‘Boeddhisme’ - werkstuk godsdienst VWO - circa 1989 - Nico Ouwehand

Het Boeddhisme

Dit onderwerp sprak me aan, omdat ik zeer geïnteresseerd ben in Oosterse

zaken en met name de geestelijke aspecten daarvan.
Het is een omstreden zaak of het Boeddhisme een godsdienst is of niet.
Want het Boeddhisme heeft geen of nauwelijks goden, geen heilige taal en
geen echte kerkelijke organisatie. Ook zijn er geen heilige geschriften,
wel heel veel legendarische verhalen. Het Boeddhisme wordt vaak
godsdienstige wijsbegeerte genoemd.

Boeddha

Ongeveer 560 jaar voor Christus werd Boeddha (Sanskriet voor "Verlichte")
geboren in Noordoost India als zoon van een rijk vorst. Hij droeg de naam
Siddhartha Gautama en leidde tot zijn negenentwintigste een weelderig
leven aan het hof. Toen wilde hij de wereld zien en trok er op uit met
zijn wagenmenner. Onderweg kwamen ze een oude man, een zieke, een dode en
een bedelaar tegen en de prins was zeer geschokt. Zulke dingen had hij
nog nooit gezien en toen hij van de wagenmenner vernam dat zo de hele
wereld was zag hij de ijdelheid van het leven en ging bevrijding zoeken
uit de ellende van het bestaan. Hij verliet zijn vrouw en kind en ging
rondzwerven als een asceet (iemand die zich helemaal losmaakt van weelde
en genoegens). Eens zat hij onder een boom te mediteren (=
nadenken/overpeinzen) en ineens zag hij het licht; hij ontdekte de
dwaling die alle leed op aarde veroorzaakte. Nu kende hij ook de weg die
de mens volgen moest om aan de kringloop van geboren worden en sterven
(boeddhisten geloven in reïncarnatie) te ontkomen. Deze ging hij
verkondigen en trok hiervoor tot zijn tachtigste door het land. Toen
stierf hij en zijn lichaam werd verbrand; de as in achten verdeeld en in
stupa's bewaard. Deze werden later symbolen van het Boeddhisme en werden
nagebouwd met Boeddhabeeldjes erin.

Het leven van Boeddha is een legende geworden waarvan vele versies
bestaan. Zoals het hierboven beschreven staat geeft je toch een beeld van
hoe het ongeveer geweest moet zijn.

De vier edele waarheden en het achtvoudige pad

Boeddha verkondigde dat het leven lijden is, veroorzaakt door begeerte.
De mens zou alle begeerte moeten laten vallen om bevrijding te bereiken.
Hij verwerkte dat in de vier grond waarheden:

1> Leven betekent leed.

2> De oorzaak van alle lijden is begeerte.
3> De genezing hiervan is alleen mogelijk door het begeren te overwinnen
en het Nirvana te bereiken.
4> De weg daartoe is het achtvoudige pad.

Toelichting:
Tijdens een mensenleven kunnen er vele nare dingen gebeuren zoals: pijn,
ziekte, verenigd worden met dat wat je verafschuwt, gescheiden worden van
dat wat je liefhebt, niet krijgen wat je begeert. Daarom is het leven
voor het grootste deel leed. Begeerte is de oorzaak van alle lijden, want
de mens denkt veel nodig te hebben en als hij iets niet krijgt, dan is
dat op z'n minst een teleurstelling. Het Nirvana is de staat van
volledige bevrijding, die volgens Boeddha alleen maar kan worden bereikt
door het volgen van "het achtvoudige pad". Dit houdt in:
 ‘Boeddhisme’ - werkstuk godsdienst VWO - circa 1989 - Nico Ouwehand

*het juiste geloof

*het juiste denken
*het juiste spreken
*het juiste handelen
*het juiste leven
*het juiste sterven
*het alles omvattende bewustzijn
*de alles omvattende concentratie

Dat komt neer op het volgende:

Je moet je ascetisch en moreel goed gedragen, d.w.z. je moet vertrouwen
op Boeddha en de weg die hij aangeeft, je moet respect tonen voor al wat
leeft, je moet je bezit delen, je moet kuis zijn in het huwelijk, je mag
geen alcohol gebruiken, je mag niet liegen, maar je moet vriendelijke
woorden spreken. Voor monniken geldt ook: de juiste meditatie en het
juiste inzicht. Dit zijn de laatste twee onderdelen van het achtvoudige
pad.

Het monnikenleven wordt bij het zoeken naar het Nirvana als ideaal
gesteld, omdat het verwerven van het juiste inzicht dan iets makkelijker
wordt doordat monniken door de bevolking onderhouden worden. Je kunt ook
tijdelijk monnik worden. Hoewel het Boeddhisme grote nadruk legt op
zelfinkeer (d.m.v. meditatie) is het toch een zeer sociaal gericht
gebeuren. Daarvoor zijn een aantal regels opgesteld, waaraan je je als
monnik, maar ook als 'gewoon mens' aan hebt te houden. Het zijn een
tiental geboden, in veel opzichten lijkend op de tien geboden.

1. Dood niet, maar heb respect voor het leven.

2. Steel niet en roof niet. Help iedereen de vruchten van zijn arbeid
te plukken.
3. Vermijd onreinheid en leid een kuis leven.
4. Lieg niet maar wees waar. Spreek de waarheid met bescheidenheid,
zonder vrees en met een liefhebbend hart.
5. Bedenk geen kwaad getuigenis. Oordeel niet, maar let op de goede
kanten van uw medemensen.
6. Zweer niet, maar laten uw woorden zich kenmerken door waardigheid.
7. Verspil de tijd niet met onnodig gepraat. Laten uw woorden iets
duidelijk maken of zwijg anders.
8. Begeer niet en wees niet afgunstig. Verheug u over de voorspoed van
anderen.
9. Zuiver uw hart van wrok. Haat zelfs uw vijanden niet. Wees
vriendelijk voor al wat leeft.
10. Bevrijd uw ziel van onwetendheid en verlang ernaar de waarheid te
kennen. Pas op voor twijfel en dwalingen, waardoor ge het edele pad niet
vinden zult dat naar het Nirvana leidt.

Hiermee komen de vijf gedragsregels overeen. Bij sommige Boeddhistische

groepen belooft men zich daaraan te houden. Ze luiden als volgt:
Ik beloof het leven van alle wezens te ontzien.
Ik beloof me niet te vergrijpen aan wat me niet toebehoort.
Ik beloof me matig te gedragen in sexuele zaken.
Ik beloof geen onwaarheid te vertellen.
Ik beloof geen bedwelmende middelen te gebruiken.
 ‘Boeddhisme’ - werkstuk godsdienst VWO - circa 1989 - Nico Ouwehand

Stromingen

Monniken hebben in het verleden een aantal concilies gehouden, waarmee ze

geprobeerd hebben eenheid te scheppen in het Boeddhisme. Dit lukte de
eerste maal, maar bij volgende keren ging het mis. Er ontstonden
verschillende stromingen, die zich in de loop der eeuwen weer verder
hebben opgesplitst tot honderden vormen. Wel kun je deze splitsen in
twee grote. Dit zijn Hinayana en Mahayana. Hinayana is de oudste vorm
waarbij sterk de nadruk ligt op de individuele verlossing. Bij Mahayana
vertroebelt de gedachte aan Nirvana en komt er een universele verlossing
(voor alle mensen tegelijk) voor in de plaats. Boeddha werd een stukje
van alle goddelijke uitstralingen en er zullen zgn. Boddhisattva's komen.
Dit zijn toekomstige Boeddha's die zich om het leven van stervelingen
bekommeren. De mogelijkheid bestaat dat ze nu al onder ons aanwezig zijn.
Een bekende vorm van Mahayana is het Lamaisme, waarbij rituele zaken weer
in de belangstelling kwamen. Doordat er zoveel dingen werden toegevoegd
die het oorspronkelijke Boeddhisme vreemd waren is het in grote delen van
India in verval geraakt. In Japan is het Zenboeddhisme populair geworden,
ook een vorm van Mahayana. Hierbij wordt weer grote nadruk gelegd op
meditatie.

Meditatie

Een grote rol in het leven van de Boeddhist speelt de meditatie. Dit is
nodig om tot een goed inzicht te komen. Bij het mediteren probeer je het
allesomvattende bewustzijn te bereiken; dit is de Dharma, of leer; de
ervaring van het zijn. Om dit te bereiken heb je een voorbeeld nodig, een
leermeester. De Goeroe vervult deze functie. Belangrijk is ook de Sangha,
dit is de band tussen de leden van de groep, die hetzelfde denken en
beleven. Meditatie volgt op de beheersing van het lichamelijk leven,
waarvoor de tien geboden en vijf gedragsregels zijn opgesteld. Pas als
hieraan wordt voldaan kan een Boeddhist zich goed wijden aan de
meditatie. De meditatie is verdeeld in vier stadia die alle doorlopen
moeten worden om de hoogste kennis te bereiken. Dit uit zich in de
herinnering van vorige levens. Zo overwin je de lust om te leven,
doorbreek je de cyclus van de reïncarnatie en vind je de volmaakte
eeuwige rust: het Nirvana. Het lichaam kan dan nog schijnbaar leven, maar
eindigt geheel met de dood.

Vergelijking met mijn eigen geloof

Mijn geloof is nog steeds het Christendom, maar hoelang dat nog zal duren
weet ik niet. Steeds meer begin ik het idee te krijgen dat hét geloof een
mengsel is van vele (misschien wel alle) geloven. Elk geloof is compleet
of volmaakt voor degenen die dat bepaalde geloof navolgen. Dit is iets
wat ik betwijfel. In elk geloof zit volgens mij wel ergens een kern van
waarheid en ik denk dat een mens voor zichzelf moet bepalen wat hij
gelooft en welke normen en waarden hij hanteert. Zo zoek ik in alle
godsdiensten en daaraan verwante zaken de elementen die aansluiten bij
mijn eigen principes en wordt het steeds moeilijker om een geloof als
míjn geloof te betitelen. Toch wil ik het Christendom aanhouden voor mijn
vergelijking.
 ‘Boeddhisme’ - werkstuk godsdienst VWO - circa 1989 - Nico Ouwehand

Het Boeddhisme kent geen persoonlijke god als zijnde een vader en ook
geen Heiland die de mensen komt verlossen van het kwaad. Alles geschiedt
automatisch, zonder tussenkomst van een hogere macht. Begrippen als
zonde, schuld, genade en vergeving komen weinig voor. In het christendom
is verantwoordelijkheid tegenover God belangrijk, maar ook tegenover je
medemens. In het Boeddhisme gaat het vooral om verantwoordelijkheid
tegenover je medemens en tegenover jezelf. Je creëert als het ware zèlf
een 'hemel', het Nirvana. Wel hebben de Boeddhisten tempels waar ze
samenkomen, net als Christenen.

Gebruikte literatuur:
Terug naar Jeruzalem, door dr. A.J. Onstenk en drs. A. Althuis.
De Algemene Winkler Prins Encyclopedie, van Elsevier.

*****************************************************************