WIARA XVII w I poł XIX w Młoda

V-XV w
DUSZA barok romantyzm Polska
średniowiecze
UCZUCIE 1580 - 1740 1822 - 1863 1890 – 1914

Goethe
Cierpienia młodego Wertera
Wiersze: A. Mickiewicz J. Kasprowicza
J. A. Morsztyn – marinizm Dziady II. IV, III L. Staff
W. Potocki – sarmatyzm Wiersze B. Leśmian
M. Sęp Szarzyński – p. metafizyczna Sonety krymskie, ballady K. Przerwa - Tetmajer
D. Naborowski – p. dworska, Pan Tadeusz - wiersze
kunsztowna, J. Słowacki S. Wyspiański
konceptualna wiersze Wesele
Grób Agamemnona, Hymn,
Kordian
Z. Krasiński
Nie-Boska komedia S. Żeromski
wiersze Ludzie bezdomni

Bogurodzica – wiersz średniowieczny Norwid - wiersze W. Reymont

Chłopi
J. Conrad
Jądro ciemności
?

B. Prus
Homer Lalka
Kamizelka
J. Kochanowski
I. Krasicki E. Orzeszkowa
mitologia Treny - wybór
Satyry Nad Niemnem
Sofokles Pieśni
Bajki Dostojewski F.
Antygona Fraszki
Molier Zbrodnia i kara
NAUKA Horacy Szekspir
Świętoszek H. Sienkiewicz
Makbet
CIAŁO wiersze Potop
ROZUM
do V w n.e. 1863 - 1890 1918 - 1939
XVI w 1740 - 1822 dwudziestolecie
antyk II poł XIX w.
renesans XVIII w międzywojenne
oświecenie pozytywizm
ANTYK
podstawa późniejszych odwołań, wieki podczas których powstawały i utrwalały się klasyczne wzorce oraz wartości. myśl i dorobek artystyczny twórców antyku będzie odwiecznym autorytetem. krystalizująsię gatunki
literackie i normy tworzenia sztuki. wśród pojęć pojawiają się kategorie: mimesis i katharsis, tragizm wśród ideałów: harmonia, ład, spokój, umiar, "złoty środek".

ŚREDNIOWIECZE
mistycyzm teocentryzm (Bóg w centrum wszechświata), uniwersalizm. epoka religijna, uduchowiona, kierująca myślą ludzką ku Bogu i pozaziemskim wartościom. modny temat śmierci (danse macabre). ogromna rola
symbolu, wiara w magię liczb, wymowę znaków natury. dualizm wartości (podział na dobro i zło, niebo i piekło. duszę i ciało). postrzeganie życia ludzkiego jako kruchego, przemijalnego, pełnego cierpień. rozdartego
między wartościami niebiańskimi a ziemskimi (św. Augustyn). nowe gatunki: kazanie. hagiografia, wiersz średniowieczny, moralitet.

RENESANS
odrodzenie ideałów antyku. harmonia i umiar, antropocentryzm (człowiek w centrum zainteresowań), humanizm, reformacja (rozbicie uniwersalizmu jednej religii w Europie). odkrycia geograficzne - rozwój nauki.
wzrost zamożności ludzi - zwrot ku wartościom doczesnym. rozwój sztuk według ideałów klasycznych. ideał człowieka wszechstronnie wykształconego: uczonego - artysty. klasyczne gatunki: pieśń, tren, fraszka.
tragedia, sielanka. celem sztuki - oddanie urody i ładu świata.

BAROK
Epoka uduchowiona, mistyczna, podłoża filozofii leży poczucie przemijalności życia i kruchości istoty ludzkiej. zwrot ku Bogu i religii, myśli o życiu pozaziemskim. ozdobność w sztuce (równi słowa), celem
wyrażenie uczt oraz zaszokowanie odbiorcy pomysłem. szatan, piekło, śmierć - typowe motywy sztuki. Kontrreformacja - reakcja kościoła wobec ruchów reformacji. upadek nauki, edukacji młodzieży, rozwoju wiedzy.

OŚWIECENIE
wiek oświecony -rozumu, powrotu do ideałów klasycznych. wszechstronny rozwój nauki. rozwój prasy, szkolnictwa i norm klasycznych w sztuce. racjonalizm, empiryzm, sensualizm w ideologia zatem metody
rozumowego i doświadczalnego pojmowania i badania zjawisk. Wśród innowacji wyznaniowych deizm i ateizm. we Francji działalność encyklopedystów i Wielka Rewolucja Francuska. w Polsce - reformy ustrojowe
(Sejm Wielki, Konstytucja 3 Maja), gospodarcze. edukacyjne - w końcu kolejne rozbiory. klasyczne gatunki: bajka, poemat heroikomiczny, satyra, komedia. sielanka.

ROMANTYZM
uczucie, serce, wiara, intuicja, wyobraźnia, wrażliwość duszy, kontakt ze światem nierealnym - to "drogowskazy" romantyzmu. rozczarowanie i nieufność wobec rozumu i wiedzy. wśród wiodšcych pojęć: fantastyka,
irracjonalizm, mesjanizm, mistycyzm, fantazja, tajemniczość. wśród tematów: miłość wbrew konwencji, walka o wolność, choćby wbrew realiom, duchowa postać natury, egzotyka Orientu, tajemniczość
romantycznego, samotnego bohatera. nowe gatunki: dramat romantyczny, powieść poetycka, ballada, poemat dygresyjny. epoka poezji, ekspresji uczucia-i mit wyobcowanego poety ponad tłumem.

POZYTYWIZM
epoka prozy (powieść, nowela). rozczarowanie romantycznym entuzjazmem i postawą"mierz siły na zamiary". wiara w naukę, postulaty scjentyzmu, pracy organicznej, pracy u podstaw-czyli reformy społeczeństwa i
edukacji warstw niższych. wśród pojęć budujących ideologię: scjentyzm, utylitaryzm, agnostycyzm, organicyzm, postulaty stawiania i realizowania realnych, praktycznych celów.

MŁODA POLSKA
inna nazwa: neoromantyzm, modernizm, dekadentyzm, symbolizm. idea "sztuka dla sztuki", odrzucająca jakikolwiek praktyczny wymiar twórczości. metodą badania świata ma być intuicja, symbol sposobem wyrażania
treści wewnętrznych, dekadentyzm to schyłkowość, poczucie końca wieku i kresu istnienia ludzkości: kruchości ludzkiego życia i wszechpotęgi prawa przemijania. wśród tematów sztuki i literatury: śmierć, szatan,
koniec wieku, spleen, przeklęty, wyobcowany poeta - artysta. w Polsce mit powstań i wznowienie romantycznego dziedzictwa (np. odkrycie Norwida). Pogarda dla mieszczańskiego stylu życia. epoka poezji i wielkiego
dramatu na wzór romantyków.

DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE
zaobfitowało osiągnięciami techniki. rozwojem nauki: fizyki, medycyny, przemysłu na wielką skalę i rozwojem dwóch mocarstw: Ameryki i Związku Radzieckiego. wśród ideologii epoki odegrał rolę pragmatyzm,
czyli przeświadczenia o praktycznym sensie sztuki i nauki, ale także egzystencjalizm (trwoga istnienia człowieka samotnego we wszechświecie) i katastrofizmu (przekonanie o nadchodzącym końcu świata). wiele
nurtów awangardowych w literaturze i sztuce: abstrakcjonizm, futuryzm, dadaizm, nadrealizm. w początkach nieodległości polskiej - odwrót od sentymentów i ideałów romantycznych-"zrzucenie poezji z piedestału"
oraz idea poety "ultimus inter pares"-ostatniego wśród równym.