nummer #60 juni 2019

magazine

De Nijmeegse
Vierdaagse als
studieobject
FYSIOLOGEN RADBOUDUMC

Sterrenkundige
droomde 20 jaar
geleden al van
foto zwart gat
PIETER ROELOFS, HEINO FALCKE
HOOFD SCHILDER- EN
­BEELDHOUWKUNST
RIJKSMUSEUM Bijblijven op je vakgebied,
je kennis verbreden en

OVER HET interes­sante evenementen en cursussen

­ontdekken. Dat is de belofte van Radboud
­Recharge, een service van de Radboud

­MOOISTE STUKJE ­Universiteit. In dit nummer een overzicht van

activiteiten deze zomer en een cursus over
hebzucht.

NACHTWACHT
> zie katern Radboud Recharge
colofon Radboud Magazine
is het kwartaalblad voor alumni en
relaties van de Radboud Universiteit

Redactieadres (ook voor adreswijzigingen)

Dienst Marketing & Communicatie DMC
Postbus 9102 | 6500 HC Nijmegen
Tel: 024-361 22 30
E-mail: info@alumni.ru.nl

Redactie
Paul van den Broek (bladcoördinator)

Medewerkers aan dit nummer

Willem Claassen,
Susanne Geuze,
Annemarie Haverkamp,
Jos Joosten,
Ken Lambeets,
Lara Maassen,
Mathijs Noij,
Bea Ros,
Helene Seevinck,
Machiel van Zanten (eindredactie),
Martine Zuidweg,
Stijn Zunneberg

Fotografie
Bert Beelen,
Duncan de Fey,
Flip Franssen (Hollandse Hoogte),
Erik van ’t Hullenaar

Illustraties
Esther Aarts

Vormgeving en opmaak
Gloedcommunicatie, Nijmegen

m a g a z i n e #60
www.gloedcommunicatie.nl

Drukwerk
Media Center Rotterdam

Redactieraad
prof. dr. Otto Boerman,
dr. mr. Maarten Hageman,
prof. dr. Margot van Mulken (voorzitter),
drs. Koen Overeem,
prof. dr. Floris Rutjes,
drs. Mascha van Vark,
prof. mr. Paul Bovend’Eert,
Judith de Rooy
REDACTIONEEL VERJAARDAG
23 mei 2019. De campus is omgebouwd tot
festivalterrein met twee podia. Rapper Fresku
laat de menigte springen, de Nijmeegse band
Navarone sluit knallend af. Medewerkers en
studenten vieren samen de 96ste verjaardag
van de universiteit.
Nijmegen is begonnen met aftellen, over vier
jaar staat er een eeuwfeest op het programma.
Hoe je zo’n bijzonder jaar publiekelijk viert,
zou je kunnen afkijken van het Rijksmuseum.
2019 staat in het teken van de 350ste sterfdag
van Rembrandt van Rijn. Niet alleen binnen
de muren van het Amsterdamse museum
staat ’s lands bekendste schilder centraal,
ook in de Nederlandse huiskamers komt hij
veelvuldig voorbij.
Met het tv-programma Project Rembrandt
kon iedereen zien hoe hij tot op de dag van
vandaag amateurschilders inspireert. A la
Heel Holland Bakt streden deelnemers om de
titel ‘grootste talent’. In de jury zat Pieter
Roelofs, hoofd Schilder- en Beeldhouwkunst
van het Rijksmuseum. Roelofs studeerde van
 foto: tom hessels
Inhoud
Radboud Rocks, het
verjaardagsfeestje van
de universiteit

6 Pieter Roelofs staat elke dag

stil bij de Nachtwacht

12 Bijzondere vriendschap tussen

een schrijver en een uitgever

14 Literatuurdocent fotografeert
protest gele hesjes

28 Zo presenteerde Heino Falcke

de eerste foto van een zwart
gat

32 Europarlementariërs met
­Radboud-roots

35 Scheidend hoogleraar Milieu

en beleid: ‘Milieu is niet voor
de armen’

coverfoto:
duncan de fey

1991 tot 1997 kunstgeschiedenis en klassieke

archeologie in Nijmegen en woont nog altijd
in deze stad.
Een interview met hem laat zich niet eenvou-
dig plannen, de man is nogal druk. Ga maar na: Wetenschappers
voor de aanstaande tentoonstelling Lang Leve bestuderen
Rembrandt – elke Nederlander mag een stuk
insturen voor een expo in het Rijks – heeft hij Nijmeegse
9000 inzendingen te beoordelen. Maar als je Vierdaagse
dan eenmaal na sluitingstijd met deze kunst- Zie pagina 22
kenner voor de Nachtwacht staat, is dat het
beste verjaardagscadeau dat je je kunt wensen.
4 radboud magazine 60

nieuws tekst: stijn zunneberg

ONDERZOEK ­ ud-medewerkers van de

o
Supersnelle én zuinige dataopslag universiteits­bibliotheek, Lennie
van Orsouw en Robert Arpots,
zullen de k­ omende jaren op vrij-
willige ­basis verder werken aan
dit ­project.

CAMPUS

Bètafaculteit
brad baxley (parttowhole.com)

breidt verder uit

naar Mercator

Moderne elektronica moet steeds sneller en compacter zijn. Maar hoe

“DIT SOORT MAAT­
REGELEN IS GOED,
MAAR GOOGLE ZAL
NOOIT ÉCHT PRIVACY-
VRIENDELIJK WORDEN.
DAARVOOR ZIJN DE
COMMERCIËLE­
BE­LANGEN TE GROO­T.”
FREDERIK ZUIDERVEEN BORGESIUS,
HOOGLERAAR ICT EN PRIVAATRECHT
RELATIVEERT DE DOOR GOOGLE AAN­
GEKONDIGDE PRIVACYMAATREGELEN,
DE VOLKSKRANT, 8 MEI 2019
meer snelheid, hoe meer energie dat kost. Door de toenemende vraag
naar opslagcapaciteit raken datacenters oververhit. Het koelen van de
processoren vraagt veel energie. Natuurkundigen van de Radboud Uni-
versiteit zijn erin geslaagd te demonstreren hoe efficiënte dataopslag in De Faculteit der Natuurweten-
de toekomst eruit zou kunnen zien, door gebruik te maken van laserlicht schappen, Wiskunde en Informa-
op magneten. Alexey Kimel, hoogleraar Ultrafast spectroscopy of corre- tica (FNWI) gaat verder uitbrei-
lated materials, en zijn collega’s zoeken al meer dan tien jaar naar de den naar de Mercatorgebouwen.
optimale manier om laserlicht te gebruiken om magnetisatie van een De bètafaculteit barst steeds ver-
materiaal te beïnvloeden. Kimel: ‘’Dit is tot nu toe een puur fundamen- der uit haar voegen. Dat komt
teel resultaat, maar het brengt nieuwe mogelijkheden in magnetische door de toename van het aantal
technologie, zoals computers die tegelijkertijd supersnel én koud zijn.” studenten en medewerkers, zegt
faculteitsdirecteur bedrijfsvoe-
ring Iwan Holleman. “We krijgen
meer structurele financiering, on-
UNIVERSITEITSBIBLIOTHEEK
de abdij opnemen in het digitale der andere uit het sectorplan bè-
Abdij digitaliseert zoeksysteem van de universi- tatechniek en voor onderwijs.
eeuwenoude teitsbibliotheek. De bijzondere Hierdoor kunnen we meer men-
boeken boeken­collectie wordt daarmee sen aannemen. Ook wordt er
toegankelijk voor studenten en meer extern onderzoeksgeld bin-
onderzoekers. De totale collectie nengehaald dan een paar jaar ge-
foto: erik van ’t hullenaar

van de abdij omvat ongeveer leden.”

5.700 werken van vóór 1901.
Naast een aantal levensbeschrij-
vingen van de heilige Norbertus
maken ook drukken van de
­Antwerpse drukker Christoffel
Plantijn en unieke edities van
Noord- en Zuid-Nederlandse
Vrijwilligers van de bibliotheek ­uitgevers deel uit van deze bij-
van de Abdij van Berne in zondere verzameling. Inmiddels
­Heeswijk-Dinther gaan samen zijn de gegevens van ruim 2.400
met de Radboud Universiteit 51 boeken van de kloosterboekerij
incunabelen (vóór 1501 gedrukte ingevoerd in zoeksysteem RU-
boeken) en 183 postincunabelen Quest – voorzien van de code
(gedrukt tussen 1501 en 1540) van AvB (Abdij van Berne). Twee
STUDENTEN
Rechtenstudent
wint prestigieuze
pleitwedstrijd
European Law-student Demi van
den Berg won begin april de finale
van de European Law Moot Court
Competition (ELMC). De ELMC is
een van de bekendste en meest
prestigieuze internationale pleit-
wedstrijden van Europa, waarbij
studenten uit de hele wereld in
kort nieuws juni 2019 5

in de media
tamara van bergen, promovendus bij milieukunde
‘Mediaoptredens zijn
net een spel’

foto: bert beelen

de rol kruipen van advocaat, ver-
tegenwoordiger van de Europese
Commissie of advocaat-generaal.
Van den Berg werd geselecteerd
voor het Radboudteam, samen
met medestudenten Tom Poppe,
Guus de Vries en Timo Hieselaar.
Waar haar teamgenoten de finale
in Luxemburg net misten, wist
Van den Berg zich wél te kwalifi-
ceren. De jury bestond uit echte
rechters van het Hof van Justitie
van de Europese Unie. Aanvanke-
lijk was Van den Berg erg zenuw-
achtig, maar toen ze er eenmaal
stond, verdween haar spanning.
“Je staat er maar tien minuten.
Dan moet je niet meer nadenken,
maar gewoon doen”, aldus Van
den Berg, die als eerste Radboud-
student ooit tot winnaar werd
gekroond.
ONDERZOEK
Met haar allereerste publicatie wist ecoloog Tamara
van Bergen direct de aandacht op zich te vestigen.
Via Vox haakten de Volkskrant en Trouw in april in op
haar onderzoek naar broeikasgasuitstoot in stads-
vijvers. Na het paasweekend volgden Editie NL,
Radio 538, Radio 2 en EenVandaag. Ondertussen
leek op sociale media de belangrijkste vraag:
mogen we nog eendjes voeren?
“Hoewel we met ons onderzoeksteam een persbe-
richt hadden geschreven, rekenden we niet op zoveel
aandacht. Ik was aangewezen als woordvoerder en
mocht dus vol aan de bak. Even wennen, maar wel
heel leuk om te doen. Je betreedt een ander werk-
veld; als wetenschapper benadruk je de nuances ter-
wijl journalisten op zoek zijn naar een kernachtig ver-
haal. Soms was dat lastig. Waar geschreven media
onze bevindingen genuanceerd verwoordden, werd
in video-opnamen geknipt waardoor je iedere uit-
spraak extra goed moest formuleren. Dat ging steeds
beter en over de meeste items ben ik tevreden.
Het verbaasde me dat sommige media ons gedetail-
leerde onderzoek terugbrachten tot de vraag of we
nog eendjes mogen voeren. Dat maakte op internet
veel los. Discussies die al gauw over alles behalve het
onderzoek gingen en rare opmerkingen als ‘ze kun-
nen beter mensen uitzetten in plaats van eenden’.
Met het lezen van die reacties ben ik snel gestopt.
Maar we ontvingen ook veel positieve berichten,
bijvoorbeeld van een gemeente die met haar stads-
vijvers aan de slag wil. Dat je werk zoiets in gang kan
zetten, geeft voldoening.
Voor nu is de aandacht even mooi geweest, maar in
volgende onderzoeken sta ik de pers weer graag te
woord. Het dwingt je om afstand te nemen van je
werk zodat je de belangrijkste punten van het onder-
zoek duidelijk weet te verwoorden. Mediaoptredens
zijn net een spel: soms ingewikkeld, met journalisten
die azen op een snelle headline, maar ook leuk wan-
neer het lukt om je bevindingen met een breder
publiek te delen.”

Steeds minder
jungledieren
door jacht
Jagers zorgen in meer dan de helft
van de tropische bossen voor een
foto: getty images

forse afname van het aantal zoog-
dieren, soms wel met zeventig
procent of meer. Tot die conclusie
komen Nijmeegse milieukundigen
onder leiding van Ana Benítez-
López op basis van nieuw onder-
zoek. Veel plattelandsbewoners in
de tropen zijn voor hun eten nog
afhankelijk van de jacht. Eerder
illustreerde Benítez-López al dat
dierpopulaties rond dorpen en
wegen hierdoor onder druk staan.
In een vervolgpublicatie laat ze
zien welke plekken in de Aziati-
sche, Afrikaanse en Latijns-Ameri-
kaanse tropen meer last hebben
van de jacht, en welke minder.
Zo zijn er gebieden in West-Afrika
waar het aantal zoogdieren
momenteel zeventig procent
­minder is dan veertig jaar gele-
den. Vooral grote dieren, zoals
­luipaarden, apen en olifanten,
hebben het zwaar te verduren
omdat zij zich langzamer voort-
planten.
OVERHEID
Advies Van Rijn
nadelig voor
­Radboud
­Universiteit
Technische universiteiten moeten
snel meer geld van de overheid
krijgen, ten koste van de algeme-
ne universiteiten. Dat is een van
de conclusies van de adviescom-
missie-Van Rijn, die medio mei
haar rapport presenteerde. De
Radboud Universiteit zou gekort
worden met tien miljoen euro.
Het college van bestuur schrijft
in een korte reactie dat ‘op grond
van eerste lezing’ het rapport
veel vragen oproept. ‘Net als de
VSNU maken we ons grote zor-
gen over de gevolgen van de aan-
bevelingen voor de alfa-, gamma-
en medische wetenschappen en
onze opleidingen in het bijzonder.
(…) Het risico is dat met de aanbe-
velingen uit dit advies niet alleen
nieuwe knelpunten gecreëerd
worden, maar ook bestaande
knelpunten verergeren.’ De advies-
commissie wijst op het grote gat
tussen de opleidingscapaciteit en
arbeidsmarktvraag naar afgestu-
deerden in de bètatechniek.
­Volgens de commissie lijdt de
Nederlandse kenniseconomie
grote schade als dit probleem niet
wordt opgelost en zij adviseert
om met ingang van volgend jaar
geld te verschuiven naar univer­
siteiten met veel bètatechniek-
studenten.
6 radboud magazine 60

‘Bij de
Nachtwacht
komt de
hele wereld
samen’
interview juni 2019 7

Pieter R o e l o f s
8 radboud magazine 60

De Nachtwacht loopt als een rode draad door volstrekt anders dan al zijn tijdgenoten.
Rembrandt zet niet de mens, maar de actie
het leven van Pieter Roelofs, hoofd schilder- centraal, hij maakt er een theaterstuk van.
Hij schildert de stadswacht op het moment
en beeldhouwkunst van het Rijksmuseum. van uitmarcheren; met de wapens die de

De restauratie van het meesterwerk vanaf deze
zomer maakt hij van dichtbij mee. Zijn liefde
voor de Waalstad, waar hij kunstgeschiedenis
studeerde en nog altijd woont, sijpelt door tot
mannen vasthouden, zet hij lijnen die
beweging suggereren. Hij creëert diepte en
spanning met gedempte kleuren op de
achtergrond en heldere kleuren op de voor­
grond. Rembrandt zet eigenlijk alles in wat
je als kunstenaar volgens de kunsttheorie
kunt inzetten om een verhaal te vertellen.”

in de eregalerij van het museum. De Nachtwacht heeft de mooiste plek in

het museum. Architect Pierre Cuypers
tekst: martine zuidweg | fotografie: duncan de fey gaf het Rijksmuseum in 1885 vorm als
een kathedraal voor de kunst, waarbij de
Nachtwacht een plaats kreeg op het hoofd-
altaar. Het schilderij heeft er sindsdien

‘K
vrijwel altijd gehangen. Alleen in de oorlog
ijk dáár.’ Pieter Roelofs wijst en voorafgaand aan de grote verbouwing
naar iets op de Nachtwacht.
Het is doodstil in de eregalerij
van het Rijksmuseum. De
laatste bezoeker is twee uur
geleden de Amsterdamse binnenstad ingetrok-
ken. Roelofs, hoofd schilder- en beeldhouwkunst
van het Rijksmuseum, is – met pers en foto-
graaf op de hielen – door de witgepleisterde
gangen onder het museum door gelopen, de
verlaten trappen op gesneld en tot stilstand
gekomen voor Rembrandts beroemdste schil­
derij. Een langslopende bewaker knikt naar
Roelofs en verdwijnt weer in de leegte.
“Kom iets dichterbij”, zegt Roelofs en hij stapt
over het strak gespannen touwtje. Even daarvoor
heeft hij verteld hoe geraffineerd Rembrandt
van Rijn het oog van de kijker stuurt. Hier is
dat naar de hand van kapitein Frans Banninck
Cocq, waarvan de schaduw precies valt op de jas
van zijn luitenant. Tussen duim en wijsvinger
van die schaduw staat op het borduurwerk van
de jas, inderdaad, het wapen van Amsterdam.
Het fraaiste stukje van de Nachtwacht, vindt
Roelofs, want het drukt precies uit waar het
schilderij over gaat: de stadswacht van
Amsterdam die de bevolking beschermt tegen
binnendringers, Spanjaarden in die periode.
Uniek omdat in de rest van de wereld de adel
en niet het volk belast was met de veiligheid
van stad en land. Rembrandt plaatst de schut-
ters niet netjes naast elkaar, iedereen even goed
herkenbaar en in felle kleuren. “Hij doet iets
interview
in 2003 gleed het door de reuzenbrieven-
bus, onopvallend aangebracht vlak onder
de Nachtwacht, naar de passage buiten.
witte waas
Deze zomer wordt het schilderij gerestau-
reerd. Voor de 26ste keer in vier eeuwen
tijd. Rond het hondje hangt een witte
waas. In de kleding van Banninck Cocq
zitten vage plekken. Hier en daar is sleets-
heid zichtbaar. De keren dat het schilderij
is aangevallen met mes of zoutzuur heb-
ben sporen nagelaten en de overschilde-
ring begint zichtbaar te worden. “Dingen
die niet zorgwekkend zijn, maar die we wel
willen begrijpen en aanpakken. We voelen
de verantwoordelijkheid om het schilderij
goed door te geven aan onze kinderen en
kleinkinderen. Daarom hebben we gezegd:
nu is het moment om er, met de expertise
die we hebben, met de restauratoren, de
natuurwetenschappers en conservatoren,
goed de schouders onder te zetten.” Eerst is
er een gedegen onderzoek naar de conditie
van het schilderij, daarna stellen de
deskun­digen een behandelplan op.
De Nachtwacht gaat van de muur en uit de
lijst en dan op de ezel die er speciaal voor
is gemaakt. Op een hefplateau komt state-
of-the-art onderzoeksapparatuur te staan.
Met die apparatuur is het mogelijk om
dwars door alle verflagen heen te kijken:
van het vernis en de toplaag tot aan het
doek. “Je kijkt eigenlijk naar iets wat niet
voor onze ogen bedoeld is. Al Rembrandts
denkbewegingen op het doek kunnen we
gaan bekijken.” En niet alleen die van de
meesterschilder. Rembrandt was een firma.
Hij werkte met leerlingen die allemaal
­bijdroegen aan het eindproduct. “Het kan
zijn dat we – door zo gedetailleerd te kijken
– een onderscheid in handen kunnen zien.”
Het publiek kan via een glazen wand – en
online – meekijken met de restauratoren.
Er is geen dag dat de Nachtwacht niet
zichtbaar zal zijn.
tof
Pieter Roelofs was tien jaar oud toen hij
voor het eerst vertelde over Rembrandt.
Locatie: zijn basisschool in Druten. Na die
spreekbeurt heeft de zeventiende-eeuwse
schilder Roelofs niet meer los-
gelaten. Samen met zijn zusje
bezocht hij musea, ook het
Rijksmuseum. Vader en moeder
gingen mee “omdat ze wel
zagen dat wij een museum­
bezoek echt heel
tof vonden”.
Roelofs ging kunstgeschiedenis
studeren aan de Radboud
Universiteit en stond op zijn
negentiende opnieuw voor de
Nachtwacht. Hij kan het zich
nog precies herinneren, want
daar ontspon zich een discus-
sie tussen zijn hoogleraar
Christian Tümpel en kunst­
historicus Egbert Haverkamp
Begemann over het schilderij.
“Tussen die twee mannen ont-
stond ter plekke echt iets bij-
zonders.” Luisterend naar dat
tweegesprek werd de student
Roelofs opeens haarscherp
duidelijk wat de Nachtwacht
voor de Nederlandse schilder-
kunst betekent. “Soms heb je
van die momenten in je leven
die je altijd bijblijven en dat
was er een voor mij.”
Levensloop
Geboren: Druten 1972 Studie:
kunstgeschiedenis & klassieke
archeologie (1991-1997) Loop-
baan: docent kunstgeschiedenis,
Instituut Posterheide (1999-2001)
en Emerson College Boston, Euro-
pean Center, Kasteel Well (2000-
2003), junior onderzoeker bij
kunstgeschiedenis, Radboud Uni-
versiteit (2001-2003), conservator
Museum Het Valkhof (2003-
2006), conservator Rijksmuseum
(2006-2018), hoofd schilder- en
beeldhouwkunst Rijksmuseum
(2018-heden). Overig: Fellow
Center for Curatorial Leadership,
New York/Los Angeles (2015)
juni 2019 9
'Rembrandt kt
i e t s v
­ o l s t r e
doet
d a n
  a n d e r s
t i j d g e n o t e n '
  zijn
Als student specialiseerde hij zich al in zeventiende-
eeuwse Nederlandse schilderkunst. Hij heeft goede
herinneringen aan die jaren. “We hadden een heel
actieve studentenclub bij kunstgeschiedenis. We zijn
een kunsthistorisch tijdschrift begonnen, Desipientia,
en het leuke is dat het nog steeds bestaat.” Na een kor-
te periode als onderzoeker werkte Roelofs drie jaar in
Museum Het Valkhof, waar hij als conservator onder
meer de tentoonstelling ‘Gebroeders van Limburg:
Meesters aan het Franse Hof’ organiseerde. Het werd
een kaskraker. Nu werkt hij al dertien jaar in het
Rijksmuseum. De tweede verdieping is voor hem één
grote snoepwinkel. Daar hangen de topstukken uit de
gouden eeuw.
Roelofs leidt zijn bezoek langs portretten van rijke
­burgers met plooikragen, schilderijen van gewonnen
zeeslagen, Delfts blauw servies en poppenhuizen waar-
in de rijken hun eigen interieur nabootsten. Het model
van een Nederlands oorlogsschip uit de gouden eeuw,
met 74 kanonnen aan boord, is favoriet bij het jonge
publiek. “Het is gebouwd in 1698 en stond in de ver­
gaderzaal van de Zeeuwse Admiraliteit in Middelburg.
Het is het grootste bewaard gebleven scheepsmodel dat
we in Nederland hebben. Er staat geen glas omheen,
want we willen dat alles zo aanraakbaar mogelijk is.
Kinderen vinden het geweldig.”
asperges
Hij loopt naar een groepje kleine stillevens van Adriaen
Coorte: van kruisbessen, asperges en schelpen, fel
­verlicht tegen een donkere achtergrond. “Als ik deze
schilderijtjes zie, moet ik steeds denken aan de man
die ze, zes uur voor zijn overlijden, aan het museum
heeft nagelaten. Het was een vrij jonge man, in de
veertig nog. Hij vond het belangrijk om de schilderijen
in het publieke domein te houden. Nu hebben we alle
 10 radboud magazine 60

categorieën uit het oeuvre waar deze

­schilder beroemd mee is geworden.”
Eigenlijk is het een wonder dat Nederland
nog zo’n grote collectie aan zeventiende-
eeuwse schilderijen heeft, zegt Roelofs ter-
wijl hij verder loopt. In die gouden eeuw
zijn in Nederland tussen de zes en tien
miljoen schilderijen gemaakt, maar een
groot deel verdween een eeuw later al de
grens over. “Catharina de Grote verscheepte
hele ladingen naar Sint-Petersburg, grote
industriëlen namen ze mee naar Amerika.
Toen wij in 1885 voor het toen nieuwe
Rijksmuseumgebouw begonnen met verza-
melen, was de markt al volledig afgeroomd.”
Ruilen. Dat is de manier waarop musea
hun collectie – tijdelijk – uitbreiden, zodat

m e a m b a s s a d e u r
'Ik voel
v a n N i j m e g e n '
ze een tentoonstelling over een thema of
kunstenaar kunnen organiseren. Ik leen
iets aan jou, dan leen jij iets uit aan mij,
dat principe. En het Rijksmuseum heeft
een goede uitgangspositie, met zoveel top-
materiaal in huis. “Die zetten we ook in
voor de Collectie Nederland”, haast Roelofs
zich te zeggen. “Nu gaat er bijvoorbeeld
een stuk van ons naar Berlijn en in ruil
daarvoor krijgt Museum Prinsenhof in
Delft een schilderij voor de tentoonstelling
die zij maken. Dat doen we vaak op die
manier. We vinden het belangrijk dat
­cultuur veel te zien is en ook breed wordt
gedragen in Nederland.”

champions league
Roelofs en zijn collega’s speuren voort­
durend naar nieuwe kunst: een nog
on­ontdekte Jan Steen of een Rembrandt
die ­vrijkomt uit particulier bezit. De musea
hebben veel contact met verzamelaars en
rijke families als de Rothschilds, die wer-
ken van de grote schilders in huis hebben.
Komt er iets vrij dan is het duwen en
­trekken te midden van spelers als het
interview
Rembrandtjaar
Rembrandt is hot, tonen de kijkcijfers
van Project Rembrandt, een schilder-
wedstrijd tussen amateurs die de
afgelopen maanden op televisie te
zien was. De afleveringen ter gele-
genheid van het Rembrandtjaar
(de schilder stierf 350 jaar geleden)
trokken telkens ruim anderhalf
­miljoen kijkers. Roelofs was een
van de twee vaste juryleden.
In het kielzog van het programma
opent het Rijksmuseum binnenkort
ook de tentoonstelling ‘Lang Leve
Rembrandt’, waar zeshonderd kunst-
werken van amateurs - geïnspireerd
door Rembrandt - een plek krijgen.
Roelofs heeft afbeeldingen van de
­bijna 9000 inzendingen persoonlijk
bekeken. “Supersympathiek toch,
zoveel enthousiasme! Er zijn mensen
bij die de hele Nachtwacht hebben
geborduurd. Als je als kind in het
Rijks hebt gehangen, blijft dat je je
hele leven bij. Ja toch?” Projecten als
deze passen bij zijn missie: duidelijk
maken dat kunst van en voor ieder-
een is. “We zijn continu bezig om te
bedenken hoe we het museum nog
relevanter, nog meer open kunnen
maken.”
Metropolitan Museum of Art in New
York en de National Gallery of Art in
Washington. Lachend: “Soms is het net
de Champions League.”
Getrainde ogen zijn onderdeel van het vak.
Als een schilderij is overgeschilderd, heeft
Roelofs dat door. “Je ziet het onder meer
aan de gelaagdheid. Als de verf er later op
is gezet, krijg je niet die doorschijnendheid
van de ondergrond die nog een keer door
de toplaag heen komt.” Maar hij sluit niet
uit dat hij een blinde vlek heeft. Een colle-
ga van het Louvre had twee jaar geleden
bijna een schilderij van Frans Hals
gekocht; het bleek een vervalsing te zijn.
“Dan denk je: hoe is het mogelijk vandaag
de dag, we hebben state-of-the-art onder-
zoekstechnieken en dan loop je toch in de
val. Kunstvervalsing is van alle tijden, dus
ik durf niet te garanderen dat in de collec-
tie van het Rijksmuseum, zevenduizend
schilderijen, niet ergens een vervalsing zit.
Maar wat we wel doen, is de hele collectie
juni 2019 11
stelselmatig doorlichten met de nieuwe technieken.”
In het Louvre kwamen ze achter de ­ver­valsing toen
de eerste laag van het schilderij ­twintigste-eeuwse
­pigmentfragmenten liet zien.
Roelofs is altijd in Nijmegen blijven wonen. En dat laat
hij merken ook. “Een klein stukje lokaal chauvinisme
mag wel, toch? Ik voel me echt een ambassadeur van
Nijmegen.” De expositie anderhalf jaar geleden over de
middeleeuwse schilder Johan Maelwael, afkomstig uit
Nijmegen, kwam er op Roelofs’ initiatief. En ‘Rivier­
land­schap met ruiters’ van Albert Cuyp, met een zicht
op de polder bij Nijmegen, hangt mede dankzij hem
op een mooie plek in de eregalerij van het museum.
Als hij zijn bezoek met grote ogen naar het landschap
ziet kijken, glimlacht hij. “De schilder heeft de stuw-
wal opgepompt om het tafereel wat romantischer en
dramatischer te maken. En zie je dat goudgele op de
achtergrond? Hij zet er Italiaans licht op. Dat is wat
zeventiende-eeuwse schilders graag doen: ze mani­
puleren de kijker.”
Nijmegen was een toplocatie in de zeventiende eeuw,
weet Roelofs. “De halve Rembrandtschool zat er,
­misschien Rembrandt zelf ook wel. Het was een
opmerkelijk, atypisch stukje Nederlands landschap.
Ook het Valkhof maakte indruk, als een van de
­grootste kastelen die je in de Lage Landen kon
­tegenkomen.”
playmobil
Weten we trouwens dat Nijmegen ook een soort
Rijksmuseum heeft? Het oude Canisius College aan
de Berg en Dalseweg lijkt qua vormgeving sterk op het
‘Rijks’. Het werd gebouwd door Nicolaas Molenaar, een
leerling van Cuypers, en herbergt een kleinere versie
van de magistrale bibliotheek van het Rijksmuseum.
Roelofs wil het maar even gezegd hebben.
Terug bij de Nachtwacht. Ziet hij het beroemde schut-
tersstuk nou elke dag? “Ik probeer er altijd wel even
langs te lopen. Ik vind het interessant om te kijken en
te luisteren waar mensen het over hebben als ze hier
staan. De hele wereld komt samen op deze plek. Er is
een soort hub aan energie.”
“Papa”, vroeg zijn toen vijfjarige zoontje terwijl ze
samen naar de Nachtwacht stonden te kijken, “is er
nou ook Playmobil van die mensen?” Roelofs heeft het
toen, alweer een jaar of zes geleden, geopperd bij zijn
collega’s, in de veronderstelling dat er wel wat mitsen
en maren zouden volgen. “Maar iedereen was enthou-
siast.” Als hij nu bij een werkbezoek aan bijvoorbeeld
het Metropolitan Museum de Playmobil-versie van
kapitein Frans Banninck Cocq en zijn luitenant in de
museumwinkel ziet staan, moet hij weer denken aan
hoe klein de dingen kunnen beginnen.
12 radboud magazine 60
Cobi van Baars (51) werd schrijver, Marc Beerens (48) begon een
uitgeverij. Ze kennen elkaar van de opleiding Nederlands en delen
een liefde voor poëzie. “Jij was heel bevlogen, daarin vonden
we elkaar.”
tekst: annemarie haverkamp | foto: bert beelen
Vrienden
voor het
leven
“Jij was de eerste aan wie ik mijn manuscript
durfde te laten lezen”, zegt Cobi van Baars.
Marc Beerens trekt zijn wenkbrauwen op.
“Is dat zo?”
Cobi: “Jazeker, ik kwam laatst de mail met
jouw commentaar nog tegen.”
Marc: “En, zei ik zinnige dingen?”
Cobi: “Heel zinnige dingen.”
Marc: “Dingen die ik nu nog zou zeggen?”
Cobi: “Zeg ze eens dan.”
Marc: “Dat een schrijver zijn boek niet moet
gaan uitleggen. Dat het werk dat zelf moet
doen.”
Cobi: “Show, don’t tell. Ja, dat heb je gezegd.”
Marc en Cobi kennen elkaar van de studie
Nederlands. Het was begin jaren negentig,
ze hadden allebei een passie voor poëzie.
“Wij hadden gewoon tien weken lang werk­
colleges waarin een bundel van Lucebert
werd geanalyseerd”, herinnert Marc zich.
“Door Kees Fens. Dat was een evenement!
Hoe meer je Luceberts gedichten leest, hoe
verder ze wegschieten. Je krijgt er geen grip
op. Zo is bij mij de fascinatie voor Lucebert
ontstaan.”
Cobi begon wat later aan de opleiding, zij
heeft de legendarische colleges niet mee­
gemaakt. “Ik weet nog dat jij heel bevlogen
was”, zegt ze. “Daarin vonden we elkaar.”
Marc was een verzamelaar. Cobi ziet zijn
­collectie eerste drukken nog zo in zijn
­boekenkast staan, keurig op een rij. Marc
woonde aan de Nieuwe Markt, tussen de
­KwikFit en de dames van lichte zeden. “Als je
naar binnen stapte, rook het altijd naar
­spruitjes. Dat was jouw onderbuurman.”
Diep van binnen wilde Cobi toen al schrijver
worden, maar dat durfde ze nog niet hardop
te zeggen. Na haar afstuderen kreeg ze drie
kinderen en begon ze te schilderen. Die omweg
had ze nodig, zegt ze nu, om uit te komen bij
het beroep van romanschrijver. Marc had geen
schrijfaspiraties. Hij had als redacteur van het
literaire tijdschrift Parmentier wel veel contac-
ten met schrijvers. Niet zo raar dus dat hij
nog tijdens de opleiding zijn eigen uitgeverij
Vantilt oprichtte. Hij ontwikkelde een sterke
voorkeur voor non-fictieboeken, liefst met een
historische insteek. Romans heeft hij nooit op
de markt gebracht.
“Ik kon mijn eerste boek dus niet bij Marc
onderbrengen”, zegt Cobi. Haar studievriend
gaf haar wel advies toen ze op zoek ging naar
een geschikte uitgeverij. Begin bij de club
waar je het liefst zou willen zitten, was zijn tip.
Zij luisterde en werd warm onthaald door de
landelijke uitgeverij Atlas Contact. Dat maakte
hem dan weer trots. In maart van dit jaar
publiceerde ze haar tweede boek: Over het
krakende ei.
Nee, bekent Marc, hij heeft de roman nog
niet gelezen. “Ik lees weinig fictie meer.”
Nu is zij het die haar wenkbrauwen optrekt.
Ze zijn elkaar in de loop der jaren nooit uit het
oog verloren. Soms is het contact intensief,
soms minder. “Ik heb nog niet één keer
gedacht: ik moet Marc nodig eens ­bellen”,
zegt Cobi. Marc: “We spreken ­weleens gericht
af, maar meestal komen we elkaar vanzelf
tegen omdat we dezelfde dingen opzoeken.
Er zit een grote mate van vanzelfsprekendheid
in onze vriendschap.”
vrienden juni 2019 13

Uw Radboud-vriendschap
ook in deze rubriek?
Mail naar de redactie:
­radboudmagazine@ru.nl

COBI VAN BAARS STUDEERDE

NEDERLANDS TUSSEN 1991 EN
1995. PUBLICEERDE DE ROMANS
SCHIPPER & ZN. EN OVER HET
KRAKENDE EI. WERKT OOK ALS

‘Er zit een grote mate van KUNSTSCHILDER.

vanzelfsprekendheid
MARC BEERENS STUDEERDE
NEDERLANDS TUSSEN 1989 EN
1996. IS EIGENAAR VAN DE IN

in onze vriendschap’ NIJMEGEN GEVESTIGDE NON-­

FICTIE-UITGEVERIJ VANTILT.
14 radboud magazine 60

Zo dicht
mogelijk op
de gele hesjes
reportage
Wilco Versteeg (33) is niet
bang voor traangas. De
literatuur­docent begeeft zich
elke zaterdag tussen de gele
hesjes in Parijs om foto’s te
maken van de protesten.
tekst: mathijs noij | fotografie: wilco versteeg
‘B
en hard gevallen (…). Denk dat ik iets
gebroken heb’. Een WhatsAppbericht
van Wilco Versteeg. Even later ver-
schijnt hij in de mensenstroom op
een smalle parallelweg langs de
Boulevard Jules Ferry, met een gepijnigde grimas op
het gezicht. Zijn rechterarm ondersteunt hij met de
linker. Op de gewonde elleboog zit een rare knobbel.
Versteeg schiet zijn foto’s tijdens de demonstraties van
de gele hesjes in Parijs met een 35 millimeterlens.
Sommige fotografen lopen rond met een telelens – die
kunnen op veilige afstand blijven. Versteeg niet. Als hij
wil vastleggen wat er in de frontlinie van de demon-
stratie gebeurt, dan is dat waar hij moet zijn. Met alle
risico’s van dien.
bont volksprotest
Een paar uur eerder verzamelen de gele hesjes zich op
het plein voor het kolossale ministerie van Financiën,
vlakbij Gare de Lyon. De sfeer is uitgelaten: de eerste
liederen weerklinken en de demonstranten, deels af­-
komstig uit andere steden dan Parijs, zoeken elkaar op.
Het is vandaag 20 april en op de agenda staat de 23e
demonstratiemars van de gele hesjes. Al 23 weken lang,
élke zaterdag, komen ze samen. Wat begon als een
aanklacht tegen de brandstofprijzen, is uitgegroeid tot
een bont volksprotest van antikapitalisten, hele en halve
neonazi’s, boeren, radicale feministen en andere boze
burgers, tegen het economisch beleid van president
Emmanuel Macron. Op sommige zaterdagen verloopt
het protest zonder grote incidenten. Op andere dagen
worden winkels geplunderd, auto’s in brand gestoken
en politieagenten afgerost.
juni 2019 15
Voor Versteeg is dit zijn zoveelste demonstratie.
Doordeweeks geeft hij colleges aan de Radboud
Universiteit, maar als die erop zitten reist hij naar zijn
woonplaats Parijs, waar hij met zijn Spaanse vriendin
samenwoont. “Als ik kan, ben ik erbij. Ik heb mis-
schien zes demonstraties gemist.”
confrontatie
Nog voor de gele hesjes aan hun protestmars door de
stad beginnen, staan de eersten al tegenover de politie.
De gendarmerie verspert de toegangsweg naar het
ministerie. Bierflesjes en vuurwerkbommetjes vliegen
door de lucht en belanden op of tussen de politiebus-
jes. De bewapende en in het harnas gehesen dienders
kijken stoïcijns voor zich uit en laten de eerste prikken
van de demonstranten onbeantwoord.
Niet veel later is het wel raak en gaat de eerste traan-
gasgranaat de lucht in als een groepje gele hesjes de
aanval inzet op een aantal agenten, dat de benen
neemt om aan de actievoerders te ontkomen.
Aanvallen over en weer zijn de rest van de dag sche-
ring en inslag. Op de Quai de Jemmapes, voor een
McDonald’s-restaurant, zoekt een groep ‘gele hesjes’
de confrontatie met een linie politieagenten, die zwaar
in de minderheid zijn. Op een zeker moment, waar-
schijnlijk door een charge van de agenten, begint de
meute te rennen. Wilco Versteeg moet mee, maar
valt hard op zijn arm. Een actievoerder helpt hem
overeind.
Als de gele hesjes daarna door een politieafzetting
­breken en oprukken naar de Place de la République,
gaat de fotograaf mee, ondanks de pijn. “Het gaat
wel”, zegt hij terwijl hij af en toe nog een foto
probeert te schieten met zijn verkeerde linkerhand.
‘République’, zo was vooraf aangekondigd, is vandaag
het eindpunt van de mars. Met het bereiken van het
plein is de demonstratie echter nog niet afgelopen.
Om te voorkomen dat de gele hesjes zich verspreiden
over de stad, zet de politie de toegangswegen naar het
plein af. Een waterkanon houdt de menigte op afstand,
terwijl wolken traangas het plein vullen. Regelmatig
klinkt het angstaanjagende, ploppende geluid van
­afgevuurde rubberkogels. Als een actievoerder gewond
wordt weggedragen, juichen omstanders hem toe.
Versteeg schiet een medische hulpverlener aan,
die ons voorbij een van de politiebarrières brengt.
16 radboud magazine 60
Daar schudden we elkaar de hand – in Versteegs
geval zijn niet-gewonde linker. Hij gaat op weg
naar een ­ziekenhuis, ik zoek rustigere sferen op
in de zonnige Franse ­hoofdstad.
Drie uur later stuurt hij weer een appje.
“Twee enkelvoudige breuken. Operatie nodig.”
concentratie
Met zijn arm in een mitella en de vermoeidheid op
zijn gezicht, neemt Versteeg drie dagen na de demon-
stratie plaats in De Refter, op de Nijmeegse campus.
Hij heeft net een literatuurcollege gegeven aan studen-
ten amerikanistiek. De dagen vóór de
‘Het anti­semitisme, zaterdag zijn altijd leuker dan die erna,
wanneer de adrenalinerush plaatsmaakt
racisme en geloof in voor een lege vermoeidheid. “Meestal
heb ik een dag of twee nodig om tot rust
complot­theorieën te komen. Ben ik chagrijnig.” Wijzend
op zijn arm: “Nu loop ik ook hier nog
onder de demon­ mee.”
Vóór een demonstratie kruipt de gezonde
stranten blijft me spanning in Versteegs lijf. Die bouwt zich
op tot het protest, alwaar de adrenaline
verbazen’ het overneemt. “Adrenaline maakt me
scherp en supergeconcentreerd.” De pro-
testen van de gele hesjes beginnen vaak
’s ochtends en duren de hele dag. “Ik leef
zo’n dag volledig in het nu en voel me
onderdeel van wat er gebeurt. Dat is een
interessante ervaring.”
Afgelopen zaterdag was behoorlijk heftig,
oordeelt Versteeg, al was de opkomst met
een kleine tienduizend actievoerders niet
heel groot. “Chaotisch was het. Ik kwam
steeds te laat en heb veel gemist. Geen
enkel moment zat ik er lekker in. Misschien
dat ik daarom viel, ik was niet scherp.”
Het was de eerste keer dat Versteeg letsel
opliep tijdens een demonstratie. “Ik ben
wel eens geraakt door een rubberkogel.
Dat geeft een fikse blauwe plek, maar is
verder niet zo ernstig.”
De eerste keer dat Versteeg de gele hesjes
bezocht, was hij stomverbaasd door het
gemêleerde gezelschap waarin hij terecht-
kwam en het gewelddadige en ongecon­
troleerde karakter van de demonstraties.
“Extreemlinks en extreemrechts lopen
reportage
­ riskras door elkaar. Toen dacht ik wel:
k
wat gebeurt me nou?”
Na een stuk of zeventien zaterdagen in het
kielzog van de hesjes heeft Versteeg het
gevoel de beweging beter te begrijpen.
“Daar is ook behoorlijk wat onderzoek
naar gedaan. De gele hesjes zijn onder
meer ontstaan uit bestaande actiegroepen,
die onder meer protesteerden tegen de
vorige president François Hollande.”
Volgens Versteeg zijn veel van de gele hes-
jes in Frankrijk rechts tot extreemrechts.
“Het antisemitisme, racisme en geloof in
complottheorieën onder de demonstranten
blijft me verbazen.”
geweldloze jeugd
Groot vraagteken – ook voor Versteeg zelf –
is zijn drijfveer om telkens weer het gevaar
op te zoeken. “Ik denk daar veel over na.
Niemand zegt mij dat ik naar de demon-
straties moet gaan. Dat komt uit mezelf.
Voor mijn beweegredenen zijn allerlei
­aanwijzingen, maar uiteindelijk doe ik
nu eenmaal wat ik doe. Ik weet ook niet
waarom.”
Zijn jeugd is zo’n aanwijzing. Vader Versteeg
was zendamateur en als zijn radio weer een
noodmelding opving, sprong het gezin in
de auto om te gaan kijken bij een brand of
ongeval. Thuis kon de jonge Wilco onafge-
broken naar CNN kijken, waar beelden
voorbijkwamen van oorlogen in het verre
Irak en op de Balkan. En geen krant was
voor hem veilig, omdat hij mappen vulde
met knipsels van ingestorte huizen en
autobranden.
“Ik had een gelukkige jeugd. Mijn ouders
zijn nog bij elkaar en we gingen elk jaar op
vakantie. Misschien komt mijn fascinatie
voor geweld wel daar vandaan – dat er meer
is in het leven dan het rustige bestaan in
Deventer. Dat het echte leven zich elders
afspeelt.”
En daar komt nu – al vindt hij het verve-
lend om te zeggen – een verslavingsaspect
bij. De gele hesjes weten immers niet van
ophouden. Elke zaterdag dient zich weer
een nieuwe mogelijkheid aan voor een
adrenalinekick. En elke zaterdag sluimert
er een irrationele, ongecontroleerde hoop
in Versteegs gedachten dat de hesjes er
weer een schepje bovenop zul-
len doen. “Als er een keer geen
tien auto’s uitbranden, denk
ik: hm, saai. Of ik heb nie-
mand op de foto die zijn hand
is verloren, mwah.”
Wilco Versteeg
Wilco Versteeg (Deventer,
1986) is docent bij de oplei-
ding Amerikanistiek aan de
Radboud Universiteit. Hij
­studeerde American Studies
en filosofie en religieweten-
schap, en deed de onder-
zoeksmaster letterkunde en
literatuurwetenschap. In
2018 promoveerde Versteeg
aan de Université Paris Dide-
rot op een proefschrift over
oorlogsjournalistiek en -foto-
grafie. Naast zijn docent-
schap schrijft en fotografeert
hij onder andere voor HP/De
Tijd en Katholiek Nieuwsblad.
­Versteeg was vorig jaar
genomineerd voor de
publieksprijs Zilveren
­Camera 2018.
Wilco Versteeg
juni 2019 17
Dat Versteeg nu gedwongen een paar weken rust moet
nemen, komt hem wel goed uit. “Ik word moe van de
demonstraties. Het wordt te veel, ook met het vele rei-
zen tussen Parijs en Nijmegen. Ook fotografisch haal
ik er minder uit – het is toch vaak hetzelfde riedeltje.”
kruispunt
Sowieso staat Versteeg op een kruispunt in zijn leven.
“Mijn overtuiging groeit dat het leven zoals ik dat de
afgelopen jaren heb geleid zijn langste tijd heeft gehad.
Als fotograaf wil ik me op andere vlakken ontwikkelen
en ook als jonge wetenschapper is dit het moment
om me te profileren. Ik heb wel een geldingsdrang.
Misschien omdat ik ooit begonnen ben op het vmbo.
Bij elk stapje hoger dacht ik weer: dit zal wel te hoog
gegrepen zijn. En nu heb ik mijn proefschrift af, dus
moet ik weer op zoek naar iets nieuws.”
Parijs is zijn stad geworden. Versteeg kwam er als
Erasmusstudent terecht en kreeg de kans er zijn proef-
schrift over de geschiedenis van de oorlogsfotografie te
schrijven. In de winter van 2015, toen het allemaal
niet zo wilde lukken met zijn
promotieonderzoek vanwege
een writer’s block, vielen
terroristen het kantoor van
cartoonistenblad Charlie
Hebdo binnen. De gijzeling
foto: jérôme chobeaux
 18 radboud magazine 60
in een joodse supermarkt, niet ver van zijn
kamer, volgde twee dagen daarna. Versteeg
begon met zijn camera de verwarring en
angst in de Franse hoofdstad vast te leggen
– ook toen in datzelfde jaar een bloedbad
werd aangericht in de Bataclan.
Hij voelt zich thuis in Parijs, maar
Nederland trekt heel erg. Versteegs vriendin
– een Spaanse hersenwetenschapper –
heeft een grote kinderwens, en ook hijzelf
ziet het ouderschap wel voor zich, maar
eerder in Nederland dan in metropool
Parijs. “Ik ben opgegroeid in Deventer, in
een rijtjeshuis met een tuin. Dat is hoe
ik mij een gezinsleven voorstel.”
Tegelijkertijd
‘Door mijn speelt in het
hoofd van
­journalistieke Versteeg het
idee van een
werk blijf ik radicaal ander
met ­beide benen leven: dat van
oorlogsjourna-
op de grond’ list. In Oost-
Oekraïne
­bijvoorbeeld.
Voor zijn huidige onderzoek legt Versteeg
socialemedia-uitingen onder de loep van
een radicale pro-Russische militie in het
gebied.
Maar het idee dat hij de wetenschap de
rug zou toekeren, staat Versteeg niet aan.
“Ik vind het belangrijk dat de fotografie
naast mijn werk als onderzoeker bestaat.
Gele hesjes
De beweging van de gele
­hesjes ontstond vorig jaar in
Frankrijk als aanklacht tegen
de stijgende brandstofprijzen
en de hoge kosten voor levens-
onderhoud. De eerste demon-
stratie was op 17 november
2018 in Parijs. Volgens schat-
tingen gingen toen 300.000
mensen de straat op. Sinds-
dien zijn elke zaterdag demon-
straties in de Franse hoofd-
stad, al nemen de aantallen
betogers de laatste tijd rap af.
Op zaterdag 1 juni togen nog
1.500 betogers naar de Parijse
straten, terwijl er in Frankrijk
Tegelijkertijd hebben wetenschappers soms de neiging als geheel op die dag 10.000
wereldvreemd te ­worden. Door mijn journalistieke gele hesjes actief waren. Afge-
werk blijf ik met ­beide benen op de grond.” lopen januari l­anceerde presi-
dent Macron als antwoord op
blauwe lucht de protesten Le grand débat
Bovendien speelt er nog een andere factor mee, die national. In een periode van
Versteeg naar Nederland trekt. Zijn vader, een oude twee maanden werden duizen-
zeeman met baard en tatoeage, leeft met de ziekte van den bijeenkomsten georgani-
Alzheimer. “Het is prettig om bij hem te zijn, en mijn seerd waarin Franse burgers
moeder te ontzien. Dan ga ik met hem wandelen of hun zorgen konden uiten. Vol-
fietsen, we kletsen wat. Dat zijn voor mij echte geluks­ gens veel analyses hebben de
momenten – daar kan het fotograferen van een stel bijeenkomsten Macron geen
idioten in Parijs niet tegenop.” wind­eieren gelegd: hij staat
Soms pakt Versteeg de camera erbij en legt hij zijn sindsdien weer hoger in de
vader vast in zijn eigen verwarrende wereld. “Dat vindt peilingen.
hij wel leuk. ‘Ben ík dat?’, vraagt hij dan als ik de foto
laat zien. Laatst keek hij door het raam naar buiten en
vroeg me: ‘Heb jij die mooie blauwe lucht gemaakt?’
Door met mijn vader op te trekken, leer ik op een heel
tedere, ontroerende en ook poëtische manier door zijn
ogen kijken.”
Maar sommige van zijn eigen beelden ziet Versteeg
­liever niet. Als hij een foto heeft geschoten waarop de
paniek in de ogen van zijn vader te zien is. Of als hij
met de lego speelt. “Het is moeilijk om mijn vader,
een sterke man, zo te zien. Tegelijkertijd denk ik: het is
nu eenmaal zo, dus moet het maar gezien worden.”
Net als bij de rellen in Parijs helpt de camera Versteeg
om afstand te nemen. “De camera objectiveert de
­werkelijkheid. Ik ben erbij, maar er zit iets tussen mij
en de werkelijkheid. Met mijn vader heb ik die afstand
gelukkig steeds minder nodig.”
column
Toekomst
Nooit gedacht dat ik nog eens
terug zou keren in de Refter en al
helemaal niet in deze setting.
Opeens ben ik heel erg in de toe-
komst. Op een vrijdagmiddag eet
ik samen met mijn vrouw en
dochter (2) appelpannenkoeken
in het volledig vernieuwde res-
taurant naast het Erasmusge-
bouw. Mijn vrouw kwam met het
idee. Ze werkt op de universiteit
en de vrijdag is mijn dag met
onze dochter.
De Refter betekende voor mij
altijd lunchen met een broodje
kroket en cola. Met een groep
vrienden ging ik bij het raam zit-
ten in de buurt van de draaideur,
zodat we goed zicht hadden op
de meisjes die voorbijliepen. We
gaven ze cijfers. Dit kon toen
column
WILLEM CLAASSEN IS DE
NIEUWE COLUMNIST VAN
RADBOUD MAGAZINE. HIJ
STUDEERDE GESCHIEDENIS
(2003-2008) EN IS SCHRIJVER
EN SCHRIJFCOACH.
nog, of tenminste: wij vonden
dat het kon. Op die plek luisterde
ik ook vaak half naar discussies
over Chuck Norris en zijn films,
ondertussen twijfelend of ik naar
het volgende hoorcollege zou
gaan.
Als geschiedenisstudent (2003-
2008) leefde ik van moment naar
moment. Ik dacht wel aan de toe-
komst, maar dan vooral op
abstract niveau. Ik dacht aan de
mogelijkheden en hoe het zou
zijn als ik later dit of dat ging
doen. Heel soms stelde ik het me
voor, mijn persoontje op een kan-
toor of voor de klas. Maar dat
waren simpele, clichématige
beelden in mijn hoofd.
Ik zat in mijn derde jaar toen een
vriend diep in de nacht op straat
verkondigde dat ik vader werd.
We waren uit geweest in Mer-
leyn en fietsten richting een
friettent. We vonden het allebei
juni 2019 19
een heel goede grap. De gedach-
te erachter was dat naar aan-
staande vaders heel anders
wordt gekeken en dat ik zo meer
aandacht zou krijgen van meis-
jes. Die aandacht kwam, maar
bleek niet per se positief. Ik her-
inner me nog de cynische reactie
van een meisje dat achter ons
fietste. “Nou, veel succes ermee.”
Veertien jaar later voel ik me in
de Refter meer vader dan op
menig andere plek. Mijn dochter
heeft haar pannenkoek nog niet
voor een kwart op of ze glijdt al
van haar stoel en rent zomaar
een richting uit. Ik moet achter
haar aan, langs de onderzoekers
en studenten die in hun hoofden
met heel andere dingen bezig
zijn. Op een van de wc’s, die zich
nog wel altijd beneden bevinden,
verschoon ik haar luier. Terug in
de Refter zeg ik mijn vrouw
gedag en loop met mijn dochter
de draaideur uit. Niemand zal
vragen waar ik heen ga. Ik sta
niet voor de klas en ik hoef niet
naar kantoor. Ik ben baas over
mezelf en over die kleine, meest-
al dan. Mijn toekomst had er op
veel manieren uit kunnen zien,
maar ik vind deze wel prima.
20 radboud magazine 60

Het Radboud Fonds is een gezamenlijk initiatief van de Radboud Universiteit en het Radboudumc. Het doel van het fonds is het
bevorderen van wetenschappelijk onderzoek, onderwijs en patiëntenzorg en het verrijken van het Nijmeegse studentenleven.
Meer informatie op www.radboudfonds.nl Het Radboud Fonds is geregistreerd als ANBI (algemeen nut beogende instelling).
Hierdoor gelden belastingvoordelen bij giften en schenkingen. U kunt uw bijdrage overmaken op
IBAN NL84 ABNA 0248 6906 55 o.v.v. Radboud Fonds en de titel van het project van uw keuze.

Maak het mogelijk

Drie bijzondere projecten uitgelicht

De Radboud Summer School, het levend archief en een onderzoek om mensen op de
fiets te houden, zijn drie voorbeelden van projecten waarmee we een bijdrage leveren
aan nieuwe perspectieven in de wetenschap, de samenleving en het studentenleven.
Het zijn ook voorbeelden van initiatieven die niet zonder particuliere donaties kunnen.

‘Ik blijf fietsen’:

­onderzoek naar
­hersenactiviteit
Fietsen verleer je nooit. Of toch wel? Meestal stap-
pen we zonder nadenken op de fiets, maar als je
ouder wordt, kan fietsen moeilijker en minder
­vanzelfsprekend worden. Sommige ouderen durven
zelfs niet meer te fietsen. De koppeling tussen
­hersenen en beweging kent geen vaste vorm, maar
verandert voortdurend in de loop van de jaren of
bij het kopen van een nieuwe fiets. Dit onderzoek
helpt om de vaardigheden te behouden die nodig
Bescherm de ­biodiversiteit zijn om te kunnen blijven fietsen. Zonder angst en
tot op hoge l­eeftijd.
via het levend archief
Onze natuur staat op veel plekken onder druk. Van de 1.500 inheemse plan-
tensoorten wordt de helft ernstig bedreigd. Tientallen soorten kunnen
zelfs binnen enkele jaren verdwijnen uit ons land. Nijmeegse onderzoekers
zijn daarom – in een race tegen de klok - een levend archief aan het aan-
leggen, met zaden van bloemen en planten. Dit archief wordt gevuld met
inheemse plantensoorten en dient als bron voor herstel van onze bio­
diversiteit. Het is de basis voor onderzoek over de werking en het herstel
van ecosystemen. Met uw donatie kunnen onderzoekers onze inheemse
bloemen behouden voor de toekomst.
 juni 2019 21
Steunt u ook uw
universiteit?
Namens alle studenten en onder­
zoekers: bij voorbaat hartelijk dank
voor uw bijdrage aan een van deze
prachtige projecten van de
Radboud Universiteit! 50 JAAR KDC:
­SCHATKAMER VAN ONS
KATHOLIEK ERFGOED
De Vrienden van het KDC (Katholiek Documentatie
Centrum) hebben ter ere van het vijftigjarig jubileum
van het centrum het KDC Fonds opgericht als onder-
deel van het Radboud Fonds. Zo willen ‘de vrienden’
bijzondere projecten rond katholiek erfgoed steunen
en tevens waarborgen dat er aandacht is voor de
geschiedenis van de katholieke gemeenschap en
­cultuur in Nederland.
Mede dankzij donaties van de Vrienden van het KDC
is de gehavende lijst met namen van 164.000 katho-
lieke ondertekenaars van het volkspetitionnement
van 1878 gerestaureerd, gedigitaliseerd en in leesbaar
Nederlands overgezet. Dit kwetsbare document is zo
voor het nageslacht veiliggesteld en vormt nu een
databestand voor verder onderzoek naar katholieke
participatie.
Dit jaar wil het KDC Fonds twee nieuwe projecten
mogelijk maken: het redden van missie-archieven in
Indonesië en het financieren van een boek naar de rol
die katholieken de afgelopen twee eeuwen hebben
gespeeld op het Binnenhof.
Deze beide initiatieven om ons erfgoed te ontsluiten
en toegankelijk te houden in de toekomst, kunnen
uw bijdrage goed gebruiken. Bovenaan deze pagina
meer informatie over hoe u deze twee projecten kunt
steunen of een algemene donatie aan het KDC Fonds
kunt doen.

Congres bij gelegenheid van het tweede lustrum van de KVP

te Utrecht. Vooraan staan Jo Cals, kardinaal Alfrink, Louis Beel,
Herman Witte en A.C. de Bruijn (1956). Fotograaf: Louis van
Paridon / collectie KDC.

Beurzen voor deelname aan de

Radboud ­Summer School
Sinds de eerste editie, in 2014, is de Radboud Summer School flink
gegroeid. Zowel qua deelnemers – van 270 naar een verwacht aantal
van bijna 800 in 2019 - als qua reputatie. We willen graag nóg meer
­inter­nationale s­ tudenten naar Nijmegen halen, ook die studenten voor
wie het financieel niet altijd haalbaar is. Met uw donatie kunnen zij via een
beurs toch deelnemen. Zo draagt u bij aan de internationalisering van het
­studieklimaat in Nijmegen en aan de internationale bekendheid van de
­Radboud Universiteit.
22 radboud magazine 60

Wandelen voor de wetenschap:

wetens chap
Over een paar weken begin-
nen 45.000 wandelaars aan
de Nijmeegse Vierdaagse.
Honderd l­opers worden extra
in de ­gaten gehouden door
een team f­ ysiologen van het
­Radboudumc. Wat testen die
wetenschappers zoal, en wat
levert dat op? “Een wandelaar
met hartklachten is er een
stuk beter aan toe dan zijn
stilzittende medepatiënt.”
tekst: susanne geuze | illustratie: esther aarts
“J
e zou het niet zeg-
gen, maar de eer-
ste dag, díe is het
zwaarst.” Louis
van Mechelen kan
het weten. 82 is hij, en al twin-
tig jaar trouw deelnemer aan
de Nijmeegse Vierdaagse. Niet
dat hij zijn hele leven al wan-
delt. Pas op zijn zestigste trok
hij voor het eerst loopschoenen
aan. “Als ik vroeger wandelaars
voorbij zag komen, dacht ik
altijd: hebben die mensen niets
beters te doen?”
Maar ja, toen hij na een leven
lang bakkerswerk met pensioen
ging, miste hij zijn dagelijkse
beweging enorm. Tot zijn eigen
verbazing raakte hij verslingerd
aan het lopen; de Nijmeegse
Vierdaagse is een van de vele
tochten die hij jaarlijks vol-
brengt. “Van China en Korea
tot Australië, ik heb overal wel
stempels gehaald”, zegt hij
­vrolijk.
Naast deelnemer aan de
Nijmeegse wandelmars is Van
Mechelen ook trouw proefper-
soon in het Vierdaagse­onder­
juni 2019 23
zoek van het Radboudumc. Sinds 2007
neemt de afdeling Fysiologie jaarlijks zo’n
honderd deelnemers uitgebreid onder de
loep, om telkens een andere onderzoeks-
vraag te beantwoorden. Dat de eerste
­wandeldag fysiologisch gezien inderdaad
het zwaarst is, zoals Van Mechelen ervaart,
was de eerste – verrassende – conclusie.
Dit jaar bekijkt het team, onder leiding
van inspanningsfysiologen Maria Hopman
en Thijs Eijsvogels, of de combinatie van
lichaamsbeweging en nitraatrijke voeding
bloeddrukverlagend werkt (zie kader).
rampzalige editie
“Ons werk kent een trieste aanleiding”,
vertelt Eijsvogels, die aan de wieg stond
van de jaarlijkse studie. Nijmegenaren her-
inneren zich vast nog de rampzalige editie
van 2006, toen de Vierdaagse na dag één
werd afgelast. “Het was toen gemiddeld
33 graden en windstil. Twee lopers stierven
en tientallen anderen belandden in het
ziekenhuis.”
Dat nooit meer, besloot de organisatie.
Daarom stelde ze een adviesraad in van
experts die voortaan de wandelomstandig-
heden per dag scherp in de gaten moesten
houden. “Helaas bleek er wetenschappelijk
nog nauwelijks iets bekend over de risico’s
van wandelen”, zegt Eijsvogels. “Wát we
24 radboud magazine 60
wisten, kwam uit de militaire
wereld. Dat was onderzoek
onder jonge, goedgetrainde
mannen en vrouwen, een
totaal andere populatie dan de
Vierdaagselopers. Dus welke
adviezen geef je dan?”
Het Radboudumc besloot zelf
een studie te starten. Voor
Eijsvogels vormde het de
hoofdmoot van zijn promotie-
onderzoek. “Die eerste jaren
keken we naar drie dingen: wat
doet lopen met je temperatuur
en je vochtbalans, en wat bete-
kent het voor de belasting van
je hart? Zo bleek dat de
lichaamstemperatuur van
een wandelaar tijdens de dag
ongeveer één graad stijgt: van
gemiddeld 37,2 naar 38,2
g­raden.”
uitdroging
Die lichte temperatuurstijging
is in principe niet problema-
tisch, zegt Eijsvogels. Wél
schrokken de onderzoekers van
de hoeveelheid lopers die na
het wandelen was uitgedroogd.
“Op de eerste dag was dat wel
twintig procent. Reken je dat
door naar de 45.000 deelne-
mers, dan komt het erop neer
dat 9.000 mensen uitgedroogd
over de finish komen. Stopt zo
iemand met wandelen, dan
‘Twintig
­ rocent van
p
de lopers
was op de
eerste dag
uitge­droogd’
Vierdaagse­
onderzoek 2019:
spinazie en
­bietensap
Kun je door bietensap drinken en
wandelen je bloeddruk verlagen?
Om die vraag draait het Vier-
daagseonderzoek deze zomer.
De onderzoekers bekijken of het
eten van nitraatrijke voeding
effect heeft op je bloeddruk en
sportprestaties. Van nitraat is al
bekend dat het de bloeddruk
­verlaagt. Ook blijkt uit eerder
onderzoek dat mensen die veel
nitraatrijke groenten als paksoi,
rucola en spinazie eten, beter
kunnen lopen. Maar er is nog
weinig onderzoek gedaan naar
het langetermijneffect van meer
nitraat eten en sporten.
Negentig Vierdaagselopers die
een hoge bloeddruk hebben en
geen medicatie slikken, doen
mee aan het experiment. Dertig
van hen drinken dagelijks een
shot rodebietensap. Een andere
groep krijgt elke week advies over
het bereiden van nitraatrijke
groente. Die groep doet ook
mee aan twee kookworkshops.
De overige deelnemers vormen
de controlegroep die ‘gewoon’
meewandelt. Voor de kerst ver-
wachten de onderzoekers hun
eerste conclusies te trekken.
heeft hij meer kans om flauw te vallen. Bovendien
raken uitgedroogde lopers sneller oververhit.”
Wat de onderzoekers met name verraste, is dat het
probleem van vochttekort vooral op de eerste dag
speelt. “Je zou verwachten dat wandelaars later in de
week vermoeider zijn. Maar we ontdekten dat het
lichaam na een dag lopen allerlei aanpassingen door-
voert, waardoor uitdroging veel minder een probleem
wordt. Het plasmavolume in je bloed neemt bijvoor-
beeld toe, waardoor wandelaars een grotere vochtbuf-
fer hebben en minder snel uitgedroogd raken. Dat was
voor ons een eyeopener: die eerste dag, dáár moeten
we wat mee.”
Daarom hamert de organisatie er tegenwoordig op dat
wandelaars genoeg vocht binnenkrijgen. Er zijn meer
waterposten en op warme dagen staan matrixborden
langs de weg: vergeet u niet te drinken?
Sterker nog, dat de dinsdagroute twee jaar geleden is
veranderd, is een direct gevolg van hun onderzoek,
zegt Eijsvogels niet zonder trots. “Nu loop je na de
Waalbrug meteen over de dijk richting Oosterhout.
Voorheen waren dat de laatste kilometers. Maar op die
dijk staat vaak nauwelijks wind, er is weinig ruimte
voor waterposten en het stuk is moeilijk bereikbaar
voor hulpdiensten. Dus heeft de organisatie gezegd:
laten we daar ’s morgens beginnen, dat is veiliger.”
meetweek
In de ‘meetweek’, zoals het onderzoeksteam de
Vierdaagse noemt, draaien de wetenschappers piek-
uren. Alle medewerkers van de afdeling Fysiologie doen
mee – ook promovendi die zich de rest van het jaar
met ander onderzoek bezighouden. De vrijdag vóór de
start van de Vierdaagse verhuist het volledige onder-
zoekslab met alle apparatuur naar de Wedren. In de
gymzaal van het Karel de Grote College richten de
fysiologen hun onderzoekscentrum in. Studenten
staan op posten langs de route om onderweg de
­hartslag van deelnemers te meten.
“Voor ons is deze studie ook een stuk teambuilding”,
zegt Eijsvogels. “Ook toen ik na mijn promotie een
paar jaar aan de slag ging in het buitenland, kwam ik
tijdens de meetweek altijd naar Nijmegen. Het zijn
intensieve, bijzondere dagen; voor de deelnemers én
voor ons. Veel mensen, zoals Louis van Mechelen,
­werken al jaren trouw mee. Lief en leed worden
wetens chap
Vierdaagselopers
­opgelet: drie tips om
gezond(er) de finish
te halen
1. Voorkom uitdroging
Uitdroging is gevaarlijk. Het probleem
is dat je niet meteen merkt dat je
­uitdroogt, zegt onderzoeker Thijs
­Eijsvogels. “In eerste instantie kun je
prima doorlopen. Pas als je na de finish
stilstaat, merk je dat je duizelig wordt
of zelfs flauwvalt.” Let dus onderweg
goed op als je naar het toilet gaat: is je
urine donkergeel of hoef je überhaupt
nauwelijks te plassen, dan heb je te
­weinig gedronken.
2. Eet genoeg eiwitten (vooral als je
ouder bent)
Wie ouder wordt, verliest spiermassa.
Dat kun je tegengaan door genoeg te
bewegen, maar dan moet je wél vol-
doende bouwstoffen binnenkrijgen.
“In ons onderzoek zagen we dat wande-
laars van 65 jaar en ouder die een extra
eiwitdrankje namen, meer spieren
kweekten én meer vet verloren dan
wandelaars die een placebo kregen”,
zegt Eijsvogels. Neem dus ’s morgens
en ’s avonds extra yoghurt, melk of
kwark. “Ook als je minder beweegt,
hebben die extra eiwitten effect.”
3. Train onder alle omstandigheden
Het is verleidelijk om bij warm weer je
looptraining over te slaan en lekker op
het terras te gaan zitten. Of juist binnen
te blijven als het hard regent of waait.
Ga tóch, adviseert Eijsvogels. “Het is
belangrijk dat je lichaam went aan
inspanning onder alle omstandigheden.
En let bij warm weer extra op hoeveel je
drinkt; zo weet je tijdens een zomerse
wandelmars beter wat je nodig hebt om
goed gehydrateerd te blijven.”
gedeeld, we bouwen echt een band op.”
Van dinsdag tot en met vrijdag opent het
lab ’s nachts om kwart over drie. Van
Mechelen komt wat later; hij stapt
­dagelijks om half zes in de trein vanaf
Roosendaal en is rond zeven uur bij de
Wedren. Eijsvogels: “Samen drinken we
een kopje koffie, delen verhalen over de
vorige dag. ’s Morgens wegen we deel­
nemers en meten we hun hartslag.
’s Middags na de wandeltocht zijn we
­langer bezig. Dan nemen we bloed af en
doen we allerlei testjes. Per deelnemer
duurt dat twintig tot dertig minuten.”
opbrengst
Al vóór de intocht proberen Eijsvogels en
zijn collega’s wat eerste, voorzichtige con-
clusies te delen in de media. “Daar is veel
vraag naar. Natuurlijk houden we een slag
om de arm, pas in het najaar werken we
alles in detail uit. Elke deelnemer krijgt
een brief thuis met de onderzoeksresul­
‘Opvallend veel
wandelaars
hebben iets
onder de leden’
juni 2019 25
taten én zijn eigen data. We vertellen er
ook bij of iemand hoger of lager scoort
dan gemiddeld, en hoe dat dan komt.”
De opbrengst van de
Vierdaagseonderzoeken is niet gering: in
dertien jaar tijd publiceerden Eijsvogels en
zijn collega’s een kleine veertig weten-
schappelijke artikelen. Naast de doorbraak
over uitdroging was het groot nieuws dat
ouderen verlies van spiermassa kunnen
voorkomen door extra yoghurt of kwark te
eten (zie kader). “Voor de academische
wereld is ons onderzoek erg nuttig, maar
de maatschappelijke waarde ervan vind ik
minstens zo belangrijk. Daarom vertalen
we onze conclusies zoveel mogelijk naar
concrete tips en adviezen.”
lopersgeheim
Dertien jaar onderzoek lijkt lang, maar
voor de ruim honderdjarige Vierdaagse is
het relatief kort. Was er voorheen geen
behoefte aan wetenschappelijk onder-
bouwde voorlichting? “De wandelmars is
veel meer een publieksevenement gewor-
den”, verklaart Eijsvogels. “Van oudsher
deden vooral goedgetrainde mensen mee,
tegenwoordig is de lopersgroep een dwars-
doorsnede van de Nederlandse bevolking.
We zien grotere variatie, in gezondheid én
getraindheid. Opvallend veel wandelaars
– wel een derde – hebben iets onder de
leden. Ze lijden aan astma, hart- en vaat-
26 radboud magazine 60
ziekten of hebben kanker
gehad. Anderen doen mee
­vanwege een weddenschap en
hebben nauwelijks getraind.
Dan gaat er natuurlijk vaker
wat mis.”
Dat betekent trouwens niet
dat minder fitte mensen beter
thuis kunnen blijven, bena-
drukt de onderzoeker.
“Integendeel: een wandelaar
met hartklachten is er een
stuk beter aan toe dan zijn
‘Ze eten vaak
­Hollandse kost:
brood, aardappelen,
vlees en groenten’
s­ tilzittende medepatiënt. Een
stelling uit mijn proefschrift is
dat de zorgkosten in ons land
een stuk lager zouden liggen,
als elke Nederlander een
Vierdaagse liep. Daar raak ik
met de jaren alleen maar meer
van overtuigd.”
Combinatiestudie
Vierdaagse en
­Zevenheuvelenloop
Naast de studie waarbij honderd
deelnemers tot in detail worden
doorgemeten, voert het Radboud­
umc nog een ander onderzoek uit
onder Vierdaagselopers. In het
kader van de zogenaamde Nijme-
gen Exercise Study (NES) vullen
13.000 wandelaars jaarlijks een
online vragenlijst in over hun
gezondheid en leefstijl. Ook 12.000
deelnemers van de Zevenheuvelen-
loop beantwoorden de vragen.
Daarnaast kunnen partners, fami-
lieleden, vrienden en buren van
lopers meedoen; zij vormen de
niet-wandelende controlegroep.
“Dankzij deze combinatiestudie
kunnen we de verschillende effec-
ten van matige en hoge inspanning
vergelijken”, zegt onderzoeker Thijs
Eijsvogels. Zo bleek bijvoorbeeld
dat de lichaamstemperatuur bij
hardlopers veel meer stijgt dan bij
wandelaars. “De gemiddelde finish-
temperatuur van een deelnemer
aan de Zevenheuvelenloop was
39,4 graden. Maar liefst vijftien
procent finishte zelfs met een tem-
peratuur boven de 40 graden. Je
zou verwachten dat je dan omvalt,
maar omdat de inspanning relatief
kort duurt, levert zo’n tempera-
tuurstijging weinig problemen op.”
Twee jaar geleden deden Eijsvogels en zijn
collega’s onderzoek onder de honderd
­oudste deelnemers van de Vierdaagse: hoe
verteert hun lichaam de loopkilometers?
De oudste deelnemer van die groep was 92,
de jongste 82. Hun echte geheim heeft
Eijsvogels nog niet weten te ontrafelen,
geeft hij toe. “Maar we zien wel dat het
vaak mensen zijn die een leven lang actief
zijn geweest – en dan vooral in en rondom
het huis. Het zijn dus niet zozeer sporters,
eerder mensen die graag tuinieren of fiet-
sen naar de supermarkt. En ze eten vaak
Hollandse kost: brood, aardappelen, vlees
en groenten.”
stapelbedje
Heeft Eijsvogels zélf zijn Vierdaagsekruisje
eigenlijk al binnen? De onderzoeker lacht.
“Die vraag krijg ik natuurlijk vaak. Sinds
mijn afstuderen ben ik elke zomer bezig
met dit onderzoek, dus het is er nog niet
van gekomen. Wel ben ik eens een dag
meegelopen met een 87-jarige deelnemer
uit Groningen. Die sliep nog de hele week
op een stapelbedje, in een hal met vijf­
honderd anderen. Toen dacht ik wel:
wauw, als je op die leeftijd nog zó fit bent.”
Over fitheid gesproken: ook de 82-jarige
Louis van Mechelen is weer klaar voor de
start. Hij wandelt nog altijd zo’n driedui-
zend kilometer per jaar. “In mijn toptijd
was dat zelfs vijfduizend”, grijnst hij.
Voorlopig is hij niet van plan te stoppen.
“Stilzitten? Nee, daar begin ik niet aan.
Ik moet altijd even op gang komen, maar
ben ik eenmaal aan de wandel, dan loop
ik zo lang door als ik wil.”
boeken juni 2019 27

Boek,
zweet en
tranen

Cardioloog Angela Maas schreef het boek Hart

voor vrouwen. Vrouwen worden bij medische
klachten nog altijd langs een mannelijke meet-
lat gelegd, wat tot onduidelijke diag­noses en
verkeerde behandeling kan leiden.

Waarom moest dit boek er komen? “Het idee zat al langer

in mijn hoofd. Wat ik weet over hart- en vaatziekten bij
vrouwen wilde ik eens opschrijven voor iederéén. In eerste
instantie voor leken, maar stiekem hoop ik dat huisartsen
en cardiologen het ook lezen.”

In het voorwoord schrijft u dat vrouwen lange tijd als ‘zeur’

werden weggezet als ze vage klachten hadden. Het zou wel
tussen de oren zitten. “Hartproblemen openbaren zich bij
vrouwen anders dan bij mannen. De afgelopen dertig jaar
hebben we gelukkig heel veel kennis verzameld. Vrouw­
gerelateerde klachten hebben officiële medische namen
gekregen en patiënten zijn steeds beter geïnformeerd. Het
thema zit in de versnelling. Toch krijg ik nog altijd vrouwen
in mijn spreekkamer die al jaren rondlopen met onbegrepen
klachten. Als ik dan zeg ‘dit past bij deze en deze aan­
doening’, schrikken ze bijna. Was het zó makkelijk?”

Waar heeft u dit boek geschreven? “Grotendeels thuis in

Apeldoorn. Eind oktober ben ik een week naar een acade-
misch schrijfcentrum geweest in Griekenland: Artisa. Ik had
een studio met balkon en uitzicht op zee. Er waren zes andere
vrouwen, allemaal met iets anders bezig. ’s Ochtends was
er gymnastiek of yoga; ik ging dan meestal even op de
mountainbike naar een dorpje. Vóór negen uur waren we
‘Mannen krijgen vaker aan het werk, ’s avonds om iets na zevenen stopten we.
een harttransplantatie Er werd voor ons gekookt, om half acht zaten we aan tafel.
dan vrouwen, maar Glaasje wijn erbij en dan naar bed.”
vrouwen doneren vaker
Klinkt hemels. “Was het ook. Als je zin had in een manda-
een hart.’ (Gevormd of
rijn, kon je die zo uit de boom plukken. Het voordeel van
vervormd?, p. 152) zo’n schrijfcentrum is: je bent helemaal gefocust. Dan kom
je in een flow. Dat lukt niet als je thuis na het werk steeds
een uurtje gaat schrijven.”

Heeft het boek tot nieuwe inzichten geleid? “Ik heb ideeën
gekregen voor nieuwe onderzoeken. Bijvoorbeeld: we
weten dat vrouwen die zwangerschapsvergiftiging hebben
gehad, eerder en vaker hart- en vaatziekten krijgen. Samen
met een student ben ik nu mijn polibestand aan het bekij-
Angela Maas, Hart voor ken. Welk spectrum aan hartklachten zien we dan bij deze
vrouwen. De cardioloog risicovrouwen? Daar kunnen we weer een nieuw artikel
over het vrouwenhart. De over schrijven, het materiaal ligt er gewoon.”
Arbeiderspers, 2019. Per ver-
tekst: annemarie haverkamp | foto: duncan de fey
kocht boek gaat 2 euro naar
wetenschappelijk onderzoek.
De weg
naar het
zwarte gat
beeldreportage De Nijmeegse sterrenkundige Heino Falcke
­ eleefde dit voorjaar zijn wereldprimeur. Al twintig jaar droomde
b
hij ervan een foto van een zwart gat te maken, op woensdag 10
april kon hij het beeld eindelijk in Brussel presenteren. Fotograaf
Erik van ’t Hullenaar volgde hem van het Duitse Frechen, waar hij
woont, tot de persconferentie die vanuit de Europese Commissie
live werd uitgezonden. Fotoverslag van een historisch moment.
tekst: ken lambeets | fotografie: erik van 't hullenaar
in beeld juni 2019 29

dinsdag 9 april, 8.15 uur frechen, nabij

keulen. “viel glück ­morgen”, roept de
schoonmoeder van falcke, voor hij in
de auto stapt die hem naar het station
van keulen brengt.

11.30 uur falckes hotel ligt vlak naast

het berlaymontgebouw, het hoofd­
kantoor van de europese ­commissie,
waar morgen de pers­conferentie
plaatsvindt. voor het i­ nchecken neemt
hij nog snel enkele f­ oto’s van het
­gebouw, voor op twitter.

09.30 uur op gleis 5 van köln

hauptbahnhof ontmoet falcke
zijn collega’s eduardo, anton en
luciano, die ook zullen spreken
op de persconferentie. het eerste
deel van de rit naar brussel
­gebruikt falcke om zijn praatje
voor te bereiden, tussen brussel
en luik spreken de vier heren, die
in verschillende wagons zitten,
met elkaar af in de ruimte tussen
twee wagons voor een korte
vergadering. “daar is het lekker
rustig”, zegt falcke.
30 radboud magazine 60

22.35 uur ijsberend over de stoffen

14.00 uur in het hoofdkantoor van de
­european research council, de financier
van het megaproject, is een generale repe­
titie voor de persconferentie van de dag
erna. in een vergaderzaal op de beneden-
verdieping van een hoog appartementsblok
zitten zo’n 25 personen bij elkaar. niet enkel
wetenschappers, maar ook eu-medewerkers
die met hun mobieltjes spelen.
vloer van zijn hotelkamer oefent
falcke nog een paar keer zijn praatje.
morgenochtend wil hij zich even
afzonderen. “ik bereid mij zo goed
mogelijk voor, maar wat er gebeurt,
ligt in gods handen. ik vind het
­belangrijk om dat vertrouwen aan
hem te geven. als het misgaat, zal
ik dat accepteren. tot aan de pers-
conferentie is het aan mij. nog even
op de tanden bijten.”

13.15 uur onderweg naar het

­rogierplein, waar het hoofdkan-
toor van de european research
council staat, grappen de ster-
renkundigen over de brexit-top
die morgen aan de overkant van
de straat plaatsvindt. “misschien
moeten we merkel uitnodigen op
de persconferentie. of rutte, die
neemt graag zijn momentjes. dan
krijgen we nog meer aandacht
voor ons evenement”, zegt falcke.

woensdag 10 april, 15.00 uur het
moment suprême. de persconferen-
tie in de europese commissie wordt
in de hele wereld gestreamd. na
een korte toespraak van europees
commissaris voor wetenschap
carlos moedas neemt heino falcke
het woord.
“this is the nucleus of the galaxy
m87 and this is the first ever image
of a black hole.” die laatste zin
herhaalt hij in het duits,
­nederlands en frans. achter hem
verschijnt de zwarte vlek, omhuld
met een felgele radiostraling:
de eerste foto ooit van een
zwart gat.
Zo maak je een foto van een
zwart gat
Een foto van een zwart gat maken is in meerdere
opzichten een uitdaging. Allereerst staan zwarte
gaten ver weg. M87, de black hole waarvan de
Event Horizon Telescope (EHT) een foto maakte,
staat 55 miljoen lichtjaar ver weg. Om haar te foto-
graferen was een megatelescoop nodig met een
lens die zo groot is als de aarde zelf. Onmogelijk?
Nee, de EHT-onderzoekers bedachten een truc:
ze koppelden telescopen in de VS, Chili, Spanje,
Mexico en op de Zuidpool aan elkaar en maakten
zo een virtuele supertelescoop. Het tweede pro-
bleem: een zwart gat is, ehh… zwart. Geen enkel
deeltje kan eruit ontsnappen, zelfs licht niet. Het
enige dat we kunnen zien, zijn de signalen die nog
net wel weg kunnen komen. Deze bevinden zich
buiten de waarnemingshorizon – in het Engels:
Event Horizon – vandaar de telescoopnaam.
Die ontsnapte geluksvogels zijn wél zichtbaar,
als radiostraling. De EHT-telescopen vangen die
signalen op, waarna onderzoekers ze omzetten
in een ‘normale’ foto.
32 radboud magazine 60
Nijmegen als
opstapje naar
Brussel
H
Tijdens hun studenten­- et is 2004 als Bart Groothuis
in de aanloop naar de
tijd werd hun politieke Europese verkiezingen een
debat organiseert. Hij is
­bewustzijn aangewakkerd. dan 23 en voorzitter van de
Bij de recente Europese JOVD, de Jongerenorganisatie Vrijheid en
Democratie. “Stuur je beste mensen”,
­verkiezingen streden ze vraagt hij aan studieverenigingen en
­politieke jongerenorganisaties. Een paar
om een plek in Brussel. weken later druppelen de studenten bin-
nen. Eén vrouwelijke student gaat aan het
Vier alumni over hun hoofd z­ itten en neemt meteen de leiding.
­Europese ambities. Groothuis is overdonderd. “Ik was op
slag verliefd.”
tekst: lara maassen Nu, vijftien jaar later, zorgen de Europese
fotografie: flip franssen (hollandse hoogte) verkiezingen er juist voor dat Groothuis
diezelfde vrouw misschien moet missen.
De alumnus geschiedenis stond op plek
vier voor de VVD: een verkiesbare plek.
Door voorkeursstemmen van de nummer
vijf greep hij net naast een plekje in het
Europees Parlement, maar “als in oktober
de Bexit doorgaat, mag ik alsnog naar
‘Tech-giganten Brussel om de extra zetel voor de VVD
in te nemen”.
als Google en Groothuis is niet de enige alumnus
die naar Brussel wil: bij de laatste
Facebook krijgen Europese verkiezingen bemachtigden
veel macht’ alumni Bas Eickhout (GroenLinks,
nummer 1) en Tineke Strik
BART GROOTHUIS (VVD) (GroenLinks, nummer 3) een plaats
in het Europees Parlement.
Daarnaast stonden
alumni Laurens Dassen
(Volt, nummer 3), Dirk-Jan Koch
(GroenLinks, nummer 4), Daan Versteeg
(CDA, nummer 7), Stéphanie Palsma
Van Voorthuizen (Partij voor de Dieren,
nummer 8) en Gideon van Meijeren
(Forum voor Democratie, nummer 8)
op de verschillende lijsten.
spaargeld
De Europese verkiezingen zijn in ons land
niet populair. In 2014 ging slechts 37,3
procent naar de stembus, dit jaar was dat
iets meer: 41,8 procent. Uit onderzoek van
Ipsos blijkt dat veel niet-stemmers (43 pro-
cent) aangeven geen interesse te hebben in
de Europese politiek, of geen vertrouwen te
hebben in Europa (27 procent). Waarom
zijn deze oud-studenten wél bereid om
alles op te geven voor Brussel?
Alumnus managementwetenschappen
Laurens Dassen (33) voelde zich nooit
geroepen om zelf politiek actief te worden,
tot hij een artikel las over de Volt. ‘Deze
eerste pan-Europese partij moet Europa
weer aantrekkelijk maken’, las hij in NRC.
Dassen ging naar een bijeenkomst, werd
lid en kwam in actie. In september besloot
hij zijn baan bij ABN AMRO op te zeggen.
Sindsdien is hij fulltime voorzitter van de
Nederlandse afdeling. Hij leeft inmiddels
al maanden van zijn spaargeld. “We zijn
een jonge partij, dus er is weinig geld.
Maar er is zoveel energie. Die energie
moet weer terugkomen in Europa. Ik heb
politiek
nog geen hypotheek, geen kinderen,
nú kan het nog.”
Volt kwam twee procentpunten tekort
voor een zetel vanuit Nederland in het
Europees Parlement, maar behaalde wel
een zetel in Duitsland. Voor Dassen is
inmiddels duidelijk dat hij niet naar
Brussel gaat. Het neemt zijn enthousiasme
voor Europa niet weg. “Ik zie hoe échte
Europese samenwerking nodig is op alle
grote thema’s van dit moment: klimaatbe-
leid, migratiebeleid, belastingwetten. Daar
willen wij voor zorgen. Die nationale gren-
zen mogen niet in de weg blijven staan.”
Ook Groothuis wil het verschil maken.
“Ik werk nu tien jaar voor het ministerie
van Defensie op het gebied van cyber­
security. Daar zie ik hoe wetgeving op het
gebied van digitalisering achterloopt op de
werkelijke ontwikkelingen. Een internet-
jaar duurt maar drie maanden, zeg ik
­weleens. Tech-giganten als Google en
Facebook krijgen veel macht. Ook landen
als China en Rusland zijn bezig steeds
meer digitale macht te verwerven.”
Europa moet investeren om de
achter­stand met andere wereld-
machten in te lopen én duidelijker
regelgeving en veiligheid waarbor-
gen, vindt hij. “Techneuten slaan
alarm dat we te ver gaan – met
gezichtsherkenning bijvoorbeeld –
maar politici zien niet in hoe snel
het gaat. Door de technologi-
sche ontwikkelingen verandert de geopoli-
tiek volledig. We moeten nú ingrijpen. En
dat moet op Europees niveau: als Nederland
zijn we daar te klein voor. Dus toen de
vraag kwam of ik dit zelf wilde oppakken in
Brussel, hoefde ik niet lang na te denken.”
Universitair hoofddocent migratierecht
Tineke Strik (57) wil eveneens naar Europa
om iets te doen met haar eigen specialis-
me. Als nummer twee op de lijst voor
GroenLinks is ze inmiddels verzekerd van
een plek in Brussel. “Ik combineer al twaalf
jaar mijn baan bij de Radboud Universiteit
met een plek in de Eerste Kamer. Na drie
termijnen in Den Haag dacht ik: nu is het
wel genoeg. Ik ga me volledig focussen op
de wetenschap. Totdat Jesse [Klaver, red.]
‘Alle
belangrijke
wet­geving over
migratie wordt
in Brussel
gemaakt’
TINEKE STRIK (GROENLINKS)
juni 2019 33
belde: of ik niet naar Brussel wilde.”
Strik is gespecialiseerd in migratierecht.
Een gevoelig thema momenteel, zeker op
Europees niveau. “Alle belangrijke wet­
geving over migratierichtlijnen wordt in
Brussel gemaakt. Het lukt de lidstaten
maar niet om het daarover eens te worden:
geen enkel wetsvoorstel is erdoorheen
gekomen de afgelopen jaren. Ik wil zorgen
dat we wél concrete afspraken gaan
maken. En dat die in overeenstemming
zijn met de mensenrechten. Nu vragen we
te vaak aan landen als Turkije om veel
vluchtelingen op te nemen. Maar uiteinde-
lijk sluiten zij daardoor ook hun grenzen
met bijvoorbeeld Syrië, en kunnen de
vluchtelingen daar niet meer weg.”
hanenkammen
Hoe kijken de alumni terug op hun tijd in
Nijmegen? “Hier vond ik het juiste klimaat
om me te specialiseren in de menselijke,
internationale kant van het recht”, zegt
Strik. “Ik begon steeds meer vakken te vol-
gen over mensenrechten en schreef mijn
masterscriptie over de begeleiding van
minderjarige vluchtelingen. Uiteindelijk
ben ik hier gepromoveerd op de eerste
asiel- en migratierichtlijnen die Europa
maakte, en de effecten daarvan in de
­lidstaten. Nu heb ik de kans om mijn
­kennis in praktijk te brengen.”
Groothuis vond juist een tegenhang van
zijn eigen politieke idealen, zegt hij.
34 radboud magazine 60
“Ik ben een liberale conservatieveling. Juist
daarom was Nijmegen zo interessant. Ik
had ook naar Leiden kunnen gaan, maar
hier kon ik met krakers en jongens met
hanenkammen een biertje drinken. Dan
hadden we discussies over het kapitalisme
en marxisme. Die gesprekken hebben mij
geleerd om altijd fundamenteel geïnteres-
seerd te zijn in de ander: wat maakt dat je
zo overtuigd bent van je standpunt?”
Ook advocaat en alumnus rechten Daan
Versteeg (39, nummer 7 voor het CDA)
werd in zijn studententijd actief. “Er
gebeurde van alles in de wereld – de Twin
Towers stortten in, Pim Fortuyn kwam op
– maar veel studenten gingen alleen maar
naar hun colleges en hingen onderuitge-
zakt voor de tv. TMF-studenten, noemde
ik ze. Staatsrechtprofessor Tijn Kortmann
zei elk college: ‘Dóe iets. Het maakt me
niet uit wat, of je nou gaat roeien of
debatteren, maar wees betrokken.’”
Versteeg werd actief bij het CDA, waarvoor
hij al tijdens zijn studie in de Provinciale
Staten terechtkwam. “Ik dacht: als ík het
niet doe, doet niemand het. Daar zag ik al
hoe belangrijk politiek is – zeker op
Europees niveau. We kijken allemaal naar
Den Haag, maar in Brussel worden vaak
de belangrijkste beslissingen genomen.”
Groothuis en Versteeg waren als student
actief in de lokale politiek, Strik organi-
seerde politieke avonden in cultureel cen-
trum O42 en legaliseerde kraakpanden.
‘Europa móet Ook Dassen werd actief: hij deed mee aan
United Netherlands – waarbij studenten
democratischer uit allerlei landen een halfjaar lang de
Verenigde Naties simuleren − en werd
en transparanter langzaam enthousiast over de inter­
nationale politiek.
worden’ Toch lonkte voor de meesten Brussel niet
meteen. Versteeg kreeg na zijn tijd bij de
DAAN VERSTEEG (CDA) Provinciale Staten het advies om eerst
maar eens twintig jaar zijn vak als advo-
caat te uit te oefenen. “Politicus worden
‘Juist op lokaal
niveau willen we
Europa zichtbaarder
maken’
LAURENS DASSEN (VOLT)
kan daarna altijd nog”, vonden zijn men-
toren. Ook Dassen voelde aanvankelijk
meer voor het zakenleven. “Ik was wel lid
van D66, maar vond nooit een partij waar
ik me écht thuis bij voelde. Pas bij Volt
kwam die omslag.”
betrokkenheid
Wat maakt dat de oud-studenten nu wel
naar Brussel willen? “Europa ligt onder
vuur”, zegt Versteeg. “Het anti-Europese
geluid is de laatste jaren steeds sterker
geworden. En ergens hebben de tegenstan-
ders gelijk: Europa móet ook democrati-
scher en transparanter worden. Maar de
oplossing is niet om er dan maar mee op
te houden.”
Dassen: “Het debat gaat vaak over ‘meer’
of ‘minder’ Europa. Maar de vraag is eer-
der: hoe kunnen we Europa weer relevant
maken voor de burgers? Als je echt door-
vraagt, wil bijna iedereen wel een Europees
Parlement dat opkomt voor hun belangen
en hun veiligheid. Ze missen alleen de
betrokkenheid, ze voelen zich niet gehoord.
Daar wil ik verandering in brengen.”
Europa moet ook weer meer over de feiten
gaan, vindt Strik. “Ik wil een tegengeluid
bieden aan het anti-Europese en extreem-
rechtse geluid. En luisteren naar de
­burgers. Als parlement moeten we laten
zien dat we er voor hen zijn, in plaats van
alleen voor de grote bedrijven. En de
betrok­kenheid vergroten. Nu kunnen
organisaties, burgers en pers de onderhan-
delingen en standpunten van lidstaten
amper volgen. Zo krijg je op lokaal niveau
natuurlijk nooit door welke politieke
­keuzes op het spel staan.”
Vanaf juli krijgt Strik de kans om haar
plannen in Brussel waar te maken.
Groothuis blijft nog even op de reserve-
bank. Dassen en Versteeg zijn bij de ver-
kiezingen buiten de boot gevallen. “Ik blijf
actief voor Volt in Nederland”,
zegt Dassen. “Juist op lokaal
niveau willen we Europa zicht-
baarder maken. Ook na de
­verkiezingen.”
 juni 2019 35

exit pieter leroy

‘Alleen
rijken
kunnen
duurzaam
zijn’
Toen Pieter Leroy in 1976 als onderzoeker begon, was
een ­socioloog die zich bezighield met milieuonderzoek
een rariteit. De hoogleraar Milieu en beleid mag
graag ­prikken. “Hoeveel ­democratie kan de klimaat­
verandering aan en hoeveel klimaatverandering kan
de ­democratie aan?”
tekst: bea ros | foto: bert beelen

P
ieter Leroy las onlangs op de
­universitaire website twee
nieuwsberichten: over afnemen-
de biodiversiteit en het fotogra-
feren van zwarte gaten. Hij werd
meteen vijftig jaar terug in de tijd gekata-
pulteerd. 1969: op zijn slaapkamer hingen
foto’s van de maanlanding naast portret-
ten van de Ierse burgerrechtenactiviste
Bernadette Devlin. Met op één daarvan
Devlins uitspraak ‘de aarde is voorlopig
nog belangrijker dan de maan’. “Die dub-
belhartigheid heb ik nog steeds. Ik begrijp
de nieuwsgierigheid van astronomen zeer
goed, maar Devlin heeft wel een punt.”
Met die slaapkamer voor ogen hoeft het
niet te verbazen dat Vlaaming Leroy socio-
logie ging studeren, maar zich ook speciali-
seerde in een bètathema als milieu. Tijdens
zijn promotieonderzoek over de kernener-
giediscussie ploos hij rapporten uit over
alfa-, bèta- en gammastraling. “Je moet
toch begrijpen waar het bij kernenergie
over gaat. Anders denken ze: daar komt
weer zo’n linkse socioloog met lang haar.”
Wat was en is uw fascinatie als socioloog met
dat milieuthema? “Dat heeft te maken met
wat wij sociologen mobilisatie noemen:
waarom brengt milieu mensen in bewe-
ging? Waarom maken ze zich druk over duurzaam-
heid? Het tweede thema dat me van meet af aan intri-
geerde, is dat van de moderniteit: het milieuvraagstuk
gaat in wezen over een crisis in de relatie tussen de
mens en de rest van de natuur. Het modernistische
misverstand dat wij mensen boven de natuur staan en
die naar onze hand mogen zetten en leeg mogen plun-
deren. We zijn onbehoorlijk en onbescheiden en den-
ken dat we hier de baas zijn.”
Hebben de klimaatrapporten ons geleerd bescheidener te
zijn? “Veel mensen denken dat we nu op een definitief
keerpunt staan, maar ik ben er nog niet zo zeker van.
Het is namelijk geen crisis die door iedereen gevoeld
wordt. Het blijft nog een beetje een door de intellectu-
ele elite gevoerd debat waar veel mensen niet mee
bezig zijn. Dat is ook een ongelijkheidsprobleem.”
Dat moet u even toelichten. “Ik heb me veel beziggehou-
den met locatiekeuzes: waarom staan kerncentrales en
vervuilende fabrieken in Europa waar ze staan? Ze
komen allemaal terecht op plekken waar de minste
weerstand is. Samen met een Engelse collega heb ik
daarover de peripheralisation-theorie ontwikkeld: mili-
euhinderlijke activiteiten komen vrijwel altijd in de
periferie terecht. Daar is geen nimby, maar pimby:
please in my backyard, want dan hebben we werkgele-
genheid. Die locatiekeuze heeft altijd met sociale en
politieke achterstelling te maken. De meest stinkende
fabrieken stonden ook in het armste deel van de
exit
Rijnmond. De rijkste mensen wonen altijd
op de beste milieuplekken. Zij kunnen
bovendien de gevolgen van milieumaat­
regelen beter opvangen. De gele hesjes in
Frankrijk maken dat heel duidelijk. Een
Franse wijkverpleegkundige rijdt buiten
Parijs al gauw honderd kilometer per dag en
verdient zeg 1.200 euro netto in de maand.
Tegen zo iemand gaan we dan zeggen: uw
diesel wordt dubbel zo duur. Ja, zou jij niet
boos worden dan? Mondiaal zie je dat nog
pregnanter. De noordelijken roepen ‘het
moet duurzaam’ en de zuidelijken zeggen
‘we willen gewoon leven’. Ik zie niet in hoe
je het klimaatvraagstuk kunt oplossen als
je niet dat ongelijkheidsvraagstuk oplost.”
Dat zou je de onbescheidenheid van de rijken
kunnen noemen. Hoe zit het met de weten-
schappers? “Ik zie nog steeds wetenschap-
pers en beleidsmakers die hun heil zoeken
in technologische oplossingen als elektrisch
rijden en warmtepompen. Dat is bijna een
ontkenning dat er een probleem is, want
technologie lost het allemaal op. Dat is fijn,
want dan hoeven jij en ik ons gedrag niet
te veranderen en geen luxe en comfort in
te leveren. In plaats van dat je een stinken-
de CO2-auto rijdt, rijd je straks met een
gloednieuwe elektrische auto. Alles kan.”
U gelooft daar niet in? “Nee, het getuigt van
een optimisme dat ik absoluut niet deel. Ik
verbaas me over rapporten als die van het
IPCC [Intergovernmental Panel on Climate
Change, red.], het Living Planet Report van
het WWF [World Wide Fund for Nature,
juni 2019 37
Laatste woorden
“Ik wil niet prekerig zijn. Als ik al een
boodschap heb, is het deze: politiseer democratie als die van ons?
het milieuvraagstuk veel meer. Het is Hoe wil je dat doen in landen
nu ontzettend getechnocratiseerd, à la Turkije, Zuid-Afrika of
maar het is een politiek vraagstuk Myanmar? Ik zie dat niet
over welke keuzes we gaan maken. gebeuren. Mijn stelling is dat
Hoe gaan we om met arme mensen zulke fundamentele processen
en het arme deel van de wereld? 200, 250 jaar duren. Kijk naar
Onrechtvaardigheid is in het milieu- de afschaf­­fing van de slavernij
en duurzaamheidsdebat een onder- of de invoering van het alge-
geschoven kind. De wereld kan niet meen kiesrecht.”
duurzamer worden als ze niet een
beetje gelijker wordt.” Ik hoor u zeggen: eigenlijk is er
geen redden meer aan. “Nee,
nee, dat is een reactie vanuit
een conservatieve reflex van:
red.] of de Energy Outlook van het IEA [International we moeten wat we nu hebben,
Energy Agency, red.]. Alle drie hebben als boodschap redden. Maar dit bestond hon-
dat het de verkeerde kant op gaat, maar bieden ook derd jaar geleden ook niet. We
een uitweg: de wereld gaat naar de filistijnen, maar als kunnen geen stilstand organi-
we goed ons best doen, kan het nog. En in het dit seren. Het alternatief is niet
voorjaar verschenen rapport over biodiversiteit staat het apocalyptische van: morgen
dat van de acht miljoen soorten er een miljoen verlo- valt de hemel op ons hoofd en
ren gaat ‘unless we realize transformative changes’. Wat zijn we allemaal dood.”
stel je je daarbij voor? En dan ook nog binnen twintig,
dertig jaar? Wie moet dat doen en waar ga je de stu- Wat is er over 250 jaar dan wel
ringskracht en de legitimiteit vandaan halen om die gebeurd? “Dan zullen we in
veranderingen te bewerkstel­ligen? Ik zie dat niet. Ik zie een totaal andere wereld leven,
die legitimiteit niet, omdat hooguit vijftien procent die ik me niet kan voorstellen.
van de Europese bevolking ­klimaatbeleid ondersteunt.” Waarin nog een paar miljard
mensen over zijn en grote
Pleit u voor een overheid die stevige maatregelen neemt? delen van de aarde de facto
“Nee, ik bepleit niets en heb ook geen oplossingen. onbewoonbaar zijn. Dat wordt
Ik stel alleen kritische vragen. Kijk, ik kom natuurlijk dus een wereld waarin deze
uit een jaren zeventig Habermasiaanse wereld, waarin achtertuin van mij (Leroy
participatie goed is en de democratie moet worden ver- gebaart door het raam naar de
sterkt. Maar inzake het klimaat weet ik dat zo net nog fraai aangelegde achtertuin)
niet. Een dubbele vraag die ik al vaak aan mensen heb niet meer zal bestaan. Is dat
voorgelegd, is: hoeveel democratie kan de klimaatver- een slechtere wereld? Vanuit
andering aan en hoeveel klimaatverandering kan de mijn perspectief: ja. Maar we
democratie aan? Ik weet het antwoord niet, maar wat kennen allemaal het shifting
ik wel weet, is dat die twee niet erg compatibel zijn. baseline syndrome, we vergelij-
Het klimaat vergt stevige maatregelen in de komende ken altijd maar met wat we
vijftig jaar. Hoe wil je dat doen in een parlementaire zelf kennen.”
Foto’s van links naar rechts | 1955 twee jeugdfoto’s |
2009 vakantie in de Sand Dunes, Colorado, waar hij
­visiting professor was | 2011 met Margot Ribberink |
2013 Argus-energieconferentie in Brussel
38 radboud magazine 60
U bent een geëngageerd ­wetenschapper. Hoe
verhoudt de activist zich tot de wetenschap-
per? “Ik ben nooit lid van de milieubewe-
ging geweest. Welbewust, om niet partijdig
te zijn. Als onderzoeker moet je een enga-
gement hebben van willen weten hoe din-
gen in elkaar zitten, geen engagement van
het type: ik ben hiervoor en daartegen. Ik
heb natuurlijk wel mijn mening over kern-
energie. Ik vind het technisch fantastisch,
maar menselijkerwijs een vergissing, want
we weten bij god niet wat we met het afval
moeten. Diep onder de grond stoppen en
nimmer over praten, is eigenlijk de enige
strategie die we hebben. Dat is weer die
doorgeschoten moderniteit: we denken het
allemaal te kunnen beheersen en beheren.”
‘Ik ben nooit lid van
de milieubeweging
­geweest. Welbewust, om
niet partijdig te zijn’
Wat ziet u als uw belangrijkste bijdrage aan
het vakgebied? “Dat ik breed heb weten
duidelijk te maken dat de inbreng van
sociologen en politicologen aan milieu-
vraagstukken een meerwaarde heeft. Toen
ik in de jaren zeventig als onderzoeker
begon, was ik een witte raaf of een zwart
schaap zo je wil. Het milieuveld werd gedo-
mineerd door natuurwetenschappers, en
een socioloog die zich met milieuvraag-
stukken bezighield, was echt een rariteit. Ik
kon in Vlaanderen geen werk vinden en
ben uiteindelijk naar Nederland verhuisd,
waar iets meer mogelijk was. In 2010 heb
ik een prijs gekregen van de Vlaamse rege-
ring, de Rudi Verheyenprijs, vernoemd
Nijmegen
Green Capital
Nijmegen stond in 2018 als Euro-
pean Green Capital in het teken
van duurzaamheid. Onderzoek-
ster Nanda Kurstjens keek mee
en hield een dagboek bij van wat
ze zag en hoorde. Samen met
Pieter Leroy schreef ze daarover
het begin juni verschenen boek
Wat doen die mensen toch duur­
zaam? Hun analyse is dat Nijme-
gen duurzaamheid vooral heeft
neergezet als fun (duurzaam
leven is leuk) en als individuele
gedragsverandering (wat kun jij
doen?). “Minder vlees eten, fiet-
sen, dat is allemaal leuk en aardig,
maar duurzaamheid zal ook
structureel beleid vergen. Dat
hele politieke verhaal is wegge-
drukt”, zegt Leroy. Verder ziet hij
dat het vooral een feestje voor
‘ons soort mensen’ is geweest.
“De gekleurde medemens is niet
bereikt, de inwoners van Neer-
bosch-Oost, het Waterkwartier
en het Willemskwartier ook niet.
Maar we hebben die mensen wel
dringend nodig. Echte duurzaam-
heid vraagt een sociale verande-
ring van een compleet andere
orde.”
naar de hoogleraar biologie die
voor mij als jong socioloog een
van mijn rolmodellen was. Hij
beijverde zich ervoor om
wetenschap nuttig voor beleid
te maken. Ik ben er heel trots
op dat ik die prijs heb gekregen
voor mijn bijdrage vanuit de
sociale wetenschappen aan het
milieudebat.”
exit
U hebt in de jaren negentig ook de opleiding
milieu-maatschappijwetenschappen opgezet.
“Ja, daar heb ik in 2012 de Onderwijsprijs
van de Radboud Universiteit voor gekregen.
Het opleiden van jonge mensen in deze
richting vind ik heel belangrijk. Ik volg
onze afgestudeerden en zie dat ze op heel
diverse plekken terechtkomen: van het
organiseren van inspraak voor burgers
rondom natuurbeheer tot en met de UNEP
[United Nations Environment Programme,
red.] in Nairobi. Zo maken we in de breed-
te duidelijk dat wij vanuit ons vakgebied
wat te vertellen en toe te voegen hebben.”
Waarover bent u, terugblikkend, minder
tevreden? “Er is één ding waar ik heel boos
over ben geweest. Onze opleiding werkte
nauw samen met de milieuopleiding bij
natuurwetenschappen, we hadden een
semester gedeeld onderwijs. Dat was uniek
in Nederland. Na het vertrek van de hoog-
leraar bij natuurwetenschappen viel er een
gat van een jaar alvorens er een opvolger
benoemd was, en uitgerekend in dat jaar is
die opleiding opgedoekt. Ik heb toen ook
heel hard voor onze opleiding moeten
vechten. Die bleef gelukkig overeind, maar
het heeft me veel zeer gedaan.”
Wat gaat u na uw emeritaat doen behalve
in de tuin werken? “Ik ben gevraagd door de
universiteit in Bordeaux voor een fellowship
rondom environmental (in)justice. Ik hoop
dat ik aan dat vraagstuk van milieubeleid
en rechtvaardigheid mijn gezonde jaren
nog kan besteden en daarin collega’s kan
meenemen.”
Op 21 juni 2019 houdt Pieter Leroy zijn
afscheidscollege: ‘Il lui manque un peu de
modeste’.
Foto’s van links naar rechts | 2014 feest tgv 60-jarige
verjaardag, met alle medewerkers in de tuin. “Ik houd
van mijn mensen.” 2017 samen met Mieke Verloo
(links): twee kersverse Officieren in de Orde van
Oranje ­Nassau. “Toen de rector me belde om het
nieuws te vertellen, vroeg ik als eerste: ‘Weten jullie
wel dat ik ­Vlaming ben?’” | 2019 gespreksleider in
­klimaatdebat Lux, ­Nijmegen

J
e moet er in Nijmegen,
oudste stad van
Nederland, altijd naar
zoeken, naar die plekken
waar Huizinga’s histori-
sche sensatie fysiek ervaren kan
worden. Al dwalend vind je ze
weleens: locaties die sinds hun
bouw onveranderd lijken. Langs
het Kronenburgerpark stijgt zo’n
straat waar je je kunt voelen als
was het honderd-of-meer jaar
geleden. Alsof het weer oktober
1907 is, toen de ‘berichtgever te
Nijmegen’ van het Algemeen
Handelsblad de tachtigste ver-
jaardag versloeg die stadsarchi-
varis H.D.J. van Schevichaven
vierde in zijn ‘anders zoo stille
woning aan den Parkweg’. Wie de
lijst van af en aan lopende bezoe-
kers bekijkt, ziet de halve straat-
namenlijst van de negentiende-
eeuwse schil: Sloet, Guyot, dr. Jan
Berends, Van Schaeck Mathon.
De hele stedelijke elite (en wat
provinciale adel) gaf acte de
­présence.
Van Schevichaven was toen al
een zeer markante Nijmegenaar.
In 1827 geboren in een vooraan-
staande plaatselijke familie,
kosmopoliet aan de parkweg
l­eidde hij een negentiende-
eeuws welgesteldenleven. Hij
ging naar Leiden om rechten te
studeren, maar colleges volgde
hij niet. Hij leerde er wel Engels,
Spaans, Italiaans en tekenen.
Toen hij 23 werd, viel hem zijn
vaders erfdeel toe en begon een
kosmopolitisch bestaan. In 1851
vestigde hij zich in Parijs, waar hij
zich drie jaar later als vrijwilliger
meldde om mee te vechten in de
Krimoorlog. Vanaf 1858 woonde
hij in Londen, waar hij naar de
kunstacademie ging (hij bleef zijn
leven lang de plekken tekenen
die hij bezocht), enkele Engels­
talige boeken schreef en histo­
rische artikelen over de stad
­Londen voor de tijdschriften van
Charles Dickens. In 1869 overleed
Van Schevichavens moeder en
met zijn ongetrouwde halfzus
Jacqueline Guyot trok hij nog
eens 23 jaar door Europa en
Noord-Afrika.
Uiteindelijk betrokken broer en
zus in 1893 het huis Parkweg 36.
Van Schevichaven begon een
stroom van publicaties te schrij-
ven over de Nijmeegse geschie-
denis uit alle perioden. In 1897
werd hij officieel benoemd tot
gemeentearchivaris: als zeventig-
jarige had hij zijn eerste echte
baan. Die functie vervulde hij nog
foto: duncan de fey
bijna twintig jaar, onvermoeibaar
schrijvend aan artikelen en boe-
ken. In de Provinciale Geldersche
en Nijmeegsche Courant publi-
ceerde hij talloze historische
beschouwingen, tussen 1898 en
1904 gebundeld in drie banden
Penschetsen uit Nijmegen’s ver­
leden. Het zijn ook nu nog zeer
leesbare stukken. Qua bronnen-
gebruik en archiefwerk niet altijd
conform de huidige maatstaven,
maar met veel oog voor markan-
te details, in een frisse stijl die
evident Brits understatement
verraadt.
Op 12 oktober 1918, twee dagen
voor zijn 91ste verjaardag, over-
leed Van Schevichaven – onver-
wacht – in zijn huis aan de
­Parkweg. Daags ervoor was hij
’s middags gewoon in het archief
aan het werk geweest, een week
eerder had er nog een artikel van
hem in de krant gestaan.
jos joosten
alumnus en voorzitter
­historische vereniging numaga
 DE ZOMER STAAT VOOR
VELEN GELIJK AAN
VAKANTIE. MAAR WAT
IS VAKANTIE? WAT DOET
HET MET JE? EN IS HET
­EIGENLIJK WEL GEZOND?
dit alles en meer lees je in de
speciale zomerselectie op
radboud recharge.

NAAST LEZEN OOK LEREN? OOK CURSUSSEN &

­OPLEIDINGEN ZIJN NU OP RADBOUD RECHARGE TE
VINDEN. ZO KUN JE VOORAFGAAND AAN JE VAKANTIE
ALVAST STARTEN MET EEN CURSUS ARABISCH. AFWAN!

www.radboudrecharge.nl/zomer
agenda  juni t/m september

RADBOUD RECHARGE IS DE GRATIS ONLINE

SERVICE VAN DE RADBOUD UNIVERSITEIT.
JE VINDT ER EEN SELECTIE VAN DE BESTE
WETENSCHAPPELIJKE VERHALEN EN EEN
OVERZICHT VAN ACTIVITEITEN GEBASEERD OP
JOUW INTERESSES. ONTDEK HET NU:

WWW.RADBOUDRECHARGE.NL
agenda radboud recharge

juni juli

lezing communicatie gedrag
27 JUNI, 20.30 - 21.15 UUR
radboud reflects @ de kaaij
Praten, praten,
niet luisteren
Lezing door communicatie­
wetenschapper Noelle Aarts
Waarom gaan onze gesprekken
vaak mis? Waarom is dialoog zo
moeilijk? We luisteren niet goed,
willen overtuigen of we inter­
preteren verkeerd. “Als we onze
gesprekken niet ingaan om ze te
winnen, zouden veel dialogen
beter verlopen”, zegt Noelle
Aarts. Schuif aan onder de
Waalbrug en leer hoe gesprek-
ken misgaan en hoe het wél kan.
studiedag geschiedenis
cultuur internationaal
4 JULI, 9.45 - 17.00 UUR
hovo
Reis om de wereld
in één dag
Docent: Evert Jan Ouweneel
In één dag neemt cultuurfilosoof
Evert Jan Ouweneel je mee op reis
rond de wereld, op zoek naar oude
en nieuwe glorietijden. De cursus
vertrekt in het Midden-Oosten,
met zijn oude voorspoed en hui­
dige misère. Dan naar China, de
oude reus die zijn plaats weer
inneemt op het wereldtoneel.
Daarna volgt het even geweld­
dadige als creatieve Europa, dat
eeuwenlang de wereld naar zijn
hand wist te zetten. Amerika
volgt, waarbij de vraag luidt waar-
om het noorden zo machtig werd
en het zuiden zoveel dictaturen
en recessies kende. We vervolgen
de reis naar Afrika, het ooit rijke
continent dat nu worstelt met
droogte en geweld. Eindstation
is het werelddeel dat als geen
ander ons denken en doen zal
gaan bepalen: Azië.

studiedagen filosofie cultuur

3 EN 4 JULI, 10.30 - 16.30 UUR
hovo

Nietzsches Aldus sprak Zarathoestra

Hoe moeten we onszelf vormen tegen de achtergrond van de erosie
van gedeelde culturele en morele standaarden? Deze vraag vormt de
leidraad voor de bespreking van Nietzsches Aldus sprak Zarathoestra
(AsZ). Dit werk blijkt nog steeds relevant in de context van heden-
daagse maatschappelijke en technische ontwikkelingen.
Nietzsche noemde Aldus sprak Zarathoestra het grootste geschenk
ooit aan de mensheid gegeven. Erkenning voor dat geschenk heeft
Nietzsche nooit gekregen. Echter, meer dan honderd jaar later is de
invloed van dit meesterwerk nauwelijks te overschatten. Het heeft
diepe sporen achtergelaten in de literatuur, kunst en filosofie. Het is
ook een ‘ongemakkelijk boek’, niet alleen vanwege zijn invloed op
het nazisme, maar ook omdat het aan elke karakterisering lijkt te
ontsnappen: er lijken soms net zo veel interpretaties als interpreten
te bestaan van de übermensch, de wil tot macht en de eeuwige
wederkeer, begrippen die in AsZ de revue passeren. In deze cursus
komen de belangrijkste teksten uit AsZ aan de orde en bespreken
we wat ze zeggen over onze cultuur, levensstijl en toekomst.
Docent: Ciano Aydin

www.ru.nl/hovo

summer school filosofie
religie
8, 9, 11 EN 12 JULI
hovo
Levenskunst uit de
Chinese filosofie -
Op zoek naar de Weg
Docent: Michel Dijkstra
Chinese filosofen zijn van ouds-
her meesters in de levenskunst.
Tijdens deze Summer School
maak je kennis met de inzichten
over het goede leven van het
confucianisme, taoïsme en (zen)
boeddhisme. Deze opvattingen
zijn nog altijd actueel en kunnen
je verleiden om ook zelf op weg
te gaan.
summer school filosofie
8, 9, 11 EN 12 JULI
hovo
Een korte reis door
de geschiedenis van
de filosofie
Docent: Nico Dieteren
Anders dan dieren kan de mens
zich verwonderen over zichzelf,
maar vooral over de werkelijk-
heid als zodanig. Vandaar dat
Plato en Aristoteles de verwon-
dering zagen als de aanvang van
de filosofie. Als kinderen treden
filosofen de werkelijkheid met
een open blik tegemoet. We
bieden een overzicht van belang-
rijke inzichten die deze open
houding heeft opgeleverd en
maken kennis met Plato,
Aristoteles, Thomas van Aquino,
Descartes, Kant, Nietzsche en
Heidegger.
www.ru.nl/radboudenrichment | www.ru.nl/radboudreflects | www.ru.nl/hovo
summer school kunst
8, 9, 11 EN 12 JULI
hovo
Rembrandt na 350 jaar -
De aanhoudende
fascinatie voor een
uitzonderlijke schilder
Docent: Volker Manuth
In 2019 is het 350 jaar geleden
dat Rembrandt Harmensz van
Rijn in Amsterdam overleed.
Het aantal tentoonstellingen
en publicaties dat dit jaar aan
Rembrandt en zijn werk wordt
gewijd en waarin de kunstenaar
wordt gevierd als een van de
belangrijkste schilders, teke-
naars en etsers, is enorm.
Rembrandts kunst werd in zijn
eigen tijd geprezen én bekriti-
seerd en hij is tot op de dag van
vandaag niet vergeten.
summer school cultuur
geschiedenis
8, 9, 11 EN 12 JULI
hovo
Franz Kafka en het
intellectuele klimaat
rond 1900 - Een tijds­-
beeld in Het proces en
korte verhalen
Docent: Michiel Hagdorn
Kafka’s oeuvre, hoe klein ook,
wordt gerekend tot de invloed-
rijkste literatuur van de twintig-
ste eeuw. Wat maakt het werk zo
belangrijk en hoe kan het, in al
zijn raadselachtigheid, worden
geduid?
lezing gedrag ethiek
maatschappij
14 JULI, 18.30 - 19.00 UUR
radboud reflects @
festival op ’t eiland
Vreemdgaan
Lezing door theoloog
Liesbeth Jansen
Waarom gaan mensen vreemd?
Kom luisteren naar theoloog
Liesbeth Jansen en leer wat de
geschiedenis van vreemdgaan
ons vertelt over onze kijk op de
liefde. Door de jaren heen werd
vreemdgaan gezien als zonde,
als normaal en zelfs als de enige
vorm van echte liefde.
Tegenwoordig lijkt vreemdgaan
een onvermijdelijke bijkomstig-
heid van een langdurige relatie.
Dit komt door de tegenstrijdige
verwachtingen die we van een
relatie hebben: avontuur en vei-
ligheid. We zijn geneigd te willen
kiezen tussen óf de hartstocht óf
de geborgenheid. Maar zodra we
kiezen, gaan we automatisch
verlangen naar hetgeen we niet
hebben. En juist dat werkt
vreemdgaan in de hand.
lezing gedrag gezondheid
maatschappij
16 JULI, 18.30 - 19.00 UUR
radboud reflects @
festival op ’t eiland
Ongezond eten:
je eigen schuld?
Lezing door ethicus Tjidde Tempels
Bibliotheken vol met dieetboe-
ken. Workshops mindful eten.
De boodschap is duidelijk: je
bent zelf verantwoordelijk voor
wat je eet. Maar hoe zit het dan
met die onweerstaanbare pro-
ducten, ijzersterke marketings-
trategieën en beeldschone
verpakkingen, precies op oog-
hoogte in de supermarkt? Kom
en denk mee met Tjidde Tempels
over de verantwoordelijkheid
voor gezonde voeding.
agenda radboud recharge
juli
lezing filosofie hersenen
18 JULI, 18.30 - 19.00 UUR
radboud reflects @
festival op ’t eiland
Je mind is
geen ding
Lezing door filosoof
Frank van Caspel
De vraag ‘waar zit onze mind?’
is onzinnig, vindt filosoof
Frank van Caspel. Maar hoe
moeten we daar dan wel over
nadenken zonder de complexi-
teit ervan geweld aan te doen?
Hij suggereert om een parallel
te trekken tussen mind en
sport; net zoals we sport zien
als een activiteit kunnen we
mind zien als het doen van
mentale activiteiten.
foto: ronald puma
september
lezing filosofie politiek
3 SEPTEMBER, 19.30 - 21.30 UUR
radboud reflects
Vriend en vijand
Lezing door schrijver
Arnon Grunberg
Hoeveel natiestaat hebben
wij nodig? Hoeveel vijanden?
Waartoe dient politiek?
En is een samenleving zonder
­oorlog en geweld mogelijk?
Aan de hand van de filosofen
Carl Schmitt, Walter Benjamin en
Jacques Derrida probeert Arnon
Grunberg in zijn boek Vriend &
vijand antwoord te geven op die
vragen. Kom luisteren hoe hij de
vinger legt op zowel de zere plek-
ken van de parlementaire demo-
cratie als die van de kritiek erop.
studiedagen kunst
geschiedenis
4 EN 5 SEPTEMBER,
10.00 - 15.45 UUR
hovo
De wereld van
de Hanzesteden
Docent: Joris van Sleeuwen
Deze cursus vertelt het verhaal
van de Hanzesteden. Aan bod
komen de stedenbouwkundige
situatie; de bouw van stad­
huizen, kerken, pakhuizen en
woningen; de rol van de bouw-
technieken en -materialen; en
de positie van de bouwmeesters.
Ook is er aandacht voor de
inrichting: beeldhouwwerken,
altaarstukken en edelsmeed-
kunst.
lezing filosofie deelnemers. Socioloog Niels
5 SEPTEMBER, 19.30 - 21.00 UUR
radboud reflects en
uitgeverij boom
De zin van denken
Lezing door filosoof Markus
Gabriel
Hoe kan het denken ons richting
geven in deze wereld waarin
­verstandige reflectie verder weg
lijkt dan ooit? De Duitse filosoof
Markus Gabriel stelt dat filoso-
fisch nadenken ons kan wapenen
tegen de stroom van propaganda,
nepnieuws en andere onzin die
ons dagelijks overspoelt. Daarbij
benadert hij denken als een zin-
tuig: net als horen, zien, proeven,
ruiken en voelen, betasten wij al
denkend de werkelijkheid. Om te
voorkomen dat we veranderen in
hopeloze infojunks en techno-
zombies, moeten we weer
­begrijpen wat denken is.
gesprek gezondheid ethiek
9 SEPTEMBER, 20.00 - 21.30 UUR
radboud reflects en lux
Het Dilemma –
Moet ik mijn kind
laten vaccineren?
Onderzoekend gesprek met onder
anderen socioloog Niels Spierings
Het Dilemma is een programma-
reeks van Radboud Reflects en
LUX. De avonden draaien om een
persoonlijk moreel dilemma. In
een intieme setting verkennen
we samen de vraag ‘Moet ik mijn
kind laten vaccineren?’ Niet de
sprekers staan centraal, maar de
Spierings geeft het gesprek
inhoudelijk focus en houdt ons
scherp. Gespreksleiders Maïté
Tjon A Hie en Anouta de Groot
zorgen voor structuur en ver­
dieping.
cursus gezondheid zorg
13 SEPTEMBER
rcsw
Tweedaagse cursus
positieve psychologie
Het klinkt misschien vreemd,
maar gelukkig zijn kun je leren.
Wetenschappelijk onderzoek laat
zien dat een groot deel van ons
welbevinden te beïnvloeden is
door cognitie en gedrag. Door te
focussen op positieve ervaringen,
welbevinden en positieve indivi-
duele eigenschappen verbeter je
de kwaliteit van leven en word
je veerkrachtiger. In deze cursus
maak je kennis met de relevant-
ste theorieën binnen de positieve
psychologie en kun je welbevin-
den en veerkracht bij jezelf, maar
ook bij je team, leerlingen of
­cliënten vergroten.
lezing innovatie
duurzaamheid
13 SEPTEMBER, 15.00 UUR
fnwi
Green Information
Technology
Meerdere sprekers
Green Information Technology
staat onder meer voor het toe-
passen van ecologische duur-
 www.ru.nl/radboudenrichment | www.ru.nl/radboudreflects | www.ru.nl/hovo

lezing maatschappij
18 SEPTEMBER, 19.30 UUR
radboud reflects en lux
De opkomst van Jordan
Peterson
Film en gesprek met psycholoog
Jan Derksen
De Canadese psycholoog Jordan
Peterson is met zijn omstreden
denkbeelden bij sommigen
mateloos populair, terwijl
­anderen hem verguizen. In de
documentaire ‘Shut Him Down;
The Rise of Jordan Peterson’
lezing religie ethiek maatschappij volgt de documentairemaker
Patricia Marcoccia hem een tijd.
Wat verklaart zijn toenemende
10 SEPTEMBER, 19.30 - 21.00 UUR populariteit onder grote groe-
radboud reflects pen jonge mensen?

De barmhartige Samaritaan studiedagen filosofie

18 EN 19 SEPTEMBER,
Lezingen door theoloog Matthijs den Dulk en gaat over dit soort vragen: een man die op 11.00 - 17.00 UUR
socioloog Mark van Ostaijen reis is, wordt overvallen. Theoloog Matthijs hovo
Hoe moeten we, in een tijd van globalisering, den Dulk in gesprek met socioloog Mark van Sloterdijks sferen
voor onze naaste zorgen? Nu de ellende van de Ostaijen over de vraag hoe we om kunnen Docent: Dirk de Schutter
hele wereld zichtbaar is en binnen handbereik gaan met de ellende van anderen en over de Peter Sloterdijk is een van de
lijkt, komt de vraag op: wie is onze naaste eigen- betekenis van verantwoordelijkheid in een meest inspirerende en contro-
lijk? Het verhaal van de barmhartige Samaritaan geglobaliseerde wereld. versiële filosofen van de laatste
vijftig jaar. Hij staat in de kriti-
sche traditie van Nietzsche,
Heidegger en Derrida en
­hernieuwt de aloude vraag
naar wat voor soort wezens
zaamheid bij het ontwikkelen en Wiskunde en Informatica daar prof. dr. Marko van Eekelen en wij, mensen, zijn.
het gebruik van informatietech- invulling aan geeft. dr. Bernard van Gastel over het
nologie. Op het programma: Intro­ductie analyseren van energieverbruik
Tijdens de lezingenmiddag ver- over Green Information van software en een lezing van dr.
tellen medewerkers en weten- Technology door Antoine Hans Elemans over het coderen
schappers hoe de Faculteit der Wellink (hoofd Radboud van informatie coderen in poly-
Natuur­weten­schappen, Innovation Science); lezing van meren. www.ru.nl/fnwi/alumni
agenda radboud recharge
september
cursus filosofie economie geschiedenis
25 SEPTEMBER T/M 30 OKTOBER,
19.00 - 20.45 UUR
enrichment
Hebzucht - Geschiedenis
van het filosofisch denken
over inhaligheid
Het afgelopen decennium is er veel gesproken
over hebzucht als oorzaak van de financiële en
­economische crisis. Tegelijkertijd heeft het
pleidooi voor matiging nauwelijks gehoor
gevonden. Sterker nog, om de kwakkelende
economie uit het slop te trekken, werden we
aangespoord tot consumptie, zodat de econo-
mie weer zou aantrekken. Hebzucht als oor-
zaak van de ziekte, maar ook het medicijn
ertegen. Deze ambiguïteit heeft historische
wortels: in de afgelopen duizend jaar was er
steeds filosofische kritiek op het kwaad van
de hebzucht, maar ontdekte het filosofisch
discours ook de nuttige werking ervan.
In de cursus besteden we eerst aandacht aan
de radicale afwijzing van de hebzucht in de
middeleeuwen en de renaissance.
Economische activiteiten, zoals het maken van
zoveel mogelijk winst of het lenen tegen een
zo hoog mogelijke rente, stonden in een
kwaad daglicht.
In de zeventiende en achttiende eeuw werd
hebzucht milder bejegend. De langzame
­triomf van het kapitalisme deed vele denkers
inzien dat hebzucht als motor van bedrijvig-
heid zo slecht nog niet was.
De negentiende en twintigste eeuw, eeuwen
van grote oppositie tussen socialisme en
­liberalisme, komen aan bod via Karl Marx
­versus Jeremy Bentham.
Ten slotte de vraag waarom het ons nu zo
moeilijk valt om hebzucht terug te dringen.
Centraal staat de diagnose dat dit komt
­doordat we al vier decennia leven onder een
neoliberaal gesternte: onze samenleving is
een ‘ondernemersmaatschappij’ geworden.
Wij zijn ondernemers van ons eigen leven;
we investeren en willen daar de vruchten
van plukken. Een beetje hebzucht hoort
­daarbij.
Docent: Jeroen Linssen
Meer info op www.ru.nl/radboudenrichment
soundsample-lezing cultuur
21 SEPTEMBER, 20.00 UUR
radboud reflects @
nijmeegse kunstnacht
Soundsample-lezing met
Joris van Suijdam en
filosofen van de Radboud
Universiteit
Sample artist Joris van Suijdam
dook in het audio-archief van
Radboud Reflects en monteerde
speciaal voor de Kunstnacht
vier gloednieuwe composities.
In poppodium Merleyn mixt hij
fragmenten van lezingen tot
een magische luisterervaring.
De thema’s zijn klimaat, digita­
lisering, liefde en diversiteit.
Kom luisteren en praat na in
het café met onze filosofische
barmannen en -vrouwen.
gesprek cyber security ethiek
maatschappij
24 SEPTEMBER,
19.30 - 21.00 UUR
radboud reflects
De ondervraging - Gaat
veiligheid boven privacy?
Gast: directeur-generaal van de
AIVD Dick Schoof
Na een korte inleiding door een
Radboud-wetenschapper zijn
­studenten aan de beurt om Dick
Schoof te ondervragen. Schoof
studeerde van 1975 tot 1982
­planologie in Nijmegen. Hij was
eerder Nationaal Coördinator
Terrorisme en Veiligheid en is
 www.ru.nl/radboudenrichment | www.ru.nl/radboudreflects | www.ru.nl/hovo

sinds 2018 directeur-generaal
van de Algemene Inlichtingen-
en Veiligheidsdienst.
cursus natuur
moleculen en mineralen
24 SEPTEMBER T/M
3 DECEMBER, 15.30 - 17.15 UUR
enrichment
Elementaire deeltjes -
Het Standaard Model
en daarna?
Docent: Ronald Kleiss
Na het aantonen van het bestaan
van het higgsdeeltje (2012) lijkt
de ontwikkeling van ons beeld
van de fundamentele structuur
van het universum op een
natuurlijk rustpunt beland.
Of is dat schijn? Over donkere
materie, donkere energie en
zwaartekrachtgolven.
cursus onderwijs filosofie
25 SEPTEMBER T/M
6 NOVEMBER, 15.30 - 17.15 UUR
enrichment
Bildung als levensvorm
Docenten: Jan Bransen en
­gastsprekers
Deze cursus gaat over de funda-
mentele rol die bildung (brede
vorming) speelt in ons bestaan
als homo educandus. Het is
­kenmerkend voor onze soort dat
wij elkaar altijd weer aanspreken
op ons gedrag en onze ideeën,
om zo ons bestaan een vorm te
geven die het niet vanzelf heeft.

gesprek cultuur ethiek maatschappij

30 SEPTEMBER, 19.30 - 21.45 UUR

radboud reflects

The Handmaid’s Tale

Gesprek met cultuurwetenschapper Sara Janssen en filosoof
Anya Topolski
The Handmaid’s Tale is een serie die zich afspeelt in de
nabije toekomst, waarin de weinige overgebleven vrucht­
bare vrouwen door de machthebbers als bijzondere
­dienstmaagden gehouden worden. Door middel van een
geritualiseerde verkrachting moeten zij zorgen voor nage-
slacht. Sara Janssen en Anya Topolski gaan in gesprek over
de vraag waarom deze serie juist nu zo populair is? Hoe zit
het bij ons met vrouwenrechten en heeft de staat iets te
zeggen over het krijgen van kinderen?
oktober
sport opvoeding gedrag
6 OKTOBER
FSW
Tour de Dumoulin -
Wielerdag
Tom Dumoulin maakt zich sterk voor de ontwikke-
ling van het wielrennen en de (sport)ontwikkeling
van de jeugd. Daarom organiseert hij op 6 oktober
2019 een wielerdag voor jongeren én een toertocht
voor volwassenen, met verschillende afstanden over
zijn trainingsroutes door Zuid-Limburg, Wallonië
en de Voerstreek. De Radboud Universiteit is
­officieel partner van deze wielerdag.
Onderzoek
We bewegen steeds minder. Jochem Tolsma en
Hidde Bekhuis (Faculteit der Sociale Weten­
schappen) onderzoeken bij de Tour de Dumoulin
hoe we kinderen lichamelijk actiever kunnen krijgen
én houden. De tour is een living lab voor de onder-
zoekers, die met meer dan duizend jongeren aan
de slag kunnen. Voor de Tour de Dumoulin is de
samenwerking met de universiteit belangrijk om
(wetenschappelijk) inzicht te krijgen in de manier
waarop dit evenement ertoe kan bijdragen om
­jongeren in beweging te krijgen en te houden.
Sportmotivatie
Via vragenlijsten onderzoeken de wetenschappers
voor welk type motivatie iemand gevoelig is: voor
de één is dat het wedstrijdelement, voor de ander
juist het sociale aspect van samen sporten. Door
een ‘in-app’ in te bouwen in de populaire Strava
sport-app, kunnen de onderzoekers de sporters
gericht motiveren. Bekhuis gaat overigens ook de
gemeente Maastricht en de provincie Limburg
­helpen om dit sportevenement voor jongeren tot
een blijvend succes te maken.
Of de onderzoeksresultaten vertaald kunnen
­worden naar bruikbare tips voor coaches, trainers
en buurtsportcoaches in de regio Limburg, is
afhankelijk van het aantal deelnemende kinderen
uit die regio.
Deelname wielerdag
Schrijf je – al dan niet samen met je kind (6-14 jaar)
– in voor deze dag! Volwassenen kunnen kiezen uit
de volgende afstanden: 75, 125 of 175 kilometer.
Start en finish zijn op de Markt in Maastricht.
Aanmelden:
www.tourdedumoulin.nl