Professional Documents
Culture Documents
Historyczne Bitwy 144 - Przemyśl 1656-57, Andrzej Borcz PDF
Historyczne Bitwy 144 - Przemyśl 1656-57, Andrzej Borcz PDF
Historyczne Bitwy 144 - Przemyśl 1656-57, Andrzej Borcz PDF
ANDRZEJ BORCZ
PRZEMYŚL 1656-1657
ISBN 83-11-10435-2
WSTĘP
1672.
10 W. K o c h o w s k i , Lata potopu 1655-1657, Warszawa 1966;
1978. s. 415-416.
17
den Schweden und Polen vom Jahre 1655 bis 1661..., t. I. Moskau
1849-1852, s. 136.
43
21BC, TN. nr 150. s. 27; „wiezie ze sobą wielką armatę, siła beczek
prochów...”, zob. też S. Z a r z y c k i , op. cit., s. 7; L. K u b a l a , Wojna
szwecka w r. 1655 i 1656. Lwów-Warszawa 1913, s. 136.
22 S. G r o n d s k i , Historia belli Cosacco-Polonici. Pestini 1789.
s. 368-370 (przeprawa przez Karpaty). J. W i m m e r, Przegląd..., op. cit.,
45
34
O klęsce pod Gródkiem 29 IX 1655 roku pisał m.in. J. W i m m e r ,
zob. Wojsko polskie..., op. cit.. s. 96.
35 W. M a j e w s k i, Wojna..., op. cit.. s. 317.
51
39
Na podstawie: K. G ó r s k i , Historya jazdy polskiej, Kraków 1894.
tenże; Historya piechoty polskiej, Kraków 1893; M. K u k i e ł , Zarys
historii wojskowości w Polsce. Kraków- 1929; T. N o w a k , J. W i m m e r ,
op. cit., J. W i m m e r , Materiały..., op. cit.; tenże, Wojsko polskie..., op.
cit.; J. C i c h o w s k i , A. S z u l c z y ń s k i , Husaria, Warszawa 1981
i innych opracowań.
40 Zob. J. W i m m e r, Materiały...., op. cit., s. 500 (tabela). W I kwartale
1965, s. 98.
59
Jerzy II Rakoczy,
książę siedmiogrodzki
Buzdygan
Stefana Czarnieckiego
Stefan Czarniecki,
regimentarz, kasztelan kijowski
Jerzy Lubomirski,
marszałek wielki koronny
Mapa Królestwa Polskiego, korony symbolizują miejsca pobytu
Karola X Gustawa w czasie potopu
Ibidem, s. 429-432.
73
s. 429-432.
74
— Aneks nr 2.
12 A. K e r s t e n, Stefan Czarniecki 1599-1665, Warszawa 1963, s.
249.
13 BC, Akt Konfederacji Łańcuckiej, rkps 402. Brak daty dziennej.
75
— Aneks nr 2.
76
Tekst — Aneks nr 2.
27 Ibidem, s. 217-218. Uniwersał królewski ze Lwowa, 5 marca 1656 r.
Tekst — Aneks nr 2.
28 Ibidem, s. 215-216. Uniwersał J. Lubomirskiego z Łańcuta, 7 marca
1656 r, Aneks nr 2.
29 AGAD, AR, II. ks. 21, s. 84, Ibidem, s. 69. List J. Lubomirskiego
z II marca 1656 r.
ŁOWICZ - JAROSŁAW
8 AGAD, op. cit., s. 66: „Pan Chorąży koronny przeprosił króla JM.
także pan Starosta Jaworowski i książę Dymitr”.
9 Ibidem, s. 66: Jest przy królu 20 tysięcy”.
87
11 Ibidem.
12 AGAD, op. cit., s. 67. List M. Przyjemskiego do W. Myszkowskiego
z 9 marca 1656 roku.
13 Ibidem, s. 66.
14 Ibidem, s. 68: List marszałka z 11 marca 1656 roku.
89
2 AGAD, AR. II, ks. 21, s. 68-69. List marszałka z 11 marca 1656 roku.
92
s. 147-148.
104
7 Ibidem.
8 AGZ, XXI, s. 208
9 Ibidem, s. 210-213, Laudum ziemian przemyskich i sanockich.
1657 r.
137
naszym wrogiem, ale sam Bóg stanął przeciw nam” 18. Jednak
przeprawa przez Karpaty powiodła się i już 29 stycznia 1657
roku sam Rakoczy stanął w Tarnawce, miejscowości leżącej
pomiędzy przełęczą a Synowódzkiem. Po krótkim postoju
poprzedzone przez przednią straż Kemeny’ego oddziały
księcia bez przeszkód posuwały się przez Skole (30 styczmai
doliną Oporu w kierunku Stryja 19.
Marsz poprzez Karpaty zakończył się pomyślnie. Przełęcz
nie została zablokowana, a więc możliwy stał się pochód
armii Rakoczego w głąb kraju. Zamieszkująca dolinę rzeki
Opór ludność nie przeciwstawiła się zbrojnie wkraczającym
agresorom. Siedmiogrodzki książę dążył do zapewnienia
sobie przychylności miejscowej szlachty i z tej przyczyny
jego żołnierze utrzymywani byli wówczas w karbach
dyscypliny. W zamian za zachowanie neutralności i dostar-
czanie żywności napastnikom szlachta podgórska uzyskała
gwarancję bezpieczeństwa dla siebie i swoich majątków 20.
Co istotne, deklaracje o neutralności nie były równoznaczne
ze składaniem Rakoczemu przysięgi wierności, do czego
wcale w tym momencie nikogo książę nie zmuszał.
Dłuższy postój nastąpił 2 lutego 1657 roku, gdy awangarda
Kemeny'ego oraz główne siły Rakoczego osiągnęły Stryj.
Zdaniem Rhedeya spowodowany był on chorobą księcia 21.
Nie wydaje się jednak, by była to główna przyczyna przerwy
w pochodzie Rakoczego. Wprawdzie oczekiwano spóź-
nionych taborów prących od Przełęczy Skolskiej, ale przede
wszystkim oczekiwano na reakcję miasta Lwowa na propozy-
cję kapitulacji. Książę zamierzał podporządkować sobie
główny ośrodek województwa ruskiego. Celem wykonania
tego zadania od sił Rakoczego odłączyła się czołówka
Kemeny’ego, który z dużą liczbą piechoty skierował się na
18 Szilagyi, op. cit., s. 351.
19 P. W o j t o w i c z, op. cit., s. 99
20 Relacja „Rakociusa”, zob. Oss. nr 627/1, s. 284.
21 P. W o j t o w i c z, op. cit., s. 99.
141
1657 roku.
45 P. W o j t o w i c z, op. cit., s. 100.
152
ANEKSY
ANEKS NR 1
STRUKTURA I LICZEBNOŚĆ
ARMII POLOWEJ KAROLA X GUSTAWA
NA POCZĄTKU MARCA 1656 ROKU
Chorągwie komputowe:
— pancerne: Michała Zbrożka, Wojciecha Gołyńskiego, Jana
Sapiehy, Muchowieckiego, Samuela Łojowskiego, Romana Zabo-
rowskiego, Jerzego Wielhorskiego, Seweryna Kalińskiego i And-
rzeja Kuklinowskiego;
— tatarskie: Mustafy Sudlicza, Bechtiara Morawskiego, Jana
Sieleckiego, Adama Taraszewskiego, Bohdana Murzy, Mikołaja
Pohojskiego, Adamowicza Talkowskiego:
— wołoska: Jana Grzebułtowskiego.
ANEKS NR 2
ANEKS NR 3
ŹRÓDŁA — RĘKOPISY
ŹRÓDŁA DRUKOWANE
OPRACOWANIA
Wstęp ................................................................................................... 5
Teatr działań wojennych .................................................................... 13
Przeciwnicy ....................................................................................... 35
Powstanie na Podkarpaciu ................................................................. 66
Łowicz-Jarosław ................................................................................ 82
Bitwy nad Sanem ............................................................................... 90
Najazd Rakoczego — Torki i Przemyśl ........................................ 130
Zakończenie ..................................................................................... 166
Echa potopu na Podkarpaciu ............................................................ 180
Aneksy….………………………………………………………….. 188
Bibliografia ...................................................................................... 206
Wykaz ilustracji ............................................................................... 216
Mapy ................................................................................................ 218
Spis treści ...................................................................................... 221