ꟷ Maaari itong makapagbigay ng
ARALIN 6: PAGSULAT impormasyon, kaalaman, manghikayat at
PAGSULAT
ꟷ Bahagi ng buhay ng isang nilalang
ꟷ Pinakamabisang paraan upang maipahayag ang
nadarama at naisin sa kapuwa.
ꟷ Ang pagbasa ta pagsulat ay may kaugnayan sa
isa’t-isa bilang kapagkapang pang
komunikasyon.
URI NG PAGSULAT
a. Akademik na Pagsulat
ꟷ may kinalaman sa akademikong sulatin na
sinusuportahan ng pagsusuri upang
maipakita ang kinalabasan sa paghahanap
ng mga datos sa lipunan o komunidad
batay sa suliraning inihahanap ng
kasagutan.
ꟷ ang awtor ay sumusulat ng isang particular
na paksa alinsunod sa iba’t-ibang elemento
ng komunikasyon.
b. Teknikal na Pagsulat
ꟷ Layunin ay makapagbigay kaalaman sa
mga taong kaugnay ng makabagong
henerasyon sa paggamit ng
napapanahong teknolohiya.
ꟷ Isang pagsulat na madalas gamitin ng mga
propesyonal at negosyante.
ꟷ Halimbawa: business letter
c. Jornalistik na Pagsulat
ꟷ Layunin nitong makakuha ng isang
batayan na mababasa sa pahayagang
naglalathala ng mga katotohanan sa mmga
pangyayari sa simpleng kaparaanan ngunit
kapaki-pakinabang.
ꟷ Halimbawa: newsletter, balita
d. Referensyal na Pagsulat
ꟷ Maituturing na mabusisi sapagkat
humihingi ng aktwal na katotohanan, pag-
analisa at argumento.
e. Informativ na Pagsulat
ꟷ Nililinaw at binibigyang paliwang kung
paanong nabuo, gawin at gamitin ang
isang bagay, kailangan ito ay espesipik at
direkta ang mga terminong ginagamit.
ꟷ Layunin nito’y magbigay kabatiran at
magturo sa mambabasa.
ꟷ Halimbawa: health tape, seminar
ELEMENTO SA PAGSULAT
1. Paksa
ꟷ Ayon kay Wen Chubz, saan maaring
hanguin ang paksa.
ꟷ Ano ang mga dapat gawin ng isang
manunulat upang masimulan at
mapagtagumpayan ang isang sulatin.
2. Layunin sa Pagsulat
ꟷ Ang direksyon ng isang manunulat.
ꟷ Kinakailanagng malinaw at tiyak ang
layunin sa isusulat.
manlibang.
 Ayon kay James Kinneary, sa aklat nina
Austero et. al (2008), may 5
kategoryang dahilan sa pagsulat ang
tao tulad ng:
o Ekspresiv- personal na pagsulat
para maipahayag ang sarili.
o Formulari- estandardisadong
pagsulat at mataas na nilalaman
-contrata,
kasulatan, kasunduan sa
negosyo, bisnes atbp
transaksyong legal, political
at pang-ekonomiya.
o Imaginativ- mapanlikhang
ekspresyon bunga ng imahinasyon
ng manunulat.
o Informativ- layunin ng manunulat ng
magbigay ng impormasyon atbp
ebidensiya.
o Persweysiv- layuning mahikayat at
mapaniwala ang mambabasa batay
sa mga katibayang ipinahahayag.
3. Awdyens
ꟷ Taga-tugon sa mga pahayag o mensahe
ng manunulat
ꟷ Isinasaalang-alang ang mga demografik
na katangian: edad, edukasyon, kasarian,
kita, kultural na kaligiran o bakgrawd, lahi,
relihiyon at nasyonalidad.
ꟷ Pagkakatulad at pagkakaiba ng
mambabasa.
ꟷ Okasyon o lugar ng pagdarausan sapagkat
gabay ito sa sikolohikal na kondisyon ng
mambabasa.
 Iba’t-ibang uri ng Awdyens:
o Walang kasanayan ngunit may interes.
o May kasanayan ngunit nangangailan
pa ng tulong mula sa ilang eksperto.
o May ganap na kakayahan at
kasanayan sa malikhaing pagsulat
ngunit may kakulangan sa mga
materyales, datos at impormasyon.
o Ganap ang kakayahan at kasanayan
sa iba’t-ibang aspeto ng pagsulat.
4. Wika
ꟷ ang isang manunulat ay nangangailan ng
ganap na kaalaman sa paggamit ng wika
sa pagsulat upang ang target na
mambabasa ay mapahanga nag kanyang
estilo, teknik at paraan ng paglalahad ng
sulatin.
ꟷ Ang wika na gagamitin ay kailangan
nakabatay sa okasyon, sa taong babasa at
sa interes nito.
ꟷ Impormal na lengguwaheng ginagamit sa
pang-araw-araw na buhay, magagamit ito
sapagkat ito ay madaling maunawaan.
 ꟷ Pormal na wika, ginagamit ng mga
dalubhasa sa pagsulat ng mga seryosong
sulatin.
PROSESO NG PAGSULAT
Balangkas
Ayon sa “Workbook for Writers” nina Emily
Gordon at Lynn Troyka, na binanggit sa aklat ni De Castro
et.al. (2010).
1. Planning (Pagpaplano)
ꟷ Paghahanda sa panimulang sulatin ng mga
kaisipang may kaugnayan sa paksa.
2. Shaping (Pag-aayos)
ꟷ Isinasaayos ang mga kaisipan sa paraang
magkakaugnay batay sa teknik at estilo ng
manunulat.
3. Drafting (Pagda-draft)
ꟷ Itinatala ang mga ideyang inihanda.
4. Revising (Pagre-rebisa)
ꟷ Isinusulat muli ang mga kaisipang di
dapat at dapat isama sa teksto.
5. Editing (Pag-edit)
ꟷ Binabalikang muli ang mga gramatika,
pagbaybay, mekaniks at estruktua ng
pangungusap upang maging ganap at
katanggap-tanggap sa mambabasa.
6. Proofreading (Pagbasa)
ꟷ Binabsang muli ang pinal na sipi bago i-
encode ng nilalaman.
 Iba pang proseso sa Pagsulat
o Bago sumulat (pre-writing)
o Habang sumusulat (writing)
o Pagrerebisa (revising)
o Pinal na pagsulat
I. BAGO SUMULAT
Kailangan ihanda ng manunulat ang talas ng
kaniyang kaisipan upang makabuo ng isang sulatin.
Mga Hakbang na Isaalang-alang Bago
Sumulat:
1) Paksa- batay sa interes ng manunulat.
2) Layunin- nagsisilbing direksyon ng
tekstong bubuuin.
3) Pagkilala sa Awdyens- kailangan alam
ng manunulat ang kaniyang awdyens sa
isusulat na teksto upang madali na sa
kaniya ang gumamit ng tiyak at wastong
mga salita gayundin ang angkop na
paraan ng paglalahad tungo sa madaling
pag-unawa (Recorba, 2008).
4) Paggawa ng Balangkas- kailangan
gumawa ng isang balangkas para sa
mga posibleng ideya na isasama sa
paksa ng teksto.
-upang matiyak
na ang teksto ay nagtataglay ng
kaisahan at pagkakaugnay-ugnay ng
kaisipan.
-matalinong pagpaplano.
5) Pangangalap ng Datos- nakabatay ang
katotohanan ng isang teksto.
-maaaring
kulang o labis batay sa mga materyales
na ginamit o natagpuan sa proseso ng
pagbasa.
ꟷ Ideya o kaisipan na nasa anyong
pagkakasunod-sunod.
ꟷ Kadalasan ito ay ginagamitan na mga
pamilang arabiko at titik ng alfabetong
Filipino.
 3 Uri ng Balangkas (Cruz et.al., 2007)
a. Pangungusap na pabalangkas
ꟷ Ang paksa ay nakalahad sa anyong
pangungusap
ꟷ Nasusulat dito ang pangunahing
paksa sa pamilang na arabiko at ang
mga pansuportang detalye sa titik na
alfabeto.
ꟷ Ang porma sa deklaratibo sa simula
hanggang sa huli.
b. Papaksang balangkas
ꟷ Nakalahad sa anyong pangngalang-
diwa o mga pandiwaring gumaganap
sa tungkulin ng pangngalan at
nabubuo sa paglalapi ng pag o pag-
uulit ng unang pantig ng salitang-
ugat.
ꟷ Binubuo ng saknong o parirala.
c. Patalatang balangkas
ꟷ Binubuo ng kalipunan o pangkat ng
mga pangungusa.
ꟷ Sa bawat pamilang arabiko,
nakapaloob ang isang paksang diwa.
ꟷ Pinakamadali sa lahat ng uri
sapagkat kokopyahin na lamang ang
pagkakasunod-sunid ng ideya ng
teksto.
 3 Uri ng balangkas ayon sa Panlabas
na Anyo (Apar et. al., 2006)
a. Tradisyunal
b. Modernong Balangkas
c. Pinagsamang Tradisyunal at
Moderno
 Paraan sa Paggawa ng Balangkas
o Pagnunumero at paggamit ng mga
letra- ginagamit ang mga numerong
Romano at Arabiko sa mga
pangunahing ideya at malalaking letra
naman sa katulong na ideya, depende
sa uri ng balangkas na ginamit.
o Indensyon- upang maging malinaw,
nararapat na magkakahanay ang mga
bahaging magkakatimbang at
magkasing-kahulugan.
o Pangunahing ideya- nararapat na
maging tiyak at makabuluhan ang
bawat pangunahing kaisipan.
 o Pagbabantas at pagpapalaki ng letra angkop na salitang gamit sa
sa mga ulo o pangunahing ideya- paglalahad.
huwag lagyan ng bantasang hulihan o 3) Pagrerebisa sa gramatika-
katapusan sapagkat hindi buo ang makaktulong ito upang matiyak kung
pangungusap ng mga bahagi nito. akma at wasto ang mga salitang dapat
o Pagpapangkat-pangkat ng mga gamitin kaugnay sa wastong gamit nito.
ideya- batay sa mga ideya. 4) Pagrerebisa sa mekanismo-
o Ang pagpapareho-pareho ng mga pinakahuling bahagi at yugto ng
pangunahing paksa at suportang pagwawasto.
ideya- ang pangunahing paksa at -tumutukoy ito sa gamit
suportang ideya ay dapat parallel sa ng mga bantas atbp. mga gawain na
isa’t isa. kaugnay nito.
o Ang pangunahin at pantulong na
ideya- huwag gawing pantulong ang  Pagsulat ng Pinal na Sipi
pangunahing ideya at huwag gawing ꟷ Pagkatapos ng pagrerebisa,
pangunahin ang pantulong na ideya. muling isusulat hanggang sa
o Ang haba ng balangkas- batay sa kuminis ang kabuuan ng teksto.
layunin ng teksto at ng may-akda. ꟷ Huling dapat gawin bago ipasa
sa kinauukulan.
II. HABANG SUMUSULAT
Ayon kay Jocson et. al. (2005), ang buradort
(draft), ay isa sa mga panimulang Gawain ng aktwal na
pagsulat. Bago
Sumulat
Pagsulat ng Burador
o Introduksyon o Panimula- ito ay dapat
Habang
malinaw, organisado at lohikal.
Sumusulat
o Nilalaman- kailangan ito ay tumutugon
sa layunin ng pagsulat, paksa/tema at
presentasyon ng datos.
o Interes- pinahahalagahan ang Pagrerebisa
damdamin at saloobin ng manunulat
maging ang mambabasa.
o Kaisahan- pagkakaisa sa estruktura ng PAGSULAT NG Muling Pagsulat
pahayag gayundin sa kabuuan ng teksto.
PORMAL NA SIPI
o Pagkakaugnay-ugnay- mahalaga ang
pagkakaugnay-ugnay ng kaisipan ayon
sa paksa ng teksto.
Ang isang manunulat ay gumagamit ng mga
naitalang impormasyon sa pagpapalawak ng ARALIN 7: ANG TEKSTO
mga ideyang isinusulat, gayundin ang kalinawan
at kabisaan ng pagpapahayag. TEKSTO
ꟷ Pinakakalamnan ng isang sulatin.
III. PAGKATAPOS SUMULAT ꟷ Dito nakasaad ang mga kaisipan na nais
ꟷ Iniibalweyt ng manunulat ang tekstong isinulat, iparating ng sumulat sa mambabasa.
sinusuri ang mga kaisipan upang mapag- ꟷ Dapat masinop at maayos ang pagkakalahad ng
ugnay-ugnay at maihanay ang mga ito. teksto.
ꟷ Ineedit at iwinawastong muli upang mapalitan
ang bahaging may kamalian at may kahinaan BAHAGI NG TEKSTO
ang kaisipan.
ꟷ Maaaring ipabasa ang teksto upang makakuha ꟷ ang pagsulat ay itinuturing na pinakamataas at
ng feedback sa ibang tao. pinakatampok na kasanayang nararapat linangin
sa mga mag-aaral.
Apat na Hakbang sa Pag-eedit o Pagre-
 Mga Kahandaan na Kinakailangan:
rebisa
o kaalaman sa wika
1) Pagrerebisa sa nilalaman- upang o kaalaman sa sangkap na wika
malaman kung sapat na ba o kulang pa o kaalaman sa angkop at gamit ng salita
ang nilalaman ng teksto at matiyak ang o pagbabalangkas ng mga ideya o kaisipang
bahaging dapat na dagdagan o bubuuin
bawasan. o malawak na pananaw sa paksang susulatin
2) Pagrerebisa sa salita- makakatulong
ito upang mapakinis at matiyak ang
ꟷ sa pangangalap ng mga datos at impormasyon,
nararapat na ipokus sa paksa at suportahan ito.
I. PANIMULA
 Dalawang pangunahing patnubay sa simulain:
o Kawili-wili/interes
o Sapat na datos
ꟷ Dapat bigyang buhay ang sulatin
ꟷ Sa panimula pa lamang kailangang makita na ng
mambabasa ang dahilan kung bakit kailangan
niyang basahin ang buong teksto.
 Mga Paraan sa Pagsulat ng Panimula
o Gumamit ng isang katanungan
o Gumamit ng isang makatas na
pangungusap
o Gumamit ng isang makatawag-pansing
pangungusap
o Gumamit ng paglalarawan
o Gumamit ng tuwirang sipi
o Gumamit ng salitaan
o Gumamit ng narativong pagpapahayag
o Gumamit ng analohiya
o Gumamit ng personal, historical at
awdyens references
o Gumamit ng humor na pangyayari
II. KATAWAN
ꟷ Ang mga bagay, kaisipan, at ideyang
ipinahahayag sa gitnang bahagi ng teksto ay
may layuning tumulong upang ang paksa ay
mabigyang linaw, mahikayat at mapaniwala
ang tagabasa sa kaniyang ipinahahayag.
ꟷ Pinakamalaking bahagi ng teksto.
ꟷ Dito ipinaliliwanag ang lahat tungkol sa paksa
at mga impormasyong nakalap.
Mga Hakbang sa Pagsulat ng Katawan:
1) Pagpili sa organisayon ng pardon-
isinusulat dito ang mga nakalap na datos,
impormasyong pinili at binalangkas.
 Mga pamamaraan na magagamit sa
pag-oorganisa ng katawan:
o Topikal/lohikal na paraan- isinaayos
sa paraang lohikal at may
pagkakasunod-sunod ang katawan
upang magkaroon ng pagkakaugnay-
ugnay ang mga ideya.
o Kronolohikal- kaganapan ng mga
pangyayari, pagtalakay ng proseso,
panuto at paraan ipakita kung paano
ito isasagawa.
o Ispatyal- ang paraan ng pagsulat ay
ayon sa espasyong pisikal.
o Klasipikasyon- tamang kategorya o
klase ng mga datos tulad ng kasarian,
lebel, expiryens atbp.
o Problema at solusyon- ang problema
ay maaaring talakayin sa lohikal na
paraan at ang solusyon ay sa parang
klasipikasyon.
o Sanhi at bunga- nauuna ang sanhi at
saka tatalakayin ang bunga nito.
2) Paggamit ng mga salita at pariralang
transisyonal- ang tulay na nagdurugtong sa
mga bahagi ng papel.
- ang mga cues na ginagamit ng
manunulat upang maintindihan ng
mambabasa.
-iniuugnay ng manunulat ang
transisyonal na salita ng mga pangungusapp
at talaan upang hindi maputol ang
kahulugang sinasabi ng awtor.
III. WAKAS
ꟷ Huling bahagi ng teksto na karaniwang
isinusulat batay sa kaugnayan ng panimula at
katawan.
ꟷ Maaring tuwirang sabi o sipi, pagbubuo,
pagtatanong o sipi ng isang di-
malilimutang isteytment.
ꟷ Ang pagtatanong ay maaaring magsilbing
transisyon mula sa katawan ng sulatin
patungo sa konklusyon.
ꟷ Naglalagom sa nilalaman at nag-iiwan ng
impresyon sa mambabasa.
ꟷ Dito din malalaman kung narrating ng
manunulat ang kanyang layunin.
ꟷ Kadalasan, ito ay maikli at di paliguy-ligoy.
 Iba’t-ibang Paraan ng Pagsulat ng isang
Wakas
o Paglalagom o pagbubuod
o Katanungang hahamon sa mambabasa
na sumagot
o Pagpapahiwatig ng aksyon o pagkilos sa
bumabasa
o Paghula sa kalalabasan ng binabasang
teksto
o Isang pangungusap o kawikaang
susubok sa kakayahan ng mambabasa
o Maglahad ng isang konklusyon na
nagbuhat sa panimula at katawan ng
akdang isinulat.
APAT NA PANGUNAHING PARAAN NG
PAGPAPAHAYAG
ꟷ Dalawang paraan ng pagpapahayag ang tao:
PASALITA at PAGSULAT.
ꟷ Pagsulat, pinakamabisang paraan ng
pagpapahayag sa nararamdaman at iniisip
ꟷ Sa salita, ipinahahayag ang konsepto,
karanasan, pangarap, pag-asa kabiguan, at
hinaing sa buhay
A. PAGSASALAYSAY (NARRATIVE)
ꟷ Paraan ng pagkukuwento.
ꟷ Gumagamit ng punto de vista o point of view o
pananaw.
 ꟷ Isang pahayag kung: tumpak, tiyak, at tunay
ang pangyayaring naganap, Nakita, napanood
na sinusuportahan ng patunay.
ꟷ Nauuri ito ayon sa: awtobiograpi o
talambuhay, talaarawan, ala-ala,
kasaysayan at pampahayagang ulat o balita.
(Arrogante, 2007).
 Dalawang Uri ng Pagsasalaysay
o Pagsasalaysay na totoo
o Pagsasalaysay na likhang-isip
 Tatlong Pananaw na maaaring ilahad sa
salaysay:
o Unang panauhan
o Ikalawang panauhan
o Ikatlong panauhan
ꟷ ang pananaw sa pagsasalaysay ay batay
sa ginagampanan ng tagapagsalaysay
sa pagkukuwento at maaari din itong
gumanap na bilang pangunahing tauhan.
 Sangkap at Katangian ng Mabuting
Pagsasalaysay
1. Nakakaganyak na pamagat
o Maikli- binubuo lamang ng dalawa o
tatlong salita.
o May pananabik
o Orihinal
o Hindi nagbubunyag ng wakas
2. Mahalagang paksa
ꟷ Nakabatay ito sa pamamaraan at
estilo ng pagsasalaysay.
3. Kawili-wiling simula
ꟷ Ang simula ay di dapat paliguy-ligoy.
ꟷ Naglalahad ng tuwiran at pinakikilos
ang tauhan batay sa sariling
katangian at hindi inilalarawan
lamang.
4. Maayos na pagkakasunod-sunod ng
mga pangyayari
5. Kapana-panabik na wakas
B. PAGLALARAWAN (DESCRIPTIVE)
ꟷ Deskriptibong pahayag na may layuning
bumuo ng larawan ng isang tao, pook at
pangyayari, maging aksiyon sa damdamin
pamamaraan.
 Paraan ng Paglalarawan
o Progresibong Paglalarawan- tiyak ang
balangkas mula sa kabuuang impresyon
patungo sa espesipikong kaisipan.
o Piktoryal o Grapikong Paglalarawan-
mga larawan o ilustrasyon na may
kaugnayan at tiyak ang mga
pananallitang nagbibigay deskipsyon sa
naturang larawan.
o Hambingan at Kontras- paghahambing
ng mga katangian ng grupong inilalarawa
upang malaman ang pagkakatulad at
pagkakaiba ng bawat katangian.
o Indirektang Paglalarawan- between the
lines sa Ingles.
-patalinghagangang
paglalarawan sa tulong ng idyoma at
tayutay.
o Siyentipiko o Teknikal na
Paglalarawan- paglalarawang teknikal
ay nilalapatan ng katawagang
pangsiyentipiko.
 Sangkap sa Paglalarawan
1) Paksa- kailangan ang naglalarawan ay
may kabatiran sa kapaligirang
ginagalawan maging ang taong kaniyang
ilalarawaang ang maging buhay na
buhay ang kalalabasan nito.
2) Pananaw- may dalawang paraan ang
isinasaalang-alang:
a. Ayon sa agwat o layo sa bagay,
b. Ayon sa damdamin, palagay, saloobin
ng sumusulat.
3) Pangunahing Larawan- nabubuo ang
kaisipan o larawan batay sa paksa.
4) Pagpili ng Sangkap- pumili lamang ng
mga salitang makapagpapaangat sa
paglalarawan.
-nangangailangan ng kalinawan,
katiyakan, kabuuang dapat lumutang sa
paglalarawan.
C. PAGLALAHAD (EXPOSITORY DISCOVERS)
ꟷ pagpapaliwanag na nagbibigay ng
impormasvon o kaalaman tungkol sa isang
usapin, bagay o proseso.
ꟷ Ginagamit ito sa pagpapaliwanag at paglilinaw
ng isang paraan o proseso o kaya’y
pagsasakatuparan ng isang layunin o simulain.
ꟷ Sinasaklaw nito ang malawak na bahagi ng
isinusulat o binabasa ng mga pangkaraniwang
tao.
ꟷ Ginagamit ito upang himay-himayin ang
estruktura ng pilosopiya, iba’t-ibang kaisipan,
teorya o oryentasvon.
 Uri ng Paglalahad
1) Pagbibigay kahulugan
ꟷ nagpapaliwanag at pag-unawa sa
kahulugan ng isang bagay.
ꟷ May 3 bahagi ito: Una pagbibigay-
katuturan sa salita o pariralang nais
bigyan ng kahulugan. Ikalawa ang
kaurian o pang kinabibilangan ng
pananalita. Ikatlo ang kaibahan o
mga katangiang ikinaiiba ng bagay o
kaisipang nililiwanag.
2) Pag-uulat
ꟷ Kailangan ang maingat na
pagsusuri, pagpapakahulugan sa
mga ideya at kaalaman sa pagpili ng
mga angkop na pananalita.
3) Pagsusuring-Basa
 ꟷ paglalahad na nagtitimbang,
nagpapahalaga, nagpapasya at
kumikilatis ng mga bagay na mav ng
malaking kaugnayan sa araw-araw
na buhay.
ꟷ Karaniwan ang sinusuri ang anyong
pampanitikan tulad ng: sanaysay,
maikling katha, tula, nobela, pelikula,
palatuntunang pantelebisyon,
pantanghalan atbp.
 Paraan ng Paglalahad (Cassanova et. al.,
2003)
1) Paghahalimbawa- ipinaliliwanag sa
paraang ito an. ea paraang ito ang mga
tiyak na kasangkot upang bigyan ng
isang patunay batay sa kahulugan.
2) Paghahambing- pinaghahambing ang
mga bagay upang higit makilala ang mga
kilala na at higit na mapadadali ang pag-
unawa
3) Pag-uulit-inuulit ang iba't ibang salita at
pananaw.
-Ang layunin ay upang mabigyan
pa ng lalong diin, linaw at bigat ang
naunang kahulugan.
4) Pagpapatindi Iniisa-isa ang mga
ipinagkakamali at ipinakikita ang hindi
kaupnau. ong ng tunay na kahulugan ng
salita, kailangan ang pagbibIgay ng
wastona kahulugan at paglilinaw.
5) Pagsusuri- Pinaghihiwalay dito ang mga
sangkap at bahaging bumubuo ng isang
bagay, konsepto, palagay at teorya
upang ang bawa't isa’y mapag-aralan
ang kaugnayan, sa kabuuan at sa ibang
bahagi o aspeto.
 Bahagi ng Paglalahad
o Simula- ito ay nasa anyong makatawag
pansing pangungusap.
o Gitna o Katawan- inilalahad dito ang
mga patunay o argumento ukol sa paksa.
o Wakas- ang kakintalan o ekspresyong
inihayag may akda.
D. LOHIKAL NA PANGANGATWIRAN AT
MAPANGHIKAYAT NA PAGSULAT
ꟷ Ang pangangatwiran o pagmamatwid ay isang
anyo na. ng pagpapahayag nang isang
katotohanan na pinatutunayan sa
pamamagitan ng katwiran kalakip ang mga
ebidensya sa paglalahad.
 Paglikha sa Pangangatwiran
ꟷ Nangangailangan ng katibayan s
nagpapatunay ng nais bigyang-matwid.
ꟷ Ang mga paksang dapat talakayin ay
kailangang maninais kailangang maging
malinaw at may katibayan (fact) o
proposisyon ng patakaran (policy).
ꟷ Ang paksa ng pangangatwiran o
PROPOSISYON. pagpapahayag ng
kaisipang pagpapasyahan.
 Uri ng Proposisyon
1. Pangyayari- pagpapatunay sa
paraang pagsusuri.
2. Kahalagahan- pagbibigay ng halaga o
kabuluhan ng isang bagay.
3. Patakaran- pagmumungkahi sa
ikaaayos o ikakatagumpay ng isang
problemang kinakaharap.
-madalas ginagamitan ng salitang
“dapat”.
 Katangian ng Isang Mahusay na
Proposisyon
o Nakagigising ng interes
o Nakasasabay sa napapanahong isyu
o Maayos at may mga patunay
o Walang pagkiling
 Uri ng Pangangatwiran
Ang pangangatwiran ayon kay Cruz et. al.
(2007) ay ang:
o Pabuod o Induktibo - Mula sa maliliit
na detalye patungo sa pangkalahatang
kabuuan o kaisipan.
o Pasaklaw o Deduktibo Ito ay
nagsisimula sa masaklaw na kaisipan
patungo sa payak partikular na
kaisipan. Ang ganitong pangangatwiran
ay tinatawa. na silohismo.
 3 Uri ng Silohismo (Logic)
1. Kategorikal ito ay may katangiang
tiyak, ganap, at walan mga kondisyon.
2. Haypotetikal - isang pahayag na may
pangunahing batavan patungo sa
pangalawang batayan at
pangkalahatang pananaw.
3. Disjanktib - sa anyong ito, nagsasanib
ang isang pariralang pahayag, ang
pangkahalatang premise ay disjanktib,
ang preliminaryong premise at
konklusyon ay agad na ang sumusunod.
 Bahagi ng Pangangatwiran
o Panimula- dito ang pagtawag ng
atensyon na. akapaloo dito amdamin
upang makisangkot sa talakayan. Dito
pinupukaw ang dan inupang
mahahalagang punto ng pagpapali
panig.
o Pagtalakay- binibigyang-diin sa puntong
ito ang nais na bigyang matwid.
-Dito pinaglalaro ang mga
kaisipang pinag-uugnay ng mga
pananalitang transisyunal.
 o Pangwakas- tinatawag ang atensyon ng
nakikinig o nagbabasa sa mga puntong
nais bigyang diin at matuwid.
PAGKAKAIBA NG PANGANGATWIRAN SA
PAGTATALO AT DEBATE
 Pangangatwiran ay may layuning hikayatin ang
kausap upang mabago ang paniniwala.
 Pagtatalo naman ay maaaring informal walang
tiyak na paksa, kung minsan ito ay nagaganap sa
mga informal na lugar at usapan, dumarating
lamang ang mga bagay o pangyayari na nagiging
sanhi nito ay nauuwi sa away o di magandang
usapan.
 Debate ay may layunin maglahad ng patunay,
bigat paniniwala, may oras na sinusunod at may
bilang ng miyembrong magtatagisan at
magpapalitan ng katwiran.
ARALIN 8: PANGUNAHING KAALAMAN SA
PANANALIKSIK
ꟷ Pananaliksik ay isang paraan sa
pangangangalap ng mga totoo at kaugnay na
sumasagot sa ating mga katanungan.
ꟷ Isinasagawa ito sa pamamagitan ng anumang
nalaman o napag-alaman.
ꟷ Ito ay isang prosesong mapanuri, sistematiko,
organisado agsisiyasat. to ay isang walang
pagkiling.
LAYUNIN NG PANANALIKSIK
ꟷ Ayon kay Alejo et. al. (2005) ang pananaliksik ay
isang aktibo, mativaga sistematikong proseso ng
pagsisiyasat para makatuklas, makapagbigay ng
interpretasyon o baguhin ang katotohanan,
pangyayari, asal, teoryą, o makagawa ng
praktikal na aplikasyon sa tulong ng mga
makatotohanang pagyayari, batas, o teorya.
ꟷ Ayon kina Calderon at Gonzales (1993), ang ilan
sa mga tiyak na layunin ng pananaliksik ay:
o Upang makakita ng mga bagong kaalaman
batay sa mga batid nang penomena.
o Upang makapangalap ng sagot sa mga
suliraning hindi pa ganap na nalulutas ng mga
umiiral na metodo at impormasyon.
o Mapagbuti ang mga umiiral na teknik at
mapaunlad ang mga bagong instrumento o
produkto.
o Makatuklas nang hindi pa nakikilalang bagay
at elemento.
o Makalikha ng mga pagpapasya sa kalakalan,
industriya, edukasyon, pamahalaan at iba
pang larangan.
o Matugunan ang mga tanong ng mga ang
mananaliksik
o Mapalawak o mabigyan ng patunay ang mga
umiral na kalaman.
KAHALAGAHAN NG PANANALIKSIK
1. Gumaganap ng tungkuling tagapaghubog sa
kinabukasan ng isang bansa at tagapagbigay ng
kaunlaran tungo sa mabuting pamumuhay para
sa lahat
2. Tinitipon ang mga ideya at pinagsasama-sama
ang mga pananaw ng mga manunulatupang
maipakita ang ugnayan ng magkakaibang ideya.
3. Yumavaman ang kaisipan.
4. Lumalawak ang karanasan.
5. Nalilinang ang tiwala sa sarili.
6. Nadaragdagan ang kaalaman.
KATANGIAN NG PANANALIKSIK
1. Orihinal ang paksa
2. May Sistema at kontrolado
3. Madaling kalapin at kontrolado
4. Makatotohanan.
5. Sa pagsusuri maaaaring kwantitabo (quantitave)
at kwalitatibong (qualitative)
ꟷ Kwantitatibong pananaliksik, ang resulta
ay mapatotohanan. Ang kabutihan o
kahalagahan nito ay masusukat sa
pamamagitan ng estatistikal na pagsusuri.
ꟷ Kwalitatibong pananaliksik ay ibayong
pagsusuri upang mapatotohanan ang
kahalagahan sa sarili.
6. Lohikal at walang pagkiling.
7. May pananagutan.
SANGKAP NG PANANALIKSIK
o Maayos at tiyak;
o Binalak nang mainam at itinala ng buong ingat;
o Ang mga datos ay dumaan sa mapanuring
proseso upang makagawa isang paglalahat o
konklusyon;
o Nagpapahiwatig ng paniniwala sa ginawa at may
pananagutan nakuhang resulta.
PAMAMARAAN SA PANANALIKSIK
a. Palarawang Pananaliksik
ꟷ Ayon kay Best (1963), ang palarawang
pananaliksik ay isang imbestigasiyon na
naglalarawan at nagbibigay kahulugan
na may kinalaman sa mga kondisvon ng
mga ugnayang nagaganap, mga
gawaing umiiral, mga paniniwalang
nagaganap, mga epektong
nararamdaman o mga kalakarang
nadedebelop.
ꟷ Ang mga uri nito ay ang: pag-aaral ng
kaso (case study), serbey, pag-aaral na
debelopmental tulad ng mahabang
panahong paraan, cross-sectional
method, follow-up studies,
documentary analysis, trend analysis
at correlational studies.
 b. Eksperimental na Pamamaraan ARALIN 9: MGA HAKBANG AT KASANAYAN SA
ꟷ ang tunay na makasusubok sa palagay o PAGSULAT NG SULATING PANANALIKSIK
haypotesis tungkol sa ugnayang sanhi at
bunga. (Gay, 1976). PANANALIKSIK
ꟷ Itinuturing na pinakamainam na
pamamaraan ng pananaliksiK upang ꟷ Isang sistematikong paghahanap sa mga
subukin ang mga palagay o haypotesis. mahahalagang impormasyon hinggil sa
c. Historikal na Pananaliksik isang tiyak na paksa o suliranin.
ꟷ Nauukol sa paglalarawanng mga ꟷ Isang pagtatangka upang makakuha ng
nakaraang pangyayari o katotohanan sa mga solusyon sa mga suliranin.
layon n masiyasat ng masusi ang buong
MGA HAKBANG SA PAGSULAT NG SULATING
katotohanan.
PANANALIKSIK
ANG MANANALIKSIK
1. Pagtukoy at Paglimita ng Paksa
1. May tiyak na paksa at layunin Sa pagtukoy at paglilimita ng paksa dapat na:
2. Matiyaga o Isinasaalang-alang ang interes ng
3. Masipag at masigasig mananaliksik sa pagpili ng paksang
4. Masistema bibigyan ng pag-aaral.
5. Magaling magsiyasat o Suriin ang paksa kung ito ay
6. May pananagutan napapanahon at may kabuluhan.
7. Matapang at marunong makihalubilo o Tiyaking may sapat na mapagkukunan
8. Magaling sa komunikasyon ng mga impormasyon at kagamitan.
9. Obhektibo o Tiyakin na ang paksa ay hindi malawak
10. May pag-iisip na kritikal o critical mind at masalaw.
11. Pagiging bukas ang isipan o Pumili ng paksa na maaaring bigyan ng
12. May lohikal nap ag-iisip konklusyon at pasya.
13. Maingat 2. Pagbuo ng Tentatibong Balangkas
14. Analitikal ꟷ Pagbabalangkas, ay ang Sistema ng
isang maayos na paghahati-hati ng mga
ETIKA NG MANANALIKSIK kaisipan ayon sa tataluntuning lohikal na
pagkakasunod-sunod bago ganapin ang
1. Masipag sa pagdukal ng datos at pagsisiyasat sa paunlad na pagsulat.
lahat ng anggulo at panig ng paksa; ꟷ Pinakakalansay ng sulatin.
2. Tapat sa mga nakalap na datos at pinagkunan
nito. Ang katapatan ay ang pinakamahalagang  Mga Porma ng Balangkas
katangian ng mananaliksik; o Balangkas na may animanga
3. May paninindigan sa kanyang interpretasyon at antas
pananaw na nabuo gayundin sa lahat ng o Balangkas na may tatluhang
pagpapatunay na ginamit sa pananaliksik at ang antas
mga ebidensya ay balido; o Balangkas ng bilang
4. Masinop at maingat sa pagsusuri ng mga nakalap 3. Paghahanda at Paghahanap ng Tentatibong
na datos; bibliograpi
5. May paggalang sa karapatan ng iba; ꟷ Ang laybrari ay ang pinakamabuting
6. May pagtingin sa lahat ng datos bilang pook na paghahanapan ng
confidential; pansamantalang bibiliograpi.
7. Matapat sa bawat pahayag; ꟷ Dito makikita ang mga sanggunian na
8. May pananagutan sa isinagawang pananaliksik; maaaring gamitin tulad ng: aklat,
9. May respeto sa mga taong nakapaligid sa kaniya journals, magazine, manuskrito,
at iginagalang ang mga pribadong impormasyon artikulo, internet atbp.
tungkol sa pinag-aralan;
10. Humihingi ng pahintulot sa manunulat ng akdang 4. Pagbuo ng Konseptong Papel (Plano ng
ginamit sa pananaliksik, isa itong pagkilala sa gagawing pananaliksik)
awtoridad ng nasabing manunulat. Isinusulat niya ꟷ Linawin sa sarili kung ano, bakit at paano ang
ang pangalan ng manunulat, ang taon ng gagawin sa napiling paksa.
pagkakalathala ng tekstong pinaghanguan ng ꟷ Magsilbi itong proposal para sa sulating
ideya o mga impormasyon; pananaliksik.
11. Gumagawa ng bibliograpi sa ginamit na mga ꟷ Isang paglalagom ng kabuuang ideya o
sanggunian bilang pagpapatunay na may sapat kaisipan ang ibig tuklasin.
na batayan ang ginawang pananaliksik;
12. Hindi nangongopya ng datos at impormasyong
gagamitin sa sulating pananaliksik.
  Mga Elementong Bumubuo sa
Konseptong Papel
o RATIONAL (Bakit ito ang gagawing
pananaliksik)
Inilalahad ang kaligiran
(background) o pinagmulan ng ideya.
o LAYUNIN (Ano ang inaasahang
matatamo)
Mahalaga ang dahilan ng
pananaliksik o kung ano ang gustong
matamo.
o METODOLOHIYA AT PAMAMARAAN
(Paano gagawin ang pananaliksik)
Ang mananaliksik ay tutungo
sa lugar na may kaugnayan sa paksa ng
pag-aaral katulad ng aklatan, museo,
laboratory, pakikipanayam sa mga
dalubhasa, at pangangalap ng mga
opiniyon sa mga tao.
o INAASAHANG BUNGA/RESULTA
Makabuo ng konklusyon sa
pamamagitan ng pag-apply ng
kaalamang natuklasan sa pananaliksik.
5. PANGANGALAP AT PAGSASAAYOS NG
DATOS
ꟷ Maraming pamamaraan upang makakalap
ng datos at impormasyon sa pag-aaral o
pananaliksik.
a. Aklatan: napakalaki ng maitutulong ng
aklatan upang makakalap ng datos at
impormasyonna magagamit sa pagtatalakay.
 Paggamit ng Kard Katalog
o Kard ng Paksa
ꟷ Nakaayos ng paalpabeto ang paksa na
sasaliksikin.
o Kard ng Awtor
ꟷ Nakatala ang pangalan ng sumulat ng
aklat.
o Kard ng Pamagat
ꟷ Nakatala ang pamagat ng aklat sa
pinakaitaas na bahagi ng kard.
b. Internet: pinakamalawak at pinakamabilis na
mapagkukunan ng datos at impormasyon.
c. Interbyu o Pakikipanayam: Unang hakbang
na isinasagawa upang makakuha ng mga
impormasyon sa mga taong may awtoridad o
may ganap at sapat na kaalaman sa paksa.
 2 Uri ng Interbyu
o Binalangkas na interbyu o structured
interview
ꟷ Ang mga tanong ay nakalahad nang
tiyak, nakasulat ito bilang gabay sa
pakikipanayam o interview guide.
o Di-binalangkas na interbyu o
unstructured interview
ꟷ Bagamat ang kumakapanayam ay may
listahan ng mga tanong, hindi niya
kailangan sundin ang pagkakasunod-
sunodng mga ito.
d. Obserbasyon
 DALAWANG URI NG MAPAGKUKUNANG
DATOS
o Pangunahing Datos- nagmumula sa
tuwirang pinaggagalingan ng impormasyon
na maaaring indibidwal na tao, iba’t ibang
organisasyon pampribado o pampubliko
man.
o Sekundaryang Datos- naililimbag na mga
katha, bunga ng mga pangunahing
mapagkukunan.
a. Direktang sipi
ꟷ Tuwirang ipinahayag o sinabi ng
manunulat o sinumang nagpahayag.
b. Presi (Préci)
ꟷ Tumutukoy sa tala na ginagamitan ng
sariling pananalita na hindi
mababawasan at madaragdagan ang
orihinal na diwa (Buenaventura S.,
2006).
ꟷ Pagsisingit sa loob ng pangungusap o
talata ng salitang salita (Diaz, 2009).
c. Parapreys (hawig)
ꟷ Malayang ipinahahayag ang tala sa
pagbibigay-kahulugan at
pagpapaliwanag sa sinabi ng orihinal
(Buenaventura S., 2006).
d. Abstrak
ꟷ Maikling paglalagom ng mahahalagang
puntos ng isang pormal na paglalahad.
e. Sintesis
ꟷ main idea
ꟷ isang pagsusuri o ebalwasyon sa
katibayan ng isang particular na paksang
ginamit upang makatulong sa
pagpapasya sa pagbuo ng mga
patakaran (Diaz, 2006).
f. Sipnosis o Buod
ꟷ Pinagsama-sama ang pangunaging
ideya ng isa o maraming manunulat
gamit ang sariling pangungusap.
ꟷ Mas maikli kaysa sa orihinal at
naglalaman ng kabuuang kaisipan ng
pinagkunang materyal.
g. Pagsasalin sa Filipino ng mga Sipi
6. Paggamit ng Iba’t-ibang Sistema ng
Dokumentasyon
 Talababa-bibliograpi- inilalagay sa ilalim ng
teksto sa pahinang kinasusulatan ng lagom o
sipi.
-sunod-sunod na inihahanay ang
mga tala, ayon sa superscript.
 Parentetikal-Sanggunian- ang panaklong
na nakapaloob sa mismong teksto.
7. Pagsulat ng Burador o Draft
ꟷ Tentatibong kabuuan ng papel
8. Pagsasaayos ng Datos
9. Pagrebisa at Pagwawasto ng Burador
10. Pagsulat ng pinal na sipi