TEMA: Računarska memorija

SADRŽAJ
strana

1.
Uvod...................................................................................................................................3

2. ROM memorija...............................................................................................................4
2.1. Primjena ROM memorije................................ ..................................................5
2.2. Vrste ROM memorije............... ........................................................................ .6
3. RAM memorija............................................................................................................ . 7

3.1.Statički RAM......................................................................................................8
3.2.Dinamički RAM..................................................................................................8
3.3. Keš memorija...................................................................................................9

4. Literatura.....................................................................................................................11

2
1. UVOD

Osnovna definicija memorije gdje se kaže da je to sposobnost nekog organizma

da sačuva, zadrži te kasnije pozove informaciju se može koristiti i kada govorimo o
računarskoj memoriji. Memorija se kod čovjeka čuva u memorijskim ćelijama mozga koji
je sposoban informaciju pohraniti i kasnije je pozvati. Koliko dugo informacija ostaje
zadržana u našem mozgu zavisi u kojem dijelu memorije mozga je sačuvana i kako je
sačuvana. U dugotrajnom pamćenju nam ostaju recimo imena članova porodice,
pojmovi i informacije koje često koristimo. Računarska memorija se najviše razlikuje od
memorije mozga jer su informacije ili podaci sačuvani mehaničkim, optičkim, ili drugim
principima u hardver uređajima a način čuvanja i vrijeme trajanja zavisi od tipa korištene
memorije. Postoji više vrsta memorija računara odnosno memorija koje računar može
da koristi.

3
2. ROM memorija

ROM (Read-only memory) - memorija iz koje se podaci mogu samo čitati). Koristi
se kao medij za pohranu podataka u računarima. Zbog toga što se na ovakav medij
podaci ne mogu (na jednostavan način) zapisivati, njegova upotreba je najčešća kod
distribucije firmvera (vrste softvera što je u uskoj vezi sa računarskim hardverom, gdje
nema potrebe za čestim ažuriranjem). Današnji poluprovodnički ROM ima tipičan oblik
integralnog kola, ono što obično zovemo "čip", a razlikujemo ga od ostalih "čipova"
često samo po upisanim oznakama..
ROM memorija je takva da kada se podaci jednom u nju upišu, oni se ne mogu menjati
(brisati stari i upisivati novi), već se mogu iz nje samo očitavati.
Vrlo važna osobina ROM memorije je ta da kada se isključi napajanje računara, ona
zadržava podatke upisane u njoj, bez obzira koliko dugo nema napona za napajanje.
Zahvaljujući ovoj osobini ROM memorije moguće je i startovanje računara po uključenju
napajanja.
Naime, proizvođač matične ploče uvek smešta na nju jedan čip sa ROM memorijom u
kojoj se pored ostalog nalazi i startni program, na čiji početak se po uključenju
napajanja upučuje mikroprocesor. Startni program se ne može smestiti u RAM
memoriju, pošto je po uključenju napajanja ona prazna. Zato mikroprocesor uvek kreće
od memorijske adrese u ROM memoriji na kojoj je smeštan početak startnog programa,
počne njegovo izvršavanje, pa onda već prema upisanom programu poziva i ostale
programe koji omogućavaju testiranje ispravnosti pojedinih komponenti računara
(POST – Power On Self Test), zatim podešavanje i definisanje tipova priključenih
elemenata računara (Setup) i na kraju poziva but (Boot) instrukcije koje započinju
učitavanje operativnog sistema instaliranog na računaru.
Pored ovih programa u ROM memoriji se nalaze i BIOS (Basic Input Output System)
programi koji upravljaju raznim hardverskim komponentama u PC računaru, tako što
prestavljaju vezu između tih komponenata i operativnog sistema.

4
Slika 1: Tipičan primjer ROM čipa

2.1. Primjena ROM memorije

Mnogi mikrokontroleri objedinjuju na jednom čipu ROM program, jezgro

procesora, neke intergrirane periferne jedinice i RAM. Praktično svi mikroprogramirani
procesori imaju na istom čipu neku vrstu ROM-a koji sadrži kontrole.
U ranim osamdesetim godinama XX vijeka, kućni računari su imali kompletan operativni
sistem na ROM-u. Potreba za nadogradnjom tada je iziskivala zamjenu starog čipa
novim korištenjem lemila i sl. alata.
Konzole za igranje od 70-ih do sredine 90-ih godina XX vijeka su kao primarni način
distribuiranja softvera koristile ROM upakovan u plastična kućišta - kertridž. Ovaj način
bio je u primjeni i kod nekih kućnih računara. Od 2000. godine, samo ručne konzole za
igranje koriste ovakve kertridže.
Trenutno postoji tendencija smještanja softvera na diskove umjesto na ROM. Ovo
omogućava lakše izmjene a ni operativni sistemi se više gotovo uopšte ne smještaju na
ROM. Ipak, ROM je zadržao svoju primjenu kod računara, npr. za smještaj BIOSa, ali i
tu u svojoj modifikovanoj verziji - flash-ROM. Mobilni telefoni i neki drugi ručni
elektronski uređaji koji barataju podacima također koriste ROM ili flash memoriju.
Jedan od razloga zbog kojih je ROM još uvijek u upotrebi je brzina - magnetni diskovi su
mnogo sporiji. Drugi je činjenica da se upravljački program potreban za rad diska ne

može nalaziti na samom disku. Zato je BIOS još uvijek na ROM-u. Uz ovo, mrežne i
grafičke karte neke svoje osnovne funkcije implementiraju preko softvera pohranjenog

5
na ROM-u. Dalje, u posebno teškim uslovima rada (vibracije, veliko ubrzanje), gdje su
diskovi neprimjenljivi zbog svoje osjetljivosti, ROM je nezamjenljiv.

2.2. Vrste ROM memorije

Kod klasičnih ROM čipova, podaci se na njih upisuju tokom samog procesa proizvodnje
i kasnije se ne mogu mijenjati. Ali, ima i drugih vrsta ROM-a kod kojih je to moguće:

* PROM (Programmable Read-Only Memory) koji se mogu programirati upotrebom

posebnog uređaja - PROM programera. Često se prilikom upisivanja podataka na ovaj
način kidaju unutrašnje veze, te se zbog toga PROM može samo jednom programirati.
* EPROM (Erasable Programmable Read-Only Memory) Njihov sadržaj se može
brisati izlaganjem ultraljubičastom (UV) svjetlu a zatim upisati drugi putem EPROM
programera. Broj izlaganja UV zrakama nije neograničen.
* EAROM (Electrically Alterable Read-Only Memory) Može mu se mijenjati sadržaj,
dio po dio, ali nije dizajniran za česte izmjene te uglavnom figurira kao ROM. Koristi se
kao oblik sigurne pohrane sistemskih postavki. Zamijenio ga je CMOS RAM podržan
napajanjem iz litijumske baterije
* EEPROM (Electrically Erasable Read-Only Memory) u formi flash memorije; može
im se cijeli sadržaj, ili samo dio, izbrisati električnim putem, zatim novi podaci upisati
bez potrebe za vađenjem čipa van računara (digitalnih kamera, MP3 uređaja i sl.). Ovaj
proces je ipak sporiji od upisivanja podataka u RAM ili čitanja iz bilo kojeg ROM-a.
Primjenom blokade upisivanja podataka, memorija iz koje se mogu i čitati i u nju
upisivati podaci, se privremeno može pretvoriti u memoriju iz koje se podaci mogu samo
čitati.
* CD-ROM nije oblik elektronskog ROM-a, već je to vrsta kompakt diska. Sa CD-
ROM-a se može samo čitati, odatle i naziv. Kod CD-R može se pisati samo jednom,
nakon toga samo čitati (slično kod PROM) i CD-RW, u koga se može više puta upisivati
i čitati (kao EEPROM).

6
3. RAM memorija

RAM memorija vrlo je važna komponenta svakog računara. Već i najmanje

upućeni korisnici raspituju se koliko to rama ima?. Ipak, oni malo više iskusni, pitaće i za
kvalitetu memorije. Dakle, u ovom slučaju nije važna samo kvantiteta već i kvaliteta.
Random Access Memory (RAM) uz npr. HDD (Hard Disk Drive) spada u kategoriju
uređaja za pohranu podataka. Računar, sadržaju takve memorije može pristupiti bilo
kojim redoslijedom i velikim brzinama. Ovakva memorija suprotnost je sekvencijalnim
uređajima (kao npr. davne magnetske vrpce) koje su zbog izveđenja zapisa primorane
čitati podatke točno određenim redoslijedom. U RAM računar može i čitati i pisati
podatke i to samo privremeno, što znači da nakon gašenja računara svi podaci sa
ovakve memorije nestaju. U razvoju su memorije kod kojih se to neće događati.
Zanimljivo je i dijeljenje RAM-a na particije, kao što se obično dijele tvrdi diskovi, samo
što u je slučaju RAM-a, particija kreirana na njemu mnogo brža od one na tvrdom disku.
Često se naziva i ramdisk.

Prema načinu izrade RAM memorija se deli na dve osnovne vrste:

* statički RAM (SRAM) i

* dinamički RAM (DRAM).

Slika 1: Razne vrste RAM modula

7
3.1. Statički RAM
Memorijski elementi kod statičkog RAM-a su napravljeni korišćenjem flip-
flopova, pa zahvaljujući tome, kada se neki podatak upiše u njih, on ostaje
nepromenjen sve do sledećeg upisa u istu lokaciju ili do isključenja napona napajanja.

3.2. Dinamički RAM

Za razliku od SRAM-a, memorijski elementi kod dinamičkog RAM-a su
napravljeni od minijaturnih kondenzatora, koji vremenom gube svoje naelektrisanje,
pa je neophodno povremeno obnavljanje upisanih podatka. To obnavljanje se obavlja
svakih nekoliko milisekundi, a taj proces se naziva osvežavanjem.

Kao posledica različitih tehnologija proizvodnje SRAM i DRAM memorije imaju i

različite karakteristike. SRAM memorija je skuplja za proizvodnju, na određenu površinu
se može postaviti ograničena količina memorije, ali je zato veoma brza, to jest proces
upisivanja u nju i učitavanja iz nje se brzo obavlja.
DRAM memorija je jeftinija, na određenu površinu se može smestiti mnogo veća
količina memorije, ali je zato i desetak puta sporija od SRAM memorije. U PC
računarima se koriste i statička i dinamička RAM memorija.
Dinamička memorija se koristi kao glavna radna memorija. U nju se učitavaju
programi koje računar treba da izvršava, kao i podaci koji se tim programima obrađuju.
Kako je vreme pristupa memorijskim lokcijama u dinamičkoj memoriji znato duže od

brzine kojom mikroprocesor može da obradi dobijene podatke iz memorije, zaključuje

se da će mikroprocesor gubiti mnogo vremena čekajući da dobije potrebne podatke iz
memorije, što bi dovelo do velikog usporenja rada računara. Da bi se to sprečilo,
između glavne radne memorije koja je realizovana kao dinamički RAM i
mikroprocesora se postavlja manja količina znatno brže statičke RAM memorije.
Ova memorija se naziva keš memorijom.

8
Uobičajene vrste RAM-a su:
* SRAM, skraćeno od en. Static RAM
* NV-RAM od en. Non-Volatile RAM
* DRAM en. Dynamic RAM
o Fast Page Mode DRAM
o EDO RAM en. Extended Data Out DRAM
o SDRAM en. Synchronous DRAM
+ DDR SDRAM en. Double Data Rate Synchronous DRAM
+ RDRAM ili Rambus DRAM
+ DDR2RAM

3.3. Keš memorija

Naziv keš memorije potiče od reči cache memory, što u prevodu znači skrivena
memorija. Skrivena u smislu da je realizovana hardverski, da je skrivena od
programera, tj. programer ne može da utiče na keš memoriju. Razlog uvođenja keš
memorije je relativno veliko vreme pristupa radnoj memoriji. Keš memorija se koristi za
ubrzavanje pristupa radnoj memoriji, a samim tim i za ubrzavanje rada računara.
Kapacitet keš memorije je znatno manji od kapaciteta radne memorije. Vreme pristupa
keš memoriji je za red veličine manji od vremena pristupa radnoj memoriji.
 

 
U keš memoriji se nalaze oni sadržaji iz radne memorije kojima se najčešće pristupa.
Pri čitanju ili upisu najpre se proverava da li je traženi sadržaj u keš memoriji. Ako jeste,
pristupa se keš memoriji, a ako nije, pristupa se radnoj memoriji.
 

9
Karakteristike keš memorije

Osnovne karakteristike keš memorije su:

 Vreme pristupa
 Kapacitet keš memorije
 Dimenzija bloka keš memorije
 Tehnika preslikavanja
 Algoritam zamene
 Način ažuriranja radne memorije
 
Keš memorija radi na nivou blokova. Ako blok koji se traži nije u keš memoriji,
mora da se dovuče iz radne memorije. Kada procesor traži neki podatak i ako traži
jedan ili dva bajta, nikad se neće oni sami prenositi do keš memorije nego ceo blok u
kome se nalaze.
 

10
4. Literatura

- http://wikipedia.or
- http://www.bug.hr
- http://forum.krstarica.com
- http://www.informatika.buzdo.com
- http://itc.wikidot.com/memorija
- http://www.link-elearning.com

11