Kasunod ng pagpatay kay Heneral Antonio Luna, ang tungkulin na dakipin ang mga

sundalong tapat kay Luna sa Philippine Army ay nahulog kay Heneral Gregorio "Goyo" del
Pilar, isang batang heneral at paborito ni Pangulong Emilio Aguinaldo. Sa loob ng limang
buwang pahinga mula sa labanan, si del Pilar at ang kanyang yunit, kasama ang kanyang
nakakatandang kapatid na si Julian at ang kanyang matalik na kaibigan na si Vicente Enriquez,
ay nadakip si Angel Bernal, ang nakababatang kapatid ng dating aides-de-camp ni Luna na sina
Manuel at José. Di-nagtagal ay nahanap nila si Manuel na nagtago sa tahanan ng negosyante na
si Don Mariano Nable José at pahirapang pinilit na sumali sa mga tauhan ng militar ni del Pilar.
Nang tumanggi si Manuel, pinapatay nila ito. Samantala, si Joven Hernando, na nagtatrabaho
ngayon para sa kanyang tiyuhin, ay itinalaga upang maging litratista ni del Pilar.

Habang nagpapahinga ang mga sundalo ng Pilipinas at ang mga puwersa ng Amerika ay
naghahanda para sa pangalawang pag-atake, si Heneral José Alejandrino, isang kaalyado ni Luna
na naligtas mula sa paglilitis, ay nakipagpulong kay Apolinario Mabini, na nagbitiw mula sa
pagiging kasapi ng gabinete ni Aguinaldo pagkatapos ng pagkamatay ni Luna. Hihiling ni
Mabini kay Alejandrino na malaman ang totoong sanhi ng pagkamatay ni Luna. Samantala, si
Aguinaldo naman ay pinuntahan si del Pilar sa Bulacan at itinaaas ang ranggo nito sa pagiging
Major-General ng Pangasinan, habang si del Pilar ay nagsisimulang ligawan si Remedios, ang
mailap na anak na si Don Mariano. Sa panahong ito, nakilala ni Aguinaldo si Mabini at inalok sa
kanya ang pwesto ng Chief Justice, na tinanggap naman ni Mabini ng may pagdadalawang-isip.

Naglakbay si Alejandrino sa Maynila upang makipag-usap kay General Elwell Otis at

General Arthur MacArthur Jr., na tumanggi sa kanyang panukala. Di-nagtagal, ang paglusob ng
mga Amerikano ay nagpatuloy at ang panig ng Pilipino ay nabigla at hindi nakapaghanda sa
labanan. Inutusan ni Aguinaldo ang pwersa ni Heneral del Pilar sa Pozorrubio upang
makipagkita kay Heneral Manuel Tinio at mag-ayos ng isang puwersa ng mga sundalo para
makipaglaban. Gayunpaman, ang pagkatalo ni Tinio sa mga Amerikano ay nagbunsod upang
mapilitan sila Aguinaldo na umatras pa sa hilaga. Ang marubdob na pagmartsa ni Aguinaldo at
kanyang pamilya sa pamamagitan ng kanluraning bulubunduking lupain ng Cordilleras, araw-
araw na pag-atake ng Amerikano at patuloy na pag-igting sa pagitan ng mga sundalo na dating
mga kaalyado ni Luna, ay nagpahina sa kanilang pwersa laban sa mga puwersang Amerikano na
umaatake sa kanilang likuran na kinalaunan ay nadakip ang ina ni Aguinaldo at anak.

Nang dumating ang grupo sa Pasong Tirad, dito nakaisisp si Heneral Goyo ng isang
pagkaantala na diskarte upang mabigyan ng oras si Aguinaldo upang makatakas. Kasama ang
dating Luna Sharpshooter Lieutenant García, sila ay naghukay ng mga pinatibay na mga
trintseras sa ruta ng bundok. Nang sumunod na araw, mabilis na nakuha ng mga Amerikano ang
isang bayan sa paanan ng bundok ngunit sa una ay hindi nagawang makaraan ng mga ito paakyat
ng bundok dahil sa pwersa ng mga Pilipinong sundalo. Ngunit sa tulong ng kanilang gabay na
Tingguian igorot, ang 500 o higit pang mga Amerikano, karamihan sa 33rd Volunteer Infantry

Bello, Mary Joyce Anne M. BSA 1-1

Regiment sa ilalim ni Major Peyton C. Marso, ay nakahanp ng lihim na landas na patungo sa
tuktok ng bundok, sa likuran ng mga trintreras, at buwagin ang pwersa ng mga Pilipino na
mabilis na nagapi ng mga Amerikano. Si Del Pilar, na kinasihan ng isang pangitain na
naiimpluwensyahan ng kanyang PTSD (post-traumatic syndrome disorder), ay nagpasya na
tapusin ang laban, ngunit nabaril at napatay ng isang Amerikanong sniper. Dahil dito, tuluyang
nabuwag ang kanyang hukbo at mabilis na sumuko ang mga natitirang sundalo, habang tumakas
si Aguinaldo. Tumakas din sina Joven at Kiko, anak ni Garcia, ngunit nahulog si Joven sa bangin
matapos ang isang engkwentro sa isang sundalong Amerikano. Ang mga Amerikano ay
hinubaran si del Pilar ng kanyang uniporme, kinuha ang mga gamit nito at inilibing sa Pasong
Tirad.

Si Aguinaldo naman ay nadakip ng mga Amerikano sa Palanan, Isabela noong Marso 23,
1901, na siyang nagpatapos sa giyera. Bilang isang bilanggo ng digmaan sa Palasyo ng
Malacañang, binisita siya ng kanyang dating aide-de-camp na si Manuel Quezon. Sumuko si
Quezon sa mga Amerikano sa mga utos ng mas nakatataas sa kanya na si Heneral Tomás
Mascardo, at binisita si Aguinaldo upang mapatunayan ang kanyang pagkadakip at konsulta
kung si Mascardo ay dapat sumuko. Sinabi ni Aguinaldo kay Quezon na ang pasya para kay
Mascardo na sumuko ay nasa kay Mascardo mismo.

Si Mabini naman ay nadakip ng mga Amerikano at ipinatapon sa Guam kung saan niya
isinulat ang kanyang sariling salaysay ng naganap na giyera na pinamagatang La Revolución
Filipina (The Philippine Revolution). Ang kanyang mga akda ay tumuturo sa kabiguan ni
Aguinaldo bilang isang hindi epektibong pinuno ng Pilipinas. Sa huli ay natanggap ni Remedios
ang isang liham mula kay del Pilar.