Panduan Perkhidmatan Berhenti Merokok PDF

01.
Layout 2/11/12 1:10 PM Page 1

01.Layout 2/11/12 1:10 PM Page 2
Bahagian Pembangunan Kesihatan Keluarga

Kementerian Kesihatan Malaysia
Julai 2011
01.Layout 2/11/12 1:10 PM Page 3
Kandungan
Senarai Penyumbang............................................................................. 4 - 8
Kata-Kata Aluan.....................................................................................9 - 10
Khidmat Berhenti Merokok.......................................................................11
Objektif.....................................................................................................11
Polisi Umum Perkhidmatan Berhenti Merokok........................................ 12
Carta Organisasi Khidmat Berhenti Merokok........................................... 13
Rekod dan Dokumentasi.......................................................................... 14
Senarai Kelengkapan dan Peralatan Berhenti Merokok........................ 14 - 15
Saringan Klien Khidmat Berhenti Merokok...........................................16 - 17
Prinsip Dalam Khidmat Berhenti Merokok (AAA, 5A, 5R).................... 18 - 19
Pengendalian Klien Khidmat Berhenti Merokok....................................20 - 24
Penilaian dan Pemantauan................................................................... 25 - 26
Definisi.................................................................................................... 26
Senarai Reten Khidmat Berhenti Merokok........................................... 27 - 32

01.Layout 2/11/12 1:10 PM Page 4
GARIS PANDUAN PERKHIDMATAN BERHENTI MEROKOK DI KLINIK KESIHATAN
SENARAI PENYUMBANG
1. Hj. Jamil Bin Sidek
Penolong Pegawai Perubatan
Jabatan Kesihatan Negeri Perlis
2. Pn Hamiza Binti Had

Jururawat Kesihatan
Kinik Kesihatan Kangar, Perlis
3. Dr. Latifah A. Rahman

Pegawai Epidemiologi NCD Negeri
Jabatan Kesihatan Negeri Kedah
4. Hj. Azizan bin Hanafiah

Jabatan Kesihatan Negeri Kedah
5. En Yusof B. Hashim
Pejabat Kesihatan Daerah Kuala Muda, Kedah
6. Dr. Azizah Ab Manan

Jabatan Kesihatan Negeri Pulau Pinang
7. Dr. Asmah Zainal Abidin

Jabatan Kesihatan Negeri Perak
8. Hj. Mohd Radzi Hashim

Jabatan Kesihatan Negeri Perak
9. Dr. Siti Nurbaya Binti Abdul Aziz

Pakar Perubatan Keluarga
Klinik Kesihatan Peringgit, Melaka
10. Dr. Jalil Bin Ishak

Klinik Kesihatan Peringgit, Melaka
11. En Rosman Bin Jonet

Jabatan Kesihatan Negeri Melaka

4 Kementerian Kesihatan Malaysia
01.Layout 2/11/12 1:10 PM Page 5
12. En Nordin Ibrahim

Jabatan Kesihatan Negeri Melaka
13. En Kamal Ashraf Bin Melak

Klinik Kesihatan Melaka Tengah, Melaka
14. Dr. Faridah Hj. Ali

Ketua Penolong Pengarah (Primer)
Jabatan Kesihatan Negeri Johor
15. Dr. Rohayah Binti Abdullah

Klinik Kesihatan Masai, Johor
16. En Abdul Rahman Bin Hashim

Jabatan Kesihatan Negeri Johor
17. Dr. Noor Azurah Wan Chik

Jabatan Kesihatan Negeri Pahang
18. En Abdul Wahab Bin Zain

Jabatan Kesihatan Negeri Pahang
19. Dr. Hashim Bin Abdullah

Jabatan Kesihatan Negeri Terengganu
20. Dr. Fatimah Muda

21. Dr. Azlin Binti Amat

Klinik Kesihatan Kuala Berang, Terengganu
22. Hj. Iberahim Osman

23. En Mustaffa Bin Embong


5
01.Layout 2/11/12 1:10 PM Page 6
24. Dr. Anees Abd.Hamid

Jabatan Kesihatan Negeri Kelantan
25. Dr. Zukri Bin Mat Ali

Klinik Kesihatan Ketereh Kota Bharu Kelantan
26. Dr. Noor Hashimah Abdullah

27. En. Bulkini Mohamed

Penolong Pegawai Perubatan (NCD)
28. En. Mazlan Hassan

Penolong Pegawai Perubatan (NCD)
29. Hj. Nik Mohd Azmi Bin Nik Hassan

30. Dr. Rohani Binti Mat Bah

Jabatan Kesihatan Negeri Sarawak
31. Dr. Juslina Binti Omar

Klinik Kesihatan Kota Sentosa, Kuching Sarawak
32. En Samasu Binti Johari

Jabatan Kesihatan Negeri Sarawak
33. Dr. Nelbon Giloi

Jabatan Kesihatan Negeri Sabah
34. Dr. Rumihati Binti Abd Hamid

Klinik Kesihatan Putatan, Sabah
35. En Asan Amat

Jabatan Kesihatan Negeri Sabah

01.Layout 2/11/12 1:10 PM Page 7
36. Dr. Misliza Ahmad

Jabatan Kesihatan WP Kuala Lumpur dan Putrajaya
37. Pn. Fauziah Binti Baharim

Jururawat Kesihatan
Jabatan Kesihatan WP Kuala Lumpur dan Putrajaya
38. Dr. Adam Firdaus Dahlan

Pegawai Perubatan
Klinik Kesihatan Ibu dan Anak Labuan
39. En. Norsham Jamal

Klinik Kesihatan Labuan
40. Dr Zarihah Mohd Zain

Ketua Penolong Pengarah Kanan
Bahagian Kawalan Penyakit KKM
41. Dr Sukhvinder Singh

Bahagian Kawalan Penyakit KKM
42. En. Munshi Abdullah

Ketua Penolong Pengarah
Bahagian Pendidikan Kesihatan KKM
43. Dr. Kamaliah Binti Mohamad Noh

Timbalan Pengarah
Cawangan Kesihatan Primer
Bahagian Pembangunan Kesihatan Keluarga, KKM
44. Dr. Fatanah Ismail

45. Dr. Aizuniza Abdullah

46. Pn Rosnani Binti Mohd Ghazali

Ketua Penolong Pengarah Kanan (Farmasi)
47. Pn Najwa Binti Ab. Hamdi

Ketua Penolong Pengarah (Farmasi)

7
01.Layout 2/11/12 1:10 PM Page 8
48. Dr. Netty Darwina Binti Mohd Dawam

49. En Mohd Zin Bin Ujang

Penyelia Penolong Pegawai Perubatan
50. En. Vijayaraj A/L Kanapathy

Penyelia Penolong Pegawai Perubatan
51. En Mohd Tarmily Mansor

Penolong Pegawai Perubatan Kanan
Bahagian Pembangunan Kesihatan Keluarga KKM
52. Pn Khadijah Binti Zakaria

Ketua Jururawat Kesihatan
Bahagian Pembangunan Kesihatan Keluarga KKM
53. Dr Ida Dalina Binti Noordin


01.Layout 2/11/12 1:10 PM Page 9
KATA-KATA ALUAN
Pengarah Pembangunan Kesihatan Keluarga

Assalamualaikum w.b.t,
Alhamdullilah, syukur ke hadrat Allah S.W.T kerana Bahagian Pembangunan Kesihatan Keluarga telah
berjaya menerbitkan Garis Panduan Perkhidmatan Berhenti Merokok di Klinik Kesihatan. Ia merupakan
satu penambahbaikan ke atas terbitan pertama yang telah dikeluarkan pada tahun 2006, melalui
beberapa mesyuarat dan bengkel yang telah diadakan.
Merokok merupakan salah satu punca kepada masalah kesihatan yang semakin serius di negara ini.
Merokok serta komplikasinya akan menimbulkan beban kepada perkhidmatan kesihatan negara di
samping menjejaskan kualiti hidup pesakit dan keluarga yang terlibat.
Produk tembakau khususnya rokok merupakan faktor risiko paling utama yang mengancam kesihatan
awam. Penggunaan tembakau khususnya merokok adalah jelas terbukti memudaratkan kehidupan
manusia dalam pelbagai aspek iaitu kesihatan, sosial, ekonomi dan alam sekitar. Menurut laporan
Pertubuhan Kesihatan Sedunia (WHO) seorang (1) bagi setiap dua (2) orang perokok seumur hidup
(life long smokers) akan mati akibat dari penyakit-penyakit serius berpunca dari rokok seperti
serangan sakit jantung, pelbagai jenis kanser (kanser paru-paru, kanser mulut, kanser tekak, kanser
perut, kanser pundi kencing dan lain-lain), penyakit pernafasan kronik (COPD) dan strok. Beban risiko
bagi kesemua kesan negatif ini adalah ditanggung bukan sahaja oleh perokok aktif tetapi juga golongan
perokok pasif.
Di Malaysia, bilangan perokok semakin bertambah di mana Tinjauan Kesihatan dan Mobiditi
Kebangsaan III pada tahun 2006 mendapati seramai 2.7 juta (21.5%) penduduk merokok. Global Youth
Tobacco Survey (GYTS) Malaysia pula yang menjalankan bancian pada tahun 2009 mendapati satu
daripada tiga remaja berusia antara umur 13 hingga 15 tahun pernah merokok di mana 22.8%
daripada mereka telah terjebak sebelum pun berusia 10 tahun. Bebanan rawatan penyakit-penyakit
berkaitan merokok menggunakan hampir 45% daripada peruntukan Kementerian Kesihatan seperti
yang ditunjukkan dalam kajian Study of Healthcare Cost for 3 Smoking Related Diseases.

9
01.Layout 2/11/12 1:10 PM Page 10
Klinik kesihatan merupakan fasiliti kesihatan yang memberi perkhidmatan kesihatan primer yang
komprehensif yang meliputi aspek pencegahan, promotif, kuratif dan rehabilitatif kepada semua klien
seawal mungkin iaitu pada pertemuan yang pertama. Oleh itu dengan adanya perkhidmatan berhenti
merokok di klinik kesihatan, orang ramai boleh mendapat perkhidmatan dari segi promosi kesihatan,
pencegahan merokok dan juga rawatan bagi mereka yang merokok.
Perkhidmatan Berhenti Merokok di klinik kesihatan dikendalikan oleh anggota terlatih yang terdiri dari
pakar perubatan keluarga, pegawai perubatan, pegawai farmasi, pegawai pemakanan dan juga anggota
paramedik. Buku garis panduan ini adalah sebagai panduan kepada semua anggota perubatan dan
kesihatan yang mengendalikan Perkhidmatan Berhenti Merokok ini. Garis panduan ini merangkumi
polisi operasi perkhidmatan ini di klinik kesihatan, proses pengendalian perkhidmatan, kelengkapan
dan peralatan yang diperlukan, proses dan jenis rawatan serta pemantauan dan data yang diperlukan.
Penghasilan buku garis panduan Khidmat Berhenti Merokok ini diharap dapat memudahkan dan
melancarkan pengendalian perkhidmatan ini.
Keberkesanan perkhidmatan ini dapat diukur melalui pelaksanaan promosi berhenti merokok secara
meluas di klinik kesihatan dan kadar berjaya berhenti merokok bagi mereka yang mendapat rawatan
dari perkhidmatan ini. Komitmen dari semua klinik kesihatan adalah diperlukan untuk menghantar data
secara berkala bagi tujuan pemantauan agar perkhidmatan ini dapat dipertingkatkan dari masa ke
semasa. Adalah menjadi harapan agar garis panduan juga ini dapat memantapkan lagi Perkhidmatan
Berhenti Merokok di Klinik Kesihatan dan sekaligus membantu lebih ramai perokok untuk berhenti
merokok.
Akhir kata saya ingin mengambil kesempatan ini untuk mengucapkan setinggi tinggi tahniah kepada
semua yang terlibat dalam penerbitan garis panduan ini.
Wassalam.
.....................................................
To’ Puan Dr Safurah Binti Jaafar
Pengarah Pembangunan Kesihatan Keluarga

01.Layout 2/11/12 1:10 PM Page 11
GARIS PANDUAN PERKHIDMATAN BERHENTI

MEROKOK DI KLINIK KESIHATAN
1. KHIDMAT BERHENTI MEROKOK

Khidmat Berhenti Merokok adalah perkhidmatan promosi dan klinikal untuk
membantu pelanggan klinik yang merokok supaya berhenti merokok.
2. OBJEKTIF
2.1. Objektif umum
Melahirkan masyarakat yang bebas dari penagihan rokok dengan mengamalkan

cara hidup sihat sebagai jaminan ke arah kesihatan yang optima.
2.2. Objektif Khusus
i. Memberikan pengetahuan dan kesedaran kepada perokok tentang bahaya dan

kesan negatif merokok.
ii. Membolehkan perokok mengikuti teknik-teknik berhenti merokok berpandukan

Modul Berhenti merokok.
iii. Membolehkan perokok menghentikan tabiat merokok secara teratur dan

terancang.
iv. Membolehkan perokok yang berhenti merokok mengekalkan status tidak

merokok.
v. Menggalakkan masyarakat yang tidak merokok untuk terus tidak merokok.

11
01.Layout 2/11/12 1:10 PM Page 12
3. POLISI UMUM PERKHIDMATAN BERHENTI MEROKOK
i. Semua klinik kesihatan hendaklah menyediakan Khidmat Berhenti Merokok

(KBM).
ii. Semua anggota klinikal di Klinik Kesihatan perlu mendapat latihan di dalam
pengendalian Khidmat Berhenti Merokok.
iii. Semua klinik kesihatan perlu mengadakan perkhidmatan saringan untuk

mendapatkan klien.
iv. Klinik kesihatan yang memberi perkhidmatan berhenti merokok perlu dilengkapi
dengan peralatan untuk menjalankan aktiviti Khidmat Berhenti Merokok.

01.Layout 2/11/12 1:10 PM Page 13
4. CARTA ORGANISASI KHIDMAT BERHENTI MEROKOK (KBM)

DI KLINIK KESIHATAN
PEJABAT
KESIHATAN
DAERAH
KLINIK
KESIHATAN
PAKAR
PERUBATAN
KELUARGA
PEGAWAI PEGAWAI PEGAWAI

ZAT PERUBATAN FARMASI
MAKANAN
PENOLONG
PEGAWAI
PERUBATAN
JURURAWAT
KESIHATAN
PEMBANTU
PERAWATAN
KESIHATAN

13
01.Layout 2/11/12 1:10 PM Page 14
5. REKOD DAN DOKUMENTASI

i. Semua klien baru yang bersetuju untuk menjalani intervensi di Khidmat Berhenti
Merokok hendaklah didaftarkan ke dalam buku daftar.
ii. Semua klien Khidmat Berhenti Merokok mempunyai Folder / Buku Khidmat
Berhenti Merokok.
iii. Semua klien tindaksusul perlu dicatatkan di dalam buku daftar.
iv. Semua reten mesti dikemaskinikan dan difailkan di peringkat Klinik Kesihatan,
Pejabat Kesihatan Daerah, Jabatan Kesihatan Negeri dan Kementerian Kesihatan
Malaysia.
6. SENARAI KELENGKAPAN DAN PERALATAN UNTUK KHIDMAT

BERHENTI MEROKOK
1. Bilik untuk sesi rawatan berhenti merokok
2. Peralatan
a) Set BP dan Stethoscope
b) Alat Penimbang dan Pengukur Tinggi
c) Carta BMI
d) Peak Flow Meter
e) CO Analyser
f) Mesin ECG
g) Komputer dan Printer
h) Spirometer (Jika ada)
3. Ubat
a) Nicotine Patch
a. Nicotine patch 5mg
b. Nicotine patch 10mg
c. Nicotine patch 15mg
b) Nicotine Gum
a. Nicotine gum 2mg
b. Nicotine gum 4mg
c) Varenicline (Champix)
a. Varenicline 0.5 mg/ tablet
b. Varenicline 1 mg/ tablet

01.Layout 2/11/12 1:10 PM Page 15
4. Garis panduan / Manual

a) Buku kecil/ risalah – Panduan Berhenti Merokok
b) Modul latihan berhenti merokok
c) Garis panduan Khidmat Berhenti Merokok
d) Clinical Practice Guideline (CPG) on Treatment of Tobacco Smoking and
Dependence
e) Risalah Berhenti Merokok
f) Carta selak (Flip Chart) Berhenti Merokok
5. Dokumentasi
a) Buku Daftar
I. Kes Baru
II. Kes Ulangan
b) Folder Klien / Buku Khidmat Berhenti Merokok
c) Reten KBM 1/2012, Reten KBM 2/2012, Reten KBM 3/2012, Reten KBM
4/2012 dan Reten KBM 5/2012
6. Kemudahan Bahan/ Media Pendidikan
Semua Klinik Kesihatan perlu mempunyai bahan/media pendidikan sebagai

membantu dalam aktiviti Khidmat Berhenti Merokok. Antara bahan-bahan
pendidikan yang disediakan adalah :
a) Poster bahaya merokok

b) Risalah bahaya merokok
c) Kelengkapan Audio Visual
d) Bunting Khidmat Berhenti Merokok
e) Buku-buku kesihatan tentang merokok

15
01.Layout 2/11/12 1:10 PM Page 16
7. SARINGAN AWAL KLIEN KHIDMAT BERHENTI MEROKOK
7.1. Carta Alir Saringan Awal Klien Khidmat Berhenti Merokok
Kenalpasti Klien
1. BSSK/ Penyakit Kronik
2. Kes Walk-In
3. Kem Kesihatan
4. Rujukan dari Jabatan
Kerajaan/ Sekolah/ Swasta
Prinsip 3A
Pengendalian Klien
Tidak Merokok Bekas Perokok Merokok
Pendidikan Kesihatan ( 5R ) Prinsip 5A
Prinsip 5R
Guna Senarai Semak
Penilaian Tahap Kesediaan
Saringan Tahap Kesediaan
Berhenti Merokok
Berhenti Merokok
BELUM BERSEDIA
BERSEDIA BERHENTI
BERHENTI
PENDIDIKAN
KESIHATAN
PENDIDIKAN Daftar Dalam

Daftar KBM
KESIHATAN ( 5R ) Buku KBM
PRINSIP 5A PRINSIP 5R
PRINSIP AAA ( 3A ) A1 - ASK R1 - RELEVANCE
A1 - ASK A2 - ADVISE R2 - RISK
A2 - ADVISE A3 - ASSES R3 - REWARDS
A3 - ACT A4 - ASSIST R4 - ROADBLOCKS
A5 - ARRANGE R5 - REPETITION

01.Layout 2/11/12 1:10 PM Page 17
7.2. Proses Kerja Saringan Awal Klien Khidmat Berhenti Merokok
Proses Kerja Piawai Tindakan Peralatan

Borang
1. Kenalpasti • Klien dari • PPP
saringan yang
klien saringan BSSK • JK
berkaitan
• Kes Penyakit • JM
Kronik • PPKP
• Kes Walk-In • PKA
• Kem Kesihatan • Penguatkuasaan
• Klinik Pergigian • UPK
• Rujukan dari
Jabatan Kerajaan/
Sekolah/ Swasta
2. Pengendalian Klien tidak merokok • Pegawai SOP Klinik

Klien • Nasihat/ pendidikan Perubatan Berhenti
kesihatan • Pegawai Merokok
Pendidikan
Klien Bekas Perokok Kesihatan
• Nasihat / pendidikan • PPP
kesihatan • JK
• Pencegahan • JM
‘relapse’
Klien Perokok
• Jika bersetuju
berhenti, rujuk
ke Pegawai yang
bertanggungjawab
untuk intervensi
lanjut
• Jika tidak setuju,
nasihat / pendidikan
kesihatan
(Prinsip 5R)

17
01.Layout 2/11/12 1:10 PM Page 18
7.3. Prinsip Dalam KBM
PRINSIP AAA
1. Ask - Tanya dan dokumenkan penggunaan tembakau oleh klien.

2. Advise - Nasihatkan tentang bahaya merokok dan faedah berhenti merokok.
3. Action - Dokumen status merokok di kad pesakit. Membuat
rujukan ke khidmat berhenti merokok
PRINSIP 5A
Merupakan pengendalian ringkas seseorang klien yang merokok.
1. Ask - Tanya dan dokumenkan penggunaan tembakau oleh klien.

2. Advise - Nasihatkan tentang bahaya merokok dan faedah berhenti merokok.
3. Assess - Nilai tahap ketagihan dan kesediaan klien untuk berhenti merokok.
4. Assist - Bantu klien untuk berhenti merokok.
5. Arrange - Buat persiapan untuk klien berhenti merokok seperti menetapkan
tarikh berhenti, memaklumkan kepada keluarga dan rakan,
menggariskan teknik-teknik mengatasi ketagihan dan keinginan
merokok, membincangkan keperluan rawatan farmakologikal serta
mengungkap punca kegagalan percubaan berhenti merokok sebelum
ini.
PRINSIP 5R
Merupakan intervensi secara motivasi kepada klien untuk mengelakkannya merokok

semula.
1. Relevance – Cuba kaitkan kepentingan peribadi klien sekiranya beliau

berhenti merokok contohnya hendak mendapat anak dan
sebagainya.
2. Risks – Terangkan kesan-kesan negatif akibat penggunaan tembakau
termasuklah risiko jangka panjang, risiko jangka pendek dan
risiko kepada orang sekeliling.
3. Rewards - Bayangkan ganjaran atau kelebihan untuk klien jika berhenti
merokok.
4. Roadblocks - Kenalpasti halangan untuk klien berhenti merokok.
5. Repetition - Motivasi ini perlu diulang beberapa kali untuk meningkatkan
keyakinan klien dan memberi galakan untuk terus mencuba
walaupun pernah gagal dahulu.

01.Layout 2/11/12 1:10 PM Page 19
7.4. Saringan Tahap Kesediaan Berhenti Merokok
Sila jawab `Ya’ atau `Tidak’
Ya Tidak
1. Adakah anda berniat dengan serius untuk

berhenti merokok dalam masa 6 bulan?
2. Adakah anda merancang untuk berhenti

merokok pada bulan hadapan?
3. Adakah anda pernah mencuba untuk

berhenti merokok dalam tempoh 12
bulan yang lepas?
Skor Tahap Kesediaan Berhenti Merokok
1. Peringkat Pra Pertimbangan (Pre-contemplation)

`Tidak’ Kepada Soalan 1
2. Peringkat Pertimbangan (Contemplation)

`Ya’ kepada Soalan 1 dan `Tidak’ kepada soalan yang lain
3. Peringkat Persediaan (Preparation)

`Ya’ kepada semua soalan

19
01.Layout 2/11/12 1:10 PM Page 20
8. PENGENDALIAN KLIEN KHIDMAT BERHENTI MEROKOK
8.1. Carta Aliran Pengendalian Klien Khidmat Berhenti Merokok ( KBM )
Pendaftaran
Guna buku Daftar KBM
Klien
Penilaian Dan Penentuan

Tahap Ketagihan Nikotin
Pemeriksaan Fizikal Guna buku Rekod

Dan Ujian Klinikal Kesihatan KBM
Rawatan
Secara Bukan Farmakologi Secara Farmakologi ( NRT / CHAMPIX )
Rawatan Susulan
Rujukan
Aktiviti Pengekalan Status Berhenti Merokok
Pemantauan

01.Layout 2/11/12 1:10 PM Page 21
8.2. Proses Kerja Pengendalian Klien Khidmat Berhenti Merokok (KBM)
1. Pendaftaran Daftar dalam Buku • PPP/ JK/ JM/ Buku Daftar

klien Daftar KBM PPK Khidmat
Berhenti
Merokok
2. Penilaian dan 1. Maklumat peribadi • Pegawai Folder klien/

Penentuan Tahap • Sejarah sosial Perubatan Buku Rekod
Ketagihan (pekerjaan dll) • PPP Berhenti
Nikotin • JK Merokok
(Fagerstrom) 2. Sejarah merokok
• Semasa
• Dahulu
3. Sejarah penyakit
• Perubatan
• Pembedahan
4. Penilaian tahap
ketaguhan nikotin
(Fagerstrom)
3. Pemeriksaan 1. Pemeriksaan Umum JM/ JK/ PPP • Folder klien/

Fizikal dan Ujian • BMI Buku Rekod
Klinikal Klien (Berat & Tinggi) Pakar perubatan Berhenti
• Tekanan Darah Keluarga/ Pegawai Merokok
• Pemeriksaan Perubatan/ PPP • Alat
seluruh badan penimbang
untuk kesan nikotin • BP Set
• Stethoscope
2. Pemeriksaan khusus • CO Analyser
• Pemeriksaan sistem • Peak Flow
penafasan meter
• Paras CO/ Peak
Flow meter
• X-ray dada
(jka perlu)
• ECG (jika perlu)

21
01.Layout 2/11/12 1:10 PM Page 22
4. Rawatan Klien 1. Bukan Farmakologi • Pakar Perubatan • Modul

(rujuk CPG) Kaunseling Keluarga Latihan
(perubahan tingkah • Pegawai Berhenti
laku) Perubatan Merokok.
• Pegawai Farmasi • CPG
2. Farmakologi NRT/ PPP/JK • NRT/
Champix (jika skor Champix
Fagerstrom 4 dan ke
atas atau merokok
lebih daripada 10
batang rokok sehari)
5. Tindak susul ke 1. Penilaian status klien • Pakar Perubatan • Folder Klien/

atas klien Keluarga Buku Rekod
• Nilai • Pegawai Berhenti
- Status berhenti Perubatan Merokok
- Perasaan klien • Pegawai Farmasi • Kad
- Tanda-tanda • PPP/JK/JM temujanji
‘withdrawal’
- Status kesihatan
• Sikap
- Positif / negatif
- Sokongan
• Tindakan
- Peringatan tip-tip
berhenti merokok
- Sambungan NRT/
- Varenicline
- Perubahan NRT/
Varenicline
(jenis atau dos)
2. Cadangan kekerapan
rawatan susulan
• Bulan pertama –
setiap minggu
• Bulan ke 2 dan ke 3 –
setiap 2 minggu

01.Layout 2/11/12 1:10 PM Page 23
• Bulan ke 4 hingga ke
6 – setiap bulan
• Setiap 3 bulan selama

setahun
3. Temujanji dan
tindaksusul kes
*cicir rawatan
6. Rujuk Klien Rujukan ke unit-unit lain • Pakar Perubatan Surat rujukan

jika perlu Keluarga
• Pegawai
• Pergigian Perubatan
• PZM • PPP
• Pakar klinikal • JK
mengikut komplikasi
7. Mengekalkan Kaunseling dan rawatan • Pakar Perubatan • CPG

Status Berhenti berterusan mengikut Keluarga • Modul
Merokok keperluan • Pegawai Latihan
Perubatan Khidmat
• PPP Berhenti
• JK Merokok
8. Pemantauan Maklumbalas melalui • FMS Reten

reten dan penyeliaan • Pegawai • KBM 1/2012
Perubatan • KBM 2/2012
• PPP • KBM 3/2012
• JK • KBM 4/2012
• KBM 5/2012
* cicir rawatan – klien yang gagal menepati temujanji selepas seminggu dari tarikh yang
diberi dan gagal membuat temujanji semula

23
01.Layout 2/11/12 1:10 PM Page 24
8.3. Penilaian Dan Penentuan Tahap Ketagihan Nikotin
UJIAN FAGERSTROM Skor
1. Bilakah anda mula menghisap rokok selepas bangun dari tidur?
Dalam 5 minit 3
6 - 30 minit 2
31 - 60 minit 1
61 - 90 minit 0
2. Adakah anda menghadapi masalah untuk mengelakkan diri dari merokok apabila anda
berada di dalam kawasan larangan merokok?
Ya 1
Tidak 0
3. Pada waktu bilakah paling sukar bagi anda untuk tidak merokok?
Awal pagi 1
Waktu lain 0
4. Berapakah batang rokok yang anda hisap dalam sehari?
10 batang atau kurang 0

11 - 20 batang 1
21 - 30 batang 2
31 batang atau lebih 3
5. Adakah anda merokok lebih kerap dalam tempoh satu jam selepas bangun dari tidur
berbanding waktu lain ?
Ya 1
Tidak 0
6. Adakah anda merokok walaupun di waktu sakit?
Ya 1
Tidak 0
Jumlah skor :_________

Skor Fagerstom Bilangan Rokok Dihisap Tahap Ketagihan
0-3 < 10 Rendah
4-5 10 - 25 Sederhana
6 - 10 > 25 Tinggi

01.Layout 2/11/12 1:10 PM Page 25
9. PENILAIAN DAN PEMANTAUAN
Pemantauan KBM di klinik kesihatan adalah melalui reten berikut:
i. Reten bulanan
a. Bilangan klien baru yang mendaftar dalam KBM untuk bulan berkenaan
b. Bilangan klien berjaya berhenti merokok untuk bulan berkenaan
ii. Reten setiap 6 bulan

a. Jumlah klien KBM dalam masa 6 bulan (Januari – Jun, Julai – Disember)
b. Kadar Berhenti Merokok (Quit Rate) untuk 6 bulan (Januari – Jun, Julai –
Disember)
c. Kadar Berhenti Merokok (Quit Rate) untuk tahunan adalah purata dari kadar
Jan – Jun dan Julai – Disember
d. Jumlah kes cicir (defaulter)
iii. Latihan kakitangan untuk KBM (Tajuk latihan dan bilangan peserta mengikut
kategori) tahunan – sekali setahun
9.1. Indikator yang akan dipantau:
i. Bilangan klien yang berdaftar dalam khidmat berhenti merokok (KBM)
ii. Bilangan klien Berjaya Berhenti Merokok
iii. Kadar Berjaya Berhenti Merokok (Quit Rate):
Kadar Berjaya Bilangan klien berjaya berhenti merokok

Berhenti Merokok = lebih dari 6 bulan x 100 %
(Quit Rate) Jumlah perokok yang didaftarkan
9.2. Pengiraan Kadar Berhenti Merokok setiap 6 bulan :
i. Pengiraan Kadar berhenti merokok bagi Januari – Jun dikira pada bulan Julai:
Jumlah klien yang berjaya berhenti merokok Jan – Jun tahun semasa
x 100 %
Jumlah Klien yang berdaftar dari Julai – Disember tahun sebelum

25
01.Layout 2/11/12 1:10 PM Page 26
ii. Pengiraan Kadar berhenti merokok bagi Julai - Disember dikira pada Januari:
Jumlah klien yang berjaya berhenti merokok Julai – Disember tahun semasa
x 100 %
Jumlah Klien yang berdaftar dari Januari – Jun tahun semasa
Contoh Pengiraan
i. Pengiraan Kadar Berhenti Merokok pada Julai 2012 =
Jumlah klien yang berhenti merokok Jan – Jun 2012

x 100 %
Jumlah Klien yang berdaftar dari Julai – Disember 2011
ii. Pengiraan Kadar Berhenti Merokok pada Januari 2013 =
Jumlah klien yang berhenti merokok Julai – Disember 2012

x 100 %
Jumlah Klien yang berdaftar dari Jan – Jun 2011
9.3. Penghantaran Reten
Reten dari negeri perlu dihantar ke Cawangan Primer, Bahagian Pembangunan

Kesihatan Keluarga, KKM sebelum 15 Julai dan 15 Januari setiap tahun.
10. DEFINISI
i. Klien Berdaftar:
Jumlah klien yang berdaftar dalam buku daftar KBM.
ii. Cicir rawatan:

Klien yang tidak hadir pada temujanji dan gagal membuat temujanji semula dalam
masa seminggu dari tarikh yang diberi.
iii. Klien Berjaya Berhenti Merokok:

Klien berhenti merokok lebih dari 6 bulan.
iv. Klien Berulang (Relapse):

Klien yang merokok semula selepas 6 bulan berjaya berhenti merokok.
v. Kes ditamatkan:
Dihentikan sebagai Klien KBM setelah gagal 3 kali tindak susul.

01.Layout 2/11/12 1:10 PM Page 27
11. Senarai Reten Perkhidmatan Berhenti Merokok Di Klinik Kesihatan
BIL NAMA DOKUMEN SIRI DOKUMEN MUKASURAT
Reten Bulanan Bilangan Klien

1. BPKK/ KBM/ 1/ 2012 28
Baru KBM (Klinik Kesihatan)
Reten Bulanan Jumlah Klien

2. Berjaya Berhenti Merokok (Klinik BPKK/ KBM/ 2/ 2012 29
Kesihatan)
Reten Setiap 6 Bulan: Jumlah

3. Klien Berjaya Berhenti Merokok BPKK/ KBM/ 3/ 2012 30
(Klinik Kesihatan)
Reten Setiap 6 Bulan: Kadar

4. BPKK/ KBM/ 4/ 2012 31
Berjaya Berhenti Merokok
Reten Tahunan : Latihan Khidmat

5. BPKK/ KBM/ 5/ 2012 32
Berhenti Merokok

27
28
01.Layout
FORMAT RETEN KHIDMAT BERHENTI MEROKOK (KBM) BPKK/ KBM/ 1/ 2012

2/11/12
RETEN BULANAN BILANGAN KES BARU KBM

(KLINIK KESIHATAN)
TAHUN: ____________________________________
1:10 PM
KLINIK/DAERAH/NEGERI: ________________________
Page 28
JUMLAH KES BARU* BANGSA JANTINA UMUR

BULAN

BERDAFTAR M C I LL L P < 18 > 18
Jan

Feb
Mac
April
Mei
Jun
JUMLAH
Julai
Ogos
Sept
Okt
Nov
Dis
JUMLAH
*Kes baru: Kes baru yang didaftarkan dalam buku daftar KBM dalam bulan semasa
01.Layout

2/11/12
RETEN BULANAN JUMLAH KLIEN BERJAYA BERHENTI MEROKOK

(KLINIK KESIHATAN)
KLINIK KESIHATAN : _________________________

1:10 PM
DAERAH : _________________________ NEGERI : ____________________

BULAN/TAHUN : _________________________
Page 29
Jumlah Klien BANGSA JANTINA UMUR JENIS RAWATAN YANG DIBERI

Berjaya Berhenti KAUNSELING NRT DAN VERENICLINE &
Merokok * M C I L L P < 18 > 18 SAHAJA KAUSELING KAUNSELING
Jan
Feb
Mac
April
Mei
Jun
JUMLAH
Julai
Ogos
Sept
Okt
Nov
Dis
JUMLAH
*Berjaya Berhenti Merokok = Klien berhenti merokok selama lebih dari 6 bulan

29
30
01.Layout

2/11/12
RETEN SETIAP 6 BULAN: JUMLAH KLIEN BERJAYA BERHENTI MEROKOK

(KLINIK KESIHATAN)
KLINIK KESIHATAN : _________________________
1:10 PM
DAERAH : _________________________ NEGERI : ____________________
BANGSA JANTINA UMUR

BIL.
Page 30
BIL. KADAR
KLIEN

JUMLAH KAUNSELING NRT & VARENICLINE KLIEN BERJAYA
BULAN SAHAJA KAUNSELING & KAUNSELING BERJAYA
KES YANG BERHENTI
M C I L L P <18 >18 BERHENTI
TERCICIR MEROKOK
MEROKOK

B TB B TB B TB
Jan - Jun
(Tahun)
Julai - Dis
(Tahun)
JUMLAH
Kadar Berhenti Merokok hanya akan dikira setiap Julai dan Disember
1. Pengiraan Kadar Berhenti Merokok pada Julai 2012:
Jumlah klien yang berhenti merokok Jan – Jun 2012

x 100 %
Jumlah Klien yang berdaftar dari Julai – Disember 2011
2. Pengiraan Kadar Berhenti Merokok pada Januari 2013:
Jumlah klien yang berhenti merokok Julai – Disember 2012

x 100 %
Jumlah Klien yang berdaftar dari Jan – Jun 2012
01.Layout
FORMAT RETEN KHIDMAT BERHENTI MEROKOK ( KBM )

2/11/12
RETEN SETIAP 6 BULAN : KADAR BERJAYA BERHENTI MEROKOK
KADAR BERJAYA BERHENTI MEROKOK

1:10 PM
Jumlah Klien Yang Berdaftar

Jumlah Klien Berjaya Berhenti
Dari Julai - Disember Tahun Kadar Berhenti Merokok
Merokok Jan - Jun
Sebelum (A/B) x 100%
Page 31
(A)
(B)
1. Pengiraan Kadar Berjaya Berhenti Merokok Julai
Jumlah klien yang berhenti merokok Januari hingga Jun tahun semasa
x 100 %
Jumlah klien yang berdaftar dari Julai hingga Disember tahun sebelum
Jumlah Klien Yang Berdaftar

Jumlah Klien Berjaya Berhenti
Dari Jan - Jun Tahun Kadar Berhenti Merokok
Merokok Julai - Disember
Sebelum (A/B) x 100%
(A)
(B)
2. Pengiraan Kadar Berjaya Berhenti Merokok Setiap Januari

Jumlah klien yang berhenti merokok Julai hingga Disember tahun semasa
x 100 %

Jumlah klien yang berdaftar dari Januari hingga Jun tahun semasa
31
32
01.Layout
FORMAT RETEN KHIDMAT BERHENTI MEROKOK ( KBM ) BPKK/ KBM/ 5/ 2012

2/11/12
RETEN TAHUNAN : LATIHAN KHIDMAT BERHENTI MEROKOK

1:10 PM
KATEGORI ANGGOTA
JUMLAH
BIL. NAMA LATIHAN/ KHUSUS TARIKH ANGGOTA
PAKAR
Page 32
PEGAWAI PEGAWAI SOKONGAN

PERUBATAN PPP JURURAWAT HEO
PERUBATAN FARMASI 1

KELUARGA

1.
2.
3.
4.
5.

Panduan Perkhidmatan Berhenti Merokok PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Panduan Perkhidmatan Berhenti Merokok PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

01.

Layout 2/11/12 1:10 PM Page 1

Bahagian Pembangunan Kesihatan Keluarga

Khidmat Berhenti Merokok.......................................................................11

Polisi Umum Perkhidmatan Berhenti Merokok........................................ 12

Carta Organisasi Khidmat Berhenti Merokok........................................... 13

Rekod dan Dokumentasi.......................................................................... 14

Senarai Kelengkapan dan Peralatan Berhenti Merokok........................ 14 - 15

Saringan Klien Khidmat Berhenti Merokok...........................................16 - 17

Prinsip Dalam Khidmat Berhenti Merokok (AAA, 5A, 5R).................... 18 - 19

Pengendalian Klien Khidmat Berhenti Merokok....................................20 - 24

Penilaian dan Pemantauan................................................................... 25 - 26

Senarai Reten Khidmat Berhenti Merokok........................................... 27 - 32

GARIS PANDUAN PERKHIDMATAN BERHENTI MEROKOK DI KLINIK KESIHATAN

2. Pn Hamiza Binti Had

3. Dr. Latifah A. Rahman

4. Hj. Azizan bin Hanafiah

6. Dr. Azizah Ab Manan

7. Dr. Asmah Zainal Abidin

8. Hj. Mohd Radzi Hashim

9. Dr. Siti Nurbaya Binti Abdul Aziz

10. Dr. Jalil Bin Ishak

11. En Rosman Bin Jonet

Bahagian Pembangunan Kesihatan Keluarga

GARIS PANDUAN PERKHIDMATAN BERHENTI MEROKOK DI KLINIK KESIHATAN

12. En Nordin Ibrahim

13. En Kamal Ashraf Bin Melak

14. Dr. Faridah Hj. Ali

15. Dr. Rohayah Binti Abdullah

16. En Abdul Rahman Bin Hashim

17. Dr. Noor Azurah Wan Chik

18. En Abdul Wahab Bin Zain

19. Dr. Hashim Bin Abdullah

20. Dr. Fatimah Muda

21. Dr. Azlin Binti Amat

22. Hj. Iberahim Osman

23. En Mustaffa Bin Embong

Bahagian Pembangunan Kesihatan Keluarga

GARIS PANDUAN PERKHIDMATAN BERHENTI MEROKOK DI KLINIK KESIHATAN

24. Dr. Anees Abd.Hamid

25. Dr. Zukri Bin Mat Ali

26. Dr. Noor Hashimah Abdullah

27. En. Bulkini Mohamed

28. En. Mazlan Hassan

29. Hj. Nik Mohd Azmi Bin Nik Hassan

30. Dr. Rohani Binti Mat Bah

31. Dr. Juslina Binti Omar

32. En Samasu Binti Johari

33. Dr. Nelbon Giloi

34. Dr. Rumihati Binti Abd Hamid

35. En Asan Amat

Bahagian Pembangunan Kesihatan Keluarga

GARIS PANDUAN PERKHIDMATAN BERHENTI MEROKOK DI KLINIK KESIHATAN

36. Dr. Misliza Ahmad

37. Pn. Fauziah Binti Baharim

38. Dr. Adam Firdaus Dahlan

39. En. Norsham Jamal

40. Dr Zarihah Mohd Zain

41. Dr Sukhvinder Singh

42. En. Munshi Abdullah

43. Dr. Kamaliah Binti Mohamad Noh

44. Dr. Fatanah Ismail

45. Dr. Aizuniza Abdullah