Mikrobiologija je nauka o organizmima koje ne vidimo ili teško ustanovljujemo izravnim promatranjem a čije postojanje i najvažnije

organske karakteristike ustanovljujemo upotrebom promatračkih povećala.

Bakterije su jednostanični organizmi a u izgradnji bakterijske ćelije sudjeluju sljedeće cjeline: membrana, ćelijski zid, citoplazma, nukleotid ,
ribozomi, plazmidi.Pojednine vrste bakterija imaju i glikokaliks a neke i fimbrije.

Bakterijske kolonije su nakupine bakterija vidljive na krutim hranidbenim podlogama. Nastaju diobom jedne jedine bakterijske stanice i
sadrže milijune jedinki. Pri identifikaciji se koriste tipična i stalna uzgojna svojstva pojedine bakterijske vrste:
• Makroskopskim pregledom kolonija (golim okom) se određuju njihov oblik, presjek i izgled površine (hrapav-R, gladak–S,
sluzav–M), veličina te prozirnost (zamućenost) i prisutnost pigmenta.
• Optičkim pomagalima (povećalo, mikroskop) se promatraju rubovi kolonija i njihova građa (jednolična, mrežasta, zrnasta,
zrakasta).
Više kolonija na jednoj hranjivoj podlozi (agar) nazivaju se Bakterijska kultura. Bakterijska kultura može biti čista, ako izrastu kolonije
samo jedne bakterijske vrste, ili mješovita, ako izrastu kolonije više bakterijskih vrsta.

Bojenje bakterija je hemijski postupak impregnacije bakterija bojom radi njigove lakše identifikacije. U praksi se uglavnom koriste postupci
prostog i složenog bojenja.Prstim bojenjem mogu se ustanoviti broj, oblici i veličina bakterija.Složeni postupci bojenja su potrebni kod
ustanovljenja strukture i vrste bakterija.

Bojenje po Gramu prvi je upotrijebio Kristijan Gram. Na osnovu ove metode bojenja sve bakterije se mogu podijeliti
u dvije grupe: gram pozitivne i gram negativne. Za bojenje po Gramu upotrebljava se razblaţena gencijanaviolet
i razblaţeni karbolfuksin. Koristi se Lugov rastvor i za odbojavanje aceton alkohol. Rezultat bojenjaGram pozitivne
bakterije obojene su ljubiĉasto prvom bojom. Gram negativne bakterije su obojene ruţiĉasto jer su se obojile
aceton alkoholom.

Prema načinu ishrane, odnosno da li same stvaraju hranljive materije ili uzimaju gotove iz prirode, bakterije se
dele na:
• autotrofne i
• heterotrofne.

Autotrofne bakterije
U zavisnosti od toga koji izvor energije koriste, autotrofne bakterije mogu biti:
1.fotosintetičke (fototrofne) i
2. hemosintetičke (hemotrofne),
Fotosintetičke koriste Sunčevu energiju kao izvor energije za proizvodnju hranljivih materija.

Hemosintetičke bakterije kao izvor energije za proizvodnju hrane koriste hemijsku energiju koju dobijaju oksidacijom različitih neorganskih
jedinjenja.
U zavisnosti od toga koja jedinjenja oksidišu razlikuju se:
• nitrifikacione,
• gvožđevite (oksidišu gvožđe),
• sumporne,
• metanske,
• vodonične i dr.
• Heterotrofne bakterije
Ove bakterije uzimaju gotove organske materije iz spoljašnje sredine. Mogu biti:
• saprofitske (saprobne) i
• parazitske.
Saprofiti koriste organske materije iz uginulih organizama i raznog organskog otpada. One luče enzime koji krupne organske molekule
razlažu na male organske i neorganske molekule. Bakterije te male organske molekule upijaju kroz pore na ćelijskom zidu. Saprofitske
bakterije zajedno sa gljivama predstavljaju najznačajnije organizme na našoj planeti iz kategorije razlagača (mineralizatora). Ovi oblici
organizama razlažu uginula bića na manje organske i neorganske (mineralne) molekule. Neke od njih imaju sposobnost da ugljenik iz
uginulih organizama pretvaraju u ugljen-dioksid(koriste ga biljke u fotosintezi).
Paraziti organske materije uzimaju iz živih organizama. Oni žive na račun domaćina izazivajući bolest (patogene). Neke od njih izazivaju
oboljenja samo u određenim uslovima sredine.
Bakterije se počinju razmnožavati kada njihove stanice narastu do veličine svojstvene određenoj vrsti. To se zbiva povoljnim hranidbenim,
energijskim, atmosferskim i temperaturnim uvjetima. Najveći broj bakterijskih vrsta razmnožava se jednostavnom, binarnom diobom, pri
kojoj od jedne bakterijske stanice nespolnim načinom nastaju dvije nove stanice. Plazimidi se najčešće prenose konjugacijom koja nastaje
doticanjem dviju bakterija preko spolne pili. Ostali oblici genskoga prijenosa kod bakterija uključuju preobrazbu, transdukciju i transpoziciju
koji se najčešće vrše umjetnim postupcima u genetičkom inženjerstvu.

Bakteriološka ili hranjiva podloga je medij koji sojim sastavom omogućuje rast i razmnožavanje bakterija.
Za uspešno gajenje mikroorganizama u laboratoriji neophodno je da budu ispunjeni sledeći uslovi:
1. Odgovarajući sastav podloge,
2. Odgovarajuća pH vrednost podloge,
3. Odgovarajući sastav atmosfere u kojoj se mikroorganizmi gaje (npr. anaerobni mo zahtevaju atmosferu bez O2),
4. Odgovarajuća temperatura inkubacije,
5. Odsustvo konkurentskih organizama tj. organizama kontaminanata (ulaze u kompetitivne odnose i često preovladaju i potisnu gajeni mo).

PODjELA HRANLJIVIH PODLOGA

I Na osnovu konzistencije

1. Tečne podloge – ne sadrže agar, u svom nazivu obično nose naziv voda ili bujon (npr. mesna voda, mesno-peptonski bujon – MPB), služe
za obilan rast mikroorganizama.
2. Čvrste podloge – sadrže 2% agar, u svom nazivu nose naziv agar (npr. mesno-peptonski agar – MPA, hranljivi agar i sl.). Na ovim
podlogama se lakše proučavaju karakteristike bakterijskih kolonija. Koriste se za izolaciju čistih bakterijskih kultura, lakše posmatranje
mešanih kultura itd.
3. Polučvrste (polutečne) podloge – sadrže 0,5-0,15% agara, koriste se za ispitivanje pokretljivosti mikroorganizama, primer je SIM
medijum.
II Na osnovu funkcije i primene

1. Osnovna podloga – jednostavna podloga koja omogućava rast velikom broju mikroorganizama. Primer su peptonska voda, hranljivi agar,
hranljivi bujon.

2. Obogaćena podloga – čini je osnovna podloga u koju se dodaju i hranljive materije poput krvi, seruma, jaja, zavisno od potreba mo koji se
kultiviše. Primer su krvni agar, čokoladni agar itd.

3. Selektivna podloga – sadrži određene materije koje omogućavaju rast i razmnožavanje jednoj grupi mikroorganizama, a onemogućavaju
razvoj drugih grupa (npr. Selenit F bujon koji omogućava rast bakterijama roda Salmonella i Shigella).

4. Diferencijalna, indikatorska podloga – omogućava rast više grupa mikroorganizama, gde ih je zbog prisustva određenih supstanci ili
indikatora moguće razlikovati. Primer je krvni agar na kome se mogu razlikovati tipovi hemolize kod streptokoka.
5. Transportna podloga – služi za transport uzetih uzoraka do laboratorije. Omogućava preživljavanje mo tokom transporta, sprečava
prevelik rast organizama koji mogu da zagade uzorak, sprečavaju isušivanje uzorka itd. Primer je Stjuartov medijum.
6. Anaerobna podloga – za rast anaerobnih organizama koji rastu bez kiseonika. Primer je tioglikolat podloga.

Antibiotici su hemijski agensi koji mogu da potpuno unište patogene mikroorganizme ili da zaustave njihov rast ili razmnožavanje bez
pričinjavanja značajnije štete organizmu domaćinu. Antibiotici mogu bilo da ubiju ili da inhibiraju rast bakterija. Nekoliko antibiotika je isto
tako efektivno protiv gljivica i protozoa, a neki su toksični za ljude i životinje, čak i kad se koriste u terapeutskoj dozi. Antibiotici nisu
efektivni protiv virusa kao što su prehlada ili influenca, i mogu da budu štetni ako se neprimereno koriste.

Mehanizam djelovanja antibiotika se zasniva na nekom od sljedećih uslova:

1.sprečavaju stvaranje bakterijskog zida
2. sprečavaju stvaranje bakterijskih proteina
3. sprečavaju stvaranje nukleinskih kiselina
4. obustavljaju bakterijski metabolizam.

Nuspojave antibiotika ili štetna dejstva njihove primjene:

Antibiotici se obično smatraju bezbednim, i većina njih je dobro tolerisana. Međutim, pojedini antibiotici su bili vezani za opseg štetnih
nuspojava. Nuspojave su u opsegu od blagih do veoma ozbiljnih u zavisnosti od korištenog antibiotika, ciljnih mikrobnih organizama, i
individualnog pacijenta. Bezbednosni profili novijih lekova često nisu dobro poznati, za razliku od onih sa dugom istorijom primene.
Nepoželjna dejstva su u opsegu od groznice i mučnine do znatnih alergijskih reakcija, uključujući fotodermatitis i anafilaksu. Česta nuspojava
je dijareja, koja je posledica poremećaja kompozicije intestinalne flore, što može da dovede od prekomernog rasta patogenih bakterija, kao
što je Clostridium difficile.Antibakterijski agensi isto tako mogu da utiču na vaginalnu floru, te mogu da dovedu do prekomernog rasta kvasce
iz roda Candida u vulvo-vaginalnoj oblasti.Dodatne nuspojave mogu da proizađu iz interakcije sa drugim lekovima, kao što je povećani rizik
od povrede tetiva usled administracije hinolonskih antibiotika sa sistemskim kortikosteroidom. Neki naučnici smatraju da neselektivna
upotreba antibiotika menja mikrobiotu domaćina i to je bilo povezano sa hroničnim bolestima.

Antibiogram :
Je test kojim se provjerava osjetljivost bakterija na upotrijebljeni antibiotik.U toku testa se primjenjuje onolika količina atibiotika koliko je
potrebno da bi seliječila bolest uzrokovana bakterijom.Ispitivanje osjetljivosti može biti kvalitativno, semi–kvantitativno ili pomoću metoda
na osnovi nukleinskih kiselina.
Kvalitativne metode: pogodna je za brzo rastuće mikroorganizme. Tom metodom se na podloge od agara inokulirane s ispitivanim
uzročnikom stavljaju antibiotikom natopljeni diskovi. Nakon inkubacije (traje od 16–18 h) se mjeri promjer zone inhibicije oko svakog diska.
Svaka kombinacija mikroorganizma i antibiotika ima različiti promjer, što se označava sa S, I ili R.

Semikvantitativne metode: Semikvantitativnim metodama se određuje minimalna koncentracija lijeka koja in vitro inhibira rast određenog
mikroorganizma. Određivanje MIK–a se koristi ponajprije za bakterije, uključujući i mikobakterije i anaerobe, ali se ponekad koristi i za
gljivice. Također je moguće određivanje minimalne ubojite (baktericidne) koncentracije (MBK), ali je tehnički složeno a ne postoji dogovor o
standardima tumačenja nalaza.
Antibiotik se može razrijediti agarom ili bujonom, koji se zatim inokulira u mikroorganizme. Razrjeđivanje bujonom je zlatni standard, ali je
naporno jer se po epruveti može testirati samo jedan lijek. Učinkovitija je metoda kod koje se rabi traka poliestera impregnirana antibiotikom
u koncentracijskom gradijentu uzduž njezine duljine. Traka se položi na podlogu agara koja sadrži inokulum a MIK se određuje prema mjestu
na traci na kojem započinje inhibicija; na jednoj podlozi se tako mogu ispitati brojni antibiotici.

Patogenost je ssposobnost bakterija da izazovu bolest kod čovjeka.

Virulencija je stepen ili snaga patogenosti .
Infekcija ili zaraza je biološki momenat prodora i razmnožavanja uzročnika bolesti u ljudskom organizmu.
Vogralikov lanac je slijed događaja i uslova koji se moraju zadovoljiti u pojavi bolesti obzirom da bolest može započeti samo ako :1.postoji
uzročnik bolesti, 2. put kojim će se proširiti ,3. ulazno mjesto kojim će dospjeti u organizam , 4. dovoljna količina patogena i 5. osjetljivost
domaćina na njegov štetni utjecaj.
Kliconoštvo je pojava prijenosa uročnika bolesti u domaćinskom organizmu .Kliconoša je osoba koja je kolonizirana sa specifičnim
patogenom , a ne pokazuje simptome i znake infekcije. Kliconoša, takođe, može imati asimptomatsku ili subkliničku infekciju. To je naizgled
zdrava osoba, koja u sebi nosi patogene mikroorganizme i izlučuje ih u okolinu. Infektivni agens, kliconoša može oslobađati u okolinu svim
tjelesnim izlučevinama: pljuvačka, krv, stolica, mokraća. Po trajanju, postoji akutno i kronično kliconoštvo. Kliconoštvo se može podijeliti u
četiri kategorije u zavisnosti od dužine trajanja kliconoštva i zdravstvenog stanja osobe :
1. Zdravo ili asimptomatsko kliconostvo javlja se kod osoba koje nose neki mikroorganizam koji može biti uzrok infekcije
(npr. stafilokok), ali kod kojih nikada ne dolazi do infekcije. Intermitentno kliconoštvo se javlja kod nekih osoba koje
povremeno nose isti patogen (npr. Staphvlooccus aureus).
2. 2. Kliconoštvo u fazi inkubacije traje od perioda infekcije do pojave prvih znakova i simptoma bolesti. Inkubacija je
vremenski period koji protekne momenta ulaska infektivnogagensa u organizam domacina, pa do pojave prvih znakova i/ili
simptoma bolesti. Najbrojnija su oboljenja kod kojih bolesnik nije zarazan tokom inkubacionog perioda, jer se patogeni
mikroorganizmi ne oslobađaju iz organizma. Međutim ima puno zaraznih bolesti (zaušnjaci, akutne virusne respiratorne
infekcije itd.), kod kojih je u toku inkubacionog perioda bolesnik je zarazan
3. 3. Kliconoštvo u fazi rekonvalescencije počinje nakon prestanka znakova i simptoma bolesti, a traje različito dugo u
zavisnosti od uzročnika infekcije. Rekonvalescentne ili akutne kliconose su osobe koje posle klinickog ozdravljenja
izlucuje patogene mikroorganizme najvise do 3 meseca.
4. 4. Hronične kliconose su osobe koje izlucuju klice i posle 3 meseca od prelezane bolesti. Hronično kliconoštvo koje traje
vise godina ili doživotno, naziva se trajno ili doživotno kliconoštvo, koje može biti povremeno-intermitentno ili stalno-
permanentno.
Imunoprofilaksa ili vakcinacija ili cijepljenje je postupak umjetnog jačanja imunološke snage ili odbrane organizma.Provodi se upotrebom
vakcina ili upotrebom seruma. U oba slučaja organizam koji se vakciniše ojačava odbrambene snage tako što stvara imunoglobuline ili tvari
koje su najzaslužnije za odbranu od bolesti.
Kad se koriste vakcine imunoprofilaksa je aktivna jer se u organizam čovjeka unose uzročnici bolesti u maloj količini koje ne izazivaju
bolest ali potiču organizam da organizuje odbranu protiv uzročnika bolesti tako što će proizvesti imunoglobuline .
Kad se koriste gotovi imunoglobulini onda je u pitanju pasivna zaštita jer organizam ne mora da ih proizvodi obzirom da su uneseni u toku
vakcinacije. Ovaj vid vakcinacije se provodi u situacijama kad je organizmu neophodna brza zaštita.

Imunologija
je nauka koja proučava cjelokupnu otpornost organizma na djelovanje stranih tvari, tj. antigena. U pratičnom smislu, imunologija proučava
sve oblike obrane domaćina od zaraze i štetne posljedice imunosnog odgovora za domaćina.Imunost je stanje otpornosti na mikroorganizme,
tj. zarazu. Svojstveni su joj urođeni (nespecifični) i stečeni (specifični ili adaptivni) mehanizmi.
Imunološki sustav je skupni naziv za organe, tkiva, stanice i njihove produkte koji u organizmu služe za prepoznavanje stranih bioloških
tvari i obranu od njih. Organi imunološkog sustava u čovjeka su npr. timus (prsna žlijezda), koštana srž, slezena, limfni čvorovi.
Nespecifična otpornost je odbrambeni sistem koji štiti organizam od utjecaja uzročnika bolesti i sprečava njegovo oštećenje.Ova vrsta
obrane u organizmu postoji i prije njegovog izlaganja uročnicima a vrsta odbrambenog odgovora je ista za sve vrste uzročnika.Nespec
imunost je brzi odgovor.Nespecifična imunost je rezultat anatomsko- funkcionalnih osbenosti organizma a čine je : koža kao fizička barijera,
posebne ćelije koje uništavaju uzročnike bolesti takozvani fagociti te upalni proces .

Upala je vrsta odbrambenog odgovora organizma na pojavu uzročnika bolesti a zasniva se na burnoj i lokalnoj neurohumoralnoj reakciji
organizma.U toku upale organizam pojačava funkciju napadnutih tkiva ubrzavajući krvni protok, ubrzavajući limfni protok i naseljavanjem
napadnutog tkiva odbrambenim ćelijama.
Fagocitoza jedan od oblika nespecifične imunosti za koji su odgovorni fagociti odnosno promijenjeni makrofagi nastali od
monocita.Fagocitoza je imunološki događaj zasnovan na prepoznavanju uzročnika bolesti i njegovoj ingestiji ili gutanju te na kraju razgradnji
i uništenju uzročnika bolesti.
Specifična otpornost je drugi oblik obrambenog odgovora organizma na pojavu uzročnika s kojim ranije nije bio u dodiru.Ovaj oblik
odbrane je spori odgovor organizma.
Imunološka reakcija je odbrambeni odgovor koji nastaje izlaganjem organizma stetnom činiocu ili agensu.Posjedica imnološke reakcije je
stvaranje antitijela koji će zaustaviti napredovanje bolesti.
Neke vrste imunoloških reakcija su :neutralizacija, aglutinacija, liziranje.

Alergija je burni oblik imunološke reakcije koji osim uništavanja uzročnika bolesti oštečuje i organizam.Neki oblici alergije su lokalnog a
drugi opšteg karaktera.Lokalne su npr pojava hunjavice ili konjuktivitisa dok je opšta npr alergijski šok ili anafilaksa.
Mikroskopska dijagnostika je postupak dijagnostike pri kojem se koriste optička pomagala, najčešće mikroskop.

Važnost mikroskopske dijagnostike

Ovakvom vrstom dijagnostike moguće je otkriti veliki broj oboljenja kod kojih simptomi još nisu izraženi ili su izraženi u vrlo slabom
intenzitetu. Također, ovom jeftinom dijagnostikom moguće je zaobići velik broj skupljih i invanzivnijih metoda dijagnostike.Većina uzoraka
se oboji bojom koja oboji uzročnika, čime se oni razlikuju od pozadine, premda se za otkrivanje gljivica, parazita (uključujući jajašca i larve
helminta), vaginalnih “grudica” stanica i pokretnih uzročnika (npr. Trichomonasa) rabe neobojeni vlažni razmazi. Kako bi se gljivice bolje
raspoznale, razmazu se može dodati 10%–tni kalijev hidroksid (KOH) koji otapa okolno tkivo i mikroorganizme. Kod mikroskopije u
tamnom polju u svrhu otkrivanja sifilisa također se rabe neobojeni razmazi.
Kliničar traži bojenje na osnovi najvjerojatnijeg uzročnika, mada niti jedna boja nije 100% specifična. Većina uzoraka se boji po Gramu, te,
ako se sumnja na mikobakterije, acidorezistentnom bojom (po Ziehl–Nielsenu, op.prev.). Međutim, pri ovom bojenju neki uzročnici se ne
prikazuju lako; ako se na njih sumnja, potrebno je primijeniti druge boje ili druge načine otkrivanja. Budući da je za mikroskopsko otkrivanje
obično potrebna koncentracija mikroorganizama od ~1 × 105/ml, prije pretrage se većina tjelesnih tekućina (npr. likvor, mokraća) koncentrira
(npr. Centrifugiranjem).

Piogeni stafilokok i piogeni streptokok su izazivači gnojnih infkcija. Gram pzitivna bakterija, normalni stanovnik čobvjekove flore.