Dipsiz Cave in Hassa (Hatay) (in Terms of Formation, Habitat and Gathering) / Hassa (Hatay) Dipsiz Magara (Olusumu, Habitat: Ve Toplayrchk Yéniiyle) Ahmet ATASOY" Abstract Dipsiz Cave is located in the Denwck Strect in the District of Hassa (Hatay) and formed on the hillsides with 40-45 degrees of folded and faulted Amanos Mountains. It is a large tunnel cave due to its limestone and limestone tuff under the dolomite on the surface. The cave has stalactites and it continues to shape with expanding due to the collapses of limestone tuff in the ceiling. Rainwater dropping from the ceiling accumulates in the gutters of the cave base and forms puddles. ‘There is atmospheric circulation in the cave because the cave with different divisions opens to outside in two directions. The cave has been the habitat of bats for ycars because the ecological characteristics of the cave are suitable for bats to live, shelicr and reproduce. Therefore, thick organic and inorganic sediment layer is formed as a result of the fertilizers of bats these sediments with high level nitrogen are collected and used for producing organic fertilizer. ‘The formation of cave was investigated in terms of ecological characteristics and bat guano due to its different ecological characteristics. In the first part of the study, formation, development and karstic formations (stalactite) were investigated. Then, the components of the organic fertilizer were studied through examining the evological characteristics of the bats. In the last part, the bat guano was evaluated in economic aspects. In the conclusion part of the study, some problems resulting from the interventions to natural structure were determined and some suggestions to these problems were offered. Key Words: Cave, Karstic, Bat, Organic Fertilizer, Habitat Oret Hassa ligesi‘nin (Hatay) Demrek Mahallesi’nde bulunan Dipsiz magara kivruml, ve Jankh Amanos Daglan‘mn 40-45 derece egimli yamaglan tizerinde geligmigtir. Orta yiizeyini olusturan dolomitin hemen altinda kalker ve kalker wifi yer aldgr geklinde geligmis biiyak bir magaradi. Damlalas Grneklerinin de yer aldigi magarann ig taraflannda tavan blogundaki kalker tifinin c&kmesiyle genisleyerck olusumu halen sirdirmektedir. Tavanda damlayan yagmur suyunun magaramn tabanindaki oyuklarda birikmesiyle kigik su birikintileri olusmustur. Cesitl bélmeden olusan magara iki farklt vyonde disa agildhgt igin magaranmn iginde atmosfer dolasim olmaktadic. Magaranin ekol habitatim clusturmakta ve bu canh tarinin uzun yallardan beri biraktgi gibrelerden olusan alin organik ve inorganik tortul tabakast meydana gelmistir. Azot igcriginin yiiksek olan bu tortullar bir firma tarafindan toplatilarak, onganik gibre yapimunda kullarulmaktadir. Farklt ckolojik dzellikler sergiledigi igin bu galismada magaranin oluumu ve ekol Szellikleri ve yarasa gibresinin degerlendirilmesi agusindan incelenecektir. Caligmanin " Dog. Dr. Usak Gniversitesi, Fen Edehivat Fakiltesi, ahmet ataxoyCtuscak edu wr, Uyak4 International Geography Symposium - GEOMED 2016 Book of Proceedings, ISBN: 978-605-66576-1-0 boliimiinde magaranin olusumu, gelisimi ve magara karsts sckilleri (damlatas) irdelenmistir. Dabs sonra yarasalann ckolojik ozclliklcri arastinlarak gitbrenin igcri dzcrinde durulmustur. En son béliimde ise yarasa gibresinin ckonomik olarak defcrlendirilmesi agikliga kavusturulmustur. Calismanin sonug bélimde dogal yaprya midahale edilmesinde olusan bir takim problemler tespit edilmis ve bunlara ySnelik bir takim Gneriler sunulmustur. Anahtar Kelimeler: Magara, Karstik, Yarasa, Organik Giibre, Habitat iris ‘Yer altinda fark sckil ve bijyfikltiklerde geligen bosluklara magara denir. Turkiye’ deki ‘magaralara genellikle karstik arazilerde olmakla birlikte konglomera, kurta, trakit, andezit, ‘olusmustur. Tarkiye'deki dogal magaralar hidrolojik, gelisim dénemleri, geligme sireci, egim ve iklim zeliklerine gore gruplara ayrtmaktadr (Nazik ve dig. 2003). Buna gore Hassa Dipsiz olustugu igin cok kath, yatay yapilt tabakalar arasinda gelistifi farkandan dolay: serin magara Gzelligindedir. Dofal Szelikleri nedeniyle magaralar, tarihin en eski devirlerden beri insanoglunun ilgisini gekmistir. Uzun bir zaman diliminde bannak olarak kullammdan sonra gesitli yiyeceklerin konuldug bir i soak haya deposu, askeri amagh stginak olarak kullanslmast (Gilda, 1983, ve Sengiin, 2015) yannda mantar yetisti igin de keullana i bbirer tedavi yeti, cok ¢esitli bilimin uygulamast sahast olmast yaninda dogal giizc! lee biter tra cazibe merkezi niteligi tagimaktadir (Dogancr, 2001; Atasoy ve Sengiin, 2015). Hassa Dipsiz magarasi ile yarasa gabresinin toplanmasina dayali bir ekonomik amaca hizmet ctmektedir. Ancak yarasa gibresi toplaynaligr swrasinda ganak, g3mlek gabi baz tanihi buluntulara rastlantimast ve Magaranin batistndaki tarthi kalintilan buramn yerlesme amactyla kicdir. in yatay ve ‘lara jeomorfolji ve jeologlann yapt calgmalac rstannaktade alam olmast scbebiyle magara ile olarak biyologlann calsmalarna rastlanmaktadwr. Bununla ilk galigma, Karatas, Benda, Toprak ve Karakaya'm = “New — and — significant — records. of Myotis capaccinii (Chiroptera:Vespertilionidae) from Turkey, with some data on its biology” adyyla Lynx (Praha)'da yayinlanan makalesidir. Bu galismada Karatay ve arkadaslarmin 27 Temmuz 1998 yilinda_yaptiklart siasinda magarada asilt vaziyette duran Rousettus aegyptiacus adh yarasa kolonisinin varhgindan s6z cimektedir. [kinci ¢alyma Hulva, MareSova, Dundarova,Bilgin, Benda, Bartonitka,Horiéck’in (2012), “Environmental margin and island evolution in Middle Eastern populations of the Egyptian fruit bat” adit galsmasid. Bu calgmada Demrck Dipsiz magaradaki musir meyve yarasast (Rousettus aegyptiacus) genetik Szcllikleri, yaysimast ve mikroevrimi hakkinda bilgiler verilmektedir. Baydemir ve arkadaslar tarafinda yazilarak “Jabs Journal of Applied Biological Sciences” adh dergi de yayinlanan “Effects of the Anthropogenic Threats tor the Egyptian Fruit Bat in the Mediterranean Region, Turkey” makalesinde magarada yasayan Rousettus acgyptiacus adh yarasa Hatay, Mersin, Adana ve Antalya illerinde dagatilan tek frugivorous yarasa oldugu dile getirilmekicdir. 4904" International Geography Symposium - GEOMED 2016 Editors: Recep EFE Isa CUREBAL, Lise LEVAI MALZEME VE YONTEM. Cabsamaya baslamadan Snce magaranin olugum Gzellikleri irdelenmigtir. Karstik magaralarnin olugum dzellikleri ve magara ckosistemi ile ilgili yazalan galgmalar gizden gcririlmistir. Bilirkisiler csliginde magaraya girilerek gerckli dlgiimler yapildktan sonra mugara gevresinds yogun arazi calismalan yapimistir. Yapilan gozicmlericr fotograflarla colup, saha calismalannm koordinatlan almmustir. Magaranim kullanim ile bilgileri toplamak amacyla anket galismast uygulanmistr. Dipsiz Magara, olusum ve ckosistem dzellikleri ile toplayseiik yénleriyle arastinldigs icin ulna ii GecTEirt Secs ere ula, oped Jocuri Sects oriaya koymak amactyla gesitli haritalar gizilmistir. Ardindan meyve yarasalant konusunda calsmalar sirdiiren Dog. Dr. Nursal Baydemir ve ckibi ile birlikte magara faunas ilc ilgili calismalar yapilmistir. Daha sonra topladiklan yarasa giibresiyle organik giibre elde eden Err Organik Gabee Firmasi'nm yetkileriyle gOristilmiigtiir. Hassa Orman [sletme Sefligi'nden yarasa giibresi istatistiki bilgiler almmu ve galigmada kullanulmagtar. Calsmann sonug baliimde = magaranm yapisal zellikleri, ckosistemi_ve toplayicilxgindan kaynaklanan bir takim problemler tespit edilmis ve bunlara yonelik bir takim neriler sunulmustur. ‘Magaranin Yeri ve Ulagim Durum Dipsiz Magarest, Hassa Hlgesi’ne bag Demrek Kéyii’nde olup, 524 m. yakseltiye schiptir. Magarann cografi koordinatlan ise Evrensel Enlem Merkatdri yontemine gre *X=0260640, Y=406239" geklindedir (gckil 1). Dipisz Magarast rabat ulagim imkinlanna sahiptir, Antakya-Gaziantep karayolunun 65. kilometreden sonra batyya ayrilan $ km’lik asfalt yol ile Demrek Kayii'ne ulagildiktan sonra 300 m trmanma yel ile Dipsiz Magarast'na vanlmaktadir. Ulasim ve iklim ézelliklerinin elverisli olmasindan dolay1 her mevsimde rahathkla ulagilabilen bir magara dzelligindedir. Dogal gevre dzellikleri Inceleme sahast Orta Amanos Daglan’nin dogu yamaglannda yer almakiadit. Toroslarn 4s kanaclint olusturan Amanos Daglan ctkisinde kaldigi tektonik hareketlerin ctkisiyle yogun sckilde kinimustir (gckil 1). Dag ekscnine dik ve paralel wrams gosteren cok sayida fay segmenti vardir, Bunlardan KD-GB uzanighi ve sol yanal atm olan Kirikhan-Fevzipaga Asalam Amanolardaki dikligi ortaya cikaran en énemli anktr. Devamb ve diizenli olan bu fay sistemine bagh olarak gelismis gok sayidaki fay olusturdugu bir kusaktu. Hassa- Karasu ve Hassa Grabeni olarak adlandsrilan bu fay grabenin batins sinurlayan bu fay aslinda Oliideniz: (Kualdeniz) fay sisteminin kuzeyindcki devamun: olusturmaktadir (¥ maz, 1984:459-461), Oria Amanoslann en dnemii tektonik hareketlerini dagi boyuna ve enine kesen dogrultu atuml faylar olusturmaktadir (Yilmaz, 1984:420). Calisma sahast igerisinde ana faya dik konumlu geligen tali faylar da vardi. Bunlar arasinda Giveng-Defirmendere fay: en @nemilisidir. Yanal atml olan bu fay sistemiyle arazinin ilksel morfoloji bozulmus ve akarsu vadilerinde Gnemli dlgiide dtelenmeye yol agmustir. Giiveng’ten gegen Kardarm Deresi‘nin yukar. mecrasina dogru kuvarsit iizerinde geligen dolomit kapalt bir zonda gelismistir. Karbonat, kuvarsit dzerinde tabandan bagimsiz olarak hareket etmistir. Derenin kuzey {arafinda isc ince katmanhy, laminal: Mezozoik’in Ut istifine ait (2) yapu kalun oldugu igin alt Fitolojik birim saptanmamisur. Fay sistcmi dere boyunca farkh iki litolojik birimi yan yana getirmistir (Yilmaz, 1984:441). Giiveng-Degirmendere Fayr'nin kuzeyinde Paleozoik istifi, kal bir mezozoik karbonat 4914 International Geography Symposium - GEOMED 2016 Baok of Proceedings, ISBN: 978-605-66576-1-0 istifi ve onun iizcrinde Ost Kretesc'de gelismis Akgadag Ofiyoliti'nin mostralan ortaya cikmaktadwr (Sckil 1). Gincyinde ise Palcozoik azerinde gok ince bir mezozoik karbonat istifinin Gzerine Eosende yerlesmig Ofiyolitler yer almaktadsr (Yilmaz, 1984-41442), i ‘Agikiamalar saat yak er tn se — Ms: 3 BR prs eam Setest os fam. Goer Wa, Koker Ey cepaes FE wee ote m= Soon or ara! ATASOY 298 Anan Seki 1. Hassa ficesi’nin Jeoloji Haritas: 4924% International Geography Symposium - GEOMED 2016 Editors: Recep EFE, Isa CUREBAL, Laselé LEVAL Giiveng-Degirmendere Fay: sol yanal atmli ve sinistiral bir makaslama kuvvet alant nde gelismistir. Degirmendere Ofiyoliti astinde gclismis Ost Eoscn’c kadar gakel birimlen yer almakta olup, ofiyolitik seri fay tarafindan kesilmektedir. Buna gére fayin yast Eosen sonunda Miyosen baginda gelismigtir. Amanos Antiklinalinin yanal yénde @telenmesine gére Giiveng-Degirmendere Fay: 2 km kadar atim yapmustir (Yilmaz, 1984-442), SIRT VE YAMACLAR Miyosen agnim 2 1sint WH 264_ Vozeyi A 2vamag Toco it eo ‘Nets CLA eee Eee a @ Yeregme ® Magara — Kareyou TABAN ARAZILE RI tek Dizt0G0 jem 305-385 m) Dr, Atesoy, 2018, Ugek Sekil 2. Dipsiz Magara Cevresinin Jeomorfoloji Haritast 4934 International Geography Symposium - GEOMED 2016 Book of Proceedings, ISBN: 978-605-66576-1-0 Kendi igcrisinde Arcban, Sabunsuyu, Degirrdere ve Karababa formasyonlan olarak aynlan Mardin Grubu karbonatlan, Cudi Grubu'nun bej renkli, kalin tabakal, oolitik kalkerleri fizerine agisiz veya cok diigik acih diskordansla gelir (Ginay, 1984: 29). Hassa'da, grabenin bat: smi boyunea mostra verir. Formasyon, sig bit ortamin tortulanmaya baslayan sahann ¢dkmesiyle giderek antan denizel ontam iriinidtir. Litolojisi mam, dolomitlesmeli marn ve kallerden ibarettir (Yilmaz, 1984: 86-87). Formasyon tipik Szellikleri ile Demrek Mahullesi‘nin dogusunda yer alan Karadag"da mostra vermektedir. Triyas yash Kiireci Dolomiti izerine transgresif’ olarak yerlegen ve konglomera, gre (kumtaz)), dolomi bresi, gri renkli kalker, agike ve koyu renkli kristalin kalkerlerden olusan Karadag Kirectag) formasyonunun kalinligy Yanlii Tepe'de 300 m olarak Algiilmaistir (Atan, 1969:12). Sig self ortammnda ¢Skelmis olan formasyonun yas fosil igerigine bagl: olarak Kretase (Vallanijiyen-Senomaniye) olarak kabul edilmektedir (Herece, 2008:16). Halay Ofiyolitleri, Orta Amanoslarda Karbonat istifi dzerine ilk gelen ofiyoliti olusturmakiadir. Tektonik hareketler agisindan bilge oldukga hareketlidir, Bu hareketlilige bogl: olarak kartonat istifleri Paleozoik tabandan bagimsiz olarak harekele gegmis, kivrilmss ve dilimlenmistir. lenen bu intflerin arasina, degigik kalmlikta, Offyoliak dilimlet yerlegmistir (Yilmaz, 19%4:271-278). Hatay Ofiyolitleri Gog Maastrihtiyen yasli olan sij- deniz gékclleri tarahndan uyumsuzlukla Grtilmektedir (Hercce, 2008:34). Boylece sahadaki litolojik gesitlilik artmstr. Birim tecktonik. Kimilat, diyabaz yastik lav ve volkano-sedimenter kayaglarindan olusan dizenli bir ofiyolit nap: olarak kabul edilmektedir. Ofiyolitler, altindaki Arabistan Platformundan ince karmasik bir dilimiyle ayrir ve metamorfik tabanlari kerunamamusiir (Herece, 2008:34 atfen Robertson 2002). Hatay afield gogunlukl s erputinlerden meydana gelmektedir. Ancak yogun serpantinlesmeyle kayacin dzellikleri gogunlukla aybolmustur Bu ofiyolitin en blirgin Gzelligi tadece sespantinierden meydana gels olup, Mezozoik karbonat istifinin yapisina uygun olarak fark diizeyleri arasima sokulmus olmasidir. Bu nedenle serpantinit agiri makash bir yap: géstermcktedir. Hassa graben diizlagiinde grabenin dogu kesiminde lav-cékel Sri birimlerinin g6rilmedigi alanlarda lsma sahast Giiveng Fayr'na bagh olarak Hassa iigesi, jeomorfolojik olarak Orta Amanos Daglan’mn bir baliimii ile Antakys- graben hattmin bit boli icin’ almaktad, Bu morfolojikbisimler Dog tarafindan kesin cizgilerle ikiye ayrimaktadir. Prekambreyen'den Junk ve kivriml: bir yapi Gzelligine sahiptir. Nap ve saryaj gibi tektonik hareketlerin etkisiyle Hassa’nin simrlan iginde en yiiksck irtifaya ulasan Amanos Daglan oldukga egimli yamaglara sahiptir. Burada yaraglann egimi yer yer 45-80 dereceye kadar ulasmakiadir. Bu nedeale fuliivyal sireglerin etkisiyle asim yiizeylerinin derin bir sckilde yanlmastyla olusmus vadi sistemleri meydana gelmistir (gekil 2). Side eGimi ve uzayan yamaclar zerinde toprak crozyoma olmak dzer kaya dismes ve heyelan gibi kiitle harcketlerine stk rastlantimaktadw. Deligay'm yakan mecrasim olusturan Géynticek ve Tata Dereler'nin kavuptugu yerde bukunan Demarek Mables nde heyelanin olarak gerceklsmistir. Yamacmn etcklerinde geligen mugarast bannak olarak kullanan Demrek, buradaki heyelan ve kaya diigmesi gibi kiitle hareketlerinden dolayt yeri defigerek bugiinkil yerine tasmmisur. Birkag lokanta tiriinde Demrek’te kitle hareketlerine 4944" International Geography Symposium - GEOMED 2016 Editors: Recep EFE, |sa CUREBAL, Laszlé LEVAL karst Gnemli bir risk olusturmaktachr. Karstlagma ve magara ckosistemini ctkileyen faktérlerin bayinda yillk ortalama sicaklilar gelmektedir. Ortalama sicaklik enlem, yiiksclti ve denizel gibi faktotlere bal oldugu igin giineyden kuzeye dogru azalmaktadir. Buna gre karasal etkilerin hissedildigi Hassa, Kinkhan ve Islahive'de yillik sicakbik 17.9 °C olarak gergeklesirken, denizel Szelliklerinin belirginlestigi Dirtyol’ ik ortalama sicaklik 18,7 °C'dir (Tablo 1). Tablo I. Uzun Yillar Aytk Ortalama Srcakhk (°C) Aylae lseasyon [Oca [sub [war [sis [ atey [rae [tem [Age | et | oe On tastive | 52 | oa | ms [ass | oo | 252 | wa | 9 | a9 | 191 167 Haw 3 [os [aa [02 [ans [ana [a9 [oer [oss [ann 177 Kinkhen | 02 [os [as [aoe [aoe [ars [ms [ooo | oe [ais m3 Dayal es] ws ssf wal mal ssl aal of ass] 2 187 Kaynak: DMIGM, 2014 Kartlagma ile magara olusumunu ctkileyen bir diger faktér ise yagastur. Hassa’nin yall: toplam 684.7 mm iken, Dértyol"un yillik toplam yajug miktant ise 937,1 mm‘dir (tablo 2). ‘Yagusta gérilen bu farklilk bitki Srtastinim dagehsim onemli dlctide etkilemistir. Bu nedenle Dényol cevresinde daha yogun ve Hassa gevresinde nispeten daha zayif bir bitki Grtisi geligmistir. Tablo 2: isléhive, Hassa, Krrkhan ve Diirtyol'da Avhk Orialama Yageg (1975-2014) Aylae Oca [gub [ter [Nis [tay [tae [Tem [gu [int [ee [ites Tare | top | Tike [127 | no2 [nea | ma] ss | 66 Las rons | 1429 | a7 Hana [6 52] oo [sis] a | ee | oe [12 [toa | sin] mr | ie | este Kirkton | 882 | 05 | 27 [os] 9s | as | 2 [os |ss | oo] ms | as | ae Deryot [105.9 | ze [aos [ons [wo [ass [oie | [ot [ops | aou7 [ose | ara Kaynak: DMIGM, 2014 ‘Yagislann uzun bir devreye yayilmast bitki drtisil ile hidrografya Gzerinde olumlu bir etki yapmaktadir. Qzellikle Dértyol'da uzun bir zamana yayilan yagtslarla yeterince su saglands igin kurakhk azalmaktadir. Hassa‘nin 684.8 mm’lik yagis yaklasik olarak iki ayda dusmekiedir (Tablo 2). Bu dagihs, yoredcki yagislann biyik bir kosmmmm oldugunu géstermektedir. Yan kurak iklim sartlar: hisscdildigi Hassa’da basta tiziim ve incir tanmimin yogunlasmasim saglamistir. Buna bagh olarak bu cevrelerde Mustr meyve yarasasinin yoZun yasamasina imkan hazsrlamsstir. Demrek cevresi gal formasyonunu olusturan tirlerle kapli iken, yaklasik 700-700 m. yiikseltiden sonra orman formasyonu olusturan tiirler ortaya gikmaktadir. Galt formasyonunu olusturan tiirler arasinda kegibogan (Calicatome villosa Poir.). zakkum (Nerium oleander L.}, tavukbiiigii-gokgc-tavuk cigegi (Daphne sericea Vahl.) incir (Ficus carica L.), alg (Crataegus sp.), sogut (Salix sp.), akgakesme (Phillvrea latifolia), kat tumagi (Spartium junceum L.), ada gay: yaprakh laden (Cistus salviifolius L.), kenmes mesesi (Quercus coccifera L.), ayrfindigs (Stvrax officinalis L.), alg (Crataegus sp.), kate timags (Spartium junceunt L.), menengig (Pistacia terebinthus L.), kugkonmaz (Asparagus sp), haytt (Vitex agnus-castus L.), kebere (Cappari Lj, sumak ( Rhus coriaria), Daphne 4954 International Geography Symposium - GEOMED 2016. Bank of Proceedings, ISBN: 978-605-66576-1-0 sericea, tesbik agaci (Shvrax officinalis) gibi tirler gelmektedir. Tabribatin daha az oldugu yerlerde isc yikseltive bagh olarak yamag boyunca kualgam, mesc, karagam ve sedir gibi tirlere rastlanilmaktadir. Magaranmn Oluyumm ve Sekli Dipsiz Magara, Kireci Dolomiti izerinde akis gisteren Deligay Havzast'nda yer almakiadw. Havza, neotektonik harckcilerinden biyuk oranda ctkilenmigtir. Bu nedenle magaranin olusmasinda litoloji, hidrografik Gzellikler ve tcktonik olaylarm ctkisi vardir. Gncelikle Allokton olarak gelen Hatay Ofiyoliti uyguladigs siddetli basmein ctkisiyle czikli ve kinkh bir yapmim meydana gelmesine ve Amanos Daglan‘nda kivrmlanma olayimun baslamasina yol agmustir. Bu tektonik olaylar karstlagma olayin hizlandirarak gok gesitli kkarstik sekillerinin meydana gelmesini saglamustr. Bu olaylara bagh olarak labya, diiden ve apt arazi gibi rélyef sckillen meydana gelmistir. Dipsiz Magara’nun dst kismuna denk gelen Br nn ops 50 om, clan bir aslo hic bend: neath. Oni, Delioy"in yuna dogru agindwmasina bagi olarak meydana gelen kitle hareketleriyle bozulmustur. iste bu obruktan toplanan sular dotomitin igindeki gatlak ve diyaklazlan takip ederek ilerlerken, magaranin olusmast baglamustir, Ancak magaranin ertaya gtkist Amanos Antiklinali'ni 2 km kadar yonal atimla ételenmesine yol agan Giiveng-Degirmendere fayuin ctkisi biyiktir. ifibaren oluymaya baslayan magara Eosen' deki yer hareketleri sirasinda biiyiik mmistir. Kuvatemer'de meydana gelen cpirojenik harcketler sirasinda akarsuyun derine dogru asindirma ve yiizey sularimn derine sizmast giiclenmistir. Buna baglt incelen tavanin giris asmundaki gokmeye bagh olarak magara ortaya gikmustir. Foto 1. Dipsiz magara fayl yamaclarr iizerinde gelismistir. Buradan toplanan gubreler kanatlarla kamyoulara aktariimaktadir. magara yatay yonde ist aste gclismis ve birbirini dikcy yénde kesen bir voafarui Madaranm baslaneng yer gOkme ile olup, ig Kesimle baglantst dard. Bu daria 1X15 m) bir iki yerde genisletme galigmast yapilmistir (foto 1). Gzellikler nedeniyle timel, kuyu ve magara olarak ig boli ayriimaktadir. Tinel béldma hafif egimli (15-20 derece) olup, 30 m. uzunlukian sonra keskin bir dirsekle kuzeybatrya kivrilmakiadw. Bu kavrimadan sonra tiinel 120 m. kadar ederek kuyu béliimiine ulagilmaktadi. Tinelin giris blind chatlan agisindan farkl 4964" International Geography Symposium - GEOMED 2016 Editors: Recep EFE Isa CUREBAL, Lise LEVAI scrgilemcktedir. Girig béliimiinde 80-200 cm genislik ve 7-12 m yiikscklikler ilerleyen kesimlcrdc yerini 1-1,5 m genislik ve 15-20 m yitkscklige burakmaktadir. Magaramn bu ilk baliimiinde yarasalar pek yasamadii icin gelisen damlataglar burada korunabilmistir. Burada yapilan incelemelerle sarkat, dikit, sittin, magara hayrag, magara incileri tespit edilmi stir. Magara kuyusu, magaranin orta baliimiind yer almaktadir. Capi 5m, derinligi 12 m olan bilyik kuyu gevresinde bununla baglanul: cok sayida kigak kuyu, oluk ve bosluklar yer almaktadir. Oluk ve bosluklarn s yapilamanustur, Magaranin dst kat tavan 40-50 m'yc gikmaktadr, Kuyudan sora yaklastk olarak fnelden sonra asil magara kismina ulasilmaktadir. Asi magara béliminin cbatlan diger béliimlere oranla daha genistir. Buradaki yiikscklik 65 m'ye, genislik 20"ye kadar cikmakiadir. Dipsiz Magara, ilerleyen kesimleti tekrar daralan tiinellerle devam etmektedir. Magara Ekosistemi Magara gevresinin Gzelliklerine uygun ckolojik dzellikler sergilemektedir. Sahamn yelerince yagis almast ve orialama stcakligin yaksek olmast kastlasma olayinin kesintisiz clarak biitiin ysl devam ctmektedir. Litolojinin tcktonik harckctler nedeniyle kinkl: ve gatlakl: olmas yagay suyunun dibe stzmasina saglamaktadw. Yamaclarda scllenmenin ctkisi zayifladigi igin yamaglar dik duvarlar gibi uzanmaktadir. Bu nedenle vadi_gelisimi ve korrazyonun etkisiyle ayularak kitle harcketleriyle gelismektedir. Bu sckilde geligen vadi yer yer kanyon vadi dzelligini géstermektedir. Diger taraftan vadinin yogun florasi, cevresine gére stcakhk farkhiiklanm gistermesi, su kaynaklan (dere, karstik, fay ve tabaka kaynaklan) zengin olmasi bakirndan Demrek mikroklima alanina sahiptir. 13 Mayts 2015 tarihinde yapilan élgimler gore magaranm disinda swcakhk 21°C ve nem % 31 iken, magarann iginde staklik 27.8 °C ve nem % 44 olarak dlgulmustir. Magaranm cok biyiik olmast, yarasa popiilasyonun yogun olarak yasamast, iginde su kaynaklanmn bulunmast nedeniyle ortalama sicakhg: dig ortam sicakliklarima nazaran daha kararkdir. Magaranm bir cok yerden disa acilmasi yeterince hava almasina ve yeterince oksijenin almasin saglamaktadr, Ancak yarasanin yogun olarak yasamas! ve brraktklart guanodan dolay1 rahatsiz edici diizeyde kétii kokuya sebebiyet vermektedir. Hatta yagmur suyundan dolay: guano balgik karakterini sulu balgik karakterini almistr. Bu nedenle magaranin iginde ilerlemek oldukga zordur, Dipsiz Magara sahip oldugu dzellikler nedeniyle birgok canlinin habitats olusturmaktadir. Ancak magara Myotis capaccini (Buyak Farekulaklt Varasalar), Rousettus aegyptiacus (Mist Meyve Yarasasi) yarasa tiirlerinin Tirkiye'deki cn dnemli nig alanlanndan birini olusturmaktadir (Benda ve dig; 2011:3), Magara ilk tanelinde Rousertus aegyptiacus.asil magara magara Myotis capaccinii ve dip magara tiinelinde ise Minioptens firlerine casters olmast magaramn farkh ckoloyik Svellikiere ship olduuma gistermektedir. Myotis capaccinii ile Minioptens yavru kolonilerine de rastlanimisur. Bunlann disinda magarada bicek, yilan, oklu kirpi gibi daha birgok canl writ yasamaktadir. bulunmakiad. ingok tuum ‘bir mbcndcle andi abcedlein (arkayak Boellikie Scolopendea gigumnea, tarantula) bir kism yere digen yavru yarasalarla beslenirken, bir kism beck de 4974 International Geography Symposium - GEOMED 2016. Bank of | ISBN: 978-605-66576-1-0 (Scarabuei guano ile beslenmektedir. Orellikle Orimeckler aglanm —yarasa harckctliliginin cn fazla oldugu yere kurarak, aga takilan yarasa ve hurkayaklarla beslenmektedir. Ote yandan drimeck ve béceklerin bir kismu da yarasalara yem olurlar. Onlarla da Bayik nalburunlu (Rhinolophus ferrumequinum) yarasa heslenmektedir Foto 2, Basta Misur meyve yarasast olmak iizere magarada ¢ok cesitlt hayvanlar yasamaktadhr. ‘Magara dipleri ile duvarlannda dbekler halinde kireg lekeleri gibi Grtiler vardir. Yapilan mikroskobik incelemeleri neticesinde yapilan analizlerinde bunlarn mantar oldugu anlagilmighr. Ozellikle ayrigmayt saglayarak dogal dangiiniin gergcklestirilmesinde énemli islevleri yerine Yarasa Giibresi Toplaynetcalige Tiirkiye'de birgok magarada toplanan magara yarasa diskist Gzcrinde yapulan analizlere re yiksek oranda N, P, K, Ca, Mg, Na, Cl mineralin oldugu saplanmustr (Alluntas, Kontas, Vildiz-Exkal: 2008: 8), Hu nedenle yarasa disksindan tineilen wibrenin tarmsal dretimde rahatlikla kullamilabilecesi tespit edilmistir ( Firat, Akay, $cker, 2001: 161-168). Dipsiz Majaras‘nda yogun bir rezervi oldugu igin yarasa gabresi toplanarak organik gibrenin yapuminds kullaniimaktadir. Hassa Orman [sletme Sefligi'nden edinilen bilgilere pire magaranin iginde 500 bin ton yarasa giibresinin oldugu dile getirilmektedir. Tabiat Varliklanm Koruma Genel Midirligii'nden alinan izinler dogrultusunda yilin 4 ayinda Demrek Dipsiz Magara'da Erar Organik Gibre adh bir firma tarafindan yarasa gUbresi gakartilmakiader (foto 3), Lzin verilen sircler iginde yaklastk 7-8 kisinin topladigt gubreler magara agznda biriktirilmektodit. Cuvallanarak hazirlanan giibre 500 m uzunlugundaki metalden yapilmiy kanallara burakilarak Demrek Kayirnde bekleyen kamyonlara dogrudan ulaymaktadir. Bu sckilde yakleme yapan kamyonlar Hassa Orman Isletme Sefligi'ne gerckli igletme Gcreti (80 TL)'ni Sdedikten sonra Karkkhan‘daki tesise ulagmakiadir. Burada yapilan kurutma, eleme, firimlama ve paketleme iglemlerinin ardindan 25 kg cuvallar halinde 250 TL karyilginda (2015 Yah verieri) Tirkiye'nin birgok yerine pazarlanmaktadi. Ancak pazarlama sorunlanni yasayan tesis Gretime ara vermig durumdadir.4% International Geography Symposium - GEOMED 2016 Editors: Recep EFE, |sa CUREBAL, Laselé LEVAL Foro 3. Toplanan sibreler E7 Evar Organi Gite ftritasinda get ipemlende geciridten sonra 25'er ky lik torbalar halinde ceyitli yerlere pazarlanmaktad. SONUC VE ONERILER: Deligay Havzasi_ mikrol alamnda yer alan Demrek Dipsiz Magarasi, magara ekosistemi agisindan Tirkiye’nin dnemli magaralanndan birini olusturmaktadir. Magara olusumu, gelisimi ve ekosistem# agisindan kendine has bir takim Gzellikler sergilemektedir. Magara, ilk basta sig bir deniz ortam iken, olugmaya baslayan ve daha sonra. gdkmeye baglt olarak meydana gelen bir litolojinin urinadar. Magaran da iginde yer aldige jeosaklinal alanina ofiyolitik serinin siiriklenmesiyle kivrmlanma hareketleri bag géstermistir. Kivrilma hareketi Kretase sonunda meydana gelen neotektonik hareketlerle (Demrek-Degirmendere fay) kesintiye ugramigtir Kretase sonunda lokal gapta gikme (dolin} hareketiyle baslayan magara olusumu halen devam etmektedir. Demrek ve gevresi sahip oldugu iklim zellikleri ile yogun bir értiisii magarada canh bir ekosistemin gelismesine ortam hazirlamisur, Magara gevresindeki orialama sicaklklarim elverigli olmasi (hep $°C"nin Gstimde), meyve (6zellikle incir ve elma) babcelerinin varlgina baght olarak basta yarasa olmak dizere birgok omurgastz hayvanin yasam alanent olusturmustur, Yarasalar magaray: yavrulama ve konaklama amacryla uzun yillardan beri kullandiklan igin magara tabaninda rezervi 300 bin tona varan giibre (bat guaao) birikimi gergeklesmistir. Gibrenin ekonomik olarak degerlendirilmesini saglamak amaciyla 2000 ytlndan itibaren arahklarla yarasa gibresi gikartilmaktadiw, Orman Islctme $cfligi’ne gore her yl ortalama 2000 bin yarasa gibresi toplanmaktadir. Buna gore 2000-2015 yillan. arasinda yaklagik olarak 30 bin ton yarasa gibresinin toplandigi hcsaplanmaktadir. Demrek’te yaptlan aragtirmalar (gézlem ve gorigme) neticesinde jeolajik ve ekolojik kleri karakteristik olan Demrek Dipsiz Magarasi‘n tehdit birgok sorunun oldugu tespit ir. Bunlar Gnemli bir kasmu gabrenin toplanmasi sirasimda meydana gelmektedir. GOvellikle toplaywthk siasinda damlataslann énemli bir kismm zarar ginmiigtiit. Gerek toplayrcthk yapan igciler gerckse magaraya gelen kontrolsiz ziyaretcilerin gikardigi sester veya kullandiklar isk kaynaklan magarammn ekosistemine énemli dlgiide zarar vermektedir. Otc tarafian Yukan Demrek Kéyii'ndcki mcyve bahclerinin azalmast, Aktcpe ve 4994 International Geography Symposium - GEOMED 2016 Book of Proceedings, ISBN: 978-605-66576-1-0 sevresinde tarsal amagl: kullanlan meyve ilaglan da yarasa popilasyonuna dnemli dled zarar vermektedir. Bu nedenic dogal ve ckolojik dzelliklerinin devamlulags igin magara iginde ve gevresinde baz! koruma tedbirlerinin almmasi gerckmektedir. KAYNAKCA Albayrak, L, Agan, N., Yorulmaz, T., 2008. The Natural History of the Egyptian Fruit Bat, ‘Rouscttus aegyptiacus, in Turkey (Mammalia: Chiroptera), Turkish Journal of Zoology. Alunias, A. Konias, T. Yildwz G, Erkal N. (2005), Yarasa diskist (bat guano) mineral diizeyleri, “Ankara Univ Vet Fake Derg 571-5 2005 Ausoy, A. ve Sengin T. 2015) Keban (Elag) Burluk Magarasi, Ulusal Jeomorfoloji ‘Samsun, Benda, P., Abi-Said, M., Bartonitka, T., Bilgin, R., Faizolahi, K.. Luéan, R.K., Nicolaou, HL, ‘Reiter, A, Shohdi, WM, Uhrin, M., Hordéek, I (2011). Rousettus acgyptiacus {Peropodidae) in the Palau: lst of reeds and revision of the distibuion range, 15; 36. Bilgin 8. Girdn, Maract, O., Furman, A., Hulva, P., Coraman, E., Luan, R., BartoniGka, T., Horaéek, L, 2012. Syntopic occurrence in Turkey supports separate species status Miniopterus schreibersii schreibersii and Minioptcrus schreibersii pallidus (Mammal Chiroptera), Acta Chiropterologica Doganer, S. (2001) Turkiye Turizm Cografyast, Cantay Kitabevi, Istanbul, Prrat, B, Akay, A, Seker, C2001, Degisik Organik Gubrelerin Fiziksel ve Kimyasal Ovellikleri. ‘Tiirkiye I Ekolojik Tara Sempozyumm syf. 161-168 14-16 Kasim Antalya Furman, A, Bachanek, J., Postawa, T., Coraman, E., 2011. Morphometric variation and genetic diversity of the lesser and greater mousc-carod bats (Chiroptera: Vespertilionidac) in Thrace cand Anatolia, Acta Chiropterologica. Furman, A., Coraman, E., Bilgin, R., Karatas, A., 2009, Molecular ecology and phylogeography cof the bent-wing bat complex (Miniopterus schreibersiij Chiroptera: Vespertilionidac) in Asin Minor and adjacent regions, Zoologica Scripta. Furman, A.. Coraman, E.. Nagy, Z.L., Postawa, T., Bilgin, R., Gajewska, M., Bogdanowicz, W.. 2013. Phylogeography of the large Myotis bats (Chiroptera: Vespertilionidae) in Europe, Asia Minor, and Transcaucasia, Biological Journal of the Linnean Society. Giildab,, N. (1983) “Oluyumlan, Gclisimleri ve Ekonomik Degerleriyle Magaralac*, TOBITAK ‘Bilim Teknik Dergisi, Sayr:188, Ankara. Ganay, Yilmaz (1984). Amanos Daglan’nm Jeolgjisi ve Karasu - Hatay Grabeninin Petrol ‘Olanaklan. TPAS Arama Grubu Bsskanist Hakiari-Saryaj Projesi TPAO Rap. No:1934 Horece:E (2008) Dogu Anadolu Fay (DAF) Atlas, Maden Tetkik ve Arama Ceonel Madi “Yayint No-8686, Ankara Hosgiren, 2010; Ering, 2001; Bekdemir, Sever, Uzun ve Elmaci, 2004 Hulva, P. Mareiovi, T. Dundarova, H. Bilgin, R. Benda, Bartonitka, T. Horitek, 1 (2012), ‘Environmental margin and island evolution in Middle Eastern populations of the Egyptian ‘fruit bat Karatas, Henda, Toprak ve Karakaya “New and significant records of Myotis capaccinii (Chiroptera: Vespertilionidae) fom Turkey, with some data on its biology” adiyla Lynx (Praha) Nursel ASAN BAYDEMIRI* Deniz ATASOY2 Merve SIMSEK GOR? Aysegil SOPLON2 Meryem GENC2 , Journal of Applied Biological Sciences 9 (2): $8-63, 2013 ISSN: 1307- 1130, E-ISSN: 2146-0108, www nobel gen.tr Yalgin, N. (1980) Amanoslarin Litolojik Karakterleri ve Gineydogu Anadolnun Tektonik Evrimindcki Anlam, Tarkiye Jeoloji Kurumu Bialtcni, C. 23, 21-30. 5004% International Geography Symposium - GEOMED 2016. Editors: Recep EFE, |sa CUREBAL, Laselé LEVAL ‘Yilmaz, Y. (1984) Amanos Daglari‘nn Joolojisi, Cilt:1 (Giris ve Stratigrafik), TPAO Arsivi, ‘Rapor No: 1920, Ankara ‘Yilmaz, Y. ¥. 1934) Amanos Daglar’nn Jeolojisi, Cilt:1 (Yapt ve tektonik), TPAO Argivi, Rapor ), Ankara io: 1920, Yilmaz, Y. (1984) Amanos. Daglan‘mn Jcolojisi, Cilt: II (Ofiyolit), TPAO Arsivi, Rapor No: 1920, Ankara 501‘Tourism Potential of Natural and Artificial Cave of Kurgehir / Kirgehir’in Dogal ve Yapay Magaralarinin Turizm Potansiyeli Kadir TUNCER, Murat POYRAZ & Liitfi NAZIK’ Abstract City of Kirschir which is located in the middle Kizilirmak section of central Anatolia region consists of metamorphic rocks basically belonging to Paleozoic aged Kirschir Massif. Inlidag Cave is developed inside the old Eocene limestones coming over Kirschir Massif. Within the Upper Cretaceous-Paleocene old granites, Kizlarkalesi Water Tunnels and Egrikale Caves are opened. Within these Tertiary old components which are overlapping all these aforementioned components and casily penctrable, there are Kepez, Mucur and Kumbetalti underground cities developed while Dulkadirli underground city is developed within the Central-Upper Eocene old sandy-silty limestone, While Kirschir and its close perimeters consisting of fundamental rocks belonging Kirschir Massif and cover racks wrapping these structures is a huge and clased basin in Neogene era, it is fallen into pieces and divided into small Pliocene basins depending on the rise of the Anatolian tectonic during the Upper Miocene-Pliocene peried. These Pliocene basins arc broken apart by Kizilirmak and its distributarics, and as a result of this, it gained a platcau view in the Plio-Quatern cra. ‘As there are a number of water supplies and the lakes on the basin floor, these basins which are covered with fertile soil witnessed human settlements since Paleolithic era. People built motte settlements, underground cities, monasteries and tumuluses to the high grounds in these basins. City of Kirsehir was a crucial residential area during historical periods because of the proximity to the among people. In this region, people built underground cities and multi layered monasteries consisting of gallcrics, tunnels and rooms which were carved within the casily pencirable rocks. Thesc structures which were built by carving were used by native people for housing and hiding places. ‘The most important ones of these structures are Kepez, Mucur, Dulkadirli and Kumbetalti underground cities, Kizlarkalesi Water Tunnels and Egrikale Cave. Except these artificial caves, Inlidag Cave which developed as a natural cave was used as a shelter by native people to be able to protect themselves from the assaults, in the very early years of Christianity" spreading out in the region, Nowadays, it is important to identify how these caves can contribute to hoth local and national economy of Turkey. Primarily, these caves which arc very crucial for spelcology (science of caves) and archeology arc needed te be rescarched and organized by subject matter experts and icams working on caves. Afterward, the caves possessing proper conditions should be transformed into a tourist attraction site by implementing projects by experts. Key Words: Kirschir Massif, Neagene Basin, underground city, cave, water tunnel, tumulus | Athi Exran Giversies!, Fen Edehivat Faker, Cora Batis, Kugehir4" International Geography Symposium - GEOMED 2016 Editors: Recep EFE Isa CUREBAL, Lise LEVAI Gret Ig Anadolu Balgesi‘nin Orta Kizilumak balimiinde yer alan Kirgchir ili, temelde Paleozoik yasit Kargchir Masifine ait metamorfik kayalardan olusmaktadhr. Inlidag Magarasi, Kuryehir Masifi tizerine gelen Eosen yash kiregtaslarmn iginde gelismigtir. Kurjchir Masifini kesen Ost Kretase-Paleosen yaslt granitler iginde de Kuzlarkalesi Su Tinelleri ile Egrikale Magarast acilmislardir, Tiim bu birimlcr dzerine pelea, kolay iglencbilme dzellige sahip Tersiyer yasl birimler iginde Kepez, Mucur ve Kiimbctalts yeralt gchirleri, Orta-st Eosen yaslt kumlu-siltli kiregtasi iginde Dulkadirli Yeralt: Sehri yaprlmugtir. Kirschir Masifine ait temel kayalar ile bunlan drten érti kayalanndan meydana gelen Kurgchir ve yakin gevresi Neojende biiyiik bir kapal: havza iken, Ost Miyosen-Pliyosende Anadolu’nun tektonik olarak ylikselmesine baglt olarak pargalara aynimis ve kiguk Pliyosen havzalanna boliinmistir. Bu Pliyosen Havzalan, Anadolu'nun tektonik olarak yikselmesi ve Kulrmak’m kuzeyden kapilmast neticesinde Pliyo-Kuvaternerde, Kizilirmak ve kollari tarafindan parcalanmug ve baylece plato goriinimi kazanmastir. Verimali topraklarla kaph olan bu havzalar, su kaynaklarinin buralarda bolca bulunmast ve havza tabanlannda gallerin olmasi nedeniyle Palcolitik dénemlerden bu yana insan yetlegimlerine sahne olmustur. Insanlar bu havzalarda hiyik yerlesmeleri, yeralt: schirleri, munastirlar ve cevresindeki yiksek alanlara timilisler inga etmislerdir. Karjchir ‘ili, Hristiyanligin halk arasinda ‘ilk yayilmaya basladig: Kapadokya Bélgesi'ne yakunligt nedeniyle tarihi dinemlerde de onernli bir yerlesim alan olmus ve insanlar, kolay iglenebilen kayalar igerisinde oyarak aghklan galeri, tinel ve odalardan olusan yeraltt sehri ve gok katlt munastir tara yerleskeler yapmuslardir. Yére insanlan oyarak inga cttikleri bu yapilan iskin ve saklanma yeri olarak kullanmislardir. Bu yapilann cn énemlileri Kepez, Mucur, Dulkadirli ve Kéimbetaln yeralt schirleri, Kuzlarkaiesi Su Tiinelleri ile Egrikale Magarast'dir. Bu yapay magaralann disinda, dogal bir ‘magara olarak gelismis olan Inlidag Magara, Hristiyanlygin balgede yaysmaya basladegs il yillarda saldinlanndan korunabilmek icin siginak olarak kullanilmigte. Ginimiizde bu sonra bu magaralardan uygun kosullar tagtyanlar, uzmanlar tarafindan uygulama projeleti hazirlanarak turizme kazandinimalidir. Anahtar Kelimeler: Kirschir Masifi, Neojen Havzast, yeraltt sehri, magara, su tineli, ‘Vimile 1.Giris Arajtirma sahast olan Kirschir ili, lg Anadolu Bélgesi‘nin Orta Kizilirmak bélimiinde yer almaktadir, llimiz, kuzeyde Kinkkale, doguda Yorgat, grineyde Nevschir ve Aksaray, tutida ise Ankara illeri ile komsudur. “Kurgchir Magaralarmin (Dogal ve Yapay) Kallanilabilirliginin Arastnlmasi" konulu proje gahsmastyla Kargehir ili suurlan iginde yer alan dogal ve yapay magaralarm belirlenip bunlarm iilke ve yore ckonomisine nasil katkilar fini tespit etmek amaglanmustir. gibi alkemiz, gerck crimeye uygun karbonath ve siilfatl kayalar bakimundan, insanoglunun zaman zaman sigimak olarak kullandigi dogal magaralar veya kendisinin kazarak yaptygi yeralt: schirlcri bakimindan oldukga zengin sayslir. Dolaytstyla 4554 International Geography Symposium - GEOMED 2016 Book of Proceedings, ISBN: 978-605-66576-1-0 yer bilimscl ve arkcolojik agilardan oldukea Gnemli olan bu tir magaralann arastinlip incelenmesi son yalarda daha da Sncmli hale gelmistir. Ozelliklc Hristiyanhgin Anadolu’da alk arasinda ilk yayslmaya basladigt dénemlerde bu dogal magaralar, Roma imparatoriugunun Hristiyanligr kabul eden halk iizerinde yaptig: baskslardan ve saldimlardan korunmak igin kullaniimistr. Bu agidan Karschir ili, Hristiyanhigin halk arasinda ilk yayilmaya basladig Balgesi'ne yakinhg nedeniyle Gnemli bir yerlesim alam olmus, burada halk imparatoriuk baskr ve saldinlanndan korunabilmek igin ed Mafarasi‘na ve Neojenin yumusak drtii kayalan igine oyarak aguklan “yeralt: sehri* olarak adlandirdigimiz oda ve galcrilere saklanmislardar. Insanlar aym zamanda bu magaralann ig kesimlcrini de kendi ihtiyaglanns kargilayabilecckleri tarzlarda iglemislerdir. Su ihtiyaglarint karstlayabilmek icin magara iglerine sarmiglar ve kuyular agmuslar; gruplar halinde yasayabilmek igin birbiriyle baglantih oda ve galerilerden olusan tek veya cok kath yasam alanlan. insa etmisler ve hatta bu magaralann iglerinde, barinma sirasinda len i defnettikleri mezar odalan bile olusturmuslardir. Bu agidan insanlak taribi olan bu magaralarn incelenmesi yerbilimleri, arkeoloji ve antropol nem arz cimektodir. ‘Sekil 1. Yerbulduru haritast Bunlardan baska son yillarda magaralann chonomik Onemleri de bulunmakiadir. Diinyada magara arastirmalan ve bunlann ckonomik amaclarla kullaum dnemi 1970"lerden sonra anlasilmistir. Ulkemizde énemi yeni yeni baslayan magaralar giintimiizde basta turizm olmak fizere askeri yénden simak olarak da kullanilabilmektedir. Giiniimiizde cok sayrda magara basta turizm olmak Gzere, askeri yOnden simak ve lojistik alan temini, kiltir maniarcilgi, meyve ve sebze depolamacihgt, iyi kalite tulum peyniri Gretimi, yeralt suyu 4364 International Geography Symposium - GEOMED 2016. Editors: Recep EFE Isa CUREBAL, Lise LEVAI temini, guano ve plascr mincral gikarmi gibi amaglarla kullamlarak yore ve iilke ckonomisinc onemli katkilar saglamaktad: Bu proje kapsamindaki arasturma ile Kirgchir ili simirlan igerisindeki dogal ve yapay magaralanin hangi amaglarla kullanabilecegi tespit edilmis, bunlar sonug kismunda Gnerilerle birlikte sunulmustur. 2.GENEL BILGILER Aragurma sahast Kurgchir il smurlanio: kapsamaktadir, Kargchir ili smirlan igerisindcki dogal ve yapay magaralarin kullanilabilirliginin belirlenmesi amacryla yapilan bu calsymada mugaralann dzelliklerinin tespit edilmesinin yaninda magara ve yakin gevresinin jeolojik ve jeomorfolojik dzellikleri de arastnimustir. Dolayrstyla Kirgchir ilinin bu yer bilimsel Szelliklerinin ortaya gikartilmas: dzellikle magara bilimi agisindan bakeldiginda, magaralarin Sneminin anlasilmasina katka saglayacakiar. ‘21. Jeolajik Ozellikler Kuryehir ili ve yakin dolayinda temelde yer alan en yash kaya birimlerini metamorfik kayalar olusturmustur. Sz konusu metamorfik kayalar Palcozayik-Mesozayik yaslt Kirschir Masifi olarak adlanmstr. Kargchir masifi litostratigrafik olarak Kalkanlidag, Kervansaraydag, Bozealdag ve Haciselimli formasyonlarna aynlmsur. Paleozoyik yash bu kayag grubu diisik-oria basing, yiksek sicaklik kosullannda, yesilsist, almandin-amfabolit ve yer yer de granilit fasiyeslerinde bélgesel metamorfizmaya ugramustur (Sckil 2). Bu inectamoefik birimlce bolacde, Kervansaray. Naldoken, Bazgal ve Buzluk daglar gibi tepelik alanlar: olustururlar. Inlidag Magarast, Kargchit Masifi'ni olugturan Paleozoyile yagl bu metamorfikler ile bunlarin dzerine gelen Eoscn yas kirectaslanmun birlestigi alanda, gogunlukla kirectaslan iginde gelismigtir. Kargehir masifini olusturan metamorfik kayalan, Santoniyen-Kampaniyen (Ust Kretase) yas intriizif dokanaklt granitoyidler (Orta Anadolu Granitoyitleri, Buzlukdag siyenitoyidi), tarafindan kesilmisler ve kestigi binmlerde kontakt metamerfizma gelistirmislerdir. Kizlarkalesi Su Tiincllert ile Egrikale Magarast, Ost Kretase-Paleosen yash bu granitler iginde agilmuslanér, Tim bu birimler tizerine ise agisal uyumsuzlukla Tersiyer yas birimler gelir. Ali-Oria Eosen yaslt Barakh formasyonu cakiltag,, kumtagi ve camuriag! kaya birimlerinden olugur. Bu fiste dogiru digey ve yanal yénde tedrici olarak Orta-st Eosen yagh Cevirme formasyonuna gerer. Cevirme formasyonu, masif kiregtas. ara tabakali kumtast, silttagt ve gamurtagt kaya birimlerinden olusmustur. Cevirme formasyonu izerine uyumlu bir dokanakla (st Eosen-Alt Miyosen yash cakiltast, camurtag, kumtasi, jips-anhidrit ve tuz ara katkil: Delicesrmak formasyonu gelir. Bélgcde yiizeylcyen tiim bu birimler dzcrinc agisal uyumsuclukla bordo kehve renklt karasal kininilardan (cakaltasi, kumtass, silttasi ve camurtagt) olusmus Ost Miyosen ve Pliyosen yasl Kualirmak formasyonu Gricr; kumiasi ve gamurtast ardalanmast igerir. Caligma alaninin biyik kismmnda yizeylenen karmizi kahve renkli karasal gamurtaglan Kizilirmak formasyonu olarak adlanmusur ve bu formasyon Ust Miyasen- Pliyosen yashdir (Sekil 2). Kepez ve Kiimbetaltt yeralt: gchirleri ile bitytik bir baliimi su basmasina ugradiZi igin etiit edilemeyen Mucur Yeralu Schri, kolay islencbilen gevsek karasal birimlerden olugan, tif jips-anbidrit, killi kiregtay., cakiltagi, kumtagi bant ve mereekleri igeren bu Kizilimak Formasyonu igerisinde kazilarak yapilmistir. Yine Kargehir Masifi izcrine uyumsuzlukla gelen Orta-Ust Eoscn yagl Dulkadirlt kircetaslan, kiyrresif ortaminda olusmus, bol niimmilititli, mercanli, gastropod ve lamelli kavkelt, gri renkli, orta~ kaolin katmanli, kumbu-siltli kiregias: ve masif kirestaslarindan olugur. Yer yer dogrudan 4574 International Geography Symposium - GEOMED 2016 Book of Proceedings, ISBN: 978-605-66576-1-0 temel dizcrinde gizlenen bu transgressif dzcllikli bisim igerisinde, kolay islencbilme Szeliginden delay: Dlkai Yeralt Sei kalaro yap Sekil 2. Kurychir ilinin jeoloji haritase, Tairkiye'nin tektonik birliklerinden Anatolidler igerisinde yer alan bélgemiz, Orta Anadolu'nun neotektonik bélgelerinden Kesikképri Fay: ve Tux Gali Pay Zonu'nun dogusunda kalan Kayseri-Sivas neotcktonik hélgesi iginde yer almaktadir. Kuzey Anadolu ve Dogu Anadolu dogrultu atimlt fay sistemlerinin devamt olan bu neotektonik bolge. sikisma-genisleme tii bir tektonik yapiya sahiptir. Bu neotcktonik bilge igindeki ilimiz ve yakin cevresinde en Gnemli yapilar KB gidishi sag yanal dogrultu atiml: Salanda, Seyfe, Akpinar, YerkGy ve Bogazlyan fay zonlandir (Sekil 3). 2.2, Jeomorfolojik Qzellikler ig Anadolu Balgesi‘nin Orta Kuzalmak béliimiinde yer alan Kargehir ili, glineyden ve batdan Kiahimak yayt, kuzey ve batidan Delice Inmagi ve kollarinca gevrelenmistir. Kurgehir Masifine ait temel kayalar ile bunlan drten Grti kayalarndan meydana gelen Kirgchir ve yakin gevresi bijyak bir Neojen havzasidir, Orta Kuzilurmak yaymdan Scyfe Glin kadar olan sahada yer alan bu biytik Neojcn havzast, Ust Miyoscn-Pliyascn diinconiacke Amacom ichton clare yGkahecsinc buff olen dala Sey (Bh cata kesimde Kurschir, batssinda Hirfanh-Kesikkipri, kuzeyde de Kaman Pliyoscn havzalarina balinmiigtiir (Sckil 4 ve 5). Pliyosen boyunca kapali bir havza Szclliginde birikim sahast olan bu havzalar, gerek Anadolu'nun tektonik yitkselmeye devam etmesi ve gerekse Karadeniz‘de cukurlasmalann olmasinin etkisiyle Pliyo-Kuvaternerde kuzeyden kapilarak bugiinkii Kiztlirmak ve kollan tarafindan bosaltiimaya baslanmistir. Bu havzalardan Kurgehir Phyoscn Havzast'm Kaligiei Deresi ve kollan, Hirfanli-Kesikképri: Pliyosen Havzasi"n Kualumak ve kollar, Kaman Pliyoscn Havzasi’m Delice Cayr'nmn kolu Kihgdicit Deresi ve kollant giiniimizde bosaltilmakta iken, dogu kesimecki Scyfc Golii Pliyosen Havzas: daha 4584% International Geography Symposium - GEOMED 2016 Editors: Recep EFE, |sa CUREBAL, Laselé LEVAL diy drenaja acilmarustr (Sckil 5). Aym zamanda Kuslimak ve kollan bu havzalan pargalayarak plato gorinimd kazandirmustir, Werimli topraklarla kaph olan bu havzalar, gevtedeki Permiyen mermerlerinden havzalara dogru su kaynaklarimn bolea gikmast ve favza tabanlannda da géllerin bolea olmast neticesinde Paleal insan yerlesimlerine sahne olmustur. Bu havzalarda giiniimiizde sikea rastlads yerlesimlent ve gevresindcki yiiksek alanlardaki Tiamiliisler, bunun en giizel kanuilaredsr. Ee ae Saar Sekil 3. Kuyehir gevresindcki faylan gisteren harita (Kogyigit 2001den degistirilerek alinmustir) AF: Akpmar Fayt, TF: Tosunburnu Fay, BF: Bozicpe Fayt, GF: Giimiiskiimbet Fay, MF: Manahozii Fayt, KF: Kargchir Fayt, KF: Karmeali Fayi, GF: Giimiigkiimbet Fay1, YS: Yesilhisar Fay Segmenti, DES: Diindarli-Erciyes Fay Segmenti, DVS: Develi Fay Segmenti (Temiz, 2004) Evid yapilan yeral gchirleri ve magaralann yaktn cevresi; Miyasen, Pliyosen ve Pleyistosen relief sistemlerine ait gekillerden meydana gelmigtir. Kuzilurmak ve kollarinca yanlarak pargalanan ve 850-1800 m arasmda uzanan bu sekillerden Miyosene ait olanlar genel olarak 1400 metreden yukan kesimlerde yer alirlar. Peneplen karakterli diizliklerden olusan Miyosenin etrafinda ise Pliyosen sckilleri gelismistir. 1000-1400 metreler arast 4504 International Geagraphy Symposium - - GEOMED 2016, Bank of Proceedings, ISBN: 978-605-66576-1-0 yuksckliklerde goriilen Pliyoscn sckillcrinin cn karaktcristikleri; aginum ve dolgu yiizeyleri, palco ve kuru vadiler ile birlcstirme bogazlardir (Sckil 6 ve 7). Genel olarak Kiligiza Deresi“nin dogu ve batisinda uzanan bu sckillerin hemen dalerinde, 850-1000 metreler arast yiiksekliklerde Pleyistosene ait etck diizligii ve astm galerileri, birikinti koni ve yelpazeleri, akarsu sckilesi, yaprsal diizlikler ve kirgibaytrlar geligmistir (Sckil 8). Sekil 4. Karyehirin de iginde bulundugu Neojen havzast. 3. GEREC VE YONTEM. il smurlan) igerisinde yer alan yapay ve dogal olujumlu in tespit edilmesi igin yapilan calsmanuz; arazi calismast Sncesinde yapilacak hazirliklar, aragirma alaninda yapulan dlgimler ve arazi galigmalarindan sonra dlgiimlerin dijital ortama aktanlmast, haritalara diniigtiiilmesi asamalanndan olusmaktad shill rapor, makale, kitap, tex gibi kaynaklardan literate taramasi yaprlmisur. Maden Tetkik Arama Genel Mii ‘nden temin cdilen 1/500,000 ve 1/100,000 algekli jeoloji haritalanndan ve raporlarmdan yarurlanarak galigma alaninan jeolojik-tektonik Szelliklen: tespit edilmistir. ‘Arazi galismalan sirasinda Sncellikle arazinin jealojik ve jeomorfolojik zelliklerinin ortaya gikanimasi ve magaralannen konumlannin tespit edilmesi igin yiizey aragtiemalant yapilms ve bulunan magaralarin cografi koordinallan alinnusiar, Tespit edilen bu magaralara Szellikle yaz dinemlerinde gidilerek ettida yapiimus ve planlan gikarulmistir. Magara etaida sirasinda her magarann koordinati UTM $0 koondinat sistemi referans alinarak belirlenmig ve magaramm koordinats 1/25.000 dleekli topografya haritast iizerine islenmistir. Bu iglemlerden sonra magara icerisinde dojrultu ve cgimilger aletler yardumayla Slgimler yapilarak magaranin plara gikanimigtir. Aym zamanda magara igerisinde sicakhk, nem ve tar Slgimlers de yapilmistr, Tim magaraar bu sekilde tit ediiken sonra, magaraanda kayda alinan Slciimler dijital ortama aktaninus ve CorelDraw X6, ArcGIS 102, Photoshop C86 yazihmlan yardimiyla magaralann plan ve kesitleri gikarulmistr. En son asamada ise vyapilan tim bu galigmalar derlenerek rapor haline déniigtiiralmiistir.