MALAY 23.

2 (2011): 61-70

Ang Makrong-kasanayan sa Filipinolohiya /

The Macro-skills in Filipinology
Josefina C. Mangahis
Pamantasang De La Salle, Maynila, Filipinas
mangahisj@dlsu.edu.ph

Ang epektibong pagpapahayag ng kaisipan, saloobin, naisin, at damdamin ay isang mahalagang

proseso sa pakikipagtalastasan. Ang pangunahing kasangkapan upang maisakatuparan ang matagumpay
na pakikipagtalastasan ay paggamit ng wika. Dito nakasalalay ang tagumpay ng anumang propesyon sa
pakikipag-ugnayan sa kapuwa. Nilalayon ng artikulong ito na: 1. maipaliwanag ang apat na makrong-
ka sana yan: ang pa kikinig, pagsasalita, pagba sa, at pagsula t, 2. ma lina ng ang kaka yaha ng
pangkomunikatibo sa pagtuturo ng wika, at 3. mailahad kung paano magagamit ang apat na makrong-
kasanayan sa kolaboratibong pagtuturo ng Filipinolohiya.

Mga susing salita: makrong-kasanayan, kakayahang pangkomunikatibo, kolaboratibong pagtuturo,

Filipinolohiya

The effective expression of one’s thoughts, opinions, desires, and emotions is an important process
of communication. Language is, first and foremost, an essential tool that makes communication
successful. This article aims to further expound on the four macro skills of listening, speaking, reading,
and writing. It also aims to further develop communicative skills in teaching language and to discuss
further how to use these four macro-skills in the collaborative teaching of Filipinology.

Keywords: macro-skills, communicative skill, collaborative teaching, Filipinology

PANIMULA mahalaga ang wika sa pakikipag-ugnayan ng tao

Wika ang sukatan sa pag-unlad ng tao kaya’t
masasabing isa it o sa pinakamahalagang
instrumento ng tao sa pakikipagkomunikasyon.
Nagsisilbi ring salik sa pagtatagumpay ng isang
bansa ang pagpapayaman ng sariling wika at
kultura. Nakabalot sa wika ang nag-uugat na
nabuong sistema ng isang kultura ayon sa
pamantayan ng paniniwala, tradisyon, pag-uugali
at kung paano nakikisalamuha ang tao kaya’t
sa kapuwa.
Kakailanganin ng mag-aaral ang parehong
impormasyon sa kultura at wika sapagkat
magkaugnay ito (Damen 337). Wika ang isang
kalipunan ng puwersa at pagsasama-sama ng anyo
sa isang magkaibang kultural na gamit ng iba’t ibang
pangkat. Hindi maipagkakaila na laging magkasama
ang wika at kultura. Nasasalamin sa wika ang
kultura ng isang bansa. May malaking bahaging
ginagampanan ang karanasan sa loob ng kultura

Copyright © 2011 Pamantasang De La Salle, Filipinas

62 MALAY
ng isang tao. Nanggagaling ang mensaheng
ipinadadala sa kultura, gamit ang wika tungo sa
tagumpay na pag-unawa sa mensahe. Kasabay sa
pagkatuto ng wika ang pagkatuto rin ng kultura ng
ibang bansa. Upang makapagpahayag ng epektibo
gamit ang wikang Filipino, kinakailangan pag-aralan
at matutuhan ng mag-aaral ang kulturang Filipino.
Sa puntong ito, upang maging mahusay sa
kasanayan sa komunikasyon, kailangang makita ito
sa partikular na konteksto o nilalaman. Nakabatay
sa “genre” approach sa pagkatutong pedagogy ang
integrasyo ng pamamaraan nito kung saan
nakapokus sa kaugnayan ng teksto kung paano
ginagamit ang wika sa halip na talakayin ang mga
batas ng paggamit ng wika (Cope and Kalantizis
3-8).
Hindi lamang ang mga bagong kaalaman sa iba’t
ibang disiplina ang mahalaga kundi mahalagang
matutunan din kung paano makipagtalastasan nang
wasto gamit ang wika. Hindi lahat ng mag-aaral ay
may sapat na t ag lay na kaalaman up ang
maisakatuparan ang pag-aaral sa pamantasan at
ito ang hamon upang matuto ng mga kaalamang ito
(Jones at Bonano 2).
Kaugnay dito, kinakailangang ituro ang
Filipinolohiya sa bawat klase sa wika. Ang
ikalimang makrong kasanayan ng mag-aaral ng
wika ay ang malawak na kaalaman sa kultura na
siyang karagdagan sa mga makrong kasanayan sa
pakikinig, pagsasalita, pagbasa, at pagsulat.
Pagbibigay-kahulugan sa Filipinolohiya
Ano ba ang Filipinolohiya at paano ito
makakaambag sa mak ro ng-kasanayan sa
pakikipagtalastasan? Halos higit sa dalawang
dekada na rin ang nakalipas ng mabuo at talakayin
ang Filipinolohiya ni Dr. Prospero R. Covar, isang
batikang propesor ng Sosyolohiya at Antropolohiya
ng Unibersidad ng Pilipinas. Ang katagang
Filipinolohiya ay binubuo ng dalawang salita: una
ay Filipino; at ang pangalawa ay lohiya na isina-
Filipino na Latin, logos, na ang katuturan ay
sistematikong pag-aaral. Ang Filipinolohiya ay
sistematikong pag-aaral ng Filipinong kaisipan
(psyche) at Filipinong kultura at Filipinong lipunan.
TOMO XXIII BLG. 2
Sa pag-aaral nito, ang wika at iba’t ibang
larangan ng sining tulad ng musika, pagguhit,
eskultura, sayaw, drama, panitikan, pelikula,
pilosopiya, at pati na relihiyon ay ibinibilang sa
kultura. Sa kultura at lipunan upang palitawin ang
pagka-Filipino ng bawat larangan (Covar 27). Sa
pananaw ni Covar, ang lahat ng larangang
nabanggit ay hinabi at nililok ng mga Filipino
kaya’t napakahalaga ng mga konseptong ito sa
paglinang ng makrong-kasanayan sa pakikinig,
pagsasalita, pagbasa at pagsulat na maka-
Filipino.
Kung mapapansin, t aliwas it o sa mga
konseptong itinuturo sa klase sa wika na kalimitan
ay maka-kanluraning kaisipan at kultura ang
siyang natutuhan ng mga mag-aaral. Maipupuntos
natin ang bagay na ito sa mga sumusunod: 1.
kakulangan sa kaalaman ng mga guro tungkol sa
kaisipan at kulturang Filipino, 2. kakapusan sa
mga materyales na tumatalakay sa Filipinolohiya,
at 3. ang malakas na impluwensiya ng modern,
makabago at maka-kanluraning kaisipan,
pamumuhay, kultura, at teknolohiya sa buhay ng
mga Filipino. Sa puntong ito, isang “paradigm”
mu la sa mga ko nsep t o ng nabanggit ang
puwedeng mabuo upang magamit sa paglinang ng
mga makrong-kasanayan sa Filipinolohiya.
Ang Filipinong kaisipan, kultura, at lipunan ay
bunga ng karanasang Filipino at ito ay may
mahalagang pundasyon sa ating pagsasabansa at
pagiging isang lahi. Ito ang mga mahahalagang
elemento na nakapaloob sa Filipinolohiya. Kaya’t
ang kakapusan o kakulangan sa karanasan sa
kaisipan, kultura, at lipunang Filipino ay may
malaking epekto sa paglinang ng mga kakayahang
pangkomunikatibo para sa epektibong pag-aaral
at pagtuturo ng wika. Mahalaga sa pagkakataong
ito na mapalawak at mapayaman pa natin ang ating
kaalaman at karanasan sa Filipinong kaisipan,
kultura at lipunan sapagkat ito ang siyang magiging
basihan ng pagkatao o ng ating pagka-Filipino
(Covar 27).
Upang mas maunawaan ang Filipinolohiya,
nagbigay si Covar ng isang halimbawa ukol sa
bawat larangan na magpapakita ng at ing
kakanyahan.
MAKRONG-KASANAYAN SA FILIPINOLOHIYA
Ang Larangan ng Kaisipan
Ang mga Filipino ay naniniwala na ang tao ay
binubuo ng katawang lupa at kaluluwa. Likas na
ang paniniwalang ito bago pa man dumating ang
Kristiyanismo sa Filipinas. Sa atin, kapag namatay
ang tao, nagiging alabok ang katawang lupa at ang
kaluluwa naman ay pumapanaw o yumayao. Sa
Filipino, ang pagkamatay ay paghihiwalay ng
katawan at kaluluwa kaya’t habang ang tao ay may
hininga, tibok ng puso, at pulso, maski na ito ay
hinatulan na ng doktor na “brain dead,” ang tao
ay may buhay pa. Kaya sa paniniwalang ito, ang
“organ o cadaver donation” ay hindi kaagad-
agad matanggap ng maraming Filipino.
Larangan ng Kultura: Wika
Ang wika ay binubuo ng mga tunog at ang isang
lahi ay pumupili lamang ng 15 hanggang 45 na
patinig, katinig, at supresegmental upang buuin ang
isang wika. Ang tunog ng isang wika ay ayon sa
tambalan ng mga tunog tulad ng /p/ at /b/, /t/ at /d/
at /k/ at /g/. Dahilan ito sa pagkakaiba-iba ng
kalidad ng pagbigkas ng mga Tagalog at mga
Bisaya. Nagpapatunay lamang na hindi estable ang
Filipino bilang wika.
Larangan ng Lipunan: Sambahayan
Ang istruktura ng Filipinong sambahayan ay
“extended family.” Sa ating kinship system,
partikular ang katawagan sa iba’t ibang relasyon
ng pagkakamag-anakan tulad ng magbalae,
maghipag, magbayaw, at magbilas. Samantala, sa
American kinship system, ang biyenan, manugang,
bayaw, bilas, at hipag—lahat ng ito’y in-laws.
Ang t atlong halimbawang nabanggit ay
nagpapatunay lamang na may sariling kakanyahan
o katangian ang Filipinong kaisipan, kultura, at
lipunan.
Sa puntong ito, maipagmamalaki natin na ang
Filipinolohiya at akademikong disiplina ay may
sariling kakanyahan o katangian na nagsimula bago
JOSEFINA C. MANGAHIS 63
pa man dumating ang Kastila sa Filipinas sa
pamamagitan ng pagtatayo ng mga paaralang
Kastila. Ito ay lumawak sa panahon ng mga
Amerikano. Hanggang sa ngayon ang sistemang
pang-edukasyon ay hindi lamang kanluranin kundi
kolonyal din. Pinaaasa tayo ng kanluraning
edukasyon na ito’y magpapalaya sa ating kaisipan
at pangkabuhayang pamumuhay subalit naging
alipin tayo ng kanluraning pag-iisip at ekonomiya.
Ang ating kaisipan, kultura, at lipunan ay
nagmistulang kanluranin at ang ating kategoryang
ginagamit sa pang-unawa sa ating kapaligiran ay
may hiram at alay ng akademikong disiplina.
Nasilaw tayo sa pananaw ng “unibersalismo.’’
Hinamak at inalipusta ang ating sariling pananaw
bilang “ethnic,” “parochial,” at “provincial.”
Noong una na ang akademikong disiplina ay
nagdudulot ng linaw sa ating kultura subalit inaakit
t ayo ng akad emik o ng d isip linang at ing
kinabibilangan na mag-ambag ng teorya, metodo,
at laman ng mga disiplina at hindi upang ilantad
ang Filipinong kaisipan, kultura, at lipunan. Sa
Filipinolohiya, ang mga akademikong disiplina ay
magsisilbing kasangkapan upang mapalaya ang
Filipinong kaisipan, kultura, at lipunan (Covar
29).
Upang mas maunawan ang Filipinong kaisipan,
kultura at lipunan, iminungkahi na masusing pag-
aralan ang teorya sa Filipinolohiya (Covar 30).
Maraming teorya na kanluranin ang hindi akma sa
uri ng ating kaisipan at pag-uugali tulad ng
psychoanalysis ni Freud at ang Indo-European-
based theory in linguistics ay hindi dapat gamitin
sa pag-aanalisa ng mga wikang Malayo-Polynesian
na kung saan kabilang ang Filipino. Ipinakikita sa
mga tinurang ito ni Covar ang pangangailangang
natin na bumalangkas ng sariling teorya na lapat sa
ating kaisipan, kultura at lipunan na ayon sa ating
mga karanasan at pananaw. Kaalinsabay ng
pagbalangkas ng sariling teorya ay ang pagtuklas
ng mga metodo sa Filipinolohiya para mas
maunawaan, mapakinabangan, at magamit sa
pag linang ng makro ng-kasanayan sa
pakikipagtalasan (Tingnan ang Figura 1.0).
64 MALAY TOMO XXIII BLG. 2

Pagkatao

Labas Loob
Katawan Kaluluwa/Budhi
Mukha Isip
Dibdib Puso
Tiyan Bituka
Sikmura

Pagkatao Pagkatao
Pakikipagkapwa

Pag-anib sa lipunan Pagtuturo at paniniwala Pangkabuhayan Pampolitika

Istrukturang Panlipunan

Sambayanan
(Kinship)

Samahan
(Interest)

Pamayanan
(Territoriality)

Sambahayanan

Figura 1. Balangkas ng Pambansang Kaisipan, Kultura at Lipunang Filipino (Covar 1989)

Mahalaga na pag-aralan ang balangkas na ito
upang magkaroon ng tamang direksiyon tungo sa
epektibong paglinang ng makrong-kasanayan sa
pakikinig, pagsasalita, pagbasa, at pagsulat gamit
ang mga kaalaman at kaisipang maka-Filipino na
siyang laman ng Filipinolohiya.
Makatutulong ng malaki ang mga kaalamang
nabanggit tungkol sa Filipinolohiya sa paghahanda
ng mga kagamitan sa pagtuturo at pag-aaral upang
malinang ng husto ang mga makrong kasanayan sa
pakikipagtalastasan.
MAKRONG-KASANAYAN SA FILIPINOLOHIYA
Makrong-kasanayan sa Pakikinig
Dahil mas maraming oras ang ginugugol sa
pakikinig kumpara sa apat na makrong kasanayan,
maraming kagamitan or resources na may Filipinong
kaisipan at kultura ang maaaring magamit na
“springboard” o motibasyon sa pagtalakay ng isang
bagay o pangyayari na maka-Filipino. Halimbawa,
ang paggamit ng musika na may etnikong tunog na
sinaliwan ng mga etnikong instrumento ay
epektibong pamukaw sa mga mag-aaral. Sa
paggamit nito, ang mag-aaral ay magkakaroon ng
pagkakataong ikumpara ang klase ng tunog at
instrumentong etniko sa mga nakagawian nilang
tunog o musika. Sa aktibidad na ito ng pakikinig,
ang guro ay dapat handa at may sapat na kaalaman
upang maibahagi ang mga tamang inpormasyon na
nauukol at nakapaloob dito.
Dalawa sa mga suliraning kaugnay sa
pakikikinig ay ang maikling “listening span” ng mga
mag-aaral at ang kakulangan o kasalatan sa mga
materyales na gagamitin sa pagtuturo ng pakikinig.
Itinuturo ni Brown (27-29) na ito ang dahilan sa
pagsasawalang-bahala ng mga mag-aaral sa
pakikinig. Sa puntong ito, kakailanganin ang
pagpapayaman ng koleksiyon ng mga kagamitan
na may kinalaman sa pakikinig. Makatutulong ang
edukasyonal na teknolohiya tulad ng mga
audiorecording ng musika, tula, talumpati, kuwento
na tumutugon, tumatalakay, at nagpapahiwatig ng
Filipinong kaisipan, kultura at lipunan.
Sa apat na kasanayang dapat matamo ng mga
mag-aaral, mahalaga na matamong una ang
kasanayan sa pakikinig sapagkat ito ang unang
hakbang sa pagkatuto ng wika. Di matagumpay
na maisasakatupan ang pagtatamo sa tatlo pang
kasanayan nang hindi ganap na nalilinang ng bawat
mag-aaral ang kasanayan sa pakikinig.
Makrong-kasanayan sa Pagsasalita
Ang susi ng ating diwa ay ang mga katagang
ating binibigkas. Ang pagsasalita ang susi rin sa
pakikipagtalastasan sa kapuwa. Sa pamamagitan
ng wika naipapahayag ng tao ang kanyang saloobin
at nakapagpapaliwanag sa pamamagitan ng salita.
JOSEFINA C. MANGAHIS 65
Ang pagsasalita ay interaktibong at sistematikong
pagbuo ng kahulugan sa pamamagitan ng
pagpapahayag at tumatanggap.
May routine sa wika sa pagsasalita, sa paraan
ng pagbati, pagpapakilala, pagpapaliwanag, pag-
anyaya, atbpa. Hindi sapat ang mahusay na paraan
ng pagsasalita. Nangagailangan din ng mahalagang
nilalaman ang kaniyang sasabihin o bibigkasin.
Tungkulin din ng guro na tuklasin ito. Dahil dito
nararapat lamang na maging sensitibo ang guro sa
bawat nag-aaral at may kapasidad na maganyak
at mapukaw sila na magsalita (Bygate 59-82).
Hindi madaling matamo ang kahusayan sa
pag sasalit a. S a kat unayan, gumawa ng
pananaliksik sina Richmond at McCroskey (18-
21), at lumabas na may 20% ng populasyon ang
natatakot at nababahala sa pagsasalita sa harap
ng maraming tao. Maraming salik ang dapat
isaalang-alang sa mabisa at mahusay na
pagsasalita. Kaugnay sa isinagawang pag-aaral
nina Richmond at McCroskey, nararapat na bigyan
ng kaukulang panahon ang isang magsasalita upang
makabuo ng isang kongkretong kaisipan sa
kanyang paksang sasabihin o tatalakayin (Dunkel
99-106).
May dalawang pangunahing tungkulin ang wika:
ang tungkuling transaksiyunal at tungkuling
interaksiyunal. Ang unang tungkulin ay nakatuon
sa paghahatid ng mensahe at ang pangalawang
tungkulin ay nakapokus sa maayos na pagsasalita
ng bawat mag-aaral. Sa puntong ito, mahalagang
papel ang ginagampanan ng guro upang epektibong
malinang ang kasanayan sa pagsasalita ng bawat
mag-aaral. Halimbawa, ang wastong pagbigkas ng
mga salita ng guro sa wika ay may malaking
inpluwensiya sa tamang pagsasalita ng mag-aaral.
Kaya’t kung hindi maayos at tama ang pagbigkas
ng guro ng mga salita maaring ito rin ang matutunan
ng kaniyang mag-aaral (Brown & Yule 27-29).
Sa Filipiholohiya, mahalaga na maihatid ng
malinaw ang mga salitang gagamitin at sasabihin
sa mga gawain ng pagsasalita. Kaya’t ang guro ng
wika ay dapat na may sapat na kaalaman sa tamang
paggamit o pagbigkas ng wika. Maaaring gumamit
ng recording ukol sa tamang pagbigkas upang mas
lubos na malinang ang kasanayan sa pagsasalita
66 MALAY
ng mga mag-aaral. Isa sa suliranin sa pagsasalita
ay ang kalidad ng bawat tunog sa iba’t ibang
rehiyon sa Filipinas. Dahilan ito para pag-ibayuhin
ang pagtuturo ng tamang pagbigkas ng mga salita
sa mga mag-aaral.
Makrong-Kasanayan sa Pagbasa
Ang kasanayan sa pagbasa ay hindi madaling
matamo. Tungkulin ng bawat guro ang paglinang
ng mga magagandang kaisipan ng bawat mag-aaral
na maganyak silang basahin ang tekstong wala pa
silang interes basahin. Malawakang pag-unawa sa
teksto ang unang dapat isaalang-alang sa
pagbabasa. May apat na antas ang taksonomiya.
Ang una ay pag-unawang literal. Sa pag-unawang
ito, ang pokus ay sa mga kaisipang makikita sa
texto kaya’t nangangailangan ng mas malawak at
masinsing pag-iisip ang bawat mag-aaral. Ang
epektibong pagbasa ay nangangailangan ng
mabilisang pagpoproseso ng pagbibigay kahulugan
sa tekstong binasa (Barret 19-21).
May apat na bahagi ang paraan ng pagbasa.
Una ay ang pagbasa ng paksa, pangalawa ang pag-
unawa sa paksang binasa, ang pangatlo ay ang
pagbibigay puna o reaksiyon sa binasa, at ang
panghuli ay ang pag-uugnay ng natutunang
kaalaman sa binasa sa mga kaalamang natamo na.
Kaya lang kapuna-puna ang hindi pagkahilig ng
mga mag-aaral ngayon sa pagbabasa. Mas
kinawilihan nila ang panunuod kaysa bumasa. Dahil
sa malawakang pagkalat ng teknolohiyang biswal,
lalong nabaling ang atensyon ng mga mag-aaral sa
panonood kaysa pagbabasa. Hindi maisasantabi
ang penomenong ito kaya’t mahalaga ang paggamit
ng mga resources o materyales sa pagbasa na may
Filipinong kaisipan at kultura na nakapaloob sa
wika at iba’t ibang larangan ng sining tulad ng
drama, panitikan, at pelikula (Gray 34-36).
Sa puntong ito, makatutulong ang masusing pag-
aaral sa mga nilalaman ng mga gagamiting
materyales sa pagbabasa kasama na rito ang
materyales na may bersiyong biswal tulad ng mga
pelikula. Mahalaga ito upang magkaroon ang mag-
aaral ng pagkakataong malinang at matutunan ang
mga Filipinong kaisipan, kultura, at lipunan mula
TOMO XXIII BLG. 2
sa binasa o pinanuod na materyal. Tulad ng naunang
kasanayan, kakailanganin ang pagbuo ng isang
“repository” o “reservoir” ng mga kagamitan at
materyales na nagtataglay ng mga tema na
tumatalakay at nagpapahiwatig ng Filipinong
kaisipan, kultura, at lipunan.
Makrong-kasanayan sa Pagsulat
Ang pagsulat ang pinakahuli at komplikadong
makrong kasanayan na pinauunlad ng isang mag-
aaral ng wika. Nakapaloob sa kasanayang ito ang
lahat ng natutunang kaalaman sa nilalaman at
teknikal na aspekto sa larangan ng pagsulat.
Nangangailangan ng masusing paghahanda upang
maisakatuparan ang bunga ng kasanayang ito. Hindi
lamang pinauunlad ng isang istandardisadong
sistema ng pagsulat ang wika mismo. Tulad ng ibang
inovasyon, may matinding bisa sa kultura at
panlipunang organisasyon ang pag-unlad sa
pagsulat. Nakagagawa ito ng mas pormal at
permanenteng tala. Napalilitaw at naitatala ang
malay na pag-iisip dahil di-gaanong pabagu-bago
at higit na pinag-iisipan ito kaysa sa oral na
pananalita, mas mataas at mas kompleks (Darling
40-43).
Isa ring benepisyong dulot ng istandardisasyon
ng sist ema na p agsu lat ng wika ay ang
pagpapaunlad ng translation o pagsasaling-wika
nito sa ibang ganap nang napaunlad na wika sa
mundo. Nagagawang maisalin sa Filipino ang mga
nakalimbag na panitikan, siyentipikong ulat na
orihinal nakasulat sa ibang ganap na maunlad na
wika tulad ng Aleman, Pranses, at Ruso. Ang
leksikal na pagpapalawak sa pamamagitan ng
panghihiram na ginagawang permanente ng pasulat
na wika ay nagpapahintulot sa wika na saklawin at
ip ahayag ang mga p aksa at ko nsept o ng
sumasalamin sa patuloy na pag-unlad ng kaalaman.
Nangangahulugan din ito na nabibigyang-
pagkakataon ang mga gumagamit ng wika na
makilahok at mabiyayaan ng mga naturang pag-
unlad.
Upang maging isang matagumpay na manunulat,
kinakailangang matamo ng mag-aaral ang malawak
na kaalaman ang kasanayan sa pag-eedit. Ang
MAKRONG-KASANAYAN SA FILIPINOLOHIYA
constructivist approach ay ginagabayan upang
maging epektibo ang mag-aaral sa pagsulat.
(Hedberg 15-29 ).
Kasabay ng pagpapaunlad sa kakayahan ng
wikang magpahayag ng mataas na lebel ng
konsepto at proseso, pinayayaman din ng pagsulat
ang wika sa pamamagitan ng pagpapaunlad ng
iba’t ibang anyo ng nakasulat na diskurso tulad
ng mga akdang pampanitikan, di-pampanitikang
sanaysay, at mga istandardisado ng sulatin
pambisnes/pangkalakal, legal, briefs, at iba pang
istandardisadong diskurso na ginagamit sa iba’t
ibang propesyon.
Higit sa lahat, ang isang istandardisadong
sist ema ng pag su lat ay nap akahalag ang
k asang kap an p ara sa p ag pap aunlad ng
pangmadlang lit erasi sa pamamagit an ng
publikasyon ng mga aklat at iba pang nakalimbag
na materyales. Pinadadali ng isang opisyal na
sistema ng pagsulat ang pagkatutong bumasa at
sumulat. Nasa atin ang patuloy na pagtataguyod
ng isang wikang naghahangad ng pagbabago at
pag-unlad. Nasa atin ang pagpapanatili o
pagpapayaman ng wikang ating kinagisnan.
Kapag pinigilan natin ang wika sa pag-unlad, ito’y
hindi magtatagal. Magiging madalang ang
pagkakagamit dito kapag ikakahon ang isang
wika. Nak akaho n sa kap ar aanang hind i
tumatanggap ang mga gumagamit nito ng mga
salitang banyagang karaniwang ginagamit sa
pakikipag-ugnayan, talakayan, kalakalan, at sa
mga pampublikasyon at akademikong institusyon.
Mawawala sa daloy ng panahon ang isang wika
kapag ipinagkait ang pagkamalikhain sa larangan
ng komunikasyon (Pitak Pahina Wikang Filipino
sa ika-21 Siglo).
Upang mas lalong malinang ang kasanayan sa
pagsulat, dapat palawigin pa ang paggamit ng nga
may temang nagpapahiwatig ng mga Filipinong
kaisipan at kultura at mapaunlad ang kasanayang
ito. Tulad ng nabanggit, kailangan ang palagiang
paggamit ng mga ito upang di ito pumanaw. Sa
puntong ito, mapapalawig natin ang Filipinolohiya
sa pamamagitan ng malikhaing paggamit ng mga
makrong-kasanayan sa pakikipagkomunikasyon.
JOSEFINA C. MANGAHIS 67
Paggamit ng Makrong-kasanayan sa Pakikinig
at Pagsasalita
Ang pagpapaunlad ng kasanayan sa pakikinig
at pagsasalita ay laging magkakambal. Nauuna nga
lamang na nagagamit ang kasanayan sa pakikinig.
Magagamit ang kasanayan sa pakikinig sa
pamamagitan ng mga sumusunod:
1. Pakikinig sa mga naka-record na talumpati.
Mula sa narinig na impormasyon, magagamit
ng guro ang pagsasanay tulad ng:
a. Malayang Talakayan. May nakahandang
katanungan ang guro hinggil sa paksang
narinig. Sa pamamagitan ng katanungang ito,
masusukat niya ang antas ng pag-unawa ng
bawat mag-aaral sa pamamagitan ng
kasanayan sa pakikinig.
b. Pangkatang Gawain. Magbabahagi ang
bawat mag-aaral ng kani-kanilang kaisipan
batay sa narinig na paksa at bubuo ng
pangunahing kaisipan. Sa pamamagitan nito,
magkakaroon ng pagkakataong makinig at
magsalita ang bawat miyembro.
c. Pag gamit ng susing salit a. Mula sa
napakinggan, maaaring palawakin ng mag-
aaral ang mga nakatalang susing salita na
ibinigay ng guro.
2. Pagpaparinig ng mga bahagi ng musika.
Mapapaunlad ng mag-aaral ang kanilang
kakayahang umunawa at gumawa ng
pagsusuri sa narinig na awitin at pag-uugnay
nito sa narinig na paliwanag sa talumpati.
3. Pagpaparinig ng mga napapanaho ng
patalastas. Sa pamamagitan nito, maiuugnay
ng mag-aaral ang narinig na patalastas at
makagagawa ng pagsusuri kaugnay sa
talumpating narinig.
Paggamit ng Makrong-kasanayan
sa Pagsasalita
1. Pagsasalaysay o pagkukuwento. Bilang
panimula sa kasanayan sa pagsasalita
68 MALAY
kaugnay sa paksang narinig. Dito masasanay
na magkuwento o magsalaysay ang mag-
aaral at unti-unting mahahasa ang kanilang
kasanayan sa pagsasalita.
2. Pagbuo ng pabilog na pangkat. Ang bawat
isang mag-aaral sa panloob na pangkat ay
bibigyan ng pagkakataong magsalita. Walang
sinumang sasalungat sa pagsasalita ng bawat
isa sa pagsasanay na ito. Ang mga mag-aaral
naman sa panlabas na pabilog na pangkat
ang susunod na bibigyan ng pagkakataong
magbigay puna sa paraan ng pagtalakay ng
may akda. Sa pamamagitan ng paraang ito,
mapapalawak ng mga mag-aaral ang paksa
gamit ang kasanayan sa pagsasalita.
3. Pagpili ng interesadong bahagi. Isa pang
pagsasanay na maaaring isagawa ng guro sa
kasanayan sa pagsasalita ay ang pagtatanong
sa bawat mag-aaral kung saang bahagi ng
akda ang nagkaroon sila ng interes at
ipaliwanag nila kung bakit ito ang kanilang
pinili. Isang paraan ito ng pagsasanay sa mag-
aaral tungo sa mabisang pagpapahayag.
4. Pagsasadula. It o ay isang paraan ng
pagsasanay sa pagsasalita. Sa pamamagitan
nito, maipakikita ng bawat mag-aaral ang
kanilang kakayahan sa pagsasalita at pag-
unawa sa kontexto ng kanilang isinasadula.
5. Pakikipanayam/interbyu. Maaring itakda sa
bawat mag-aaral na magsagawa ng interbyu
sa mga taong may malawak na kaalaman sa
paksa.
Paggamit ng Makrong-kasanayan sa Pagbasa
1. QAR na binuo ni Raphael (516-523). Sa
pamamagitan nito maaaring bumuo ng mga
katanungan na makikita ang sagot sa texto.
Ang kasunod na katanungan naman ay
nangangailangan ng pag-iisip ng mag-aaral
na pag-ugnayin ang bawat bahagi ng textong
binasa. Susundan naman it o ng mga
katanungan na maaaring magmula sa sariling
isipan at pananaw. Magagamit din sa literal
na pagbasa ang pagbibigay ng pangunahing
TOMO XXIII BLG. 2
ideya ng papel na ipinabasa o ang pagbuo
ng kongklusyon sa texto o papel na binasa.
2. Pangkatang Pagbasa. Bumuo ng limang
miyembro sa bawat pangkat ng mag-aaral
at pumili ng aklat na kaugnay sa paksa. Sa
pamamagitan ng pagsasanay na ito higit na
lalawak ang kaalaman ng mag-aaral sa
paksang tatalakayin.
3. Pagsasaayos ng pagkakasunod-sunod na
pangyayari. Matapos basahin ang paksa,
pag-iiba ibahin ng guro ang kaayusan ng mga
talata at pangungusap sa binasang paksa at
isasaayos ng mag-aaral sa pamamagitan ng
paglalagay ng bilang sa tapat ng mga
pangungusap ayon sa paraan ng pagtalakay
ng may akd a. Dit o masusuk at ang
kakayahan ng mag-aaral sa wasto ng
pagkakasunod-sunod ng kaisipan at pag-
unawa sa binasa.
4. Pagpapabasa sa mga mag-aaral ng mga
nasaliksik na babasahin.
Paggamit ng Makrong-kasanayan sa Pagsulat
1. Outlining o paggawa ng balangkas ng bawat
paksa. Unti-unti nang mabubuo sa isipan ng
mag-aaral ang paraan kung paano nabuo ang
kabuuan ng textong binasa. Maaaring
magbigay ng mga paksa ang guro na kaugnay
sa mga binasang papel. Sa pamamagitan ng
pagt at ala ng mga nakalap na dat os,
makabubuo na sila ng draft o burador ng
kanilang sariling papel na ang ginagawang
huwaran ay ang mga binasang papel. Sa
pamamagitan nito, maipapakita na ng mag-
aaral ang lahat ng kaisipang natutunan nila
mula sa makrong kasanayan sa pakikinig,
pagsasalita, pangbasa, at ang huling
aplikasyon ay ang pagsulat.
2. Pagsulat sa Journal. Isa sa mabisang paraan
sa pag-iimbak ng kaalaman at karunungan
ng bawat mag-aaral ay ang patatala ng lahat
ng ito sa isang kuwaderno na tinatawag na
journal.
3. Pagpapakita ng video clips. Sa pamamagitan
nito, pasusulatin ng guro ang mga mag-aaral
MAKRONG-KASANAYAN SA FILIPINOLOHIYA
ng kaugnayan ng mga ito sa paksang
tinatalakay.
4. Dugtungan. Sa pagsasanay na ito, magsusulat
ang guro ng panimulang pangungusap na
du dugt ungan ng mg a mag-aaral sa
pamamagitan ng pagsulat ng talata tungkol
sa paksa.
5. Pagtukoy ng sanhi at bunga. Sa pamamagitan
nito, maiaangkop ng mag-aaral ang mga
teoryang natutunan sa pagtukoy ng sanhi at
bunga.
KONGKLUSYON
Ang wika ay hinggil sa interaksiyon ng tao sa
kapuwa. Nagaganap ang interaksiyong ito sa
kultura. Nakapaloob sa interaksiyong ito ang
pagpapalitan ng kaisipan gamit ang wika. Wika
ang nagsisilbing instrumento o midyum upang
maisakatuparan ang maayos at malinaw na
pakikipagtalastasan. Nakapaloob sa epektibong
pakikipagtalasatasan ang wastong at malawak na
kaalaman ng gumagamit ng wika sa apat na
makrong-kasanayan, ang pakikinig, pagsasalita,
pagbasa at pagsulat.
Upang maisakatuparan ang maayos at malinaw
na pakikipagtalastasan, mahalaga na malinang ang
mga makrong kasanayan na kung saan mahalaga
ang wasto at malawak na kaalaman sa paggamit
ng wika. Mahalaga ang mga bagay na ito para
mapalawak lalo ang kaalaman tungko l sa
Filipinolohiya na kung saan tinatalakay ang
Filipinong kaisipan, kultura, at lipunan. Ang guro
ng wika ay may mahalagang papel na gagampanan
sa paglinang ng mga makrong-kasanayan ng mag-
aaral gamit ang elementong nakapaloob sa
Filipinolohiya. Malaking hamon ito sa mga guro na
paunlarin ang kakayahan ng bawat mag-aaral hindi
lamang sa epektibo at mabisang komunikasyon
kundi sa pagtatamo ng kaalaman at kaisapang
maka-Filipino. Sa puntong ito, dalawang bagay ang
ating dapat matupad: una ay maisakatuparan ang
paglinang ng mga mga makrong-kasanayan sa
pakikinig, pagsasalita, pagbasa, at pagsulat at ang
pangalawa ay maging epektibong behikulo ang mga
JOSEFINA C. MANGAHIS 69
makrong-kasanayang nabanggit sa pagsulong ng
mithiin ng Filipinolohiya na maitanyag ang Filipinong
kaisipan, kultura, at lipunan sa iba.
SANGGUNIAN
Badayos, Paquito B. Metotolohiya sa Pagtuturo
ng Wika. Grandwater Publications. Makati
City.1999. Nakalimbag.
Barret, Thomas E. “The Barret Taxonomy,
Cognitive and Affective Dimension of Reading
Comprehension.” In A. M. Robinson (ed),
Sixty Seventh Yearbook of the National
Society for tne Study of Education. Part 11,
Chicago, 111, University of Chicago Press.
1968. pp.19-23. Nakalimbag.
Bayley, K.M., & Savage, L. Teachers of English
to Speakers of Ot her Lang uages.
Alexandria,VA. 1994. Nakalimbag.
Brown, Gillian, and Yule, George. Teaching the
Spoken Languege. Cambridge University
Press. 1983. pp. 27-29. Nakalimbag.
Brown, H. Douglas,. A Practical Guide to
Languege Learning. Mcgraw Hill. 1989.
Nakalimbag.
Bygate, Martin. “Units of Oral Expression and
Language Learning in small group interaction.
Applied Linguistics” 1988. (1): 59-82.
Nakalimbag.
Casambre, Alejandro J. and Alcantara, Ruby G.
Husay sa Pakikinig Sa Tatlong Kontekstong
Filipino. Quezon City: Sentro ng Wikang
Filipino Unibersidad ng Pilipinas. 1998.
Nakalimbag.
Cope, B. & Kalantzis M. (Eds). The Powers of
Literacy. London: The Falmer Press. 1993.
Nakalimbag.
Covar, Prospero. Larangan: Seminal Essays On
Philippine Cult ure. Maynila: Nat io nal
Commission for Culture and the Arts, 1998.
Nakalimbag
Covar, Prospero. Tatlong Sanaysay. Contemporary
Art Museum of the Philippines, 1988.
Nakalimbag.
Damen, Louise. Culture learning: The fifth
dimension in the language classroom.
70 MALAY
Reading, MA: Addison-Wesley. 1987. pp. 337.
Nakalimbag.
Darling, Charles. “Darling’s guide to grammar and
good writing.” Available: Capital Community
Technical College http://webster.commnet.edu/
HP/pages/darling/grammar.htm1997.pp.40-43.
Web
Dunkel, P. “Developing listening fluency in 1.2:
Theo ret ical principles and pedagogical
considerations.” The Modern Languege
Journal, 1986. 70(2), 99-106. Nakalimbag.
Goodman, Kenneth S. “Reading: A Psycholinguistic
guessing game. Jo urna l o f R eadi ng
Specialists, 6. Reprinted in Theoretical
models and processes of reading, ed. H.
Singer and R. B. Rudell. Hillsdale, N. J.
Lawrence Eribaum. 1967. Nakalimbag.
Gray, William. S. On Their own Reading. Addison-
Wesley Educational Publishers, 1996. pp. 34-
36. Nakalimbag.
Hedberg, J., Harper, B., Brown, C. & Corderoy,
R. Exploring user interfaces to improve learning
outcomes. In K. Beattie, C, McNaught, & S.
Wills (Eds), Interactive multimedia in
university education: designing for change
in teaching and learning. Amsterdam:
Elsevier. 1994. pp. 15-29. Nakalimbag
Jones, J. & Bonanno, H. (1). Measuring the
academic skills of University of Sydney
students: the MASSUS Project final report.
University of Sydney: Learning Assistance
Centre. 1995. p. 2. Nakalimbag.
Lobitana, Evelyn M. “The Effects of Language
Variation and Other Selected Variables On
Listening Comprehension.” M. A. Thesis,
College of Arts and Sciences, University of the
Philippines. Quezon City. 1981. Nakalimbag.
TOMO XXIII BLG. 2
Nartea, Remedios,V. “The Effect of Some
Variables on the Listening Comprehension of
Speech1 Students in the Univeristy of the
Philippines at Los Banos. Course paper,
College of Arts and Sciences,University of the
Philippines,Quezon City. 1977. Nakalimbag
Pearson, P. L., Marx C. M. R & Clark.
“Comprehesion.” In. R. Barr. M. L. Kanil, P.
Mosenthal & P. D. Pearson (eds) Handbook of
Reading Research Vol. 11 New York Longman.
1991. pp. 815-860. Nakalimbag.
Raphael,Taffy E. “Teaching question-Answer
relationship,revisited” The Reading Teacher.
1986. 39, 516-523. Nakalimbag.
Richards, Jack. “Listening Comprehension”:
App ro ach, desig n, pr o cedur e. TE SOL
Qua rterly, 17 1 983. (2) , 21 9-24 0.
Nakalimbag.
Richmo nd,V. P. at Mc. Croskey, J. C.
Communication: Apprehension: accordance,
and effectiveness, 2nd ed., Scottsdale, AZ:
Go rsuch Scaresbrick.1989. pp.18-21.
Nakalimbag.
Rivers,Wilga M., and Temperly, Mary S. A
Practical Guide to the Teaching of English
as a Second Foreign Languege, Oxford
University Press. 1978. Nakalimbag.
Rousseau, Jean Jaques. The Social Contract And
other Discourses. New York: Dutton . 1950.
Nakalimbag.
Tutolo, Daniel J. “Effect of Question Position,
Question Facing Intelligence On Recalls of
Factual Prose Materials in Listening”
Do ct o ral Dissertat io n abst racted fro m
Dissertation Abstracts, p. 3158-A
Venut i, Gemma Leigh. T he S cand als of
Translation. London & New York: Routledge.
1998. Nakalimbag.