Download as pdf
Download as pdf
You are on page 1of 20
Ang Alamat, Mito, at Kasaysayan ni Palaris: Higante at Rebolusyonaryo, sa Nobelang ‘Si Mabayani ya Palaris’ MARC JAYSON CAVABYAB Kerlauyarg mag sain Prion zagracimeang arta: 2 Unteraeseng Aisin Oman Tsang Penevaran st [aelutuyane seredita = isang solange 3yare Infersnch os mangle lamy3jan he Mes Ear ne mine) raatiigtsan re mes tang mary = me Ite ang regu 2 laryang alkslinanglazysayant Patrs ma magiunon ng hiagsen 2 Son Caseig Biristirgan,cemt ang mites Sarg luncaren Hin hin cadatson ian oa porter fteterarany Collet Bre Cojanjas ot Pash cahlsn usarg magiarsen ne (ersnelnslente arg manunuist lilac Kesar ‘yang ings arg Kelyarg techie = whirls mageing Pangranen rm Seba Sie, ABSTRAK kinathe ss kuwentong bayen a in ni Pantsleon ng, tungkel 82 Cerlee, kemslaysn. Se mekeseyssysn, mst, 2t hoa ni Poleric ~ ml niyang anak ng higente oi iperipa tungo ee keniyeng ksbayenihon os aeglulunsse ng gelew’o nag: eles lab mspong-slipustang Ketile. Ss hull e¢ Manarmosa./Say Say éaykataouan yo Carat ko s0nzp uereclarel yes mdtans ra sepamen./Malaianer ed kafhames ra ef) ‘eo lanon mada! ak (Pinagpate ato ng angking lgalingan hindi tae ng thang tao. / So labia ne taely hong te ane mes af-aransa ups ng eka ay lilsnganeialks9 Maylagal 49 tawing sasapit ang lamatayan./ Ang mes behay ng taong nak éhilsa akin oy {imabilang tub ne mes but ng bubaneNn/lskpaploban ako 50 gman para sa ‘ansanginspi Sinelst ni Pantaleon‘Palaris Perez irangguna boge sya mah ul {vilamits2.Akingealin) Tila isang misteryo ang pagkatz0 ni Pantaleon “Palaris* Perez. Ayon sa tala ng kaseysayan, si Palaris ay isang timawa at anak ng magsaseka s2 Berangey Coliling, Sen Carlos, Pangasinan, at naging lier ng rebolusyong 1762-1764. Ayan naman se mgo kuwentong, bayan, isa siyang ¢i-pangkaraniwang t20 na may pambihirang lakas, isang sibol ng alan," 0 anak ng higante, na minsaly nagkaroon ng makasaysayang gampanin s2 pakikizoglaban 52 mge mananakop. Ito ang mge naratibong bumalat sa pagkatz0 ni Palaris sa panitikang Pangasinan. Ang mga kuwentong nagpayabong sa keniyang pagkatzo ang nagpakintal sz kasaysayan at alamat. llang éckade pagkatapos ng inilunsae niyang ‘gelew* o rebolusyon laban s2 mga pang- aabuso ng mge mananakp ne Kastlla. Ang pagkakahabi ng kasaysayan at kuwentong, bayan ang tutuklasin ng papel na ito, gemit eng nobela ni Juan Villamil ne "Si Mabayani Ya Polaris’ na nalimbag noong 1989. Sa pamamagitan ng lunsareng pempanitikan samakatuwie ay maizanget ang kuwento ni Paleris — bahagi ng ganitikeng Pangesinan — 52 pambansang éanas. Mayaman ang kuwentong bayan hinggil kay Palaris. Ayon kay Nelmi¢e hinggil sa penitikang oral ng Pangesinen, Pantaleon Perez ang tawag kay Palaris s2 mge kuwentong, bayan. Ipinanganck siya s2 baryo ng Calling, sityo ng Amoter. May angking lakas si Palaris ne kumilas at tumakbo nang maliksi, kayat tinagurian din siyang si Paleris Palarigar (ang. “palaripar’ ay salitang Pangasinan gara sa mabiliseng pag-ikot ng iseng bagay 0 behagi rg katawan katuled ng mga binti ni Polaris). Kahit noong siye ay walong tong gulane 92 lamang ay halos siyam na eangkel (Siam karangen’) ang tangkad nite, kaya itinuring slyang anak ng higante (‘sibong na alan’)(115-116). Kackibat ng male-higanteng loki ni Polaris ang kakaibang liksi Sa tala ng historyardor na si MuAo2,’ihinalintuls¢ siys s2 isang. ipo-ipo ("alimbosabos) kung siya ay makizagkarera sa mga kabayo. (Palaris Revolt” 13). Mahalag ang mala-alamat ne katangien ni Palaris se pagketha ng keniyang kasaysayan palaame e€ sey 2sausa0a e¢'ngan-bay na samen malta yo kaealan,yaantaman se fokot 'm panzen s0baletag nfguanan ec yan uyes ma Pansasian uta ec Sahl toa Balaton an. (n3.) (Ang p3emamatsl ss Dir at megelang ang pagmamatal s3sarling tinubwane lupo to ang mes Iatangien ni Fantsleon Per: so pakikbala aja pare so mes lababayan ss Binsotongan cahisa bra a dinanas rls mela s2 mes Kast. Neorg tone 1762 inlunsse nyoane bane reholusyon lnban sa mgs Kast. Ang Faniting mga armas.ay tak sibatat 9373, -somantalong bari ang armas ng mes Kast at Suara Civil. Hindi roptaesl st nauelot ane retolusyong sinimelan ni Palas. Kung gsare labilis natapas ang laniane eboluryon g3yon din kab Gemoting ang saw ne anyone hing, Sa ivong ito mabatass ang men nagsws ni Palri at mgs pinagdaanon so bubay. At tyakna ikatutows ng momiabara éobil molalokaba sya ng mga arasa buhay nang so gayon lmisas rmanang ganahon hie niya maiimvtan ang inanealinenne bayane Pangasinan bens ane toyang Binlotongan).(Aking sli) 30 ot Kaan i Pare gpmtet Pebalsenan Ang At ‘Saunangkebanetang’Pelesto ct kabebatik’ (Angbilisniye.se pagtekbo),inilaha¢ ni Villemil ang alemet ng katauhen ni Pelers bilang tauheng:ipinaglihi-se ipo-izo at anck ng higente. Binanggit niye eng engking tangka¢ ni Paleris kehit s2 musmos ne gulang 92 lameng: ‘Diad kab) kab ira ed kiew iran atagey tan ankakabaleg ya singa ed saray kiew 3 Cupang, Manga, Bengal tan anto nian ukel/na kiew ya atagey tan ankabaleg, saman so agda nitepel a kalaSen rma ankabaleg faran totoo, so saragsarag nen ugaw ni Palais ya kataSen, amta masulok to {bat 2 samploy taon ed tatken (2-3). (Kehit matataas at matatayog na kugeng, mengge, bengel, at ibe ang uri ng mge puno ne hinei keyeng ekyatin ng ninomen, ay keyang-keye ni Palaris kehit noong sampung tzong gulang 32 lamang siya) Inilarawan ni Villamil si Palaris na ipinaglihi se ipo-ipo, kayet merahiléito nye nakuhe ang. galing se pagtakbo. S2 nobel, tinangay raw ng Ipe-ipo ang ina naong ipinagbubuntis nite siPelaris: [Ne walyan rarumes Lsamuan eéine mister nks-08 ta, 0 bin interna 2sava nen walt e¢ ezes nen ma tact 'gansivkan Ts anens e€ mana-alawatan a tanstons ¢3y mamDbken ne? uals nied egesnen ima to e€nzanebuken sake yo cen sim necro e€ Ale gormokar tw s0359559 na sake Ja mast ya Cazem ra almiusaies tin itazey mo masulek Jo Temenos mets ee kateey. AZ met asakitn sina to e€ nea70 te e¢ cafe 2 kala nen Cacem yo afmbusabes ya ngaten ec can @). (Kung moyteon mang hivage 0 aloha sa faniyane 99g ‘tae, to ay apsimuls noone nasa sinapupunan a sys. yon sa kewento ng motstands, Me ‘21a katong naplblcc sa bayhayia ne log angina, inangay to ne Mab na pepe na Halos limampeng mete ang tas Hindi mman nasalaan ang ina matapas marakangibaba ng po-o 43 095) (Akingslin) Kaya umanong tapaten ni Palaris ang liksi ng alinmang hayop tulee ng kabayo at bake. S2 akea: {apucPantaleansongaran tec nantiniogan sy atkey na kata coy katoowan PanteSara Spl s0 ram ya manaayam ec sormn 3 Baransay, 50 walaray manse)yaw ee skate ma Palsaar Ingasen 92 sno ganzoran¢9 jo e¢ skate To.no aja ee anbath 2 fy poles te, sarasaa: t2 1p abeten 50 Vaea,Cabaye, fn ancéan soy Asa ya rales aya endatk Tam soy Sales 2 pankele- wan cay Katoonan,& ne antabatic se manjalmes se can ya éacanen to (3-4), (Pantaicen ane ‘aniyang pangoton so lapanganotan atang tavag.se kaniya ng mea tao ay Panta. Mayreon din -siyane mes labaraneey na tinatanoe sijane Palaroar. Gano ang ipinargaion ss tania so9o8- Jot sobrane ils kung sja ay tamakbo: lye nijang habulin ang bala, abajo st aro 23 Ih Setalt ane pinalabinahongaan ne mes t20 2 faniane aaplatse, oy yemoyane one lone inadaanan nis fepoe.shs'tumatakbo,)(Akine sli) ‘Sa akéa, nakiusay si Palaris s2 amang si Tomas na payagan siyang sumama 2 kaibigang si Icoy p2-Maynila uzeng mekitire s2 iseng mayamang Kastile. Sumakay sila ng bapor papuntang Batzan kung sean sil bumiyzhe p2-Maynila, Nagtrabaho bileng katulong. (Ckatulungen’) si Palariss2 pamilys ni Don Francisco, Donys Catalina st ng magenéang anak nasi lena Nasaksihan ng mag-ina ang bilis ni Palaris nang minsang hinati¢ sile s2 simbahan. Nang. kumawale ang kabayo mule s2 kerwahe matagos makakite ng shas s2 ¢zan, hinabol at nahuli ni Palaris eng ¢alawang kabayo. Hinangean ito ng meg-ine na negbunsod ng pegtanggey ng pamilyang Kastils se binats. Sa ak¢e: ‘Diad sarman a maples ya maples 2 Inbatik day duaran kaSayo ed inpakaekal da ed Caruaje, so masiglat 3 tinmaSoy si Palas ed clin tan singa pular (arrow) ya nalapu ed Pana so peles ton Sinmatik. Lapud too rman ano ayep et maples ya ontatk no nataktakot, anggaman saraman 3 duaran ayep et kinetket ira ma Saleg ya inkataktakot, manwarin kimatkimat so pakanengneng ed peles ma panbabatik da ta say sinmabin baleg ya inkakatakot dannran 2 duaran kabayo, Saket diad kasiporan ya maples ton panamatk nen Patatis ya naniopud inkaugaw to, so nabot tora so duarankabayo (23). (Se bilis ng pegtekbo ng dalawang kabayo matapos kumewala s2 kenwehe, animong senang ‘tumaton at humabol si Palatis. Tao man o hayop, biblis ang pegtekbo kung masisinéak, katuled ng mge kebayong lubusang natekot. Ngunit parang kielet si Pelaris se paghabol at se bilis ne tagley mula 32 se pagkabete ay neebutan niya ang celawang kabayo) (Aking salin). ‘Sa kabanatang’Abigto e¢ ¢alay pana (Galing niya.s2 pagpana), pinatunayan ni Palaris ang. angkinggeling ne matazatan ang mge Kastila s2 eskrima at pagpapane. Habang hinihintay ine dumating ang bazor na maghhati¢ s kaniye 2abalik ng Binalatongan, nenuluyan muna slyang hareinero s2 isa pang pamilyang Kestila. Dito niya nakaharap at natelo ang binatang ‘anak ne si Alfre¢o, ne nauna nang ainagtawanan si Palaris bileng isang incio. Nogpakitang gilas si Pelaris nang mazabagsek ang ¢alawang lawin na mataas ang lipa¢. ‘Ayon sa akea: Praran tan siBos3 yaalankatey sekawalaan ta, seaceyens e¢ Bseyednlaka to eé B5ey. Ton agriakaez70e¢ can se nkra lamety 2ceyens 51 sakeya Beat nantomdokan vanaba:t0s e¢ ffi (42) (Pinana nya ane bwin lumi. Hindi 9a aloadspe.3 le ang nopanane bin rang nasundan aged ong ir 93). “Sepotye nanafi se ceen 2 #0 922 ngakastase yo amin mo sraman a kaha t e€ orc. Sy ‘makalaner na wicikcan oy doles kelan syne panen so nzakasadina aula Pan e¢ Saman fae ya Favalnan cay cvarn Basa mantkid. Ta 2nzsan fearon sulcens ya 2buten ma Pana, 5236 mirmacampote¢ lawalzan éshman 3 Bass. Ta alan kat eey so kawalan ean man 38223 Tealaniatnzey se kaualzan can zanztrtkiasan ec ans. Tan siAlfecs > Cneskem2 M0002 > Sales 2 zankelan, snminzcer ec s)ama to fan moSokat 3 mandala. Papo este homsre c= iy, ‘ertmercinari! (42-43) (labalot ng latabimilan ane lugar none hingi mokayegrolta = evlat ‘ang mes Farams niya sa hawtin. Lebar sang namangha kane paane naabot ne 93n3 ane &> noone katsae ns knaiiparan ng dalowang lain. Kai mang 93na ang page eetune hind Ro rmosabot.. Limopitane evst na gelt nai Alfeco 0.2m atsinabi: Popa.crts hombre cr may «etooeinaio!) (Akingsain) Habang noglalayag ang bapor na sinekyan ni Palaris, tinangka itong salakayin ng mee airets se bandang Mariveles. Ngunit bage 22 man ite maganap, ginene na ng bayani ang. mga sumasalakay. Tuluyang neuelat ang peglusob nang lumakas ang hangin st bumilis ‘ang bapor na kanileng sinasakyan. 32 fori Hoban Pai Ang toot Hitt Kasay Pri epntet Rebalenan Tinagos ang kabanate se pzhayag na inukit ni Palaris s2 puno ng kupang bage siya ¢akpin remge Kastila. Ang pagsipi nite sa kelagitnaanng kuwento bago sumiklab ang rebolusyong, 1762 ay hindi nagkatzon lamang, bagkus ay isang foreshadowing 0 pagzepahiwetig ne. makabayeng dlwe bago ang madugong pagsikleb ng rebolusyon. Nakite ang angking pambansang kamalayan se pagsembit ni Palaris ng “aking bayang inaaait (kalalames na alin ko": Sakey ak ya t00 yo Manas nikcon ne onslaa a anced sapaman ya ta. Angsoman walayan Janzkap amin yo tose ongatey tan amin waa ex skate ee soy ealinj> panaivaan 20 anzaw 1m e€ Maramalza. Say Soy €y ataanan ja Gnarakka 50 ng3 buer ed Farakel ya az radians = -Fezaman, Molalaner ec falatomes na atm ke kann miaSakal ak (52). (Pioepak ako ne a7 ing kagalingan a hin t2pay ne kane to, So Kobis ne, ane mes af-arion za 99 ne Iso 3) Jinngang bass Maylapal sa tuwing saroaitane lamatayan. Ang mes buy ns nati dahil 48 akinay di-mabilong tals ng mes Buti ng bubangin.lskpogleban ako sa demon 920.53 ansong inasp.)(Aking san) Mababatic s2 mga helimbawang nabanggit ne ang alamat ni Palaris ay nabigyang buhay s2 robela ni Villamil. Ang tradisyon ng pag-uugnay s2 kasaysayan at alamat ay mauuget kay Jose Rizal, nang kaniyang kinasangkazan ang kuwento ng ¢lwatang si Meriang Makiling upang ilerawan ang pengungulila s2 pamilye at bayan. Ayon kay Mojares, marapat ne gamitin ang alamat s2 pagbase at muling pagkstha ng kasaysayan: “(S)uch imagining of history is no mere folkloric footnote to real events. It is constitutive of events themselves for it is out of such imagining that history is shapee” (Waiting for Mariang Makiling’ 11), Magkasalimbayan ang kasaysayan at alemat s2 naratibo ni Palaris. Maragat sa auntong ito na tingnan ang pakehulugan ng elamet s2 konteksto ni Palaris Ayon kay Eugenio, ang alemat ay isang uri ng kuwentong bayan na mas nakasencig s2 pinagsib ulang lokal ne kasaysayan, 2artikuler se isang taong may kinzhaharap ne sulirenin: “The essential features of logene, therefore, are that it Is localized, éown-to-carth, ané hes historic valicity’ (The Legends xvi.) Sz konteksto ni Palaris, ang kuwentong bayan ne valsan ma anceket 2 kanunutan, so Cee mkuante e¢ £1 Gener Sulezan fsa np2petlan to beinzem no ole (71-72). (Habanetinitiak9 ne Kastiang lamandante ra sya ay pain kere ‘mograrala, nisi ni Heneral Anton na malsking taken ang 99693)96 62 lagartuhan ne 38 ot Kaan i Pare gpmtet Pebalsenan Ang At ‘mes Kast. Sa matamane paninimbang, magsasabi na lamang sya ne gous-goune pares ne pangulo nis vaang mapalys. Nang gina no to i Heneral Anton, maitimare balk ne ‘Kastilng lamandante dahil hindi to ginalays bagkasaypinetulan ng eb. (Aking.salin) Ang huling sagupean ay nagenap s2 Dagupan, s2 barangay ng Tembac. Mauugat s2 kasaysayan ang pagzapangelen so il nakuhe ito sa "Tambac’ ne mule s2 demi rg mee katawang itinembak sa gilié ng ¢2an sa baryo matazos ang gelew. Tumakas ang. mge rebelde nang matatalo na. Tumawi¢ sila sa ilog at sinira ang tulay upang hinel sile matugis ng mga Kastile. Sa segupzang ite nagkaroon ng pagkakatzon si Valeez ne bawiin ang karangalan matapes ang kepabayean sa Sta. Barbare. Nakahara niya.saisang lebanan ‘ang koman¢anteng si Arze. Tinagurian ito ni Pulido na “fight of the century’ The Spanish commandant Manuel Arcs met Senora Victor Vale: are they grapple tke wit bearts They were masteeroftheiroun art thre te lec [evra fight ofthe conten, ne- ‘hercambotantgsiningad vantage ofthe othera both oF them were wellaceptintheirawnerat ‘hand, ond thon leprae vp te ne on the neckand berextrmiticr ofthe other iy to Be ‘nlocied and t be gushes are bythe ather They clincheeapsin a this time they lle down ‘hestee9 tankoF the civercownte the abysmal degth afte water below (130), Matapas ang makapigil-hiningang sagup2an sa ilog, napatay ni Valdez si Arza nang mapihit nito ang ulo ng komancente. Ngunit nabaril ng mge Kastila si Valdez matapos umahan s2 log habang hawak ang bangkay ni Arza. Kepansin-pansin ang pegkekahalintulad ng tale ni Puli¢o at ni Villamil, ne genito ang isinulat hinggil se pangyayari:‘Pigaran Sekt so dinmmatan tan pigaran minutos so linmabas, tan kasanfiikna Sinamatanga so danum ed inlaok na dala. Tan kabekta sakey ya olo so Sinmutay ed tapew na danum tan sarran 2 ole so anggapoy arom no 3g si Victor Valdez ya ‘generala saray rebeldes, ya sankaagpit toed kawanan ton taklay so andian fay Silay 3 Lyman nen Comandante ray Castib, ya apuliwes so olo to” (74). (lang senéali ang lumipas, pumula ang ilog ¢ahil s2 humalong éugo. Meyemayey isang ulo eng lumitaw se tubig, na walang ibe kunci si Victor Valeez, heneral ng mge rebelde. Nase kanang kemay niye eng patay ne komancanteng Kestile, ne naaiit ang ulo).‘Balet kabekta ed saman ya inbetag na maksil ya eyog, 50 tekep Saket ma interak na pattog 2 nanlapu ed kurnpog day Castifa tan nankakkalnan Inmereg ed danum si analo, Saray duaran arap so nanpararan inatey’ (78). (Ngunit binaseg ang katahimikan ng isang putok ng beril mule se mge Kastila. Netumba se tubig ang nanelo. Silang ¢alaweng negharaa eng perchong napatay) (Aking sain). Nang makita ni Palaris ang kaniyang heneral na napasleng, lumusob siya se llog at pinatay ang sinumang mazbutan. Sinaszbing huling laban ite ni Palaris bago ang napigintong, pagkstalo: Polo’ seffprde was hurt. twas fsl play fomthe enemy. Leaving his perk, he swooped down fon his enemas’ onk ane smashed them rektane let with his glrtcning swore. Many went ‘own ie gras, beakers agsinst the onsloyghtof the mocdened wel kaccr (Pela 120), Kapensin-pansing se paglalerawense huling paglusob ni Palaris sa ilog ng Calasizo,ginamit ji Villamil ang terminong"amputly layag” (puting tzinga), bensag se katazangang nauuget ‘52 rebolusyonaryong lier na si Anéres Malone. Mapazansing ngbago eng pananaw ng agsasalaysay ni Villamil mula se mge historikal na tala patungo s2 muling pagsalaysay s2 kuwentong bayan. Magkahalintulad sa layunin ng gelew ngunit magksib2 ang uring ginagmulan nina Malong. (rebolusyong 1660-1661) at Palaris (isang siglo p2 ang lumizas). Bogaman parchong. rnakapaloab s2 kon¢isyong ganlipunan na nag-udyok s2 mge ketutubong lumaban (walang, mayaw na pegpataw ng buwis ng mga Kastile bagaman éahop ang mga katutubo ¢ahil sa mga salat at s2kuna), nagkalba naman sa pinegmulang uri eng mga lider. Pineniniwaleang, master of camp si Malong na umano'y nagmula ga 2 angkan ng mga sinaunang hari bago cumating ang mga Kastile. Si Palaris neman ay iseng timawa (Munoz, “Malang ane Polaris revolts” 53-63) Sa kaganapang ito, inakibat ni Villamil kay Palaris ang gewaing s2 aktuwal ay kstangian i Malong: ang pagpilas at gagsabit ng mge puting tainge ng mge napatay na Kastila sa -senga ng puno. Ang ketawagang "amputly leyag" ay nengengehulugan ng ketapangan at kadakilaan na hango sa pag-2alsa ni Malong noong 1660 na muling isinasebuhay ni Palaris. Akea ni Villar ‘Nantgpuesaman yo asaua e¢kafmeran® sawa ry Cast a nansensesan no ngatey nen General tan Vitor Vales 50 aan srmedesebessiPalrs ce say Casth. Ne Wal se mas2=9p0lon tor Jo Gheastia ee’nemana 7asen s0lazu¢ snza kate seat s0 sary lim tet anansesn ma 32 ‘Srem. Ta wala iso zawa nen Paaris 2 no makopatey na Casta e¢Lahdi so insane eC yas {an ieyens to rman > lyae e@ senses ¢oy punt Ne nasa se kainbuas manensnens ma say toteo so sareman ran lyag aman 2 rabantag co 50 amt ran lyas na Casta so makoniaa, ‘Sengez ec samana savanen Pairs e¢napate tn Catia ya ginsaln tina ly tack to lee senses cay punt ska teman senania3ean a katstouas Cm sry tte ya 53 Sn Coles amutilayas yo anesac maton tan say maka7aalck Say ansieatanan €3y/2ram tate ec am ‘an dae. =3y mpantaes c3 e¢ salitan amputilayae sormasedes ran tate" (5-70) (DaIls3 d2etalopatay lay Henerl Vita Valde= lnlne tumspang Pals. Kung may mosbutansiyare res Karts gare kit a bils ane paphawak nja ng patalim.-Sapgelet tanyae 6 Paton, ns fang malslapstay ne Kast, pinipiae nia ang tings ne mes tasban atsinesul ane mes io. pene nesoping Iajlt ane avg sa mes too na tsga-San Cares ay amputl yap (maput ing tings). Honggane nesyen pinagtatavsran sis dahil ane pogialaintin ng ha. lta mpetiloyge ay alana ot matatapane note). (Skingcain). Ayon sa historya¢or na si Muhoz, se katagelen ay nagemit ang “emputiy layag" (puting tainga) upeng ilarewen ang ketapangan at kebagsiken ng mge tege-Sen Cerlos/ Binalatongan. Siniai ni Mufoz ang historyacor at paring si Jesus Men¢oza, na nagsabi sa kaniyang pinipiles ng mga rebelde ang taings ng mga negagaaing Kastile at isinasabit itosa isang kewayan bilang simbolo ng katazangen. Tumatak ito se kmalayan ng mge katutubo ine naghirangss2 kebayanihan ng mgs rebelé eng nagtaguyo¢ ng kenilang kelaysan ("Malong, ‘an¢ Palatis revolts" 56). 38 fori Hoban Pai Ang toot Hitt Kasay Pri epntet Rebalenan ‘Sa akea ni Villamil makasaysayan ang tala se pagpeslang at pagtataksil kay Palaris nang magepi ang kaniyang gelew. Dalawa eng bersiyon ni Villamil se pagkakadokip ni Paleris. May kinalaman sa kapati¢ ni Palaris na si Simona, at se sawing manliligew nitong si Dionisio. Ayon se kuwentong bayan, lebis na ikinasama ng loob ni Dionisio ang pagtanggi ni Simone «52 alok na kasal. Nekaisip siya ng parzan uzang mekapaghiganti sa kahihiyang ibinigay ni ‘Simon. Minanmanen ni Dionisio ang éalage upang matukoy kung saan nagtatago si alaris matapas mapukse ang rebolusyon. Nang makita niye si Simona na naghati¢ ng ulem s2 rmaliit ne kubo se gubst, aged niya itong isiniwalat s2 mga Kastila. Ang ikelawa namang, bersiyon ay ang mismong kataksilan ni Simona, Sinasaktan umeno ni Palaris ang kapatie chil nagutom siys nang nehullitong maghati¢ ng lam. Uzang makaganti,isinumbong ni ‘Simone s2 mge Kastile ang pinagtataguen ni Palaris. Ayon kay Cortes, ginawa ni Simona ang pagtataksil sa seriling kapatid uzang protektahan ang pamilys mula se mge Kastile (The Revolts of the Eighteenth Century’ 211). Nang ma¢akip si Palaris,tinectee ang katawen niya at isinebit se mge tuley (taytey’) ng Pangesinan ang pinire-piresone behegi. Ganito inilerewen ni Villamil eng paglepastengan kay Palatis matzpos iperad2 sa bayan ang katawan ne iginekela¢ka¢ se kerwahe: ‘Kasungpal tonmman a ginawa ray Cacastilsnilsbak day lamatarnan to a singa ra mantatabak na Baboy. Say lo to so insabit na ed mammaabanatten ya sarmpot na Taytay na Cava, say kawigi ton firma diad Taytay na Caapangan, say kawanan ton lira diad Taytay na San Juan, say kawanan ton sali diad Taytay ma Malabago ed Sahley na Calasino, say kawigi ton sali dia da balet inyan ed Taytay ma Manat ed Binmaley, tan kaonuran, say puso to diad Talay’ (89). (Pagkatazos ng paglepastangang ginawa ng mge Kestile, tina¢tae ne parang baboy ang ketawen ni Palatis Ang kaniyang ulo ay isinebit se tulay ng Cave, eng kaliwa niyang kamey s@ Ceapengen, ang kanang komay se Sen Juan, ang kaneng p20 s2 Melabago se bayan ng Calasiao, ang kalive riyeng p2e namense tulay ng Manat se Binmeley, at se huli, ang koniyeng puso se tuley ng Taloy) (Aking salin) Naging lunsaran ni Villamil ang kasaysayan upang kumathe ng naratibong hindi masaseksihan se mga opisyal na datas na limitaée ang pananaw. Ayon kay Mojares, ang. panitikan ay iseng tekstong lunsaran ugeng mekepasoks2 isang punto ng kaseysayen ("The History in the Text” 1), Dagéag niye, "All literature is historical since the writing of texts, the reading of them, an¢ their existence as artifacts are unavoidably permeated, eterminee or comaromisee by history’ (1). Se pamamagiten ng nobel, kinatha ni Villamil ang isang. naratibong nakaangkle s2 kasayseyen, naratibong muli nating masisilayan se pagbabase rg nobela. At éahil s2 nekukuha nitong katotohanen at materyal ne baschan mule s2 kasaysayan, hinei kelabisang isipin ne mas makstotohanan pa nge ang nese nobela Mahelaga rin ang bati¢ ni Foucault hinggil s2 panitiken at kasaysayan, at ang mataas ne katungkulang inatas niyasa fiction’ bilang”history." Aniys, mayroong katangian ang'fiction* nna magsilbing katotohanen (‘truth’) sepagkat ang panitikan ay kumakatha ng kagenozang nekebatay s2 isang politikal ne reali¢a¢. At eng politikal na realid2¢ na nekeangkle sa isang. historikal ne katotohanan ay ang nageagawa¢ ng katotohanan s2 panitikan (Foucault 193). Sa nobels hinggil kay Palaris, nagkstagzo ang kasaysayan at panitikan upang makerating ss2 isang palitikal na pagtengan. Ito ang parean ni Villamil ugang iluger ang panitikang Pangasinan s2 pambansang éanas at kasaysayan, Ayon nga s2 pambunge¢ ni Villa, nais rpg may-ak¢a ne ipabatid s2 mge membabase ang tungkol s2 buhay at sakripisyo ni Palais, uupang hin¢i makalimutan ang kabayanihan ng isang lider ng rebolusyon. Sa p2mamagitan nito, naway hine! rin makalimutan ng mambabasa ang kaniyang pinanggalingan, ang lupa rpg kazenganakan ("tand2 na ¢alin dan nianckan’) (63) Sa aking palagay, hinei naman nehuhulog s2 patibong ng ‘gran¢ historical narrative’ ang. nobela sazagkat ang kasaysayan ay hincl lamang neging “backéro9” o lunsaran upang. magsalaysay ng neratibo. Ayon nge s2 Amerikanong "new historicist* na si Greenblatt “History cannot simply be set agsinst literary texts as either stable antithesis or stable backgroune" (198). May dinamikong ugnayan ang kasaysayan bilang tektso s2 iba pang. mga teksto ng panitikan (ang tawog ni Greenblatt rito ay eng "permeability of boundaries” 1198}) ~ halimbewe ang ugnayan ng kasayseyan se mge imahen ne nakagaloob sa isang, naratibo 0 ang mga metap orang kumatawan kay Palaris s2 akea ni Villaril Alamat at kasaysayan ‘Ang paglelangkep ng alamat at kasaysayen ang naging layon ni Villamil s2 kaniyang ekea Ani nge ni Greenblatt, ang pagtutukoy s2 kasaysayan ng isang teksto ang nagiging ¢2an ‘tungo se pagkekeroon ng ugnayan sa ib2 gang teksto ng panitiken (Protective isolation of thase texts gives way to a sense of their intersction with other texts an¢ hence of ‘the permeability of their boundaries" |198]). Maging ang mge "marginal" ne éctalye sa kasaysayan ay naglalaman ng pakehulugan ng kuwento. Magkasalimbayan ang kasaysayan at kuwentong bayan ugang maipabati¢ ang neratibo ng rebolusyoneryong li¢er, isang ag-2angkin s2 kasayseyen upang maigaigpaw ang nararapat na pagtanggaa kay Palaris. Kung babaschin ang "marginal éetails' ng ak¢a, nasaan kaya ito s2 kasaysayan at alemat ni Paleris? Ang mga detalyeng ito na nakahabi se keniyang alamat ay mge pambihirang. katangiang nagiging bahogi ng keniyang mala-higenteng “teksto.” Mazaring tumawi¢ ang. ganitong salik s2 hangganen ng kanlyang kasaysayan, Ayon so estrukturalistang si Levi-Strauss, ang ibat ibang mito se munéo ay magkakahalintulae, at sa pagsasema-sama at pagkakahalintulad ng mga ite (‘buncles of relation’) makabubuo ng isang kabuluhan (429-432). Binigyang linaw ite ni Barthes nang. mabati¢ eng mge estrukturalistang banghay ng naratibo, at ang kabuluhan ng mga ito ay nogsisilbing sinulié upang pagtahilin ang mga sangay na ito (‘meaning ¢oes not lie at the con¢ but stra¢¢les it") (243). Ang genitong mahigait ne pag-uugnay ng estruktura sa mito ay binuwag ng past-estrukturalistang si Derrids, neng kaniyang mabatid ang kawalen ng. ssentrong mito ("Structure Sign an¢ Play" 362) at angkawalan ng sentro nite ay angkawalan din nito ng pakse 0 ng may-ak¢a (363). Dahil s2 praseso ng talaban ng pakahulugen, na nerarating at hine! kallanman naitstaké2 2 semut sering pekahulugan nito, nabuo ang. kaniyang konsepte ng "eifférance, isang walang tigil na 2ag"ciffer’ at pag-"defer’ ng mea pekehulugen. Ang eifférance ani Derrida ay isang maculas ne paggalew ng kehulugan 39 40 Ing’ Haba Fale Ag ot Hitt Kan i Pare: Hepat Rebalusanany, ng mge salite, isang aegbuo ng keibahen s2 pegsesaleysay ng kaseysayen hindi pare makarating s2 isang gakehulugan, kun¢i upang aatuloy ne maantala ang pakahulugang ito bilang isang walang tigil na paglelaro ng mga senyal: Difforance ir the non-ull nonsimple structure and diferentitingoinofcifernces (We willgerenate a diferance tke mavementcconingt which Ianevope ora cage, any stem cof feral in genera is constitted ‘historically ara weave of differences... Ris becouse of ef- ‘eran thatthe movement of senfcation ir zaszible only each so-called 'prarent clement. Cech clement appearingon the scene af presence, late t something other than isc (Di. ‘eran 10-12) nito ng kehulugen: “The overabundance of the signifier, its supplementary character, is thus the result of 2 finitude, that is to say, the result of 2 lack which must be supplemented’ (367) Ang pakshulugang ito hinggil s2 mito 2y mazeri ding iangkop s2 pagpapakahulugan s2 alamet, lalo na kung tile kahit ang pagkekaiba ng alamat at mito ay nagiging ¢i-malinaw s2 konteksto ng nobele ni Villarnil. Mababati¢ s2 pagbasa ng nabels ang tile nagtatalebang. alamat at mitolahiya s2 katangian ni Palaris. Ayon kay Eugenio, ang alamat ay maaaring. maging mitolehikal kung patungkol s2 mga simulain ng mga netural na kagenazen s2 mundo. Ang “etiological legends" ne ito ay isinama ni Eugenio s2 kaniyang hiwelay ne ‘aklat-antolohiye bilang “mythological legen¢s" (The Legends xx). Bago ko puntahen ang. rmitolohikal na slamt ni Paleris, marapat na Cumake muna se tila pogiging epikong bayani nly, na binigyeng kahulugen ni Eugenio bileng tauheng ipinanganak na may pambihirang, lakas na nagsisilbing tagapagteguyod sa kapzkenan ng mge kababayan (The Epics wv). Ang pagiging maculas ng ugnayan ng alamat at kasaysayan - bayani sa alamat at bayani 52 epiko ~ ay naggisilbing tulay hinci lamang upang mekstawic s2 Kabila, kunel pera magsalimbayen ang dalawe, isang panunuot ng pakahulugan. S2 proseso ng pagsusulct tulad ng pag-akda ni Villamil ng kaniyang nobels, mazaring mabati¢ ne ang ugnayan re kasaysayan at ang alamat sa nabele ay isang praseso ng “iterabllity,” isang p2g-uulit ( reiteration’) upang magkaroon ng pag-liba. Ayon kay Derri¢a, ang terability ay kawalanng, kada (‘thereis ne such thing as @ co¢e— organan of iterability — which could be structurally secret” [Signature Event Context’ 8]), at eng posibilidad ng aeg-vulit se pagsusulet ng ‘ake ay hinei lamang nagpapalitaw s2 mga pagkakapareho, lala 2 s2 mge kaibahan (7) Dale ng iterability s2 pagkathe ng kasaysayan at alamat sa nobela, mazepansing kung. ‘ano ang isinalaysay se kasaysayen ay mazaring magkahulugan sa alamat. Se gag-vulit at pagsasalimbayan ng makesaysayan at mala-alamat na ketangian ni Palaris, nagkeroon ng, sinulié uzang maihabi ang kasaysayan s2 alamat at kathain si Palaris bilang isang bayani (mula epike mano alamat) ng rebolusyong 1762-1764: Inonter fr my written commenication to retain fs function ar wring ie. readability rmustremin adable despite the absolute dlapacarince ofan receiver determines ingeneral Hy communication mast be repeatable - aembie inthe abrolete absence of the eecherarof any empirialy determinable collectivity of recive. Such irabilty—serectures the mark of ‘ring feof no matter what particular type of weiting i imwolve...1hepassibilty of epesting ane thusoficentiying the marks imple in every code, making inte 3 network that ir com rmunieable. tansmtible éeciphersbieteable fora thir anc hence forever passbleuserin ene (Dereds7-8) ‘Ang pagkakabago ng kehulugan batay s2 kung sinong may hawak nito ay hinel aksi¢ental kundi natural lamang ne kahihinatnan ng pagilliat-kawing ng kahulugen mula s2 isang. kawing ng tanikale patungo sa ibe pa: “(Bly virtue of its essential iterability, 2 written ssyntagma can always be detached from the chain in which itis insertee or given without causing it te lose all possibility of functioning... One can perhaps come to recognize other possibilities in it by inscribing it or grafting it onto other chains" (9) ‘Ang pagkatha ng kasaysayanni Palaris sa keniyang alamat ay paglalare ngnaratibo tungosa isang pakahulugeng nararating st naaantala. Ito ang mababatie s2 nobel ni Villemil, isang, raseso ng iterability — kung sean ang tatlong bahagi ng nobels ay naggapalit-ralit ng bisa bilang kasaysayan at alamat. S2 unang bahagi, tinalekay ang mala-alamat na katangian ri Palaris bilang higente na ipinaglihi s2 izo-ipo; sa ikalawang bahogi ay mayroon siyang. makasaysayang silbi nang ilunsa¢ niya ang kaniyang gelew; at s2 ikatlo at huling bahagi, ay mayroon siyang alamat-mitolohikal ne simulzin na hinéi naman aged mababati¢ mula ss2 tala ng kasaysayan. Walang sentro ang naratibo saagket walang sentro ang kaniyang alamat mito. Ang kasaysayan ay walang henggenen. Tumatampak ite se pagtatapas ne rnobela, nang magbukas ang neratibo sa alamat ng lumang Binalatongan, Sa nobela, inilarawan ang lumang Binalatongan na nasunog s2 kasagsagan ng rebolusyon ni Palaris. Ninakaw ng masasamang loob ang mg2 nalweng kayamanan s2 lumang bayan at itinago sa malalim na balon, st hanggeng ngayon, ayon s2 matatenca, ay hinei 92 rin natatagpuan. Nang itinstayo na ang bagong Saley (bayan) sa kabilang ¢ako ng ilog, minarapat ng mga Kastila na llizet eng Isang higanteng kempane ne yari umano se ginto rie hindi nanakaw at hin¢i neazektuhan ng sunog.s2 lumang bayan. Ayon kay Cortes, ang. kampanang ito ay nakaluklok na s2 eating simbahen bago 22 ang pag-ealseng 1762, s2 pemamalakae ng vicer ng Binalztongan na si Fr. Francisce De La Meza noong 1686-1690. Sa tale ni Diggo Acuarte, ipinagawe ni Dele Maze ang kempana ng Binalatongan: “For ‘the church of the town of Binaletongan, he directed the arocuction of a bell, which is the largest an¢ the most sonorous foune in the province of Pangesinan; anc it was so right in its workmanship that its ringing tones swept through the lan¢ with the fury of 2 hurricane from the tower of the said church, silencing the rest of the bells, leaving it to ring alone, an¢ this work of the Venerable Fr. Francisco ¢el2 Maza has lastet to this day" (Cortes 96). a a2 ot Kaan i Pare gpmtet Pebalsenan Ang At ‘Sa tala ni Mufoz, yari umano s2 ginto eng kampane ng Binalatongan ("The Coming of the Dominican Friars’ 8). Ang kempana at ang pagnanzkaw na narenasan ng lumang baley ay pogpapatunay s2 angking yamen ng lumang Binalatongan, sentro ng Dominikanong, orden. Sa kasamaang pala¢, nawala ang kampane matazos ang p2g-2alsa - at nanstili na lamang ito s2 mge alamat. Isinalaysay ni Nelmi¢a ne mayroong isang higante buhst s2 karstig-lalawigan ng Zambales nz bumaba mula s2 mge bundok at naghasik ng logim s2 Binalatongan. Ninckaw ciumano ng higante ang kempana mula sa tore ng simbahan at hinatzk gauwi s2 Zambales. Niyanig ng linéol ang Binalatongan sa mge yabag. Sa biget at laki ng kampane, nahulog ite ng higente habang lumulusong s2 ilog ng San Juan. Hinci ne muling nekita ang batingaw, ne may kekayahang makapoglaglag ng mge sanggol s2 sinapupunan sa lakas ng tunog nite. Diumano, tinitirahan at ginawe nang kaherian ng Isang sirena ang kampane s2 ilalim ng ilog. Ganito isinalaysay ni Nelmi¢2 ang alamat ng. higanteng nagnakew ng kampana se kaniyang cisertasyon: (le Binslotongan has a quite popsloregend abot the big churehbll in its tower which i be- lie to have Been ton aiay by a gine that mamed the mauntoine of Zomba ond which ‘ocearionally came cown'ta the ootof the moemtzin te vcak havacon the 9c09e eies0 that ‘5 the gat was camying the churchill ints powerful ams, the poure shook the peo3Ie ‘hougit thee war an carthquate. On bis way back tn the mountain the plant hae t crass 9 Drege sees the San Juan River As he war essing the bre be lath balbree and the ell {ellis the ver pulling down the giant after While the people epee that the glant would no longer iret the tow they wer surrizcd why the belleaske not be seen norfound aj lwhere inthe river. Thibellar feputes to have been made af gok and it ware be thot when ie warrinefomthe.tecple, t2caled forth rch mcoencing and thenceroke tones that the UNE was 53d to have caused = numberof miscarsoges amang expectant mothers in the kingdomaf CCaboloan the als name for onearinat (128-125). Bogaman naglzho ang higante kasama ang kampana, tumimo naman sz kamalayang bayan ang hinggil s2 sirena. Isinalaysay ni Nelmi¢a ang ikalawang bersiyon ng kuwentong bayan: inanother version ofthe fling of the bie bello Binaltongsn inn the Son Juan Rive ite be live thats mermai puleé the bigchurehbellinto the waterar twas being fered scmss to be ‘ranrfoed tothe nevi site eealp soi thot the merma mage thir huge bell erry palace, ‘nd that curing moonlitnights. she may be seen with her lone gokécn hair leaming below the surface of the water Ane lle other water spints of her ki, she i krown'to Have led innocent Vetimst herlsirinie the hg bellembecded inthe river Acurousthingabout thir blliethat ‘Reouk neverbe etreved everytime tirsiehte... 126-127) Inangkin ng sirene ang kampanang ite na nagsilbing tané2 ng pananakep ng mge Kestila Ang nasabing alemat ay bahagi ng mga kuwentong bayan hinggil se mge kempanang. keceleseyy binebanteyen ng mge sirena se ilog 0 ng mge higenteng isda (Eugenio, The Legends xli). Nagmistuleng 22g-2angkin ng sirene ang kempane bilang kahariang malay2 mula s2 mga kolonisa¢er. Ang gatuloy na pagkakawelay ng kampana ang nenansig ne katutubong gog-engkin ng sirens man 0 ng higante. Bagemen tahimik ang mee tala se éahilen ng paglaho ng kampane, umaalingewgaw s2 dahon ng kasaysayan ang naseksihan nto s2 panzhon ng gag-2alsa ni Palaris. Nakintal sa gintong kayarian nito ang pagkasunog, rg Binalatongan at nasilayan ang reb olusyong inilunsa¢ ng anak ng lumang Binalatongen. Dahil cito,isinama ni Villamil s2 nabels ang hinggil s2 alemat: (Motatanert samana Campana ya dale etalay Seat to say kale tm, 12 anon ec nanaalan ‘ana tonstons cay mamsken Gn alula..macialan so Sin maloken ne asinecer se kavalsan to 2 mapa tan kakigtate¢ Kasi ma tana ta Lapue wal soles yo Bofksaten ec vanzialar e¢ “Sentaan ja g2a0aen,kvions1 Camara 2 Sales so nluzan e¢pizapigan atop ro aiakaialez ian Cowayan'yo ¢mawa amo yo anzivsanan Tan. Cae nkabujakeoy favayan 3paKtk ee c ‘num =i Campana fan makar ee ealem no eanum ma saman yl ma San Jian Tan skey amet 2 tanctane cay cakel > tates ja saman 3 Campana se Sadaniayan m sory Encantea (80-81) (teoneaanatone yen may masking lampans sasimbahian na gyens kewerta ng matstanes, rokukuran ang mes bunts na nolan s shar ne turap nit. Noone tinataye ane bSe0"e -simbotan.sa labiang dale ng bg iinakay ang molakng kampana so Koreaheng gov slo wayan, Paglotajs.-narim ang Komakeng ito st nahelog ang lampans sa tube log San . 5 Unies "King Hebage Rev? Amutiy Tape. A Garona Hite aft sete Fan Cont (Pangnsman-BrcttongenPobichng, 1998.3 SLi. ——“hmoet Lee? Amaiy Layee TW Garemperay Hatin afte pee Wf San Co (Pangnaran, Bincttong: Pobcting, 1988.9.8 47 Unies ere Povo (7622788) Tpuiy Lape A Cartempura Hata ofthe perp 1 San Cas (Porgrsren. Bincetongsn Publohing, [rrthce Polen “AnInboductin to the Stactus| Ante of ilenthe” Her Lory Hin val ne. 2 197. ASTOR, Mige/fwenieorrgie/MbOA9. Ickes ‘ez, Pactta“Legncofothe bei The Str fDseusan Berton Beton Pangriran cetera Uniety of Howci *Soasc of Cammntatinns by Ande to Certs WP Te Pine [ones 458-1858 val 46. The AM. CE —neurection by igor inthe The Ad Clk Campen, 1803 1909.163.Leice. Cortes Parra Mende. Poti Soc Development Paretiers 1572600. Langrd Quezon: en “The tov of 1960-861" Pegi 5757000. Lange Qveson: lle "The Povo of the Eehtcnth Cantar! Pargnar 15721800. Lunges Qveson ‘Semuct Weber end Jofey Mehime. Limes he, Nerthoerer Usher Press, 1988 Lite ‘Dikrence! Tenscted by An Beer Tirgne of Phinroaty, Unter of Chezgo Prox “Structure Serena inthe ecous of nd Oiflrenes,Unhersiy of hizga 178. Lise xgenks Demis, Piipsire Full Ltertue: The Mths Lingsos Queso: Unberty of the Phigpince Prox Lingeed Quezon: University of the Philoines Press, —Prigsire Ful ert: he Legere ‘nge Gecsor: Unter of the Phippince Prox, Force Me Gree loins “Undue bing ctmst! Al 10.1 [Demir 180215449. Lmtee Uicrcture i Philggine Lierctue? Belen Siew: Baten Dany Pargsirens (Wubo-Sehemire 2001/0, 17 18,3. Lmtee ‘Sess aloe Bobcmen Dany Pangan, (Cnc Herr 200171, 18 28.Leeg Fovezuk Mitel. The Witory of Sonus Trnstted by Cols Garon, eo eet Jobs Nephom Ke Soper Foverioouedge: Sebeea inteneur snd other ring 1721877. lew Ye Peathoon Backs, 1972 “tect You Fert Sen Ceres Cy" Soo (ys Cetra, Cacho Hemme nar Ie, 2005, GGeenbbtt Stephon. Sickerssre end the Berit! The Lengecee snd Latur" Pani turn of he UP CGilege +f Marit vl 9 0.1 (Dincic 1982) 45, Jowlener Mel Panessran ngs ExehPagssinan argue Dita Cores Pros 2007. Like 46 % i 2 & £ z ; ‘Wenge? Iterceplnery Lerry Stoies vol. no. Sen 2000 39. 186-186 JSTOR, Mp aneae srg/etcbe41200081, Acne lov 2016 Levisteues Clee, “he Stace! Stay of jth! The Journslof merce» Folie vol 68 no. 270, Oct. SES. JSTOR, Mijn RS67H8, ojos, Paci “eding Sr Merieng Meng” Wing er Wiring Heking: rye Phin Hy Liners Quezon: Aten Oe Howie ress 2002 The Hitary in the Tet? Tine: itary ih Phppine Lier Tent edits by Veter Sepho Nenie:tetonelCanmieron fr Clore the te is Jaze AG, “The Pere Reva? Te icin fen Carle) Sty (Henn los). Bas ktanges Wires re Coming of the temincen ees? The Bosktoigen (Sen Cera) Stay (hen 24a) Sencha 1090. Lie TpeTarEs! Ane no} Buyer 1992 Lnbeg ‘thesis Uniasty ofthe Philpinee Bile 1982. Pula, tomer. “lacs De Crus Petrie: Leder of the Pekrr RoR S26, In Penge)” The Pengesnes Fela: ¢ hitercslcoeaent. eed by Get Cee, fre Beteen sna Obie del Pose “The Heton, the ose nd Deconcrecton? Iregning the Uston a oor "lppine nove. Lange Qvezan: Unita ofthe Vint Juen 5 Hebojent¥e Peri Seach Prez 128.

You might also like