Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

ALATIIPRIBORI1
ALATI I PRIBORI 1
Ͳ prezentacijesavježbiͲ
prezentacijesavježbiͲ

BranislavSredanoviđ

BanjaLuka,mart2014.

• Prezentacije sa vježbi sadrže teoretske osnove i praktiþne primjere

za izbor alata i pribora.

• Uz prezentacije koristi se skripta “Podloge za vježbe iz Alata i

pribora 1”.

• U pomenutoj skripti nalaze se zadaci koji se odnose na modeliranje

alata i pribora pomoüu raþunara.

• Prezentacije su namjene studentima treüe godine Mašinskog

fakulteta u Banjoj Luci.

6DPR]DLQWHUQXXSRWUHEX

Prezentacije 1
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

STEZNIPRIBORIUOBRADI
REZANJEM

BranislavSredanoviđ

ALATIIPRIBORI1
Vježbe

LITERATURA POTREBNA ZA VJEŽBE

1) Hodoliþ, J., Vukeliü, Ĉ., PRIBORI – SKRIPTA, Univerzitet u Novom

Sadu, FTN, Novi Sad, 2006.

2) Tadiü
Tadiü, B.,
B ALATI I PRIBORI – SKRIPTA,
SKRIPTA Univerzitet u Kragujevcu,
Kragujevcu
Mašinski fakultet, Kragujevac, 2008.

3) Yiming, R., Xaoxiang, Z., COMPUTER AIDED FIXTURE DESIGN,

Marcel Decer, New York ,1999.

4) www.hardinge.com

5)) www.roviproducts.com
i d

6) www.microcentric.com

7) www.workingholding.positrol.com

Prezentacije 1
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

OSNOVNE INFORMACIJE O STEZNIM PRIBORIMA

Stezni pribori (Fixture elements) su elementi koji služe za pozicioniranje

i stezanje obradaka na mašinama alatkama, te dovoÿenje alata i obratka
u ispravan relativni meÿusobni položaj.

Funkcije koje moraju da ispune su:

• Baziranje radnog predemeta u odnosu na konstruktivne baze,

• Smanjenje grešaka taþnosti dimenzija nezavisno od operatera,

• Poveüanje produktivnosti kroz smanjenje pomoünih vremena,

vremena

• Bolju koordinaciju vremena u fleksibilnim obradnim sistemima.

• Smanjenje troškova proizvodnje i pripreme proizvodnje.

OSNOVNE INFORMACIJE O STEZNIM PRIBORIMA

Prezentacije 2
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

OSNOVNE INFORMACIJE O STEZNIM PRIBORIMA

Prema namjeni i stepenu fleksibilnosti stezni pribori mogu biti:

• Standardni (univerzalni) stezni pribori – pribori opšte namjene, koji

se koriste za stezanje þitavog spektra razliþitih dijelova

• Grupni stezni pribori – pribori koji se koriste za stezanje odreÿene

grupe dijelova (npr. stezanje cilindara, stezanje prirubnica, ...),

• Modularni (agregatni) stezni pribori – pribori montažno

demontažnog tipa koji se koriste prilikom proizvodnje þitavog niza
predmeta.

• Specijalni stezni pribori – pribori uske namjene, koji se koriste za

stezanje malog broja dijelova ili samo jednog radnog predmeta,

OSNOVNE INFORMACIJE O STEZNIM PRIBORIMA

Neke osnovne smijernice u projektovanju steznih pribora:

1. Treba poštovati tehnologiju izrade radnog komada,
2. Potrebno je razmotriti tehnološke moguünosti mašine,
3. Potrebno razmotriti moguünost korišüenja standardnih pribora ili veü
korišüenih koji bi se mogli adaptirati,
4. Pri projektovanju je potrebno koristiti što više standardnih dijelova,
5. Pribori moraju biti þvrsti i kruti,
6. Sile rezanja i stezanja smiju optereüavati samo nepokretne dijelove,
7. Pribor ne smije ometati prilaz radnom komadu,
8. Treba omoguüiti eliminisanje grešaka u postavljanju radnih predmeta,
9. Elementi stezanja se projektuju kao element sklopa pribora,
10. Treba voditi raþna o težini pribora i manipulaciji sa istim.

Prezentacije 3
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

BAZIRANJE I POZICIONIRANJE RADNIH KOMADA

Baziranje se može izvesti preko:

• ravnih površina,
• cilindriþnih površina,
• dubokih otvora,
• kratkih otora,
• kombinacijom.

BAZIRANJE I POZICIONIRANJE RADNIH KOMADA

Baziranje (pozicioniranje) predstavlja

pravilno oduzimanje stepeni slobode
radnom komadu, i to oslananjem na
baze za osanjanje.

U suštini, baziranje se izvodi oslananjem

u 6 taþaka (six point locating), pa se
može definisati baziranje:
• 3-2-1
• 4 - 1 -1
• ostalo

Prezentacije 4
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

BAZIRANJE I POZICIONIRANJE RADNIH KOMADA

Baziranje na principu 3 - 2 - 1:

BAZIRANJE I POZICIONIRANJE RADNIH KOMADA

Baziranje na principu 4 - 1 - 1:

Prezentacije 5
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

BAZIRANJE I POZICIONIRANJE RADNIH KOMADA

Silama stezanja se ograniþava kretanje radnog predmeta, odnosno:

• fiziþko kretanje u posmatranj osi (potpuno baziranje) ili
• trenjem se ograniþava kretanje u osi (nepotpuno baziranje)

BAZIRANJE I POZICIONIRANJE RADNIH KOMADA

Zadatak 1. Odrediti princip baziranja u standardnu bravarsku stegu!

• Radni komad se postavi u

otvorene þeljusti, na donji
oslonac,
l þi se osloni
þine l iu3
taþke,

• Zatvaranjem þeljusti radni

predmet se boþnom
stranom osloni na
nepokretnu þeljust u 2
taþke,

• Stezanjem se obezbjeÿuje
sila trenja koja sprijeþava
kretanje radnog komada.

Može se zakljuþiti da je nastupilo nepotpuno baziranje, princip 3 - 2!

Prezentacije 6
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

BAZIRANJE I POZICIONIRANJE RADNIH KOMADA

Broj potrebnih stezanja zavisi od tehnoloških zahtijeva, oblika

pripremka (ploþa, odlivak, šipka) i moguünosti mašine (vrste i broj osa).

Treba težiti što manjem broju stezanja radi izbjegavanja greške pribora
i tom prilikom bazirati preko obraÿenih površina.

Zadatak 2. Potrebno je odrediti broj potrebnih stezanja ako je pripremak

ploþevina:

BAZIRANJE I POZICIONIRANJE RADNIH KOMADA

1. stezanjem se obraÿuju stepenasta donja ravna strana i obod radnog

predmeta. Stezanje se obavlja preko neobraÿenog ostatka ploþe.

Obrada

Stezanje sa
strana

Oslananje
odozdo

Oslananje sa
strane

Prezentacije 7
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

BAZIRANJE I POZICIONIRANJE RADNIH KOMADA

2. stezanjem se obraÿuju džepovi, otvori i gornja ravna strana oboda.

Stezanje se obavlja preko obraÿenog oboda i donje stepenaste
površine.

Obrada

Stezanje sa
strana

Oslananje
j sa
strane

Oslananje
odozdo

TAýNOST PRIBORA ZA STEZANJE

Taþnost pribora zavisi od grešaka u toku izrade pribora i korišüenja

steznog pribora.

Najvažnije greške prilikom korišüenja pribora su:

• Greška izrade steznog pribora – greške u dimenzijama, oblicima i

kvalitetu izrade elemenata pribora,

• Greške baziranja (pozicioniranja radnog predmeta) – greške uslijed

neodgovarajuüeg postupka oduzimanja stepena slobode.

• Greške stezanja – greške uslijed elastiþnih deformacija radnog

predmeta ili elemenata pribora zbog djelovanja sile stezanja

• Greška dinamike obradnog sistema - greške uslijed elastiþnih

deformacija radnog predmeta ili elemenata pribora zbog djelovanja
sila rezanja

Prezentacije 8
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

GREŠKE POZICIONIRANJA

Greška pozicioniranja nastaje u sluþaju kada se ne poklope mjerna

baza (površina od koje se mjeri) i baza za oslananje (površina na koju se
oslanja radni komad).

Zadatak 2. Za pojedinaþne primjere na slikama proraþunati grešku

baziranja!

GREŠKE POZICIONIRANJA

Mjerna baza dimenzije 20 mm (1) i baza za oslananje (1) se poklapaju pa

üe greška pozicioniranja biti:

ǻp = 0 mm

Prezentacije 9
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

GREŠKE POZICIONIRANJA

Mjerna baza i baza za oslananje se ne poklapaju pa üe greška

pozicioniranja biti jednaka toleranciji dimenzije 40 mm:

ǻp = Ag – Ad = 0,14 - (-0,14) = 0,28 mm

GREŠKE POZICIONIRANJA

Mjerna baza i baza za oslananje se

poklapaju pa üe greška pozicioniranja biti
jednaka nuli:

ǻp = 0 mm

je a ba
Mjerna baza a i ba
bazaa za
a os
oslananje
a a je se ne
e
poklapaju pa üe greška pozicioniranja biti
jednaka toleranciji dimenzije 50 mm:

ǻp = Ag – Ad = 0,15 - (-0,15) = 0,30 mm

Prezentacije 10
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

GREŠKE POZICIONIRANJA

Mjerna baza za žljeb je donja izvodnica cilindra,

pa je potrebno proraþunati razliku pozicije
izvodnica, jer to predstavlja grešku baziranja:

§ DPD[ · § DPLQ ·
¨D ¸ ¨D ¸
'p ¨ PD[   ¸  ¨ PLQ   ¸
¨  D ¸ ¨  D ¸
¨ VLQ ¸ ¨ VLQ ¸
©  ¹ ©  ¹

§ D·
TD ˜ ¨  VLQ ¸
© ¹
'p
D
 ˜ VLQ


§  ·
 ˜ ¨  VLQ ¸
© ¹
'p  mm

 ˜ VLQ


GREŠKE POZICIONIRANJA

Mjerna baza za gornju površinu odnosno mjeru 15 mm je površina na

koju je predmet oslonjena, pa je greška baziranja:

ǻp = 0 mm

Prezentacije 11
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

GREŠKE POZICIONIRANJA

Mjerna baza za mjeru 85 mm je površina cilindra, pa ako se razmatra

samo otvora preko koje je radni predmet baziran, greška je najveüa
mjera otvora:
ǻp = Ag – Ad = 0,08 – 0 = 0,08 mm

GREŠKE POZICIONIRANJA

Mjerna baza za mjeru 40 mm je površina cilindra, pa ako se razmatra

samo otvora preko koje je radni predmet baziran, greška je najveüa
mjera otvora:
ǻp = Ag – Ad = 0,08 – 0 = 0,08 mm

Prezentacije 12
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

UNIVERZALNISTEZNIPRIBORI
UNIVERZALNI STEZNI PRIBORI

BranislavSredanoviđ

ALATIIPRIBORI1
Vježbe

LITERATURA POTREBNA ZA VJEŽBE

1) Hodoliþ, J., Vukeliü, Ĉ., PRIBORI – SKRIPTA, Univerzitet u Novom

Sadu, FTN, Novi Sad, 2006.

2) Tadiü
Tadiü, B.,
B ALATI I PRIBORI – SKRIPTA,
SKRIPTA Univerzitet u Kragujevcu,
Kragujevcu
Mašinski fakultet, Kragujevac, 2008.

3) Yiming, R., Xaoxiang, Z., COMPUTER AIDED FIXTURE DESIGN,

Marcel Decer, New York ,1999.

4) www.hardinge.com

5)) www.roviproducts.com
i d

6) www.microcentric.com

7) www.roehm.biz

8) www.workingholding.positrol.com

Prezentacije 1
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

UNIVERZALNI STEZNI PRIBORI

Prema vrsti obrade stezne pribore možemo podijeliti na:

• pribore za obradu struganjem,
• pribore za obradu glodanjem/bušenjem,
• pribore za obradu brušenjem,
• pribore za specijalne vrste obrade.

STEZNI PRIBORI ZA OBRADU STRUGANJEM

Stezni pribori za obradu struganjem se montiraju na prirubnicu koja se

nalazi na izlaznom dijelu glavnog vretena ili na pinolu struga.
U stezne pribore za obradu na strugu ubrajaju se:
• stezne glave,
• stezne þahure,
• trnovi,
• šiljci i
• linete.

Prezentacije 2
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

STEZNI PRIBORI ZA OBRADU STRUGANJEM

STEZNE GLAVE ZA OBRADU NA STRUGU

Stezne glave (Lathe fixturing jaws) mogu biti:

• ruþne sa slobodnim þeljustima – þeljusti se stežu svaka zasebno,
• ruþne sa samocentrirajuüim þeljustima,
• samostežuüe - koriste silu rezanja za stezanje,
• mehanizovane (pneumatske ili hidrauliþne).

Tijelo stezne glave

(Body)

Stezna þeljust
(Jaw)

Vijak sistema
za stezanje
(Screw)

Gl. karkteristike:
-preþnici stezanja
-maks. broj obrtaja

Prezentacije 3
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

STEZNE GLAVE ZA OBRADU NA STRUGU

Stezne glave sa samocentr.

þeljustima se najþešüe izvode
kao stezne glave sa tri þeljusti
(5).

Pomjeranje þeljusti (5) i stezanje

izvodi pomoüu radijalnog vijka
(4) þije se kretanje prenosi preko
arhimedove spirale (3) na sve
þeljusti istovremeno.

STEZNE GLAVE ZA OBRADU NA STRUGU

Prezentacije 4
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

STEZNE GLAVE ZA OBRADU NA STRUGU

Kod mehanizovanih steznih glava þeljusti se pokreüu i stežu pomoüu

pneumatske ili hidrauliþne energije, dobijene pomoüu integrisanih
cilindara, te se koriste iskljuþivo na CNC strugovima.

STEZNE ýAHURE ZA OBRADU NA STRUGU

Stezne þahure (Fixturing collets)

služe za stezanje clindriþnih dijelova
preko vanjskog strane. Najþešüe
se montiraju u stezne glave, te
svojim konstrukcijom sa uzdužnim
rascjepima izvršavaju “redukciju”
preþnika stezanja.

Prirubnica za
glavno vreteno

Tijelo za stezanje

Sistem sa vijkom
za povlaþenje

Stezna þahura

Prezentacije 5
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

STEZNE ýAHURE ZA OBRADU NA STRUGU

Stezne þahure mogu biti:

• zatežuüe,
• potiskujuüe i
• nepokretne.

Gl. karkteristike:
-prihvatni preþnik
-redukcija stezanja

STEZNE ýAHURE ZA OBRADU NA STRUGU

Princip stezanja pomoüu

steznih þahurama
povlaþenjem/zatezanjem

Prezentacije 6
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

STEZNE ýAHURE ZA OBRADU NA STRUGU

Princip stezanja
pomoüu nepokretnih
steznih þahura

STEZNI TRNOVI ZA OBRADU NA STRUGU

Stezne trnovi (Fixturing arbors)

služe za stezanje clindriþnih dijelova
preko unutrašnje strane. Najþešüe
se montiraju u stezne glave. Princip
stezanja i pozicioniranja se najþešüe
odvija preko konusnih površina.

Prezentacije 7
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

STEZNI TRNOVI ZA OBRADU NA STRUGU

Gl. karkteristike:
-prihvatni preþnik
-multiplikacija stezanja

Stezanje pomoüu
trnova

PODUPIRUûI ŠILJCI ZA OBRADU ZA STRUGU

Šiljci (Fixturing pins) se montiraju u

nosaþ pinole (konjiü) na strugu.
Koriste se s ciljem poveüanja
krutosti obratka u toku obrade.
Danas se uglavnom koriste
rotirajuüi šiljci sa izmjenjivim
umetcima razliþitih uglova vrha.

Prezentacije 8
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

STEZNI PRIBORI ZA OBRADU NA GLODALICI / BUŠILICI

Stezni pribori za obradu na

glodalici / bušilici se montiraju na
mašinu alatku preku ušica za
priþvršüivanje i T-žljebova na
radnom stolu.

Prema naþinu stezanja stezni

pribori za glodalicu mogu biti:
• manuelni ili
• automatski

U univerzalne stezne pribore za

obradu na glodalici ubrajaju se:
• stege,
• stezne glave,
• zakretni radni stolovi.

STEGE ZA OBRADU NA GLODALICI / BUŠILICI

Stege (Prismatic fixturing jaws) se izvode sa jednom ili dvije pokretne

þeljusti, a pomjeranje se vrši pomoüu zavojnog vretena. ýeljusti su
izmjenjive i izvode se u razliþitim oblicima i od razliþitih materijala, radi
omoguüavanja stezanja predmeta razliþitog oblika.
N
Nepokretni
k t i di
dio

Nepokretna þeljust

Pokretna þeljust

Ruþica sa
zavojnim vretenom

Pokretni dio

Tijelo

Prezentacije 9
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

STEGE ZA OBRADU NA GLODALICI / BUŠILICI

Hidrauliþne ili pneumatske stege (þesto sa samocentrirajuüim

þeljustima) se koriste na savremenim CNC mašinama. Posjeduju
integrisane cilindre koji preko krathog hoda obezbjeÿuju silu stezanja.
Duži hodovi þeljusti i britvljenje se obavlja manuelno. Proizvode se i
stege sa više sjedišta za radne komade.

Gl. karkteristike:
-maksimalni raspon
-sila stezanja

STEGE ZA OBRADU NA GLODALICI / BUŠILICI

Stezne þeljusti se izraÿuju u više

oblika u zavisnosti od oblika
predmeta koji se stežu (cilindriþni,
prizmatiþni ili složeni).

Samocentrirajuüe stege se izvode

sa pokretnim þeljustima na obje
strane (obezbjeÿeno obrtanje oko
vertikalne ose þeljusti), tako da se
pored stezanja objezbjeÿuje i
pozicioniranje.
pozicioniranje

Prezentacije 10
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

STEGE ZA OBRADU NA GLODALICI / BUŠILICI

Stezne glave na glodalicama uglavnom za stezanje cilindriþnih komada

malih dimenzija i prilikom precizne obrade. Stezanje se pomoüu
standardnih steznih þahura koje se postavljaju u kuüište stezne glave.

RADNI STOLOVI ZA OBRADU NA GLODALICI / BUŠILICI

Zakretni radni stolovi (Rotatry / swiveling table) se koriste da bi se

radni predmet preko rotacionih zglobova doveo u povoljan položaj za
obradu ili izradile tehnološke forme kružnog oblika ili rasporeda.

Prezentacije 11
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

RADNI STOLOVI ZA OBRADU NA GLODALICI / BUŠILICI

Ugradnjom automatskih zakretnih stolova na CNC mašine poveüava

se broj upravljivih osa i poveüava fleksibilnost.

STEZNI PRIBORI ZA OBRADU BRUŠENJEM

Stezni pribori za obradu na

brusilici se montiraju na radni
sto mašine ili u odgovarajuüa
vretena za pomoüno kružno
kretanje.

Kao stezni pribori za brušenje

mogu se koristiti pribori koje se
koriste za:
• za okruglo brušenje:
• stezne glave,
• þahure,
þahure
• trnovi i
• šiljci,
• za ravno brušenje:
• stege i
• magnetni stolovi.

Prezentacije 12
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

STEZNI PRIBORI ZA OBRADU BRUŠENJEM

Okruglo brušenje se izvodi korišüenjem stezne glave, steznih þahura,

trnova (slika lijevo) ili korišüenjem šiljaka (slika desno). Ovi stezni pribori
se montiraju u vretena za pomoüna kružna kretanja.

STEZNI PRIBORI ZA OBRADU BRUŠENJEM

Ravno brušenje se izvodi korišüenjem stega ili korišüenjem magnetnog

stola (što omoguüava preciznije stezanje).

Prezentacije 13
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

STEZNI PRIBORI ZA OBRADU BRUŠENJEM

Magnetni stezni stolovi (eletro-magnetic tabels) se izraÿuju kao

samostalne konstrukcije. Uglavnom se koriste na visokoproduktivnim
CNC brusilicama za ravno brušenje.

Gl. karkteristike:
-gabaritne dimenzije
-sila stezanja

IZBOR UNIVERZALNIH STEZNIH PRIBORA

Zadatak 1. Prilikom pripreme proizvodnih operacija prema zadatim

uslovima, potrebno je izabrati odgovarajuüi univerzalni
stezni pribor iz ponude ROHM (www.roehm.biz).

• O
Operacija: klasiþno struganje
• Obradak: cilindriþni dugaþki
• Maksimalni preþnik obratka: 160 mm
• Maksimalna moment pri obradi: 100 Nm
• Maksimalni broj obrtaja: 2200 o/min
• Taþnost: ± 0,05

Prezentacije 14
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

IZBOR UNIVERZALNIH STEZNIH PRIBORA

1. Na osnovu tipa obrade (klasiþno struganje) bira se: ruþna

samocentrirajuüa stezna glava.

2 Na osnovu oblika radnog komada (cilindriþni) bira se: prolazna

2.
stezna glava sa 3 þeljusti

3. Na osnovu veliþine obratka bira se veliþina stezne glave: 200 mm

4. Na osnovu optereüenja pri obradi provjerava se dozvoljeni obrtni

moment: T = 140 Nm > 100 Nm

5. Provjerava se broj obrtaja: n = 3000 o/min > 2200 Nm

6. Kataloški odgovara: ROHM Economy 200

IZBOR UNIVERZALNIH STEZNIH PRIBORA

Prezentacije 15
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

IZBOR UNIVERZALNIH STEZNIH PRIBORA

Zadatak 2. Prilikom pripreme proizvodnih operacija prema zadatim

uslovima, potrebno je izabrati odgovarajuüi univerzalni
stezni pribor iz ponude ROHM (www.roehm.biz).

• O
Operacija: C C glodanje
CNC
• Oblik obratka: prizmatiþni
• Širina obratka: 100 mm
• Dužina obratka: 200 mm
• Sila rezanja: 2000 N
• Taþnost: ± 0,05

IZBOR UNIVERZALNIH STEZNIH PRIBORA

1. Na osnovu tipa obrade (CNC glodanje) bira se: pneumatska

standardna stega.

2 Na osnovu oblika radnog komada (dominantno prizmatiþan) bira se:

2.
stega sa jednom pokretnom þeljusti.

3. Na osnovu širine obratka bira se širina stege:

A = 125 mm > 100 mm

4. Na osnovu dužine obratka bira se maksimalna dužina otvora

þeljusti: B = 112 mm > 100 mm

5. Na osnovu optereüenja pri obradi provjerava se maksimalna sila

stezanja: W = 0.1 · 40 kN = 4 kN > 2 kN

6. Kataloški odgovara: ROHM TYPE 726-10 RKZ

Prezentacije 16
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

IZBOR UNIVERZALNIH STEZNIH PRIBORA

Prezentacije 17
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

MODULARNI STEZNI PRIBORI

MODULARNISTEZNIPRIBORI

BranislavSredanoviđ

ALATIIPRIBORI1
Vježbe

LITERATURA POTREBNA ZA VJEŽBE

1) Hodoliþ, J., Vukeliü, Ĉ., PRIBORI – SKRIPTA, Univerzitet u Novom

Sadu, FTN, Novi Sad, 2006.

2) Tadiü
Tadiü, B.,
B ALATI I PRIBORI – SKRIPTA,
SKRIPTA Univerzitet u Kragujevcu,
Kragujevcu
Mašinski fakultet, Kragujevac, 2008.

3) Yiming, R., Xaoxiang, Z., COMPUTER AIDED FIXTURE DESIGN,

Marcel Decer, New York ,1999.

4) Borojeviü, S., AUTOMATIZACIJA PROJEKTOVANJA

MODULARNIH POMOûNIH PRIBORA - Magistarski rad, Mašinski
f k l
fakultet, U i
Univerzitet
i u Banjoj
B j j Luci,
L i Banja
B j luka,
l k 2011.
2011

5) www.hardinge.com

6) www.roviproducts.com

7) www.microcentric.com

Prezentacije 1
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

MODULARNI STEZNI PRIBORI

Modularne stezne pribore (Modular

fixturing elements) karakteriše
korišüenje standardnih dijelova i
komponenti pomoünih pribora, koji su
sadržani u odgovarajuüoj garnituri.

Garniture se razlikuju od proizvoÿaþa

do proizvoÿaþa, ali princip gradnje
pribora ostaje isti: na jedne elemente
se mogu nadograditi drugi elementi.

Svaka garnitura modularnih pomoünih

pribora se sastoji:
• osnovnih elemenata;
• elemenata za baziranje;
• elemenata za stezanje;
• elemenata za voÿenje alata;
• dopunskih elemenata.

MODULARNI STEZNI PRIBORI

Prezentacije 2
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

MODULARNI STEZNI PRIBORI

Koncept primjene
modularnih steznih
pribora

Prema konceptu
P k t gradnje
d j modularni
d l i stezni
t i pribori
ib i se dijele
dij l na:
• pribore bazirane na konstruktivnim elementima u obliku T žljebova
• pribore bazirane na konstruktivnim elementima u obliku otvora (glatki
za baziranje i sa navojem za spajanje) koji mogu biti:
o sistemi saosnih otvora
o sistemi nesaosnih otvora
• pribore bazirane na kombinaciji elemenata sa T žljebovima i otvorima

MODULARNI STEZNI PRIBORI

Modularni stezni pribori bazirani na T žljebovima.

Oslonci
Širina Max. veliþina Dubina
Veliþina Rastojanje
Serija T- radnog utora za
vijaka žljebova
žljeba predmeta klin
NYDGUDWQL SUDYRXJ

1(6mm)  [[ 0  ± [ [

2(8mm)  [[ 0  ± [ [

[
3(10mm)  [[ 0  ± [ [
[
[
[[ [
4(16mm)  0  ± [
 [
[

Prezentacije 3
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

MODULARNI STEZNI PRIBORI

Modularni stezni pribori bazirani na otvorima.

Veliþine bazirajuüih Veliþine otvora sa

Serija
otvora (mm) navojem

Mini  0

Mala  0

Srednja  0

Velika  0

ELEMENTI MODULARNOG STEZNOG PRIBORA

Element za
stezanje

Radni komad

Elementi za
oslananje

Osnovna ploþa

Prihvat za paletu

Vertikalni višepredmetni
modularni pribor za stezanje

Prezentacije 4
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

ELEMENTI MODULARNOG STEZNOG PRIBORA

Osnovne ploþe, sa razliþitim dimenzijama i rasporedima otvora, služe za

montažu ostalih elemenata modularnog steznog pribora.

ELEMENTI MODULARNOG STEZNOG PRIBORA

Elementi za oslananje, izvedeni u razliþitim dimenzijama i oblicima,

služe za oslananje radnog predmeta sa donje ili boþne strane.
U elemente za oslananje spadaju:
• þepovi (podesivi i nepodesivi),
• letve i
• prizme

ýepovi za oslananje

Prezentacije 5
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

ELEMENTI MODULARNOG STEZNOG PRIBORA

Konstrukcije podesivih þepova karakteriše:

• elementi sa navojima za podešavanje visine oslonog elementa
• adapteri (nastavci) za ekstenziju koji poveüavaju visinu oslananja

Podesivi þepovi – þepovi Adapter – nastavak za

sa nastavkom visinu

ELEMENTI MODULARNOG STEZNOG PRIBORA

Letve i prizme za oslananje ravnih površina

Prizme za oslananje cilindriþnih površina

Prezentacije 6
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

ELEMENTI MODULARNOG STEZNOG PRIBORA

Prizme za oslananje sa
strane

ELEMENTI MODULARNOG STEZNOG PRIBORA

Elementi za stezanje služe za pravilno stezanje radnih komada i

“oduzimanje” stepeni slobode pri nepotpunom baziranju. Izvode se kao:
• elementi sa klinom za stezanje,
• elementi sa ekscentrom za stezanje,
• elementi sa polugom za stezanjem.

Element za stezanje
ekscentrom

Prezentacije 7
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

ELEMENTI MODULARNOG STEZNOG PRIBORA

Element za stezanje
odozgo sa polužnim
sistemom stezanja

PRIMJER PROJEKTOVANJA MODULARNOG STEZNOG PRIBORA

Zadatak 1. Za radni komad prikazan na slici konstruisati modularni stezni

pribor iz priložene garniture.

Prezentacije 8
Vježbe iz Alata i pribora I Mart 2014

PRIMJER PROJEKTOVANJA MODULARNOG STEZNOG PRIBORA

Montiranje modularnog pribora:

PRIMJER PROJEKTOVANJA MODULARNOG STEZNOG PRIBORA

Prezentacije 9