ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΑ

ΜΑΘΗΜΑ / ΤΑΞΗ : ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ / Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ

26-10-19

ΚΕΙΜΕΝΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ

Αριστοτέλης, Μετὰ τὰ φυσικά Α 2, 982b12-28

Διὰ γὰρ τὸ θαυμάζειν οἱ ἄνθρωποι καὶ νῦν καὶ τὸ πρῶτον ἤρξαντο

φιλοσοφεῖν, ἐξ ἀρχῆς μὲν τὰ πρόχειρα τῶν ἀτόπων θαυμάσαντες, εἶτα
κατὰ μικρὸν οὕτω προϊόντες καὶ περὶ τῶν μειζόνων διαπορήσαντες, οἷον
περί τε τῶν τῆς σελήνης παθημάτων καὶ τῶν περὶ τὸν ἥλιον καὶ τὰ ἄστρα
καὶ περὶ τῆς τοῦ παντὸς γενέσεως.

Ὁ δ’ ἀπορῶν καὶ θαυμάζων οἴεται ἀγνοεῖν (διὸ καὶ ὁ φιλόμυθος

φιλόσοφός πώς ἐστιν· ὁ γὰρ μῦθος σύγκειται ἐκ θαυμασίων)· ὥστ’ εἴπερ
διὰ τὸ φεύγειν τὴν ἄγνοιαν ἐφιλοσόφησαν, φανερὸν ὅτι διὰ τὸ εἰδέναι τὸ
ἐπίστασθαι ἐδίωκον καὶ οὐ χρήσεώς τινος ἕνεκεν.

Μαρτυρεῖ δὲ αὐτὸ τὸ συμβεβηκός· σχεδὸν γὰρ πάντων ὑπαρχόντων τῶν

ἀναγκαίων καὶ τῶν πρὸς ρᾳστώνην καὶ διαγωγὴν ἡ τοιαύτη φρόνησις
ἤρξατο ζητεῖσθαι.

Δῆλον οὖν ὡς δι’ οὐδεμίαν αὐτὴν ζητοῦμεν χρείαν ἑτέραν, ἀλλ’ ὥσπερ
ἄνθρωπος, φαμέν, ἐλεύθερος ὁ αὑτοῦ ἕνεκα καὶ μὴ ἄλλου ὤν, οὕτω καὶ
αὐτὴν ὡς μόνην οὖσαν ἐλευθέραν τῶν ἐπιστημῶν· μόνη γὰρ αὕτη αὑτῆς
ἕνεκέν ἐστιν.

ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ

1α.Να γράψετε στο τετράδιό σας τον αριθμό που αντιστοιχεί σε κάθε μία
από τις παρακάτω περιόδους λόγου και δίπλα σε αυτόν τη λέξη «Σωστό»,
αν είναι σωστή, ή τη λέξη «Λάθος», αν είναι λανθασμένη, με βάση το
αρχαίο κείμενο

(μονάδες 5)

1.Η έκπληξη, η απορία και ο θαυμασμός για τον κόσμο που μας
περιβάλλει είναι το αρχικό έναυσμα για τη φιλοσοφία.
2. Ο Αριστοτέλης επισημαίνει πως χάρη στην έκπληξη και στον
θαυμασμό τους συνειδητοποίησαν την ουσιαστική άγνοιά τους για τα
ζητήματα αυτά.

3.Διαπιστώνει πως και οι μύθοι συντίθενται από γεγονότα που

προκαλούν έκπληξη και θαυμασμό

4.Κατά τον Αριστοτέλη, οι άνθρωποι επιδιώκουν τη βαθύτερη γνώση της

πραγματικότητας επειδή αυτή έχει κάποια χρηστικότητα.

5.Φέρνει ως απόδειξη την εμπειρική παρατήρηση πως οι άνθρωποι

φιλοσόφησαν μόνο όταν εξασφάλισαν χρόνο που μπορούσαν ελεύθερα
να διαθέσουν για τη χαλάρωση και την απόλαυσή τους.

1β. Για κάθε μία από τις παραπάνω απαντήσεις να γράψε τε στο τετράδιό
σας το κομμάτι του αρχαίου κειμένου που την επιβεβαιώνει. (μονάδες 5)

2α.Διὰ γὰρ τὸ θαυμάζειν….. τοῦ παντὸς γενέσεως. Ποιος λόγος ώθησε

τους ανθρώπους να ναφιλοσοφήσουν αρχικά; (5)

β. Να σχολιάσετε τη χρήση της φράσης καὶ νῦν καὶ τὸ πρῶτον. (5)

(μονάδες 10)

3. Ο Αριστοτέλης θεωρεί τη φιλοσοφία ὡς μόνην οὖσαν ἐλευθέραν τῶν

ἐπιστημῶν. Ποια έννοια δίνει στο επίθετο ἐλευθέρα; Με ποια αναλογία
υποστηρίζει την άποψή του ;

(μονάδες 10)

4. Να χαρακτηρίστε καθεμιά από τις φράσεις ως «σωστή»ή«λανθασμένη».

.1 Οι λογοτεχνικές ικανότητες του Πλάτωνα αποτυπώνονται στον

«Πρωταγόρα».

2.Κατά το πρώτο ταξίδι του στη Σικελία ο Πλάτωνας ήρθε σε επαφή με

τον Πυθαγορισμό και τον εξέχοντα εκπρόσωπό του, τον Αρχύτα τον
Ταραντίνο.
3.Στον διάλογο «Πρωταγόρας» ο Σωκράτης δείχνει να σέβεται
περισσότερο τον σοφιστή Πρωταγόρα από τον Γοργία.

4. Ο Πρωταγόρας είναι γελοιογραφικά σχεδιασμένος από τον Πλάτωνα.

5.Οι μέθοδοι των σοφιστών είναι ο μύθος, η διαλεκτική και ο σχολιασμός

ποιητικών κειμένων.

(μονάδες 10)

5.Να αντιστοιχήσετε καθεμιά αρχαία ελληνική λέξη της στηλης Α με την

ετυμολογικά συγγενή της στήλης Β (Στη στήλη Β περισσεύουν δυο λέξεις)

Α Β
ἤρξαντο ετυμολογία
προϊόντες χρώμα
εἰδέναι πάροδος
χρείαν εισιτήριο
ἐστιν χρησμός
ιστορια
καθεστώς
αρχείο

(μονάδες 10)

6.Ποια είναι η γνώμη του Καλλικλή για την φιλοσοφία; Σε ποια σημεία
προσεγγίζει και σε ποια διαφοροποιείται από τις θέσεις του Αριστοτέλη;

ΚΑΛΛΙΚΛΗΣ: Η φιλοσοφία, Σωκράτη, έχει τη χάρη της, αν ασχοληθείς

μαζί της με μέτρο στα νιάτα σου. Ακόμη κι αν είναι κανείς πολύ
προικισμένος, εφόσον συνεχίσει να φιλοσοφεί και στην ωριμότητά του,
αναγκαστικά θα αποξενωθεί από όλα όσα πρέπει να γνωρίζει προκειμένου
να γίνει ένας ολοκληρωμένος άνθρωπος. [...]Με τη φιλοσοφία είναι ωραίο να
ασχολείται για μορφωτικούς λόγους και δεν είναι άπρεπο να φιλοσοφεί
κανείς όσο είναι νεαρός. Όταν όμως μεγαλώσει και φιλοσοφεί ακόμη, τότε η
περίπτωση είναι για γέλια και εγώ τουλάχιστον νιώθω για όσους
φιλοσοφούν ό,τι νιώθω για όσους δυσκολεύονται να μιλήσουν και παίζουν
σαν μικρά παιδιά .Τον νέο που δε φιλοσοφεί τον θεωρώ ανελεύθερο
άνθρωπο, που δεν είναι άξιος για τίποτα ωραίο και μεγάλο. Όταν όμως τον
δω ηλικιωμένο να φιλοσοφεί και να μη σταματάει, μου φαίνεται πια,
Σωκράτη, ότι ο άνθρωπος αυτός πρέπει να φάει ξύλο [...] δεν αξίζει να
λέγεται άντρας, όταν φεύγει από το κέντρο της πόλης και από τις
συγκεντρώσεις, όπου [...] οι άντρες διαπρέπουν, και βουλιάζει για την
υπόλοιπη ζωή του σε μια γωνιά ψελλίζοντας με τρεις τέσσερις νεαρούς".

(μονάδες 10)

(Πλάτων, Γοργίας 484c-486a)

ΑΔΙΔΑΚΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Λυσίας, Κατά Ἐρατοσθένους, 89-91

Ο τύραννος Ερατοσθένης θανάτωσε τον αδερφό του Λυσία Πολέμαρχο, ενώ ο Λυσίας
διέφυγε στα Μέγαρα, χάνοντας μεγάλο μέρος από την περιουσία του. Ο Λυσίας, μόλις
επέστρεψε στην Αθήνα το 403 π.Χ., παρουσιάστηκε στο δικαστήριο ως κατήγορος του
Ερατοσθένη, του φονιά του αδελφού του. Ο λόγος Κατά Ερατοσθένους είναι ο μόνος
που εκφωνήθηκε από τον ίδιο το ρήτορα στο δικαστήριο. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα
ο Λυσίας προσπαθεί να μεταπείσει τους δικαστές που σκόπευαν να ψηφίσουν για την
αθώωσή του.

Καί μέν δή πολλῷ ῥᾷον ἡγοῦμαι εἶναι ὑπέρ ὧν ὑμεῖς ἐπάσχετε ἀντειπεῖν
ἤ ὑπέρ ὧν οὗτοι πεποιήκασιν ἀπολογήσασθαι. Καίτοι λέγουσιν ὡς
Ἐρατοσθένει ἐλάχιστα τῶν τριάκοντα κακά εἴργασται καί διά τοῦτο αὐτόν
ἀξιοῦσι σωθῆναι· ὅτι δέ τῶν ἄλλων Ἑλλήνων πλεῖστα εἰς ὑμᾶς
ἐξημάρτηκεν, οὐκ οἴονται χρῆναι αὐτόν ἀπολέσθαι. Ὑμεῖς δέ δείξετε
ἥντινα γνώμην ἔχετε περί τῶν πραγμάτων. Εἰ μέν γάρ τούτου
καταψηφιεῖσθε, δῆλοι ἔσεσθε ὀργιζόμενοι τοῖς πεπραγμένοις· εἰ δέ
ἀποψηφιεῖσθε, ὀφθήσεσθε τῶν αὐτῶν ἔργων ἐπιθυμηταί τούτοις ὄντες,
καί οὐχ ἕξετε λέγειν ὅτι τά ὑπό τῶν τριάκοντα προσταχθέντα ἐποιεῖτε·
νυνί μέν γάρ οὐδείς ὑμᾶς ἀναγκάζει παρά τήν ὑμετέραν γνώμην
ἀποψηφίζεσθαι .

ἐξαμαρτάνω εἰς τινά = διαπράττω αδικία σε κάποιον, βλάπτω κάποιον

δῆλος εἰμί = φαίνομαι νυνί = τώρα δα, εχω+ τελ.απαρ.= μπορώ να

Γ1. Να μεταφράσετε αποσπασμα «Καί μέν δή πολλῷ ῥᾷον…. περί τῶν

πραγμάτων.»

Mονάδες: 10
Γ1β.Με ποιο επιχείρημα επιχειρεί ο Λυσιας να πείσει τους δικαστες να
μην ψηφισουν για την αθώωση του Ερατοσθένη;

Mονάδες: 10

Γ2. Για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις του κειμένου να γράψετε τον
τύπο που σας ζητείται:

πολλῷ: δοτική πληθυντικού στο θηλυκό γένος

κακὰ: επίρρημα υπερθετικού βαθμού

τοῦτο: αιτιατική ενικού στο θηλυκό γένος

ἥντινα: : δοτική πληθυντικού στο θηλυκό γένος

γνώμην: γενική και δοτική πληθυντικού

ἀντειπεῖν: γ΄ πληθυντικό οριστικής του ίδιου χρόνου στην ίδια φωνή

ἐξημάρτηκεν: απαρέμφατο κ αορίστου β΄ στην ίδια φωνή

ἕξετε: β’ ενικό προστακτικής αορίστου

ὄντες: β΄ πληθυντικό προστακτικής του ίδιου χρόνου

προσταχθέντα: γ’ ενικό προστακτικής ίδιου χρόνου και φωνής

(Mονάδες: 10)

Γ3.α) Να χαρακτηριστούν συντακτικά οι παρακάτω όροι και να αναφέρετε

ποιον όρο προσδιορίζουν: ἀντειπεῖν, Ἐρατοσθένει, αὐτόν, ἐπιθυμηταί,
τὴν ὑμετέραν,τοῖς πεπραγμένοις

(Μονάδες 6)

β) «Ὑμεῖς δέ δείξετε ἥντινα γνώμην ἔχετε περί τῶν πραγμάτων»: Να

βρείτε τη δευτερεύουσα που υπάρχει στην παραπάνω περίοδο και να την
αναγνωρίσετε πλήρως συντακτικά (είδος, εισαγωγή, εκφορά, συντακτικός
ρόλος).

(Μονάδες 4)