Ερωτήσεις - Απαντήσεις 2016-2017 Α΄ Τόμος

1. Βασικά χαρακτηριστικά μυκηναϊκών ακροπόλεων. Να

τοποθετήσετε τα μνημεία αυτά στο ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο
και να συζητήσετε τη σχέση τους με τον μινωικό πολιτισμό.
- Διοικητικά, οικονομικά, θρησκευτικά καλλιτεχνικά κέντρα,
συγκεντρωτικός χαρακτήρας οικονομίας, οχυρώσεις (μόνο οι
πλούσιοι, μορφή καταφυγίου, ακροπόλεις – κυκλώπεια τείχη),
μέγαρο πιο απλό από μινωικό, μονώροφο, δωμάτια περιμετρικά,
οικισμοί Μυκήνες, Πύλο, Τίρυνθα, Θήβα. Πληροφορίες από
πινακίδες γραμμικής Β’, αποτελείται από 3 μέρη: είσοδος,
πρόδομος κυρίως μέγαρο. Επιρροή από Κρήτη αλλά πιο απλή και
λιτή διακόσμηση…….

2. Να αναπτύξετε την εικονογραφία της αττικής αγγειογραφίας των

γεωμετρικών και αρχαϊκών χρόνων με παραδείγματα που
καταδεικνύουν τον εικονογραφικό πλούτο και τις κοινωνικές
συνθήκες της εποχής.
Γεωμετρικοί Χρόνοι
ΚΕΡΑΜΙΚΗ
ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΕΣ :
 γεωμετρικά αρθρωτό σχήμα
 γεωμετρικά μοτίβα διακόσμησης.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
Οι ομοιότητες και οι αναλογίες στην κεραμική τους
πρωτογεωμετρικούς χρόνους φανερώνει ότι στην Ελλάδα
κυριαρχεί:
1 . εκλαϊκευμένο αριστοκρατικό πνεύμα
2 . εξιδανικευμένος λαϊκισμός

ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ
q Πρωτοκαθεδρία Αθήνας – Αττικής στην πρωτογεωμετρική
κεραμική
q Ανταγωνισμός μεταξύ Αττικής και Πελοποννήσου
q Κόρινθος: μυκηναϊκή παράδοση – επιρροές από Αθήνα, γνώση
αισθητικών προτιμήσεων Ανατολής
q Αθήνα: επηρεάζει, 900 - 700, Κόρινθο και Κυκλάδες
q Ο θαλάσσιος παράγοντας όλο και πιο εμφανής
ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΓΕΩΜΕΤΡΙΚΗΣ ΚΕΡΑΜΙΚΗΣ
Τρία τα ουσιαστικά ζητήματα, δύο διακοσμητικά και ένα χρήσης:
1 . Η γραμμή με τις μεταμορφώσεις τείνει να διακοσμήσει όλη την
επιφάνεια των αγγείων. Οι ζώνες, ο μαίανδρος και ο πληθωρισμός
καθρεφτίζουν την αξία της πληρότητα και εμφανίζεται ο «πανικός
του κενού» (ούτε εκατοστό αστόλιστο)
2 . Οι εικονιστικές μετόπες των αγγείων, κυρίως του 8ου αι . ,
μετατρέπονται από εμβόλιμα διακοσμητικά στοιχεία σε κυρίαρχα.

Δύο κατηγοριών τα θέματα:

Α. Θέματα με ηρωικό χαρακτήρα
– γρήγορο σχέδιο, σαν καρικατούρα. Απεικονίζονται μάχες,
κυνήγια κ .λ . π . εκλαϊκεύοντας τους θρύλους των αριστοκρατών.
Β . Νεκρικές τελετές, τιμητικά αγωνίσματα, με στατικό κι επίσημο
χαρακτήρα
3 . Τα χρηστικά αγγεία έγιναν ταφικά κτερίσματα ή τεφροδόχα και
κατόπιν μεγεθύνθηκαν σε επιτάφια μνημεία . Επιβεβαίωση της
ιερής σχέσης ανθρώπου καθημερινού αντικειμένου . Μετατροπή
σε τηλεφανή σήματα: Τονισμός του κύρους του ατόμου και της
οικογένειας στο κοινωνικό σύνολο (ο επιδεικτικός συναγωνισμός
οδηγεί σε υπερμεγέθη επιτάφια αγγεία)
Αμφορέας της Διπύλου (εικ . 6 κεφ. 2 - σελ. 152 και 217)
Κρατήρας της Διπύλου (εικ 3 κεφ 3 – σελ. 218)

Αρχαϊκοί Χρόνοι
Κεραμική και Αγγειογραφία
 ü Κατά την ανατολίζουσα περίοδο η μορφή του ανθρώπου ή του
ζώου αποδίδονταν με σχηματικό τρόπο (σκιαγράφημα) και με τις
εγχαράξεις απέδιδαν τις λεπτομέρειες (ανατομία, ενδύματα κτλ . )
ü Από τη τεχνική αυτή γεννήθηκε ο μελανόμορφος ρυθμός , ο
οποίος διαφέρει στην ποιότητα της απεικόνισης της μορφής και
στο περιεχόμενο των θεμάτων
 Η μελανόμορφη τεχνική της αγγειογραφίας, δημιουργήθηκε στην
Κόρινθο γύρω στο 700 π . Χ .
 Οι μορφές αποδίδονταν με μαύρη σκίαση (σκιαγράφημα –
σιλουέτα) και όλες οι γραμμικές λεπτομέρειες χαράσσονταν ή
προσθέτονταν με άσπρο ή κόκκινο χρώμα.
 Γύρω στο 630 π . Χ . οι Αθηναίοι χρησιμοποίησαν τη
μελανόμορφη τεχνική, για όλες τις μορφές ανθρώπων και ζώων,
υιοθετώντας την κορινθιακή τεχνική .

Μελανόμορφος Ρυθμός ( 630-525 π. Χ.)

 Οι μορφές καλύπτονται με στιλπνό μαύρο χρώμα, ενώ η
υπόλοιπη επιφάνεια διατηρεί το κόκκινο χρώμα του πηλού . Οι
λεπτομέρειες (μάτια, μαλλιά, εσωτερικά περιγράμματα)
δηλώνονται με χάραξη και σε διάφορα μέρη
προστίθεταιβαθυκόκκινο – μενεξεδί ή λευκό χρώμα.
 Η Αττική μελανόμορφη τεχνική επικράτησε οριστικά από το
τελευταίο τέταρτο του 7ου π . Χ . αιώνα και εξής . Ένα πολύ
γνωστό αγγείο της εποχής είναι ο αμφορέας του ζωγράφου του
Νέσσου στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας (620 –
610 π . Χ . ), όπου απεικονίζεται η παράσταση της πάλης του
Ηρακλή με τον κένταυρο Νέσσο (εικ. 12 κεφ . 2 και κεφ . 3) .

Τα κυριότερα χαρακτηριστικά
1 . Σκιαγραφία
2 . Εγχάραξη
3 . Επίθετα χρώματα
4 . Χρήση επιγραφών
5 . Θέματα από την ελληνική μυθολογία και την καθημερινή ζωή

3. Πότε εμφανίστηκε η αφηγηματική αγγειογραφία στον αρχαίο

κόσμο.
 Η αφηγηματική αγγειογραφία εμφανίζεται την αρχαϊκή περίοδο.
ü Κατά την ανατολίζουσα περίοδο η μορφή του ανθρώπου ή του
ζώου αποδίδονταν με σχηματικό τρόπο (σκιαγράφημα) και με τις
εγχαράξεις απέδιδαν τις λεπτομέρειες (ανατομία, ενδύματα κτλ . )
ü Από τη τεχνική αυτή γεννήθηκε ο μελανόμορφος ρυθμός , ο
οποίος διαφέρει στην ποιότητα της απεικόνισης της μορφής και
στο περιεχόμενο των θεμάτων
 Η μελανόμορφη τεχνική της αγγειογραφίας, δημιουργήθηκε στην
Κόρινθο γύρω στο 700 π . Χ .
 Οι μορφές αποδίδονταν με μαύρη σκίαση (σκιαγράφημα –
σιλουέτα) και όλες οι γραμμικές λεπτομέρειες χαράσσονταν ή
προσθέτονταν με άσπρο ή κόκκινο χρώμα.
 Γύρω στο 630 π . Χ . οι Αθηναίοι χρησιμοποίησαν τη
μελανόμορφη τεχνική, για όλες τις μορφές ανθρώπων και ζώων,
υιοθετώντας την κορινθιακή τεχνική .

Μελανόμορφος Ρυθμός ( 630-525 π. Χ.)

 Οι μορφές καλύπτονται με στιλπνό μαύρο χρώμα, ενώ η
υπόλοιπη επιφάνεια διατηρεί το κόκκινο χρώμα του πηλού . Οι
λεπτομέρειες (μάτια, μαλλιά, εσωτερικά περιγράμματα)
δηλώνονται με χάραξη και σε διάφορα μέρη
προστίθεταιβαθυκόκκινο – μενεξεδί ή λευκό χρώμα.
 Η Αττική μελανόμορφη τεχνική επικράτησε οριστικά από το
τελευταίο τέταρτο του 7ου π . Χ . αιώνα και εξής . Ένα πολύ
γνωστό αγγείο της εποχής είναι ο αμφορέας του ζωγράφου του
Νέσσου στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Αθήνας (620 –
610 π . Χ . ), όπου απεικονίζεται η παράσταση της πάλης του
Ηρακλή με τον κένταυρο Νέσσο (εικ. 12 κεφ . 2 και κεφ . 3) .

Τα κυριότερα χαρακτηριστικά
1 . Σκιαγραφία
2 . Εγχάραξη
3 . Επίθετα χρώματα
4 . Χρήση επιγραφών
5 . Θέματα από την ελληνική μυθολογία και την καθημερινή ζωή
4. Ποια είναι τα γενικά γνωρίσματα της πλαστικής των ώριμων
κλασικών χρόνων. Μιλήστε για ένα γλύπτη της εποχής αυτής.
Αναλύστε ένα χαρακτηριστικό έργο του.

ΩΡΙΜΟΙ ΚΛΑΣΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ (450-425 π.Χ.)

ΠΛΑΣΤΙΚΗ

Ο πνευματικός πατέρας των κλασικών δημιουργών

 Αγελάδας: Διάσημος χαλκοπλάστης από το Άργος των
υστεροαρχαϊκών χρόνων. Δάσκαλος του Φειδία (αγαλματοποιός
θεών), του Μύρωνα (χαλκουργός) και του Πολυκλείτου
(ανδριαντοποιός αθλητών) .
 Ηγίας ή Ηγησίας: Δάσκαλος του Μύρωνα και του Φειδία

Φειδίας, ο πολύπλευρος δημιουργός

 Γλύπτης – Χαλκουργός – Ζωγράφος «Πάντων επίσκοπος» από

τον Περικλή
 Εξιδανίκευσε την ανθρώπινη μορφή και εξανθρώπισε την θεία
 Έδωσε υπόσταση στα οράματα των Ελλήνων σε επίπεδο
αισθητικής
 Η μεγαλοφυΐα του Φειδία πρόσφερε τα πρότυπα τελειότητας.

Μύρων, ανάμεσα στη φύση και στο πνεύμα

 Ο Μύρων ήταν από τις Ελευθερές, μεταξύ Αττικής και Βοιωτίας

 Όρια της νομοτέλειας της τέχνης για τους πολίτες: Το έργο
πρέπει να σέβεται τις φυσιοκρατικές αρχές, ακόμη κι έχει
υπερφυσικές διαστάσεις ή νοήματα
 Δισκοβόλος: Συμπύκνωνε το σύνολο των φυσικών δυνάμεων
εσωτερικών και εξωτερικών στην πιο κρίσιμη στιγμή για την
έκβαση του αγώνα.
 Στο Δισκοβόλο ο Μύρων μοιάζει να παίζει με τρεις κύκλους:
v το μικρό κύκλο του δίσκου
v το μεγάλο κύκλο του σώματος σε συστροφή και κάμψη
 v το νοητό κύκλο του χώρου – σύμπαντος, όπου υπάγεται το
γλυπτό και όπου θα διαγραφεί η πορεία του δίσκου
 Επαλληλία των κύκλων, παγίωση των κινήσεων, θεοποίηση της
ανθρώπινης προσπάθειας συγκεκριμενοποιούν το άπειρο
 Ένωση του αθλητή με το θεό, από τις κεραίες στο κεφάλι του
αθλητή

Πολύκλειτος και αθλητικό πνεύμα

 Απεικόνιζε τον αθλητή στη χαλάρωση μετά τον αγώνα

 Ηλικιακά μετά την εφηβεία, στην αρχή της ωριμότητας (με
μαθηματική ακρίβεια στις αναλογίες και με στοιχεία αφαίρεσης)
 Η έμπειρη κατεργασία των μυών και το τριχωτό του ηβαίου
επιτυγχάνουν την αποτύπωση της αρχής της ωριμότητας, της
τέλειας στιγμής του ανθρώπου
 Δορυφόρος : η εφαρμογή της αισθητικής θεωρίας του
Πολύκλειτου, του Κανόνα
 Ταυτίζει την ιδέα της ομορφιάς και της ανδρείας με την ιδέα του
ωραίου ήρωα
 Ο Διαδούμενος θαυμάζεται απ’ όλους (εικ . 16)

Ø ο δυναμισμός των αυστηρόρυθμων μορφών που ήταν απόρροια

του ηρωικού πνεύματος, που κυριάρχησε κατά την απόκρουση του
περσικού κινδύνου, δίνει τη θέση του σε πρότυπες, ολύμπιες
μορφές που ενσαρκώνουν την εσωτερική ισορροπία και την
αρμονική σχέση του ατόμου -πολίτη με την κοινωνία .
Ø Το κάλλος της ψυχής και του σώματος, η συλλογικότητα, το
ωραίο και το αιώνιο, προβάλλεται μέσα από την τέχνη της εποχής.
Χαρακτηριστικά:
 Βελτίωση απόδοσης ανθρώπινου σώματος και κίνησης (κάμψη
σώματος, άνετη και δυναμική κίνηση), οι γυναικείες μορφές:
χιτώνες με πτυχές (κολλάνε στο σώμα σαν υγρές ή σα να τους
παίρνει ο αέρας), φανερές καμπύλες γυναικείου σώματος,
φυσικότητα και χάρη .
 Μορφές απόμακρες, συναισθηματικά αμέτοχες και συγχρόνως
νηφάλιες, νεανικές μορφές με τέλεια ομορφιά, γεμάτες
αυτοκυριαρχία, μεγαλοπρέπεια, σεμνότητα και σοφία.
5. Ποια η σχέση της τεχνοτροπίας μεταξύ αγγειογραφίας και
ζωγραφικής στην κλασική περίοδο, πως αυτή εκφράζεται μέσα
από τεχνικές λεπτομέρειες.

ΠΡΩΙΜΟΙ ΚΛΑΣΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ: Ο ΑΥΣΤΗΡΟΣ ΡΥΘΜΟΣ (480-

450π.Χ.)
ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ

Έκφραση και Περιβάλλον

 Πολύγνωτος: τάραξε με την τεχνοτροπία του την παράδοση
(Θεόφραστος, Πλούταρχος)
 Εισαγωγή νέων στοιχείων που βελτιώνουν την εκφραστικότητα
των φυσιογνωμιών
 Προώθησε τη σπουδή στο να αποδίδεται ο περιβάλλων χώρος
των μορφών.
 Από τα πλέον γνωστά έργα του : « η Άλωση της Τροίας» και η «
Νέκυια», τοιχογραφίες στη Λέσχη των Κνιδίων, στους Δελφούς.
 Πολύγνωτος και Μύκων: καλλιέργησαν την καλλιτεχνική τάση να
εντάσσονται οι σκηνές που απεικονίζονταν στο φυσικό τους
χώρο και να χαρακτηρίζονται τα πρόσωπα από
συναισθηματισμό .

ΚΕΡΑΜΙΚΗ
Η Επίδραση Της Μεγάλης Ζωγραφικής

1 . Πολύγνωτος και Μύκων: επηρέασαν και τον τρόπο απόδοσης

του συναισθήματος, του χαρακτήρα και την αναζήτηση της
προοπτικής και στην αγγειογραφία
2 . Πολύγνωτος: ζωγράφιζε με χαμηλούς τόνους χρωμάτων τα
διαφορετικά επίπεδα του χώρου και τα πρόσωπα με
συναισθηματική εκφραστικότητα
3 . Οι αγγειογράφοι της πρώιμης κλασικής εποχής δεν
απομακρύνθηκαν ουσιαστικά από τα υστεροαρχαϊκά θέματα,
ωστόσο πέρα από επαναλήψεις έχουμε καλλιτεχνικές αναλαμπές
και αξιοσημείωτες εξειδικεύσεις.
 4 . Αυτό φαίνεται καθαρά στην μελέτη της ερυθρόμομορφης
κεραμικής του « αυστηρού ρυθμού» .

ΩΡΙΜΟΙ ΚΛΑΣΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ (450-425 π.Χ.)

ΚΕΡΑΜΙΚΗ -ΑΓΓΕΙΟΓΡΑΦΙΑ

Στοιχεία ανανέωσης στην αγγειογραφία

Η κεραμική των ώριμων χρόνων συμμετέχει στο ανανεωτικό

πνεύμα που παρήγαγαν αρχιτεκτονική και πλαστική
Καινοτομίες:
 Αναζήτηση προοπτικής με την ανάπτυξη των προσώπων σε
διαφορετικά επίπεδα
 Διαφορετικές εκφράσεις στα πρόσωπα.
 Εκλαϊκευτική διάσταση

ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ (180)
 Λιγοστά τα στοιχεία για τη μνημειακή ζωγραφική του «πλούσιου
ρυθμού » .
 Παρουσιάζει παραλληλία με τις άλλες τέχνες.
 Στόχοι των ζωγράφων είναι ο συγκερασμός του νατουραλισμού
από τα χρόνια του «αυστηρού ρυθμού» (480 -450 π . Χ . ), ο
νατουραλισμός και από την άλλη η συγκεκριμενοποίησης της
πραγματικότητας.
 Νατουραλισμός : η φυσιοκρατία, με στοιχεία προοπτικής, και η
απόδοση των συναισθημάτων.
 Συγκεκριμενοποίηση της πραγματικότητας, με αποτύπωση της
χάρης και του πάθους
 Α’ μισού του 5 ου αι.: Αληθοφανείς παραστάσεις, το ζητούμενο
των ζωγράφων
 Αναξαγόρας ο Κλαζομένιος: η αλήθεια είναι συνάρτηση της
πείρας, της μνήμης και της τέχνης. Βασική αρχή ότι τα φαινόμενα
εμπεριέχουν νοήματα από την αλήθεια που μας περιβάλλει.
 Β’ μισό του 5 ου αι.: οι ζωγράφοι εργάζονται με τους παραπάνω
άξονες αλλά το είδος της τέχνης στόχευε περισσότερο στην
εικόνα και το πραγματικό και λιγότερα στα νοήματα
 Απολλόδωρος: σκιαγράφος – ενδιαφερόταν κυρίως να
αποτυπώνει με ακρίβεια τις σκιές
 Ζεύξις – Παρράσιος: αξιοποίησαν τις επινοήσεις του
Απολλόδωρου /φιλοτέχνησαν και πρόσωπα της Μυθολογίας για
να παραμείνουν πραγματικές εικόνες ευχάριστες στα μάτια.

ΑΓΓΕΙΟΓΡΑΦΙΑ (181)

 Μειώνεται η σημασία της αγγειογραφίας και της μικροτεχνίας ως

φορέας πολιτιστικών αλλαγών, λόγω της ανάπτυξης των άλλων
τεχνών.
 Ωστόσο αναμφισβήτητη η συνδρομή τις αγγειογραφίας στην
επίδειξη πολλαπλών θεματικών εκδοχών και καλλιτεχνικών
αναζητήσεων. Σχολίαζαν κριτικά μέσα από τα αγγεία τις τεχνικές
– προοπτική, φωτοσκίαση, λεπτές καμπύλες.
 Μεταβιβάστηκαν ποικιλόμορφα στα αγγεία ο γλυπτός διάκοσμος
του Παρθενώνα, η διαφάνεια του «υγρού ενδύματος» και άλλες
επιτεύξεις της ζωγραφικής και της γλυπτικής (εικ. 17, κεφ . 3) .
 Τα θέματα αφορούσαν τη λατρεία του Διονύσου, της Αφροδίτης
και οικογενειακές στιγμές ( 182) .

ΑΓΓΕΙΟΓΡΑΦΙΑ (181)
 Μειδίας: ο σημαντικότερος εκπρόσωπος των αγγειογράφων της
εποχής. Επιδόθηκε στην πολύχρωμη διακόσμηση αγγείων με
ψιλόλιγνες χορεύτριες, που αποδίδονται σε ένα βάθος με φυτικά
μοτίβα.
 Τα θέματα των αγγειογράφων στα τέλη του 5 ου και στις αρχές
του 4αι . π . Χ.:
q θέματα από τη λατρεία του Διονύσου
q θέματα από τη λατρεία της Αφροδίτης
q Οικογενειακές σκηνές, π .χ . γυναικωνίτης
 Η δίψα για τη ζωή ύστερα από τα κακά του πολέμου, ο
ενθουσιασμός, ο έρωτας και η οικογενειακή ζωή έρχονται ως
αυτονόητα.

ΥΣΤΕΡΟΙ ΚΛΑΣΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ (380-323 π.Χ.)

ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ
Κορυφώσεις της ζωγραφικής
 Απογείωση της μεγάλης ζωγραφικής κατά τον 4ο αι .
 Κολώτης – Τίμανθης : εκφραστική δραματικότητα των σκηνών
τους
 ( 189) Αττική : Ψυχισμός και συναισθηματισμός – φωτοσκίαση
 Οι πληροφορίες μας προέρχονται από αναφορές και
μικρογραφίες αγγείων καθώς και από αναπαραγωγές των
ελληνιστικών και ρωμαϊκών χρόνων. Σχετικά πρόσφατα
ανακαλύφθηκαν κάποια έργα και στους μακεδονικούς τάφους •
Απελλής: ο πιο ονομαστός ζωγράφος της αρχαιότητας.
Επίσημος προσωπογράφος των Μακεδόνων βασιλέων.
Πληθωρικός και λεπτεπίλεπτος, σε πολλά έργα του απεικόνιζε
τους θεούς και αλληγορίες.

ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ
 Φιλόξενος: ζωγράφισε τη Μάχη Αλέξανδρου – Δαρείου . Έργο
γνωστό από τη μεταφορά του στο ψηφιδωτό της Πομπηίας.
Συνδυάζει την ιστορική συγκυρία και το καλλιτεχνικό στίγμα της
εποχής. Συμπυκνώνονται σε αυτό τρία σημαντικά πράγματα της
εποχής σε μια ιδεατή στιγμή :
 Η σύγκρουση των δύο στρατών, Ελλήνων και Περσών
 η συνάντηση δύο πολιτισμών, του ελληνικού και του ασιατικού
 η συναισθηματική φόρτιση λόγω της συνειδητοποίησης της νίκης
για τον έναν και της ήττας για τον άλλο

ΚΕΡΑΜΙΚΗ
Τεχνοτροπίες - Δεξιοτεχνίες
 μέχρι τον 5 ο αι . η κεραμική, λόγω της μαζικής παραγωγής
εκπλήρωνε και ιδεολογικές ανάγκες
 στην υστεροκλασική εποχή η σημασία της ως καλλιτεχνικού
φαινομένου είναι πιο περιορισμένη
 σπανίζουν οι καινοτομίες και τα σπουδαία έργα των
αγγειογράφων
 οι τεχνίτες επιδόθηκαν σε δεξιοτεχνίες με χρωματικούς
συνδυασμούς του λευκού, του γαλάζιου και του επίχρυσου ή σε
μεικτές συνθέσεις, ανάγλυφες και ζωγραφιστές.

ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ & ΑΓΓΕΙΟΓΡΑΦΙΑ

 Αττικός Ερυθρόμορφος ρυθμός:
 Κυριαρχεί η Αθήνα
 Από το τελευταίο τέταρτο του 6ου αι . επιτεύχθηκε στην Αθήνα η
γένεση ενός νέου ρυθμού για τη διακόσμηση των αγγείων, ο «
ερυθρόμορφος ρυθμός» . Πλήρης αντιστροφή του
μελανόμορφου ρυθμού .
 Ερυθρές μορφές – μελανό βάθος – σχεδίαση με μελανές
γραμμές.
 Περισσότερο ζωγραφικό και λιγότερο αφαιρετικό σχέδιο (παρ .
13)

Οι Αττικές Λευκές Λήκυθοι

 μικρή στάμνα για αποθήκευση λαδιού και αρωματικών ελαίων
κυρίως στους τάφους, γι’ αυτό και η θεματολογία τους είναι
συγκεκριμένη (ταφικές σκηνές, Χάρων, πενθούντες συγγενείς
στον τάφο –εικ . 19, κεφ . 3)
 Παρουσιάζουν έντονη εξάρτηση με τη «μεγάλη ζωγραφική», τους
πίνακες και τις τοιχογραφίες του 5 ου και του 4ου αι . π . Χ .
 Η τεχνική διακόσμησης του διαφέρει από το μελανόμορφο και
τον ερυθρόμορφο ρυθμό.
 Το βάθος τους είναι λευκό και οι σκηνές ζωγραφισμένες με
ορυκτά ή φυτικά χρώματα διαλυμένα στο νερό
 Η προετοιμασία του αγγείου πριν τη ζωγραφική και κατασκευή
των χρωμάτων βασίζονταν στις τεχνικές της «μεγάλης
ζωγραφικής»
 Τα περισσότερα χρώματα έμπαιναν μετά το ψήσιμο
 Αν και η τεχνική χρησιμοποιήθηκε και σε μη ταφικά αγγεία η
εύθραυστη φύση της εμπόδισε τη διάδοση της

6. Από την Ελληνιστική περίοδο σώζονται ορισμένα σημαντικά

ζωγραφικά έργα αφού αναφερθείτε στους χώρους και την
λειτουργικότητα των τελευταίων, παραθέστε τα βασικά γνωρίσματα
των τοιχογραφιών της εποχής ως προς την τεχνοτροπία και την
τεχνολογία παραθέτοντας παραδείγματα.

Τοιχογραφίες
 q Κοσμούσαν τους «μακεδονικούς» τάφους που είχαν τη μορφή
κτισμάτων, με αρχιτεκτονική διαρρύθμιση και διακόσμηση
εσωτερική και εξωτερική .
q Οι βασιλικοί τάφοι της Βεργίνας έχουν συνδυαστεί με τη
δυναστεία του Φιλλίπου Β και του Αλεξάνδρου, αν και δεν έχει
εξακριβωθεί αν ο “Τάφος Β” ανήκει στο Φίλλιπο Β’ όπως πίστευε ο
Μανώλης Ανδρόνικος.
q Οι τάφοι πρέπει να χρονολογηθούν στην περίοδο 340 – 300 π .
Χ.

Χαρακτηριστικά

Ø Εγκατάλειψη περιγράμματος.
Ø Οι όγκοι, το βάθος και η προοπτική δηλώνονται με
διαφορετικούς χρωματικούς τόνους (φωτοσκίαση) .
Ø Εγκατάλειψη της μονοδιάστατης απόδοσης των μορφών.
Ø Προσπάθεια δήλωσης της κίνησης και της προοπτικής.
Ø Στροφή προς την απεικόνιση του τοπίου .

7. Ποια είναι τα αρχιτεκτονικά και πολεοδομικά χαρακτηριστικά της

ελληνιστικής περιόδου. Εξειδικεύστε την απάντηση σας με την
περιγραφή ενός συγκροτήματος πχ Αγορά Αθηνών Ακρόπολη
Παρθενώνας.

Με τις κατακτήσεις του Αλέξανδρου, ο ελληνικός πολιτισμός

εξαπλώθηκε και δέχτηκε επιρροές από την Ασία. Η ελληνική τέχνη,
διατηρώντας τα στοιχεία της, αποτέλεσε πόλο έλξης κι έτσι
επιβίωσε. Ενώ πολιτικά η Ελλάδα παρήκμαζε, η τέχνη της
συνέχισε να διαδίδεται στην Αίγυπτο και την Ασία ως
«ελληνιστική» και μετά στη Δύση ως «ελληνορωμαϊκή».

Η Ελληνιστική τέχνη ήταν κοσμική παρά ιερή, διεθνής παρά

τοπική, εξωστρεφής παρά εσωστρεφής. Ο κοσμικός χαρακτήρας
της οφείλεται στις πολιτικές εξελίξεις της περιόδου:
- αναγόρευση της προσωπικότητας ως κεντρικού μοχλού στην
ιστορική ανέλιξη
- σταδιακή αντικατάσταση των Ολύμπιων Θεών από θνητούς μεν
αλλά θεοποιημένους μονάρχες
- πίστη σε μια απρόσωπη και συχνά απρόβλεπτη τύχη και όχι στο
πατροπαράδοτο σύστημα συγκροτημένων κανόνων δικαίου που
αναγνώριζαν οι παλιές πόλεις – κράτη
Ναι μεν παλιότερα η τέχνη είχε κοσμικό χαρακτήρα, τώρα όμως
γίνεται εντονότερος, ενώ οι θρησκευτικές χρήσεις των έργων
διακρίνονται για την εκκοσμίκευση του χαρακτήρα τους.

Ελληνιστική τέχνη => ΔΙΕΘΝΗΣ => διότι οι αχανείς αυτοκρατορίες

ευνοούν τις μετακινήσεις καλλιτεχνών και καλλιτεχνημάτων.

Εξωστρέφεια της ελληνιστικής τέχνης είναι αποτέλεσμα όλων των

παραπάνω συνθηκών, του κοσμικού και κοσμοπολίτικου
χαρακτήρα της, της πατρονίας που δέχτηκε από τους ισχυρούς και
της φιλοσοφικής ροπής του ελληνιστικού ήθους προς τη
θεοποίηση του ατόμου και την παραγκώνιση του θείου.

Σε κοινωνικό επίπεδο, ο Φίλιππος Β’, ο Μέγας Αλέξανδρος και οι

διάδοχοί τους γίνονται ηγεμόνες της Ελλάδας. Ο θεσμός της
πόλης-κράτους σιγά-σιγά εγκαταλείπεται. Η εξάπλωση των
Ελλήνων στην Ανατολή έχει ως αποτέλεσμα την υιοθέτηση
ανατολικών τρόπων ζωής, συνηθειών, διοίκησης, θεοτήτων από
τους Έλληνες και μάλιστα εκτός από τους Έλληνες μισθοφόρους,
οι άκληροι και άνεργοι αναζητούν την τύχη τους στις νεοϊδρυόμενες
πόλεις της Ανατολής.

Κι ενώ αρχικά, η επέκταση αυτή δημιούργησε μια άνοδο του

βιοτικού επιπέδου, αργότερα οδήγησε στον οικονομικό μαρασμό
των ελληνικών πόλεων, αφού πλέον εμπορικά – οικονομικά κέντρα
είχαν γίνει οι πόλεις της Ανατολής. Σημαντικό ρόλο γι` αυτήν την
εξέλιξη έπαιξε τόσο η πειρατεία, όσο και οι πολεμικές
αναμετρήσεις μεταξύ των διαδόχων. Οι νέοι ηγεμόνες της
Ανατολής δημιουργούν Αυλές και γίνονται προστάτες των τεχνών
και των γραμμάτων. Στον αντίποδα των πλούσιων ηγεμόνων,
βρίσκονται τα λαϊκά στρώματα, τα οποία ζουν κάτω από άθλιες
συνθήκες.
Η Ελληνιστική εποχή δεν πρόσφερε αρχιτεκτονική ανάλογης αξίας
με την κλασική.

Λόγω επέκτασης των ορίων του ελληνισμού τα σπουδαιότερα

αρχιτεκτονικά έργα θα χτιστούν στα μεγάλα κέντρα της Μ. Ασίας
(Έφεσος, Πέργαμος, Σάρδεις, Μίλητος, Πριήνη, Αλικαρνασσός). Η
ανάληψη των αρχιτεκτονικών έργων από τους ηγεμόνες,
προκάλεσαν έντονη κινητικότητα και αναπτύχθηκαν νέοι τύποι,
ενώ βελτιώθηκαν οι παλαιότεροι.
Οι αρχές της Πολεοδομίας
1) Αρχή των μαθηματικών (Ιπποδάμειο σύστημα)
2) Αρχή της αισθητικής (θεατρική διάταξη με μηχανικές
παρεμβάσεις)
3) Αρχή της λειτουργικότητας (ανάλογα με τον πληθυσμό και τις
ανάγκες του)

Ιδιωτική κατοικία

Έμφαση στο διακεκριμένο ιδιώτη αλλά και στον απλό πολίτη.

Αξίες λογικής – πρόνοιας και καλαίσθητης οργάνωσης. Ιδεώδη
ευταξίας – κοινωνικής δικαιοσύνης – ομορφιάς.

Στην Ελλάδα, την ίδια περίοδο σώζονται έργα όπως:

Ναός του Ασκληπιού στην Επίδαυρο (380 π.Χ.)
Ναός της Αρτέμιδας (330 π.Χ.)

Σημαντική για την επιμελημένη τέχνη της η Θόλος της Επιδαύρου

(έργο του Πολύκλειτου του νεότερου, 360 - 320 π.Χ.).

Επίσης, θέατρα όπως:

Επίδαυρος (έργο του Πολυκλείτου του νεότερου, μέσα 4ου αιώνα),
σώζεται σε άριστη κατάσταση και σήμερα χρησιμοποιείται για
παραστάσεις.
Θέατρο της Μεγαλόπολης (το μεγαλύτερο σωζόμενο από την
αρχαιότητα)
Θέατρο Δελφών, στη σύγχρονη εποχή δόθηκαν παραστάσεις
ανανέωσης του αρχαίου δράματος από τους Άγγελο Σικελιανό και
Εύα Πάλμερ - Σικελιανού.
Μεταπολεμικά:
Αναστήλωση της Στοάς του Αττάλου στην αρχαία αγορά (εικ.11),
από την Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών, ώστε να
χρησιμεύσει ως μουσείο για τα εκεί ευρήματα (1949 - 1956). Η
παρουσία του κτιρίου δημιούργησε τότε αίσθηση και η αρχαία στοά
 χρησιμοποιήθηκε λίγο αργότερα ως πρότυπο για το Ωδείο
Αθηνών, από τον Ιωάννη Δεσποτόπουλο (1969 - 1976)

8. Περιγράψτε συνοπτικά τις βασικές αρχές της ελληνιστικής

αρχιτεκτονικής και πολεοδομίας.

Η Ελληνιστική τέχνη ήταν κοσμική παρά ιερή, διεθνής παρά

τοπική, εξωστρεφής παρά εσωστρεφής. Ο κοσμικός χαρακτήρας
της οφείλεται στις πολιτικές εξελίξεις της περιόδου:

- αναγόρευση της προσωπικότητας ως κεντρικού μοχλού στην

ιστορική ανέλιξη
- σταδιακή αντικατάσταση των Ολύμπιων Θεών από θνητούς μεν
αλλά θεοποιημένους μονάρχες
- πίστη σε μια απρόσωπη και συχνά απρόβλεπτη τύχη και όχι στο
πατροπαράδοτο σύστημα συγκροτημένων κανόνων δικαίου που
αναγνώριζαν οι παλιές πόλεις – κράτη.

Ναι μεν παλιότερα η τέχνη είχε κοσμικό χαρακτήρα, τώρα όμως

γίνεται εντονότερος, ενώ οι θρησκευτικές χρήσεις των έργων
διακρίνονται για την εκκοσμίκευση του χαρακτήρα τους.
Ελληνιστική τέχνη => ΔΙΕΘΝΗΣ => διότι οι αχανείς αυτοκρατορίες
ευνοούν τις μετακινήσεις καλλιτεχνών και καλλιτεχνημάτων
Εξωστρέφεια της ελληνιστικής τέχνης είναι αποτέλεσμα όλων των
παραπάνω συνθηκών, του κοσμικού και κοσμοπολίτικου
χαρακτήρα της, της πατρονίας που δέχτηκε από τους ισχυρούς και
της φιλοσοφικής ροπής του ελληνιστικού ήθους προς τη
θεοποίηση του ατόμου και την παραγκώνιση του θείου.

Η εξάπλωση των Ελλήνων στην Ανατολή έχει ως αποτέλεσμα την

υιοθέτηση ανατολικών τρόπων ζωής, συνηθειών, διοίκησης,
θεοτήτων από τους Έλληνες και μάλιστα εκτός από τους Έλληνες
μισθοφόρους, οι άκληροι και άνεργοι αναζητούν την τύχη τους στις
νεοϊδρυόμενες πόλεις της Ανατολής.
Κι ενώ αρχικά, η επέκταση αυτή δημιούργησε μια άνοδο του
βιοτικού επιπέδου, αργότερα οδήγησε στον οικονομικό μαρασμό
των ελληνικών πόλεων, αφού πλέον εμπορικά – οικονομικά κέντρα
είχαν γίνει οι πόλεις της Ανατολής. Σημαντικό ρόλο γι` αυτήν την
εξέλιξη έπαιξε τόσο η πειρατεία, όσο και οι πολεμικές
αναμετρήσεις μεταξύ των διαδόχων. Οι νέοι ηγεμόνες της
Ανατολής δημιουργούν Αυλές και γίνονται προστάτες των τεχνών
και των γραμμάτων. Στον αντίποδα των πλούσιων ηγεμόνων,
βρίσκονται τα λαϊκά στρώματα, τα οποία ζουν κάτω από άθλιες
συνθήκες.

Η Ελληνιστική εποχή δεν πρόσφερε αρχιτεκτονική ανάλογης αξίας

με την κλασική.