Pužni prenosni parovi

Dr Snežana Ćirić Kostić, docent

MAŠINSKI ELEMENTI 2
1
 Dr Snežana Ćirić Kostić
MAŠINSKI ELEMENTI 2

 Vratila se mimoilaze pod uglom od

90°,
 Veliki prenosni odnos,
 Miran rad,
 Zagrevanje i
 Manji stepen iskorišćenja u
poređenju sa zupčanim parovima.
 Funkcija se ostvaruje na principu
intenzivnog klizanja.
 Puž se izrađuje od čelika, kali i
brusi, a pužni zupčanik od bronze,
najčešće kalajne.

2
 Dr Snežana Ćirić Kostić
MAŠINSKI ELEMENTI 2
 Pužni prenosnik ili pužni par sastoji
 Puž -manjeg prečnika od pužnog zupčanika i
se od: puža i pužnog kola
ima jednu ili više zavojnica (zuba) obavijenih
(zupčanika).
oko cilindričnog ili globoidnog jezgra.
Podseća na zavrtanj ili navojno vreteno.
 Puž sa jednim početkom navoja je
jednohodni, sa dva početka dvohodni, itd.,
trohodni i višehodni. Ugao uspona zavojnice
puža je manji od 45°.
 Pužni zupčanik obuhvata svojim zupcima
deo jezgra puža.
 Smerovi nagiba zubaca za jednu spregu
puža i pužnog zupčanika su identični;
desnom pužu odgovara desni pužni
zupčanik (levom - levi).
 Smer obrtanja pužnog zupčanika (pužnog
kola) zavisi od smera obrtanja puža i smera
zavojnice puža.

3
 Dr Snežana Ćirić Kostić
MAŠINSKI ELEMENTI 2

 Prednosti pužnih prenosnika

 Vrlo veliki prenosni odnos (u<100),

 Tih rad i prigušivanje dinamičkih udara,
 Velika nosivost,
 Veliki vek trajanja,
 U poređenju sa drugim zupčanicima manjih su dimenzija i jednostavniji,
 Od jednog pogonskog vratila snaga se može odvesti na veći broj
gonjenih

 Nedostaci pužnih prenosnika

 Relativno nizak stepen iskorišćenja,
 Relativno veliko klizanje

4
 Dr Snežana Ćirić Kostić
MAŠINSKI ELEMENTI 2
 Oblici pužnih prenosnika
 Cilindrični pužni
prenosnik : kinematski
krug pužnog zupčanika
tangira izvodnicu
kinematskog cilindra
puža.
 Globoidni pužni
prenosnik: puž i pužni
zupčanik su globoidnog
(torusnog) oblika. Tako
izvodnica puža obuhvata
kinematski krug pužnog
zupčanika
 Kombinacija
globoidnog puža i
cilindričnog pužnog
kola ili obratno
5
 Dr Snežana Ćirić Kostić
MAŠINSKI ELEMENTI 2
 Oblici profila puževa
 Prema načinu izrade razlikuje se pet tipova puževa:
 ZA-Arhimedov,
 ZN-normalni,
 ZI- evolventni,
 ZK-profil
 ZH-profil

6
 Dr Snežana Ćirić Kostić
MAŠINSKI ELEMENTI 2

Izrada na strugu, glodanje i brušenje

Dr Snežana Ćirić Kostić
 Dr Snežana Ćirić Kostić
MAŠINSKI ELEMENTI 2
 Dr Snežana Ćirić Kostić
MAŠINSKI ELEMENTI 2

A – princip rada jednohonog puža (single-thread worm)

Za svaki obrt puža, pužni zupčanik se okrene za jedan zubac.
Tako, ako pužni zupčanik ima 25 zubaca, prenosni odnos je 25:1

B – princip rada dvohodnog puža (double-thread worm)

Za svaki obrt puža, zupčanik se okrene za dva zupca.
To čini da prenosni odnos bude 25:2 ako pužni zupčanik ima 25 zubaca
Dr Snežana Ćirić Kostić
Dr Snežana Ćirić Kostić
Dr Snežana Ćirić Kostić
 Dr Snežana Ćirić Kostić
MAŠINSKI ELEMENTI 2
 Dr Snežana Ćirić Kostić
MAŠINSKI ELEMENTI 2
 https://www.youtube.com/watch?v=S-slfvB36DI
Dr Snežana Ćirić Kostić
https://www.youtube.com/watch?v=la3INCNQLP0
MAŠINSKI ELEMENTI 2
http://www.petervaldivia.com/technology/m
Primeri primene: echanisms/gears.php

http://auto.howstuffworks.com/wiper1.htm
http://auto.howstuffworks.com/wiper1.htm
 Dr Snežana Ćirić Kostić
MAŠINSKI ELEMENTI 2
 Sprezanje i geometrijske mere pužnog para
 U preseku x-x cilindričnog pužnog para ostvaruje se sprezanje
profila zubaca pužnog zupčanika sa standardnim profilom
(zupčanicom)
 Dr Snežana Ćirić Kostić
MAŠINSKI ELEMENTI 2
 Sprezanje i geometrijske mere pužnog para
U preseku x-x
 korak na srednjoj liniji profila: px=mx
 modul na srednjoj liniji: mx=mn/cosm.
 hod zavojnice puža: Ph=z1px
• broj početaka navoja (zubaca) puža: z1=1...6
Bira se u zavisnosti od potrebnog prenosnog odnosa, osnog
rastojanja i od pužnog broja
 ugao zavojnice puža na srednjem cilindru prečnika dm :
Ph
tgγ m 
d mπ

 Srednji prečnik cilindra:

Ph z1m x π z1
dm    mx  q mx
π tgγ m π tgγ m tgγ m
 Dr Snežana Ćirić Kostić
MAŠINSKI ELEMENTI 2
 Sprezanje i geometrijske mere pužnog para

z1  Pužni broj q - standardizovani ceo broj u granicama 7...20, od

q koje zavisi prečnik jezgra puža i ugao nagiba zavojnice m.
tgγ m
Sa povećavanjem pužnog broja q povećava se prečnik
puža, a smanjuje ugao m pri istom modulu.
• q=7÷11 za brzohodne pužne parove (n1>3300 min-1)
• q=12÷16 za sporohodne pužne parove;
 Dr Snežana Ćirić Kostić
MAŠINSKI ELEMENTI 2
 Sprezanje i geometrijske mere pužnog para

 Prenosni odnos: i=n1/n2=z2/z1

 Puž:
d1  d m  2 xn mn d a1  d m  2mn d f 1  d m  2mn 1  cn 
 Pužni zupčanik:
d 2  mx z 2

d a 2  d 2  2mn 1  xn 
d f 2  d 2  2mn 1  ca0  xn 

 osno rastojanje: a=(d1+d2)/2

 širina pužnog zupčanika:
b2=(0,75...0,8)d1.
 Dr Snežana Ćirić Kostić
MAŠINSKI ELEMENTI 2
 Optrećenje pužnog para
 Obimne sile:

 Radijalne sile:
 Dr Snežana Ćirić Kostić
MAŠINSKI ELEMENTI 2
 Optrećenje pužnog para
 Aksijalne sile:

 S obzirom na položaj osa puža i

pužnog zupčanika sledi:

 Normalna sila:
 Dr Snežana Ćirić Kostić
MAŠINSKI ELEMENTI 2
 Dr Snežana Ćirić Kostić
MAŠINSKI ELEMENTI 2
Dr Snežana Ćirić Kostić
 Dr Snežana Ćirić Kostić
MAŠINSKI ELEMENTI 2