SAMANTHA CLAIRE B.
ALERIA
III. Ponolohiya/ Morpolohiya
PONOLOHIYA (KATUTURAN)
SOURCE:
https://books.google.com.ph/books?id=8JU62avM3
NoC&pg=PA43&dq=ponolohiya&hl=en&sa=X&ved
=0ahUKEwjBzoTy2c_kAhXTF4gKHfb1AcoQ6AEIKj
AA#v=onepage&q=ponolohiya&f=false
Ang ponolohiya o palatunugan ay pag-aaral sa
mga ponema (tunog), paghinto(juncture), pagtaas-
pagbaba ng tinig(pitch), diin(stress) at
pagpapahaba ng tunog (prolonging/lengthening)
Sa Filipino, may mga tunog (ponema) na malayang
nagpapalitan. Sa pagkakataon na ang ponema ay
malayang nagpapalit, ang baybay ng salita ay nag
iiba ngunit hindi ang kanilang mga kahulugan.
Ponema ang tawag sa pinakamaliit na yunit ng
tunog.
SOURCE: A. Mahilom, August 30, 2010 Ponema-
ang Ponolohiya o Palatunugan
https://teksbok.blogspot.com/2010/08/ang-
ponolohiya-o-palatunugan.html
BAHAGI NG PALATUNUGAN
Apat na bahaging kailangan sa pagbigkas ng mga
tunog
1. dila at panga (sa ibaba).
2. ngipin at labi (sa unahan).
3. matigas na ngalangala (sa itaas).
4. malambot na ngalangala (sa likod).
PONEMANG KATINIG NG FILIPINO
Ang mga ponemang katinig ay maiiayos ayon sa
tagpuan-bigkasan at paraan ng pagbigkas at
kung may tinig at walang tinig ng pagbigkas sa
mga ito .
1. Panlabi – dumidiit ang ibabang labi sa labing
itaas /p,b,m/.
2. Pangngipin – dumidiit sa loob ng mga ngiping
itaas ang dulo ng dila /t,d,n/.
3. Panlabi-Pangngipin – dumidiit ang ibabang labi
sa mga itaas na ngipin /f,v/.
4. Panggilagid – ang ibabaw ng dulong dila ay
lumalapit o dumidiit sa punong gilagid /s,z,l,r/.
5. Palatal – lumalapit o dumidiit sa matigas na
bahagi ng ngalangala ang ibabaw ng punong dila
/y/.
6. Velar – dumidiit sa velum o malambot na bahagi
ng ngalangala ang ibabaw ng punong dila /k,g,ŋ,w/.
7. Panlalamunan – ang likurang bahagi ng dila ay
dumidiit sa lalamunan /j/.
8. Glottal – lumalapit o dumidiit ang mga
babagtingang pantinig at hinaharang ang presyon
ng papalabas na hiningang galing sa baga at
pagkatapos ay pakakawalan upang bumuo ng
paimpit o pasutsot na tunog /h/.
PONEMANG PATINIG NG FILIPINO
1|Page
SAMANTHA CLAIRE B. ALERIA
SOURCE:
https://www.slideshare.net/MarizCatapusanII/ang-
ponolohiya-o-palatunugan

2|Page