Diagnoza Pedagogiczna Z Elementami Terapii

Alina Tomaszewska
Diagnoza pedagogiczna
z elementami terapii
SZCZECIN 2011
Autor
dr Alina Tomaszewska
Recenzent
SURIGUKDE7HUHVDĩyáNRZVND
3URMHNWRNáDGNL
0LOHQD.R]áRZVND
Redakcja techniczna i korekta

Anna Worach, Justyna Jankowska
:V]HONLH SUDZD ]DVWU]HĪRQH ĩDGQD F]ĊĞü SXEOLNDFML QLH PRĪH E\ü

UHSURGXNRZDQDDQLSU]HND]\ZDQDZĪDGQHMSRVWDFL ± HOHNWURQLF]QHMGURJą
IRWRNRSLL QDJUDĔ DQL LQQHM EH] SLVHPQHJR ]H]ZROHQLD ZáDĞFLFLHOL SUDZ
autorskich. Szczecin 2010.
EGZEMPLARZ %(=3à$71<
Publikacja jest finansowana z projektu 6]DQVD QD SU]\V]áRĞü 6WXGLD
Edukacja przedszkolna i wczesnoszkolna ZVSyáILQDQVRZDQHJR z Unii
Europejskiej ]H ĞURGNyZ (XURSHMVNLHJR )XQGXV]X 6SRáHF]QHJR Z ramach
3URJUDPX2SHUDF\MQHJR.DSLWDá/XG]NL 2007-203RGG]LDáDQLH
ISBN 978-83-61082-56-9
1DNáDG 100 egz.
Wydawca
6]F]HFLĔVND6]NRáD:\ĪV]D&ROOHJLXP%DOWLFXP
ul. Mieszka I 61C
71-011 Szczecin
Druk
volumina.pl Daniel Krzanowski
ul. Ks. Witolda 7-9
71-063 Szczecin
6SLVWUHĞFL
52='=,$à',$*12=$,7(5$3,$
PEDAGOGICZNA ± 32-ĉ&,$
PODSTAWOWE .............................................. 5
1.1. 3RMĊFLDGHILQLF\MQH ........................................................ 5
1.2. Uwarunkowania procesu diagnostycznego .................... 9
52='=,$à35$:,'à2:2ĝ&,52=:2-8
&=à2:,(.$ ................................................ 13
2.1. Czynniki rozwoju ......................................................... 13
7HRULDUR]ZRMXSV\FKRVSRáHF]QHJR(ULND(ULNVRQD ..... 14
52='=,$à',$*12=$6<78$&-,6=.2/1(-
DZIECKA ...................................................... 21
3.1. ']LHFNRSU]\VZDMDMąFHZLHG]ĊLXPLHMĊWQRĞFL ............ 22
3.1.1. *RWRZRĞüV]NROQD................................................... 22
3.1.2. Dysleksja rozwojowa.............................................. 23
3.1.2.1. 6]NRáDZELRJUDILF]Q\FKZ\ZLDGDFKRVyE
z G\VOHNVMą ................................................... 34
3.1.2.2. Wybrane elementy terapii dysleksji
rozwojowej ................................................. 37
52='=,$à=$%85=(1,$:=$&+2:$1,8 ............. 47
4.1. 1DGSREXGOLZRĞüSV\FKRUXFKRZD]GHILF\WDPLXZDJL
(ADHD)....................................................................... 47
4.2. Zaburzenia opozycyjno-buntownicze .......................... 50
4.3. Zaburzenia zachowania ............................................... 51
4.4. Wybrane elementy teUDSLL]DEXU]HĔZ zachowaniu .... 53
52='=,$à6=.2à$-$.2ĝ52'2:,6.2
WYCHOWAWCZE DZIECKA ..................... 61
5.1. 'LDJQR]DĞURGRZLVNDV]NROQHJR ................................. 61
5.2. %áĊG\Z\FKRZDZF]H ................................................... 64
5.3. 3U]\F]\Q\QLHSRZRG]HĔV]NROQ\FK ............................. 68
5.4. Techniki diagnozy ....................................................... 69
5.5. :VSyáSUDFD]URG]LFDPL .............................................. 74
52='=,$à',$*12=$ĝ52'2:,6.$
WYCHOWAWCZEGO ± RODZINA............ 77
6.1. :\EUDQHQDU]ĊG]LDGLDJQRVW\F]QH .............................. 79
6.2. Wybrane metody i techniki terapii .............................. 80
BIBLIOGRAFIA ..................................................................... 87
ANEKS<««........................................................................ 93
52='=,$à
DIAGNOZA I TERAPIA PEDAGOGICZNA ±
32-ĉ&,$32'67$:2:(
1.1. 3RMĊFLDGHILQLF\MQH
Diagnoza (gr. ± diagnosis), to rozpo]QDQLHUR]UyĪQLHQLH

Diagnoza ± ÄUR]SR]QDQLH MDNLHJRĞ VWDQX U]HF]\ L MHJR
WHQGHQFML UR]ZRMRZ\FK QD SRGVWDZLH MHJR REMDZyZ RUD]
w RSDUFLX R ]QDMRPRĞü RJyOQ\FK SUDZLGáRZRĞFL Z GDQHM
G]LHG]LQLH´1.
Diagnoza ± ÄUR]SR]QDQLHLVWRW\LXZDUXQNRZDĔ]áRĪRQHJR
stanu U]HF]\ QD SRGVWDZLH REVHUZDFML MHJR FHFK REMDZyZ
RUD] ]QDMRPRĞFL RJyOQ\FK SUDZLGáRZRĞFL SDQXMąF\FK Z GDQHM
G]LHG]LQLH´2.
Terapia ± ÄV\VWHP G]LDáDĔ VWRVRZDQ\FK QLH W\ONR ZREHF
RVyEFKRU\FKDOHWDNĪHwobec jednostek o zburzonym rozwoju
OXE SRV]XNXMąF\FK UR]ZLą]DĔ V\WXDcji trudnych; UyZQLHĪ
w VWRVXQNX GR RVyE SR]RVWDMąF\FK Z REUĊELH SDWRORJLL
VSRáHF]QHM D ZLĊF GRWNQLĊW\FK QDáRJDPL SR]EDZLRQ\FK
ZROQRĞFL REMĊW\FK JáĊEV]\PL Z\NROHMHQLDPL REMDZLDMąF\FK
FHFK\]DDZDQVRZDQHMSV\FKRSDWLL´3.
1
S. Ziemski, Problemy dobrej diagnozy, Wiedza Powszechna, Warszawa
1973, s. 17.
2
W.J. Paluchowski, Diagnoza psychologiczna. Proces-QDU]ĊG]LD-standardy,
Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2007, s. 12.
3
A. Kargul, Prace korekcyjno-kompensacyjne poradni wychowawczo-
zawodowych, Ä=DJDGQLHQLD:\FKRZDZF]H´ nr 6, 1977, s. 27.
5
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
Terapia pedagogiczna ± RGG]LDá\ZDQLH ]D SRPRFą

ĞURGNyZ SHGDJRJLF]Q\FK Z\FKRZDZF]\FKG\GDNW\F]Q\FKQD
SU]\F]\Q\LSU]HMDZ\WUXGQRĞFLG]LHFLZXF]HQLXVLĊPDMąFHQD
FHOX HOLPLQRZDQLH QLHSRZRG]HĔ V]NROQ\FK RUD] LFK XMHPQ\FK
konsekwencji4.
Terapia pedagogiczna GRW\F]ąFD GHILcyWyZ UR]ZRMX ±
ÄVSHFMDOLVW\F]QH]DMĊFLDNRUHNF\MQR-kompensacyjne, prowadzo-
QH UyĪQ\PL PHWRGDPL L WHFKQLNDPL NWyUH PDMą QD FHOX
XVSUDZQLDQLH ]DEXU]RQ\FK IXQNFML L Z\UyZQ\ZDQLH GHILF\WyZ
UR]ZRMX´5.
Proces diagnozowania pedagogicznego ± FLąJF]\QQRĞFL
zmieU]DMąF\FK GR UR]ZLą]DQLD GDQHJR SUREOHPX 'LDJQRVWD
RFHQLD ]HEUDQH LQIRUPDFMH ]JRGQLH ] SU]\MĊW\PL QRUPDPL
i Z]RUFDPL D QDVWĊSQLH SURMHNWXMH G]LDáDQLD NWyUH QDOHĪ\
SRGMąüZREHFRVRE\GLDJQR]RZDQHM6.
2EV]DU\DNW\ZQRĞFLVSRáHF]QHMZNWyU\FKQLH]EĊGQHMHVW
przeprowadzenie diagnozy zZLą]DQHVą]G]LDáDOQRĞFLąZ\FKR-
ZDZF]ą NRUHNF\MQR-NRPSHQVDF\MQą WHUDSHXW\F]Qą UHVRFMDOL-
]DF\MQąGRW\F]ą WDNĪHSRUDGQLFWZDSHGDJRJLF]QHJRGRUDG]WZD
oraz profilaktyki.
Diagnoza RUD] WHUDSLD SHGDJRJLF]QD EĊGą QDMSHáQLHMV]H
ZyZF]DVJG\ZSURFHVLHGLDJQR]RZDQLDXG]LDáZHĨPLHZLHOX
4
I. Czajkowska, K. Herda, =DMĊFLD NRUHNF\MQR ± kompensacyjne w szkole,
WSiP, Warszawa 2001, s. 65-66.
5
M. Bogdanowicz, A. Adryjanek, 8F]HĔ]G\VOHNVMąZV]NROH3RUDGQLNQLH
W\ONRGODSRORQLVWyZWydawnictwo Pedagogiczne OPERON, Gdynia 2005,
s. 141.
6
A. Siedlaczek, Diagnostyka pedagogiczna, Wydawnictwo :\ĪV]HM6]NRá\
Pedagogicznej&]ĊVWRFKRZDV
6
A.TOMASZEWSKA ± DIAGNOZA PEDAGOGICZNA Z ELEMENTAMI TERAPII
VSHFMDOLVWyZ G LQWHUG\VF\SOLQDUQD 2EHMPRZDü powinny one

zatem, RSUyF] GLDJQR]\ SHGDJRJLF]QHM, GLDJQR]Ċ PHG\F]Qą
(EDGDQLH Z]URNX VáXFKX RUD] GLDJQR]Ċ SV\FKRORJLF]Qą
RNUHĞODQLHWHQGHQFMLUR]ZRMRZ\ch)7.
:ĞUyG FHOyZ GLDJQR]\ SHGDJRJLF]QHM Z\PLHQLD VLĊ
SURMHNWRZDQLH SRPRF\ ]DSODQRZDQLH RGG]LDá\ZDĔ WHUDSHX-
tycznych i kompensacyjnych oraz profilaktycznych.
7RNSRVWĊSRZDQLDFHORZRĞFLRZHJRZ]DNUHVLHGLDJQR]\
UR]XPRZDQLHLG]LDáDQLHSURZDG]ąFHGRUHDOL]DFMLFHOyZ
Opis ± zestawienie danych empirycznych (opartych na
GRĞZLDGF]HQLX
Ocena ± RSUDFRZDQLH QD SRGVWDZLH RFHQ F]ąVWNRZ\FK
SR]\W\ZQ\FKLQHJDW\ZQ\FKRFHQ\RJyOQHM
Konkluzja ± VWZLHUG]HQLH LVWQLHQLD SRWU]HE\ UR]SRF]ĊFLD
SRVWĊSRZDQLDUHIRUPXMąFHgo lub profilaktycznego.
7áXPDF]HQLH ± Z\MDĞQLHQLH JHQHW\F]QHSU]\F]\n LVWQLHMą-
cego stanu.
Postulowanie ± RSLV W\FK VWDQyZ NWyUH PDMą E\ü REMĊWH
GHF\]MąGRW\F]ąFąLFKUHDOL]DFML
Stawianie hipotez ± IRUPXáRZDQLH SU]\SXV]F]DOQ\FK
QDVWĊSVWZSU]HSURZDG]RQ\FKG]LDáDĔ8.
Wybrane zasady diagnozy:
1. 'ąĪHQLH GR UHDOL]RZDQLD GLDJQR]\ SHáQHM ± opis stanu
U]HF]\Z\MDĞQLHQLHĨUyGHáRUD]PHFKDQL]PyZLFKSRZVWa-
nia, ustalenie stadium rozwoju i znaczenia diagnozowa-
7
S. Ziemski, 3UREOHP\«, op. cit., s. 177.
8
$ 3RGJyUHFNL Charakterystyka nauk praktycznych, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 1962, s. 36-70.
7
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
Q\FK ]MDZLVN RNUHĞOHQLH PRĪOLZRĞFL L VSRVREyZ RGG]La-

á\ZDQLDWHUDSLLQDRNUHĞORQ\VWDQU]HF]\
2. Realizowanie diagnozy w wymiarze pozytywnym ± dia-
JQR]D ZVSLHUD VLĊ QD GRVWU]HĪHQLX PRFQ\FK VWURQ RVRE\
GLDJQR]RZDQHM D QLH Z\áąF]QLH QD UR]SR]QDQLX Z\VWĊSu-
MąF\FK]DEXU]HĔF]\GHILF\WyZUR]ZRMRZ\FK
3. 'ąĪHQLHGRDXWRGLDJnozy RVyEV\VWHPyZF]\ĞURGRZLVN
± VNXWHF]QRĞüG]LDáDĔWHUDSHXW\F]Q\FKRSDUWDMHVWQD]DDn-
JDĪRZDQ\PXF]HVWQLFWZLHRVyELĞURGRZLVNNWyU\FKRPa-
ZLDQHG]LDáDQLDGoW\F]ą
4. àąF]HQLHSR]QDQLD SRĞUHGQLHJR]EH]SRĞUHGQLP ± waĪ
QHMHVWEH]SRĞUHGQLHVSRWNDQLH]RVREąGLDJQR]RZDQąSo-
QLHZDĪ PHWRG\ SRĞUHGQLHJR SR]QDQLD SU]\QRV]ą QLHSHáQH
rezultaty.
5. 5HDOL]RZDQLH GLDJQR]\ ĞURGRZLVNRZHM ± QLH]DOHĪQLH RG
REV]DUXGLDJQR]\UR]SR]QDQLXSRGOHJDüSRZLQQRĞURGRZi-
VNR D WDNĪH MHJR UROD Z LGHQW\ILNRZDQ\FK VWDQDFK SUo-
blemach.
6. ZasaGD RGSRZLHG]LDOQRĞFL HW\F]QHM ± diagnosta ponosi
RGSRZLHG]LDOQRĞü ]D HIHNW GLDJQR]\ L MHM XĪ\WNRZDQLH
:DĪQDMHVWUyZQLHĪGEDáRĞüRZDUXQNLRUD]VSRVRE\]ELe-
UDQLD GDQ\FK WDN E\ QLH SRZRGRZDá\ QLHNRU]\VWQ\FK Qa-
VWĊSVWZ
7. Zasada nietraktowania rezultatu diagnozy jako abso-
lutnie obiektywnego i trafnego obrazu badanej rzeczy-
ZLVWRĞFLXZ]JOĊGQLHQLHF]\QQLNyZ]DEXU]DMąF\FK
8
8. =DVDGDRELHNW\ZQRĞFLLPHU\WRU\F]QHMSRSUDZQRĞFL9.
1.2. Uwarunkowania procesu diagnostycznego
1LH]EĊGQHG\VSR]\FMHGLDJQRVW\
- wiedza merytor\F]QD GRW\F]ąFD GLDJQR]RZDQHJR Rb-
szaru,
- XPLHMĊWQRĞü]HVWDZLDQLD]HVREąX]\VNDQ\FKLQIRUPacji,
- XPLHMĊWQRĞüREVHUZRZDQLDLSURZDG]HQLDUR]PyZ
- ]QDMRPRĞü L UR]XPLHQLH WHRUHW\F]Q\FK SRGVWDZ VWRVo-
wanych technik10.
%áĊG\ZEDGDQLDFK:
- nLHZáDĞFLZHIRUPXáRZDQLHFHOXSRGMĊWHJREDGDQLD
- QLHWUDIQ\GREyUPHWRGDWDNĪHWHFKQLNEDGDĔ
- QLHSUDZLGáRZ\ RSLV L DQDOL]D Z\QLNyZ EDGDĔ QS
SU]\NáDGDQLH ZLĊNV]HM ZDJL GR W\FK IUDJPHQWyZ
PDWHULDáX EDGDZF]HJR NWyUH SRWZLHUG]DMą SU]\MĊWą
KLSRWH]ĊDSRPLMDQLHW\FKNWyUHMHMQLHSRWZLHUG]DMą
- EáĊGQHZQLRVNLNRĔFRZHZ\FLąJDQLHZQLRVNyZZIRU-
mie kategorycznej),
- wadliwa VWUXNWXUD ]DSLVX NDĪGHJR ] HWDSyZ prowadzo-
Q\FKEDGDĔ11.
9
E. Jarosz, E. Wysocka, Diagnoza psychopedagogiczna. Podstawowe pro-
EOHP\ L UR]ZLą]DQLD :\GDZQLFWZR $NDGHPLFNLH ĩDN :DUV]DZD
s. 24-28.
10
Ibidem, s. 29-30.
11
0 àRERFNL :SURZDG]HQLH GR PHWRGRORJLL EDGDĔ SHGDJRJLF]Q\FK
Oficyna Wydawnicza IMPULS, KrakyZV-31.
9
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
:DUXQNLSUDZLGáRZHJRNRQWDNWXGLDJQRVW\F]QHJR
Kontakt diagnostyczny ± UHODFMD PLĊG]\ EDGDQą RVREą,
a diagnosWą
2 SUDZLGáRZ\P NRQWDNFLH GLDJQRVW\F]Q\P SRPLĊG]\
GLDJQRVWą DRVREąEDGDQąĞZLDGF]\RND]\ZDQLHSU]H]GLDJQR-
VWĊ ]DLQWHUHVRZDQLD Z\SRZLHG]LDPL EDGDQHJR RUD] LFK
akceptowanie i nie ocenianie. Osoba diagnozowana ma wtedy
SRF]XFLHEH]SLHF]HĔVWZDQLHSU]HMDZia oporu, a jej wypowie-
G]LVąV]F]HUHLVSRQWDQLF]QH3RQDGWRSU]HMDZLDRQDDGHNZDW-
QH UHDNFMH HPRFMRQDOQH Z VWRVXQNX GR WUHĞFL SU]HND]\ZDQ\FK
informacji12.
1DZLą]\ZDQLHNRQWDNWX
%DUG]R ZDĪQH MHVW W]Z SLHUZV]H ZUDĪHQLH ZáDĞFLZH
UR]SRF]ĊFLH SURFHVX GLDJQR]RZDQLD UROD S\WDĔ ZVWĊSQ\FK
RUD] ]DFKRZDQLH SUDZLGáRZHJR G\VWDQVX SV\FKRORJLF]QHJR
SRPLĊG]\XF]HVWQLNDPLUHODFML
=DVDG\ GRW\F]ąFH SRGWU]\P\ZDQLD SUDZLGáRZHJR NRQ-
taktu:
- XPLHMĊWQHUDG]HQLHVRELH]RSRUHPEDGDQHJRQLHSRNRMHP
wstydem, poczuciem winy),
- okazywanie akceptacji, zrozumienia i zainteresowania
(komunikaty werbalne i niewerbalne),
- G\QDPL]DFMD NRQWDNWX SURĞED R UR]ZLQLĊFLH WHPDWX
stosowanie parafraz),
12
Swobodne techniki diagnostyczne, red. Szustrowa T., Wydawnictwo
Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1991, s. 6-8.
10
- milczenie, jako wyraz zrozumienia i szacunku dla prze-

Ī\üRVRE\EDGDQHM13.
Zaburzenia kontaktu diagnostycznego

:VNDĨQLNLNRQWDNWXSR]RUQHJR
2SyU RNUHĞODQ\ MHVW SU]H] 6RQLĊ *HOOHU L 0DULĊ .UyO jako
ĞZLDGRPH OXE QLHĞZLDGRPH XQLNDQLH SHQHWUDFji pewnego
REV]DUXWUHĞFLRZHJR
2 ]DEXU]HQLX UHODFML ĞZLDGF]\ü PRĪH SRMDZLDQLH VLĊ
V\WXDFML SRGF]DV NWyU\FK RVRED GLDJQR]RZDQD ]PLHQLD WUHĞü
rozmowy, udziela zbyt konwencjonalnych, stereotypowych
odpowiedzi, reaguje emocjonalnie, nieadekwatnie w stosunku
do wypowiedzi oraz jej P\ĞOL VąZ]DMHPQLHVSU]HF]QH3RQDGWR
ZVNDĨQLNLHP NRQWDNWX SR]RUQHJR Vą SU]HFLąJDMąFH VLĊ
milczenie, intelektualizacja oraz objawy somatyczne14.
:ĞUyG WHFKQLN UDG]HQLD VRELH ] RSRUHP Z\PLHQLD VLĊ
]PLDQĊOXESU]HIRUPXáRZDQLHS\WDQLDSU]HND]DQLHNRPXQLNDWX
RGRVWU]HJDQLXWUXGQRĞFLRVRE\EDGDQHMXG]LHODQLHZVSRPDJD-
MąF\FK LQIRUPDFML D WDNĪH PLOF]HQLH SURĞEĊ R NRQNUHW\]DFMĊ
wypowiedzi i parafrazĊ15.
13
E. Jarosz, E. Wysocka, 'LDJQR]D«, op. cit., s. 35-36.
14
6ZRERGQH«, op. cit., s. 24.
15
Ibidem, s. 27-30.
11
52='=,$à.
35$:,'à2:2ĝ&,52=:2-8&=à2:,(.$
2.1. Czynniki rozwoju

- zadatki biologiczne (m.LQ SUHG\VSR]\FMH ÄQDWXUD´ MHd-
QRVWNLZ\SRVDĪHQie genetyczne, cechy wrodzone),
- ĞURGRZLVNR PLQĞURGRZLVNRIL]\F]QHPDWHULDOQHĞUodo-
ZLVNR VSRáHF]QH REFRZDQLH ] OXGĨPL L REFRZDQLH
z SU]HGPLRWDPLVW\PXODFMD]HZQĊWU]QD]HZQĊWU]QHZSá\-
wy niezamierzone),
- wychowanie (m.LQZSá\Z\LQWHQFMRQDOQHNV]WDáFHQLHQD-
uczanie, instruowanie),
- DNW\ZQRĞü SRGPLRWX (m.in ZáDVQD DNW\ZQRĞü VSRQWa-
QLF]QD DNW\ZQRĞü ZHZQĊWU]QLH PRW\ZRZDQD DNW\ZQRĞü
G]LDáDlQRĞü16.
Kategorie zmian rozwojowych:
1. Zmiany powszechne ]ZLą]DQH ] UR]ZRMHP biologicz-
Q\PGRW\F]ąNDĪGHJRSU]HGVWDZLFLHODJDWXQNXL ]ZLą]DQH
Vą]HV]F]HJyOQ\Pi okresami Ī\FLD
2. Zmiany ZáDĞFLZH W\ONR F]áRQNRP SRV]F]HJyOQ\FK SRd-
grup, konkretnej kultury czy konkretnego pokolenia danej
kultury,
16
0 ĩHEURZVND, 3V\FKRORJLD UR]ZRMRZD G]LHFL L PáRG]LHĪ\ PWN,
Warszawa 1976, s. 165-171.
13
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
3. Zmiany indywidualne PDMąFHĨUyGáRZQLHSRZWDU]DOQ\FK

biografiach17.
2.2. 7HRULDUR]ZRMXSV\FKRVSRáHF]QHJR(ULNVRQD18
Schemat przebiegu dojrzewania ZHGáXJ WHRULL (ULND
(ULNVRQDRNUHĞODNU\]\V\SV\FKRVSRáHF]QHNWyUHSRMDZLDMąVLĊ
w RNUHĞORQ\FK ID]DFK UR]ZRMX F]áRZLHND 8Z]JOĊGQLD VLĊ
w QLP XZDUXQNRZDQLD ĞURGRZLVNRZH L VSRáHF]QH$XWRU SRG-
NUHĞOD ĪH SRV]F]HJyOQH ID]\ PRJą REHMPRZDü VWRVXQNowo
GXĪą UR]SLĊWRĞü ZLHNX QDWRPLDVW ] JyU\ RNUHĞORQD MHVW LFK
NROHMQRĞü
)D]\ Ī\FLD RNUHĞORQH Vą MDNR RGUĊEQH SXQNW\ ]ZURWQH
VSRZRGRZDQH IL]MRORJLF]Q\PL ]PLDQDPL RUJDQL]PX D WDNĪH
VSHF\ILF]Q\P GOD GDQHJR RNUHVX URG]DMHP Z\PDJDĔ
stawianych osobie.
I faza ]ZLą]DQD ] RNUHVHP QLHPRZOĊFWZD GRW\F]\
SRP\ĞOQHJRUR]ZLą]DQLDNU\]\VX]DXIDQLHDQLHXIQRĞü.
Decyduje o:
- SU]\V]áHMSRVWDZLHZREHFOXG]L
17
H. Bee, 3V\FKRORJLD UR]ZRMX F]áRZLHND Wydawnictwo Zysk i S-ka,
3R]QDĔV-10.
18
E. Erikson, 'RSHáQLRQ\ F\NO Ī\FLD, 'RP :\GDZQLF]\ 5HELV 3R]QDĔ
2002, s. 82; E. R. Hilgard, Wprowadzenie do psychologii, Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa 1972, s. 706; K. Obuchowski, Adaptacja
WZyUF]D KiW, Warszawa 1985, s. 339; J. Elliott, M. Place, Dzieci
i PáRG]LHĪ Z NáRSRFLH, :6L3 :DUV]DZD V 0 6ĊNRZVND
Neopsychoanalityczna koncepcMD UR]ZRMX SV\FKRVSRáHF]QHJR (H.
Eriksona, [w:] 'XFKRZ\UR]ZyMF]áRZLHND, red. Socha P., Wydawnictwo
8-.UDNyZV$%U]H]LĔVND3V\FKRORJLDVSRáHF]QDUR]ZR-
ju, :\GDZQLFWZR1DXNRZHÄ6FKRODU´:DUV]DZDV
14
- ]GROQRĞFLGR]DXIDQLDLGR]ZLą]DQHM]W\PLQW\PQRĞFL
=DJURĪHQLD
- SRF]XFLHQLHSHZQRĞFLLSRGHMU]OLZRĞü
:DĪQąUROĊRGJU\ZDPDWND
II faza RGQRVL VLĊ GR ZF]HVQHJR G]LHFLĊFWZD i ZLąĪH VLĊ
z UR]ZLą]DQLHPNU\]\VXDXWRQRPLDDZVW\G]ZąWSLHQLH.
Decyduje o:
- NV]WDáWRZDQLXVLĊSRF]XFLDZáDVQHMZDUWRĞFL
=DJURĪHQLD
- SRUDĪNLZRVLąJDQLXQLH]DOHĪQRĞFLPRJąSU]\F]\QLüVLĊGR
]ZątSLHQLDZHZáDVQH]GROQRĞFLLGRSRF]XFLDZVW\GX
2VREDPL]QDF]ąF\PLVąURG]LFH
III faza REHMPXMH W]Z ZLHN ]DEDZ SRGF]DV NWyUHJR
G]LHFNRSRZLQQRSU]H]Z\FLĊĪ\üNU\]\Vinicjatywa a poczucie
winy.
Decyduje o:
- XPLHMĊWQRĞFL REVHUZRZDQLD VLHELH L SRUyZQywania z in-
nymi,
- XPLHMĊWQRĞFLGRNRQ\ZDQLDRFHQ\
- WZRU]HQLXVLĊ URG]DMXZHZQĊWU]QHJRVXPLHQLD
=DJURĪHQLD
- SRF]XFLHEH]UDGQRĞFLPDáRZDUWRĞFLRZRĞFL
- tendencja do rezygnowania zamiast nastawienia na celowe
G]LDáDQLDXSyULZ\WUZDáRĞü
:DĪQąUROĊRGJU\ZDMąrodzice.
IV faza SU]\SDGDQDZLHNV]NROQ\NLHG\SU]H]Z\FLĊĪRQ\
SRZLQLHQE\üNU\]\VSLOQRĞüDSRF]XFLHQLĪV]RĞFL
15
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
Decyduje o:
- RSDQRZDQLX SRGVWDZRZ\FK XPLHMĊWQRĞFL Z UDPDFK IRr-
PDOQHJRNV]WDáFHQLD
- SRMDZLHQLXVLĊSLHUZV]HMKLHUDUFKLLUyO]ZLą]DQ\FK]SUDFą
G]LĊNL LGHDOQ\P SU]\NáDGRP RVRE\ GRURVáH ERKDWHURZLH
historyc]QLOHJHQGDUQLLSRZLHĞFLRZL
=DJURĪHQLD
- SRF]XFLH PQLHMV]HM ZDUWRĞFL JáyZQLH Z VIHU]H NRPSHWHn-
FMLZLDU\ZHZáDVQHPRĪOLZRĞFLÄSURGXNF\MQH´RUD]VSo-
áHF]QH
- ZSU]\V]áRĞFLPRĪHSRMDZLüVLĊSDV\ZQRĞüELHUQHSRGSo-
U]ąGNRZDQLHLEUDNZLDU\ZPRĪOLZRĞFLRGG]LDá\ZDQLDQD
ĞZLDW
2VRE\]QDF]ąFH ± ZVąVLHG]WZLHRUD]ZV]NROH
V faza zwią]DQD MHVW ] ZLHNLHP GRUDVWDQLD L ZLąĪH VLĊ
z UR]ZLą]DQLHP NU\]\VX WRĪVDPRĞü L RGU]XFHQLH D rozszcze-
SLHQLHWRĪVDPRĞci.
Decyduje o:
- zdolnRĞFLGRZLHUQRĞFLLQQ\POXG]LRPL VRELHGRVWDáHJR
RGQLHVLHQLDGR]UyĪQLFRZDQ\FKL]áRĪRQ\FKVSUDZĞZLDWD
=DJURĪHQLD
- EUDNZLDU\ZHZáDVQHVLá\
- SU]HFLZVWDZLDQLH VLĊ RSRZLHG]HQLH VLĊ ]D WRĪVDPRĞFLą
QHJDW\ZQą F]\OL NRPELQDFMą QLH DNFHSWRZDQ\FK VSRáHF]-
QLHHOHPHQWyZWRĪVDPRĞFL
2VRE\]QDF]ąFH]QDMGXMąVLĊZRWRF]HQLXVSRáHF]Q\P
Okres dojrzewania seksualnego i poznawczego oraz
XVDQNFMRQRZDQ\ VSRáHF]QLH F]DV RGURF]HQLD RVWDWHF]QHJR
16
]DDQJDĪRZDQLD VLĊ Z Ī\FLH SRVWU]HJDQ\ MDNR moratorium

SV\FKRVSRáHF]QH, pR]ZDODQDZ]JOĊGQąVZRERGĊHNVSHU\PHQ-
WRZDQLD]URODPLVSRáHF]Q\PL
VI faza RGQRVL VLĊ GR RNUHVX PáRG]LHĔF]HM GRMU]DáRĞFL
NLHG\F]áRZLHNVWRLSU]HGUR]VWU]\JQLĊFLHPNU\]\VXLQW\PQRĞü
LVROLGDUQRĞüDL]RODFMD.
Decyduje o:
- akceptowaniu RGUĊEQRĞFL VZRMHM RVRE\ L RVRE\ ] NWyUą
jednostNDMHVW]ZLą]DQD
- ]GROQRĞFL RGF]XZDQLD ZLĊ]L SV\FKLF]QHM ]HVSROHQLD Ii-
]\F]QHJR EOLVNRĞFL L ZVSyOQRW\ WDNĪH JG\ ZLąĪą VLĊ RQH
ze znacznymi poĞZLĊFHQLDPLLNRPSURPLVDPL
=DJURĪHQLD
- L]RODFMDMDNRJáyZQ\URG]DMSDWRORJLLZF]HVQHMGRURVáRĞFL
- JRWRZRĞü RGHSFKQLĊFLD L]RORZDQLD, nawet zniszczenia
W\FKVLáLOXG]LNWyU\FKLVWRWD]GDMHVLĊ]DJUDĪDü
- samoodrzucenie.
VII faza ]ZLą]DQD]ZLHNLHPĞUHGQLHM GRMU]DáRĞFL, wyma-
JD SRP\ĞOQHJR UR]ZLą]DQLD NU\]\VX produkt\ZQRĞü D nasta-
wienie na siebie.
Decyduje o:
- RSDQRZDQLX ]GROQRĞFL GR G]LDáDQLD QD U]HF] FDá\FK
VSRáHF]QRĞFLOXG]NLFK
- SRF]XFLXRGSRZLHG]LDOQRĞFL]DSU]\V]áHSRNROHQLHDWDNĪH
R DNW\ZQ\P XF]HVWQLFWZLH Z WZRU]HQLX L SU]HREUDĪDQLX
ĞZLDWD WZRU]HQLH QRZ\FK LVWRW QRZ\FK Z\WZRUyZ LGHL
jak i tworzenie samego siebie).
17
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
=DJURĪHQLD
- QDVWDZLHQLHQDVLHELHVWDJQDFMDGRW\F]\RVyENWyUH]GDMą
VRELH VSUDZĊ ] EUDNX VZRMHM DNW\ZQRĞFL R FKDUDNWHU]H
generatywnym),
- UHJUHVNXZF]HĞQLHMV]ym stanom i samozasklepienie,
- obseV\MQDSRWU]HEDIDáV]\ZHMLQW\PQRĞFLOXEQDGPLHUQHJR
i wyáąF]QHJRSU]HMPRZDQLDVLĊRbrazem samego siebie,
- QHJDFMD F]\OL RGPRZD ZáąF]HQLD SHZQ\FK RVyE Z NUąJ
ZáDVQeJR]DLQWHUHVRZDQLDQLHWURV]F]HQLHVLĊRRSLHNĊQDG
nimi.
=QDF]ąFąUROĊRGJU\ZDSUDFD]DZRGRwa i dom.
VIII faza GRW\F]\ZLHNXGRMU]DáHJRNLHG\F]áRZLHNPD]D
]DGDQLH UR]VWU]\JQLĊFLH NU\]\VX ]LQWHJURZDQD RVRERZRĞü
a rozpacz.
Decyduje o:
- DNFHSWDFMLSU]HĪ\WHJRSU]H]F]áRZLHNDĪ\FLD
=DJURĪHQLD
- ]DSU]HF]HQLH VHQVRZQRĞFL VZRMHJR Ī\FLD ± przyczyna
poczucia rozpaczy,
- RWZDUWD SRJDUGD NWyUD MHVW UHDNFMą QD SRF]XFLH Z VRELH
i REVHUZRZDQHJR X LQQ\FK VWDQX ]DJXELHQLD EH]UDGQRĞFL
i ĞZLaGRPRĞFLĪHMHVWVLĊVNRĔF]RQ\P
- rozSDF]L EUDNSRF]XFLDZDUWRĞFLQDMF]ĊVWV]\PPRW\ZHP
rozpaczy ludzi starych jest poczXFLH VWDJQDFML L Ī\FLRZHM
martwoty.
=DJURĪHQLD NWyUH SRMDZLDMą VLĊ Z WRNX Ī\FLD Vą Z\QLNLHP
GHF\]ML MHGQRVWNL L QHJDW\ZQ\FK ZSá\ZyZ RWRF]HQLD
:\]ZDODMą SRWU]HEĊ NRPSHQVDFML QLH]DVSRNRMRQ\FK SRWU]HE
18
NWyUD SU]\ELHUD IRUP\ NRQWDNWyZ ] VXENXOWXUDPL X]DOHĪQLHĔ

]DFKRZDĔDJUHV\ZQ\FK]DEXU]HĔQHUZLFRZ\FK
19
52='=,$à.
DIAGNOZA SYTUACJI SZKOLNEJ DZIECKA
Wybrane obszary funkcjonowania dziecka w roli
ucznia:
1. ']LHFNRSU]\VZDMDMąFHZLHG]ĊLXPLHMĊWQRĞFL
- JRWRZRĞüV]NROQD
- powodzenia i niepowodzenia szkolne,
- dysleksja rozwojowa.
2. ']LHFNREĊGąFHF]áRQNLHPJUXS\UyZLHĞQLF]HM
- SR]\FMDVSRáHF]QD
3. Dziecko-XF]HĔZĞURGRZLVNXURG]LQQ\P
- Z\ZLą]\ZDQLHVLĊ]RERZLą]NyZV]NROQ\FKZGRPX
- SRVWDZ\ URG]LFLHOVNLH ]ZLą]DQH ] QDXNą V]NROQą G]LHFND
aspiraFMHHGXNDF\MQHURG]LFyZZobec dziecka,
- ZVSyáSUDFDURG]LFyZ]HV]NRáą
6]NRáDMDNRĞURGRZLVNRZ\FKRZDZF]HG]LHFND
1. System opieki nad uczniami:
- VSHFMDOLĞFLSUDFXMąF\QDU]HF]G]LHFNDZV]NROH
- ]DMĊFLDNRUHNF\MQR-kompensacyjne,
- ZVSyáSUDFD]LQQ\PLLQVW\WXFMDPL
- ZVSyáSUDFD]URG]LQą19.
19
E. Jarosz, Wybrane obszary diagnozowania pedagogicznego, Wydaw-
QLFWZR8QLZHUV\WHWXĝOąVNLHJR.DWRZLFHV-66.
21
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
3.1. ']LHFNRSU]\VZDMDMąFHZLHG]ĊLXPLHMĊWQRĞFL
3.1.1. *RWRZRĞüV]NROQD
'RMU]DáRĞü, DJRWRZRĞüV]NROQD
'RMU]DáRĞü V]NROQD ± ÄZ\QLN LQWHUDNFML PLĊG]\ ]GDWQ\P
GR V]NRá\ G]LHFNLHP, D ĞURGRZLVNLHP URG]LQQ\P L wycho-
ZDQLHPSU]HGV]NROQ\P´
*RWRZRĞü V]NROQD ± ÄSURFHV L HIHNW ZVSyáG]LDáDQLD
DNW\ZQRĞFL G]LHFND L DNW\ZQRĞFL GRURVá\FK WZRU]ąF\FK
ZDUXQNL GR XF]HQLD VLĊ MDNR HIHNW LQWHUDNFML ZáDĞFLZRĞFL
G]LHFNDLZáDĞFLZRĞFLV]NRá\´20.
0RGHOGRMU]DáRĞFLV]NROQHMG]LHFND
7HVW GRMU]DáRĞFL V]NROQHM '6 ]DSURSRQRZDQ\ SU]H]
%DUEDUĊ:LOJRFNą-2NRĔ21 dotyczy:
- ÄUR]ZRMXLQWHOHNWXDOQHJR± P\ĞOHQLHRSHUDF\MQH
- UR]ZRMXVSUDZQRĞFLSHUFHSF\MQR±motorycznych,
- XPLHMĊWQRĞFL SRVáXJLZDQLD VLĊ HOHPHQWDUQ\PL SRMĊFLDPL
matematycznymi,
- UR]XPRZDQLD´
oraz:
- ÄREVHUZDFML]DFKRZDQLDVLĊG]LHFNDSRGF]DVEDGDĔ
VWRVXQHNGRSROHFHĔVDPRG]LHOQRĞüUHODFMH]JUXSą
UyZLHĞQLF]ą
20
B. Wilgocka-2NRĔ *RWRZRĞü V]NROQD G]LHFL V]HĞFLROHWQLFK Wydaw-
QLFWZR$NDGHPLFNLHÄĩDN´:DUV]DZDV
21
Ibidem, s. 24-26.
22
- LQIRUPDFMLGRW\F]ąF\FKVWDQX]GURZLDG]LHFND
- GDQ\FKRĞURGRZLVNXG]LHFNDVWUXNWXUDURG]LQ\Z\NV]WDá
FHQLHURG]LFyZZDUXQNLGRPRZH´
Badanie poziomu JRWRZRĞFL V]NROQHM dziecka obejmuje
]DWHP RFHQĊ XPLHMĊWQRĞFL MĊ]\NRZ\FK SRGVWDZRZ\FK
ZLDGRPRĞFL UR]ZRMX P\ĞOHQLD RULHQWDFML F]DVRZR-
SU]HVWU]HQQHM PRWRU\NL PDáHM ODWHUDOL]DFML DQDOL]\ L V\QWH]\
Z]URNRZHM RUD] VáXFKRZHM D WDNĪH SU]\JRWRZDQLD GR QDXNL
matematyki. Ponadto ocenie SRGGDMH VLĊ UR]ZyM HPRFMRQDOQ\
VSRáHF]Q\G]LHFNDRUD]MHJRZDUXQNLĞURGRZLVNRZH22.
3.1.2. Dysleksja rozwojowa

Dysleksja ± dys ± EUDN F]HJRĞ WUXGQRĞü QLHPRĪQRĞü lego ±
czytam.
0LĊG]\QDURGRZH 7RZDU]\VWZR '\VOHNVML ,QWHUQDWLRQDO
Dyslexia Association) definiuje d\VOHNVMĊ jako ÄMHGQR]ZLHOX
UyĪQ\FK URG]DMyZ WUXGQRĞFL Z XF]HQLX VLĊ -HVW VSHF\ILF]Q\P
zaburzeniem uwarunkowanym konstytucjonalnie.
&KDUDNWHU\]XMHVLĊWUXGQRĞFLDPLZGHNRGRZDQLXSRMHG\Q-
F]\FK VáyZ FR QDMF]ĊĞFLHM RG]ZLHUFLHGOD QLHZ\VWDUF]DMąFH
]GROQRĞFLprzetwarzania fonologiF]QHJR7UXGQRĞFLZGHNRGR-
waniu SRMHG\QF]\FK VáyZ Vą ]D]Z\F]DM QLHZVSyáPLHUQH GR
ZLHNXĪ\FLDRUD]LQQ\FK]GROQRĞFLSR]QDZF]\FKLXPLHMĊWQRĞFL
V]NROQ\FK WUXGQRĞFL WH QLH Vą Z\QLNLHP RJyOQHJR ]DEXU]HQLD
rozwoju, DQL ]DEXU]HĔ VHQVRU\F]nych. Dysleksja manifestuje
22
3U]\NáDGRZ\ VSRVyE EDGDQLD Z\EUDQ\FK REV]DUyZ JRWRZRĞFL V]NROQHM
]DSUH]HQWRZDQ\ ]RVWDá Z .ZHVWLRQDULXV]X GLDJQR]\ JRWRZRĞFL V]NROQHM
dziecka 6-letniego =DáąF]QLNQU
23
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
VLĊUyĪQRURGQ\PLWUXGQRĞFLDPLZRGQLHVLHQLXGRUyĪQ\FKIRUP
NRPXQLNDFML MĊ]\NRZHM F]ĊVWR RSUyF] WUXGQRĞFL Z F]\WDQLX
SRMDZLDMą VLĊ SRZDĪQH WUXGQRĞFL Z RSDQRZDQLX F]\QQRĞFL
pisania i SRSUDZQHMSLVRZQL´23.
Dysleksja rozwojowa to sSHF\ILF]QHWUXGQRĞFLZF]\WDQLX
i pisaniu u dzieci o SUDZLGáRZ\P UR]ZRMu XP\VáRZ\P,
u NWyU\FK ZVSyáZ\VWĊSXMą ]DEXU]HQLD IXQNFML SHUFHSF\MQR-
PRWRU\F]Q\FK ]DDQJDĪRZDQ\FK Z SURFHV QDE\ZDQLD W\FK
XPLHMĊWQRĞFL E\ZDMą RQH UyZQLHĪ RNUHĞODQH MDNR PLNUR-
dysfunkcjH F]\ WHĪ IUDJPHQWDU\F]QH ]DEXrzenia lub deficyty
rozwojowe).
=DEXU]HQLD PRJą GRW\F]\ü IXQNFML: analizy i syntezy
Z]URNRZHM RUD] VáXFKRZHM IXQNFML MĊ]\NRZ\FK PRWRU\NL
a WDNĪHZVSyáG]LDáDQLDF]\OLLQWHJUDFMLZZSURFHVyZSRQDGWR
REHMPXMą]DEXU]HQLDSDPLĊFLZ]URNRZHMVáXFKRZHMUXFKRZHM
ODWHUDOL]DFML RUD] RULHQWDFML Z VFKHPDFLH FLDáD NLHUXQNDFK
i przestrzeni24.
2 ÄVSHF\ILF]Q\FK´ WUXGQRĞFLDFK Z XF]HQLX VLĊ F]\WDQLD
i SLVDQLD RU]HND VLĊ JG\ Vą LVWRWQH L QLH Vą VSRZRGRZDQH
zaniedbaniem ze strony rodziny, ani dydaktycznym.
=DEXU]HQLH SHUFHSFML VáXFKRZHM ± zaburzenie analizy
i V\QWH]\ GĨZLĊNyZ PRZ\ Z\QLNDMąFH ] QLHSUDZLGáRZHJR
IXQNFMRQRZDQLDRGSRZLHGQLFKRNROLFPy]JXJáyZQLHZOHZHM
SyáNXOLJG]LH]ORNDOL]RZDQ\MHVWRĞURGHNNRURZR- VáXFKRZ\
23
M. Bogdanowicz, Ryzyko dysleksji. Problem i diagnozowanie,
:\GDZQLFWZR+DUPRQLD*GDĔVNV-57.
24
J. Mickiewicz, Jedynka z ortografii? 'RP 2UJDQL]DWRUD 7RUXĔ
s. 15-16.
24
1LHVąXZDUXQNRZDQHQLHGRVáXFKHP
=DEXU]HQLD VáXFKX IRQHPRZHJR ± WUXGQRĞFL Z spostrze-
JDQLXGĨZLĊNyZPRZ\DZLĊFRGUyĪQLDQLXJáRVHNL UyĪQLąF\FK
je cech dystynktywnych (np. z-VJG]LHFHFKąG\VW\QNW\ZQąMHVW
GĨZLĊF]QRĞü
=DEXU]HQLD XPLHMĊWQRĞFL IRQRORJLF]Q\FK ± trudQRĞFL
w RSHURZDQLXF]ąVWNDPLIRQRORJLF]Q\PLJáRVNLV\ODE\
Zaburzenia percepcji wzrokowej ± zaburzenia analizy
i V\QWH]\ Z]URNRZHM ]DEXU]HQLD SRVWU]HJDQLD L UyĪQLFRZDQLD
NV]WDáWyZUHMHVWUDFMLSRáRĪHQLDSU]HVWU]HQQHJRHOHPHQWyZ
1LHVąXZDUXQNRZDQHZDGami wzroku.
=DEXU]HQLD VSUDZQRĞFL PDQXDOQHM ± RSyĨQLRQ\ OXE
QLHSUDZLGáRZ\UR]ZyMPRWRU\NLUąN25.
Wybrane koncepcje przyczyn dysleksji rozwojowej:
1. Koncepcja genetyczna ± dziedziczenie zmian w central-
Q\PXNáDG]LHQHUZRZ\PJHQ\
2. .RQFHSFMD RSyĨQLRQHJR GRMU]Hwania centralnego
XNáDGX QHUZRZHJR ± spowolnienie dojrzewania c. u. n.
i zaburzenia funkcjonalne.
3. Koncepcja organiczna ± mikrouszkodzenia struktury tych
RNROLFPy]JXNWyUHUHDOL]XMąF]\QQRĞFLF]\WDQLDLSLVDQLD
4. Koncepcja hormonalna ± QLHGRNV]WDáFHQLH VWUuktury
QLHNWyU\FKRNROLFNRU\Py]JRZHMQDGSURGXNFMD
25
M. Bogdanowicz, A. Adryjanek, 8F]HĔ«, op.cit., s. 134-145.
25
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
testosteronu) 26.
Typy dysleksji27:
Dysleksja typu wzrokowego NWyUD REHMPXMH ]DEXU]HQLD
SHUFHSFML L SDPLĊFL Z]URNRZHM SRZLą]DQH ] ]DEXU]HQLDPL
koordynacji wzrokowo-ruchowej i wzrokowo-przestrzennej.
DyVOHNVMD W\SX VáXFKRZHJR ]ZLą]DQD ] ]DEXU]HQLDPL
SHUFHSFML L SDPLĊFL VáXFKRZHM GĨZLĊNyZ PRZ\ QDMF]ĊĞFLHM
ZVSyáZ\VWĊSXMąFD]]DEXU]HQLDPLIXQNFMLMĊ]\NRZ\FK
Dysleksja integracyjna GRW\F]\ V\WXDFML Z NWyUHM
SRV]F]HJyOQH IXQNFMH QLH Z\ND]XMą ]DNáyFHĔ, ale zaburzona
jest ich koordynacja (zaburzenia integracji percepcyjno-
motorycznej)28,
Dysleksja typu mieszanego JG\ Z\VWĊSXMą ]DEXU]HQLD
]DUyZQRZ
- SHUFHSFMLVáXFKRZHMVáRZD
- SDPLĊFLVHNZHQF\MQHMVáXFKRZHM
- SHUFHSFMLZ]URNRZHMZ\UD]yZ
- Z]URNRZHMSDPLĊFLVHkwencyjnej,
- SDPLĊFLZ]URNRZR-VáXFKRZHM
- Z\REUDĨQLSU]HVWU]HQQHM
26
H. Jaklewicz, Dysleksja ± problemy medyczne Ä7HUDSLD´ 1997, numer
specjalny, s. 17; B. Sawa, -HĪHOLG]LHFNRĨOHFzyta i pisze, WSP, Wa-wa
1994, s. 72; M. Bogdanowicz, Dysleksja rozwojowa ± symptomy, pato-
mechanizmy, terapia pedagogiczna Ä7HUDSLD´ 1997, numer specjalny,
s. 13.
27
J. Mickiewicz, Jedynka z ortografii? 'RP 2UJDQL]DWRUD 7RUXĔ
s. 15-16.
28
M. Bogdanowicz, Integracja percepcyjno-motoryczna. Teoria, diagnoza,
terapia, CMPP-P, Warszawa 2000, s. 12-16.
26
Rodzaje specyfLF]Q\FKWUXGQRĞFLZXF]HQLXVLĊ
Dysleksja ± specyficzQH WUXGQRĞFL]DEXU]HQLD Z QDXFH
F]\WDQLDNWyU\PF]ĊVWRWRZDU]\V]ąWUXGQRĞFLZSLVDQLX
Dysortografia ± specyficzne trudnRĞFL]DEXU]HQLD Z ko-
muniNRZDQLX VLĊ ]D SRPRFą SLVPD V]F]HJyOQLH ] opanowa-
QLHPSRSUDZQHMSLVRZQLZW\PEáĊG\RUWRJUDILF]QH
Dysgrafia ± VSHF\ILF]QHWUXGQRĞFL]DEXU]HQLDZ opanowa-
QLXZáDĞFLZHJRSR]LRPXJUDILF]QHJRpisma29.
Dysleksja dotyczy 10 ± 1 RVyb. 2 ± 4% to dzieci
z SRZDĪQ\PLWUXGQRĞFLDPLZF]\WDQLXW]ZFLĊĪNLHSU]\SDGNL
JáĊERNDG\VOHNVMD
6\PSWRP\G\VOHNVMLUR]ZRMRZHMSU]\NáDG\
:LHNQLHPRZOĊF\LSRQLHPRZOĊF\
- RSyĨQLHQLH Z UR]ZRMX PRZ\ ± SyĨQLHMV]H Z\SRZLDGDQLH
SLHUZV]\FKVáyZ]GDĔSURVW\FKL]áRĪRQ\FK
- RSyĨQLHQLH Z UR]ZRMX UXFKRZ\P ± PDáD ]UĊF]QRĞü
PDQXDOQD WUXGQRĞFL Z VDPRREVáXG]H SyĨQLHMV]H QDE\FLH
XPLHMĊWQRĞFLchodzenia30.
Wiek przedszkolny
- PDáD VSUDZQRĞü UXFKRZD ± Z ]DNUHVLH PRWRU\NL GXĪHM ±
G]LHFNRMHVWQLH]GDUQHZUXFKDFKĨOHIXnkcjonuje w zaba-
ZDFK UXFKRZ\FK PD WUXGQRĞFL Z QDXF]HQLX VLĊ MD]G\ QD
WU]\NRáRZ\P URZHUNX : ]DNUHVLH PRWRU\NL PDáHM ±
29
M. Bogdanowicz, Dysleksja rozwojowa ± symptomy, patomechanizmy,
terapia pedagogicznaÄ7HUDSLD´1997, numer specjalny, s. 12.
30
Ibidem, s. 13-14.
27
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
WUXGQRĞFL Z ]DSLQDQLX JX]LNyZ V]QXURZDQLX EXWyZ

]DEDZDFK PDQLSXODF\MQ\FK G]LHFNR Z QLHZáDĞFLZ\
VSRVyEWU]\PDRáyZHN
- zaburzenia koordynacji wzrokowo±ruchowej ± WUXGQRĞFL
SRGF]DV EXGRZDQLD ] NORFNyZ G]LHFNR U\VXMH QLHFKĊWQLH
D MHJR SUDFH Vą SU\PLW\ZQLH 1LH SRWUDIL MDNR -latek
QDU\VRZDü ÄNRáD´ MDNR -latek ÄNZDGUDWX´ L ÄNU]\ĪD´
a ÄWUyMNąWD´ ZUĪ
- RSyĨQLRQ\ UR]ZyM ODWHUDOL]DFML L/lub lateralizacja
VNU]\ĪRZDQD
- ]DEXU]HQLD DQDOL]\ L V\QWH]\ Z]URNRZHM RUD] SDPLĊFL
wzrokowej ± QLHSRUDGQRĞü Z U\VRZDQLX U\VXQNL ERJDWH
WUHĞFLRZR OHF] LFK IRUPD MHVW SU\PLW\ZQD WUXGQRĞFL
w VNáDGDQLXREUD]NyZSRFLĊW\FKQDF]ĊĞFL
- zaburzenia analizy i syQWH]\ RUD] SDPLĊFL VáXFKRZHM ±
RSyĨQLRQ\ UR]ZyM PRZ\ QLHSUDZLGáRZD DUW\NXODFMD
JáRVHN WUXGQRĞFL ] Z\SRZLDGDQLHP ]áRĪRQ\FK Z\UD]yZ
RUD] ] EXGRZDQLHP Z\SRZLHG]L D WDNĪH ] ]DSD-
PLĊW\ZDQLHP QD]Z ']LHFNR GáXĪHM SRVáXJXMH VLĊ neo-
logizmami31, cechuje je brak Sá\QQRĞFLPyZLHQLDNáRSRW\
] RGPLDQą D WDNĪH XEH]GĨZLĊF]QLDQLHP JáRVHNMąNDQLHP
i ĞODGRZ\Pseplenieniem32.
.ODVDÄ´
- REQLĪRQDVSUDZQRĞüUXFKRZD- ]DNUHVLHPRWRU\NLGXĪHM±
G]LHFNRVáDERELHJDPDWUXGQRĞFL]QDXF]HQLHPVLĊMD]G\
na rowerze, rzucaniem i FKZ\WDQLHP SLáNL W zakresie
31
M. Bogdanowicz'\VOHNVMD«, op. cit., s. 13-14.
32
+3ĊWOHZVND&]\WDüZEUHZJHQRPÄ:LHG]DLĩ\FLH´ 1996, nr 6, s. 42.
28
PRWRU\NL PDáHM ± G]LHFNR PD WUXGQRĞFL ] ZLą]DQLHP

V]QXURZDGHáXĪ\ZDQLHPV]WXüFyZF]\QRĪ\F]HN3RGF]DV
SLVDQLD OXE U\VRZDQLD GRVWU]HJD VLĊ QLHZáDĞFLZ\ QDFLVN
RáyZND U\VXQNL Vą QLHVWDUDQQH ']LHFNR SLV]H ZROQR
OLWHU\ Vą UyĪQHM ZLHONRĞFL Z\FKRG]ą SR]D OLQLH RUD] PDMą
QLHSUDZLGáRZHSRáąF]HQLD3RQDGWRZLGRF]QHVąWUXGQRĞFL
z U\VRZDQLHP ]áRĪRQ\FK ILJXU JHRPHWU\F]Q\FK L V]ODF]-
NyZ
- RSyĨQLHQLH UR]ZRMX ODWHUDOL]DFML ODWHUDOL]DFMD VNU]\ĪR-
wana.
- RSyĨQLHQLHRULHQWDFMLZVFKHPDFLHFLDáDLSU]HVWU]HQLRUD]
w czasie ± WUXGQRĞFL ]H ZVND]\ZDQLHP QD VRELH F]ĊĞFL
FLDáD QS SUDZD-OHZD UĊND Z RNUHĞOHQLX NLHUXQNX QD
SUDZRQD OHZR ] SRSUDZQ\P XĪ\ZDQLHP Z\UDĪHĔ
SU]\LPNRZ\FKZ\UDĪDMąF\FKVWRVXQNLSU]HVWU]HQQHQDG ±
pod, za ± SU]HG ZHZQąWU] ± QD ]HZQąWU] 7UXGQRĞFL
w RULHQWDFML Z F]DVLH QS RNUHĞODQLH SRU\ URNX GQLD
godziny na zegarze).
wzrokowej ± WUXGQRĞFL ] Z\UyĪQLDQLHP HOHPHQWyZ
z FDáRĞFL L V\QWHW\]RZDQLHP Z FDáRĞü ] Z\RGUĊEQLDQLHP
V]F]HJyáyZRUD]]RGUyĪQLDQLHPNV]WDáWyZSRGREQ\FKOXE
LGHQW\F]Q\FK OHF] LQDF]HM SRáRĪRQ\FK Z SU]HVWU]HQL QS
liter p-g-b-d). Zwierciadlane pisanie liter i cyfr oraz
]DSLV\ZDQLHZ\UD]yZRGVWURQ\SUDZHMGROHZHM']LHFNR
ZROQR ]DSDPLĊWXMH NV]WDáW OLWHU proces automatyzacji
SU]HELHJD ZROQR 7UXGQRĞFL Z QDXFH F]\WDQLD SU]HNUĊFD
Z\UD]\QLHUR]XPLHSU]HF]\WDQHJRWHNVWXQLHXZ]JOĊGQLD
]QDNyZSU]HVWDQNRZ\FKRSXV]F]DOLWHU\
29
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
- zaburzenia analizy i syntezy oraz pamLĊFL VáXFKRZHM ±

ÄSU]HNUĊFDQLH´ WUXGQ\FK Z\UD]yZ SU]HVWDZLDQLH JáRVHN
i V\ODE RSXV]F]DQLH JáRVHN EáĊG\ JUDPDW\F]QH EáĊG\
w SLVDQLX Z\UD]yZ ] GZX]QDNRZ\PL JUXSDPL JáRVHN
i ]PLĊNF]HQLDPL 7UXGQRĞFL ] ]DSDPLĊWDQLHP ZLHUV]D
QD]ZPDWHULDáXXV]HUHJRZDQHJRZVHNZHQFMHRUD]ZLĊFHM
QLĪMHGQHJRSROHFHQia w tym samym czasie. Mylenie nazw
]EOLĪRQ\FK IRQHW\F]QLH WUXGQRĞFL Z UyĪQLFRZDQLX
SRGREQ\FKJáRVHN]Z\G]LHODQLHPV\ODELJáRVHN]HVáyZ
LFK V\QWHW\]RZDQLHP RUD] PDQLSXORZDQLHP ]H VWUXNWXUą
IRQRORJLF]Qą VáyZ 7UXGQRĞFL Z QDXFH F]\WDQLD F]\WD
bardzo wROQRQDMF]ĊĞFLHMJáRVNXMHLQLH]DZV]HGRNRQXMH
SRSUDZQHM ZWyUQHM V\QWH]\ P\OL Z\UD]\ R SRGREQ\P
brzmieniu)33.
Wiek szkolny (klasa I-III)
- REQLĪRQDVSUDZQRĞüUXFKRZD± Z]DNUHVLHPRWRU\NLGXĪHM
± G]LHFNR PD WUXGQRĞFL ] QDXF]HQLHP VLĊ MD]G\ QD
GZXNRáRZ\P URZHU]H á\ĪZDFK QDUWDFK ] rzucaniem do
celu i chwytaniem. NLHFKĊWQLH XF]HVWQLF]\ Z ]DEDZDFK
ruchowych i lekcjach kultury fizycznej. W zakresie
PRWRU\NL PDáHM ± WUXGQRĞFL Z RSDQRZDQLX F]\QQRĞFL
VDPRREVáXJRZ\FK XELHUDQLH VLĊ P\FLH MHG]HQLH
Dziecko nieFKĊWQLH U\VXMH L SLV]H WHNVW QLH PLHĞFL VLĊ
w OLQLDWXU]H RáyZHNGáXJRSLV SU]\FLVNDQ\ MHVW ]E\W
PRFQRUĊNDV]\ENRVLĊPĊF]\
- XWU]\PXMHVLĊREXUĊF]QRĞü
- RSyĨQLHQLHRULHQWDFMLZVFKHPDFLHFLDáDLSU]HVWU]HQLRUD]
33
M. Bogdanowicz, Dysleksja..., op. cit., s. 13-14.
30
w czasie ± WUXGQRĞFL ] RGUyĪQLHQLHP SUDZHM L OHZHM UĊNL

VWURQ\ RNUHĞOHQLHP SRáRĪHQLD SU]HGPLRWyZ Z]JOĊGHP
siebie.
- WUXGQRĞFLZNRRUG\QDFMLF]\QQRĞFLUĊNLLRND
- ]DEXU]HQLD DQDOL]\ L V\QWH]\ RUD] SDPLĊFL VáXFKRZHM ±
WUXGQRĞFL Z Z\PRZLH SU]HNUĊFDQLH ]áRĪRQ\FK Z\UD]yZ
XĪ\ZDQLH VIRUPXáRZDĔ QLHSRSUDZQ\FK SRG Z]JOĊGHP
JUDPDW\F]Q\P 7UXGQRĞFL ] RSDQRZDQLHP SRSUDZQHM
SLVRZQL P\OHQLH OLWHU RGSRZLDGDMąF\FK JáRVNRP
SRGREQ\PIRQHW\F]QLHJáRVNL]-s, w-f, d-t, k-JWUXGQRĞFL
] ]DSLV\ZDQLHP ]PLĊNF]HĔ P\OHQLH JáRVHN L-j, nagminne
opuszczanie, dodawanie, przestawianie, podwajanie liter
i V\ODE SLVDQLH Z\UD]yZ EH]VHQVRZQ\FK QDVLORQH
WUXGQRĞFL SRGF]DV SLVDQLD ]H VáXFKX 7UXGQRĞFL
z ]DSDPLĊW\ZDQLHP WDEOLF]NL PQRĪHQLD ZLHUV]\ D WDNĪH
VHNZHQFMLQD]Z\PLHVLĊF\OLWHUZDOIDEHFLH
- zaburzenia analizy i syntezy Z]URNRZHM RUD] SDPLĊFL
wzrokowej ± WUXGQRĞFL ] RSDQRZDQLHP SRSUDZQHM
SLVRZQL ] ]DSDPLĊW\ZDQLHP NV]WDáWX OLWHU U]DG]LHM
Z\VWĊSXMąF\FK ) + à * P\OHQLH OLWHU SRGREQ\FK SRG
Z]JOĊGHP NV]WDáWX O-t-á P-n) lub liter identycznych, ale
LQDF]HM SRáRĪRQ\FK Z przestrzeni (p-b-d-J SRSHáQLDQLH
EáĊGyZ SRGF]DV SU]HSLV\ZDQLD WHNVWyZ7UXGQRĞFL ZF]\-
WDQLX ZROQH WHPSR SU\PLW\ZQD WHFKQLND JáRVNRZDQLH
OXE V\ODEL]RZDQLH ] ZWyUQą V\QWH]ą VáRZD EáĊG\ VáDEH
rozumienie tekstu.
31
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
=GMĊFLHQU1.
3LVPR XF]QLD NODV\ , ]H VSHF\ILF]Q\PL WUXGQRĞFLDPL Z F]\WDQLX L SLVDQLX
3LVDQLH]SDPLĊFL
=GMĊFLHQU2.
3LVPR XF]QLD NODV\ , ]H VSHF\ILF]Q\PL WUXGQRĞFLDPL Z F]\WDQLX L SLVDQLX
3LVDQLH]HVáXFKX
32
=GMĊFLHQU3.
3LVPRXF]QLDNODV\,]HVSHF\ILF]Q\PLWUXGQRĞFLDPLZF]\WDQLXLSLVDQLX
3RZ\ĪHMNODV\,9
wzrokowej ± WUXGQRĞFL]SUDZLGáRZąSLVRZQLąGRPLQDFMD
EáĊGyZ RUWRJUDILF]Q\FK WUXGQRĞFL Z XF]HQLX VLĊ LQQ\FK
SU]HGPLRWyZ QS ]áD RULHQWDFMD QD PDSLH U\VXQHN
XSURV]F]RQ\VFKHPDW\F]Q\]áHUR]PLHV]F]HQLHáDĔFXFKyZ
UHDNFML FKHPLF]Q\FK :ROQH WHPSR F]\WDQLD QLHFKĊü GR
czytania.
- ]DEXU]HQLD DQDOL]\ L V\QWH]\ RUD] SDPLĊFL VáXFKRZHM ±
trudnoĞFL Z RSDQRZDQLX MĊ]\NyZ REF\FK L WHUPLQRORJLL
w ]DSDPLĊWDQLXZLHUV]\QD]ZLVNLQD]ZDWDNĪHVHNZHQFML
QSPLHVLĊF\GDQ\FKOLF]Ewielocyfrowych)34.
34
M. Bogdanowicz, Dysleksja..., op. cit., s. 14-15.
33
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
3.1.2.1. 6]NRáD Z biograficznych Z\ZLDGDFK RVyE

z G\VOHNVMą35
Przebieg kariery edukacyjnej wyznaczony jest poprzez
RVLąJQLĊFLD L SRUDĪNL V]NROQH RVRE\ :ĞUyG F]\QQLNyZ GHWHU-
PLQXMąF\FK WHQ SU]HELHJ Z\PLHQLü QDOHĪ\ WH NWyUH WNZLą
w RVRELH Z ĞURGRZLVNX URG]LQQ\P L V]NROQ\P Z JUXSLH
UyZLHĞ-QLF]HM Z ĞURGRZLVNX SR]DV]NROQ\FK LQVW\WXFML
Z\FKRZDQLDRUD]ZĞURdowisku wycKRZDQLDSRĞUHGQLHJR
3U]HSURZDG]RQH EDGDQLD ZVND]XMą ĪH NOXF]RZą UROĊ
w W\P SURFHVLH RGJU\ZD ĞURGRZLVNR V]NROQH SRSU]H]
QDVWĊSXMąFHSR]\W\ZQHEąGĨQHJDW\ZQHG]LDáDQLDQDXF]\FLHOL
LOXVWURZDQHZ\SRZLHG]LDPLEDGDQ\FKRVyE]G\VOHNVMą
1. 1LHGRVWU]HĪHQLHSU]H]QDXF]\FLHOLSLHUZV]\FKV\PSWRPyZ
dysleksji:
3U]H] FDá\ RNUHV HGXNDFML QLNW QLH ]DXZDĪ\á PRMHJR
problemu. :SLHUZV]HMNODVLHRGUD]X]DF]Ċá\VLĊSUREOHP\
7RE\áNRV]PDU«
Czytanie, dyktanda, wypracowania i gramDW\ND VSĊG]Dá\
mi sen z powiek. Po proVWX E\áHP ÄJáąEHP´ 'R OLFHXP
SODVW\F]QHJRQLHGRVWDáHPVLĊ]SRZRGXNLONXG]LHVLĊFLXEáĊGyZ
RUWRJUDILF]Q\FKZG\NWDQG]LHQDHJ]DPLQLHZVWĊSQ\PĩDGQ\FK
V]DQV 7R E\á GOD PQLH GUDPDW PRJąF\ VNRĔF]\ü VLĊ
VDPREyMVWZHP $QDOL]XMąF WDPWHQ F]DV GRNáDGQLH SDPLĊWam
SRF]ąWHNPRMHJR]DSDGDQLDZNRPSOHNV\
35
A. Tomaszewska, Trajektorie edukDF\MQH RVyE ] G\VOHNVMą UR]ZRMRZą,
niepublikowana praca doktorska, napisana pod kierunkiem
prof. zw. dr hab. Marii Czerepaniak-:DOF]DN 8QLZHUV\WHW 6]F]HFLĔVNL
Szczecin 2007.
34
2. :LHG]D QDXF]\FLHOL GRW\F]ąFD VSHF\ILF]Q\FK WUXGQRĞFL

w XF]HQLXVLĊRFHQDSR]\W\ZQD
0LDáHP IDMQH SRORQLVWNL ] NWyU\PL PLDáHP GREU\ XNáDG
ZLĊFE\áRVSRNR
1LHELOLPQLH]DRUWRJUDILĊLMXĪ
3. Brak wiedzy nauczyciHOLQDWHPDWVSHF\ILF]Q\FKWUXGQRĞFL
ZXF]HQLXVLĊRFHQDQHJDW\ZQD
0RMD ZLHG]D R G\VOHNVML E\áD EDUG]R ]QLNRPD L EáĊGQLH
XWRĪVDPLDQD ] URELHQLHP EáĊGyZ RUWRJUDILF]Q\FK WR VDPR
GRW\F]\áR QDXF]\FLHONL NWyUD VNLHURZDáD PQLH QD EDGDQLD SR
skierowaniu mniHQDEDGDQLDMHMURODVLĊVNRĔF]\áD
1DXF]\FLHOH ZROHOL SU]\MPRZDü ĪH SR SURVWX PL VLĊ QLH
chce niĪWURFKĊSU]\áRĪ\üVLĊGRSUDF\ 1LNWQLHEUDáSRGXZDJĊ
PRMHJR ]DĞZLDGF]HQLD. Tacy niekompetentni i ]DQLHGEXMąF\
VZRMH RERZLą]NL OXG]LH PDMą SUDZR GHF\GRZDü o losach
PáRGHJRF]áRZLHND.
4. Rozumienie przez nauczycieli istoty dysleksji
- GDMąFHPRĪOLZRĞüVIRUPXáRZDQLDQDQRZRVDPRRFHQ\RUD]
uwolnienie VLĊRGSRF]XFLDE\FLDJRUV]\P
'RSLHUR Z WU]HFLHM QDXF]\FLHOND SRGGDáD VLĊ L ]DF]ĊáD PL
VWDZLDüGZLHRFHQ\]Z\SUDFRZDĔ± ]DWUHĞüL]DRUWRJUDILĊ7R
E\áD ZLHOND ]PLDQD ER R LOH ]D RUWRJUDILĊ QLH Z]EXG]DáD
PRMHJR ZLĊNV]HJR ]DLQWHUHVRZDQLD R W\OH GR WUHĞFL
SU]\NáDGDáHPVLĊ]FDá\FKVLáLNLHG\NROHMQHSUDFHNRĔF]\á\VLĊ
jedynkami, GZyMNDPL L WUyMNDPL F]XáHP VLĊ PRcno
niedoceniony (...), DOHRERNQLFKZUHV]FLHSRMDZLá\VLĊL
35
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
- XPRĪOLZLDMąFH GRVWRVRZDQLH Z\PDJDĔ HGXNDF\MQ\FK GR

indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych
ucznia.
*G\ZUyFLáHP]GLDJQR]ąPLDáHPRW\OHáDWZLHMV]HĪ\FLHĪH
GRVWDZDáHP]Z\SUDFRZDĔGZLHRFHQ\]DVWURQĊPHU\WRU\F]Qą
L EáĊG\ ']LĊNL ]DĞZLDGF]HQLX ]GHF\GRZDQLH áDWZLHM E\áR
w szkole i w domu.
5. Brak rozumienia istoty dysleksji:
- SRZRGXMąFH SRMDZLHQLH VLĊ SRVWDZ RVyE ] G\VOHNVMą
ĞZLDGF]ąF\FK R EDJDWHOL]RZDQLX SRMDZLDMąF\FK VLĊ
trudQRĞFL
1LNW VLĊ QLH PDUWZLá ± ER ZLDGRPR ĪH PDP FKRUREĊ QD
VWXGLDFKWRMXĪZRJyOH]HURSUREOHPX
- SU]\F]\QLDMąFH VLĊ GR braku motywacji do podejmowania
G]LDáDĔPDMąF\FKQDFHOXSU]H]Z\FLĊĪDQLHWUXGQRĞFL
: ]DVDG]LH ZLHG]D ĪH MHVWHP G\VOHNW\NLHP L dysortogra-
ILNLHP QLH VSRZRGRZDáD Z PRLP Ī\FLX LVWRWQ\FK ]PLDQ
:F]HĞQLHM, MDLPRMHRWRF]HQLHRGELHUDOLĞP\WĊV\WXDFMĊWDNĪH
SR SURVWX SLV]Ċ QLHRUWRJUDILF]QLH WHQ W\S WDN PD $ SRWHP
]RVWDáRWRQD]ZDQHLW\OH
- WUDNWRZDQLHÄOLVW\REMDZyZ´ zawartych w opinii jako wy-
ND]X PRĪOLZ\FK GR SRSHáQLDQLD EáĊGyZ NWyUH QLH PRJą
podOHJDüRFHQLHV]NROQHM
-DNPLáRZUHV]FLHQLHEĊG]LHZLĊFHMEDĔ]DG\NWDQGD
36
- brak zmian w zakresie wykorzystywanych przez nauczy-

ciela metod i form pracy.
1DMEDUG]LHM GRNXF]OLZH E\áR NLHG\ NWRĞ XZDĪDá ĪH
G\VOHNVMDWRW\ONRZ\PyZNDLWUDNWRZDámnie WURFKĊQLHZLHP
MDNLHJR VáRZD XĪ\ü QLH SRJDUGOLZLH DOH MHGQDN E\áR WR
nieprzyjemne, takie zarzucanie nieszczerych intencji, podczas
JG\MDQDSUDZGĊZRODáE\PQLHURELüEáĊGyZLSLVDüáDGQLH
- pogoUV]HQLH V\WXDFML V]NROQHM XF]QLyZ SR przekazaniu
opinii.
2G WHM SRU\ QLF VLĊ QLH ]PLHQLáR PRĪH W\ONR WR ĪH E\áHP
MHV]F]H EDUG]LHM FKDPVNR WUDNWRZDQ\ SU]H] QDXF]\FLHONĊ RG
SROVNLHJR NWyUD VWZLHUG]LáD ĪH FKRü RFHQ\ F]ąVWNRZH GDMą
RFHQĊ WR ]H Z]JOĊGX QD WR RU]HF]HQLH QLH PRJĊ PLHü RFHQ\
Z\ĪV]HM QLĪ SU]H] FR QLH GRVWDáHP ĞZLDGHFWZD ] SDVNLHP
FKRüPLDáHPGXĪRL ĞUHGQLDE\áDZ\ĪV]DQLĪ
- EUDN ZVSDUFLD ]H VWURQ\ QDXF]\FLHOL PDMąFHJR QD FHOX
XQLNQLĊFLHQHJDW\ZQ\FKUHODFML]JUXSąUyZLHĞQLF]ą
PrzyznDPVLĊĪHQLHNLHG\PDU]\áHPE\NWRĞ]QDXF]\FLHOL
FKRü MHGQą OHNFMĊ Z\FKRZDZF]ą SRĞZLĊFLá WHPDWRZL G\VOHNVML
DOHQLJG\VLĊQLHGRF]HNDáHP1LNWVLĊW\PQLH]DLQWHUHVRZDá
3.1.2.2. Wybrane elementy terapii dysleksji rozwojowej

System pomocy terapeutycznej dla dziHFL ] G\VOHNVMą
UR]ZRMRZą:
Poziom I ± SRPRFXG]LHODQDG]LHFNXSU]H]MHJRURG]LFyZSRG
kierunkiem nauczyciela.
Poziom II ± SRPRFVWDQRZL]HVSyáNRUHNF\MQR-kompensacyjny.
37
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
Poziom III ± terapia indywidualna w poradni psychologiczno-

pedagogicznej.
Poziom IV ± klasy terapeutyczne.
Poziom V ± RGG]LDá\WHUDSHXW\F]QHVWDáHJRSRE\WX
8]XSHáQLDMąF\PL IRUPDPL SRPRF\ Vą NRORQLH OHWQLH
i turnusy terapeutyczne36.
=DMĊFLDNRUHNF\MQR-kompensacyjne
&HOHG]LDáDĔNRUHNF\MQR-kompensacyjnych:
- VW\PXORZDQLHRJyOQHJRUR]ZRMX
- korygowanie zaburzonych funkcji (w tym m.LQüZLF]HQLH
konFHQWUDFMLXZDJLUR]ZLMDQLHVSRVWU]HJDZF]RĞFL
- XáDWZLDQLHG]LHFLRPRSDQRZDQLDZLDGRPRĞFLLXPLHMĊWQo-
ĞFLSU]HZLG]LDQ\FKZSURJUDPLHQDXF]DQLD
- ]DSRELHJDQLHSRZVWDZDQLXZWyUQ\FK]DEXU]HĔHPRFMRQDl-
nych w zachowaniu,
- SU]\JRWRZDQLHGRVDPRG]LHOQHJRXF]HQLDVLĊUR]EXG]HQLH
zainWHUHVRZDĔLZáDĞFLZHMPRW\ZDFMLGRQDXNL37.
=DVDG\WHUDSLLG]LHFND]HVSHF\ILF]Q\PLWUXGQRĞFLDPL
ZXF]HQLXVLĊ
1. Indywidualizacja pracy.
2. 'RVWRVRZ\ZDQLH]DGDĔGRPRĪOLZRĞFLG]LHFND
3. =DSHZQLHQLH ZDUXQNyZ GR SRSUDZQHJR Z\NRQDQLD
36
M. Bogdanowicz, 0RGHO NRPSOHNVRZHM SRPRF\ RVRERP ] G\VOHNVMą
UR]ZRMRZą ± ocena VWDQX DNWXDOQHJR L SURSR]\FMH ]PLDQ Z ĞZLetle
reformy systemu edukacji, Ä3V\FKRORJLD :\FKRZDZF]D´ 1999, nr 3,
s. 218-220.
37
B. Sawa, -HĪHOLG]LHFNRĨOHF]\WDLSLV]H, WSiP, Warszawa 1994, s. 118-
119.
38
zadania.
4. 3U]HFKRG]HQLHRG]DGDĔáDWZLHMV]\FKGRWUXGQLHMV]\FKRG
SURVWV]\FKGR]áRĪRQ\FK
5. 8WUZDODQLH SUDZLGáRZ\FK XPLHMĊWQRĞFL L OLNZLGRZDQLH
QLHNRU]\VWQ\FKQDZ\NyZZF]\WDQLXLSLVDQLX
6. Dostosowanie czasu trwaQLD üZLF]HĔ GR PRĪOLZRĞFL
dziecka.
7. :\NRU]\VW\ZDQLHUyĪQRURGQ\FKIRUPpracy38.
)RUP\SRPRF\XF]QLRP]G\VOHNVMąZV]NROH39:
- podczas wykonywania prac pisemnych ± XF]HĔPDZLĊFHM
F]DVX QD Z\NRQDQLH ]DGDĔ OXE RWU]\PXMH PQLHM ]DGDĔ
w RNUHĞORQ\PF]DVLH
- prace pisePQH XF]QLyZ RFHQLDQH Vą W\ONR SRG NąWHP
merytorycznym,
- SU]\ VWZLHUG]RQHM G\VJUDILL ZLĊNV]ą ZDJĊ PDMą RFHQ\
z odpowiedzi ustnych,
- XF]HĔPRĪH]DSLV\ZDüQDOHNFMLW\ONRQDMZDĪQLHMV]HWUHĞFL
- XF]HĔ RWU]\PXMH GRGDWNRZą SRPRF RG QDXF]\FLHOD
ZVND]yZNL Z F]DVLH SUDF SLVHPQ\FK QDXF]\FLHO JáRĞQR
czyta polecenia, XG]LHODGRGDWNRZ\FKREMDĞQLHĔ
- QDXF]\FLHO QLH QHJXMH PRĪOLZRĞFL L ]DLQWHUHVRZDĔ
KXPDQLVW\F]Q\FKXF]QLyZXNWyU\FKMHG\Q\PPDQNDPHQ-
tem jest dysortografia,
- ]HZ]JOĊGXQDSUREOHP\ZQDXFHMĊ]\NyZREF\FKZDĪQH
38
B. Kaja, Zarys terapii dziecka, Wydawnictwo Uczelniane WSP
w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1998, s. 117-121.
39
M. Bogdanowicz2G\VOHNVMLF]\OLVSHF\ILF]Q\FKWUXGQRĞFLDFKZF]\WDQLX
i pisaniu ± RGSRZLHG]LQDS\WDQLDURG]LFyZLQDXF]\FLHOL, Wydawnictwo
Popularnonaukowe LINEA , Lubin 1996, s. 104-108.
39
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
MHVW VNRQFHQWURZDQLH VLĊ QD QDXFH W\ONR MHGQHJR MĊ]\ND

obcego,
- QDXF]\FLHO QLH RGS\WXMH ] JáRĞQHJR F]\WDQLD SU]HG
]HVSRáHPNODVRZ\P
- XF]HĔ PRĪH NRU]\VWDü ] WDĞP %LEOLRWHNL .VLąĪNL
0yZLRQHMDXGLRERRNyZ
- QDXF]\FLHO XPRĪOLZLD XF]QLRZL Z\NRQ\ZDQLH QLHNWyrych
prac na komputerze,
- X XF]QLyZ]SRZDĪQąG\VJUDILąZVND]DQHMHVW ]DVWąSLHQLH
QLHNWyU\FK VSUDZG]LDQyZ SLVHPQ\FK LQG\ZLGXDOQ\PL
sprawdzianami ustnymi,
- w sporadycznych sytuacjach nauczyciel zezwala na korzys-
tanie z kalkulatora na lekcjach matematyki, fizyki czy
chemii,
- QDXF]\FLHO Z\GáXĪD OLPLW F]DVX QD SLVDQLH VSUDZG]LDQyZ
ocenia na jednakowych prawach brudnopis i czystopis,
- XF]HĔ VLHG]L EOLVNR QDXF]\FLHOD Z\GáXĪD WR F]DV NRQFHQ-
tracji uwagi na lekcji),
- QDXF]\FLHO F]ĊĞFLHM NRQWUROXMH ]HV]\W\ XF]QLD ]H Z]JOĊGX
QDVNáRQQRĞüGR]QLHNV]WDáFDQLDLQIRUPDFML
- QDXF]\FLHOWUDNWXMHEáĊG\XF]QLDMDNRPDWHULDáGRüZLF]HĔ
- QDXF]\FLHORJUDQLF]DXF]QLRZLPDWHULDáGRMHGQRUD]RZHJR
QDXF]HQLDVLĊQDSDPLĊü
- QDXF]\FLHO QLH ÄZ\U\ZD´ GR RGSRZLHG]L JG\ XF]HĔ
VSUDZLDZUDĪHQLH ÄZ\áąF]RQHJR´
- QDXF]\FLHOF]HNDQDRGSRZLHGĨSRPDJDVXJHVWLDPL
- QDXF]\FLHO Z]PDFQLD ZLDUĊ XF]QLD ZH ZáDVQH VLá\
SRGNUHĞODNDĪG\QDZHWGUREQ\VXNFHV
40
- QDXF]\FLHO ]DSHZQLDSRF]XFLHEH]SLHF]HĔVWZDHPRFMRQDO-
QHJR XQLND V\WXDFML Z NWyU\FK XF]HĔ PRĪH E\ü
RĞmieszony.
:\EUDQH PHWRG\ WHUDSLL VSHF\ILF]Q\FK WUXGQRĞFL
w XF]HQLXVLĊ:
Metoda Dobrego Startu (na podstawie Metody Le Bon
Depart)40
Cel metody:
8VSUDZQLDQLHDQDOL]DWRUyZ
- VáXFKRZHJR (piosenki),
- wzrokowego (wzory graficzne),
- ruchowego (ruchy zgodne z rytmem piosenki),
- NV]WDáFHQLH ODWHUDOL]DFML RULHQWDFML Z VFKHPDFLH FLDáD
i przestrzeni,
- NRRUG\QRZDQLH F]\QQRĞFL Z]URNRZR±VáXFKRZR±wzroko-
wych,
- XVSRáHF]QLHQLH
- UR]áDGRZDQLH]DEXU]HĔHPRFMRQDOQ\FK
6FKHPDW]DMĊü
1. =DMĊFLDZSURZDG]DMąFH
- üZLF]HQLD RULHQWDF\MQR±porząGNRZH QDXND SLRVHQNL ]D-
EDZDZÄ]DJDGNLMĊ]\NRZH´
2. =DMĊFLDZáDĞFLZH
- üZLF]HQLDUXFKRZHXVSUDZQLDQLHPRWRU\NLUHODNVXMąFH±
zabawy ruchowe,
40
M. Bogdanowicz, Metoda Dobrego Startu, WSiP, Warszawa 2004, s. 23-
38.
41
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
- üZLF]HQLD UXFKRZR-VáXFKRZH ± GR ]DMĊü UXFKRZ\FK

GRáąF]RQ\MHVWHOHPHQWPX]\F]Q\
- üZLF]HQLD UXFKRZR-VáXFKRZR-wzrokowe ± odtwarzanie
]QDNyZ JUDILF]Q\FK Z U\WP RGSRZLHGQLR GREUDQ\FK
piosenek lub wierV]\NyZ
3. =DMĊFLDNRĔFRZH
- ]DMĊFLD Z\FLV]DMąFH UHODNVDF\MQH Pin. muzyczno-rucho-
ZHSRZLą]DQH]ZSURZDG]DQąSLRVHQNą
0HWRGĊ PRĪQD Z\NRU]\VWDü SRGF]DV SUDF\ ] G]LHüPL
w ZLHNXSU]HGV]NROQ\PLV]NROQ\P=DMĊFLDPRJąE\üSURZD-
dzone indywidualnie, EąGĨ]HVSRáRZRZ]DOHĪQRĞFLRGVWRSQLD
zaburzenia w grupach od 3 do 20 osobowych).
0HWRGD5XFKX5R]ZLMDMąFHJR:HURQLNL6KHUERUQH41
ûZLF]HQLD RSDUWH Vą QD WZyUF]\P Z\NRU]\VWDQLX UXchu
i EOLVNLPNRQWDNFLHIL]\F]Q\PNWyUHVSU]\MDMąWZRU]HQLXZLĊ]L
HPRFMRQDOQ\FKLEXGRZDQLXSRF]XFLDEH]SLHF]HĔVWZD
.DWHJRULHüZLF]HĔ
1. 3URZDG]ąFHGRSR]QDQLDVDPHJRVLHELHLZáDVQHJRFLDáD
2. 3RPDJDMąFH ]GRE\ü SHZQRĞü VLHELH L EXGRZDü SRF]XFLH
EH]SLHF]HĔVtwa.
3. 8áDWZLDMąFH QDZLą]DQLH NRQWDNWX RUD] ZVSyáSUDF\ z part-
QHUHP L JUXSą üZLF]HQLD Z SDUDFK Ä]´ ÄSU]HFLZNR´
ÄUD]HP´RUD]ZJUXSLHÄUD]HP´
4. 7ZyUF]H
41
M. Bogdanowicz, D. Okrzesik, 2SLVLSODQRZDQLH]DMĊü ZHGáXJ0HWRG\
5XFKX 5R]ZLMDMąFHJR :HURQLNL 6KHUERUQH Wydawnictwo Harmonia,
*GDĔVN, s. 16-17, 126-127.
42
2UJDQL]DFMD]DMĊüLGREyUXF]HVWQLNyZ
- F]DV ]DMĊü ± X]DOHĪQLRQ\ RG PRĪOLZRĞFL UR]ZRMRZ\FK
dzieci,
- liczebnRĞüJUXS\± optymalna grupa ± 7, 8 par,
- RVRE\SURZDG]ąFH]DMĊFLD± najlepiej 2 osoby,
- PLHMVFHSURZDG]HQLD]DMĊü± VDOD]RGSRZLHGQLąSRZLHU]-
FKQLąGRüZLF]HĔ
Techniki relaksacyjne
7HFKQLNL UHODNVDF\MQH PDMą ]D ]DGDQLH ]PQLHMV]HQLH
QDSLĊFLD SV\FKLF]QHJR VSRZRGRZDQLH RGSUĊĪHQLD D W\P
VDP\PSRSUDZĊsamopoczucia42.
Psychodrama43
3V\FKRGUDPD NRQFHQWUXMH VLĊ QD SRSUDZLH UHODFML G]LHFND
z JUXSą UyZLHĞQLF]ą 7HFKQLND SRPDJD Z UR]SR]QDZDQLX
a SU]HGHZV]\VWNLP ZSU]H]Z\FLĊĪDQLX WUXGQRĞFL, EąGĨQLHSR-
UR]XPLHĔSRMDZLDMąF\FKVLĊZUHODFMDFK]UyZLHĞQLNDPL
Ponadto psychodrama pomaga w nabywaniu nowych
XPLHMĊWQRĞFLVSRáHF]Q\FKDWDNĪHZPRG\ILNDFML tych wadliwie
XNV]WDáWRZDQ\FK
3V\FKRGUDPDMDNRĞURGHNSHGDJRJLF]Q\
- SRPDJDZUR]XPLHQLX]DFKRZDĔLQQ\FKOXG]LSRSU]Hz
oGJU\ZDQLHVZRMHJRSRVWĊSRZDQLD
42
B. Kaja, Zarys terapii dziecka, Wydawnictwo Uczelniane WSP
w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1998, s. 43.
43
W. Sikorski, 7HFKQLNL WHUDSLL JUXSRZHM G]LHFL L PáRG]LHĪ\ RSDUWH QD
JUDQLX UyO, [w:] 7HUDSLD G]LHFL L PáRG]LHĪ\ 0HWRG\ L WHFKQLNL SRPRF\
pedagogicznej, rHG 'ąEURZVND--DEáRĔVND I., Oficyna Wydawnicza
,038/6.UDNyZV-20.
43
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
- NV]WDáWXMHXPLHMĊWQRĞFLHPSDW\F]QH
- UR]ZLMDNUHDW\ZQRĞüVSRQWDQLF]QRĞü
- ZSá\ZD QD OHSV]H SU]\VWRVRZDQLH VLĊ GR ZDUXQNyZ
szkolnych dzieci zahamowanych, impulsywnych.
Fazy psychodramy:
1. Przygotowanie. Ustalenie problematyki ZVSyOQHM GOD
grupy.
2. *UD,PSURZL]RZDQHRGWZDU]DQLHV\WXDFMLQDZLą]XMąFHMGR
RPyZLRQHML]DDNFHSWRZDQHMSUREOHPDW\NL
3. 2PDZLDQLH']LHOHQLHVLĊVZRLPLRGF]XFLDPL]ZLą]DQ\PL
]ID]ąÄJU\´
Zasady psychodramy:
- SV\FKRGUDPDQLHSRZLQQDE\ü]DEDZą
- uczestnik powiQLHQPLHüSUDZRVZRERGQHJRZ\ERUXUyO
- NDĪG\ VHDQV SV\FKRGUDP\ PXVL E\ü RPyZLRQ\ L przedys-
kutowany,
- WHUDSHXWDNLHUXMH]DMĊFLDPLZVSRVyEdemokratyczny44.
7HFKQLND]DPLDQ\UyO
5ROD RGJU\ZDQD SU]H] G]LHFNR XPRĪOLZLD ]GRE\ZDQLH
QRZ\FK GRĞZLDGF]HĔ PDMąF\FK Z\Fhowawczo-terapeutyczny
charakter.
Techniki parateatralne
=DEDZ\ WZyUF]H UR]áDGRZXMą QDSLĊFLD HPRFMRQDOQH
u G]LHFL SURZDG]ą GR RGNU\ZDQLD L UR]EXG]DQLD ]DLQWHUH-
VRZDĔ SR]ZDODMą QD SR]QDQLH VZRLFK PRFQ\FK VWURQ RUD]
44
W. Sikorski, 7HFKQLNL«, op. cit., s. 13-20.
44
ZáDVQ\FK PRĪOLZRĞFL SRQDGWR NV]WDáFą XPLHMĊWQRĞFL VSRáHF]-

ne.
3U]\NáDG\
- teatr palcowy,
- WHDWU]\NNXNLHáNRZ\
- teatrzyk wyboru45.
45
B. Kaja, =DU\V«op. cit., s. 77-79.
45
52='=,$à
ZABURZENIA W ZACHOWANIU
Zaburzenia w zachowaniu ± odchylenie od normy
w ]DFKRZDQLX G]LHFND SU]\ F]\P SU]H] QRUPĊ UR]XPLH VLĊ
zasady moralne, obyczaje i ]Z\F]DMH SU]\MĊWH Z GDQ\P
ĞURGRZLVNX 6WRSLHĔ RGFK\OHQLD RG QRUP\ EĊG]LH GHF\GRZDá
o VLOHOXE]DDZDQVRZDQLX]DEXU]HĔ46.
4.1. 1DGSREXGOLZRĞü SV\FKRUXFKRZD ] GHILF\WDPL

uwagi (ADHD)
=HVSyá QDGSREXGOLZRĞFL SV\FKRUXFKRZHM z deficytem

uwagi (Attention Deficit Hyperactivity Disorder ± ADHD) lub
]DEXU]HQLDF]\]HVSyáKLSHUNLQHW\F]Q\+\SHUNLQHWLF'LVRUGHU
to grupa zDEXU]HĔ FKDUDNWHU\]XMąF\FK VLĊ ÄZF]HVQ\P SRF]ąW-
NLHP ]D]Z\F]DM Z SLHUZV]\FK SLĊFLX ODWDFK Ī\FLD EUDNLHP
Z\WUZDáRĞFL Z UHDOL]DFML ]DGDĔ Z\PDJDMąF\FK ]DDQJDĪRZDQLD
poznawczeJR WHQGHQFMą GR SU]HFKRG]HQLD od jednej aktyw-
QRĞFL GR GUXJLHM EH] XNRĔF]HQLD ĪDGQHM ] QLFK RUD] ]GH-
]RUJDQL]RZDQąVáDERNRQWURORZDQąQDGPLHUQąDNW\ZQRĞFLą´47.
.U\WHULDGLDJQRVW\F]QH]HVSRáXQDGSREXGOLZRĞFL
psychoruchowej z deficytami uwagi
(Attention Deficit Hyperactivity Disorder ADHD)
A. 6]HĞüOXEZLĊFHMVSRĞUyGSRQLĪV]\FKV\PSWRPyZdeficytu
uwagi Z\VWĊSRZDáR SU]H] RNUHV FR QDMPQLHM V]HĞFLX
46
J. Konopnicki, =DEXU]HQLDZ]DFKRZDQLXVLĊG]LHFLLĞURGRZLVNR, PWN,
Warszawa 1964, s. 28.
47
0LĊG]\QDURGRZD.ODV\ILNDFMD&KRUyE8UD]yZL3U]\F]\Q=JRQyZ.
47
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
PLHVLĊF\
Deficyt uwagi
a) dziecko F]ĊVWRQLHMHVWZVWDQLH]ZUyFLüZLĊNV]HMXZDJLQD
V]F]HJyá\ OXE SRSHáQLDne EáĊG\ ĞZLDGF]ąFH R EH]P\ĞO-
QRĞFL Z G]LDáDOQRĞFL V]NROQHM SUDF\ OXE SU]\ Z\NRQ\ZD-
QLXLQQ\FK]DMĊü
b) F]ĊVWR Z\ND]XMH WUXGQRĞFL Z VNXSLHQLX XZDJL QD ]DGD-
niach o charakterze pracy lub podczas zabawy;
c) F]ĊVWRZ\GDMHVLĊnie VáXFKDüWHJRFRVLĊEH]SRĞUHGQLRGR
nieJRPyZL
d) F]ĊVWRQLHVWRVXMHVLĊGRZVND]yZHNRUD]QLHMHVWZVWDQLH
GRNRĔF]\ü UR]SRF]ĊWHM SUDF\ Z\SHáQLDü RERZLą]NyZ
w szkole lub w miejscu pracy (nie jest to wynikiem
zachowania buntowniczo±opozycyjnego, ani nie jest spo-
ZRGRZDQHQLHPRĪQRĞFLą]UR]uPLHQLDZVND]yZHN
e) F]ĊVWRPDWUXGQRĞFL]RUJDQL]DFMąLSODQRZDQLHPG]LDáDĔ
f) F]ĊVWRXQLNDQLHOXELOXEMHVWQLHFKĊWQ\GRSRGHMPRZDQLD
]DGDĔ SU]HGVLĊZ]LĊü NWyUH Z\PDJDMą Z\GáXĪRQHJR
Z\VLáNXXP\Váowego (jak np. praca domowa);
g) F]ĊVWR JXEL SU]HGPLRW\ U]HF]\ QLH]EĊGQH GR Z\NRQDQLD
]DGDĔ OXE F]\QQRĞFL ]DEDZNL SU]\ERU\ V]NROQH RáyZNL
NUHGNLNVLąĪNLOXEQDU]ĊG]LD
h) F]ĊVWRáDWZRUR]SUDV]DVLĊ]HZQĊWU]Q\PERGĨFHP
i) F]ĊVWR]DSRPLQDFRPD]URELüZGDQ\PGQLX
B. 6]HĞü OXE ZLĊFHM VSRĞUyG QLĪHM ]DPLHV]F]RQ\ch sympto-
PyZ QDGUXFKOLZRĞFL ± LPSXOV\ZQRĞFL Z\VWĊSRZDáR SU]H]
RNUHVSU]\QDMPQLHMV]HĞFLXPLHVLĊF\
48
1DGUXFKOLZRĞü:
a) F]ĊVWR QHUZRZR SRUXV]D EĊEQL SDOFDPL OXE VWRSDPL
i ZLHUFLVLĊZPLHMVFXVLHG]HQLD
b) F]ĊVWRRSXV]F]D]DMPRZDQHPLHMVFHZNODVLHOXEZLQQ\FK
V\WXDFMDFK Z NWyU\FK Z\PDJDQH MHVW SR]RVWDQLH QD PLHj-
scu;
c) F]ĊVWR ELHJD SR NODVLH L ZFKRG]L QD UyĪQH SU]HGPLRW\
w V\WXDFMDFK Z NWyU\FK MHVW WR X]QDQH ]D QLHVWRVRZQH
(u PáRG]LHĪ\ L GRURVá\FK PRĪH VSURZDG]Dü VLĊ WR VXELHk-
tywnego odczucia niepokoju);
d) F]ĊVWR Z\ND]XMH WUXGQRĞFL Z VSRNRMQ\P L FLFK\P ]DFKo-
Z\ZDQLXVLĊSRGF]DV]DEDZOXEZF]DVLHZROQ\P
e) F]ĊVWRÄjest w biegu´OXE]DFKRZXMHVLĊMDNE\E\áRÄnapĊ
G]DQHPRWRUHP´
f) F]ĊVWR]DGXĪRPyZLMHVWJDGXáą
,PSXOV\ZQRĞü:
a) F]ĊVWR ]D V]\ENR RGSRZLDGD QLH VáXFKDMąF GR NRĔFD
pytania;
b) F]ĊVWR PD WUXGQRĞFL Z RF]HNLZDQLX QD VZRMą NROHM QS
SU]\Z\GDZDQLXSRVLáNyZ
c) F]ĊVWR ZWUąFD VLĊ GR UR]PRZ\ SURZDG]RQHM SU]H] LQQH
osoby lub przeszkadza innym w pracy, w zabawie;
d) QLHNWyUH V\PSWRP\ QDGUXFKOLZRĞFL LPSXOV\ZQRĞFL OXE
deficytu XZDJL NWyUH VSRZRGRZDá\ ]DEXU]HQLH E\á\
REHFQHSU]HGURNLHPĪ\FLD;
e) RSLVDQH REMDZ\ Vą REVHUZRZDOQH Z GZyFK OXE ZLĊFHM
ĞURGRZiskach (V]NRáDSUDFDGRPURG]LQQ\;
f) PXV]ą LVWQLHü Z\UDĨQH R]QDNL NOLQLF]QH WHJR ]DEXU]HQLD
w ]DNUHVLH IXQNFMRQRZDQLD VSRáHF]QHJo, dydaktycznego
49
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
lub zawodowego;
g) RSLVDQH V\PSWRP\ QLH SRMDZLDMą VLĊ MDNR WRZDU]\V]ąFH
WUZDá\P ]DEXU]HQLRP UR]ZRMRZ\P VFKL]RIUHQLL OXE
LQQ\P ]DEXU]HQLRP SV\FKRW\F]Q\P L XP\VáRZ\P WDNLP
MDN ]DEXU]HQLD QDVWURMX OĊNX ]HVSyá RVRERZRĞFL
niezsocjalizowanej, zaburzenia osobowoĞFL 48.
4.2. Zaburzenia opozycyjno-buntownicze
Zaburzenie opozycyjno-EXQWRZQLF]HZ\VWĊSXMH]D]Z\F]DM
X PáRGV]\FK G]LHFL L FKDUDNWHU\]XMH VLĊ SU]HGH ZV]\VWNLP
QDVLORQ\P EXQWRZQLF]\P QLHSRVáXV]Q\P QLV]F]\FLHOVNLP
]DFKRZDQLHP NWyUH QLH REHMPXMH F]\QyZ SU]HVWĊSF]\FK OXE
bardziej skrajnych form zachowania agresywnego lub
DVSRáHF]QHJR49.
.U\WHULDGLDJQRVW\F]QH]DEXU]HĔRSR]\F\MQR-
buntowniczych
(Oppositional Defiant Disorder ± ODD)
A. :]yUQLHSRVáXV]Q\FKZURJLFKLEXQWRZQLF]\FK]DFKRZDĔ
WUZDMąF\FK PLHVLĊF\ OXE GáXĪHM Z F]DVLH NWyU\FK
Z\VWĊSXMH FR QDMPQLHM OXE ZLĊFHM SRGDQ\FK QLĪHM
]DFKRZDĔ. Dziecko:
a) c]ĊVWRWUDFLKXPRUZ\ND]XMH]PLHQQRĞüQDVWURMyZ
b) c]ĊVWRNáyFLVLĊ]GRURVá\PL
c) c]ĊVWRF]\QQLHEXQWXMHVLĊSU]HFLZNRSU]HSLVRP]DVDGRP
lub odmawia VSHáQLHQLD SUyĞE GRURVá\FK QS RGPDZLD
48
.ODV\ILNDFMD$PHU\NDĔVNLHJR7RZDU]\VWZD3V\FKLDWU\F]QHJR ± DSM-IV.
49
0LĊG]\QDURGRZD.ODV\ILNDFMD&KRUyEL3UREOHPyZ=GURZRWQ\FK,&'10.
50
Z\NRQDQLDRERZLą]NyZZGRPX
d) c]ĊVWR FHORZR GRNRQXMH U]HF]\ NWyUH GHQHUZXMą LQQ\FK
lud]LQS]DELHUDQDNU\FLDJáRZ\
e) c]ĊVWRRVNDUĪDLQQ\FK]DVZRMHZáDVQHEáĊG\
f) MHVW F]ĊVWR GUDĪOLZH OXE áDWZR MH Z\SURZDG]Lü ] UyZQo-
wagi;
g) MHVWF]ĊVWR]áHL]DZ]LĊWH
h) MHVWF]ĊVWRPĞFLZHLNDU]ąFH
i) c]ĊVWRSU]HNOLQDOXEXĪ\ZDREVFHQLF]QHJRMĊ]\ND
B. =DEXU]HQLD ]DFKRZDQLD SRZRGXMą NOLQLF]QLH ]QDF]ąFH
]DNáyFHQLD Z IXQNFMRQRZDQLX MHGQRVWNL QD SáDV]F]\ĨQLH
VSRáHF]QHMSR]QDZF]HMZQDXFHL]awodowej.
4.3. Zaburzenia zachowania
=DEXU]HQLD ]DFKRZDQLD FKDUDNWHU\]XMą VLĊ XSRUF]\Z\P

i SRZWDU]DMąF\P VLĊ Z]RUFHP DVSRáHF]QHJR DJUHV\ZQHJR
i buntowniczego zachowania. Zachowanie takie powinno pro-
ZDG]Lü GR SRZDĪQHJR QDUXV]HQLD DGHNZDWQ\FK GOD ZLHNX
oczekiwaĔVSRáHF]Q\FK0XVLZLĊFE\üF]\PĞZLĊFHMQLĪW\ONR
]Z\Náą G]LHFLĊFą ]áRĞOLZRĞFLą L PáRG]LHĔF]\P EXQWHP RUD]
PLHüZ]JOĊGQLHWUZDá\charakter50.
.U\WHULDGLDJQRVW\F]QH]DEXU]HĔ]DFKRZDQLD
(Conduct Disorder ± CD)
A. 3RZWDU]DMąF\ VLĊ L WUZDá\ Z]RU]HF ]DFKRZDQLD zgodnie
z NWyU\P QDUXV]DQH Vą SRGVWDZRZH SUDZD LQQ\FK RUD]
RERZLą]XMąFH QRUP\ L ]DVDG\ ZVSyáĪ\FLD VSRáHF]QHJR
50
0LĊG]\QDURGRZD.ODV\ILNDFMD&KRUyEL3UREOHPyZ=GURZRWQ\FK,&'
51
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
0DQLIHVWRZDQ\ MHVW WU]HPD OXE ZLĊFHM ] SRQLĪHM

Z\PLHQLRQ\FK NU\WHULyZ Z\VWĊSXMąF\FK Z RNUHVLH
PLHVLĊF\SU]\F]\PSU]\QDMPQLHMMHGQRNU\WHUium obecne
E\áRZRVWDWQLFKPLHVLąFDFK
1. $JUHVMDZREHFOXG]LL]ZLHU]ąW
a) &]ĊVWR]QĊFDVLĊQDGLQQ\PLV]DQWDĪXMHLFKOXEJUR]LLP
b) &]ĊVWRZV]F]\QDEyMNL
c) 8Ī\ZD EURQLOXESU]HGPLRWyZNWyUHPRJąVSRZRGRZDü
SRZDĪQH XV]NRG]HQLH FLDáD QS SDáND FHJáD VWáXF]ona
EXWHONDQyĪSLVWROHW
d) %\áIL]\F]QLHRNUXWQ\GODOXG]L
e) %\áIL]\F]QLHRNUXWQ\GOD]ZLHU]ąW
f) 8Ī\á SU]HPRF\ SRGF]DV NUDG]LHĪ\ QS GXV]HQLH RILDU\
Z\UZDQLHWRUHENLZ\PXV]HQLHSLHQLĊG]\QDSDG]EURQLą
ZUĊNX
g) =PXVLá NRJRĞ GR DNW\ZQRĞFL VHNVXDOQHM F]\QyZ
OXELHĪQ\FK
2. 1LV]F]HQLHFXG]HMZáDVQRĞFL
a) %UDá XG]LDá Z SRGáRĪHQLX RJQLD ] ]DPLDUHP VSRZRGR-
ZDQLDSRZDĪQ\FKVWUDW
b) &HORZR ]QLV]F]\á F]\MąĞ ZáDVQRĞü Z LQQ\ VSRVyE QLĪ
poprzez podpalenie).
3. 2V]XVWZROXENUDG]LHĪ
a) :áDPDáVLĊGRF]\MHJRĞGRPXVDPRFKRGXEudynku.
b) &]ĊVWR NáDPLH Z FHOX ]GRE\FLD GyEU PDWHULDOQ\FK
F]\MHMĞ Ī\F]OLZRĞFL OXE XQLNQLĊFLD ]RERZLą]DĔ QS na-
biera innych).
c) 'RNRQDáNUDG]LHĪ\SU]HGPLRWyZR]QDF]QHMZDUWRĞFLQLH
52
EĊGąF Z NRQWDNFLH Z]URNRZ\P ] RILDUą QS Z VNOHSLH

EH]ZáDP\ZDQLDVLĊ
4. PoZDĪQHQDUXV]HQLHSU]HSLVyZ
a) 8FLHNá ] GRPX URG]LQQHJR OXE ]DVWĊSF]HJR F]\ WHĪ
SRSUDZF]HJR QD GáXĪV]\ RNUHV FR QDMPQLHM GZXNURWQLH
lub jeden raz bez powracDQLDSU]H]GáXĪV]\RNUHVF]DVX
b) &]ĊVWRZDJDUXMHSRF]ąWHNSU]HGUĪ
B. Wymienione zaburzenia zachowaQLD SRZRGXMą NOLQLF]QLH
]QDF]ąFH ]DNáyFHQLD Z IXQNFMRQRZDQLX MHGQRVWNL QD
SáDV]F]\ĨQLHVSRáHF]QHMV]NROQHMOXE]DZRGRZHM
4.4. :\EUDQHHOHPHQW\WHUDSLL]DEXU]HĔ
0HWRG\SUDF\]G]LHFNLHP]WUXGQRĞFLDPLZ]DFKRZDQLX
I. ADHD
1. 3RVWĊSRZDQLHPDMąFHQDFHOXUDG]HQLHVREie z objawami.
2. 3RFKZDá\ L SUDFD ] Z\NRU]\VWDQLHP SR]\W\ZQHM PRWy-
wacji.
3. System zasad i konsekwencji.
II. Agresja impulsywna
1. Strategie radzenia sobie z wybuchem agresji impul-
sywnej.
III. %UDN ]DVDG FHORZH áDPDQLH ]DVDG ]DFKRZDQLD
opozycyjno-buntownicze
1. System zasDG L NRQVHNZHQFML UyZQRZDĪRQH RGSRZLHGQLą
OLF]EąSRFKZDáLSUDF\]Z\NRU]\VWDQLHPSR]\W\ZQHMPo-
tywacji.
53
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
IV. 3RZDĪQH ]DEXU]HQLD ]DFKRZDQLD DJUHVMD ]VRFMDOL]R-

wana
1. 6\VWHP]DVDGLNRQVHNZHQFMLZSRáąF]HQLX]SURIHVMoQDOQą
SRPRFą51.
3RVWĊSRZDQLHPDMąFHna celu radzenie sobie z objawami
Metody pracy:
,PSXOV\ZQRĞü
1. Przypominanie o zasadzie.
2. 3U]HZLG\ZDQLH V\WXDFML NLHG\ LPSXOV\ZQRĞü PRĪH E\ü
dla dziecka niebezpieczna.
3. Konsekwencja ZSRVWĊSRZDQLX
1DGUXFKOLZRĞü
1. Wyznaczenie ram poprzez tworzenie i powtarzanie zasad.
2. 8PRĪOLZLHQLHLQWHQV\ZQHJRUXFKX
Zaburzenia uwagi:
1. 2JUDQLF]HQLH LORĞFL ERGĨFyZ GRFLHUDMąF\FK GR G]LHFND
w czasie wykonywania zadania.
2. Selekcjonowanie odbieraQ\FKERGĨFyZ
3. 6NUDFDQLH F]DVX L ]DNUHVX ]DGDĔ SRZLHU]RQ\FK GR Z\No-
nania52.
51
$.RáDNRZVNLT. WoODĔF]\N$3LVXOD06NRWQLFND, ADHD«, op. cit.,
s. 132.
52
Ibidem, s. 134-138.
54
3RFKZDá\LSUDFD]Zykorzystaniem pozytywnej motywacji

Zasady skutecznego chwalenia:
1. Ä5HDOQRĞüSRFKZDá
2. 1LHSRGZDĪDOQRĞüSRFKZDá
3. 8PLHMĊWQRĞüV]\ENLHJRX]DVDGQLHQLD
4. 5R]G]LHOHQLHFKZDOHQLDLÄZ\FKRZ\ZDQLD´
5. Zakaz ukrytej krytyki.
6. 6WRSGODÄ]DND]DQ\FKVáyZ´
7. Zakaz jawnej krytyki.
8. Zakaz aluzji i LURQLL´53.
Zasady skutecznego nagradzania
1DJURGD SRZLQQD E\ü QDW\FKPLDVWRZD QLHSRGZDĪDOQD
QLHSRG]LHOQD QDWXUDOQD L QD PLDUĊ RUD] QLHFLHUSOLZLH SU]H]
dziecko oczekiwana.
5RG]DMHQDJUyG
1. Materialne.
2. &]DVVSĊG]RQ\]ZDĪQ\PGODG]LHFNDGRURVá\P
3. Przywilej.
4. Ä/XNVXVRZH´
5. 8PRĪOLZLHQLH GRNRQDQLD SU]H] G]LHFNR VDPRG]LHOQHJR
wyboru nagrody54.
System zasad i konsekwencji
=DVDG\GRW\F]ąFHPRG\ILNRZDQLD ]DFKRZDĔSU]HV]ND-
G]DMąF\FK
53
$.RáDNRZVNL7:RODĔF]\N$3LVXOD06NRWQLFND, ADHD«, op. cit.,
s. 174-177.
54
Ibidem, s. 180.
55
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
- Z\EyU]DFKRZDQLDNWyUHFKFHP\]PLHQLüW\ONRMHGQHJR
niekoniecznie najtrudniejszego),
- opis zachowania,
- RNUHĞOHQLH Z MDNLFK V\WXDFMDFK QDMF]ĊĞFLHM Z\VWĊSXMH
SUREOHPRZH ]DFKRZDQLH ] XZ]JOĊGQLHQLHP SU]\F]\Q
i konsekwencji),
- opracowanie planu zmiany zachowania problemowego,
- SU]\JRWRZDQLH ZVSyOQLH ] G]LHFNLHP OLVW\ QDJUyG
specjalnych,
- Z\MDĞQLHQLH]DVDGUHDOL]DFMLSODQXG]LHFNXRUD]ZV]\VWNLP
osoERP]DDQJDĪRZDQ\PZSUDFĊ]G]LHFNLHP
- X]\VNDQLHDNFHSWDFMLUHDOL]DWRUyZSODQX
- UHDOL]DFMDSODQXPRG\ILNDFML]DFKRZDĔRFHQLHQLHSRGOH-
JDMąLQQH]DFKRZDQLDWUXGQH
- ocena i ewentualna korekta planu.
.RQVHNZHQFMD ]D QLHZáDĞFLZH ]DFKRZDQLH SRZLQQD E\ü
ÄV]\END VNXWHF]QD VWRVRZDOQD VSUDZLHGOLZD VWDáD VáXV]QD
V\PSDW\F]QDVáRZQDVWDQRZF]DV\VWHPDW\F]QD´55.
Rodzaje konsekwencji:
1. Ä2GHEUDQLHSU]\MHPQRĞFLSU]\ZLOHMX
2. 2GHVáanie w nudne miejsce.
3. %UDN ]DLQWHUHVRZDQLD ]H VWURQ\ ZDĪQHM GRURVáHM RVRE\
(zabranie uwagi).
55
7 :RODĔF]\N $ .RáDNRZVNL 0 6NRWQLFND 1DGSREXGOLZRĞü
psychoruchowa u dzieci, Wydawnictwo BiFolium, Lublin 1999, s. 103-
104.
56
Konsekwencje naturalne:
1. 1DSUDZLHQLHV]NyG
2. :\áąF]HQLH]V\WXDFML
3. 2GURF]HQLH PRĪOLZRĞFL RWU]\PDQLD NROHMQHJR SU]\ZLOHMX
do czasu ustania trudnej sytuacji.
4. OgrDQLF]HQLHVZRERG\G]LDáDQLD
3UREOHP\ PRJąFH Z\VWąSLü SRGF]DV SU]\]QDZDQLD
SU]\ZLOHMyZ
1. Poker.
2. Mount Everest.
3. =DSáDWD56.
Agresja impulsywna
Agresja impulsywna ± GXĪD SREXGOLZRĞü RUJDQL]PX
QDJáH L F]ĊVWR QLHZVSyáPLHUQH GR ERGĨFD QLHNRQWURORZDQH
wybuchy, wyQLNDMąFH ] GXĪHJR QDSLĊFLD HPRFMRQDOQHJR OXE
z QLHUDG]HQLDVRELH]V\WXDFMą
Agresja zsocjalizowana ± QLHZLHONDZHZQĊWU]QDSREXGOL-
ZRĞü SU]HZDĪQLH NRQWURORZDQD SU]H] VSUDZFĊ i stosowana
w FHOX RVLąJQLĊFLD NRQNUHWQHJR FHOX SRSU]H] IL]\F]Qą, czy
SV\FKLF]QąSUHVMĊZ\ZLHUDQąQDLQQHRVRE\
=ZLą]DQD MHVW ] XWUZDORQ\P Z]RUFHP DVSRáHF]Q\FK
]DFKRZDĔMHGQRVWNL57.
0HWRG\ SRVWĊSRZDQLD Z SU]\SDGNX ]DFKRZDĔ LPSXO-
56
$.RáDNRZVNL7:RODĔF]\N$3LVXOD06NRWQLFND$'+'«op. cit.,
s. 196-201.
57
Ibidem, s. 204-205.
57
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
sywnych
I. Zanim dojdzie do wybuchu:
1. 3U]HZLG\ZDQLHZ\EXFKyZ± dostrzeganie oznak.
2. =DXZDĪHQLHL]DDNFHSWRZDQLHXF]XüG]LHFND
3. 3RPRF Z UR]áDGRZDQLX ]áRĞFL L QDGPLDUX HQHUJLL
w PRĪOLZ\GR]DDNFHSWRZDQLDVSRVyE
4. :\]QDF]HQLH ÄJUDQLF´ RNUHĞODMąF\FK MDNLH ]DFKRZDQLD
VąQLHGRSU]\MĊFia.
II. W trakcie wybuchu:
1. Nie zwracamy na dziecko uwagi i czekamy (tylko wtedy,
gdy dzieFNR QLH ]DJUDĪD VRELH L LQQ\P 8ZDJD MHVW
]DZV]HGODG]LHFNDQDJURGą
2. Unieruchamiamy dziecko ± ]DSHZQLHQLHEH]SLHF]HĔVWZD
VWRVXMHP\ ZyZF]DV JG\ G]LHFNR PRĪH Z\U]ąG]Lü
NU]\ZGĊVRELHOXELQQ\PEąGĨ]QLV]F]\üSU]Hdmioty).
III. 3RMHJR]DNRĔF]HQLX
1. 2GHVáDQLH
2. 3RVSU]ąWDQLH
3. Przeproszenie58.
:VND]yZNLGODQDXF]\FLHOL
3RGF]DV SUDF\ ] XF]QLHP QDXF]\FLHO SRZLQLHQ SDPLĊWDü
o SR]\W\ZQ\P Z]PDFQLDQLX ]DFKRZDĔ SRĪąGDQ\FK .RPXQL-
NDW\ NLHURZDQH GR G]LHFND SRZLQQ\ E\ü NUyWNLH NRQNUHWQH
i IRUPXáRZDQH Z VSRVyE ]UR]XPLDá\ :DĪQH MHVW DE\
nauczyciel zD]QDF]Dá SRF]ąWHN QRZHM F]\QQRĞFL, d]LHOLá SUDFĊ
58
$.RáDNRZVNL7:RODĔF]\N$3LVXOD06NRWQLFND$'+'«op. cit.,
s. 204-211.
58
QD NUyWNLH HWDS\ oraz zDFKĊFDá XF]QLD GR VSUDZG]DQLD VZRLFK

SUDF L XF]\á JR RUJDQL]RZDQLD ZáDVQHM SUDF\ :VSDUFLHP GOD
XF]QLD EĊG]LH WDNĪH SU]\SRPLQDQLH R ]GDQLDFK GR Z\NRQDQLD
RUD] R RERZLą-]XMąF\FK ]DVDGDFK D WDNĪH ]DSHZQLHQLH
XSRU]ąGNRZDQHJR ĞURGRZLVND F]\ ]DMPRZDQLH ZáDĞFLwego
miejsca w klasie, ponadto nauczyciel powinien aNFHSWRZDüOXE
]DJRVSRGDURZDü QDGSREXGOLZRĞü XF]QLD. W procesie
dydaktycznym istotne jest stosowanie nauczania totalnego59.
59
A. .RáDNRZVNL7:RODĔF]\N$3LVXOD06NRWQLFND$'+'«op. cit.,
s. 222-226.
59
52='=,$à
6=.2à$-$.2ĝ52'2:,6.2
WYCHOWAWCZE DZIECKA
5.1. 'LDJQR]DĞURGRZLVNDV]NROQego
Sytuacja szkolna ± ÄREHMPXMH FDáRNV]WDáW ZDUXQNyZ

RVyE ]MDZLVN L V\WXDFML ]ZLą]DQ\FK ] XF]ĊV]F]DQLHP SU]H]
dziecko do V]NRá\´60.
Diagnoza funkcjonowania dziecka w rolach szkolnych
MHVW RFHQą VWRSQLD UHDOL]RZDQLD SU]H] G]LHFNR RNUHĞORQ\FK
RF]HNLZDĔVSRáHF]Q\FK
W obszarze roli ucznia GLDJQR]D GRW\F]\ GRMU]DáRĞFL
V]NROQHM RFHQLH SRGOHJDMą UyZQLHĪ RVLąJQLĊFLD D V]F]HJyOQLH
QLHSRZRG]HQLD V]NROQH NWyUH UR]SDWU\ZDQH Vą Z NRQWHNĞFLH
m.LQ SR]LRPX VSUDZQRĞFL SV\FKLF]Q\FK L IL]\F]Q\FK G]LHFND
jego zainteresRZDĔ L X]GROQLHĔ PRW\ZDFML GR QDXNL DVSLUDFML
RUD]IUHNZHQFML2FHQLDQHVąWDNĪHG\GDNW\F]QHUHOacje dziecka
z nauczycielami.
.ROHMQ\P REV]DUHP ]QDMGXMąF\P VLĊ Z NUĊJX ]DLQWHUHVo-
ZDĔGLDJQRVW\MHVWURODG]LHFNDMDNRNROHJL:UDPDFKWHMVIHU\
funkcjonowanLD G]LHFND GRNRQ\ZDQD MHVW RFHQD ]GROQRĞFL GR
QDZLą]\ZDQLD L XWU]\P\ZDQLD NRQWDNWyZ UyZLHĞQLF]\FK RUD]
SR]LRP MHJR XPLHMĊWQRĞFL VSRáHF]Q\FK :DĪQD MHVW UyZQLHĪ
RFHQDSR]\FMLVSRáHF]QHM, MDNą]DMPXMHG]LHFNRZ]HVSROHNOa-
sowym i uczestnictwo w nieformalnych JUXSDFK UyZLHĞQi-
60
E. Jarosz, E. Wysocka, 'LDJQR]D«, op. cit., s. 172.
61
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
czych.
5HODFMHÄSR]DG\GDNW\F]QH´G]LHFND]QDXF]\FLHODPLGRWy-
F]ą LQQHJR REV]DUX IXQNFMRQRZDQLD G]LHFND Z URODFK V]NRl-
nych ± UROL F]áRQND VSRáHF]QRĞFL V]NROQHM 'LDJQR]LH SRGOHJD
w W\P REV]DU]HWDNĪHVWRVXQHNG]LHFNDGRUHJXODPLQyZLZy-
PRJyZG\VF\SOLQ\RUD]MHJR]DDQJDĪRZDQLHZĪ\FLHV]NRá\61.
DIAGNOZA PRZYSTOSOWANIA DZIECKA DO WARUNKÏ:

6=.2à<
3U]\VWRVRZDQLH G]LHFND GR V]NRá\ ± G\QDPLF]Q\ L VWDá\

SURFHV PRG\ILNRZDQLD SU]H] XF]QLyZ ZáDVQ\FK ]DFKRZDĔ
cech i potrzeb w celu adekwatnego funkcjonowania w warun-
kach szkoln\FK ] ]DFKRZDQLHP UyZQRZDJL PLĊdzy wymaga-
niami tego otoczenia, DZáDVQ\PLpotrzebami62.
:VNDĨQLNLSU]\VWRVRZDQLDG]LHFNDGRV]NRá\]ZLą]DQH
Vą]XPLHMĊWQRĞFLDPLZ]DNUHVLH
- SRGSRU]ąGNRZDQLD VZRLFK FKĊFL L SUDJQLHĔ Z\PDJDQLRP
V]NRá\
- OLF]HQLDVLĊ]SRWU]HEDPLLQQ\FK
- ZVSyáG]LDáDQLD]LQQ\PL
- QDZLą]\ZDQLDNRQWDNWyZVSRáHF]Q\FKLXWU]\P\ZDQLHLFK
- VWRVRZDQLDUHJXáU]ąG]ąF\FKĪ\FLHPJUXS\UyZLHĞQiczej,
- RSDQRZ\ZDQLD QHJDW\ZQ\FK IRUP Z\UDĪDQLD HPRFML L Qe-
gacji,
- SRQRV]HQLDRGSRZLHG]LDOQRĞFL ]DSUDFĊL]DFKRZDQLH
61
E. Jarosz, E. Wysocka, 'LDJQR]D«, op. cit., s. 180.
62
Ibidem, s. 214.
62
- SRGHMPRZDQLDLGRSURZDG]DQLDGRNRĔFD]DGDĔ
- DNW\ZQRĞFL
- SR]LRPX VDPRG]LHOQRĞFL V\VWHPDW\F]QRĞFL ]G\VF\SOLQo-
ZDQLDVWDUDQQRĞFLZ\WUZDáRĞFL
N$5=ĉ'=,$',$*12=<35ZYSTOSOWANIA DZIECKA DO
6=.2à<
.DUWD PLHU]HQLD SRVWĊSX XVSRáHF]QLHQLD VLĊ G]LHFND

K. M. 'ULGJHVZXNáDG]LH-.RQRSQLFNLHJR
0LHU]HQLHSURJUHVMLOXEUHJUHVMLZSURFHVLHXVSRáHF]QLHQLD
dziecka (7-14 lat).
Rejestr charakterystycznych cech dziecka:
- FHFK\ VSRáHF]QH UHDNFMH L ]DFKRZDQLH VLĊ G]LHFND Z VWo-
sunku do innych dzieci i nauczycieli),
- cechy osobiste,
- cechy temperamentu.
6áXĪ\ GR SRPLDUX FHFK G\QDPLF]Q\FK SRZLQQD E\ü VWo-
VRZDQDF\NOLF]QLHRGVWĊSPLQLPXPPLHVLĊF\
$UNXV]]DFKRZDQLDVLĊXF]QLD%0DUNRZVNLHM
2FHQD SU]\VWRVRZDQLD VSRáHF]QHJR G]LHFND GR ZDUXQNyZ
V]NRá\ZDVSHNFLH]GROQRĞFLGRRVLąJQLĊüV]NROQ\FKRUD]]GRl-
QRĞFLGREH]NRQIOLNWRZ\FKNRQWDNWyZVSRáHF]Q\FK-14 lat).
Badanie dotyczy:
- FKDUDNWHU\VW\NL XF]QLD FHFK\ GHF\GXMąFH R RVLąJQLĊciach
ZQDXFHLSUDZLGáRZ\FKNRQWDNWDFKVSRáHF]Q\FK
- FKDUDNWHU\VW\NL ĞURGRZLVND URG]LQQHJR VWUXNWXUD VNáDG
rodziny, sytuacja materialna, atmosfera wychowawcza,
63
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
ZVSyáSUDFDURG]LQ\]HV]NRáą
- stanu fizycznego i zdrowotnego ucznia.
.ZHVWLRQDULXV]]DFKRZDQLDVLĊG]LHFNDZSU]HGV]NROX
i szkole E. S. Schaeffera i M. Aaronson
2NUHĞOHQLH SR]LRPX SU]\VWRVRZDQLD VSRáHF]QHJR G]LHFND
± LQIRUPDFMHR]DFKRZDQLXVLĊG]LHFNDZV]NROHLMHJRVWRVXn-
NXGR]DGDĔV]NROQ\FKVWRVXQNXGRUyZLHĞQLNyZLGRQDXF]y-
cieli (6-10 lat).
%DGDQH FHFK\ RVRERZRĞFL HNVSUHVMD VáRZQD QDGUXFKOi-
ZRĞü Ī\F]OLZRĞü RGVXZDQLH VLĊ Z\WUZDáRĞü QHUZRZRĞü Wo-
ZDU]\VNRĞü UR]WDUJQLHQLH WDNWRZQH SRVWĊSRZDQLH QLHĞPLa-
áRĞüNRQFHQWUDFMD]DZ]LĊWRĞü
5.2. %áĊG\Z\FKRZDZF]H
%áĊG\ Z\FKRZDZF]H ± Ä]DEXU]DMąFH SU]HELHJ LQWHUDNFML
Z\FKRZDZF]HM ]DFKRZDQLD Z\FKRZDZF\ NWyUH PDMą QLHNo-
rzystny ZSá\Z QD GRUDĨQH IXQNFMRQRZDQLH LOXE UR]ZyM Zy-
chowaQND EąGĨ WHĪ PLPR SR]RUQLH QLHzaburzonej interakcji
PDMąQLeNRU]\VWQ\ZSá\ZQDGDOV]\UR]ZyMG]LHFND´63.
%áąG Z\FKRZDZF]\ REHMPXMH NRQNUHWQH V\WXDFMH Z\FKo-
ZDZF]H L GRW\F]\ ]DFKRZDĔ Z\FKRZDZF\ Z WRNX LQWHUakcji
z wychowankiem.
= EáĊGHP Z\FKRZDZF]\P PDP\ GR F]\QLHQLD ZyZF]DV
JG\Z\FKRZDZFDQLHPDĞZLDGRPRĞFLMHJRSRSHáQLHQLDDWDk-
ĪHJG\QLHma intencji szkodzenia dziecku.
63
A. Gurycka, %áąGZZ\FKRZDQLX, WSiP, Warszawa 1990, s. 31.
64
ĝZLDGRPRĞüWDNLFK]DFKRZDĔR]QDF]DZ\NURF]HQLHSU]e-
VWĊSVWZR
.DWHJRULHEáĊGyZSRSHáQLDQ\FKSU]H]Z\FKRZDZFyZ
- EáĊG\ V\WXDF\MQH V\WXDFMD Z\FKRZDZF]D Z\]ZDOD SRMa-
ZLHQLHVLĊQLHZáDĞFLZ\FK]DFKRZDĔ
- EáĊG\ SRVWDZ\ ZDGOLZH QDVWDZLHQLD ZREHF Z\FKRZDnka
PDMąFH FKDUDNWHU XWUZDORQ\ L SRZWDU]DOQ\ Z SRGREQ\FK
sytuacjach).
5RG]DMHEáĊGyZZ\FKRZDZFzych:
1. %áĊG\ QDGPLHUQHM NRQFHQWUDFML QD VRELH SRZRGXMąFH REo-
MĊWQRĞü XOHJDQLHEH]UDGQRĞü ZREHF G]LHFND KDPRZDQLH
jego akW\ZQRĞFLDWDNĪHHNVSRQRZDQLHVLHELH
2. %áĊG\ QDGPLHUQHM NRQFHQWUDFML QD G]LHFNX ZLąĪą VLĊ
z QDGPLHUQąMHJRLGHDOL]DFMą]DVWĊSRZDQLHPZ\UĊF]DQLHP
dziecka, rygoryzmem oraz agreVMąLQLHNRQVHNZHQFMą64.
3U]\F]\Q\EáĊGyZZ\FKRZDZF]\FKSRSHáQLDQ\FKSU]H]
nauczycieli:
1. Osobisty stosunHNGRSHáQLRQHMUROLZ\FKRZDZF\
- QLHFKĊü L GH]DSUREDWD Z VWRVXQNX GR Z\NRQ\ZDQHJR ]a-
wodu,
- poczucie niezrealizowania Ī\FLRZ\FK ]DPLHU]HĔ L DVSLUa-
cji.
2. Niedostateczne przygotowanie merytoryczne ± niestoso-
wanie zasady indywidualizacji w procesie nauczania i wy-
chowania,
- EUDN RELHNW\ZL]PX L EH]VWURQQRĞFL Z RFHQLDQLX XF]QLyZ
64
A. Gurycka, %áąGZZ\FKRZDQLX..., op. cit., s. 30-39.
65
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
oraz brak konsekwencji w zakresie stawiania i egzekwo-

ZDQLDZ\PDJDĔ
- QLHGRFHQLDQLH SRWU]HE\ SR]QDQLD XF]QLD RUD] MHJR ĞURGo-
wiska rodzinnego,
- QLHXPLHMĊWQRĞü QDZLą]\ZDQLD L SRGWU]\P\ZDQLD ZVSyá
pracy z rodzicami,
- EUDNSRV]DQRZDQLDJRGQRĞFLXF]QLD
- REFLąĪDQLHXF]QLyZRGSRZLHG]LDOQRĞFLąXF]QLD]DQLHZáa-
ĞFLZHUHOacje nauczyciela z rodzicami,
- XSU]\ZLOHMRZDQLH XF]QLyZ ]H Z]JOĊGX QD SR]\FMĊ VSo-
áHF]QąURG]LFyZ
3. %UDNGRĞZLDGF]HQLDpedagogicznego65.
KonVHNZHQFMHEáĊGyZZ\FKRZDZF]\FK
- ]DEXU]RQ\ UR]ZyM VSRáHF]Q\ WUXGQRĞFL Z QDZLą]\ZDQLX
NRQWDNWyZ ] UyZLHĞQLNDPL SRGDWQRĞü QD ZSá\Z\ LQQ\FK
QLHXPLHMĊWQRĞü ZVSyáG]LDáDQLD ] LQQ\PL SU]HMDZ\ QLHGo-
stosowania,
- QLHZáDĞFLZ\ UR]ZyM VDPRRFHQ\ ]DZ\ĪRQD OXE ]DQLĪRQD
REQLĪHQLH SRF]XFLD ZáDVQ\FK NRPSHWHQFML SRVWDZD OĊNo-
ZDEUDNSRF]XFLDEH]SLHF]HĔVWZD
- negatywny obraz wychowawcy i zaburzenia interakcji
z Z\FKRZDZFą
- QDGPLHUQH X]DOHĪQLHQLH RG LQQ\FK EUDN VDPRG]LHOQRĞFL
SRVWDZD NRQVXPSF\MQD REQLĪHQLH SR]LRPX Z\NRQ\ZDQLD
]DGDĔ
- PQLHMV]DRGSRUQRĞüQDV\WXDFMHWUXGQHRUD]VWUHV
65
H. Izdebska, %áĊG\Z\FKRZDZF]H[w:] Encyklopedia pedagogiczna, red.
3RP\NDáR W., Fundacja Innowacja, Warszawa 1993, s. 48.
66
&HOHP GLDJQR]\ EáĊGyZ Z\FKRZDZF]\FK MHVW DXWRNRUHk-

cja, samopoznanie wychowawcy oraz terapia lub opieka psy-
chopedagogiczna.
3HUVSHNW\Z\RFHQ\]DFKRZDĔQLHZáDĞFLZ\FK
- DXWRSHUFHSFMD Z\FKRZDZF\ Z ]DNUHVLH ZáDVQ\FK ]DFKo-
ZDĔ
- SHUFHSFMD Z\FKRZDQND Z RGQLHVLHQLX GR ]DFKRZDĔ Zy-
chowawcy,
- perspektywa obserwatora ]HZQĊWU]Qego66.
7HFKQLNL VWRVRZDQH Z GLDJQR]LH EáĊGyZ Z\FKRZDw-
czych
1. 3URWRNyá REVHUZDF\MQ\ ± BW/z/id Antoniny Guryckiej
(obserZDFMD]DFKRZDĔZ\FKRZDZF\:
- Z\]QDF]HQLH QDMEDUG]LHM FKDUDNWHU\VW\F]QHJR EáĊGX RUD]
EáĊGyZLVWRWnych w zachowaniach wychowawcy,
- RNUHĞOHQLH áąF]QHM F]ĊVWRWOLZRĞFL Z\VWĊSRZDQLD EáĊGyZ
Ä]LPQ\FK´ L EáĊGyZ ÄFLHSá\FK´ EáĊGyZ QDGPLHUQHM NRn-
FHQWUDFML QD G]LHFNX L EáĊGyZ QDGPLHUQHM NRQFHQWUDFML QD
VRELHEáĊGyZSU]HFHQLDQLDRUD]QLHGRFHQLDQLDZ\NRQ\Za-
QLD]DGDĔSU]H]G]LHFNR
- EDGDQLH JOREDOQHM F]ĊVWRWOLZRĞFL SRSHáQLDQLD EáĊGyZ RUD]
Z\VWĊSRZDQLDEáĊGyZZRNUHĞORQHMV\WXDFML
2. Kwestionariusz Autoprezentacji Wychowawcy
SU]H]QDF]RQ\GODZV]\VWNLFKRVyEVSUDZXMąF\FKRSLeNĊ
,GHQW\ILNDFMD EáĊGyZ RERMĊWQRĞü XOHJDQLH EH]UDdQRĞü
KDPRZDQLH DNW\ZQRĞFL HNVponowanie siebie, idealizacja, za-
66
A. Gurycka, %áąGZZ\FKRZDQLX«, op. cit,, s. 104-116.
67
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
VWĊSRZDQLHZ\UĊF]DQLHU\JRU\]PDJUesja.
3. ,QZHQWDU]GRĞZLDGF]HĔ
6áXĪ\LGHQW\ILNDFMLEáĊGyZZ\FKRZDZF]\FKRUD]LFKVNXt-
NyZZSHUFHSFMLMHGQRVWNL
3ROHJD QD SU]\SRPLQDQLX VRELH RNUHĞORQ\FK IDNWyZ ]Ga-
U]HĔLRELHNWyZNWyUHPLDá\PLHMVFHZELRJUDILLjednostki67.
5.3. 3U]\F]\Q\QLHSRZRG]HĔV]NROQ\FK
1. 6SRáHF]QR±ekonomiczne.
2. :áDĞFLZRĞFLXF]QLD
3. 2GG]LDá\ZDQLDdydaktyczne68.
6\QGURP1LHDGHNZDWQ\FK2VLąJQLĊü6]NROQ\FK
(niepowodzenie jednostek uzdolnionych w wykorzystywaniu
LFKPRĪOLZRĞFL).
3U]\MPXMH VLĊ ĪH 612 R]QDF]D QLHZ\NRU]\VWDQLH PRĪOi-
ZRĞFL NWyUH SU]HMDZLDMą VLĊ Z GXĪHM UR]ELHĪQRĞFL SRPLĊG]\
ocenami i zachowaniami szkolnymi dziecka, a jego potencja-
áHP69.
67
68
M. Przetacznik-*LHURZVND = :áRGDUVNL Psychologia wychowawcza,
PWN, Warszawa 1994, s. 347-365.
69
B. Dyrda, 6\QGURP 1LHDGHNZDWQ\FK 2VLąJQLĊü MDNR QLHSRZRG]HQLH
V]NROQH XF]QLyZ ]GROQ\FK 'LDJQR]D L Werapia, Oficyna Wydawnicza
,038/6.UDNyZV
68
Szkolne przyczyny Syndromu Nieadekwatnych Osią

JQLĊü6]NROQ\FK
- przeprowadzenie SU]H] QDXF]\FLHOD EáĊGQHM ZVWĊSQHM
diagnozy psychopedagogicznej,
- przedmiotowe traktowanie ucznia przez nauczyciela ± brak
poF]XFLDSRGPLRWRZRĞFLXF]QLD
- VWRVRZDQLH SU]H] QDXF]\FLHOL QLHZáDĞFLZ\FK PHWRG Qa-
XF]DQLDEáĊG\G\GDNW\F]QH
- EáĊG\Z\FKRZDZF]HQDuczycieli,
- U\ZDOL]DFMDPLĊG]\XF]QLDPL
- brak dyscypliny w klasie,
- brak stosowania przez nauczyciela zasad indywidualizacji
NV]WDáFHQLD
- EUDNZVSyáSUDF\QDXF]\FLHOD]rodzicami70.
5.4. Techniki diagnozy
'LDJQR]DV\WXDFMLVSRáHF]QHMZNODVLHV]NROQHM
1DMF]ĊĞFLHMZ\NRU]\VW\ZDQ\PLWHFKQLNDPLEDGDĔSHGDJo-
JLF]Q\FKNWyUHSR]ZDODMąUR]SR]QDüV\WXDFMĊVSRáHF]QąZJUu-
SLHVą
- obserwacja,
- wywiad,
- badania ankietowe,
- socjometria.
:\EUDQHWHFKQLNLEDGDĔSHGDJRJLF]Q\FK
7HFKQLNL EDGDZF]H WR SU]HGH ZV]\VWNLP ÄVSRVRE\]ELHUa-
70
B. Dyrda, 6\QGURP«, op. cit., s. 128-130.
69
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
nia mDWHULDáX RSDUWH QD VWDUDQQLH RSUDFRZDQ\FK G\UHNW\ZDFK

GRNáDGQ\FK MDVQ\FK ĞFLVá\FK ZHU\ILNRZDQ\FK Z EDGDQLDFK
UyĪQ\FK QDXN VSRáHF]Q\FK L G]LĊNL WHPX SRVLDGDMąF\FK ZDORU
XĪ\WHF]QRĞFLPLĊG]\G\VF\SOLQDUQHM´71.
1. Obserwacja ± F]\QQRĞü EDGDZF]D SROHJDMąFD QD Jroma-
dzeniu danych za poPRFąSRVWU]HĪHĔ
2. Wywiad ± UR]PRZD EDGDMąFHJR ] UHVSRQGHQWHP OXE Ue-
VSRQGHQWDPL ZHGáXJ RSUDFRZDQ\FK ZF]HĞQLHM G\VSR]\FML
lub w oparciu o specjalny kwestionariusz.
3. Ankieta ± WHFKQLNDJURPDG]HQLDLQIRUPDFMLSROHJDMąFDQD
Z\SHáQLDQLXQDMF]ĊĞFLHMVDPRG]LHOQLHSU]H]EDGDQHJRVSe-
FMDOQ\FKNZHVWLRQDULXV]\QDRJyáRZ\VRNLPVWRSQLXVWDn-
GDU\]DFMLZREHFQRĞFLOXEF]ĊĞFLHMEH]REHFQRĞFLDQNLHWe-
ra.
4. %DGDQLH GRNXPHQWyZ ± JURPDG]HQLH ZVWĊSQ\FK RSLVo-
Z\FK WDNĪH LORĞFLRZ\FK LQIRUPDFML R EDGDQHM LQVW\WXFji
czy zjawisku wychowawczym. -HVW UyZQLHĪ WHFKQLNą So-
]QDZDQLDELRJUDILLMHGQRVWHNLRSLQLLZ\UDĪRQ\FKZGRNu-
mentach.
5. Socjometria ± ]HVSyá F]\QQRĞFL ZHUEDOQ\FK L PDQLSXOa-
F\MQ\FK PDMąF\FK QD FHOX SR]QDQLH XZDUXQNRZDĔ LVWRW\
i SU]HPLDQ QLHIRUPDOQ\FK ]ZLą]NyZ PLĊG]\RVRERZ\FK
w grupach UyZLeĞQLF]\FK72.
Socjometria SROHJD QD SRGDZDQLX ZV]\VWNLP F]áRQNRP
71
$ .DPLĔVNL, Metoda, technika, procedura badawcza w pedagogice
empirycznej, [w:] 0HWRGRORJLD SHGDJRJLNL VSRáHF]QHM. rHG:URF]\ĔVNL
R., Pilch 7=DNáDG1DURGRZ\LP2VVROLĔVNLFK:URFáDZV
72
T. Pilch, T. Bauman, =DVDG\ EDGDĔ SHGDJRJLF]Q\FK, Wydawnictwo
$NDGHPLFNLHÄĩDN´:DUV]DZDV-98, 113.
70
danej grupy jednego lub kilku specjalnie skonstruowanych py-

WDĔ EDGDMąF\FK UyĪQH URG]DMH VWRVXQNyZ VSRáHF]Q\FK WDNLFK
jak: wzajemna sympatia, popularnoĞü ]DXIDQLH SU]\ZyG]WZR
itp., Z VWRVXQNX GR NWyU\FK EDGDQL GRNRQXMą Z\ERUX RVyE
z JUXS\NWyUHLFK]GDQLHPVSHáQLDMąZDUXQNLRNUHĞORQHZpyta-
niu73.
,QIRUPDFMHX]\VNDQHG]LĊNLEDGDQLRPVRFMRPHWU\Fznym:
- Z\VWĊSXMąF\XNáDGVWRVXQNyZVSRáHF]Q\FK
- REUD]ZLĊ]LQLHIRUPDOnych,
- LGHQW\ILNDFMD RVyE V]F]HJyOQLH SRSXODUQ\FK RGU]XFDQ\FK
izolowanych,
- identyfikacja podgrup,
- ]PLDQ\ Z VWUXNWXU]H VSRáHF]QHM JUXS\ QS SRG ZSá\ZHP
SRGMĊW\FKG]LDáDĔ
- SU]HELHJSURFHVXDGDSWDFMLVSRáHF]QHMXF]QLyZQowych.
5RG]DMHNU\WHULyZVRFMRPHWrycznych:
1. Realne ± GRW\F]ąV\WXDFMLU]HF]\ZLVWHM nierealne ± doty-
F]ąV\WXDFMLPDáRSUDZGRSRGREQHMZĪ\FLXJUXS\
2. Silne ± REHMPXMą V\WXDFMĊ ZDĪQą GOD EDGDQ\FK VáDEH ±
REHMPXMąV\WXDFMĊVSRUDG\F]QąPDáRZDĪQą
3. 2JyOQH ± GRW\F]ąV]HUV]HMG]LHG]LQ\DNW\ZQRĞFLszczegy
áRZH ± SUHF\]XMąFHURG]DMDNW\ZQRĞFL
4. Pozytywne ± GRNRQDQLHZ\ERUXRVRE\RVyEnegatywne ±
odU]XFHQLHRVRE\RVyE]SRZRGXDQW\SDWLL
5. Jednostronne ± QLHVWRVXMHVLĊZ\ERUXZ]DMHPQHJRdwu-
73
$ *yUDOVNL 0HWRG\ EDGDĔ SHGDJRJLF]Q\FK Z ]DU\VLH, :\ĪV]D 6]NRáD
Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej, Warszawa 1994,
s. 53.
71
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
stronne ± PRĪOLZ\Z\EyUZ]DMHPQ\
6. Indywidualne ± Z\EyU XZ]JOĊGQLD ZáDVQH SUHIHUHQFMH
VSRáHF]QH± o wyborze decyduje interes grupy74.
7HFKQLNLEDGDĔVRFMRPHWU\F]Q\FK
Technika Moreno:
- SR]ZDODX]\VNDüLQIRUPDFMHGRW\F]ąFHLGHQW\ILNDFMLSR]y-
FMLLUROLF]áRQNyZJUXS\LVWQLHQLHSRGJUXSLQWHJUDFMLJUu-
py i jednostek,
- badDQL ZVND]XMą LOXE RGU]XFDMą RVRE\ ] JUXS\ ZV]\VF\
RWU]\PXMąMHGQDNRZHS\WDQLHS\WDQLD
0RĪHE\üVWRVRZDQDZIRUPLHLQG\ZLGXDOQHMMXĪZJUXSLH
dzieci przedszkolnych.
7HFKQLNDÄ=JDGQLMNWR´:
- SR]ZDOD SR]QDü MDN EDGDQL SRVWU]HJDMą LQQ\FK F]áRQNyZ
grupy, jakLHSU]\SLVXMąLPFHFK\L]DFKRZDQLDRUD]SR]\FMH
VSRáHF]QH NRJR ] G]LHFL XZDĪDMą ]D QDMEDUG]LHM OXELDQą
RVREĊZJUXSLH
- EDGDQLZVND]XMąF]áRQNyZJUXS\NWyU]\LFK]GDQLHPQDj-
EDUG]LHM RGSRZLDGDMą SU]HGVWDZLRQHPX NU\WHULXP RWU]y-
PXMąVHULĊS\WDĔRRNUHĞORQHFHFK\OXE]DFKRZDQLDF]áRn-
NyZJUupy).
7HFKQLNĊPRĪQD]DVWRVRZDüZJUXSLHG]LHFLZPáRdszym
wieku szkolnym.
Technika szeregowania rankingowego:
- SR]ZDOD XVWDOLü KLHUDUFKLĊ F]áRQNyZ JUXS\ SRG RNUHĞOo-
Q\PZ]JOĊGHP
74
$*yUDOVNLMetody«, op. cit., s. 56-57.
72
- EDGDQL XSRU]ąGNRZXMą ZV]\VWNLFK F]áRQNyZ JUupy pod

RNUHĞORQ\P Z]JOĊGHP SRF]ąZV]\ RG RVRE\ VSHáQLDMąFHM
NU\WHULXP Z VWRSQLX QDMVLOQLHMV]\P GR RVRE\ NWyUD QLH
VSHáQLDGDQHJRNU\WHULXP
Technika jest przeznaczona dla grup dzieci starszych.
Ä3OHELVF\WĪ\F]OLZRĞFLLQLHFKĊFL´:
- pozwala na uzyskanie infRUPDFMLRVWRVXQNXFDáHMJrupy do
RNUHĞORQ\FK MHGQRVWHN XPRĪOLZLD SR]QDQLH NOLPDWX HPo-
cjoQDOQHJRSDQXMąFHJRZJUXSLH
- EDGDQL RFHQLDMą Z NDWHJRULDFK V\PSDWLL L DQW\SDWLL Ou-
ELĊQLH OXELĊ ZV]\VWNLFK SR]RVWDá\FK F]áRQNyZ JUXS\
(w skali 3 lub 5 stopniowej).
Ä3OHELVF\W´ PRĪH E\ü VWRVRZDQ\ Z IRUPLH LQG\ZLGXDOQHM
MXĪZJUXSLHG]LHFLprzedszkolnych75.
Warunki stosowania socjometrii:
- MDVQRRNUHĞORQDJUXSD
- F]áRQNRZLH JUXS\ ]QDMą VLĊ Z]DMHPQLH SR]RVWDMą Z U]e-
F]\ZLVW\FKUHODFMDFKVSRáHF]Q\FK
- kryteria socjometrycznH ]UR]XPLDáH L MHGQR]QDF]QH RUD]
silne,
- Ī\F]OLZD DWPRVIHUD SRGF]DV EDGDQLD ]DXIDQLH GR SURZa-
G]ąFHJR PRW\ZRZDQLH GR XG]LDáX Z EDGDQLDFK L SRZDĪ
nego ich potraktowania, dyskrecja),
- MDZQRĞü HZHQWXDOQ\FK NRQVHNZHQFML]PLDQ Z JUXSLH SR
przeprowadzeniu badania,
- Z]JOĊGQDVWDELOL]DFMDJUXS\EH]JZDáWRZQ\FK]PLDQZy-
75
73
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
GDU]HĔ
- Z\VWDUF]DMąF\SR]LRPLQWHOLJHQFMLRVyEbadanych76,
- REHFQRĞü ZLĊNV]RĞFL F]áRQNyZ JUXS\ GRSXV]F]DOQD Db-
sencja 10-15%).
5.5. :VSyáSUDFD]URG]LFDPL
$E\ ZVSyáSUDFD SU]\QRVLáD SRĪąGDQH HIHNW\ ]DUyZQR Uo-
G]LFH MDN L WHUDSHXWD SRZLQQL UR]XPLHü SRWU]HEĊ SRGHMPRZa-
QLDZVSyOQ\FKG]LDáDĔ:VSyáG]LDáDQLHSRZLQQRE\üRSDUWHQD
XPLHMĊWQRĞFLDFKGREUHMNRPXQLNDFMLRUD]UDG]HQLDVRELH]RSo-
UHPG]LĊNLNWyU\PPRĪOLZDEĊG]LHRWZDUWRĞüQD]PLDQ\LSHá
QH]DDQJDĪRZDQLHREXVWURQZUHDOL]DFMĊZVSyOQ\FKFHOyZ
Warunki skuWHF]QHMZVSyáSUDF\]URG]LFDPL
- partnerskie relacje oparte o szacunek i zaufanie,
- X]JDGQLDQLH FHOyZ ZVSyáSUDF\ ZLHORVWURQQ\ UR]ZyM
XF]QLyZ XGRVNRQDODQLH SURFHVX G\GDNW\F]QHJR L Z\FKo-
wawczego),
- wymiana informacji nt. dziecka i jego funkcjonowania
w rodzinie oraz szkole,
- SR]QDQLHXF]QLyZPLQ X]GROQLHĔ]DLQWHUHVRZDĔSU]y-
F]\QQLHSRZRG]HĔszkolnych)77.
(WDS\SURZDG]HQLDUR]PyZ]URG]LFDPL
- ÄHWDSSU]HGVWDZLHQLDSUREOHPX
- etap uzyskiwania danych o zachowaniu G]LHFND Z ĞURGo-
wisku rodzinnym,
76
$*yUDOVNL0HWRG\«, op. cit., s. 54-56.
77
0 àRERFNL W trosce o wychowanie w szkole, Oficyna Wydawnicza
I038/6.UDNyZV-197.
74
- etap analizowania dotychczasowego procesu wycho-

wawczego,
- HWDSRNUHĞODQLD]DPLHU]HĔZREHFG]LHFNDQDWOHMHJRZáa-
VQHMV\WXDFMLĪ\FLRZHM
- HWDSSURSRQRZDQLDLXVWDODQLDSURJUDPXRGG]LDá\ZDĔWHUa-
peutyczno ± Z\FKRZDZF]\FK´78.
Do uWUXGQLHĔ Z NRQWDNWDFK ] URG]LFDPL QDXF]\FLHOH ]DOi-
F]DMąPLĊG]\LQQ\PLEUDN]DLQWHUHVRZDQLD]HVWURQ\URG]LFyZ
RVLąJQLĊFLDPLV]NROQ\PLG]LHFLLZLąĪąFą VLĊ]W\PQLHFKĊüGR
NRQWDNWyZ]QDXF]\FLHOHPDWDNĪHQLHXZ]JOĊGQLDQLHLQLHVWo-
VRZDQLHSU]H]URG]LFyZ]DOHFHĔIRUPXáRZDQ\FKSU]H]nauczy-
cieli79.
78
B. Kaja, =DU\V«, op. cit., s. 126-128.
79
S. Rogala, 3DUWQHUVWZR URG]LFyZ L QDXF]\FLHOL Wydawnictwo Naukowe
PWN, Warszawa-:URFáDZV-97.
75
52='=,$à
',$*12=$ĝ52'2:,6.$
WYCHOWAWCZEGO ± RODZINA
Zasady pedagogicznej diagnozy rodziny:

1. =DVDGD ZDUWRĞFLXMąFHJR FKDUDNWHUX GLDJQR]RZDQLD URG]i-
ny.
2. Zasada diagnozy pozytywnej rodziny.
3. =DVDGDXZ]JOĊGQLDQLD NRQWHNVWXVSRáHF]QHJRURG]LQ\
4. =DVDGD UHODW\ZQRĞFL ZSá\ZX ZDUXQNyZ ĞURGRZLVND Uo-
dzinnego.
5. Zasada holizmu poznawczego.
6. Zasada uZ]JOĊGQLDQLDG\QDPL]PXURG]LQ\
7. Zasada autodiagnozy rodziny i jej F]áRQNyZ80.
Rodzinne przyczyny Syndromu Nieadekwatnych Osią
JQLĊüSzkolnych:
- QDGRSLHNXĔF]RĞü]DZ\ĪRQHOXE]DQLĪRQHRF]HNLZDQLDUo-
G]LFyZZREHFG]LHFND
- RND]\ZDQLHQLHFKĊFLZREHFG]LHFND
- QLHZáDĞFLZHUHODFMHHPRFMRQDOQHZURG]LQLH
- EUDNZVSDUFLDL]DLQWHUHVRZDQLD]HVWURQ\URG]LFyZ
- QDGPLDURERZLą]NyZNWyU\PLURG]LFHREFLąĪDMąG]LHcko,
- EUDN PRĪOLZRĞFL SR]\W\ZQHM LGHQW\ILNDFML EUDN PRGHOL ±
MHGQHJR]URG]LFyZ
- QDGPLHUQHXWRĪVDPLDQLHVLĊURG]LFyZ]G]LHFNLHP
- EUDNRGSRZLHGQLFKZDUXQNyZXF]HQLDVLĊ
80
77
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
- U\ZDOL]DFMDPLĊG]\URG]HĔVWZHP
- QHJDW\ZQHRSLQLHURG]LFyZQDWHPDWV]NRá\81.
3RQDGWR EáĊG\SRSHáQLDQHSU]H]URG]LFyZZ\QLNDMą]Zy-
NRU]\VW\ZDQLDGRĞZLDGF]HĔSRFKRG]ąF\FK]GRPXURG]LQQHJR
ZH ZáDVQHM SUDNW\FH Z\FKRZDZF]HM QDĞODGRZDQLD QLHZáDĞFi-
Z\FKZ]RUyZSRVWĊSRZDQLDLQQ\FKRVyEWZRU]HQLDNRQFHSFML
wychowania opartej na subiekt\ZQ\FK Z\REUDĪHQLDFK W]Z
ÄGREUD G]LHFND´ RUD] QLHSU]HP\ĞODQHJR L QLHNRQVHNZHQWQHJR
postĊpowania z dzieckiem82.
Czynniki ryzyka przemocy wobec dziecka w rodzinie
Przemoc ± FHORZH XĪ\FLH VLá\ IL]\F]QHM ]DJUDĪDMąFH OXE
U]HF]\ZLVWH SU]HFLZNR VRELH NRPXĞ innemu lub przeciwko
grupie/VSRáHF]QRĞFL FR SRZRGXMH OXE MHVW SUDZGRSRGREQH ĪH
VSRZRGXMH ]UDQLHQLH IL]\F]QH XV]NRG]HQLH ĞPLHUü EyO SVy-
chologiczny, zabur]HQLDZUR]ZRMXOXEGHSU\ZDFMĊĝZLDWRZD
Organizacja Zdrowia).
Rozpoznania Z\VWĊSRZDQLD SU]HPRF\ dokoQXMH ]HVSyá
VSHFMDOLVWyZ SV\FKRORJ SHGDJRJ SUDFRZQLN VRFMDOQ\ OHNDU]
prawnik, przedstawiciel instytucji specjalistycznej pomocy
RILDURPSU]HPRF\SROLFMLNXUDWRUVąGRZ\
3URFHV UR]SR]QDQLD Z\VWĊSRZDQLD SU]HPRF\ G]LHFND
w rodzinie podejmowany jest na podstawie informacji pocho-
G]ąF\FKRG
- sprawcy (ujawnienie przez niego faktu stosowania przemo-
81
B. Dyrda, Syndrom«, op. cit., s. 130-132.
82
H. Izdebska, %áĊG\Z\FKRZDZF]H[w:] Encyklopedia pedagogiczna, red.
3RP\NDáR W., Fundacja Innowacja, Warszawa 1993, s. 47-48.
78
cy),
- dzieFNDGRĞZLDGF]DMąFHJRSU]HPRF\
- W]ZRVyEWU]HFLFK
3RQDGWR R VWRVRZDQLX SU]HPRF\ ZREHF G]LHFND ĞZLDGF]\
Z\VWĊSRZDQLH X QLHJR REMDZyZ IL]\F]Q\FK L VRPDW\Fznych,
a WDNĪHVSHF\ILF]Q\FKV\PSWRPyZ]DFKRZDQLDG]LHFND
'LDJQR]D Z\VWĊSRZDQLD SU]HPRF\ Z URG]LQLH XZ]JOĊGQLDü
powinna czynniki ryzyka przemocy wobec dziecka, czyli tzw.
SU]HVáDQNL SRĞUHGQLH 'RW\F]ą RQH PLĊG]\ LQQ\PL ZDUXQNyZ
funkcjonowania rodziny, cecKRVRERZRĞFLRZ\FKMHMF]áRQNyZ
SRVWDZURG]LFLHOVNLFKF]\GRĞZLDGF]HĔURG]LFyZZ\QLesionych
z rodzin pochodzenia.
&]\QQLNL U\]\ND SU]HPRF\ ZREHF G]LHFND REHMPRZDü
PRJą SU]HZLG\ZDQLH D ZLĊF GRW\F]\ü SU]\V]á\FK URG]LFyZ
RUD]V\WXDFMLURG]LQ\MXĪSRXURG]HQLu dziecka83.
6.1. :\EUDQHQDU]ĊG]LDGLDJQRVW\F]QH
.ZHVWLRQDULXV] GOD 5RG]LFyZ 0DULL =LHPVNLHM, opiera
VLĊ QD LGHQW\ILNDFML SRVWDZ F]ąVWNRZ\FK FKDUDNWHU\]RZDQ\FK
SU]H]RNUHĞORQH]DFKRZDQLDURG]LFyZZREHFG]LHFND
$XWRUNDZ\UyĪQLDW\S\QLHSUDZLGáRZ\FKSRVWDZURG]Lciel-
VNLFKSRVWDZDRGWUąFDMąFDXQLNDMąFD]E\WZ\PDJDMąFDLQDd-
PLHUQLHFKURQLąFD
83
E. Jarosz, E. Wysocka, 'LDJQR]D« ,op. cit., s. 152-171.
79
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
.ZHVWLRQDULXV]6WRVXQNyZ0LĊG]\5RG]LFDPL a ']LHü-
mi M. Siegelmana, A. Roe LGHQW\ILNXMH Z\VWĊSRZDQLH X Uo-
G]LFyZ RNUHĞORQ\FK SRVWDZ NRFKDMąFHM Z\PDJDMąFHM RFKUa-
QLDMącejRGU]XFDMąFHMOLEHUDOQHM
.ZHVWLRQDULXV] VNLHURZDQ\ MHVW GR RVyE SRZ\ĪHM -15
ODWDEDGDQLRFHQLDMą]DFKRZDQLHURG]LFyZGRPRPHQWXNLHG\
XNRĔF]\OLODW
,QZHQWDU]SRVWDZÄ:PRLPGRPX´%0DUNRZVNLHM ±
analiza aktualnej emocjonalno-wychowawczej sytuacji rodzin-
nej dziecka.
8MDZQLD SRVWDZ\ URG]LFyZ Z SHUFHSFML G]LHFND DNFHSWa-
FMD RGU]XFHQLH SHUPLV\ZQRĞü UHVWU\NFMD áDJRGQRĞü VXUo-
ZRĞü
Test Komunikacji Zadaniowej Rodzic±Dziecko A. Fry-
drychowicz ± GLDJQR]DHIHNW\ZQRĞFL]DFKRZDĔNRPXQLNDF\j-
nych dziecka i rodzica w sytuacjach zadaniowych.
Badanie indywidualne dziecka i rodzica w sytuacji wyko-
nywania przez nich zadania testowego84.
6.2. Wybrane metody i techniki terapii
7HUDSLHQDZLą]XMąFHGRRJyOQLHSRMĊWHMV]WXNL
LHNVSUHVMLWZyUF]HM
- Arteterapia ± terapia ]DSRPRFąV]HURNRUR]XPLDQHMV]Wu-
ki lub tylko sztuk plastycznych.
- Choreoterapia ± OHF]HQLH]DSRPRFąWDĔFD
- Chromoterapia ± leczenie kolorami.
- Ludoterapia ± WHUDSLD]DSRPRFąJLHUL]DEDZ
84
E. Jarosz, E. Wysocka, 'LDJQR]D« ,op. cit., s. 136-141.
80
- Muzykoterapia ± WHUDSLD]DSRPRFąPX]\NL
- Biblioterapia ± terapia c]\WHOQLF]D]DSRPRFąVáRZDSu-
EOLNDFMLPDWHULDáyZF]\WHOQLF]\FK
- Poezjoterapia ± WHUDSLD ]D SRPRFą UHF\WRZDQLD F]\WDQLD
lub pisania poezji.
- Dramatoterapia, psychodrama ± terapia poprzez przygo-
towanie i uczestniczenie w spektaklach teatralnych.
- Socjoterapia ± terapia poprzez przebywanie w zorganizo-
wanej grupie VSRáHF]QHM85.
Arteterapia
Funkcje arteterapii:
- edukacyjna ± GRVWDUF]HQLHGRGDWNRZ\FKZLDGRPRĞFLSU]y-
GDWQ\FKGRUHLQWHUSUHWDFMLVHQVXLFHOXĪ\FLD
- korekcyjna ± SU]HNV]WDáFDQLH V]NRGOLZ\FK PHFKDQL]PyZ
QDEDUG]LHMZDUWRĞFLRZH
- diagnostyczna ± wytwory osoby poddanej terapii oSLVXMą
jego stan psychofizyczny,
- rekreacyjna ± WZRU]HQLH ZDUXQNyZ Z\SRF]\QNX VSU]\Ma-
MąF\FKSU]H]Z\FLĊĪDQLXSUREOHPyZĪ\FLRZ\FKjednostki86.
Zasady arteterapii:
- XF]HVWQLFWZRZ]DMĊciach jest dobrowolne,
- GZXSR]LRPRZD NRPXQLNDFMD SRUR]XPLHZDQLH VLĊ ZHr-
balne i niewerbalne),
- Z\UDĪDQLHHPRFML
85
E. J. Konieczna, Arteterapia w teorii i praktyce, Oficyna Wydawnicza
,038/6.UDNyZV
86
Ibidem, s. 27.
81
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
- sprzeciw wobec rywalizacji,

- VWRVRZDQLHUyĪQ\FKĞURGNyZZ\UD]X
- ]DVDGD ÄWX L WHUD]´ ± SRGNUHĞOHQLH ZDJL GR]QDĔ GRĞZLDd-
czanych podczas ]DMĊü87.
Arteterapia UR]XPLDQDMDNRWHUDSLDSU]\XĪ\FLXV]WXNSOa-
VW\F]Q\FK ZąVNLH ]QDF]HQLH REHMPXMHJUDIRWHUDSLĊZSRVWDFL
psychorysunku.
Funkcje psychorysunku:
- diagnostyczna,
- projekcyjna,
- ZVNDĨQLNGRMU]DáRĞFLSR]QDZF]HMMHGQRVWNL
- UR]áDGRZDQLHQDGPLHUQHJRSREXG]HQLa emocjonalnego88.
Plastykoterapia ± malowanie spontaniczne.
Najbardziej znana: 0HWRGD 0DORZDQLD ']LHVLĊFLRPD
Palcami.
Cele:
- SRNRQ\ZDQLHOĊNyZXZDOQLDQLHRG]DKDPRZDĔ
- wzPDFQLDQLHZLDU\ZHZáDVQHVLá\
- pobudzanie ekspresji fantastycznej.
Muzykoterapia:
- rHDOL]DFMDüZLF]HĔ]DEXU]RQ\FKVIHUSV\FKRIL]\F]Q\FK
- budowanie lub odbuGRZDQLHVWRVXQNyZSHUVRQDOQ\FK
87
U. Bissinger-ûZLHU]Animacja muzyczna w pedagogice zabawy, Ä*UXSD
i =DEDZD´QU>Z@ E. J. Konieczna, Arteterapia«, op. cit., s. 29.
88
= .RQLHF]\ĔND Arteterapia i psychorysunek w praktyce klinicznej,
Ä=HV]\W 1DXNRZ\ $NDGHPLL 0X]\F]QHM ZH :URFáDZLX´ QU
(w:) E. J. Konieczna, $UWHWHUDSLD« op. cit., s. 28.
82
- pozytywnHZ]PRFQLHQLDZáDVQHMZDUWRĞFL
- QDXF]DQLHZVSRPDJDQ\FKPX]\NąIRUPUHNUHDFML]DUyZQR
akW\ZQRĞFLMDNLUHODNVX
- ujawnienie i odreagowanie negatywnych emocji, wyzwo-
lenie potrzeby ekspresji,
- SRV]HU]HQLH ]DLQWHUHVRZDĔ PX]\F]Q\FK Z]ERJDFRQH Ln-
nymi formami sztuki,
- potwierdzenie lub korekta diagnozy.
Choreoterapia:
- UR]áDGRwanie emocji (ich zrozumienie),
- SRSUDZDNRRUG\QDFMLUXFKyZ
- NV]WDáFHQLHZ\REUDĨQL LSDPLĊFLUXFKRZHM
- SRSUDZDNRPXQLNDFMLLNRQWDNWyZVSRáHF]Q\FK
- Z\UDELDQLHSHZQRĞFLVLHELHDNFHSWDFMLVLHELH
- ro]ZLMDQLH]GROQRĞFLWZyUF]\FK
Biblioterapia:
- NV]WDáWRZDQLHSRVWDZVSRáHF]QLHRF]HNLZDQ\FK
- wsparcie psychologiczne,
- poprawa samopoczucia,
- SR]\W\ZQHZ]PRFQLHQLDZáDVQHMZDUWRĞFL
- SU]\ZUDFDQLHVHQVXĪ\FLD
- zagospodarowanie wolnego czasu,
- UR]ZLMDQLHXPLHMĊWQRĞFLZHUEDOQ\FKLestetycznych89.
89
E. J. Konieczna, $UWHWHUDSLD« op. cit., s. 110-112.
83
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
Techniki projekcyjne w diagnozie sytuacji rodzinnej

i szkolnej
Projekcja ± U]XWRZDQLH ZáDVQ\FK XF]Xü postaw, poglą
GyZLWSQDRELHNW\ZQ\PDWHULDáNWyU\RWU]\PXMHRVREDEDGa-
na.
Techniki projekcyjne ± ]HVSyá FHORZR VNRQVWUXRZDQ\FK
ERGĨFyZ]DGDQLH]HVSyá]DGDĔNWyU\FKLQVWUXNFMDLPDWHULDá
FKDUDNWHU\]XMH VLĊ ZLHOR]QDF]QRĞFLą PRJąF W\P VDP\P Zy-
woá\ZDüRVRELVWąLEH]SRĞUHGQLąRSLQLĊEDGDQHJR
7HFKQLNLSURMHNF\MQHX]XSHáQLDMąGDQHGRW\F]ąFHĞURGRZi-
ska wychowawczego dziecka.
:ĞUyG]DOHWWHFKQLNSURMHNF\MQ\FKZ\PLHQLDVLĊPQLHMV]ą
VDPRNRQWUROĊ SRGF]DV EDGDQLD RUD] SRF]XFLH QLH]DJURĪHQLD
Natomiast do wad omaZLDQ\FKWHFKQLN]DOLF]DVLĊPDáąRELHk-
W\ZQRĞüV]F]HJyOQLHZSU]\SDGNXQLHGRĞZLDGF]RQ\FKGLDJQo-
VWyZDWDNĪHWUXGQRĞFLZLQWHUSUHWDFML
7HFKQLNL SURMHNF\MQH RSLHUDMą VLĊ QD ]DáRĪHQLX ĪH F]áo-
ZLHNSR]QDMHSRVWU]HJD]DSDPLĊWXMHP\ĞOLXVWRVXQNRZXMHVLĊ
GRZáDVQHJRRWRF]HQLDSU]H]SU\]PDWZáDVQHMRVRERZRĞFL,Qa-
F]HMPyZLąFRGSU]HV]á\FKGRĞZLDGF]HĔ]DOHĪ\SHUFHSFMDrze-
czywiVWRĞFL90.
Klasyfikacja technik projekcyjnych
Techniki skojarzeniowe ± EDGDQ\ UHDJXMH QD ERGĨFH
SU]HGVWDZLRQH SU]H] GLDJQRVWĊ SLHUZV]\P QDVXZDMąF\P VLĊ
VáRZHP Z\REUDĪHQLHP VSRVWU]HĪHQLHP 7HVW &KPXU 6WHUQD
7HVW6NRMDU]HĔ6áRZQ\FK5RWWHUD
90
E. Jarosz, E. Wysocka, Diagnoza«, op. cit., s. 324-328.
84
Techniki konstrukcyjne ± EDGDQ\WZRU]\EąGĨNRQVWUXXMH

FRĞFRSU]\ELHUDIRUPĊDUW\VW\F]QąRSRZLDGDQLHREUaz).
3U]HGPLRWHP DQDOL]\ MHVW HIHNW NRĔcowy, nie zachowanie
w trakcie badania.
7HFKQLNL X]XSHáQLDQLD ± X]XSHáQLDQLH SU]H] EDGDQHJR
nieNRPSOHWQHJR PDWHULDáX WHVWRZHJR (Test Frustracji, techniki
X]XSHáQLDQLDWZLHUG]HĔOXERSRZLaGDĔ
Techniki ekspresyjne ± techniki zabawowe, rysowanie,
malowanie, SV\FKRGUDPDWHFKQLNLRGJU\ZDQLDUyO
Zasady stosowania technik projekcyjnych:
1. 'RVWRVRZDQLH WHFKQLNL P LQ GR ZLHNX PRĪOLZRĞFL
i XPLHMĊWQRĞFL]DLQWHUHVRZDĔG]LHFND
2. TworzenLHZáDĞFLZHMDWPRVIHU\EDGDQLD
3. Nieinformowanie dziecka o celu badania.
4. Powstrz\P\ZDQLH VLĊ RG RFHQLDQLD NU\W\NRZDQLD QDd-
PLHUQHJRĞOHG]HQLDZ\NRQ\ZDQLDSROHFHĔ
5. .RQIURQWRZDQLH Z\QLNX EDGDQLD ] U]HF]\ZLVWą V\WXDFMą
VSRáHF]QąG]LHFND8QLNDQLHEáĊGQ\FKZQLRVNyZ
6. 8Z]JOĊGQLDQLH NRQWHNVWX V\WXDF\MQHJR SRZVWDZDQLD Zy-
tworu.
7. Unikanie subiektywizmu.
8. 8]XSHáQLDQLH Z\QLNyZ EDGDQLD Z\QLNDPL X]\VNDQ\PL
z wykorzystaniem innych technik91.
91
85
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
:\EUDQHWHFKQLNLLQDU]ĊG]LDZ\NRU]\VWXMąFHPHFKa-
nizm projekcji
Rysunek rodziny GRW\F]\GLDJQR]\RFHQ\HIHNWyZWHUDSLL
URG]LQ\ D WDNĪH RFHQ\ G\QDPLNL REUD]X URdziny w percepcji
dziecka.
Technika przeznaczona jest dla dzieci od 5-GRUĪ
7HVW U\VXQNX SR]ZDOD QD UR]SR]QDQLH REV]DUyZ GRW\F]ą
F\FKVWRVRZDQLDSU]HPRF\ZREHFG]LHFNDZVSyá]DZRGQLctwa,
]DKDPRZDĔ SV\FKLF]Q\FK JQLHZX QLHQDZLĞFL RUD] PLáRĞFL
NWyUe dziecko przekazuje w formie symbolicznej.
3RGVWDZĊGRLQWHUSUHWDFMLVWDQRZLU\VXQHNZ\NRQDQ\SU]H]
G]LHFNR REVHUZDFMD MHJR ]DFKRZDĔ UR]PRZD ] G]LHFNLHP
o rysunku oraz wywiad z opiekunami.
+LVWRU\MNLLRSRZLDGDQLDQLHGRNRĔF]RQH
.RĔF]HQLH UR]SRF]ĊW\FK RSRZLDGDĔ 8]XSHáQLDQLH UR]So-
F]ĊWHMKLVWRU\MNLNWyUHMWUHĞüMHVWEOLVNDG]LHFNXGRW\F]ąFDVy-
WXDFML]DFKRG]ąF\FKZGRPX
+LVWRU\MNL7.XJOHUDVąRSRZLDGDQLDPL RG]LHFLĊF\FKUa-
GRĞFLDFK L NáRSRWDFK 1D SRGVWDZLH RGSRZLHG]L QD S\WDQLD
PRĪQDRFHQLüUHODFMHG]LHFND]RVREDPL]QDF]ąF\PL
Przeznaczona dla dzieci od 7-UĪ
7HVW\]GDĔQLHGRNRĔF]RQ\FK
3LHUZV]DF]ĊĞü]GDQLDSHáQLIXQNFMĊSREXG]DMąFąGRVNRMa-
U]HĔZIRUPLHZ\SRZLHG]L
'LDJQR]DVWRVXQNyZLQWHUSHUVRQDOQ\FKSRVWDZZREHFUo-
G]LFyZV]NRá\UyZLHĞQLNyw92.
92
86
BIBLIOGRAFIA
:\GDZQLFWZD ]ZDUWH L FLąJáH Z\NRU]\VWDQH SRGF]DV

SU]\JRWRZDQLD VNU\SWX RUD] SROHFDQH MDNR OLWHUDWXUD X]XSHá-
QLDMąFD
1. Bee H., 3V\FKRORJLD UR]ZRMX F]áRZLHND, Wydawnictwo

Zysk i S-ND3R]QDĔ
2. Bogdanowicz M., Adryjanek A., 8F]HĔ]G\VOHNVMąZV]NR-
OH 3RUDGQLN QLH W\ONR GOD SRORQLVWyZ, Wydawnictwo
Pedagogiczne OPERON, Gdynia 2005.
3. Bogdanowicz M., Dysleksja rozwojowa ± symptomy,
patomechanizmy, terapia pedagogiczna Ä7HUDSLD´ 1997,
numer specjalny.
4. Bogdanowicz M., Integracja percepcyjno-motoryczna.
Teoria, diagnoza, terapia, Centrum Metodyczne Pomocy
Psychologiczno-Pedagogicznej, Warszawa 2000.
5. Bogdanowicz M., Metoda Dobrego Startu, WSiP,
Warszawa 2004.
6. Bogdanowicz M., Model kompleksowej pomocy osobom
z G\VOHNVMą UR]ZRMRZą ± ocena stanu aktualnego i propo-
]\FMH]PLDQZĞZLHWOHUHIRUP\V\VWHPXHGXNDFMLÄ3V\FKR-
ORJLD:\FKRZDZF]D´ 1999, nr 3.
7. Bogdanowicz M., 2G\VOHNVMLF]\OLVSHF\ILF]Q\FKWUXGQRĞ-
ciach w czytaniu i pisaniu ± odpowiedzi na pytania
URG]LFyZ L QDXF]\FLHOL, Wydawnictwo Popularnonaukowe
LINEA, Lubin 1996.
8. Bogdanowicz M., Okrzesik D., 2SLV L SODQRZDQLH ]DMĊü
ZHGáXJ0HWRG\5XFKX5R]ZLMDMąFHJR:HURQLNL6KHUERUQH,
87
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
Wydawnictwo HarmoQLD*GDĔVN
9. Bogdanowicz M., Ryzyko dysleksji. Problem i diagnozo-
wanie:\GDZQLFWZR+DUPRQLD*GDĔVk 2002.
10. %U]H]LĔVND $ 3V\FKRORJLD VSRáHF]QD UR]ZRMX, Wydaw-
QLFWZR1DXNRZHÄ6FKRODU´:DUV]DZD
11. Czajkowska I, Herda K., =DMĊFLD NRUHNF\MQR ± kompen-
sacyjne w szkole, WSiP, Warszawa 2001.
12. Diagnoza Dysleksji, red. Kaja B., Wydawnictwo Akademii
Bydgoskiej, Bydgoszcz 2003.
13. Dyrda B., 6\QGURP 1LHDGHNZDWQ\FK 2VLąJQLĊü MDNR QLH-
SRZRG]HQLHV]NROQHXF]QLyZ]GROQ\FK'LDJQR]DL terapia,
,038/6.UDNyZ
14. Elementy diagnostyki pedagogicznej, red. Leparczyk I.,
Badura J., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1987.
15. Elliott J., Place M., ']LHFL L PáRG]LHĪ Z NáRSRFLH, WSiP,
Warszawa 2000.
16. Erikson E., 'RSHáQLRQ\ F\NO Ī\FLD, Dom Wydawniczy
5HELV3R]QDĔ
17. Frydrychowicz A., Rysunek rodziny, CMPPP, Warszawa
1996.
18. Gurycka A., %áąGZZ\FKRZDQLX, WSiP, Warszawa 1990.
19. *yUDlski A., 0HWRG\ EDGDĔ SHGDJRJLF]Q\FK Z ]DU\VLH,
:\ĪV]D 6]NRáD 3HGDJRJLNL 6SHFMDOQHM LP 0DULL *U]HJR-
rzewskiej, Warszawa 1994.
20. Harwas-1DSLHUDáD % 7UHPSDáD - Psychologia rozwoju
F]áRZLHND, t. 2 i 3, PWN, Warszawa 2005.
21. Hilgard E. R., Wprowadzenie do psychologii, Wydawnic-
two Naukowe PWN, Warszawa 1972.
22. Homplewicz J., Etyka pedagogiczna:\GDZQLFWZR:\Ī-
88
V]HM6]NRá\3HGDJRJLF]QHM5]HV]yZ
23. Izdebska H., %áĊG\ Z\FKRZDZF]H, [w:] Encyklopedia
pedagogiczna, rHG 3RP\NDáR W., Fundacja Innowacja,
Warszawa 1993.
24. Jaklewicz H., Dysleksja ± problemy medyczne Ä7HUDSLD´
1997, numer specjalny.
25. Jarosz E., Wybrane obszary diagnozowania pedagogicz-
nego :\GDZQLFWZR 8QLZHUV\WHWX ĝOąVNLHJR .DWRZLFH
2003.
26. Jarosz E., Wysocka E., Diagnoza psychopedagogiczna.
Podstawowe pUREOHP\ L UR]ZLą]DQLD, Wydawnictwo Aka-
GHPLFNLHĩDN:DUV]DZD
27. Kaja B., Zarys terapii dziecka, Wydawnictwo Uczelniane
WSP w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1998.
28. .DPLĔVNL $ Metoda, technika, procedura badawcza
w pedagogice empirycznej, [w:] Metodologia pedagogiki
VSRáHF]QHMUHG:URF]\ĔVNL R., Pilch T., =DNáDG1DURGRZ\
LP2VVROLĔVNLFK, :URFáDZ
29. Kargul A., Prace korekcyjno-kompensacyjne poradni wy-
chowawczo-zawodowych, Ä=DJDGQLHQLD :\FKRZDZF]H´
1977, nr 6.
30. .ODV\ILNDFMD $PHU\NDĔVNLHJR 7RZDU]\VWZD 3V\FKLDtry-
cznego ± DSM-IV.
31. .RáDNRZVNL A., :RODĔF]\N T., Pisula A., Skotnicka M.,
ADHD ± ]HVSyá QDGSREXGOLZRĞFL SV\FKRUXFKRZHM, GWP,
*GDĔVN
32. Konieczna E. J., Arteterapia w teorii i praktyce, Oficyna
:\GDZQLF]D,038/6.UDNyZ
33. Konopnicki J., Zaburzenia Z ]DFKRZDQLX VLĊ G]LHFL L ĞUR-
89
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
dowisko, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1964.

34. Kupisiewicz Cz., Niepowodzenia dydaktyczne. Przyczyny
RUD]QLHNWyUHĞURGNL]DUDGF]H, Warszawa 1970.
35. àRERFNL 0 :SURZDG]HQLH GR PHWRGRORJLL EDGDĔ
pedagogicznych, Oficyna WydawniF]D ,038/6 .UDNyZ
2006.
36. àRERFNL 0 W trosce o wychowanie w szkole, Oficyna
:\GDZQLF]D,038/6.UDNyZ
37. Mickiewicz J., Jedynka z ortografii?, Dom Organizatora,
7RUXĔ
38. 0LĊG]\QDURGRZD .ODV\ILNDFMD &KRUyE L 3UREOHPyZ
Zdrowotnych ICD-10.
39. 0LĊG]\QDURGRZD.ODV\ILNDFMD&KRUyE8UD]yZL3U]\F]\Q
=JRQyZ
40. Obuchowski K., $GDSWDFMDWZyUF]D, KiW, Warszawa 1985.
41. Oster G. D., Gould P., Rysunek w psychoterapii*GDĔVNLH
:\GDZQLFWZR3V\FKRORJLF]QH*GDĔVN
42. Paluchowski W. J., Diagnoza psychologiczna. Proces-
naU]ĊG]LD-standardy, Wydawnictwa Akademickie i Profe-
sjonalne, Warszawa 2007.
43. 3ĊWOHZVND + &]\WDü ZEUHZ JHQRP Ä:LHG]D L ĩ\FLH´,
1996, nr 6.
44. Pilch T., Bauman T., =DVDG\ EDGDĔ SHGDJRJLF]Q\FK,
:\GDZQLFWZR$NDGHPLFNLHÄĩDN´:DUV]DZD
45. 3RGJyUHFNL $ Charakterystyka nauk praktycznych,
Wydawnictwo PWN, Warszawa 1962.
46. Przetacznik-*LHURZVND 0 :áRGDUVNL = Psychologia
wychowawcza, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa
1994.
90
47. Rimm S., 'ODF]HJR]GROQHG]LHFLQLHUDG]ąVRELHZV]NROH,

Wydawnictwo Moderski i S-ka, Po]QDĔ
48. Rogala S., 3DUWQHUVWZR URG]LFyZ L QDXF]\FLHOL, Wydaw-
nictwo Naukowe PWN, Warszawa-:URFáDZ
49. Sawa B., -HĪHOLG]LHFNRĨOHF]\WDLSLV]H, WSiP, Warszawa
1994.
50. 6ĊNRZVND 0 Neopsychoanalityczna koncepcja rozwoju
SV\FKRVSRáHF]QHJR ( + (ULNVRQD, [w:] 'XFKRZ\ UR]ZyM
F]áRZLHND, red. Socha P.:\GDZQLFWZR8-.UDNyZ
51. Siedlaczek A., Diagnostyka pedagogiczna, Wydawnictwo
:\ĪV]HM6]NRá\3HGDJRJLF]QHM, &]ĊVWRFKRZD
52. Sikorski W., 7HFKQLNL WHUDSLL JUXSRZHM G]LHFL L PáRG]LHĪ\
RSDUWH QD JUDQLX UyO, [w:] 7HUDSLD G]LHFL L PáRG]LHĪ\
Metody i techniki pomocy pedagogicznej, rHG'ąEURZVND-
-DEáRĔVND I. 2ILF\QD :\GDZQLF]D ,038/6 .UDNyZ
2008.
53. Swobodne techniki diagnostyczne, red. Szustrowa T., Wy-
dawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 1991.
54. Tomaszewska A., 3UDZR GR QDXNL G]LHFND ] G\VOHNVMą
UR]ZRMRZą Z ĞZLDGRPRĞFL QDXF]\FLHOL, Oficyna Wydaw-
QLF]D,038/6.UDNyZ
55. Tomaszewska A., 7UDMHNWRULHHGXNDF\MQHRVyE ] G\VOHNVMą
UR]ZRMRZą QLHSXEOLNRZDQD SUDFD GRNWRUVND, napisana
pod kierunkiem prof. zw. dr hab. Marii Czerepaniak-
WaOF]DN8QLZHUV\WHW6]F]HFLĔVNL), Szczecin 2007.
56. Turner J., Helms D., 5R]ZyM F]áRZLHND, WSiP, Warszawa
1999.
57. Wilgocka-2NRĔ % *RWRZRĞü V]NROQD G]LHFL V]HĞFLR-
letnich :\GDZQLFWZR $NDGHPLFNLH ÄĩDN´ :DUV]DZD
91
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
2003.
58. :RODĔF]\N 7 .RáDNRZVNL$ 6NRWQLFND 0 Nadpobud-
OLZRĞü SV\FKRUXFKRZD X G]LHFL, Wydawnictwo BiFolium,
Lublin 1999.
59. Ziemski S., Problemy dobrej diagnozy, Wiedza Powszech-
na, Warszawa 1973.
60. ĩHEURZVND03V\FKRORJLDUR]ZRMRZDG]LHFLLPáRG]LHĪ\,
PWN, Warszawa 1976.
92
ANEKSY
=DáąF]QLNQU
Opis zachowania dziecka

=DFKRZDQLH 0LFKDáD MXĪ Z RNUHVLH NLHG\ UR]SRF]ąá
HGXNDFMĊSU]HGV]NROQąEXG]LáRQDV]QLHSRNyM
0LDáF]ĊVWHQDSDG\]áRĞFLZáDĞFLZLHQDZHWEH]ZLĊNV]HJR
powodu. Tupanie, krzyk, QLV]F]HQLHSU]HGPLRWyZ5zucaniHVLĊ
QDSRGáRJĊ]NU]\NLHP, a nawet z XGHU]DQLHPJáRZąRWZDUGH
SU]HGPLRW\ REVHUZRZDOLĞP\ Z domu. Z relacji nauczycielek
SU]HGV]NROD ZLHP\ ĪH WHJR W\SX ]DFKRZDQLD EDUG]R F]ĊVWR
]GDU]Dá\VLĊUyZQLHĪZ przedszkolu.
3RGF]DV]DMĊüNWyUH0LFKDáDLQWHUHVRZDá\SRWUDILáEDUG]R
GáXJR NRQFHQWURZDü VLĊ QD ]DGDQLDFK ] QLPL ]ZLą]DQ\PL
:\NRQ\ZDá GRNáDGQLH ZV]\VWNLH SROHFHQLD SRVWĊSRZDá ]JRG-
QLH]LQVWUXNFMą%DUG]RFLHV]\áVLĊJG\QDXF]\FLHOSRGNUHĞODá
ĪH QDMOHSLHM QDMV]\EFLHM L QDMVWDUDQQLHM ]UHDOL]RZDá ZV]\VWkie
]DGDQLD-HĞOLQLH]RVWDáSRFKZDORQ\ZSDGDáZ]áRĞüLQLV]F]\á
Z\NRQDQąSU]H]VLHELHSUDFĊ
W szkole podstawowej prawie wszystkie wymienione
ZF]HĞQLHM ]DFKRZDQLD XWU]\PDá\ VLĊ MHG\QLH QLH GRFKRG]LáR
MXĪGR]DFKRZDĔDXWRDJUHV\ZQ\FK1LHVWHW\SRMDZLá\VLĊQRZH
0LFKDáF]ĊVWRNáyFLá VLĊ]QDXF]\FLHODPLRZV]\VWNRFRQLHMHVW
]JRGQH ] MHJR RF]HNLZDQLDPL QLHU]DGNR XĪ\ZDá SU]\ W\P
ZXOJDUQHJR MĊ]\ND 'R WHUD] MHVW ]DZ]LĊW\ 1LHMHGQRNURWQLH
RGPDZLDZ\NRQDQLDSROHFHĔQDXF]\FLHOD
ĝZLDGRPLH áDPLH ZLĊNV]RĞü ]DVDG NWyUH XVWDORQH ]RVWDá\
SU]H] XF]QLyZ ZVSyOQLH ] QDXF]\FLHOHP QD SRF]ąWNX URNX
93
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
V]NROQHJR &]ĊVWR SRGF]DV OHNFML ZVWDMH L Z QDMPQLHM

RGSRZLHGQLP PRPHQFLH ELHJD SR NODVLH RF]\ZLĞFLH QLH
reaguje na polecenia nauc]\FLHODDE\ZUyFLáQDPLHMVFH
àDWZR QDZLą]XMH NRQWDNW\]UyZLHĞQLNDPLDOHWUXGQRPX
MH XWU]\PDü 3U]\F]\Qą RGZUDFDQLD VLĊ RG QLHJR UyZLHĞQLNyZ
MHVW F]ĊVWH QLHSU]HVWU]HJDQLH XVWDORQ\FK UHJXá ]DEDZ\ D WDNĪH
REZLQLDQLHLQQ\FK]DZáDVQHQLHSRZRG]HQLDQS]DSU]HJUDQą
JUĊ ]áH UR]ZLą]DQLH ]DGDQLD Ponadto w czasie zabaw
]HVSRáRZ\FK 0LFKDá QLH F]HND QD VZRMą NROHM .LHG\ NROHG]\
QLH FKFą WROHURZDü MHJR ]DFKRZDQLD REUDĪD VLĊ L ]UREL
ZV]\VWNR DE\ ]HSVXü LP ]DEDZĊ =GDU]D VLĊ ĪH Z WDNLFK
V\WXDFMDFK GRFKRG]L GR ]DFKRZDĔ DJUHV\ZQ\FK ZREHF
NROHJyZ NRSanie, plucie, gryzienie, zabieranie lub niszczenie
SU]HGPLRWyZQDOHĪąF\FKGRLQQ\FK
0LFKDá MHVW ]GROQ\P LQWHOLJHQWQ\P G]LHFNLHP 2VLąJD
GREUH Z\QLNL Z QDXFH 0D GXĪą ZLHG]Ċ L XPLHMĊWQRĞFL
QLHMHGQRNURWQLHZ\NUDF]DMąFHSR]DZ\PDJDQLDVWDZLDQHSU]H]
nauczycieli.
-HGQDNĪH F]ĊVWR Z WUDNFLH UR]ZLą]\ZDQLD ]DGDĔ
GRPRZ\FK SRSHáQLD EáĊG\ NWyUH Vą Z\QLNLHP EUDNX GRNáDG-
QHJR ]DSR]QDQLD VLĊ ] WUHĞFLą ]DGDQLD 0D F]DVDPL WDNĪH W]Z
VáRPLDQ\ ]DSDá QLH NRĔF]\ SUDF NWyUH ] ZLHONLP ]DSDáHP
]DF]ąáZ\NRQ\ZDü Czasami mDP\ZUDĪHQLHĪHQLHVá\V]\JG\
GRQLHJRPyZLP\
94
=DáąF]QLNQU
.ZHVWLRQDULXV]GLDJQR]\JRWRZRĞFLV]NROQHMG]LHFND
6-letniego93
,PLĊLQD]ZLVNRG]LHFND«««««««««««
:LHN«««'DWDEDGDQLD«««««««««
Obserwacje
L.p.
i uwagi
2FHQDXPLHMĊWQRĞFLMĊ]ykowych
1. 1DZLą]DQLHNRQWDNWX ± rozmowa
z G]LHFNLHPQDWHPDWU\VXQNXNWyU\
Z\NRQDQ\]RVWDáZF]HĞQLHM
2. 'RVWU]HJDQLHQLHGRU]HF]QRĞFL
U\VÄ1DSODĪ\´
Orientacja czasowo-przestrzenna
1. ÄO jakiej porze dnia:
- wstajesz,
- jesz obiad,
- idziesz VSDü"´
2. Ä2SRZLHG]FROHĪ\na ELXUNX"´
na ฀ nad ฀ pod ฀ przed ฀
za ฀ obok ฀ PLĊG]\ ฀
93
.ZHVWLRQDULXV] RSUDFRZDQ\ QD SRGVWDZLH WHVWX JRWRZRĞFL V]NROQHM
Wilgockiej-ONRĔ RUD] 'LDJQR]\ HGXNDF\MQHM G]LHFL -, 7-letnich
rozpoczy-QDMąF\FKQDXNĊ(7U\]DQR
95
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
3. Badanie lateralizacji.
5ĊND- Oko -
Noga - Ucho ±
Analiza i synteza wzrokowa
1. 8áRĪHQLHobra]ND]F]ĊĞFL (kartka
pocztowa ± HOHPHQWyZ
2. Ä=DNUHĞOWDNLHVDPHznaki jak te
w NyáHF]NDFK´]DG-5)
3. Ä=QDMGĨLSU]HNUHĞOWHF]ĊĞFL]NWyU\FK
zbudowano áyGHF]NĊ´]DG
4. Ä=QDMGĨLSU]HNUHĞOWHF]ĊĞFL]NWyU\FK
zbudowano bociana´]DG 7)
5. Ä.LHUXMąFZ]URN]JyU\QDGyáQD]ZLM
wszystkie litery, NWyUH]QDV]´
OLWHU\ZLHONLHLPDáH]DG
6. Ä3U]HF]\WDMZ\UD]\]JyU\QDGyáLSRG
NDĪG\PREUD]NLHPSRGNUHĞOSDVXMąF\
do niego SRGSLV´(zad. 9)
$QDOL]DLV\QWH]DVáXFKRZD
1. Ä3Rlicz i odpowiedz, LOHVáyZ
Z\SRZLHG]LDáDPáHP´
Mama gotuje. ฀
Kotek pije mleko. ฀
']LHFLLGąGRV]NRá\฀
96
2. Ä3RVáXFKDMLRGSRZLHG]jakie
WRMHVWVáRZR´
3U]\NáDGND-na-pa.
- Ce-bu-la ฀
- Po-nie-dzia-áHN฀
- Pan-to-fe-lek ฀
3. Ä3RG]LHOQDsylaby F]ąVWNL
VáRZDNWyUHZ\SRZLHP´
3U]\NáDGZRGD
- kotek ฀
- zabawa ฀
- samoloty ฀
4. Ä3RVáXFKDMLRGSRZLHG]F]\VáRZD
NWyUHXVá\V]\V]Vątakie same, F]\UyĪQH´
dom-tom ฀ las-las ฀ kos-koc ฀
mak-mak ฀ kot-kot ฀ leki-loki ฀
budy-buty ฀ ZyU-wir ฀ rak-hak ฀
bal-pal ฀ pas-pas ฀ ZąV-ZąĪ฀
5. ³2GSRZLHG]MDNLHWRVáRZR´
3U]\NáDGP-a-k
s-e-r ฀
O-l-e-k ฀
l-a-s-k-a ฀
6. Ä:\PLHĔSRNROHLJáRVNLNWyUH
Vá\V]\V]ZZ\UD]DFK´
3U]\NáDGNRW
Ola ฀ buda ฀ lalka ฀
97
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
6SUDZQRĞü grafomotoryczna
1. ÄNarysuj starannie takie same znaki,
MDNLHZLG]LV]QDU\VXQNX´]DG
2. Ä3RáąF]NURSNLZHGáXJZ]RUyZ´
(zad. 11)
3. Ä3U]HWQLMNDUWNĊZ]GáXĪOLQLL´
Przygotowanie do nauki matematyki
1. ÄNazwij figuryNWyUH7RELHSRND]XMĊ
8áyĪILJXU\RW\PVDP\PNV]WDáFLHRG
QDMPQLHMV]HMGRQDMZLĊNV]HM´
kwadrat ฀ SURVWRNąW฀
NRáR฀ WUyMNąW฀
2. Ä=DNUHĞOWHSLáHF]NLNWyU\FKMHVWZLĊFHM
(zad. 12)
3. Ä&]WHU\NZLDW\GDá-DĞWDFLHQDLPLHQLQ\
6NUHĞOW\OHNZLDWyZLOH-DĞGDáWDFLH´
(zad. 13)
4. 7RVąMDEáXV]ND8OL8ODGDáDMDEáND
VWDUV]HMVLRVWU]HLMDEáNDPáRGV]HM
VLRVWU]H3U]HNUHĞORáyZNLHPW\OHMDEáHN
LOH8ODGDáDVLRVWURP]DG
5. &KFHV]SRG]LHOLüVLĊ]NROHJąOXE
NROHĪDQNąMDEáXV]NDPLWDNĪHE\NDĪGH
]ZDVPLDáRW\OHVDPRSRUyZQR
MHGQDNRZR=DPDOXMF]HUZRQąNUHGNą
W\OHMDEáHNLOH]RVWDZLV]VRELHD]LHORQą
W\OHLOHGDV]NROHĪDQFH]DG
98
7. Na rysunku widzisz dziewczynki i

FXNLHUNL=DVWDQyZVLĊF]\VWDUF]\
cukLHUNyZGODG]LHZF]\QHN-HĞOL
XZDĪDV]ĪHVWDUF]\QDU\VXMNU]\Ī\N
obok rysunku. (zad. 16)
8. 3U]\MU]\MVLĊXZDĪQLHU\VXQNRZL
=DVWDQyZVLĊF]\VWDUF]\F]DSHF]HN
GODPLVLyZ-HĞOLQLHZ\VWDUF]\VNUHĞO
WHPLVLHNWyUHQLHGRVWDQąF]DSHF]HN
(zad. 17)
9. 3RP\ĞOF]\VWDUF]\FXNLHUNyZGOD
PLVLyZ-HĪHOLQLHZ\VWDUF]\VNUHĞOWH
PLVLHNWyUHQLHGRVWDQąFXNLHUNyZ
(zad. 18)
10. 1DU\VXQNXZLG]LV]SXGHáHF]NR
z SU]HJUyGNDPLGODSLáHF]HN-HĞOLQLH
Z\VWDUF]\SU]HJUyGHNVNUHĞOWHSLáHF]NL
NWyUHQLH]PLHV]F]ąVLĊZSXGHáHF]NX
(zad. 19)
99
=DáąF]QLNQU
$QHNV\ GR LQIRUPDWRUyZ R VSUDZG]LDQLH, GOD XF]QLyZ
NRĔF]ąF\FK V]NRáĊ SRGVWDZRZą RUD] R HJ]DPLQLH JLPQD]MDO-
Q\P]DZLHUDMąQDVWĊSXMąFHLQIRUPDFMHGRW\F]ąFHGRVWRVRZDQLD
LFK RUJDQL]DFML GOD XF]QLyZ ]e specyficzQ\PL WUXGQRĞFLDPL
w XF]HQLXVLĊ
3LVDQLH VSUDZG]LDQX Z RGG]LHOQHM VDOL Z NWyUHM F]áRQHN
komisji egzaminacyjnej, QDSRF]ąWNXMHGHQ, UD]JáRĞQRRGF]\WD
LQVWUXNFMĊ WHNVW ZVWĊSQ\ RUD] WUHĞü ]DGDĔ D XF]QLRZLH EĊGą
PRJOLUyZQRF]HĞQLHĞOHG]LüZ]Uokiem tekst zapisany w arkuszu.
:\GáXĪHQLH F]DVX SLVDQLD VSUDZG]LDQX R F]DV
SU]H]QDF]RQ\ QD MHGQRUD]RZH JáRĞQH RGF]\WDQLH QD SRF]ąWNX
VSUDZG]LDQX LQVWUXNFML WHNVWX ZVWĊSQHJR RUD] SROHFHĔ QLH
EĊG]LHZOLF]DQ\GRF]DVXUR]ZLą]\ZDQLD]DGDĔ).
Pisanie samod]LHOQLHIRUPXáRZDQ\FKRGSRZLHG]LGR]DGDĔ
GUXNRZDQ\PLOLWHUDPLFR]ZLĊNV]DF]\WHOQRĞüSLVPD
3UDFD]DUNXV]HPSLVDQ\PEH]V]HU\IRZąF]FLRQNą
6SUDZG]DQLH VDPRG]LHOQLH IRUPXáRZDQ\FK SU]H] XF]QLyZ
Z\SRZLHG]L]DSRPRFąNU\WHULyZGRVWRVRZDQ\FKGRG\VIXQNFML
uF]QLyZ
8F]QLRZLH]QDVLORQ\PLWUXGQRĞFLDPLZF]\WDQLXLSLVDQLX
JáĊERNą G\VOHNVMą EĊGą PRJOL GRGDWNRZR ]D]QDF]Dü
RGSRZLHG]LGR]DGDĔ]DPNQLĊW\FKEH]SRĞUHGQLRQDDUNXV]DFK
SU]\ VSUDZG]DQLX SUDF HJ]DPLQDWRU]\ SU]HQLRVą QD NDUW\
odpowiedzi odpowiednie za]QDF]HQLDXF]QLyZ
:DUXQNLHP VNRU]\VWDQLD ] SRZ\ĪV]\FK XGRJRGQLHĔ MHVW
posiadanie przez ucznia opinii poradni psychologiczno-
pedagogicznej, w tym poradni specjalistycznej. Opinie powin-
100
Q\]DZLHUDüVWZLHUG]HQLHZ\VWĊSRZDQLDVSHF\ILF]Q\FKWUXGQRĞ-
ci w czytanLXLSLVDQLXRUD]RNUHĞODüVWRSLHĔL]DNUHV]DEXU]HĔ
3RQDGWR XF]HĔ G\VOHNW\F]Q\ RUD] MHJR URG]LFH OXE SUDZQL
RSLHNXQRZLH SRZLQQL VDPL ]GHF\GRZDü GRNXPHQWXMąF WR QD
SLĞPLHF]\]HFKFąVNRU]\VWDü]SURSRQRZDQ\FKXGRJRGQLHĔ
W przypadku egzaminu maturalnego dostosowanie
ZDUXQNyZ L IRUP\ SU]HSURZDG]DQLD HJ]DPLQX PDWXUDOQHJR
PRĪHSROHJDüQDPRĪOLZRĞFLSLVDQLDSUDF\QDNRPSXWHU]HOXE
PDV]\QLH GR SLVDQLD Z ]DOHĪQRĞFL RG RSDQRZDQHM WHFKQLNL
]JRGQLH ]H V]F]HJyáRZą LQVWUXNFMą G\UHNWRUD NRPLVML
RNUĊJRZHM JG\ JáĊERNRĞü ]DEXU]HQLD JUDILL XQLHPRĪOLZLD
RGF]\WDQLHLSUDZLGáRZHRFHQLHQLHSUDF\DWDNĪHQDRGSowied-
nio dostosowanych kryteriach oceniania pracy.
101
=DáąF]QLN
Bajka dla nauczycieli EDMNDGXĔVND
3HZQHJR UD]X ]ZLHU]ĊWD SRVWDQRZLá\ ]URELü FRĞ GOD roz-
ZLą]nLD SUREOHPyZ ZVSyáF]HVQHJR ĞZLDWD 3RGMĊá\ GHF\]MĊ
o SLOQHM SRWU]HELH]DáRĪHQLD1RZHM 6]NRá\3RZRáDQR.RPLWHW
6]NROQ\ ]áRĪRQ\ ] QLHGĨZLHG]LD VDUQ\ L EREUD '\UHNWRUHP
PLDQRZDQRMHĪD
: SURJUDPLH V]NROQ\P XPLHV]F]RQR QDVWĊSXMąFH SU]HG-
mioty: bieganie, wspLQDQLHVLĊODWDQLHLSá\ZDQLH
W celu lepszej organizacji nauczania postanowiono,
ĪH ZV]\VWNLH ]ZLHU]ĊWD EĊGą XF]\á\ VLĊ ZV]\VWNLFK
SU]HGPLRWyZZWDNLVDPVSRVyE
.DF]ND RVLąJQĊáD QDMOHSV]H Z\QLNL Z Sá\ZDQLX RND]DáD
VLĊ QDZHW OHSV]D RG QDXF]\FLHOD 1LHVWHW\ ] ODWDQLD RWU]\PDáD
W\ONR D ] ELHJLHP ]XSHáQLH QLH GDZDáD VRELH UDG\ = WHJR
SRZRGX ]RVWDáD VNLHURZDQD QD GRGDWNRZH ]DMĊFLD Z\UyZ-
QDZF]H3RGF]DVJG\LQQLWUHQRZDOLSá\ZDQLHNDF]NDXF]\áDVLĊ
ELHJDü 3R SHZQ\P F]DVLH MHM SRZ\NU]\ZLDQH QyĪNL WDN E\á\
]PĊF]RQHĪHRVLąJDáDW\ONRSU]HFLĊWQHZ\QLNLZ Sá\ZDQLX
:LHZLyUND RWU]\PDáD ] ZVSLQDQLD VLĊ DOH EDUG]R
IUXVWURZDá\ Mą OHNFMH ODWDQLD SRQLHZDĪ QDXF]\FLHO Z\PDJDá
VWDUWX ] F]XEND GU]HZD 'áXJLH üZLF]HQLD VSRZRGRZDá\
]QDF]QHREQLĪHQLHRFHQ]ZVSLQDQLDVLĊLELHJDQLD
2U]Há E\á G]LHFNLHP SUREOHPRZ\P F]ĊVWR VWURIRZDQ\P
Na lekcjach wspinaniDSRWUDILá]QDOHĨüVLĊQDV]F]\Fie drzewa
V]\EFLHM QLĪ LQQL XF]QLRZLH W\OH ĪH FKFLDá URELü WR QD ZáDVQ\
VSRVyE
.UyOLN UR]SRF]ąá ]DMĊFLD ] ELHJDQLD MDNR QDMOHSV]\
103
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
w NODVLH DOH GRGDWNRZH OHNFMH Sá\ZDQLD E\á\ SRZRGHP MHJR

]DáDPDQLDQHUZRZHJR=RVWDáVNLHURZDQ\GRV]NRá\VSHFMDOQHj
QD REVHUZDFMĊ SV\FKRORJLF]Qą W tej szkole jedynym
SU]HGPLRWHPE\áRSá\ZDQLH
: NRĔFX URNX V]NROQHJR QLHQRUPDOQ\ áRVRĞ RND]Dá VLĊ
najlepszy Z Sá\ZDQLX D WDNĪH Z ELHJDQLX ZVSLQDQLX VLĊ
i ODWDQLX : QDJURGĊ SRSURV]RQR JR R Z\JáRV]HQLH PRZ\ QD
]DNRĔF]HQLHURNXV]NROQHJR
3LHV SUHULRZ\ WU]\PDá VLĊ ] GDOHND RG V]NRá\ SRQLHZDĪ
.RPLWHW 6]NROQ\ QLH ]DDNFHSWRZDá NRSDQLD MDNR SU]HGPLRWX
=DSU]\MDĨQLá VLĊ ] ERUVXNLHP L ]DVWDá MHJR SRPRFQLNLHP
3yĨQLHM GRJDGDOL VLĊ ] G]LNLPL ĞZLQLDPL L ]DáRĪ\OL V]NRáĊ
SU\ZDWQąNWyUDZNUyWFHRND]DáDVLĊVXNFHVHP
6]NRáD NWyUD SUDJQĊáD ]DMąü VLĊ UR]ZLą]\ZDQLHP
SUREOHPyZZVSyáF]HVQHJRĞZLDWD]RVWDáD]DPNQLĊWD=ZLHU]ĊWD
RG]\VNDá\ZROQRĞü
%DMNDWáXP %.LVLHO,0DWXOHZLF]*GDĔVN
104
=DáąF]QLNQU
Kodeks etyki terapeuty pedagogicznego
Zasady etyki pedagogicznej94
1. =DVDGD SUDZG\ =DNáDGD ĪH Z W\P FR SHGDJRJ PyZL
i F]\QLZMHJRSRVWDZLHĪ\FLRZHMZ\UDĪDVLĊMHJR prawda,
GąĪHQLHGRSUDZG\']LDáDQLHZLPLĊSUDZG\Z\UDĪDLVWRWĊ
etyki.
2. =DVDGD GREUD G]LHFND 'REUR G]LHFND EH]SLHF]HĔVWZR
i ZV]HFKVWURQQ\ MHJR UR]ZyM Vą JáyZQ\PL L bezwarun-
NRZ\PL PRW\ZDPL G]LDáDQLD SHGDJRJD 3RF]XFLH RGSR-
ZLHG]LDOQRĞFL ]D G]LHFNR UR]Xmienie, a potem realizacja
jego dobra stanowi kryterium etyki pedagogicznej).
3. =DVDGDSU]\NáDGX:V]HONLHZDUWRĞFLLGHDá\SU]HNRQDQLD
SRVWDZ\ L XPLHMĊWQRĞFL VWDQą VLĊ IDNW\F]Qą WUHĞFLą
SURFHVyZ Z\FKRZDQLD MHĞOL SHGDJRJ MH SRVLDGD %H]
ÄGREUHJRSU]\NáDGX´SU]HND]WHQVWDMHVLĊQLHUHDOQ\
4. Zasada projekcji pedagogicznej. 8PLHMĊWQRĞüVSRMU]HQLDQD
GDQą VSUDZĊ HPRFMĊ ZDUWRĞü L VDPHJR Z\FKRZDQND
oczyma wychowanka, w celu zrozumienia jak do niego
PyZLüMDNVLĊ]DFKRZDüE\E\ü]UR]XPLDá\PE\]\VNDü
zaufanie.
5. =DVDGDZLĊ]LHPRFMRQDOQHM]Z\FKRZDQNLHP1DZLą]\ZD-
QLH L XWU]\P\ZDQLH EH]SRĞUHGQLHJR RVRELVWHJRL FLHSáHJR
kontaktu z dzieckiem.
6. =DVDGD SRV]DQRZDQLD RVRERZRĞFL Z\FKRZDQND 'RVWU]H-
JDQLH L GRFHQLDQLH MHJR QLHSRZWDU]DOQHM RVRERZRĞFL Z\-
94
J. Homplewicz, Etyka pedagogiczna :\GDZQLFWZR :\ĪV]HM 6]NRá\
3HGDJRJLF]QHM5]HV]yZs. 73-74.
105
6=&=(&,ē6.$6=.2à$:<ĩ6=$&2//(*,80%$/7,&80
PDJDMąFHMV]DFXQku.
7. =DVDGDSURIHVMRQDOL]PX3RVWĊSRZDQLHSHGDJRJDSRZLQQR
E\ü]DZRGRZRNRPSHWHQWQHXPLHMĊWQHLGRMU]DáH
106
7HNVWQLHE\áZF]HĞQLHMSXEOLNRZDQ\
Alina Tomaszewska
107

Diagnoza Pedagogiczna Z Elementami Terapii

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Diagnoza Pedagogiczna Z Elementami Terapii

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Diagnoza Pedagogiczna Z Elementami Terapii

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Alina Tomaszewska

Redakcja techniczna i korekta

:V]HONLH SUDZD ]DVWU]HĪRQH ĩDGQD F]ĊĞü SXEOLNDFML QLH PRĪH E\ü

Diagnoza (gr. ± diagnosis), to rozpo]QDQLHUR]UyĪQLHQLH

Terapia pedagogiczna ± RGG]LDá\ZDQLH ]D SRPRFą

VSHFMDOLVWyZ G LQWHUG\VF\SOLQDUQD  2EHMPRZDü powinny one

Q\FK ]MDZLVN RNUHĞOHQLH PRĪOLZRĞFL L VSRVREyZ RGG]La-

1.2. Uwarunkowania procesu diagnostycznego

- milczenie, jako wyraz zrozumienia i szacunku dla prze-

Zaburzenia kontaktu diagnostycznego

2.1. Czynniki rozwoju

3. Zmiany indywidualne PDMąFHĨUyGáRZQLHSRZWDU]DOQ\FK

]DDQJDĪRZDQLD VLĊ Z Ī\FLH SRVWU]HJDQ\ MDNR moratorium

NWyUD SU]\ELHUD IRUP\ NRQWDNWyZ ] VXENXOWXUDPL X]DOHĪQLHĔ

3.1.2. Dysleksja rozwojowa

WUXGQRĞFL Z ]DSLQDQLX JX]LNyZ V]QXURZDQLX EXWyZ

PRWRU\NL PDáHM ± G]LHFNR PD WUXGQRĞFL ] ZLą]DQLHP

- zaburzenia analizy i syntezy oraz pamLĊFL VáXFKRZHM ±

w czasie ± WUXGQRĞFL ] RGUyĪQLHQLHP SUDZHM L OHZHM UĊNL

3.1.2.1. 6]NRáD Z biograficznych Z\ZLDGDFK RVyE

2. :LHG]D QDXF]\FLHOL GRW\F]ąFD VSHF\ILF]Q\FK WUXGQRĞFL

- XPRĪOLZLDMąFH GRVWRVRZDQLH Z\PDJDĔ HGXNDF\MQ\FK GR

- brak zmian w zakresie wykorzystywanych przez nauczy-

3.1.2.2. Wybrane elementy terapii dysleksji rozwojowej

Poziom III ± terapia indywidualna w poradni psychologiczno-

MHVW VNRQFHQWURZDQLH VLĊ QD QDXFH W\ONR MHGQHJR MĊ]\ND

- üZLF]HQLD UXFKRZR-VáXFKRZH ± GR ]DMĊü UXFKRZ\FK

ZáDVQ\FK PRĪOLZRĞFL SRQDGWR NV]WDáFą XPLHMĊWQRĞFL VSRáHF]-

4.1. 1DGSREXGOLZRĞü SV\FKRUXFKRZD ] GHILF\WDPL

=HVSyá QDGSREXGOLZRĞFL SV\FKRUXFKRZHM z deficytem

4.2. Zaburzenia opozycyjno-buntownicze

4.3. Zaburzenia zachowania

=DEXU]HQLD ]DFKRZDQLD FKDUDNWHU\]XMą VLĊ XSRUF]\Z\P

0DQLIHVWRZDQ\ MHVW WU]HPD OXE ZLĊFHM ] SRQLĪHM

EĊGąF Z NRQWDNFLH Z]URNRZ\P ] RILDUą QS Z VNOHSLH

IV. 3RZDĪQH ]DEXU]HQLD ]DFKRZDQLD DJUHVMD ]VRFMDOL]R-

3RFKZDá\LSUDFD]Zykorzystaniem pozytywnej motywacji

0HWRG\ SRVWĊSRZDQLD Z SU]\SDGNX ]DFKRZDĔ LPSXO-

QD NUyWNLH HWDS\ oraz zDFKĊFDá XF]QLD GR VSUDZG]DQLD VZRLFK

Sytuacja szkolna ± ÄREHMPXMH FDáRNV]WDáW ZDUXQNyZ

DIAGNOZA PRZYSTOSOWANIA DZIECKA DO WARUNKÏ:

3U]\VWRVRZDQLH G]LHFND GR V]NRá\ ± G\QDPLF]Q\ L VWDá\

.DUWD PLHU]HQLD SRVWĊSX XVSRáHF]QLHQLD VLĊ G]LHFND

oraz brak konsekwencji w zakresie stawiania i egzekwo-

&HOHP GLDJQR]\ EáĊGyZ Z\FKRZDZF]\FK MHVW DXWRNRUHk-

Szkolne przyczyny Syndromu Nieadekwatnych Osią

nia mDWHULDáX RSDUWH QD VWDUDQQLH RSUDFRZDQ\FK G\UHNW\ZDFK

danej grupy jednego lub kilku specjalnie skonstruowanych py-

- EDGDQL XSRU]ąGNRZXMą ZV]\VWNLFK F]áRQNyZ JUupy pod

- etap analizowania dotychczasowego procesu wycho-

Zasady pedagogicznej diagnozy rodziny:

- sprzeciw wobec rywalizacji,

Techniki projekcyjne w diagnozie sytuacji rodzinnej

Techniki konstrukcyjne ± EDGDQ\WZRU]\EąGĨNRQVWUXXMH

:\GDZQLFWZD ]ZDUWH L FLąJáH Z\NRU]\VWDQH SRGF]DV

1. Bee H., 3V\FKRORJLD UR]ZRMX F]áRZLHND, Wydawnictwo

dowisko, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1964.

47. Rimm S., 'ODF]HJR]GROQHG]LHFLQLHUDG]ąVRELHZV]NROH,

:V]HONLH SUDZD ]DVWU]HĪRQH ĩDGQD F]ĊĞü SXEOLNDFML QLH PRĪH E\ü

Diagnoza (gr. ± diagnosis), to rozpo]QDQLHUR]UyĪQLHQLH

VSHFMDOLVWyZ G LQWHUG\VF\SOLQDUQD 2EHMPRZDü powinny one

Q\FK ]MDZLVN RNUHĞOHQLH PRĪOLZRĞFL L VSRVREyZ RGG]La-

]DDQJDĪRZDQLD VLĊ Z Ī\FLH SRVWU]HJDQ\ MDNR moratorium

NWyUD SU]\ELHUD IRUP\ NRQWDNWyZ ] VXENXOWXUDPL X]DOHĪQLHĔ

WUXGQRĞFL Z ]DSLQDQLX JX]LNyZ V]QXURZDQLX EXWyZ

w czasie ± WUXGQRĞFL ] RGUyĪQLHQLHP SUDZHM L OHZHM UĊNL

ZáDVQ\FK PRĪOLZRĞFL SRQDGWR NV]WDáFą XPLHMĊWQRĞFL VSRáHF]-

EĊGąF Z NRQWDNFLH Z]URNRZ\P ] RILDUą QS Z VNOHSLH

IV. 3RZDĪQH ]DEXU]HQLD ]DFKRZDQLD DJUHVMD ]VRFMDOL]R-

Sytuacja szkolna ± ÄREHMPXMH FDáRNV]WDáW ZDUXQNyZ

Szkolne przyczyny Syndromu Nieadekwatnych Osią

V]NROQHJR &]ĊVWR SRGF]DV OHNFML ZVWDMH L Z QDMPQLHM

w NODVLH DOH GRGDWNRZH OHNFMH Sá\ZDQLD E\á\ SRZRGHP MHJR