Bastiaan van Beek

De essentie van wetenschap

© Bastiaan van Beek 2019
bastiaanvanbeek@hotmail.com

Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie of op welke
andere wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming

No part of this work may be reproduced in any form, by print, photoprint, microfilm or any other means, without written
permission
Introductie

Wat is wetenschap?

Filosofie

Mystiek

Conclusie
Introductie

Ik ben erg geïnteresseerd in wetenschap en hoe het functioneert in de maatschappij. Maar ik maak mij
ook zorgen om hoe wetenschap behandeld wordt. Met al mijn kennis ben ik nog niet eens op de helft
om wetenschappelijk te kunnen werken, maar met al mijn gedachten en conversaties heb ik genoeg
materiaal verzameld om over wetenschap te kunnen bespreken en die zorgen te formuleren.

Het onderwerp dat ik in dit essay wil bespreken is de essentie van wetenschap. Ik zou graag willen
eindigen met een conclusie die de essentie postuleert. Daar tussenin wil ik de onderwerpen toevoegen
van wat wetenschap is, gegeven de start van het begrijpen van daarvan. filosofie, waar ik beschrijf hoe
het complementair is aan wetenschap en mystiek, waar ik beschrijf hoe het wetenschap op een slechte
manier kan beïnvloeden.

De reden waarom ik dit onderwerp heb gekozen, is omdat ik denk dat wetenschap niet altijd goed
begrepen wordt in de maatschappij. Hoewel wetenschap in Europa algemeen wordt geaccepteerd, is
er nog altijd veel misverstand over. Ze zouden zelfs tegen wetenschap gebruikt kunnen worden door
onoprechte mensen die niet willen dat wetenschap veel progressie maakt. Dat zal ik in dit essay
toelichten.
Wat is wetenschap?

Wetenschap is de systematisch verzamelde, geordende en testbare menselijke kennis en de

onderneming die diezelfde kennis organiseert.
Wetenschap wordt vaak verward met onafhankelijke door wetenschappers gecreëerde theorieën.
Wetenschap gaat eigenlijk om testen. De gegeven theorie van een wetenschapper is om gestest te
worden. Je kunt daarom stellen dat wetenschap per definitie wetenschap is, als het testbaar is, en open
staat voor verandering. Als mensen in het algemeen het idee hebben dat het voornamelijk gaat om
theorie, dan laat het hen de geloofwaardigheid ervan wellicht in twijfel trekken. Alleen theorie zou
betekenen dat een wetenschapper er een maakt, een andere wetenschapper een andere, en welke het
meest betrouwbaar is, afhankelijk is van bijvoorbeeld populariteit. Dan kan een theorie worden
afgedaan als "enkel theorie". Mensen hebben dan geen goede reden om te veronderstellen dat het
betrouwbaar is. Wat daadwerkelijk gebeurt, is dat een theorie wordt getest en bevraagd. En dat is wat
mensen in de maatschappij vaak vergeten. Of het nu fysica, biologie, neurobiologie, sociologie,
musicologie of wiskunde is, zij werken allen samen om dit proces te laten gebeuren.
Filosofie

Hoewel filosofie geen wetenschap is, kun je een filosofische attitude jegens eigen handelen en denken
als nodig beschouwen voor wetenschappelijke activiteiten. Alleen de bevraging van eigen kennis, als
wetenschapper, is al essentieel voor het wetenschappelijk zijn. Mensen zoals de wetenschappelijk
georiënteerde komiek en auteur John Cleese en evolutiebioloog en auteur Richard Dawkins zeggen
(enigszins in andere woorden) dat de veronderstelling in juist te zijn, wanneer wetenschappelijk
handelen plaatsvindt, iets is om te bekritiseren. En filosofen zelf bevragen altijd hun eigen
veronderstellingen. Mijns inziens moet wetenschap dat daarom ook doen.
Ik spreek hierover veel met auteurs, filosofen en wetenschappers, en zij zijn het met mij eens.
De wetenschappers neurobioloog Dick Swaab, evolutiebioloog Richard Dawkins en natuurkundige
Stephen Hawking, die ik het meest bewonder, zeggen dat oprechtheid essentieel is in
wetenschappelijke activiteiten. En oprecht betekent dat je nooit in absolute zin moet bouwen op
veronderstellingen. Een onderzoek beginnen in de veronderstelling dat iets al op een bepaalde manier
is, of moet zijn, maakt dat je al gaat voorspellen wat het resultaat gaat zijn op basis van absolute
waarden. Eerder: voorspellen wat het resultaat waarschijnlijk gaat zijn, terwijl het open staat voor
verandering.

Filosofie behandelt ook de ethiek die betrokken is met wetenschap. De wetenschap probeert zo
ethisch mogelijk te handelen, maar kan soms ook leiden tot onethische situaties wanneer het gebruikt
wordt door mensen met verkeerde intenties. Dit leidt naar een ander interessant onderwerp over hoe
wetenschappers moeten omgaan met ethische vraagstukken. Een van de dingen die sommige
wetenschappers fout doen, is dat zij progressie maken, zonder zich bewust te zijn van de eventuele
consequenties van hun acties en creaties, resulterend in niet zeker zijn of wat ze hebben gedaan, juist
is. Bijvoorbeeld een wetenschapper die een machtig wapen uitvindt, zonder zich al te bewust te zijn
van de eventuele doelen, wanneer door anderen gebruikt, bevindt zich mogelijk in een situatie waar
het wapen wordt gebruikt (misbruikt) voor destructieve doeleinden.
Mystiek

Hoe we ons als menselijke soort aangetrokken voelen tot mystiek is iets dat je doorheen de
maatschappij en de geschiedenis kunt terugzien. Religie is een voorbeeld van een organisatie die zich
veel wendt tot mystiek, en zich daar sterk op baseert. Geloof is zeer vaak gebaseerd op het onwetende
en onverklaarbare. Een fout die vaak gemaakt wordt, is dat mystieke ideeën gebruikt worden als
absolute waarheden, of zelfs als wetenschap. Om iets te geloven, zonder bewijs, is voor religieuzen
even belangrijk als echte wetenschap. Of, wellicht is het zelfs belangrijker. Het gevaar is dat het geloof
verward kan worden met wetenschap. Bepaalde geloofsideeën worden geponeerd alsof ze
wetenschappelijk zijn. Of ook; bepaalde wetenschappers met religieuze agenda's mixen mystieke
ideeën met wetenschappelijke. Op deze manier kunnen zij de illusie wekken dat dat alles wat zij
zeggen 'in feite' wetenschappelijk is, hoewel dat niet het geval is. Naast (en onder) religieuze mensen
heb je ook personen die hoofdzakelijk gefixeerd zijn op het onverklaarbare en het spirituele. Zij
appreciëren mystieke ideeën ook, gemixt met (pseudo)wetenschappelijke. Het gevaar is echter, dat
echte mysteries in de wereld, in het universum, waaraan wetenschappers werken om uitgelegd te
worden, worden verweven met de onwetenschappelijke benadering van mystiek en op dezelfde wijze,
als gelijken, worden beoordeeld.

Dit is heel goed zichtbaar bij de auteur Deepak Chopra. Hij verkrijgt populariteit door te schrijven en te
spreken over spiritualiteit en alternatieve geneeswijzen. Zijn debatten met auteur, neurowetenschapper
en filosoof Sam Harris (ABC's Nightline, 2010) en Richard Dawkins (Dangerous Ideas, 2013) laten zien
dat Chopra zijn opponenten verwart door woordgebruik, bedolven onder obscurantisme, mysterie en
het gebruik van terminologie, die in zijn tegenstrijdigheid onduidelijk en onsamenhangend is, waarbij
er geen verduidelijking plaatsvindt. Het lijkt ook wel alsof hij zich verzet tegen het wetenschappelijke
stramien, alsof hij meer progressie wilt maken met zijn eigen visie. Hij spreekt namelijk ook zeer stellig
in terminologie die behoort tot de fysica, alsof hij expert is op dat terrein. Hij beweert dat overigens
niet, maar het komt over alsof hij bevoegd is om zo daarover te spreken, terwijl dat niet zo is. Hij
beschouwt zijn eigen afwijkende visie overduidelijk als meer waardevol dan die van opponenten, die
daadwerkelijk verstand hebben van de materie. Je zou veronderstellen dat mensen dit niet
appreciëren. Met zo’n arrogante en onwetende houding zou je kunnen concluderen dat hij niet wilt
dat wetenschap meer progressie maakt. Of, enkel in beperkte mate. Zijn woorden spreken echter wel
erg aan bij lezers en volgers, omdat de woorden goed klinken en mystieke elementen bevatten, terwijl
zij ongepast en vrij betekenisloos zijn. Klaarblijkelijk prefereren zijn lezers goed klinkende woorden, die
weinig betekenisvol zijn, boven minder goed klinkende woorden die meer waarheidsgetrouw en eerlijk
zijn. Er zijn meer voorbeelden denkbaar dan Chopra, maar deze stak er met kop en schouders
bovenuit.

In poëzie is het toegestaan om worden te gebruiken die voornamelijk mooi en mystisch (naast dat ze
ook betekenisvol kunnen zijn) klinken, maar het zou niet toegestaan mogen zijn in een
wetenschappelijke context. Ik geloof dat de schoonheid van het onverklaarbare en mystiek in het
bijzonder perfect kunnen bestaan in films, muziek, literatuur en kunst. Binnen wetenshap hoort het
onverklaarbare op te lossen in het nog aan verandering onderhevige verklaarbare. En in mijn optiek is
dat wat het mooi maakt.
Conclusie

Wetenschap moet altijd opzoek zijn naar de meest aannemelijke waarheid. De wetenschappelijke
methodes kunnen dit doel bereiken. En duidelijk inzicht in wat wetenschap doet en probeert te
bereiken is essentieel voor acceptatie. Realiseren dat het in de meeste gevallen gedaan wordt met
oprechtheid en met de intentie om de wereld te verklaren, zodat kennis wordt verspreid. En om de
mysteries te demystificeren, is nodig. En ja, wetenschap heeft nog niet alles verklaard, maar probeert
het alleszins. En dat is op zich al schoonheid. Het verwerpen omdat mystiek en het onverklaarbare als
schoonheid worden ervaren, is regressie van het intellectuele zijn.

Het fundamentele en essentiële aspect van wetenschap is om te verduidelijken. Om af te vragen of die

verduidelijking juist is, is filosofisch van aard, en het helpt om dichter bij de meest aannemelijke
waarheid te komen. Kennis is verworven. En geteste kennis, die wederom testbaar is, maakt de
maatschappij niet alleen beter, het maakt dat we als mens tot een hoger niveau van begrijpen geraken.
Dat brengt ons terug bij de essentie van wetenschap.