Professional Documents
Culture Documents
Nga ABC-ja e Gazetarisë Tek Hulumtimi
Nga ABC-ja e Gazetarisë Tek Hulumtimi
Nga ABC-ja e Gazetarisë Tek Hulumtimi
=
- “Relevanca dhe dobia krijojnë nivelin e lartë
3. Interes të interesit, duke orientuar gjykimin për
Screenshot i një lajmi nga faqja online e medias
vlerën lajmore të një ngjarje”. Lapsi.al, datë 09.12.2019
Brian S. Brooks. George kennedy. darly R. Moen. Don Ranly. 2005. Raportimi dhe shkrimi i lajmeve. Boston. New York: BEDFORD/ST. MARTIN'S. Faqe 13
Kur një ngjarje përbën lajm?
“Ndikimi (impakti) – Sa njerëz ndikohen nga një ngjarje?”
Konflikti – Përballjet midis njerëzve apo shteteve, si një themel
i rrëfimit;
Risia – Njerëzit dhe ngjarjet e pazakonta tërheqin vëmendjen e Operator televizionesh duke filmuar një nga
protestat kundër importit të mbetjeve.
opinionit publik; Foto: Geri Emiri
Fama – Njerëzit e thjeshte duan të dijnë mbi jetën dhe veprimtarinë e njerëzve të njohur;
Afërsia - Zakonisht njerëzit interesohen për ngjarjet që ndodhin përreth shtëpisë së tyre;
Koha – Lajmi “lind dhe vdes” brenda pak orësh. Nëse nuk është i freskët nuk tundon askënd ta
konsumojë, klasifikohet si i pavlefshën.
Brian S. Brooks. George kennedy. darly R. Moen. Don Ranly. 2005. Raportimi dhe shkrimi i lajmeve. Boston. Neë York: BEDFORD/ST. MARTIN'S. Faqe 13
Burimet
Reporteri shkon në vendngjarje – Shkruan çfarë shikoi dhe dëgjoi;
Burimi është dëshmitar – ““Reporteri kthehet në dorën e dytë
të infromacionit, duke raportuar informacionet e marra nga një
dëshmitar”;
Oficer policie në Spitalin e Durrësit, pas një
Burimi është pjesëmarrës – Kur burimi nuk është dëshmitar në ngjarje kriminale. Foto: Geri Emiri
ngjarje nuk mund të flasë për detajet dhe dinamikën e zhvillimit të saj;
Burimi ekspert i një fushe – Ofron analizë rreth një ngjarje, por pa hyrë në detaje. Duhet
vërtetuar paanësia e tyre dhe raporti i konfliktit të interesit me palët e përfshira.
Atribuimi
T’i tregosh audiencës se si e ke mësuar informacionin dhe cilat
janë burimet e tua. Duke treguar kështu burimin dhe përfshirjen e
drejtpërdrejtë ose të tërthortë në shkrim, të njerëzve, fakteve apo
dokumenteve që lidhen me ngjarjen.
Arkeologu, Prof. Dr. Adem Bunguri, gjatë
një interviste audiovizive për autorin e
punimit
Jepini përgjigje 5 W-ve dhe H-së!
1. Who/ KUSH është i përfshirë?
2. What/ ÇFARË ndodhi?
3. When/ KUR ndodhi?
4. Where/ KU ndodhi?
5. Why/ PSE ndodhi?
6. How/ SI ndodhi?
Zjarri përfshin një servis automjetesh në Lezhë. Foto: Geri Emiri
Piramida e përmbysur e lajmit
Sipas modelit të shkrimit të lajmit në formën e
“Piramidës së Përmbysur”, “informacioni më i
rëndësishëm renditet në krye dhe më pas vijon ai më
pak i rëndësishëm”.
Brian S. Brooks. George kennedy. darly R. Moen. Don Ranly. 2005. Raportimi
“Piramida e përmbysur e lajmit”.
dhe shkrimi i lajmeve. Boston. New York: BEDFORD/ST. MARTIN'S. Faqe 130 Burimi: The Air Force Departmental Publishing Office
(AFDPO) “Makeemlighter”. Përpunoi Geri Emiri
Zhanret kryesor të informacionit| Llojet e teksteve
“Reportazhi – Përshkruan një ngjarje sa më konkretisht dhe në një mënyrë të
prekshme. Ai përfshin përshkrimin artistik të gërshetuar me fakte”;
“‘Feature’ (reportazhi i thelluar) – Një përzierje e reportazhit dhe analizës.
Përdor përshkrimin e fakteve njerëzore për të shpjeguar fenomene komplekse
dhe synon të shpjegojë përmes analizës tema abstrakte e të vështira”;
Komenti – Sjell qëndrime të qarta dhe me shkathtësi argumentimi përmes
opinioneve, që mund të mos përputhen me atë që mendon publiku;
Intervista – Vjen në formën e bashkëbisedimit sipas rendit pyetje-përgjigje.
Është e nevojshme të strukturohet në formë hinke, me pyetje të hapura në fillim
dhe më konkrete në vijim.
Stephan Russ-Mohl (Publikimi i dytë, 2010): Gazetaria. Tiranë. K&B. Faqe 64
ETIKA NË MEDIA
“Në teorinë e gjuhës gazetareske tërë tema e etikës përmblidhet në një pyetje të vetme: Çfarë qëllimi
duhet të synojë të arrijë sjellja e gazetarëve dhe ç’mjete duhen përdorur për ta arritur këtë qëllim?”,
Alberto Papuzzi, gazetar, pedagog dhe autor i disa librave kushtuar gazetarisë në Itali (Instituti Shqiptar i
Medias (2007): Diskutim për etikën. Përmbledhje esesh dhe artikujsh për etikën e gazetarisë së sotme. Tiranë. Instituti Shqiptar i Medias.Faqe 71).
Gazetaria
hulumtuese
Në kuadër të një shkrimi në median Porta Vendore, mbi gjendjen e rrugëve kryesore në Bashkinë
Durrës, nga kërkimi në databazën online “Prokurimetransparente.al”, lidhur me rikonstruksionin e
rrugës Vrinë - Fshati Rinia (Durrës), një investim në total rreth 1.2 milion euro, prodhoi të dhëna që
pasuruan një shkrim që trajtonte problematikat e rrugëve kryesore në Bashkinë Durrës.
U zbulua se përveç tenderit të vitit 2014, me vlerë 40 milionë lekë për këtë rrugë, Bashkia Durrës
kishte dhënë edhe 100 milionë lekë të tjera për rikonstruksionin e rrugës “Virnë – fshati Rinia”, më 16
shkurt 2016.
Procesi i kontrollit të fakteve (factchecking)
Televizioni kombëtar Top-Channel më datë 6 qershor 2017 në një kronikë informonte për
zbulimet arkeologjike në fshatin Bishqem, të Peqinit. Një vit më pas, më datë 22 korrik 2018,
media online “Jeta Osh Qef”, publikon të njëjtin lajm, me foto dhe citime të njëjta, duke e sjellë
si një zbulim të sapo ndodhur. Veprim që pasohet edhe nga media online “Korrieri”.
Si të mos mjaftonte kjo, më datë 12 prill 2019 një media online në Kosovë, e quajtur “Kosova
ime”, publikon të njëjtin artikull, me të njëjtin tekst dhe citime, si në lajmin e Top-Channel, 2 vite
më parë. Megjithatë informacioni paraqitej si ngjarje e re.
Në një komunikim telefonik me arkeologun Ylli Cerova, në kuadër të verifikimit të këtij lajmi si
gazetar i blogut të profilizuar në raportimin mbi arkeologjinë, Amfora.al, në muajin korrik 2018,
ai jo vetëm që e mohoi vijimin e gërmimeve, por shprehu një mendim negativ ndaj shumicës së
gazetarëve dhe mediave, që sipas tij ishin përgjegjës për prodhimin e lajmeve të pavërteta. Nëse
mediat e përmendura ose gazetarët/redaktorët do t’i kishin kushtuar pak vëmendje datave të
publikimit dhe teksteve të njëjta të lajmeve, nuk do të kishin përsëritur për dy vite resht të
njëjtin lajm.
“Screenshote” të lajmeve të
publikuara në katër media,
në vite të ndryshme.
Përfundime
Hartimi i këtij materiali që shërben si
një hyrje në profesionin e gazetarit
është mbështetur në përvojën e
autorit dhe në publikime të
ngjashme, të cilat këshillohen të
lexohen nga çdo gazetar që dëshiron
të thellohet në raportimin e lajmit,
në qasjen lokale, por edhe
hulumtuese, ku një rëndësi e
veçantë i kushtohet marrjes së
dokumenteve publike dhe procesit të
kontrollit të fakteve (factchecking).
Rekomandime: Publikime dhe media nga ku mund të mësoni më
shumë rreth gazetarisë profesioniste dhe me qasje hulumtuese:
1. Lawrence. Marzouk, “Zbardhja e të vërtetës: Udhëzues për gazetarinë investigative në
Shqipëri”, Prezenca e OSBE-së në Shqipëri, Rrjeti Ballkanik i Gazetarisë Investigative, Shqipëri,
Tiranë 2015.
(https://www.osce.org/sq/albania/201336?download=true)
2. Rrapo. Zguri, “Factchecking - Manual për gazetarët”, fondacioni Friedrich-Ebert-Stiftung,
instituti Shqiptar i Medias, Tiranë 2018.
(http://library.fes.de/pdf-files/bueros/albanien/14794.pdf)
3. Geri. Emiri, “Mjetet dhe teknikat e raportimit të lajmit lokal” - Mini-manual për gazetarët lokal
në Shqipëri, me mbështetjen e Fondacionit Friedrich Ebert dhe medias online Citizens Channel.
Durrës 2019. *PËR RAPORTIMIN E LAJMIT LOKAL KËSHILLOHET KONSULTIMI I KËTIJ PUBLIKIMI
(https://www.academia.edu/38959378/Mjetet_dhe_teknikat_e_raportimit_lokal)
Reporter.al: Reporter.al është publikimi online i Rrjetit Ballkanik të Gazetarisë Investigative në Shqipëri
– BIRN Albania. BIRN Albania është një organizatë jo-fitimprurëse që ka për qëllim kryesor
promovimin e medias të lirë dhe të pavarurur, e cila synon informimin e opinionit publik mbi çështje
lidhur me korrupsionin, pa ndëshkueshmërinë, situatën e të drejtave të njeriut, aktivitetin e shoqërisë
civile në Shqipëri dhe rajon, etj.
Portavendore.al: Qëllimi i së cilës është krijimi i një mjedisi mbështetës për demokracinë vendore dhe
përfshirjen e qytetarëve në vendimmarrjen lokale, duke përmirësuar informimin e qytetarëve mbi
funksionet dhe përgjegjësitë e bashkisë, duke forcuar gazetarinë vendore dhe duke advokuar për më
shumë transparencë dhe llogaridhënie të njësive të vetëqeverisjes vendore.
Amfora.al: Blog jofitimprurës kushtuar arkeologjisë dhe monumenteve të kulturës në Shqipëri, me
fokus qytetin e Durrësit. Në brendësi do të gjeni publikime ekskluzive, me qasje kritike, por edhe
promovuese, që synojnë informimin e qytetarëve për zhvillimet mbi arkeologjinë dhe monumentet e
kulturës.
Theport.al: Është një platformë digjitale mediatike e krijuar nga anëtarët e komunitetit të Durrësit.
Ajo përbëhet nga një ekip digjital i radios dhe një ekip i multimedias, që krijojnë përmbajtje për të
patur një zë në komunitetet e tyre dhe të shprehin veten e tyre në mënyrë krijuese.
Webliografia dhe Bibliografia
“E drejta për informim - procedura e ankimit dhe sanksionet në rast të refuzimit të kërkesës
për informim”, Komisioneri për të Drejtën e informimit dhe Mbrojtjen e të Dhënave
Personale, Fondacioni Shoqëria e Hapur për Shqipërinë, Tiranë.
(http://www.idp.al/wpcontent/uploads/2017/03/E_drejta_per_informimProcedura_e_ankimit.pdf)