε να γίνει καλύτερα η μελέτη τους. Η αντιπαραβολή αυτή γίνεται βάση των κριτικών οι
οποίοι ασχολήθηκαν με τα συγκεκριμένα έργα. Ο δεύτερος στόχος είναι να περιγράψει
κάποιους συγκεκριμένους πίνακες με το θέμα των λιμανιών ώστε να καταλάβουμε την
εξελικτική πορεία του συγκεκριμένου θέματος στο καλλιτεχνικό έργο του Κ. Βολανάκη, από
την περίοδο του Μονάχου ως την ελληνική περίοδο. Για αυτό το λόγο δεν θα εξετάσουμε
μόνο τα ελληνικά λιμάνια(Πειραιά, Βόλο), αλλά και τα ιταλικά λιμάνια. Πιο συγκεκριμένα θα
γίνει περιγραφή σε ένα ιταλικό λιμάνι, στο λιμάνι του Πειραιά και στο Κεράτιο, καθώς και
μια μικρή περιγραφή στο λιμάνι του Βόλου, ένα πολυζωγραφισμένο θέμα, συγκεκριμένα
τέσσερις φορές. Και τρίτος στόχος θα είναι να αναδειχτεί η κοινωνική διάσταση που
αντικατοπτρίζεται στα έργα αυτά. Από τους ανθρώπους που υπάρχουν, δηλαδή τους
εργάτες, τους ταξιδιώτες, μέχρι τα πλοία της εποχής και γενικά τη ζωή του λιμανιού.
Είναι δεδομένο πως για την συγκεκριμένη εργασία, θα παρουσιαστούν και κάποια
στοιχεία από τη ζωή του, και γενικά για το καλλιτεχνικό έργο των θαλασσογραφιών του
καλλιτέχνη, και αυτό γιατί ο συγκεκριμένος πρώτα παρατηρούσε και μετά ζωγράφιζε,
πράγμα που δίνει στους πίνακές του μια νότα αλήθειας αλλά και ζωντάνιας. Δεν γίνεται να
μελετήσουμε τα λιμάνια χωρίς να ξέρουμε με ποιο τρόπο ξεκινούσε και τελείωνε τους
πίνακές του.
2α. Βιογραφικά και καλλιτεχνικά στοιχεία
το χώρο του λιμανιού, χωρίς όμως να χάσει κάτι από το λυρικό στοιχείο που θέλει να μας
προσδώσει ο Βολανάκης.
Έχουμε λοιπόν τα μικρά και τα μεγάλα λιμάνια. Παραθέτονται κάποιοι πίνακες που
ανήκουν και στις δυο κατηγορίες για να καταλάβουμε πλήρως το διαχωρισμό αυτό, που
όπως αναφέρθηκε υπάρχει για πρακτικούς λόγους.
_________________________________________
6. Μανόλης Βλάχος, ο ζωγράφος Κωνστ. Βολανάκης, Εκδόσεις ΟΛΚΟΣ, Αθήνα 1974,
σελ 125
2γ. Λιμάνια
Περιγραφή: Βλέπουμε ένα λιμάνι. Κέντρο της σύνθεσης είναι το καράβι, το οποίο
βρίσκεται στο δεύτερο επίπεδο της σύνθεσης. Στο πρώτο είναι η προβλήτα, η οποία είναι
επεκταμένη σε όλο το επίπεδο, ενώνεται στο βάθος με την ακτή.Σε αυτήν υπάρχει αρκετά
συνωστισμένος κόσμος γύρω από μια άμαξα η οποία ετοιμάζεται να ξεκινήσει. Επίσης
βλέπουμε ένα ζευγάρι το οποίο σκέκεται μπροστά από ένα παιδί που ζητιανεύει. Στο
βάθος είναι η ακτή η οποία απαρτίζει το τρίτο επίπεδο. Επίσης, αριστερά της προβλήτας
υπάρχουν δεμένες βάρκες.
Χρονολογείται μεταξύ 1883-1885 7. Είναι ένα Ιταλικό λιμάνι. Παρατηρούμε πλήθος
από διακοσμητικά στοιχεια. Το καράβι είναι αρκετά ογκώδες και βλέποντας το
παρατηρούμε ότι έχει μια αγγλική σημαία, δείγμα εμπορίου. Το συγκεκριμένο λιμάνι ανήκει
στην δεύτερη κατηγορία.
_______________________________________
7. Μανόλης Βλάχος, ο ζωγράφος Κωνστ. Βολανάκης, Εκδόσεις ΟΛΚΟΣ, Αθήνα 1974,
πίνακας σελ 181
• Το λιμάνι του Πειραιά(συλλογή δήμου Πειραιώς)
________________________________________
8. Βλέπε σημ. 7
9. Μανόλης Βλάχος, ο ζωγράφος Κωνστ. Βολανάκης, Εκδόσεις ΟΛΚΟΣ, Αθήνα 1974,
σελ 130
10. Αντώνης Κωτίδης, Ελληνική Τέχνη, Ζωγράφοι του 19ου αιώνα, Εκδοτική Αθηνών
• Ο Κεράτιος(συλλογή Καλκάνη)
Περιγραφή: Κέντρο της σύνθεσης είναι η μία εκκλησία γύρω από την οποία
υψώνονται τέσσερα τζαμιά. Τα καράβια είναι αραγμένα στην προβλήτα στα δεξιά και
αριστερά του πίνακα, καθώς και μια μικρή βάρκα στο κέντρο του λιμανιού στην οποία
φαίνεται η κίνηση από τα κουπιά . Η πόλη απλώνεται σε όλο το μήκος του πίνακα και
χωρίζει τον ουρανό από τη θάλασσα.
Χρονολογείται μεταξύ 1886-1890. Πρόκειται για το λιμάνι του Κεράτιου, στην
Κωνσταντινούπολη. Η εκκλησία είναι η Αγία Σοφιά με όλο τον όγκο της να υπερισχύει
μέσα στον ουρανό και να δεσπόζει πάνω από όλα τα σπίτια. Παρατηρούμε πως και εδώ η
θάλασσα είναι γαλήνια, χαρακτηριστικό δείγμα της τέχνης του Βολανάκη.
Περιγραφή: Βλέπουμε ένα λιμάνι. Μέσα σε αυτό πλέουν καράβια κάποια είναι πλάι
στην προβλήτα και κάποια πλέουν στη θάλασσα. Υπάρχει ένας δρόμος ο οποίος δείχνει
να χάνεται από μια στροφή. Σε αυτόν κινείται μία άμαξα. Εκτός από τα μεγάλα καράβια
διακρίνουμε και ψαροκάϊκα. Τα καράβια που είναι αγκυροβολημένα δεν ξεχωρίζουν, μόνο
τα καράρτια τους. Υπάρχουν περαστικοί. Στα αριστερά υπάρχουν κάποια οικήματα. Στο
βάθος υπάρχει ένας ορεινός όγκος που καθώς κοιτάμε από τα αριστερά προς τα δεξιά
δείχνει να χάνεται.
Χρονολογείται μεταξύ 1891-1895. Πρόκειται για το λιμάνι του Βόλου. Ο ορεινός
όγκος που διακρίνουμε είναι το Πήλιο. Είναι από τα πιο χαρακτηριστικά δείγματα της
δευτερης περίπτωσης στο χωρισμό. Ο ορεινός όγκος χωρίζει τη θάλασσα και το λιμάνι
από τον ουρανό. Αξιοποιείται πλήρως η τοπογραφία του θέματος.
_______________________________________
11. Για το συγκεκριμένο λιμάνι βρέθηκαν τέσσερεις πίνακες. Στο συγκεκριμένο η
περιγραφή δεν έγινε από κάποια βιβλιογραφία.
12. Πιθανόν πρόκειται για τη συλλογή Μαυροκορδάτου
2δ. Κοινωνική διάσταση
Στο θέμα των λιμανιών υπάρχει έντονο το κοινωνικό υπόβαθρο της εποχής.
Μπορούμε να πούμε ότι εμφανίζεται έντονα το κοσμοπολίτικο στοιχείο. Κυρίως στους
πίνακες που εικονίζουν ελληνικά λιμάνια διακρίνουμε την νέα τάση, την τάση του
εξευρωπαϊσμού που υπάρχει στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος.
Το λιμάνι είναι μια μικρή κοινωνία στην οποία αρκετοί είναι αυτοί οι οποίοι
εργάζονται, ψαράδες, εργάτες του λιμανιού, εργάτες του τελωνίου. Άλλοι που σκοπεύουν
να ταξιδέψουν, άλλοι μόλις έχουν αποβιβαστεί, άλλοι κάνουν ένα περίπατο. Κύριοι και
κυρίες κομψά ντυμένοι. Όλα αυτά συνθέτουν μια κοινωνία που εικονίζεται σχεδόν σε όλα
τα λιμάνια του Βολανάκη. Έκτός από ανθρώπους, εικονίζονται άμαξες, είτε σταματημένες,
είτε κινούνται, κάρα, ζώα.
Ο Βολανάκης, είχε αρκετούς γνωστούς οι οποίοι δούλευαν σε λιμάνια, αυτό
οφείλεται εν μέρει στην καθημερινή του επαφή με το χώρο του λιμανιού και τους
ανθρώπους του. Άλλωστε στους πίνακές του βλέπουμε την αγάπη του για αυτούς τους
ανθρώπους, από τον τρόπο με τον οποίο υποδεικνύει τα χαρακτηριστικά τους και την
απίστευτη ηρεμία τους.
Άλλο ένα στοιχείο που υποδεικνύει τη σημαντικότητα των “λιμανιών”, όσον αφορά
το κοινωνικό τους μήνυμα, είναι οι επαφές ενός κράτους με ένα άλλο. Βλέπουμε σε
λιμάνια, σημαίες καραβιών από άλλες χώρες, όπως το αγγλικό καράβι στο “Ιταλικό λιμάνι”.
Αυτό είναι δείγμα εμπορίου, αλλά και τάση γνωριμίας με άλλες χώρες, όχι μόνο για
διακοπές αλλά και για μόνιμη εγκατάσταση.
Σίγουρα όλα τα παραπάνω ο Βολανάκης ήξερε πολύ καλά ότι ισχύουν και γι'αυτό
φρόντισε στους περισότερους πίνακες να τα απεικονίσει.
Το λιμάνι είναι ένας πολυσύχναστος χώρος της εποχής, στο οποίο περιπλέκονται
πολλοί άνθρωποι διαφόρων κοινωνικών τάξεων από τους μεγαλοαστούς(αν μπορούμε να
χρησιμοποιήσουμε αυτόν τον όσο για εκείνη την εποχή), μέχρι τους εργάτες οι οποίοι
εργάζονται κάτω από δύσκολες συνθήκες για να αναπεξέλθουν στην καθημερινότητα.
Είναι ένα παράδειγμα της αστικοποίησης των μεγάλων ελληνικών πόλεων για την
προσπάθειά τους να αλλάξουν ριζικά τον τρόπο ζωής των κατοίκων και παράλληλα να
μπορέσουν να προσφέρουν νέες θέσεις σε κόσμο που συρρέει από τα μικρά χωριά στα
μεγάλα αστικά κέντρα.
3. Συμπέρασμα
Από την παραπάνω εργασία πήραμε κάποια δείγματα των θαλασσογραφιών του
Βολανάκη και κυρίως αυτές που σχετίζονται με τα λιμάνια. Καταλήγουμε οτι δίκαια
χαρακτηρίστηκε “πατέρας της θαλασσογραφίας”. Μπορούμε να καταλάβουμε τον λυρικό
ποιητικό τόνο που μας περνάει μέσα από αυτά. Σίγουρα είναι ένας καλλιτέχνης που δεν
διστάζει να δείξει τον ρομαντικό του χαρακτήρα μέσα από τα χρώματα και το φωτισμό που
χρησιμοποιεί, και βάση αυτών δείχνει την αγάπη του για τον μεσογειακό χώρο.
Γνωρίζοντας ότι οι θαλασσογραφίες του και οι τοπιογραφίες του είναι αληθινά μέρη
γινόμαστε ακόμη πιο ευβάλωτοι στους πίνακές του. Παράλληλα με το αληθινό μας δείχνει
και το ιδεαλιστικό στοιχείο των τοπίων του. Ένας καλλιτέχνης που δεν μπορεί απλά να
ζωγραφίσει κάτι τελείως πλαστό αλλά θέλει το πραγματικό. Στο έργο του θέτει κοινωνικά
μηνύματα και προβληματισμούς.
Ανήκει στη σχολή του Μονάχου, από τους πρώτους εμπρεσσιονιστές θέλει να
προσθέσει στην ελληνική τέχνη κάτι διαφορετικό. Η ελληνική τέχνη άλλωστε οφείλει
πολλά στους καλλιτέχνες της Σχολής του Μονάχου, όπως και στην Επτανησιακή σχολή
γιατί ήταν αυτά που προυπήρχαν και τη βοήθησαν να αναπτυχθεί.
4. Βιβλιογραφία