03 Objektfiler Görüntü Estetigi

3
TEMEL FOTO⁄RAFÇILIK
N Optik
Amaçlar›m›z
N Normal ve genifl
yoluyla yüzey üzerinde görüntü oluflturman›n sürecini belirlemek.
N Tele ve 300 mm objektiflerin

Objektiflerin teknik özelliklerini aç›klamak.
N Foto¤raf›n resmetme tekni¤iyleözelliklerini

aç› objektiflerin özelliklerini ay›rt etmek.
N lamak.
ay›rt etmek.
elde edilen görüntünün görsel yap›s›n› aç›k-
N Görsel
N lendirmek.alan› içinde görsel ö¤elerin birlikte kullan›m›n› ve konuyu de¤er-
estetik ö¤e olarak ›fl›¤› ve ayd›nlatma tekniklerini aç›klamak.
Görüntü
Anahtar Kavramlar
• Odak Noktas› • Zoom Objektif
• Görüfl Aç›s› • Optik Bak›fl
• Genifl Aç›l› Objektif • D›fl Ifl›k
• Bak›fl Aç›s› • Görüntü Alan›
• Tele Objektif • Çerçeve Oran›
• Kaplama Alan› • Görsel Güç
• Normal Objektif
‹çerik Haritas›
• Optik Yoluyla Yüzey

Üzerinde Görüntü
• Objektifin Tasar›m› ve Yap›s›
• Normal Objektifler
Temel Foto¤rafç›l›k Objektifler ve • Genifl Aç›l› Objektifler
Görüntü Esteti¤i • Tele Objektifler
• Zoom Objektifler
• Görüntüyü Kontrol Etmek
• Ifl›k ve Ayd›nlatma
• Görmek
Objektifler ve
Görüntü Esteti¤i
OPT‹K YOLUYLA YÜZEY ÜZER‹NDE GÖRÜNTÜ
N
A MA Ç
Optik yoluyla yüzey üzerinde görüntü oluflturman›n sürecini be-
lirlemek.
1
Foto¤raf; ›fl›kla resmetme anlam›na gelir. Foto¤raf›n resmetme tekni¤i denildi¤i za-
man da anlafl›lmas› gereken ›fl›¤a duyarl› yüzey üzerine ›fl›kla resmetmektir. Bu sü-
reç içinde belirleyici olan temel ö¤e foto¤raf› çekilen nesneden gelen ›fl›k dalgala-
r›n›n en yüksek oranda film yüzeyine ulaflmas›d›r. Bunu sa¤layan fley de optiktir.
Foto¤raf makinesinde görüntüyü oluflturan ve niteli¤i etkileyen objektiftir. Bu ne-
denle, objektif foto¤raf makinelerinin kalbidir. Nas›l ki kalbi rahats›z bir vücudun
hayat› sürdürmesi güçleflirse, niteliksiz bir objektifin verdi¤i görüntüyü makinenin
di¤er özelliklerinin düzeltmesi mümkün de¤ildir. Çevremizde gördü¤ümüz bütün
nesneler üçboyutludur. Bunlar›n foto¤raf›n› çekti¤imizde bu nesneleri film yüzeyi-
ne ikiboyutlu olarak kaydederiz. Üçboyutlu nesneleri yüzey üzerinde ikiboyutlu
olarak ortaya ç›kartan foto¤raf makinesinin objektifidir.
Objektif denildi¤inde foto¤raf makinelerinde görüntü üretmeye yarayan mer-
cekler sistemi anlafl›l›r. Genellikle objektifler birden çok merce¤in birleflmesinden
oluflur; ancak sistemin çal›flma prensibini anlamak için tek bir mercekten bafllamak
gerekir. Yeniden karanl›k kutu yani camera obscura’n›n çal›flma sistemini hat›rla-
yal›m. Dört taraf› kapal› içine ›fl›k s›zd›rmayan bir kutu ve ön yüzünde bir i¤ne de-
li¤i yer al›r. Nesneden gelen ›fl›k bu i¤ne deli¤inde toplanarak kutunun içine girer.
SIRA S‹ZDE
‹¤ne deli¤inden giren ›fl›¤›n sa¤-sol ve alt-üst ters olarak görüntü oluflturdu¤unu SIRA S‹ZDE
aç›klam›flt›k. Ifl›k dalgalar› nesnenin farkl› noktalar›ndan gelerek i¤ne deli¤ine ula-
fl›r ve deli¤i geçtikten sonra çapraz olarak ilerler. Yani nesnenin alt›ndan gelen ›fl›k
D Ü fi Ü N E L ‹ M D Ü fi Ü N E L ‹ M
üste, üstünden gelen alta, sa¤›ndan gelen sola, solundan gelen sa¤a gider. ‹flte bu
nedenle görüntü ters olarak oluflur. ‹¤ne deli¤inden geçen ›fl›k çok zay›f oldu¤u
için oluflan görüntünün netli¤i ve keskinli¤i zay›ft›r. S O R U S O R U
Yüzey üzerindeki delik ne kadar küçük olursa, delikten geçen ›fl›¤›n Denerjisi
‹ K K A T o kadar çok D‹KKAT
olur. Bunun sonucu olarak, i¤ne deli¤i ne kadar küçük olursa görüntünün kalitesi o kadar
artar. ‹¤ne deli¤i yerine mercek konuldu¤unda görüntünün keskinli¤i artar, çünkü mercek
N N
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
çok daha fazla ›fl›k toplar.
AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ
K ‹ T A P K ‹ T A P
108 Temel Foto¤rafç›l›k
fiekil 3.1
Ifl›k Dalgalar›n›n Sap›p K›r›lmas›
Nesnelerin üzerinde gelen ›fl›k dalgalar› yay›larak ilerlerken üstünde delik olan ve fleffaf olmayan bir yüzeyle
karfl›laflt›¤›nda, ›fl›k dalgalar› delikte toplan›r ve deli¤i geçtikten sonra yay›larak ilerler. Bu yüzey, dört taraf›
kapal› bir kutu flekline getirildi¤inde ise i¤ne deli¤i foto¤raf makinesi ortaya ç›kar.
Merce¤in görüntü oluflturma biçimi i¤ne deli¤inden farkl›d›r. Mercek, camdan

yap›lan geçirgen bir cisimdir. Ifl›k dalgalar› bu cisme ulafl›r ve geçirgen yüzeyi ge-
çerek görüntüyü oluflturur. Merce¤in görüntü oluflturmas›n› anlayabilmek için ›fl›k
dalgalar›n›n bir yüzeyle karfl›laflt›¤›nda ›fl›¤›n yüzeyi geçerek nas›l ilerledi¤i üzerin-
de durmak gerekir. Bu anlamda ›fl›k ve mercek konular›yla ilgili olarak; ‘›fl›¤›n k›-
SIRA S‹ZDE SIRA noktas›’
r›lmas›’, ‘odak S‹ZDE ve ‘asal eksen’ gibi kavramlar› aç›klamak gerekir. Ifl›k dal-
galar›; cam, su ya da mercek gibi yar› geçirgen bir yüzeyle karfl›laflt›¤›nda bu yü-
D Ü fi Ü N E L ‹ M
zeyi geçen hareket halindeki ›fl›klar, yönünü de¤ifltirerek ilerler. Hareket halinde-
D Ü fi Ü N E L ‹ M
ki ›fl›¤›n (›fl›n) bir yüzeyi geçtikten sonra yönün de¤ifltirerek ilerlemesine k›r›lma
denir. Yani tek bir mercekten geçen ›fl›k dalgalar› bu merce¤i geçtikten sonra k›r›-
S O R U
larak ilerler.S O R U
D‹KKAT Foto¤raf makinelerinde

D‹KKAT kullan›lan objektifler birden çok merce¤in birleflmesinden
oluflur.
N N
Tek bir merce¤in nas›l çal›flt›¤›n› gördük. fiimdi de üst üste yerlefltirilmifl
prizmalar› düflünelim: Konunun üzerinden gelen hareket hâlindeki ›fl›klar her
AMAÇLARIMIZ bir prizmay›AMAÇLARIMIZ
geçer ve k›r›larak ilerler. Üst üste konulmufl olan prizmalar›n k›r›l-
ma aç›lar› birbirinden farkl› olur. Yani fiekil 3.2’de görüldü¤ü gibi üst üste ko-
Odak: Bir merce¤i geçtikten nulmufl prizmalardan oluflan bir mercek düflünelim. Üstteki prizmalar daha ge-
sonra
K ‹ asal
T A eksene
P do¤ru K ‹ T A P
yaklaflarak ilerleyen ›fl›nlar›n nifl, alttakiler ise dar aç›yla k›r›l›r. Sonuç olarak ortaya ç›kan fludur: Her prizma-
asal eksen üzerinde dan geçerek k›r›lan hareket halindeki ›fl›klar, k›r›lma aç›lar› nedeniyle bir nok-
birlefltikleri nokta. Odak
noktas›. tada birleflir. Baflka bir deyiflle, hareket halindeki ›fl›klar prizmalar› geçtikten
TELEV‹ZYON TELEV‹ZYON
sonra birbirine yaklaflarak ilerler ve bir noktada birleflir. ‹flte bu noktaya, odak
Odak Uzakl›¤›: Bir merce¤in
odak noktas› ile merce¤in
ya da odak noktas› denir. Bu noktan›n merce¤e olan uzakl›¤›na da odak uzak-
orta noktas› aras›ndaki l›¤› denir. Merce¤in merkezinden geçen ve üzerinde odak noktas›n›n olufltu¤u
uzakl›k.
‹NTERNET eksene de‹ NasalT E R Neksen
ET (optik eksen) denir. Foto¤raf makinelerinde kullan›lan
Asal Eksen: Bir merce¤in objektifler bu düflünceden hareket ederek gelifltirilmifltir. Foto¤rafç›l›k aç›s›ndan
merkezinden geçen ve ortaya ç›kan kural fludur: Hareket halindeki ›fl›klar›n, yak›nsak (ince kenarl›) bir
üzerinde odak noktas›n›n yer
ald›¤› eksen. merce¤i geçtikten sonra birlefltikleri odak noktas›nda konunun net ve ayd›nl›k
görüntüsü oluflur.
3. Ünite - Objektifler ve Görüntü Esteti¤i 109
‹ki adet küçük mumu yan yana koyarak yak›n›z. Elinize basit bir büyüteç al›n ve mumlar
öne gelecek flekilde büyüteci tutunuz. Büyütecin arkas›na da bir beyaz kâ¤›t tutunuz. Arka-
dan öne do¤ru; beyaz kâ¤›t, büyüteç ve mumlar s›ralanm›fl durumda iken büyüteci hareket
ettirerek mumlar›n görüntüsünü beyaz kâ¤›t üzerinde görmeye çal›fl›n. Kâ¤›t üzerinde iki
mumu ayr› ayr› göreceksiniz, çünkü her nesneden hareket halinde kendine özgü ›fl›k dal-
galar› gelir. Bu ›fl›k dalgalar› görüntüyü oluflturur. Görüntünün net olarak ortaya ç›kt›¤›
yer ›fl›¤›n odakland›¤› noktad›r; bu nokta odak noktas›d›r. Odak noktas›n›n büyütece olan
uzakl›¤› da odak uzakl›¤›d›r.
fiekil 3.2
Ifl›¤›n K›r›lmas›
1. Hareket hâlindeki ›fl›k, camla karfl›laflt›¤›nda

cam›n içine girdikten sonra e¤ilerek ilerler.
2. Cam prizmaya giren ›fl›k hem prizmaya

girdikten sonra hem de ç›kt›ktan sonra
k›r›larak ilerler.
3. Prizmalardan oluflan bir merce¤e gelen ›fl›klar

prizman›n kenar›ndan ortas›na do¤ru
yaklaflarak k›r›l›r ve merce¤i geçtikten sonra bir
noktada birleflir.
4. Bir merce¤i geçerek k›r›lan ›fl›klar›n birleflti¤i

noktaya odak noktas› ve bu noktan›n merce¤e
olan uzakl›¤›na odak uzakl›¤› denir.
fiekil 3.3
Ifl›¤›n Odaklanmas›
Büyütme merce¤i yani yak›nsak mercek, üstüne gelen günefl ›fl›nlar›n› ka¤›t üstüne bir noktada
toplar. Ka¤›t üstündeki bu nokta ile merce¤in orta noktas› aras›ndaki uzakl›k odak uzakl›¤›d›r.
Odak uzakl›¤› art›nca ka¤›t üstündeki görüntü boyutu büyür.
Mercek kullan›larak elde edilen görüntünün niteli¤inin görerek anlafl›lmas› ko-

lay de¤ildir. Merceklerde net görüntü elde etmeyi engelleyen baz› konular vard›r.
Ifl›k dalgalar› bir merce¤e girdikten sonra k›r›lmalar› farkl› olur. Merce¤in asal ek-
senine yak›n olanlar›yla uzak olanlar›n k›r›lmalar› farkl›d›r. Bu anlamda iki temel
mercek kusuru ya da bozulmadan söz etmek gerekir: Bunlar küresel ve renklerin
bozulmas›d›r. Küresel bozulma, bir merce¤i geçen hareket hâlindeki ›fl›klar›n fark-
l› odak noktalar›na düflmesi nedeniyle net bir görüntü elde edilememesidir. Beyaz
›fl›k farkl› dalga boyundaki ›fl›klardan oluflur. Beyaz ›fl›k prizmadan geçirildi¤inde
renk tayf›n› oluflturan farkl› renklerdeki ›fl›klar› görürüz. Hareket hâlindeki ›fl›klar
mercekten geçerek ve k›r›larak görüntüyü olufltururken, bir ucundaki mavi ›fl›k ile
di¤er ucundaki k›rm›z› ›fl›¤›n k›r›lmas› ayn› (olmaz ve bu farkl› renklerdeki ›fl›klar)
asal ekseni farkl› odak noktalar›nda keser. Renklerin bozulmas› olarak aç›klanan
bu konu nedeniyle ortaya net olmayan bir görüntü ç›kar.
Küresel bozulma ve renklerin bozulmas› yan›nda, tek bir merce¤in net görün-
tü vermesini engelleyen görüntünün bükülmesi ve astigmatl›k hatalar› da söz ko-
nusudur. Tek bir mercek kullanarak net ve keskin bir görüntü elde etmek çok güç-
tür. Bu nedenle foto¤raf makinelerinde kullan›lan objektifler birden çok mercek-
ten oluflur. Bu flekilde, küresel bozulma ve renklerin bozulmas› sorunlar› ortadan
kald›r›lmaya çal›fl›l›r. Objektif içinde yer alan her bir merce¤e eleman denir. Baz›
zoom objektifler, 16 elemandan oluflur. Bu kadar çok merce¤in bir arada kullan›l-
mas›n›n nedeni objektifle net, keskin ve yatay-dikey eksenleri bozuk olmayan gö-
rüntü elde etmektir.
N
OBJEKT‹F‹N TASARIMI VE YAPISI
A M A Ç Objektiflerin teknik özelliklerini aç›klamak.

2 SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE
Teknolojik geliflmelere ba¤l› olarak foto¤raf alan›nda birçok geliflme olmas›na ra¤-
men foto¤raf makinelerinin baz› temel nitelikleri de¤iflmemifltir. D Ü fiBunlar›n
ÜNEL‹M bafl›nda D Ü fi Ü N E L ‹ M
da objektifler gelir. Objektifler hâlâ belli optik kurallara göre çal›flmaktad›r. Optik
ve ›fl›k konusundaki kurallar objektifler için temel belirleyici ö¤elerdir. Bir objekti-
S O R U S O R U
fin niteli¤i tek bir olgu ile belirlenir. Nitelikli görüntü üreten objektif iyi objektiftir.
Objektifin tasar›m› yap›l›rken bir objektifin temel özelliklerinin göz önünde

D ‹ K K A T tutulmas› ge- D‹KKAT
rekir. Bu özellikler flunlard›r:
• Odak uzakl›¤›,
N N
• Diyafram aç›kl›¤›,
• Bak›fl aç›s›,
• Seçme gücü, AMAÇLARIMIZ AMAÇLARIMIZ
• En yak›n netleme uzakl›¤›,
• Büyüklü¤ü ve di¤er özellikleri.
Objektifin niteli¤ini belirleyen bu özellikleri sa¤layan fley, merceklerdir. Bir ob-
jektifin mercek kalitesi ne kadar iyi olursa elde edilen görüntünün niteli¤i de o ka-
dar artar. ‹yi bir mercek sisteminden yanl›fll›kla kötü görüntüT Eelde
L E V ‹ Zedebilirsiziniz;
YON TELEV‹ZYON
ancak kötü bir mercek sisteminden yanl›fll›kla iyi bir görüntü elde edemezsiniz.
Foto¤raf makinesinin kalbini oluflturan objektiflerin tasar›m› ve üretimi; karma-
fl›k hesaplamalar› ve ifllemleri içerir. Bu amaca yönelik olarak günümüzde ileri bil-
‹NTERNET ‹NTERNET
gisayar teknolojileri kullan›lmaktad›r. Yukar›da söylemifltik, tek bir mercekle elde
edilen görüntü birçok hatay› içerir. Bu nedenle de objektiflerde birden çok mer-
cek kullan›l›r ve iyi bir objektifin mercek sistemi nedeniyle ortaya ç›kacak hatan›n
en az, görüntü kalitesinin ise en fazla olmas› gerekir. Bir objektifin özellikleri be-
lirlendikten sonra istenilen özelliklere uygun bir objektifin içinde kaç tane mercek
kullan›laca¤› ve bunlar›n hangisinin içbükey ve d›flbükey olaca¤› belirlenir. Kulla-
n›lacak olan merceklerin ›fl›k k›r›lma oran›, objektifin niteli¤iyle ilgili en önemli ko-
nudur. K›r›lma oran›, merce¤in ›fl›k geçirme gücünü gösterir. Bunun için mercek-
ler, k›r›lma ve ay›rma gücü yüksek ya da düflük olan camdan yap›l›r. Merceklerle
ilgili olarak merceklerin çaplar›, kal›nl›klar› ve yüzey e¤imleri objektif tasar›m›n›n
en önemli konular›ndand›r. Mercekler objektif içinde arka arkaya s›ralanm›fl olarak
dururlar. Bu s›ralanmayla ilgili olarak diyafram aç›kl›¤›n›n ve görüntünün bozul-
mas›na neden olan hatalar›n en aza indirilmesi gerekir.
fiekil 3.4
Objektifler
Farkl› amaçlara
yönelik olarak
çeflitli objektifler
vard›r.
Objektiflerin
beyirleyici özelli¤i
odak uzakl›¤›d›r.
1 1.2 1.5
35 4 5.6 8
22 16 11 8 5.6 4
22
22
o-S
Ait
o
16
16
2
ik
Zü
4 8
12
3
Netleme Bilezi¤i
11
J a pa n
8 4
30
10
16
8
1130697
f1 Uzakl›k Bilezi¤i
22
m 10
30 3
5
5.6
10
16 22
4 8
22 16 8 4
.4
Diyafram Bilezi¤i
1:1
m 22 16 11 8 5.6 4 2.8
50 m
2.8
Ba¤lant› Bilezi¤i
6 x 7 cm
50 mm 105 mm 150 mm
5 x 4 in
35 mm
Arka arkaya s›ralanm›fl merceklerin düz bir eksen üzerinde olmas› çok önemli-
dir. Objektifin hem küçük hem hafif hem de belli bir piyasa de¤erinde olacak fle-
kilde tasarlanarak üretilmesi gerekir. Objektifin özelli¤ine ba¤l› olarak kullan›lan
mercek say›s› farkl›l›k gösterir. Örne¤in; 50 mm. f2 diyafram de¤erindeki bir objek-
tif alt› mercekten oluflurken ayn› objektif f1.4 diyafram de¤erinde oldu¤unda mer-
D Ü fi Ü N E L ‹ M cek say›s› Dartar
Ü fi Ü Nve sekiz mercek gerekir. Merceklerin arka arkaya s›ralanmas› nite-
EL‹M
likli görüntü elde etmeye yöneliktir. Objektif, foto¤raf› çekilen konuyu mümkün ol-
du¤u kadar asl›na uygun bir görüntü olarak ortaya ç›kartmal›d›r. Bunun için de kul-
S O R U S O R U
lan›lan her bir merce¤in niteli¤i önemlidir.
D‹KKAT Bütün objektiflerin

D ‹ K K A Toluflturdu¤u görüntü yuvarlakt›r ve görüntünün en net bölgesi ortas›-
d›r. Kenarlara do¤ru görüntü zay›flar ve netsizleflir.
N N
Bir objektifin ortaya ç›kard›¤› gö- fiekil 3.5

rüntünün en net bölgesinin çap›na, ob- Mercek Bozulmalar›
jektifin kaplama alan› denir. ‹yi bir gö-
rüntü elde edebilmek için bu alan›n, Basit Mercek. Basit bir
büyütme merce¤iyle elde
film görüntü alan›n› kaplamas› gerekir. edilen görüntü birçok
Örne¤in; 35 mm. filmin görüntü alan› hatay› içerir. Bu hatalar›
24x36 mm.dir. Bu alan›n diyagonal düzeltmek için birden çok
mercek kullanmak gerekir.
uzunlu¤u ise 43 mm. dir. 35 mm. film-
le kullan›lan bir objektifin kaplama ala- Küresel Bozulma.
n›n›n çap› en az 43 mm. olmas› gere- Merce¤in asal eksenine
yak›n gelen ›fl›nlar ile
kir, çünkü 43 mm. çapl› bir görüntü uzak gelen ›fl›nlar›n
24x36 mm.lik bir alan› kaplayabilir. 6x6 k›r›lmas› farkl›d›r. Bunun
cm. ya da 6x7 cm. filmlerde bu alan sonucunda net olmayan
daha fazlad›r. ‹flte bu nedenle, 35 mm. bir görüntü oluflur.
makineler için üretilmifl olan objektif-
ler, orta ya da büyük boyutlu makine- Renklerin Bozulmas›.
lerle kullan›lamaz. Objektiflerin yap›la- Merce¤e yak›nl›¤›na göre
SIRA S‹ZDE mavi, yeflil ve k›rm›z›
SIRA renk
S‹ZDE
r›yla ilgili bir konu da, odak uzakl›¤›- ›fl›klar farkl› odak
d›r. Çok uzaktaki, sonsuzdaki bir nes- noktalar› oluflturur.
neye (örne¤in günefle) netleme yap›l- Bunun sonucunda net
D Ü fi Ü N E L ‹ M olamayan görüntü D Ü fioluflur.
ÜNEL‹M
d›¤›nda, objektif ile film yüzeyindeki
görüntü aras›ndaki uzakl›¤a odak uzak-
S O R U S O R U
l›¤› denir.
Objektifin odak uzakl›¤›, foto¤raf› çekilen konu ile görüntü aras›ndaki D ‹ K karfl›l›kl›
KAT iliflkiyi D‹KKAT
iki önemli noktada etkiler. Birincisi; odak uzakl›¤› film yüzeyindeki görüntünün büyüklü-
¤ünü; ikinci olarak foto¤raf› çekilen konuya hangi aç›yla bak›laca¤›n›SIRA
yaniS‹ZDE
objektifin aç›s›-
N N
SIRA S‹ZDE
n› belirler.
Foto¤raf›n resmetme tekni¤inin optik yoluyla resmetmeAMAÇLARIMIZoldu¤unu belirtmifl- AMAÇLARIMIZ

tik. Yani foto¤raf çeken kifli çevresine optik yoluyla bakand›r. Ç›plak gözle çev-
remizi görmemizle optik yoluyla görmek birbirinden çok farkl›d›r. Bu noktada
bir konuya, göz ve objektifle bakarken ortaya ç›kan önemliK farkl›l›¤› ‹ T A P belirtmek K ‹ T A P
gerekir. Bir insan›n çevresinde net olarak görebildi¤i aç›, görüfl aç›s›d›r. Bir ob-
jektifin görebildi¤i aç› ise bak›fl aç›s›d›r. Görüfl aç›s› denildi¤inde; 10, 50, 100 vb.
derecelik s›n›rlar› kesin belli bir aç› söz konusu de¤ildir. Yani T E L Egörüfl
V ‹ Z Y O Naç›s›ndaki, TELEV‹ZYON
aç›n›n derecesi kesin olarak belli de¤ildir. Objektifin bak›fl aç›s›nda ise objekti-
fin odak uzakl›¤›na göre aç›n›n derecesi kesin olarak bellidir. Bak›fl aç›s› denil-
di¤inde, objektifin odak uzakl›¤›na göre 5, 10, 50 vb. derece gibi kesin aç›lar
söz konusudur. Daha basit bir anlat›mla bu konu görmek ve bakmak kavramla-
r› aras›ndaki farka benzer. ‹nsan gözü görür, objektif ise bakar. Görüfl alan› ise
görüfl aç›s› ve bak›fl aç›s›n›n kapsad›¤› aland›r. Bu alan, kullan›lan objektifin
odak uzakl›¤›na göre genifller ya da daral›r. 50 mm. uzakl›ktan bir otomobilin
iki foto¤raf›n› çekelim. Birinci foto¤raf› 50 mm. odak uzakl›kl› objektifle, ikinci
foto¤raf› 200 mm. odak uzakl›kl› objektifle çekelim. Bu iki foto¤rafta otomobi-
lin büyüklük olarak görüntüsü farkl› olacakt›r. Bunun nedeni, uzun odak uzak-
l›kl› objektiflerin daha büyük, k›sa odak uzakl›kl› objektiflerin ise daha küçük
görüntü oluflturmas›d›r.
Objektiflerin üretti¤i görüntünün büyüklü¤ü de önemli bir konudur. Ayn› ko-

nuya yönelmifl olan iki objektifin üretti¤i görüntünün büyüklü¤ü farkl› olabilir. Çe-
SIRA S‹ZDE kim flartlar›SIRA
ve S‹ZDE
uzakl›k de¤iflmeksizin elde edilen görüntünün boyutu de¤iflir. Bu-
nun nedeni objektifin odak uzakl›¤›d›r. Odak uzakl›¤› artt›¤›nda objektifin (tele)
sa¤lad›¤› görüntüdeki nesnelerin boyutu büyür ve bak›fl aç›s› daral›r. Tersi durum-
da (genifl aç›l› objektif) ise görüntüdeki nesnelerin boyutu küçülür, çünkü bak›fl
aç›s› genifller. Bu durumda objektifin; odak uzakl›¤› artt›¤›nda bak›fl aç›s› daral›r,
S O R U S O k›sald›¤›nda
R U
odak uzakl›¤› ise bak›fl aç›s› genifller.
D‹KKAT ObjektiflerinDs›n›fland›rmas›
‹KKAT da odak uzakl›¤›na göre (yani bak›fl aç›s›na göre) yap›l›r: (1)
Normal objektifler, (2) genifl aç›l› -k›sa odak uzakl›kl›- objektifler, (3) tele objektif -uzun
odak uzakl›kl›-
SIRA objektifler, (4) zoom -de¤iflebilir odak uzakl›kl›- objektifler.
N N
SIRA S‹ZDE S‹ZDE
De¤iflebilir objektifli foto¤raf makinelerinde (35 mm. roll ve yaprak film kul-
lanan makineler için geçerli) farkl› objektifler kullanmak mümkündür. Ayn›
gövde farkl› objektifle kullan›labilir. Bu flekilde ayn› makineyle farkl› bak›fl aç›-
lar› elde edilir. Yani normal ya da genifl aç›l›, tele ya da zoom objektif kullan›-
labilir. Normal, genifl, dar aç›l› ve zoom objektiflerin kendine özgü özellikleri,
yararl› durumlar› ve sak›ncalar› vard›r. Unutulmamas› gereken kural fludur: Film
yüzeyi bofl bir tuval gibidir. Bu bofl yüzeye; tek bir insan yüzü, bütün vücuduy-
la tek bir insan, grup hâlinde bir insan toplulu¤u, trafik ak›fl› içindeki insanlar,
engin bir do¤ada yürüyen tek bir insan›n foto¤raf› görüntülenebilir. Farkl› odak
uzakl›kl› objektifler, foto¤raf çekene aynen bir ressam gibi sonsuz say›da bak›fl
aç›s› sa¤lar.
N
NORMAL OBJEKT‹FLER
AM AÇ Normal ve genifl aç›l› objektiflerin özelliklerini ay›rt etmek.

3
SIRA S‹ZDE Foto¤rafç›l›ktaSIRA kullan›lan
S‹ZDE objektifler, o objektifle birlikte kullan›lan filmin boyutuy-
la iliflkilidir. ‹lk bak›flta karmafl›k gibi görülen bu konunun anlafl›lmas› çok basittir.
Objektifin odak uzakl›¤›, kullan›lan film boyutunun diyagonal köfle uzakl›¤›na
yaklafl›k olarak eflitse objektif o film boyutu için normal objektiftir. Örne¤in, 35
mm. filmin boyutu 24x36 mm. ve köflegen uzunlu¤u 43 mm. dir. Bu durumda, 50
S O R U S O R 35 U mm. makineler için normal objektiftir.
mm. bir objektif
D‹KKAT Genel bir anlay›fl

D ‹ K Kolarak
AT normal objektiflerin bak›fl aç›s›n›n insan gözünün görüfl aç›s›na
yak›n oldu¤u kabul edilir. Normal objektifle çekilen bir negatif görüntü, büyütüldü¤ünde
ortaya ç›kanSIRA
foto¤raf›n
S‹ZDE bak›fl aç›s› insan gözünün görüfl aç›s›na yak›nd›r. Bu nedenle nor-
N N
SIRA S‹ZDE
mal objektifler, foto¤rafç›l›kta bir standart olarak kabul edilir ve di¤er objektif çeflitleri
bu standarda göre belirlenir.
Yukar›da belirtti¤imiz gibi bu standard› belirleyen ise kullan›lan filmin köflegen
uzunlu¤udur. Foto¤rafç›lar ço¤unlukla normal objektif kullan›r. Bu objektifler tek-
nik olarak iyi ayarlanm›flt›r; görüntüleri keskin ve nettir. Bunlar en yüksek diyaf-
ram aç›kl›¤› ve ›fl›¤› sa¤lar, ek bir gereç kullanmadan çok yak›n› netleyebilir ve fi-
yatlar› di¤er objektiflere göre ucuzdur. Normal objektifler, en ucuz fiyatla en nite-
Bu foto¤raf, 35 mm. foto¤raf makinesiyle 21 mm. genifl aç›l› bir objektifle çekilmifltir.
Portresi çekilen kifli içinde bulundu¤u mekânla görülmektedir. Bu objektif konuya bakan
konumu yaratmaktad›r.
Bu foto¤raf bir önceki foto¤raf›n 45 mm. objektif kullan›larak çekilmifl fleklidir. Görüldü¤ü
gibi objektifin odak uzakl›¤›n›n de¤iflmesiyle foto¤raf›n konusu olan kifli içinde
bulundu¤u mekândan ayr›larak foto¤raf karesi içinde yer almaktad›r.
likli görüntüyü sa¤lar. Bu objektifler, foto¤rafç›l›¤›n hemen hemen bütün alanlar›n-

da kullan›labilir. Portre çekimleri ve durgun konular için normal objektifler do¤ru
seçimdir. Genifl aç›l› ve tele objektifler gibi perspektifi bozan etkileri yoktur.
Farkl› boyutlarda film kullanan foto¤raf makinelerine göre normal objektifler
flöyledir:
• 35 mm. foto¤raf makineleri için normal objektif, 50 mm. odak uzakl›kl› ob-
jektiftir.
• Orta boyut makinelerin normal objektifi (6x6 cm. roll film makineleri) 80
mm. ya da 100 mm. odak uzakl›kl› objektiftir.
• 6x9 cm. film kullanan makineler için 105 mm. odak uzakl›kl› objektiftir.
• Büyük boyut makinelerde, 10x15 cm. film boyutu için 150 mm. odak uzak-
l›kl› objektifler.
35 mm. için portre

çekimlerinde en
uygun objektifler 50
mm. ve 105 mm.
objektiflerdir. Bu
objektiflerde
perspektif de¤iflimi en
azd›r. Ayr›ca
konuyla iliflki kurma
aç›s›ndan ideal
uzakl›¤› sa¤lar. Bu
objektiflerle, genifl
aç›larda oldu¤u gibi
ne konuya çok
yaklaflarak ne de tele
objektiflerde oldu¤u
gibi konudan çok
uzaklaflarak foto¤raf
çekilir.
GEN‹fi AÇILI OBJEKT‹FLER

Genifl aç›l› objektifler, odak uzakl›¤›, kullan›lan film boyutunun köflegen uzunlu-
¤undan az olan objektiflerdir. Bu objektifler, normal objektiften daha genifl bir
aç›yla konuya bakar ve bir film karesine normal objektiften çok daha fazla fley s›¤-
d›r›rlar. Örne¤in, aç›k bir alanda voleybol oynayanlar›n foto¤raf›n› normal objektif
kullanarak bir film karesine s›¤d›rmak için konudan uzaklaflmak gerekir. Oysa ay-
n› foto¤raf genifl aç›l› bir objektifle çok daha yak›ndan çekilebilir; çünkü genifl aç›-
l› objektifler, normal objektiflere göre daha genifl bir bak›fl aç›s› sa¤lar. Genifl aç›l›
objektifler, normal objektife göre daha k›sa odak uzakl›kl› objektiflerdir.
Farkl› boyutlarda film kullanan foto¤raf makinelerine göre genifl aç›l› objektif-
ler flöyledir:
• 35 mm. foto¤raf makineleri için, odak uzakl›kl›¤› 50 mm’den az olan objek-
tiflerdir. 35 mm., 28 mm. ya da 21 mm. gibi.
• Orta boyut makineleri için 6x6 cm. (roll film makineleri) odak uzakl›kl›¤› 80
mm’den az olan objektiflerdir.
• 6x9 cm. film kullanan makineler için odak uzakl›kl›¤› 105 mm’den az olan
objektiflerdir.
• Büyük boyut makinelerde, 10x15 cm. film boyutu için odak uzakl›kl›¤› 150
mm’den az olan objektiflerdir.
Bu objektiflerin temel belirleyici özelli¤i, k›sa odak uzakl›kl› olmas› ve genifl
bak›fl aç›s› sa¤lamas›d›r. Bu nedenle genifl aç›l› objektifle, konunun fazla uza¤›na
gitmeden büyük bir bak›fl aç›s› sa¤lamak mümkündür. Genifl aç›l› objektifler gö-
rüntü bozulmalar›na neden olabilir; ortaya ç›kan görüntü bozulmalar›ndan biri,
düz çizgilerin görüntü alan› içinde d›fla do¤ru e¤ilmesidir. Dikey olarak yukar›ya
SIRA S‹ZDE
do¤ru yükselen bir kütleye, örne¤in bir binaya genifl aç›l› objektifle bak›ld›¤›nda, SIRA S‹ZDE
binan›n objektife yak›n bölümü oldu¤undan daha büyük ve binan›n yükselen bö-
lümleri oldu¤undan daha uzakta ve giderek küçülen bir flekilde görülecektir. Ayn›
bozulmalar, genifl aç›yla çok yak›ndan çekilen portrelerde de ortaya ç›kar. Kiflinin
objektife yak›n olan elleri ya da burnu çok büyük, objektiften uzak olan kulaklar›
S O R U S O R U
çok küçük olarak görülecektir.
Bu objektiflerin temel özelli¤i, genifl bir bak›fl aç›s› içinde nesneleri Dboyut
‹ K K A olarak
T küçült- D‹KKAT
mesidir. Ayr›ca alan derinli¤i bu objektiflerde çok yüksektir. Objektifin hemen önündeki
N N
nesneyle sonsuzdaki nesne foto¤rafta nettir. Bu objektiflerin optik özelli¤i
SIRA S‹ZDEnedeniyle orta- SIRA S‹ZDE
ya ç›kan görüntü bozulmalar›, foto¤rafç›lar aç›s›ndan üzerinde durulmas› gereken en
önemli konulardan biridir.
‹nsan gözü, genifl aç›l› objektiflerin ortaya ç›kard›¤› hatalar› görme sistemi için-
de çözümler. Oysa objektiflerde, odak uzakl›¤›n›n k›salmas› ve bak›fl aç›s›n›n genifl-
lemesi nedeniyle bu optik hatalar›n önüne geçilememektedir. Bu objektifler kulla-
n›l›rken görüntü bozulmalar›n› en aza indirmek için dikkat edilmesi gereken nok-
talar vard›r. Bal›k gözü objektif diye adland›r›lan 8 mm. ya da 15 mm. genifl aç›l› ob-
jektiflerde çizgisel bozulmalar›n önüne geçilemez. 28 mm. ya da 35 mm. genifl aç›-
l› objektifler kullan›l›rken, çizgilerin görüntünün kenar›na gelmeleri engellenmeli-
dir; çünkü bozulma daha çok görüntünün kenar›nda oluflur. Dikey olarak yüksek
kitlelerde ortaya ç›kan perspektif bozuklu¤unu engellemek için ‹ N Tkonuya
E R N E T fazla yak- ‹NTERNET
laflmamak gerekir. Mümkünse film düzleminin konuyu düz görmesini sa¤lamak
için yüksek bir yerden konunun foto¤raf›n› çekmek gerekir. Büyük boy foto¤raf
makinelerinde bu ifllemi, film düzlemini hareket ettirerek yapmak mümkündür.
Genifl aç›l› objektifler daha çok film karesinin kenarlar›nda bozulmaya ne-
den oldu¤u için konuyu, mümkün oldu¤u kadar film karesinin ortas›na yerlefl-
tirmek en do¤rusudur. Portre çekimlerinde ise özel bir etki yarat›lmak istenme-
di¤i takdirde, kifliye yaklaflmak do¤ru de¤ildir. Foto¤raf makinesiyle portresi çe-
kilen kifliye en çok 2 metre yaklaflmal›d›r. Genifl aç›l› objektifler bilinçli bir fle-
kilde kullan›ld›¤›nda baflar›l› sonuçlar elde edilir. Bu objektif konuya gerekti¤i
kadar yak›nlaflmay› sa¤lad›¤› için özellikle bas›n foto¤rafç›lar› için vazgeçilemez
bir objektiftir.
Foto¤rafç›lar yayg›n olarak 35 mm. foto¤raf makineleri kullan›rlar, bu makineleri genifl

aç›l› objektiflerle kullan›rken dikkat edilmesi gereken temel konular flöyledir:
• 35 mm. foto¤raf makinelerinde genifl aç›l› objektifler, 35 mm. odak uzakl›¤›ndan bafl-
lar. 28 mm. ise çok yayg›n olarak kullan›lan genifl aç›d›r. 28 mm. objektifin hem bak›fl
aç›s› hem sa¤lad›¤› alan derinli¤i çok idealdir, hem de görüntü bozulmas› azd›r.
• 21 mm. ve 24 mm. genifl aç›l› objektif de çok kullan›l›r; perspektif bozulmas› ve di¤er
görüntü hatalar› aç›s›ndan dikkatli kullan›lmas› gerekir.
• Odak uzakl›¤› k›sald›kça bak›fl aç›s› artar. 15 mm., 13 mm. ya da 8 mm. genifl aç›l› objek-
tifler ayr› bir s›n›f olarak de¤erlendirilir. Bunlara bal›k gözü objektifler denilmektedir.
• Normal objektiflerin verdi¤i görüntünün bak›fl aç›s› yönünden insan gözüne benzedi¤i-
ni söylemifltik. Odak uzakl›¤› küçüldükçe görüntünün boyutu de¤iflmeye bafllar ve nes-
nelerde do¤rusal olarak bozulmalar ortaya ç›kar. Özellikle 180 ya da 220 derece bak›fl
aç›s› sa¤layan bal›k gözü objektiflerde görüntüsel bozukluklar çok fazlad›r.
N
TELE OBJEKT‹FLER
AM AÇ Tele ve 300 mm. objektiflerin özelliklerini ay›rt etmek.

4
Tele objektifler uzun odak uzakl›kl› objektiflerdir. Odak uzakl›¤›n›n uzun olmas›
nedeniyle üretti¤i görüntü büyüktür ve dar bak›fl aç›s› sa¤lar. Tele objektifler yani
dar aç›l› objektifler, odak uzakl›¤› kullan›lan film boyutunun köflegen uzunlu¤un-
dan fazla olan objektiflerdir. 35 mm. foto¤raf makineleri için 70 mm.den bafllaya-
rak 2000 mm.ye kadar tele objektifler vard›r. 35 mm. film kullanan makinelerin en
önemli sorunlar›ndan biri, filmin görüntü alan›n›n küçük olmas›d›r. 24x36 mm.lik
görüntü alan› içinde normal objektifle çekilen bir nesnenin görüntüsü çok küçük
olarak ortaya ç›kar. Roll filmlerin gelifltirilmesindeki temel neden budur.
S›n›r› belli olan görüntü alan› içinde büyük görüntü elde etmek için uzun odak
uzakl›kl› objektif kullanmak gerekir. Normal objektif kullanarak, film karesini dol-
duran bir portre çekmek için makineyle konuya 60-70 cm. yaklaflmak gerekir. Oy-
sa, uzun odakl›kl› bir objektifle (örne¤in 105 mm.) ayn› büyüklükteki bir foto¤raf
1-5 m. uzaktan çekilebilir. 200 mm.lik bir tele objektifle ise daha uzaktan çekilebi-
lir. Tele objektiflerin görüntüde ortaya ç›kard›¤› etki, genifl aç›l› objektiflerin tersi-
dir. Tele objektifin verdi¤i görüntü, film karesini doldururken konunun arka plan›
belirgin olmaz yani alan derinli¤i en aza indirgenir. Ayn› flekilde konunun pers-
pektifi bast›r›lm›fl yani alan k›salt›lm›fl olarak görülür.
fiekil 3.6
Objektif Bak›fl Aç›s›
Objektifin odak uzakl›¤› objektifin bak›fl aç›s›n› belirler. Odak uzakl›¤› azald›kça bak›fl aç›s› genifller, odak
uzakl›¤› büyüdükçe ise bak›fl aç›s› daral›r. Üst sol 15 mm., üst sa¤ 35 mm., orta sol 50 mm., orta sa¤ 75 mm.,
alt sol 200 mm., alt sa¤ 600 mm. objektiflerle çekilmifl foto¤raflar› göstermektedir.

S O R U S O R U
D‹KKAT Foto¤raf makinesine

D ‹ K K A T tele objektif tak›ld›¤›nda, bakaçtan bakan göz sanki dürbünle çevre-
sine bak›yormufl gibi hisseder. Bu nedenle spor karfl›laflmalar›, vahfli do¤a vb. yan›na yak-
lafl›lmas› güçSIRA
olanS‹ZDE
konular›n foto¤raf›n› çekerken tele objektifler kullan›l›r.
N N
SIRA S‹ZDE
Tele objektifleri foto¤rafç›lar farkl› amaçlara yönelik olarak çok kullan›rlar. Bu objektif-
lere ilgili temel özellikler flöyledir:
• Tele objektiflerin en yayg›n olanlar› (35 mm. için) 70 mm. ile 200 mm. aras›d›r. Özel-
likle 135 mm. tele objektifler en çok kullan›land›r. Her amaca uygun olan bu objektif,
K ‹ T A P K ‹ T A göre
normal objektife P yaklafl›k iki kez büyük görüntü sa¤lar.
• 135 mm.nin sa¤lad›¤› görüntü büyüklü¤ü, negatifin büyütülmesi aç›s›ndan en uygun
orand›r.
TELEV‹ZYON T E L E V ‹ Z Y O N (70 mm. ya da 85 mm. gibi) çok kullan›l›r.
• Portre çekimlerinde
• 135 mm. ya da 200 mm. tele objektifler, foto¤rafç›n›n konuya çok yaklaflmadan kontrol
etmesine olanak sa¤lar.
‹NTERNET • 70 mm. ile ‹ N T200
E R Nmm.
E T aras› tele objektifler, foto¤raf makinesiyle birlikte kolayl›kla elde
tafl›nabilir.
• 400 mm., 600 mm., 1000 mm. ve 2000 mm. vd. tele objektifleri hem elde tafl›mak güç-
tür hem de bu objektiflerin sa¤lad›¤› en aç›k diyafram aç›kl›¤› ço¤u zaman yeterli ol-
maz. Bu tür tele objektifler foto¤raf makinesini a¤›rlaflt›r›r ve elle tafl›nd›¤›nda makine-
nin dengesini bozar, bu nedenle kullan›rken özel ayg›tlar gerekir.
ZOOM OBJEKT‹FLER
Normal, genifl aç›l› ve tele objektifler sabit odak uzakl›kl› objektiflerdir. Foto¤raf ma-
kinesinde normal objektif tak›l› iken daha genifl bir bak›fl aç›s› ya da daha dar bir ba-
k›fl aç›s› istenildi¤inde objektifin de¤ifltirilmesi gerekir. Peki, tek bir objektif üzerinde
D Ü fi Ü N E L ‹ M farkl› odakDuzakl›klar›
Ü fi Ü N E L ‹ M sa¤lanabilir mi? Bunun için objektifin odak uzakl›¤›n›n de¤ifle-
bilir olmas› gerekir. ‹flte zoom objektifler bu niteli¤e sahip objektiflerdir. Zoom ob-
jektif demek de¤iflebilir odak uzakl›kl› objektif demektir. Objektif üzerindeki bilezik
S O R U S O R U
hareket ettirildi¤inde odak uzakl›¤› de¤iflir ve böylece farkl› bak›fl aç›lar› sa¤lan›r.
D‹KKAT Zoom objektifler,

D ‹ K K Abirden
T çok objektifin tek bir objektife yerlefltirilmifl fleklidir. Zoom ob-
jektifler, farkl› odak uzakl›klar› içeren flekillerde üretilmektedir. Zoom objektifler daha
çok 35 mm.SIRAfoto¤raf
S‹ZDEmakineleri için üretilir; çok az olmakla birlikte orta boy makineler-
N N
SIRA S‹ZDE
de de kullan›l›r. Büyük boy makinelerde zoom objektifi kullan›lmaz.
AMAÇLARIMIZ 35 mm. makineler için üretilen zoom objektileri birkaç grup alt›nda toplamak
AMAÇLARIMIZ
mümkündür:
• Tele zoom objektifler, 70 mm. ile 600 mm. hatta 2600 mm. odak uzakl›¤›
K ‹ T A P K ‹ T de¤iflen
aras›nda A P objektiflerdir. Yayg›n olarak kullan›lan tele zoom objektif-
ler flunlard›r: 50-135 mm., 90-200 mm., 70-200 mm., 135-600 mm. gibi genifl
bir alan› kapsar. Hatta 650-2600 mm. tele zoom objektifler vard›r. 35 mm.
TELEV‹ZYON T E L E V ‹ Z Yiçin
makineler O N en yayg›n olan zoom objektif 80-200 mm.dir.
• Genifl aç›l› zoom objektifler, 21 mm. ile 35 mm. odak uzakl›¤› aras›nda de-
¤iflen objektiflerdir. Bunlar›n yayg›n olarak kullan›lanlar› 24-35 mm., 28-50
mm. odak uzakl›kl› zoom objektiflerdir.
• Orta boy zoom objektifler, genifl aç›, normal objektif ve tele objektifi içeren
zoom objektiflerdir. 35-70 mm., 40-80mm., 28-80 mm., ya da 35- 105 mm.
odak uzakl›kl› objektifler bu grubun en yayg›n olanlar›d›r.
Zoom objektif kullan›ld›¤›nda birden çok objektif tafl›maya gerek yoktur.

Tek bir objektif kullanarak konuya farkl› bak›fl aç›lar›yla yönelmek, foto¤raf çe-
kene say›s›z kolayl›klar sa¤lar. Foto¤rafç›lar›n zoom objektifi tercih etmelerinin
temel nedeni, çekim yaparken makineyle ileri-geri hareket etmeye gerek duy-
mamakt›r. Konuyla makine aras›ndaki uzakl›¤› de¤ifltirmeden hem genifl bak›fl
aç›s› hem de dar bir bak›fl aç›s› sa¤lamak mümkündür. Sabit odak uzakl›kl› bir
objektif kullan›rken, çerçevede oluflan boflluklar› kontrol etmek her zaman
mümkün olmaz. Oysa zoom objektifle farkl› bak›fl aç›lar› sa¤layarak çerçevele-
medeki gereksiz boflluklar kolayl›kla düzenlenebilir. Zoom objektiflerin bir di-
¤er önemli özelli¤i, bir kez netleme yap›ld›¤›nda odak uzakl›¤› de¤iflse bile net-
lemenin de¤iflmemesidir. Objektifi dar aç›l› konuma getirerek SIRA konunun
S‹ZDE netle- SIRA S‹ZDE
mesi yap›ld›ktan sonra objektif genifl aç›l› konuma getirildi¤inde netleme bozul-
maz. Ayr›ca günümüzde kullan›lmakta olan birçok zoom objektifinD Ü fi Ü N E L ‹ Mmakro ob- D Ü fi Ü N E L ‹ M
jektif özelli¤i de vard›r. Zoom objektiflerin yukar›da belirtilen çeflitli kullan›m
kolayl›klar›na karfl›n birçok foto¤rafç› taraf›ndan neden hâlâ sabit odak uzakl›k-
S O R U S O R U
l› objektifler tercih edilmektedir?
Bir zoom objektifin 50 mm. odak uzakl›¤› konumunda verdi¤i görüntünün D ‹ K K A kalitesiyle,
T 50 D‹KKAT
mm. sabit odak uzakl›kl› objektifin verdi¤i görüntünün kalitesi ayn› de¤ildir. Sabit odak
uzakl›kl› objektifin kalitesi her ›fl›k koflulunda daha yüksektir. Bu konu,
SIRA bütün
S‹ZDE odak uzak-
N N
SIRA S‹ZDE
l›klar› için geçerlidir. Ayr›ca zoom objektifler sabit odak uzakl›kl› objektiflerin sa¤lad›¤›
diyafram aç›kl›¤›n› sa¤layamamaktad›r.
Zoom objektiflerin tek bir objektifle birden çok objektifin görevini görmesi bu objektifle-
ri yayg›nlaflt›rm›flt›r. Bu objektiflerle ilgili temel özellikler flöyledir:
• Zoom objektifler, sabit odak uzakl›kl› bir objektife göre çok daha K fazla
‹ T Asay›da
P eleman- K ‹ T A P
dan yani mercekten oluflur. Bu nedenle, zoom objektife giren ›fl›¤›n, kayba ve bozulma-
ya u¤ramadan, sabit objektif niteli¤inde görüntü oluflturmas› güçtür.
• Zoom objektiflerin a¤›r olmas› ve makinelerin dengesini bozmas›T Eda L Eüzerinde
V ‹ Z Y O N durulma- TELEV‹ZYON
s› gereken bir konudur.
• Günümüzde kullan›lan zoom objektifler, hafiftir ve ideal diyafram aç›kl›¤›n› sa¤lar. Zo-
om objektiflerle ilgili olarak karar› verecek olan foto¤raf çeken kiflinin kendisidir. E¤er
yan›na yaklafl›lmas› güç olan bir konunun foto¤raf› çekiliyorsa, tele zoom objektifler en
uygun seçimdir.
• Genifl aç›l› zoom objektifler konuya yaklaflarak foto¤raf çekmek için çok uygundur.
• Orta boy zoom objektifler en gerekli odak uzakl›klar›n› içerdi¤i için çok genifl bir kul-
lan›m alan›na sahiptir.
GÖRÜNTÜYÜ KONTROL ETMEK
N
A MA Ç
Foto¤raf›n resmetme tekni¤iyle elde edilen görüntünün görsel ya-
p›s›n› aç›klamak.
5
Foto¤raf çekmek denildi¤inde anlafl›lmas› gereken fley, optik yoluyla yüzey üzeri- Optik Bak›fl: Bir konuya
ç›plak gözle de¤il optik
ne resmetmektir. Daha önce de sözünü etmifltik, foto¤rafla birlikte optikle bakmak arac›l›¤›yla bakmak.
diye yeni bir durum ortaya ç›km›flt›r. Bir konuya ç›plak gözle bakmak ve foto¤raf Foto¤raf makinesiyle bir
makinesiyle bakmak, birbirinden çok farkl›d›r. Foto¤raf makinesiyle bak›fl optik konuya bakmak.
bak›flt›r. Foto¤raf makinesiyle do¤ada bak›lan bütün nesneler üçboyutlu olmas›na

ra¤men bu nesnelerin foto¤raf› ikiboyutludur. Bu yönüyle düflünüldü¤ünde foto¤-
Estetik Enerji: Ifl›k, renk, raf, üçboyutlu nesneleri ikiboyutlu bir yüzey üstünde görsel olarak düzenlemektir.
doku, hareket gibi estetik
ö¤elerden hissetti¤imiz
Foto¤raf, insanlar›n görme duyusuna yöneliktir. Foto¤raf›n di¤er duyu organlar›-
enerji. m›zla iliflkisi yoktur. Oysa çevremize bakt›¤›m›zda sadece oradaki nesneleri görme-
yiz, onlar›n seslerini duyar, kokusunu ve ›s›s›n› hissederiz. Foto¤raf makinesinin
opti¤i teknik olarak bunlar›n hiçbirini hissetmez. Foto¤raf çeken kifli, foto¤raf›n›
çekti¤i konunun sesini duyar, kokusunu hisseder ancak foto¤raf makinesinin bun-
lar› tespit etmesi teknik olarak imkâns›zd›r. Gördü¤ünüz foto¤raflar› hat›rlay›n, bu
foto¤raflardaki konunun kokusunu, s›cakl›¤›n› ve hatta sesini hissetti¤iniz olmuyor
mu? Tabii ki oluyor. Bunlar›n bir hissedifl olarak foto¤rafa yans›mas› ço¤u zaman
gerçe¤inden daha etkili ve kal›c› oluyor. Foto¤rafç› sadece tekni¤i yönlendiren bir
SIRA S‹ZDE SIRA S‹ZDE duygular›n› filmin karesindeki görsel yap›ya yans›tabilir.
kifli de¤ildir, o bütün
‹kiboyutlu kâ¤›t bir yüzey üzerinde ortaya ç›kan bu görsel yap›, optik ve kim-
D Ü fi Ü N E L ‹ M yasal süreçlerin
D Ü fi Ü N Eötesinde,
L‹M görüntü esteti¤ini anlama aç›s›ndan da say›s›z konuyu
içerir. Foto¤raf ba¤lam›nda görüntü esteti¤i, hem nesneleri foto¤raf›n s›n›rl› çerçe-
vesi içine sokan foto¤rafç› hem de foto¤raf›n yarat›c› sürecini tan›ma aç›s›ndan
S O R U S O R U
üzerinde durulmas› gereken bir konudur.
D‹KKAT Görüntü esteti¤i,

D ‹ K Kgörüntünün
AT daha iyi alg›lanmas› için ›fl›k, renk, ton, doku vb. görsel es-
tetik ö¤elerin düzenlenmesiyle foto¤rafta ortaya ç›kan bir alg›lama duygusudur. Bu alg›la-
ma duygusunu SIRAfoto¤rafta yarat›rken kullan›lan görsel estetik ö¤elerin hissettirdi¤i enerji
N N
ise estetik enerjidir.
AMAÇLARIMIZ Foto¤rafç› görüntüyle u¤rafl›r, negatif film ve foto¤raf kâ¤›d› üstündeki görün-
AMAÇLARIMIZ
tülerle. Foto¤rafç›n›n görüntülere duygular›n› katmas›, bu görüntülerin alg›lama ve
alg›lama duygusu aç›s›ndan düflünülmesidir. Görüntüyü bu flekilde düflünmek, fo-
K ‹ T A P K ‹ T Akavram›yla
to¤rafç›y› estetik P yani görüntünün esteti¤iyle karfl›laflt›r›r. Foto¤rafç›l›k
aç›s›ndan görüntü esteti¤i denildi¤inde, görüntünün daha iyi alg›lanmas›n› sa¤la-
yan görsel ö¤elerin düzenlenmesi ve bu düzenlemenin alg›lanmas› anlafl›lmal›d›r.
TELEV‹ZYON Bu ö¤elerT nelerdir?
E L E V ‹ Z Y O Yeniden
N en bafla dönerek, foto¤rafla ilgili sözlerimizi hat›rlaya-
l›m. Foto¤raf›n üç temel ö¤esinden söz etmifltik; teknik, ›fl›k ve görmek. Foto¤raf
çeken kifli, konuyu bu üç ö¤eyi kullanarak yo¤urur. Baflka bir deyiflle; teknik, ›fl›k
ve görmek görüntüyü kontrol etmeyi sa¤layan sistemlerdir. Foto¤raf çekme süreci
ilk önce konunun belirlenmesiyle ve var olan yüzlerce konu içinde bir konunun
seçilmesiyle bafllar. Seçilen konuya foto¤rafç› optik bir bak›flla yönelir. Bu aflama-
dan itibaren foto¤rafç› teknik süreci kullanmaya bafllar. Teknik, konunun içinde
bulundu¤u ›fl›k ortam› ve ayd›nlatma koflullar›yla yönlendirilir. Teknik ve ›fl›k sü-
recindeki son nokta ise foto¤rafç›n›n bak›fl aç›s›d›r. Görmek olarak kavramlaflt›rd›-
¤›m›z bu aflamayla birlikte; ›fl›k, renk, hareket gibi görsel estetik ö¤eler, bir enerji
olarak foto¤raf›n s›n›rl› çerçevesi içinde yo¤rulur.
Teknik Süreç
Tekni¤i, foto¤rafç›l›kta iki farkl› boyutta düflünmek gerekir. Birincisi mekanik araç-
lard›r; foto¤raf makinesi, objektifler, diyafram ve örtücü sistemleri, filtreler, üça-
yaklar, ayd›nlatma kaynaklar› ve filmler. Bunlar görüntünün oluflmas›n› sa¤layan
mekanik araçlard›r. ‹kincisi ise görüntünün nas›l ortaya ç›kaca¤›n› etkileyen kon-
trol sistemleridir. Netleme sistemi, alan derinli¤i, örtücü h›z› ve hareket, pozlama,
film banyosu, foto¤raf kâ¤›d›na bask›. Mekanik araçlar foto¤raf çeken taraf›ndan
seçilir. Bu seçim, bir ressam›n elindeki onlarca f›rçadan birini seçmesine benzer.
Birbirinin benzeri olan araçlardan bir tanesini seçmek, özel bir etki oluflturmak için
at›lan ilk ad›md›r. Her objektif, filmin üzerine konunun görüntüsünü düflürür; an-
cak normal objektif, genifl aç›l› ya da tele objektif aras›nda seçim yapmak, filmin
üzerine düflen görüntüyü yönlendirmek demektir. Her üç objektifin verdi¤i görün-
tü bir di¤erinden teknik olarak çok farkl›d›r.
Seçilen her teknik araç, foto¤raf›n farkl› bir flekilde ortaya ç›kmas›na neden
olur. Tekni¤in ikinci boyutu olan kontrol sistemleri ise görüntüyü de¤iflik flekiller-
de etkileyerek ortaya ç›kacak olan görüntünün farkl›laflmas›na neden olur. Bir
ressam elindeki ayn› renk boyalar› kar›flt›rarak farkl› tonlar elde eder ya da f›rça-
s›n› kullan›fl tekni¤iyle ortaya farkl› sonuçlar ç›kart›r. Foto¤rafç› da pozlama, alan
derinli¤i, film banyosu ya da foto¤raf kâ¤›d›na bask› süreçlerinde kullanaca¤›
farkl› tekniklerle ortaya ç›kan görüntüyü yönlendirir. Her foto¤raf çeken kifli fo-
to¤raf›n› çekece¤i konuyla ilgili bir teknik kullan›r, bu o foto¤rafç›n›n bir seçimi-
dir; 35 mm. makine, 28 mm. objektif, aç›k sar› filtre, gün ›fl›¤›, 125 ISO film, nor-
mal pozlama, genifl alan derinli¤i, normal film banyosu ve yumuflak kâ¤›da bask›
gibi. Foto¤rafç›n›n bu seçimi sonunda ortaya ç›kan foto¤raf, o foto¤rafç›ya özgü
bir foto¤raft›r. Unutulmamas› gereken fley fludur: Özgün foto¤raf, kullan›lan tek-
ni¤in bir ürünüdür.
Çevremizdeki her nesne sanat›n

konusu olabilece¤i gibi
foto¤raf›n da konusu olabilir.
Foto¤rafç›n›n yapt›¤› fley ç›plak
gözle gördü¤ünü optik yoluyla
bakarak yüzey üzerine
kaydetmektir.
N
IfiIK VE AYDINLATMA
AM AÇ Görsel estetik ö¤e olarak ›fl›¤› ve ayd›nlatma tekniklerini aç›klamak.

6
Foto¤raf›n resmetme tekni¤inin belirleyici ö¤esi ›fl›kt›r. Teknik olarak ›fl›k olmaks›-
z›n foto¤raf çekilmesi mümkün de¤ildir. Yani teknik süreç aç›s›ndan bak›ld›¤›nda
foto¤raf› ortaya ç›kartan ›fl›kt›r. Ifl›k temel belirleyici olarak yönlendirildi¤inde, do-
¤al olarak görüntünün görsel yap›s› da bundan etkilenir. Bu anlamda ›fl›k denildi-
¤inde anlafl›lmas› gereken sadece teknik süreci yönlendiren bir olgu de¤il, ayn› za-
manda görsel estetik bir ö¤e de anlafl›l›r.
fiekil 3.7
Estetik Enerji Olarak Ifl›k
Farkl› ayd›nlatma tekniklerinde ›fl›¤›n estetik

enerjisi farkl› bir flekilde ortaya ç›kar.
Foto¤raflarda ayn› konunun dört farkl›
ayd›nlatmas› görülmektedir. Üst solda düz, üst
sa¤da Rembrandt, alt solda cameo ve alt sa¤daki
siluet ayd›nlatmas›d›r.
Ifl›k, foto¤rafç›l›kta iki flekilde kullan›l›r: Foto¤raf makinesinin önündeki nesne-

lerin ve olay›n ayd›nlat›lmas›n› sa¤layan d›fl ›fl›k ve film üzerindeki negatif görün-
tünün foto¤raf kâ¤›d›nda pozitif hâle gelmesini sa¤layan iç ›fl›k. D›fl ›fl›k ayd›nlat-
ma, iç ›fl›k ise negatif filmin agrandisörde yeniden ›fl›kland›r›larak foto¤raf kâ¤›d›-
na bas›lmas› süreci olarak düflünülmelidir. Hem d›fl ›fl›k hem de iç ›fl›k kullan›larak
foto¤raf›n görüntüsü yönlendirilebilir. D›fl ›fl›k yani ayd›nlatma, görsel yap›y› orta-
ya ç›kart›rken görüntü alan› içindeki nesneleri yönlendirir. Ifl›k konusuyla ilgili ola-
rak ayd›nlatma denildi¤inde d›fl ›fl›k kaynaklar›n› yönlendirerek nesneleri ›fl›k yo-
luyla ortaya ç›karmak akla gelir. Nesne ya da konu üzerine ›fl›k kayna¤› yönlendir-
ildi¤inde ayd›nlatma süreci bafllar.
Elinize bir fener al›n ve fenerin ›fl›¤›n›, büst fleklindeki küçük bir heykele yandan ve yuka-
r›dan gelecek flekilde yönlendirin. Heykelin bir taraf› ›fl›kl› di¤er taraf› ise gölgeli olacak-
t›r. Fenerin ›fl›¤›n› heykel üzerinde yavafl yavafl dolaflt›rd›¤›n›zda ›fl›kl› ve gölgeli alanlar›n
de¤iflti¤ini göreceksiniz. Fenerin ›fl›¤›n›, heykelin belli bir bölümüne dikkatli bir flekilde
yönlendirdi¤inizde, ›fl›k nedeniyle heykelin üzerinde görsel olarak alg›lanabilecek yeni
anlamlar ortaya ç›kacakt›r. Örne¤in, dudaklar ve çene yap›s›, gözlerin bak›fl yönü, saçlar›n
biçimi dikkat çekici olarak öne ç›kacakt›r. ‹flte bu, ›fl›¤›n neden oldu¤u görsel enerjidir.
Feneri söndürdü¤ünüz zaman bu görsel enerji ortadan kalkar.
Fenerle büstün ayd›nlat›lmas› örne¤inden hareket ederek bir baflka örnek dü-
flünelim. Masan›n üstünde bir tenis topu düflünün, topu pencereden gelen ›fl›k
yard›m›yla alg›larken, elinizdeki fenerin ›fl›¤›n› topun yan yüzüne yönlendirin.
Fenerin ›fl›¤› hem topu hem de masan›n üstünü ayd›nlatacakt›r. Feneri k›p›rdat-
madan tutun, feneri söndürün ve yeniden yak›n; iflte pencereden gelen ›fl›kla fe-
nerin ›fl›¤›n›n top ve çevresinde oluflturdu¤u etki hemen anlafl›l›r. ‹flte bu, ayd›n-
latman›n sa¤lad›¤› mekânsal uyumdur. Ayr›ca topun nas›l bir boyutu oldu¤u or-
taya ç›kar. Ifl›k tam önden çok güçlü verildi¤inde top yuvarlak bir tepsi gibi gö-
rülürken, ›fl›k biraz yandan verildi¤inde topun küresel bir yap›ya sahip oldu¤u
ortaya ç›kar.
Fener ›fl›¤›n›n topun üzerinde oluflturdu¤u bir di¤er etki de topun dokusuyla il-
gilidir. Fener ›fl›¤› yard›m›yla topun dokusu çok daha detayl› görülür, hatta topun
üzerindeki pürüzler ortaya ç›kar. ‹flte bu da ayd›nlatman›n dokunma duyumuza
yönelik etkisidir. Bu etkinin daha güçlü olmas›, ayd›nlatma kayna¤›n›n ›fl›¤›n yo-
¤unlaflt›r›lmas›yla olur. Böylece dikkatiniz topun üzerinde belli bir noktaya yöne-
lir. Sonuç olarak ayd›nlatma nesnenin dokusunu ortaya ç›kart›rken bizim görüflü-
müzü de belli bir noktaya yöneltir.
Ayd›nlatma zaman uyumunu da sa¤lar. Özellikle d›fl mekânlarda sadece ay-
d›nlatman›n ortaya ç›kard›¤› etkiyle konunun zaman› anlafl›labilir. Gündüz, ge-
ce, günün belli bir saati ve mevsimlerin etkisi ayd›nlatmayla verilebilir. Örne¤in,
gündüz ayd›nlatmas› parlakt›r, gecede ise parlakl›k azal›r. Bir nesnenin baflka
bir yüzey üzerinde ortaya ç›kan gölgesi (at›lan gölge) gündüz ve gece farkl›d›r.
Ayd›nlatmayla ilgili olarak sözünü etti¤imiz etkiler ayd›nlat›lan konunun içinde
bulundu¤u ortama yöneliktir. Bu durum, bakan kifli aç›s›ndan düflünüldü¤ünde
d›fl çevreyle ilgili bir ortam düzenlemesidir. Oysa ayd›nlat›lan bir konu bakan
kifliyi duygusal olarak da etkiler. Bir konunun üzerine düflen ›fl›k, konuyla ilgi-
fiekil 3.8 li bir atmosfer yarat›r. Bir konunun düz ve par-

lak ya da ayd›nl›k ve karanl›k alanlar oluflturu-
Ifl›k ve Boyut
larak ayd›nlat›lmas›n›n oluflturaca¤› atmosfer
Üçboyutlu bir küp çok farkl›d›r.
prizman›n (üst)
Foto¤rafç›l›kta ayd›nlatma denildi¤inde üç
sadece ön yüzüne
›fl›k düfltü¤ünde bu farkl› alandan söz edilmektedir. Birincisi, do¤al
ikiboyutlu bir kare ›fl›k kayna¤› yani günefl ›fl›¤› kullan›larak yap›-
flekil olarak
alg›lan›r. (Orta)
lan ayd›nlatmad›r. ‹kincisi, yapay ›fl›k kayna¤›
Küpün yan yüzüne yani farkl› ampul ya da stüdyo flafl sistemlerin-
de ›fl›k düfltü¤ünde den oluflan ayd›nlatma kaynaklar› ile yap›lan
kare fleklin
üçboyutlu bir form ayd›nlatmad›r. Üçüncüsü ise foto¤raf makinesi
oldu¤u anlafl›l›r. flafl› kullan›larak yap›lan ayd›nlatmad›r. Do¤a-
(Alt) Küpün bir daki en güçlü ›fl›k kayna¤› günefltir. Güneflin
yüzü daha
›fl›kland›r›ld›¤›nda hareketine ba¤l› olarak verdi¤i ›fl›k farkl›l›k gös-
bu nesnenin bir terir. Günefl ›fl›¤›; direkt olarak, yans›yarak ya
küp prizma oldu¤u da bulutlardan süzülerek gelebilir. ‹flte günefl
alg›lan›r.
›fl›¤›n›n bu üç farkl› türü ayd›nlatma kaynakla-
r›n› s›n›fland›rmak için de kullan›l›r. Üç tür ›fl›k
kayna¤› vard›r: Direkt, yans›yan ve yumuflak
›fl›k kaynaklar›.
Direkt ›fl›k yani sert ›fl›k veren ayd›nlatma
kaynaklar›, bunlar do¤rudan, dik olarak gelen
günefl ›fl›¤›na benzer. Bu tür ayd›nlatma kay-
naklar›n›n ›fl›¤› hiç yans›madan ve yumuflamadan aynen dik gelen günefl ›fl›¤›
gibidir. Bu ayd›nlatma kaynaklar›, nesneyi noktasal olarak ayd›nlat›r ve keskin
gölgeler olufltur. ‹kinci tür ise yans›yan ›fl›klard›r. Bunlar yans›yarak gelen gü-
nefl ›fl›¤›na benzer. Ayd›nlatma kayna¤›n›n içindeki ampulden gelen ›fl›klar yan-
s›t›c› bir yüzeye çarparak foto¤raf› çekilen konuya ulafl›r. Üçüncü tür ise yumu-
flak ›fl›klard›r. Önüne bulut gelmifl günefl ›fl›¤› bu tip yumuflak ›fl›k veren bir ay-
d›nlatma kayna¤›d›r. Önüne bir yumuflat›c› filtre konulmufl ›fl›klar bu türün en
iyi örne¤idir. Yumuflak ›fl›k ayd›nlatma kaynaklar› da¤›n›k ve yumuflak ›fl›k ve-
rirler. Yans›yan ve yumuflak ayd›nlatma kaynaklar›, nesnenin ›fl›k alan yerlerini
eflit bir flekilde ayd›nlat›r. Bu nedenle gölge ortaya ç›kartmaz ya da çok yumu-
flak gölgeler yarat›r.
Ayd›nlatma Teknikleri
Foto¤rafç›l›k aç›s›ndan en basit ayd›nlatma flekli, düz ayd›nlatmad›r. Düz ayd›n-
latma, nesnelerin görülebilmesi için yap›lan ayd›nlatmad›r. Bu ayd›nlatmada este-
tik bir kayg› yoktur, amaç foto¤raf› çekilen konunun pozlamay› sa¤layacak flekil-
de ayd›nlat›lmas›d›r. Güneflin çevremizi ayd›nlatmas›, oturma ve çal›flma mekân-
lar›nda yap›lan ayd›nlatmalar gibi. Düz ayd›nlatmada, ayd›nlatma kaynaklar› ko-
nuya belli bir yönden yönelmezler, bütün alan eflit flekilde ayd›nlat›l›r ve seçici bir
ayd›nlatmadan söz edilmez, ayd›nl›k-karanl›k alanlar aras›ndaki oran (kontrastl›k)
çok düflüktür.
Düz ayd›nlatman›n karfl›t› ise ›fl›kl› ve gölgeli, ayd›nl›k-karanl›k alanlar olufltu-
rarak yap›lan ayd›nlatmad›r. Bir konuyu, ayd›nl›k (›fl›kl›) ve karanl›k (gölgeli) alan-
lar oluflturarak ayd›nlatmak, resim sanat›nda chiaroscuro tekni¤i (›fl›k-gölge kar›fl›-
m› tekni¤i) olarak adland›r›l›r. Görüntü alan› içindeki konular›n belli yerleri ayd›n-
lat›l›rken di¤er yerler tam ya da yar› karanl›kt›r. Ifl›kl› alanlarla, gölgeli alanlar ara-
s›ndaki geçifller çok yumuflakt›r. Ifl›k-gölge kar›fl›m› tekni¤i foto¤rafç›l›¤a çok uy-
gun bir ayd›nlatma tekni¤idir.
Foto¤rafç›lar›n yönelmesi gereken ayd›nlatma, ›fl›k-gölge kar›fl›m› (chiaroscu-
ro) ayd›nlatma tekni¤idir. Ifl›k-gölge kar›fl›m› ayd›nlatma tekni¤inde konunun bel-
li yerleri ayd›nlat›l›r, di¤er yerleri ise göreli olarak karanl›kt›r. Bu ayd›nlatma bir
baflka deyiflle, seçici bir ayd›nlatma biçimidir. Görüntü alan› içindeki ›fl›kl› yerler,
teman›n önemini vurgular. Dikkati belli bir noktada toplar. Bu ayd›nlatma tekni¤i,
ayd›nl›k ve karanl›k alanlar aras›ndaki z›tl›¤›n derecesine göre üç ana biçime ayr›-
l›r. Bunlar; Rembrandt, cameo ve siluet ayd›nlatmas›d›r.
Rembrandt ayd›nlatmas› (bkz., flekil 3.7 üst sa¤), nokta ›fl›k veren ayd›nlatma
kaynaklar›yla gerçeklefltirilen seçici bir ayd›nlatmad›r. Ünlü Hollandal› ressam
Rembrandt van Rijn (1606-1669) resimlerinde kulland›¤› bu ayd›nlatma biçiminde
konunun belli yerleri ayd›nlat›l›rken di¤er yerleri tam ya da yar› karanl›kt›r. Rem-
brandt ayd›nlatmas›n›n temel özelli¤i, zay›f bir ayd›nlatma flekli olmas›d›r. Ifl›kl›
alanlardan gölgelere geçifl çok yumuflakt›r. Görüntü alan› içindeki arka alan özel
bir önem kazan›r. Bu alan içindeki nesneler teman›n ifllevini destekleme kayg›s›y-
la ön alana göre göreli olarak daha az ayd›nlat›l›r. Görüntü alan› içinde hem kom-
pozisyon hem de içerik aç›s›ndan teman›n anlat›m›n› destekleyen alanlar ›fl›kl›d›r.
Bu ayd›nlatma sonunda foto¤rafta ortaya ç›kan, gölgelerle bezenmifl ›fl›kl› alanlar
ve karanl›k alanlard›r.
Cameo ayd›nlatmas› (bkz., flekil 3.7 alt sol), görüntü alan› içinde dikkatin
belli bir noktaya toplanmas›na yönelik bir ayd›nlatmad›r. Arka alan tamamen
karanl›kt›r, ön alanda ise teman›n amac›na uygun olarak sadece istenilen yerler
ayd›nl›kt›r. Bu etki, güçlü nokta ›fl›k veren ayd›nlatma kaynaklar›yla yarat›l›r.
Nesnenin içinde bulundu¤u mekânla iliflkisinden çok nesnenin yap›sal, içe yö-
nelik özellikleri ortaya ç›kar. Gölgeler sadece ayd›nlat›lan nesnenin üzerinde
hissedilir. Görüntü alan› içindeki di¤er bütün alanlar tamamen karanl›kt›r. Bu
yönüyle ayd›nl›k-karanl›k z›tl›¤› çok yüksektir. Bu ayd›nlatma sonunda foto¤raf-
ta ortaya ç›kan, tamamen karanl›k arka alan ve üzerinde gölgeleri olan ›fl›kl›
nesnedir.
Siluet ayd›nlatmas› (bkz., flekil 3.7 alt sa¤), ayd›nl›k-karanl›k z›tl›¤›n›n en
yüksek oldu¤u ayd›nlatma biçimidir. Arka alan ayd›nl›k, ön alandaki nesne ise
tamamen karanl›kt›r. Nesne, ayd›nl›k arka alan önünde karanl›k bir leke olarak
belirir. Nesnenin dokusu ve tonlama de¤eri görülmedi¤i için, nesneyle ilgili ola-
rak görüntüde duygusal bir etki ortaya ç›kmaz. Bu ayd›nlatma sonunda foto¤raf-
ta ortaya ç›kan, tamamen ayd›nl›k arka alan ve önünde kontur olarak beliren
nesnedir. Foto¤raf makinesinin önündeki ›fl›k kaynaklar›n› yani d›fl ›fl›¤› düzen-
leyerek yap›lan ayd›nlatma, film üzerinde görüntünün oluflmas›na yöneliktir.
Kullan›lan film saydam ise ortaya ç›kan görüntü do¤rudan izleyene ulaflacak
olan foto¤raft›r. Bu nedenle, d›fl ›fl›k düzenlemesinin ortaya ç›kartt›¤› görüntünün
bir kez daha yönlendirilmesi söz konusu de¤ildir. Negatif film kullan›ld›¤›nda ise
d›fl ›fl›k taraf›ndan oluflturulan negatif görüntü, agrandisörde foto¤raf kâ¤›d›na
bas›l›rken yeniden ›fl›kland›r›l›r. Bu, film üzerindeki görüntünün foto¤raf hâline
dönüflmeden, bir kez daha ›fl›k kullan›larak düzenlenmesi hatta, yönlendirilmesi
demektir. Bu iç ›fl›k düzenlemesidir. ‹ç ›fl›k bir taraftan teknik olarak kâ¤›t üze-
rinde pozitif foto¤raf›n ortaya ç›kmas›n› sa¤larken, di¤er yandan da bir estetik
enerji olarak ortaya ç›kmaktad›r.
Negatif film üzerindeki görüntü grinin belli ton de¤erlerinden oluflur. Agrandi-
sörün ›fl›¤› negatif filmin üzerinden geçerken negatif görüntüyü, filmin ton de¤er-
lerine göre foto¤raf kâ¤›d› üzerine yans›t›r. Ifl›k, negatif film üzerinden geçtikten
sonra foto¤raf ka¤›d›na ulaflmadan çeflitli flekillerde yeniden yönlendirilir. ‹flte bu
iç ›fl›k yönlendirmesidir. Örne¤in, bir portre çekiminde modelin yüzüne düflen ›fl›k,
onun bütün fleklini bir gölge olarak arkadaki duvara düflürmektedir. Negatif gö-
rüntüde, modelin portresi ve duvara düflen gölgesi görülmektedir. Bu negatif film,
SIRA S‹ZDE agrandisörde SIRAfoto¤raf
S‹ZDE kâ¤›d›na bas›l›rken, duvara düflen gölge maskeleme yap›la-
rak yok edilebilir. Agrandisörde filmin o noktas›ndan gelen ›fl›klar maskeleme ya-
p›larak engellenir. Foto¤rafta sadece modelin portresi görülür, d›fl ›fl›k kullan›larak
oluflturulmufl olan gölge, iç ›fl›k düzenlemesiyle ortadan kalkm›flt›r. ‹ç ›fl›k düzen-
lemesiyle ilgili verilen bu örnek, konunun anlafl›labilmesi için seçilmifl en uç dü-
S O R U S O R U
zenleme fleklidir.
D‹KKAT ‹ç ›fl›¤› yönlendirerek

D ‹ K K A T özellikle siyah-beyaz foto¤rafç›l›kta negatif görüntü üzerinde say›-
s›z düzenlemeler yap›labilir. Yap›lan düzenlemelerin alt›ndaki temel mant›k, negatif gö-
rüntünün aç›k veS‹ZDE
koyu gri ton de¤erlerinin yani ›fl›kl› ve gölgeli alanlar›n› iç ›fl›k düzenle-
N N
SIRA S‹ZDE SIRA
mesiyle yönlendirmektir. ‹stenilen yerler daha çok karart›l›r ya da ayd›nlat›l›r.
Ifl›k konusuyla ilgili olarak rengi de görsel estetik bir ö¤e olarak düflünmek ge-
rekir. Nesne ile onun rengi aras›nda yap›sal bir iliflki vard›r. Bir nesnenin rengi,
görsel alg› olarak içinde bulundu¤u mekân›n ›fl›kl›l›¤›na göre de¤iflse bile, nesne-
nin renginin yap›sal özellikleri de¤iflmez. Bu nedenle de nesneleri renksiz olarak
düflünemeyiz. Foto¤rafç›l›kta görsel estetik bir ö¤e olarak renk ele al›nd›¤›nda ya-
p›sal olarak iki farkl› konu üzerinde durmak gerekir. Birincisi, siyah-beyaz foto¤-
rafç›l›kta renklerin grinin ton de¤erleri olarak ortaya ç›kmas›d›r. ‹kincisi ise renkli
foto¤rafç›l›kta rengin görsel enerjisinden yararlanmakt›r. Bir renk insan› coflturur-
ken bir di¤eri sakinlefltirir. K›rm›z› s›cak, mavi ise so¤uk olarak adland›r›l›r. Renk
‹NTERNET ‹ N T E R N E Tdo¤ru giden uzun dalga boyundaki renkler s›cak, maviye do¤-
tayf›nda k›rm›z›ya
ru giden k›sa dalga boyundakiler de so¤uk renkler olarak görülür. K›rm›z›lar, tu-
runcular ve k›rm›z›ms› sar›lar s›cak renkler; maviler, yefliller ve yeflilimsi sar›lar so-
¤uk renklerdir. K›rm›z›lar ve turuncular bize atefli, kahverengiler topra¤› ça¤r›flt›r-
d›¤› için s›cakt›r. Bunun yan›nda buzu, denizleri, gölleri, gökyüzünü ça¤r›flt›ran
maviler, yefliller ya da mavimsi yefliller so¤uktur. S›cak-so¤uk renkler onlar› iliflki-
lendirdi¤imiz olaylara ya da nesnelere ba¤l› olarak; uzakl›k-yak›nl›k, genifllik-dar-
l›k ve psikolojik zaman kavram›n› aç›klamak için estetik bir ö¤e olarak kullan›l›r-
ken, foto¤rafta üçüncü boyutun yan›lsama olarak ortaya ç›kmas›n› sa¤layan bir
ö¤e olarak da foto¤rafç›n›n emrindedir.
Yaflam›n içindeki her nesne foto¤raf›n konusu olabilir. Farkl› iki kütle biri mermer heykel di¤eri tu¤la baca, optik
yoluyla bu iki kütle dikey olarak düzenlenmifl. Mavi gökyüzü ise bu kütlelerin alg›lanmas›n› sa¤l›yor.
Tipik ortam ›fl›¤› örne¤i; camlardan gelen ›fl›k beyaz ve siyah lekeler oluflturmufl. Bu
flekilde s›radan bir mekân güçlü bir görsel yap› içinde ortaya ç›km›fl.
Ifl›k sadece nesneleri görülebilir k›lmaz, ayn› zamanda nesnenin üzerinde oluflturdu¤u
gölgeler yoluyla temay› güçlendirir, görsel anlat›m› pekifltirir.
N
GÖRMEK
Görüntü alan› içinde görsel ö¤elerin birlikte kullan›m›n› ve konu-

A M A Ç
yu de¤erlendirmek.
7
Film fleridi ve foto¤raf kâ¤›d› bofl bir yüzeydir. Ayn› bofl bir tuval gibi. Foto¤raf çe-
ken, düflüncelerini film yüzeyine oradan da foto¤raf kâ¤›d›na aktarmad›¤› sürece
bu yüzeylerin bir anlam› yoktur. Foto¤raf çeken kiflinin kayg›s› da bu bofl yüzey-
lere zihnindeki konuyu yerlefltirmektir. Bu kayg›yla hareket eden kifli yani foto¤-
raf makinesinin bakac›ndan bir konuya bakan, foto¤raf›n› çekece¤i konuyu yo¤ur-
maya bafllar. Konuyu oluflturan nesneleri; büyüklüklerine, ›fl›kl›l›¤›na, rengine, ha-
reket yönüne ve daha birçok ö¤eye göre düzenleme sürecine girer. Foto¤raf çe-
ken kiflinin bilerek ya da bilmeyerek yapmak istedi¤i fley, foto¤rafta estetik bir
enerji ortaya ç›karmakt›r.
‹nsan, yatay ve dikey s›n›rlamas› olan bir görüfl aç›s›yla görür. Tek gözümüzle ya
da iki gözümüzle bakarken çevremizi kuflatan sonsuz evreni, fiziksel olarak yatay ve
dikey eksenlerle s›n›rland›r›r›z. Bu anlamda, bulundu¤umuz mekân içinde her fark-
l› görüfl aç›s› bir fiziksel s›n›rland›rmad›r. Bu s›n›rland›rman›n oluflturdu¤u alan›n bü-
yüklü¤ü ve küçüklü¤ü, bakan kifli taraf›ndan belirlenir ve bakan kiflinin bireysel ter-
cihiyle ilgilidir. Ayn› nesneye iki kilometre uzaktan bakt›¤›m›zda, yatay ve dikey ola-
rak yapt›¤›m›z s›n›rland›rma, befl yüz metre uzakl›ktan bakt›¤›m›zda çok farkl› ola-
cakt›r. Fiziksel s›n›rland›rmay› yüzey üzerinde düflünelim. Bir ressam, resmini dile-
di¤i büyüklükteki tuvale yapabilir. Resim sanatç›s› tuvalinin s›n›rlar›n› kendisi belir-
ler. Foto¤rafç› için ise durum biraz farkl›d›r. Foto¤rafç› için, yatay ve dikey boyut s›-
n›rland›rmas› hem vard›r hem de yoktur. Kullan›lan film aç›s›ndan s›n›rland›rma var-
d›r. Her film karesinin boyutu, foto¤raf çekenin s›n›rl› bir çerçevesidir. ‹flte bu s›n›r-
land›r›lm›fl çerçeve, foto¤rafç›n›n bak›fl aç›s›d›r. Kâ¤›t üzerindeki foto¤raf› düflünür-
sek bir s›n›rland›rma söz konusu de¤ildir. Foto¤rafç› teknik bir engel yok ise nega-
tif görüntüyü diledi¤i kadar büyütebilir. Daha önce söz etmifltik; insan›n çevresinde
net olarak görebildi¤i aç›, görüfl aç›s›d›r. Bu aç›n›n s›n›rlar› kesin de¤ildir. Bir objek-
tiften görülen aç› ise bak›fl aç›s›d›r. Bak›fl aç›s›n›n s›n›rlar› kesindir.
fiekil 3.9
Yatay Yönelifl
‹nsan gözü yatay

yönelifle daha
uyumludur. Yatay
yönelifl durgunluk ve
sakinlik hissi
uyand›r›r. Bu örnekte
oldu¤u gibi yatay
yönelifl içinde dikey
ö¤eler de yer alabilir.
SIRA S‹ZDE
132 SIRA S‹ZDE
Temel Foto¤rafç›l›k
Görüntü Alan›: Bakaç içinde Yüzeyin yatay ve dikey olarak s›n›rland›r›lmas›, görüntünün ortaya ç›kt›¤› alan›
D Ü fi Ü N E L ‹ Malan.
çerçevelenmifl D Ü fi Ü N E L ‹ M
belirleyen iki temel ö¤edir. Bu s›n›rland›rma sonunda ortaya ç›kan alana, görün-
Çerçeveleme: Bakac›n
ikiboyutlu alan› içine, tü alan›, foto¤rafç›l›ktaki adland›r›l›fl›yla film karesi ya da çerçeve denir. Film ka-
S O R U konunun
amaçlanan resinin yatayS veO R U
dikey kenarlar›n oran›na ise çerçeveleme oran› denir.
yerlefltirilmesi.
D‹KKAT Film karesinin

D ‹ iki
K K Atemel
T kullan›l›fl biçimi vard›r: Bunlar yatay yönelifl ve dikey yönelifltir.
Genifl bir do¤a görüntüsünün yatay olarak çerçeveye yerlefltirilmesi, yatay yönelifltir. Bir
kule ya da yüksek bir yap›n›n dikey olarak çerçeveye yerlefltirilmesi ise dikey yönelifltir.
N N
Görme sistemimiz nedeniyle yatay yöneliflli düzenlemelere karfl› daha yatk›n olmam›za
ra¤men foto¤rafç›l›kta dikey düzenlemeler de çok yayg›n olarak kullan›l›r.
fiekil 3.10
K Dikey
‹ T A Yönelifl
P K ‹ T A P
Dikey yönelifl
yataya göre daha
T Edinamiktir.
LEV‹ZYON TELEV‹ZYON
Foto¤raftaki dikey
çizgiler dinamiklik
etkisini
güçlendiriyor.
Bu yatay ve dikey s›n›rl›l›¤›n belirledi¤i alan›n içine nesneleri yerlefltirirken,

üzerinde durulmas› gereken birçok konu ve kural vard›r. Bu anlamda belki de sö-
ze; kurallar yoktur, sadece yol gösterici ip uçlar› vard›r diyerek bafllamak daha
do¤ru olacakt›r. Film karesinde çerçevelenen bir konu, foto¤raf kâ¤›d›na bas›l›r-
ken defalarca büyütülerek bas›l›r. Foto¤raf karesi içinde bir konuyu düzenleyen
kifli, bu düzenlemesinin foto¤raf kâ¤›d› üzerinde ne kadar büyüyerek ortaya ç›ka-
ca¤›n› düflünmesi gerekir. Nesnelerin çerçevede oluflturduklar› büyüklük çok
önemlidir, çerçeveyi dolduran nesnelerin daha çok estetik enerjiye sahip oldu¤u
düflünülür.
Yatay ve dikey eksenler, görüntüde yön oluflturmak için de kullan›l›r. Örne¤in,
hareket halindeki bir bisiklet yatay yönü etkin hâle getirirken, yatay olarak yerlefl-
tirilmifl olan bir havuzun f›skiyeleri dikey yönü etkin hâle getirir. Böylece karenin
enerjisi yataydan dikeye yönelir. Yatay yönelifl ya da dikey yönelifl güçlüdür diye
bir kural söz konusu de¤ildir; ancak, yatay ve dikey düzenlemelerin ortaya ç›kar-
d›¤› etki de birbirinden çok farkl›d›r. Film karesinin yatay geniflli¤i içinde genifl bir
ova ya da denizin yatay olarak oluflturdu¤u kütle; sakinlik-durgunluk ifadesi verir-
ken, bir gökdelenin dinamik ifadesiyle oluflturdu¤u dikey yönelifl görsel güç aç›-
s›ndan yatay düzenlemeden çok farkl›d›r. Yatay ve dikey yöneliflle birlikte ortaya
ç›kan yön önemlidir. ‹nsanlar genel olarak, hareketin yönünü izleyerek anlam›
araflt›rmaya ve ilgi merkezine ulaflmaya çal›fl›rlar. Film karesinde de bir hareket söz
konusu ise göz bu hareketi izler ve hareket bir görsel güç olarak ortaya ç›kar. Bir
demiryolu, fabrika bacas› ya da ilerleyen bir arac›n bak›fl›m›z› belli bir yöne yön-
lendirmesi gibi.
Masam›z›n üstündeki nesnelere bakarken bir nesneyi görüfl aç›m›z içinde ko-
numland›rd›¤›m›z yer, o nesneye zay›f ya da kuvvetli bir görsel güç yükler. Nesne-
ye yüklenen bu görsel güç, görüfl aç›s› içinde nesnenin bulundu¤u yer ve nesne- Görsel Güç: Foto¤raf karesi
nin di¤er nesnelerle olan iliflkisi sonucunda ortaya ç›kar. Görsel alg›lamayla ilgili içindeki nesnelerin renk,
›fl›k, doku vb. görsel ö¤eler
olan bu konuyu film karesi aç›s›ndan örnekleyelim. Karenin tam ortas›na yerleflti- olarak oluflturdu¤u alg›lama
rilmifl bir kütle düflünün. Kütle görüntü alan›n›n tam merkezinde yer alarak bir güç duyusunun gücü.
oluflturur. Bu hakim güç, bir tür m›knat›s kutbu gibi görsel alg›lama aç›s›ndan ka-
re içindeki di¤er nesneleri kendine çekerek adeta yok eder. Kütleyi karenin bir kö-
flesine yaklaflt›r›rsak önceki gücün etkisi yok olur. Kütle, kare içinde hareket etti¤i
yere manyetik gücünü tafl›r. Bu durumda karenin bofl kalan yerleri manyetik güç-
ten uzak, rahatlam›fl bir bölge olarak ortaya ç›kar. Görsel alg›lamayla ilgili bu ba-
sit örnekten hareket ederek film karesinin güçlü noktalar› ortaya ç›kart›labilir. Film
karesinin köfleleri, yer çekimine uyum sa¤layan bölgeleri ve köflegen çizgilerinin
üzerindeki yerlerin görsel güç aç›s›ndan önemli oldu¤u düflünülür.
Çerçeve içindeki kütleler yani nesneler birbirleriyle iliflkilendirilerek düzenlenir.
Nesneleri birbirleriyle iliflkili flekilde düzenlemek ise görsel sanatlardaki denge kav- Denge: Görüntü alan› için-
deki nesnelerin birbirlerini
ram›n› ortaya ç›kar›r. Dengenin olufltu¤u bir düzenlemede çerçeve içindeki nesneler tartacak flekilde de¤erleme-
hiçbir de¤iflikli¤e olanak sa¤lamayacakm›fl gibi görünürler. Kuflkusuz bir düzlenme- sidir.
nin dengede olmas› demek, fiziksel olarak nesnelerin dengede olmas› demek de¤il-
dir. Fizik kurallar›na göre dengesiz olan, görsel alg›lama aç›s›ndan dengede olabilir.
Dengesiz bir düzenlemede rastgelelik, kaza eseri ortaya ç›km›fl izlenimi vard›r.
Bir çerçevenin içindeki bölgeler ve nesnelerin çerçeve içinde oluflturduklar›
birliktelik de önemlidir. Çerçevenin sa¤› ve solu da görsel gücün da¤›l›fl› aç›s›ndan
farkl› etkilere sahiptir. Özellikle foto¤raf›n boyutu büyüdükçe karedeki sa¤ ve sol
alanlar›n gücü artar. Nesnelerin birlikteli¤i ise insanlar›n alg›lama e¤ilimleriyle ilgi-
Çerçevenin
oluflturdu¤u yatay-
dikey s›n›rland›rma
içinde foto¤rafç›,
ressam›n tuvali
karfl›s›nda oldu¤u
gibi özgürdür. Tafl,
sar› çiçek ve kar
foto¤rafç›n›n karesi
içinde do¤al bir
denge oluflturuyor.
li bir konudur. ‹nsanlar görüfl aç›lar› içindeki nesneleri birbirleriyle iliflkilendirerek

alg›lama e¤ilimindedir. Buna alg›lamada örgütleyici e¤ilimler denilmektedir. fiekil-
zemin iliflkisi ve grupland›rma bunun en önemlilerindendir. Çerçeve içinde, arka-
daki nesne zemin, önündeki nesne ise flekildir. Mavi gökyüzü zemin, beyaz bulut-
lar flekildir. Beyaz bulutlar› flekil olarak öne ç›kartmak istersek siyah-beyaz foto¤-
D Ü fi Ü N E L ‹ M rafta sar› filtre
D Ü fi Ü Nkullan›r›z.
EL‹M ‹flte bu görsel alg›lama aç›s›ndan, flekil-zemin iliflkisini
kullanmakt›r. fiekillerin, lekelerin ve noktalar›n içgüdüsel olarak grupland›r›lmas›
da bir di¤er örgütleyici e¤ilimdir. Bu e¤ilimden hareket ederek, çerçeve içindeki
S O R U S O R U
nesneler; yak›nl›k, benzerlik ve süreklilik aç›s›ndan grupland›r›labilir.
D‹KKAT Film karesi içinde

D ‹ K K A yap›lan
T bütün düzenlemeler, makineyi elinde tutan kiflinin kulland›¤›
objektifin bak›fl aç›s›yla ilgilidir. Peki, bütün bu düzenlemeleri yapan gözün konuya nere-
den ya da hangi
SIRA seviyeden bakmas› gerekir?
N N
Foto¤rafç›n›n yöneldi¤i konuyu hangi seviyeden bakmas› gerekti¤ini basit bir

örnek üzerinden görelim. Müzedeki bir heykele, oturarak afla¤›dan yukar›ya do¤-
ru, heykelin göz seviyesinden ya da yukar›dan bir yerden afla¤›ya do¤ru üç farkl›
konumdan bakabiliriz. ‹flte bu, foto¤raf çeken kiflinin bir konuya bakabilece¤i üç
K ‹ T A P farkl› bak›flK aç›s›d›r.
‹ T A P Foto¤raf çeken kifli konusuna, konuyla ayn› yükseklikten ya-
ni göz seviyesinden bakabilir; konuya yukar›dan bir yerden üst aç›dan ve konuya
afla¤›dan yukar›ya do¤ru alt aç›dan bakabilir. Göz seviyesi, üst ya da alt aç› foto¤-
TELEV‹ZYON T E Lyap›s›nda
raf›n görsel E V ‹ Z Y O N çeflitli ö¤elerin öne ç›kmas›na neden olur.
Göz seviyesi, makinenin yaflamda oldu¤u gibi konuya insanlar›n göz seviyesin-
den bakmas›d›r. Göz seviyesi, dramatik etkinin çok az oldu¤u bir konumdur. Üst
‹NTERNET
aç› ise konuya
‹NTERNET
yukar›dan bakmakt›r. Estetik, teknik ve psikolojik olarak birçok et-
ki yaratan bir konumdur. Konu küçülür ve güçsüzleflir, foto¤rafa bakan kifli bir üs-
tünlük duygusu hisseder. Alt aç› konumu ise konuya afla¤›dan yukar›ya do¤ru bak-
makt›r. Böylece çerçeve içindeki konu abart›l› flekilde büyür ve güçlü perspektif
etkisi ortaya ç›kar. Foto¤raf›n nesnesi izleyen için egemen bir konuma gelir.
KONU
Çok bilinen bir söz vard›r; ‘Herkesin hayat› romand›r.’ Evet herkesin hayat› ro-
mand›r, ancak yazabilirsen. Bu sözün alt›ndaki gerçek her konunun roman olabi-
lece¤idir; ancak, çevrenizdeki olaylara farkl› bir gözle bakabilme, teknik ve este-
tik olarak kaleme alma becerisi de gerekir. Bu becerilere sahipseniz, ilk ad›m› ata-
bilirsiniz. Foto¤rafç› için de durum farkl› de¤ildir. Foto¤raf çekmek için konu ara-
maya, konu bulmak için ilham gelmesini beklemeye gerek yoktur. ‹yi bir foto¤raf-
ç›, her fleyin foto¤raf›n› çekebilir. Foto¤raf› çekilecek konunun çok güzel olmas›
da gerekmez.
Foto¤rafç›, belli bir olay ya da konunun foto¤raf›n› çekiyorsa konu seçimi aç›-
s›ndan bir sorun yaflamaz. Foto¤rafç›n›n, konusunu bulmas› gerekti¤i durum ise
farkl›d›r. Bu durumda foto¤rafç›n›n, çevresindeki olaylar› ve nesneleri hem tek tek
hem de içinde bulundu¤u ortam içinde görebilmesi gerekir. Sözü edilen görmek,
sanki kullanaca¤› objektifle bak›yormufl gibi gözüyle çevresine bakmas›d›r. Bu an-
lamda, foto¤rafç› gözünü objektiften bak›yormufl gibi terbiye etmelidir. Foto¤raf›-
n› çekece¤i konuyu bütün içinden seçip ç›karmas› gerekir.
Foto¤raf çeken, bir anlamda konular› ve nesneleri ay›klayan, birini di¤erinden
seçerek ay›ran kiflidir. Bu seçimi yaparken, kullanaca¤› teknik, konunun içinde bu-
lundu¤u ortam›n ›fl›¤› ve konunun üzerindeki ›fl›¤›n nas›l bir da¤›l›m gösterdi¤i
önemle düflünülmesi gereken konulard›r. Konu, film karesinde bir kütle olarak na-
s›l ortaya ç›kacakt›r? Konu, hangi yönüyle film karesinde bir enerji oluflturacakt›r?
Bu sorular›n cevaplar›n› foto¤rafç› zihninden h›zla geçirmelidir. Foto¤rafç› konusu-
nu ya da nesnesini birçok fley içinden seçip ay›r›rken önce ortam›n ve konunun fi-
ziksel flartlar›n› ve ona ba¤l› olarak foto¤raf›n teknik, ›fl›k ve görmekle ilgili flartla-
r›n› de¤erlendirmelidir.
Bir yönüyle bak›ld›¤›nda foto¤raf çekmek çok kolay bir ifltir. Bu anlamda foto¤-
raf yaz›ya benzer, toplum içinde yaflayan herkes alfabeyi bilir ve düflüncelerini kâ-
¤›da yaz›yla aktar›r. Peki her yaz› yazmay› bilen kifli, yazar olabilir mi? Tabii ki ya-
zar olabilmek için önce yaz› yazmay› bilmek gerekir, ancak bu teknik süreç baflka
ö¤elerle zenginlefltirilirse kifli yazar olmaya aday olabilir. Bu SIRA
süreçS‹ZDE içinde tabii ki SIRA S‹ZDE
konu da önemlidir.
Foto¤raf›n tekni¤i kolayd›r, hatta günümüzde ak›ll› foto¤raf makineleriyle bu
teknik süreç kolayca afl›labilir. Geriye konuyu bulmak kal›yor, e¤er foto¤rafç› tek-
ni¤ini bir konuya görsel estetik ö¤elerle birlikte yöneltebilirse iflte anlaml› olan du-
S O R U S O R U
rum budur.
Her konunun foto¤raf› çekilebilir. Bir konudan iyi bir foto¤raf elde etmekD ‹ K K Aiçin
T teknik sü- D‹KKAT
reç yeterli de¤ildir. Foto¤rafç›n›n yaklafl›m› yani görsel anlay›fl› ve kültürü belirleyicidir.
N N
Konuyu Çerçevelemek
Foto¤rafç›n›n
çerçeveledi¤i konu
ço¤u kere kendi
içinde birçok
konuyu bar›nd›r›r.
Üstteki foto¤raf›n
içinde birçok farkl›
çerçeve yani tek
bafl›na farkl›
foto¤raflar vard›r.
Bu sayfadaki alttan
iki ve yandaki üç
foto¤raf bu anlay›fl›
yans›tmaktad›r.
Foto¤rafç› konuyu
diledi¤i gibi
çerçeveye sokar.
Özet
NA M A Ç
Optik yoluyla yüzey üzerinde görüntü olufltur- objektif demek de¤iflebilir odak uzakl›kl› objek-
1 man›n sürecini belirlemek. tif demektir. Zoom objektifler, birden çok objek-
Çevremizde gördü¤ümüz bütün nesneler üçbo- tifin tek bir objektife yerlefltirilmifl fleklidir. Zoom
yutludur. Bunlar›n foto¤raf›n› çekti¤imizde bu nes- objektifler, farkl› odak uzakl›klar› içeren flekiller-
neleri film yüzeyine ikiboyutlu olarak kaydederiz. de üretilmektedir.
Üçboyutlu nesneleri yüzey üzerinde ikiboyutlu
olarak ortaya ç›kartan foto¤raf makinesinin objek- N
A M A Ç
Foto¤raf›n resmetme tekni¤iyle elde edilen gö-
tifidir. Genellikle objektifler birden çok merce¤in 5 rüntünün görsel yap›s›n› aç›klamak.
birleflmesinden oluflur; ancak sistemin çal›flma Foto¤raf optik yoluyla resmetmektir. Foto¤raf çe-
prensibini anlamak için tek bir mercekten baflla- ken kifli üçboyutlu nesneleri, foto¤raf olarak iki-
mak gerekir. Mercek, camdan yap›lan ›fl›k geçir- boyuta uyarlar. ‹kiboyutlu kâ¤›t yüzey üzerinde
gen bir cisimdir. Ifl›k dalgalar› bu cisme ulafl›r ve ortaya ç›kan görsel yap›, görüntü esteti¤ini anla-
geçirgen yüzeyi geçerek görüntüyü oluflturur. ma aç›s›ndan say›s›z konuyu içerir. Görüntü es-
N
teti¤i, görüntünün daha iyi alg›lanmas› için ›fl›k,
A M A Ç Objektifin teknik özelliklerini aç›klamak. renk, ton, doku vb. görsel estetik ö¤elerin dü-
2
Objektifin tasar›m› yap›l›rken bir objektifin temel zenlenmesiyle foto¤rafta ortaya ç›kan bir alg›la-
özellikleri göz önünde tutulmas› gerekir. Bu özel- ma duygusudur.
N
likler flunlard›r: Odak uzakl›¤›, diyafram aç›kl›¤›,
bak›fl aç›s›, seçme gücü, en yak›n netleme uzak- Görsel estetik ö¤e olarak ›fl›¤› ve ayd›nlatma tek-
A M A Ç
l›¤›, büyüklü¤ü ve di¤er özellikleri. Bir objektifin 6 niklerini aç›klamak.
özellikleri belirlendikten sonra istenilen özellik- Ifl›k hem teknik süreç hem de görsel estetik ola-
lere uygun bir objektifin içinde kaç tane mercek rak önemlidir. Foto¤rafç›l›kta kullan›lan en basit
kullan›laca¤› ve bunlar›n hangisinin içbükey ve ayd›nlatma düz ayd›nlatmad›r. Bu nesnelerin gö-
d›flbükey olaca¤› belirlenir. rülebilir olmas›n› sa¤lar. Estetik kayg› yoktur.
Düz ayd›nlatman›n karfl›t› ise ›fl›kl› ve gölgeli,
N
A M A Ç
Normal ve genifl aç›l› objektiflerin özelliklerini ayd›nl›k-karanl›k alanlar oluflturularak yap›lan
3 ay›rt etmek. ayd›nlatmad›r. Ifl›k-gölge kar›fl›m› olarak adlan-
Objektifin odak uzakl›¤›, kullan›lan filmin diya- d›r›lan bu ayd›latma tekni¤iyle, konunun belli
gonal köfle uzakl›¤›na eflitse objektif o film bo- yerleri ayd›nlat›l›r di¤er alanlar ise dereceli ola-
yutu için normal objektiftir. Normal objektiflerin rak karart›l›r.
N
bak›fl aç›s›n›n insan gözünün görüfl aç›s›na yak›n
oldu¤u kabul edilir. Genifl aç›l› objektifler, odak Görüntü alan› içinde görsel ö¤elerin birlikte kul-
A M A Ç
uzakl›¤›, kullan›lan film boyutunun köflegen 7 lan›m›n› ve konuyu de¤erlendirmek.
uzunlu¤undan az olan objektiflerdir. Bu objek- Foto¤rafç› film yüzeyini bofl bir tuval gibi kulla-
tifler, normal objektiften daha genifl bir aç›yla n›r. Her bir film karesi yatay ve dikey eksenlerin
konuya bakar ve bir film karesine normal objek- birleflmesinden oluflan bir çerçevedir. Görmek
tiften çok daha fazla fley s›¤d›r›rlar. denildi¤inde anlafl›lmas› gereken fley, bu çerçe-
N
venin anlaml› bir flekilde, foto¤rafç›ya özgü ola-
Tele ve 300 mm. objektiflerin özelliklerini ay›rt rak doldurulmas›d›r. Foto¤rafç› konular› ve nes-
A M A Ç
4 etmek. neleri ay›klayan kiflidir. Bu ay›klama ifllemini ya-

Tele objektifler uzun odak uzakl›kl› objektifler- parken foto¤raf›n tekni¤ini ve görsel estetik ö¤e-
dir. 35 mm. foto¤raf makineleri için 85 mm.den leri de¤erlendirir. Konunun fiziksel flartlar›yla,
bafllayarak 2000 mm.ye kadar tele objektifler foto¤raf›n teknik, ›fl›k ve görmekle ilgili süreçle-
vard›r. Tele objektifin verdi¤i görüntü, film kare- ri iliflkilendirilir.
sini doldururken konunun arka plan›n› belirgin
olmaz yani alan derinli¤ini en aza indirir. Zoom
Kendimizi S›nayal›m
1. Nesnelerin üzerinden gelen ›fl›k dalgalar› yay›larak 6. Afla¤›dakilerden hangisi görüntü esteti¤i kavram›n›
ilerlerken üstünde delik olan ve fleffaf olmayan bir yü- aç›klar?
zeyle karfl›laflt›¤›nda, ›fl›k dalgalar› delikte toplan›r ve a. Alg›lamak
deli¤i geçtikten sonra yay›larak ilerler. b. Görsel alg›
Buna göre afla¤›daki ifadelerden hangisi söylenebilir? c. Alg› boyutu
a. Bir delikten geçen ›fl›k k›r›larak ilerler. d. Alg›lama duygusu
b. Karanl›k kutu bu temel prensibe göre çal›fl›r. e. Optik bak›fl
c. Yüzey üzerindeki gölgeler bu temel prensibe
göre oluflur. 7. “Ifl›kl› alanlar›n oluflturdu¤u beyaz lekeler dengeli
d. Delik kapand›¤›nda ›fl›k dalgalar› k›r›l›r. bir flekilde da¤›l›rken foto¤raf›n konusu da öne ç›kma-
e. Bu flekilde ›fl›k dalgalar› yans›maz. l›”.‹fadesiyle ilgili olarak afla¤›dakilerden hangisi söyle-
nebilir?
2. Afla¤›dakilerde hangisi bir objektifin görebildi¤i aç›- a. Ifl›k-gölge kar›fl›m› tekni¤i
ya verilen add›r? b. Düz ayd›nlatma
a. Bak›fl aç›s› c. Sert ›fl›k kullanma tekni¤i
b. Görüfl alan› d. Siluet ayd›nlatmas›
c. Görüfl aç›s› e. Yüksek h›zla film kullanma
d. Bak›fl alan›
e. Optik aç› 8. Bakaç içinde çerçevelenmifl alana ne ad verilir?
a. Bak›fl alan›
3. Afla¤›dakilerden hangisi genifl aç›l› objektiflerin özel- b. Görüfl alan›
liklerinden biri de¤ildir? c. Görüntü alan›
a. K›sa odak uzakl›kl› d. Görsel alan
b. Genifl bak›fl aç›s› sa¤lar e. Çerçevesel alan
c. Görüntü bozulmalar›na neden olabilir
d. De¤iflebilir odak uzakl›kl› 9. Afla¤›dakilerden hangisi insan gözünün sahip oldu-
e. Yüksek alan derinli¤i sa¤lar ¤u yönelifl uyumudur?
a. Yatay yönelifl
4. Afla¤›daki hangisi dürbünden bak›yormufl etkisini b. Dikey yönelifl
veren objektiftir? c. Dik yönelifl
a. Normal objektifler d. Denge yönelifl
b. Genifl aç›l› objektifler e. Z›tl›k
c. Zoom objektifler
d. Küçük f de¤eri olan objektifler 10. Afla¤›dakilerden hangisi foto¤rafç›n›n konuyla ilgili
e. Tele objektifler olarak yapt›¤› temel eylemdir?
a. Pozlama ifllemi
5. Afla¤›dakilerden hangisi zoom objektiflerin belirleyi- b. Konum belirleme
ci özelliklerinden biridir? c. Konular› ve nesneleri ay›klama
a. De¤iflebilir odak uzakl›¤› d. Konular› ve nesneleri s›ralama
b. Küçük f de¤eri e. Konu ve nesneye yaklafl›m
c. Yüksek ›fl›k toplama güçü
d. K›sa odak uzakl›¤›
e. Uzun odak uzakl›¤› Kendimizi S›nayal›m Yan›t Anahtar›
1. b 2. a 3. d 4. e 5. a
6. d 7. a 8. c 9. a 10. c
Okuma Parças›
(...) ki do¤rulan›fl›d›r; bu yüzden de dünyan›n görünüflü sü-
Bir foto¤raf, foto¤raf› çekilen olay›n içinde var oldu¤u rekli olarak bizim o Varl›k duygumuzu besleyen ve pe-
zaman›n ak›fl›n› durdurur. Bütün foto¤raflar geçmifle kifltiren bir etki do¤uracakt›r.
dairdir, yine de onlarda geçmiflin bir kesitinin ân› öyle Atl› adam› gösteren foto¤raf› okumaya çal›flmadan ön-
bir yakalanm›flt›r ki, canl› bir geçmiflten farkl› olarak ce, onu bir yere yerlefltirmeden ya da ona bir isim ver-
onu flimdiki zamana tafl›man›n da hiçbir yolu yoktur. meden önce, basit bir edim olan ona bakmak bile -ne
Her foto¤raf bize iki mesaj tafl›r: foto¤raf› çekilen olay- kadar k›sa süreli olursa olsun- dünyada olma, o dünya-
la ilgili bir mesaj ve bir süreksizlik flokunu yans›tan bafl- n›n insanlar›, flapkalar›, atlar›, dizginleriyle… bir arada
ka bir mesaj. bulunma duygunuzu pekifltirmifltir.
Kayda geçirilen ân ile foto¤rafa bak›lan flimdiki an ara- Bir foto¤raf›n belirsizli¤inin yatt›¤› yer, foto¤raf› çekilen
s›nda bir uçurum bulunur. Foto¤raf gerçe¤ine o kadar olay›n yafland›¤› ân de¤ildir: Oradaki foto¤rafik kan›t,
al›flm›fl durumday›z ki, bu ikili mesaj›n ikincisini (özel herhangi bir görgü flahidinin anlat›m›na k›yasla daha az
koflullar d›fl›nda –örne¤in, foto¤raf› çekilen kiflinin tan›- belirsizlik tafl›r hatta. Bir yar›fl›n fotofiniflinde kesin ka-
d›k biri oldu¤u, flimdi çok uzaklarda yaflamakta ya da öl- rar, kameran›n neyi kaydetti¤ine bakarak verilir. Belir-
müfl oldu¤u haller d›fl›nda) bilinçli bir flekilde kaydetmez sizlik, foto¤raf›n ikili mesaj›n›n ikincisinin zeminini ha-
olduk art›k. Böylesi durumlarda foto¤raf, ço¤u hat›radan z›rlayan süreksizlikten do¤ar. (Kaydedilen ân ile bakma
veya yadigârdan daha travmatik bir etki yapar, zira o ân› aras›ndaki uçurum).
uçurumun veya ölümün do¤urdu¤u sonraki süreksizli¤i Bir foto¤raf zaman›n bir ân›n› saklar ve onun baflka ân-
-kâhincesine- do¤rulayan bir yan› vard›r. Bir ân için es- lar›n üstüne gelmesiyle silinmesini engeller. Bu bak›m-
kiden o at›n yan›ndaki adama âfl›k oldu¤unuzu ve onun dan foto¤raflar, bellekte saklanan imgelerle k›yaslana-
flimdi kay›plara kar›flm›fl biri oldu¤unu hayal edin. bilir. Yine de arada temel bir farkl›l›k bulunmaktad›r:
Yine de, e¤er o adam size tam bir yabanc›ysa, akla sa- Hat›rlanan görüntüler süreklilik arz eden deneyimden
dece ilk mesaj gelecektir; foto¤raf öyle bir belirsizlikle kalan fleyler oldu¤u halde, bir foto¤raf, kopuk bir ân›n
yüklüdür ki, olaydan da bir fley anlamazs›n›z. Foto¤ra- görünümlerini yal›t›lm›fl bir flekilde yakalam›flt›r.
f›n bize gösterdi¤i, insan›n uydurmay› tercih etti¤i bir Hayat›n içinde de, anlam bir anl›k flekillenmez. Anlam,
hikâyeye yak›flt›r›labilir. bir fleyin baflka bir fleye ba¤land›¤› kesiflme noktas›nda
Öte yandan, bu foto¤raf›n esrar›n›n pek de burada bit- keflfedilir ve geliflmesiz var olmas› mümkün de¤ildir.
medi¤i söylenebilir. Burada getirilen hiçbir uydurulmufl Bir hikâye olmadan, bir aç›mlama olmadan anlam ol-
hikâye, hiçbir aç›klama, söz konusu foto¤raf›n muhafa- maz. Olgular, bilgi –bunlar kendi bafl›na bir anlam olufl-
za etti¤i vasat görünümler kadar bile var olmayacakt›r. turmaz. Veriler bir bilgisayara yüklenebilir ve bir hesap-
Dolay›s›yla, bu görüntüler bize muhtemelen çok az fley laflman›n faktörü haline getirilebilirler. Ama bilgisayar-
anlatacakt›r, ama bu anlat›lanlar›n su götürmez derece- lardan hiçbir anlam ç›kmaz; zira, bir olaya anlam yük-
de do¤ru oldu¤u da ayr› bir vak›ad›r. ledi¤imizde, o anlam yaln›zca bilinen fleylere de¤il, bi-
‹lk foto¤raflar›n mucize say›lmas›n›n sebebi, herhangi linmeyen fleylere de bir karfl›l›kt›r. Anlam ile gizem, bir-
bir görsel imge formundan çok daha do¤rudan bir fle- birinden ayr›lamaz, fakat zaman›n geçifli olmadan ikisi
kilde, olmayan bir fleyin görüntüsünü tafl›yor olmalar›y- de var olamaz. Kesinlik, kendili¤inden olabilir; flüphe,
d›. fieylerin görünüflünü muhafaza ediyor ve bu görü- süre gerektirir; anlam, ikisinden do¤ar. Foto¤raflanm›fl
nüfllerin uzaklara tafl›nmas›na imkân sa¤l›yorlard›. Ha- bir ân, anlam› ancak, foto¤rafa bakan kifli onda kendi-
liyle, buradaki mucize salt teknik boyutlu de¤ildi. nin ötesinde geniflleyen bir süreyi okuyabildi¤i zaman
Biz bu görünümlere çok derinden tepki veririz ve bu yakalanabilir. Bir foto¤raf› anlaml› buldu¤umuzda, ona
tepkimiz içgüdüsel ve atavistik ö¤eleri de kapsar. Söz- bir geçmifl ve bir gelecek atfetmiflizdir.
gelimi, görünümler tek bafllar›na –bilinçli düflünceleri (...)
hiç devreye sokmadan- cinsel bir uyar›c›l›k sa¤layabilir.
Örne¤in, k›rm›z› renk –ne kadar geçici nitelikte kalsa Kaynak: John Berger ve Jean Mohor, Anlatman›n Bafl-
da- bir eylem dürtüsü, bir harekete geçme itilimi uyan- ka Bir Biçimi, (Çev. Osman Ak›nhay), Agora Kitapl›¤›,
d›rabilir. Daha genifl bir kapsamda, dünyan›n görünüflü ‹stanbul, 2007, s. 78-81.
dünyan›n oradal›¤›n›n mümkün olan en genifl flekilde-
Seçilmifl Foto¤raflar
Hat›ra Görsel Haf›za ve Foto¤raf sanatkârlar›, günümüzde yani flimdiki zamanda olufl-
Eskiflehir do¤up, büyüdü¤üm kent, benim için bir hat›- tuklar› durumu ele ald›m. Meslekte 40 Y›ll›klar denildi-
ralar yuma¤›d›r. Bu hat›ralar, zaman içinde farkl› du- ¤inde 40 rakam›n› bir alt s›n›r olarak ald›m. 50-60 y›ll›k
rumlarda ve farkl› flekillerde insan›n karfl›s›na ç›k›yor. birçok esnaf ve sanatkârlar› bu çal›flma içine ald›m. Bu
Günlük yaflam›n bunca karmaflas›na ra¤men hat›ralar flekilde ortaya ç›kacak çal›flma, ülkemizin 1940, 50’li,
kendine bir yer bularak, geçmiflten flimdiye ulafl›yor. 60’l› y›llar›nda mesle¤e bafllam›fl olanlar› ve hala, yirmi
Hat›ralar›n götürdü¤ü sonuç, belli zaman dilimine ait birinci yüzy›l›n bafl›nda mesleklerini sürdürmekte olan-
durumlar›n içimizde yeniden yap›land›r›lmas›, kendi lar›n içinde yer ald›¤› bir haf›za olacakt›r.
varoluflumuzla ilgili belki de bizim için geçmifl zaman- Bu çal›flmada yer alan esnaf ve sanatkârlar, 2007 y›l›n-
daki olaylar›n, durumlar›n tafl›d›¤› renktir. da resmedildiler. Onlar tarihsel süreç içinde Eskiflehir’le
Yeri belli, ad› belli bir dükkan. Kap›s›ndan içeriye giri- ilgili 2007 y›l›n› yani benim belirledi¤im bir flimdiyi tem-
yorum. Dükkan›n köflesinde bir adam oturmufl. Belli ki sil ederler. Onlar›n meslekleri yönüyle temsil ettikleri
bu mekan›n sakini, çevresinde dükkan›n› kurdu¤u gün- durum ise, geçmifl zamanla ilgilidir; flimdiyi 2007 y›l›n›
lerde üretti¤i araçlar, aletler, raflar, masalar. Gözleriyle (yirmi birinci yüzy›l›n bafl›n›) geçmiflin oluflturdu¤u dü-
kap›dan girecek müflteriyi kolluyor. El marifetiyle üret- zen içinde temsil etmektedirler. Bu anlamda benim, ha-
tiklerini satmak için bekliyor. Bak›fllar›n› kap›ya yönelt- t›ralar›mla ilgili olarak oluflturdu¤um görsel haf›za, geç-
mifl olan adam, geçmifli simgeliyor; birbiri yan›na s›ra- miflle ilgili flimdiyi resmetmeye yöneliktir. Foto¤raflar
lanm›fl dükkanlar içinde, farkl› bir dönemin insan ve 2007 y›l›nda çekilmifltir, ancak temsil etti¤i fley geçmifl-
mekan iliflkilerinin temsilcisi gibi. Kap›s›ndan içeriye le ilgilidir. Bu foto¤raflarda flimdi resmedilmifltir, Eski-
girdi¤im dükkan›n d›fl›nda bambaflka bir dünya var. flehir’deki esnaf ve sanatkârlar›n foto¤raflar›na bak›ld›-
Dükkan›n içinde sessizlik, d›flar›da f›rt›na. Dükkan›n ¤›nda ise sadece flimdi de¤il; geçmifl ve gelecekte görü-
içindeki adam d›flar›daki f›rt›naya direniyor. Böylesi lecektir. Her türlü haf›zada oldu¤u gibi görsel haf›za
dükkanlara farkl› zamanlarda u¤rad›¤›mda, d›flar›daki içindeki bilgiler, tarihin en eski dönemiyle ilgili geçmifl
f›rt›nan›n biraz daha güçlendi¤ini, içerdeki adam›n bi- olsa bile gelece¤e ›fl›k tutar. Böylesi, görsel haf›za olufl-
raz daha zay›flad›¤›n›, güçsüzleflti¤ini görüyorum. turmaya yönelik çal›flmalar, kuflkusuz gelecek zamana
Esnaflar›n ve sanatkarlar›n iflyerleri bana hep kendine yönelik bilgileri de içerir.
özgü yaflam alanlar› olarak gelir. Yaflam alan›, iç me- Bu bir foto¤raf çal›flmas›d›r. Foto¤raf ilgili teknik ve es-
kanla ilgilidir. ‹ç mekandaki düzenlemeler; mallar, raf- tetik konular bu çal›flmayla ilgilidir. Hangi kayg› ile çe-
lar, araçlar, gereçler, sandalyeler, masalar, duvarlar, ka- kilirse çekilsin her foto¤raf için geçerli olan de¤erlen-
p›lar bir yaflam alan› ortaya ç›kart›r. ‹ç mekanda topla- dirme iyi ya da kötü foto¤raf fleklinde olur. ‹yi bir fo-
nan bu fleyler flimdiyle birlikte geçmifli simgeler. ‹flyeri- to¤rafta bulunmas› gereken üç temel ö¤e flunlard›r: Tek-
nin iç mekan›n› düzenleyen esnaf, sadece ticaretiyle il- nik, ›fl›k ve görmek. Bir üçgen olarak düflünürsek, üçge-
gili mekan düzenlemez ayn› zamanda kendisi için bir nin ortas›nda konu yer al›r, tepe ve köflesinde teknik
dünya kurar. Kendi elleriyle kurdu¤u bu dünya, onun di¤er köflelerinde ise ›fl›k ve görmek vard›r. Bu çal›flma-
çal›flma zaman›yla ilgili yaflam alan›d›r. y› da iflte bu sihirli üçgenden yola ç›karak gerçeklefltir-
Bütün bunlar toplumun bir dönemini simgeleyen fley- dim. Foto¤rafç›l›¤a özellikle de siyah-beyaz foto¤rafç›l›-
lerdir. Böylesi simgelere iyi bakmak ve anlamak gere- ¤a merakl› olanlar için teknik konusuyla ilgili aç›klama-
kir; çünkü bu dükkanlar art›k bir ticarethane olman›n lar yararl› olacakt›r. Foto¤raf denildi¤inde kimi foto¤-
ötesinde toplumsal yaflamdaki iliflkilerin, davran›fllar›n, rafç›lar, hatta ustalar sadece siyah-beyaz foto¤raftan söz
düflünce anlay›fllar›n›n yans›d›¤› yerlerdir. Hatta sosyo- ederler. Yüzey üzerine yeni bir resmetme tekni¤i olarak
kültürel anlamda toplumun ideolojik yap›s›n›n yans›- foto¤raf siyah-beyaz olarak ortaya ç›km›flt›r. Renk daha
mas› esnaf ve sanatkârlar›n mekanlar›nda görülür. Ben sonra eklenen bir ö¤edir.
de bu çal›flmayla, do¤up büyüdü¤üm kentin, Eskifle- Nesnelerin fiziksel varl›klar› içinde bulunduklar› ortam
hir’in esnaf ve sanatkârlar›na yöneldim. Böylesine genifl ayn› kalsa bile renkleri de¤iflti¤inde ifade ettikleri fley-
bir grup içinden, ülkemizin geçmifl 40 y›l›n› bir dönem lerde de¤iflir. Konuya ›fl›k olarak renk yani foto¤rafç›-
olarak belirledim. Meslekte 40 Y›ll›klar ad› alt›nda, belli l›ktaki renk aç›s›ndan bak›ld›¤›nda da durum ayn›d›r.
bir dönemde çal›flma yaflam›n› sürdürmüfl olan esnaf ve Nesnelerin rengi yani renk özü çekildi¤inde geriye gri-
nin ton de¤erleri kal›r. Ifl›kl› nesneler grinin aç›k tonla- tur. Siyah-beyaz foto¤rafta, ›fl›kl› alanlar, yani aç›k gri
r›nda, üzerinde ›fl›¤›n ald›¤› nesneler ise grinin koyu ton de¤erindeki alanlar ve koyu gri ton de¤erindeki
tonlar›nda görülür. ‹flte bu, siyah-beyaz foto¤rafç›l›¤›n alanlar, hatta tam siyah bile önemlidir. Karanl›k alanlar
temelidir. Nesneleri yüzey üzerinde grinin ton de¤erle- kadar foto¤rafç›lar›n ›fl›¤›n yans›d›¤› alanlar olarak gör-
riyle göstermek. Kuflkusuz, bu flekilde nesneleri yüzey dükleri, yüksek ›fl›k aç›k gri alanlar da temay› aç›kla-
üzerine resmetmenin kendine özgü bir ifadesi söz ko- mak, yorumlamak için önemlidir. Öte yandan iç meka-
nusudur. Siyah-beyaz foto¤rafç› kendine özgü ifadesini na ve temaya göre kimi durumlarda ›fl›kl› ve karanl›k
ortaya ç›karabilmek için ben bu çal›flmada geleneksel alanlardaki detay›n da vurgulanmas› gerekir. Siyah-be-
malzemeler ve yöntemleri kulland›m. 24 x 36 mm. orta yaz foto¤raf denildi¤inde, en aç›k griden en koyu gri
duyarl›kl› (Ilford FP4) filmi, ince grenli banyoyla kul- ton de¤erinin görüldü¤ü foto¤raf demek do¤ru olmaz.
land›m. Negatifleri, ileri teknolojilerle de¤il do¤ru olan ‹flte bunlar›n hepsi siyah-beyaz foto¤rafç›l›kta nesne-
el marifetiyle yani el bask›s›yla, elyaf tabanl› foto¤raf nin içinde bulundu¤u mekan›n ›fl›¤›yla yani d›fl ›fl›kla
kart›na aktard›m. Günümüzde say›sal teknolojileriyle do¤rudan ilgili oldu¤u kadar iç ›fl›kla yani karanl›k oda
yap›lan kart bask›lar› düflünüldü¤ünde kuflkusuz güç sürecindeki foto¤raf kart›na pozlanmas›yla da ilgilidir.
ve zaman alan bir süreç söz konusudur. Öte yandan Film yüzeyine resmedilmifl görüntünün elmarifetiyle
vurgulanmas› gereken çok önemli bir konu vard›r: Sa- foto¤raf kart›na pozland›r›lmas›; büyülü bir süreci içer-
y›sal (digital) foto¤rafç›l›kta foto¤raf tek tek milyonlar- mesiyle birlikte, yarat›c›l›¤a da aç›kt›r. Ifl›k yeniden
ca ›fl›kl› noktac›ktan oluflur. Her bir ›fl›kl› noktac›k tek yönlendirildi¤i bu süreç sonucunda elde edilen foto¤-
bafl›na renk ve ›fl›kl› de¤eri sa¤lar. Bir kare üzerindeki raf›n, el bask›s› çal›flmalarda, her biri di¤erinden farkl›
en aç›k gri olan alanlar bir ton koyu olsun denildi¤in- olarak ortaya ç›kar.
de, bütün o ›fl›kl› noktac›klar› yönlendirmek söz konu- Bu foto¤raflar› çekerken iç mekanlar›, varolan ›fl›¤›n›
sudur. El marifetiyle de¤il, araç marifetiyle bir kare üze- ayd›nlatma kaynaklar›yla destekledim. Baflka bir deyifl-
rindeki her bir ›fl›kl› noktaya müdahale söz konusudur. le, iç mekan›m ›fl›kl› ve karanl›k alanlar›n›, ayd›nlatma
Bu k›sm›, siyah-beyaz say›sal foto¤raflar için de geçer- kaynaklar›yla destekleyerek ortam›n genel ›fl›k düzeyi-
lidir. Geleneksel siyah-beyaz foto¤rafç›l›kta negatif film ni yükseltmeye yöneldim. Niyetim, ayd›nl›k ve gölgeli
üzerindeki ton de¤erleri, karanl›k oda sürecinde foto¤- alanlar› koruyarak belli pozlama de¤erlerini elde ede-
raf kart›na aktar›l›rken el marifetiyle yeniden pozland›- bilmek olmufltur. Bu flekilde, ›fl›kl› alanlar kadar gölge-
r›l›r. Foto¤raf›n teknik yönüyle ilgili olarak sadece bu li alanlar da hem görsel estetik aç›s›ndan hem temay›
aflama bile siyah-beyaz geleneksel foto¤raf›n özgün yö- aç›klamak ve yorumlamak aç›s›ndan hem de iç meka-
nünü ortaya koyma aç›s›ndan önemlidir. n›n do¤al ortam›n› göstermek aç›s›ndan de¤erlendiril-
Ifl›k, üzerinde durulmas› gereken ikinci önemli konu mifltir. Böylesi bir ayd›nlatmay› seçmek yani ›fl›k gölge
olur. Nesneler içinde bulunduklar› ortam›n ›fl›¤›yla or- kar›fl›m›n› siyah-beyaz foto¤rafa uygulamak pozlama
taya ç›karlar. Nesnelerin fiziksel varl›klar› de¤iflmeden de¤erleri aç›s›ndan baz› teknik sorunlar› da beraberin-
üzerine düflen ›fl›k de¤iflti¤inde nesnenin görsel olarak de getirmifltir. Genifl diyafram aç›kl›klar›yla pozlama ya-
alg›lamas› de¤iflir. Bu anlamda nesneleri görsel olarak pan durumu ortaya ç›km›flt›r. Bu da do¤al olarak seçi-
var eden fley, fiziksel varl›klar› kadar içinde bulunduk- cilik alg›s›n›n azalmas›na neden olmufltur.
lar› ortam›n ›fl›¤›d›r. Ifl›k yoluyla nesneler içinde bulun- Görmek denildi¤inde foto¤rafç›l›kta, optik anlafl›l›r. Fo-
duklar› mekan içinde farkl› flekillerde görsel alg›lama- to¤rafç› kulland›¤› optikle kendisine s›n›rland›r›lm›fl bir
s›n› sa¤lamak mümkündür. Bunu yapman›n da çeflitli bak›fl› aç›s› sa¤lar. Her seçilen optik, bir anlamda, seçi-
yollar› vard›r. Ben bu çal›flmada, mekan içindeki insan- len bir bak›fl aç›s› demektir. Ben bu çal›flmada bak›fl
lar› resmetmeye yöneldi¤im için insanlar›n ve mekan›n aç›s› olarak, 24 x 36 mm. film boyutunda 21 mm. ve 45
üzerinde yo¤unlaflt›m. Nesnelerin sadece görsel olarak mm.’lik iki farkl› objektifi belirledim. Yani konuyu iki
alg›lamas›n› sa¤layan düz ayd›nlatma yerine, ›fl›kl› ve farkl› objektifle 21 mm.’lik genifl aç› ve 45 mm.’lik nor-
karanl›k alanlar› oluflturmaya yönelik ›fl›k gölge kar›fl›- mal objektifle çektim. Bu kitab›n sol sayfalar›nda yer
m› (chiaroscura) ayd›nlatmas›n› amaçlad›m. Amac›m alan foto¤raf 21 mm. objektifle çekildi, sa¤ sayfalarda
en aç›k griden bafllayarak en koyu griye kadar teknik yer alanlar ise 45 mm. ile çekildi. 21 mm. genifl aç›y›,
aç›dan yeterli ton de¤erlerini sa¤lamaktan öte foto¤raf- kifliyi iç mekanla iliflkilendirerek kullan›rken; esnaf ve
taki teman›n ortaya ç›kmas›na yönelik bir çaba olmufl- sanatkârlar› temsil ettikleri iç mekanda göstermeye yö-
neldim. 21 mm.’nin sa¤lad›¤› genifl bak›fl aç›s›n›, konu- Her esnaf ve sanatkârla ilgili iki foto¤raf görülecektir.
nun içine girmeden konuya bakar durumda kulland›m. Sol sayfalarda yer alan foto¤raflarda kiflinin içinde bu-
45 mm. objektifi ise çal›flt›¤›m konunun nesnesi olan lunduklar› mekanla birlikte görülmektedirler. 21 mm.
kifliye, yönelttim. Bunu yaparken de “Gözler insan›n objektifin kullan›ld›¤› bu foto¤raflarda aç›klamak, gös-
yaflam›n› yans›t›r” sözünü unutmadan. Esnaf ve sanat- termek öne ç›km›flt›r. Foto¤raf makinesi konuya bakar
kârlar›n, yüzlerini ve bak›fllar›n› resmetmeye çal›flt›m. durumdad›r. Sa¤ sayfadaki foto¤raflarda ise foto¤raf
Foto¤raf çekerken, foto¤raf› çekilen insanla kurulan makinesi konunun içine girmifltir. Genellikle 45 mm.
iliflki çok önemlidir. Bu iliflkiyi istenilen düzeye getire- objektifin kullan›ld›¤› bu foto¤raflarda kifliler içinde
bilmek için özen gösterilmesi gereken birçok ö¤e söz bulunduklar› mekan›n bir detay› olarak görülmektedir.
konusudur. Kullan›lan foto¤raf makinesi de bu anlam- Sol sayfalarda esnaf ve sanatkârlar, foto¤raf karesinin
da önemlidir. Ben 35 mm. telemetreli bir foto¤raf maki- s›n›rl› çerçevesi içinde, mekandaki baflka nesnelerle ifl
nesi kulland›m. Teknik özellikleri d›fl›nda foto¤raf›n› ortam›yla birlikte görülürken; sa¤ sayfalardaki foto¤-
çekti¤im insanlarla SLR foto¤raf makinelerine göre da- raflarda ise kareyi tek bafllar›na doldurmufllard›r. Fo-
ha s›cak ve do¤rudan iliflki kurma olana¤›n› sa¤lad›¤›na to¤rafç›n›n bir tercihi olarak; konuya bakmak, konu-
inand›¤›m için böyle bir tercih yapt›m. Konuya do¤ru- nun içine girmek fleklinde tan›mlanabilecek bu durum;
dan objektif içinden de¤ilde bakaç içinden bakmay› teman›n aç›klanmas›, yorumlanmas› ve pekifltirilmesi
sa¤layan bu foto¤raf makineleriyle, özellikle insanlarla aç›s›ndan önemlidir.
daha s›cak ve yak›n iliflki kurulabiliyor.

03 Objektfiler Görüntü Estetigi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

03 Objektfiler Görüntü Estetigi

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

03 Objektfiler Görüntü Estetigi

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

3

N Tele ve 300 mm objektiflerin

N Foto¤raf›n resmetme tekni¤iyleözelliklerini

• Optik Yoluyla Yüzey

OPT‹K YOLUYLA YÜZEY ÜZER‹NDE GÖRÜNTÜ

Ifl›k Dalgalar›n›n Sap›p K›r›lmas›

Merce¤in görüntü oluflturma biçimi i¤ne deli¤inden farkl›d›r. Mercek, camdan

D‹KKAT Foto¤raf makinelerinde

1. Hareket hâlindeki ›fl›k, camla karfl›laflt›¤›nda

2. Cam prizmaya giren ›fl›k hem prizmaya

3. Prizmalardan oluflan bir merce¤e gelen ›fl›klar

4. Bir merce¤i geçerek k›r›lan ›fl›klar›n birleflti¤i

Mercek kullan›larak elde edilen görüntünün niteli¤inin görerek anlafl›lmas› ko-

A M A Ç Objektiflerin teknik özelliklerini aç›klamak.

Objektifin tasar›m› yap›l›rken bir objektifin temel özelliklerinin göz önünde

D‹KKAT Bütün objektiflerin

Bir objektifin ortaya ç›kard›¤› gö- fiekil 3.5

Foto¤raf›n resmetme tekni¤inin optik yoluyla resmetmeAMAÇLARIMIZoldu¤unu belirtmifl- AMAÇLARIMIZ

Objektiflerin üretti¤i görüntünün büyüklü¤ü de önemli bir konudur. Ayn› ko-

AM AÇ Normal ve genifl aç›l› objektiflerin özelliklerini ay›rt etmek.

D‹KKAT Genel bir anlay›fl

likli görüntüyü sa¤lar. Bu objektifler, foto¤rafç›l›¤›n hemen hemen bütün alanlar›n-

35 mm. için portre

GEN‹fi AÇILI OBJEKT‹FLER

Foto¤rafç›lar yayg›n olarak 35 mm. foto¤raf makineleri kullan›rlar, bu makineleri genifl

AM AÇ Tele ve 300 mm. objektiflerin özelliklerini ay›rt etmek.

Objektif Bak›fl Aç›s›

120 Temel Foto¤rafç›l›k

D‹KKAT Foto¤raf makinesine

D‹KKAT Zoom objektifler,

Zoom objektif kullan›ld›¤›nda birden çok objektif tafl›maya gerek yoktur.

GÖRÜNTÜYÜ KONTROL ETMEK

bak›flt›r. Foto¤raf makinesiyle do¤ada bak›lan bütün nesneler üçboyutlu olmas›na

D‹KKAT Görüntü esteti¤i,

Çevremizdeki her nesne sanat›n

AM AÇ Görsel estetik ö¤e olarak ›fl›¤› ve ayd›nlatma tekniklerini aç›klamak.

Estetik Enerji Olarak Ifl›k

Farkl› ayd›nlatma tekniklerinde ›fl›¤›n estetik

Ifl›k, foto¤rafç›l›kta iki flekilde kullan›l›r: Foto¤raf makinesinin önündeki nesne-

fiekil 3.8 li bir atmosfer yarat›r. Bir konunun düz ve par-

D‹KKAT ‹ç ›fl›¤› yönlendirerek

Görüntü alan› içinde görsel ö¤elerin birlikte kullan›m›n› ve konu-

‹nsan gözü yatay

D‹KKAT Film karesinin

Bu yatay ve dikey s›n›rl›l›¤›n belirledi¤i alan›n içine nesneleri yerlefltirirken,

li bir konudur. ‹nsanlar görüfl aç›lar› içindeki nesneleri birbirleriyle iliflkilendirerek

D‹KKAT Film karesi içinde

Foto¤rafç›n›n yöneldi¤i konuyu hangi seviyeden bakmas› gerekti¤ini basit bir

4 etmek. neleri ay›klayan kiflidir. Bu ay›klama ifllemini ya-

You might also like