Ang Morpolohiya 2

Republic of the Philippines
Surigao del Sur State University

Rosario, Tandag City, Surigao del Sur 8300
Telefax No. 086-214-4221
Website: www.sdssu.edu.ph
MORPOLOHIYA
(PALABUUAN)
Ang morpolohiya ay isang bahagi ng linggwistika na nagsusuri sa kahalagahan

ng morpema ng isang wika at ng pagsasama ng mga ito upang makabuo ng salita.
Inilalarawan sa morpolohiya ang pagkakaroon ng makabuluhang kahulugan ang isang
salita sa pamamagitan ng mga pinagsasamang mga tunog. Kaiba ito sa mga morpema
na itinuturing na pinakamaliit nay unit ng salita na nagtataglay ng kahulugan.
A. Ang Morpema
Galing ang salitang morpema sa katagang morpheme sa ingles na kinuha

naman sa salitang griyego – morph (anyo o yunit) + eme (kahulugan). Ang dalawang
salitang ito’y ating panghiram ng wika.
Ayon kay kina Ronda, et al. (2009), ang morpema ang itinuturing na pinakamaliiit
na unit ng isang salita na may angking kahulugan.
B. Uri ng Morpema
1. Malayang Morpema (Free Morpheme) – tumutukoy ito sa mga salitang

nakakatayong mag-isa at may kahulugan. Kapag hinati ang salita, masisira o
mawawala ang kahulugan nito. Tinatatawag din mga salitang-ugat ang mga
malayang morpema.
Halimbawa:
Takbo Awit Unan Tubig Balde ulan
. (Lahat ng ito’y pawang salitang-ugat)

Telefax No. 086-214-4221
2. Di – Malayang Morpema (Bound Morpheme) – tinatawag ding morpemang

gramatikal ang mga di – malayang morpema sapagkat nagkakaroon ng
pagbabagong anyo ang salitang – ugat sa kanyang istraktura at
nagpapahiwatig din ng bagong kahulugan. Kailangan ang mga panlapi sa
salitang – ugat upang makabuo ng di – malayang morpema. Kung ganon,
ang di – malayang morpema ay binubuo ng mga panlapi at mga salitang –
ugat.
Halimbawa:
Masdan ang mga panlaping ikinabit na nagbibigay ng kahulugan sa
salitang – ugat na tabas.
Unlaping mag + salitang – ugat = magtabas
Gitlaping um + salitang – ugat = tumabas
Hulaping in + salitang – ugat = tabasin
Makikita natin dito ang pagbabagong anyo at ibang kahulugan ng salitang

– ugat na tabas.
3. Leksikal na Morpema – ito ang mga pagkakataon na pinagsasama ang mga

malaya at di – malayang morpema na nagbubunga ng panibagong anyo ng
salita gayundin sa kahulugan.
Halimbawa:
Ang katagang likhain ay binubuo ng salitang – ugat na likha at
hulaping [ -in ].
Kapag ito’y kinabitang ng ma [ -in ] na isa isang malayang
morpema, ito’y magkakkaroon ng panibagong kahulugan.
Telefax No. 086-214-4221
Bagong morpema: malikhain

Ang likhain ay isang pandiwa; ang malikhain ay isang pang – uri.
4. Gramatikal na Morpema – tulad ng mga salita, inaayos ayong sa

panuntunang panggramatika, ang mga pinagsamang mga salita’y
nagkakaroon ng malinaw na kahulugan. Sa kayarian ng morpemang
gramatikal, ang mga salita’y nagpagsusunud - sunod sa tulong ng mga
pangatnig at mga pang – ukol upang madaling maintindihan. Mahirap
maunawaan kung walang mga tamang mga pangatnig o pang – ukol o pang
– abay sa loob ng mga salita sa isang pangungusap. Sa pagsunod sa
morpemang gramatikal, naahahatid ng ayon sa kagustuhan ang ibig sabihin.
Halimbawa:
lumikha ng kaguluhan sa Gulpo ng mga Iraqi.
Masdan kung mga salitang may kahulugan tulad ng lumikha, kaguluhan,
Gulpo at Iraqi ang nagsasama tulad ng ganito: lumikha kaguluhan Gulpo
Iraqi. Wala itong maliwanag na kahulugan. Subalit pag ikinabit ang mga
saliang walang tiyak na kahulugan tulag ng, sa, at ang mga, ang mabubuong
pangungusap ay magiging ganap: Ulitin: Lumikha ng kaguluhan sa Gulpo ng
mga Iraqi. Ang maayos na pag – uugnay ng mga salita sa loob ng
pangungusa ang nagbibigay liwanag sa ibig iparating ng nagsalita o sumulat.
5. Infleksyonal na Morpema – maliwanag sa aklat nila Franklin at Rodman

(1978: 153) ang katergoryang morpemang infleksyonal bilang paggamit ng
mga morpemang panlapi sa pandiwang pamanahon o aspekto ng pandiwa na
hindi kakikitaan ng pagbabago sa kategoryang sintaktika ng mga salita o
Telefax No. 086-214-4221
morpema kung saan sila nakakabit. Ang mga sumusunod ay paglalarawan ng

kaayusan ng morpemang infleksyonal.
Halimbawa:
a. Nagmakinilya siya.
Ipinababatid ng pandiwang nagmakinilya ang aksyon ay nakaraan
na o nasa aspektong pangnagdaan.
b. Nagmamakinilya siya.
Ang pandiwa na nagmamakinilya ay nsgbabadya na patuloy ang
aksyon o nasa aspektong pang kasalukuyan.
c. Magmamakinilya siya.
Ang pandiwa na magmamakinilya ay nagpapahiwatig ng aksyong
gagawin pa o nasa aspektong panghinaharap.
Sa lahat ng kayarian ng pangungusap sa itaas, mapapansing walang

pagbabagong leksikal na naganap manapa’y nakatupad pa sa hinihingi ng sintaktikang
kaayusan.
6. Derivasyonal na Morpema – nagkakaroon ng morpemang derivasyonal

kapag ang alinmang uri ng morpema o salitang kinakabitan ng ibang
morpema ay nagbabago ng uring panggramatika. Nagbabago rin ang
kahulugan sa pagbabago ng nabuong salita.
Halimbawa:
a. awit (song) - mang – await (singer)
b. sulat (letter) - manunulat (writer)
c. dula (drama) - mandudula (playwright)
Telefax No. 086-214-4221
Iba pang halimbawa: kapon (castrated)
a. Kapon = pang uri

b. Mangangapon = pangngalan
c. Kininakapon = pandiwa
C. Anyo ng Morpema
1. Morpemang Ponema /a/ at /o/ - kung nagbabago ang kahulugan (kasarian)

dahil sa pagdagdag ng ponemang /a/ o kontradiksyon ng /o/ sa /a/, ang /a/ o
/o/ ay itinuturing ns ponema.
Halimbawa:
Gobernador – Gobernadora Konsehal – Konsehala

Kapitan – Kapitana Abogado – Abogada
Mapapansin sa mga halimbawa na nagkaroon ng ibang kahulugan ang

pagdaragdag o pagpapalit ng ponemang /a/ sapagkat ang nagbago ay ang
kasarian ng mga salita na pawang pangngalan.
2. Morpemang Salitang – ugat – ito ang uri ng morpema na walang panlapi. Ito
ay ang payak na anyo ng isang salita.
Halimbawa:
Indak ganda buti sayaw sipag

payat sulat bata bunso
Telefax No. 086-214-4221
3. Morpemang Panlapi – ang mga panlapi any mga morpemang may mga
kahulugan taglay sa kanyang sarili dahil sa nakaragdag ito sa kahulugan ng
salitang – ugat. Ito ay uri ng morpemang idinurugtong sa salitang –uga na
maaaring makapagpabago ng kahulugan ng isang salita ngunit hindi
nakakatayong magisa ang mga panlapi at kailangan idugtong sa salitang –
ugat upang magkaroon ng kahulugan.
Halimbawa:
Morpemang Kahulugan Salitang – Bagong

Panlapi ugat Morpema
ma- Pagkakaroon ng katangiang taglay ng Bait mabait

salitang - ugat
um- Pagganap ng kilos Awit umawit
-an Lugar na pinaglalagyan Aklat Aklatan
ma- Nagsasaad ng pagkakaroon Pera mapera
a. Panlaping [ ma- ]
Pansinin ang panlaping /ma/ na idinugtong sa salitang –ugat na
bait ay nakabuo ng bagong salitang /mabait/ na nangangahulugang
pagkakaroon ng katangiang taglay ng salitang ugat na /bait/.
b. Panlaping [ um- ]
Ang panlaping /um/ na idinugtung sa salitang –ugat na awit ay
nangangahulugang gawin o ginawa o ginawa ang kilos sa pag – awit.
c. Panlaping [ -an ]
Ang panlaping [ -an ] sa posisyong pinal na nagtataglay ng

kahulugang lugar na pinaglalagyan nang idinugtung sa salitang-ugat na
Telefax No. 086-214-4221
aklat ay nakabuo ng salitang aklatan na ibig sabihin ay lugar na

kinalalagyan ng maraming aklat.
d. Panlaping [ ma- ]
Ang panlaping [ ma- ] na idinugtung sa salitang-ugat na pera ay
nangangahulugang maraming pera.
4. Morpemang Kataga – ang morpemang kataga ay karaniwang binubuo ng

isang pantig na may kahulugan lamang kapag ginagamit sa pangungusap.
Halimbawa:
ay si ng ang sina mga
D. Allomorp ng Morpema
May katangian ang morpema na magbago ang anyo. Ang mga pagbabagong
ito’y dala ng kanilang kaligiran na kung tawagin sa Ingles ay allomorph. Galing ang
katagang allomorph sa dalwang salitang allo (kumoara o katulad) at morp (yunit o anyo)
nasa mahusay na pagkakaasimila sa ating wika ay patuloy na tinatawag na allomorp.
Sa pang linggwistikang pag – aaral, ang allomorph ay tumutukoy sa

pagbabagong – anyo ng morpema maging sa kayarian o tunog ng kaligiran.
Magandang halimbawa ang morpemang [ pang- ]. Ito’y may tatlong anyo na kung
tawagin ay allomorph.
[ pang-], [ pam- ], [ pan- ]

Telefax No. 086-214-4221
May sariling distribusyon ang bawat alomorp. Ang alomorp na [ pang- ] ay

ginagamit kung ang inuunlapiang salita ay nagsisimula sa mga ponemang katinig na / k,
g, h, m, n, w, y /; at mga ponemang patinig na / a, e, i, o, at u / dapat tandaan ang
paggamit ng gitling sa pag-uunlapi rito. Ang [ pam- ] ay ginagamit sa mga ponema na /
b at p / at ang [ pan- ] naman ay para sa mga ponemang katinig na / d, l, r, s, t /.
Halimbawa:
[ pang- ] / k, g, m, h, n, ng, w, y at o, e, a, u/
[ pang- ] + Kahon = Pangkahon
[ pang- ] + Ilaw = Pang – ilaw
[ pang- ] + Gawa = Panggawa
[ pang- ] + Opera = Pang – opera
[ pang- ] + Negosyo = Pangnegosyo
Tala: Ang mga patinig sa simula ng mga salitang – ugat lamang ang gagamitan ng
gitling.
[ pam- ] / p, b/ AG AP
[ pam - ] + Patay Pampatay Pamatay
[ pam - ] + Pala Pampala Pamala
[ pam - ] + Botika Pambotika
[ pam - ] + Bili Pambili Pamili
[ pam - ] + blusa pamblusa
Telefax No. 086-214-4221
Tala: AP = Asimilasyong Parsyal AG = Asimilasyong Ganap
[ pan- ] / d, l, r, s, t / AG AP
[ pan-] + Dilis Pandilis Panilis
[ pan-] + Lilip Panlilip Panilip
[ pan-] + Salmo Pansalmo Panalmo
[ pan-] + ritmo Panritmo
E. Kayarian ng Salita
May iba’t ibang kayarian ng salita at batay sa kayarian, ang mga salita ay mauuri
sa mga sumusunod:
1. Payak
Ang salita ay payak kung ito ay salitang – ugat lamang, walang panlapi at walang
katambal na ibang salita (Santiago & Tiangco, 2003).
Halimbawa:
Ina Bata Ganda Sulat kama
2. Maylapi
Sa pagkakapit ng ibat ibang uri ng panlapi sa isang salitang – ugat, nakakabubuo ng

ibat ibang salita na may kani-kaniyang kahulugan (Ampil, Mendoza & Breva, 2010).
Halimbawa:
ma- + tubig = matubig (maraming tubig)
pa- + tubig = patubig (padaloy ng tubig)

Telefax No. 086-214-4221
tubig + -an = tubigan (lagyan ng tubig)
tubig + -in = tubigin(pinarusahan sa tubig)
3. Inuulit
Isa pang paraan ng pagbuo ng salita mula sa morpemang salitang – ugat ay ang
pag-uulit. Ang pag – uulit ay mayroong ganap, parsyal o magkahalong parsyal at di
– ganap (Ampil, Breva & Mendoza, 2010).
a. Pag – uulit na Ganap
Salitang- Ugat Pag-uulit

Taon Taon – taon
Bahay Bahay – bahay
Araw Araw – araw
Mapapansing nasa pag – uulit naganap ang isang salita kapag ang buong salita
ang inuulit.
b. Pag –uulit na Parsyal o di – Ganap
Salitang – ugat Pag – uulit

Usok Uusok
Alis Aalis
Uwi Uuwi
Ang isang salita ay nasa pag – uulit na parsyal kapag ang bahagi lamang ng
salitang – ugat ang inuulit.
c. Magkahalong Parsyal at Ganap

Telefax No. 086-214-4221
Salitang – ugat Pag – uulit

Sigla Masigla – sigla
Saya Masaya – saya
matuto Matuto – tuto
Magkahalong parsyal at ganap ang pag –uulit ng isang salita kapag ito ay
nilalapian at inuulit nang buo ang salitang – ugat.
4. Tambalan
Isa pang paraan ng pagbuo ng salita ay pagsama-sama ng dalawang

morpemang salitang – ugat. Tinatawag itong mga tambalang salita. May dalawang
uri ng tambalang salita:
a. Tambalang Di – Ganap
Asal - hayop Kulay – dugo

Bahay - ampunan Pamatid – uhaw
Sa mga halimbawang ito ang taglay na kahulugan ng dalawang salitang

pinagtatambal ay di nawawala.
b. Tambalang Ganap
bahaghari hampaslupa
anakpawis Dalagambukid (isda)
Telefax No. 086-214-4221
Sa uring ito, ang dalawang salitang pinagtatambal ay nabubuo ng ikatlong

kahulugang iba kaysa isinasaad ng mga salitang pinagsasama.
Ang mga ganitong tambalang ganap ay isinusulat ng walang gitling
upaang mapaiba sa mga tambalang di – ganap.
F. Bahagi ng Pananalita
1. PANGNGALAN
Ito ay mga pasalitang simbolong ang tinutukoy ay ngalan ng tao, hayop,

bagay, pook, pangyayari (Santiago at Tiangco, 2003).
Halimbawa:
Pangalan ng Tao: Manolo, Pilipino. Amerikano, Andres
Pangalan ng Hayop: aso, tandang, pusa, baboy, kalabaw
Pangalan ng Bagay: aklat, pagkain, laruan, lapis, bag
Pangalan ng Pook: Pilipinas, San Roque, Tandag, Tago
Pangalan ng Pangyayari: Ikalawang Digmaang Pandaigdig, Martial Law
Dalawang Klasipikasyon ng Pangngalan
1. Batay sa kung ang pangngalan ay may diwang panlahat o hindi panlahat.
 Pantangi - ang pangngalan kung tumutukoy ito sa isang tanging tao, hayop,
bagay, pook at pangyayari.
Telefax No. 086-214-4221
Halimbawa:
a. Pangngalang Tanging Ngalan ng Tao
Pedrito Melissa Marilou Rita
b. Pangngalang Tanging Ngalan ng hayop
Tagpi Spot Muning Brownie
c. Panggalang Tanging Ngalan ng Bagay

Mongol
Makabagong Balarilang Filipino
Magasing Liwayway
Bic Ballpen
d. Pangngalang Tanging Ngalan ng Pook
Bundok Apo Baguio City
Talon Maria Cristina Davao City
e. Pangngalang Tanging Ngalan ng Pangyayari
Paligasahan ngb Bb. Pilipinas 2012
Unang Pambansang Kilusan ng Pagplano ng Pamilya
 Pambalana - ang mga pangngalang tumutukoy sa pangkalahatang diwa ng

tao, hayop, bagay, pook at pangyayari.
Halimbawa:
a. Pangngalang Pangkalahatang Ngalan ng Tao
bata guro lalaki abogado

Telefax No. 086-214-4221
b. Pangngalang Pangkalahatang Ngalan ng Hayop
aso baka pusa kalabaw
c. Pangngalang Pangkalahatang Ngalan ng bagay
laptop radio bahay relo
d. Pangngalang Pangkalahatang Ngalan ng Pook
Ilog bulubundukin kapatagan lungsod
e. Pangngalang Pangkalahatang Ngalan ng Pangyayari
sayawan gulo banggaan digmaan
2. Batay sa kung ang pangngalan ay tumutukoy sa isang bagay na tahas o hindi

tahas.
a. Tahas - ang pangngalan kung tumutukoy sa bagay na material.
Halimbawa:
tao puno pagkain
hayop gamot kasangkapan
Dalawang Uri ng Tahas
Palansak - ay tumutukoy sa pangkat ng iisang uri ng tao o bagay.
Mga halimbawa:
buwig hukbo tumpok

Telefax No. 086-214-4221
kumpol lahi tangkal
Di – Palansak - tumutukoy lamang sa mga bagay na isinaalang-alang

nang isa-iasa.
Halimbawa:
saging sundalo kamatis
bulaklak tao manok
b. Basal - ang pangngalan kung ang tinutukoy ay hindi materyal kundi

diwa o kaisipan.
Halimbawa:
buti sama pag-asa
ganda bait kaligayahan
 Kasarian ng Pangngalan
May apat na kasarian ang pangngalan: Ito ay panlalaki, pambabae, di-

tiyak at walang kasarian.
Halimabawa:
Panlalaki: Bicolanao, lolo, bayaw, G. Cruz
Pambabae: Ilokana, ate, Inday, Gng. Chan
Di-tiyak: guro, bata, anak, nars
Walang kasarian: bundok, ilog, halaman, buwan

Telefax No. 086-214-4221
3. PANGHALIP
Ang panghalip ay salitang panghalili sa ngalan ng tao.
Halimbawa:
Si Manuel L. Quezon ang kinilalang “Ama ng Wikang Pambansa”.
Ang pangngalang Manuel L. Quezon ay maaaring palitan ng salitang siya. Ganito

ang magiging pangungusap:
Siya ang kinilalang “Ama ng Wikang Pambansa”.
Ang Panghalip ay may tatlong panauhan:
a. Unang Panauhan - tumutukoy sa taong nagsasalita gaya ng (ako, ko, kami,

tayo)
Halimbawa:
Ako ay magtatayo ng maliit na negosyo.
Ipadadala ko sa ibang bansa si Pedro upang magmasid tungkol sa

makabagong pagsasakahan.
Kami ay mamamasyal sa Katimugan ngayong darating na

bakasyon.
Ang mga panghalip na ako, ko at kami sa mga pangungusap sa itaas ay

tinaguriang nasa unang panauhan dahil ang mga ito ay nagsisilbing
tagapagsalita.
b. Ikalawang Panauhan - tumutukoy sa taong kausap sa pangungusap (kami,

ka, kayo, inyo, ninyo).
Telefax No. 086-214-4221
Halimbawa:
Ikaw ay minahal nang labis ni Dave.
Kailan ka magpapadala ng pera sa iyong mga anak?
Kayo ay magbasa ng mga aklat tungkol sa industriya at ekonomiya

ng bayan.
Ang mga panghalip na ikaw, ka, at kayo sa pangungusap ay tinaguriang

nasa ikalawang panauhan dahil ito ang taong kausap.
c. Ikatlong Panauhan - inihalili sa taong tinutukoy sa pangungusap (siya, sila,

nla, kanya, kanila).
Bumili siya ng relo kay Aling Milay para kay Pedring.
Sila ay lumigaya dahil sa iyong pagmamalasakit
Sa kanila ang bagong bahay na itinayo.
Nasa ikatlong panauhan ang mga panghalip na siya, sila, kanila dahil ang
mga ito ang tinutukoy.
4. PANDIWA
Ang pandiwa ay salitang tumutukoy sa kilos o galaw ng salita o mga salita

sa loob ng pangungusap. Kakaiba ang pagbabago ng mga panlapi sa pandiwa
sa wikang Filipino dahil ito ay naaayon sa aspekto, pokus, kaganapan at iba pa.
Binubuo ang pnadiwa ayon sa pagsasama-sama ng salitang-ugat at isa o

higit pang panlaping pandiwa. Ang salitang-ugat ang nagbibigay ng kahulugan
Telefax No. 086-214-4221
ng pandiwa samantalang ang panlapi ay naghahayag ng pokus o relasyon ng

pandiwa sa paksa.
Halimbawa:
Panlapi Salitang-ugat Salitang pandiwa

magbuhat magbuhat
um- sali sumali
makitungo makitungo
-i- buhay buhayin
-han sulat isulat
mag- -han tanggi tanggihan
kanta magkantahan
 Pokus ng Pandiwa
Pokus ang tawag sa relasyong pansemantika ang paksa ng pandiwa sa paksa

ng pangungusap. Naipapakita ito sa pamamagitan ng taglay na panlapi ng pandiwa.
1. Pokus ng Tagaganap o Aktor

Kapag ang paksa ng pangungusap ang gumaganap ng kilos na isinasaad
sa pandiwa. Ang pangunahing mga panlaping nasa pokus ng tagaganap ay
mag-, um-, mang-, maka-, at makapag-.
Halimbawa:
Nagtayo ng bahay ang karpintero.

Telefax No. 086-214-4221
Ang pandiwang ginamit ay ang salitang “nagtayo” na kung saan

pinupukos nito ang tagaganap na “karpintero” na siyang nagtayo ng bahay.
2. Pokus sa Layon.
Layon ang pokus kung ang paksa ang binibigyang –diin sa pangungusap.
Ang mga panlaping ginagamit sa pokus sa layon ay i-, -an, in, ipa-.
Halimbawa:
Iluluto nila ang isda.
3. Pokus sa Ganapan
Kung ang paksa ay lugar o ganapan ng kilos. Ang mga panlaping
ginagamit sa pokus na ito ay –an, -han, pag-an, pinag-an, pang-an, at iba pa.
Halimbawa:
Pinagtapunan nila ng maruming tubig ang kanal.
Ipinupukos ng pandiwang “pinagtapunan” ang ganapan ng kilos

na “kanal” na kung saan doon itinapon ang maruming tubig.
4. Pokus sa Tagatanggap
Pinaglalaanan ng kilos ang paksa ng pangungusap. Ang mga panlaping
ginagamit sa pokus na tagatanggap ay i-, ipang-, -ipag-.
Halimbawa:
Ipagluto mo si Kezziah ng pinakbet.
5. Pokus sa Gamit/Instrumento
Kapag ang kasangkapan o bagay na ginagamit upang maisagawa ang
kilos ng pandiwa ang paksa ng pangungusap. Ang panlaping ipang- ang
ginagamit sa pokus na ito.
Telefax No. 086-214-4221
Halimbawa:
Ipanggupit mo ang gunting.
Ang instrumentong ginamit ay ang salitang “gunting” na siyang

ginamit upang maisagawa ang kilos.
6. Pokus sa Sanhi
Kung ang paksa ay nagpapahayag ng dahilan o sanhi ng kilos. Ang mga
panlaping ginagamit ay i-, ika-, ikapang-.
Halimbawa:
Ikinapayat niya ang pagkakasakit.
7. Pokus sa Direksiyon. Kung ang paksa ay nagsasaad ng direksiyon ng kilos

ng pandiwa. Ang panlaping ginagamit sa pokus na ito ay –an, -in, -han.
Halimbawa:
Pinuntahan nila ang Baguio.
Ipinupukos ng pandiwang “pinuntahan” ang lugar na kanialng

patututnguhan.
Telefax No. 086-214-4221
5. PANG - URI
Ito ay mga salitang naglalarawan o nagbibigay ng katangian at bilang sa
pangalan at panghalip.
 Uri ng Pang - uri

a. Pang-uring Panlarawan - Ito ay mga salitang naglalarawan sa pangalan
at panghalip.
Halimbawa:
Masalapi ang kayang lolo.
Kulay morena ang kutis niya.
Ang Pilipinas ay maraming mapang-akit na tanawin.
Ang mga salitang may salungguhit ay nagsisilbing naglalarawan sa
b. Pang-uring Pamilang - Mga salitang nagpapahayag ng dami, bilang o

halaga ng pangalan at panghalip.
Halimbawa:
Isa siya sa mga nasawi sa nakaraang bagyo.
Umakyat siya sa ikalimang palapag.
Walong taong gulang na ako.

Telefax No. 086-214-4221
 Antas ng Pang-uri
Pahambing
Lantay Di-magkatulad Pasukdol
Magkatulad
Palamang Pasahol
pangit kasing-pangit higit na pangit di-gaanong pangit pinakapangit
di-masyadong ubod ng
maganda singganda mas maganda
maganda ganda
magkasing- lalong
mabango di-gasinong mabango tunay
bango mabango
a. Lantay - naglalarawan lamang ng isa o payak na pangngalan o

panghalip.
Halimbawa:
Palangiti ang nobya ni Jay.
b. Pahambing - Ito ay ginagamit sa pagtutulad ng dalawang pangngalan

o panghalip.
Telefax No. 086-214-4221
Magkatulad
Ito ang paghahambing kung patas sa katangian ang pinagtutulad.

Ginagamitan ito ng mga unlapi tulad ng ga-, sing-/kasing-, magsing-
/magkasing-.
Di-magkatulad
Ito ang paghahambing kung nagbibigay ito ng diwa ng

pagkakait, pagtanggi o pagsalungat.
 Palamang - may higit na positibong katangian ang inihahambing sa bagay na

pinaghahambing. Gumagamit ng higit, lalo, mas, di-hamak at iba pa.
 Pasahol - may hugit na negatibong katangian ang pinaghahambingan
Gumagamit ng di-gaano, di-gasino, di-masyado at iba pa.
c. Pasukdol
Ito ang pinakadulong digri ng kaantasan. Ito ay maaaring positibo o negatibo.

Ang paglalarawan ay masidhi kung kaya maaaring gumagamit ng mga katagang sobra,
ubod, tunay, talaga, saksakan, hari ng ___, at kung minsa'y pag-uulit ng pang-uri.
6. PANG - ABAY
Ang mga pang-abay ay mga salitang naglalarawan o nagbibigay turing sa

pandiwa,pang-uri at kapwa pang-abay.
 Uri ng Pang - abay

a. Pamaraan. Ito ay mga pang-abay na nagsasaad kung paano ginawa
ang kilos.
Telefax No. 086-214-4221
Halimbawa:
Dahan-dahan lumakad ang bata.
Ang salitang dahan-dahan ay nagsasaad kung pano ginawa ng

bata ang kanyang pagkilos.
b. Panlunan - Ito ay salitang nagsasaad ng lugar na pinangyarihan ng

kilos at sumasagot sa tanong na saan.
Halimbawa:
Kami ay pumunta sa ospital.
Magbabasa kami sa silid-aklatan mamaya.
Sa mga salitang may salungguhit pipakita dito kung saan nangyari ang
kilos o naganap ang kilos.
c. Pamanahon - Ito ay nagsasaad ng panahon. Sumasagot ito sa tanong

sa kailan.
Hallimbawa:
Araw-araw akong pumapasok sa paaralan.
Ang salitang araw-araw ay tumutukoy ito sa panahon na kung saan malalaman

natin kung kalian magaganap ang kilos.
d. Panang-ayon - Ito ay nagsasaad ng pagpayag o pagsang-ayon.
Halimbawa:
Totoong mahirap mabuhay sa Pilipinas ngayon.

Telefax No. 086-214-4221
Sa halimbawa na ito ay pinapakita ng pagsang-ayon sa isang paksang pinag-

usapan.
e. Pananggi - Ito ay nagsasaad ng pagtanggi o di-pagpayag at di

pagsang-ayon.
Halibawa:
Si Allan ay hindi makakaalis ngayon.
Dito pinapakita ang pagtanggi mo sa inyong pinag-usapan.Halimbawa ng salita na

ito ay ayaw at iba pa.
f. Pamitagan - Ito ay nagpapahayag ng paggalang.
Halimbawa:
Uuwi na po ako.
Ito yong mga salita na ginagamit sa paggalang na kausap mo na tao.Dito sa

halimbawa ay pinapakita ang pag respeto at paggalang mo.Halimbawa sa mga ito ay
po at opo.
g. Pang-agam.Ito ay nagsasaad ng pag-aalinlangan o kawalan ng

katiyakan.
Halimbawa:
Baka umulan na naman.
Pinapakita sa halimbawa na ito ang paghula o pagbibigay agam mo kung ano ang
mangyayari bukas.Halimbawa nito ay sa tingin ko at sa palagay ko.
Telefax No. 086-214-4221
h. Panggano - Ito ay nagsasaad ng dami at sukat.
Halimbawa:
Katamtamang magdisiplina ang aking mga magulang.
7. PANG - UGNAY
Ang Pang-ugnay ay mga salitang nagpapakita ng relasyon ng dalawang
yunit sa pangungusap, maaaring salita, dalawang parirala o ng dalawang
sugnay.
 Uri ng Pang - ugnay

a. Pang-angkop
Ito ang mga katagang nag-uugnay sa panuring at salitang
tinuturingan. Ang Halimbawa ng pang-angkop ay ang –ng, na at –g.
1. Ang –ng ay kinakabit sa salitang nagtatapos sa patinig.
Halimbawa:
Matalinong mag-aaral
Pusong mammon
2. Ang -na ay ginagamit sa pagitan ng salitang pinag-ugnay, ang mga salita

ay nagtatapos sa katinig maliban sa n.
Halimbawa:
wagas na kagandahan
Telefax No. 086-214-4221
suwail na anak
3. Ang –g ay ikinakabit sa salitang nagtatapos sa katinig na n.
Halimbawa:
Bayang Pilipinas
kalayaang nakamit
b. Pang-ukol
Ito ay kataga na nagpapakita ng pag-uugnay ng salita sa iba pang
salita.
Ito ay ang mga sumusunod:
sa ayon kay/sa para kay/sa
ng laban kay/sa ukol kay/sa
ni/nina tungkol kay /sa hinggil kay/sa
Halimbawa:
Ang gantimpalang pera ay ukol kay Maria.
Para kay Juan ang pagkaing ito.
Hinggil kay Enrico ang kanilang problema.
c. Pangatnig
Ito ay katagang ginagamit sa pag-uugnay ng dalawang salita,
parilala o kaisipan.
Telefax No. 086-214-4221
at kapag kasi samakatuwid
o upang ngunit samantala
na kaya habang sana
Halimbawa:
Si Jennylyn ay mahilig kumain ng prutas at gulay.
Gusto ko sanang sumama sa Tagaytay sa Lunes ngunit may klase ako

sa araw na iyon.
d. Mga Pananda
Nagsisilbing tanda ng gamit ng isang salita sa loob ng pangungusap.
Ang mga sumusunod sa ibaba ang mga panandang madalas na ginagamit sa

pangungusap:
 Pantukoy sa pantanging ngalan ng tao (halimbawa:si/sina)
Ang si ay ginagamit sa isahan at ang sina ay para sa dalawahan o maramihan.
Halimbawa:
Si Andrei ang may kasalanan.
Sina nanay at tatay ang nagdisenyo ng aming bahay.
 Pantukoy sa iba pang uri ng pangngalan (halimbawa: ang/ang mga)

Ang panandang ang at ang mga ay ginagamit sa pantukoy ng simuno o
pangngalan sa pangungusap.
Halimbawa:
Naghanda sa pista ang pamiya Mercado.
Telefax No. 086-214-4221
Ang mga bata ay naglalaro sa kalsada.
e. Pangawing na ay
Ipinapakita nito ang kabalikang ayos ng pangungusap at
pinagkakawing nito ang panaguri at paksa.
Halimbawa:
Ako ay Pilipino.
Sina Amber at Ana ay magkaibigan.
G. ANG PAGLALAPI
Ang paglalapi ay tumutukoy sa pagbuo ng salita sa pamamagitan ng panlapi at

salitang-ugat. Ang isang salitang-ugat nagkakaroon ng iba't ibang anyo at kahulugan sa
pamamagitan ng iba't ibang panlapi.
Halimbawa:
Panlapi + Salitang-ugat = Salitang maylapi
um- + asa = umasa
-in- + basa = binasa
-han + basa = basahan
 Uri ng Panlapi
a. Unlapi
Ito ay ikinakabit sa unahan ng salitang-ugat gaya ng makikita sa mga
sumusunod na halimbawa.
Telefax No. 086-214-4221
um- + apoy - umapoy
mag- + basa - magbasa
i- + sulat - isulat
b. Gitlapi
Ito ay isinisingit sa pagitan ng unang katinig at sa sunod nitong patining.
Nagagamit lamang ang gitlapi kung ang salitang-ugat ay nagsisimula sa
katinig.
-um- + basa - bumasa
-um- + pasa - pumasa
-um- + pusta - pumusta
-in- + sulat - sinulat
c. Hulapi
Ito ay ikinakabit sa hulihan ng salitang-ugat.
Halimbawa:
gulat + -in - sulatin
gupit + - an - gupitan
Takbo + -hin - takbuhin
Una + -han – unahan

Telefax No. 086-214-4221
 Paraan ng Paglalapi
a. Pag-uunlapi - pagkakabit ng panlapi sa unanhan ng salitang-ugat.
Halimbawa: mag + saya - magsaya
b. Paggigitlapi - pagkakabit ng panlapi sa gitnang bahagi ng salitang-ugat.
Halimbawa: -um- + gawa - gumawa
c. Paghuhulapi - pagkakabit ng panlapi sa huling bahagi ng salitang-ugat.
Halimbawa: halaman + -an - halamanan
d. Kabilaan - pagkakabit ng mga panlapi sa magkabilang bahagi ng salitang-

ugat.
Halimabawa: pa- + laro + -an - palaruan
e. Laguhan - pagkakabit ng mga panlaping sa unahan, gitna at hulihan.
Halimbawa: pag- + sikap + -um- + -an - pagsumikapan
f. Pag-uunlapi at paggigitlapi - pakakabit ng unlapi at gitlapi sa salitang-ugat.
Halimbawa: mag- + -um- + sikap - magsumikap
g. Paggigitlapi at paghuhulapi - pagkakabit ng gitlapi at hulapi sa salitang-

ugat.
Halimbawa: tabas + -in- + an - tinabasan

Telefax No. 086-214-4221
H. URI NG PAGBABAGONG MORPOPONEMIKO

1. Asimilasyon (Ganap at Parsyal) - naaasimila ng kasunod na katinig ang
sinusundang katining kaya maaring mabago ang anyo ng morpema. Ang
pang, mang at sing ay nagiging pan, man at sin kapag sinusundan ito ng
mga ponemang /d, l, r, s, t/ tulad ng sa pantakot. Nagiging pam at mam at
sim naman ang pang, mang at sing kapag sinusundan ito ng mga
ponemang /p, b/ gaya ng pambansa.
[ pam- ] / p, b/ AG AP
[ pam - ] + Patay Pampatay Pamatay
[ pam - ] + Pala Pampala Pamala
[ pam - ] + Botika Pambotika
[ pam - ] + Bili Pambili Pamili
[ pam - ] + blusa pamblusa
[ pan- ] / d, l, r, s, t / AG AP
[ pan-] + Dilis Pandilis Panilis
[ pan-] + Lilip Panlilip Panilip
[ pan-] + Salmo Pansalmo Panalmo
[ pan-] + ritmo panritmo
2. Pagkakaltas - pagkawala ng huling patinig ng salitang-ugat sa

paghuhulapi dito.
Halimbawa: takip + -an - takipan > takpan
Mapapansing ang salitang – ugat na takip ay kapag hunulapian ay

nagiging takipan at inilapat na ang pagkakaltas ay makakabuo ng salitang
takpan.
Telefax No. 086-214-4221
3. Pagpapalit - may mga ponemang nababago o napapalitan sa pagbuo ng

salita.
Halimbawa:
/d/ - /r/ - ma- + dunong - madunong > marunong
/h/ - /n/ - tawa + han - tawahan > tawanan
4. Metatesis - kapag ang salitang ugat ay nagsisimula sa mga ponemang /l/

o /y/ at ginigitlapian ng -in-, ang /l/ o /y/ at ang /n/ ng gitlapi ay
nagkakapalit ng posisyon.
Halimbawa:
-in- + lakad - nilakad
-in- + yaya - niyaya
5. Paglilipat-diin - may mga salitang nagbabago ng diin kapag nilalapian.

Maaaring malipat ng isa o dalawang pantig patungong hulihan ang diin o
kaya'y malipat ng isang pantig patungong unahan ng salita.
Halimbawa:
ka- + sama + han - kasamahan
6. Pagsusudlong - pagkakabit o pagdaragdag ng isa pang morpema sa

hulapi ng salita.
Halimabawa:
totoo + -han + -in - totoohanin
Paalala + -han -an - paalalahanan

Telefax No. 086-214-4221
7. Pag-aangkop - pinagsama ang dalawang salita para makabuo ng isang

salita na may nakakaltas na morpema para mapaikli ang anyo ng bagong
salita.
Halimbawa:
hintay + ka - teka
Wikain + mo - kamo
8. Kumbinasyong pagkakaltas at pagpapalit
Halimabawa:
halikan > halkan > hagkan
9. Kumbinasyong pagkakaltas at paglilipat
Halimbawa:
taniman > tanman > tamnan
SANGGUNIAN
 Makabagong Balarilang Filipino nina Alfonso O. Santiago at Norma G. Tiangco,

Ikatlong Edisyon 1991
 Sining ng Komunikasyon sa Akademikong Filipino nina Jose A. Arrogante,
Lakandupil C. Garcia, Myrna A. Torreliza at Angelica H. Ballena
 Panimulang Linggwistika ni Alfonso O. Santiago

Ang Morpolohiya 2

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ang Morpolohiya 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Republic of the Philippines

Surigao del Sur State University

Ang morpolohiya ay isang bahagi ng linggwistika na nagsusuri sa kahalagahan

Galing ang salitang morpema sa katagang morpheme sa ingles na kinuha

1. Malayang Morpema (Free Morpheme) – tumutukoy ito sa mga salitang

Takbo Awit Unan Tubig Balde ulan

. (Lahat ng ito’y pawang salitang-ugat)

2. Di – Malayang Morpema (Bound Morpheme) – tinatawag ding morpemang

Unlaping mag + salitang – ugat = magtabas

Gitlaping um + salitang – ugat = tumabas

Hulaping in + salitang – ugat = tabasin

Makikita natin dito ang pagbabagong anyo at ibang kahulugan ng salitang

3. Leksikal na Morpema – ito ang mga pagkakataon na pinagsasama ang mga

Bagong morpema: malikhain

4. Gramatikal na Morpema – tulad ng mga salita, inaayos ayong sa

5. Infleksyonal na Morpema – maliwanag sa aklat nila Franklin at Rodman

morpema kung saan sila nakakabit. Ang mga sumusunod ay paglalarawan ng

Sa lahat ng kayarian ng pangungusap sa itaas, mapapansing walang

6. Derivasyonal na Morpema – nagkakaroon ng morpemang derivasyonal

Iba pang halimbawa: kapon (castrated)

a. Kapon = pang uri

1. Morpemang Ponema /a/ at /o/ - kung nagbabago ang kahulugan (kasarian)

Gobernador – Gobernadora Konsehal – Konsehala

Mapapansin sa mga halimbawa na nagkaroon ng ibang kahulugan ang

Indak ganda buti sayaw sipag

Morpemang Kahulugan Salitang – Bagong

ma- Pagkakaroon ng katangiang taglay ng Bait mabait

Ang panlaping [ -an ] sa posisyong pinal na nagtataglay ng

aklat ay nakabuo ng salitang aklatan na ibig sabihin ay lugar na

4. Morpemang Kataga – ang morpemang kataga ay karaniwang binubuo ng

ay si ng ang sina mga

Sa pang linggwistikang pag – aaral, ang allomorph ay tumutukoy sa

[ pang-], [ pam- ], [ pan- ]

May sariling distribusyon ang bawat alomorp. Ang alomorp na [ pang- ] ay

Tala: AP = Asimilasyong Parsyal AG = Asimilasyong Ganap

Ina Bata Ganda Sulat kama

Sa pagkakapit ng ibat ibang uri ng panlapi sa isang salitang – ugat, nakakabubuo ng

ma- + tubig = matubig (maraming tubig)

pa- + tubig = patubig (padaloy ng tubig)

tubig + -an = tubigan (lagyan ng tubig)

tubig + -in = tubigin(pinarusahan sa tubig)

a. Pag – uulit na Ganap

Salitang- Ugat Pag-uulit

b. Pag –uulit na Parsyal o di – Ganap

Salitang – ugat Pag – uulit

c. Magkahalong Parsyal at Ganap

Salitang – ugat Pag – uulit

Isa pang paraan ng pagbuo ng salita ay pagsama-sama ng dalawang

Asal - hayop Kulay – dugo

Sa mga halimbawang ito ang taglay na kahulugan ng dalawang salitang

Sa uring ito, ang dalawang salitang pinagtatambal ay nabubuo ng ikatlong

Ito ay mga pasalitang simbolong ang tinutukoy ay ngalan ng tao, hayop,

Pangalan ng Tao: Manolo, Pilipino. Amerikano, Andres

Pangalan ng Hayop: aso, tandang, pusa, baboy, kalabaw

Pangalan ng Bagay: aklat, pagkain, laruan, lapis, bag

Pangalan ng Pook: Pilipinas, San Roque, Tandag, Tago

Pangalan ng Pangyayari: Ikalawang Digmaang Pandaigdig, Martial Law

Dalawang Klasipikasyon ng Pangngalan

1. Batay sa kung ang pangngalan ay may diwang panlahat o hindi panlahat.

a. Pangngalang Tanging Ngalan ng Tao

Pedrito Melissa Marilou Rita

b. Pangngalang Tanging Ngalan ng hayop

Tagpi Spot Muning Brownie

c. Panggalang Tanging Ngalan ng Bagay