ΚEΦΑΛΑΙo 53

ΗΛΕKTPΙKΗ
AΓΩΓΙMoTHTA
TΩΙ{ ΣTEPEΩN

Στα δυo xτQoηyoιμεyα 1rcφαλαLα ειδαμε fi6σo επLτLM'Ι|!α μjtoρει, η χβαwι1lι θεωρια, yα εφφμoστε[
σε μεμoyωμlνα ατ()μα. Σε αυτ6 τo 1rcφαλαLo θα δε[Φυμε rτd)ζ αυτii η Ιtαyi'σχυQη θtωρLα μπoQtL να
εφαρμoστει εξισoυ επιτνχημt!α σε oμdδεζ ατ6μωy με μoQφη στερε(bν σωματων.

Κdθε oτερε6 ocbμα ty;ι tνα τεραατιo εiροg ιδιοτιjτων που μπoρotμε να επιλiξoυμε για να
μελετfiooυμε. Ε[ναι αxληρ6 fi μαλαxo; Mπoρε(' να oφυρηλατηΦi' mη μoρφrt mλι λεrΓτοι φ{λλoυ, η
y0. ε]τιμη1llηΘει σε λffiτo σ'ψμα: Ε,[yαι' δLαφανiζ: Tι ε|δoιιg xiματα διαδiδoνται oτo oτερει} oδμα ιαι
yα αyει θεQμ6τητα: Πoιεζ ε[yω oL
με πoιεg τα1tτητεE; Μπoρεl μαfητιχtζ τoυ ιδιr1τητεg; Πoια εiναι η
xριπταλλιxιj τoυ δoμη y.τ.λ' Σε 1lαθε rΓεQ[JΓτωαη θα εφαρμoξoυμε την x/kιντιxt1 θεωρiα για να
xαταλαβoυμε τιζ ιδιoτητεζ τoυ αερεοι σi)ματoq πoυ μελεταμε.
Σε αυτ6 τo χεΦλαLο Θ0' επιιεντρωθoiμε oε μια αυγιειριμtη ιδι6τητα τωy στεoε(by: τηy ηλεχτριχf]
α!ωγLμ6τητα' Θα συξητiiσoυμε τo χαρaaτηρLσLι6 των στεQεi)ν σε αγωγolg' μolωτtg. ημιαyωγουg xαι
υπεQαyωγoιζ, θα δειξoυμε με πoLo τρ6π0 η χβα\,τιχrt θεω0i'α Iα)tχει τη βααη yι,α να ιιlτανoηooυμε
γιατi μεριxd υλυxd oυμπε1Lφtρoyται με τoy lyα τρoπo xαι d'λλα με τoν d'λλo.

δα τoυ 6γxου xαι τ o μ6σ0ζ χQ6νoζ μεταξυ των xρουοεων

53-1 HΛEKTΡONΙA AΓΩΓΙMoTΗTAΣ
ΣE ENA METΑΛΛO
'Evα απομονωμ€νo ατoμo χαλχoυ 6χει 29 ηλθ{τQoγtα. Στoγ
στεQεd χαλχ6, 28 απο αι,τα συγχQατoυ\ταt στtt πλεγματι-
χθζ τoι,ζ θ6σεLζ με ηλε}.ιτQoμαγγητLχfg δυνdμειg xαι δεν
θχoι]γ τη δυγατ6τητα γα μεταχtγoυ\ταt μεσα στογ ογχo τoυ
στεQεoυ σωματοζ. Tο εγαπoμfγογ ηλεχτQ6γto ειγαL ελευθε-
Qo γα χtγειται χαι αγ εφαQμoσoυμε μLα ηλθ{τQεγεQτιχη
δυγαμη (}ΙEΔ) στα αχQα εγ6ζ χαλχιγoυ συQματοζ, αυτd τα
ηλgl'τQοyLα αγωyLμoτηταζ (θνα οε xαθε ατομο) δημιoυq-
γoυν τo Qιυμα τo oποιo ανlχνι'ιltταl στυ ουQμα.
Στηγ Eνoτητα 32-5 μελετfσαμε αυτ6 τo πQ6βλημα χaη-
σtμoποι6γταζ τιζ αQχθζ τηζ χλασLχηζ φι]σι1{ηζ, συγχQιγo-
γταζ τα ηλεχτqογια αγωγιμ6τηταζ σε θγα μεταλλt16 χυβο
με τα ατομα ενoE αερioυ πεQtoQισμdγoυ σ' tγα χυβιχd
δo1εio. XρηoιμoπoιΦγταζ αυτ6 τo (ιλαoιι6) μoντ€λο του
αεQioυ ελεiθεQων ηλεLτQo1/[ων ^λαxαχ'(|Εαμε σε μtα εχφQα-
ση για τηγ ειδιxη αντ[oταοη τοι μεταλλοι]. Η o1€αη εivαι
(βλ. Eξ. 2ο Kεφ. 32)
τωv ηλεxτρoνLων με τo πλεγμα.
Στην Eν6τητα 32-5 δε|ξαμε oτι τo τ εi,ναι αταθερ6, ανε-
ξαqτητα απ6 τo αν θxει δημιουργηθεL ηλειτριxο πεδ[o μ6oα
oτον xυβo απo εξωτεQLη lΙEΔ. Eπομ€vωg, η ειδιxri αντi,-
σταση ρ ειγαL αγεξαQτητη απo το εφαQμοξdμενο ηλεxτqιlο
πεδιo, τo oπoιo ειγαι fναg dλλοg τροποg για vα πουμε oτι
τα μ€ταλλα υπαxουουν oτo v6μο του ohm.
Παρoλo πoυ αυτti η διαφoqετιιη dιφραoη για τo νoμo
τoυ ohm εivαι οημα\τι].ι6 επιτευγμα για την ιλαοιιtj φυoι-
xli, εivαι πoλυ δiοιoλo να πρo1ωρtioει xανειζ πεQtσσoτεQo.
Eπiοηg, υπαρ1ει 6vα πρ6βλημα 1
θερμιπf αγωγιιoτητα
των μεταλλωv _για τηγ οπoια η xλαoιη θεωρ['α ixει xdτι
γα πει, αλλα δυoτυ1ιilg οι πρoβλ€ψεtζ τηζ δεγ ουμφωvoυν
με τo πε[ραμα. Π€ρα απο αυτ6 τo επιπεδo προβληματιομου,
εiγαι πoλf δυοxoλo γα φανταατoυμε πωζ τo χλασιχo
μoιτ€λο τoυ αερ|oυ τωv ελευθερων ηλεxτρov(ωv μορε[ vα
εξηγ!iσει χατι τ6σ0 πoλιπλοχο οπωE, για παραδειγμα, τα
τρανtiοτoρg. Kαλo ιιγαι ο' αυτd το σημtιo να εξι τασουμl
πωζ μπoQει γα βοηθηοει α' αυτο η xυματιxη μη1ανιlri.
To πριbτο βημα oτην επi,λυαη οποιoυδηποτε προβλtiμα-
τοg xυματιxtig μη1ανιxl1q εiναι o προαδιοριoμ6g τηg δυνα-

ρ=+'
neτ
m
(1)
μιxi1E εvfqγειαE του οωματιδιoυ τo oποιo θεωρoυμε μεμo-
νωμ€vo
θ6oη9
ηλειτρdνιo αγωγLμ6τηταζ_ ωg oυναqτηαη
τoι. oπωg φα|vεται xαι oτo Σ1. 6
τηE
Kεφ.51, χQεLαξo-
οτην oποiα π εivαι η μαξα, e τo φooτ|o τoυ ηλεi{τQoγιου, ,'l μαοτι αυτriν την πληρoφοριιl για ν0 την αντιχαταοτηοoυ-
ε|ναι o αριθμοg των ηλεxτρoνiων αγωγψιdτηταg οτη μoνα- με οτην εξ|οωoη schΙδdingeΙ. ΑQχιζoυμε με την απλoιioτε-

I 181
 !!82 κεφαλαιo s3 Hλεxτριιη AyωyLμ6τητα τωy Στεoε6y

ρη λογιιli υπ6θεοη, δηλαδri, 6τι η δυναμιxli εν€qγεια εLvαι
μηδ€v oε 6λα τα oημε[α οτo εoωτεριxο τoυ ιυβου ιαι τε|-
γεL σε μια ιiπειρη τιμl'i για oλα τα αημεiα 6ξω απo αυτoν.
ξαxολoυθoυμε να μελετoliμε 6vα v6φog ελευθερων ηλε_
1τQoγιωγ τo oπoιo, 6μωζ, δι6πεται απο τoυζ γ6μoυζ τηζ
}ιβα1τΦζ χαι 6χL τηg ιλααιxr(g φυοιιηg.
Aιlτη η δυγαμιχη εγεQγεια μαζ παQαπεμπει στο παoα_
δειγμα ενoE ηλεxτρoνloυ παγιδευμεγoυ σε (πειρo πηγαδι
δυναμιxoυ, πρ6βλημα τo oπoιo λυσαμ€ στηγ Eγ6τητα 50_7.
tΙρoοξε, 6μωE, δυο διαφoQ6ζ: τo παQoγ πQ6βλημα ειγαι
τριoδιαoτατo ιαι αvαφ€ρεται oε πηγdδι δυvαμιxου τo
oπoio εLναι μaxqoοιoπιxι.ilν xαι 61ι ατoμιxιbγ διαατdoεωγ
Παqιατανoυμε eγα παγιδευμ6γo, οτo μεταλλιx6 ιυβo,
ηλεχτQ6γto αγωγιμ6τητα9 με 6να oτ0αιμο υλι16 )ιυμα φ(r),
6που r εiγαι τo διαγυoμα θ6αηg xαι επιβαλλoυμε τη oυνθf-
χη η πυχγoτητα πιθαv6τηταg ψ2(r) γα ειγαι μηδ6v τoοo
ατην επιφdνεια τoυ ιtiβoυ 6oo ιαι 6ξω ωτ6 αυτ6γ Aυτ1
ε(vαι o τq6πoE μαζ για γα θεωρoυμε 6τι τo ηλεxτρ6νιo
εivαι πραγματι παγιδευμ€vο μ6οα ατov μεταλλιι6 xυβo. To
Σχ. 18 του Kεφ.50, μαζ υπεγθυμιξεt οτt αιπιμετωπioαμε με
τoν iδιo τρ6πο xαι την περLπτωoη τηg μια6 δLαστασηζ.
Αν εφαρμoαουμε αυτθζ τtζ oριαι69 ουνθr]ιεg oτην
}.ιυματιχΙi συγαQτηση, η εξ(oωoη SchτδdingeΙ μαζ λεεt 6τι η
oλιxf εν6ργεια E τoυ ηλεxτρoνioυ θα ε[ναι xβαντιαμθνη,
6πωg t!ταν ιαι ατην περLπτωoη εv6g ηλειτροviου παγιδευ-
μθγoυ σε μoγoδLαστατo πηγdδι δυναμιιoi. ΠαQ' 6λα αυτα
υπdqxει μια οημαντιχη διαφoQα. LπεLδη o μεταλλιxoE μαg
xυβο5 εiναι πoλυ μεγιiλog, σε σχθη με τι5 ατομιι6E δια-
στασεLζ, ο αqιθμ6g τωv οτd.oιμωv υλιxΦν πυματων πoυ
ψoqoυν να χωQ6σο1rν στoγ ομo τoυ μεταλλιxoυ ιυβoυ,
αλλιi ιαι γα ιχαγoποιο{γ τtζ oQtαχ6E oυνθrixεg, ε[ναι
τεραοτιog ιαι ot εJτtτQεπ6μεγεζ ηλεπτροvιαlθE εν6ργειεg
ε[ναι εξαιρετιxιi πoντιi η μια oτηγ ιiλλη. To Yπoδειγμα 1
μα5 δε|1νει oτι για 6γαγ χιβο με αχμη 1 cm, υπαρ1ουν 1d0
ιβαιτιαμ6νεg ιαταoτdoειg oι οπoi,εg dxoυν εvdργεια μετα_
ξυ E = 5 ev }.(αι ,E' = 5'01 eV! Συγxρ[νετε αυτ€E τιE τιμ6g
ω9 n(Ε)dΕ' oπoυ iι(r) ειγαι η συγαQτηση πoυ ιαλε[ται
πυxν6τητα xατααταoεωv. Για τo xβαιτιxo αtριο των ελει}-
Θεριυv ηλειτρoνiων αΙoδεlxνυεταl oτt δινtται α"'τo την
6xφραοη-
n(η=s fηm3ρ Εν2 . (2)
Σ' αιτo τo σταδto απλd μετqdμε τιg xαταoτααειg, oι οπoi-
εE ε[ναι διαθ6αιμεE για 6να ηλεxτρ6νιo αγωγιμ6τητα5. Στηv
Eξ. 2 δεν ιπιiq1ει ιιiποιog 6qog o οπo[oE να εξαρτιiται απ6
τo υλιx6 απo τo oπolo απoτελεiται τo δειγμα μαζ. H διαδt-
χασια πQοσαQμογηζ ατdαιμων xυμd.τοw οε 6γαγ ]iυβo ειγαt
xαθαρα γεωμετριι6 πρdβλημα. Στηv επ6μενη εv6τητα θα
δofμε πιbg θα πρooαρμ6ξoυμε αυτθg τιE xαταατιiαειE.
Θα μπoQουσε xανεiE να αναρωτηθεi: <Αv oι ενiργειεE
των επιτqεπoμενοw ιαταατασεωγ εiγαι τ6οo xoντα η μια
oτην dλλη, γιατi δεv ξηνdμε τηv ιβαντιxr] πρoo6ψιoη,
θεωριilιταg μια συγεχli χαταγoμη τηζ εγθQγειαt;>. H απd-
ιτηαη, 6πω9 θα δoυμε oτηv επ6μενη ενοτητα, o1ετΙ'ξεται με
τηv απαγoqευτιιti αQχli τoυ Ρauli, η oποiα εφαqμoξεται
οτα ηλεxτρoνια oπoυδriπoτε ιαι αv βρ|οιo\ται αυτα, ειτε
ωζ τQoχLαχα oε ιiτομα εiτε ωg ηλειτρdνια αγωγLμ6τηταζ
ατα μ6ταλλα. Στo πρ6βλημιi μαg υπιiq1oυv πoλλθg xατα-
ατdoειE, υπαρ1oιtν χαt πoλλd ηλεxτq6νια αγωγιβτηταg
ιxαvα να τιE ιαταλαβουγ ιαι η αq1τ] τoυ PauΙi μαζ επιτρ6-
πει vα <τoπoθετηαoυμε> μ6νo 6να ηλεxτρ6νιo oε ιαθεμιιi
απ6 τι6 xατααταoειE. ΠαQoλo πoυ δεν μπoρoυμε να ανι-
1νειiοουμε τι5 ιβαντιομ6vε6 xαταoτααειq τωv ηλεπτρovlωv
αγωγLμoτηταζ. η α8χη τηζ ιβιiντωοηg τιυγ χαταστσσεων
εξαxoλoυθεl να ια1υει ιαι γα οπoτελεi, τη βααιxη ιδιoτ1τα
των ηλειτqovlω1 δiγoγτdζ τoυζ σημαγτLχεζ ιδι6τητεE.
Yπriδειγμa 1 xdλχιγoζ χιβoζ θχει αliμf 1 cm. Π6σεζ ειγαι oι

με τo πεπεQασμfγo πεδio διαlιqιτΦν ενεργεtαχΦγ σταθμωγ

δυvατ6ζ χαταστασειζ με εγaQγειεζ μεταξf, :5,ωevχαι 5,o1 ev
πoυ φα[νονται, για παρdδειγμα, οτο ατoμο τoυ υδρoγ6νoυ για τα ηλεxτρdνια αγηιΦτηταζ τo1, χαλχιγoυ xιiβoυ; Θεωρlioτε
6τι τα ηλε1,ιτΦνια αlωγιμdτηταg φμεριφ6ρoνται oαν (l$α"ντι-
στo Σχ. 4 τoυ Kεφ.51. ld) α6ριo ελεtiΘερων ηλειτooviαlν.
Δεγ μJτοQοιμε να αqoληθo!με με αυτ6v τo μεγαλo
αριθμ6 xαταοτιiαεωγ λαμβανoνταg υποψη τηγ ι.αθεμLα Λιiση Αιτα τα εγεQγεια}ια dQια πoυ μαE δiνo,ιται 61oυν πoλυ
ξε1ωqιοτα xαι θα πρεπει να χQησιμoπoιησουμε στατtστι- χoντινaζ τιμ6ζ χαι 6τσι μπoQoτμε με αoφιiλεια να πoυμε 6τι η
xθ5 μεθ6δoυ9. Αντi γtα την εQωτηση <πoια εiναι η εν€qγεια αJταγτηση, αγα μoγαδα 6μ0ι!' ειγαι n(r')ΔE, dπoυ, : 5 ev χαι
πoυ αvτιατoι1εi o'αυτliν την χατασταση) θα πo€πει γα ΔE = ο,ο1 ev. Απd ηγ Εξ. 2 6χoυμε
Qωτliσoυμε <ΙΙ6σεE χαταστdσεtξ 6χoυγ εγ6Qγειεζ με τLμ6ζ t: 3/2
^
91-!!J!-
μεταξ'bΕ'1αLΕ+dΕ)>. n (Ε1 = 6l''z
Α\τιμετωπισαμε παqομotεζ πεQιπτωσεts χαL σε πQoη-
γoυμενα χεφdλαια. Για παραδειγμα, πεQιγQαφoιταζ τιζ
- ιgΓaπl!!.ll:+q1!sΙ" '
τα1υτητεg τωv μoρ[ων αε ιδανιxo α€qιo στηγ Eγ6τητα 24-
3, εiδαμε 6τι ο μ6νog τρ6πoE για να πρo1ωψ]οoυμε ηταv
(6.63 \ ' .
10'"J'si |ιs"υιI.o.o
L
lα,"l,"ι4],,

vα θ6ooυμε την εριilτηση <Πoσα μ6ρια 61oυv ταβτητεE oι

οπο[ε5 61oυν τιμθ5 ατo διαoτημα υ xαι υ + dυ;,.
= 9,48 X 10a6 m-3 J 1
= 1,52 x 1028 m-3 eΓl.
Για τα ηλε}ιτQ6για αγωγιμ6τητα9, o αQtθμ6ζ χαταστα_ Σημειωστε 6τt Θα πρεπει να μετατρ6ψυμε την εν€ργεια E oε
σεωγ (ανd μovαδα 6γxoι τoυ στεQεo!), τωγ oπο('ωγ oι joules πQoτof την αγιιχαταστ1iσoυμε στηγ Εξ. 2, αγ 1,ιαι τα τελι}iα

ενθqγειεg εLναι μεταξi) Ε rlαL Ε + dΕ, μlτoQεi να γραφτεl xαι μα6 α:ιoτελθoματα Θα fταγ πQoτιμdτεΦ γα τα εxφριiooυμε oε eV.
o αχQιβliζ αQιθμdζtiτων ιαταoταoεωγ oι oπoιεζ βριαo!.ται
μεταξf, = 5,ω ev χαι, = 5,01 eV oτoν xιiβo, αγ o εiγαι τo
μil{oζ τηζ αχμtiζ τoυ χfβoυ, ειγαt

*
N = n(Ε)ΔΕ a3
(Κβα"'τL11iι ΦυσLχi Aτ6μων' Moριωy, Στφεωy, Πυ1iνωy
^εkε
χαι ΣωματLδιωνo τωy Robert ΕisbeΙζ χ'αι Robert Resnick, Ιly'iΙey = (1J2 Χ 1d8 m_3 eγ 111ο,ot
ev11l x lα, mf
1985, 2η 'Ε1lδoση' Εν6τητα 11-11. = 1,52 x 10'zο.
 Εy6τητα 53-2 Συμπλ'iQωση τωy ΕIιτρεπ6μενων Ενερyεtαxιbν Σταθμrbν ||83

Δηλα&i, υπαQχoυν l'52 x 1d0 ενεργειαx6g xαταoτ(ιοειE μεταξυ nJΕ) = n(Ε)p(Ξ). (3)
5.ω ev }ιαι 5.οΙ ev. To μiοο δlαοτημα μιταξυ γιιτονιχσΛ ινι8-
γειαχ6γ σταθμ6γ ΔEγ.,. δiνεται απd την Αυτη η θιφρααη φαLνεται στo Σχ. 1c
H οιιαoμθνη περιο1r] ατo Σχ. lc, αγτtπQοσωπευεt τo
αυvoλιxο αqιθμ6 τωv xατειλημμθνων oταθμ6γ (αγα μoγα-
""\ετ Ν:
o'o|
7, l0 2reV.
eV^^
ΔΕ-''
'=Δ,| l.s:.r()Ι
=
δα oγγoυ). Yπoλoγi,ξoιταE αυτ6 τo ειΦαδoγ χαι εξιoΦνo-
ιτdE τo με τηv πυxν6τητα r των ηλεxτqovlων αγωγιμoτη-
Tα συμπεQdσματd μαζ ειγαt αγεξaιQτητα σJι6 τo ιrλι).ι6 τoυ δειγ' ταg oτo μθταλλο, μπoQοιμε γα βQofμε τηγ εγεQγεια Feπni.
ματoζ. Δεγ ειγαι επισηζ σημαγτιχ6 τo γεγoγ6ζ 6τι θεωQτiσαμε τo oλoιληρΦνovταg αvαμεoα οτα oqια E = 0 χαt, = EF για
δειγμα μαζ γα ειγαι χtβoζ. oπoιοδtiποτε στεQε6 σιbμα με τoγ ιδιo vα υπoλoγiαoυμε τηγ επtφαγεLα, βQLσχoιμε
6γ{ο θα θδιγε τo ιδιo απoτaλεσμα. Η βασι1ι1i υπ6θεση πoυ }iαγαμε
ειγαι dτι τα ηλε],ιτQ6για σι1μlτεQιφ6Qο\ται σαγ (χβαγτιχd) α6Qιo n = Γεr n^ιΕιdΕ. \4)
ελεiθεQωγ ηλεχτQογιωγ ΑιJτd σημ(ιιγει dτι θεωρτ]οαμε τη δυvα'
η oλoπληQιbγoγταq,
μι),ili μαζ εγ6Qγεια σταθεQrl (για τηγ oπoιαπfQαμε την τιμlj μηδ6ν)
για dλα τα σ1μεια τoυ δε[γματοg. Για τα βταλλα, αυτli η ιπ6θε-
_' f' o

[ "-'" (fid:)ι:
οη δεν εiναι πoτ6 τdoo αxριβτ]E. ΠαQ' dλα αυτd το 1ε1τQι1ι6
oυμiραoμα ιoμει: πoλλaζ mαθμεζ ειγαι διαθaσιμεζ σε aγα ηλε- "
^' = α,l
χτQdγto αγωγιμ6τητα6 εν69 μεταλλoυ }iαι eχoυγ εγε8γειεζ πoυ
""
διαφaQoιrv πoλι! λιγo μεταξf τoυg.
Λυγo\ταζ ωζ πQoζ Ep, €1ουμε τελιxα

u"=*(+)" (s)
53-2 ΣYMΠΛΙΙPΩΣΙΙ TΩN
8λ6πoντα6 τo Σχ. 1c, εr3ιoλα oυψεραLνoυμε οτι η
EΠΙTΡEΙΙOMENΩN ENEΡΓEΙAKΩN
αποψη πoυ θθλει oλεE oι xιvtjoειg vα oταματoυν oτη θερ-
ΣTAΘMΩN
TωQα πoυ ειδαμε π6σεζ εγεQγειαχdζ στdθμεζ υπαQχoυι
ειμαστε θτοιμot γα αQχισoυμε τη συμπλiQωσli τoυE με ηλε-
χτQ6γtα. ΠQαγματοπoΦσαμε αυτηγ τη διαδιΙασια στηγ
Ev6τητα 52_3 oυψληQιδγογταζ τογ πεQιoδιxo πLγαxα τωγ
στοlχΓlωγ. Exεi ιtδαμι τη μιγιiλη οημαοiα τηg απαγορευτι-
χηζ αQχηζ τoυ Pauιi. η oπoiα μαg λiει ι)τι μοροι)μι να
τoποθετηαουμε μονο €vα ηλεxτρdvιo οε μια δεδομ€η
χατασταση. Aυτ'i η αaχ'i ε|γαι τo [διo σημα1τΦ }ιαι στo
πQoβλημα πoι, εξεταξoυμε τΦQα.
Tο Σχ. Iα δι i1νει την πυxνdτητα των xοταοτιiοεων E!6Qγεια (eη
6πω9 δiνεται απο την Eξ. 2. Αυτη η αυνdρτηοη δivει τoν
αριθμ6 των πιθανιδν xαταοτααεωγ σε xαθε ενεqγειαι6 δια-
στημα. ΠαQ'6λα αυτα δεγ ε|ναι xατειλημμiνεg oλεg oι
στdθμεζ. ΣυμπληQωγoυμε τLζ επιτQεπτεζ σταθμεζ σε fγα
μ6ταλλο με τον ιδιo τQ6πo πoυ συμπληQ6γουμε τιζ εJτtτQε-
πτεζ σταθμεζ σε 6γα dτoμο: πρoοθ6τoυμε ηλεχτQ6νια, θγα
για χdθε χβα\τtη χατασταση, αQχLξoγταζ απ6 τη χαμηλ6-
τεQη εγ6Qγεια χαt τελεLιbγoνταζ 6ταν €1ουμε πQoσθ6σεt
ολα τα ηλεxτρoνια τοlJ μεταλλoυ.
Αζ θεωQησoι,με αQχιxα oυνθr]xεg θεqμoιραοiαg απολυ-
(δ)
τoυ μηδενοE, η oπoiα αγτιπQoσωπειεt τη χαμηλdτεQη εγεQ-
γειαχli }iατασταση του δε('.1ματoE μαg, ταL τηγ πετυχαινoι]-
με τoπoθετωνταE τα ηλl xτρoνια αγωγιμοτηταg οτιg xενig
γ
χαταστασεLζ με τη χαμηλ6τεqη εν€ργεια. Αυτriη διαδιxαo|α
φα[νεται ατo Σx. lb, τo oπoιo δειχγει τη συyαQτηση nθα- Ε
y6τηταζ P(Ε). Αυτη η oυγdQτηοη δ[vει την πιθανdτητα η
χατdσταση με εν6ργεια E να xαταληφθεL. Για τ = 0, 6λεζ
oι oτιiθμεg μt ενιQγι lα xατω απd μlα ουγxεxριμiνη τιμη I
εivαι xεν6E Φ = 0). Η Φηλoτεqη xατειλημμ6vη oταθμη
υπ6 αυτfζ τιg oυvθηxεE ovoμdξεται στaθμη Fezηi ^λαL η Eγ68γεια (e\η
εγ6Qγεια τηζ, στo Σ1. 1b, οvoμαξεται εvi QγεLα FennL lLα
,F
παραδειγμα, η εν6qγεια Fermi για τo xαλxο ε[γαι 7,06 eV.
Αγ πολλαπλασιασoυμε την πυιν6τητα, π (Ε) τωy διαθ6- Σχiμα 1(α) H πlJ11voτητα των ιαταoτdoεωγ r,(r) σαγ συγαQ-
τηση τηζ εγaQγειαζ E. (b) Η σUναQτηση πιθαγ6τηταζp(E) σε 7 =
σLμ(iy σταθμ(by, με τηv πιθαν6τητα p(E), με τηγ οποια
0. (c, Η πυχγ6τητα l.iατειλημμaγωγ σταΘμ6γ n"(r), ιση με τo
αυτ6ζ oι σταθμεζ μορoυv vα ιαταληφθoυv, τo απoτθλε- 'oλεζ oι σταθμεζ χατω απd -εF ει.vαι
γιγ6μεγo ,(r) χαι ρ(E).
oμα εivαι η πυιν6τητα xατειλημμθνων οταθμΦγ, r"(E), ti xcι11l|ημμ1νr q ι0ι πσνιJ (fio εΓ Γινοι )ιινεζ.
1184 κεφαλαιo 53 Hλεxτqιxη Ayωyιμoτητα τωy ΣτΦε6y
μoχQασια τoυ απ6λυτoυ μηδενoE δεv ιoβει. Bλfπoυμε 6τι,
λ6γω τηg απαγoρειπιxηg αq1ηE τoυ PauΙi, τα ηλεχτ86για
συσσωQεfουγ εγeQγεtα απ6 τηγ τιμli μηδ6ν μ€1ρι την εν6ρ-
γεLα Fermi. Η μjη εγ6Qγεια στtE oυvθr]xεE πoυ φαLνoνται
στo Σχ. 1, ειγαι 4,2 ev, σε συγ}iQLση με τη μθoη ιινητιιli
εν6ργεια εv6g μoρioυ ιδανιxoιi αεQιoυ σε θερμoxρααlα
δωματioυ πoυ εivαι μ6γo 0,α25 eV. Tα ηλειτρ6νια αγωγι_
βτηταg εν6E μεταλλoυ 61or-rν αqιεη εv€qγεια ατη θερμo-
ιραo[α τoυ απoΓιπoυ μηδεν6ζ.
E[ναι φαvερ6 6τι τα μ6ρια τoυ αερioυ oε πανol,ιι69 θερ-
μoχQασιεζ )ιαι τα ηλεxτqdνια αγωγιμoτηταg oε €να μ6ταλ-
λo αυψεριφ6ρorlται διαφοqετιιιi. Tα μ6Qια τoυ αεQιoυ
υπαχoυoυγ oτην πλααιη οτατιατιxη Max\γell-BolιZmann
}1αt τα ηλεχτQ6γtα αγοryιμoτηταg υπαxoforrν oτην (xβαιτι
,(η) στατιστΦ Fermi-Diιac. o 6Qoζ στατLστt}i1i σ'αυτηγ
την περiπτωoη αναφeQεταt στηγ τυπι}ιη διαδιxαoi'α μ6τρη-
σηζ σωματtδLωγ. Στη στατιστι1iti Maxwell-BοΙιZmaΙn, γtα
παραδειγψ, θεωqoιiμε 6τι ψορoυμε να δια1ωqlooυμε τα
6μοια oωματLδια, αλλιi oτη oτατιατιxri Fermi-DiΙac θεω-
Qoυμε oτι δεγ μπoQoυμε. Αx6μη, στη στατιστιχη MaxwelΙ-
Boltzmann, η απαγoqευτιπ( αQχη τoυ Pauli δεν πα[ξει
tιανθvα ρ6λo, εγω στη στατιστι1.ιη [ermιDitac, 6πωζ ειδα-
με o Q6λoζ τηE εi'ναι oυαιαοτιx6ζ. Στη,l Ε,loxητα 24-6
9 χoγτd στηγ εν6ργεια Fermi. Η xlvηoη τωv πε8tσσοτερωγ
E ηλειτqονiων παραμθνει αμεταβλητη xαθιbg αυξανεται η
δ Αg δotjμε γιατi αυμβαLνει αυτ6. Στo Σχ. 2c φαιγεται η
Eγ6Qγεια (eη
{δ)
Ε
Θ
Eγθoγεl,α (eυ
Σμtμ 2 'oμoια
με το Σχ. 1, αλλα για Τ = 10ο0 K. ΠQoσaξτε
πdoo λiγο διαφ6ρoυν τα διαγραμματα απd τα α"ν.τιστοιlα τoυ
Σχ. 1 (αυτα τα διαγQαμματα εiναι εξιδανιιευμaγα, θεωQofμε 6τι
τα ηλεχτQ6για χtγoυγται oε oψγεν6E δυναμιxd. oι μετQ]iσειζ
ιαταoταoεων αε πραγμ,ατι}.ιd μ,εταλλα δεγ 6χoιπ αυτι]v την απλ{
μοaφη).
υπιiρ1ει oυξr!τηη για αυτ€E τιE ιαταvoμ€g.
Tι oυμβαlvει με τηγ χατανoμ1i ηλεxτρoνlων τoυ Σχ. 1,
xαθιδg αυξανoυμε τη θερμοxqαoiα; H xατανoμι] αλλιiξει
πoλυ λi,γo, αλλd αυτη η αλλαγτ] θ1ει σημαγτt}ζ6ζ επιττω-
oειg. To Σ1. 2 απειιoνLξει την παταvoμt{ τoυ Σχ. 1 στηγ
περlπτωoη πoυ η θερμoxραoiα θα γiνει T = 1ω0 K, θεQ-
μοxqαο(,α ατηv oπo|α τo μθταλλo εlναι πυQαliτωμθγο.
Tο εγτυπωοιαι6 oτoιμiο οτo Σχ. 2 ειγαt η μιxρr] δια-
φoqα τωv xαταvoμΦγ με τo Σχ. 1, πoυ αγαφ6Qεταt στη θερ-
μoιρααiα τoυ α:τoλt1του μηδεν6E. Σε T = 0, η oυvιiρτηοη
πtθαγ6τ1Fαζp(E) εLγαι μovαδα ιατω απ6 εγεQγειεs rF χαL
μηδ6ν για εν6ργειε9 πανω απ6 Ep. 'oπωg φαiνεται oτo Σx.
2b' ^για T = 1000 K υπιiψει μιιρτ] πιθαν6τητα να υπαρ_
ξουγ ιαπoιεs }iεγ6ζ χαταστdσεtζ με εγ6Qγειεg xατω απo Ep.
Η πι!χγ6τητα nο(r) τωγ χατεtλημμ6γωγ oταθμιbν δiνεται
απo τηγ Eξ. 3, oπωE ιαι τo γιv6μεvo n(Ε) γ"σ'L p(Ε), τo
oπoiο φαi'νεται ατo Σ1. 2c. Eπειδf λ[γεE ιαταoτιioειE πιiνω
απo EF ειγαL xατειλημμθνεE, η μ6αη εν6ργεια εLναι λLγo
μεγαλυτερη απ6 o,τt 1iταγ oτηv πεq(πτωoη τηg θερμoxρα_
αfuE τoυ αποΓυτoυ μηδεv6g, αλλιi o1ι πολυ μεγαλυτερη.
Αιτi η συμπεQtφoQd ειγαι }.(αι παλι σε αγτi,θεοη με εxεiνη
τoυ ιδαγιxof αερLoυ, 6πoυ η μθση χLγητt}ι1i εν6ργεια των
μοq(,ων εivαι αναλoγη τηg θεqμoπψoiαg.
ΣυγxρLvoνταg τιζ δUo πεQιττωσεtζ, T = 0Κ}ιαLT =
1000 K' βλεπoυψ oτι οι αλλαγ69 παρoιoιιiξoνται για τα
ηλειτρoνια αγωγιμoτηταE, τωγ oπoiωγ οι εν6ργειεE εi'ναι
θερμοxρααLα, η <αποθηιευμ6vη> ενθργεια πoυ τα χαQα}.ιτη-
qLξει δεν παρoυαιιiξει αλλαγθζ.
τιμt] τηg πoo6τηταg kT, πoυ αποτελεL θγα μ€τqo τηg διαθθ-
οιμηE θεqμιxr]5 εν6ργεLαζ. H τιμη τηζ γLα ? = 10Φ K ε[γαι
μ6γo 0,08 ev. Kαγ6γα ηλεxτq6νιo δεv μoqεL να μεταβdλει
την εν6ργεια τoυ πεQLσσoτεQo απ6 μεqιx6g φoρ6E αυτo τo
πoσ6, 6ταγ η μ6η αλλαγτ] oτηv oπο[α υπ6xειται εiναι η
αλλαγτi τηE θερμoxqαoiαg. Λ6γω τηs απαγoQευτtχ1iζ
αQχηζ' μ6γo τα ηλεxτq6νια με ενθργειεg ιoιτd ατην τιμli
τηζ εγεQγεtαζ Fermi θ1oυν διαθ6αιμε9 oταθμεg τooο loιτα
τoυζ ωστε να επιτι[ουν μεταπτωη λ6γω τηζ μεταβoλiζ
τηζ θεQμo}.ιQασιαζ. Eγα ηλεxτρ6vιο με εν6ργεια, για παqd-
δειγμα, 2 eV δεν ψoρεi να xερδi'oει 1i γα χασεt εγ6Qγεια
αφoυ oι oταθμε5 oι oπoiεg εLναι xolτα τoυ εiναι ιiδη
συμπληQωμθγεs. Απλιi δεv fuει πoυ να πdεL. Kατ' αγαλo-
γi'α με τα xriματα τoυ ωxεανοti, η θεQμtχη διθγεqοη των
ηλειτρoνiων δημιoυργεi, μ6νo επιφανειαxα xιlματα oτη
(θdλασσα Fermi),, τo
βιiθοg τηg oπoiαg παqαμ6νει ωg ηταv
ΙΙ γQαφLχη παρdoταη τηζ αJγdQτησηζ πιθαv6τηταq
p(Ε) στα Σx. lb χαι 2b oγoμαξεταt oυνd'ρτηoη πιθανoτηταE
Fermi'Dirαc xαι δινεται απo τη αxιoη:
pΕj = 1
(6)
eιΕ+'λτ + 1'
6π0υ EF ειγαt η εγεQγεtα Fermi, η oπolα τωQα oQιξεταL
(βλ6πε Σ1. 2D) ωg η εγθQγεια πoυ αγτιστo ιγεL aε p = \ .
ΠQoσ€ξτε 6τι απ6 τηv Eξ. 6 τo Σ1. 1b fuει τετqαγωνιπι]
μoQφη γtα ? = 0K. Για T*0οεχθ6τηζ @ ΕilkT τ1|ζ
ξ. 6 τεivει oτo _ αγ E
"o,
< EF χαt στo + cο αv E
Ep. Στηv>
πριilτη περiπτωη bxo.υψε p(Ε) = 1 χαL στη δευτερη περi-
πxωσΙ'|p(Ε) = 0, 6πωζ αγαμ6γεταL.
 Ενoτητα 5j-3 Hλεxτριxη Ayωyιμ6τητα oτα M6ταλλα 1185

Η Eξ. 6 μαζ δειχγεL 6τι η αημαιτιxri πoα6τητα δεγ εLγαι Yπ6δειγμα 4 (α) Γtα τoγ χαb.ι6 σε Γ = lω0 K, βQειτε τηv

η εγ6Qγεια ,, αλλα η εγεQγειαιti διαφoQd E _ EF, μεταξf
τηg εν6ργειαE E ιαι τηζ εγεQγειαζ FeΙmi. Bλεπoυμε αι6μη
6τι o ετθετιx6g οqog οτον παqovομαατη τηE 6ιφQαοηE (Eξ.
6) ε[ναι πoλυ ευαioθητog αε μιxqθE αλλαγ6ζ τηζ διαφοQαζ
E _ Ep. Αυτ6 επιβεβαιιbvει τον ιo1υριαμο μαg 6τι τα ηλε-
χτQoγια με εγ6QγεLεζ χo\τα mηγ εγεQγεια Fermi ειγαL τα
'oπωg θα δoυμε,
μovαδιxd τα oπolα παιξoω εγεQγ6 Q6λo.
η πQωτη εQωτηση πoυ θα αγτιμετωπισoυμε 6ταγ ασχoλη-
θoυψ με τα ηλεχτQoγια σε στεQε6 _ αγωγo, ημιαγοry6 ri
μoγωτη_ ειγαL η εξliE: Σε ενεργειαιη ιλ[μαια πoti βq[αxε_
εvθργεια για τηv oπoiα η πιΘανdτηταp(r) )iαταλTΙψηζ τηζ σταΘμηζ
ωτ6 ηλεxτρ'dνια αγωγιμdτηταζ (ι]πoθθστε 6τt τα ηλεxτρ6νια αγω_
γιμdτηταζ τoυ χαλ1iο1] συμlτεQιφ€Qo"νται oαν α6ριo ελεiθερωv
ηλειτρoνiων lιαι η εν6Qγεια FeΙmi ειγαι 7,06 ev). (β) Για αυτ{γ
την εν6ργεια, πoια ειγαι η n(E), η }iαταγoμ]i τηζ εγaQγειαζ τ(ι)γ
διαθ6oιμων σταΘμ6γ (]/) Για αυτiγ την εγθQη,εια, πoια ειγαι η
n"(r), η πτανoμ1η τηζ εν6ργεια9 oτιg ιατειλημμ6νεE oτιiΘμε6;
Λ6oη A}τιχατdσταση στηγ Eξ.6 διγεt
P(A= e
1

=0-q.
ται η εγ6Qγεtα Fermi; ^F; +t
-
οτην oπoια ΔE = ε - εF. Mε μιQι}ιaζ πQαξειζ ΔElΙT = _ 2.20
χαι ετσι
= -2,20 kT : _Q,20χ8,62 X 1σ5 evKX10ο0 K)
Yπιiδειγμα 2 Yπoλoγiατε τηv εvθργεια FeΙmi για τoγ χαλχd, ^Ε
= -0,19 eV.
δεδoμfνoυ oτl o αριθμog ταtν ηλfl.ιτQoνιων αγιιηιμoτηταE ανd
μoναδα oγ{oυ {Yπoδειγμ.α 2. κtφ. 32) εινσι 8.49 x ld3 m_3. Για τo 1αλxd, θεωριδνταζ EF = 7,06 ev θχoυμε
Ε = Εν ι ΔΕ = 7,06 eV _ 0'19 eV = 6'87 eV.
Λi1ση Απd τηγ Εξ. 5 παιQγoυμε
lρJ Kανoγταζ υπoλoγloμoυζ oπιυζ 1αι στo YΙωειγμα ]. για ε
= 6.87 ev. πσιQνoυμ| nlεl = l.78 x Ιd8 m eV-Ι.
]
- _ h2 ι3n\z|3
-F- 8^\; I (y, A(d την Eξ. 3 θχoυμε, για E = 6,87 ev'

1ο.ο3,< lσ3'J. s12 |1:;1ε.+o, tfmr|"r n.(Ε) = n(Ε)ρ(Ε)

]
(8)(ql]ΙlF!," | " I
= 1Ι,78 " 1028 m ev-rχ0,9ο)
=1.60Χ1028m3eV
1-

= 1,13 Χ 1σ18 J:7,06ev.

Yrt6δειγμα 3 Πoια ειγαι η πιθαγ6τητα χαταληψηζ μιαζ }.ιατα-

στασηζ τηζ oποιαζ η εγ6Qγεια ειγαι: (α) ο,1 ev πdγω απ6 τηγ
εγθQγεια FeΙmi, (ρ) 0, 1 ev 1,ιατω απd τηγ εγaQγεια Fermi, (y) ιση με METAΛΛΑ
τηγ εγθQγεια FeΙmi. Θεωρι]oτε T = 8Φ K.
Tο Σχ. 3 δειχγει τηγ χαταγoμ1i Fermi τωγ ταxυτrjτων ο' 6να
Λ$οη (α) o (αδιαστατoζ) εχθ6τη6 οτηv Eξ. 6 εiναι μθταλλo. H ταχiτητα Fermi υF ειγαι η ταχiτητα εγ6ζ ηλε-
ιτρoνioυ, τoυ oπoιoι, η χιγητtχti εγθQγεια tσofται με EF,
E Eε _
_7Τ O'lev δηλαδη με την εv6ργεLα Fermi. XωQιζ εφαρμoγr] ηλεxτqιιoυ
= _
'-'
G;'' ΙοτvΛ<χsoοη πεδιoυ, τα ηλεχτQ6για θ1οιπ τα1υτητεE oι oπoιεζ χυμαιγo-
\ται μεταξυ 0 ιαι υp ιαι αιτιατotχoιlν σε εγeQγεtεζ 0Jτο 0
,{τιxαθιoτιbνταE τιδρα mηγ Eξ. 6 παιQγoυμε μθ1ρι Ep. H xατανoμf στo Σχ. 3 παQιστd μtα τυπι}ιτi σι1γι-
στωσα τηζ ταχυτηταζxαL 6χL ψ6\ο τoυ μ6τQoυ. Στη γQαφι-
χ1iπαQασταση παQατηQoυμε 6τL υπαQχεL ioοg αριθμ6g ηλε-
, .:-
-p(E-)=e"",+1 = o,tq.
xτρoviωv τα oπoiα xιγoυιται οε αιτ(,θετεE χατευ0υγσειζ,
χαt 6τσι απoυσια εξωτεQtχo{ ηλεχτQιχof πεδi,oι τo ρεΦμα
Ετοι. η πιθσνdτητα χαταληψηζ riγαι lq%. ε('ναι loo πqog μηδ6ι
ω, rια εγ08γενα ο,1 ev χατω απd ην εγΦεια FeΙmi o Dωθηζ τηζ
Eξ. 6 fuει τηv δια τιμι] με αQγη'ιιχd πΦημo. Ξτσι, απ6 τηγ E. 6,

p(E-)=,i-=o.sl.
' -
"'*+1
Η πιθαvdτητα ιατdληφζ αυτ1ζ τηζ σταθμηζ ειγαι 81%.
(y) Γνa Ε _ E. o εχθετιll'dζ dQoζ τηζ Eξ. 6 μηδεγιξεται }1αι η
εξioωοη γiνεται:

11
ρ(η)=τ. , =τ+|=0.50.
Aυτd τo απoτiλεσμα δεν εξαρτατω απo η θερμoιραoiα. Aιdμη,
ιανdνα απd τα ατoτελioματα δεν εξαρτατα αι6 την τιμη ηζ εγaQ-
γειαg Fermi, αλλα απd τη δι'αqnριi τη6 εν6ρ'yειαE Fermi rι.ιι τηζ ενθQ-
γειαζ τηζ ,ιατασταηζ για την oπoiα rτιoλo'yiξoυμε τηγ πιθανoτητα
1iατd.ηψηζ.
Σχiμα 3 }Ι χαταvoμη FeΙmi τωγ ταχυτιiτωι xωρiE ηλεxτριι6
πεδιo (σιγεχΙζ γaαμμli) οι xαταoτdoειg β1ρι ιαt, αυτ6ζ με υι
ειγαι }iατειλημμ6νεζ. oταν εφαρμooτεi ηλειτρι)id πεδιo 6ντασηζ
E στην xαlεtθυνη noυ φαiνfτα| οτo σxtiμα. η χατανoμη μετα-
}.ιιγειταt πQoζ τα δεξια (διαχεχoμμ6η γQαμμ1η), χαΘ6ζ τα ηλε-
ιτρdνια επιτα1i"voνται απd τo πεδio.
1186 κεφαλαιo53 Hλεxτqιxη Ayωγιμoτητα τ(iy ΣτεQε6γ

'oταν εφαρμooτεi ηλεxτριι6 πεδLo, τα ηλεxτρ6νια επι- του χαλl,{oιt σε θεQμoχQασια δωματioι εivαι 1,7 X 1σ8 Ω.m.
ταxιiνoνται απ6 τo πεδio xαι απoιτoiγ μεγαΓιπερη τα1ri- Πoιog ειγαι o μθσοζ χQdνog μεταξli των xφiσεων; (y, ΙΙoια ειγαι
τητα πQoζ μια ιατευθυvη αιτιθετη εχειγηζ τoυ πεδ|oυ. η απ6οταoη ελεiθερη6 διαδρoμτig,1 πoυ πρoιΙτt1εl" afio τα (α)^rαL
(Eπειδη τα ηλειτqdνια 61oυv αρνητιι6 φοqτ[o, η διiναμη (β):

οε 6να ηλοιτρ6vιo εi,ναι F = _eE, η oπoια θ1ει xατειiθυνοη

αντ(,θετη απ6 τo πεδiο E). H αυνoλιxη ιαταγoμη τηζ ταχυ- Λioη (α) Σ' αυτ1iγ τηγ ενdτητα, στη oυξr]τηoη για τα ηλε_
χτ86για αγωγιμ6τηταζ ιo1tiει η υπdθεoη dτι αι1τα χινol]!,ταt σε
τηταζ παQoι,σια τoυ πεδιου (μεταχtγειταL,, πQoζ τα δεξιd
περιox6g 6πoυ η δυναμιιι] τoυζ εγaQγεια εiναι μηδ6ν. Eτoι, η
στo Σχ. 3. ΠαQ'oλα αυτα, τα πεqιoο6τεqα ηλΟ{τQ6γLα εLγαι
ουνολιxη toυg tνιψγεια ε ιιναι ιση με την ]{lητιxtj ενiργιια xαι
ξaiγη ιαι oι τα1υτητ6E τoυg αλληλoαναιρoυγται. 'Eτοι, δεγ
μπoQoυμε να γQαψoυμε, αγ, : EF,
oυνειoφ6ρoυv ατην αγωγιμοτητα.
Tα ηλειτρ6νια πoι oιlνειαφθqουv oτηv αγωγιμoτητα Ερ = ! mυ29,

αvl'lxoυv αε μια μt1{Qli oμαδα xαι θxoιlν τα1υτητεg xοlτα 6πoυ UF ειγαι η ταχliτητα FeΙmi. Λιlνoνταζ ωζ π8oζ ιr! παιQγoυμε
ατηv τιμη ιp. Λdγω τoυ ηλεχτQι}.(oυ πεδιoυ oι xαταoτααειE
που αιτιοτοι1oυν οι τα1υτητεg λιγo ιιiτω απd υp με xατε0-
θυγη ε}.ιειγη τoυ E εivαι xεν6g xαι xαταοτασειζ με ταχυτη- 1 2ε. 1l
- Ιι2lι7.0οev)ιΙ.ο>'Ιο'oJL\ηl'
τεg λiγo πdνω απ6 υF }iαι χατευθυνση αγτiθετη του E εi,vαι
"'Im] ο.ttxlο,,ιg
[ ]
xατειλημμ6νεg. Απ6 τo Σχ.3 βλ€πoυμε 6τι η τα1υτητα
μεταθεσηζ (μεη ταχυτητα 6λωγ τωγ ηλεχτQoγιωγ) eχεL = 1,6 X 1σ m/s.
τιμli μιχQoτεQη απo Up, επειδr] xατd τη διαδιxαoiα τoυ υπo-
λογιαμoυ τη6 μ6σηζ τιμηζ των ταxυτητων π0λλ6ζ θετιχ6ζ Αljτli η ταχtτητα υF ειγαι διαφoQετι)iΙi απ6 τηγ τα7υτητα μετd-
θεσηζ τωγ ηλεχτQoγιωγ αγωγιμ6ηταζ, η οπoια ειγαι τηζ τdξIζ
xαι αρνητιxfE τtμ6ζ θα αλληλoαγαιρεθοιw. Η ταxυτητα
τoυ 1tra ΙτVS }ιαι ειγαι μιxQ6τεQη απ6 τηγ υr rιατd l01ο.'oπωζ εξη-
μεταθεσηζ xαθοqitεται απo ivα μιxρ6 αριθμο ηλεxτρo-
μοαμε oτην Eγdτητα 32-5, η ταχtτητα μεταΘεoηq εiναι η μ6oη
νiωγ τα oπoiα μεταπi.πτoυν απo }iαταστασεLζ 1αμηλ6τε- ταχυτητα με την oπoiα τα ηλειτρdνια μετατoπiξoνται μ€oα oε
ρηE υ. οε xαταατιiοιtg πιiνω απo UF. μι την εφαQμογη του 6vαν αγωγd dταν εφαρμdξεται ηλεχτQι}ιd πεδιo. Η ταχliτητα
ηλεχτQιχoιi πεδLoυ. Fermi ειναι η μΓστl ταχiτητd τoυc αναμιoα οτιζ χQoiol ιζ.
Η ειδιιη αντioταoη του μεταλλoυ στη Qo1i αυτωγ τωγ (β) Λτγoγταζ τηγ Eξ. 1 ωζ π8oζ ? παιQγoυμε
ηλΟ{τQoγιωγ χαθoQιξεται απ6 τιE xρofoειg τωv ηλεxτρo- m
viων με τα ιiτoμα του στεQεoυ. Στo Yπoδειγμα 5 δεi1vουμε
oτt, γLα τo 1αλxo oε θερμoxqασια δωματιoυ, η ταχιiτητα
Femi, η oπoια ειγαL η μθση τα1tiτητα των ηλεχτooγιων 9,11 X 1tΓ31 kg
αγωγιμοτηταg ανdμεoα oτιE }rQo{σειζ, ειγαι 1'6 X 106, (s,49 X 10}8rη )(1,60Χ 1σ19q'?(1,7 X 1σ8Ω m)
συγχQισιμη με την τα1υτητα τoυ φωτoζ. o μ6αο9 1ρovοξ
αναμεoα ατιE xροtioειg εi,ναι 2,5 X 1σla s xαι η μθoη απo_ = 2.5 X 1σ1as.
σταση πoυ διανυoιν πριν απ6 xαθε ιρorJοη εlγαι 41 nm.
Στo ατομo τoυ χαb{oυ υπdQχουγ 15ο ι6γτα σε αυτ6 τo (y) Για γα υπoλογισoυμε τη μdοη ελεfθερη διαδQoμτi,ι, εχoι]με
διαατημα.
MποQει γα σαζ ε}πλ1σσεt τo γεγoγ6E dτι oε θερμoxqα-
l = υF7 = (1,6 Χ 106 mΛX2,5 X 10-14 δ)

οlα δωματιoυ. fνα ηλιιτρoνιo αγωγιμoτηταg μoρει να = 4'1 Χ 1σ8m=41nm.

πqο1ωqtiοει τ6αo μ€oα στo πλθγμα τoυ 1αλxoυ 1ωρLE vα
oυγxρουοτεi με xαπoιo ιoν. Σε 1αμηλdτερε5 θερμoxqαoiεg
οπoυ η ειδιxη αντ('οταoη εi,vαι μιxqoτερη_ ψoρεi να δια-
ν!oει αx6μη μεγαλυτερη απ6οταη αvαμεoα oε διio ιρoυ-
σειζ. Mια μη αναμεv6μεη πq6βλεψη τηζ )ιυματL1{1iζ μηχα-
νιxηg εivαι 6τι 6γα τ6λειo πλθγμα oτη θερμoxqααlα τoυ
απoλιτoυ μηδεγ6ζ θα φαiνεται τελεiωg δtαφαγεζ στα ηλε-
ιτq6νια αγωγιμ6τηταg. Δεv θα υπιiρξει xαμ[α xρουoη ηλε'
xτρoνlωv - πλ6γματoE!
Στηv πqαγματιltoτητα δεν υπαρ1oυν τελειωζ πεQιoδι}ια
πλεγματα. Kεvθg θ6οει9 xαι πqooμlξειg απ6 αλλα ατομα
υπα8χoυγ παγτα, 6σο σχληρli χι αγ ειναL 1 πooσπαθεια γα
τα απoφli,γoυμε. Eπιοηg, xαι αε θερμοxqαοi,εg πανω απo τo
απ6λυτo μηδ6ι τo πλ6γμα δογε[ται xαι αυτdg oι xινtiαειg
xαταoτρ6φoυν τηγ πεQιoδι}.ι6τητα τoυ. Σε θεQμoχQασια
δωματ[oυ oι ιqoυοεLζ πoυ αγαφεQαμε εiναι xυqiωE αλλη-
).επlδραοειq μιταξιj των ηλεχτQoγιωγ σγωγιμoτητoζ χι,ι
τωv δoνtioεων τoυ πλ6γματog.
Yπιiδειγμα 5 Θεωρτjοτε τ'ην εν6ργεια Fermi τoυ 1αλxoi iοη
πQοζ 7,06 ev. (α) Ποια εivαι η τα1fτητα των ηλεxτρoviων αγωγι
μdτηταg με αυτι]v τηv xιvητιιl] εvθργεια; (r) Η ειδΦ αντισταση
Στo πλaγμα τoι χαλχoυ τα ιd1,τα γειτoνιιιδv 16ιτρων απd1ow
0.26 nm. Ξτol. ινα ηλιιτρoνιo αγωγιμοrηlαζ μΙo8ιι να Ι8οχιυ-
QΙiσει για αQlζετ]η απ6σταη μθoα oτo πλ6.yμα τoυ χαλ}.ιoι' χωQιζ
να συlηζQoυστει με 6γα απd τα ιdιτα.
53-4 ENEΡΓEΙAΚEΣZΩNEΣKAΙ
ENEPΓEΙAΙ(A XAΣMAΤA
Στo Σχ. 4α φαιγεται η διαxυμαvoη τηE δυναμιιιig εvθqγει-
αg, την oπolα 1qηoιμoποιtiοαμε για να περιγραψουμε 6να
ηλεxτq6νιo αγωγιμοτηταE σε μ6ταλλo. Η δυγαμιlιli εγ6Q-
γεια εivαι μηδ€v oτo εσωτεQιl.ιo τoυ μετdλλoυ xαι αυξανε-
ταt πQoζ το απειQo στηγ επιφαγεtα. 'oμωg, υπαq1oιw πρo-
βλtiματα με αυτ6 τo μoντ€λo απειxονιoηg τηg εν6ργειαg.
Για παραδειγμα, λ6γω τoυ dπειQoυ δυγαμιxoυ οτην επιφd-
νεια, τo ηλεxτq6νιo δεν ψoρε| πoτθ vα φτdoει απ6 τo εoω-
τεριxo οτην επιφανεια τoυ δεLγματog. ΓγωQιξουμε, ωστ6-
oo, oτι αυτ6 δεγ ε[γαι σωστo, αφου τα ηλεxτq6νια ψoρoυv
να <φυγoυν, απo τo μiταλλo, αν αυξηαουμε τη θεQμoχQα-
σια τoυ, oπωζ σι,μβα[νει οε 6vα θερμαιvoμενo νι]μα μ6αα αε
οωληνα ιενoυ (θεQμιογιxri εxπομπri). Tα ηλεxτρoνια ψο-
 Εy6τητα 53-4 ΕνερyεnιιtE ZbνεE xαι Ενφyειαxd'
u=0
u=o
I U=O
ΣΥι|μa 4 (α) τηζ δπαμΦζ εγθQγειαζ για 6γα
μπαλλo συμφωvα ^VJ'l\μωσειζ
με τo μo!τaλo τoυ αεQιoυ ελεfθε8ων ηλJ_
' '
χτQoγισν. (D, Mια πιo QεαλιστΦ διω,ιυμ.αγση, δειχγει μια πεπε'
Qασμεη αλλαγi ηζ διrναμιχliζ ενaQγειαζ στη1, εJτlΦνtια τoυ
δειγματoζ. (c) Mια Φidμη πω ρεαλιoτυιι] απειι6νιη, λα1rβdνo-
\ταζ πdψη τα ι,6\τα τoυ πλθγματog. Αυτι] εivαι η xαμtiλη οε
μια διdσταση 1iατd μηχoζ μι,αζ γ8αμμ1iζ ι6}τωv (φαivoιται ωE
χου}ιιδεζ στo ,.ι6τω μ6Φζ τoυ σχιiματoζ). oι σ.ιιαoμθvεg περιo_
χ6ζ ειγαι οι ε1εQγεια}.ι6ζ ξωγεζ πoυ επιτQiπoγται για τα ηλε-
χτQdγια. Tα ηλεrιτΦγια δεγ ε1ιιτQεπεται γα 6χ0υγ ε16Qγειεζ πoυ
γα α'ντιστoιχοιrν στα χασματα.
Qolrγ επισηζ γα <διωχθoιγ> εαγ Qιξoυμε φωs αQ}.(ετd Φη-
λιiζ oυχγ6τηταE πιiγω στη μεταλλιχ1 εJτιΦγεια (φωτοηλε_
xτqιx6 φαιν6μεvo).
To Σχ. 4b μαζ δειχγει 6τt μπoQoliμε γα α\τtμετωπισoυ-
μ€ αυτ{γ τη δυoxoλiα θεωqιilvταE τη διWαμι}ιli εγθQγεια
στηγ ε1τtφαγεια πε1τεQασμεγη. Kαγαμε τηγ ιδLα Qεαλιστι1{τi
Qfθμιη (δειτε Σχ. 20 στo Kεφ. 50) για θνα ηλεxτq6νιo
παγιδευμ6γo oε μovoδιαoτατo πηγαδL δυναμιχof ατoμι-
}ιων διαστdσεωγ. H πoσ6τητα Φ στo Σχ. 4b ειιαt η αυνdρ-
τηση lQyου w6ζ μετdλλoυ, η oπoια oQιζεταt ωζ τo ελdχt-
στο πoσ6 εγcQγειαE πoυ χQεtαζεται 6γα ηλεxτq6vιo για να
απoμαχQιγθει απ6 6γα δειγμα.
To Σχ.41 6χει σχεδιαστει 6τσι, d)στε γα φ6ρει την εv6q-
γεια oε παρ6μoια xλi,μαxα με εrε[νη πoυ 1ρηoιψπoιεiται
για τo &τoμo τoυ υδQoγ6γoυ. ΓL' αυτ6 επιλ6ξαμε τo E = 0
να αvτιατoι1ε[ oε 6να αι[νητo ηλεxτρ6νιo, τo oποio βqi-
oιπαι πoλli μr}.ιQια απ6 τo δεi,γμα. Eιγαι δυγατ6γ γα
χdγoιμε αυτtrν την αλλαγi αφoυ η δυγαμιιli εγ€Qγεια
περι61ει €τoι xι αλλιιilg μια oταθερt{ τιμτ], η oπoια δεγ επη-
Χdoματα 1187
qιξει τo απoτ6λεoμα, αφorj εμεig ενδιαφεq6μαoτε για τιE
αλλαγ65 αιlην oλιxt] εγ6Qryεια E χαι 6χι γι' αυτtiγ τηγ ιδια
τηv εv€ργεια. Στην xαιvoυqγια xλ[μαια απειx6vιηE τηg
εν6ργεια9 τα ηλoιτρoνια τα oπo(α εiναι παγιδευμθνα μθoα
στο δειγμα 6χ0ιlγ αQητιxt( w6ργεια, 6πωζ χαι στηγ περι-
πτωση τoυ ατ6μ0υ τoυ υδρoγ6νoυ.
H μεγαλιlτερη δυoπoλiα η oπoια παQαμ6γεt στηγ απεL-
χ6γιση τoυ Σχ. 4b ειvαι η υπ6θεη 6τι η δυναμιη ενθqγεια
εν69 ηλειτρoνioυ αγοηιμ6τητα6 παραμθνει oταθερrj oε
6λoγ τoγ oγχo τoυ δεiγματog. Αυτη η υπ6θεoη αμοεl τo
γεγoγ6ζ 6τι τα ηλεχτρ6νια μεταxινουlται ανιiμεσα oε αει-
ρθg απ6 θετιxιi φoqτιαμ€να ι6ιτα. ELvαι πQd.γματι ε1τυπω-
σιαχ6 τo γεγoγ6ζ 6τι μελετηααμε την ειδιχ1i αγτισταση τωγ
μετdλλαw 1ωρLg γα λΦoυμ€ υπ6ψη τtζ μεταβoλ6E τηE
δυναμιιtjg εv6qγειαg πoυ πρoxαλoivται απ6 τα ιογτα στo
πλ€γμα. Δεν εLμαoτε 6μω5 σε θ6η γα απαιτliαoυμε oτην
εQ6τηη: (Γιατι o 1αλι6g εivαι αγωγ6E ενιil τo διαβιτι
δεγ ειγαι αγωγ6ζ)r. Αγ λαβoυμε υπ6ψη τηγ περιoδιx6τητα
τoυ πλθγματog, θα ψoqoriμε να απαιτtiαoυμε o' αυτην την
εqιbτηη ιαι να πqo1ωqr{ooυμε παραxdτω.
To Σχ. 4c δεLpει μια παψriλη δυναμιxliE εν€ργεια5
οτην oπoiα λαμβιiνονται υπ6ψη τα ι6ντα τoυ πλ€γματo5.
Αιτιxαθιοτιbνταg αυτην τη δυvαμιη ενθqγεια (ι] xdπoια
πQoσθγγισli τη6) στηγ ξισωση schΙδdinger τα απoτελ6αμα-
τα δε(1νorπ θνα πoλυ ενδιαφ6ρον νθo φαιν6μενo. oπωE
φα[vεται oτo Σ1. 4q oι επιτqm6μενεE xαταστdσεLζ δLαχω-
qξονται τιbψ oε oμ6δε9, πoυ απoτελoυν ξιbνε5, με ενερ-
yεLαχd' 1ιενd' αν/Φεod τoυE mα oπo|'α δεν υπd,qηoυν ενερ-
γειαx('g xαταoτdoειE Σημει6στε 6τι τα ηλειτq6νια λiγo
χατω απ6 τo επi,πεδo Feιmi ειγαι ελευθεqα να xινotνται
μdσα στo πλημα, αλλd τα ηλεxτρ6νια με 1αμηλ6τερεg
εν6ργειε9, τα ηΙεxτΦyια τo1J πυQηyα, δεν εiναι. Ag δoυμε
αγ μπoQοfμε γα χαταλdβoυμε αtπ€g τιE ξωγεξ χαι τα χεγd.
1ρηαιμoπo κbvτα5 φυoιπo6g 6ρoυg.
Η xoντιν6τερη απdαταoη μετξri γειτdνο:ν oτo πλθγμα
τoυ χαλχo0 ειγαι 0,26 nm. ΘεωQηστε δυo 0τoμα 1αλπoti τα
oπoια απεχo1rγ πoλf πεQtσσ6τεQo,50 nm, για παqdδειγμα,
θτoι ιbατε να τα θεωqoιiμε <απoμoνωμθνα>' δεiτε Σ1. 5 α. Σε
xdθε ατoφ τα 29 ηλεχτQ6γtα αιτιατoι1oιiν oτα απLπεδα
πoυ φαιγoγται στo Σχ. 5b.
Tιbqα αg φθρoυμε τα δυo αυτιi dτoμα πιo xoγτιi ιiloτε
6να εξοπεριιo ηλειτq6νιo απ6 xdθε dτoμo vα επηqεξεται
ελαφqα ιιπ6 δυναμει5 πoυ oφεiλoνται ατo dλλo ατoψ. Στη
γλωσσα τηE ιυματιltlig μη1ανιιηg λθμε oτι oι χυμn,τιχεs
oυvαqτfoειg τoυ6 αλληλεπιιαλυπτoγται. Σ' αrπ6 τo oημεlo
αvαφθqoυψ 1ωρi,E να απoδειιvιioυμε 6τι oι δυo αλληλεπι-
xαλυπτ6μεvεE ιυψτιι6g αrναρτtiαει5, oι oποlεg πεqιγqα_
φουv δυo lαταoτdoειg πoυ διαφ6ρoυν λ(,γo εγεQγεLαχα (Σχ.
6)' μoρot1ν γα oυγδυαoτoυγ με δυo ανεξdρτητoυg τq6-
πoυζ. Eπεtδi η επιχαλυ!η ειγαt μηαλυτερη για τα εξωτε-
qιxιi ηλεxτq6νια, o δια1ωριoμ69 τηg εν6ργειαq θα ε[ναι
μεγαλliτεqοs για αυτα απ6 6,τt ειγαι γtα τα εοωτεqιxd. ηλε-
xτρ6vια.
Eπειτεi,νovτα5, αγ φθQoυμε N ατoμα 1αλxoti rbοτε να
ο1ηματιατεl πλ6γμα, xιiθε επi,πεδo τoυ ατ6μoυ θα γivει θνα
απ6 τα N επιπεδα τoυ οτερεoli. Eτσι τo l s επLπεδo τoυ
ατ6μoυ γiνεται η 1s ξιbνη τoυ ατεqεori x.o.x. To Σ1.6 δεi-
1νει αυτηv τη διαδιxαoiα.
Aπ6 αυτliv τηv oπτιπt] γωγiα δεγ ειγαι δfσχoλo γα
lιαταλdfuυμε τα απαγοqειτιxα xεvιi, αφoυ εi'μαoτε εξoι-
ιειωβνoι με τη δoμf τοw επωι6δoπ των μoνωμ6vωv ατ6_
\188 κεφoλαιn ss Hλειτριη Ayωγιμοτ'ιΙτα των Στεφthν
. ..$

:
4p "'1+'
4s 'l
Δ
3d JLtt .at-trar.
ι
3p --l"tiLtt*
I

3! --------tt-
'4,
2p ----.tLt il--

------r.t-
L,_-l
is

Σμημo 5 (α) Δ1,o 01rδ6τφα dτoμ,α χαbioli, διαμε[Qoυ d, βQισχo}ταL σΕ 0fl6στασ1|l, |12 τ > d. (b)
Tα 6τoμ,α εiγαι αltξdΦητα συσΦματα 1.ιαι στη Θεμελιdδη τoυζ }iατ0σταση τo Ιαθθγα 6χει τo1rζ
iδιoυE x$αlτιιoιiζ αQιθμαιlζ για τα ηλg{τQdγιd τoυ, dπωζ δειχ!εται. Η χλιμffια τηζ εγ6qγειαζ
εiναι μovo αηrβoλιπ{.

r 0 Σmμ" 6 K"θωζ τ, dτoμr

νoυν τo πλημα, τα
μο)ν διαχωQξo!ται,
επiπδα
διαφΦ,
τοrν ατ6-
με τελιx6 απoτ€λε_
σμα τη δημιoυaγια ξα}νΦ πιζ oπoιεζ
oι εγεQγειεE ειγαι πoλrj xoιτα. Στrp
περiπτωη πoυ φiνεται, oι ξιirνεg με
μεyαλlπεQη ενε8γει,α επιxαλιiπτoιται.

t
9
: Ξ
-

l
4 ... Ξ
iv

ΑριθΦζ ατ6μrυ\, ---->


Moγ(t)τliζ Ημιαγωγoζ
(δ}
{α) {c)
Σμiμα 7 ΙδαγιχI1 oJιει}idγισΙ των εγεQγειαχιbγ ξωγιbγ για (α)
σγω/o. /b/ μoνωτi )tσι .c] ημlαγωγo. Φσινoνται με σ1oυQσ οχιo
oι πλι]ρειE ξιilνεg, με ανoιχττi σχια oι χενaζ ξ6vεζ. To μαliQo τQι'
γωνo δι.1νεl το lΙ|Ιlδo Fermi
'/lα τoν αγωγο.
μων. Mπoqoυμε να πofμε dτι o Niels Bohη πQLγ απo τηγ
χυματιχη μηχανlχη. ει1ε μlλ{oι l γlα ινtQγειαχα χασματα'
oταγ εi,πε: oΘεωQ(b 6τL τα (ιτoμα δεν αxτινοβoλoυy 6ταy
βρ('οιoτται οε διαxaριμ(νεg χαταστ6σεLζ αυμεxριμtνηg
ενtqyειαE, xαταοτdαει5 με ενδιdμεοε5 ενΔργειεE δεν επιτρf-
Ιτo'ηαLΣ.
53-5 AΓΩΓOΙ'MοNΩTEΣKAΙ
ΗMΙAΓΩΓοΙ
Στο Σχ. 7α φαιγεται η δoμli τωγ ξωγιilγ εν6ζ αγωγoυ, dπωζ
ε[ναι o xαλxοg. To xεντ.οιx6 1αqαxτηqιοτιιo εiναι 6τι η
ξΦη με τη μεγαλυτεqη εν6ργεια εivαι μεριxιbg xατειλημμf-
νη. Yπαρ1ουν xεν6E οτdθμε6 πανω απo τo επιπεδo Fermi,
θτoι oταν εφαρμ6αει xdποιοg ηλεxτριx6 πεδiο E, xdθε ηλε-
ιτρ6νιo ο' αιτη τη ξιiνη 61ει τη δυvατoτητα να αυξηoει τηv
oρμη τoυ ατην xατε{θυνoη _E ιαι να παρατηρηθε(. ρε0μα.
oι ξιbγεζ με τη μεγαλυτεqη εvfqγεια ε[ναι πληρειE xαι δεν
ψoρoυν vα ουνειαφ6ρoυv oτην αγωγιμoτητα, τα ηλεxτρo-
γtα ειγαt }ιατα ξεfγη lιαt oι ταχυτητεζ τoι, αλληλoαναιqoυ-
\ταL.
To Σχ. 7, δειχγεt 6γα μονωττ]. To xtiqιο 1αραxτηqιoτιx6
του ε|vαι oτι η πιo εvεργητιxη τoυ περιoχη, η oπoια πεQιε-
1ιι ηλtxτρονια. εiναι πληqωg αυμληqωμενη χαι Tο ι νfQ-
γειαxo 1αομα, που βρi,oxεται αxριβιbg απο πdvω xαι οιμ_
βoλlξεται oτo αχημα με E, εivαι μεγαλo. Mε τoγ oQo <μεγα-
λo, εννooυμε 6τι E, > /τTπαι xατd ουγεπεια η πιθαν6τητα
fνα ηλεxτρ6νιo να βρεθε[, λογω θερμιx{g διθγερoηg, oτηv
xεη ξΦνη πoυ βρioπεταt παγω απ6 τo χαoμα, ε(.ναι αμελη-
τ6α. Eαν εφαρμ6αoυμε 6να ηλειτqιι6 πεδιo μθσα σ' 6γαγ
μοvωτt], δεv υπdρ1ει δυvατdτητα τα ηλεxτρ6vια vα αντα-
πoxριθoυν ο' αυτo xαι να εμφονιοτει ρε0μα.
o ανθραιαg με τη μoQφτi διαμαντιoυ ε[ναι εξαιqετιx6E
μoνωτr]E. Tο ενεργειαx6 1αομα ε[ναι 5,5 eV, δηλαδη, περi_
που 2ω φoQεζ υψηλ6τεQo απ6 τηγ τιμη,tTσε θεQμoχQασια
δωματLoυ.
Στο Σχ. 7c εtχoγιξεται fναg ημιαγωγ69. ΙΙ διαφoρα τoυ
σι σχtοη μι τoν μονωτη εlνοι οτι τo ενεργειοxo τoυ 1αoμα
ε(,ναι αριετα μιxρ6τεqο, 6τoι Φατε τα αqxετd θερμιxα διε'
γεqμ6vα ηλεxτρ6vια oε θερμoxραolα δωματLoυ ψoρotν
Εν6τητα 53-5 Ayωyoi' Moyωτ!ζ 1,ι'αι Hμtαyωyοi' 1189
γα τo διαπεQασoι,γ. 'Eτoι, οqιαμθνα ηλεπτρoνια εμφανLζo_
γταL στηγ (σχεδ6γ }.iεη) πεQtoχη που στo σχημα ογoμαξoυ-
με ξtbνη αyωyιμοτηταE, αφηνονταg πισω, στη ξιbyη oθt-
voυ5, 6ναν |oο αριθμd 1εγωγ }ταταστασεων li o:rωι Για μια
ξιδvη η oπolα ε|ναι o1εδον ουψληρωμθvη, ειγαι τελtχα πLo
ευxoλο γα αvαλυoυμε τη oυψεqιφoqα ατην ηλεxτριxη
αγωγιμoτητα oε ο1θoη με τηv x|ηοη τωv oπιilν, oι οπo('εE
αυμπεqιφθροvται ω5 θετιlτιi φoρτιoμ6να αωματiδια.
To πυQιτLo αποτελεi τoγ πρdτυπo ημιαγωγ6. E1ει την
iδια xqυoταλλιxη δομrj με το διαμαντι, αλλd το εvεργειαx6
xενo του (= 1,1 ev) ειγαt αLσθητα μιxq6τερo. Στη θερμo-
xραolα τoυ απολυτoυ μηδεν69, 6πoυ δεv υπdρxουν θεqμι-
χ6ξ διαταQαχεζ, dλoι οι ημιαγωγοi ε|ναι μoγωτεζ. Σε υψη-
λdτερεE θερμoxqαoiεg η πιθαν6τητα 6να ηλεxτρονιο να
περαoει τo ενεργειαx6 1dομα εξαqτdται απ6 το ευροg τoυ
1ααματog. Eται η δια1ωριoτιxη γqαμμrj αναμεοα oε 6ναν
μοvωτt! ιαι αε θναv ημιαγωγο εi,vαι xαπωE αυθαιQετη. Δεγ
υπαq1ει 6μω9 xαv€vα6 διoταγμoE στo γα oγoμασoυμε τo
δtαμαγτL (rg = 5,5 eV) μογωτη }.ιαι τo πυQιτLo (η = 1,1
eV) ημιαγωγd.
Υπι6δειγμα 6 Πoια ειναι η πιθαγ6τητα μια xαταοταη οτo δια-
μαvτl χηL oτo πυ8ιτιo. στo Ιατω οoιo l ηζ ξωνηζ αγωγιuoτηταζ να
εiναι xατειλημμ€νη oε θερμolιραo(α δωματιoυ; Θεωρ1iστε dτι η
εγ6Qγεια Fermi βQισ}ιεται στo μ6σo τoυ ενεQγειαχoτ χασματοζ
μετξt τηg ξιδνηg αγωγιμ6τηταζ χαι τηζ ξωνηg oθ6voυg.
Λioη Για μια χατdσταση στo ιατω dριo τηE αγιilγιμηg περιo
γ]E, η ενεργειαιt( διαφοQα, ,F ειναι 0,5 Eg' εdγ η εγ6Qγεια
Feτmi βρioxεται oτo μ6οoν τoι 1αοματoq. Σε θεQμoχQασια δωμα-
τioυ (3ω K), ιT = 0,026 ev. Aρα ιοχιiει 6τι, _rF > ιT1αι συγε-
πωζ μπoQol]με γα χQηοιμoπoιtiοoυμε τη oιναQτηη πιθα1,6τηταζ
FeΙrιi _ DiΙac (Eξ. 6) μt τη μoQΦ
roιΕ\-
\"' ''1' ' 4!]1-cΓ!2\'ι.
elΕ-L.lιΙτ + | '"'''
Για τo διαμαντι, rg = 5,5 ev }iαι ετσι
p(E) : 9-(5'5 "v)lzio'οzr "v) = 1,2 X 1σ46.
Για τo rτυQιτιo, rg : 1,] ev 1,ιαι θτσι
p(r) : e
(1'Ι ev)i2(0'ο26
"ν) = 6'5 X 1σlο.
Σε cvα χυβιχ6 εχατοστd υλιχoι, dπoυ υπαQχoιlν περiπoυ 1023
ατoμα, η πιθαγdτητα γα βQεΘει Φidμη lαι 6vα ηλεxτρ6νιo oτη
ξιbγη αγωγιμdτηταζ τoυ διαμαvτιoυ εivαι αμελητ€α, ενιil οτηv
περiπτωοη τoυ πυριτioυ υπαρ1oυν διαθθοιμα περπου 1Ο13 ηλε-
χτQ6για (χαι ισoζ αQιΘμdζ oπωγ στη ξ6γη σθ6γ0υζ) για ηλθ,iτQι-
ιt] αγωγιμdτητα. o ιtπoλoγισμdζ αι,τdζ δειχγει ξυιαθαρα την
τεραoτια διαφoρα στηγ αγωγιμ6τητα πoυ μ-1ιοQει να πooχληθει
απ6 μιιρ66 αλλαγ6E oτo ειQοζ τoυ ενε8γειαχo1] χασμqτoζ, 1ιαθ6ζ
επιηζ }ιαι τη διαφοQd ανtlμεoα ατoυE μovωτ6E xαι τoυg ημιαγω
γoυζ. ΑJτο την 4λλη μ,ριο. oε ινα xυβιxo ιxοτoοτo , νοζ rιγωγoυ
μπoQει γα υπdQχoυγ αx6μη xαι 10'?3 ηλεxτρ6νια διαΘθοιμα για
ηλεχτQιη αγωγιμdτητα.
HμιαγωγoI
Στο πρoηγoυμενo Yπoδειγμα συγχQιγαμε μια ιδι6τητα
εν69 αγιυγoυ παι εv6g μovωτη. Στογ Πlγαxα 1 συγχQιγoυ-
με οριομ6νε5 ιδιoτητεg εν66 τυπιxoi ημιαγωγoυ (πυQιτιο)
xαι ενog τυπιxoυ αγωγα1 (χαλχdζ). Αζ συξητηαoυμε αυτθg
\\90 Κεφdλαιo53 Hλυιτqιxη Ayοlιμμoτητα
ΠΙNAΙ(ΑΣ 1 oPΙΣMENΕΣ Ι{ΛEKTPΙKEΣ ΙΔΙOTΗTEΣ
ToY XΑΛKOY KΑΙ ToY ΠYPΙTΙoY"
Χαλχ6ζ
Tυπog υλuxoυ ηωγoζ
Πυxvdτητα φoρθωv φoρτioυb
π(m 3) 9xld8
Etδtχ1i α\τισταση ρ(Ω.m) 2 X lσΙJ
ΘεQμυ.i6ζ σι\.τελεστΙiζ τηζ
-t4 X 1σ3
ειδιηζ α\.τιστασηζ α(K-1)
"'oλεζ oι τιμ6ζ αναφ6Φι'ται σε θεQμo}rQασια δωματιoυ..
δ
Π.ρ,, 1oυι γ,ο lυ Ι υQιι,o. χol ηλιXτQoνlα χαl oπiζ.
τtζ Lδιοτητεζ με πεQισσ6τεQη λεπτoμ6QεLα.
t' H π1lχy6τητα τωy φoQεωy φoQτ[oυ, n. o 1α}'x69 t'x'ει
πεQισσ6τεQουζ φορειζ φοQτιου ιιπo τo πυρ|τιo ιατα τον
παρdγοιτα 1013. Για τo 1αλπd oι φoQειζ ειγαι τα ηλεχτQο-
νια αγωγιμoτηταE, πεQιπoυ 6γα αγd ατoμο. To Σχ. 7c δει-
χγεt dτL, στη θεQμoχQασια τoυ απoλιτoυ μηδενog, τo πυqi-
τιo δεγ θχει χαθ6λoυ φoQειζ φoQτιoυ. Στη θερμoxραα|α
δωματ|oυ, ατην oπoiα αvαφ€ρεται ο Π|vαxαE 1, παQουσια-
ξoιται φoQε[ζ φoQτloυ ε]τειδΙi χατα τη θεQμι}rf LσoQQoπLα,
λ6γω τηζ θεQμιχηζ διαταρα1ηg, fναg μιxρ6E αριθμ6E ηλε-
xτqονlων μεταβα[νουν oτη ξιbνη αγωγLμ6τηταζ, αφ'Ιiγο-
ιταE [οo αqιθμ6 xενωγ θ6σεωγ (oπωγ) στη ξιbγη oθθγoιζ.
oι oπ6ζ στη ξιbη σθθνουE ενοg ημιαγωγου λειτουργοtiv
xαι ω6 φoρεig φoρτloυ, αφoυ επιτq€πoυν ουγxεxριμ6η
μεταx|νηοη των ηλεxτρoνiων σ' αυτηγ τη ξωγη. Aγ εφαQ-
μοoτεi ηλεxτριιo πεδio oτοv ημιαγωγo, τα ηλεxτρονια oτη
ξιiwη oθθνoιE, τα oπoiα 61ουν αρητιxo φoQτιo, μετατoπι-
ξovται οτην xατευθυνοη _E. oι oπ6ζ μετατιθεγταt στηγ
αντ(,θετη ιατειiθινοη xαι oυψεριφ6ροιται ααν οωματ(,δια
με φoQτιο +e χαι fται αιqιβιiE τα θεωQoυμε. Η αγωγιμo-
τητα ιξαιτiαg τιrrν oπων εiναι ι να οημαrτιxo χαQαχτηQL-
ατιxd τωv ημιαγωγιilv.
2, F,ιδιxi1 αιτ[oταoη, ρ. Σε θεqμoxqαoiα δωματιoυ η ειδt-
χη αγτισταση τoυ πυριτLoυ εiγαι πoλt] μεγαλυτερη απ6
ειεινη του χαλ}toυ, χατα τoγ παQαγoγτα 1011. Kαι για τα
δυο oτoι1ε|α η ειδιxη αντioταοη δlγεται απo τηv Eξ.
'oπω5 δεi1νει αυτrj η εξισωση, η ειδtχf α\τ[οταοη αυξανε-
ταt ιαθιbζ τo ι1, η π'ιη{γ6τητα τωγ φoQ6ωγ φoQτιoυ, ελατ-
τιbγεται. ΙΙ oυοιαoτιxt! διαφoρd οτην ειδιxη αντiαταoη
μεταξf τoυ 1αλιoυ ιαι τoυ πυριτ('oυ μπoQει γα &ποδoθει
στη διαφoQα τoυ r. (o μθooζ χQoγoζ τ αναμεoα oτιg ιρoυ-
σεtζ θα ειγαι διαφορετιx6g για το 1αλxd xαι το πυρ(,τιο,
αλλα η εJτιδ8αση στην ειδιπη αντioταοη επtχαλι1πτεταt απ6
την τεριiοτια διαφoριi oτην πυxνoτητα των φoQaων φοQτt-
oυ ).
Για να εiμαατε αxριβθoτεροι αναφθρoυμε oτι η ειδιη
αντiοταoη ενοE xαλoυ μονωτt] (π.1. 1αλαξi,αg η διαμdvτι)
ψoρε[ να ε|ναι μ61ρι παι ldο Ω.m, γυρω στtζ 1028 φoQ6t
μεγαλtiτερη απo εxεi,η του 1αλxου oε θεQμoχQασια δωμα-
τLoυ. Λiγεg φυσι].ι6ζ tδt6τητεζ παQoυσtαξουγ τ6σo μεγdλο
ευροg τιμιbv 6αo η ειδιxli αιτLoταοη.
3' ΘεQμLχ6ζ συyτελεoττig ειδιxτig αττ['oτασηζ, α. A"Jxi
η πoο6τητα (δε[τε Eξ. 16 Kεφ. 32) ειγαt η χλαoματιxη μετα-
τωy Στε8ε6y
βoλη τηE ειδιxηg αντi,αταoηg ρ αvα μoναδα μεταβoλfq θερ-
μoxραοiαE, η
ΙΙυριτLo * ldo
dT'
Ημtαγωγ69 ρ
ΙΙ ειδtχη α\τισταση του 1αλxoυ ιαι
αλλωv μετd.λλων ατξα-
1X lOr6 γεται με τη θεQμοχQαοLα (dρldT 0)' Aυτo oυμβαiνει δι6τι
>
3X 1σ οL χQoυσεLζ αυμβα[νoυν συχγ0τεQα, xαθιbg αυξανεται η
θερμoιραα[α, xαι dτoι τo τ στηγ Eξ. 1 ελαττιilγεται. Για
7οX ια3
μθταλλα, η πυxν6τητα τωγ φoQεωγ φoQτιoυ r αε αυττ]ν την
εξιoωση ειναι ανεξιiρrητη α:lo τη θtQμoχQασlα.
Απ6 τηγ αλλη πλευQd, η ειδιx{ αvτ|oτααη του πυριτ|oυ
(tιαι αλλωv ημιαγωγωγ) ελαττ(byεταL με τη θερμoιραoiα
(dρΙdT <0)' Aιτo ιsιμβαiνει επειδη η πιπνoτητα των
φορ6_
ων φoρτioυ n oτην Eξ. 1 αυξανεται Qαγδαια με τη θεQμo-
lτραοiα. Η με[ωoη τoΙ τ, η oποια αγαφθQθηχε πLo παγω για
τα μεταλλα, συμβαιγει χαι στoυζ ημιαγωγουg, ομωg η επ[-
δραoη τoυ οτην ειδιxη αντioταοη επιxαλfπτεται απo τη
Qαγδαια αGηση τηζ πυιv6τηταg τωv φoρ6ων φoρτ|oυ.
Στo εργαατηριo ψoρουμε vα διαxρiνoυμε θvαν ημια-
γωγ6 απο τη μεγαλη του ειδιιη αγτισταση ρ xαι απ6 τo
μεγdλo ιαι αρητιx6 ουιτελεoτi θεQμιπηζ αγωγιμ6τηταE
α. πoαoτητεg τιg οποιεc συγxρινoυμt με τιE αντiοτoι1ιg
για 6να αυνηθιoμθνo μ6ταλλo.
53_6 NOΘΞYMENoΙHMΙAΓΩΓOΙ
Ι{ λειτoυργ[α τωv ημιαγωγιbν μoqεiνα αλλαξει oυαιαοτι-
xd εαν ειααγoυμε oι6πιμα 6να μLχQ6 αQιθμo ατομων ωg
πρoαμiξειg οτο πλfγμα. ΙΙ διαδιxαοiα αυτr] ονoμdξεται
vιiθεuαη. o ημιαγωγo5 oνoμαξεται νοθευμtνοE
'1ια να δtα-
ιρ|vεται απo τo ιαθαQo, αydθεUto τi αμtγ6ζ υλLχ6. oυσια-
oτιxα, otjμερα, oλεg oι μοvαδεg λειτoυργoυν με βαοη
voθευμ€voυE ημιαγωγoυE.
Tο Σχ. 8α ειγαL μια δtσδtαmατη απειχ6νιση εγoζ πλfγ-
ματοE ιαθαρoυ πυριτ[ου. Kαθε ατoμo πυQιτιoυ 6χεL 4 δια-
θ6oιμα ηλεπτρ6vια xαι φτια1vει δεομorig διo ηλεxτροvlωv
με ιαθ6να απ6 τουE τfοαεqιE γεiτoν6g τoι. Tα ηλεχτQ6γtα
πoυ oιμμετθ1ουv οτoυE δεομoυg απoτελo!γ τη ξιbνη οθ6-
γoυζ του δει./ματoζ.
1.
Στο Σχ. 8b εγα ατoμo πυQιτιoυ εχεt αγτιχαταoταθεi απ6
6να dτομo φωoφoρoυ, το oπoιο 61ει 5 διαθfoιμα ηλεπτρ6-
γLα. T6σσεQα απ6 αυτd. φτιαxvoυν δεομoυζ με τα τ6σσεQα
γειτονιxd πυρ[τια, αλλα τo π€μπτo ηλεxτρ6νιo εivαι αoθε-
νιilg πρooδεδεμ6νo oτoν πυρtiνα τoυ φωαφoρoυ, oπωg φαi-
γεταt στo Σχ. 8b. EιγαL ειl1.ιoλ6τεQo γι' αυτο τo ηλεxτρ6νιo
vα διεγερθε(, θερμιxα προg τη ξιbνη αγωγιμ6τηταζ απo 6,τL
για ινσ αΙο τα διαf)ισtμα ηλF}.(τQoνια τoυ πυριτioυ.
To ατομο τoυ φωσφoqoυ oνoμαξεται ατoμo δdτη6 επεL-
δη δ[νει fνα ηλεχτQ6γL6 τoυ oτη ξιbvη αγωγιμοτητα5. To
επιπλ6oν ηλεxτρoνιo στo Σχ. 8b μπoQoυμε γα πoυμε dτι
βρioxεται αε 6να ειτoπιoμ6vo aπLπεδo δοτωι 6πωζ φαιγε-
ται στο Σχ. 9α. Aυτo τo επιπεδo απεχει απo τη oταθμη αγω-
γιμ6τητα9 χατα εγα εγεQ./εtαχo διdατημα E1, 6που oυνη-
θωE E6 ( Er. Πρooθ€τovταg dτομα δ6τεE, η πιD1γoτητα των
ηλεχτQoγιωγ στη ξωη αγωγιμ6τητα9 αυξανεται.
Ημιαγωγο[, οι oπoιot πεQtεχoυν ξθνα dτoμα δoτιbv,
ovoμdξoνται ημιατω\oL τtIουn,τo <<n> πQο6QχεταL απo τo

Σχιημα 8 (α) Δισδιαστατη παQdσταση τoυ πλ€γματoE τoυ πιριτioυ. Kdθε ι1τoμo πυQιτιoυ (φoQ-
τio = εiναι orrγδεδεμθνo με τoυE τ6οοεριζ γειτoγaζ τoυ' με δεσμd δυo ηλεχτQoγιωγ. oι χoυlι-
+4e)
δεζ δειχγoυν αιτα τα ηλειτρ6vια οθ6νoυ9. Φ) Ατoμo φωσφdQoυ (σθθνoζ = 5) α\τιΙατaστησε
ατoμo πυQπιoυ, δημιoυργιilνταg μια Θ6oη δdτη. (c) i\τoμo αQγιλιoυ (σθθγoζ = 3) αγτι1'ιατaστ1σε
6γα ατoμo πυQιτιoυ, δημιoυργιδντα6 μια θ6oη απoδdxτη.
negative (αQητι}{6), αφoi oι φoQεLζ αρνητιιoυ φoρτioυ
(ηλεχτQ6γtα) εLγαι πολυ περιoο6τεqoι απ6 τoυζ φoQειζ
θετιxoυ φoqτlου (oπ6ζ). Στoυζ ημιαγωγo{E τιiπoυ π τα ηλε-
xτρoνια ατη ζιbvη αγωγιμ6τηταE oνoμιiξονται φoqε[6 πλεt-
oψηΦιαζ, ε\ω oι οπ6E στη ξιilη οθ6νου9 oγoμdξο\ταL
φooειζ μεLoψηφ[αζ.
To Σχ. 8c δειχγεt το πλ6γμα τoυ πυριτiου ατo oπolο θγα
ατoιιo πυoιτi,oυ αγτιπαταoταθηιε απ6 €vα ατoμo αqγιλ[oυ,
τo oπoi,o 6χει τρiα διαθθoιμα (εξωτεQιlιd) ηλεxτρ6νια. Σ'
αι,τηγ τηγ πεQιπτωση υπαq1ει €vα λιγ6τεqο ηλεxτρ6νιo xαι
ε[ναι εi,ιoλo για τo ιoν τoυ αργιλioι vα u}iλεψειΣΣ 6γα απ6
τα ηλειτq6νια oθ6voυg απ6 €vα γεπoνιι6 ατoμο πυρπloυ
ιαι vα δημιουqγηαει μια oπri oτη ξιbη oθ6γουζ.
To ατoμo τoυ αqγιλLoυ oγoμαξεται dτoμο δtxτηg, αφab
εLναι 6τoιμo να δε1τε[ ηλετρoνια απ6 τη ξωη σθιγουζ. To
ηλειτρoνιo πoυ πQoσλαμβαγεται, μεταxινε|ται αε μια
αυγxειριμ6νη oτdθμη, 6πωζ φαιγεται στo Σχ. 9r. H σταθ-
μη αυτη δια1ωqlξετια απo τo αγω 6Qto τηξ ξιbγηζ οθfγουζ
ιατα tνα ενεργειαxo διαοτημα Eo, γLα τo oποιo Eo < Eg.
Πρoαθfτοιτα6 ατoμα απoδειτιbv, αυξdνουμε τov αριθμ6
των oπιbν oτη ξιbνη oθθνoυ5.
Ημιαγωγοi νoθευμθνoι με dτoμα απoδειτιilv ονoμdξo_
____*_*ω"Τ.J-__l
"
-a Ed
Zιbη σθdγoυζ
(o)
Εy6τητα 53-6 Noθευμ!νoι Ημιαyωyoi' 1191
(c)
'γα
\ταt ημιαγωγοι τιJπoυ p,6πoν τo φ) σημαιγει positive
(θετιxο), επειδη oι θετιxα φoρτιoμ6νoι φoρε[E φoρτLoυ
(oπ6ζ) ειγαL πολυ πεQLσσ6τεQoι απο τoυζ αρητιιofE
φoQειζ (ηλεχτQoγLα). ΣτoυE ημιαγωγoυ5 τtiπoυ p η πλειo-
ψηφ(,α τοw φορ6ων ειγαL 0π6ζ στη ξωη σθθνoυE ιαι η μει-
oψηφια τωγ φoQ€ωγ εiναι τα ηλεxτρ6νια oτη ξιδγη αγωγμ
μ0τηταζ.
o ΙΙιγαχαζ 2 πεQLεχει τιζ ιδι6τητεE εν66 τυπιlτoυ ημια-
γωγoti τυπoυ n ιαι εν6g τfπoυ ρ. Σημειιboτε 6τι τα ι6ιτα
πoυ δρoυγ ωζ δ6τεζ xαι α:ιoδ6xτεg, παρdλo πoυ εfναι φoρ-
τιoμ6να, δεν δqoυν ωE φορεLg φoρτ[oυ, γιατ[ οε xανovιxθg
θερμoxραο[εζ, πα0αμ6νoυν ατιg πλεγματιx65 τoυ6 θ6oειg.
7 Η πυχγ6ητα των ηλεχτQoγιωγ αγωγιμ6τηταζ σε
Y!τ6δειγμα
xαΘαφ πιρiτιο οε θερμoxραοlα δωματιoυ ειναι περ[που 1016
m-3. YπoΘθοτε dτι, με πρooθι]xη φωοφ6ρoυ, θaλετε γα αυhσετε
αυτ6ν τον αριθμ6 xατα τoν παραγovτα 106. ΙΙoιo πoσoστd τωγ
στoμιυν τoυ ΙυQιτioυ Ιριπtι να αντιxαταοτlioετε μι ατoμo
φωoφ6ρoυ; (Yπoθθmε dτι σε θεQμoxραoiα δωματ[oυ, η θερμιιli
διaγεQη ειγαt τ6τoια ωmε 1iαθε ατoμo φωσφ6ρoυ να τo
"δiνει,,
εππλθoν ηλεxτρdνιd τoυ oτη ξιbνη αγωγιμdτηταg).
Σχιtμα 9 (α) τγαζ ημιαγωγ69 τtiπoυ
n. Φαiνεται τo επiπεδο δoτd)ν τo oπoιo
θ1ει οιrνειoφθρει ηλυιτQ6για (φοQειζ
Ε,
-Γ--'τqEΞ!;.rτ:;Ξ€-'τ:rδ-
i
_-Γ
πλειoψηφιαζ) στη ξωνη αγωγιμ6τηταζ.
o μιχQdζ αQιθμ6ζ τωγ oπιbγ (φoQειζ
μειo1ηφιαζ) φαιγεται στη ξιiwη oθ6-
γoυζ. (b) Ημιαγοηdζ τtπoιp. Φαιγεται
Ε τo επiπεδο απoδεxτιilγ τo oπoιo aχει
συγεισφ6Qει oπθζ (φoQειζ πλειoψηφιαζ)
(δ) στη ξ6γη σθaνoυζ. o μιlιρd6 αqιθμ6g
ηλεχτQoγιωγ (φoQειζ μειΦηφιαζ) φαι-
γεται στη ξωγη αγωγιΦτηταζ.
 1192 κεφdλαιo 5j Hλε1ιτQuai AyωyLμ6τητα τωy Στε8ε6γ

ΠΙNAKAΣ 2 ΔΥo TYΠΙKoΙ NOΘEYMENOΙ Eδω θaoαμ"ε Z = l. LΙειδη τo ηλειτφνlο oτην τφ1ιιi -βλεπtι_
HMΙΑΓΩΓoΙ ενα σlΙνoλιxo χεντQι)ro φoρτιo +e.
ΠQoσδιoQιξoυμ.ε την εγ6Qγεια BohΙ θεωQωγταE 6να ιδρoγoνo-
_
Ttιπoυ n ειδ6ζ ατoμo, με τo ηλεxτρ6νιo να ιιγειται στo χεγ6. Στηv πεoι'
πτωσΙi μαζ τo ηλεχτQ6νιo ιινεiται μθoα oτo πλ6γμα τoυ πυριτ[oυ.
Mητρtx6 υλιx6 ΠυQιτto Πυ8ιτιo
Αυτ6 εχει σαγ απoτ6λεoμα γα ελαττωγεται η ηλoιτρoοτατιxr]
NoΘειπriζ Φωσφo8oζ ΑQγιλto διπαμη xατα τoν παQdγoιτα t6, τη διηλεlτQιlιli οταθερα τoυ
Tliπoζ νoΘευσηζ Δoτηζ Απoδ6χτηζ 1τιlQιτιoυ. rια vα χαταλdβoυμε τη με(ωη τηg δfvαμηg, αlτααθι
ΣΘ6γoζ γoΘuJτli 5(= 4+l) 3(= 4-1) στoιμε τo €o στo γ6μo τoυ coulomb με τo ,<.Φ. Mε την ('δια αντι-
}ιατdσταση στηγ Eξ. 7 6χoυμε
Eγε8γεtαχ6 χασμα γoΘευτli ο,045 ev 0,057 eV
ΦoQειζ πλεtoψηφιαζ HλεχτQ6vtα oπ6ζ
ΦoQειζ μειoψηφιαζ oπ6ζ HλεχτQ6για
^ t[-"n\
-b : '
) l -----Ξ---τ
ζ \ ε εil'J
l .

ΦoQτιo πυQliγα ιdγτoζ τoυ γoθευτli +e -e

στην oπoια o dQoζ τηζ παQ6γθεηζ ειγαι 13,6 ev, η εγ6Qγεια σιrν-
δεσηζ στo ατoμo τoυ υδ8oγ6γoυ. Για τo πυQιτιo 6χoυμε & = 12,
aτσι

6;= p!"Υ g'gqa.γ.

Λliση -H
,rιπνoτητα rp Ιων ατoμαr! φωoφdιQoυ ΙQaΙιι να ι ιναι (12)'
=
].
( 10|6 m-Jlι I0o}
η lα'/ m H Ιu}.α6τητα των ατoμωγ lτυτιoιoυ
στο }1αθαQ6 πλ6γμα υπoλoγιξεται απd τη σχ6ση Αυτ_ τo απoτθλεoμα ειγαι σε πQωτl πΦσ6γγιση τηζ ιδιαζ ταξηζ
μεγ6θoυ9 με την τr,μr] 0,045 ev τoυ ΠιγαΙα 2.
(β, H αχτιγα τηζ τQoχιαζ πQoχfπτει απ6 τηγ Eξ.
""r:#,
19 τoυ Kεφ.
51. Α"ντιιαθιστιι,παζ, dπωζ χαι στo μθQoζ (α) παιQvoυμε

dπo! NΑ η σταθεQα ΑγogadΙo, d (= 2330 kg/tn3) η πιπν6τητα τoυ l/ Ξ^h

,2\
&l--- l'
\

πι8ιτιoυ }ζαι M (= 28,1 gmol) η μoQια).ι1i μαξα τoυ πυριτ(ου.

Aντιxαθιοτιilντα6 θ1oυμε
': \πme
2-
Ι
{8,

(b.o2 Χ l.tljηg! )(233οkgm])

o παQαγoγταζ στηγ παρθνθεoη εivαι αιριβιbζ η αχτιγα BohΙ (:
η. _ :5 x ldsm-,. 52,9 pm). Eτσι
0.0281 kg/mol
r = (12)(52,9 pm) : 630 pm.
o λdγoζ τωγ δυo πυlγoτfτων εiναι η ξητoliμη πoodτψα.
Αυτ6 τo απoτ6λεσμ.α ειγαι συ},}.φισιμo με τηγ ατομιxt{ απdοταoη
Eται,
στo πλ6γμ τoυ πυQιτιoυ (540 pm).

πι 5λ1dm-3 - < lσ. Θα πQεπει αχdμη γα α\τιχαταστησo1,με τη μαξα τoυ ηλεχτQo-

_
,p 1σ,m, =: νιoυ i1? στιζ Eξ. 7 ).!αι 8 με μια εvεργ6 μαξα ηλε}iτQoγιoυ r4,,, ωστε
να λι1βoυμε υπdψη, πQoσεγγιστιΙd, την περιoδιxι] φυoη τoι
δυναμιxoυ τoυ πλ6γματoq τoυ πυQιτιoυ. Λαιιβαγoγταζ αυτd
8λ6π0υμε dτι, αv μdvo εyα ατoμo JτυQιτιaυ σε πiwε εxατoμtρια
υπdψη, η εγθQγεια σrjγδεηζ ελαττ6γεταt εγω αυξdνεται η ανα-
αιτιxαταoταθεi απ6 6γα ατομο φωοφdqoυ, o αQιθμ6ζ τωγ ηλε-
χτQογιωγ στη ξωη αγωγιμdτηταg θα αυξηθει χατd τoγ παQdγo-
μενdμεη αιτivα τηζ τQoχιαζ τoυ ηλειτρoνioυ. Kαι με τιE δυo
αυτ6ζ αλλαγθζ τα απ0τελ6σματα πλησιdξoυγ oτιg πειραματιxt6
"ντα 106-
τιμεζ.
ΙΙωζ μJιοQει θνα6 τdoo μιιρdg αριθμdE πρoομξεων ψυoφ6-
Qoυ γα εχει τdσo μεγαλη επιδQαση στo πλ6γμα;o λ6γ0ζ ειναι 6τι
για τo ,ιαΘαQ6 ,[υQιτιo σε θεQμoχQασια δωματιoυ, δεγ υπdαoιlγ
αψετιi ηλεxτρdvια αγωγιμ6τηταζ. H πυιγ6ητα ταrν ηλειτoo_
!iωγ αγ_ωγιμdτηταζ ηταν 1016 m-J πριν α-rτιi rην πρoοθ{xη xαι
Ισ'm-'μτιi1ην πρooθiιr1. Γlα τo trαλιo. oμUξ. η Jτυχγoτητα
53-7 H EΙΙΑΦΙl pπ
των ηλειτρoνiων αγωγιμdτηταζ (βλιΙε Ilιναχα l) ειναι ΙεQιnoυ Στtξ θπoμεγεζ εγοτητεζ θα πεQtγQαψoυμε μεQLχθζ συσ1{ευ-
lα'm_'. tτσι' αχoμηχαl μΙΓd την JτQoσθi}.ιη. η π1r.ινoτητα των 6Eημιαγωγιbν πoυ €1oι'γ γεγLχ6τεQη χQτiση, 6πωE oι δi,oδoι
ηλεxτρoviαlν αγωγιμ6τητα9 τoυ πυQιτιoυ παQαμaγει μι1.ιQ6τεQη αγoQθωτQιεE, oι δloδoι εxπoψτ]g φωτ6ζ χαt τα τQαγξι-
απd εχειη εγdζ τυπιχoti αγωγoli, 6πω9 εiναι o 1αλι6E.
στoQζ. Δεγ υπαQχει τ6λog ατoν αριθμ6 τωγ συσχευωγ πoυ
θα ψoqofoαμε γα πεQLγQαψoυμε. Mε τη ημεριη τεxvo-
Υπιiδειγμα 8 YrιoΘ6στε 6τι τo
"εππΜoν> ηλατρdνιo
εvd6
λoγiα ε[ναι δrrνατo γα τQoπoπotηθαiγ ημιαγωγoι χαι γα
πQ6σθετoυ ατdμoυ φωσφdΦυ χιγειται σε μια τQoχιd Bohr γiQω δημιoυqγηθoriν oυoιευ69 με πoλυπλoχεζ ιδιοτητεg xαι
απd τoγ πυ81iγα τoυ ιd\,τoζ, dπωζ στo Σχ. 8b. Yπολoγιστε (α, τηγ αιγxεxqιμ6νεE δυνατoτητεE.
εγ6Qγεια σtγδεηζ χαι (β) ηv αxτiνα τηg τρo1ιαg τoυ ηλειτφνi- oυoιαατιxα 6λε9 oι αυσχευ6ζ ημtαγωγΦγ πεQt6χoυγ μLα
ου. 1i πεQισσ6τεQεζ εrrαφiζptι. ΘεωQ1iστε εγα υπoθετιχo επιπε_

δo διαμ6αoυ μιαg ρ0βoυ xαθαqoυ xρυοταλλιπo6 ημιαγιil_

Λt1oη (α) Απ6 τη θεωQια τoυ BohΙ η εν68γεια συγδεσηζ Eb για
γιμoυ υλιιoιi, 6πω5 εiναι το πυq(,τιo. Στη μια πλευ8α τoυ
τη oταΘμη r= 1 (Eξ. 18 Kεφ.51), ειγαι
επιπ€δoυ η QαβδoE δ6χεται τηγ πQoσθ1χη ατ6μωγ πoυ
δρoυν ωE δ6τε9 (6ται δημιoυqγεiται υλιx6 τ!πoυ r) ιαι
mze
-1 4

= εΙ = -]--Ξ-:-i. (1) στηγ αλλη πλευQd τηζ Qαβδoυ πQoστιθ&ται ατoμα &πoδε-
E €;r' χτεζ (θτσι δημιoυQγεiται υλιxo τυπoυ ρ). Aυτ6ζ o συγδυα-
 Εyoτητα 53-7 H Επαφηpn 1|93

σμ.oζ δLγει τηγ επαφη pn-.

To Σχ. 10α παQιστdγει μια pn επαφη xατd τη oτιγμη τηg
δημιoυQγιαs τηζ. YπαQχει αφθoγια ηλε}'ιτρoνiων oτo υλιx6
τ0πoυ n xαι oπδν oτo υλιxo τιiπoυp.
Tα ηλΦ{τρ6γtα χo\τα oτo επ[πεδo τη6 επαφtiE 61oυν την
ταoη να <διαx€ovται), 1{ατα μliχoζ τoυ, για τoν Lδιo λ6γο
πoυ τα μ6qια αερloι οπ6 πεQαττi μεμ-
"δια1θoιπαι> μ6οα
βρdνη προE τo xεv6 πθQα απ6 τη μεμβQdγη. Tα ηλεxτρ6vια
πoυ δια16oνται ατη ξιi.lη αγωγιμ6τητα9, τα oπolα xινoιi-
νται απo τα δεξια πQoζ τα αQιστεQα στo Σχ. 10α θα εγω- Ξ qF*
θοιiν ειr{oλα με τtζ 0π6ζ οτη ξιiγη αθ6γoυt oτηγ αλλη πλευ-
ρd τoυ εππfδoυ επαφtiζ. ΠαQoμoια, ot οπ6ζ αJτ6 τηγ
πεqιo1η p δια16oιπαι διαβαoυ τoυ επιπεδoι, επαφηζ απ6
αριοτερα πρog τα δξια xαι εγιilγoιται με τα ηλεxτρ6νια
oτην περιo1t] τtiπoυ ιι.
Για χαθε τθτoιo φαιv6μενo διdμοηg - επαrlfνωοηE, τo
μ6ρoζ τηζ επαφriζ oτη δεξια πλευQα απoχτd θετιx6 φoρτlo
xαι ατηγ αριοτεoη πλευρd αρητιx6 φoρτιo. Aι!τα τα φoQ-
τlα-* πρoxαλoιν τη δημιoυQγiα διαφoρdE δυναμιxoυ ΙΖg
xατd μlixoζ τηζ επαφliζ, 6πω6 φαLνεται xαι oτο Σ1. 10c η α'ιαrιιΦηταζ
Σ1ετιxd με τη διαφορα δυvαμιιoυ (απ6 την εξloωoη E =
4Vldx) εtyαt bια ειsωτεριι6 ηλεxτqιx6 πεδιο Eο τo oπoιo
εμφανiξεται xατα μτlxoE τoυ επιπθδoυ τηt επαφηζ, με
xατευθυνoη πoυ φα[νεται στo Σχ. 1οc Αυτ6 τo πεδιo ασχει
δυναμη oτα ηλεχτQ6γtα, αιτ[θετη με την xlνηoη τoυg για
διdχυoη. Mε αλλα λ6για, γLα γα χαταφ6Qει να δια1υθεi 6να
ηλεxτρ6νιo απo τα δεξια οτα αQιατεQα rj μια oπη απ6 αqι-
οτεoα προζ τα δεξtα στo Σχ. 10b, πQεπεt να θ1ει αqιετt! zdΛη σθwoυζ
εν6qγεια για να υπερvιιtiοει τo φQαγμα δrπαμιxo0 πoυ
φα(,νεται oτo Σ1. 10c. Αυτ6 φαi,vεται oτo Σχ. 10d, τo oποιo
δειχγει τηγ εγεQγεtαχη ζΦη τωγ ηλειτQoγiωγ Για γα δια- tt
χυθει 6γα ηλεχτQdγιo απ6 τηv περιo1tj τυπoυ n οτην πεqιοi
1η τιiπoυ p πQεπει γα ΦπεQπηδiσεt,, τo λ6φο iψoυs erlo.
Mια oπi θα πQ6πει επ[ηE να <υπερπηδτ]σειΣΣ 6γα εμJτ6δto Σχfμα 10 (α, Mια επαφi pn }{ατα τη στιγμilτηζ δημtoιQγιαζ
τoυ lδιoυ riψουE για γα παεt απo τα αQtστεQα στα δεξtα. ΙΙ τηζ. (b) Διdχυσ1] τωv φoρ6ων μειoψηφiαg διαμθσoυ του επιπa-
χιηση τωγ ηλεxτρoνhν χαL τωγ oπωγ δivει qευμα τoυ δoυ εΙαφηζ iχιι oαν απoτελιομα την εμφιiνιση rνoζ χιiρoυ
oπoιου η }rατευθυγση, οτην xλαoιη πεqiπτωοη, ε(,ναι απo φoρτiων ιαθοριομdνων δoτ6ν χαι ofioδεχτιbγ (c) o χ6aoζ
τα αριoτερd πQoζ τα δεξια, Σχ. 10. ovoμαξoυμε αυτ6 τo φοQτιοιl Θεμελιιi)γει μια διαφοQα δι,γαμιχoυ ,/ο ?iαι m,τιστotχoι]
Qgbμα Qεiμα διdχυαηζ ix*. ηλεχτQιlioυ πεδιoυ Eo δια|rlσoυ τoυ επιrι6δ0υ εJταψt'ιζ. (d) Η
Στηv πραγματιxοτητα, δεγ εi,γαι δυγατ6γ να 61oυμε μια εγεργειαχιi ξωη τωγ ηλεxτρoγiωγ ιoγτα οτηγ επαφ(. To β6λo9
δειχγει τη δαχιση το)γ φo8€ωγ πλειψηφιαζ. (e) Σην χατdστα-
oη ιoορρoπiαζ, η δια1υση των φoQ6ωγ xιλειoψηφιαζ διαμ6σο1]
τoυ επιπθδου επαφjg αγτισταθμιζεται απd τoγ παQασυQμd τωγ
φo06ωγ μειoψηφιαζ πρoE την αντiθετη xατεiθυνoη.
* Στηγ πQαξη,
για γα φτιαξει πγειζ μια επαφli pll, αρ1iξει, για
παραδειγμα, με υλυιd τtπoι p, τo oπoio εiναι τηγβνo πυρiτιo
στo οxιoιo aχoυγ πQoστεθεi dτoμα απoδεxτιilν ιαι απd αιπ6 ο1η'
ματiξεται τo ιρυoταλλιxd πυρiτιo. i\roμα δoτιω δια16oνται ραβδo πυqιτloυ απoμoνωμ6νη xαι τo ρευμα να q6ει ουvε-
μoα οτo oτερεd δεiγμα με ψηλ6ζ θεQμolιQασιεζ μeσα σε ειδιχd 1ιbE xατιi μηxog τηg. KατL πQ€πει γα συμβ,αιγεt πoυ γα στα-
φoiQγo, αγα]ηιαξoγταζ τα ατoμα τωγ απoδειτιbγ γα μεταχιγη- ματdει αυτo τo qευμα η vα τo αιπιoταθμiξεt. Για γα 1ιατα-
θoιiν oε oηιεxριμ6νο βαθoζ rcτω αTιd την επιφdνεια' δ1μιoυρ- λdβoυμε τι ουμβα[νει, πρ€πει να oτρ6ψoιμε την προoo1τ!
γιilνταζ dτoι τηγ πεQιoχli τι,πoι ,'. H επαφ{ πoιl πεQιγQαψαμε μαζ oτoυζ φoQε[ζ μειoψηφLαE.
ειvαt ιδαγι}i]η, αφοf θεωρτ]oαμ 6τι ot πεQιοχ6ζ τrjπoυ π ιαι 'oπωE φαLνεται ατo Σχ. 9 χαL moγ Πιγαχα 2, παρ' 6λo
τυπoυ p εiναι xαλd ιαΘoριομ6νεE' oτην πραξη, 6μωζ, α1]τ6ζ oι
πoυ η πλεtoψηφια τωv φoρ6ων oτα υλιπd τιπoυ n ειγαι
πεQιoχ6ζ αγαμιγγυoγται xαι βαΘμιαiα δια1ωρi'ξoιται.
ηλεxτρ6vια, υπαQχoυγ παι xdπoιεg oπθ5, oι φoρε(E μειo-
ψηφιαζ. Αντιστoιχα, ατα υλιια τriπoυ p παρ6λο που η
φoQτια τα oπoια βρiοlιoιται ιoιτα οτo επιπεδo τηζ επαφliζ
** Tα
πλειoψηφια τωγ φoQ6ων ε|ναι oπ€E, υπαq1oυv xαι xdπoια
'_xαι δια1ωρiξoιται απd αυτd_ εiγαι ε}'iεινα τωγ xιυQΙiγωγ των
ηλεxτρ6νια. oι φoqεlE μειoψηφiαζ δεΦo\παι στo Σχ. 10d.
ι6γτωγ δoτd)γ χαι α]τoδεχτων, oι oπoιοι δεν μεταχιγoυνται. Αυτα
Παρ6λo πoυ τo ηλεxτριι6 πεδiο ατo Σ1. 10cειγαι τθτoιo
τα φoρτlα των ιdιτων Φ!δετεQd}γolται σJτ6 τα (αντιΘετα) φoQ-
που vα εψοδLfuι την χιηση των φoq€ων πλειοψηφ(α5,
τiα των μεμoνωμ6νιrw φoQτιωγ. ΠαQ' 6λα αυτα, 6ταν oι φoρεig
flrνοει τηγ }ιιηση τωγ φoQ6ωγ μθιoψηφια6, ηλεxτqovlωv t'!
φoQτιoυ διασχιζoυγ το επιπεδo τηζ επαΦζ, τα ι6γτα δεγ ξoυδε-
τεριilνoιται πλtiQωζ ιαι μ6γoυt dπωζ λaμε, θ'iτεθειμeγα. oπΦγ. 'oταγ ιατα τη θερμιxr! δι6γερoη €να ηλεxτρ6νιο
 1194 κεφαλαιo sj HλgaτQLχιi AyωyLμ6τητα τωy ΣτeQε6y

φαvεια τoυ ιorπιoυ, η oπoια βQισ}.ιεται στo επιπεδο επαφ1iζ 1.ιαι

6τoι τo oλoιλfρωμ fuει τιμli ,<eE.*,4. Kανolταg την αr,τιιατα_
σταη χαι λ1-rγoγιαζ ωζ πQoζ r.* 6χ0υμε

(e)

(ρ) 'oπωζ φαιγεται στo Σχ. 1 1 b, τo

ηλθ.ιτQιχd πεδιo μειωγεται
γραμμιx0 απd την xεντQι).iι1 τoυ τιμt E.* σε μηδfv oτα dρια τηE
mθαρriζ ξωηζ. H μ6ση τιμ1 τoυ χατα μτiχoζ dληq τηg ξωηi ειγα;
i E.-. Η διαφoQd δuναμιxo1i % ειγαι ιη με τo 6ργo ανιi μoνιi-
l*r-l δα φoρτioυ πoυ απαιτεiται για να μταφερΘεi 6vα φρτio
46 απd
τη μια επιΦγεια τηζ ξdΙνηζ απoγιμνωσηζ στηγ αλλη. Eτoι, αν F
Σχtiμα 11 Yπdδειγμα 9. (α) Η ξ6γη απoγliμγωσηζ μιαζ εJτα- εiναι η βαη δriναμη πoυ δρα oτo δαιιμαoτιxd φoρτio'
φiζpn. To oQθoγ6γιo παQιστd τη διατoμ1η επιφανειαE Gauss μ
εμβαδ6γl. (b) Η μεταβoλIi τoυ ηλεχτQιχoli πεδioυ ατη ζιbη Ι,_W Fd GΕ-*q'ld
απoμμvωηg. ^- q"- st
ΑγπαΘιστωvταζ τo E.* απd τηγ Εξ. 9
χoγτd στo επιπεδo επαφtiζ διεγε(,ρεται απ6 τη ξωη ω6_
voυg ατη ξιbη αγωγιβτηταg τoυ υλιιori τriπoυ p, μεταxι ,,-=:ιιΙ1'.
nne d2
h= qη'o ιI0r
γε[ται απ6 τα αριoτερd oτα δξLα διαμ6σ0υ τoυ εππθδoυ
τηζ εJιαφriζ ιαι πqoωθεiται απ6 τo ηλεxτριιδ πεδio Eρ. (y) Λιrγo}ταζ τηγ Eξ. 10 ωζ πQoζ d Ιαι αγιι}.ιαθιoτιilιταg τιE
Παq6μoια, αν δημιoυqμθεL μια oπli oε υλιι6 τfπου π, τιμθE, βQισχoυμε
μταxινε[ται πqog τηγ αλλη πλευQd. o χωρog φoqτlων πoυ
φαivεται oτo Σχ. 10D με αυτliν τη διαδιιαα[α <xαθαρi'ζε-
ται> απ6 φoQειζ φορτ[oυ παι γι' αιπ6 ια|)"εkαt ξιbη απo- 7=|4ηeouo11n
1ημνωαηg' To Qευμα πoυ δημιoυργεiται απ6 την xlνηoη
τωγ φoQ6ωγ μειoψηφnE, xα?ιεkαt ρεiμα παρασυQμot λp, ισ" rlm11ο,60η]'/'
61ει αντiΘετη χατευθυγση απo τo ρευμα διαpηE ιαι τδ
_tτ50x
- i1+11ιz1ε,εs'
oδηγεi oε ιαoρρoπi,α, oπωζ φαιγεται στo Σχ. 10e.
lσl'aη]'τi;ΞΓ|
Eτoι, oτην ιooρρoπiα μια επαφlipz, αναπτυoαει διαφo- Χ 1σ? m
= 2.3 = 230 nm.
Qα διwαμιχof αγdμεσα στα δυo αχQα τηζ ,Ζ0. Tο ρευμα διd-
χυσΥ|ζ i6,6p τo oπoio ιιγεLται διαμ6αoυ τoυ επιπεδου τηζ (δ) ΑγτιχαΘιστdΛτα6 στηγ Eξ. 9, 6χoυμε
επαφfζ απ6 τη διειlθυvoη p πQos τηγ n, εξιooρρoπεLται
απ6 τo ρευψ παqαoυQμof τo oπoιo 61ει αιτiθετη xατεri_
θυγση. Eγα ηλεχτQιχ6 πεδLo E6 δqα ιατα μηιoE τηg περιo-
μ{g απoγtiμvωoηg, η oπoi,α 61ει εriqoE dn.

Yπ6δειγμα 9 Mια επαφ]ipn με βαη τo πυQιτιo aχει iη ση'}.ιa-

γιQωση /,oδoτων Ι.αι α]ιοδεχτωγ. Η ξ(iη]η απoγJμγωσηζ, ευQουζ
d, εiναι ουμμετριxτ] βQω απ6 τo επιπεδo επαφι]E, dπωE φαlι,εται
στo Σχ. 11α (α) Bρειτε μια 6xφραοη για τo E *, τη μηιστη 6\.τα-
η τoυ ηλειτριxoιi πεδioυ οτη ξιbη απoβμωσηζ. (β) BQειτε μια
εrφQαση για τo ,/o, η διαφoρα δυναμιιoυ, η oπoια υπdQχει 1.ιατd
μlπoζ τ ηζ'ιdνηζ απo}ruμνωηζ. δειτι Σχ. lοc l y) α ωQηστε dτι nο
= ] x lσ' m 'xαι oτι τo /o aχει μετQηθει ο.6 v. Yπoλoγιoτε τo
ευφζ τηζ ξωγηζ απoγliμ\,ωσηζ. (δ) xQησιμoπoιτlστε τrιν τιμτi l
για να υπoλoγioετε τrp τιμι1 τoυ r.*.

Λ6αη (α) To ηλ${.τQιχd πεδιo ψoρεi να Θεωφθε[

μηδ6ν oτα
υλιχα τfπo! ,, χαι τtπoυ p θξω απd τη ξιiνη απΦμγωηζ. To
πεδLο <ιατευθιiγεταυ απd δξια προg τα αριoτερα μ6oα oη ξιiwη
απoγυμγωσηζ χαι λdγω συμμ€τQιαζ 6χει τη μθγιoτη τιμτ] τoυ οτo
ι6ντρo τηg ξιbηg, δειτε Σχ. 11b. Αg εφαρμdοoυμ τo νdμο τoυ
Gauss στo αoιτι) (επιφdγεια Gauss) πoυ φαιγεται στo Σχ. 11α
ΑυτdE ο νdμoE εiναι
qJΦftΕ'd^=q, ΔιαφοΦ δυγαμι1io1j α)
oτην oπoiα κ" (= 12) ειγαι η διηλεχτQιΙi σταθεQα τoυ πυριτιoυ Σχ{μα 12 ΓQαφιχriπαΦσταση τηζ σ!νΦτησηζ i = f(η ^|ιa
yΙ\l" q
[= n|eΑ(d[2)l εwαι τα ελεfθεQ,α φo8τια μθσα στο χoυτι. To μια τυπιιt] eπαφt(pn, πoι δεi1νει 6τι εiναι αγΦιμη στηγ oQΘIl
oλoιλιjρωμα θα υπoλoγιστει στηv επιφdγεια τoυ χo1rτιoυ. χατfliθυνη, εγ6 δεγ ειγαι αγιi)γιμη στrΙγ αγdoτρoφη ιnτειiθυv_
ΙΙ μdγη σllνεισφoQα στo oλo),iλΙiQωμα π8oθρχεται απ6 flιν ετι_ oη. oι xoυxiδεg αναφθΦ\ται στo ΠQdβλημα 43.
 Γlil
Εy6τητα 53-7 H Επαφi1pn !195

Σχfμα 13 Mια διoδoζ ωζ αγoQΘωττiζ. ΙΙ δiοδog αγει ευxoλα oτην oρΘti

επαφ1iζ pn σιrγδεδεμ€η
lατεtθιrvoη (θετιιri φo8α του εισεQχ6μεγoυ }iτματοζ) χαι δεγ dγει χαθdλoυ xατα την αναoτρoφη
χατευθι}γση (αQγητι}ι]i φoQα τoυ εισεQχ6μεγoυ χτματoζ).
F^-
picoampereΦ στo χlnιλωμα θα εLγαι πoλυ λιγ6τερo για τη
-
i-.,=-
nnecl
Z &eο μια πoλιx6τητα τηζ μπαταQιαs απ', o,τt για τηv dλλη. To
Σ1. 12 δε|1vει αυτ6 το φαινoμεvο, για μια τυπιxt] aπαφηpπ
(3 X 1d'?mlχ1,60 Χ 1cΓl9 cχ2,3 X 1οJ m) δι6δου πυριτ|ου, το ρεfμα για την αydστQoφη σ1iyδεση (V
- (2)(12)(8,s5X 1σ1'? F/Φ < 0) ειγαι αμελητεo σε o16oη με τo ρευμα για την oρθti oυν-
δεση (r/ > 0).
= 5,2 X 1ο6 v/m. To Σχ. 13 δειχγεL μια απο τιg πιθαν6g εφαρμoγθg μιαg
Πoιεζ υπoθeσειζ 1Φναμε o' αιτd τo πρdβλημα, oι oπoiεg μαg αvoρθιbτριαE δι6δoυ. Ξγα ημπovoειδ6g }ιιμα εtσεQχoμε_
oδfγηoαν oε διαφoρετι#ζ τιμeζ απ6 αυτaζ πoυ Θα υπoλογiξαμε νου δυναμιxoυ ειο6δoυ δημιουQγει 6γα ημιxυμα δυναμιxου
οε oυγθtixεζ εoγαoτηρioυ; εξ6δου. Η αvoρθιiτρια λειτουργεi στηγ oυσια ωE xλειoτ6
xιπλωμα για τη μια πoλLχ6τητα τoι εφαQμoξ6μεγoυ δυγα-
μι1ioυ χαι ωζ αγoιχτo xυιλωμα για την αλλη. Mια ιδανιιι]
δloδοg αvoqθιδτqια 61ει μdνο αυτ€E τιζ δυo λεLτoυQγιεζ.
Ανoρθωτηg δι6δoυ
Στη μια περ(.πτωαη αγει (μηδ6ν α\τισταση) χαι στηγ αλλη
ΠαQ6τι η επαφliρ, ψoqεL vα 1ρηαιμoπoιηθει με πολλoιζ δεγ dγει (απειQη α\τισταση).
τρ6πουζ, εiγαι βαoιxd fναq αγo8θωτηζ. Δηλαδη, αv τον Tο Σχ. 13 δειχγει τo συμtβoλo μιαE διdδου αν6ρθωοηζ. Η
οιvδθoειg ατoυg πολουζ μιαζ μlταταQιαζ, τo Qειiμα (μεQtχα xεφαλη του βθλουg αντιoτoι1εi, oτo τμliμα τυπου ρ τηζ

Σχfμα 14 (α) Σιlνδεoη με ανι1oτρo-

φη πoλιl,!dτητα μιαζ επαφτ]gpn' dπoυ
φαιγoγται η ευQεια ξ6νη απoγiμνω-
σηζ, οt εγεQγειαχaζ ξ6γεζ χαι τo αγτι_
στoιχo αγαστQoφo Qετμα. (b) Στγδεση
oρθfq πoλιxdτηταζ dπoυ φαiνoιται η
στεντi ξιbη απoγιμγωσηζ, oι εγεQγεια-
χaζ ξ6γεζ 1.ιαι τo μεγαλo oρθd ρεtμα
Ξ Ξ', iB. Σημει6στε dτt το Qε{μα παραoυρ-
μoτ ειvιtι τo ιδιo χαι στιζ δio περι-
πτωoειζ.

irl-l
-,ι-ll
*-1,"-
-Γ
t----1"
1.

(α) (b)
1|96 ΚεφαΙαto 53 ΙΙλειτqιxη Ayωyιμoτητα τωy ΣτεQε6y
αυoιεujE xαι δεi1νει ατηv xατευθυναη τηζ (εliχoληζ, Qoηζ
qειiματoE. Eτoι η δioδο6 λειτoυqγεl oταv τo dxρo με τo
βελoζ ειγαt (αψιετα) θετιι6 oε o1θοη με τo αλλo αχQo.
Στo Σχ. 14 φαLνovται λεπτoμ6qειεg απο τιE δυo oυvδ6_
σειζ. Στo Σχ. 14α (δLατΦ αναoτρoφηE πολιχoτηταζ) η
μπαταQια ΙΙEΔ απλα δqα προοθετιια oτη διαφορd δυνα-
μι}ιoi επαφliζ χαL ετσt αυξαγεται τo υψog τoυ <εψοδiου>
πoυ οι φoρεLE πλειοψηφ[αg πρεπει να ξεπεQασουγ. Λιγoτε-
ρoι απ6 αυτoυg ψoQουγ τ6Qα γα πεQασolrν xαι τo ρεfμα
δια1υoη5 μειιilνεται δραοτιxd.
Για τo qaiμα παρααυρμου, oμωg, δεν υπαQχεt εμπ6διο
ιαι 6τoι ε[ναι ανεξdρτητο οπo τo μθτρo ιαι την ιατευθυv_
oη τoυ εξωτεριxoυ δυναμιxoυ. Tο ρεriμα ιoορρoπlαg τo
οπoiο υπι]ρ1ε αε μηδενιxrj πoλωoη (δεiτε Σχ. 10e) dχει
τιbρα αvατqαπεi xαι, oπωE φαiνεται ατo Σχ. 14α, εμφαγι_
ζεται oτo xυxλωμα ρευμα πoλυ μιxρrig fνταoηE.
Eνα 0λλo απoτ€λεαμα τηζ αγdστQoφηζ πoλωoηg ε[ναι η
διαπλιiτυνοη lηE ξιiπηg αΙoγυμνu,σηζ. oπωζ φαινι'ταt αγ
συγ}iQιγoυμε τα Σχ. 10b ιαL 14α. Αυτ6 ειναι λoγιx6 επειδri
το θετιx6 αιρo τηg μπαταqiαE, oυvδεδεμ€νo με τo αχQo τηζ
eπαφηζ τliπoυ l.ι τεlγει γα 6λιει ηλειτρ6vια €ξω απo τη
ξΦη απoγυμγωσηζ πiαω ατo υλιx6 τiπoυ /ι χαL γα ωθει
oπ6ζ πQoζ τo υλιχd τυπoυp. Επειδr] η ξιδνη αJτογιiμγωσηζ
πεQt6χει πoλυ λLγoυζ φoQειζ φoQτιoι, εlναι πεqιo1ι] μεγιi-
ληE αlτioτααηg. Eται, η ουoιαατιxf αυξηη τoυ ευρoυg τηE
ημαiνει oυoιαoτιlιtj αfξηοη τηg α\τισταηζ, πoυ εiγαι
συμφωνη μι'τη μlxQη τιμf του ρει1ματοg oε μια ανιiοτρoφα
πoλωμ6η διoδο.
Tο Σχ. 14b δειχγει μια οqθιi πoλωμ6νη αιlνδεoη, τo θετι-
ι6 τμiμα τηζ μπαταQιαζ ε[ναι oιrνδεδεμ6νo με το αxρο
τtiπoυ p τη6 επαφt]gpπ. EδΦ η εφαρμoξ6μεγη HEΔ (αφαι-
δυγαμtχ6 επαφrig, με ουνεπεια vα αυξd.νεται τo
Qει), απ6 τo
ρυbψα διd7υαη5 }.ιαι γα εμφαγιξεται 6να μεγαλο ορθ6
8εfμα. H ξωνη απoγιiμνωoηE γινεται αrεvoτερη xαι
1αμηλι] τη6 αιτioταση βQισ}iεταL σε συμφωνiα με τo μεγα-
λo οqθ6 qευμα.
53-8 HΛEKTPOΝΙKΙΙ oΠTΙKΙΙ
'oλoι γνωρ|ξoυμε τα φωτεινιi πoλυχQωμα
γραμματα πoυ
αγαβoσβ1iγoυγ στιζ ταμειαχ6ζ μηχαγεζ, στιg αιτλLεE βενξi,-
γηζ χαL στιζ ηλεχτQoγιχεζ συσχευ6ζ. Σχεδoγ σε oλεζ τιζ
πεQl,Jττωσειζ το φωζ εxπ6μεται απ6 fνα σliστημα επαφωγ
pι, οι oποi'ε5 δoυλευoιγ ωζ δL6δoL εχxτoμ]τiζ φωτ6ζ
(LEDΦ.
To Σχ. 15α δεixνει τη γvωoτη oθoη που απoτελεiται
απ6 επτα τμr{ματα, απo τα oπo(,α o1ηματiξovται oι αριθ_
μoi. To Σ1. 15b δεi1vει 6τι ιαθε ατoιχεlo αιτriζ τηζ oθ6ηζ
εiναι τo ιiπρo ενοE πλαατιxoυ επiπεδoυ φαιoιi, oτo dλλo
ιi.xρo του oπoιoυ υπαρ1ει iνα μtχρo LΕD. με επιφιiνεια
πιQiπoυ l mm7. Tο Σχ. ι5c δrιχγιl ενα τυπιxo xυιλωμα.
στο οπoιο To Lι.D rιγαl οQθα πoλωμiνo.
Πωζ μποQει ψυα επαφt1pn γα ε}iπ6μπεt φωg; 'oταv €vα
ηλεxτρ6νιo απ6 τη ξΦη αγωγιμ6τηταg εvοg ημιαγωγori
nπ6φτευ> μ6oα σε oπη στη ξΦνη oθθνουg, ελευθεριbνεται
εγεQγεια Eg, 6πoυ Eg εivαι τo ευρog τoυ xενoυ μεταξυ των
δυo. Tι γivεται με αυτ{v την εν6ργεια; Yπιiρ1oυν τoυλα1ι-
οτoν δυo πιθαν6τητεζ. MπoQει γα μετατQαπει σε εσωτεQt_
x{ εν6ργεια τoυ δoνoυμεvου πλ6γματoζ xαι, με μεγdλη
πιθαν6τητα, αυτ6 ε[γαι πoυ oυμβαiνει οε ημιαγωγoti5 με
βαoη τo πυρLτιο.
Σε μεqιxιi ημιαγιilγιμα υλιxα, η εν6ργεια πoυ ειπ6ψεται
μπoQει γα εμφανιατεi 1.(αt σαγ ηλεχτQομαγνητΦ αχτιγo-
βoλLα, με μrjιog xΦματog
,cch
=ν-=-----:=:]C. (ιΙ)
,,l
Εelh L8
oι LEDs του εμπoQιoυ, oι οπoιoL ειγαι o1εδιαoμθνoι για
γα εχπ6πoυγ στηγ oQατli περιo1η, εLναι oυvr!θωq ημιαγω-
γο[ πoυ αποτελoυνται απ6 ουoτατιxιi,6πω9 γαλλιo - αραε-
vιxο - φωoφoρο5. Αλλαξoιτα5 τo λογo του φωσφoQoυ
πqog τo αρoεvιxο, τo εriqoE τoυ xεvoυ αναμεαα τoυg μετα_
βdλλεται ιαι €τoι μεταβ0λλεται xαι τo μτ]ιog xυματog τoυ
φωτog πoυ ειπθμπεται.
Αγ εχπεμπεται φωζ οταν τo ηλεxτρ6νιο nπεφτεtrΣ απ6 τη
ξιbνη αγωγιμoτηταg στη ξωγη σθθγoυζ, τ6τε φωg Lδιoυ
η μlixoυg xυματoE απo QQIφαταL 6xα\ xo 11χεπτρ6vιo ιινεlται
πρoE την αντiθετη ιατευθυνοη, δηλαδη, απ6 τη ξιilνη οθ6-
νoυE πρo6 τη ξιbη αγωγιμoτηταζ. Για να απoφιiγoυμε την
απoρρ6φηoη oλων των φωτoνiωv πoυ ειπθμπoνται, εivαι
αναμαiο να 6xoυμε μεγdλo αQιθμ6 επtπλ6oν ηλεxτρoνLωv
ιαι oπιδγ οτο υλιxd, μεγαλιτερo αριθμο απο ειε|γo πoυ θα
δημιoυργηθoriν απ6 τη θερμιιτ] διθγερoη ατo εoωτεριxο
τoυ ημιαγιilγιμoυ υλιxof. Αυτ€g ε[ναι αιριβιbg oι αυνθηxεg
πoυ πQoΙ,υπτoυγ oταν oι φoqεiE πλειoψηφiαg, εi,τε 1λε-
xτqoνια εiτε οπ6E, πρooτεθoυν διαμ6ooυ τoυ xεντριιoυ
επιπ€δoυ τηE επαφr'iE pn, με τηv επiδραη εξωτεριxrig δια-
φoQdζ δυναμιχoυ. Για αυτ6ν τo λ6γo 6γαζ απλ6ζ }iαθαρoζ
ημιαγωγ6E δεν μοqει γα χQησLμoπoιηθει ωζ LED. xρεtα-
ΣΙ{μα 15 (α) lΙ γγ0}ατr] οθdη με
επτα οτoι1εiα λειτουργε( 6τoι ιiloτε γα
δειμει τoγ αQιθμ6 "7". rbJ Eγα τμι1μα
αυτt]g τηE oΘdνηg. (c) Eγα LED συγδε-
δεμaγo με εξωτε8ιχ1 ηπ HEΔ.
 Ε'yoτητα 53-8 oπτιxd ΙΙλεxτρ6τια !197

ξ6μαατε μια επαφlip,?! ΓLα γα πQοσφεQει πολλoυg φορεig

πλεtol]]ηφιαζ, xαι ουvεπιilg πoλλα φωτ6vια, θα πρ6πει vα
ε(,ναι ιo1υqα νoθευμ6νη ιαι oρθα πoλωμ6νη.

Yjτ6δειγμα 10 Eνα LED aχει φτιαχτει OJι6 μια επαφΙ1ρr, η

oπoiα απoτελεiται απd συ/].iεχQιμaγα ημιαγιbγιμα ιλtχd χαι τηζ
oπoιαζ το εγεQγειαχ6 χασμα ειγαι 1,9 ev. Πoιo εiναι τo μτ]xoE
χιματoζ τoυ $.ιπεμπdμεγου φωτdζ;

Λioη Aπ6 τηγ Eξ. 11 aχoΙμε

(b.6J '
lal
' ,.
lο ν(J'00\ Ιdπs)
"_ξ_ ι'οι"ο ,oο*,
= 6,53 x 1σ7m = 653nrι

To φωζ αυτo τoυ μliχoυζ χιματoζ ειγαι χdχχιγo.

Η Δ|οδoE Laser
H πτιboη τoυ ηλεxτooγιoυ απο τη ξωγη αγωγιμ6τηταq για Σχfμα 17 Η ).iαταΦ.iειri μιαζ διdδoι λωξεQ. H δQαση τoιt λaι-
γα συμπληQωσεt μια oπη oτη ξιbγη οθ6γoιζ, με τηγ εχπo- ξερ oυμβαiνει oτo λεπτ6 στoιbμα GaΑs.

ψη φωτoνioυ, 61ει πoλλ69 ομοL6τητεζ με τηγ πτωση ηλε-

}1τQογιωγ σε μεταβdσειζ μεταξυ ατoμιxΦν εγεQγειαχωγ
ιαταοταοεωγ 6πωE εiδαμε στo Kεφ.52. Yπαq1ει μια
οημαντιιf εφαoμoγi βαoιομ6η ο'αυτtiν την ομοι6τητα:
πQoσθετoγταζ ηλεχτQ6γtα ατη ξιbγη αγωγιμ6τηταζ χαL
οπ69 oτη ξιiνη αθ6voυE, εiναι δυνατ6ν να δημιουQγηθε[ μια
αγτLστQoφη πληθυσμoυ ανdλoγη με εxεivη που θεωρηoαμε
oτη oυξriτηoη για τα λθιξεQ oτηγ Eγoτητα 52-6. Mε αυτογ
τoγ τQ6πo ειγαt δυγατ6 να φτιαξει xαvεlg μtα δ|'oδo λiιξερ,
ατην oπolα το μθοο δεv θα ε[ναι αθQιo αλλα στεQεoζ ημtα-
γωγoζ. oL δLoδοι λ6ιξερ χQησtμoπotoυγται oε ουοxευ€g
ψηφιαχων δiοxων xαl αλλα συστliμαTα oπτlxt]g αναγνω-
oηq δεδομ6vωv.
Tο Σ1. 16 δεi1νει μια απεL}.ι6γιση τωγ ενεqγειαxιbν επι-
π6δων oε μια δ('οδo λ6ιξεQ. To υλιx6 του λθιξεq βρ|οxεται
οναμεσα σι οτρωματα υλιxων τιiπου p rιαι τ0πoυ n. τα
oπoια fχoυγ ελαφριbg μεγαλιτερα ενεργειωrα 1ααματα.
Ηλεxτρονια διoxετειγταL απ6 6γα εξωτεQιχd χυχλωμα στo
υλιx6 τιπoυ r' χαπoια απd αι]τα τα εlτtπλεoγ ηλεχτ06για
εισχωQoιrγ στo ι]λιχd τoυ λaιξερ,6πoυ εψoδ|ξoνται να
εισχωQησoυγ μεσα στο στQιirμα τιπoιrp λoγω του φqαγμα-
τoE δυvαμιxο{. 'oμoια, oπ6g διo1ετευoνται ατo υλιι6
τυπου p, παραο'iρovταL στo στQωμα λ6ιξερ xαι παγιδευο-
r,ται εxεi. To πλε6ναoμα ηλεχτQoγιωγ (χαL oπωγ) στηγ
ενεργ6 περιο1η oδηγεi oτη δραoη τoυ λθιξερ.
Η φυσι}{1i }.ιατασ1.ιειη τηζ διαταξηζ φαιγεταL στo Σχ. 17.
To Σχ. 18 δειχγεt μtα φωτoγQαφια μtαE δι6δoυ λ6ιξερ. To
ιλιx6 τoυ λ6ιξεq ε[ναι θνα oτεν6 oτqιiμα (0,2 μm) υλιχoι,
6πωζ GaAs (αQσεγιχ,ol]χo γαλλιo) xαι τα υλιxα τυπου p
xαι r, oε xαθε πλευqα ψοqε[ να ε|ναι oτqΦματα GaΑlΑs
παχoυζ μεQLχιirγ μιxρoμθτρωv. Tα αxρα του υλιlroυ επε-
ξεργαξονται 6τσL, ιbστε γα δημtoιQγηθofγ xατoπτqιιfg
επιφανειεg, oι oπoιεζ θα αγα}.ιλoυγ πoσoστd τοι, φωτdζ
ιαι θα επιτρ6πoτν επιλεγμθvη ειπομπtj αε αυγxειριμ6νη
περιο1ti. H σισ}.ιεUii πoυ ειιoν[ξεται στo Σχ. 18 εχπθμπει
στα 840 nm (πεqιο1t! υπ6ρυθqου). Διοδοt λ6ιξεQ σε αυτα
τα μlixη xυματog 1ψηoιμoπoLουνται σrιζ tΙι}ιoινωνιtζ για
γα ατθiwογται σηματα δLαμεσου οπτιxιbγ ιγιbγ Αλλα
ι,λL1,α μπoQoυγ γα χρηαιμοπoιηθoυν για να δ|voυv ορατη
αιτινoβoλ[α.

Ζ6\η
αγωγιμoτητιιζ

ιlλεχτQoγια

αι6ζ
kb\\1
σ0dγoιζ
Tιπoζ, Ττπoζ/
πεl]ι0xη

Σχfμα 16 oι ενεQγειαιθg ξιiwεg oε μια δioδo λcΦQ. H εγεQ-

γdζ πε8ιoχη dχει μιχQdτερo ενεργειαιd 1αoμα απ' d,τι τα υλιxα
τtπoυp χαι n, ποι, βoιoxoνται οτα αιρα.'oταγ ηλεχτ86για στη
ξιilνη αγωγιμ6τητα9 τηζ εγεργoιl πεQιοχΙiζ "μεταπιπτουν" για να Σχιiμα 18 Διoδoζ λtζεQ, oε oriγιQιoη με ι6ιrιο αλατιoi
γεμισoUγ oJτaζ στη ξωη oθθνoυg, ειπ6ψεται φωg. (Nacl) στα δεξια.
1198 κeφαλαιo s3 HλεχτQLι1f AyωyLμoτητα τωy ΣτεQεΦy
f;Π ΓΞ*,r
EΙπoμ]ιoζ Bdη Σ!λλεχηζ Ε){πομτdζ Bdση Συλλθtτηζ
rΞ
ι--_.6_l_-μ
ZttS
αγα)γιμoτηταζ
Z;Ιη oθfl,oυζ
Σχιpa|9 (α)Ey1'τρανξioτoρ επαφτ]E npπ. Kατω φαiνονται
oι εγεQγειαχ6ζ ξωνεζ 1ζαι oι φoQειζ πλειoψηφιαζ στιζ τQειζ
πεQιoχ6ζ. (b) H εJιαφli ε)1πoμπoυ - βασηζ ειγαι οQθα πoλωμaγη
)ιαι η επαφΙi βdσηζ ' συλλε1{τη ειναι αγαστQoφα πολωμ€γη. Tα
ηλεxτρ6vια πoυ xινoυwαι απd τoγ ε}{πoμfid στη βαοη ε[τε ξανα_
εγωγo\ται μ.ε 0π6ζ ]ii (ασυμQιτωζ πιθαν6τεQo) α,.r'ε1iξow προ6
τo α]λλ6χτη.
Ανιiμεoα oτα πλεoνεxτr]ματα των δι6δων λ€ιξεq εivαι το
μιxρo τουg μdγεθog ιαι η μιxQli εφαqμoξoμενη ιο1ιig ειo6-
δoυ (τηζ ταξηζ τωγ 10mw) πoυ χQειαξovται oε ox€oη με τα
oυΦθη λ6ιζεQ ΗeNe (τα oποiα 1ρειιiξoνται ηλειτριxti ιo1rj
μεQιχ6γ watts). '0πω6 ιαι dλλεg ουαxευ6E ημιαγωγΦγ oι
δioδoι λ6ιξερ ψορoυν να λεπoυργηoor-rν χαι με μJτατα-
ρ|εE. Απoδooη τηζ τιiξηζ τoυ 20Ea ε[,ναl' δυνατη (δηλαδη,
209o τηζ εφαQμοξ6μενηE ηλεxτριxlig ια1υοg oφεi,λει να
εμφανιοτε(, οτη δ6oμη λθιξεq) οε oiryιριoη με τo 0,17, στο
λ6ιξεq HeNe. Tο φωτειγ6 αiμα ψορεi ευxολα να αλλdξει
μεταβαλλoνταg το ρε!μα xαι €ται 61oυμε oπτιx6E αυoxευθg
πoυ μJτοQoυν γα ανταπoχoιγovταt σr μιχQoUζ χQoνoυζ
μεταβoλtiζ (< 1ω ps) πoυ ε|ναι 1αραxτηριατιxoi οτα ηλε-
xτqoνιxα ιυιλΦματα*.
53-9 ΤoTPA}tZ|ΣΤoP
oι δiοδoι επαφηζ με τιg οπο(εE αοχoληθrixαμε €ωζ τΦQα
ε[ναι oυοπευ6E με δυo αxρoδθxτεE. Στη oιrνθ1εια θα μελε-
τηoουμε μια oυoιευτ] με τQεtζ η πεQισσοτερoυg αxqoδθ-
χτεζ, η oπoια ovoμdξεται τ-οανξioτoρ--. Eνα τqανξLoτoρ
λειτoυQγεl oυγτiθωζ με τoν αxoλoυθο τqοπο: τo qευμα πoυ
εμφανiξεται αvαμεoα οε δυo αxφδ6ιτεg ρυθμLξεται απo τo
Qειμα η τηγ ταση σε 6vαv τqlτo αιρoδ6ιτη.
Mια ουηθιoμ6η xατηγoQια τQαtιστoQ εivαι τα τραν-
ξ(,οτορ επαφηE, τα oπoiα απoτελorjγται απ6 τQια στQιbμα_
τα ημιαγΦγιμoυ υλιιof μ πqοομiξειg, oπωg για παqαδειγ-
μα nμ t1pnp. Στo Σχ. 19α εLχoγιξεται μια τυπιxη διαταξη
* Δειτε <Αpplication of Lωers), by Elsa Gaπnire, in Fυndanenta]S
ol PhySicS by DaYid Ηalliday and Robert Resnick (wiley, 1988),
essay 19.
** To τQαvξιστoQ αγαχαλυφΘηxε τo t947 απ6 τoυζ John Bardeen,
Walter BΙattain χαι williarn shockΙey' στoυζ oπoioυg απovεμtiΘη-
χε τo 1956, για αυτ]i τoυζ τηγ αγαχαλυψη, τo βραβεio Ν6μελ
Φυσιy,riζ.
εν69 τqαvξ|οτoρ επαφlig τ!πoυ llpll. Tα τρi,α τμr]ματα oνo_
μdζoιται εxπoμπ6g, βααη xαι αυΙλtxτηg. oι ζιilvεg αγωγι-
μ6τηταE lιαι oθ€νoυg d1oυv επLoηg ο1εδιαoτεi xαθΦg xαι οι
φοqε[E πλειoψηφiαg. oι επαφ6ζ εχπομπ6g-βιiαη xαι βαοη-
oυλλ6ιτηE oυψεριφ6qoιται περ[πoυ oαν oυηθιoμ6vεg
tJLαφεζ Pn.
Σε xανoνlx{ λιlτoυργiα. dπωζ αυτη πoυ φαiνετσι οτo
Σχ. Ι9b' 1| επαφη εxπoψ66-βdαη εivαι oρθα πολωμdνη,
ενιb η επαφη βαοη-oυλλθxτηg ε(,ναι αναoτροφα πoλωμ6vη,
μ αποτθλεαμα vα εμφαν[ξoιται oι ενεργειαι6E ξιfνεE που
ειπoνiξονται οτo αμi|μα.
Tα ηλειτρovια q6oυγ απ6 τoγ ια1υρα νοθευμ6νo τυπου
ι εxπομ6 πqog τη βαoη. Eπειδη η βηε[ναι πoλυ oτεη,
τα πεQισσ6τεQα ηλειτρoνια φταvoυv οτo αυλλ6xτη, αλλα
μεριxα επανααυνδ€ονται με oπ6E oτηv πεqιo1ι] τυπου p.
Για γα αγτιxαταoταθofv oι οπθE oτη βdαη, ηλεxτρ6νια απo
τη οτοιβαδα οθ6νουζ τηζ βασηζ πQεJτει γα φfγoυν απ6 τo
τQαγξιστοQ μ6αω τoυ εξωτεριπo! xιπλιbματοg, δημιoυρ-
γιbνταg θνα μιχQ6 Qευμα iβ στη βααη. Mια μιxρr] μεταβoλη
τoυ ρευματoE iρ ψoρεi να 61ει ωE απoτθλεαμα μια σημα-
ιτιxη αλλαγη oτo ρευμα io τoυ αυλλθxτη. Σε αιπηv τη διιi-
ταξη τo τραvξi,ατoρ 1Qησιμευεt ωζ εγtσχιτηg qεriματog xαι
o λoγog των ρευματωγ iσliβ μπoQει γα πdQει τυπιχ€ζ τtμ6t
μεγαλυτεqεg τoυ 1Φ.
Evαg δε{τεqoE τυποE τραvξiατορ oνoμαξεται rραvξl-
στoQ εJτIδQασηζ πεδinυ (FΕl)' Στo Σχ. 20 ειιoνLξεται η
βααιη γεωμετq[α. Tα ηλεxτρoνια qθorπ μθoω τηg πεqιofi6
τυπου n απo την πηψ οτηι ιιαταfuθρα,6ταν υπdρxει αvd.-
μεσα μια εξωτεQιχη διαφοqα δυναμιιof η,. oι πεQLoχeζ
τtiπoυ p εLvαι ιο1υρα voθευμfνεE }ιαL oι πεQtοχεζ απoγι_
μγωσηE πoιl εμφαviξoνται oτιg δυο επαφ69 pπ xαθoqiξουν
τo ευρoE του παναλιof τυπου ll. 'oταν μια εξωτεQtχli ταση
η εφαQμοστει στηγ πεQιoχη τυπoυ p (πiλη) μεταβdλλεται
τo πλdτοE τη5 περιo1ηg απoγfμνωηζ lιαι ιατιi αυγ6πεια
μεταβαλλεται τo εtiροE του παγαλιoυ τιjπoυ n. Αυτr'| η
αλλαγη oδηγεi αε μεταβoλη τoυ ρευματoq μ€αα απo τη
συσχευli, επειδη η ιxαν6τητα τoυ ρευματog να ρ6ει ιατα
μηxoE τoυ xαναλιου rr εξαρτdται απo τo εtiρoζ τoυ xαγα_
λιoυ. Mια μιxρri μεταβολri oτην ταoη τηg πυληq μεταβιiλλει
τo ευρog τoυ xαναλιoυ xαι πρoxαλε(, μια μεγαλη μεταβoλη
oτo qευμα που δι6q1εταL μ6σα απο αυτ6. Eται, η αυoιευτ]
αυτt! λειτoυργεi ωg ενιο1υτηg'
Eαv η τιioη τηg πυληE εivαι αριετα μεγdλη, το ευqoE τoι
n-xαναλιoi μηδενiζεται }ιαι τo FET mαματd γα αγεL. Στηγ
πεQιπτωση αυτη, τo τραvξiατοq λειτoυργεi ααν διαx6πτηg:
μποQει γα αγεt (on) η 61ι (οff). o διαι6πτη5 μπoρε[ να
Σχliμα 20 Η βασιχri δoμli τoυ τρανζiοτoρ επiδραoηg πεδioυ.
Tα ηλεχτQ6για χιγoιγται ).ιατα μηχoζ τoυ στεγof χαναλιot n
απd την πηγti πQoζ τηγ 1αταβ6θQα. To ειlQoζ τoυ χαγαλιoυ μπo-
ρεi να μεταβληθεi μεταβαλλo\ταζ τηγ ταση ζ ηζ πτληζ.
 Εy6τητα 53-10 νπεραyωyot ||99

Σχιiμα 21 Η δoμf εγοζ MoSFET

Yπ6σιQωliα

I M6ταλλo Π }Ιμιαγωγ6'i τiπoν ρ

I tιιoνιυτrlE Π Ημιαγω'i6ζ τl]πoι rι

αγοιγoχλειγει πολυ γQηγoQα αγαλoγα με το σημα πoυ
εφαQμ6ξεται στηγ πιλη. xQογoι δια1.ιoπηζ - απoχαταστα-
σηζ, μιχQoτεQot απο 1 ns (1(Γ9 s) ειναι oυηθLσμfγot.
'Εναg διαδεδομ16νo9 τιποζ FET πo! χQησιμoπotειται
ευρfωg oτα ψηφιαlια xυxλι-ilματα ε(,ναι τo FET ημtαγωγου
μεταλλtχoυ οξεtδιoι] (MOSFET), τo oπoιo xατασ}rευαξεται
τοπoθετιilνταE διαδοxιxα οτριilματα σε 6γα υπdστQιυμα
ττπoι] p. MLα χαθετη τoμη εγ0ζ MosFEΤ φαivεται οτo Σx.
21. 1Ι πεqιoxη t1 χαι τo χαγαλttx χατασχευαξoγταt αφoι
1αραξουμε μια περιο1η oτo υπooτρωμα τιπoυp χαι τoπο-
θετηoοιμε dτoμα δοτιδν μfuqι μια γvωατη απdσταση μεσα
στo υπoστQωμα. Στη αυvf1εια, τoπoθετοiμε fγα στQωμα
οξειδi,ου (Sioz) }ιαι μετα €γα μεταλλιχο στQωμα, ωστε γα
σχηματισo1]με τtζ επαφ€E τηg περιo1ηE tl χαL τηζ πυληζ.
53-10 YΠΕΡAΓΩΓoΙ
ΙΙ ειδιη αντiαταoη ενdg τιπιιoυ μεταλλιχoυ αγωγoι ελατ-
τιilνεται xαθΦE μειΦγεταL η θεQμoχQασια τoυ. Ωοτooο, δεγ
μηδεviξεται αxoμη xαι αν η θερμoxρααtα πληοιααει οε 0 K.
oπωζ ειδαμε στo Kεφ. 32, η ειδιιri αγτiοταοη ενog αγωγοi
oφε[λεται oτιg xρoυoειg που γiνοvται μεταξυ των ηλε-
xτρονiων αγωγιμoτηταg, xαθιbg τινoυνται μ€oα oτo πλfγ-
μα. oι πρooμiξειg xαι οι ατθλειεE τoυ πλ6γματoE αιξανουν
τηγ πιθαγοτητα vα oυγxρoυοτoυν τα ηλεττρoνια xαι oι
χυoυotιζ τ(l)ν ηλl χτρoνιων με τα ιiτoμα. :τυυ itroυν μι τυxι-
νηθε[ απ6 την πλεγματιxrj του6 θ€οη λdγω ταλαγτωσηζ,
ΕιδΦ Φτιoτ(ση
επισηζ συγεισφθQoυγ οτην ειδιxη αιτ[οταoη.
Σε oριoμθνα υλιxα, τα oπo|α ονoμαξovται υπεραγωyoi
(δειτε Eγ6τητα 32-8), η α\τισταση μειιbνεται βαθμιαiα
ιαθιbE ελαττιbνεται η θεqμοxραοiα, 6πωg ε[ναι αναμεν6με-
γo. 'oμωζ σε μια αι1lιεxριμfνη χQισιμη θεQμoχQασια η η
εLδLχη αντισταση μηδενiξεται αποτoμα (Σχ. 22). Σε θεQμο-
ιρααiεg 1αμηλοτερεζ απd η τα ηλε}iτQdγια ιιγoυιται αγε-
μιτοδιοτα μ€oα οτo υλιχd. Στογ Πιγα}.ια 3 <\i,νoυμε την xq[-
οl1tη θεqμοxψαοlα γlα ooιομlνα ιπιλtγμivο υπιQαγωγιμα
ιλιxα.
Η υπεραγιυγιμοτητα €1ει παρατηρηθε[ σε 27 στoιχεια
xαι oε αρlετd ουψλoια, αλλα δεν θ1ει παqατηρηθεi οτoυg
ιαλιτεqoυg μεταλλι}ioυζ αγωγουζ (Cu, Αξ, Αu). MπoQoυμε
να oυμερdvoυμε λoιπ6γ 6τι θναg υπεραγωγ6E δεν ε|ναι
απαρα[τητα θναE xαλoζ αγωγoζ πoυ γιγεται xαλυτεροE xαι
xατιi ουνεπεlα υποψιαξυμυοτι oτι o 1tη1ανιομoc πoυ τρo-
ιαλεi την υπεραγωγιμoτητα ψoρεi vα διαφ6ρει απd τo
μη1ανιαμd πoυ πρolαλεl τηv αγωγιμ6τητα oτα oυνηθιoμi-
να μiταλλα. oπωg θα δoυμι. η υπrρογω7ιμoτητο r[ναι
απoτ6λεoμα μια6 ιαxυρtiζ αυξΦηg αγαμεοα οτα ηλεxτρο-
νια αγιυγιμdτηταE xαι oτo πλ6γμα. Η απλη αγωγιμ6τητα
οτoυg xαλυτερoυg αγωγου5 oυμβα('νει oταν υπαq1ει μια
αοθεvr'1g oiξευξη αναμεoα ατα ηλεxτροvια οθ6νoυg ιαι oτo
πλ6γμα,
Θιωρηοιt ινα ηλιxlμονtο τo οπoiο xινιιται μtοα οτo
πλ€γμα. Kαθιbg xινεiται τραβαει τουg θετιxd φoρτιoμθvoυg
ιoγτtχoιζ πιQηγεζ πqog το μ6ρo9 τoυ lιαL αλλαξει ετσL τηγ
πυxvdτητα φορτLου. Στo π6Qασμα τοU δημιoυqγεi μια
xαπω; αυξημiνη πυxνdτητο φoριioυ οε ο1iοη 1ιι εltιiνη
πoυ θα fπρεπε να υπαρxει. Αυτd τo πλε6γασμα θετtχοι
φoρτioυ θλxει αλλα ηλεxτροvια. Tα ηλεxτρ6νια αλληλεπι-
δuoυγ μιταξυ τουζ μ!'σω τoυ πλεγμαιοg. d:τω: 1ια παρο.
δευ1μα δυo βα8xεζ οε μια λ|μγη αλληλεπιδqoυν μ6οω τωv
xυματωv που δημιoυqγoιiv. To ουνoλιxo απoτ6λεομα εiναι
μια πoλυ μιxρlt tλξη τωv ηλεlτρoνfωv

ΠΙNAKAΣ 3 ΙΔΙoΤιΙTEΣ oPΙΣMENS)N

YΠEΡΑΓΩΓΩN

η (K) EΦΙεια ξειjl/ouζ (meY)

cd ο,56 0,27
Αl 1'ι9 ο,34
ΘεQμoχ8αoια
Sn 3,75 I,15
Σχiiμα 22 Σr]γχ8ιση τηg εξαρτηοηg τηg ειδιlιllζ αντιστασηζ Ηg 4'1.6 1,65

απo τη θεQμoy,Qασι( για ενα συγηθισμcγo αγωγ6 r,αι 6ναν υπε_ Pb '7,22 2,73
(lαγol"1ιi. Η ειδιxti αιτiστα(rΙ τoι συγηθισμaγoι αγωγoιi μεκδνε- Nb 9,46 3,ο5
ται βαθμιαια χαθιbζ ελαττιΔνεται 1 θερμοιρασια. Στα υπεQαγ6- Nb:Sn 18,1

γιμα ιλιld η ειδιιli αντισταση μηδεγιξεται απdτoμα 6ταγ η θεQ- YBΔ2Cu1O7 90

μοΙQασια φτdσει σε μια )ιQισιμη τιμη η. TΙ:BazCazCulolrl \25
 1200 Κεφαλαιο 5j Ηλεxτριxη Ayιυ,1ιμοτητα τωy Στε0ε6y
H θεωρi,α τωγ BCS- (Ι]ardeen'coοpeΙ-schrief1eΙ) για
τηv ιπεραγωγιμoτητα μαg δεi7"νει οτι το oιοτημα των ηλε-
ιτρoνiων d1ει τη λιγoτερη δυνατη εν€ργεια εαv τα ηλε
lιτρονια οxηματiξoυν ξειγη που ονoμαξονται ξει-17η
Cooper. 'oται δεν υπαρxει ρευμια αε €ναν υπεραγωγο, τα
δυo ηλεxτρovια ενοg tευγουg coopeΙ εχιrυγ οqμη με |οο
μiτρο αλλd με αxqιβιδg αντ('θετη ιατευθυvoη ^λo'L y'ατ0
συγεπεια η oλtχη οQμη xαι τo ηλεxτριxο qειμα εξαφανiLo-
γται. oταγ παρα1θε| ρευμα, ιαι τα διο ηλεzτρ6νια τoυ
ξευγoυg υφLοταιται [ι\ια αυξηοη οτην oρμη, με αποτfλεομιι
το x6ντρo μαξαg του oυοτηματog να xινεiται. oλα τα tεiγη
Cοoper xερδ|ξoυν τηv i,δια oqμη.
H υπlψαγω7ι1rolηια tιναι ινα φαινoμl νo Ιου α_']uιlιι
oυνεργαα(,α. Edν i1oιν οxηματιοτεi oριoμ€vα ξειγη
Coοper, η με[ωοη ατηv ενθργεια πoι ουμβα[νει για το επd_
μενο tr υγoE ιινυt μr 1αλυιιψη οι σχ'οη μΓ Ιην JτιQιΙτω(lη
oπoι xαγ6γα ξευγoζ δεγ f1ει ο1ηματιοτεi,. oταv η θερμο-
}ζQασια πeσει χdτω απο μια τιμη ζ
χαι οQισμ6γα ξειγη
θ1o'ιlν ο1ηματιατεi,, μια πρooθετη μεi'ωοη τηq θεoμοιρα-
σιαζ πQοχαλει τη δημιoυργ|α πoλλιiγ γ€αlν ξευγιiν. Η
μεταβαοη uπυ τη φυοlυ) oγιxη οτην υ_1ιQi]Jlυ'/ιμη 7αΙαοτιi
oη ε|ναι αρxετα αποτομη. Η συγεQ"/ατιχη xiνηοη τωv ξευ-
γΦν Cooper αναγl.ιαξει επioηg ιαθε ξευγog να 61ει την ('δια
ορμli.
Tα ξειγη Cοοper 61ουν εν6ργεια oliνδειlηg Δ, πoυ οvo-
ψaζεται ειtρyειιι ξεiyoυg xαι αινηθωg xιμαtvεται μεταξυ
lσa xαι 10_3 eV, dπωE φαiνεται oτou Πιγαxα 3. Παρατη_
ρηoτε επ[οη6 οτι ot τιμ6ζ των xρ|οιμιων θερμοxραοιιδν
μεταξυ t 10 K (συγηθtσμθγεζ ^βα τoυζ πε8tσι]6τεQοιζ υπε_
Qαγωγοιζ πoυ διγoγται στογ Πιγα).ια 3) αlτιοτoιxoυν oε
εγ,QγεLεζ /.η ποι βρi,αxoνται oτην iδια περιo1η μεταξil
10_a ιαι 1σ3 ev. Η χQισιμη θεqμoxqαοiα εΦg'ilπεραγδ-
γoυ ουνδ6εται αμεσα με τηγ εν€ργεια ξειiγoυq. Σε θεoμo-
χQασιεζ μεγαλυτεQεΞ αττ'6 T^ τα ξει1γη διαοπιilνται xαι τo
υλlxo ιlιq ανrξεl zανονιxη ηλεxτqιx{ υντlοrαοη
ιΙ εγaQγεια oυξευξηg ενoE ξευγουg Coοpeτ δημιoιoγεi
Lν0 χι1oμα 2Δ οιην nμ7γg'rl.a χ(]ταστα()ιιι,γ ,?ιε, χονΙα
στη σταθμη ΓeΙTni. (To Σχ. 1α δειχγει aγα παQαδειγμα τηζ
πιινoτηταg των xαταoταoεων οε ενα φιoιολογιxo αγωγιi).
Tα ηλεχτQoγια xovτα οτη oταθμη Femi ειναι εvεργειαxα
πρoτιμoτερo να oxηματiξoυv ξευγη. Aυτd 61ει ιυg αποτθλε-
oμα η πυxνοτητα τωv xατοταoεωv vα μειιbνεται οτo μηδtν
μθoα oε 6vα ι\ιαοτημα !:Δ γυριo απo τηγ εγ6Qγεtα EΓ με
απoτελεσμα το r(E) να αι]ξαγεται γυριι απo τηγ Ep. Στο
Σχ. 23 ει}.(ογιξεται η πιxνοτητα xαταoταοειυν πoιl πρoxυ
πτει xαι το 1d'ομα 2Δ. Σε θεQμo}iQασιεζ μεγαλι1τερεE απo Τ,
η ]τυχ\'οτητσ των χα|αoτι]οliUν fνοζ υΙFuUγω/οU |lΙoριl
να εiναι oπωE φαιγεται στo Σχ. 1α. To ενεργειαιo 1αομα
αυξανεται xαθι0g η θερμoxρααiα μιειιilvεται lιαι φτανει οτo
μιiγιστo, χαθ(bζ η θεQμoχQασια πλησLαξεt στo 0 K.
* Η θεωQια αυτi
για την υπεqαγιυγψι6τητιr διατιlπ(i]oηy'ε το 1957
απ6 τoυζ John BaΙdeen, Leon Ν. coopeΙ 11αι J. Roberι schrie[Ιeι.
oι oπoiοι για τ1γ εQγασια τουg αυτ! τιμt]θηιιrν με τo βQαβειo
Noμ]τελ Φυσιχl1ζ. o Bardeen ειlε τιμ1θει με τo βQαβειo ΝdμJ-τελ
Ι.' lη56 /lo τ'lνlυ. |'να ΙnUni|τ|Ια lll Ιoυc ημlαΙ r/oυζ χl]| την
αναχι1)Ιψη του τρανξιστoo.
ΣΙiμα 23 H πυχνoτητα τιι)γ y.αταστdσειoγ σε aναγ ιπεQαlω-
γ6 oε θεqμoιραοiιr 1αμΙλ6τεQη τηζ θεQμoχQασια( μετdβασηζ.
Eμφανiξεται 6γα εγεQγειαχ6 ).ιεν(i 2Δ μaσα στo οπoιο η πιy'νd-
τητα χαταστirσεU]γ ειναι μηδaγ. Η jaλιμΦ(α τoυ ομjματoq εiναι
μεγεθυμaγη. Συγ{θι!rζ η εγaργεια Fe]']ni E1 εiναι τηg τιiξηg μερι
ιd)ν ηλεy,τQaνιoβdλτ, εγω το χασμα aχει ειQoζ 1ο-a aωζ ]σ] ev.
Η πιθιrνoτητα xαταληψηζ τ(υγ ηλΟ-ιτQoγιαxιilγ xαταοτα-
oεαlν oε €ναν αγωγο μπoρε[ να βqεθεi απο το γινdμενo τηg
πυχγ6τηταξ χαταστασειυγ, που ειxονi,ξονται στο Σχ.23,
Ιαι τη( σιναQτησηζ ιαταvoμηq FeΙmιDiΙac πoυ δειξαμε
σΙo Σχ'.2b. To απoτfλεομα ειγαt μια ι1rηλ1 πιθανοτητα
χαταληψηζ τωγ ιπεQαγιδγιμων xαταοταοεωv αxριβιig πριv
τo 1αομα. Mετα το 1αοpια, υπαρxει μια μιtιρη πυlνoτητα
φυσιολoγιχι0γ (oχι σε tεljγη) xαταοτdoεων "1ια 7 > 0.
Γυρω oτιq αρ16E του i986, αγαχαλιφθηχε μια νθα
oμ(δα υπαqαγωγΦν οι oπoiοι εμφαvιξαν αουr.rjθιοτα υι1lη-
λ€E τψιθg xqlοιμων θερμοxqαοιιilv Ζ,. Tα διο τελειτα|α
οτοι1εtα οτoν Πivαxα 3 απoτελοιν παqαδειγματα τθτοιιυγ
ουμπλοxων τα οπο(α εi,ναι xεραμιxα υλιxα πoυ (οε αιτ[θε-
οη με τοιg ουνηθιομiνoιg τι1πουg) εivαι αγωγοi, οε θερμο
xραοiα δωματioι. E:τεLδη η υψηλοτεQη θερμoιραα|α ατην
oπoi,α εixε παρατηρηθεi, μ61ρι τoτε υπεραγωγιμοτητα r]ταν
πεQιπoυ 2ο K, αι1τα τα γεα υλtχα απoτελοιγ εγα μεγαλo
τε7ρoλoγιxd αλμα. Συμεxρψι6vα, μαg δ[νουν τη διvατοτη-
τα vα διατηgoι1με την υπεραγωγιμoτητα οε θεqμοxραo|εg
πoυ ειγαt χαQαχτηQtστιχεζ τηζ θερμoxραolαq τοι υγρου
αξ6τοι (77 K) 1αι dχι οε θεqμoxραοlεE 1αραxτηqιοτιιθg
τoυ πoλι αxqιβoτεqoυ xαι λι.1dτεqο βoλιxoυ ιγρoι1 η}.[oυ
(1 K). Αυτo τo αλμα χατα τov παραγoντα 6 oιντηρεi τt1ν
ελπi,δα oτι με fνα αxομη αλμα, xατα τοv παραγοντα 3 η
λι7υτ,qo.
'οωE
7αΙ(φlcι,υμl να hιατηι,υυμι 1ην ],πιρd?ω-
γιμιiτητα οε θερμoιρααLεg δωματioυ.
Αιτoι οι υπεQα"/ωγο[ υψηληE θερμιοιραα|αg ε[ναι oEεi_
δια τοι 1αλxοti οε ουνδυαoμo με δLαφοQα irλλα oτοι1εiα.
o τροποg λειτουρ.1i,αg αυτιbν των ιλιxιilν δεν εiναι αιομα
πληQιυζ χαταγoητοζ. Δεγ ειγαι αιoμα ξεx(θαρο ε(v x(tποι-
oζ μηχαγισμοζ τιποι BCS παi,ξει οημαντιxd ρολο. Φαiνε
ται πριlφαvεE οτι η υπεραγωγιμοτητα οινδ6εται με τα οξεi,-
δια τoι 1αλιoυ. Παρ'ολο πoυ o 1αλιdg δεν εi,ναι υπερα-
.1ιδγιμιoq, ουνδυιrομιoi των oξειδiωv του
xαλxοι1 ε[ναι. Η
xρυoταλλιlη δoμri αυτΦν των αυμπλοxων εi,γαι τtτοια,
ιilοτε τα ατομα τoυ xα}'xa'[ xclt του oξιlγdνoι τoπoθετoυ-
γται σε επιπει\α αγαμεοα ατα αλλα οτoιxεlα xαι εiγαι πιθα-
νo οτι αυτΦ τα επ|πεδα παρf1oιν τη διαδροη για τα ηλε_
χι8oνια. ιllοιι νU δημlι|l.Q'/ηθl ι τo υ:τtQαγωγιμU ρι ι1lι,.

EPΩTΗΣΕΙΣ
1. Noμιξετε dτι oι ιδιoτητεg τωv oτερειbν πoυ αναφθραμε
oτην αρ1η του xεφαλαioυ oxετiξoνται μεταξi τουg: Εαν
γαι, με πoLογ τQ6πo;
2. Tα ηλεχτQoγια αγωγψιoτηταg οε μια μεταλλιxη oφα|ρα
xαταλαμιβανoυν ιβαντιομfνεg ενεργειαxθg ιαταoταoειg.
Η μfοη τιμη τoι εvεργειαxου διαoτtjματοg αναμεoα οτιg
γευ1ovιxfg ιαταοταοειg εξαρταται (α) αno τo ιλι:ι6
τηζ
σφαιυUζ. lρJ την αχτινιι τηC. l'',, την lνιυ'/ιιαχη τη:
χατασταση η (δ) τη θεQμoχQασιαζ τηζ;
3. Ποιoζ o ρoλoE τηg απαγορευτιxliζ αQχηζ ταJ Pauli "rtα
την εqμηνεi,α τηE ηλεχτQtχηζ αγωγιμoτηταg των μεταλ-
λοlγ:
4. Σε τt διαφaQoυγ το xλαoιxo xαι το xβαιτιx6 μοlτθλo
ερμηvεLα5 τηg ηλεxτριηg α'1ωγιμι1τηταg τωγ μεταλλωγ;
5. Eαγ συγχQιγoυμε τα ηλεxτρovια αγωγtμ6τηταζ με τα
ατομα εv6g ιδανιxoι αερLoι θα δουμε με ixπληξη οτι
€vα μεγαλο ποοd εviργειαg βqiοxεται αποθηxειpιενo
oτα ηλεxτριiνια αγωγιμ6τητα6 οε θερμοxραοiα απoλυ
τοι μηδεγοζ (δειτε το Σχ. 1c). Eιγαι πQoτιμdτεQo γα
ουμρi,νουμε τα ηλεxτqoνια αγωγψιoτητα;61ι με τα
ατομα ενog αερi'oυ αλλ(ι με τα εοιlτεριxα ηλεxτqdνια
ενοg βαρ6oE ατ6μoτ; Eξσλλoυ xαι oε αυτην την περi-
πτωση εγα μηαλο μθQoζ τηg xινητιxηg εν6ργειαE εiναι
απoθηιευμ6νο. Αυτο dμωζ δεv μαg προxαλε[ €xπληξη.
Eξηi,ηoτε.
6. Πoια χαQαχτηQιστιχα του Σχ. 2 δειχγoυγ oτι αυτo αγτμ
στοtχει στο χαλχd. Ποtα χαQαχτηQιστιi'ια του ο1ηματog
ε(,ναι ανεξdρτητα απο τηγ ταυτοτητα τoι μεταλλoυ;
7. Γtατι oι xαιtπιλεζ οτα Σ'ι. ιc'Lαl2c διαφθρουν τdοo
λ[γο μεταξι τoιζl
8, Εξη.iηοτε τη διαφοqα αvαiιεοα οτη αιναqτηοη πυινoτη-
ταg πιθαν6τηταg των διαθθοιμιιν xαταοτασειυγ π(E)' τη
συγαQτηση πιftνoτηταζ πιθανdτηταg τιllν xατειλημμιl-
γωγ xατασταοεωγ nο(E) χαι τη σιγαQτηση πιθανoτηταg
FeΙmιDiΙac ρ(r) πoυ εμφαγιξo\ταt στηγ Eξ. 3.
9. ιΙ εγ6Qγεtα Feιmi για εγα δεδομfνo δεiγμα εξαqταται
απo τoν ιiγxο του δε[γματοg. Eαv, _για παραδειγμα,
ουγxi1i'νετε 6να δεi"1μα με dγxο 1 cm3 με fvα αλλο το
oπoiο €1ει διπλαοιo dγxo, τo τελευταio ε1ει διπλαoιο
αριθμo διαθ6oιμων α'μbγιμων ηλεxτρονkυν; Noμi,ξετε
οτι πρεπει να μεταβoυμε οε ιψηλoτερεE ενfργειεg για vα
ουμΙληι)ωοoυμε oλιζ ιιC διαιJιοιμι : ινlψ'/ιιυχιζ χdτU-
οταιlειg;
10. Στηγ Eγdτητα 25-4 δεtξαμε δτι η (γQαμμoμoQtαχη) θεQ_
μο1ιlρητιxιiτητα εν69 dαvιiιoι μoνοατομιl"οι αερiοιl
εiναι j R. Εαγ τα ηλειτQογια α1ιυγιμοτητα6 oε tνα μθ-
ταλλo oυμπεριφ€ρovται dπωg αxριβιig xαι οτo αtριo,
τοτε θα πρθπει να ουvειαφθρoυν οτην ειδιlη θερμ6τητα
του μεταλλοιr tατα τo iδιo περi,που ποοιi. oμωg αυτη η
μετρoυμενη ειδιιri θερμdτητα ερμηνευεται πoλυ xαλα oε
α1€αη μt την εγ6Qγεια ποιl απιlρροφαται λογαl τω-ν
ταλαντιilοειυγ τιυγ πιρliγωγ τοlγ ιι1lτωγ πoυ αποτελoυγ
τo μεταλλιιο πλaγμα. Tα ηλεxτρονια δεν φαi,νεται vα
ερωτioαg 120\
απoρρoφoυv μεγαλο πoοo εν6ργειαg xαθιbg αυξανεται η
θερμοxραοiα τoυ δεi"1ματοg. Πιbζ εξηεlται με τη βoη-
θεLα τoυ Σx. 2 αυτο τo πρo-xβαvτιxd α[vιγμα;
ιl. ΔlυοTi ινσ \ υoιχο lΙιlltιυημα'/ι0 την j1οlοτlχη ευμη-
νl ια ηζ υΙαQεηC ΓΙLτυι'η lων )'(αι αnηγoQευμενων ινΓc-
τ
γειαxιilv περιoyβν οτα οτερεα.
υπαρξη απα'
12. Tι εiγαι δυοxoλoτερο vα γiνει απoδειτ6, η
.1oρευμ6vων ξιυνιilv oε 6να μoνωτη i1 η υπαρξη απαγο-
ρευμiνων ενεργειαxιilν xαταoταoεωv για 16να ηλεxτριl-
νιo οτο ατoμο τoυ υδρoγoνoυ, 1ια παραδειγμα.
13. Σιμφωγα με τη θεωρiα ξωvιilν, ποιεg ε('ναι oι απαιτti-
οειg ιiloτε 6να οτερε6 να εiναι (α) μεταλλo, (β) μoγωτηg
η (y) ημιαγιυγdg;
14. Tι επιπλfoν λfει η θειορiα ξωνιbν για τα στεQεα σε σχεση
με τo xλαoιxo μoντθλo;
15. ΔtαφοQοπoηστε τι6 θννoιεg τα1iτητα μεταθεαηg xαι
τα1υτητα Feιmi για τα ηλεxτρdvια ενοg μεταλλοι.
16. Γιατι οt επιτρεπτ€q εvεργειαιθg ξΦνεg γLνονται πιο
φαρι\ι€g xαθΦ5 μεταχιγoυμαστε απo τα εοωτεριxα πρog
τι/ l ξιUτΓQLχα ατoul).(ο ηλr,,ιτρονια:
|7. oι ομrγI ι< ιονoθι υτοι l ημισ'lωγol υΙιi χoυουν στο νι,μn
τoυ ohm:
18. Σε θερμoτqαοiα δωματ|oυ fνα oυγxειριμ€νo ηλεxτριlι6
πεδ('ο πρori,αλεL τα1υτητα μεταθεoηg οτα ηλεxτq6νια
α.iωγιμdτηταg τoυ πιqιτi,ου, η oπoια ειγαL 40 φoρεζ
μεγαλ{τεqη απd την αντiοτοι1η για τα ηλεxτQ6γtα αγω-
γιμoτηταg οτo 1αλxo, Γιατl τoτε τo πυρ|τιο δεν ε|ναι
xαλυτεροg αγιυγog του ηλεxτqιομoυ απo τo 1αλx6;
19. Eξεταστε τιg παραxατω δtο πρoταοειg: (α) Σε αQχετα
xαμηλi; θερμοιραoιεζ τo πιQιτιo οταματ( να εi,ναι
ημιαγιυγοg xαι γiνεται 6vαg xαλog μoνωτηζ. (β) Σε αaχε-
τα ιψηλθE θερμoxqαοlεg το πυρLτιo παυει γα εLγαι
ημιαγωγοg xαι γ1,νεται xαλd; αγωγdg. Eξηγηοτε xατα
πoοο oι πooταοειζ αυτεζ ειγαt σωστfζ η ι}χι.
20. Η ηλεχτ8tχ1'i αγιυγιμoτητα εγdζ αγdθευτoυ ημιαγωγοi
εξαqταται απo τη θερμoxραο(,α; Απd τo εvεργειαxο
1αομα αναμεοα ατιg ελευθερεg xαι τιg xατειλημμ6νεE
οταθμεζ;
21. ΠιbE εξηγεLται τo γεγονοg dτL η εLδιχη αντLοταοη των
μεταλλοlν αυξαvεται με τη θεQμοχρασια, ενω τωγ ημια-
.1ωγιilv
μεκilνεται;
22. Tο εγεQγεtαχο χεγo στουζ ημιαγωγουg πυριτ|oυ ιαι
'l,1 eV χαι ο,67 ev αντlοτoι1α. Πoια
γερμαιiου εiγαι
oιοiα νoμ[ξετε dτι €1ει τη μεγαλυτερη πιxνοτητα φορ-
τιομθνων φoρtων αε θερμoxραoiα δωματioυ; Σε θερμo'
xραolα απdλιτου μηδεν69;
23. ΣχoλLαστε τηγ πQ6ταση: (Η διαxριοη αναμιεοα οε θνα
μεταλλο xαι oε θναν μoνωτrj εiναι ξεxαθαQη, εγω η δια-
xoιoη αγαμεοα οε fγαγ ημtαγωγ6 χαι 6ναν μovαlτ/1 δεν
εi"γαυ,.
24. To φαιγ0μεγο ΗaΙl εi'γαι πoλιl ιo1υρoτερο στουζ ημtα-
1202 κεφaλαω s3 HλειπQLrι Aγι)yιpιοτητα τιυν Στερεtbν
γωγοιζ απο ο,τι στα μfταλλα. Γιατi,; Ποια ε[ναι η πρα-
ιτιxη εφαρμoγη αυτοι τoυ αποτελ€οματog;
25. Eνα xoμμdτι ενog υλιxου τυπoι ι ιl1ει oυvoλιld αρνη-
τιιo φoρτio;
26. Υπoθ€oτε dτι 6γαE ημιαγωγdg περιθxει i'οο αqιθμο πqo-
oμi'ξεων δοτιilν xαι απoδεxτιilv. Tα ηλειτριxιi φαινdμε-
γα πoι oφειλoγταt στo xαθε ε|δoE αλληλοαναιρoυνται:
Ftι\'ν(Ιl. μΙ 1υιυ uηΙl,νΙπμο: Ldν o7l. ,'tα-l:
27. Γιατi' €ναg ημιαγιυγdg n ε1ει πολυ πεQLσσοτεQα ηλε
ιτqdνια απ6 d,τι oπ6g; Γιατi" θvαg ημιαγιυγd5 τιποll p
f1ει πολι περιοooτερεg oπfg απo 6,τι ηλειτρdνια; Eξη-
γηοτε με διxα oαE λ6για.
28, Πoια αλλα οloιχιιΟ. lχTο: ιπυ lι' φωοι1υψυ. μτoψο0ν
vα 1ρηoιμoπoιηθoιν ιυg πρoομiξειg δoτιilν οτo πυρiτιo.
Ποια 0λλα ατoι1εiα, εxτdE απd τo αργ[λιο, μποQoιγ γα
1ρηoιμoπoιηθοιν ωg πρoομ[ξειg αJτoδεχτωγ; Συμβου-
λευτεiτε τοv περιοδιxo πLyιιxα.
29. Mπoρουμε να διαιρLνoυμε ανdμεοα οτιlυg φορεi,g πλει-
oψηφιαζ χαι μειοψηφi,αg για €να φιοιιd ημιαγωγο,
dπωζ τo γεQμαγιo η το πυρi,τιo; Eαν ο1ι, γιατil Εαγ γαι,
Ιυιυ ){ψlτηρlο θα /u,lοιμUJτolησ, τι:
30. Kατ( την παρα.1ιυγη ημιαγωγιilν ττποιp rj r με ν6θει-
αη, γιατ| εivαι ιδια|τερα οημιαrτιιd vα αποφυ.7οιμε τη
μdλυνοη τοι δεiγματog αxdμη xαι με πολυ μιxρig πoοο_
τητε5 μη επιθυμητιbν πρoομ|Eεο.lv;
31. Noμ[ξετε οτι η νoθευοη θα α}'λαξει οημαντιxα την ειδι
xη αγτ|οταοη τoυ πυριτiοll;
32. oταν ι:vα ρει1μα δtαQQ6ει fγα ιλtχo τιπoυ p, oι θετιια
φορτιαμ6νε6 oπ6E xινουνται πρoE τον αρνητιπo πoλo
τηg ψαταρiαq ιαι oυγδεογται μιε τα ηλεxτρdνια oτο
ιlμιιo ηλεxτριlδιο που ε|vαι oυνδεδεμθνo οτηv επιφα
νεια του xρllοταλλου. Γtατι o }ιQi]σταλλοζ δεν φορτi,ξε-
ται αρνητιlια;
33. Γιατι τo πυqiτιο πριlτιμdται περιοα6τεqο απd τo γεQ-
Ilιινlο γιι, tη\'χατασχι υη ημιUγιυγων:
J4.'1oγιψuανlο xοι Ιο ;τUυlτιο fι\'αt :ταqnμoιu η1'ια7ω',,lμα
υλιια οτα oποi"α η βαoιxη διαφορα εi,ναι oτι τo ευqoE
τoιl εγεQγειαxου xεγoΙ E, εivαι 0,67 ev για την πριbτη
πεQιπτιυση χαι 1,1 ev για τη δευτεqη. Eαγ θθλoυμε γα
lιαταoιειαοoυμε μια επαφηpπ (\ε[τε τo Σχ. 10) dπoι τo
qευμα για την αναοτρoφιι πoλιυμ€νη οiνδεοη να εiναι
oοο τo δυνατοv μιιροτεQο. πoto υλιΙo πρfπει γα επιλf
ξοιψιε ιαι γιατi;
35, Σε μLα επαφη p,? k)ειτε τo Σ/. i0) τα ηλεχτQdνια χαι oι
oπ€q pπορεi, να δια1θονται (Ιε α\τιθtτεζ xατευθιiνοειg
μfoα απ6 την περιοxη τηq επαφi1ζ. Πoκι εiναι η τε}'ιιη
μοιQα χαθεγdζ απd αυτα τα σ(υματιδtα χαθωζ δLαχfo-
νται μfοα oτo υλιxιi οτην αr'τtθετη πλευρα τηζ επαφηζ;
Γιατi δεγ επαγαoυγδθolται 6λα τα ηλεxτρdνια xαι ιx
οπ6g, εξαλεi,φονταE θτοι oποιαδηπoτε δυνατ6τητα αγω-
γιμoτηταg;
36. ΘεωQηστε τtζ παραιατω δυο τε1νιιtg ιαταοιευt|g μιαg
επαφηg pn. (α) Kατασχευαξoυμε 1ωριοτα θvα lομματι
ιUΙoL] ,1 χσι lνα χομμι,ι| τυπoι'ρ χυΙ σ1η oυνεχεια lll
εγωγoυμε, ι\ιαοφαλ|ξoνταg oτι οι εφαπτoμενεg επιφα_
νειεg εi,vαι επ[πεδεg xαι πολι xαλα λεiεg. (/3) Eτoιμ(-
ξουμε fνα δεi,γμα τιπoυ r ιαι δια1θoυμε οε αυτο απο τη
μlα πλι υρο xαl οt υψηλη ιJl Qμο}.{υαοιο Jτl ιlυοl lσ Ιcι.]-
αμ[ξειυν απoδεxτιilιι Πoια μfθoδog πQoτιμαται χαι
γιατi,;
37. Η επαφiipη ποι] ειxον[ξεται οτo Σx. 11α flει ioεE oηxε-
ντρΦοειE πρoομfξεων oε xαθε πλευρα τηg επαφliζ. Υπο-
θiστl. |,lο|υου. oTι η ουγχιντQωο1 των ΙQoομlEιων
δοιων r lναl πoιυ 1ιl γολυτι ρη α,rο Ι η ουγχι ντ0|υοη των
αποδειτιilγ Η ξιilνη απoγιμvωοηq θα παραμε[νει ουμ-
μετριxlj ωE προg το επ[πεδo τη6 επαφrig; Eαγ οχι, τo
xεr'τριιo επiπεδo τηζ ξtilγηζ θα μεταxινηθε[ πρog τηv
περιιlxη τι1που π tj πρog τηv πεqιο1r] τι]που p τηζ επα-
Αιτιoλoγηοτε την απαντηαη οαE.
φηE;
38. Γιατι δεγ μπoQo!με γα μετQησlJμε τη διαφoρα δυvαμι-
xου πoι πρoxαλε|ταt απd μtα εlταφη p4 τοποθετΦνταg
απλιi θνα βολτoμετρο οτα αxρα τηg;
39. Στo Σ1. 10b η ξιbγη απoγιμγωoηg βρiαl.ιεται ιoντα οτο
επiπεδo τηg επαφηE. Γιατi, δεν εξαπλιbνεται οε oλοxλη-
ρo τoν oγxο τοrl δεLγματοE;
40. Tι oημαi,νει ιiτι η επαφηpt1 ειγαι oQθα πολιυμ6νη;
41. aα) Σχoλιαστε τιg ιιν{οειg τιυv φορ6ιυν πλειoψηφiαE
(ηλεπτρον|ων xαι οπιδν) αε μια oρθα πολ(υμaγη εJταφη
pn. (β) Σyoλ'ιacτε τtg xιηοειg των φoρθιυγ μειoψηφiαζ
οτηv Lδια επαφη.
42. Eξηγηστε με δLχα σαζ λ6για πιilg τo πα1oE τηg ξΦιηE
αποilυμvωoηg οε μια επαφη pn ψορεi vα αιξηθει, (α)
αυξαγoγταζ την ταοη xατα τη ουνδεομολoγ[α oρθηg
π6λωoηg xαι (/r) αUξαγογταζ τη ουγt€ντρωoη προομ|-
ξεων.
43. Eσγ dUΞηοoυμl τη θιρuoxψαυια μlσc aγιιοτQoφα
πoλιυμiνηg επαφrigprr, τι θα ουμβε| οτo ρειμαi (δειτιj τo
Σχ. ι4α). τo q αινομι νο iιυΙυ ιιν(]ι ισχUQdΙιυo οτο |'Γρ-
μανιο η oτο πιρiτιo; (To ενεqγειαxd xενο οτo πυρiτιο
εiναι μεγαλυτερο αε ο16αη με εxεi,νo oτo γερμ0vιo).
44. o αvoρθωτηq του Σχ. 12 υπαxοιει oτo νdμo τoυ ohm;
Ml ,lοιυ lψlτηψι,'θα ι/ΙυφΟοlσ,'τι:
45. Ειδαμε οτι tναq ανdθευτοg ημιαγωγοζ δεγ Lι'τoρει γα
1QησιμoπoLηθει (υζ διoδoζ. Γιατι; Ισχιει το ιδιo γLα
6vαν ιο1ιlρα νοθευμενo ημιαγωγο τilποr; n η τυπουp;
46. Eξηγηoτε με διχα σαζ λογια πιδζ λειτoυργεi η ουoxευη
MosFEΤ τοΙ Σχ.21.
47. Noμιξετε ιiτι υπαq1ει ιιiπoια ουο1€τιαη αναμιεοα οτην
ιρioιμη θεqμοxqαolα ενog υπεραγωi,oυ (Πιγα}iαζ 3) χαι
τηg ηλεxτριιl']q αγιυγιμιiτηταq (αιτiατρoφο τηg ειι)ιιηg
0ντιοΓ{ιοη;) οΓ θερμοχcαolt.ι δωμι/τιυl';

ΠPoBΛHMΑTΑ
Eνοτητα 53-1 Hλεxτρoνια AyωyιμoτηταE oε iνα
Miταλλo
ι. lαJΔιιξΙι oτι η LL.,.)μ:lοριI να 1ψοι1τιi ωg
n(Ε) = CΕ1/2
' μιιoυ. Yπoθ6οτε dτι 1Φ ηλεxτρoνια τοποθετoιγται
dπου C= 6,81 x m 3 eV 3/2. (β) Xρηoιμοποιηoτε
1027
αυτην τη ο1iοη 7ιο να ιπαληθι ι)οετε ιo απoτ, λιομυ roυ
Yπooιtγματυζ l. γlα Ε - 5.ου eV.,?ιεl - l.5' "
m3eV1.
2. Yπoιo7ιοτr την nυχνo]ητα r(ε) των lαΓα(]ταοιων των
ηλυιτρoviωv α1ωγιμdτητα5 οε 6να μ€ταλλο για E =
8,ω ev χαt δειξτε dτι το απoτfλεoμα εi'ναι oι1μφωνo με
τηv xαμπυλη τoυ Σ1' lc.
3. o lυυnoc tιναl iνα μoνoοθι νrc μlτολ)ο μ[ |lοοι(]χη
μuια l97 &/mol χαl JιιrΙ(νοτητσ !q.J 8/cm' (διιΙι τo
ΠαQαQτημα Δ), Yπολoγ|οτε τηv πυινοτητα των φορθων
φορτi,oι.
4. Yπo πolα riιoη οι Iυανιxυ ι,tQΙο η πU)'(νotηtl( των
μορ[ων εi'ναι
(,οη
με τηv πυxνdτητα των ηλεxτροv|ων
αγωγιμoτηταg του 1αλιoυ (= 8,49 x 1028 m
3);
Yπoθf-
ιlτε oτι T = 291 Κ.
5. ιΙ πΙχγοτητα χαι η μoριαxη μαξα του vατQιoυ ειγαι 971
kg/m3 ιαι 23,O g/mol, αντi,οτoι1α. Η αχτιγα τoυ Loγτοζ
Na+ εivαι 98 pm. (α) Tt ποσoστo τoυ ομoυ τoυ μεταλ-
λιlιoi vατρ[ου ειγαL δtαθ6σιμο οτα ηλεxτρoνια αγωγι-
ιιoτηταζ του; Kαντε τoυE iδιoιlE ιπολoγιομουg για
(/3)
τo 1αλxο. Η πιxνoτητα' η μoQtαχη μ0ξα χαι η Lo\τιχη
αχτιγα ειγαt α\τιστoιχα 8960 kg/m3, 63,5 gmοΙ χαt 96
pm. (γ) Σε πoLο απo τα δio αιτα μ6ταλλα τα ηλεxτqo-
νια αγωγιpιοτηταg ουψεριφ€ρoνται πεQισσoτεQo σαγ
fγα αθoιo ελευθε8ωγ ηλεxτρονiιυν;
Ε,ν6τητα 53-2 ΣυμπλiQo]ση ErιιτQεπτιby Καταοτd'oεωy
6. Yπολογioτε την πιθανoτητα μια xαταoταοη 0,ο730 ev
υψηλoτερα απο τηv εν6Qγεια Fermi γα ειγαι xατειλημμθ-
γη σε θεQμοχQασια (α) 7 = ο K χαι (β)T = 320Κ.
7. Η εν€ργεια Femi του αρ.1υρoι ε[ναι 5,5 eV, (α) Για T =
o'C. πυιιζ ιlναι oι πιθανοτητεζ υι tνε8'/1ιαχlζ χατα-
στασειζ 4,4 ev,5,4 ev,5,5 ev,5,6 ev, 6,4 ev γα ειγαι
χατεtλημμεγεζl (β) Σε ποtα θεQμoχQασια η πtθαγοτητα
να εivαι η xαταoταoη με εν6qγεια 5,6 eV ουμπληριυμ6-
γt, ε|γαι iοη με 0,16;
E. Αποδειξτε 6τι οL πιθανοτητεg xαταληιΙηζ διo εγεQγεLα-
xιδγ xαταιπααεων πoι ιoαπθxουν απd τηγ ενεQγεια
Fermi 6χουγ αθQoLσμα Loo με τη μoναδα.
9. Η πυχγοτητα τoυ 1ρυooι εi,ναι 19,3 g/cm3. Kαθε ατoμo
αυνειαφ6ρει 6να ηλεxτQdγιo αγωγtμdτηταζ' Yπολογιστε
τηγ εγaQγεtα FeΙmi τoι 1ριoου. Δεi"τε τo ΠαQαQτημα Δ
για τη μοριατη μαξα τoυ.
10. Στο Σχ. 2c ειχογιξεται η πυινdτητα των lτατειλημμtνιυν
xατοοιdnιων r0ιε) ηλΙlτQoνιων ι1γιυ7ιμoτητ(ζ του
xαλxoυ οε θερμoxραοlα 1οω Κ. Yπολογιστε τo rρ(E)
για το xαλxo για τι6 εγ6Qγειεζ E = 4,Φ, 6'75, 7,Φ' 7,25
πρoβλiματα 1203
χαt 9,ο0 ev. Η εvθργεια Felmi γLα το γ'αΧxo εLιαt 1'06
eV.
t.l. Σιηγ Lνο Ι ηΙσ 50-7 r Er τriοαμι την πεψiπ τωοη ινo; rαγl-
δευμdνoυ ηλεxτρονioι οε απεtρoυ βαθουg πηγαδι δυνα-
μiοα οε tνα τfτoto πηγαδι με πλατoζ 120 pm, διo οε
xαθε επiπεδo με αντ|θετα οπιv Yπολογ|oτε τηv ενiρ-
l0 " γεια Feπni τoυ oυoτηματoE. (ΠαQατηQηση: lΙ εγεQγεLα
FeΙmi ειγαι η εγεQγεια τηq υιμηλoτερηg ιατειλημμfνη6
σταθμηζ στη θερμoχρασια τoυ απo)ωτου μηδεγdζ).
12. Tα ηλΟ(τ86για αγωγιμοτηταE σε εγα μεταλλo συμJτεQι-
φ6ρoνται οπωE θγα ιδαγιx6 αθριo εαv η θερμoxρααiα
ειγαι α8χετα ιψηλη. Συγxεxριμ6να, η θερμoxραοiα πρt-
πει γα εiγαι τ€τοια, ιbστε rT > ,εΓ. Γtα πoιεζ θεQμΦιQα-
σιεζ Lσχιει αιτ6 στηγ περ[πτωοη τoυ 1αλxoι (EΓ = 7,06
ev); ΣUγχQιγετε τηv απαrτηοη οαg με τη θερμοlιραo|α
τoι] σημειοι βQασμου του 1αλιoι (δε|τε τo ΠαQαQτημα
Δ). ΠαQατηQηστε τo Σχ. 2c χαι επtβεβαιωοτε 6τι ιoi1υει
trT < EF. Αυτο ειναι αxριβΦg τo αγτιθετο απο τη oιν-
θηlιη που αvαφ6ραμε πQoηγουμεγωζ.
13. Δειξτε oτι η Eξ.5 μπoQει γα γQαφτει ωζ εξηζ:
Ερ _ Αn2|3
'
oπoυ η οταθεqαl ,χεt τLLη 3,65 x 1(Ι19 m2' eV.
14. Η εγθ8γεtα Fermi τoι χαλχοι ειγαι 7,06 ev. (α) BQειτε
τηγ εγi]Qγεtα οτην oποiα η πιθαvoτητα xαταληψηg οε
θερμοlιραoiα 1ο50 K ειγαι ιση με ο,910. Για αυτηv τηv
εν6ρ"1εια υπoλoγiοτε (β) τηγ πυχγιiτητα χαταστασε(iγ
xαl (.ι τ\\ πιxνοτητα των xατειλημμfνων xαταoταοε
ι5. Δliετl υτι η oυγUQrηnη Ιυ}1νι]τητ0ζ χιlτιr(]ιιιoιlυν. Ιυlι
λlγl ται ιιπο την FE. 2 μ"'ΙoQtι ι'α'/ι,αφl ι μl τη μυυq i
n(Ε) =: ndl2 ΕΙΙΖ .
Eξηγiοτε πιbg εi,ναι δυγατ6γ τo r(E) γα ειγαι αγεξαQτη'
τo απιi τo υλιιo,6ταv η ενfργεια Fermi Er (= 7,06 eV
για τo 1αλχο, 9,44 eν για τoγ lμfl]δαoγυQο, χ.λπ.) εμφα'
νιξεται xαθαψο οτηγ fxq υ0οη ιi υ1η.
16. Δειξτε οτιεαγE > EF η εγεQγειαχη χατανoμη των xατει-
λημιμtνιον xαταοταοεωγ nρ(E) μτoQει γα γQαφει ωζ
εξtig:
na(Ε) : CF112
'Ε|kT '
οπου C ε[ναι oταθεqα. ΣυγχQιγετε τo απoτ6λεομα αυτο
με εχειγι) ποΙ πρoxυπτει γLα τηγ χαταγoμη MaΧweιι
BοΙtzman στηγ Ε\6τrfiα 24-4. Σε πι]ιo συμJτfQασμα
χαταληγετε;
t7. Δl ι!τt oIι η ,τιι)ιινdτητα p, ωο lι μισ οΙη να υ;τιiψ1ι l οε
μιι( χατασταοη ιιε ινiQγI lα ε δινι r,ιl απo τη ο1εοη
ιε E.) Ιr , l
1204 Κεφαλαιο 53 Hλεπτριxη Ayωyιμ6τητα των Στφε(by
(Υπ6δεtfu: Η !παρξη τηξ oπηζ σημαιγει dτt η χαταστα-
oη αυτη δεν εiναι xατειλημμ6νη. ΔεLτε 6τι αυτ6 οημα[νει
dτιp1 = 1_r;.
18, Η εν6φεια Fermi για τo αλoυμLνιo ειγαt 11,66 ev, η
xτυγΝ6τ11xατoυ 2,'70 gcm3 ιαι η μοqιαιf βξα τoυ 27,0
8/mo1 (δειτε τo παQdQτημα Δ). Απ6 τα δεδ0μ6γα αυτα
υπoλoγιοτε τov αqιθμ6 το]γ ελε!θεQωγ ηλεxτρoνlων
ανα dτoμo.
19. oι λru{oι γdγoι ειγαt αστ6Qε5 πoυ βρiαιoνται oτo
τελεrπαlo oταδιo εξθλξtig τoυE, 6πω5 o 'Hλιog. ΓLνo-
γται πολt θερψ[ xαι πιπνoi, xαι μoρo{με να αναλi-
οoυμε τη δoμt] τoυE θεωQωlταζ τoυζ ωζ ενα στεQε6, στo
oπoιo 6λα τα Z ηλεχτQ6γLα αγα dτoμo εi,ναι ελεriθεqα.
Γυα θγαγ λεrπ6 γdγo με μdξα ιση με τη μiξα τoυ 'Ηλιoυ
ιιαL α^,lτL\α ioη μ την αxτivα τηζ Γηζ, υπoλoγιστε τηγ
εγ6Qγεια FeΙmi τωγ ηλaιτqovlωι Yπoθθoτε 6τι η ατoμι_
: γνωoτ6g τq6πoE με τoγ oπoio γα ψoρoiμε να llαταρ-
xη δoμη εLναι ειεLνη τωv ιoιπωv oιδηρoυ }iαt 6τt Ζ 0
Κ.
20. Eγαζ αστεQαζ γετqoνfuw ψoρεi να αvαλυθει με τεχγt-
χ6E παQ6μοιεζ μ εxε(νεg πoυ χQησιμοπoιo{\ται για
α.,γηθισμ6γα μ6ταλλα. Στην πεQ(πτωη α1π{ 6μωζ τα
νετρ6νια (xαι 61ι τα ηλειτq6νια) υπαιo0oιν oτη
συγαQτηη πιθανoτψαg πoυ δiγεται απ6 τηγ Eξ. 6.
Θεωρt]oτε 6να αoτθρι νετqovlων με μαξα 2 ηλιαχ6ζ
μαζεζ χαt Φ{τιγα 10 km. Yπλoγιστε τηγ εγ6Qγεια Fermi
τωv νετρoνlων.
2l. Yπoλoγlοτε τον αριθμo N των ηλεxτρoνιων αγι'γLμοτη-
ταζ σε θγα μ6ταλλ0, τα οποiα 61oυν ενθψειεζ μεγαλυτε_
qεE απ6 την εγ6Qγεια Fermi με την απ6λoυθη διαδιxα_
σια. To N διγεταt αυoτηρd απ6 τη q6oη
η = t}, n1ο1p1ηaι.
Eξετdζo\ταζ τo Σχ. 2c δεLξτε 6τι με xαλf πQοσεγγtση η
εxφqαη αυπi γρ0φεται ωE εξr]5:
Ε"*akT
N= [ n(Ε (i)d'Ε.
Αιτιxαθιoτιiπαg τη αυγαQηη π1rχγoτηταζ χαταστα_
oεωv, ιπολoγιαβη για τη θερμoπρααiα Fermi, δεiξτε
oτι τo ποοooτo / των ηλεxτρoνiων αγωγιμoτηαE' πoυ
εiναι διεγεqμ6να οε ενfργειεE μεγαΓιπερεE απ6 την εv6ρ-
γεια Fermi ειγαι:
" N 3kTt2
'nΕF
Γιατi, να μην υπoλoγlooυμ απευθεiαg το πριbτο oλο_
xλtiρωμα αlτ[, να ιαταφηoυμε oε μLα πQoσεγγιη:
22. xQησιμ0ποι1στε τo απoτ€λεoμα τoυ ΠQοβληματoζ 21
για να υπoλoγioετε τo πoοooτo των διεγερμ6νων ηλε-
xτρoνiαw για τo 1αλx6 oε θερμαιqαolεζ (α) απ6λυτoυ
μηδεγ6ζ' (ρ) 3ω K χαt (y) 10ω K.
23, Σε πotα θεQμoχQαοiα τo πoooατo τωv διεγερμ€νων ηλε-
πτρoνfu:ν τoυ λιθioυ ε1γαι ισo μ.ε 0,ο130; H εγ6Qγεια
Fermi τoυ λιθ[oυ εiγαι 4,71 ev. Δειτε τo Πa6βλημα 21.
24. o dQγυQos τliχεται στoυζ 962" c. Στo ημεLo ττiξηζ πoιo
εiγαι τo πoαoοτ6 των ηλεxτqoν(ων αγοηιμ6τηταE, τα
oπoiα βρiαlιolται oε xαταoτιiαειg με ενθqγεια μεγαλυτε_
qη απ6 την εν6ργεια Fermi πoυ εLναι Loη με 5,5 ev; Δειτε
τo ΙΙQ6βλημα 21.
25. Δεlfuε oτη αε θερμoιραoiα απ6λυτoυ μηδεν6E, η μ6αη
εv6qγεια E
των ηλειτρovi,ων αγωγιμ6τηταt σε €γα
μ6ταλλo εiναι ioη με ,: Ee, 6πoυ Eμ ειvαι η εν6qγεια
Feτmi (Υπoδεξη: ΠαQαηQηστε 6τι εξ oQισμoli η μ6ση
εγ6Qγεια ειγαιE = (|ln) J Εnn@)dΕ\
26. (α) xQησtμoπotωvιαg τo απoτ6λεoμα τoυ Πqοβληματo6
δυπoλoγιστε πoση εν6ργεια θα απελευθερωv6ταν απ6
τα ηλεxτq6vια αγωγιμ6τηταζ οε νομιoμα εν6g λεπτου
(υπoθfoτε 6τι ε|ναι 1dλιιvo xαι 61ει μiξα 3,1 g) εαν
ξαφνιxd επαυε γα Lσχυει η απαγoQευτtχ1i αoχη τoυ
Pauli. (ρ) Π6σo 1ρoνιx6 διαατημα θα μπoρor1oε να
oιnτηφ!οει αυτ6 τo πoσ0 εγeQγειαζ τη λεtτoυργi,α εν6E
λαψτηρα 100 W; Σημειιbοτε 6τι δεv υπdρ1ει xαν6ναg
γ'iαoυμε την απαγoρευτιxη αψι] τoυ Pauli.
El6tητα 5j-3 Hλεκτριxιi Λyωyιμ6τητα στα Mιταλλα,
27. o ιiqγυρoE εiναι
6να μoνοoθεν6g μθταλλo. Yπoλoγiατε
(α) τov αριθμ6 τοw ηλεxτqoνlων αγωγιμ6τηταg αvιi
ιυβιx6 βτρo, (ρ) ηγ εγ6Qγεια Fermi, (y) τηγ ταχυτητα
FeΙmi }.iαι (δ) το μτ]xoE xιiματoE de Bτoglie, τo oπo[o
αιτιoτoι1εL αε αυτfv την τα1rjτητα. BρεLτε τα απαρα(,_
τητα δεδoβνα απ6 τo ΠαΦQτημα Δ.
28, o ψευδαaμaoζ εLναι θνα διoθενθE μ€ταλλo. YπoλoγL-
στε (α) τoγ αQtθμo τοw ηλειτρoνiοrν αγωγιμ6τητα9 ανα
xυβιx6 μθτρo, (β) την εν6ργεια Feτmi (y) xrΝ xαΧ('ττ'|τα
'
Fermi χαι τo μlixog ιr3ματog de Broglie τo oπolo
(δ.)
αιτιoτoι1εi αε αrπην την ταβτητα. BQειτε τα απαQαι-
τητα δεδoμθνα απo τo ΙΙαQdQτημα Δ.
29. Για τογ d'QγυQ,o υπoλoγιστε (α) τη ελευθερη δια-
ψεσ1.|
δρoμr] των ηλεxτρoνlων αγωγιβτφαg παι (β) τo λoγo
τηE μ€oηg ελειθεqηE διαδqoμηE πρog την απ6oταοη
αvdμεοα oτoυg γειτoνιχoιE toγιιχoυζ πυQηνεg. o dργυ_
ρoE €1ει εν6ργεια Fermi 5,51 ev χαι εδιχΙi α\τισταση
1,62 X 1Oj Ω.m. Δειτε τo ΠQ6βλημα 27.
Eν6τητα 5j-5 Ayιιtyoi, MoνωτiE xαι Hμιαyωyoi
30. Eπαvαλιiβετε τουE υπoλoγιoμoυE τoυ Yπoδειγματoζ 6
για θεqμoxψoi,ε5 (@ 10ω K χαι (β) 4,0 K.
H συγdQηη τηζ }ιαταγoμ1iζ Fermi_DiΙac ψoρεi, vα
31.
εφαqψατεi lι'αι oτoυ5 ημιαγωγoιig 6πω9 lιαι oτα μ6ταλ_
λα. Στηv πεqiπτωοη ταw ημιαγωγιb1E εlναι η ενθqγεια
επανω απo τη ξιbνη αθ6γoυζ. ΙΙ στdθμη Fermi για 6γαγ
εψειf ημιαγωγ6 βρioxεται o1εδ6ν αo ενδιd.μεoo μετα_
ξ! του ανω oQιoυ τηζ ξιbηE oθ6νoυE }tαt τoυ χατω
oQιoυ ηζ ξιbηE αγοryιβτηταs. Στην περiπτωoη τoυ
γερμαviου oι ξrbνεg αrπ6ζ χωQξoγιαι απ6 εγα εγεQγει_
αχ6 χεγ6 με εfφζ 0,67 ev. Yπoλoγιστε την πιθαν6τητα
(α) μια στdθμη στo }dτω 6qιo τηE ξιiη5 αγωγιμ6τηταζ
να εiναι xατειλημμ6νη ιαι (β) μια ατιiθμη oττry xορυφr]
τηζ ξ6ηζ σθ6γoυζ γα εiναι xεη oε θεqμoIQασια 290 K.
32. To εγεQγεLαχο χdσμα στo lαθαρ6 γερμdνιo ειγαι ο,67
eV. Yπoθθοτε 6τι η εγaQγεια Fermi βρLοxεται ατo μ€αο
του ενεργειαxoυ 1αοματot. (αJ Yπoλoγιστε την πιθαν6_
 Πρoβληματα L205

τητα μtα χατασταση στo χατω oQto τηζ ξωγηζ αγωγιμο

τηταζ γα ειγαι χατεtλημμfγη οε θεQμoxQασkΙ 16' C. (β)
Σε πoια θεqμοxραolα η πιθαvoτητα χαταληψηζ τηζ ,atrr{
xατdoταοηE αυτηg γivεται 3 φoρ6E μεγαλυτερη oε o16η
με την πιθαv6τητα oτoυζ Ι6" c;
33. Σε fγα απλoπoLημξγo μoντfλo για 6ναv ιαθαρ6 ημια- _Δ
t!l
γωγ6 (χωaιζ πQοσμιξειζ) η πqαγματιxη χαταγoμli σε
Ξ
I

ενεργειαx6g xαταατdαειg αιτιxαθloταται με μtα χατα- 9

νoμ{ 6που υπαρ1oιw ζ
xαταoταoειE oτη ξωγη σθθγoι]ζ I
με τηv i,δια ενdργεια Eo, xαι No xαταoτσοειg oτη ζιi-lη
αγωγιμοτηταg με την |δια εν6ργεια E.. o αριθμo6 τιον
ηλnrτρoνιων στη ζωνη αγωγιμoτηταc ισουταL με τoν
αριθμd των oπιilν oτη ξιbvη oθ6γoυζ. (α) Δε(.&ε 6τι η
τελευταLα οτγθtlxI υποδηλιbγει oτι
,ar,{
η
(ε'ε)lk'l'
e(Ε"-Ε)lkI' +1, *1'
Σχιiμα 24 Πa6βλημα 39.
(Υπoδειξη: Δειτε τo Π86βλημα 17). (β) Eαγ η σταθμη
Femi β8ισχεταL στo χωQo του εvεργειαxoιi 10οματoE
μθxρι τη οταθμη E*, η oπoια ψoqεi, να βρ[oιεται εi'τε
αγαμεοα oτιq διo ξιbνεg ιαι βρiοxεται μαxqια xαι απ6
oτη ξωνη l εLτε oτη ξιrνη 2. λ4ποQl L να υπιiρ1r ι μια
τιg δυο ξιbνεg oε α16οη με τηγ πoσ6τητα iη τdτε τα ατdθμη λ6γω πρooμ[ξεωγ Ei. Δειξτε εαγ το οτερεο ε[ναι
εxθετιxα xυριαρ1oυγ στoυζ παQoγoμαστθζ. Yπ6 αυτ6g
αγωγog. μoνωιlig. φυoιxog ημlαγωγοg { τε1νητοg ημια-
τιq αυνθηxε5, δεfξτε oτι
γωγdg. Tο ε|δοE τιον προoμ[ξεων μoρεi να εi,ναι δoτεg,
αjτοδiχTtζ. τι"τοτl. ενω οL τιχητοl ημιαγιυγο[ ψoριι να
ΕF= ι (Ε"+Ε.\+ ] kr ln(Nσ/Nα),
εi,γαι εLτε τlπoυ p εLτε τυπου ,. ΣυμπληQιbστε τoγ
xαι xατα oυγfπεια εαγ N. * 7v" η στdθμη Fermi βQισχε- παραxατω πiναxα:
ται xοντα οτο x6ιτρο τoυ χασματοζ.

Ενι6τητα 53-6 Noθεμtνoι Hμιαyωyοi TtJtoζ

E, Εi Εl Τεχητ6ζ
34 Tαυτoπotηστε τα παqαxdτω στοιχεια ωζ ημιαγωγoυg
τυπουp η τυπoυ π: (α) Sb σε Si' (β) Ιn σε Ge, (y) Αl σε Ge,
(ev)
ev) (ev) (ev) Στερε6 Πρ6σμLξη ΙΙμιαyω!6ζ
3'ο0 9'0ο
aδ) As σε Si.
3,οo oξu 4,10
35. To }.ιαθαQ6 πυQιτιo fuει oτη ξιbνη αγιυγtμoτηταζ πυχγd- 3,0ο 4,10
τητα ηλεχτρογιωγ ιση με 1,5 x
1016 m-3 xαι (oη πιxv6- |,49 9,ω
1,40 4,10
τητα oπΦγ στη ξωη
σθενoυζ. Yπoθθστε οτt εγα στα 1,ο
4,10
X 107 ατoμα πυρπ[oι αιτιπαθ[οταται απo 6να dτομο
3,00 3,04

φωσφ68oυ. (α) Πoια ε|να η πυινοτητα φoρ6ων πoυ

πρooτ|θεται λ6γω τoυ φωoφ6ρου; Yποθ6oτε 6τι dλοι οι
δ6τεE ηλεxτρoνlωv βρioxoιται οτη ξιiη αγωγιμoτηταg.
(Δειτε τo Παodρτημα Δ γtα τα απαQαιτητα δεδομ€vα).
(β) BQεiτε τo λoγο τηg πιπν6τηταE των φoqtων φoρτL-
ου oτo }ιαθαρ6 νoθευμfνo πυq[τιο πqog τηγ (δια πυxγδ-
τητα στo }.ιαθαQo πυQιτLo.
36. Πoια ειγαι πoυ απαιτεiται για να
η μαξα τoυ φωσφ6Qoυ
νoθευooυμε 6να δεiγμα πυQιτioυ μαξαζ 1 g οτo βαθμ6
που πεQLγQαφεται στο Yπdδειγμα 7;
40. oι πQoσμιξεtζ μεταβαλλoυν την εν6ργεια Femi εγdζ
ημtαγω'/οU. Θιωρ{οτε τo πυψiτlο. το οποιo ε1ει ενιρ-
γειαxo 1αoμα 1 ,1 ev αγαμεσα στη ξωη oθ16νoυ5 xαι τη
ξιbη αγαln/ιμ6τηταζ. Σε θεQμο}iQασια 290 Κ η οταθμη
Feπni 7ια το χαθαoo Ιυaιιιο βρloxιταl περiπου οτo
μθαο του 1αoματoE. Yπoθ6oτε oτι το πυρiτιo ε|ναι
νoθειμ6νo με ατoμα δοτεg, xαθε €να ατ6 τα oπoiα €1ει
μtα χατdσταση ο,15 ev χαμηλoτεQα απ6 τη ξιbνη αγωγι-

37.'Eγαζ xQυοταλλoE πυριτioι εiναι νoθευμ6νο9 με

φωoφoρo οε αvαλογiα 1d2 ατoμα φωoφ6Qου αγo Jβt-
x6 μ6τqo' Kατd μθoο οQo π6σο μαxρια βqlοxονται
.-
Στdθμτ| Ιermi
αιτd; Δεlτε το Yπ6δει.1μα ------\-
μεταξr1 τoυE τα ατoμα 7.
-- ΣταUμIδoτΦν
-

38. 'Eγα δειγμα απ6 πoλι xαθαqο γερμανιo περι61ει oτην

πQ0ξη 6γα ατoμo πQ6ομιξηζ για xαθε l,3 X 109 ατoμα
γερμαν|oυ. YπoλoγLοτε τηγ Ο,τoσταση αγαμεσα στα
ατομα προομιξηE.
39. Στo Σχ. 24 ειxoνiξοlται δυo ενεργειαx6E ξΦvεE ενoE
υπoθετιxoυ οτερεου. oι ξιbνε5 εiναι ουμληρωμθvεg Σ1ημα 25 Πρoβλημα 40'
1206 κεφaλαn s3 ΙΙλεχτQLχη Aγ0Ι/ιμοτητα των Στερεtbν
uοτηιοE. xαθιiιc επιοη; xαι oτl οl _']ι,υομlElΙ:αυτεcα\.υ-
ψιijγoιγ τη σταθμη Fermi στα ο,084 eV xατω απd τo
οριο αυτηg τηg ξιiπηg. (α) Kαι για τιg δυο περιπτιiloειg
του xαθαqου xαι τoυ voθευμ6νoι πυριτ[oυ, υπoλoγioτε
lην rι0ανι)τητα μ|α χατασTαση oιo lιιiτω αxγο τηg
ξιΔνηE αγωγηιdτηταg vα ε[vαι xατειλημιμθνη. (ρ) Yπολo-
γ(οτε επ[οηE την πιθανοτητα η xαταoταοη ενοg δdτη να
εiναι xατειλημμ6νη. Δειτε το Σχ.25.
'Eνα δεi,γμα πιqιτi,ιlυ εi,ναι νοθευμfνο
41. με ατομα δdτεζ
πo1] ιχoυγ xαταοταοη 0,l1 eV xατω απο τo 6ριo τηg
ξιbνηq αγωγιμoτηταζ. (α) Ε(ι^'ι xαθε μια απd αιτ66 τιg
χατα(,τασειζ ε(,ναι xατειληpιμ6η με πιθαγoτητα 4,8 X
10-5 σε θεQμoχQασια 290 K, σε πoLα θ6οη βQioxεται η
στdθμη FeΙmi ωζ πQog τo ανω dριο τηq ξιδηg οθfνoυE;
(ρ)Ποια ειγαι η πιθαvdτητα μια xατdoταοη οτο ιατω
oριo τηg ξιbνηq αγωγιμ6τηταg να ε|ναι ιατειλημιμ€νη;
To ενεργειαxο yμoμα για τo πυριτιo εi"ναι 1,1 eV.
Εν6τητα 53-7 Επαφη pn
42. oταv fνα φωτoνιo ειοθρxεται ατην περιο1η απογυμνιυ-
oηg μιαg επαφtiE pl, μπορεl να δημιoυQγηθoυγ ξευ./η
η)'εxτροvi'oυ _ οπfg, xαθιbg τα ηλεxτρoνια απoQQoφoιγ
6να μθqoE τηq εν6ργειαg τoυ πρωτοv|oυ xαι διεγεiρο-
ι'ται οπ6 τη tιbνη οθ6νoιg oτη ξιbνη αγωγιμdτηταg.
Aυτi: οl F'lιJφaζ χρησΙμοΙoloυν tαι ουχνd ω; ανlχνΓL]-
τιζ q ωτονιι!lν. lδlυιτερυ 7lα την JτιοUtt|υoη των α).(τι-
γι0γ-x xαι τιυγ αxτiγιιν γαμα. oταν 6να φωτ6νιο αιτ[-
νων γαμα με εγaργεια 662 keV απορροφηθε[ πλrjριlE
απ6 6vαν ημιαγωγd με εγεQγειαχο χασμα 1,1 ev, ποσα
ξευγη ηλεxτρονioυ-oπrig θα δημιoιργηθοιγ χατα μ6σο
o80;
43. \:rυλογlοτε χαl nl'γχQινΓτι τι( α\']ιntιloει; του ανoQ-
θιυτti διοδου για τα δυo oημεiα ποι φαi,νoιται επανιυ
στη χαoαχτηQtστιχη χαψΙλη τοι Σx. 12. To oειμα στηγ
αριοτεq{ xοιlιιiδα ειγαt 50 pΑ (πoλιJ μtχQο .iια γα
δοθε| οτο ο1ημα).
44. Σε μtα tδαγtχη επαφη ρη, με αποτομη εναλλαγη των διo
ημιαγιbγιμων υλιxιl)ν, τo Qει]μα σχετιξεται με τη διαφo-
ρ( δυναμιxοι V aτα (nρcl τηζ δLοδου οιμφαlνα με τη
σχ6ση
i = iο(e'v|kT |),
υΠUυ τo i0 oνομαtr ταl ανιioιρoq o Qευμσ χοQoυ χαι
εξαQτιiται απd τo Ιλιx6 xαι o1ι απιi τη διαφορα δυvα
μιxoυ' To Ιu ε(,ναι θετιxο εαν η επαφrj εiναι οQθα πoλω-
μ6νη xαι αqrητιxo εαν ε|vαι αvdoτρoφα πoλωμ6νη. (α)
Eπαληθευοτε dτι η οχdση αUτη πQοβλ6πει την αναμενο-
μεγη σι]μπεQιφοQα τηg διdδoιl σχεδιαξογταζ τo i ωζ
σιγαQτηση με τo rστηγ πεQLoχη _ 0,12 V < v < v + ο,12
V. Θειυρt]οτε dτι Τ = 290 K xαι ln = 5,0 nΑ. (l) Για τηγ
[δια θερμoιραοiα, ιπoλoγιστε το λ6γo τoι ρειματoq
για μια oρθα πολοlμ6νη ταοη 0,50 V πρog τo ρευμα για
μια αναοτριlφα πoλαlμ6γη ταση ο,50 v.
45. Mια οταγdνα μιολιβδoυ (θργo εξ6δoυ -
3,4 ev) βQισχε-
ται oε επαφtj μιε θvα φιλλo 1αλιοι (6ργο εξoδoυ = 4,5
eV). Bρε|τε τη διαφoρα δυναμιxου η οπoiα εμφανiξεται
xατα μτ]log τηq επιφανειαq μoλυβδoυ - 1αλχοι. Πωζ θα
μποQοισαμε γα τη μετρι1αoυμε; Σ1εδιαοτε €vα ενεργεια-
ιd διαγραμμια το oπoio να δεi1νιι (με παρdμoιο τρoπο
dπωζ τo Σχ. 4b) τLζ σχετL.t!'tζ οταθμεg Fermi πριν ιαι
μετα την επαφη τιυν μεταλλιυν. Mπορεi μια τθτoια
επαφη γα χQησψιοπoιηθεi ωg ανορθιυτη6 διdδου;
46. (α) Η χωQητιχoτητα o1ετ|ξεται με μια επαφriρι. Eξη.lη-
οτε γιατi. (β) Bγαλτε μια o1θοη για τη 1ωρητιxιiτητα τηE
επαφt]E ι τοι Yπoδεi.1ματοg 9.
Εν6τητα 53-8 Hλεxτρονιxη oπτιxη
47. ια) Y;τoλογιστε το ελα1ιοτο μηxο5 lυματοE, τo oπolo
πρoxαλεi φιυτoαγωγιμ6τητα οτo διαμαντt πoυ εμφαγι
ξει ενεργειαxd 1αομα μιε ευρog 5,5 eY. (β) Σε πoto μ6Qoζ
του ηλειτρoμαγνητιχoυ φασματoζ βQισχεται αυτ6 τo
μηχoζ χ!ματoζ;
48. Σε 6γαγ σιγχεχQιμιγo xρυοταλλo, η υψηλοτερη xατει-
λημμεη ξιivη εiναι πληQηζ. o χQΙσταλλog εivαι διαφα'
νηE ατην αxτινoβoλLα με μηxog xυματog μεγαλυτερo
απιi 295 nm, αλλα αδιαφαηg οτα μιxqdτερα μηxη
xιματοg. Yπολογioτε τo ευρog, oε eV, τoι xαoματοg
αναμεοα oτην υψηλoτεQη xατειλημμ6νη ξιbνη xαι την
επομεγl (χεγη) ξωγη.
49. o χQυσταλλoζ KCΙ εμφαν[ξει ενεργειαxο 1αομα 7,6 eV
παγ0) απιi την ιψηλoτερη xατειλημμθνη ξιiwη, η οποtα
εivαι πληρηE. o ιριiοταλλοg εiναι αδιαφανllζ η oχι oτηγ
αlττινoβoλ|α με μηxοζ χιlματoζ 140 nm;
50. (α) Σι|.ιrτληQωστε τα oτoι1εiα τιoν επτα τμημ0τιυν οτo
Σχ. 15α για να δεiξετε πιilE ψορoυv να σχηματLστoυν
χαt oι 10 αQιθμoι. (β) Εα\ οL αριθμo[ πqoβαλλoνται
τιtxα|α, πoιο εiγαι το ποαoοτ6 πΟι χQησtμoπoιειται
απd xαθε €γα απo τα επτα τLηματα;
51. Στηγ Eγdτητα 53-8 oυξητr]οαμε τoγ τQoπo λειτoυργi,αg
τηg διdδoυ εxποψ{g φωτοg, οπου τo φωq ειπfμτεται
υταν (lι ι] υι,Γιζ qο8Tιoυ ιιoιρχογταl lαια μη)1ο; τn]l
xεvτριxου επιπθδου τηζ επαφηζρfi μ€oω μιαE διαφοραg
δυναμιxοι. Η αντ('οτQοφη σι]σΙ'ειη, η φωτoδ[οδoE, απο-
τελε(, εναλλαxτιxr] λυοη. Δηλαδrj, ψoρουμε να φωτ[_
σoυμε μLα επαφηpn }lαι vα εμιφανιοτεi ρει1μα οτα αxρα
τoυ εππ6δου τηq επαφηg αυτηg. Eξηγηστε πωζ μτoQει
να λειτουqγηoει μια τ6τoια oυοxευη. E[ναι τo xαλυτερo
γα χQησtμoπoιειταt σε προg τα εμρdg η αε αvαοτροφη
λειτουργiα;