Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN
Statik Ders Notları Sınav Soru ve Çözümleri Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN

MÜHENDİSLİK MEKANİĞİ

STATİK
Behcet DAĞHAN

www.makina.selcuk.edu.tr
 Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN MÜHENDİSLİK MEKANİĞİ Behcet DAĞHAN

STATİK

İÇİNDEKİLER
1. GİRİŞ
- Skalerler ve Vektörler
- Newton Kanunları

2. KUVVET SİSTEMLERİ
- İki Boyutlu Kuvvet Sistemleri
- Üç Boyutlu Kuvvet Sistemleri

3. DENGE
- Düzlemde Denge
- Üç Boyutta Denge

4. YAPILAR
- Düzlem Kafes Sistemler
- Çerçeveler ve Makinalar

5. SÜRTÜNME

6. KÜTLE MERKEZLERİ ve GEOMETRİK MERKEZLER

www.makina.selcuk.edu.tr
 Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN Behcet DAĞHAN

1
STATİK

GİRİŞ

www.makina.selcuk.edu.tr
Statik 1. Giriş 1
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN Behcet DAĞHAN

FİZİK

MEKANİK

RİJİT CİSİMLER ŞEKİL DEĞİŞTİREN CİSİMLER

MEKANİĞİ MEKANİĞİ

AKIŞKANLAR
STATİK DİNAMİK MUKAVEMET
MEKANİĞİ

Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr

Behcet DAĞHAN
Statik 1. Giriş 2
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN Behcet DAĞHAN

Statik, kuvvetlerin etkisi altındaki rijit cisimlerin dengesini inceler.

Kuvvet, bir cismin diğer bir cisme yaptığı mekanik etkidir.

Kuvvet, vektörel bir büyüklüktür.

Rijit cisim, kuvvetlerin etkisi altında şekil veya biçim değiştirmediği kabul edilen cisimdir.

Skalerler ve Vektörler

Düzlemde: Sembollerin açıklaması

Skaler büyüklük, sadece şiddeti ile belirli olan büyüklüktür. →
V = f (V,θ) Vektörü
Kütle, yoğunluk, hacim, zaman ve enerji gibi büyüklükler skaler büyüklüktür. Vektörün şiddetini gösterir.
gösterir.
→ →

↑
Vektörel büyüklük, hem yönü ve hem de şiddeti olan büyüklüktür. V V
V V
Vektör

↑
Kuvvet, moment, hız, ivme ve momentum gibi büyüklükler vektörel büyüklüktür. θ
θ
↑ ↑
Vektörün
Keyfi olarak seçilen yönünü gösterir.
bir referans ekseni

Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr

Behcet DAĞHAN
Statik 1. Giriş 3
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN Behcet DAĞHAN

Serbest vektör, hiç bir özelliği olmayan vektördür.

Kayan vektör, belirli bir tesir çizgisi olan ve o çizgi üzerinde kaydırılabilen fakat çizginin dışına çıkarılırsa etkisi değişen vektördür.

Bağlı vektör, belirli bir uygulama noktası olan ve başka bir noktaya uygulanırsa etkisi değişen vektördür.

Mukavemet dersindeki kuvvet vektörü

Statik dersindeki kuvvet vektörü kayan vektördür. bağlı vektördür.

Rijit cisim Şekil

v F F Tesir değiştirebilen
v cisim
v çizgisi

Uygulama
v noktası

Serbest vektör Kayan vektör Bağlı vektör

Hız vektörünün Statik dersindeki kuvvet vektörünün Mukavemet dersindeki kuvvet vektörünün
yeri önemli değildir. belirli bir tesir çizgisi vardır. belirli bir uygulama noktası vardır.
Bu çizgi üzerinde kaydırılabilir Bu noktanın dışında başka bir noktaya
fakat dışına çıkarılırsa etkisi değişir. uygulanırsa etkisi değişir.

Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr

Behcet DAĞHAN
Statik 1. Giriş 4
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN
Vektör İşlemleri Behcet DAĞHAN

Toplama
!
→ → → R Q R
P+Q=R P+Q≠R
Q
P P
→ → → →
P+Q=Q+P Üçgen kuralı Paralelkenar kuralı
→ → → → → →
P + (Q + R) = (P + Q) + R
Ortaya çıkan üçgen herhangi bir üçgen ise:
Q R
sinA sinB sinC Q
θ β θ
–––– = –––– = ––––
a b c P
A
c cosθ = −cosβ
b a2 = b2 + c2 − 2bc cosA

→
B C b2 = a2 + c2 − 2ac cosB R2 = P2 + Q2 + 2PQ cosθ
a c2 = a2 + b2 − 2ab cosC
!
Bilinmeyenleri bulmak için sinüs, kosinüs bağıntılarından yararlanılır.

R P P
Q veya Q veya R vb.
P R Q

Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr

Behcet DAĞHAN
Statik 1. Giriş 5
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN
Ortaya çıkan üçgen dik üçgen ise: → → →
Behcet DAĞHAN
P+Q=R

Bilinmeyenleri bulmak için pisagor bağıntısından yararlanılır.

R R2 = P 2 + Q 2 veya Q Q2 = R 2 + P 2 veya P P2 = Q 2 + R 2 vb.

Q P R
∟

∟
P R Q

Vektörler birbirine paralel ise: → → →

P+Q=R P+Q=R

Vektörler birbirine paralel olunca yukarıdaki vektörel bağıntı, skaler olarak da kullanılabilir.
Bu skaler bağıntı kullanılırken vektörlere paralel olan doğrultunun bir tarafı pozitif taraf olarak seçilir ve ona göre işlem yapılır.

(R<0)
R=P+Q R=P+Q (P<0) R=P+Q (Q<0)
(Q<0)
veya veya vb.
R R R Q
P Q + + P Q P +

Çıkarma
P
→ → → →
P − Q = P + (−Q) → → Çıkarma işlemi, bir çeşit toplama işlemidir.
P−Q →
−Q

Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr

Behcet DAĞHAN
Statik 1. Giriş 6
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN
Birim vektör
z
Behcet
→ →
DAĞHAN
u // V
Birim vektör, herhangi bir yöndeki, şiddeti 1 birim olan vektördür. →
Vz →
V
→ → →
x, y, z eksenleri ile aynı yöndeki birim vektörler sırası ile i, j, k ile gösterilir.
V
→ → → → Vz
V = Vx + Vy + Vz →
Vy y
→ → → → →
V = Vx i + Vy j + Vz k V 2 = Vx2 + Vy2 + Vz2 k Vy
→
j O
Vx
Doğrultman kosinüsleri (l, m, n) → →
i Vx
x
z z z
→ → → → → → →
V V → V V = Vx i + Vy j + Vz k
Vz
Vx = V l , V y = V m , V z = V n
→ → → →
V V V V=V(l i +m j +n k )
Vz →

}
→ V ile aynı
y y θz y = u yöndeki
→
θy →
Vy birim vektör
θx Vy
O O O →
Vx → V
→ x x V=V →
u → →
u = –––
Vx V
x

Vx
l = cosθx = –––
V
Vy
m = cosθy = –––
V
Vz
n = cosθz = –––
V
u=1

u2 = l 2 + m2 + n2
} l 2 + m 2 + n2 = 1

Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr

Behcet DAĞHAN
Statik 1. Giriş 7
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN
Skaler çarpım
→ → → → → →
Behcet DAĞHAN
→ → → → → →
Q i • j =i • k =j • k =0 i • i =j • j =k • k =1
→ →
P • Q = PQ cosθ θ → → → → → → → →
P • Q = (Px i + Py j + Pz k ) • (Qx i + Qy j + Qz k )
P → →
P • Q = P x Qx + P y Qy + P z Qz
→ → → →
P•Q=Q•P
→ → → →
→ → → → → →→ θ = 90o ↔ P•Q=0 P • P = P2 = Px2 + Py2 + Pz2
P • (Q + R) = P • Q + P • R
θ = 90o ise:
→ →
→ → P 1 • P2
P1 • P2 = P1P2 cosθ → cosθ = –––––– = l1l2 + m1m2 + n1n2 l1l2 + m1m2 + n1n2 = 0
P1P2

Vektörel çarpım
→ → → →
k j
→ → P×Q → → → → → → → → →
|P × Q | = PQ sinθ Q i ×j = k i × k = −j j ×k =i +
→ → → → → → → → →
j × i = −k k ×i = j k × j = −i
θ →
i
→ → → →
P × Q = −Q × P
P → → → → → → →
→ → → → → → → i ×i =j ×j =k ×k =0
P × (Q + R ) = P × Q + P × R → →
Q×P

→ →→
i j k
→ → → → → → → → → →
P × Q = (Px i + Py j + Pz k ) × (Q x i + Qy j + Qz k ) P×Q= Px Py Pz
Qx Qy Qz

Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr

Behcet DAĞHAN
Statik 1. Giriş 8
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN BehcetDAĞHAN

Behcet DAĞHAN
Newton Kanunları

I. Eylemsizlik prensibi
Bir maddesel nokta, üzerine herhangi bir dengelenmemiş kuvvet etki etmiyorsa hareketsiz kalır
veya düzgün doğrusal hareket yapmaya devam eder.

Sir Isaac Newton

II. Newton'un ikinci kanunu (1642 - 1727)
Bir maddesel noktanın ivmesi, ona etki eden bileşke kuvvet ile doğru orantılıdır ve aynı yöndedir.
→ → m a
Yön : ΣF // a →
→ → → ma a
ΣF = m a → →
Şiddet : | ΣF | = m a →
ΣF

III. Etki-tepki prensibi

Birbirine kuvvet uygulayan iki cisim arasındaki etki ve tepki kuvvetleri, birbirine eşit şiddette, zıt yönde ve aynı tesir çizgisindedir.

FB/A = FA/B

Etki
A B → A B
→ Tepki →
FB/A FA/B

B nin A ya uyguladığı kuvvet A nın B ye uyguladığı kuvvet

Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr
Behcet DAĞHAN
Statik 1. Giriş 9
Behcet DAĞHAN

Behcet DAĞHAN
Newton'un Çekim Kanunu
Behcet DAĞHAN
Uzaydaki cisimler birbirlerine çekim kuvveti uygular. Herhangi iki cisim arasındaki çekim kuvvetinin şiddeti
aşağıdaki bağıntıda verilen kadardır.

m1 m2 m3
F=K K = 6.673 · 10−11
r2 kg · s2

F : iki maddesel noktanın birbirine karşılıklı olarak uyguladığı çekim kuvveti

K : evrensel çekim sabiti Havada sadece yer çekiminin etkisi ile
m1, m2 : cisimlerin kütleleri hareket eden bir cismin
r : cisimlerin merkezleri arasındaki uzaklık ivmesi g ye eşittir.

Ağırlık kuvveti
Ağırlık kuvveti
Uzaydaki iki cisimden birisi dünya olsun ve diğeri de dünya yüzeyinde veya dünyaya yakın civarda bulunan bir cisim olsun.
Dünyanın bu cisme uyguladığı çekim kuvvetine ağırlık denir.
m1 : Dünyanın kütlesi
m2 : Dünya yüzeyinde veya yakın civarda bulunan cismin kütlesi
.G
r : Dünya ile diğer cismin merkezleri arasındaki uzaklık, dünyanın yarıçapı

W : Ağırlık
Ağırlık kuvveti daima düşeydir ve aşağıya doğru yönelmiştir. W
m
kuvveti
→

a=g
→

m1 m2
m

→
F= K → W=gm → W=mg g = 9.81
r2→ s2 Yer çekimi ivmesi
→

g : Yer çekimi katsayısı

Evrensel çekim sabiti ve dünyanın kütlesi değişmeyen büyüklüklerdir. Dünyanın yarıçapının da ülkemizin her yerinde aynı olduğu düşünülebilir.
O halde ülkemiz için yer çekimi katsayısı g nin değerinin sabit olduğu kabul edilebilir. Bu dersimizde g nin değerini 9.81 m/s2 olarak alacağız.
Behcet DAĞHAN www.makina.selcuk.edu.tr
Behcet DAĞHAN