Η ΑΓΡΙΟΓΑΡΥΦΑΛΛΙΑ ΤΗΣ ΣΕΡΙΦΟΥ - ΜΙΑ ΑΓΝΩΣΤΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

Όσοι έχουν περπατήσει στα δρομάκια της Χώρας θα έχουν παρατηρήσει την
αγριογαρυφαλλιά, ένα ταπεινό θάμνο που στολίζει τα βράχια το καλοκαίρι με τα μικρά μωβ
λουλούδια του. Ποιός όμως θα φανταζόταν πως κάποτε ήταν για πολλά χρόνια το πιο
διάσημο ίσως φυτό στην Ευρώπη! Ιδού η απίστευτη ιστορία του:

«Ο Κήπος Φυσικής Ιστορίας του Καίμπριτζ παρέλαβε πρόσφατα από το νησί

της Σερίφου, στην Ελλάδα, ένα είδος διάνθου, τέτοιας σπανιότητας και ομορφιάς, που
θεωρείται ως πολύ σπουδαίο βοτανικό αξιοπερίεργο. Τρία ζωντανά φυτά
δενδρογαρύφαλλου, του Dianthus fruticosus, δηλαδή μιας ποικιλίας του Dianthus
arboreus, προσφέρθηκαν σ’ έναν από τους καθηγητές του Πανεπιστημίου μας από τον
κ. Stansfield Rawson (1) κάτοικο του Χάλιφαξ, που επισκέφθηκε την Σέριφο, που τώρα
ονομάζεται Σέρφο, αναζητώντας αυτό το φυτό, οδηγούμενος στο φυσικό του
περιβάλλον από την διήγηση που δημοσίευσε ο Tournefort,(2) που το ανακάλυψε στη
Σέριφο στις 24 Αυγούστου 1700, και μετέφερε τους σπόρους στο Παρίσι, όπου
φύτρωσαν στον Βασιλικό Κήπο. Και από τον καιρό του Tournefort ήταν χαμένο, και
πολλοί ταξιδιώτες έψαξαν μάταια για δείγματα του στην Ελλάδα. Αλλά ευτυχώς, μια και
τα παραπάνω φυτά είναι σε πολύ καλή κατάσταση, είναι τώρα πιθανό να
εγκλιματιστούν σ’ αυτή την χώρα και σε κάθε περίπτωση να γίνουν ένα σημαντικό
στολίδι στα θερμοκήπια μας.»

Στο διάστημα από 16/12/1818 μέχρι 16/1/1819 η παραπάνω είδηση, ολόκληρη ή

σε περίληψη, δημοσιεύτηκε, ούτε λίγο ούτε πολύ, σε δώδεκα(!) αγγλικές εφημερίδες. Δύο
σχεδόν χρόνια αργότερα, το θέμα απασχόλησε ξανά έξι εφημερίδες της χώρας καθώς και
ένα εβδομαδιαίο περιοδικό,(3) που έγραψαν (21/8/1820 μέχρι 2/9/1820) για τις σπουδαίες
εξελίξεις:

«Πριν δύο χρόνια περίπου ανακοινώσαμε την άφιξη ενός σπουδαίου βοτανικού
αξιοπερίεργου στο Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ, δηλαδή του δενδρογαρύφαλλου, από το
νησί της Σερίφου στην Ελλάδα. Στάλθηκε σε φυσική κατάσταση στο βοτανικό κήπο του
Πανεπιστημίου, από τον κ. Rawson, κάτοικο του Χάλιφαξ. Το φυτό αυτό, το Dianthus
fruticosus κατά τον Κάρολο Λινναίο,(4) είναι τώρα σε πλήρη άνθιση στο Καίμπριτζ.
Άνθισε για πρώτη φορά στις 17 τρέχοντος το βράδυ. Αυτός ο όμορφος θάμνος, που
υπόσχεται να γίνει ένα στολίδι στα θερμοκήπια της χώρας, έφτασε ήδη σε ύψος δύο
ποδών. Το στέλεχος του είναι συστραμμένο, ξυλώδες, εύθριπτο και σκληρό, καλυμμένο
με σκούρο φλοιό γεμάτο σχισμές. Τα φύλλα του φυτρώνουν σε θυσάνους και τα άνθη,
που είναι πολυάριθμα, φυτρώνουν το καθένα μόνο του. Τα πέταλα είναι μικρότερα από
όταν το φυτό ανθίζει στην πατρίδα του, αλλά έχουν ένα πολύ όμορφο παρουσιαστικό.»

Με μικρή καθυστέρηση η είδηση της ανθοφορίας πέρασε και τον Ατλαντικό, για να
δημοσιευθεί στο περιοδικό «New York Literary Journal and Belles Lettres Repository»
(Τόμος 4ος, 1821). Στο μεταξύ διάστημα, παρόλο που το φυτό δεν είχε ακόμα ανθίσει, δεν
περνούσε όμως και απαρατήρητο. Όπως αναφέρεται στην τοπική εφημερίδα «Cambridge
Chronicle and Journal» της 9/7/1819, όλο το Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ ήταν
πανέτοιμο, μετά από μεγάλη προετοιμασία, να υποδεχθεί σε επίσημη πενθήμερη επίσκεψη
τις Αυτών Βασιλικές Υψηλότητες, τον Δούκα και την Δούκισσα του Γκλώστερ και την
Πριγκίπισσα Σοφία-Ματίλντα.(5) Από την εκτενέστατη και λεπτομερή περιγραφή της
εφημερίδας, παρατίθεται το σχετικό απόσπασμα:

«Αφού εξέτασαν κάθε τι αξιοπρόσεκτο στο Μουσείο, και ειδικότερα αφού

θαύμασαν τους μεγαλοπρεπείς πίνακες των Rembrant, Giorgione, Ludovico Caracci,
Titian και Paul Veronese, καθώς και μεγάλο αριθμό από τους πίνακες-μινιατούρες της
πολύτιμης αυτής συλλογής, οι Αυτών Βασιλικές Υψηλότητες κατευθύνθηκαν προς τον
Βοτανικό Κήπο και ευχαριστήθηκαν από τα πολλά σπάνια φυτά που εκτίθενται εκεί,
ιδιαίτερα δε από το Dianthus fruticosus, ή δενδρογαρύφαλλο, που προστέθηκε
πρόσφατα στην συλλογή από τον κ. Stansfield Rawson, κάτοικο του Χάλιφαξ, που το
έφερε ο ίδιος από το νησί Σέρφο στην Ελλάδα, εκεί όπου πρωτοανακαλύφθηκε από τον
Tournefort. »

Είναι απορίας άξιο πως η αγριογαρυφαλλιά μας ξεχώρισε τόσο πολύ ανάμεσα στα
1356 είδη φυτών που έφερε ο ακούραστος βοτανολόγος πίσω στη Γαλλία. Στο βιβλίο του
παραθέτει στοιχεία για πολλά από αυτά και το εικονογραφεί με περισσότερα από άλλα
είκοσι σκίτσα φυτών. Τελειώνοντας τις εντυπώσεις του από την Σέριφο, ασχολείται
πράγματι λίγο παραπάνω με την περιγραφή του φυτού και προηγουμένως σημειώνει:

«Μετά τα μεταλλεία του αιματίτη, το πιο ωραίο πράγμα που υπάρχει στο νησί
της Σερίφου, σε σχέση με την Φυσική Ιστορία, είναι ένα είδος γαρύφαλλου, του οποίου
ο κορμός μοιάζει με δενδρύλλιο που φυτρώνει στις σχισμές των φοβερών βράχων πάνω
από την πόλη, και να η περιγραφή του και η εικόνα του. Το φυτό δεν άλλαξε, παρόλο
που αναπτύχθηκε από σπόρο και μεγάλωσε στον Βασιλικό Κήπο, όπου τιμά την Ελλάδα
ανάμεσα σε μια απειρία σπανίων φυτών που προήλθαν από την ίδια χώρα.»

Το μυστήριο μεγαλώνει όταν διαβάζει κανείς στο βιβλίο ενός άλλου ταξιδιώτη, του
Edward Daniel Clarke,(6) που πέρασε από την Σύρο το 1802:

«Αναφέροντας τα φυτά της Σύρου, υπάρχει ένα με τέτοια ομορφιά και

σπανιότητα, που δεν μπορεί να προσπεραστεί χωρίς ειδική μνεία, ονομάζεται
δενδρογαρύφαλλο, Dianthus arboreus και αξίζει υπέροχα το υψηλό όνομα ΔΙΟΣ
ΑΝΘΟΣ. Φυτρώνει επίσης και στην Σέριφο ...»

Και αφού παραθέσει την δεύτερη φράση από την παραπάνω περικοπή του
Tournefort, συμπληρώνει με προφανή ζήλεια:

«Κανείς ταξιδιώτης δεν έχει ακόμα προσθέσει αυτό το πολύ ιδιαίτερο είδος
διάνθου στους βοτανικούς κήπους του νησιού μας».

Αυτήν την δύσκολη αποστολή φαίνεται πως έφερε σε πέρας μερικά χρόνια
αργότερα ο Stansfield Rawson, φυτεύοντας επιτέλους την αγριογαρυφαλλιά σε βρετανικό
έδαφος. Και το σπάνιο απόκτημα παρέμεινε διάσημο, αφού λίγο αργότερα ο «Οδηγός του
Πανεπιστημίου του Καίμπριτζ», που εκδόθηκε το 1825,(7) σημειώνει στην περιγραφή του
Βοτανικού Κήπου:

«... και μεταξύ των τελευταίων προσθηκών σε αυτή την πολύτιμη συλλογή,
πρέπει να σημειώσουμε το Dianthus fruticosus, ή δενδρογαρύφαλλο, που προσφέρθηκε
από τον κ. Stansfield Rawson, κάτοικο του Χάλιφαξ, που το έφερε ο ίδιος από το νησί
Σέρφo στην Ελλάδα, εκεί όπου πρωτοανακαλύφθηκε από τον Tournefort. »

Δυστυχώς, σύμφωνα με πρόσφατες πληροφορίες από τον Έφορο του Βοτανικού

Κήπου, όλα φαίνεται πως τελείωσαν το 1846, όταν ο παλιός μικρός κήπος του
Πανεπιστημίου εγκαταλείφθηκε χάριν της νέας του θέσης, όπου και σήμερα βρίσκεται.
Έκτοτε χάθηκαν τα ίχνη του διάσημου φυτού και η ιστορία του ξεχάστηκε, μέχρι που οι
πρωτόγνωρες δυνατότητες έρευνας στις ψηφιοποιημένες βιβλιοθήκες μέσα στον
παγκόσμιο ιστό, της έδωσαν την ευκαιρία να ξαναβγεί στη δημοσιότητα.
 ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Ο Stansfield Rawson (Στάνσφιλντ Ρόουσον, 23/12/1778 - 27/11/1856) ήταν Άγγλος

τραπεζίτης, που γεννήθηκε στο Χάλιφαξ, της κομητείας του Γιορκσάιρ. Εκτός από
μερικά στοιχεία για την οικογένεια του και την ακίνητη περιουσία του, ελάχιστες
σχετικές πληροφορίες έχουν διασωθεί. Για το ταξίδι του στη Σέριφο δεν υπάρχει
καμμία είδηση, εκτός από αυτήν της μεταφοράς της αγριογαρυφαλλιάς στο
Καίμπριτζ.
2. O Joseph Pitton de Tournefort (Ζοζέφ Πιττόν ντε Τουρνεφόρ, 5/6/1656 –
28/12/1708) ήταν Γάλλος βοτανολόγος, που γεννήθηκε στην Αιξ-αν-Προβάνς.
Θεωρείται από τους θεμελιωτές της σύγχρονης Βοτανικής. Την περίοδο από το
1700 ως το 1702 επισκέφθηκε τα ελληνικά νησιά και στη συνέχεια τη Μικρά Ασία
και τις χώρες του Καυκάσου, συλλέγοντας φυτά και κάνοντας διάφορες
επιστημονικές παρατηρήσεις. Στο βιβλίο του «Relation d'un voyage du Levant»
(Διήγηση ένός ταξιδιού στην Ανατολή, α’ έκδοση Λυών, 1717) περιλαμβάνεται
σύντομη αναφορά της επίσκεψής του στη Σέριφο στις 24/8/1700, καθώς και
λεπτομερής περιγραφή και το ολοσέλιδο σκίτσο του φυτού, που το ονομάζει
«Caryophyllus Graecus arboreus».
3. Όλες οι εφημερίδες είναι διαθέσιμες (με συνδρομή) στον ειδικό ιστότοπο της
Βρετανικής Βιβλιοθήκης (http://www.britishnewspaperarchive.co.uk/).
4. Ο Carl Nilsson Linnaeus (Κάρολος Λινναίος, 23/5/1707 – 10/1/1778) ήταν Σουηδός
βοτανολόγος που έβαλε τα θεμέλια για τη δημιουργία του σύγχρονου μοντέλου της
ταξινομίας των φυτών (διωνυμική ονοματολογία με γένος και είδος), συνεχίζοντας
το έργο του Tournefort.
5. Η Πριγκίπισσα Μαρία, κόρη του Βασιλιά της Αγγλίας Γεωργίου του 3ου, παντρεύτηκε
το 1816 τον Πρίγκιπα Γουλιέλμο-Φρειδερίκο, Δούκα του Γκλώστερ. Με την ευκαιρία
αυτού του γάμου τους απονεμήθηκε, καθώς και στην αδελφή του τελευταίου
Πριγκίπισσα Σοφία-Ματίλντα, ο τίτλος της Αυτού Βασιλικής Υψηλότητας.
6. Ο Edward Daniel Clarke (Έντουαρντ Ντάνιελ Κλαρκ, 5/6/1769 - 9/3-1822) ήταν
Άγγλος κληρικός και φυσιοδίφης. Έκανε πολλά ταξίδια σε Ευρώπη και Εγγύς
ανατολή, πριν διοριστεί καθηγητής Ορυκτολογίας στο Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ.
Το απόσπασμα είναι από το βιβλίο του «Travels in various countries of Europe, Asia
and Africa» (Ταξίδια σε διάφορες χώρες της Ευρώπης, Ασίας και Αφρικής, Λονδίνο
1810), Τόμος 4ος, Μέρος 2ο, Τμήμα 2ο.
7. «A guide through the University of Cambridge, containing a comprehensive account
of the various colleges ...» (Ένας οδηγός διαμέσου του Πανεπιστημίου του
Καίμπριτζ, που περιλαμβάνει μια περιεκτική περιγραφή των διαφόρων κολλεγίων
... , Καίμπριτζ, 1825).