'Chicken sausage' hindi kikiam ang inalmusal ng SEA Games athletes —

hotel
MANILA, Philippines — Pinabulaanan ng hotel na umasikaso sa mga atleta ng
Southeast Asian Games ang mga kumakalat na balita na naghain sila ng pagkaing
kalye sa mga atleta habang namamalagi sa kanila.

Matatandaang inireklamo ni Philippine Women's National Football Team head coach

Let Dimzon ang "baba ng kaldedad" ng pagkain na ibinigay sa players: "[H]indi enough
'yung rice, kikiam and eggs... walang nutrients eh."
Ito ang inilahad sa isang liham na ipinadala kay Chef de Mission at Philippine Sports
Commission chairperson William Ramirez.

"Hindi kami nagse-serve ng Kikiam dahil wala 'yan sa menu namin," sabi ni Edgardo
Capulong, presidente at chairman of the board ng Whitewoods Convention & Leisure
Hotel, sa Inggles.

Aniya, may mga patunay sila at ng Philippine Southeast Asian Games Organizing
Committee food audit team na kasama bago at matapos magluto na chicken sausage at
hindi kikiam ang ipinakain sa mga manlalaro.

"'Yung ibang Pinoy athletes alam nilang chicken sausage 'yun," dagdag ni
Capulong.Imbis na magtungo sa media, sinabi ng hotel na minabuti nilang humingi ng
gabay mula kay Ramirez kung paano kaharapin ang usapin tungkol sa mga "uncalled
for behavior" ng Filipino athletes.Martes nang manggalaiti ang Palasyo nang marinig na
kikiam ang ibinigay pang-almusal sa mga athletes."Ang alam ko lang kinakain ‘yun pag
medyo wala ka nang makain," sabi ni presidential spokesperson Salvador
Panelo Nanindigan din ang Whitewoods na "halal," o maaaring kainin ng mga Muslim,
ang mga inihain nilang pagkain.May kahalo kasing ground pork ang kikiam, na hindi
maaaring ikonsumo ng mga bahagi ng paniniwalang Islam.

"'[Y]ung function/dining hall namin cetified 'Halal friendly' at hindi na namin nais pang
magkaroon ng problemang muli, lalo na sa mga foreign guests," sabi pa ni Capulong.

Dahil sa problema sa pagkain, bumili raw ng Baliwag Lechon ang koponan nang
Pilipinas kahit na hindi nakikipag-ugnayan sa food audit committee, bagay na paglabag
daw sa kanilang napagkasunduan.

Una nang sinabi ng National Commission on Muslim Filipinos na sinubukan nilang

magbigay tulong sa paghahanda ng pagkain para sa ika-30 SEA Games ngunit
tinanggihan daw sila.
"Binalaan ko na sila sa scenario tungkol sa halal food noong inter-agency meeting para
sa SEA Games noong Setyembre at nag-offer kami ng assistance," sabi ni NCMF
External Affairs Director Jun Alonto Datu Ramos

"Hindi kami pinansin."

Maliban sa problema sa pagkain, kaliwa't kanan ang kontrobersiyang kinakaharap

ngayon ng SEA Games matapos magkaroon ng mga isyu sa hotel accomodation ng
mga banyaga't lokal na mga atleta.

Mainit din sa mata ng publiko ang paggastos ng gobyerno para sa P50 milyong
cauldron na gagamitin sa mga seremonyas, na makakapagpatayo na raw ng 50 silid-
aralan.

Read more at https://www.philstar.com/pilipino-star-

ngayon/palaro/2019/11/27/1972304/chicken-sausage-hindi-kikiam-ang-inalmusal-ng-
sea-games-athletes-hotel#L3jVm9MiqgmzRXMH.99
Mga isyu sa SEA Games, sinabing ‘isolated incidents’

Tinawag na ‘isolated incidents’ ng organizers ng 30th Southeast Asian (SEA) Games ang mga
naging isyu sa transportasyon at hotel accomodations ng ilang foreign athletes.

Ang Century Park Hotel ay nagpalabas ng pahayag at sinegundahan na ang pagbabago sa schedule
ng pagdating ng football teams ng Cambodia at Thailand ang dahilan kayat hindi agad nabigyan
ng mga kuwarto ang mga atleta at coaching staff.

Ayon pa sa pamunuan ng hotel, ang mga player na ang tumanggi sa kanilang mga alok na mas
komportableng matutulugan at nabigyan na rin sila ng mga kuwarto makalipas ang ilang oras.

Bagamat pinuna ang mga aberya, sinabi ng mga banyagang atleta na normal lang sa international
sporting events ang mga aberya sa accomodations at transportasyon.

Sinabi ni Cambodia coach Felix Dalmas, hindi maganda ang kanilang naging karanasan ngunit
nangyayari talaga ang mga aberya.

“It’s time to move on and just focus on the soccer,” ani Dalmas.

Nabatid na nakapagtala na ng 75 international arrivals ng mga kalahok sa torneo kasama na ang

mga opisyal at kinatawan ng kanya-kanyang National Olympic Committees at wala naman naiulat
na problema.

Marami sa kanila ay dumating sa Ninoy Aquino International Airport (NAIA) at may iba naman na
lumapag sa Clark International Airport.

Read more: https://radyo.inquirer.net/218243/mga-isyu-sa-sea-games-sinabing-isolated-

incidents#ixzz66pzI5HT7
Follow us: @inquirerdotnet on Twitter | inquirerdotnet on Facebook
Ang higanteng face palm na SEA Games 2019
Kahiya-hiya. Ito ang napapailing na bulong ng maraming Pilipinong sumusubaybay ngayon
sa nalalapit na pagbubukas ng Southeast Asian Games dito Pilipinas.

Ang mga football player ng Timor Leste tatlong oras pinaghintay sa airport – nakatulog na nga
ang mga atleta sa mga upuan sa NAIA – at pagkatapos ay dinala sa maling hotel. Ang football
team ng Myanmar, naghintay din umano ng "matagal" sa paliparan. Pagsakay nila ng bus,
"hindi komportable" at masyadong masikip para sa mga atleta ang mga upuan.

Ang team naman ng Cambodia, naghintay din bago naka-check in sa kanilang mga kuwarto
dahil hindi pa handa.

Ang mga Thai naman nagreklamo rin dahil pinagsiksikan ang 3 atleta nila sa mga kuwartong
pandalawahan. Masama rin ang loob nila dahil napilitan silang magkansela ng ensayo.
Napakalayo ng itinalagang football stadium na pagpapraktisan nila (Biñan) sa kanilang hotel sa
Makati.

Ang Philippine women's football squad, naghintay rin nang matagal bago mabigyan ng
kuwarto at mapalad pa nga ang mga Thai sa kanila: nagsiksikan ang 5 atleta sa kuwartong
pandalawahan.

Sabi sa social media ng isang Pinoy na atleta: "Nakalulungkot na kami ang host team pero
ganito ang trato sa amin. Hindi ko ma-imagine ano ang nararamdaman ng ibang mga bansa."

Humingi ng paumanhin ang Philippine Southeast Asian Games Organizing Committee

(PHISGOC).

Hindi ba't nakapanliliit na ang pambungad na pahayag ng mga organizers ng Pilipinas ay

"welcome" na may kakambal na "sorry"?

Sabi naman ng tagapagsalita ng Pangulo na si Salvador Panelo, what's “more important and
more pressing is PHISGOC has committed to do better.” Ano raw? Hindi po ito pa-liga sa
barangay, Ginoong Panelo.

Cramming, Philippine-style. Ang Rizal Memorial Complex at Philsports Arenasa Pasig –

kinukumpuni pa. Ang skate park, BMX track race, under construction pa rin. Kalakaran sa
ganitong mga internasyonal na patimpalak na magkaroon pa ng kaunting panahon ang mga
manlalaro upang makapag-ensayo at magamay ang mga pasilidad, pero maraming mga
dayuhang atleta ang nagkuyakoy na lang
Hindi handa, nagkukumahog, kalat-kalat.

Totoong masalimuot ang isyu, at isa sa pangunahing ugat ay ang bangayan ng mga pinuno ng
sports sa bansa na inuna ang pulitika at hindi ang ikabubuti ng mga atleta at ikagaganda ng
imahe ng bansa. Limang buwan bago ang palaro, nagre-regroup pa lang ang Philippine Sports
Commission. (BASAHIN: Isang bagsak para sa mga atleta, isang batok sa mga opisyal)

Marami ring tanong nang nag-take over si Alan Peter Cayetano at binuo ang PHISGOC. Bakit
kailangan pa itong buuin? Hindi raw kinaya ng budget department, Philippine Olympics
Committee, at Philippine Sports Commission ang trabaho, kaya binuo ang isang “multi-
stakeholder” foundation.

Paano nangyari na nawalan ng public bidding para sa P1.5 bilyong mga proyekto para sa SEA
Games?
At kamakailan lang, sinabi ng Office of the Government Corporate Counsel
na kuwestyonable ang P11-bilyong kasunduan ng Bases Conversion and Development
Authority (BCDA) at Malaysian firm MTD Capital Berhad para itayo ang New Clark City sports
facilities sa Capas, Tarlac.

Most expensive campfire. Andiyan din ang tinawag ng komentarista sa sports na si Bill
Velasco na "pinakamahal na campfire sa kasaysayan ng bansa" – ang cauldron na
nagkakahalaga ng P55.9 milyon.

Makapagpapatayo ng 55 silid-aralan ang tinustos sa minsan lamang na gagamiting cauldron,

sabi ni Senador Frank Drilon. Sabi nga ng isang nagkomento sa social media, puwede naman
daw gawing palangganang panlaba o kawa para sa paella pagkatapos ng palaro. Mukhang
panibagong white elephant na naman ito. Hindi na tayo natuto sa karanasan ng APEC ni dating
pangulong Fidel Ramos.

Habang inaatupag ng mga opisyal ang "image-building," ayon din sa impormasyon ni Velasco,
marami pang mga equipment ang hindi pa nao-order dalawang linggo bago ang Games.

Hindi naman lingid sa kaalaman ng mga pinunong nangampanya na Pilipinas ang mag-host ng
SEA Games 2019 na hindi handa ang pamunuan at mga pasilidad – at lalong kapos sila sa
management skills upang madiskartehan ito nang hindi mauuwi sa isang higanteng face palm.

Sa traffic pa lang na susuungin ng mga delegado, tingin ba nila'y matutuwa sa Kamaynilaan

ang mga kapit-bahay natin sa ASEAN? HIndi nga masolusyonan ang traffic sa ordinaryong
payday Friday, paano na kapag dumagsa ang mga banyagang koponan?

Puro dada, sabit sa gawa. Mula lohistika hanggang pasilidad, mukhang pinatutunayan ng
Team Duterte (na bukod kay Cayetano ay kabilang si Senador Bong Go, ang coach niya na si
BCDA Chairman Vince Dizon, at kapatid ni Cayetano na si Senador Pia Cayetano) na wala itong
kakayanang maglunsad ng world-class event.

https://www.rappler.com/views/animated/245706-face-palm-sea-games-2019

Talumpati
ng
Kagalang-galang Corazon C. Aquino
Pangulo ng Pilipinas
Sa Pinagsanib na Sesyon ng Kapulungan ng Estados Unidos
 [Inihayag sa Washington, D.C., noong ika-18 ng Setyembre 1986]

Tatlong taon na ang nakararaan, nagdadalamhati akong lumisan sa Amerika upang ilibing
ang aking kabiyak, si Ninoy Aquino. Akala ko’y umalis ako doon upang ilibing din nang ganap
ang kaniyang di-makaling pangarap na kalayaan ng Pilipinas. Ngayon, nagbabalik ako bilang
pangulo ng malayang sambayanan.

Sa paglilibing kay Ninoy, dinarakila siya ng buong bansa. Sa magiting at mapagpaubayang

pakikibakang magbigay ng karangalan, ang buong bansa ay nakabangon nang mag-isa. Ang
bansang nawalan ng pananalig sa kinabukasan ay natagpuan yaon sa marahas at lantarang
pagpaslang. Kaya sa pagbibigay ay nakatatanggap tayo; sa pagkawala ay nakatatagpo tayo;
at mula sa pagkabigo ay nahablot natin ang tagumpay.

Para sa bansa, si Ninoy ang kaaya-ayang sakripisyo na tumugon sa mga panalangin nito
hinggil sa kalayaan. Para sa akin at sa aking mga anak, si Ninoy ang mapagmahal na esposo
at ama. Ang kaniyang pagkawala, nang tatlong ulit sa aming buhay, ay palaging malalim at
makirot.

Ikalabing-apat na apat na taon ngayong buwan ang unang pagkakataon na nawala siya sa
amin. Ang pangulong naghunos diktador, at nagtaksil sa kaniyang sinumpaang tungkulin, ay
sinuspinde ang Saligang Batas at isinara ang Konggreso na parang gaya nito na isang
karangalan ang magsalita. Ibinilanggo niya ang aking asawa kapiling ang ilang libo pang
tao—mga senador, pabliser, at sinumang nagsalita para sa demokrasya—habang papalapit
na ang wakas ng kaniyang pamamahala. Ngunit nakalaan para kay Ninoy ang mahaba at
malupit na pagsubok. Batid ng diktador na si Ninoy ay hindi lamang katawan na makukulong
bagkus diwaing dapat wasakin. Dahil kahit gibain nang isa-isa ng diktadura ang mga
institusyon ng demokrasya—gaya ng press, Konggreso, independensiya ng hukuman, ang
proteksiyon ng Talaan ng Karapatan— pinanatiling buhay ni Ninoy ang alab ng diwain nito.

Sinikap ng gobyerno na durugin si Ninoy sa pamamagitan ng panghihiya at paninindak.

Ibinilibid siya sa maliit, halos walang hanging selda sa kampo militar sa hilaga. Hinubdan
siya at binantaang ipabibitay pagsapit ng kalagitnaan ng gabi. Pinanindigan lahat iyon ni
Ninoy. At gayon din halos ang ginawa ko. Inilihim sa akin ng mga awtoridad kung ano ang
nangyari sa kaniya sa loob ng apatnapu’t tatlong araw. Ito ang unang pagkakataon na nadama
ko at ng aking mga anak na naglaho na siya.

Nang hindi nagtagumpay ang gayong paraan, nilitis siya sa salang subersiyon, pagpatay, at
iba pang krimen sa harap ng komisyong militar. Hinamon ni Ninoy ang awtoridad nito at
siya’y nag-ayuno. Kung makaliligtas siya doon, pakiwari niya, ang Diyos ay may nakalaang
ibang tadhana sa kaniya. Muling nawala si Ninoy sa amin. Dahil walang makapipigjil sa
kaniyang sigasig na mag-ayuno hanggang wakas, huminto lamang siya nang mabatid na
pananatilihin ng gobyerno ang kaniyang katawan makalipas na sirain ng pag-aayuno ang
utak. Lupaypay ang katawan na halos walang buhay, winakasan ni Ninoy ang kaniyang pag-
aayuno sa ikaapatnapung araw. May inilaan ang Diyos sa kaniya na ibang bagay, ramdam ni
Ninoy. Hindi niya alam na ang maagang kamatayan ay siya ring magiging tadhana niya,
dangan lamang at hindi pa panahon.

Sa alinmang sandali ng kaniyang mahabang pagsubok, maaari na sanang makipagkasundo si

Ninoy sa diktadura, gaya ng ginawa ng marami niyang kababayan. Ngunit ang diwa ng
demokrasya na nananalaytay sa aming lahi at nagpapasigla ng kamarang ito ay hindi
mahahayaang maupos. Pinanindigan niya, sa kabila ng galimgim ng kaniyang selda at
kabiguan ng destiyero, ang demokratikong alternatibo sa hindi mapigil na kasakiman at
salat-sa-katwirang kalupitan ng kanan at sa mala-holokawstong pagpupurga ng kaliwa.

Pagkaraan, naglaho siya sa amin nang ganap at higit na masakit kaysa noon. Sumapit sa amin
sa Boston ang balita. Iyon ay pagkaraan ng tatlong masasayang taon ng aming pagsasama.
Ngunit ang kaniyang kamatayan ay resureksiyon ng tapang at pananampalatayang
magpapalaya sa aming bayan. itinuring na walang kuwenta ng diktador si Ninoy. Dalawang
milyong tao ang bumasag ng kanilang pananahimik at nagmartsa tungo sa libingan niya. At
doon nagsimula ang rebolusyon na naghatid sa akin sa pinakatanyag na tahanan ng
demokrasya, ang Konggreso ng Estados Unidos.
Nakasalalay sa aking mga balikat ngayon ang tungkuling ipagpatuloy ang paghahain ng
demokratikong alternatibo sa aming sambayanan.

Winika ni Archibald Macleish na dapat ipagtanggol ang demokrasya sa pamamagitan ng

sandata kapag tinapatan ng sandata, at sa pamamagitan ng katotohanan kapag tinapatan ng
kasinungalingan. Nabigo niyang banggitin kung paano iyon ipapanalo.

Naniniwala ako sa ipinaglalaban ni Ninoy na dapat ipanalo iyon sa mga pamamaraan ng

demokrasya. Naghintay akong makalahok noong halalan 1984 na inihayag ng diktadura,
kahit alam kong dadayain iyon. Nagbabala sa akin ang mga abogado ng oposisyon sa
panganib na maging lehitimo ang resulta ng halalang malinaw na dadayain. Ngunit hindi ako
nakikipaglaban para sa mga abogado bagkus para sa mga mamamayang ang talino’y
pinanaligan ko. Sa pagsasagawa ng demokrasya kahit nasa ilalim ng diktadura’y maihahanda
sila sa demokrasya kapag sumapit ito. Ito rin ang tanging paraan na alam kong masusukat
narnin ang kapangyarihan ikahit sa mga bagay na idinidikta ng diktadura.

Itinaguyod ako ng mga tao sa halalang hitik sa karahasan at pandaraya ng gobyerno. Nagwagi
ang oposisyon sa mga halalan, lumikom ng malinaw na mayorya ng mga boto, bagaman ang
natamo nila—salamat na lamang sa tiwaling Komisyon sa Halalan—ay halos sangkatlo
lamang ng mga puwesto sa batasan. Ngayon, alam ko na ang aming kapangyarihan.

Noong nakaraang taon, nanawagan ng biglaang halalan ang diktadura bilang pagpapamalas
ng labis na kapaluan. Tumango ang bayan. Sa bisa ng mahigit isang milyong lagda, iniluklok
nila ako na hamumin ang diktadura. At sinunod ko ang mithi nila. Ang sumunod ay
kasaysayang nabuksan nang dramatiko sa inyong telebisyon at sa mga pambungad na pahina
ng inyong mga pahayagan.

Nakita ninyo ang bansa, na armado ng giting at integridad, na mariing nanindigan sa

demokrasya laban sa mga banta at korupsiyon. Nasaksihan ninyo ang mga babaeng
tagapagbantay ng halalan na nagsitangis nang manloob ang mga armadong maton upang
hablutin ang mga balota, ngunit itinali ng mga babae ang kanilang mga kamay sa mga kahon
ng balota. Namalas ninyo ang mga tao na nagtaya sa mga pamamaraan ng demokrasya at
handa nilang ihandog ang buhay para sa mababa nitong katumbas. Sa pagwawakas ng araw,
bago pa sumapit ang bagong agos ng pandaraya na makapagpapabaligtad ng mga resulta,
inihayag ko ang tagumpay ng bayan.

Inilarawan ng iginagalang na kawaksing pinuno ng pangkat tagapagsubaybay ng Estados

Unidos sa kaniyang ulat sa inyong Pangulo ang nasabing tagumpay:

“Saksi ako sa pambihirang pagpapamalas ng demokrasya sa panig ng sambayanang Pilipino.

Ang ultimong resulta ay ang pagkakahalal kay Gng. Corazon C. Aquino bilang Pangulo at kay
G. Salvador Laurel bilang Ikalawang Pangulo ng Republika ng Pilipinas.”

Marami sa inyo na narito ngayon ang gumanap ng papel sa pagpapanibago ng patakaran ng

inyong bansa hinggil sa aming bansa. Kami, ang mga Pilipino, ay nagpapasalamat sa inyo sa
ginawa ninyo: na sa pagtitimbang ng estratehikong interes ng Amerika laban sa mga usaping
pantao ay maliliwanagan ang Amerikanong bisyon sa daigdig.

Nang ihayag ng sunod-sunurang batasan ang tagumpay ng aking kalaban, nagsilabasan sa

mga kalye ang mga tao at inihayag na ako ang Pangulo nila. At tapat sa kanilang winika, nang
ang iilang pinuno ng militar ay naghayag ng pagsalungat sa diktadura, ang mga tao’y
nagbayanihan upang pangalagaan sila. Totoong kinakalinga ng mga tao ang kaisa nila. Sa
gayong pananalig at pananagutang taglay nito nanungkulan ako bilang pangulo.

Isinantabi ng nauna sa akin ang demokrasya upang iligtas umano ito sa komunistang pag-
aaklas na hindi lalabis sa 500 tao. Masigasig niyang nilabag ang mga karapatang pantao at ni
hindi inalintana ang paggalang dito. Nang tumakas ang diktador palayo, ang armadong
pakikibaka ay lumago sa 16,000. Wari ko’y may leksiyon dito na dapat matutuhan hinggil sa
pagsisikap na supilin ang isang bagay sa pamamagitan ng mga pamamaraang magpapalago
rito.
Walang tao sa aking palagay, sa loob man o labas ng bansa, na may malasakit sa demokratiko
at bukas na Pitipinas, ang magdududa sa mga dapat isagawa. Sa pamamagitan ng mga
pagkukusang pampolitika at lokal na programang pagtanggap ng mga tao mula sa armadong
pakikibaka, kailangan nating pababain ang mga maghihimagsik pababa sa mga burol at, sa
bisa ng pangkabuhayang progreso at katarungan, ay maipakita sa kanila ang lantay na
layuning ipinaglalaban nila.

Bilang Pangulo, hindi ako magtataksil sa simulain ng kapayapaang nagluklok sa akin sa

kapangyarihan. Gayundin, at walang sinumang kapanalig ng demokrasyang Pilipino ang
mapasusubalian ito, hindi ko palalampasin at pababayaan ang pamunuan ng maghihimagsik
na talikdan ang aming handog na kapayapaan at paslangin ang aming kabataang kawal, at
magbanta sa aming bagong kalayaan.

Kailangan ko pa ring maghanap ng landas ng kapayapaan sa sukdulang paraan dahil ang

wakas nito, anuman ang kabiguang masalubong, ang magiging batayang moral para sa
pagpapalaganap ng kapayapaan at pagsusulong ng digmaan. At kung sumapit sa gayong
yugto, hindi ako matatakot sa landas na iginiit ng inyong dakilang tagapagpalaya: “Walang
malisya sa sinuman, may pagkalinga para sa lahat, at may katatagan sa mga karapatan, gaya
ng mga ibinigay na karapatan ng Maykapal, tapusin natin ang trabahong nasa atin, bendahan
ang mga sugat ng bansa, kalingain ang sinumang sumabak sa digmaan, at para sa kaniyang
balo at mga ulila, ay gawin ang lahat ng matatamo at pahalagahan ang makatarungan at
pangmatagalang kapayapaan sa atin at sa lahat ng bansa.”

Gaya ni Lincoln, nauunawaan kong kinakailangan ang puwersa bago ang kapatawaran. Gaya
ni Lincoln, hindi ko iyon gusto. Gayunman ay gagawin ko ang dapat gawin upang ipagtanggol
ang integridad at kalayaan ng aking bansa.

At pangwakas, hayaang dumako ako sa iba pang kaalipnan: ang aming $26 bilyong utang
panlabas. Sinabi ko noon na kikilalanin namin ito. Ngunit ang mga pamamaraan ba para
magawa iyon ay ipagkakait sa amin? Maraming kondisyon na ipinataw sa nakaraang
gobyerno na nagnakaw ng inutang ang patuloy na ipinapataw sa aming hindi nakinabang
dito. At walang tulong o liberalidad na katumbas ng kalamidad na ibinigay sa amin ang
pinalawig. Gayunman, ang amin ang pinakamatipid na rebolusyon marahil. Kaming mga
Pilipino, na kakaunti ang tulong na nasagap sa ibang bansa, ang tumupad ng una at
pinakamahirap na kondisyon sa negosasyon ng utang: ang pagpapanumbalik ng demokrasya
at responsableng gobyerno. Sa ibang pook, at sa ibang panahon na higit na mahigpit ang mga
pandaigdigang ekonomikong kondisyon, ang mga planong Marshall at kauri nito ang naisip
na mahalagang kasama sa pagpapanumbaiik ng demokrasya.

Nang makaharap ko si Pang. Reagan kahapon, nagsimula kami ng mahalagang diyalogo

hinggil sa kooperasyon at pagpapalakas ng pagkakaibigan sa panig ng dalawang bansa. Ang
naturang pulong ang kapuwa kumpirmasyon at bagong simula, at dapat mauwi sa mga
poslibong resulta sa lahat ng panig ng pangkalahatang usapin.

Hinaharap namin ngayon ang mithi ng sambayanang dumanas ng labis na kahirapan at

matinding kawalan ng trabaho sa loob ng labing-apat na taon, ngunit inialay pa rin ang kani-
kanilang buhay para sa malabong demokrasya. Tuwing nangangampanya ako sa mga pook
maralita o liblib na nayon, lumalapit ang mga tao sa akin at sumisigaw ng demokrasya. Hindi
trabaho, bagaman tiyak na nais nila iyon, bagkus demokrasya. Hindi salapi, dahil ibinigay
nila sa akin ang anumang munti nilang naipon para sa kampanya. Hindi nila ako inasahang
magbibigay ng himala na magpapalitaw ng pagkain, damit, edukasyon sa kanilang mga anak,
at trabahong maglalaan nig dignidad sa kanilang buhay. Subalit nararamdaman ko ang
pananagutang kumilos nang mabilis bilang pinuno ng mga tao na karapat-dapat matamo ang
mga bagay na ito.

Hinaharap namin ang armadong pakikibaka ng komunista na lumulusog sa pagguho ng

kabuhayan, kahit nakikibahagi kami sa mga tanggulan ng malalayang daigdig sa Pasipiko. Ito
ang tanging dalawang pasaning dinadala ng aking mga kababayan habang sinisikap nilang
magtatag ng karapat-dapat at matibay na tahanan para sa kanilang bagong demokrasya, na
makapagsisilbi ring tanggulan para sa kalayaan ng Asya. Gayunman, hindi pa natatapos
maglatag ng bato ay dalawa naman ang tinatangay palayo. Kalahati ng aming kita sa
pagluluwas, na tinatayang $2 sa $4 bilyong dolyar, ang tanging naiipon namin sa labis na
mahigpit na merkado ng daigdig, at ibinabalik pa upang bayaran ang interes ng utang na ang
benepisyo ay hindi natatanggap ng mga tao.

Lumaban kami nang matamo ang dangal, at kahit man lang sa dangal, handa kaming
magbayad. Ngunit dapat pa ba nating pigain ang pambayad mula sa pawis sa mukha ng
aming kababayan at ilubog ang lahat ng kayamanang natipon ng tagapanagot na dalawang
daan at limampung taon kumayod nang dibdiban?

Sa lahat ng Amerikano, bilang pinuno ng marangal at malayang bansa, ipinupukol ko ang

tanong na ito: Mayroon bang hihigit sa pagsubok ng pambansang pagtataya sa mga mithi na
inyong pinahahalagahan kaysa sa dinanas ng aking mga kababayan? Gumugol kayo ng
maraming buhay at maraming yaman upang maghatid ng kalayaan sa maraming lupain na
pawang bantulot tanggapin yaon. At dito ay may sambayanang nagwagi nang mag-isa at
kailangan lamang ang tulong upang mapanatili ang natamo.

Tatlong taon na ang nakalilipas ay sinabi kong Salamat, Amerika, para sa kanlungan ng
inaapi, at sa tahanang ibinigay mo kay Ninoy, sa akin at sa aking mga anak, at para sa
tatlong masayang taon naming pinagsamahan. Ngayon, sinasabi kong, samahan ninyo
kami, Amerika, habang itinitindig namin ang bagong tahanan para sa demokrasya, ang
bagong kanlungan para sa inaapi, upang makatindig ito bilang kumikinang na—
testamento ng ating dalawang bansang nagtataya sa kalayaan.

https://www.officialgazette.gov.ph/1986/09/18/filipino-translation-speech-of-president-
corazon-aquino-during-the-joint-session-of-the-u-s-congress-september-18-1986/

State of the Nation Address of

Rodrigo Roa Duterte
President of the Philippines
To the Congress of the Philippines
Session Hall of the House of Representatives
 [Delivered at the Batasang Pambansa Complex, Quezon City on July 25, 2016]
(FILIPINO VERSION)

Salamat. Ipermiso ninyo akong maging impormal. Mapapansin ninyo na ang tatlong lalaki
sa nakaangat na bahagi ng Kongreso ay mula sa Mindanao. So, wala talaga kaming masabi.
Pangulo ng Senado Aquilino Pimentel III, mga miyembro ng Senado, Ispiker Pantaleon
Alvarez, Pangalawang Pangulo Maria Leonor Robredo, dating Pangulo Fidel V. Ramos,
Pangulong Joseph Ejercito Estrada, at Pangulong Gloria Macapagal-Arroyo, Punong
Mahistrado Maria Lourdes Sereno, mga Mahistrado ng Kataas-taasang Hukuman, ang
Kaniyang Kamahalang Papal Nuncio at mga miyembro ng diplomatic corps. Kailangan ko
ring batiin ang Kalihim Tagapagpaganap Salvador Medialdea, ang mga miyembro ng
Gabinete, mga kasama kong manggagawa sa gobyerno, mga kababayan ko.

Hindi tayo uusad kung hahayaan nating hilahin tayo ng nakaraan. Ang paninisi ay maling
pamamaraan. Kayâ hindi ko aaksayahin ang mahahalagang oras para sisihin kung sinong
may sala sa gusot na kinasasadlakan natin at pinagdudusahan.

Maliban siguro para makabuo ng aral o higit pa sa mga kamaliang ito, hindi tayo papipigil
dahil ang dapat pinahahalagahan ay ang kasalukuyan at ang hinaharap na dapat nating
pinaghahandaan.

Bakâ ako ay hindi maintindihan, gusto kong linawin, na ang mga nagtaksil sa tiwala ng
taumbayan ay maparurusahan at mabibigyan ng araw sa hukuman. At kung sapat ang mga
ebidensiya, may araw din sila para magdusa.

Nang magdesisyon akong tumakbo bilang pangulo ng bansang ito, alam ko ang mga sakit ng
bansa; alam ko ang mga dahilan; at sinabihan na ako kung sino ang sentro ng mga sanhi ng
lahat.

Narinig ko ang mga hinaing ng mga mamamayan sa kalye na ang katarungan ay parang
guníguní na lang; na ang pagkapantay-pantay at pagiging patas at mabilis na paglutas sa
mga kaso ay nalusaw na parang ampaw na mga konseptong bagay lang sa mga
pandalubhasaang disertasyon. Ganyan dati, hanggang ngayon, talagang nakalulungkot.

Bilang dating tagausig, alam ko ang mga pamamaraan kung paano pabilisin at pabagalin
ang takbo ng isang kaso. Ang ginawa ko ay tiningnan ko kung ilang beses ipinagpaliban at
ang petsa ng bawat pagpapaliban at ang susunod na pagdinig ng kaso. Ganoon kasimple.
Magiging masaya ako kung lahat tayo sa gobyerno ay mag-aasikaso sa importanteng bagay
na ito.

Determinado na ko noon pa katulad sa pagiging determinado pa dahil ngayong ako ay nasa

posisyon, na maglunsad ng laban sa mga humahamak sa ating mga batas at sa mga tao na
ginagawang miserable ang ating buhay.

Tinitiyak ko sa bawat isa sa inyo na wala sa sistema ko ang pagiging mapaghiganti. Katulad
ninyo, ang gusto ko lang ay patas na pagtrato at proteksiyon para sa ating mga kababayan.

Pero kailangan nating maging matapang para maipaglaban ang ating pinaniniwalaan, na
hindi tayo mapipigil ng takot na magkamali o matalo. Kayâ, walang limitasyon ang
katapangan, pero mayroon ang kaduwagan.

Sa puntong ito, marami pa akong gustong sabihin sa inyo tungkol sa mga detalye, mga
bilang, mga programa, mga plano, mga problema at solusyon, ang lahat ng mga ito ay hindi
dapat maglalaho o maliligaw.

Kayâ sa ating mga relihiyosong Obispo, mga pinuno, mga pastor, mga tagapagsalita, mga
imam ginagarantiya ko sa inyo na habang ako ay naninindigan sa prinsipyo ng
paghihiwalay ng simbahan at estado, pinaniniwalaan ko rin na dapat wala ring
paghihiwalay ng Diyos at Estado.
Sa inagurasyon ko noong 30 Hunyo 2016, sinabi ko na ang laban sa kriminalidad at mga
ilegal na gamot at korupsiyon ay di titigilan at magpapatuloy. Inuulit ko ang pangakong
iyan ngayon, kaya tinatawagan ko ang Pambansang Pulisya, ang mga chairman ng
barangay, mga meyor, mga gobernador, at lahat ng nasa kapangyarihan at awtoridad,
huwag magpahinga. Walang titigil sa kampanyang ito. Doblehin ang mga pagkilos. Triplehin
ang lahat ng ito kung kailangan. Hindi tayo titigil hanggang sa huling drug lord, hulíng
kapitalista, at hulíng pusher ay hindi napasusuko o naipakukulong o naililibing, kung gusto
nila.

Sa ating mga opisyal na pulis at sa iba pang opisyal, gawin ninyo ang trabaho ninyo at
asahan ninyo ang buong suporta ng Tanggapan ng Pangulo. Sasamahan ko kayo hanggang
sa huli. Abusuhin ninyo ang inyong kapangyarihan, at mayroon kayong kalalagyan sa
impiyerno, dahil magiging mas masahol pa kayo sa nilalabanang kriminalidad.

Inuutusan ko ang National Police Commission (NAPOLCOM) na pabilisin ang mga

imbestigasyon at paghahatol sa mga kasong administratibo laban sa mga pulis na sangkot
sa mga gawaing kriminal at ilegal at magbalangkas ng mga patakaran para sa lifestyle check
sa mga miyembro ng PNP. Sa laban na ito, itinataya ko ang dangál ko, ang búhay ko, ang
pagiging pangulo ko.

Inuutusan din ang DILG na mahigpit na imonitor kung paano ginagawa ng mga LGU ang
tungkulin nilang pamahalaan ang mga pulis at ang mga napatunayang hindi tumutupad sa
kanilang tungkulin ay maparurusahan kabilang ang pagtitiwalag sa NAPOLCOM. Inuulit ko
ang babala sa lahat, huwag magdroga dahil kayo ang magiging solusyon sa krisis na
bumiktima, “malawak” na lumaganap sa bansa.

Gagawa tayo ng Inter-Agency Committee on Illegal Drugs na pagsasama-samahin ang lahat

ng mga pagsisikap at palalakasin ang pakikipag-ugnayan ng mga stakeholder.

Ang mga reserbado ay pakikilusin para sa kampanyang pang-impormasyon laban sa

paggamit ng droga at pagpapalaganap ng impormasyon tungkol sa mga programang
rehabilitasyon na iniaalok ng gobyerno. Palalakasin din natin ang ating Programang ROTC
para maisapuso ang pagmamahal sa bansa at paggiging mabuting mamamayan.

Uunahin din natin ang rehabilitasyon ng mga nagdodroga. Dadagdagan natin ang mga
pasilidad sa pagpapagaling at rehabilitasyong residensiyal. Tutulong ang Sandatahang
Lakas ng Pilipinas (AFP) sa mga paghahanda sa paggamit ng mga kampo militar at mga
pasilidad para sa rehabilitasyon sa pagdodroga.

Hindi kailanman magkakaroon ng tunay, nahahawakan, at nararamdamang pagbabago

nang hindi ipinadarama ang katiwasayan sa ating mga tao.

Dahil dito, magiging sensitibo ang aking administrasyon sa mga obligasyon ng bansa para
palaganapin at pangalagaaan, at tuparin ang mga karapatan ng ating mga mamamayan, lalo
na ng mahihirap, nasa laylayan at mahihina. Ipatutupad ang katarungang panlipunan,
habang pinananatili sa lahat ng sandali ang tuntunin ng batas.

Ipatutupad ng aking administrasyon ang isang makataong tugon sa pagbabago at

pamamahala, habang pinabubuti ang kagalingang pangkalusugan at pang-edukasyon,
pagkakaroon ng sapat na pagkain at pabahay, pinangangalagaan ang kapaligiran at
paggalang sa kultura ng ating mamamayan.

Ang karapatang pantao ay dapat na nagpapataas sa dignidad ng tao. Pero ang karapatang
pantao ay hindi puwedeng gamitin bilang pananggalang o dahilan para sirain ang
bansa. Ang inyong bansa at ang aking bansa.

Sa ngayon, dahil may mga banta pa rin sa panloob na seguridad ng ating bansa na pinalalalâ
ng teroristang pangkat na Abu Sayyaf at ng mga gawain nito, ang buong puwersa ng AFP ay
pakikilusin para malupig ang mga kriminal na ito na nagtatago sa gawaing
panrelihiyon. Palalakasin ng AFP ang kakayahan nito na tugisin at labanan ang mga huwad
na elementong lumalabag sa batas.
Kailangan nating palakasin ang ating koordinasyon sa Indonesia at Malaysia para mapigil
ang pangingidnap sa katubigan ng ating mga kalapit-bansa. Palalakasin natin ang ating mga
programang panlaban sa terorismo sa pamamagitan ng pag-aamyenda ng iba’t ibang batas
tungkol sa terorismo sa tao, pagtutustos sa terorismo at cybercrime.

Ito ang sagot natin sa mga bantang hámong di-tradisyonal ng global na pagbabago, mga
krimeng transnasyonal at terorismong panatiko. Magiging priyoridad din natin ang
pagtugon sa global warming, pero sa makatarungang pag-aangkop. Hindi nito dapat
mapigil ang ating industriyalisasyon.

Dapat din nating sikapin na magkaroon at linangin ang pakikipagtulungan sa mga bansang
may kapareho ng mga problema sa Pilipinas; panatilihin at ipagpatuloy ang mga
pakikipagsanggunian at pakikipag-usap na bilateral at multilateral.

Palalawakin pa natin ang pakikipag-ugnayan sa pagtulong at pag-aksiyon kaugnay ng

disaster, seguridad pandagat at paglaban sa terorismo. Palalalimin natin ang mga pag-
uusap panseguridad sa ibang bansa para magkaroon ng higit na unawaan at pagtutulungan.

Tungkol sa Kanlurang Dagat ng Pilipinas (West Philippine Sea), na kilala rin bilang Dagat
Tsina (China Sea), pinaninindigan ng Pilipinas ang paggalang sa resulta ng kaso sa harap ng
Permanenteng Hukuman ng Arbitrasyon (Permanent Court of Arbitration) bilang isang
mahalagang kontribusyon sa isinasagawang pagsisikap upang magkaroon ng mapayapang
resolusyon at paglutas sa ating mga pagtatalo.

Sa aspekto ng ating mga prosesong pangkapayapaan kaugnay ng ating kompromiso sa

pandaigdigang pamayanan, mananatili ang Pilipinas sa pangako nitong ipagpapatuloy ang
lubos na pakikipag-usap sa ating mga pandaigdigang partner at stakeholder para
magkaroon ng pangmatagalang kapayapaan at kaunlaran sa bansa.

Masigla nating tutugunan ang mga karaingang paulit-ulit na idinadaing, hindi lamang ng
Bangsamoro, mga katutubo at iba pang pangkat para sa seguridad, pag-unlad, pantay na
karapatan sa pagpapasiya at pagtanggap sa mga pagkakakilanlan.

Ang pangmatagalang kapayapaan ay makakamit lang kung matutugunan ang mga

pangunahing pangangailangan ng bawat lalaki, babae, at bata.

Sa ating mga kapatid na Muslim, sa bansang Moro at sa mga kasapi ng CPP/NPA/NDF, ito
ang sasabihin ko:

Gusto nating lahat ng kapayapaan, hindi ang kapayapaan ng patay, kundi ang kapayapaan
ng buháy. Ipinahahayag natin ang ating kagustuhan at kahandaang
makipagnegosasyon, pero kinakargahan natin ang ating mga baril, umaasinta, at
kinakalabit natin ang gatilyo. Isa itong kabalintuaan at trahedya—at wala itong
wakas. Habang pinararangalan ang katapangan at kabayanihan ng ating mga sundalo,
gawin din ninyo ito sa kanilang mga kasapi at mandirigma, sa halip ang nakikita ko ay mga
nabiyuda at naulila. Nararamdaman ko ang kanilang sakít at hinagpis, at hindi
mababayaran ng anumang perang tulong o bilang ng medalya ang mga taong nawalan ng
buhay. Ikinalulungkot ito ng lahat ng antas ng lipunan. Malalim at matagal ang sakít na
idinudulot nito.

Kaya nakikiusap ako sa inyo ngayon. Sa mga kapatid nating Muslim, tapusin na natin ang
dantaong kawalan ng pagtitiwala at pakikidigma. Sa CPP/NPA/NDF, wakasan na natin ang
dantaon ng pananambang at labanang ito. Wala tayong pupuntahan, at lalo itong nagiging
madugo araw-araw.

Para matigil agad ang karahasan, ibalik ang kapayapaan sa mga pamayanan at magkaloob
ng kapaligirang nakatutulong sa muling pag-uusap na pangkapayapaan, ibinabalita ko
ngayon ang tigil-putukan sa CPP/NPA/NDF na magkakabisa agad, nananawagan
ako ngayon sa ating mga kapuwa Filipino sa National Democratic Front at sa mga puwersa
nito na sumunod.
Ito ang aking panawagan sa inyo: “Kung hindi pa natin káyang magmahalan, sa ngalan ng
Diyos, huwag nating awayin ang isa’t isa,” gaya ng sabi. Ganoon din ang sinasabi ko sa inyo.

Sisikapin nating magkaroon ng permanente at pangmatagalang kapayapaan bago

magwakas ang aking panunungkulan. Iyan ang aking layunin, iyan ang aking pangarap.

Tungkol sa pamamahalang macroekonomik, magpapatuloy at pananatilihin ng aking

administrasyon ang mga kasalukuyang patakarang makroekonomik, at paghuhusayin pa
natin ito.

Magagawa natin ito sa pamamagitan ng masisinop na patakaran sa pananalapi

na makatutulong para ang malaking pag-unlad ay mangahulugan ng higit na marami at
magandang trabaho at pagkabawas ng kahirapan. Sa pagwawakas ng aking
panunungkulan, umaasa ako at nananalanging maipapasa ko ang isang ekonomiyang mas
matatag, na kakikitaan ng pag-unlad, hindi sobrang pagtaas ng presyo ng mga bilihin,
matatag na reserbang dolyar, at malakas na katayuang pampananalapi.

Sa pagbubuwis, magpapatupad ang administrasyon ko ng mga repormang pambuwis para

sa mas simple at mas makatarungan, at mas episyenteng sistema ng pagbubuwis na
nakakapaghikayat ng pamumuhunan at paglikha ng mga trabaho. Bababaan natin ang
buwis sa kítang personal at pangkorporasyon at luluwagan ang batas sa bank secrecy. E
naging Presidente ako, ayaw ko sanang makialam dito, sa mga ito. Alam mo na. Anyway, sa
pagpapatuloy.

Sa sambahayan, dapat ay sapat ang kita ng lahat ng mga Filipino para matugunan ang mga
pangangailangang pagkain at di-pagkain ng kani-kanilang pamilya. Patuloy nating
hihikayatin ang pamumuhunan na lilikha ng libo-libong trabaho sa taon-taon—sa mga
trabahong nababagay sa mahihirap at walang gaanong kasanayang manggagawa.

Ipag-aatas ang mga reporma para tiyakin ang ating kakayahang makipagkompetisyon at
para itaguyod ang madaling pagsasagawa ng negosyo. Pagpapaluwag sa mga restriksiyon
ng konstitusyon sa ekonomiya para higit tayong maging kaakit-akit sa mga dayuhang
namumuhunan. Ipatutupad ang pagpaparami ng mga industriyang nangangailangan ng
mga manggagawa tulad ng manufacturing, agrikultura at turismo.

Dapat din tayong mamuhunan sa tao at garantiyahin ang pantay-pantay na pagkakataóng

pang-ekonomiya.

Kailangang maipatupad na ang Batas sa Responsible Parenthood and Reproductive Health

para ang mga mag-asawa, lalo na ang mahihirap, ay magkaroon ng kalayaan sa pagpili sa
dami at pag-aagwat ng mga anak na kaya nilang alagaan at tustusan, at sa huli ay
mapabilang sa mga higit na produktibong puwersa ng paggawa.

Kapag hindi makapagtatrabaho, gaya sa mga masyadong probinsiya, itataguyod ang

pagnenegosyo.

Pagagandahin din natin ang lokal na negosyo sa pamamagitan ng pagtanggal sa mga

rekisitos na nagpapatagal sa pagpaparehistro at pagpoproseso ng negosyo, pagbawas sa
proseso ng kahilingang makapagnegosyo at pag-iisa sa mga serbisyo ng iba’t ibang opisina
ng gobyerno.

Ang mga Institusyong Pampananalapi ng Pamahalaan (GFI) ay gagawa ng mga financing

package na madaling maisagawa para magkaroon ng kakayahan ang mga may maliliit at
medyo malaking negosyo.

Sa larang ng turismo, magpapatayô táyo ng mas maraming kalsada at mga sentrong

panserbisyo na panturismo.

Ang paggawa ng mga kalsada ay dapat umayon sa layuning maglaan ng modernong

impraestrukturang pang-agrikultura sa pamamagitan ng pagpapalawak at pagpapahusay
sa konstruksiyon at rehabilitasyon ng mga pasilidad sa patubig at pagkakaroon ng mga
modernong pasilidad sa pag-aani at pagkaani para mabawasan ang mga pagkalugi.

Magsasagawa rin tayo ng pagsusuri sa lupa sa buong bansa para matiyak ang mga lugar na
pinakaangkop sa pagtatanim ng palay para mapataas ang produksiyon sa pamamagitan ng
paggamit ng mabisang rehabilitasyon at pagpapataba ng lupa.

Mahigpit nating ipatutupad ang mga batas sa pangisdaan, lalo na ang tungkol sa ilegal na
pangingisda at itataguyod natin ang aquaculture sa mga tabing-ilog at sa likod-bahay.

Sa kabilang banda, pabibilisin natin ang paggastos para sa impraestruktura sa

pamamagitan ng pagpapaganda ng mga kalsada at tulay at pagpapatupad sa Mindanao
Logistics Infrastructure Network at iba pang mga plano para sa mga kalsada. Ipatutupad
natin ang mga proyektong magdurugtong ng mga isla.

Isasakatuparan natin ang mga hakbang sa pagpapagaan ng estruktura, para matugunan ang
taón-taóng pagbaha sa Metro Manila at mga kalapit na lugar. Magtatayô táyo ng mga
bagong pumping station sa mga estratehikong lugar.

Ang muling pagbuhay sa Pasig River Ferry Service System ay isang solusyon sa matinding
trapik sa Metro Manila. Ito ay magsisilbing alternatibong paraan ng transportasyon para sa
mga pasahero lalo na sa mga nanggagaling sa silangan ng Metro para makarating sa mga
destinasyon sa mga lungsod ng Maynila, Mandaluyong, Pasig, Taguig, Marikina, at Quezon.

Palalakasin din ang ating kampanya laban sa kolorum at paghuli sa mga lumalampas sa
kanilang ruta pati na rin ang mga ilegal na terminal.

Upang matugunan ang kakulangan sa mga kalsada sa Metro Manila, lulubusin ang paggamit
sa mga kalsada. Kaya, kailangang makipagtulungan at makipag-ugnayan sa mga LGU upang
maisaayos ang daan ng mga alternatibong ruta at makipagsanggunian sa iba’t ibang
stakeholder, kabilang na ang opereytor ng sasakyang publiko.

Marami sa gobyerno ang makatotohanang nagpapalagay, at mahigpit kong sinasang-

ayunan, na ang lumalalang sitwasyon ng trapiko ay lohikal na masasagot, kung bibigyan din
ang Kongreso ng emergency powers ang mga kinauukulang ahensiya. Ayaw mo? Okey lang
din. Pakita namin kung gusto ninyong madalian. Alam naman talaga ninyo sagad na. Nasa
inyo iyan, kung ibibigay mo, sige. Kung hindi ninyo ibibigay, idadaan natin sa mas mahirap
na ruta na mas matagal. At tanggapin ko iyong pagmumura ninyo, huwag lang sa malapit. E
ganoon talaga e…kailangang solusyunan na ito. Gusto ninyo madali, okey. ‘Pag ayaw naman
ninyo, dahil baka sabihin ninyo graft and corruption lamang, ‘di okey. Ginarantiya ko sa
inyo–wala ito sa script… Ginagarantiya ko sa inyo, magiging malinis ang gobyernong ito.
Kung iyon lang ang inaalala ninyo, naiintindihan ko kayo.

Wala na ito sa…haba…wala na ito sa script. You know, ako makagarantiya, 101% magiging
malinis ito. Ang problema ay makakagawa lang ako sa pamamagitan ng mga ahensiya at
departamento. Kaya sinasabi ko inyo na maski konting maliit lang, wala akong ano
doon…wala na akong politika, wala na lahat. Tapos na ako sa listahan. Hindi ko lang
magarantiya ang katapatan at galíng nila sa lahat ng pagkakataon. Yung mga miyembro ng
gabinete, oo. Pero iyong sa babâ—procurement, iyong bidding diyan…pero sa
pagkakaalam ko malinis talaga ito. Basta pag-uusapan namin sa likod about federal system.

Alam n’yo, ang payo ko sa ‘yo ay: magkaroon ng federal system, isang parliyamentaryo,
pero garantiyahin ninyong may Presidente. Huwag, hindi na ako niyan, disqualified na ako
at sa mga panahon na iyon wala na ako dito. Pero maipapangako ko ngayon, sa Republika
ng Pilipinas at sa sambayanan, kung bibilisan ninyo ang federal system ng gobyerno at
maisusumite ninyo ito sa mga Filipino sa ikaapat at ikalimang taon—kasi proseso ‘yan e—
tumawag kayo ng referendum at pagkatapos ay presidential election, aalis ako.. Sibat na
ako. Pero dapat mayroon kayong Presidente, gayahin ninyo ang sistema ng France. Huwag
mong hayaan ‘yang puro parliament, delikado. Kailangan ng mahabang panahon para sa—
iyong kagaya ng England ‘no, dahil sa pambobomba…alam mo double deck, natagalan din
sila. Just no one apparatus for the Commander-in-Chief down. Hindi ka puwedeng maging
presidente, puwede kang humalal. Puwedeng si Tito Sotto ang susuwertihin sa mga
panahong iyon. O di, limitahan mo lang.

Ang mga kapangyarihang panseremonya, kapangyarihang magresolba, kapangyarihang

mag-off set ng resolusyon o anuman. Uutusan ko kayo, gawin iyan…o mga kapangyarihang
panseremonya, maliban sa mga panahon ng pangangailangan. Sabi ko kung maibibigay mo
sa akin ang dokumentong iyan, hihikayatin ko kayong mag-conduct to order
ng…maghalalan sa susunod na araw, sa susunod na linggo. At kahit na dalawang taon pa,
tatlong taon, Aalis na ako. Okey na ako. Huwag ninyo akong alalahanin. I am into…marami
na akong ambisyon. E nanalo pa e. Hindi ko nga alam kung bakit ngayon, noon nandoon
lang ako o. Totoo man. Sino ba sa inyo nagsuporta sa akin dito? Wala man. Kahit na isang
kongresista, maliban sa dalawang probinsiya, gobernador. Iyon lang. Wala akong barangay
captain, wala akong…wala lahat. Pero ngayon…[Palakpakan]

Paiikliin ang panahon ng pagpoproseso sa pag-iisyu ng mga permit at. Sa aking lungsod,
palaging tatlong araw para sa mga pamahalaang lokal. Iyon ang magtatali sa Tanggapan ng
Pangulo hanggang sa huling barangay. Tatlong araw, tatlong araw, pamahalaang
lokal. Permit sa negosyo, mga clearance—hindi, teka lang. Walang follow up.

Bigyan mo ng stub, bumalik sa susunod na linggo, tingnan mo iyong work load at hihingan
ko ang bawat departamento, iyong dito sa itaas, dapat may logbook sila. Huwag sa
kompiyuter, okey, itong ganito na mai-erase ‘yan. Ilagay mo ang araw, oras, tinanggap ko
ang dokumento ni Rodrigo Duterte, pagkatapos ay gamitin ang kompiyuter, dapat ay may
actuarial projection doon. Tingnan ang dami ng trabaho, napakabobo mo naman… o gaano
kadami ang trabaho ninyo, tapos pag bumalik ka dito August 3, 3:00 o’clock, ibigay mo,
ibigay mo. Ngayon, itinatatag ko ang 8888 para lamang sa korupsiyon. Pag may marinig ako
sa Executive Department, kahit bulong, kahit bulong, hiwalay-hiwalay na tayo. Marami
riyan sa, diyan sa gallery, marami riyan walang trabaho, nag-a-aplay hanggang ngayon.
Hindi naman lahat kasi mayayaman iyan e, mga asawa ninyo ata iyan.

Samantalang ang pag-iisyu at distribusyon ng mga plaka ng sasakyan sa bilihan o sa mga

dealer ng sasakyan ay isasaalang-alang. Wag na sa LTO kasi hanggang ngayon, panahon pa
ni Hesukristo iyong unang plaka nila hanggang ngayon wala pa. Bayad na iyon, hanggang
ngayon sa awa ng Diyos.

Para sa mga lisensiya ng drayber, ang bisa nito ay pahahabain mula sa kasalukuyang 3
hanggang limang taon.

Para mabawasan ang pila sa mga bilihan ng tiket, maglalagay ng mga bilihan ng tiket ng
tren sa mga mall, stall, at mga tindahan, ipinagbibili mo iyon sa… diyan mo na ibigay,
akreditado. Wag doon banda sa Recto kasi sigurado pekein iyan ng mga ulol.

Muli akong magsasalita sa Pilipinas. Ako po ay doble ang pagod para sa inyo, para sa
kapakanan ng bayan. Seryoso po ako. Kayong mga ganoon, tiket-tiket at magkaroon ng
gulo, huwag ho ninyong gawin iyan. Ito na iyong babala ko, you know, huli. Wala nang iba,
hindi ko na gagawin, wag ninyong sirain iyong mga bagay-bagay na ginagawa namin para
sa kapanakan ng tao. Mabuti iyang magkaintindihan tayo. Kaya wag ninyong gawin. Simple
lang iyan e. Para walang away sa gobyerno iyong mga bagay na ilegal at masama at hindi
tama, wag mong gawin at hindi kami mag-aaway dito. Pati iyong pari, pati si Pope
tinamaan.

Magkalinawan tayo sa isa’t isa, ako ay para sa kaginhawahan at kapakanan ng mga Filipino.
Kayo namang hindi pa bungog diyan, hindi pa pumasok iyang mga droga, kung ayaw
ninyong mamatay, ayaw ninyong masaktan, wag kayong umasa diyan sa mga pari, pati
karapang pantao, hindi nakakapigil iyan ng kamatayan. Kaya, wag ninyong gawin. E tapos
nandiyan ka nakabulagta at nakikita ka sa mga diyaryo na parang Inang Maria na kalong
ang patay, ang bangkay ni Hesukristo.

Ayan ang mga yan e. Magdadramahan pa tayo dito. Dito ako nakatingin kasi nandito iyong
publiko h. Alam mo ilang beses ko nang sinasabi, sa Davao huwag mong gawin, kasi
magkakaproblema tayo. Siya na dahilan ng dahilan ang dahilan ng lahat ng ito. Ikaw iyong
nag-umpisa, lunukin mo—ulitin ko ha, siya na dahilan ng dahilan ang dahilan ng lahat ng
ito. Kami nagtatrabaho lang. Mayroon tayong bansang binabantayan. Kailangang maging
malusog ang milyon-milyong tao. Tungkol ito sa droga, tungkol ito sa interes ng publiko,
kaayusan ng publiko. Kita mo nabawasan ang mga krimen, wala na kasing magnanakaw,
wala nang nanghoholdap. Kasi para yan—bakit itatapon sabi nila e maliliit lang iyan.
Gamitin mo utak mo.

Kung mahahawahan ka, kagaya ng negosyo ng mga Chinese, pakyawan sila. Maski konti-
konti, kung ang buong pondo kontaminado, pera yan. Hindi ko sinasabing sa Chinese
gawain itong pakyawan/patingi-tingi, maski na kumita lang ng piso dyan, okey na iyan.
Kasi paramihan e. Yan ang ibig kong sabihin.

Umaasa akong magrereklamo ang militar at ang pulis sa bagay na ito…bahagi ito ng
malalim na imbestigasyon na nakuha namin. Obligado akong humarap sa publiko kasi
iyong mga pari nag-aano. Alam mo, kayong mga midya, naghahanap kayo ng “nasaan ang
malaking isda?” Saan iyong bilyonaryo na mayaman, iyong mga may kotse, may
mga Mercedes, ma’am nandoon yan sila sa labas, wala dito. Maghanap ka ng isang batalyon
ng pulis para hulihin natin doon, kung kaya natin. Doon nila dinadala ang droga sa kanila.
Meron silang ganito, malaki, sa oras na ito nakikinig sila ngayon dito. Sandaa’t isang
porsiyento na nakikinig sila dito. Saan doon? Doon lang. Isosoli nila sa pondo, o itapon mo
diyan, tapos umalis ka kunin sa tindahan yung bag o package. Di ba sabi mo nakikita ng
midya. Kayo lang ang nagba-brand niyan na drug lord eh. Hindi sila ang mga drug lord, mga
tinyente, delivery boy iyan, kung baga LBC lang yan, pati DSL, Federal.

Pati iyong tawag nila basura, iyon yung banta ano—huwag kayong maghanap. Gusto ninyo
sabihin ko sa inyo, puntahan natin. Ibibigay ko ang mga pangalan. Ipakikita ko sa inyo ang
datos ng intelehensiya. Pero bigyan mo ako ng garantiya na may gagawin ka. Kasi bibigyan
kita ng pangalan, bibigyan kita ng bansa, kung wala pa ring gagawa, mag-shut down tayo—
kaya hindi lang kami… hindi tayo kailangang maging lubhang personal tungkol sa ating
gawain dito. Sinasabi ko na—dito oh, balik na tayo. Kasi iyong hindi nakakaintindi na mga
Tagalog, ano na iyong, tagal naman nitong—Tutugunan ang pagsisikip ng mga pasahero sa
pamamagitan ng pagdaragdag ng bilang ng tumatakbong tren mula sa kasalukuyang 16 na
tren na may kabuuang 48 kotse bawat oras, hangang 20 tren na may kabuuang 60 kotse
bawat oras; dagdagan ang bilis ng tren mula 40 (kph) hanggang 60 (kph).

Ang problema nito, iyong mga daangbakal—hindi na ito kasali diyan; huwag kayong
maniwala dito. Dalawang-katlo nito ay akin, ang sangkatlo ay—korek iyong gramar ko.
Ayaw lang nila Animnapung kilometro bawat oras, problema nito, at kailangan ninyong
umayon sa akin na matanda na ang mga riles. Karamihan sa mga riles siguro. Noon pa ‘yan
sa panahon ni Marcos, Imelda. Nandiyan pa. Ngayon, sabi ni Tugade, “Sir, ito sa akin ha,
sabihin ko 40 hanggang 60 kilometro bawat oras.” Sabi ko, “Art, sigurado ka maka-hold ang
riles niyan? Baka maputol iyan, magdiretso ang rren sa Cavite. Dumiretso sa Cavite,
maglipad, doon kay Tolentino, “Oh, bakit may tren dito sa Tagaytay?” Medyo mabilis ito,
medyo mabilis, 60 kilometro bawat oras at may hinihila itong mabigat. Kapag umandar na
talaga ito… mawalan ng ano … umaandar ito nang mabilis na may mabigat na dala na
masyadong mabilis, mahirap mong … sumasadsad kasi mabigat eh. At umiikli ang oras ng
biyahe mula 5 minuto hanggang 3 minuto. Mahina lang tayo ng—ang plano ni Tugade,
mahina lang tayo ng isang minuto sa Hong Kong. Dalawang minuto, kaniya tatlong minuto
eh. Art, ambisyoso ka. Kaya mo kaya ito?

Espesipiko para sa LRT, ang oras ng operasyon ay palalawigin mula 9:30 hanggang 10:30
n.g. So marami pang batang uuwi niyan. At para mas marami pang pasahero ang
makasasakay, agad nang tutugunan ang mga atraso sa pagbili ng dagdag na mga tren.

Ngayon, iyan ang sinasabi ko. Kung gusto mo akong makilala, mabuti. Wala akong
problema. Sabihin ninyo na doon ang … gawin natin sa normal na paraan. Kung nagawa mo
ang 46. Ang maganda nito, napirmahan ko na ang Executive Order sa amin, FOI. Naunahan
ko kayo. Nandoon na sa akin. Oo, tapos na ako. Ilalabas ko na. Lalabas ito ngayong araw.
Alam ninyo, sabi ko, unahan ko ang Kongreso puro mayayabang ang ano diyan.
Susunggaban natin ang … stealing one’s thunder. Unahan na natin. Para maitutuloy na natin
ang mga proyektong panriles sa Metro Manila at sa mga pangunahing lugar sa bansa
kabilang ang Mindanao Rail Project. Hindi ako nagyayabang pero totoo talaga ito. Nasa ….
tayo depende sa Federal pero sa anim na taon, lalabas talaga ito. Ginagarantiya ko sa inyo
dahil magkakatotoo ito. Mga proyektong panriles, Davao Transit System, ang Cebu Transit
System, ang North at South Luzon Railways at ang proyektong Panay Railways. Panay! E
tagasaan si ano, Panay. Panay ang bigay natin para—sabihin naman ni Senador Drilon,
bina-backbite dito. Lalagyan daw ng isla ng tren. May tawa pa. Bina-backbite ka dito.
Isumbong mo iyan. Tingnan mo. tan-awa diha.

Iba’t ibang pamamaraan ang pinag-aaralan para mapaluwag ang NAIA kasama na ang
posibleng paglipat ng kabuuang aviation. Ang estilo ko kasi, ganito, hindi naman ako …
Hindi ako bagay sa pormalidad. Itong trans-general aviation, alam nyo kung sino ang
tamaan niyan? Kayong mayayaman. Kayong may mga helikopter pati eroplano, ililipat ko
kayo. Alam mo iyong general aviation, iyong mga Lear Jet, iyong sa mga kompanya, ilagay
ko kayo sa Batanes para walang air traffic. Iniaalok ko ang Sangley Point. Kasi kailangan
isang runway ‘yan. Puwede akong gumawa ng isang bagong runway doon. Sabi ng mga
eksperto sa aviation, pero tumbok niyan ay ang Merville Subdivision. Maka isa pa akong
runway dito sa Metro Manila. Pero kung hindi doon, magiging Clark ito sa isang kondisyon
na mayroon kayong mabilis na tren. Sabi ko, mga isang oras ng biyahe. Sabi ko kay Tugade,
hindi ito katanggap-tanggap. May riles doon, bago, marami pa. Ang bow ng araw ay bullet
train. Ilagay mo iyan sa Filipino na drayber, sa point ko, hilo. Maglampas kayo dito.
Puwedeng gamitin ang Clark Airport para ilipat ang ilang operasyon ng ating domestiko at
internasyonal na eroplano.

Gagawa din ng isang one-stop shop ang sa loob ng Clark civil aviation complex para sa mga
Filipinong nasa ibayong dagat. Ito mangyayari na ito.

Para lalong mapakinabangan ang Clark Airport, kailangang magtayo ng mga … mayroon
kang riles na idurugtong.

Tungkol naman kapaligiran, inaatasan ang militar na palakasin—makinig kayo, hindi tawa
diyan—ang suporta laban sa ilegal na pagtotroso, ilegal na pagmimina— andiyan pa naman
si Gina Lopez—at iba pang gawaing nagpapalala sa pagkasira ng ating likas na yaman.
Kailangan kong pangalagaan ang bansa. Marami ang nagrereklamo sa pagkakahirang kay
Gina Lopez. Pero si Gina at ako, pareho kami ng paradigm: ang interes ng bansa ay una sa
lahat. Hindi ko naman sinasabi, may batas na nagpapahintulot sa pagmimina. Si Gina Lopez
at ako ay nagsasabi lamang sa inyo, sumunod sa mga pamantayan ng gobyerno. Huwag
ninyong siraan ang kapaligiran. Sundin ito nang tama. wala tayong problema. Magbayad
lamang ng tamang buwis; sumunod sa mga pamantayan. Ginagawa lang ni Gina Lopez ang
kaniyang trabaho. Alam ninyong totoong krusado siya. Iyan ang…ganiyan ko mailalarawan
ang kaniyang persona: Krusado. Kaya palagay ko tama iyan. Bakit? Nandiyan ba si Ma’am
Gina Lopez, Kalihim Lopez? Ganito iyan, pumunta siya sa Davao. Gabi na mga ala-una, dahil
sa mga unang araw ng aking … nang manalo ako pero hindi pa ako nakapanumpa. Marami
na ang nagpuntahan—pagbati, mga congratulation. Eh si Ma’am, pumunta nang dalawang
beses. Palagi niyang ipinakikita ang pagkasira ng … ito na nga. Tapos dalawang oras na
naman, mukhang hindi na matapos. Sabi ko, “Ma’am, huwag kayong masasaktan,” totoo
man. Wag kang magagalit dahil ito ang katotohanan. So mag-aalas tres na, “Rody, ito hindi.”
Tapos tuloy-tuloy na, para ring congresman. Sabi ko, “Ma’am, mag-aalas kuwatro, Ma’am.
Ano kaya kung ikaw na lang ang DENR?” Bigla din siyang sumagot, “totoo ka?” Sabi ko,
“oom.” Hindi yung, “oo,” Siya, siya, “Konsultahin ko ang pamilya ko at itanong ko sa aking…”

Nang sumunod na araw, tawag siya kay, sa aide ko, kay Bong. Sabi niya, “Bong, okey na
tinanggap na, sabi ng pamilya ko, okey na.” Sabi ko, “haay bantay ka sa … Pero alam ninyo,
hindi ako pipili ng sinuman na kaiba sa pag-iisip ko. Kukunin ko ang isang tao na kapareho
ng pagtingin ko sa buhay, lalo na iyong pagkasira… Tama iyan, isa siyang krusado at
magpapatuloy siya. Inuutusan din ang DENR na tingnan ang lahat ng permiso na
naipagkaloob sa pagmimina, pagtotroso, at iba pang sensitibong aktibidad na
pangkapaligiran, garantiyahing sumusunod sa istandard ng gobyerno at kung sigurado—
ito na iyong pinakamaganda—amyendahan, suspindehin, o ipawalambisa ang mga
permiso, sige ituloy. Gusto kong pasalamatan ang Diyos na nagkaroon ako ng pagkakataong
ito, totoo. Hindi ako… wala namang ano, hindi ko naisip na aabot ako dito. I’ve always had
that crank sa isip ko mahirap itong ano.
Gaya nitong Laguna Lake, naubos na ang mga…wala na ang mga mangingisda. Yun na lang
kaibahan ng isang malaking palaisdaan sa iba, iyon na lang ang sa mga tao. Makikita mo sa
eroplano, tuwing pumupunta ako sa Davao at dumaraan sa lugar na iyon. Palagi, nakita ko
talagang wala nang ano. At nagrereklamo na ang mga mangingisda tungkol sa pagkalugi.
Talagang wala na sila. Kasi ang maliit na lugar, iyon lang ang kanila. So dito pinadaan ko
lang sa diplomasya na ang Laguna Lake ay magiging isang aktibong economic zone na
nagpapakita ng ecotourism sa pamamagitan ng paglutas sa negatibong impact dulot ng
pagkasira ng watershed, kumbersiyon ng lupa at polusyon. Ito ang nilagay ko. Ito ang
sinasabi ko sa inyo—ang mahihirap na mangingisda ang may priyoridad sa pagmamay-ari
nito.

Ang utos kay Gina ay, “ayusin mo, Ma’am.” Huwag mo namang ipitin, pero kailangang
bawasan nila ang lugar na ookupahin. Hindi puwedeng iyo lang lahat ng pakinabang. Sila na
iyong may pera, kailangan itong matigil. Kung sakaling tanungin kung sino ang may ari
niyan, simple lang, mga Heneral, mga Meyor, Gobernador, baka Kongresista. I mean, hindi
ito personal. Palagay ko kailangan kong gawin ang bagay na ito, dahil ito ang tamang gawin.

Para magkaroon ng sapat na pasilidad sa pagtatapon ng basura para sa Metro Manila, ang
pinal na pagsasara at rehabilitasyon ng Carmona Sanitary Landfil ay ipagpapatuloy habang
pinag-aaralan ang paggamit ng tamang pasilidad sa waste-to-energy. Marami iyan,
napakabilis ng pagdating ng teknolohiya. Sa bahagi ng pamamahala kailangang palakasin
ang ating pagsisikap sa bagay na ito. Taas mo na, mataas yang paragraph na iyan—piliin
ang pinakamagaling, anong sabi ang taas nito—mabubuang ka.

Para mas maayos ang pamamahagi ng publikong impormasyon, kinakailangang magpasa

ng batas, sinasabi ko sa Kongreso, na likhain ang People’s Broadcasting Corporation,
kapalit ng PTV-4, ang estasyon ng TV na pinatatakbo ng gobyerno, na gusto ngayong
gayahin ang mga broadcasting network ng ibang bansa. Ang mga grupo gáling sa mga
international news agency—gusto kong banggitin na, iyong mga interesado, BBC—ay
nakatakdang dumalaw sa bansa sa lalong madaling panahon para sanayin ang tauhan ng
mga government-run channel—ito ang gusto ko, tutal pera naman ng tao— ipatupad ang
editoryal na kalayaan sa pamamagitan ng mga makabagong programa at matalinong
pagtrato at pag-analisa ng mga pagbabalita, gayon din ang mga mahahalagang pangyayari
sa loob at labas ng bansa.

Ang Kawanihan ng mga Serbisyo sa Brodkast ng gobyerno, mas kilala bilang Radyo ng
Bayan, ay sasailalim din sa modernisasyon para maging praktikal at maaasahan para sa
wasto, malaya, at mga malinaw na balita at komentaryo. Isasanib ang Radyo ng Bayan sa
PBC.

Habang naghahanda ng isang Presidential Communications Satellite Office sa Lungsod

Davao, magtatayo rin ang PBC ng mga broadcast hub sa Visayas at Mindanaw. Sa Lungsod
Davao rin matatagpuan ang kauna-unahang tsanel na Muslim, tatawaging Salaam
Television, at ang unang tsanel na Lumad.

Makikipag-ugnay ang PCO sa Tanggapan ng Kalihim Tagapagpaganap at sa Presidential

Legal Counsel sa pagpapatupad ng bagong pinagtibay na EO sa Freedom of Information.
Inilabas na ang Executive Order na ito. Bilang halimbawa, sa bahagi ng Sangay Ehekutibo,
para gawing sukatan ng mga gawain ng gobyerno ang transparency at integridad, ang
savings at gastusin ……

Ang PCO, sa pakikipag-ugnayan sa Tanggapan ng Kalihim Tagapagpaganap, ay naghahanda

ng Atas Pampangasiwaan sa Presidential Task Force tungkol sa mga media killing.

Hindi tinatanggap ng gobyernong ito ang karahasan at paniniil sa midya. Ang bona fide
media, bona fide media, kung minsan binibigkas itong bona fid, pero anuman ito, ang tunay
na midya ang siya nating laging kapartner sa pagbabago. Medyo hindi klaro yan. Hindi,
anong gawin mo sa hindi bona fide media? Yan ang problema.
Para matugunan ang mga backlog at mabagal at hindi episyenteng pagsasagawa ng
prosekusyon, ang mga proseso ng imbestigasyon at paghawak ng kaso ay gagawing
streamlined, pati na ang para sa mga ilegal na droga at mga heinous crime.

Para wakasan ang laganap na kultura ng takot at pananahimik na bumabalot sa ating

sistema ng hustisya, hinihingi ko sa Kongreso, kayo, na isabatas ang Whistleblower
Protection Law samantalang ang kasalukuyang Witness Protection Program ay
palalakasin. Hirap maging Presidente, maski dito lang.

Ang bilang ng mga abogado at pantulong na tauhan sa PAO, ang Public Assistance
[Attorney’s] Office, mga tanggapang rehiyonal at pandistrito ay dadagdagan para higit na
maserbisyohan ang mga mahihirap.

Sa ngayon, inatasan ko na ang DILG na magpakalat ng impormasyon at kampanya sa buong

bansa tungkol sa pederalismo, sa pakikipag-isa sa iba’t ibang kaalyado at sa mga LGU,
lipunang sibil, masa, at mga organisasyong pampananampalataya. Hinto muna ako dito,
itong federalism.

Ewan ko kung tama, alam mo itong bayan natin, uulitin ko, alam kong alam ninyo ito.
Noong 1521 o 1526 dumaong si Magellan sa Leyte—Kumare ko man ito, salamat mare ha.
Isandaang taon nang Islam ang Mindanao. So ano ito, imperyalismo ito. Nagkaroon ng
kawalang katarungan sa kasaysayan laban sa mga Moro. Kailangan nating itama ito, pero
imposible ito ngayon. Kaya kayong mga kapatid kong Moro, alam naman ninyo—ako,
dumayo ang tatay ko roon, kaya may halo ang dugo ko, Moro pati Kristiyano. Pero alam
ninyo, intindihin na lang natin ito na hindi natin maibabalik sa inyo ang lahat ng nakuha ng
mga Amerikano, Español, pati iyong mga Filipinong mga kapitalista. Ang mga nagsamantala
sa Mindanao gamit ang slogan na, “pumunta sa Mindanao dahil ito ay lupa ng pangako.”
Dahil sa pagpasok ng napakaraming tao na karamihan ay nanggaling sa Bisaya, nagkaroon
tayo ng… hindi natin ito masosolusyonan sa paraang gusto ninyo. Kailangan nating
magkaintindihan, pagkatapos ay kailangan ninyong mamuhay kasama ang bawat isa, pero
susubukin natin.

Ang sinasabi ko lang, babalik ako, dahil sa federalism, sina Misuari, Sema at ang lahat—
kahit ang mga lider na politiko ng Mindanao ay sasang-ayon dito. Hindi natin, maaalalang
hindi ko masyadong dinidikdik ang Abu Sayyaf dahil konektado talaga ito sa mga unang
pag-uusap nina Misuari, ng mga Pangulo— mula kay Pangulong Marcos at ngayon,
hanggang ngayon. Ang tanging paraan, sabi nila upang matamo natin ito, iyong BBL ibigay
na natin, alisin na lamang ang mga bagay na hindi ninyo gusto, iyong mga isyung
konstitusyonal, tanggalin muna natin. Ibigay ko iyong lugar, nandiyan na iyan e. Kaya
hinihiling ko sa inyo, pagtibayin na ninyo ito huwag na lang isama ang mga isyung kontra sa
Konstitusyonal. Ibigay na natin at kapag may sistema nang federalismo, isali mo na sa
package kasama si Misuari. Iyan ang solusyon para sa Mindanao, wala nang iba, maniwala
kayo, wala nang iba pa ang puwedeng solusyon. Pag-isipan ninyong mabuti ito, pagnilay-
nilayin, dahil iyon ang tanging paraan para magpatuloy.

Sa hiling ng ating mga mamamayan tungkol sa mabilis na pag-iisyu ng mga pasaporte ng

Pilipinas, sisikapin ng gobyerno na maamyendahan ang 1996 Batas sa Pasaporte para
mapatagal ang bisa ng mga pasaporte mula sa kasalukuyang limang taon para gawing
sampung taon. Tutal, kayo naman ang maggagawa ng batas, kayo ang magpapatibay ng
batas, kahit na gawin pa ninyong 30 taon, okey ako. Bahala kayo. Basta, patagalin lang
ninyo nang kaunti dahil ang limang taon ay karaniwan na lang. Matagal pa naman itong
passport, mag-aplay ako ng mga 10 araw—alam mo, gusto kong tawagin ang atensiyon ni
Kalihim Yasay.

Kung pupunta ka sa Davao, tumingin ka doon sa … tumingin ka sa likod, likod ng itong mall,
‘yung malaking mall. Sige, pangalanan na natin—SM. Doon, iyong mga tao nandiyan sa
pavement natutulog. Sa maraming beses na nadaan ako na walang ulan, doon yan sila.
Sapagkat first come, first served at ang nag-iisang outlet doon, ang outlet ng iyong
departamento ay iyong sa SM. So iyong mga―maawa ka roon parang dito sa side ng
Cotabato, lahat ng Cotabato, doon sa Davao. Karamihan niyan walang mga bahay, kung
ikaw ay isang aplikante sa Davao City, mabuti kung gayon.
Pero alam ninyo kung walang―mahirap kasi ano.. Maka-remind yan mga Moroano,
naghihiga sa mga pavement, nasasaktan talaga ako. Masakit e. Buong gabi maghintay diyan
hanggang magbukas ang SM, kasi first come first served. Kaya sabi ko―inadres ko ito sa
lahat ng miyembro ng Gabinete, gamitin ang computer. Ayokong makakita ng mga táong
nakapila sa init ng araw. Ayokong makakita ng mga táong nakapila sa ulanan na may mga
ganun. At gusto ko itong Labor – wala na ito sa script. Iyong prompter natutulog na siguro
ito, papindot-pindot diyan. Alam mo, nandiyan naman iyan. Sabi ko, ang gusto ko ay isang
journal. Kapag iniharap ng aplikante ang mga dokumento, bigyan ninyo siya ng shopping
list, huwag ninyong dagdagan o bawasan iyon, iyon na iyong final. At kapag nasunod na
niya iyon, mabuti, wag mo na siyang pabalikin. kasi kung magtawag iyan sa 8888, my God
puntahan ko talaga kayo, ‘yan ang bisyo ko nung meyor ako. Making a difference ito,
meyor-presidente. Puntahan talaga kita at hiyain kita sa maraming tao. At tatanungin kita
sa harap ng marami kung ano ba ang nangyari at nagkaganito.

Pupuntahan ko talaga kayo. Lokal, barangay, pulis, militar, lahat, bigyan mo ng shopping
list, ‘wag mo lang pabalikin dahil pag magtawag ng 8888 iyan, tapos makita ko na balido
ang reklamo, bahala ka, anong walang panahon, pupuntahan kita sa opisina mo
at tatanungin kita, “bakit?” Bigyan mo ng stub, kailangan mong gumamit ng actuarial
ability, madali ‘yon. Pero pagtanggap mo ng tao, ang pinatutungkulan ko ay ang aking
sarili—journal, papirmahin mo siya, lagyan mo doon, tingnan mo sa computer, magkonek
ka doon sa actuarial…hindi mo kailangan ng bobo diyan e. Kasi matatapos siguro iyan mga
susunod na buwan, tapos na. Projections lang naman. Balik ka dito August 15, 3 o’clock,
pagdating ibigay mo. Ngayon kapag nagpunta siya sa Malacanang, at sinabi niya ang
tungkol dito―para sa mga may balidong dahilan para magreklamo tungkol sa katiwalian,
bukás ang gate ng Malacañang. Doon ka. Magsumbong ka, at sasabihin sa akin ng aking
military o aide o yung si ano―itong nagbigay ng tubig, “Sir, dito marami kang …”

At ang dahilan kaya hindi ako lumalabas, hindi ako tumatanggap ng mga imbitasyon—dahil
tuwing magbibiyahe ako sa paligid ng Maynila nagiging sanhi ito ng grabeng pagsisikip ng
trapiko. Kasi pati itong pag-uwi ko, ito rin ang nakikinita ko—paglabas ni presidente, ano
yan picture taking, ganoon at sisimulan nilang harangan ang…iyong mga daan patungo sa
…ganoon iyan tuwing lalabas ang Pangulo, ganoon iyan. So paparahin nila iyan, sabihin nila
dadaaan iyan sa ganitong oras, samantala sarado iyan, di paglabas ko kala mo Biyernes
Santo, walang sasakyan diyan. Yun pala naging grabe na ang trapiko, ang dulo ng trapiko
ay nasa kung saan, limang kilo―at mga dalawa hanggang tatlong oras bago bumalik sa
normal ang lahat. Kaya hindi ako tumatanggap nang―at ayaw na ayaw kong magbiyahe.
Kasi talagang lilinisin iyan e, ito namang―ang taas kasi ng entourage Presidente, dulo sa
dulo may ambulansiya. Hindi lang entourage, parang prusisyon na. Sabi ko dalawa, tatlo
tama na, sa gitna lang ako. Pero ang totoo mag-taxi lang ako dito sa likod, sunod lang ako, E
takot ba sila na…ano ba ang makuha mo kung patayin mo ako? Para ano, may ambulansiya
roon, dagdagan mo na lang punerarya.

Inatasan ko na rin ang DFA para gawing simple ang mga kailangang dokumento para sa
aplikasyon sa pasaporte at magbukas ng mga dagdag na Consular office sa mga
estratehikong lokasyon para mabawasan ang pagsisikip sa Metro Manila at maiwasan ang
mahahabang pila na nagiging sanhi ng paghihirap at pagdurusa ng mga nag-aaplay ng
pasaporte.

Inatasan ko rin ang bagong likhang DICT, Information and Communication Technology, na
bumuo ng isang National Broadband Plan para mapabilis ang pagkakabit ng fiber optic
cables at wireless technologies para mapabilis ang internet. Ito para ito sa … alam ko,
Mahal kong mga kababayan maligayahan kayo nito. Pagpaano mo lang yung Tagalog ko,
kasi e kayo hindi kayo marunong mag-Visaya, e di.

Magkakaroon ng libreng wi-fi access sa mga piling publikong lugar, kabilang na ang mga
plaza at mga parke, mga publikong aklatan, mga eskuwelahan, mga gobyernong ospital,
mga estasyon ng tren, mga paliparan at mga daungan.

Ang lahat ng ahensiya ng pamahalaan ay inaatasang pagsumitehin ang kanilang mga

kliyenteng ng mga aplikasyon para sa koordinasyon, ng mga pinagsama-samang iba pang
ahensiya. Taas mo, wala na iya, ayaw mo magsalita. At national portal, oo, dahil ito ay
ating… parang website.

Ito: Palalakasin natin…mainit talaga ako dito. Para sa akin, kapantay ito ng pagturing ko sa
droga. Palalakasin natin ang giyera laban sa mga human trafficker at mga illegal recruiter
na nambibiktima sa ating mga migrante.

Para magarantiyahan na ang pinaghirapang pera ng ating Overseas Filipinos ay nasa

mabuting kamay, dapat itaguyod ang isang mandatoryong edukasyong pinansiyal para sa
lahat ng pamilya ng mga migrante at ang kanilang mga komunidad kasama na ang mga
insentibo upang mahikayat silang magnegosyo.

Tinatawagan ko rin ngayon ang Kongreso na isaalang-alang ang paghahanda ng mga

panukalang-batas para pag-isahin at pagsamahin ang mga ahensiya at tanggapang may
kinalaman sa Overseas Filipinos sa isang kagawarang magpopokus at mabilis na tutugon sa
mga suliranin at pangangailangan nila.

Kailangan mo ng isa. Ngayon sinabihan ko … ewan ko, nandito ba si Kalihim Bello? Bebot.
Wala? Absinero talaga iyan. Maski sa Gabinete absinero iyan. Gusto kong magrenta siya,
umupa ng ilang gusaling malapit sa… para sa mga nangingibang-bansa lamang. At lagyan ko
na―atas na ito sa lahat…BIR, lahat na. Lahat ng may kinalaman sa mga clearance ng pulis,
sa isang gusali, may booth lang. Sabi ko, “Diyos ko, gamitin ang computer.” Kaya doon lang
siya mag-ikot sa isang gusali. Ang Filipino, hindi na siya magpunta doon sa Statistics, hindi
na magpunta doon sa ano, diyan, diyan sa opisinang iyan. Gamitin ninyo ang computer at
makukuha ninyo agad ang mga resulta. Bakit kailangang magpunta pa niya sa Malate, at
pagkatapos ay magdusa sa trapiko, isang dokumento lang ang kaya niyang matapos sa
isang lakad.

Ang mga NBI clearance ay doon na ninyo ibigay, lahat na doon na. At kung dapat…may awa
itong si Bello, pakainin ninyo iyong mga tao doon, lalo na sa probinsiya.‘Pag tingin ninyo
taga-probinsiya, tapusin ninyo agad. Gamitin ang computer. Kapag hindi ninyo ginamit
iyan, tapon na lang ninyo. Itapon na ninyo ang inyong mga computer at nauunawaan ko
‘yan. Gamitin ang mga computer. Taas mo na ‘yan, wala na iyan.

Para maiwasan ang parang iskuwater sa mga relocation site, hinihiling namin ang mga
utilities na gaya ng Meralco at kooperatibang pang-elektrisidad na makapagserbisyo sa
pamamagitan ng direktang koneksiyon sa mga relocation site at mahihirap na lugar.

Alam mo kung bakt? Hindi na nila nilagyan diyan e. ‘Yan ang dahilan kaya kailangan ko
kayong kausapin nang ganito. At bakit? Dahil walang koryente pagka mahirap ka. Hindi mo
pag-aari ang lupa, ang City Engineer ay hindi―’yan ang karanasan ko, 23 taon, bilang
meyor. Hindi yan magbigay ng direct connection, kasi hindi ikaw may-ari ng lupa. Pero ang
iskuwater na iyon ay nandoon na nang 20 taon. Kaya magconnect-connect sila. Pagka-
connect-connect nila, ang gamitin nila iyong wire na…iyong pinakamura. So, nag-o-
overheat kasi connect-connect na sila kung sinong…minsan magnakaw. Alam mo,
kailangan nating gumawa ng mga adjustment. Hindi ang mga taong ito ang magkokorek,
dahil wala sila sa posisyon para gawin iyon. Kayo ang dapat mag-adjust sa pangangailangan
ng mga tao. Tutal iyan namang… iyan naman iskuwater na iyan, hangga’t ako ang
nakaupong Presidente, walang magiging demolisyon kung walang relokasyon. Hindi talaga
ako papayag. Hindi naman aso iyan na―gaya ng sa Davao. Gusto kong makipagdiyalogo sa
mga negosyante. “Sir, magkano man ang inyong invest sa lupang ito, ang bili mo sa mga
iskuwater?” So, binili ko ito ng mga 60 milyon? Dagdagan mo ng 20 milyon, ako na ang
bahala. Sabihin ko doon sa mga tao,”bili tayo ng relocation site o bibigyan ko kayo.”
Kukunin ng gobyerno. Gagamitin ko ang kapangyarihang kumuha. Gawa ko ganoon sa
Davao e. May 20 ektarya ako doon. Kukunin ko ang ibang lupa doon, iyong malapit lang.
Tapos sasabihin ko, “ang 20 milyong ito ay maakatulong na makalipat kayo sa bagong lote.”
At hihimukin ko ang bawat isa, iyong bagong factories doon sila magtayo.

Magtiis-tiis lang muna kayo pansamantala, para mabawasan ang mga paghihirap ng mga
táong ito—iyan lang ang paraan upang magawa ito. Pero sa halip na demolisyon, walang
matirahan ang tao. Tutal, maraming taon na ninyong hawak ang inyong mga karapatan, e
bakit ngayon pipilitin mo akong magkaproblema ng ganoon. May iba kasi hinahayaan nila
ng sampu, 20 taon nang wala silang ginagawa. At pag dumating na ang oras na …ipagbili
lang nila, e tayo ngayon ang distorbohin. O di gumastos ka para mas madali, magdagdag ka
lang ng konti at magkakaroon ng kapayapaan. “Pag hindi, wala iyan… away na naman
talaga iyan ng gobyerno at ng…tawag nila iskuwater. Mga iskuwater naman talaga iyan.
Masasaktan lang, mamatay nang wala kahit anong dahilan. E kung mayaman ka, bigyan mo
naman ng konting ano, bigyan ng relokasyon at matutuwa akong makikipag-usap sa mga
tao at sasabihing,”umalis kayo, hindi ito sa inyo.”

Inatasan ko na ang kinauukulang ahensiyang nagpapatupad na ipriyoridad ang pag-iisyu ng

mga kailangang permit para sa pagpapaunlad ng enerhiya. – Okey iyan sa akin. Ang
problema…sandali lang ‘to. Para ka diyan. Iyong mga environmentalist, mayroon tayong
ano kasi…marami tayong coal, pati iyong―ito nga, itong energy emissions, wala naman
akong problema diyan. Pero wag mong sabihin sa akin na kung ikaw―ambassador ka tapos
sabihin mo sa akin na medyo hanggang diyan kayo, kasi kami hanggang dito lang din kami.
Ano? Kayo umabot diyan. Nasa tuktok na kayo ngayon ng pagiging industriyalisado, pero
kayo ang nauuna –America, China, Europe. Kayo bongggang-bongga na hanggang ngayon ay
wala itong naitutulong.

So, kung marami kayong restriksiyon doon sa kasunduang iyan, ang kasunduang sinisikap
nating …naririto pa ito sa Senado. Linawin nating mabuti ito. Kailangan nating maging
industriyalisado. Kailangan natin ng koryente, at dahil diyan, kailangang ikonsidera ang
mga emisyon. Hindi ko lang masabi ito. Nagtatag ako ng limang economic zone dito at
sasabihin mo na―marami kang sinasabi, carbon footprints, mahirap iyan. Ang ibig kong
sabihin, mahirap iyan.

Hindi ako basta-basta sasang-ayon sa kahit anong bagay na makaka-delay— anim na taon
lang ako sa puwesto. May gusto akong gawin sa panahon ng aking termino. Ngayon, tiyak
kong darating na ang malalaking makina at kahit ang koryente. Pinakamura ang coal. So,
ito naman sa lokal, magkakaproblema kayo kay Gina. So, mag-usap na lang tayo, sa
Gabinete na lang. Si Gina naman ay matalino, huwag ka lang magsimangot sa harapan niya.
Bigyan ka niya permit maski lima. Magsimangot ka, zero. Ang kailangan lang ngayon ay
maging magiliw kayo sa kaniya, ‘yun lang. Ang kailangan lang ay makipag-usap at
magpaliwanag sa kaniya. Pero kung ang ―kung gumagamit ka ng state-of-the-art
technology, at nakita ko iyon nang ilang beses sa ibang mga planta ng koryente sa bansa,
kung maganda talaga ito, ikokonsidera natin. Sinabi ko dahil kailangan natin ang enerhiya
para sa ating industriyalisasyon.

Para mapalakas ang paghahatid ng serbisyong panlipunan, palalakasin ng gobyerno ang

mga programa para sa proteksiyong panlipunan para magamit ang resources at kaalaman
sa pagpapababâ ng level ng kahirapan sa bansa.

Ang gusto natin ay tunay na mabawasan ang pagdurusa ng ating mga kababayan, matutong
makabawi at ma-empower ang mga indibidwal, mga pamilya, at mga komunidad.

Ang mga benepisyaryo ng 4Ps ay gagawing independiyente kapag nakagradweyt na sila sa

programa. Layunin nating mabigyan sila ng iba pang mga uri ng tulong para makatayo na
sila sa kanilang sariling mga paa.

Pero ngayon, inatasan ko na ang DSWD na pangunahan ang pagbibigay ng pantulong na

bigas sa pinakamahihirap na pamilya—para makakain man lang bawat buwan. Iyong sako
na ano…

Plano naming dagdagan ang badyet para sa batayang edukasyon at isama dito ang
kailangang edukasyon tungkol sa masasamang dulot ng droga.

Papalawigin din namin ang programa ng Alternative Learning System. Magbibigay din ang
gobyerno ng panlahatang pangkalusugang seguro para sa lahat ng Filipino… Sali na lang
natin sa Philhealth.
Palalakasin ang propesyonal na kahusayan at kakayahan sa pagpapatakbo ng lahat ng
ospital at pangkalusugang pasilidad ng pamahalaan.

Sang-ayon sa internasyonal nating tungkulin at sa pagtalima sa pambansa nating mandato,

pinapangako ng administrasyong ito na poprotektahan ang karapatan ng kababaihan
katulad ng sa karapatang pantao. Dahil hindi katanggap-tanggap ang pang-aabuso sa ating
kababaihan… mambugbog ka ng babae.

Kaya naman, inaatasan ko ang lahat ng ahensiya, mga oversight body, at lokal na yunit ng
gobyerno hanggang sa mga barangay na ganap na isagawa ang Magna Carta ng Kababaihan.
Sa paggawa nito, magagarantiya natin na ginagampanan ng lalaki at babae ang tungkulin
bilang magkatuwang para sa pag-unlad na ekonomiko, panlipunan, pangkultura, at politikal
ng ating bansa.

Para naman sa mga kapatid nating Lumad—at narito sila, siguro sa labas…sa labas,
sigurado ako. Sinabihan ko ang mga guwardiya na papasukin sila kung gusto nila. Sa kanila
man ‘to. Ito ang masasabi ko: Ginawan na kayo ng pamahalaan ng Katibayan ng Titulo ng
Lupang Minana na sumasakop sa malalawak na lupain, lalo na sa isla ng Mindanao.
Naririyan ang Indigenous Peoples’ Rights Act, at Pambansang Komisyon sa Katutubong
Mamamayan para protektahan at gabayan kayo.

Binigyan na kayo ng pamahalaan ng legal na kasangkapan para pagbutihin ang mga sarili
ninyo, sa usaping pinansiyal, ekonomiko, at panlipunan. Gamitin ninyo ang inyong lupang
minana. Huwag niyong hayaang matengga ito.

Pero handa man lagi ang pamahalaan na tulungan kayo, kailangan ni’yo munang tulungan
ang mga sarili ninyo. Hindi kami makagagawa ng batas para payamanin kayo. Kayo lang
ang makakagawa noon. Hawak ninyo ang tadhana ninyo, pero gawin ninyo ito nang ayon sa
Konstitusyon at batas.

Pagkatapos nating masalanta ng mga natural at gawang-táong kalamidad sa nakalipas na

ilang taón, hindi pa tayo ganap na nakababawi sa sakit ng pagkawala ng mga mahal natin sa
buhay, maging sa kagamitan, mga bahay at kabuhayan nating nawala.

Marami sa atin ang sariwa at masakit pa ang sugat ng damdamin. Hindi natin mabura sa
ating alaala ang imahen ng kamatayan at pagkawasak. Hindi natin maalis ang masangsang
na amoy ng nabubulok na laman. At marami pa rin sa atin ang naghihintay sa pinangakong
tulong. Napalitaw rin ang laki sa problema ng droga sa bilang ng mga sumusuko sa atin na
dumadami nang paisa-isangdaan bawat araw na lumilipas. Mula 1 Hulyo, mayroon nang
3,600 naaresto kaugnay ng droga. May 120 (120,000) lulong sa droga na ang sumuko at
70,000 (7,000) dito ang mga pusher.

Tingin ninyo maliit lang ito…kakailanganin ang lahat ng kayamanan at kakayahan ng

gobyerno para labanan ang giyerang ito. Interes lang ng bayan ang nasa isip ko. Pero ang
iniwan ng giyerang ito dahil sa sinabi ng PDEA—nasa—iyon ay pahayag na inilabas ng
Ahensiya ng Pilipinas sa Pagpapatupad ng Batas Laban sa Bawal na Gamot/Philippine Drug
Enforcement Agency.

Dalawang taon na ang nakalipas, naglabas ang PDEA ng pahayag na mayroong tatlong
milyong adik sa ating bansa. Dalawa o tatlong taon lang ang nakalipas. Gaano na kalaki sa
tingin ninyo ang dumagdag kung bibilangin natin ngayon. Maging liberal tayo sa
pagdadagdag, siguro…lagyan natin ng pitong libo. So, tatlong milyon at pitong daang libo.
Malaki-laki at nakatatakot ang bilang na iyan. Wala dito ang mga drug lord na gusto
ninyong sakalin. Walang mga bilyonaryo dito. Ang mga nahuhuli lang natin ay mga
tenyente. Ginagamitan nila ng teknolohiya. Niluluto nila ang droga sa internasyonal na
dagat. Tinatapon niya iyan bulto, balde-balde, dikitan nila ng GPS. So makikita agad.

Hindi na kami nahihirapan sa intelligence dahil nag-imbento sila nitong direct satellite.
Hindi na magdadaan iyan ng…ita-triangulate na lang nila kung saan…pag-ikot noon. At
sobrang dami nila…nasa maliliit na look. Kung hindi natin tutulungan ang mga kaibigan
natin dito sa Asia at Amerika at Europa, ang dami pa lang at problema, maniwala kayo sa
akin, malulunod na tayo bilang republika.

Kayo, tingnan ninyo ito. Paano ko malulutas ang problema ngayon sa pag-aresto?
Hinahanap ko… matagal na akong presidente. Gusto kong patayin, ang problema pupunta
pa ako doon, tapos manghihingi ako ng permiso sa bansang pupuntahan ko dahil papatayin
ko ang mga hunghang na ito dahil sinira nila ang bansa ko. Ganoon iyon e. Hindi lang kasi
naintin—ayaw pa naman bitiwan, kasi ayaw naman kasi ng militar, pati ng pulis.

Pero alam ninyo, sabi ko, magsasalita ako sa harap ng Republika sa pamamagitan ng mga
kinatawan nito, para sa mga tao. Kaya sasabihin ko na ngayon paano natin malulutas ang
problemang ito? Sabihin ninyo sa akin. Ako naman okey lang e. Sige, isapubliko natin.
Isekreto natin, kung pumunta ka kay meyor, pumunta sa iyo, sa bahay mo, okey. Pero
ganoon na talaga kalaki ang problema. Sa sobrang laki nito, natatakot ka nang galawin ito.
Dahil alam mong hindi mo rin naman ito mapipigilan.

Mabunggo mo isa dito, hinulog sa dagat e marami namang nagluluto doon. Labo-labo na
ang mga kriminal ngayon. Kung ako, kung may eroplano at oras lang ako, sinasabi kong
kaya ko—sabi ko roon sa militar, pag nakita ninyo, e di pasabugin mo. Maski sumuko na
iyan, may puting bandera, panggiyera lang iyan, hindi iyan pangkriminal, pasabugin mo.

Huwag kayong maawa sa kanila, dahil hindi rin naman sila naaawa sa atin. Bakit ako mag…
iyan ang problema.

Pero hindi tayo dapat mawalan ng pag-asa. Tulad nga ng sinulat ng iba, it is when the night
is darkest that dawn breaks.

Napuno na táyo ng katatagan na sinubok at napatunayan sa mga panahon ng kagipitan.

Katulad sa mga nakaraang panahon, kailangan nating magbuklod at kumilos nang sama-
sama. Dapat táyong magtulungan. Dahil doon lang táyo tunay na mananaig.

At ang Filipino, displinado, maalam, nakikialam, ay babangon mula sa guho ng lungkot at

sakit at sa mga salamin sa mundo ay makikita ang mukha ng sigasig na nakapagbago sa
bayang ito.

DAGHANG SALAMAT!

https://www.officialgazette.gov.ph/2016/08/15/the-2016-state-of-the-nation-address-filipino/

Eighth State of the Nation Address

of
 Her Excellency Gloria Macapagal-Arroyo
President of the Philippines
During the Opening of the 2nd Regular Session of the 14th Congress

[Delivered at the Batasang Pambansa, Quezon City, on July 28, 2008]

Thank you, Speaker Nograles. Senate President Villar. Senators and Representatives.
Vice President de Castro, President Ramos, Chief Justice Puno, members of the
diplomatic corps, ladies and gentlemen:

I address you today at a crucial moment in world history.

Just a few months ago, we ended 2007 with the strongest economic growth in a
generation. Inflation was low, the peso strong, and a million new jobs were created. We
were all looking to a better, brighter future. [Applause]

Because tough choices were made, kumikilos na ang bayan sa wakas. Malapit na sana
tayo sa pagbalanse ng budget. We were retiring debts in great amounts, reducing the
drag on our country’s development, habang namumuhunan sa taong bayan. [Applause]

Biglang-bigla, nabaligtad ang ekonomiya ng mundo. Ang pagtalon ng presyo ng langis at

pagkain ay nagbunsod ng pandaigdigan krisis, the worst since the Great Depression and
the end of World War II. Some blame speculators moving billions of dollars from subprime
mortgages to commodities like fuel and food. Others point of the very real surge in
demand as millions of Chinese and Indians move up to the middle class.

Whatever the reasons, we are on a roller coaster ride of oil price hikes, high food prices,
and looming economic recession in the US and other markets. Uncertainty has moved
like a terrible tsunami around the globe, wiping away gains, erasing progress.

This is a complex time that defies simple and easy solutions. For starters, it is hard to
identify villains, unlike in the 1997 financial crisis. Everyone seems to be a victim, rich
countries and poor, though certainly some can take more punishment than others.

To address these global challenges, we must go on building and buttressing bridges to

allies around the world: to bring in the rice to feed our people; investments to create jobs;
and to keep the peace and maintain stability in our country and the rest of the world. Yet
even as we reach out to those who need, and who may need us, we strive for greater
self-reliance. [Applause]

Because tough choices were made, the global crisis did not catch us helpless and
unprepared. Through foresight, grit, and political will, we built a shield around our country
that has slowed down and somewhat softened the worst effects of the global crisis.
[Applause] We have the money to care for our people and pay for food when there are
shortages; for fuel despite price spikes. [Applause]

Neither we nor anyone else in the world expected this day to come so soon but we
prepared for it. For the guts not to flinch in the face of tough choices, I thank God. For the
wisdom to recognize how needed you are, I thank you Congress. [Applause] For footing
the bill, I thank the taxpayers. [Applause]

The result has been, on the one hand, ito ang nakasalba sa bayan; on the other, more
unpopularity for myself in the opinion polls. Yet even unfriendly polls show self-rated
poverty down to its 20-year low in 2007. [Applause]

My responsibility as President is to take care, to solve the problems we are facing now,
and to provide a vision and direction for how our nation should advance in the future.

Many in this great hall live privileged lives and exert great influence in public affairs. I am
accessible to you, but I spend time every day with the underprivileged and under
represented who cannot get a grip on their lives in the daily, all-consuming struggle to
make ends meet.
Nag-aalala ako para sa nakakaawang maybahay na pasan ang pananagutan para sa
buong pamilya. Nag-aalala ako para sa magsasakang nasa unang hanay ng
pambansang produksyon ng pagkain ngunit nagsisikap pakanin ang pamilya. I care for
hardworking students soon to graduate and wanting to see hope of good job and a career
prospect here at home.

Nag-aalala ako para sa 41-year old na padre de pamilya na di araw-araw ang trabaho, at
nag-aabala sa asawa at tatlong anak, at dapat bigyan ng higit pang pagkakakitaan at
dangal. I care for our teachers who gave the greatest gift we ever received—a good
education—still trying to pass on the same gift to succeeding generations. I care for our
OFWs, famed for their skill, integrity, and untiring labor, who send home their pay as the
only way to touch loved ones so far away. [Applause] Nagpupugay ako ngayon sa
kanilang mga karaniwang Pilipino. [Applause]

My critics say this is fiction, along with other facts and figures I cite today. I call it heroism
though they don’t need our praise. Each is already a hero to those who matter most—
their families.

I said this is a global crisis where everyone is a victim. But only few can afford to avoid,
or pay to delay, the worst effects.

Many more have nothing to protect them from the immediate blunt force trauma of the
global crisis. Tulad ninyo, nag-aalala ako para sa kanila. Ito ang mga taong bayan na
dapat samahan natin. Not only because of their sacrifices for our country but because
they are our countrymen. [Applause]

How do we solve these many complex challenges?

Sa kanilang kalagayan, the answer must be special care and attention in this great hour
of need.

First, we must have a targeted strategy with a set of precise prescriptions to ease the
price challenges we are facing.

Second, food self-sufficiency; less energy dependence; greater self-reliance in our

attitude as a people and in our posture as a nation. [Applause]

Third, short-term relief cannot be at the expense of long-term reforms. [Applause] These
reforms will benefit not just the next generation of Filipinos, but the next President as
well. [Applause]

Napakahalaga ang value-added tax [VAT] sa pagharap sa mga hamong ito.

Itong programa ang sagot sa mga problemang namana natin. [Applause]

Una, mabawasan ang ating mga utang and shore up our fiscal independence. [Applause]

Pangalawa, higit na pamumuhunan para mamamayan at imprastraktura. [Applause]

Pangatlo, sapat na pondo para sa mga programang pangmasa. [Applause]

Thus, the infrastructure links programmed for the our poorest provinces like Northern
Samar: Lao-ang-Lapinig-Arteche, right now ay maputik; San Isidro-Lope de Vega; the
rehabilitation of Maharlika in Samar. [Applause]

Take VAT away and you and I abdicate our responsibility as leaders and pull the rug from
under our present and future progress, which may be compromised by the global crisis.

Lalong lumakas ang tiwala ng mga investor dahil sa VAT. Mula P56.50 kada dolyar,
lumakas ang piso hanggang P40.20 bago bumalik sa P44 dahil sa mga pabigat ng
pangdaigdigang ekonomiya. Kung alisin ang VAT, hihina ang kumpiyansa ng negosyo,
lalong tataas ang interes, lalong bababa ang piso, lalong mamahal ang bilihin.
Kapag ibinasura ang VAT sa langis at kuryente, ang mas makikinabang ay ang mga
maykaya na kumukonsumo ng 84% ng langis at 90% ng kuryente habang mas
masasaktan ang mahihirap na mawawalan ng P80 billion para sa mga programang
pinopondohan ngayon ng VAT. [Applause] Take away VAT and we strip our people of the
means to ride out the world food and energy crisis. [Applause]

We have come too far and made too many sacrifices to turn back now on fiscal reforms.
Leadership is not about doing the first easy thing that comes to mind; it is about doing
what is necessary, however hard. [Applause]

The government has persevered, without flip-flops, in its much-criticized but irreplaceable
policies, including oil and power VAT and oil deregulation.

Patuloy na gagamitin ng pamahalaan ang lumalago nating yaman upang tulungan ang
mga pamilyang naghihirap sa taas ng bilihin at hampas ng bagyo, habang nagpupundar
upang sanggahan ang bayan sa mga krisis sa hinaharap.

Para sa mga namamasada at namamasahe sa dyip, sinusugpo natin ang kotong at

colorum upang mapataas ang kita ng mga tsuper. [Applause] Si Federico Alvarez
kumikita ng P200 a day sa kaniyang rutang Cubao-Rosario. Tinaas ito ng anti-kotong,
anti-colorum ngayon P500 na ang kita niya. [Applause] Iyan ang paraan kung paano
napananatili ang dagdag-pasahe sa P1 lamang. Halaga lang ng isang text. [Applause]

Texting is a way of life. I asked the telecoms to cut the cost of messages between
networks. They responded. It is now down to 50 centavos. [Applause]

Noong Hunyo, nagpalabas tayo ng 4 bilyong piso mula sa VAT sa langis—2 bilyong
pambayad ng koryente ng 4 milyong mahihirap, 1 bilyon para college scholarship o
pautang sa 70,000 na estudyanteng maralita; [applause] kalahating bilyong pautang
upang palitan ng mas matipid na LPG, CNG, o biofuel ang motor ng libu-libong jeepney;
[applause] at kalahating bilyong pampalit sa fluorescent sa mga pampublikong
lugar. [Applause]

Kung mapapalitan ng fluorescent ang lahat ng bumbilya, makatitipid tayo ng lampas P2

billion. [Applause]

Sa sunod na katas ng VAT, may P1 billion na pambayad ng kuryente ng mahihirap;

kalahating bilyon para sa matatandang di sakop ng SSS o GSIS; kalahating bilyong
kapital para sa pamilya ng mga namamasada; kalahating bilyon upang mapataas ang
kakayahan at equipment ng mga munting ospital sa mga lalawigan. [Applause] At para
sa mga kalamidad, angkop na halaga.

We released P1 billion for the victims of typhoon Frank. We support a supplemental

Western Visayas calamity budget from VAT proceeds,[applause] as a tribute to the likes
of Rodney Berdin, age 13, of Barangay Rombang, Belison, Antique, who saved his
mother, brother, and sister from the raging waters of Sibalom River. [Applause]

Mula sa buwang ito, wala nang income tax ang sumusweldo ng P200,000 o mas mababa
sa isang taon—P12 billion na bawas-buwis para sa maralita at middle class. Maraming
salamat, Congress. [Applause]

Ngayong may P32 na commercial rice, natugunan na natin ang problema sa pagkain sa
kasalukuyan. Nagtagumpay tayo dahil sa pagtutulungan ng buong bayan sa pagsasaka,
bantay-presyo, at paghihigpit sa price manipulation, sa masipag na pamumuno ni Artie
Yap. [Applause]

Sa mga LGU at religious groups na tumutulong dalhin ang NFA rice sa mahihirap,
maraming salamat sa inyo. [Applause]

Dahil sa subsidy, NFA rice is among the region’s cheapest. While we can take some
comfort that our situation is better than many other nations, there is no substitute for
solving the problem of rice and fuel here at home. In doing so, let us be honest and clear
eyed—there has been a fundamental shift in global economics. The price of food and fuel
will likely remain high. Nothing will be easy; the government cannot solve these problems
over night. But we can work to ease the near-term pain while investing in long-term
solutions. [Applause]

Since 2001, new irrigation systems for 146,000 hectares, including Malmar in
Maguindanao and North Cotabato, Lower Agusan, Casecnan and Aulo in Nueva Ecija,
Abulog-Apayao in Cagayan and Apayao, Addalam in Quirino and Isabela among others,
and the restoration of old systems on another 980,000 hectares have increased our
nation’s irrigated land to a historic 1.5 million hectares. [Applause]

Edwin Bandila, 48 years old, of Ugalingan, Carmen, North Cotabato, cultivated 1 hectare
and harvested 35 cavans. Thirteen years na ginawa iyong Malmar. In my first State of the
Nation Address, sabi ko kung hindi matapos iyon sa Setyembre ay kakanselahin ko ang
kontrata, papapasukin ko ang engineering brigade, natapos nila. With Malmar, now he
cultivates 5 hectares [applause] and produces 97 cavans per hectare. Mabuhay, Edwin!
VAT will complete the San Roque-Agno River project. [Applause]

The Land Bank has quadrupled loans for farmers and fisherfolk. That is fact not fiction.
Check it. For more effective credit utilization, I instructed DA to revitalize farmers
cooperatives. [Applause]

We are providing seeds at subsidized prices to help our farmers.

Incremental Malampaya national revenues of P4 billion will go to our rice self-sufficiency

program. [Applause]

Rice production since 2000 increased an average of 4.07% a year, twice the population
growth rate. By promoting natural planning and female education, we have curbed
population growth to 2.04% during our administration, down from the 2.36% in the 1990s,
when artificial birth control was pushed. [Applause] Our campaign spreads awareness of
responsible parenthood regarding birth spacing. Long years of pushing contraceptives
made it synonymous to family planning. Therefore, informed choice should mean letting
more couples, who are mostly Catholics, know about natural family planning. [Applause]

From 1978 to 1981, nag-export tayo ng bigas. Hindi tumagal. But let’s not be too hard on
ourselves. Panahon pa ng Kastila bumibili na tayo ng bigas sa labas. While we may know
how to grow rice well, topography doesn’t always cooperate.

Nature did not gift us with a mighty Mekong like Thailand and Vietnam, with their vast and
naturally fertile plains. Nature instead put our islands ahead of our neighbors in the path
of typhoons from the Pacific. So, we import 10% of the rice we consume.

To meet the challenge of today, we will feed our people now, not later, and help them get
through these hard times. To meet the challenges of tomorrow, we must become more
self-reliant, self-sufficient, and independent, relying on ourselves more than on the
world. [Applause]

Now we come to the future of agrarian reform.

There are those who say it is a failure, that our rice importations prove it. There are those
who say it is a success—if only because anything is better than nothing. Indeed, people
are happier owning the land they work, no matter what the difficulties.

Sa SONA noong 2001, sinabi ko, bawat taon, mamamahagi tayo ng 200,000 ektarya sa
reporma sa lupa: 100,000 hectares of private farmland; and 100,000 of public farmland,
including ancestral domains. Di hamak mahigit sa target ang naipamahagi natin sa
nakaraang pitong taon: 854,000 hectares of private farmland, 797,000 of public farmland,
and Certificates of Ancestral Domain for 525,000 hectares. [Applause] Including, over a
100,000 hectares for the Bugkalots in Quirino, Aurora, and Nueva Vizcaya. After the
release of their CADT, Rosario Camma, Bugkalot chieftain, and now mayor of
Nagtipunan, helped his 15,000-member tribe develop irrigation, plant vegetables and
corn, and achieve food sufficiency. Mabuhay, Chief! [Applause]

Agrarian reform should not merely subdivide misery, it must raise living standards.
Ownership raises the farmer from his knees but productivity will keep him on his feet.

Sinimula ng aking ama ang land reform noong 1963. Upang mabuo ito, the extension of
CARP with reforms is top priority. [Applause] I will continue to do all I can for the rural as
well as urban poor. Ayaw natin na paglaya ng tenant sa landlord, mapapasa-ilalim naman
sa usurero. Former tenants must be empowered to become agribusinessmen by allowing
their land to be used as collateral. [Applause]

Dapat mapalaya ng reporma sa lupa ang magsasaka sa pagiging alipin sa iba. Dapat
bigyan ang magsasaka ng dangal bilang taong malaya at di hawak ninuman. We must
curb the recklessness that gives land without the means to make it productive and bites
off more than beneficiaries can chew. [Applause]

At the same time, I want the rackets out of agrarian reform: [applause] the threats to take
and therefore undervalue land, the conspiracies to overvalue it.

Be with me on this. There must be a path where justice and progress converge. Let us
find it before Christmas. [Applause] Dapat nating linisin ang landas para sa mga ibig
magpursige sa pagsasaka, taglay ang pananalig na ang lupa ay sasagip sa atin sa huli
kung gamitin natin ito nang maayos.

Along with massive rice production, we are cutting costs through more efficient transport.
For our farm-to-market roads, we released P6 billion in 2007.

On our nautical highways. RORO boats carried 33 million metric tons of cargo and 31
million passengers in 2007. We have built 39 RORO ports during our administration, 12
more are slated to start within the next two years. In 2003, we inaugurated the Western
Nautical Highway from Batangas through Mindoro, Panay and Negros to Mindanao. This
year we launched the Central Nautical Highway from Bicol mainland through Masbate,
Cebu, Bohol and Camiguin to Mindanao mainland. [Applause] These developments
strengthen our competitiveness.

Leading multinational company Nestle cut transport costs and offset higher milk prices
abroad. Salamat, RORO. [Applause] Transport costs have become so reasonable for
bakeries like Gardenia, a loaf of its bread in Iloilo is priced the same as in Laguna and
Manila. Salamat muli sa RORO. [Applause]

To the many LGUs who have stopped collecting fees from cargo vehicles, maraming,
maraming salamat. [Applause]

We are repaving airports that are useful for agriculture, like Zamboanga City
Airport. [Applause]

Producing rice and moving it cheaper addresses the supply side of our rice needs. On
the demand side, we are boosting the people’s buying power.

Ginagawa nating labor-intensive ang paggawa at pag-ayos ng kalsada at patubig. Noong

SONA ng 2001, naglunsad tayo sa NCR ng patrabaho para sa 20,000 na out of school
youth, na tinawag na OYSTER. Ngayon, mahigit 20,000 ang ineempleyo ng OYSTER sa
buong bansa. [Applause] In disaster-stricken areas, we have a cash-for-work program.

In training, 7.74 million took technical and vocational courses over the last seven years,
double the number in the previous 14 years. In 2007 alone, 1.7 million graduated. Among
them are Jessica Barlomento now in Hanjin as supply officer, Shenve Catana, Marie
Grace Comendador, and Marlyn Tusi, lady welders, congratulations. [Applause]

In microfinance, loans have reached P102 billion or 30 times more than the P3 billion we
started with in 2001, with a 98% repayment record, congratulations! [Applause] Major
lenders include the Land Bank with P69 billion, the Peoples’ Credit and Finance
Corporation P8 billion, the National Livelihood Support Fund P3 billion, DBP P1 billion,
and the DSWD’s SEA-K P800 million. For partnering with us to unleash the
entrepreneurial spirit, thank you, Go Negosyo and Joey Concepcion. [Applause]

Upland development benefits farmers through agro-forestry initiatives. Rubber is

especially strong in Zamboanga Sibugay and North Cotabato. [Applause] Victoria
Mindoro, 56 years old, used to earn P5,000 a month as farmer and factory worker. Now
she owns 10 hectares in the Goodyear Agrarian Reform Community in Kabasalan,
Zamboanga Sibugay, earning P10,000 a week. [Applause] With 1 hectare, Pedro and
Concordia Faviolas of Makilala, North Cotabato, sent their six children to college, bought
two more hectares, and earn P15,000 a month. Congratulations! [Applause]

Jatropha estates are starting in 900 hectares in and around Tamlang Valley in Negros
Oriental; 200 in CamSur; 300 in GenSan, 500 in Fort Magsaysay near the Cordero Dam,
and 700 in Samar, among others.

In our 2006 SONA, our food baskets were identified as North Luzon and Mindanao.

The sad irony of Mindanao as food basket is that it has some of the highest hunger in our
nation. It has large fields of high productivity, yet also 6 of our 10 poorest provinces.

The prime reason is the endless Mindanao conflict. A comprehensive peace has eluded
us for half a century. But last night, differences on the tough issue of ancestral domain
were resolved. Yes, there are political dynamics among the people of Mindanao. Let us
sort them out with the utmost sobriety, patience, and restraint. I ask Congress to act on
the legislative and political reforms that will lead to a just and lasting peace during our
term of office. [Applause]

The demands of decency and compassion urge dialogue. Better talk than fight, if nothing
of sovereign value is anyway lost. Dialogue has achieved more than confrontation in
many parts of the world. This was the message of the recent World Conference in Madrid
organized by the King of Saudi Arabia, and the universal message of the Pope in Sydney.

Pope Benedict’s encyclical Deus Caritas Est reminds us: “There will always be situations
of material need where help in the form of concrete love for neighbour is indispensable.”

Pinagsasama-sama natin ang mga programa ng DSWD, DOH, GSIS, SSS, at iba pang
lumalaban sa kahirapan sa isang National Social Welfare Program para proteksyonan
ang pinakamahihirap mula sa pandaigdigang krisis, and to help those whose earnings
are limited by illness, disability, loss of job, age, and so on—through livelihood projects,
microfinance, skills and technology transfer, emergency and temporary employment,
pension funds, food aid and cash subsidies, child nutrition and adult health care, medical
missions, salary loans, insurance, housing programs, educational and other savings
schemes, and now cheaper medicine—thanks to Congress. [Applause]

The World Bank says that in Brazil, the income of the poorest 10% has grown 9% per
year versus the 3% for the higher income levels due in large part to their family stipend
program linking welfare checks to school attendance. We have introduced a similar
program, Pantawid Pamilya.

Employers have funded the two increases in SSS benefits since 2005. Thank you,
employers, for paying the premiums. [Applause]

GSIS pensions have been indexed to inflation and have increased every year since 2001.
Its salary loan availments have increased from two months equivalent to 10 months, the
highest of any system public or private—while repayments have been stretched out.

Pag-Ibig housing loans increased from P3.82 billion in 2001 to P22.6 billion in 2007. This
year it experienced an 84% increase in the first four months alone. [Applause] Super
heating na. Dapat dagdagan ng GSIS at buksan muli ng SSS ang pautang sa pabahay.
I ask Congress to pass a bill allowing SSS to do housing loans beyond the present 10%
limitation. [Applause]

Bago ako naging Pangulo, 1.5 milyong maralita lamang ang may health insurance. Noong
2001, sabi natin, dadagdagan pa ng kalahating milyon. Sa taong iyon, mahigit 1 milyon
ang nabigyan natin. Ngayon, 65 milyong Pilipino na ang may health insurance, mahigit
doble ng 2000, kasama ang 15 milyong maralita. [Applause] PhilHealth has paid P100
billion for hospitalization. The indigent beneficiaries largely come from Central and West
Visayas, Central Luzon, and Ilocos. Patuloy nating palalawakin itong napaka-
importanteng programa, lalo na sa Tawi-Tawi, Zamboanga Norte, Maguindanao, Apayao,
Dinagat, Lanao Sur, Northern Samar, Masbate, Abra, and Misamis Occidental. Lalo na
sa kanilang mga magsasaka at mangingisda. [Applause]

In these provinces and in Agusan Sur, Kalinga, Surigao Sur, and calamity-stricken areas,
we will launch a massive school feeding program at P10 per child every school day.

Bukod sa libreng edukasyon sa elementarya at high school, nadoble ang pondo para sa
mga college scholarships, while private high school scholarship funds from the
government have quadrupled.

I have started reforming and clustering the programs of the DepEd, CHED, and TESDA.

As with fiscal and food challenges, the global energy crunch demands better and more
focused resource mobilization, conservation, and management.

Government agencies are reducing their energy and fuel bills by 10%, emulating Texas
Instruments and Philippine Stock Exchange who did it last year. Congratulations, Justice
Vitug and Francis Lim. [Applause]

To reduce power system losses, we count on government regulators and also on EPIRA
amendments.

We are successful in increasing energy self-sufficiency—56%, the highest in our history.

We promote natural gas and biofuel; geothermal fields, among the world’s largest;
windmills like those in Ilocos and Batanes; and the solar cells lighting many communities
in Mindanao. The new Galoc oil field can produce 17,000 to 22,000 barrels per day, 1/12
of our crude consumption.

The Renewable Energy Bill has passed the House. Thank you, Congressmen and
Congresswomen. [Applause]

Our costly commodity imports like oil and rice should be offset by hard commodities
exports like primary products, and soft ones like tourism and cyberservices, at which only
India beats us.

Our P350 million training partnership with the private sector should qualify 60,000 for call
centers, medical transcription, animation, and software development, which have a
projected demand of 1 million workers generating $13 billion by 2010.

International finance agrees with our progress. Credit rating agencies have kept their
positive or stable outlook on the country. Our world competitiveness ranking rose five
notches. Congratulations to us. [Applause]

We are sticking to, and widening, the fiscal reforms that have earned us their respect.

To our investors, thank you for your valuable role in our development. [Applause] I invite
you to invest not only in factories and services, but in profitable infrastructure, following
the formula for the Tarlac-Pangasinan-La Union Expressway. [Applause]

I ask business and civil society to continue to work for a socially equitable, economically
viable balance of interests. Mining companies should ensure that host communities
benefit substantively from their investments, and with no environmental damage from
operations. [Applause]

Our administration enacted the Solid Waste Management Act, Wildlife Act, Protection of
Plant Varieties, Clean Water Act, Biofuels Act, and various laws declaring protected
areas.

For reforestation, for next year we have budgeted P2 billion. [Applause] Not only do
forests enhance the beauty of the land, they mitigate climate change, a key factor in
increasing the frequency and intensity of typhoons and costing the country 0.5% of the
GDP. [Applause]

We have set up over 100 marine and fish sanctuaries since 2001. In the whale shark
sanctuary of Donsol [Sorsogon], Alan Amanse, a 40-year-old college undergraduate and
father of two, was earning P100 a day from fishing and driving a tricycle. Now as whale
shark-watching officer, he earns P1,000 a day, 10 times his former income. [Applause]

For clean water, so important to our health, there is P500 million this year and P1.5 billion
for next year.

From just one sanitary landfill in 2001, we now have 21, with another 18 in the works.

We launched the Zero Basura Olympics to clear our communities of trash. Rather than
more money, all that is needed is for each citizen to keep home and workplace clean, and
for garbage officials to stop squabbling. [Applause]

Our investments also include essential ways to strengthen our institutions of governance
in order to fight the decades-old scourge of corruption. I will continue to fight this battle
every single day. [Applause] While others are happy with headlines through accusation
without evidence and privilege speeches without accountability, we have allocated more
than P3 billion—the largest anti-graft fund in our history—for real evidence gathering and
vigorous prosecution. [Applause]

From its dismal past record, the Ombudsman’s conviction rate has increased 500%.
[Applause] Lifestyle checks, never seriously implemented before our time, have led to the
dismissal and/or criminal prosecution of dozens of corrupt officials. [Applause]

I recently met with the Millennium Challenge Corporation, a U.S. agency that provides
grants to countries based on governance. They have commended our gains, contributed
P1 billion to our fight against graft, and declared us eligible for more grants. Thank
you! [Applause]

Last September, we created the Procurement Transparency Group in the DBM and linked
it with business, academe, and the Church, to deter or catch anomalies in government
contracts.

On my instruction, the BIR and Customs established similar government-civil society tie-
ups for information gathering and tax evasion and smuggling monitoring.

More advanced corruption practices require a commensurate advances in legislative

responses. Colleagues in Congress, we need a more stringent Anti-Graft Act. [Applause]

Sa pagmahal ng bilihin, hirap na ang mamimili—tapos, dadayain pa. Dapat itong mahinto.
Hinihiling ko sa Kongreso na magpasa ng Consumer Bill of Rights laban sa price gouging,
false advertising, at iba pang gawain kontra sa mamimili. [Applause]

I call on all our government workers at the national and local levels to be more responsive
and accountable to the people. Panahon ito ng pagsubok. Kung saan kayang tumulong
at dapat tumulong ang pamahalaan, we must be there with a helping hand. Where
government can contribute nothing useful, stay away. Let’s be more helpful, more
courteous, more quick.
Kaakibat ng ating mga adhikain ang tuloy na pagkalinga sa kapakanan ng bawat Pilipino.
Iisa ang ating pangarap—maunlad at mapayapang lipunan, kung saan ang magandang
kinabukasan ay hindi pangarap lamang, bagkus natutupad. [Applause]

Sama-sama tayo sa tungkuling ito. May papel na gagampanan ang bawat mamamayan,
negosyante, pinunong bayan, at simbahan, sampu ng mga nasa lalawigan.

We are three branches but one government. We have our disagreements; we each have
hopes, and ambitions that drive and divide us, be they personal, ethnic, religious, and
cultural. But we are one nation with one fate. [Applause]

As your President, I care too much about this nation to let anyone stand in the way of our
people’s well-being. Hindi ko papayagang humadlang ang sinuman sa pag-unlad at
pagsagana ng taong bayan. [Applause] I will let no one—and no one’s political plans—
threaten our nation’s survival. [Applause]

Our country and our people have never failed to be there for us. We must be there for
them now. [Applause]

Maraming salamat. Magandang gabi sa inyong lahat. [Applause] [Standing ovation]

https://www.officialgazette.gov.ph/2008/07/28/gloria-macapagal-arroyo-eighth-state-of-the-
nation-address-july-28-2008/