A) Pitanja za specijalni dio stručnog ispita

1. Rehabilitacija, značaj i uloga

Rehabilitacija obuhvaća sve postupke primjene fizikalnih agensa u

prevenciji, liječenju i rehabilitaciji bolesnika. U fizikalnoj terapiji koristimo
različite fizikalne procedure koje imaju svoje učinke na tkivo na koje se
apliciraju. Jedne od najčešće apliciranih fizikalnih procedura su
elektroprocedure.
Cilj bolničkog liječenja medicinskom rehabilitacijom je poboljšanje
zdravstvenog stanja kod određenih bolesti i dijagnoza.
Osnovni cilj rehabilitacije jeste optimalno poboljšanje svih funkcija u svim
vidovima življenja, uključujući medicinsku, socijalnu, emocionalnu i radnu
dimenziju.
Za razliku od klasičnih načina medicinskog liječenja, koje predstavljaju
otkrivanje i liječenje direktno usmjereno prema uzroku, odnosno
patološkom procesu koji je doveo do bolesti (biomedicinski model),
rehabilitacija podrazumijeva višekratne, simultane intervencije usmjerene
prema uzroku i sekundarnim posljedicama ozljede ili bolesti
(biopsihosocijalnimodel). Rehabilitacija znači dovođenje osobe do njezina
punoga fizičkog, psihološkog, socijalnog, radnog, rekreativnog i
edukacijskog potencijala koji je sukladan njezinom fiziološkom ili
anatomskom oštećenju i ograničenjima u okolišu.

Pet nužnih komponenti rehabilitacije su:

· jedinstven, bolesniku usmjeren plan razrađen od bolesnika i
rehabilitacijskog tima
· ciljevi koji proizlaze tijekom interdisciplinarnog procesa
· sudjelovanje i motivacija bolesnika - nužna za postizanje ciljeva
· krajnji rezultat - poboljšanje bolesnikovih osobnih potencijala
· ishod - smanjenje nesposobnosti, oštećenja ili hendikepa.
Medicinska rehabilitacija ili osposobljavanje, u najširem smislu, znači
vraćanje ili održavanje optimalne razine tjelesne, psihičke i socijalne
sposobnosti, sukladno zdravstvenom stanju bolesnika, njegovim potrebama
i željama kao i potrebama njegove obitelji i šire socijalne zajednice.
Medicinska rehabilitacija je mlada grana medicine, a specijalist koji se njome
bavi je specijalist za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju. U mnogim europskim
zemljama nosi naziv specijalist rehabilitacijske medicine. Za razliku od
klasičnog pristupa liječenju bolesnika, medicinska rehabilitacija, kao humana
grana, vodi računa o cjelokupnosti ljudskih aktivnosti i o kvaliteti življenja.

2. Tipovi rehabilitacije – prema mjestu provođenja

Fizikalna terapija u kući

Osnovna podjela rehabilitaicje je u četiri stupnja: rana rehabilitacija,
rehabilitacija pri stabilizaciji vitalnih funkcija, rehabilitacija nakon fizičkog
oporavka i djelomične osobne neovisnosti o stacionarnoj medicinskoj njezi, i
praćenje rehabilitacije (ambulantno, pokretni timovi i rehabilitacija u
zajednici).
Rehabilitacija u kući bolesnika dio je medicinskih usluga koje provode
fizioterapeuti.

Rehabilitacija uključuje:
· Kineziterapijski postupci očuvanja mobilnosti i pokretljivosti
· Prevencija komplikacija dugotrajnog ležanja (kontraktura)
· Individualni mišićni trening
· Vertikalizacija. Primjena ortopedskih pomagala za hod
· Transferi, edukacija ukućana oko načina transfera; adaptacije bolesnikove
okoline
· Tehnike rada na balansu i stabilnosti
· Aplikacija el. terapije u smislu analgezije i mišićne stimulacije
Pacijente se na bolničko liječenje medicinskom rehabilitacijom upućuje u
situacijama kada se provođenjem rehabilitacije očekuje poboljšanje
funkcionalnog statusa (zdravstvenog stanja), a kada se ono ne može
provesti na zadovoljavajući način putem ambulantne rehabilitacije ili
rehabilitacije u kući. Bolnička medicinska rehabilitacija provodi se u
specijalnim bolnicama za medicinsku rehabilitaciju i to kao početna (nakon
akutne bolesti), na prijedlog specijalista i potvrdu ovlaštenog doktora, te
bolnička medicinska rehabilitacija (za pojedine kronične bolesti). U pravilu
traje između 14 i 21 dan.

3. Rehabilitacija u zajednici
Rehabilitacija u zajednici je multisektoralni pristup i sastoji se od 5 osnovnih
komponenti : zdravstvstvo, obrazovanje, izdržavanje ,socijalna reintegracija i
osnaživanje. Rehabilitacija u zajednici za cilj ima povećanje kvaliteta života
osoba sa onesposobljenjem i njihovih porodica sa težnjom ostavarivanja
osnovnih potreba i njihovog uključenja i učešća. Rehabilitacija u zajednici
nije moguća bez aktivnog učešća bez uključenja osoba koje te servise
koriste.

4. Zadaci i značaj rane (akutne) rehabilitacije

Osnovna zadaća je organizovanje i koordiniranje rada, uključivanje ljekara i
fizioterapeuta u multidisciplinarne timove gdje postoji potreba za ranim
rehabilitacionim tretmanom, te smještaj pacijenata na kliniku za fizikalnu
medicinu i rehabilitaciju u cilju nastavka rehabilitacije i daljeg
osposobljavanja.
Predmet rada brojna stanja sa posljedičnim oštećenjem funkcije organa,
aparata i sistema vezanih za lokomociju. Cilj je (uz pravilno indiciranje za
primjenu tretmana) rana motorna reedukacija i aktiviranje pacijenata, što
utiče na smanjenje onesposobljenosti, dužinu hospitalizacije i prevenciju
sekundarnih komplikacija inaktiviteta. Savremenim pristupom, uz upotrebu
brojnih tehnika i vještina, često potpomognutih upotrebom savremene
medicinske opreme, u Odjeljenju za ranu rehabilitaciju se tretiraju oboljenja
i stanja nakon operativnih zahvata iz oblasti traumatologije, ortopedije i
hirurgije, neurohirurgije, neurologije, reumatologije i pedijatrije. Takođe,
veoma je značajna i rana rehabilitiracija pacijenata u jedinicama intenzivne
njege kao i pružanje usluga fizikalne medicine i rehabilitacije osobama koje
su smještene u Centru za palijativnu njegu.

5. Rehabilitacioni tim – sastav i značaj

Rehabilitacioni tim čine: fizijatri, fizioterapeuti, radni terapeuti, medicinske
sestre, nutricionisti, psiholog, po potrebi i specijalisti drugih oblasti
(ortoped, neurolog, reumatolog, neurohirurg), pacijent i porodica.
Rehabilitacijski tim može funkcionirati multidisciplinarno i
interdisciplinarno.
Multidisciplinarni pristup odnosi se na specijalno usmjerene aktivnosti koje
su zbroj svih uključenih disciplina pojedinačno. Za funkcioniranje u
multidiciplinarnom pristupu nije potrebno poznavanje drugih znanja ili
disciplina u rehabilitacijskom procesu, osim znanja vlastite discipline.
Multidisciplinarni rehabilitacijski tim sastoji se od različitih profesionalaca
koji liječe bolesnika odvojeno, sa specifičnim ciljevima za pojedinu granu.
Tim se može sastojati od fizioterapeuta, logopeda, radnih terapeuta,
rekreacijskih terapeuta, protetičara ortotičara (stručnjaka za primjenu raznih
proteza ili ortoza), medicinskih sestara, psihologa, socijalnih radnika,
hortikulturalnog terapeuta, muzičkog terapeuta, terapeuta za ples i po
potrebi drugih specijalista.

Interdisciplinarni pristup, koji danas uglavnom preferiramo u rehabilitaciji,

koristi znanja iz različitih disciplina sa svrhom postizanja zajedničkog cilja.
Pojedini sudionici rehabilitacijskog procesa moraju poznavati i dijelove
drugih disciplina uključenih u rehabilitaciju kako bi mogli ravnopravno
sudjelovati u zajedničkim nastojanjima postizanja konačnog cilja, tj. potpune
i najveće moguće rehabilitacije bolesnika u svim dijelovima života.
Interdisciplinarni program rehabilitacije mora biti takav da svi zajedno
postižu više nego što pojedina disciplina može postići djelujući samostalno
bez drugih sudionika u rehabilitaciji. Nakon što svaki sudionik procesa
procijeni bolesnika u skladu sa svojom strukom, članovi tima zajednički
planiraju program rehabilitacije, procjenjuju dosadašnji uspjeh postavljenih
ciljeva i postavljaju nove ciljeve koji proizlaze tijekom samog procesa
rehabilitacije.

Zajedničkim naporima svih spomenutih sudionika u rehabilitacijskom

procesu, u koje se mogu uključiti i liječnici drugih specijalnosti sa
specifičnim problemima, može se postići da krajnji ishod rehabilitacije bude
još povoljniji za bolesnika, čime je i zadovoljstvo rehabilitacijskog tima veće.

6. Mjesto i uloga fizioterapeuta u rehabilitacionom timu

Fizioterapeuti pomažu bolesnim i povređenim osobama u povećanju

pokretljivosti, ublažavanju bola te sprečavanju i ublažavanju trajnih
posledica bolesti i povreda. Njihovi su pacijenti bolesnici s povredama glave
i kičme, prelomima, upalom zglobova, moždanim udarom, bolovima u
leđima i oni sa oštećenjima nervnog i disajnog sistema, krvotoka i drugih
sistema organa. Uloga fizioterapeuta proširuje se i na sprečavanje bolova i
bolesti sistema za kretanje podučavanjem ljudi o pravilnom držanju i
kretanju.

Odgovornosti fizioterapeuta:

-Procjena zdravstvenog stanja pacijenta (mjerenje snage, utvrđivanje

raspona kretnji i određivanje funkcionalnih sposobnosti)
-Planiranje rada sa pacijentom
-Izrada programa koji sadrži opis postupaka i predviđenih ishoda terapije
-Trajno praćenje pacijentovog stanja i napretka
-Prilagođavanje programa fizioterapije u skladu sa napretkom pacijentovog
stanja
-Podsticanje i podučavanje pacijenta za samostalno izvođenje vežbi
-Masaža primenom struje, toplote, hladnoće i ultrazvuka
-Učenje i motivisanje pacijenta da se pravilno služi pomagalima

7. Rehabilitacija – ambulantno

8. Socijalna rehabilitacija
SOCIJALNA REHABILITACIJA : SASTAVNI DIO REHABILITACIJE OD SAMOG
POĈETKA, VEZAN JE ZA PORODICU, RADNU SREDINU,
DRUŠTVENOPOLITIĈKE ORGANIZACIJE I
USTANOVE A CILJ JE POTPUNA RESOCIJALIZACIJA OSOBE SA
ONESPOSOBLJENOŠĆU.
SOCIJALNA rehabilitacija podrazumijeva postepeno uključivanje bolesnika u
njegovu životnu, porodićnu i radnu sredinu, tj. povratak njegovim
društvenim obavezama.

9. Rehabilitacija u kućnim uslovima

Zdravstvena njega u kući spada u primarnu zdravstvenu zaštitu, u osnovno
zdravstveno osiguranje.
Zdravstvena njega u kući je nastavak zdravstvene njege bolesnika po
otpustu iz bolnice, lječilišta i drugih ustanova.
Usluge zdravstvene njege u kući uključuju sve postupke opće i specijalne
njege bolesnika, koje je medicinska sestra ovlaštena provoditi samostalno ,
a po preporuci Vašeg izabranog liječnika. Podliježe provjeri kvalitete
izvršene usluge.

Zdravstvena njega u kući obuhvaća:

* zbrinjavanje rana (kirurških, kroničnih, dekubitusa, ulkusa ) – suvremenim
podlogama za rane
* pomoć i poduka obitelji kod obavljanja osobne higijene
* prevencija komplikacija uzrokovanih dugotrajnim mirovanjem (dekubitus,
kontraktura, tromboza, upala pluća..)
* kupanje nepokretnog ili polupokretnog bolesnika u krevetu ili kadi

* toaleta i održavanje stome

* provođenje klizme za čišćenje
* uzimanje materijala za laboratorijske pretrage ( krv,urin,stolica, brisevi...)
* primjena parenteralne terapije uz nadzor liječnika
* kateterizacija mokraćnog mjehura
* primjena lokalne i peroralne terapije
* primjena terapije kisikom
* postavljanje/izmjena nazogastrične sonde, hranjenje sondom
* mjerenje i registracija vitalnih funkcija,
* kontrola razine šećera u krvi i urinu
* palijativna skrb (skrb za umirućeg bolesnika)

Usluge zdravstvene njege su grupirane u DTP - terapijsko-dijagnostičke

postupke ( po smjernicama zdravstvene njege odobrene od HKMS i
Ministarstva zdravstva) i nalaze se na nalogu, te označavaju postupke koje
će sestra provoditi ovisno o stanju i potrebi
Na zdravstvenu njegu i fizikalnu terapiju u kući imaju pravo svi bolesni,
teško pokretni i nepokretni bolesnici bez obzira na životnu dob.

10. Profesionalna rehabilitacija

Profesionalna rehabilitacija omogućava osobi sa invaliditetom potpuniju

radnu i socijalnu integraciju za samostalno i uspešno uključivanje u svet
rada i ostale sfere društvenog života.
Profesionalna rehabilitacija je trajan proces koja obuhvata i mere i aktivnosti
usmerene na održanje zaposlenja, napredovanje ili promenu profesionalne
karijere i traje sve dok je osoba sa invaliditetom radno aktivna.
Mere i aktivnosti profesionalne rehabilitacije u preduzeću za profesionalnu
rehabilitaciju i zapošljavanje osoba sa invaliditetom sprovodi stručni tim koji
čine savetnik za integraciju na radnom mestu, pеrsonalni asistent i
instruktor za obavljanje praktične nastave, na osnovu prethodne procene
profesionalnih mogućnosti osobe sa invaliditetom.

12. Radna terapija

Radna terapija je zdravstvena struka koja se bavi vraćanjem osobe u njezin

svakodnevni život; za vrijeme i nakon rehabilitacije, te u
području prevencije.

Proces radne terapije odnosi se na:

1. radno terapijsku procjenu (procjena aktivnosti svakodnevnog života: briga
o sebi/samozbrinjavanje, produktivnost i slobodno
vrijeme/razonoda/odmor, te sposobnosti potrebne da se aktivnost izvodi
(motoričke, senzoričke, perceptivne, kognitivne, afektivne, duhovne, psiho-
socijalne vještine) i kontekst u kojem se aktivnosti odvijaju: prostor,
socijalno okružje, društveno-kuturno okružje),
2. planiranje radno-terapijske intervencije,
3. provođenje intervencije i
4. finalna procjena ili evaluacija uspješnosti terapije.
Radni terapeut svoje znanje i vještine stječe kroz trogodišnje obrazovanje na
Zdravstvenom veleučilištu u Zagrebu te dodatnim edukacijama ovisno o
individualnom afinitetu. Kroz rad koristi radno terapijske procjene te
holistički pristupa klijentu. Postoje različiti pristupi ovisno o samom cilju i
populaciji. Pa tako npr. imamo razvojni pristup, bihevioralni, kognitivni
pristup, itd.
Podjela aktivnosti se odnosi na samozbrinjavanje, produktivnost i slobodno
vrijeme. Terapeut svako izvođenje aktivnosti pomno promatra te provodi
analizu aktivnosti – glavni alat radnog terapeuta. Analiza aktivnosti je
rastavljenje neke aktivnosti na korake, a svaki korak ima svoje komponente.

13. Antropološka mjerenja

Tijekom rasta i razvoja organizam je osjetljiv na utjecaj različitih tjelesnih

aktivnosti koje uzrokuju promjene morfoloških obilježja i pozitivno utječu na
funkcionalne i motoričke sposobnosti.
Pod pojmom rasta podrazumijevamo anatomske i fiziološke promjene, a
pod pojmom razvoja psihološka zbivanja te razvoj osjetnih i motoričkih
sposobnosti. Procesi rasta i razvoja međusobno se dopunjuju i nije ih
moguće oštro odijeliti (Mišigoj-Duraković, 2008).
Antropološka obilježja su organizirani sustavi svih osobina, sposobnosti i
motoričkih informacija tenjihove međusobne relacije (Prskalo, 2004).

Antropološki status čine:

Ø antropometrijske ili morfološke karakteristike,
Ø motoričke sposobnosti,
Ø funkcionalne sposobnosti,
Ø intelektualne ili spoznajne (kognitivne) sposobnosti,
Ø osobine ličnosti (konativne osobine) i
Ø socijalni status.
14. Manuelni mišićni test

Manuelni mišićni test je subjektivna metoda mjerenja mišićne snage.

Nekada je bilo uobičajeno da svako sljedeće mjerenje vrši isti terapeut ali se
pokazalo da ako više ispitivača uradi test da se na osnovu njihovih mjerenja
može naći prosječna vrijednost, čime se test objektivizira.
Prema manuelnom mišićnom testu ocjene za mišićnu snagu su od 0 do 5.

Ocjena 0 - nema mišićne aktivnosti.

Ocjena 1- pojavljuje se mišićna kontrakcija u tragu, što se može palpirati ili
vizuelizirati i pri tome je sačuvano 15% mišićne snage.

Ocjena 2 - mišić je sposoban da savlada pun obim pokreta u zglobu kada je

isključena sila zemljine teže ( u suspenziji, na kosoj ravni, u vodi) i pri tome
je sačuvano 25% mišićne snage.
Ocjena 3 - mišićnom kontrakcijom je moguće savladati pun obim pokreta
bez isključenja zemljine teže i sačuvano je 50% mišićne snage.
Ocjena 4 - mišićnom kontrakcijom je moguće savladati pun obim pokreta
protiv sile zemljine teže i blagog otpora i pri tome je sačuvano 75% mišićne
snage.
Ocjena 5 - pokazuje da mišić može savladati pun obim pokreta uz
maksimalni otpor koji manuelno pruža terapeut, a to znači da mišić
posjeduje 100% snage.

Prednosti manuelnog mišićnog testa su:

· može se raditi i u ustanovi i kod kuće,
· ne iziskuje posebnu aparaturu,
· jednostavan je za izvođenje,
· ne zamara pacijenta,
· daje relativno objektivne podatke,
· pruža uvid u efekte pravilne kineziterapije ili
· obrnuto, što nam omogućava blagovremeno
· korigovanje terapije.
Osim manuelnog mišićnog testa za mjerenje snage mišića (sinergista) koristi
se dinamometrija za koju je neophodan dinamometar.

15. Mjerenje obima pokreta u zglobovima

Pod obimom pokreta u pojedinom zglobu podrazumeva se slobodna

pokretljivost delova ekstremiteta koji učestvuju u formiranju zgloba. Kod
merenja pokretljivosti najvažnije je odrediti tzv. “neutralni položaj” koji je za
svaki zglob određen i od koga počinje merenje.
Merenje pokretljivosti zglobova vrši se goniometrom, a merna jedinica su
stepeni. Zglob u neutralnom položaju ima vrednost od 0 .

ŠAKA (RADIOKARPALNI) – opružena šaka u produžetku osovine podlaktice.

LAKAT – nadlaktica i podlaktica u ravnini.

RAME – nadlaktica uz telo sa podlakticom u supinaciji.

KOLENO I KUK – donji ekstremitet u pravcu osovine tela.
STOPALO – položaj stopala pod 90 u odnosu na potkolenicu.
KIČMA – uspravan stav.

16. Biološki efekti kinezoterapije

Biološki efekti kineziterapije na lokomotorni sistem

Lokomotorni aparat je skup elemenata koji realizuje proces kretanja.
Sačinjavaju ga: KOSTI, ZGLOBOVI, MIŠIĆI, LIGAMENTI, TETIVE. Lokomotorni
sistem obezbjedjuje funkciju kretanja, a sačinjavaju ga lokomotorni aparat i
organski sitemi, a pravilno djeluje kada je svaki od njih funkcionalan.

Biološki efekat kineziterapije na respiratorni sistem

Respiratorni sistem utiče na razmjenu gasova u alveolama. Čine ga disajni
putevi, alveole i respiratorni mišići.
• Glavni respiratorni mišići su dijafragma i interkostalni mišići

• Dolazi do povećanja ventilacije pluća i povećanja minutnog respiratornog

volumena. minutnog respiratornog volumena., a time i razmjene , a time i
razmjene gasova.

Biološki efekat kineziterapije na digestivni trakt •

Sistem organa za varenje čine usna duplja i njeni organi, jednjak, želudac,
dvanaestopalačno crijevo, tanko i debelo crijevo, rektum.

• Funkciju digestivnog trakta potpomažu i okolni mišići trbušnog zida,

dijafragma, mišići karličnog dna, koji imaju ulogu prese i oslonca za ograne
smejštene u trbušnoj duplji.

• KT može poraviti funkcionalno stanje ovih mišića KT može poraviti

funkcionalno stanje ovih mišića-----bolje --bolje funkcionisanje GIT.

• Slabost trbušnog zida se koriguje jačanjem mišića, čime se čime se

spriječava i pojava hernija. •

Biološki efekat kineziterapije na urogenitalni trakt

• Urogenitalni trakt sačinjavaju: bubrezi, ureteri, mokraćna bešika, uretra,

prostata, testisi/materica, jajovodi, jajnici.

• Kineziterapijom se poboljšava cirkulacija u UG traktu, što utiče na bolju

filtraciju mokraće u bubrezima

• KT se može postići i bolja kontrola KT se može postići i bolja kontrola

mokrenja.(trbušni mišići, mišići karličnog dna, pelvifemoralna mm, spoljni
sfinkter)

BIOLOŠKI EFEKTI KINEZITERAPIJE NA OSTALE SISTEME •

Uticaj KT na centralni i periferni nervni sistem. Nervni sistem ostvaruje
ekonomičan, harmoničan i svrsishodan ciljani rad lokomotornog sistema.
Svaki pokret započinje u centralnom nervnom sistemu a do mišića se
prenosi preko PNS. Nervni sistem reguliše i ravnotežu, posturalni tonus i sl.

17. Uticaj kinezoterapije na zglobove

Pokret i pritisak su faktori pravilnog formiranja i Pokret i pritisak su faktori

pravilnog formiranja ifunkcije zgloba. Izostajanjem njihovog uticajanastaju
deformiteti i kontrakture. Pokret djeluje na vezivno tkivo ligamenata,
tetiva,kapsule zgloba i mišića održavajući im elastičnosti funkcionalnu
dužinu.Pritisak utiče na stimulisanje metabolizma . Efekti pokreta
su:popravljanje lokalnog metabolizma, zamjena kolagenog elastičnim
vezivnim tkivom, kidanje intraartikularnih fibroznih vlakana,lučenje
sinovijalne tečnosti i omekšavanje kapsule, lagano zadebljavanje hrskavice
do potrebne funkcionalne debljine.

• Rezultat je povećana mobilnost zgloba.

18. Uticaj kinezoterapije na mišiće

UTICAJ KINEZITERAPIJE NA MIŠIĆE • Da bi aktivnost mišića bila moguća

treba da je očuvan njihov kontinuitet i kontakt na pripojnim tačkama na
kostima, kao i funkcija nervnog sistema.

•Neaktivnošću mišići gube tonus i debljinu, skraćuju se i fibroziraju,

redukujući metabolizam i cirkulaciju.

• Kineziterapijom se poboljšava metabolizam, miš. Ćelije zadebljavaju,

ubrzava se metabolizam mitohondrija. Kasnije, sticanjem veće snage i
izdržljivosti, u mišićima se formiraju depoi glikogena za energetske
potrebe.
19. Uticaj kinezoterapije na srce i krvotok
KVS u pluća potiskuje vensku krv radi razmjene gasova. A u sva ostala tkiva
arterijsku krv sa kiseonikom i hranljivim materijama potrebnih organizmu.

• Efekat vježbi na srve i krvotok zavisi intenziteta i brzine izvođenja,

njihovog trajanja i uvježbanosti organizma. Brzina nastanka efekata i
adaptacije zavisi od stanja srca, cirkulacije, respirat. Sistema, opšteg stanja
organizma, starosti,
Promjene na KVS mogu biti prolazne i trajne. Prolazne promjene pri naporu
su:povećanje frekvencije, udarnog i minutnog volumena srca (reverzibilne
su, prestaju sa naporom)

• Trajne promjene su ireverzibilne i iščezavaju postepeno. Nastaju poslije

dugotrajnog, ponavljanog mišićnog rada i ispoljavaju se kao aktivna
tonogena dilatacija srca (sportsko srce).

20. Uticaj kinezoterapije na respiratorni sistem

Kineziterapijom se može poboljšati respiratorna funkcija (obukom

pacijenata pravilnom disanju pravilnom disanju-aktivac. određenih resp.
aktivac. određenih resp. mišića, raznim položajnim drenažama čime se
poboljšava eliminacija sekreta i sprečava nastajanje priraslica)

21. Ciljevi kineziterapije

USPOSTAVLJANJE, ODRŽAVANJE I POVEĆANJE OBIMA POKRETA.

- ODRŽAVANJE I POVEĆANJE MIŠIĆNE SNAGE.
- POVEĆAVANJE IZDRŽLJIVOSTI.
- RAZVIJANJE I POBOLJŠANJE KOORDINACIJE POKRETA.
- POVEĆANJE BRZINE POKRETA.
- KOREKCIJA POLOŽAJA DELOVA TELA.
- PREVENCIJA I KOREKCIJA DEFORMITETA.
- POBOLJŠANJE FUNKCIJE DRUGIH ORGANSKIH SISTEMA.
- POVEĆANJE UKUPNE KONDICIJE ORGANIZMA.

Osnovni ciljevi primjene vježbi

Održavanje i povećanje:
-obima pokreta u zglobu,
- snage mišića,
-koordinacije pokreta,
-brzine pokreta,
- lokalne i opšte izdržljivosti.
Drugi ciljevi:
- povećanje cirkulacije,
- poboljšanje metaboličkih procesa,
- smanjenje bola,
-relaksacija,
- psihička ravoteža…

22. Pomoćna sredstva kinezoterapije

POMOĆNA SREDSTVA KINEZITERAPIJE: Voda, sunce, vazduh, veštački
faktori.

23. Pokret kao osnovno sredstvo u kineziterapiji

U izvođenju jednog pokreta učestvuje više anatomskih struktura:
– koštani sistem
– zglobovi
– mišići
– periferni nervni sistem
– centralni nervni sistem
Još veći značaj kineziterapija dobija upravo zbog toga što pokret dovodi do
angažovanja i ostalih organskih sistema : kardiovaskularnog, respiratornog,
endokrinog idr.

Zato je danas kineziterapija obavezni dio rehabilitacije ne samo kod bolesti i

povreda koštano-zglobnog sistema (lokomotornog aparata), već i kod
bolesti srca i krvnih sudova, bolesti disajnih organa, nefroloških, neuroloških
i drugih bolesnika
Osnovno sredstvo kineziterapije je POKRET.
Terapijski pokreti mogu biti PASIVNI ili AKTIVNI.
Po slozenosti mogu biti PROSTI, SLOZENI ili FUNKCIONALNI.
Po nacinu izvodjenja mogu biti VOLJNI ili REFLEKSNI.

24. Pasivni pokret – mehanizam i način izvođenja

PASIVAN POKRET izvodi se snagom neke spoljne sile najčešće rukom

terapeuta, uz pomoć mehaničke naprave, kroz samopomoć (izvodi pokret
zdravim delom tela) muskulatura segmenta je neaktivna (zbog odsustva
voljne aktivnosti mišića ili namernog neaktiviranja voljne muskulature)
izvodi se bez ili sa minimalnim brojem aktivnih motornih jedinica kod mišića
čija je aktivnost ocenjena ocenom 0, 1, 1+, uslovno ponekad 2- tehnika
izvođenja pokreta i cilj pokreta će odrediti vrstu pasivnog pokreta

INDIKACIJE ZA PASIVAN POKRET kada ne postoji mogućnost verbalnog

kontakta sa pacijentom (beba, sopor, stupor, koma) kada postoji smanjenje
elastičnosti mekog tkiva kod perifernih oduzetosti kod edukacije pacijenta
za izvođenje pokreta kada je aktivan poket kontraindikovan kada je aktivan
pokret nemoguće izvesti kao uvod u druge tretmane kao završnica tretmana
paraliza (mlitava, spastična), rigiditet muskulature, hipertonus
neparalizovane muskulature, ograničenje pokretljivosti zglobova i kičmenog
stuba, otoci ekstremiteta, subluksacije i luksacije

UPOTREBA I EFEKTI PASIVNOG POKRETA

· održavanje elastičnosti mekog tkiva
· održavanje pokretljivosti zglobova
· povećanje obima pokreta
· pospješivanje cirkulacije i metabolizma kao mogućnost obuke pacijenta
formiranje engrama pokreta stimulacijom kinestetičkih receptora
· održavanje engrama pokreta stimulacijom kinestetičkih receptora

UPOTREBA I EFEKTI PASIVNOG POKRETA

sprečavanje stvaranja adhezija (srastanje dve različite površine) stimulisanje

refleksne aktivnosti postizanje relaksacije ublažavanje ili odlaganje bola kod
rigiditeta, spasticiteta, hipertonusa – smanjivanje tonusa kod mlitavih
paraliza – stimulišu se receptori (u mišićima i tetivama, zglobnoj kapsuli,
hrskavici, koži) koji deluju na CNS i tako stimulišu uticaj CNSa na oporavak
oštećenog nerva ili stimulišu motornu koru da preuzme funkciju oštećenog
centra očuvanje elasticiteta zglobne čaure, ligamenata, tetiva i mišića koji
utiču na funkciju zgloba i na sprečavanje stvaranja intraartikularnih fibroza
(važno kod mlitavih i spastičnih paraliza, rigiditeta i otoka)

24. Aktivni potpomognuti pokret

Aktivno potpomognuti pokreti se izvode aktivno od strane pacijenta u meri
koliko pacijent može, što je nedovoljno, najčešće zbog manjka mišićne
snage ili nedovoljne amplitude pokreta (najčešće kontraktura). Da bi se
pokret izveo do kraja, u punoj amplitudi, primenjuje se aktivno
potpomognut pokret gde terapeut odradi ono što pacijent ne može.
25. Aktivni pokret

Aktivni pokreti su obično sistematizovani u vežbe, koje pacijent izvodi

individualno ili u grupi koja se formira od osoba sa sličnim funkcionalnim
oštećenjima, uz stalni nadzor fizioterapeuta. Dokazano je da aktivan pokret
pomaže očuvanju funkcionalne sposobnosti organizma, ubrzava proces
ozdravljenja, ima psihološki uticaj u smislu razvijanja vjere u liječenje.
Adekvatnom primjenom kineziterapije obnavljaju se funkcije ne samo
mišićno-koštanog sistema, već i drugih organa i organiskih sistema.

26. Kompleksni pokret

27. Manuelna masaža

Manuelna masaža je najčešće primenjivani vid pasivne kineziterapije koji
kroz sistem metodičnih pokreta ruku-hvatova, terapeut primenjuje na
pacijentu kao pasivnom objektu. Povećava se protok limfe, venske krvi, u
tkivima nastaje aktivna hiperemija areteriola i kapilara, povećava se lokalni
metabolizam, eliminacija raspadnih metaboličkih produkata, povećava se
sekretorna aktivnost lojnih i znojnih žlezda, povećava se turgor i elastičnot
kože, smanjuje opšti zamor i deluje relaksantno i sedativno.
Oboljenja i stanja kada se ne preporučuje primena manuelne masaže su :
povišena telesna temperatura, akutne zarazne bolesti, akutni gnojni procesi,
krvarenje i sklonost krvarenju, izrazito proširene vene, tromboflebitis,
maligni tumori, oboljenja kože.

28. Indikacije i kontraindikacije za kineziterapiju

Medicinska gimnastika se primjenjuje kod reumatoloških, neuroloških,
kardioloških, traumatiziranih, pulmoloških i drugih bolesti kao liječenje ,
ali i kao prevencija nove odnosno pogoršanja postojeće bolesti.
29. Hidroterapija
Hidroterapija predstavlja jedan od najstarijih oblika liječenja, koji se zbog
svoje svrsishodnosti i lakog načina primjene često koristi i danas. Ona se
veoma često primjenjuje u rehabilitaciji, u cilju liječenja velikog broja
oboljenja i povreda. Osvaruje se lokalno ali ima i opšte dejstvo na ljudski
organizam.

Na svako tijelo koje se nalazi u vodi djeluje hidrostatski pritisak i potisak.

Hidrostatski pritisak se objašnjava Paskalovim zakonom – slojevi vode vrše
podjednak pritisak na površinu uronjenog tijela, odozgo, odozdo i sa strana.
Ovaj pritisak se naziva hidrostatskipritisak i on omogućava održavanje
ravnoteže u vodi obično u vertikalnom položaju. Hidrostatski pritisak raste
sa porastom dubine. Kod slabe stomačne muskulature on ima ulogu
korseta, čime se olakšava vazomotorna kontrola.
S obzirom na to da pritisak raste proporcionalno sa dubinom i gustinom
vode, treba biti oprezan kada su u pitanju bolesnici sa slabom
inspiratornom muskulaturom.
Hidroterapijske procedure mogu da budu primjenjivane kao opše ili lokalne.
Voda je izuzetno povoljna za veliki broj bolesnika sa oboljenjima različite
etiologije. Primjena vode u terapijske svrhe naročito je primjenljiva kada su
u pitanju bolna stanja, gdje dovodi do relaksacije, a povoljnost se ogleda i u
mogućnosti izvođenja pokreta uz eliminaciju sile Zemljine teže. Ovakvo
izvođenje pokreta u vodi, uz određen stepen imerzije koji prividno dovodi
do smanjenja tjelesne težine, značajno je jer je izvođenje pokreta moguće
uz minimalnu traumatizaciju na zglobove u kojima se pokret odvija, što
posljedično može uticati na smanjenje bola, ukoliko je isti na ovakav način
izazvan. Topla voda djeluje povoljno na smanjenje mišićnog spazma. Samo
djelovanje hidroterapije na organizam zavisi od veličine dijela tijela
izloženog vodi, zatim od stepena zagrijanosti vode i od trajanja same
hidroterapijske ili hidrokineziterapijske procedure. Smatra se da je
djelovanje najbolje ukoliko se terapija primjenjuje svakog ili svakog drugog
dana i to u serijama od 10 do 20 procedura. Međutim, od velikog značaja je
i pravilna primjena hidroterapije, odnosno hidrokineziterapije.
Voda, u terapijske svrhe, može biti primjenjivana u vidu kupki, tuševa i sl

30. Hidrokoneziterapija
Kineziterapija u bazenu sa toplom vodom, osigurava mogućnost izrade
rehabilitacijskih programa, koji pod djelovanjem hidrostatskog tlaka, sile
uzgona i površinske napetosti vode djeluju na rasterećenje ekstremiteta. Na
taj način se uvelike olakšava izvođenje vježbi, pacijent je opušteniji i
postižemo potpunu relaksaciju, te kvalitetnije rezultate.
Iskorištavanje vodenog otpora za jačanje muskulature, u već spomenutim
uvjetima osigurava rehabilitaciju lokomotornog sustava bez mogućnosti
ozljeda i prenaprezanja.

Relaksacijska moć vode pridonosi stvaranju vrlo ugodne atmosfera za

vrijeme rehabilitacije

U cilju primjene hidrokineziterapije u upotrebi su bazeni različitih proporcija.

Minimalni prostor koji treba obezbijediti za jednog pacijenta treba da bude
veličine 2,50 m x 2,25 m. Dno bazena treba da bude pod nagibom 1: 20 do
1: 30. Njegova dubina ne smije biti veća od nivoa ramena odrasle osobe.
Temperatura vode u bazenima može da varira od 28 do 36°C. Kada su u
pitanju zdrave osobe ili one koje se intenzivnije bave fizičkom aktivnošću,
temperatura može biti i nešto niža. Bazen mora da bude pristupačan. Ulazak
u bazen treba da je obezbijeđen adekvatnim stepeništem, a sa unutrašnje
strane treba da budu postavljeni držači za ruke. Kako bi i gojazniji bolesnici
mogli da uđu u bazen, koriste se specijalne dizalice. Međutim, voda, u cilju
liječenja, može biti primjenjivana kombinovano – sa galvanskom strujom, u
vidu četvoroćelijskih kupki ili galvanskih kada.
31. Podvodna masaža
Predstavlja terapiju mlazom vode ili mlazom vode i vazduha što se korsti u
našoj ordinaciji.
Temperatura vode je indiferentna (34-36C) pod pritiskom 1-5atm. Terapija
se sprovodi u kadi pri čemu je tretirani deo tela potopljen. Koristi se za
tretiranje celog tela ili za pojedine delove ekstremiteta.

Efekti podovodne masaže su gotovo identični kao i kod biserne kupke:

1. masaža tela
2. poboljašnje cirkulacije krvi i limfe
3. smanjenje bolova u zglobovima i duž kičme
4. smanjenje napetosti i umora mišića
5. poboljšaje opšte kondicije
6. antistres efekat

PODVODNA MASAŽA se koristi za lečenje sledećih bolesti:

1.degenerativne bolesti kičmenog stuba (cervikalni i lumbalni sindrom,
diskus hernija u hroničnoj fazi)
2. degenarativne bolesti zglobova (osteoartroze kolena, kukova – ne u
akutnoj fazi)
3. stanja posle preloma
4. Sudeck-ova atrofija
5. distenzije-distorzije zglobova (subakutna faza i hronična faza)
6. povrede mišića
7. spazam mišića (stanje posle šloga, multipla skleroza, dečija cerebralna
paraliza)
8. oštećenje perifernih nerava

Doziraje podvodne masaže je individualno, određuje je lekar na osnovu

postavljene dijagnoze, stanja kardiovaskularnog sistema kao i eventualnih
pridruženih bolesti. Trajanje terapije je 30 min za masažu celog tela, 20 min
za segmentu masažu. Sprovodi se u serijama od 8-12 dana ili 1-2 puta
nedeljno kao terapija održavanja.
Kontraindikacije za primenu podvodne masaže su: febrilna stanja,
dekompenzacija srca, varirajući krvni pritisak, venski variski, maligne bolesti.

32. Ortopedska pomagala

Ortopedska pomagala su sva tehnička pomagala koja se primjenjuju u
postupcima liječenja ili rehabilitacije osoba s bolestima ili ozljedama
lokomotornog il neuromišičnog sustava.Obuhvaćaju ortoze,
proteze,pomagala za kretanje, elektronske ortoze,pomagala za
samozbrinjavanje i ostala tehnička pomagala tei ortopedsku obuću i
uloške.
U rehabilitaciji osoba s neuromuskularnim bolestima primjenjuju se
ortopedska obuća,pomagala za kretanje, ortoze udova i ortoze za trup,
kralježnicu te pomagala za
samozbrinjavanje i različita tehničkapomagala.
Ortopedska obuća
Primjerena obuća ima važnu,funkcionalnu i preventivno-zaštitnu ulogu,
osobito u
ranijim fazama neuromuskularnih bolesti.Primjerena obuća
omogućava stabilan položaj stopala i gležnja pa se na taj način poboljšava
hod u ranim fazama bolesti, a produžava dužina hodanja u kasnijim
razdobljima bolesti. Prilagodbom visine pete se, donekle,može ispraviti
promijenjen stav i
narušena ravnoteža bolesnika.Bolesnicima s mišićnom distrofijom (MD)
najviše odgovara niska obuća i to što laganija. Za osobe sa spinalnom
mišićnom atrofijom (SMA) a posebno one s nasljednom motornom i
senzornom neuropatijom bolja je visoka obuća s pojačanim petnim dijelom.
Ortoze su ortopedska pomagala koja mogu imati više namjena, a najviše se
koriste za potporu i stabilizaciju zglobova,za zaštitu pojedinih dijelova tijela,
Ortoze za donje udove 80za korekciju deformacija. Izrađene su od plastičnih
materijala a oblikovane tako da odgovaraju određenom dijelu tijela
(npr.zglobu kao što je gležanj).
Postoje ortoze za gornje udove i ortoze za donje udove te ortoze za trup
odnosno za kralježnicu. U rehabilitaciji osoba s neuromuskularnim
bolestima naviše se rabe ortoze za donje udove i to dva tipa:ortoza za
stabilizaciju stopala i gležnja (AFO) kao i ortoze za stabilizaciju stopala,
gležnja kao i koljena (KAFO).

33. Klasifikacija elektroterapije

Klasifikacija različitih struja u elektroterpiji može se napraviti u skladu sa
generacijom i specifičnim metodama u tretiranju tkiva:
- Struje srednje frekvencije: U pitanju je naizmenična struja, koja dolazi iz
superpozicije osnovne frekvencije (2-9.5 KHz) i modulovane frekvencije (0-
250 Hz). Ova superpozicija se već nalazi u opremi zajedno sa AMF strujom
(amplituda modulovane srednje frekventne struje), kao i sa srednje
frekventnim strujama za mišićnu stimulaciju (MT i KOTS). Prethodno
modulovana struja se, stoga, može koristiti pomoću samo dve elektrode na
pacijentu. Međutim, uz klasičnu interferencijalnu struju IF, superpozicija
omogućava izlaz obe frekvencije kada se elektrode nađu u kontaktu sa
tkivom pacijenta. U tom slučaju je od suštinske važnosti da se koriste četiri
elektrode po tretmanu. Visoka efikasnost terapije srednje frekventnom
strujom je postignuta putem minimalne iritacije kože sa širokim prodorom, i
s’toga je privatljiviji za pacijente.
- Strujni impuls frekvencije ispod 1000Hz je klasifikovan kao nisko
frekventna struja. Ukupan opseg upotrebe je određen rezličitim nisko
frekventnim strujama DF, MF, CP, LP (diadinamična struja), UR
(ultrastimulaciona struja), HV (visokovoltažna struja), FaS (faradejeva struja),
TENS (mono ili bifazičan pravougaoni impuls), MENS (varijablna
mikrostruja), IG 30 i IG 50 (galvanizacija impulsa), FM (frekvenciono )
modulovana struja), STOCH (stohastična struja), HVS (visokovoltažna
stimulacija) i T/R (eksponencijalna struja). Nasuprot srednje frekventnoj
struji, nisko frekventna struja se, takođe, može koristiti i za tretiranje
periferne paralize.

- Galvanska struja (G) je jednosmerna struja koja obezbeđuje stalan protok

energije kroz tkivo. Galvanska struja se uglavnom koristi za stimulaciju
krvotoka i redukovanje bolova kao i za jonoforezu (difuzija medikamenata u
tkivo uz pomoć struje)

34. Galvanska struja

Galvanska struja predstavlja naziv za konstantnu istosmjernu struju. Prvi ju je
opisao Luigi Galvani iz Bologne još 1889. god, a u terapijske svrhe se
upotrebljava od kraja 19. stoljeća nakon konstrukcije velikih baterija za
proizvodnju takve struje.
Danas se galvanska stuja dobiva iz izmjenične struje frekvencije 50 titraja u
sekundi i napona od 220 V. Uređaji za takvu pretvorbu sastoje se od više
elektronskih cijevi koje propuštaju izmjeničnu struju samo u jedno smjeru
(od katode prema anodi). Time dobivamo punovalnu usmjerenu pulzirajuću
istosmjernu struju koja nakon filtriranja postaje konstantna. Taj se oblik
primjenjuje u terapijske svrhe.
Galvansku struju primjenjujemo putem dvije elektrode od koje je jedna
pozitivna ( + najčešće crvena), a druga negativna ( - crna).

Kako primjenjujemo galvansku struju ?

U praksi galvansku struju kao terapijski postupak primjenjujemo na više
načina. :
· Suha galvanizacija preko navlaženih obloga elektroda
· Specijalni oblici na pojedine regije tijela
· Vlažna galvanizacija
1. Suha galvanizacija
Suhu galvanizaciju možemo primjeniti na više načina:
Poprećna ili transregionalna galvanizacija - postavlja se na dio tijela
poprečno. Na taj način postižemo podjednako prostrujavanje svih tkiva
između elektroda.
Uzdužna ili longitudinalna galvanizacija - elektrode se postavljaju u različitoj
visini udova, odnosno na njihovim krajevima, npr. jedna elektroda na rame
a druga na dlan. Ovim načinom postižemo površinsko prostrujavanje.
Uzdužna galvanizacija može biti silazna (katoda se položi distalno) ili
uzlazna (katoda se postavlja proksimalno).
Točkasta galvanizacija - primjenjuje se putem dvije elektrode jedna je
aktivna I nju pomičemo i primjenjujemo najčešće na mjesta boli, dok je
druga elektroda inaktivna i znatno je veća.
Ukoliko se kod pacijenta radi o neuralgiji nervusa trigeminusa galvanizaciju
primjenjujemo preko posebne elektrode u obliku polumaske( Bergonijeva
polumaska). Elektroda u obliku maske je katoda i postavlja se na stranu
neuralgije i potom fiksira, a inaktivna eletroda se postavlja na prsnu kost ili
straga između lopatica.
Postupak postavljanja elektroda
Elektrode nesmijemo stavljati direktno na kožu, one uvijek moraju biti
umotane hidrofilnom tkaninom. Najčešće su to spužvice koje se prije
primjenje navlaže sa običnom vodom. Tako pripremljene elektrode
fiksiramo najčešće elastičnim zavojima ili vrečicama s pjeskom.
Doziranje i trajanje obrade
Prilikom doziranja galvanske struje trebamo poštivati dva parametra. Prvi je
subjektivan osjećaj pacijenta. Naime uvođenjem galvanske struje u
organizam pacijent mora osječati bockanje, žmarenjem, mravce, a ne bol i
žarenje. Galvansku struju treba postepeno uvoditi u organizam, tj ušuljavati
se i tek onda ocijeniti pacijentov subjektivan osjećaj.
Drugi parametar je gustoća struje po jedinici površine elektrode ( mA/cm2 ).
Gustoća struje mora biti u granicama fiziološke osjetljivosti odnosno od 0.1
do 0.5 mA/cm2. Jedna aplikacija traje između 10-20 minuta, a seansa
Fiziološko djelovanje galvanske struje
· Galvanska struja djeluje na živčane završetke odgovorne za prijenos boli
tako da se bol smanjuje ili nestaje.
· Povećeva podražljivost i provodljivost živaca pod katodom i smanjuje pod
anodom.
· Pod utjecajem galvanske struje nastaje vazodilatacija ( proširenje krvnih
žila) što uzrokuje intenzivniji dotok krvi koji nazivamo hiperemija. Koža
ispod aplicirane elektrode postaje toplija, crvenija u trajanju do 30 min., i
vlažnija. Kada primjenjujemo galvansku struju?
· Reumatske bolesti, osim kod upalnih u aktivnoj i akutnoj fazi.
· Pareze i paralize. U ovoj indikaciji galvansku struju primjenjujemo kao
uvodni postupak u elektrostimulaciju. Galvanska struja hiperemijom
smanjuje kožni otpor i zbog toga se malim podražajem dobiva snažna
mišična kontrakcija!
· Bolesti krvnih žila i poremećaji cirkulacije.
Kada ne smijemo primjeniti galvansku struju?
· Akutne upale, uključujući i aktivnu tuberkulozu zglobova i drugih organa
· Zločudne bolesti
· Bolesti koje uvjetuju razvoj kaheksije
· Dekompenizirano stanje srca
· Krvarenje ili sklonost krvarenju
· Metal u tkivu (Nakon ranavanja, endoproteze, osteosintetski materijal)

35. Elektroforeza lijekova

Elektroforeza je postupak unošenja lekova u organizam putem galvanske
struje. Lek se unosi u rastvorenom jonskom obliku (1-10%) sa one elektrode
koja ima isto naelektrisanje kao i njegova aktivna supstanca. Iz tog razloga
primenjuju se hidrosolubilni lekovi koji se unose kroz izvodne kanale znojnih
i lojnih žlezda, stvarajući u koži i potkožnom tkivu depo koji posle izvesnog
vremena (u zavisnosti od vrste leka) prelazi u sistemsku cirkulaciju.Prilikom
elektroforeze istovremeno deluje i lek i galvanska struja. Na količinu unetog
leka utiču intenzitet galvanske struje i vreme njene primene i izražava se u
mA/min.
Prednosti unošenja leka putem elektroforeze: lokalno i protrahovano
delovanje leka, zaobilaženje gastrointestinalnog trakta i bezbolno unošenje
leka. Nedostaci unošenja leka putem elektroforeze: teškoće u doziranju i
potreba za aparaturom.
U praksi se najčešće unose: sa pozitivnog pola vazodilatatori, antihistaminici,
antibiotici-sulfonamidi, streptomicin, novocain, kalcijum hlorid, vitamin B1;
sa negativnog pola: salicilati, vitamin C, sklerolitici, Penicillin.
36. Eksponencijalne struje
EKSPONENCIJALNE STRUJE (ES) elektrostimulacija mišića
To su jednosmerne struje isprekidanog toka (impulsne), koje karakteriše
postepeni porast intenziteta (eksponencijalni impulsi).

Elektrostimulacija je način podražavanja motoričkih i osjetnih živaca

pomoću struje. Najčešće je to pomoću interferentne struje. Podražuje se
pomoću pojedinačnih električnih impulsa. Djeluje i na autonomni živčani
sistem i vazomotorne živce.
PODJELA:

EMS - elektromišićna stimulacija (podražavanje)

ENS - električno nervna (živčana) stimulacija
FES - funkcionalna električna stimulacija
TENS - transkutana električna nervna stimulacija

Najčešće se upotrebljava galvanska ili istosmjerna impulsna struja koja se

primjenjuje u podražavanju živčano-mišićnog sistema. Njezin je tok stalan
bez promjena od katode do anode. Izmjenična sinusoidalna struja se
primjenjuje za opuštanje napetih mišića ( npr. kod sportaša). A izmjenična
valovita struja se primjenjuje za podražavanje i izazivanje mišićne
kontrakcije koje je slična uobičajenoj. Kod izmjenične struje stalno se
mijenja polaritet od pozitivnog do negativnog. Trokutasta ili
eksponencijalna struja upotrebljava se kod denervirane (koja nema živčani
podražaj) muskulature.
Primjenjuje se kod oštećenja koštano-mišićnog sistema, motoričkog živca,
središnjeg živčanog sustava i kod uroloških, ginekoloških i okulističkih
problema.
Ne primjenjuje se kod akutnog krvarenja, lokalne upale kože i potkožnog
tkiva.
37. Dijadinamične struje
Dijadinamske struje, po svojim svojstvima spadaju u niskofrekventne struje.
Mogu biti poluvalne ili punovalne ispravljene struje sinusoidna oblika,
frekvencije 50-100 Hz. Kombinacijom frekvencije i jakosti te dodavanjem
konstantne istosmjerne (galvanske) može se dobiti nekoliko modulacija.
Modulacija 1 - odlikuje se frekvencijom od 100 Hz kojom se postiže dobar
analgetski učinak i kočenje simpatikusa. Ona se primjenjuje u liječenju
bolnih stanja i stanja nastalih poremećajem ravnoteže vegetativnog
sustava.

Modulacija 2 - odlikuje se frekvencijom od 50 Hz. Razvija jači analgetski

učinak i jače od modulacije 1 koći simpatikus. Ona djeluje na toniziranje
vezivnog tkiva, a taj proces je vrlo važan nakon ozljeda.

Modulacija 3 - ova modulacija predstavlja kombinaciju modulacije 1 i

modulacije 2. Ima jako djelovanje na uklanjanje edema i hematoma, na
smanjenje tonusa poprečnoprugastih mišića i uklanjanje boli.

Modulacija 4 - predstavlja kombinaciju modulacije 1, s dodavanjem

galvanskih impulsa malih jakosti i modulacije 2. Ova modulacija razvija jaki i
dugotrajni analgetski učinak, i zato je dobila ime elektroanalgezija.
Primjenjuje se u liječenju bolnih sindroma i izvanzglobnog reumatizma.

Pojedine se modulacije mogu kombinirati (npr. 1 i 4 ) i tada dobivamo puno

jači učinak. Dijadinamske struje dovodimo na ljudsko tijelu pločastim
elektrodama u obliku šalice ili vakumskim elektrodama. Postoji više tehnika
primjene : transregionalna (po bolnim točkama uzduž zahvaćena živca),
paravertebralna ili segmentalna, te vazotropna.

Primjena na pojedino mjesto traje 4 - 6 minuta uz promjenu polova na

polovici vremena aplikacije. Ako ima više mjesta aplikacije optimalno
vrijeme primjene iznosi 15-20 minuta. Dijadinamske struje primjenjuju se
svakodnevno ili kod jačih boli 2 puta dnevno. Obično tretmani traju 10-20
dana.

Kada ne smijemo koristiti dijadinamske struje :

· akutne upale, aktivna tuberkuloza kosti, zglobova i drugih organa
· zloćudne bolesti
· bolesti koje uvjetuju razvoj kaheksije
· dekompenizirano stanje srca
· krvarenje ili sklonost krvarenju
· metal u tkivu ( nakon ranjavanja, endoproteze, osteosinteza i dr.

38. Interferentne struje

Interferentne struje nastaju iz dviju sinusoidnih izmjeničnih struja koje se
preklapaju u intenzitetu, fazi i frekvenciji. Interferencija se događa u tkivima
u dubini, a prema autoru koji ih je uveo u praksu nazivaju se još i
Nemecovim strujama.
Interferentne struje spadaju u srednjefrekventne struje kojima se ulazna
frekvencija kreće oko 4000 Hz.
S obzirom na frekvenciju sinusoidnih izmjeničnih struja, njihov intenzitet i
fazu, nastaju 3 oblika interferencije:
· aditivna
· oduzimajuća superpozicija
· superpozicija s poništavanjem intenziteta
Interferencija nastaje križanjem dviju sinusoidnih izmjeničnih struja pod
pravim kutom. Ulazna frekvencija jedne je 4000 Hz, a druge 3900 ili 4100
Hz, a iz toga nastaju interferentne struje frekvencije od 100 Hz
Interferentne struje se primjenjuju na tri različita načina
· Statička interferencija - Elektrode su za vrijeme aplikacije nepomične,
učinak nastaje na jednom mjestu i između elektroda
· Mobilna ili kinetička interferencija ima veće terapijsko dijelovanje, a
fizioterapeut manualno pomiće elektrode
· Dinamička interferencija - Postupak je automatiziran
Djelovanje interferentnih struja odgovara djelovanju dijadinamskih struja ,
uz napomenu da interferentne imaju jače dubinsko djelovanje, i bolju
podnošljivost u kombinaciji primjene s vibracijskom masažom.Interferentne
struje potiču stvaranje kalusa, i tako ubrzavaju rast koštanog tkiva.
Metalna tijela nisu kontraindikacija za primjenu interferentnih struja !
Trajanje liječenja je 10-15 dana , osim pri stimulaciji kalusa gdje aplikacija
traje 4 tjedna. Jedna obrada traje 10-20 minuta, ovisno o indikaciji.
Kada koristimo interferentne struje
· kod reumatskih bolesti
· pareze i paralize
· bolesti krvnih žila
· raznih ortopedskih bolesti

Kada ne smijemo koristiti interferentne struje :

· akutne upale, aktivna tuberkuloza kosti, zglobova i drugih organa
· zloćudne bolesti
· bolesti koje uvjetuju razvoj kaheksije
· dekompenizirano stanje srca
· krvarenje ili sklonost krvarenju

39. Kratkotalasna dijametrija

40. Ultrazvuk
Pored elektroterapije, ultrazvučna terapija je takođe, veoma prisutna forma
fizikalne terapije. Terapeutski ultrazvuk koristi se na frekvencijama od 1 MHz
ili 3MHz, u kontinuiranomi ili impulsnom režimu u različitim ciklusima.
Terapija ultrazvukom je klasifikovana kao mehaničko-termička terapija s
obzirom na složeni efekat koji se dobija.

Zavisno od parametara (forme impulsa, trajanja impulsa, pauze, frekvencije,

jačine) možete se usredsrediti na postizanje termičkog efekta (porast
temperature i refleksija o prepreke na tkivo, kao što su kosti i zglobovi) ili na
mikromasažu tretiranog segmenta tkiva.
Terapija ultrazvukom ukratko može da se svede na:
- Hiperemizaciju tkiva
- Ubrzanje metaboličkih funkcija i mikrocirkulacije
- Poboljšanje mehaničkih osobina vezivnog tkiva (vlakna kolagena)
- Ublažavanje bola
- Miorelaksaciju
- Ubrzanje procesa zarastanja uključujući
- Stimulaciju zarastanja koštanog tkiva

S obzirom da se ultrazvuk slabo provodi putem vazduha, potrebno je

koristiti vezivno sredstvo (gel za ultrazvuk) ili terapiju sprovoditi u vodi (sub-
aqua).

41. Fototerapija – podjela

Cilj fototerapije je kontrolirano izlaganje UV izvoru pod nadzorom stručne

osobe kako bi se maksimalno iskoristili njeni pozitivni učinci, a štetni uklonili
ili smanjili. Kao izvor UV zraka se koristi sunce ili najčešće umjetni izvori
svijetla koji pomoću posebnih fluorecentnih lampi ovisno smjesi plinova
proizvode željeni UV spektar.
Ovisno o veličini i smještaju promjena vrši se obasjavanje cijelog tijela ili
samo dijela tijela. Obasjavanje se vrši u kabinama ili rijeđe u posebnim
ležajima kod nepokretnih ili starijih osoba.
Fototerapija se primjenjuje i kod djece no mišljenja su podijeljena od koje se
dobi može započeti. U praksi se primjenjuje i kod manje djece ukoliko ne
postoji alternativni oblik terapije.
Duljina obasjavanja varira ovisno o obliku fototerapije i bolesti no u praksi
su najčešća obasjavanja koja traju prosječno par minuta. Prije početka
terapije potreban je pregled dermatologa da se isključe eventualne zapreke:
melanom, sindrom displastičnog nevusa, genetske bolesti (xeroderma
pigmentosum, eritropoetična porfirija i neki rijeđi sindromi ), hipertireoza,
zloćudni tumori i lupus erythematodes.
Potrebno je doznati koje sve lijekove bolesnik uzima jer pojedini lijekovi pod
utjecajem UV zraka izazivaju neželjene reakcije. Potom se određuje MED
(minimalna količina energije da izazove crvenilo kože) za UVA i UVB zrake te
MPD (minimalna fototoksična doza) za PUVA terapiju gdje se koža obasjava
i mjeri potrebna energija da nastane naznačeno crvenilo kože.
Doziranje se vrši prema energiji zračenja i izraženosti crvenila kože. Koža na
grudima, trbuhu i leđima je jače osjetljiva od kože na čelu i vratu jer se tu
nalazi najveći broj pigmentnih stanica.
Prvi dan fototerapije se započinje s 80% vrijednosti od MEDa uz daljne
postupno povećanje jakosti prilikom novog izlaganja. Sam proces
fototerapije je bezbolan i nimalo neugodan. Bolesnik se zaštiti posebnim
naočalama te kod muškaraca područje spolovila se zaštiti s donjim rubljem.
Tjedno se vrši 3-5 seansi fototerapije ovisno o obliku fototerapije i stanju
bolesti. Nakon poboljšanja može se započeti terapija održavanja 1-2x
tjedno.

Prvi znakovi poboljšanja se zapažaju tokom drugog i trećeg tjedna.

Postignuto poboljšanje se zadržava puno duže nego kod drugih oblika
terapije. Smatra se da je glavni mehanizam djelovanja fototerapije
spriječavanje diobe stanice što je osnova terapije psorijaze te djelovanje na
imunološki sustav.
Nakon fototerapije moguće je crvenilo kože te osjećaj peckanja i zatezanje
kože no radi se kratkotajnom stanju koje brzo prolazi primjenom sredstava
za njegu kože. Fototerapija se može kombinirati s drugim oblicima terapije
radi maksimalnog povećanja efekta.

Oblici fototerapije:
· UVA u kombinaciji s UVB
· UVA1 s dugovalnim UVA zrakama
· UVB koja se dijeli na širokovalnu, selektivnu (SUP) i uskovalnu (narrow
band)
· PUVA se osniva na primjeni fotosenzibilatora (tvari koje povečavaju
osjetljivost prema suncu) te obasjavanju UVA zrakama. Dijeli se prema
načinu primjene fotosenzibilizatora na sistemsku, bath i lokalnu. Spada u
najefektivnije oblike fototerapije no nažalost praćena je s najviše nuspojava.
Kod uzimanja fotosenzibilizatora sistemski bolesnik je pojačano osjetljiv na
sunce te se mora 24 h čuvati od izlaganju suncu uz nošenje naočala.
· KUVA koja se dijeli na sistemski i lokalnu.Sličan je princip PUVA terapiji no
koristi drugi fotosenzibilator.
· ekstrakorporalna fotofereza kada se nakon uzimanja fotosenzibilatora krv
ozračuje UVA zrakama izvan tijela potom vraća u tijelo.
· fotodinamska terapija kada nakon nanošenja fotosenzibilatora na
promjenu i njena obasjavanja nastaje destrukcija ozračene promjene.

42. Ultravioletno zračenje

Ultraljubičasto zračenje predstavljaju elektromagnetne zrake valne duljine
između 180 - 400 nm. Prema valnoj daljini dijele se na bliske - valne daljine
između 290 - 400 nm ( djeluju na fotosintezu, te pri stvaranju vitamina D ) te
daleke - između 180 - 290 nm ( najčešće štetne, koriste se za sterilizaciju ) ili
poznatije kao UVA - 320 - 400 nm, UVB - 290 - 320 nm i UVC zrake.
Smatra se da najveći biološki učinak imaju ultraljubičaste zrake valne daljine
između 250 - 310 nm. Pozitivni fiziološki učinci ultraljubičastih zraka je
pigmentacija, zatim eritem ( crvenilo kože ), pospješuje se cijeljenje rane
povećanjem opskrbe krvlju. Možemo razlikovati četiri stupnja eritema kože.

43. Infracrveno zračenje

Infracrvene zrake (lat. infra = "ispod"; kratica IR od eng. infrared) su dio
elektromagnetnog spektra valne daljine između 770 - 15 000 nm. U
fizikalnoj medicini ove zrake koriste se u svrhu površinskog zagrijavanja.
Prema valnoj daljini IC zrake dijele se na bliske ili kratkovalne - između 770 -
1 500 nm te daleke ili dugovalne - 1 500 - 15 000 nm. Izvori IC zračenja kao
i sunce predstavljaju prirodne izvore, te se dijele na izvore sa vidljivim
zračenjem (soluks lampe), i izvore s nevidljivim zračenjem.
Prije postupka treba provjeriti integritet kože, stanje cirkulacije i osjeta.
Razlikujemo tri stupnja jačine zračenja prema subjektivnom osjećaju
pacijenta; osjećaj ugode i topline ( najčešće se koristi ), podnosljiv osjećaj
topline,osjećaj nepodnošljive topline ( ne kako ne bi došlo do stvaranja
opeklina ).
Izvore koje koristimo moraju se postaviti okomito na površinu tijela koju
tretitramo te ih treba udaljiti oko 40 - 60 cm ( vidljivo zračenje ) te 70 - 90
cm ( nevidljivo ) od tretirane površine. Trajanje tretmana je najčešće između
15 - 20 minuta. Nakon liječenja treba provjeriti pacijentovu kožu na kojoj
možemo vidjeti 'infracrveni eritem' koji može potrajati i satima. Kod
promjene IC zračenja nema promjena u pigmentaciji.
Prednost infracrvenog zračenja je mogućnost primjene na većim
područjima, zagrijavanje bez kontakta, lagana opservacija ( pregled )
tretiranog područja dok su nedostaci isušivanje kože ( pacijent mora piti
puno tekućine ), mogućnost opeklina ( najčešće na koštanim izbočinama ),
kod nekih pacijenata osjećaj uznemirenosti.

44. Laser
Laser terapija predstavlja svjetlosnu terapiju, koja nastaje pojačavanjem
svjetla pomoću stimulativne energije zračenja. U medicini se češće koristi
laser niske izlazne snage, a nazivaju se hladnim ili blagim laserima i imaju
značajnu primjenu u rehabilitaciji.
Opća sigurnost laserskog djelovanja zračenja znači da:
-nema mutagenog djelovanja na DNK, neionizirajuće zračenje
-ne djeluje na firoblaste kože
-nema trajnih oštećenja na staničnim membranama
-nema nekroze tkiva, ni stanica u terapijskim dozama
Biofizički učinak lasera:
-Povećava sintezu kolagena
-Ubrzava zacjeljivanje tkiva
-Ubrzava regeneraciju živaca
-Smanjuje bolnost i edem
-Redukcija ožiljnog tkiva
-Imunološko djelovanje uravnoteženjem T i B limfocita
-Povećanje gamaglobulina u serumu
-Ubrzana cirkulacija
-Povećana aktivnost retikuloblasta
-Smanjenje krvnog pritiska
-Pojačan metabolizam stanica
-U malim dozama naglašeno toplinsko djelovanje
-Protuupalno djelovanje

Budući da je jedno od najznačajnijih djelovanja lasera analgezija, sva bolna i

akutna stanja nakon povređivanja treba odmah tretirati, a kako je dubina
lasera ipak mala, prednost u tretmanu imaju povrede mekih čestica koje su
bliže površini.

45. Parafinoterapija

Što je parafin
Kod tretmana parafinom koristi se toplo ulje na bazi voska s odličnim
termo-terapijskim svojstvima, jer ima veliki toplinski kapacitet a malu
vodljivost. Zagrijani parafin primjenjuje se radi površinske termo terapije a
koristi se za olakšanje bolova u rukama, nogama, koljenu i bolovima u
zglobovima te mišićima.
Prednosti
Tretman parafinom smiruje kroničnu bol u zglobovima i opušta mišiće i
poboljšava protok krvi na tretiranom području. To povećava raspon pokreta
za osobe s artritisom, burzitisom i drugih kroničnih bolesti koje uzrokuju bol
i ukočenost. Nakon parafinoterapije koža na tretiranom području je glatka i
omekšana. To može biti korisno za kožne bolesti poput psorijaze.
Kako djeluje parafin
Parafin je oblik dubinske toplinske terapija. Tekući parafin vosak je jako
učinkovit kod upijanja i zadržavanja topline. Kad umočite ruku ili nogu, na
primjer, u paravinsku kupku toplina se prenosi s voska na zahvaćena
područja i nakon toga otvrdne kao rukavica. Toplina povećava cirkulaciju i
ublažuje bol i ukočenost.
Istovremeno, toplina iz parafina otvara pore i pojačava cirkulaciju u koži. To
je razlog zašto parafin tako koristan za kožu, ostavljajući kožu mekanom.

46. Kontrakture – vrste i uzroci nastanka

Kontrakture se sastoje u skraćenju mekih tkiva u zglobu i oko zgloba usljed
proliferacije i fibroze vezivnog tkiva, pri čemu može da bude zahvaćena
zglobna čahura,sinovija, ligamenti, mišići, tetive, fascije i koža.

Didaktički prema tkivu koje ih izaziva, kontrakture se dijele na:

* dermatogene dermatogene-nastale ožiljavanjem i skvrčavanjem ko nastale
ožiljavanjem i skvrčavanjem kože
* dezmogene dezmogene-nastale skvrčavanjem aponeuroza, nastale
skvrčavanjem aponeuroza, fascija mišića i tetiva
* miogene miogene-nastale ožiljavanjem mišića nastale ožiljavanjem mišića
* artrogene artrogene-nastale usljed promjena na kapsuli zglob nastale
usljed promjena na kapsuli zgloba
U nastanku kontraktura rijetko se ispoljava samo jedna komponenta, jedan
uzrok koji samostalno djeluje. Skoro uvijek su uzroci združeni, najčešće u
kombinaciji skraćivanja mišića skraćivanja mišića i skvrčavanje kapsule
zgloba skvrčavanje kapsule zgloba.
U nastanku kontraktura glavnu ulogu ima prekomjerna sinteza i nepravilna
remodelacija kolagenih vlakana što nastaje u toku zapaljenskog procesa.
Metabolizam kolagena odlikuje se kontinuiranom sintezom i razgradnjom.
Ako sinteza nadmašuje razgradnju nastaje fibroza, što se dešava ne samo u
toku zapaljenskog procesa već i pri mirovanju i neaktivnosti. Na razvoj
kontrakture utiče i nepravilno pozicion Na razvoj kontrakture utiče i
nepravilno pozicioniranje. Mišići koji se drž išići koji se drže u skraćenom
položaju pet do seda u skraćenom položaju pet do sedam dana dolazi do
dolazi do skraćenja mišićno mišićnog tijela. Posrijedi je osrijedi je skraćivanje
kolagenih a ne mišićnih vlakana.
Osim zapaljenskog procesa i produžene i nepravilne imobilizacije, u
nastanku kontrakture sudjeluju i drugi činioci.: mišićni disbalans, bol, otok,
krvarenje ishemija. Mišićni disbalans je čest uzrok kontraktura. Jači mišići se
skraćuju i u njima se razvija kontraktura, a njihovi antagonisti se izdužuju.
Kao reakcija na bol često nastaje tonična kontrakcija mišića, naročito
fleksora.Dugotrajna kontrakcija dovodi do fibroze .

47. Preoperativna terapija

Cilj preoperativne rehabilitacije je osnažiti muskulaturu ciljnog segmenta
tijela i poboljšati opću kondiciju kako bi u razdoblju smanjene aktivnosti
nakon operacije gubitak kondicije bio što manji. Također, „utrenirani“ mišić
brže vraća snagu nakon faze inaktiviteta koje je neizbježno u ranom
postoperativnom razdoblju.

Hod sa štakama, osobito po stepenicama, namještanje ortoze ili,

jednostavno, ustajanje iz kreveta i odlazak do toaleta

48. Rehabilitacija urođenih deformiteta

Najčešće urođene deformacije udova (ekstremiteta):
a. Zgrčeno stopalo
b. Urođeno iščašenje kuka
c. Nedostatak uda ili nedostatak dela uda (fokomelija)
d. Prst više (polidaktilizam)
e. Ud više, ili deo uda
50. Rehabilitacija hemiplegionih pacijenata

Hemiplegija i hemipareza su učestale kliničke manifestacije kod osoba s

moždanim udarom. Procjena neuromotornog oštećenja uključuje evaluaciju
tonusa mišića, snage mišića, koordinacije i balansa. Rana faza U ranoj fazi
liječenja i rehabilitacije bolesnici s moždanim udarom često imaju
hemiplegiju i mišići su flakcidni, a navedeno stanje može trajati od nekoliko
sati do nekoliko dana; ekstremiteti i zglobovi su tada skloni razvoju
kontraktura, osobito u slučaju lošeg namještanja bolesnika u krevetu ili
invalidskim kolicima. Zbog lošeg namještanja i nedostatne percepcije kod
tih bolesnika može doći do oštećenja perifernih živaca. Ako bolesnici u toj
fazi sjede bez optimalnog oslonca za ruke ili ako stoje s flakcidnom rukom,
težina ruke može istegnuti zglobnu čahuru ramena, što dovodi do
subluksacije i bolova u ramenu. U toj se fazi rehabilitacije fizioterapija sastoji
od pravilnog namještanja u krevetu, pravilnog namještanja i potpore ruke u
sjedećem položaju. Trakciju ruke trebalo bi izbjegavati prilikom izvođenja
transfera krevet – kolica i obrnuto. Svi zglobovi na plegičnim ekstremitetima
trebaju biti pasivno razgibavani ako nema strukturalnih promjena u punom
rasponu opsega pokreta bar jednom dnevno s ciljem prevencije kontraktura.
Već nakon nekoliko sati ili dana nakon moždanog udara tonus mišića
počinje rasti progresivno i u toj se fazi oporavka primjenjuju različiti
kineziterapijski postupci. Jedan od najproširenijih je Bobathov koncept.
Intenzivnije se počeo širiti 80-ih godina prošlog stoljeća, a naglašava vježbe
koje rezultiraju normaliziranjem tonusa mišića i preveniranjem jačeg
spazma. To se postiže kroz specifič- no refleksno inhibirajuća namještanja i
pokrete. Ako se spazam pogoršava, tonus se može umanjiti kroz sporo
potpomognuto istezanje koje smanjuje stimulaciju mišićnog vretena i
prijenos neuronima tipa jer se kroz sporo istezanje mišić prilagođava na
njegovo izduženje – novu dužinu. Vibrostimulacija antagonističkih mišića
umanjit će tonus u spastičnim mišićima kroz mehanizam stimulacije
recipročne inhibicije, a loša je strana ove stimulacije što učinak prestaje
nakon što se vibrostimulacija prekine. Kao što je navedeno, rana je
intervencija važna, osobito namještanje ruke, provođenje vježbi pasivnog
raspona pokreta, kao i zadržavanje normalnog položaja ramena i
humeroskapularnog ritma. Ako ruka postane spastična, učestala spora
istezanja mogu pomoći u smanjenju tonusa. Spazam je obično dominantan
u fleksorima i može uzrokovati dovođenje šake i prstiju u položaj izrazite
fleksije. Ortoza za ručni zglob i šaku, stabilizacijska, plastična, može biti
korisna u zadržavanju zglobova u funkcionalnom položaju. Jedan od ciljeva
osobe s hemiplegijom ili hemiparezom III. i IV. stupnja je ponovno
uspostavljanje samostalnog hodanja. U ranoj fazi oporavka ili ako je
oporavak ograničen samo na mogućnost slabe sinergističke aktivnosti,
hodanje neće biti moguće zbog loše posturalne kontrole trupa u stojećem
položaju, nemogućnosti ostvarivanja stabilnog stajanja na zahvaćenoj nozi
tijekom hodanja u fazi oslonca i nemogućnosti inicijacije pokretanja noge
(selektivnog pokreta) u kuku tijekom hodanja u fazi zamaha noge. Kod
nepokretnog bolesnika s moždanim udarom na početku kineziterapije
potrebno je maksimalno uspostavljati i razvijati kontrolu trupa i vježbe
pripreme hodanja kao držanje, balans, prijenos težine na hemiplegičnu
nogu.

51. Rehabilitacija amputiranih pacijenata

Amputacija je kirurško odstranjenje dijela ili cijeloga ekstremiteta. Utječe na

funkcioniranje, aktivnost i samostalnost bolesnika. Rehabilitacija nakon
amputacije donjeg ekstremiteta predstavlja kompleksni proces tijekom
kojeg amputirani bolesnik prima profesionalnu pomoć i podršku. Ciljevi
rehabilitacijskog procesa jesu postizanje samostalnosti bolesnika u
izvršavanju svakodnevnih aktivnosti te povećanje kvalitete života.
Rehabilitacija treba započeti odmah nakon donošenja odluke o amputaciji.
Dijeli se u tri stadija. U preoperativnom stadiju procjenjuje se razina
amputacije, osigurava se psihološka podrška za bolesnike te započinje
funkcionalni rehabilitacijski program. Tijekom postoperativnog stadija
provode se postupci zbrinjavanja rane i kontrole edema, farmakološkom
terapijom otklanja se bol te se nastavlja funkcionalna rehabilitacija
bolesnika. Treći je protetski stadij tijekom kojeg se bolesnik prilagođava na
protezu koja zamjenjuje amputirani ud. Odabir odgovarajuće proteze jest
individualan i ovisi o faktorima koji utječu na hod bolesnika. Postoje fizički
faktori kao što su: duljina uda, snaga muskulature koljena i kuka, opseg
kretnji i prisutnost kontraktura dok su protetski faktori: dizajn ležišta,
suspenzije i protetskog stopala/koljena. Osim toga iznimno je važno
podučiti bolesnika o važnosti vježbanja, pravilnog hoda i namještanja
proteze. To nije proces koji traje kratko, potrebno je kontinuirano praćenje
bolesnika kako bi se moglo pravovremeno intervenirati ukoliko postoje
poteškoće u pojedinim stadijima rehabilitacije i pri korištenju proteza.

49. Rehabilitacija paraplegije

Paraplegija je stanje potpune oduzetosti dijela tijela uzrokovano ozljedom
leđne moždine. Ozljeda bilo kojeg dijela leđne moždine ili živaca na kraju
leđne moždine često uzrokuje trajne promjene u snazi, osjetima te drugim
tjelesnim funkcijama ispod mjesta ozljede.

Uzroci paraplegije
Ozljede leđne moždine rezultat su oštećenja kralježnice, ligamenata ili
diskova kralježnice ili pak same leđne moždine. Traumatska ozljeda
kralježnice proizlazi iz iznenadnog, traumatskog udarca koji rezultira lomom,
gnječenjem ili iskakanjem jednog ili više kralježaka. Dodatna šteta se
događa zbog krvarenja, oteklina, upala i nakupljanja tekućine oko leđne
moždine.
Netraumatske ozljede leđne moždine mogu biti uzrokovane artritisom,
rakom, upalom, infekcijom ili degeneracijom diska kralježnice.

· Osnovni ciljevi :
· Prevencija dekubitusa
· Održavanje obima pokreta ( sprečavanje razvoja kontraktura)
· Poboljšanje onih mišića koji su intaktni
· Automatizacija stolice i mokraćne bešike
· Postizanje maksimalne nezavisnosti u okviru ADŽ

50. Rehabilitacija kod reumatskih oboljenja

Reumatske bolesti imaju velik učinak na živote bolesnika. Pored simptoma
kao što su bol, ukočenost i umor, bolesnici su također, zbog svoje bolesti,
ograničeni u aktivnostima svakodnevnog života, te su ograničeni u
participaciji u društvu. Rehabilitacija bolesnika s reumatskim bolestima, uz
lije- čenje lijekovima, ima za cilj maksimalno održati ili obnoviti fizičku,
psihičku i društvenu funkciju bolesnika.
Terapeutska vježba u bolesnika s upalnim reumatizmom prepisuje se radi
smanjenja oštećenja na razini tjelesnih struktura i funkcija (npr. odr- žavanje
opseg pokreta, mišićne funkcije i mineralne koštane gustoće) i smanjenja
ograničenja u aktivnostima svakodnevnog života i participacije u društvu
(npr. održavanje hoda)2 . Programi vježbanja za bolesnike s upalnim
reumatizmom sastoje se od kombinacije vježbi istezanja i mišićnog
snaženja, te od vježbi koje djeluju na kardiorespiratornu fizičku kondiciju, u
kombinaciji s vježbanjem posebnih mišićnih obrazaca koji su sastavni dio
aktivnosti svakodnevnog života. Također se provodi edukacija bolesnika i
promoviranje rekreacije.

Opće preporuke za vježbanje kardiorespiratorne kondicije u bolesnika s

upalnim reumatizmom sastoje se od vježbanja 3 do 5 puta tjedno, s
intenzitetom 55 % do 90 % maksimalne frekvencije srca dozvoljene za dob.
Trajanje treninga preporučuje se da bude od 20 do 60 minuta vježbe,
kontinuirano ili s pauzama
U bolesnika s upalnim reumatizmom opseg pokreta u zglobu može biti
ograničen zbog skraćenja mišića ili tetiva, zbog smanjene fleksibilnosti
zglobne kapsule ili zbog koštane proliferacije. Vježbe istezanja prepisuju se
radi unapređenja ili održavanja opsega pokreta u fiziološkim granicama.
Izvode se na zglobovima koji su najbitniji za funkciju, te se izvode dnevno ili
minimalno 2 do 3 puta tjedno. Asistirane vježbe opsega pokreta su vježbe
koje izvodi fizioterapeut ili aparat (npr. kinematička šina). Pasivne tehnike
vježbi mobilizacije zgloba baziraju se na održavanju pokreta u zglobu po
biomehaničkim postulatima kretnji u zglobu (npr. igra zgloba, kutni pokret,
klizanje zglobnih površina različitom brzinom, amplitudom i trakcijom).
Lokalna aplikacija hladnoće (kriomasaža, hladni oblozi, brzohladeći sprejevi,
hladan zrak) i lokalna aplikacija topline (površinsko zagrijavanje: topli oblozi
i kupke, parafin, IC svjetlo; dubinsko zagrijavanje: ultrazvuk,
elektromagnetsko zagrijavanje) često se koriste u bolesnika s upalnim
reumatizmom radi smanjenja bola i ukočenosti. I toplo i hladno utječu na
lokalnu temperaturu kože, te na ostale dublje strukture, samo s različitom
dubinom djelovanja.

Stimulacija mišića koristi se za poboljšanje mišić- ne snage. U bolesnika s

reumatoidnim artritisom jedna studija pokazala je poboljšanje mišićne
snage i izdržljivosti mišića šake2,26, dok je kod OA koljena njena
učinkovitost nejasna27. Njena aplikacija preporučuje se u bolesnika koji
imaju poteškoća u voljnoj kontrakciji natkoljeničnog miši- ća (intencijska
elektrostimulacija) ili u bolesnika koji imaju kontraindikaciju za vježbu.
Zaštita zglobova bazira se na edukaciji bolesnika o tome kako postaviti
zglob u najmanje bolnom položaju, a opet po mogućnosti bez gubitka
funkcije. U zaštitu zglobova spadaju: regularni odmor, alternirajući pokreti u
zglobu, modifikacija izvo- đenja neke kretnje, korištenje ortoza i pomagala i
promjena okoliša.

Glavni principi zaštite zglobova su sljedeći: respektirati bol (primijetiti razliku

bola od artritisa ili bola od prenaprezanja, prilagoditi aktivnost jačini bolnog
podražaja); izbjegavati pozicije i aktivnosti koje mogu oštetiti zglob
(izbjegavati snažne i produžene kretnje hvatanja, izbjegavati ekstremne
položaje zgloba i položaje koji izazivaju deformaciju zgloba, koristiti se
ergonomskim pomagalima za šaku, izbjegavanje formiranja jako stisnute
šake); korištenje jačih, velikih zglobova (nošenje objekta s dvije ruke i
otvorenim dlanovima, nositi objekte s npr. podlakticama umjesto sa
šakama); redukcija težine nošenja objekata; korištenje pomagala za rastere-
ćenje zgloba; umjesto podizanja koristiti klizanje; smanjenje aktivnosti
(sporiji hod, česte stanke, izbjegavati duge periode imobilizacije)

51. Kineziterapija u traumatologiji

· Kineziterapija predstavlja aktivan stav u terapiji oštećenih i izgubljenih

funkcija lokomotornog aparata
· Kod politraumatizovanih bolesnika usled dugog inaktiviteta dolazi do:
· Atrofije mišića
· Hipostatske upale pluća
· Usporene cirkulacije - razvoj flebotromboze
· Embolije pluća
· Razvoj zglobnih kontraktura

Nastavak započete rane kineziterapije:

¢ - jačanje mišićne snage traumatizivanog dela tela
¢ - jačanje slobodnih delova tela
¢ - savlađivanje kontraktura
¢ - respiratorna kineziterapija

52. Kineziterapija kod deformiteta kičme

U rehabilitaciji pacijenta sa deformitetima kičmenog stuba, prioritet

zauzimaju telesne vežbe i korekcija stava. Međutim, ponekad se javljaju
simptomi koji mogu ići u vidu bolova baš u regiji koja odgovara
deformitetu.

Najčešće može doći do kompresije kičmene moždine ili nerava koji iz nje
izlaze, pa posledično do slabosti u ekstremitetima ili osećaja trnjenja,
mravinjanja. Mišići koji su skraćeni usled prisustva deformiteta, vrlo često su
i bolni, ali i u spazmu koji nastaje kao refleksni odgovor organizma na bol.
Upravo onda kada postoje ovakvi (ili slični) simptomi, indikovana je primena
fizikalne terapije jer, da bi se uopšte započele vežbe, neophodno je smanjiti
bol i opustiti muskulaturu. Prisustvo bola sve više pojačava spazam koji
uzurpira cirkulaciju, a to dalje vodi pojačanju bola. Tako se stvara „začarani
krug“ koji se uspešno prekida primenom fizikalnih agenasa. Njihova suština
delovanja jeste upravo poboljšanje lokalne cirkulacije i otklanjanje štetnih
produkata metabolizma. Najbolji efekti se postižu kada se primenjuju
terapije svakodnevno po jedanput, u ciklusu od 10 (najmanje). Nekada je
potrebno i više, u zavisnosti od progresije simptoma. Prednost ove terapije,
u odnosu na ostale, je u tome što se jačina nadražaja može stepenovati i
tako postići efekat bez većeg opterećenja celog organizma.
Kada simptomi bola nestanu, prelazi se na kineziterapiju (nekada se u istom
danu izvode i fizikalna i kineziterapija).

Kineziterapijski tretman treba otpočeti čim lekar i terapeut to predlože, jer

su deformiteti kičmenog stuba najčešće funkcionalni poremećaj koji mogu
da se otklone istezanjem skraćenih i jačanjem slabih mišića. Ove vežbe se
rade u položajima koji su terapijski najpogodniji.
Idealno je da pacijent sprovodi vežbe ispred ogledala kako bi stekao uvid u
nepravilno (njegovo) i pravilno (postignuto zatezanjem mišića) držanje tela.
Treba nastojati da se postigne i održi što duže pravilan položaj tela.

Kod strukturalnih deforiteta kičmenog stuba, nikakve vežbe ne mogu

dovesti do poboljšanja ako nema ortopedskog lečenja. Pošto je često
neophodno operativno lečenje, u zavisnosti od toga, kineziterapija se
primenjuje u različitim fazama: preoperativnoj, ortopedskoj (pacijent je
operisan ili je u mideru) i u fazi održavanja rezultata ortopedskog lečenja. U
toku rasta, deformiteti kičmenog stuba moraju se stalno kontrolisati i lečiti,
jer se u suprotnom deformitet sigurno pojačava.
Zbog ugrožene disajne funkcije, rade se vežbe disanja. One imaju za cilj
dobru ventilaciju svih partija pluća, jačanje mišića odgovornih za disanje.
53. Kineziterapija kod deformiteta grudnog koša

Uzrok nastanka deformiteta grudnog koša je još uvek nepoznat. Ranije se

smatralo da je slaba ishrana, siromašna vitaminima D i C, glavni razlog
nastanka. Čak i danas, mnogi lekari se drže toga, pa pacijentima sa grudnim
deformitetima savetuju ishranu bogatu navedenim vitaminima, te im
prepisuju dodatni unos navedenih vitamina i savetuju im odlazak na more i
u banje.
To, međutim, nema nikakvog uticaja na ovaj deformitet. Kad je reč o
nasleđu, i dalje ostaje nepoznanica da li su deformiteti grudnog koša
nasledni ili ne.

Pectus excavatum je urođena anomalija ali vrlo često ovaj deformitet može
biti i stečen, u slučajevima permanentnog pritiska na grudnu kost u toku
razvoja.

Klinička slika
U principu, u zavisnosti od stepena deformiteta, on može imati samo
estetski značaj, kod manje izraženih deformiteta, ali može imati i
funkcionalni značaj, kod teže izraženih deformiteta. Smetnje se ogledaju u
smanjenju zapremine grudnog koša i smanjenju količine udahnutog
vazduha, pritiska na srce i njegovog potiskivanja u stranu, što može da
dovede do smetnji u njegovom radu. Deformitet koji u težim oblicima može
da dovede, pored estetskih problema, i do otežanog rada vitalnih organa
smeštenih u grudnu duplju, od kojih je kompresija na srčani mišić
najozbiljniji.

Lečenje
Korekcija ovog deformiteta, ako se izuzmu teški slučajevi koji se rešavaju
hirurški, podrazumeva upotrebu kineziterapije. Fizikalna terapija ima za cilj
pre svega povećanje kapaciteta grudnog koša i obuku za pravilno disanje
(tzv. vežbe disanja), a razvijanje i jačanje grudnih mišića delimično "sakriju",
tj. čine ga manje vidljivim. Nažalost, ne postoje efikasna ortopedska
pomagala za ovaj deformitet, kakva postoje za deformitet po tipu
carinatuma - "kokošije grudi", a i njihova primena je najefikasinija u
detinjstvu, pre završetka rasta. U poslednje vreme hirurška korekcija je
daleko jednostavnija nego ranije, primenom novih metoda, tzv. minimalno
invazivne Nuss-ove operacije.

Ispupčene grudi (pectus carinatum) predstvaljaju deformitet grudnog koša

koji se karakteriše grebenastim ipupčenjem dijela ili grudne kosti u cjelosti,
iznad nivoa grudnog koša. Ispupčenje grudne kosti je često udruženo sa
parasternalnim (sa strana od grudne kosti) ipupčenjem rebara, a nekada i sa
prominirajućim položajem claviculae (ključne kosti). Rebra zauzimaju
relativno kos položaj, a u donjem dijelu često može da se primijeti
izdubljenje sa izdig-nutim rebalrnim lukovima. Pojavljuje se od blažih oblika
do vrlo izražene deformacije.
Primjena kineziterapijskog programa vježbi uglavnom kod slabijih i srednje
teških deformiteta daje dobre rezultate. Kineziterapijski program obuhvata
primjenu vježbi disanja u kombinaciji sa vježbama jačanja ciljanih mišića i
mišićnih grupa u adekvatnim položajima tijela uz edukaciju pacijenta.
Adekvatno i kontinuirano praćenje pacijenta uz edukaciju vezanu za
karakteristike, moguće posljedice u skladu sa stepenom deformiteta, način
liječenja, važnost pravilnog i kontinuiranog izvođenja kineziterapijskog pro-
grama vježbi, često predstavlja put ka kontroli deformiteta i odlaganja
(odbacivanja) ortopedskog ili operativnog načina liječenja kod blažih i
srednje teških deformiteta.

54. Rehabilitacija pacijenata sa oštećenjem perifernog motoneurona

Metode kineziterapije
¢ očuvanje fiziološkog obima pokreta u zglobovima,
¢ povećanje-obnova punog obima pokreta kod kontraktura,
¢ očuvanje motorne šeme,
 ¢ stimulacija funkcije paretičnih i paralitičnih mišića,
¢ jačanje snage oslabljenih mišića,
¢ jačanje mišića koji nisu zahvaćeni lezijom PNM-a,
¢ poboljšanje cirkulacije i trofike,
¢ sprečavanje nastanka edema,
¢ sprečavanje dekalcifikacije kostiju,
¢ sprečavanje zaostatka u rastu ekstremiteta,
¢ obnova senzibiliteta,
¢ reedukacija motornih funkcija.
¢ pozicioniranje i elevacija oduzetih telesnih segmenata ,
¢ pasivne vežbe i autopasivne vežbe (pokrete izvoditi samo do
fiziološke, a ne anatomske barijere). Izbegavati distrakciju, a forsirati
aproksimaciju i klizanje zglobnih površina,
¢ aktivno podpomognute vežbe,
¢ pasivne vežbe u cilju istezanja mekih tkiva (izvode se tamo gde je
došlo do formiranja kontraktura),
¢ pasivno intencione vežbe (pasivne vežbe uz voljno učešće pacijenta u
izvodjenju pokreta),
¢ naglo istezanje mišića i opuštanje,
¢ aproksimacija,
¢ distrakcija kod značajnog stepena oporavka,

¢ otpor (koristiti tehniku PNF- naglasak na rotatornim pokretima),

¢ vizuelna i verbalna stimulacija,
¢ aktivno-podpomognute vežbe (MMT je 2)
¢ vežbe u suspenziji,
¢ vežbe na glatkoj površini,
¢ hidrokineziterapija.
¢ aktivno-podpomgnute vežbe (MMT je 3)
¢ vežbe u vodi,
¢ korišćenje horizontalne ravni, ali sa otporom (trenjem),
¢ pokreti protiv gravitacije kroz izbor početnog položaja,
¢ aktivne vežbe sa otporom (ocena po MMT je preko 3+),
¢ aktivne vežbe sa dopunskim otporom (ocena po manuelnom
mišićnom testu je 4 i iznad),
¢ tehnika progresivnog jačanja mišića -De Lorme-Watkinsova metoda
(ocena po MMT iznad 4 i mišići koji nisu zahvaćeni paralizom).

55. Rehabilitacija pacijenata kardiovaskularnih oboljenja

I faza – akutna i rana postakutna hospitalna faza I faza rehabilitacije

zapoinje odmah nakon perakutne faze bolesti ili kardiokirurškog zahvata,
još u jedinici intenzivnog lijeenja i nastavlja se na klinikom kardiološkom ili
kardiokirurškom odjelu. Obuhvaa vježbe disanja i razgibavanja u krevetu,
potom posjedanje u krevetu, ustajanje i programirane/kontrolirane šetnje
bolesnika hodnikom. Paralelno se zapoinje s edukacijom bolesnika i obitelji
o bolesti i imbenicima rizika, u emu sudjeluju medicinska sestra,
fizioterapeut i lijenik. Kod otpusta se nastoji procijeniti stanje 5-minutnom
ergometrijom sa 50-75 W optereenja. Zabranjuje se pušenje i uvodi terapija
sekundarne prevencije. II faza – kasna postakutna hospitalna faza Nastavak
rehabilitacije može uslijediti neposredno ili par tjedana nakon I faze.
Bolesnik se upuuje u ustanove stacionarne ili ambulantne rehabilitacije gdje
se provodi druga (konvalescentna) faza. Ova faza traje 3-5 tjedana u
uvjetima stacionarne ili do 8 tjedana ambulantne rehabilitacije. Oblik
provoenja kardiovaskularne rehabilitacije (ambulatni / bolniki) ovisi prije
svega o stratifikaciji rizika bolesnika, ali i o financijskim, tradicijskim,
logistikim i drugim imbenicima. Ciljevi ove faze su: unapreenje oslabljene ili
od ranije slabe tjelesne kondicije, stabilizacija kardiološkog statusa
bolesnika i redukcija rizika progresije bolesti, psihološka stabilizacija i
priprema za punu socijalnu reintegraciju s obnavljanjem radnih sposobnosti.
U ovoj fazi sudjeluju kardiolozi, fizijatri, educirane sestre i fizioterapeuti,
dijetetiari, psiholozi, a po mogunosti i socijalni radnici i specijalisti medicine
rada. U dolasku se kod bolesnika reevaluira stanje bolesti, da bi se bolesnici
selekcionirali u skupine razliite težine tjelesnog treninga (Tablica 1.), no
stvarni raspon je od strogo doziranog treninga, s individualnim pristupom i
pod strogim nadzorom, pa kroz niz kategorija do skupnog treninga s
raznovrsnim odabirom vježbi uz nadzor.

Sadržaj II faze rehabilitacije znatno je opsežniji od rane rehabilitacije.

Provodi se: - tjelesni trening podrazumjeva više oblika tjelesne aktivnosti:
vježbe disanja i razgibavanja, optereenje na bicikl-ergometru, vježbe u
prirodi i šetnje trim stazama, rekreacijsko plivanje, stolni tenis i drugo. Uz
rijetke izuzetke, nastoji se vježbe provoditi u skupini, pod nadzorom
fizioterapeuta, ev. i lijenika, po potrebi uz EKG monitoring, intervalno, s
doziranim poveanjem intenziteta optereenja i trajanja treninga, obino od 15
minuta u poetku do 2 puta po 30 minuta. Tjelesni trening poinje 5-10
minutnim zagrijavanjem, nastavlja se s 30-tak minuta “pune” aktivnosti (s
intervalnim odmorima) i završava 5-10 minutnim “hlaenjem”. Težina vježbi
se u pravilu odreuje prema trenutnoj funkcijskoj sposobnosti i stupnju rizika.
– psi

III faza – održavajua faza Trea faza rehabilitacije nastavlja se na drugu fazu i
u principu traje doživotno. Nauene vježbe bolesnici provode kod kue ili u
klubovima ambulantno, optimalno 2-3 puta dnevno po 30 minuta,
minimalno 3 puta tjedno. Bolesnika kontrolira lijenik ope medicine i 2-4
puta u prvoj godini kardiolog, s time da se 2-3 mjeseca nakon otpusta s
rehabilitacije druge faze napravi maksimalni, simptomima ogranien test
optereenja.
56 Psihosocijalna rehabilitacija

Psihosocijalna rehabilitacija

Ciljevi rehabilitacije su funkcionalni (kao u tjelesnom zdravlju)

• Povratak klijenta svojim okupacijama, svakodnevnim životnim

aktivnostima i svakodnevnim instrumentalnim životnim aktivnostima

• Povratak klijenta radnim ili obrazovnim okupacijama

• Društvena reintegracija

• Prevencija recidiva
Psihosocijalno-edukativna rehabilitacija odraslih je zastupljena na svim
medicinskim jedinicama u Zavodu gdje se provode liječenje i rehabilitacija
odraslih pacijenata.
Stručnjaci ove Službe značajno doprinose sveobuhvatnosti rehabilitacije i
pomažu socijalizaciji pacijenata jer paralelno sa direktnim radom sa
pacijentima, aktivno učestvuju i u pružanju podrške i savjetovanju članova
porodice te aktivno rade na umrežavanju sa lokalnom zajednicom (NVO,
humanitarne organizacije, korisnička udruženja i sl.).

Tim za psihosocijlano-edukativnu rehabilitaciju odraslih čine:

• psiholog
• socijalni radnik
• logoped
• defektolog – somatoped