See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

net/publication/330384960

GÜNEŞ ENERJİSİ DESTEKLİ KURUTMA SİSTEMLERİ VE TARIMDA KULLANIMI

Conference Paper · October 2017

CITATIONS READS

0 538

4 authors, including:

Vedat Veli Çay Şermin Koçyiğit

Dicle University Dicle University
29 PUBLICATIONS   74 CITATIONS    5 PUBLICATIONS   0 CITATIONS   

SEE PROFILE SEE PROFILE

Some of the authors of this publication are also working on these related projects:

Coating View project

Diffusion Bonding View project

All content following this page was uploaded by Vedat Veli Çay on 15 January 2019.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

 International Engineering Conference (IEC2017), October 2017

DRYING SYSTEMS WITH SUPPORTED BY SOLAR ENERGY AND USE IN

AGRICULTURAL

Vedat Veli ÇAY1, Fatih KOÇYİĞİT1, Mehmet Kadri AKYÜZ*1, Şermin KOÇYİĞİT 2

1
Civil Aviation School, Dicle University, Diyarbakır

2
Technical Sciences Vocational School, Dicle University, Diyarbakır

*
Corresponding author; mkadri.akyuz@dicle.edu.tr

In this study, especially solar drying method was investigated. The agricultural economy still has an
important role in our economy, therefore the benefits of solar energy in drying process need to be
considered as an alternative energy resource. Agricultural products are kept in healthy conditions for
a long period of time before using by drying or preserving processes. Thousands of tons of crops are
wasted due to absence of any effective extending the life’s of unused portion of crops by drying
process, an extra value can be introduced in economy. Although economical aspect of drying process
is important detailed investigation on this area is out of our knowledge. So in this study solar drying
systems were investigated comparatively with other drying methods and the factor effecting on drying
process were studied in a systematic. The differences between drying in the open air under sun and
drying in the solar energy systems have been investigated. Moreover the principles and theories of
drying methods by solar energy were given and solar energy potential in countries were compared.

Key words: Drying, Solar Energy, Agriculture

302
 International Engineering Conference (IEC2017), October 2017

GÜNEŞ ENERJİSİ DESTEKLİ KURUTMA SİSTEMLERİ VE TARIMDA KULLANIMI

Vedat Veli ÇAY1, Fatih KOÇYİĞİT1, Mehmet Kadri AKYÜZ*1, Şermin KOÇYİĞİT 2

1
Sivil Havacılık Yüksekokulu, Dicle Üniversitesi, Türkiye

2
Teknik Bilimler MYO, Dicle Üniversitesi, Türkiye

*
Sorumlu yazar; mkadri.akyuz@dicle.edu.tr

Bu çalışmada Türkiye’nin Güneş Enerji potansiyelinin en iyi şekilde değerlendirilmesine yönelik

önemli yöntemlerden biri olan kurutma incelendi. Özellikle tarıma dayalı ekonominin ağırlığını
kaybetmediği ülkemizde güneş enerjisinden en iyi şekilde faydalanma yöntemlerinden olan ürünlerin
güneş enerjisi ile kurutulması konusu irdelendi. Tarım ürünlerinin uzun süre saklanabilmeleri
kurutma, konserve yapmak gibi yöntemler mümkündür. Ülkemizde etkin bir tarım politikası olmaması
nedeniyle arz talep dengesi sağlanamadığından tonlarca ürün çürümeye bırakılmaktadır. Bu ürünlerin
ekonomiye kazandırılabilmesinin yöntemlerinden biri de ürünlerin kurutularak uzun süre muhafaza
edilerek kullanım ömrünün arttırılmasıdır. Kurutma ve kurutmayı etkileyen faktörler üzerinde duruldu.
Kurutma teknolojilerinden Güneş Enerjili Kurutma sistemleri incelendi. Güneş altında doğal kurutma
ile güneş enerjisi ile kurutma prensipleri ve teorisi ile güneş enerjili kurutma potansiyeli incelendi.

Anahtar sözcükler: Kurutma, Güneş Enerjisi, Tarım

1. Giriş
Kalkınmakta olan ülkeler arasında olan ülkemizin ekonomisi tarıma dayalı olup, tarımdan
sanayiye geçme sürecindedir. Dolayısıyla sanayileşmenin getirdiği iki önemli sorun vardır. Bunlardan
biri ucuz enerji temini, diğeri ise minimum artık eldesidir. Bu sorunlar yalnız ülkemiz ekonomisi için
değil tüm dünya ülkelerinin sorunlarıdır. Yeryüzündeki mevcut enerji kaynakları bugün için belki
ihtiyacı karşılayacak düzeydedir. Ancak bu ileriki yıllar için geçerli olmayabilir. Talebin hızla artması,
arzdaki azalma, fiyatlardaki artışa neden olacak bu da maliyetleri yükseltecektir [1]. Geçmiş yıllarda
yaşanan enerji bunalımları göz önüne alındığında bu sorun gittikçe daha da şiddetlenmektedir. Ülkeler
için enerji atıkları büyük sorun yaratmakta, çevre sağlığı gün geçtikçe tehlikeye girmektedir. Hava
kirliliği bazı şehirlerde maksimuma erişim göstermektedir. Havada CO2 artımı sıcaklığın yükselmesine
neden olmakta, yeryüzünde iklimler değişmektedir. Son günlerin güncel konularından biri de ozon
tabakasının yok olmaya başlamasıdır. Günümüz insanını tehdit eden pek çok tehlike bulunmaktadır
[2].
Meyve ve sebzelerin kalitelerinin uzun süre korunmasında kullanılabilecek etkin tekniklerden biri olan
kurutma özellikle ülkemiz için geniş bir uygulama potansiyeline sahiptir, özellikle ülkemizde yetiştirilen meyve ve
sebzelerin ihracatından önemli bir kazanç sağlanmaktadır. Bu meyve sebze potansiyelinin yaklaşık 2/3'ü kuru
olarak ihraç edilmektedir. Bu ürünlere en güzel örnekler kaysı, üzüm, incir, fındık, vs. verilebilmektedir. Bu
nedenlerden dolayı yüksek bir öneme sahip kurutuma ile ilgili çalışmaların etkin ve kapsamlı olarak sürdürülmesi

303
 International Engineering Conference (IEC2017), October 2017

gerekmektedir. Ülkemiz yüksek oranda kurutulmuş meyve ve sebze potansiyeline sahiptir. İhracatın istenilen
oranda artırılması için kaliteli kurutulmuş meyve ve sebze üretiminin sağlanması gerekmektedir. Bu kaliteli
kurutulmuş meyve ve sebzelerin sağlanması için uygun kurutma tekniklerinin seçilmesi ve uygulanması
gerekmektedir. Üretici bazında istenilen, ürünün daha kısa sürede kuruması ve daha kaliteli olmasıdır. Bu da güneş
enerjili sistemlerin kullanım gereksinimlerini doğurmaktadır. Bütün bu istenilen özellikler ürün kalitesine olumlu
katkılarda bulunur. Güneş enerjili kurutma sisteminde fanı çalıştırmak için gerekli enerji, maliyeti azaltılan kütle
kaybı ve arttırılan kaliteler ve elde edilen ek kazançlarla mukayese edildiğinde ihmal edilebilmektedirler. Özellikle
kurutma süresindeki azalma ile önemi artmaktadır [3].
Doğal olarak güneşte direkt kurumada, kuruma süresi uzun olabilmekte ve kontrol edilememektedir.
Havanın bağıl nem düzeyi de kurutulacak ürünün istenilen nem düzeyine gelmesi için elverişli olmayabilir. Ayrıca
diğer meteorolojik etkenler ve çevre koşullan ürün kalitesini etkileyebilmektedir. O halde ürünü istenilen sürede,
istenilen oranda kurutma ve kalite kontrolünün yapılabilmesi için bir güneş enerjili kurutma sistemi kullanmak
gerekmektedir. Bu güneş enerjili kurutma sistemlerinde amaç, kurutma ortamı sıcaklığım yükseltmek ve
eğer gerekliyse kurutma ortamı için uygun bir hava akımı sağlamaktır.
İşte tüm dünya ülkeleri bu sorunları ortadan kaldırmak için bilimsel çalışmalar yapmakta, ucuz
ve temiz yeni enerji kaynaklan araştırmaktadırlar. Üzerinde en çok durulan yeni enerji kaynaklardan
biri de güneş enerjisidir. Güneş enerjisinden pek çok alanda yararlanılmaktadır. Ev, konut ısıtması,
sıcak su temini, soğutma, pişirme, elektrik üretimi, kurutma güneş enerji sinden yararlanılan alanların
bir kaçıdır. Burada güneş enerjisinden yararlanarak elde edilen ısının kurutma işleminde kullanılması
incelenmiştir.

2. Güneş Enerjisi
Gerek sanayileşme gerekse bireylerin daha iyi yaşam istekleri günümüzde enerji tüketimini
önemli ölçüde artırmaktadır. Enerji ihtiyacının karşılanmasında kömür, petrol, doğal gaz gibi yakıtlar
öncelikli olarak kullanılmaktadır. Ancak bu yakıtların kullanımında karşımıza iki sorun çıkmaktadır.
Birinci sorun bu yakıtların yakın bir gelecekte tükenme olasılığı, diğeri ise sanayileşmenin belli
yörelerde yoğunlaşması sonucu büyük oranda fosil yakıtların kullanımından kaynaklanan çevre
kirliliğinin artmasıdır. Fosil yakıtların yakılmasından kaynaklanan CO2, NOx ve SOx emisyonları
önemli değerlere ulaşmıştır. Özellikle CO2’in neden olduğu sera etkisi sonucu dünya sıcaklığındaki
artışın önümüzdeki 40 yıl içinde 15oC ile 4.5°C arasında olacağı tahmin edilmektedir. Ayrıca SOx,
atmosferik olaylarla asit yağmuru olarak yeryüzüne geri dönerek ekolojik dengeleri tümüyle
etkilemektedir [4]. Bu sorunların aşılması için gösterilen çabalar yeni enerji kaynaklarının
araştırılmasını ve mümkün olan sektörde kullanımını gündeme getirmektedir. Bu amaçla güneş,
rüzgar, jeotermal, biyokütle gibi yenilebilir enerji kaynaklarının değişik sektörlerde uygulanabilmesi
için araştırmalar sürdürülmektedir.
Dünya için sonsuz enerji kaynağı kabul edilen Güneş’ten, bir yılda Dünya’ya aktarılan enerji,
Dünya’daki mevcut kömür rezervlerinin enerjisinin 150 katından fazladır [5]. Bu temiz ve tükenmez
enerji kaynağından olabildiğince yararlanma fikri, son yıllarda ülkemizin de bulunduğu 45o kuzey ve
güney enlemleri arasında yer alan ve Güneş Kuşağı denilen ülkeler başta olmak üzere, bütün dünyada
ilgi çekmiştir. Ülkemiz güneş kuşağı adı verilen ve güneş enerjisince zengin bir bölgede yer almasına
karşın güneş enerjisinden yeteri kadar faydalanılamamaktadır. Ülkemizde ortalama yıllık toplam
güneşlenme süresi 2640 saat, yıllık güneş enerjisi ışınım şiddeti 1311 kWh/m2 olarak belirlenmiştir.
Güneş enerjisinin diğer enerji kaynaklarına göre birçok avantajları vardır. Bol ve tükenmeyen tek
enerji kaynağı güneştir. Teorik olarak güneş enerjisi bilinen tüm yakıt rezervlerine eşdeğer enerjiyi iki
gün içinde dünyaya sağlayacak potansiyeldedir [6].

304
 International Engineering Conference (IEC2017), October 2017

Yeryüzüne birim alanda birim zamanda gelen ortalama güneş enerjisi 0- 180 w/m2 arasında
değişir. Türkiye'ye bir yılda gelen güneş enerjisi radyasyon şiddeti 1311 kwh/m2 yıl (günlük toplam
3.6 kwh/m2) dır [7].
Yıllık ortalama güneşlenme süresi 2640 saat (günlük 7.2 saat ) dır. Bu değerler özellikle
G.doğu, Akdeniz ve Ege'de ortalamaların üstüne çıkmaktadır [7].Türkiye'nin yıllık global ışınım
değeri Şekil 1. de verilmiştir.

Şekil 1. Türkiye'deki Yıllık Global Işınım Değeri[8].

Bu değerler de gösteriyor ki, ülkemiz güneş enerjisi açısından avantajlı konumdadır. Güneş
Enerjisinin kullanımı bakımından en önemli sorun güneşin devamlı ve yoğun bir enerji türü olmaması
dolayısıyla uzun süre depolanmayı gerektirmesidir.

3. Kurutma
Kurutma, en genel anlamda bir madde içinde bulunan çözücü sıvının, gıda maddeleri için ise
suyun ısı yardımıyla uzaklaştırılması işlemidir. Birçok sanayi prosesin son işlemlerinden biri olan
kurutma, ziraatta da meyve, sebze, tahıl vb. ürünlere uygulanan bir işlemdir. Kurutmadan amaç, gıda
maddesi içerisindeki su miktarını, mikroorganizmaların yaşamayacağı ve üreyemeyeceği bir orana
indirerek, gıda maddelerinin bozulmadan uzun süre dayanmasını sağlamaktır [9]. Diğer bir amaç ise
gıda maddesinin su aktivitesini mantar, küf gibi gıda maddesini bozan mikroorganizmaların
yaşayamayacağı ve üreyemeyeceği bir değere indirmektir. Böylece düşük su aktivitesi içeren gıda
ürünleri besin ve piyasa değerlerini uzun süre koruyabilirler. Her gıda maddesi için farklı su
aktiviteleri mevcuttur [10].
Meyve-sebzeler veya genel olarak çeşitli ürünler güneşte ve yapay kurutucuda
kurutulabilmektedir. Anca her ürünün güneşte kurutulması hem olanaklı değil ve hem de doğru
değildir. Ayrıca her bölge güneşte kurutma için elverişli olmayabilir. Aynı şekilde güneşte kurutmada
hijyenik koşulları kontrol etmek mümkün olmamakta ve kurutulan ürün açık alanda, çeşitli böcek, kuş
ve benzer hayvanların zararına uğramakta ve ayrıca ürün tozlanmaktadır. Bunun gibi, güneşte

305
 International Engineering Conference (IEC2017), October 2017

kurutulan meyvelerde solunum bir süre devam etmesi ve çoğu kez hafif bir fermantasyon belirmesi
nedeniyle, madde kayıpları oluşmakta ve sonuçta verim yapay kurutmaya göre biraz daha düşmektedir
[11]. Ancak güneşte kurutulmuş bazı meyvelerin renginin yapay yolla kurutulanlardan daha iyi olduğu
gözlenmektedir. Bunun nedeni ise güneşte kurutmada tam olgunlaşmamış bazı meyvelerde kurutma
başlangıcında, renkte bir gelişme oluşmasıdır. Bütün bunlara ek olarak güneşte kurutma
uygulamasında, 20 dönümlük tarımsal bir alan için yaklaşık 1 dönümlük kurutma alanı ayırma
zorunluluğu başka bir olumsuzluktur.
Meyve, sebze ve tahıl gibi tarım ürünlerinin hasat mevsimlerinin dışında da tüketiminin
sağlanması açısından kurutma işlemi gün geçtikçe önem kazanmaktadır. Kurutma işleminde gıdaların
su aktivitelerini istenilen değerlere rahatlıkla getirilebildiğinden kurutulmuş ürünlerin uzun süre
saklanması olanaklı hale gelmektedir. Gıda endüstrisi açısından kurutma işleminde temel olarak
meyve ve sebzelerin besin değerlerini kaybetmeden uzun süre saklanabilmesi amaçlanmaktadır.
Kurutma işleminin kalitesi, kurutulan ürünün kurutma işleminden önceki renk, koku, tat, besin değeri
ve şeklini korumasına bağlıdır. Diğer bir kriter ise rehidrasyon (rehydration) yeteneğidir. Yani
kurutulan ürün tekrar nemli bir ortama konulduğunda orijinal nem içeriğine ulaşabilmesidir. Böyle bir
kurutma ancak çok düşük sıcaklıkta yapılan dondurarak kurutma (Freeze drying ) işlemiyle
mümkündür [12]. Fakat dondurarak kurutma işlemi vakum içerdiğinden yüksek oranda enerji
gerektirmekte ve ilk yatırım maliyetleri de çok yüksektir. Bundan dolayı yalnızca piyasa değeri çok
yüksek olan hazır kahve ve ilaç sanayinde uygulama alanı bulmaktadır. Kurutma tarım ürünlerinin
hasat sonrası en önemli işlem basamaklarından biridir. Tarım ürünlerinin hasat sonrası kayıpları,
uygun kurutma teknikleri kullanılarak oldukça azaltılabilir [13].
Aşağıdaki sebeplerden dolayı çiftçi, kurutma vasıtasıyla ürününden daha fazla gelir
sağlayabilmektedir.
• Erken hasatlar (daha nem miktarı yüksekken) tarla zararlılarının verdiği kayıpları ve olgun
ürünlerin dökülmesini azaltır ve erken tarla hazırlıklarını mümkün kılar.
• Ürünün bozulmadan uzun müddet depolanabilmesini sağlar.
• Tohumların filizlenme kabiliyeti daha uzun süre muhafaza edilebilir.
• Pamuk, mısır ve çay gibi ürünlerin işlenmesi mümkün kılınır.
• Tütün, meyve ve sebzelerin kurutulmasıyla ekonomik değerleri daha yüksek ürünler elde edilir.
• Meyve posası ve badem kabuklarından hayvan yemi elde edilmesinde olduğu gibi çeşitli artıklar
değerlendirilir [14].
Kurutulan ürünün uzun süre saklanmasında, sıcaklık, ışık, bağıl nem, istif ve paketleme şekli
gibi depolama şartları da bozulma durumunu büyük ölçüde etkileyebilmektedir. Kuruma sırasında
kabuk sertleşmesi, patlak-yarık teşekkülü, kararma, büzülme, aroma maddelerinin uçması gibi
bozuklukların oluşmasını önlemek için kurutma şartları iyi ayarlanmalı ve düşük sıcaklıkta hızlı
kuruma sağlanmalıdır [15].

4. Güneş Enerjisi Destekli Kurutma Sistemleri

Güneş enerjili kurutucular genellikle uzun bir kurutma periyodunda düşük sıcaklıkta daha
yüksek bir hava akış hızı kullanırlar. Tarımsal ürünlerin ıslak yüzeyinden suyun uzaklaştırılması
şeklinde düşünülen kurutma işlemi, dış ortamdaki havayı ısıtmak için bir mekanizmayı, nemin

306
 International Engineering Conference (IEC2017), October 2017

alınması işleminin gerçekleştiği bir kurutma ünitesini ve bir hava yönlendirme ünitesini gerektirir.
Aşağıda güneşli kurutma sistemlerini gösteren bir blok diyagram çizilmiştir.

Şekil 2. Güneş Enerjili Kurutma Sistem Diyagramı[24].

Şekil 2. Kurutma Sistemleri Diyagramı

Güneş enerjisi ile kurutma sistemleri, kurutulan ürüne ve işletme şartları açısından farklılıklar
göstermektedir. Güneş enerjisiyle kurutma sistemlerinde güneş ışınları, kurutma için gerekli ısı
enerjisini sağlar. Hava akışı doğal ya da yapay yollardan sağlanabilir. Isıtma işlemi ön ısıtmalı hava
kullanımı ile veya ürünün kapalı ortamda direk güneş ışınlarına bırakılması ile veya ikisinin bir
kombinasyonu kullanılarak yapılabilir. En büyük gereklilik ısının transferidir. Bu ürünü çevreleyen
ürün sıcaklığından daha sıcak havanın transferi ile veya radyasyonla yapılabilir. Kaynak, temelde
güneştir. Isının absorbe edilmesi ürün içindeki suyun buharlaşması için gerekli enerjiyi sağlar [16].
Ürün yüzeyinde olan olay basitçe bir evaparasyon (buharlaşma) işlemidir. Su nemli yüzeyin
üzerinde buharlaşmaya başlar ta ki ürün içindeki absorbe edilen enerji artırılıp ürün içindeki su
yoğunlaşma basıncı geçsin. Nemin yüzeye akışı içten difüzyonla olur ve bu işlem ürün cinsine ve
içerdiği nem oranına göre farklılık gösterir. Eğer difüzyon oranı düşükse bu kurutma işlemi için bir
limit teşkil eder. Fakat difüzyon oranı yüksek ise kontrol faktörü yüzeydeki evaparasyon olabilir.
Direkt radyasyonlu kurutmalarda, güneş radyasyonunun bir kısmı direkt materyale geçebilir ve ürünün
iç kısmı tarafından absorbe edilebilir. Bu şekilde ürünün iç kısmında ve yüzeyinde ısı artışı olur ve ısı
transferi gerçekleşir. Güneş radyasyonunun absorbe edilmesi (ürün tarafından emilmesi) doğrudan
güneş enerjisi ile kurutmada önemli bir faktördür. Pek çok tarım ürünü yüksek seviyede nem
oranlarına sahiptir (0,67-0,90). Ürünlerin ısıl iletkenliği de önemli bir faktördür. Özellikle kuruyan
bölgeler gözenekli bir yapı kazandığında ısının iletimi güçleşir [17].
Ürünlerin kuruma süresi, kurutma için gerekli enerji miktarıyla doğru orantılıdır. Bu sebepten
dolayı, kurutma işlemi sırasında ürünün kalitesini bozmayacak maksimum kuruma hızı istenir. Ayrıca
bazı ürünlerin kurutulması sırasında ürün özelliklerinin bozulmaması için yüksek sıcaklıklardan
kaçınmak gerekir. Kurutma işleminin hızlı olabilmesi için bazı ürünlerde ürün yüzeyinin hızlı bir
şekilde kuruyup içteki suyun dışarı çıkması engellenebilir. Bunu engellemek için kurutma işleminin
etkili bir şekilde kontrol edilmesi gerekir. Isı transferi ve evaparasyon oranları optimum kurutma
sonuçlarını garanti edebilmek için dikkatlice kontrol edilmelidir. Doğal sirkülasyonlu kurutma
sistemlerinde kurutma sürecinin kontrol edilmesi önemli bir problemdir [18].

307
 International Engineering Conference (IEC2017), October 2017

Çünkü bu tür sistemler işletme ve kurulum maliyetlerini en aza indirmek için tasarlanmışlardır.
Bu yüzden pahalı kontrol sistemleri uygunsuzdur. En iyi yaklaşım kurutucunun, kurutulacak ürünün
özellikleri dikkate alınarak tasarlanmasıdır

Şekil 3. Tipik Güneş Enerjisi Kurutucu Düzenekleri [39].

Şekil 3. Tipik Güneş Enerjili Kurutucular Temel Dizayn Özellikleri

4.1. Dağıtılmış (Dolaylı Tip) Doğal Sirkülasyonlu Güneş Enerjili Kurutucular

Şekil 4. te bu tip bir kurutucu görülmektedir. Burada ürün ızgaralar veya raflarda odacık
içerisine yerleştirilmiş ve hava sirkülasyonu ile ısıtılmaktadır. Hava alçak basınçlı kolektör (toplayıcı)
içinden akışı esnasında ısınır. Güneşin radyasyonu doğrudan ürüne yansıtılmaz. Böylece direk ısı
yansıtmasından kaynaklanan zararlar engellenir. Ayrıca bu yöntem direk olarak güneş ışığı altında
vitamin kayıplarının düştüğü bazı bozulabilir türler ve meyveler için tavsiye edilebilir. Ayrıca bazı
ürünlerde direk güneş ışığı karşısında renk bozulmalarının engellenmesi için uygun bir yöntemdir.
Dağıtılmış (Dolaylı Tip) güneş enerjili kurutucular direkt kurutuculara ve güneşte açıkta
kurutuculara nazaran daha yüksek çalışma sıcaklığına sahiptirler. Daha yüksek kalitede ürün elde
etmek mümkündür. Bu yüzden derin tabakalı kurutmalar için tavsiye edilirler. Eksik yanları ise ısıtıcı
bölümden ayrılan havadaki ısıda oluşan dalgalanmalar ve bu yüzden sabit bir çalışma ısısının
sağlanamamasıdır. Kurutma odasının içinde ısı sabitlenememektedir. Ayrıca ürünün yüklenmesi,
boşaltılması ve karıştırılması da zordur. Fonksiyonel olarak daha yüksek verim elde edebilmek için
tasarlanabilirler. Entegre (Direkt tip) güneş enerjili kurutuculara nazaran daha yüksek kurulum, bakım
ve işletme maliyetleri vardır.

308
 International Engineering Conference (IEC2017), October 2017

Şekil 4. Tipik Bir Doğal Sirkülasyonlu Dağıtılmış (Dolaylı) Tip Güneş Enerjisi Kurutucu[17].

Şekil 5. 'de dolaylı güneş enerjili mısır kurutucusu görünmektedir. Kurutucu tek camlı pasif
güneş enerjili hava ısıtıcısı ile (1 m2 lik tek tabakalı emicili) ve cam kısımdan 5 cm aralıklı hava
boşluğundan oluşur. Sıcak hava yalıtılmış ve bir bacası olan kurutma bölümüne akar. Verimliliği
arttırmak için hava ısıtıcısı 15 cm'lik bir hava boşluğu sağlayan cam kısım ile ısı emici arasına 3 adet
bakır tel ızgara yerleştirilmiş bir sistemle değiştirilebilir. Bu kurutucu 90 kg %20 nem içeren mısırı
güneşli hava şartlarında 3 gün içerisinde %12 nem oranına kadar kurutabilecek kapasitelidir [17].

Şekil 5. Dağıtılmış (Dolaylı) Tip Doğal Sirkülasyonlu Güneş Enerjili Mısır Kurutucu [17].

309
 International Engineering Conference (IEC2017), October 2017

4.2. Entegre (Direkt Tip) Doğal Sirkülasyonlu Güneş Enerjili Kurutucular

Bu tür kurutucularda ürün kurutma odasının duvarları saydam olup ürün kuruması için güneş
ışınlarının geçişine izin verir. Güneş enerjisi ürünle direk temas ederek ürün içindeki nemin
ayrılmasını sağlar ve havanın bağıl nemini düşürerek havanın nem taşıma kapasitesini artırır. Ek
olarak ısı havanın kurutma içinde genişlemesine böylece bir sirkülasyon oluşumuna yol açar.
Güneş ışığına direk temas su kaybı sırasında dokudaki klorofilin ayrışması sebebi ile uygun
renk olgunlaşmasına izin verir. Bazı üzüm ve hurma türleri için direk güneş ışığı ile temas arzu edilen
renk tonu için önemlidir. Arap kahvesi için direk güneş ışığı ile temas kahvenin sağlıklı olması
dayanıklı olması açısından önemlidir[18].

4.3. Kombine Tip Doğal Sirkülasyonlu Güneş Enerjisi Kurutucuları

Dağıtılmış ve Entegre tipli doğal sirkülasyonlu güneş enerjili kurutucuların özelliklerinin

kombinasyonunu içerir. Güneş enerjisi radyasyonu hem ürünün üzerine direk düşürülür hem de güneş
enerjisiyle ön ısıtılmış hava kurutma işleminde kullanılır.
Şekil 6. 'de görüldüğü gibi hem ayrı bir güneş enerjisi ısıtıcı bölümü ve bacası varken aynı
zamanda kurutma odasının duvarlarındaki pencerelerden güneş enerjisi direk olarak ürüne yansır.

Şekil 6. Tipik Bir Kombine Tip Doğal Sirkülasyonlu Güneş Enerjili Kurutucu[17].

Şekil 7.'de tipik bir güneş enerjili bir pirinç kurutucu görülmektedir. Bir güneş enerjisi ısıtıcı
bölüm, pirinçlerin konulduğu bir yatak ve yüksek bir bacadan oluşur. Hava ısıtıcı bölümü açık renk

310
 International Engineering Conference (IEC2017), October 2017

plastikle kaplanmış ve alt tabakasında ince bir tabaka yanık pirinç kabukları vardır. Doğal
konveksiyon yöntemiyle hava kurutucuya çekilir, kolektörden geçerken ısınır ve pirinçten emdiği
nemle soğur. Pirinç yatağını örten açık renkli plastik direk güneş enerjisinin içeri girmesine izin verir.
Baca ağaç iskeletten yapılmıştır. Üzeri siyah renkli plastikle kaplıdır. Böylece içinin sıcak olması
sağlanır[19]

Şekil 7. Kombine Tip Doğal Sirkülasyonlu Güneş Enerjili Pirinç Kurutucusu[19].

4.4. Rüzgarla Dönen Pervaneli Kombine Tip Güneş Enerjili Kurutucusu

Şekil 8. de görülen bu düzenekte tepedeki aspiratör rüzgarla döner ve hava akışını sağlar. Hava
akışı ve sıcaklık hareketli bir kapakla kontrol edilir. Aspiratörün rüzgarla dönmesinden ve bacalı bir
yapıda olmasından dolayı hava emişi sağlanarak güneş kolektörü ile ısınıp kurutma bölümünden geçer
ve kuruma gerçekleşir.
Hava girişi ile çıkışı arasında ek bir kanal sistemi yoktur. Böylece maliyet minimize edilerek ısı
kayıpları azaltılır ve ek izolasyon problemi yaşanmaz. Hava ısıtıcı kısmı dışında ön güney kısmındaki
pencerelerden ek ısıtma sağlanır. Alt ve arka kısımlar siyah renkte boyatılmıştır ve rafların baca
etkisini sağlayabilmek ve havalandırmayı sağlıklı yapabilmek için iyi düzenlenmesi gerekir.

311
 International Engineering Conference (IEC2017), October 2017

Şekil 8. Kombine Tip Rüzgarla Dönen Fanlı Güneş Enerjili Kurutucu[17-39]

4.5. Aktif Güneş Enerjili Kurutucular

Bu tip kurutucular ısıtma işlemi için farklı enerji kaynakları kullanabildiklerinden kısmen güneş
enerjisine bağımlıdırlar. Güneş Enerjisinin yanında elektrikli, fosil yakıtlı ısıtma sistemleri ve hava
sirkülasyonu için fanlar içerirler. Güneş Enerjisinin yeterli olmadığı durumlarda örneğin geceleri fosil
yakıtlar kullanılarak kurutma işlemi kontrollü bir sıcaklıkta sürdürülebilir. Dehidratör (fosil yakıtlı
kurutucu ) içeren bu tür sistemler "Hibrit Güneş Enerjili Kurutucu" olarak da bilinir [20].
Yüksek sıcaklıklı kurutucularda yüksek bir hava akış hızı gerektirdiğinden bu tür kurutucularda
fanlar kullanılır.

5. Sonuç ve Öneriler

Enerji ihtiyacının karşılanmasında kömür, petrol, doğal gaz gibi yakıtlar öncelikli olarak
kullanılmaktadır. Ancak bu yakıtların kullanımında karşımıza iki sorun çıkmaktadır. Bu sorunların
aşılması için gösterilen çabalar yeni enerji kaynaklarının araştırılmasını ve mümkün olan sektörde
kullanımını gündeme getirmektedir. Güneş enerjili kurutucu kullanımı çitçilere pek çok avantaj
sunmakta, tarım sektörüne, kırsal bölgelere ve doğal hayata sayısız türde fayda sağlamaktadır. Bu
yüzden pazar payının artıp canlanması direkt ekonomik yararlar sağladığı gibi yukarıda ifade edilen
sosyal ihtiyaçlara da yöresel seviyede cevap vermektedir. Ekonomik olarak kurutma zamanı ciddi
oranda azaltmakta ve elektrik tüketimi havalandırma ile kurutma yerine güneş enerjili kollektör
kullanımıyla azalmaktadır. Ayrıca tarım ürünlerinin daha karlı hale gelmesi, satın alımların tekel
dışına çıkarılması, kurutma tabanlı firmaların artması ile tarımsal ürün pazarında bir stabilite oluşur.
Çiftçinin bu ürünleri kullanması büyük firmalara karşı satma ve satın alma gücünü arttırır ve gelirinin

312
 International Engineering Conference (IEC2017), October 2017

artışına sebep olur. Kurutma işleminin bu kadar küçük çiftçiye bile ulaşması büyük firmaların kurutma
işlemi için fuel tabanlı pahalı sistemler kurmaları ve kullanmalarını daha az ekonomik yapar. Tarımsal
ürünlerdeki rekabetin gelişmesi de ayrı bir avantajdır. Zira üretim maliyetleri düşmekte, malin kalitesi
artmakta ve hasat sonrası kayıp azalmaktadır. Yakıt tüketiminin azalması ile de çevre kirliliğine sebep
olan fuel atıkları olmaz ve hava kirliliğinde de düşme olur. Mikro seviyede hava düzelmesi olur ki bu
temiz çevrede turizm için daha cazip hale gelir. Böylelikle uzak mesafede olan daha fazla enerli, yakıt
masrafı öder’’ ilkesine enerji firmalarının da kırsal bölgeye gereksiz pahalı yatırımı önlenmiş olur.
Ayrıca tarım sektörü dışında yeni bir iş alanı sağlar. Güneş enerjili kollektör teknik işi ile işsizliğe de
bir çare bulunur. Küçük firmalar montaj ve bakım işleriyle uğraşır.
Güneş enerjili kurutucuların gelişmesi düzenli ve sürekli büyüme için beraberinde pek çok
ekonomik, sosyal ve ekolojik yarar getirmektedir. Bu yüzden de tarımda köklü pozitif yapısal
değişimler için iyi bir başlangıç ve önemli bir etken olabilir. Kuru ürün şeklinde ihraç edilen ürünlerin
ülke ekonomisine olan katkıları şüphesizdir. Dış ülkeler ver ülke içinde rekabet koşullarının
oluşturulmasında hijyenik koşulların sağlanması önem kazandığından kurutulmada kullanılacak özel
kurutucuların tasarımları zorunlu hale gelmiştir.
Aynı zamanda güneş enerjili kurutucuların öneminin ve tanıtımının devlet desteğinde bir proje
kapsamında gerçekleştirilmesinde ekonomimiz açısından oldukça faydalıdır. Bu konuda çalışma yapan
veya yapacak özel sektör firmalarının önünü açacak kolaylıklar sağlanmalıdır. Bazı pilot uygulamalar
gerçekleştirilerek bilgilendirme programları yapılabilir. Ayrıca bu ürün tipine ve kullanılacak yöreye
en uygun kurutucu tipleriyle ilgili çalışmalar yapılarak verimliliğin artışı sağlanabilir. Bütün bu
çalışmalar ürünlerimizin kalitesindeki artışı getirecek ve ihracatımızda sağlanacak artış ile
ekonomimize olumlu katkılar yapılmış olacaktır. Büyük kapasiteli uygulamalar için havalandırılmalı
sera tip kurutucular kırsal kesim çiftçilerine basitliği, düşük maliyetli olması yönünden kırsal kesim
uygulamaları için büyük bir avantaj sağlar.

6. Kaynaklar

[1] Tiris, Ç., Özbalta N., Thermal performance of anew solar air heater, Solar Energy Institute, Ege
University, Bornova; İzmir, Turkey 1994
[2] Metweally, N.M., A novel design of horizontal compact tunnel integrated solar dryer, Solar
Energy Laboratory (SEL), Faculty Engineering&Teknology at Mataria, Helvan Üniversity, P.O.
(1990), 11718 Cairo, Egypt.
[3] Aydın M., Özbalta, N., Güngör, A., Düzbastılar, M., Konuk, F., Yetiştirme amaçlı katkılı örtülü
tünel serada çekirdeksiz üzüm kurutulmasındaki tasarım parametrelerin belirlenmesi üzerine bir
araştırma, Güneş Enerjisi Enstitüsü, Bornova-İzmir, 1993.
[4] Sethi, V. P., Arora, S., Improvement in greenhouse solar drying using inclined north wall
reflection. Solar Energy, 83 (2009), 9, 1472-1484.
[5] Güngör, A., Özbalta, N., Endüstriyel kurutma sistemleri, TMMOB, MMO, III. Ulusal Tesisat
Mühendisliği Kongresi Bildiriler Kitabı, 1997.
[6] Sarsılmaz, C., Yıldız, C., Biçer, Y., Konveksiyon Etkisi Arttırılmış Havalı Güneş Kollektörlerinde
Isıl Verim, Termodinamik Dergisi 7. Sayı, 1998.

313
 International Engineering Conference (IEC2017), October 2017

[7] Korucu, Y., Öz, S., Güneş Enerjisi, Enerji Dünyası, Sayı 31, Ağustos 2000.
[8] Viessman mesleki yayınlar serisi, No:8
[9] Güngör, A., Sebze Ve Meyve Kurutmada Kullanılan Kurutucular Ve Kurutma Teknolojileri, 11.
Ulusal Tesisat Mühendisliği Kongresi ,17-20 Nisan İzmir, 2013.
[10] Özek, N., Üçgül, İ., Fişek, S., Güneş Enerjili Kurutma Sistemleri ve Isıl Analizleri, Çevre-Enerji
Kongresi Sempozyumu, 1997.
[11] Ekechukwu, O. V., Norton, B., Review of solar-energy drying systems II: an overview of solar
drying technology. Energy Conversion and Management, 40 (1999), 6, pp.615-655.
[12] Abdullah, M. O., Mikie, F. A., Lam, C. Y., Drying performance and thermal transient study with
solar radiation supplemented by forced-ventilation. International journal of thermal sciences, 45
(2006), 10, pp. 1027-1034.
[13] Chemkhi, S., Zagrouba, F., Bellagi, A., Drying of agricultural crops by solar
energy. Desalination, 168 (2004), pp.101-109.
[14] Olgun, N., Güneş Enerjisi İle Sebze ve Meyve Kurutma Teknikleri, Y.Lisans Tezi, Gazi
Üniversitesi, Ekim 1998.
[15] Dinçer, İ., Erdallı, Y., Kurutma Prosesi Analizi, Termoklima Dergisi, Sayı 75, Ekim 1998.
[16] Ertekin, C., Yaldız, O., Gelişen Ülkelerde Tarımsal Ürünlerin Kurutulmasında Güneş Enerjisi
Kullanımının Rolü, Güneş Enerjisi Enstitüsü Dergisi, 3 (1): 1999.
[17] Ekecwukhu, O.V. and Norton, B., Review of Solar- Energy Drying System an overview of solar
drying technology, Energy Conversion & Management 40 (1999), pp. 615-655.
[18] Karim, M. A., Hawlader, M.N.A., Performance evaluation of a v-groove solar air collector for
drying applications, Applied Thermal Engineering, 26 (2006), 1, pp.121-130.
[19] Intermediate Technology Development Groupe web sayfası, www.itdg.org/solar_drying.pdf
[20] Ramos, I. N., Brandao, T. R., Silva, C. L., Integrated approach on solar drying, pilot convective
drying and microstructural changes, Journal of Food Engineering, 67 (2005), 1, pp.195-203.

314
View publication stats