Predavanje: Ivan Radosavljevic 03.03.

2014

///// Naucno Istrazivanje/////

Naucno istrazivanje je slozen proces sticanja naucnog saznanja .

Postoje razlicite klasifikacije nau. Ist. :

1. Teorijska ist. , predmet ovog istrazivanja je naucna teorija .

2. Empirijska ist. , predmet ovog istrazivanja je drus. stvarnost. ( Medjutim postoje I teorijsko-
empirijska istrazivanja).

3. Masovna istrazivanja.

4. Individualna istrazivanja. ( Postoje I istrazivanja izmedju masovnih I individualnih).

5. Istrazivanja predmeta nauke.

6. Israzivanja metoda nauke.

7. Kvantitativna istrazivanja.

8. Kvalitativna istrazivanja. ( postoje I mesovita).

Ovo do sada su sve bile dihotomije.

9. Interdisciplinarna ist. To su istrazivanja unutar jedne nauke.

10. Mulitidisciplinarna ist. To su istrazivanja unutar vise nauka.

Na osnovu vremena trajanja imamo :

11. Kratkotrajna istrazivanja.

12. Dugotrajnja istazivanja

13. Srednjerocna istrazivanja.

14. Blic istrazivnja.

15. Longitudinalna ist. To je podvrsta dugorocnih ist., ona prate neki proces , duze traju.

16. Panel istazivanja, na pribliznom uzorku istrazuje se jedan predmet istrazivanja.

17. Transverzalna istrazivanja.

18. Mozaik istazivanja, mogu biti i duga I kratka.

Prema primenjenim metodama:

19. Eksperimentalna istrazivanja.

20. Neekspremimentlna ist.

21. Fundamentalisticka ist.

22. Razvojna.

23. Primenljiva.

Istarazivanja kao proces je uvek usmeren ka sticanju novog saznanja. Svako istazivanje se sprovodi bez
obzira na vrstu, po unapred utvrdjenom planu, zbog lakseg sticanja naucnog saznanja. Ova
karakteristika da je istrazivanja uvek organizovano I da se sprovodi po planu se ostvaruje kroz
projektovanje naucnog istrazivanja.

• Projektovanje je smisaona aktivnost izgradnje dokumenta, projekta istrazivanja , to je sistem

povezanih delatnosti kojima se stvara projekat istrazivanja.

Projekat istrazivnja se stvara umnom aktivnoscu ! To je smisaona celina , dinamicki sistem

koordinisanih delatnosti. Te delatnosti I aktivnosti imaju svoj cilj I svije mesto I ulogu u tom projektu .

Proces izgradnje projekta ( projektovanje ) nuzno sadrzi sledece delatnosti :

1. Opazanje I shvatanje , ovde je bitno da se moze istrazivati samo ono sto smo opazili I shvatili, o
kojima bar nesto znamo.

2. Preliminarna ( predhodna) identifikacija, a to je izdvajanje problema koji zelimo da istrazujemo

, iz ukupne stvarnosti I svesti.

3. Preliminarna definicija I klasifikacija, odabranog problema I predmeta prema kriterijumu

srodnosti I razlicitosti . Definisanje I klasifikovanje se vrse komparcijama (poredjenjima ).

4. Analiza, problema I pojave koju smo izdvojili I definisali I to postupcima : analiza sadrzaja,
structure, funkcionalna analiza I geneticka analiza.

5. Koncipiranja, to je izrada samog istrazivackog projekta kao dokumenta za istrazivanje.

U istrazivackim projektima teorije I znanja su povezana s naucnim paradigmama !

Kod naucnog istrazivanja imamo I problem konceptualizacije ! Kod problema konceptualizacije imamo
dva problema : 1. IZBOR TEME. 2. FORMULISANJE TEME.
Sto se tice izbora teme imamo 3 sledeca pravila :

1. Tema mora biti naucno znacajna.

2. Tema mora da bude istrazena do zadovoljavajuceg nivoa.

3. Istrazivanje mora da bude korektno sprovedno u postojecim drustevim uslovima.

Sto se tice formulisanja teme imamo sledeca pravila :

1. Tema mora da bude precizna konkretna.

2. U formulaciji teme treba se osloniti na predhodna saznanja .

3. Treba izbegavati slozene recenice.

4. Ne treba da se postavlja zadatak u istrazivanju koji ne moze da se uradi.

5. Treba izbegavati sinonime I homonime.

6. Treba izbegavati veznike koji nemaju odredjene veze s pojmom,a kad se koriste takvi veznici
onda se u radu ( u projektu ) moraju obradjvati dve teme.

Onda se prelazi na izradu ( a to je centralni zadatak) na izradu projetka kao dokumenta !!!

• Istrazivacki projekat je zamisljen model sticanja naucnog saznanja, to je naucni-operativno-

organizacioni document.

Istrazivackim projektom se izrazavaju osnovni stavovi o problemu predmeta istrazivanja , njime se daje
zamisao o nacinima dolaska do saznanja.

CILJ I SVRHA IST. PROJEKTA JE STICANJE NAUCNOG SAZNANJA.

Funkcije ist. Projekta kao osnovnog dokumenta :

1. Funkcija povezivanja teorije I prakse.

2. Funkcija usmeravanja istrazivanja.

3. Sinhronizirajuca funkcija, podrazumeva uspostavljanje saglasnosti izmedju jedinica vremena I

svih cinioca naucnog istrazivanja.

Cinioci, tj. Delovi naucnog istrazivanja su :

NACRT ISTRAZIVANJA.
 PLAN ISTRAZIVANJA.

INSTRUMENTI ISTRAZIVANJA.

Nacrt naucne zamisli, je deo istrazivanja koji je iskljucivo naucni , to je sistem teo.-met. stavova o
predmetu istazivanja.

Nacrt se sastoji iz 6 delova:

1. FORMULACIJA PREDMETA.

2. PREDMET ISTRAZIVANJA.

3. CILJEVI ISTRAZIVANJA.

4. TEORIJSKO-HIPOTETICKI OKVIR.

5. NACIN ISTRAZIVANJA.

6. NAUCNA I DRUSTVENA OPRAVDANOST.

FORMULACIJA PROBLEMA, njome se uspostavlja odnos izmedju realne drustvene pojave I njenih
problema , ta pojava se naucno dimenzionira.

Svako naucno ist. Bi teo. Trebalo da bude sprovedno u celosti , ali prakticno to je nemoguca misija .
Formulacija problema zadovoljava OSNOVNI SAZNAJNI PRINCIP DALJEG I DUBLJEG SAZNANJA .

Predavanje: Vera Arezina 10.03.2014.

///ODREDJENJE PREDMETA ISTRAZIVANJA///

Odredjenje predmeta istrazivanja je drugi deo nacrta naucne zamisli, njime se definise sta je to sto se
istrazuje , ima 2 dela :

1. Teorijsko odredjenje.

2. Operaciono odredjenje.
1.Teorijsko odredjenje, ovde izdvajamo jedan deo formulisanja problema, jedan hipoteticki stav koji
dalje istazujemo , analizom saznajemo sadrzaj i povezujemo sa rezultatima istazivanja.

Teorijsko odredjenje ima nekoliko delova :

1. Vec proverena naucna saznanja o predmetu istrazivanja , predstavljaju osnovu za dalje

istrazivanje.

2. Neproverena saznanja, to su bitni naucni stavovi.

3. Iskustvena nenaucna saznanja koja su pojedinacna I sponta.

4. Nepostojace saznanja, koja na osnovu naseg obrazovanja treba da postignemo.

U okviru teorijskog odredjenja je I kategorijalno-pojmovni sistem koji koristimo u tom istazivanju, koji
preuzimamo upotpunosti ili preuredjujemo.

Drugi deo predmeta istrazivanja je operacioni, tj. OPERACIONI ODREDNJE ! To je dalja konkretizacija
predmeta istrazivanja , njegovi delovi su cinioci sadrzaja predmeta:

1. Uslovi ( politicki I ekonomski ).

2. Subjekti

3. Motivi I interesi tih subjekata I njihove aktivnosti.

4. Posledice ili efekti koji mogu biti razliciti.

5. Prostorno odredjenje.

6. Disciplinarno odredjenje predmeta, tu se odredjuju discipline u kojima se vrsi istrazivanje.

• CILJEVI ISTRAZIVANJA :

Ciljevi istrazivanja se odnose na sticanje naucnog saznanja, oni zavise od formulacije problema I
predmeta istrazivanja.

Postoje 2 vrste ciljeva :

1. Naucni ciljevi istrazivanja, iskazuju obavezu o stepenu naucnog saznanja.

2. Drustveni ciljevi.
Vrste naucnih ciljeva :

1. Naucna deskripcija, odnosi se na opisivanje cinioca structure ( veze, odnosi, funkcije) u

odredjenom vremenu I prostoru.

2. Naucna klasifikacija, opis vrsti cinioca structure prema odredjenom kriterijumu.

3. Naucno otkrice, ono usmerava naucno istrazivanje na nova saznja o do tada nepoznatim
ciniocima structure.

4. Naucno objasnjenje je naucno saznanje o odnosima, ulozi, uzrocima I zakonitostima predmeta

istrazivanja.

5. Naucna prognoza, podrazumeva na osnovu naucnih saznanja odredjene tendencije, to je ustvari

predvidjanje koja moraju imati visok stepen verovatnoce.

Drustveni ciljevi, oni se odnose na prakticnu primenu, primena je veca ako je predmet uzi I konkretniji I
ako je vece nase naucno saznanje.

Najuzi naucni cilj je naucna deskripcija !!!

Predavanje : Vera Arezina 17.03.2014

///Hipoteze, indikatori I opsta naucna opravdanost ///

Hipoteze su osnovne misaone predpostavke o predmetu istrazivanja, o celini predmeta ili o odredjenim
delovima ( funkcije, veze, cinioci ).

Postoje vise pravila za formiranje hipoteza :

1. Hipoteze su predpostavke koje su teorijski I empirijski proverljive . 2. njih tek treba dokazati u
istrazivanju . 3. One su naucne tek kada se provere. 4. I na kraju najvazniji uslov hipoteze moraju biti u
skladu s predmetom istrazivanja I ciljevima istrazivanja.

ULOGA HIPOTEZA : Uloga hipoteza je u preveri postojeceg naucnog saznanja I u sticanju novog !

Prema razlicitim kriterijumima postoje razlicite klasifikacije hipoteza.

Prema kriterijumu opstosti imamo sledece hipoteze :

1. OPSTE.

2. POSEBNE.
3. POJEDICNE.

Opste hipoteze nazivaju se I generalnim, one su najopstije u istrazivanju.

Posebne hipoteze su konkretizacija dela opste hipoteze, kojom se iskazuje hipoteticki stav o delu
predmeta istrazivanja.

Pojedinacne hipoteze su razrada posebnih hipoteza, one su najjednostavnije I najkonktetnije.

FORMIRANJE HIPOTEZA:

Sve hipoteze se izvode iz predmeta istrazivanje, sve POSEBNE I POJEDINACNE hipoteze izvode se iz
OPSTE hipoteze.

Za svaki deo operacionalnog dela istrazivanja formira se jedna posebna hipoteza ili se formiraju
kumulativne hipoteze koje obuhvataju sve delove operacionalnog dela istrazivanja. !

U svakom istrazivanju se dokazuje ili opovrgava stav hipoteze.

• Stav hipoteze je osnovni stav, sud ili zakljucak koji jos uvek nije dokazan ! ! !

• Stav hipoteze je konstrukcija varijabli , pojmova ili stavova ! ! !

( ovo su 2 definicije za stav hip. Mogu obe da se iskoriste ) !

Osnovna osobina svake varijable je promena znacenja ! ! !

VARIJABLE ?

Varijable su stavovi odredjene vrednosti koje su promenljive.

Jedna hipoteza moze imati vise varijabli, najmanje 2 od kojih je jedna zavisna a druga nezavisna.

INDIKATORI :

INDIKATORI ILI POKAZATELJI , su spoljasnje manifestacije odredjene pojave ili procesa. ! ! !

Ako je nas predmet istrazivanja teorijski, indikatori su pisani iskazi, ako je predmet istrazivanja naucna
rasprava , indikatori su usmeni iskazi !

Postoji vise klasifikacija indikatora :

Prema kriterijumu objektivnosti razlikujemo :

1. OBJEKTIVNE INDIKATORE.

2. SUBJEKTIVNE INDIKATORE.

Objektivni indikatori su cinjenice koje se mogu opaziti putem iskustva vise osoba !

Subjektivni indikatori su rezultat subjektivnog dozivljaja neke osobe !

Indikatori zavise I od predme ta I od ciljeva ali I od hipoteza I nasem istrazivanju , oni se, misli se na
indikatore izgradjuju posle svake pojedinacne hipoteze.

NACIN ISTRAZIVANJA :

Nacin istrazivanja obuhvata metode I tehnike koje ce se primeniti u datom istrazivanju prema predmetu
istrazivanju.

Metode koje se koriste u naucnom istrazivanju su :

1. OSNOVNE : Tu imamo analiticke I sinteticke !

Analiticke osnovne metode su : Analiza, Apstrakcija, Dedukcija I Specijalizacija.

Sinteticke osnovne metode su : Sinteza, Konkretizacija, Generalizacija I Indukcija.

2. OPSTENAUCNE METODE : Komparativna metoda, Statisticka metoda, Metoda Modelovanja.

3 . METODE PRIKUPLJANJA I OBRADE PODATAKA : Metoda ispitavanja ( intervju I anketa ), Analiza

Sadrzaja dokumenta, Biografska metoda, Eksperimentalna metoda.

NAUCNA I DRUSTVENA OPRAVDANOST ISTRAZIVANJA :

Pod naucnom opravdanjoscu podrazumevamo doprinos istrazivanja za nauku ( metodologiji li

odredjenoj naucnoj oblasti ).

Ako istrazivanje ne doprinosi tvorenju novog ili potvrdjivanju vec postojeg naucnog saznanja , onda dato
istrazivanje nije naucno opravdano ! ! !

DRUSTVENA OPRAVDANOST je doprinos istrazivanja u resavanju odredjenog drustvenog problema.