D İLB İLİM T E R İM L E R İ SÖZLÜĞÜ

Ahmet Kocaman
 ONSOZ

Kimi zaman iletişim çağı diye adlandırılan çağımızda bilimlerin ve bu

bilimlerin odağında bulunan dilbilimin önemi gün geçtikçe daha iyi anlaşılmaktadır.
Yaşantımızı bütünüyle kuşatan dil olgularının, dilbilim kavram ve terimleriyle
tartışılması Türkçemiz açısından da önem taşımakladır. Geleneksel terim ve
kavramların bulanıklığı bir yana günümüzde bilgi alanlarında görülen hızlı
değişmeler ve beliren yeni ayırımlar dilbilim terimlerini de sürekli gözden
geçirmemizi gerektirmektedir.
Terim yapımı konusunda 1980'lcrc değin Türk Dil Kuruntunun ve bu çevrede
kümelenen bilim adamlarının hizmetleri uııululamaz. Bu bağlamda özellikle Berke
Vardar ve arkadaşlarının hazırladığı Dilbilim ve Dilbilgisi Terimleri Sözlüğü önemli
bir boşluğu doldurmuştur. Ancak yukarıda da değindiğimiz gibi, bilgi birikiminin
başdöııdürücü bir hızla artması yeni dilbilim terimlerine duyulan gereksinimi de
arttırmıştır.
Bu bölümde sunulan yaklaşık 2500 terim önerisi yerleşik terimler yanında
yeni yapımları da içermektedir. İleride yenilerini de eklemeyi düşündüğümüz bu
terimlerin dilbilim tartışmalarında düşüncenin saydamlaşması ve tutarlılığın
sağlanması açısından yararları olacağını düşünmekteyiz. Türkçe'nin bilim konularını
anlatım gücü bu önerilerin bilim adamlarımızca tartışılması sonucu daha iyi
temellendirilmiş olacaktır.
 A.Kocaman
A a e t i o n iş
a b b r e v i a t i o n kısaltma
abcssive -sız durumu,yokluk durumu
a b l a ti vc çıkma durumu
ab la ti vc a b s o l u tc yalın çıkma
durumu
a b l a ı ı t ünlü kaynaşması
a b ıı o r m a l vo\vcl ara ünlü
a b r id g c d clausc kısaltılmış
tümcecik
a b r u p t ivedi
a b r u p t relcasc ivedi bırakma
a b s o l u t c yalın
a d j c c t i v e yalın sıfat
c a s c yalın durum
c o n s t r u c t i o n yalın kuruluş
f o r m yalın biçim
a b s t r a c t soyut
n o u n soyut ad
t e r m soyut terim
a b s t r a e t i o n soyutlama
a e c e n t vurgu
a c c c n t c d vurgulu
a c c e n t u a t i o n vurgulama
r c g i o n a l yöresel vurgu
s o c i a l toplumsal vurgu
a c c e p t a b i l i t y kabuledilirlik
a c c e s s i b i I i ty erişilirlik
h i c r a r c h y erişilirlik aşaması
accidencc büküm
a cc id e n taln css hükümlülük
a c c o m m a d a t i o ı ı tikel uyum
accom m adativc aspcct u y uşum
görünüşü
a c c u s a t i v e belirtme durumu
a c o u s t i c işitimsel
f c a t u r e s işitimsel özellikler
p h o n c t i c s işitimsel sesbilgisi
a c o u s t i c s işitimbilim
a c q u i s i t i o n edinim
a c c r c t i o n artış, birikim
a e r on y m kısa ad
157
acrophonctic \vriting önresimli
yazı
a ç t a n t eyleyen
a e t i v a l i o n etkinleştirme
a e t i v e etken
e a s e etken çatı
s t o r a g c etkin biriktirim
v e r b etken eylem
v o i c e etken çatı
a c t o r - a c t i o ı ı - g o a l eyleyen-iş- erek
a e tu a ti on gerçekleşme
a e t u a 1i s a t i o n gerçekleşme,
gerçekleştirme
a e t u a l i s e r gerçekleştirici
a c u t c tiz
a e c e n t tiz vurgu
a d a p t a t i o n uyarlama
a d d i ti on ekleme ı
a d d i t i v c ekleyici, eklemeli
a d j u n c t ekleyici belirtecimsi
c l a u s c eklemeli tümcecik
a d d r c s s seslenme
a d d r c s s c c seslenilen,gönderilen
a d d r e s s e r seslenen, gönderen
forms of addrcss seslenmelik
a d c q u a c y yeterlik
d e s e r i p t i v e betimleme yeterliği
c x t e r n a l dış yeterlilik
c x p l a n a t o r y açıklayıcı yeterlik
in t e r n a l iç yeterlilik
o b s c r v a t i o n a l gözlem yeterliği
s t r o n g güçlü yeterlik
ive a k zayıf yeterlik
a d e s s i v e yakınlık durumu
a d l ı o m i n a l bitişik ad niteleyeni
a d j c c t i v a l sıfatlık
a d j c c t i v a t i on sıfatlaştırma
a d j c c t i v e sıfat, önad, nitem
a d jc c t i v e c la u se sıfat tümccciği
a d j u n c t belirtecimsi(zarfımsı)
a d j u n c t i o n bitiştirme
d a u g b t c r yakın bitiştirme
s i s t e r yakın bitiştirme
a d s t r a t u m üst katman dili
a d u lt lan g u a g e yetişkin dili
a d u l t o m o r p l ı i c yetişkin odaklı
158 Dilbilim Araştırmaları 1990

ad ver b belirteç, zarf allogism belirtmelik

adverbial belirteçlik allok ine hareketlik
clause belirteç tümceciği allom orph biçimbirimcik
expression belirteç öbeği a l l o p h o n e sesbirimcik
m o d i f ' i e r belirteç niteleyeni allophonic v a r i a n t sesbirimcik
adverbialiser belirteçleş tiren değişkeni
adversative (conjunction) alloscm c anlambirimcik
çeliştirici (bağlaç) a l l o t o n c ton değişkesi
affectivc etkisel a l p l ı a b c t abece, alfabe
dom ain etkisel alan alphabetic w r i t i n g abece yazısı
m eaning etkisel anlam alpha n o t a t i o n indirgemeci
reactions etkisel karşıtlık yazım
affinity yakınlık a l t e r n a n t değişken, seçenek
affirm ation olumluluk alternation değişim
a f f i x ek alternative seçenek
affix h o p p i n g ek aktarımı alveolar dişyuvasıl
affixation ekleştirme a l v e o - p a l a t a l dişyuvasıl-da-maksıl
affixiııg l a n g u a g e ekleyen diller am algam karışım
a f f ı i c a t e yarı kapantılı am algam ating languages
a g e a n d a r c a t h e o r y yaş ve kaynaştırıcı diller
alan kuramı am bigious belirsiz
a g e n t kılıcı aınb iguity belirsizlik
c o n s t r a i n t s kılıcı sınırlaması g r a m m a t i c a l dilbilgisel
a g e n t i v e kılgın belirsizlik
agentive p a s s i v c kılgın edilgen I e x i c a l sözcük belirsizliği
yapı s t r u ç t u r a l yapısal belirsizlik
agent n o u n kılıcı ad am elioration iyilenme
agglonıerating languagcs Am erican E n g l i s h Amerikan
kümeleyici diller İngilizcesi
agglutinated languagcs anıplificative büyülten
bağlantılı diller a m p l i f i e r büyültücü
agglutination bağlantı anacoluthon caymaca
agglutinative bağlantılı a n a g r a m çevrik söz
agram m aticality dilbilgisi dişilik an alogical örneksemeli
agram m atism dilbilgisi dışındalık creation örneksemeli yapım
a g r e e m e n t uyum c h a n g e örneksemeli değişim
air-stream m echanism extension örneksemeli uzanım
hava akış düzeneği levellin g örneksemeli düzenleme
aktionsart kılınış analogy örnekseme
algorith m işlem süreci a n a l o g i s t örneksemeci
a l i e n a b l e aktarılabilir analysable çözümlenebilir
possession aktarılabilir iyelik an alysis çözümleme, çözümlenme
alienism aktarılabilirlik a n a l y t i c çözümleyici
a l i e n w o r d aktarma, yabancı sözcük a n a l y t i c l a n g u a g e s çözümleyici
a 11 a t i v e -e yönelme durumu diller
alliteration ses yinelemesi analyticity çözümleyicilik
allochrone uzatımlık anaphora artgönderim
a l l o g r a m harfçik anaphoric rcference artgönderim
 A .K ocam an 159

a naptyctic iç ünlü katımlı social toplumsal uygunluk

anaptyxis iç ünlü katımı stylistic biçeni uygunluğu
a n i m a t e canlı textual metinsel uygunluk
( i n a n i m a t e ) cansız a p t i t u d c yetenek
a n o m a l o u s aykırı a r b i t r a r i n e s s nedensizlik
a n o m a l i s t aykırıkçılık a r b i t r a r y nedensiz
anom aly aykırılık a r c h a i c eskil
answer yanıt archaism eskil biçim
a n t e c e d e n t öncül arch ilexem c üst sözlükbirim
a n t e p e n u l t sondan üçüncü (hece) arch iphon em e üst sesbirim
anterior ön a r c l ı i s e m e m e üst anlambirimcik
n o n - art a r e a alan
anthropological linguistics area l i n g u i s t i c s yercil dilbilim
insanbilimsel dilbilim arcal classification yercil
anticipation beklenti sınıflama
anti-gram m atical dilbilgisi karşıtı areal t y p e s yercil tipler
anti-m entalism karşı anlıkçılık argot argo
a n t i p h r a s i s karşıtlarına argument öznelik
an tithesis karşı tez argum entative tartışmalı
antonom asia cins adlaştırma a r r a n g e m e n t düzenleme
antonym karşıt anlamlı article tanımlık
antonym y karşıt anlamlılık defin ite belirli tanımlık
g r a d e d aşamalı karşıt i n d e f i n i t e belirsiz tanımlık
anlamlılık a r t i c u l a t e eklemeli
u n g r a d e d aşamasız karşıt articulate s p e e c h düzenli konuşma
anlamlılık articulation eklemleme, söyleyiş
a o r i s t geniş zaman double a r t i c u l a t i o n çift
a p e r t u r e açıklık eklemleme, iki düzeyli yapılanma
aphasia söz yitimi a r t i c u l a t o r eklemleyici
a p e x dil ucu articulatory phonetics sö y ley iş
a p h e r e s i s önünlü düşmesi sesbilgisi
a p i c a 1 dil ucu ünsüzü s et ting söyleyiş konumu
apico dil ucu artificial intelligence yapay
a p h o r i s t i c ilk ünlü düşmesi zeka
apocope son ses düşmesi language yapay dil
apodosis sonuç tümceciği a s e m a n t i c a l anlamdışı
apophony ünlü kaynaşması aspect görünüş
(bkz.ablout) aspects model theory
aposiopesis kesiklenme görünüş örnekçesi kuramı
apostrophy iyelik belirtkesi aspeetual görünüşsel
a p p a r a t i o n a l olurluk görünüşü a s p i r a t e soluklu
a p p e l l a t i v e duyumsal a s p i r a t e d soluklu
applied uygulamalı aspiration soluklama
lin gu istics uygulamalı dilbilim assertion belirtme
app osition eşleme assib ilation hışırtılaşma
appositive eşle. i assim ilation benzeşim
appropriateness uygunluk coalescent bütünleştirici
r e f e r e n t i a l gönderim uygunluğu benzeşim
160 Dilbilim Araştırmaları 1990

P r o g r e s s i v e ilerletici benzeşim
r e g r e s s i v e gerileyici benzeşim 11
a s s o c i a t i o n çağrışım
a s s o c i a t i v e çağrışımsal baby talk bebek dili
fi el d çağrışımsal alan back art, kalın
a s s o n a n c e ünlü yinelemesi f o r m a ti o n art-yapım
a s t e r i cs yıldız işareti v o ı v e l art ünlü
a s y n ı m e t r y bakışımsızlık b a c k i ı ı g kalınlaşma, artünlüleşme
a s y l l a b i c seslem dışı b ackloop ing geri bağlanma
a s y n d c t i c bağlaç dışı, bağlaçsız back d a t i n g geri tarihlendirme
c o o r d i n a t i o n bağlaç dışı backtvard doıvngradiııg düz ey
sıralama gerilemesi
a s y n d e t o ı ı bağlaç dişilik b a s e taban, kök
a s y n t a c t i c sözdizimi dışı com poncnt kök bileşeni
a te lic a s p c c t bitmemişlik form kök biçim
görünüşü basic corc vocabulary temel
a t h c m a t i c gövdesiz sözvarlığı
a t o n ı i s m atomculuk b a s i l c e t alt lehçe
a t t e s t e d kanıtlanmış b a s i s taban
fo / m kanıtlı biçim behaviourism davranışçılık
a t t i t u d e tutum bcnefactivc çıkar görünüşlü
a t t i t u d i o n a l tutumcul biculturalism iki kültürlülük
d i s j u n c t tutum ayırmacı b i d i a l e c t iki lehçeli
a t t r a c t i o n çekicilik bidialeetism iki lchçclilik
a t t r i b u t e niteleyici bilabial çift dudaksıl
a t t r i b u t i v c niteleyen b i 1 a b i o - d e n t a 1 çiftd udak-dişsil
a d j c c t i v e niteleme sıfatı b i l a t c r a l iki yanlı
c o n s t r u c t i o n niteleme öbeği opp osition iki yanlı karışıllık
a u d i t o r y duyumsal bilingual iki dilli
1a n g u a g e duyumsal dil b ilingualism iki dillilik
p h o n e t i c s duyumsal sesbilgisi binary ikili, ikicil
a u d i o - a c t i v e etkin duyumsal bin arism ikicilik
1i ng u a l dil duyumsal f c a t u r e ikili özellik
m e m o r y duyum belleği opp osition ikili karşıtlık
a u g m e n t a t i v e büyültme eki biolinguistics biyo-dilbilim
a u t o n o m o u s özerk b i t ikil
p h on cine özerk sesbirim b i u n i q u e n e s s eşlemc(bircbirlik)
s y n t a x özerk sözdizimi b l a d c dil palası
a u x i l i a r y yardımcı sözcük blecding bozucu, aksatıcı
l a ı ı g u a g e ikincil dil o r d e r bozucu kural sıralaması
a x i s eksen r u l c bozucu kural
s y n t a g m a t i c yatay eksen blend kaynaşım
p a r a d i g m a t i c dikey eksen blending kaynaştırma
blockcd engelli
vowel engelli ünlü
blocking en: elleme
blockage coııstraints kısıtlama
B loom ficld ian Bloomfield'ci
 A.Kocaman 161

borro\v aktarma, ödünçleme g r a m m a r durum dilbilgisi

borro\ving aklarım c a s tle s s no u n cansız ad
bound bağımlı casual spe e ch teklifsiz konuşma
boundedness bağımlılık c a t a c h r e s i s kaydırmaca
bouııdary s y m b o l kenar simgesi c a t a p h o r a ön gönderim
boustrcplıedon ters dönmeli yazı c a t a p h o r i c öngönderimle ilgili
bow-wo\v t l ı c o r y yansıma kuramı c a t c l ı gırtlaksı kapantılı
braccs çevirtmeli ayraç categorical component küme
bracketiııg ayraçlama bileşeni
branching dallama c a t c g o r i s a t i o n kümeleme
breaking ses kırılması c a t e g o r y küme (ulam)
b r c a t h g r o u p soluk kümesi c a t e g o r y sym b o l küme simgesi
breathy soluklu functional işlevsel küme
b r e v e kısa g r a m m a t i c a l dilbilgisi kümesi
bridgc l c t t e r köprü harf c a t e n a t i v e koşaç
broad t r a n s c r i p t i o n ayrıntısız c a u s a l i t y nedensellik
çevriyazı c a u s a t i v e ettirgen
broad v o v v c l yayvan ünlü a s p e c t ettirgen görünüş
broken bozuk, aksamalı v o i c e ettirgen çatı
buccal ağızsı c a v i t y boşluk
b ı ı n c l ı i n g derleniş f e a t u r c ayırıcı özellik
b u n d l c demet n a s a l burun boşluğu
burst patlama pharyngcal gırtlak boşluğu
ccd illa harf altı simgesi
cenem atics boşbirim bilgisi
C çenem e boşbirim
ccnctics sesbilim bilgisi
Central m e a n i n g temel anlam
cacography a ykı r ı y a z ı m v o ı v c l orta ünlü
cacology ses binişmesi centralisation ortalanma,
cacum inal üs t d a m a k s ı l yansızlaşma
cadencc s es dalgalanması c c n t r a l i z c d ortalanmış ,
cacsura d i z e durağı yansızlaşmış
calligraphy y az ma becerisi,güzel centum l a n g u a g c 'k' sesli dil
y azı cerebral üstdamaksıl
canonica1 t emel biçim cessative a s p e c t duruk görünüş
cant ayaktakımı di l i , argo chain yatay eksen
Capital letter büyük harf d r i l l zincirleme alıştırma
Cardinal asal c h a n g e değişim
num ber asal sayı e h a n n e l oluk
sound as al s e s c h c c k c d s y l l a b l e engelli hece
voıvel as al ünl ü ehest pulse vurgulu soluk
carct içboşluk s i m g e s i c h o i c e seçme, dikey eksen
c a r i ti v e -sız durumda c h ild la n g u a g c çocuk dili
Cartesian linguistics D e k a r t 'ç ı c hild l a n g u a g c a c q u i s i t io n
dilbilim çocuğun dil edinimi
case durum C h o m s k i a ı ı Chomky'ci
ending d u r u m takısı e h r o n e sürebirim
162 Dilbilim Araştırmaları 1990

chroncme ünlü ses uzunluğu düzenek

clıronology zam an dizini cognate eş asıllı
circularity değirmisellik false yanıltıcı eş asıllı
circumfiex accent in ccltm e-u za tm a langu ages akraba diller
vurgusu cognitive bilişsel
circum locution dolaştırma coherence bağdaşıklık
citation f o r m alıntı biçimi cohesion bağlaşıklık
class sınıf, küme coinage söz yapım
classem e kümebirim c o i n e d w o r d yeni yapım sözcük
c l a s s i f i c a t i o n sınıflandırma colateral c l a u s e yan tümcecik
geneological akrabalık c o 11 a t i o n derleme
sınıflandırması collective n o u n topluluk adı
classifier sınıflandırıcı c o l ü g a t i o n küme söz
class d i a l e c t küme lehçesi collocate birlikte bulunmak
classroom t e c h n i q u e derslik collocation eşdizimlilik, birliktelik
tekniği colloquial speech gündelik dil
clausa l c o o r d i n a t i o n tü m c e c i k colloqu ialism gündelik anlatım
sıralanması colonizing language sömürgeci
clause tümcecik dil
m a 3Î ; er tümcecik belirleyeni c o l o u r t e r m renk terimi
clear'l' dişetsi T sesi com bin ation birleşim
cleft s e ı ı t e n c c ayrık tümce com bin atorial relations birleşim
click şaklama ilişkileri
langu ages şaklamak diller com binatory v a r i a n t s birleşimsel
e l i n e ölçümlü değişke
clinical linguistics düzeltm eci c o m i t a t i v e eşlik durumu
dilbilim command buyurma
c l i p p e d w o r d kırpma sözcük c o m m e n t yüklemlik
clipp ing sözcük kirpimi common c a s e çekimsiz ad
elose kapalı common c o r e ortak öz
elosed c l a s s kapalı küme g e n d e r ortak cins
s e t kapalı, sınırlı dizi l a n g u a g e ortak dil, ölçünlü dil
v o w e l kapalı ünlü n o u n cins ad
e l o s u r e kapanıklık v o i c e etken çatı
e l o z e çıkartmalı com m issive yüklenme,üstlenme
c l u s t e r demetçik com m unication iletişim, bildirişim
coda hece sonu, uç ünsüz com petence iletişim yetisi
code düzenek, düğüm funetion iletişim işlevi
code s w i t c h i n g düzenek kaydırma system iletişim dizgesi
coalescence kaynaşım com m utation değişim, değiştirim
coalescent assim ilation t e s t yerine koyma testi
kaynaşık benzeşim compact yoğun
coarticulation eşsöyleyiş com parative karşılaştırmalı
coctail party phenomenon d e g r e e üstünlük derecesi
seçmeli dinleme g r a m m a r karşılaştırmalı dilbilgisi
(elaborated) code incelikli lin guistics karşılaştırmalı
düzenek dilbilim
(rcstricted) code sınırlı, kaba p l ı i l o l o g y karşılaştırmalı filoloji
 A.Kocaman 163

sty listic s karşılaştırmalı belleği

biçembilgisi conceptual relational network
com patibility uzlaşma,bağdaşma kavram ilişkileri ağı
com patible mode uzlaştırıcı kip conceptual f i e l d kavram alanı
c o m p e l l a t i v e çağırma concessive conjunction
com pensatory ödünleyici, ödünleyici bağlama
denkleştirici concord uyum
com petence yeti (edinç) concordance tanıklı dizin
com m unicative iletişim yetisi concrete t e r m somut ad
gram m atical dilbilgisi yetisi condition koşul, şart
com plem ent tümleç conditional koşullu
com plem entation tümleme c l a u s e koşullu tümcecik
com plenıentiser tümleyici conditional m o o d koşul kipi
o b j e c t tümleyici nesne conditioned variants
com plem entary bütünleyici koşullu değişken
distribu tion bütünleyici dağılım conditionin g koşullandırma
com plem entarity bütünleyicilik configu ration düzenleme
com plete eksiksiz congruence uyum, çakışma
aspect bitmişlik görünüşü of l e v e l s düzey uyumu
com plex karmaşık conjoin sıralama
s e ğ m e n t karmaşık parça conjoined sıralanmış
sentence karmaşık tümce conjoin ing sıralanış
Symbol karmaşık simge conjugate çekim (eylem)
com ponent bileşen c o n j u n c t bağlaçlık
p h onological sesbilgisi conjunction bağlaç
bileşeni conjunctive orderiııg sıralı düzen
sem antic anlambilim bileşeni connected speech bağlantılı
t r a n s f o r m a t i o n a l dönüşüm konuşma
bileşeni discourse bağıntılı söylem
com ponential a nal y sis connection bağlama, ulama
bileşen çözümlemesi connective bağlayıcı
com position bileştirme, con n ectivity bağlayıcılık
birleşim, yazama connector bağlayıcı
compound birleşik connotation yan anlam•
b i l i n g u a l s eşleyici ikidilli connotative yan anlamla ilgili
noun birleşik ad consonance sonüıısüz benzerliği
sentence birleşik tümce consonant ünsüz
com prehension anlama, kavrama consonantal ünsüzle ilgili
com putational linguistics (sem i)- yarı ünsüz
bilgisayar dilbilimi consonant s h i f t ünsüz kayması
Computer assisted instruction consonantism ünsüz bilgisi
bilgisayar destekli öğretim consonantalisation ünsüzleşme
C o m p u te r S c i e n c e bilgisayar consonant h a r m o ı ı y ünsüz uyumu
bilimi constant değişmez
conative f u n c t i o n çağn işlevi opp osition sürekli karşıtlık
concatenation ardışıklık constative bedmleyici, saptayıcı
conceptualisation kavramlaştırma c o n s t i t u e n t kurucu
conceptual m e m o r y kavram a n a 1 y s i s kuruc u çözümleme
164 Dilbilim Ar anırmaları 1990
s t r i n g kurucu dizi
s t r u c t u r e kurucu yapı
(im m c d ia te )c o n stitu c n t
birincil kurucu
(ultim ate) c o n stitu cn t
soııuncul kurucu
c o n s t i t u t i v c belirleyici, temel
c o n s t r i c t e d daralmış
c o n s t r i c t i o ı ı daraltı
c o n s t r i c t i v c daral tılı
c o n s t r a i n t sınırlama
c o n s t r u c t i o n kuruluş
coıı ta mi na ti on etkileşim
c o n t a g i o n bitişim
c o n t a g i o u s bitişik
c o n t a c t v e r n a c u l a r yerli iletişim
dili
c o ıı t e n t içerik
w o rd içerikli söz
c o n t e x t bağlam
f r e e bağlamdan bağımsız
s c n s i t i v e bağlam duyarlı
c o n t c x t u a l i s a t i o n bağlamlama
c oııtext of sit u a t i o n durum
bağlamı
context of uttc r a n c e sözce bağlamı
c o n lc x t r c s t r i c t c d bağlamla
sınırlı
c o ı ı t i n u a n t sürekli
c o n t i n u u m süreklilik
c o n t i ı ı u o u s sürekli
c o n t r a c t i o n derilme, kaynaşma
c o n t r a j u n c t i o n aykırı bağlama
c o n t r a s t aykırılık
c o n t r a s t i v c ayrımsal, karşı tsal
a n a l y s is karşıtsal çözümleme
l in g u i s t i c s karşıtsal dilbilim
s t u d y karşıtsal inceleme
c o n v c n t i o n uzlaşma
c o ı ı v c ı ı t i o n a l uzlaşımsal
c o n v e r g e n c e geçişme, çakışma
c o n v crsational im p lica tu rc
konuşma sezdirimi
m a x i m konuşma ilkeleri
c o n v e r s c n c s s karşıtsallık
c o n v c r s i o n dönüşme
c o - o c c u r r c n c e cşdizimlilik
r e s t r i c t i o n s eşdizimlilik
sınırlaması
c o opcrative p r i n c i p l e işbirliği
ilkesi
c o o r d i n a t e sıralı, yanaşık merkezli
c o n ju n ctio n sıralama bağlacı
c o n s t r u c t i o n yanaşık merkezli
yapı
c o o r d i n a t i o n sıralama
c o o r d i n a t o r sıralayıcı
c o p u l a koşaç
c o p y benzer yazım, örnek
c o r e çekirdek, öz
c o - r e f e r e n c e eşgönderge
c o - r e f c r e n t i a l eşgönderimli
c o r p u s bütünce, verilik
c o rrclatio n bağdaşıklık, bağıntı
c o r r c l a t i v c bağınlılayıcı, bağlaşık
c o r r c s p o n d a n c c uyuşum, çakışma,
örtüşme
c o s t yalınlık ederi
c o - t c x t iç bağlam, eş bağlam
c o u n t a b l e sayılabilir
u n c o u n t a b l c külle
c o u n t c r karşı, aykırı
e x a n ı p i e karşı örnek
i n t u i t i v e sezgiye karşı
c o v a r i a n c e eşdeğişirlik
c o v e r e d dar
c o v e r t örtülü, sczdirinıli
c r a s i s ünlü göçüşmesi
c r c a k y boğuk
c r e a t i v i t y yaratıcılık
e r e o l e kırma dil
c r e o l i s a t i o n dil yozlaşması
e r e s t of s o n o r ity heccsel
c r i t e r i a ölçüt
n o n - l i n g u i s t i c dil dışı(ölçüt)
e r o s s - o v e r ad-dönüşüm sınırlaması,
geçişimsizlik
c u l t u r a l kültürel
d i f f u s i o n kültürel dağılma
l a n g u a g c uygarlık dili
ö v e r i a p kültürel örtüşme
transm issio n kültürel aktarım
c u n e i f o r m v-biçimli yazı
c u r siv e a s p e c t oluş görünüşü
\ v r i t i n g yalın yazı
c u r ta il c d w ord kırpıntı sözcük
 A .Kocaman 165

CVC ünsüz-iinlü-ünsüz dizisi dcictic gösterici

cybcrnetics güdümbilim fu n e t i on gösterici işlevi
s y s t e n ı güdümbilim dizgesi ı v o r d gösterici sözcük
cycle dolanım, dizilim deixis gösterim
cyclical dolanımsal d c l a b i a l i s a t i o n düzleşme
t r a n s f o r m a t i o n a l dönüşüm delative iniş durumu
dolanımı delayed s p c c c h gecikmeli konuşma
lcxical sözcük dolanımı, dizilimi d e l e t i o n silme, çıkarma
transform ation silme dönüşümü
deliberate s p c c c h özenli konuşma
D delicacy ayrıntılaşma
delim itation sınırlandırma
dam ping ses dağılması dem arcation sınırlama
dangling modifier aykırı niteleyen d c m a r c a t i v e sınırlayıcı
dark T art çıkarımdı T (linguistic) deınography
d a r k vo\vcl art ünlü dil kullanıcılarının incelenmesi
d a t a veri dem onstrative gösterme
d a t i v e yönelme d urumu a d j c c t i v c gösterme sıfatı, nitemi
dauglıter l a n g u a g c yavru dil pronoun gösterme adılı
d e a d l a n g u a g c ölü dil demotic s e r i p t yalın kil yazısı
decision p r o c c d u r c karar işlemi denasalisation burunsuluk yitimi
declarative mood bildirme kipi denom inativc addan türeme biçim
scntcncc bildirme tümcesi denotation düzanlam
dcclcnsion ad çekimi denotative düzanlamsal
d c e l i n e çekimleme dental dişsi, dişsil
d c c o d c düğüm çözme dcontic m o d a l i t y yükümlülük kipi
dccom position ayrıştırma depalatalisation damaksıllık
d e-d ialeetalization ölçünleşme yitimi
deduetion tümdengelim dependcncc bağımlılık
d c e p g r a m m a r derin yapı bilgisi dcpcndcncy grammar bağımsal
s t r u e t u r e derin yapı dilbilgisi
de-etym ologisation dependent c l a u s e bağımlı tümcecik
kökensizleşlirmc deponent verb edilgen görünüşlü
default yoksama eylem
d c f c c t eksiklik depth hypothesis derinlik
dcfcctivc v e r b eksikli eylem varsayımı
w riting eksikli yazı derivation türetme
deferred preposition ertelemeli derivational a f f i x yapım eki
ilgeç derivative türev, türemiş sözcük
d e f i n i t e belgeli, belirli d e r i v e d f o r m türemiş biçim
articlc belirli tanımlık s e n t e n c e dönüşmüş tümce
definition tanım dcscendant l a n g u a g c kardeş dil
definiteness belirlilik dcscending d i p h t o n g alçalan ikil
defleetion çekim yitimi ünlü
deform ation bozulma deseription betimleme
degem inition tekleşme deseriptivism betimleyicilik
degeneration yozlaşma d e s e r i p t i v e a d e q u a c y b e tim le m e
d e g r e e derece yeterliği
166 Dilbilim Araştırmaları 1990

grammar betimlemeli dilbilgisi kuram

lin guistics betimlemeli dilbilim dip h ton g ikil ünlü, çift ünlü
d e s i d e r a t i v e dilek koşul dip h ton gisation ikili ünlüleşme
destinative amaç çekim d i p s tarihlendirme formülü
deterioration yozlaşma, kötüleşme diptote eksik çekimli ad
determ inant belirleyen, tamlayan d i r e c t dolaysız, düzvarım
determ inative tamlayan c a s e dolaysız durum
determ inatum belirlenen, tamlanan discourse dolaysız söylem
determ inate k n o w l e d g e temel m ethod düzvarım yöntemi
bilgi speech dolaysız anlatım
d e t e r m i n e r belirleyen directive construction
develop m ental linguistics yönlendirmeli yapı
gelişimsel dilbilim director yönlendirici
deviance sapma disam b igu ation açıklaştırma
deviant sapmalı d iscontin uity süreksizlik
device düzenek d i s c o n t i n u o u s süreksiz
devoicing ötümsüzleşme constituent süreksiz bileşen
d i a değişke discourse söylem
diachronic artsüremli, art zamanlı analysis söylem çözümlemesi
lin gu istics artsüremli dilbilim discovery p r o c e d u r e bulgulama
diacritic mark harfçik işlemi
diaeresis tını değişimi işareti discrete u n i t ayrık birim
diagn ostic tamlayıcı disjunction ayırma
dialcct lehçe disjunctive ayrıştırıcı
a r e a lehçe alanı displaced s p e e c h zamandışı
atlas lehçe atlası konuşma
borrow ing lehçe ödünçlemesi dispon ibility kullanılabilirlik
geography lehçe coğrafyası dissim ilation benzeşmezlik
dialectalisation lehçeleşme disson an ce ses bozuşması
d ialectology lehçebilim distant assim ilation uzak
dialinguistic değişke dilbilimi benzeşim
dialogu e ikili konuşma distinctive ayırıcı
diaphone sesçil değişke f e a t u r e ayırıcı özellik
diasystem değişke dizgesi distinguisher anlam ayırıcı
diatype kullanım değişkesi distribu tion dağılım
dichotom y ikili yapı distributionalism dağılımcılık
diction söyleyim distributional numeral üleştirme
dictionary sözlük sayısı
differential analysis disyllab ic iki heceli
ayrımsal çözümleme d i v e r g e n c e ayrışma
d i f f u s e dağınık dom ain alan
diffusion dağılma dom ination yönetim, egemenlik
diglossia iki dillilik d o r s a l dilüstü ünsüzü
digraph iki harf dorso a l v e o l a r art dişyuvasıl
dilation uzak benzeşim dorso v e l a r dilardı damaksıl
d i m i n u t i v e küçültmek dorsum dilardı
s u f f i x küçültme eki double a r t i c u l a t i o n çift eklemleme
d i n g d o n g t h e o r y doğuştancı double bar junction yükseltme
 A.Kocaman 167

double articulation çift eklemleme çevrebilimi

double bar junction yükseltme ecphoneme ünlem işareti
durağı e d i t i n g d üzenleme, düzeltme
double c o m p a r i s o n çifte educational linguistics eğitim
karşılaştırma dilbilimi
c o n s o n a n t çift ünlü e g o c e n t r i c benlikçi
negative ikili olumsuz efficiency etkinlik
vowcl çift ünlü egressive dış çıkışlı
d o u b l e c r o s s j u n c t u r e alçalan ejective gırtlak duraklı
durak ela b o ra ted c o d e özenli dil
d o u b l e t çiftçik e l a t i v e çıkış durumu
d o u b l i n g çiftleme e l e m e n t öğe
d o w n g r a d i n g düzey indirgeme elevation yüceltme
downward c o m p a r i s o n azaltıcı elicitation çıkartım, söyletim
karşılaştırma elision son ses düşmesi
dramatic d i a l e c t o y u n lehçesi e İ l i p s i s eksilti
d r i f t lehçeleşme ellipted eksiltili
d r i l l alıştırma clliptical eksiltili
d u a l ikil e l o c u t i o n konuşma eğitimi
duality ikilik embed içkinlemek, içe yerleştirmek
dualism ikicilik e m b e d d e d içeyerleşik
dualistic t h e o r y ikil ilişki kuramı c l a u s e içe yerleşik tümcecik
duality o f p a t t e r n i n g ikili e m b e d d i n g içe yerleştirme
örüntüleme em ic/etic işlev / biçim
dummy e l e m e n t dışlak öğe e m otive duygusal
d u b i t a t i v e söylenti kipi em p hasis vurgu
d u r a t i o n süre em phatic vurgulu, tumturaklı
d u r a t i v e sürerlik görünüşü em piricism deneycilik
d v a n d a c o m p o u n d eşleyici bileşik empty word boş sözcük
d y d i c ikil morph boş biçimbirimcik
dynamic a c c c n t dinamik vurgu e n c 1 i s i s ulama
lin gu istics zaman boyutlu enclitic sonu bağlımlı
dilbilim e n e o d e düğümleme, d üzen ekleme
dysarthria bozuk eklemleme ending bitim, çekim eki
d y s İ a l i a bozuk söyleyiş endocentric construction
dyslexia okuma güçlüğü içmerkezli yapı
dysphasia söz yitimi e n d o p h a s i a inilti dil
dysphonia bozuk sesletim engram bellek yazım
e n t a i l m e n t gerektirim
E entity varlık
e n t r y madde başı
ear-training kulak eğitimi entrophy bilgi yitimi
eclectic seçmeli enunciation sözceleme
eclecticism seçmecilik e n v i r o n m e n t ortam, çevre
echo q u e s t i o n yansıma soru environm ental conditioning
v v o r d yansımalı sözcük çevre koşullaması
eclipsis silikleşme eosophageal c a v i t y yemek borusu
ecology of l a n g u a g e dil boşluğu
168 Dilbilim Araştırmaları 1990
e p a n a l c p s i s vurgulama adılı
c p c n t h e s i s iç türeme
c p i g l o t t i s küçük dil
c p i g r a h y yazıt inceleme
c p h c m e r a l w o rd geçici sözcük
e p i c c n e ortak cinsli
c p i g r a p h y eski yazı bilgisi
e p i p l ı o r a sondan yineleme
e p i ş e m e m birim anlam
e p is o d ic m e m o r y benlik belleği
e p i s t e m o l o g y bilgi kuramı
e p is te m ie m o d a l i ty düz kiplik
e p i t h e s i s son türeme
ep i t lı e t tamlayan, nitem
e p o n y m kişi kökenli
c q u a t i o n a l s e n te n c c eşlemeli,
eşitlemeli tümce
e q u a t i v c eşitlik eki
c q u i p o l l e n t eş değerli karşıtlık
e q u i v a l a n c c eşdeğerlik
cqui NP deletion eş ad silinmesi
e q ı ı i v o c a t i o n eşbiçimli
e r g a t i v e eş işlevsel
e r r o r analy sis yanlış çözümlemesi
E S P özel amaçlı İngilizce
e s s i v c yerleşiklik durumu
e ta t de languc geçici lehçe
clh n o g ra p h ic linguistics
buduııbctimsel dilbilim
c th n o g r a p h y of spcaking
konuşma kullanım bilgisi
e t lı n o - l i n g u i s t i c s budundilbilim
e t y m o l o g i c a l kökenbilimsel
e t y m o l o g y kökenbilgisi,
kökenbilim
c t y r n o n köken
e u p h o n y akışım
cvaluation proccdure
değerlendirme işlemi
event olay
c v o c a t o r y çağrışımsal
e v o c a t i v e çağrışımcı
c v o l u t i o n a r y evrimci dilbilim
e x c e p t i o n kuraldışı
c x c r e s c c n t iç türemeli
c o n s o n a n t içtüremeli ünsüz
e x c l a m a t i o n ünlem
c x c l a m a t i v e ünlemlik
e x c l a m a t o r y ünlemle ilgili
e x h a l a t i o n soluk verme
e x h a u s t i v e n e s s kapsamlılık
e x h o r t a t i v c özendirme kipi
ex istc n tia l s e n t e n c c varoluşsal
tümce
c x o c e n tr i c c o n s t r u c t i o n
dışmcrkezli yapı
exogeneus dış belirlemeli
e x o l i n g u i s t i c s üstdilbilim
e x o p h a s i a dış sesleme
e x o p h o r a dış gönderim
e x p a n s i o n yayılım
e x p c r e n t i a l deneyimsel
e x p c r i m e n t a l deneyli/araçlı
p h o n e t i c s deneyli sesbilgisi
c x p i r a t o r y a c c c n t soluk vurgusu
e x p ia n ato ry adeq u a cy a ç ı k l a m a
yeterliği
e x p i c t i v c dolguluk
c x p l i c i t n e s s açıklık
e x p l o s i o n patlamalı, kapantılı
e x p o n e n c e üs, gerçekleşme
e x p r e s s i o n anlatım
cxprcssive funetion anlatım işlevi
e x p e n d c d m c a n i n g genişlemeli
anlam
c x t e n s i o n uzanım, kaplam
o f m c a n in g anlam genişlemesi
c x tc n s i o n a l m c a n i n g uzanımsal
anlam
c x t e r n a l m c a n i n g dışanlam
e x t i n c t la ııg u a g c ölü dil
ex tra lin g u istic f e atu res dildışı
özellikler
e x t r a p o s i t i o n dışa kaydırma kuralı
e x t r i n s i c o r d e r i n g dış sıralama
F
f a c t olgu
f a c t it i v e v e r b ettirgen eylem
f a c t i v e olgu adılı
f a c t i v i t y olgusallık
f a c u l t a t i v c v a r i a n t seçmeli
değişken
f a d i n g alçalmalı
f a l l a c y yanıltmaca
 A.Kocaman 169

f a 1 1i n g alçalan focal arca odak bölgesi

falling / rising alçalan / yükselen folk etynıology yerlileştirme,
familiar f o r m içtenlikli, gündelik benzetim kökenlemcsi
biçim foot ayak
f a m i l y t e r m s akrabalık terimleri foreign language yabancı dil
tree dil akrabalığı ağacı foreignism yabancı sözcük
faucalisation sertleştirme forlorn e l e m e n t tümlcyici öğe
favourite s e n t e n c c eksiksiz tümce form biçim
feature özellik form e l a s s eşbiçim kümesi
intralinguistic dil içi özellik word biçim sözcük, yapı sözcüğü
distin etive ayırıcı özellik form al biçimsel
fccdback geri iletim grammar biçimci dilbilgisi
c o m p l c t c eksiksiz geri iletim speech resmi konuşma
d e l a y e d gecikmeli geri iletim universal biçimsel tümel / genelce
f c e d i n g r u l e o r d e r destekleyici f o r m a l i s a t i o n biçimselleştirme
kural sıralaması form alism biçimcilik
fclicity c o n d i t i o n s gerçekleşme f o r m a ı ı t biçimlendiriri
kuralları form ality resmilik
f e m i n i n e dişil f o r m a t i v e oluşturucu öğe
f i c t i o n kurmaca formless l a n g u a g e yalınlayan dil
field alan f o r m u l a e deyimce
of d i s c o u s e söylem alanı fortis sert ünsüz
t h c o r y alan kuramı fossilized f o r m kemikleşmiş biçim
ı v o r k alan çalışması f o u r i e r a n a l y s i s dalga bileşeni
f i g u r a t i v c I a n g u a g c değişmeceli dil çözümlemesi
f i g ü r e o f s p e e c h söz sanalı f r a m e çerçeve, öğe
filler e l a s s tümlcyici küme f r a m e v r o r k çatı
finite state grammar sonlu f r e c bağımsız
dilbilgisi a l t e r n a n t bağımsız seçenek
fin ite v e r b çekimli eylem form bağımsız biçim
first a r t i c u l a t i o n b i r in c i l translation serbest çeviri
eklemleme variation bağımsız değişim
first i n f i n i t i v c ana eylemlik v o ı v e l engelsiz ünlü
first I a n g u a g c yerli dil w o r d o r d e r serbest sözcük dizilişi
f i r s t o r d e r l a n g u a g e konu dil frequcncy sıklık
p e r s o n birinci kişi analysis sıklık çözümlemesi
p ossessive birincil iyelik a s p e c t sıklık görünüşü
fixation kemikleşmiş biçim c o u n t sıklık sayımı
fixed a c c e n t durağan vurgu o f o c c u r r e n c e kullanım sıklığı
r v o r d o r d e r değişmez sözcük fricative sürtünmeli, sızıcı
dizilişi fr i e t i o n sürtünme
flap titrek frictionless sürtünmesiz
flat bemolleşme f r o n t ön, ince
flc ction / f l e x i o n büküm vowel ince, ön ünlü
flexional e n d i n g büküm eki f r o n t a l önleşmeyle ilgili
l a n g u a g e bükümlü dil fronting ön ünlüleşme
floating e l e m e n t artık öğe f r o n t o - p a l a t a l öndamak ünsüzü
flueney akıcılık frozen s p e e c h donuk konuşma
170 Dilbilim Araştırmaları 1990

full sentence tam tümce generative üretici, üretimsel

stop nokta, tam durak grammar üretici dilbilgisi
verb asıl eylem p h onology üretici sesbilgisi
w o r d içerik sözcüğü sem antics üretici anlambilim
f u n e t i o n işlev, görev generic t e r m genel, kapsayıcı terim
cognitive bilişsel işlev generous p l u r a l yinelemeli çoğul
d i r e e t i v e yönlendirici işlev genetic kalıtımsal
im aginative düşleme işlevi Geneva S c h o o l Cenova Okulu
i n s t r u m e n t a l araçlık işlevi g e n i t i v e tamlayan durumu
m etalinguistic üstdil işlevi geographical yöresel, yercil
p h a t i c ilişki işlevi classification yercil sınıflama
functional işlevsel lin gu istics yercil dilbilim
c l ı a n g e işlevsel değişim G e r m a n i c German
lin gu istics işlevsel dilbilim lin guistics Germen dilbilimi
l o a d işlevsel ağırlık sound s h i f t Germen ses kayması
functional sentence perspeetive gerund ulaç
(FSP) işlevsel tümce yaklaşımı gerundial c l a u s e ayrık tümleç
syllabus işlevsel izlence gerundive ortaç
funetionalism işlevselcilik g e s t u r e işaret dili
funetor bağımlı yapı biçimi ghost f o r m aldatıcı biçim
fused c o m p o u n d açık bileşik gyngival dişyuvasıl
fusion kaynaşma gist öz
fusional l a n g u a g e s kaynaşmak / given bilinen, eski
bükünlü diller glide yan ünlü
futhork biçim yazı (on g l i d e ) yan ünlü başlangıcı
f u t u r e gelecek (off glide) yan ünlü bilişi
f u t u r e i n t h e p a s t geçmişte global p a t t e r n genel düzen
gelecek g 1 o s s açımlama, yorum
future perfect gelecekte bitmişlik glossary sözlükçe
future tense gelecek zaman glossem atics Yeni-Saussure'cü
dilbilimi
G glossem e dilbirim
glossogram damak çizim
genıinate ikizleşme glossolalia büyü dili
gem ination ünsüz ikileşmesi glossology dilbilim (eski)
g e n d e r cins g l o t t a l gırtlaksıl
noun cins adı catch gırtlak vuruşu
genealogical kalıtımsal s t o p gırtlaksı patlamak
classification kalıtımsal glottalisation gırtlaksıllaşma
sınıflama glottalized gırtlaksıllaşmış
g e n e r a l genel glottis ses telleri açıklığı
g r a m m a r genel dilbilgisi glottochronology dil
lin guistics genel dilbilim tarihlendirmesi
geııeralization genelleme glottogonic l i n g u i s t i c köken
generalized transformation dilbilimi
genellemek dönüşüm glottology (eski) dilbilim
generate üretme, oluşturma glottop olitics kurumsal dilbilim
generation üretme gnom ic present t e n s e geniş
 A.Kocaman
şimdiki zaman
g o a 1 erek
g o v e r n m c n t yönetme, yöneltme
g o v e r n i n g yöneten
g o v e r n e d yönetilen
g r a d a t i o n derecelendirme
g r a d i n g dereceleme
( u n ) g r a d a b l e tek boyutlu
g r a d u a l aşamalı
g r a m m a r dilbilgisi
c o m p a r a t i v e karşılaştırmalı
dilbilgisi
d e s c r i p t i v e betimlemeli dilbilgisi
f o r m a l biçimsel dilbilgisi
t h e o r e t i c a l kuramsal dilbilgisi
t r a n s l a t i o n m c t h o d gramer-çeviri
yöntemi
g r a m m a r i a n dilbilgici, dilbilgisi
uzmanı
g r a m m a t i c a l dilbilgisel
a n a l y s i s dilbilgisi çözümlemesi
c a t e g o r y dilbilgisel küme
d e p e n d e n c y dilbilgisel bağımlılık
g e n d e r dilbilgisel cins
i t e m dilbilgisel öğe
m e a n i n g dilbilgisel anlam
s u b j e c t dilbilgisel özne
u n i t dilbilgisel birim
g r a m m a t i c a l i t y dilbilgisellik
g ram m aticalisatio n
dilbilgiselleşme
g r a m m a t o l o g y yazı bilgisi
g r a m n ı e m c dilbilgisel birim
g r a m m e t r i c s yazar dili bilgisi
g r a p h yazıbirimlik
g r a p h e m e yazıbirim
g r a p h e m i c s yazıbilim
g r a p h e t i c s yazı bilgisi
g r a p h i c s u b s ta n c e yazım kök
g ra p h ic s yazı bilgisi
g r a p h o n o m y yazı bilgisi
g r a v e pes
a c c e n t peslik vurgusu
G r e a t E nglish Vowel Shift
İngilizce Büyük Ünlü Kayması
Gri m m 's Law Grimm Yasası
g r o o v e oluklu
g r o u p öbek
171
a c c e n t öbek vurgusu
g e n e t i v e öbek iyeliği
g u t t u r a l boğazsıl
H
h a b it f o r m a t i o n alışkanlık
oluşturma
habitual aspect alışkanlık görünüşü
h a lf close voweI yarı kapalı iinlü
h a p l o g r a p h y tekleşmeli yazım
h a p l o l o g y seslem yitimi, hece
yitimi
h a r d sert
p a l a t e sert damak
hardvvare donanım
l ı a r m o n y uyum
v o w e 1 ünlü uyumu
head tamlayan, baş sözcük
h c a r i n g duyma
lıeavy s t r e s s birincil vurgu
l ı a n d i a d y o i n ikileme
hermencutic yorum sama, yorum bilim
h e s i t a t i o n f o r m duraksamalı biçim
h e t e r o c l i t e çok çekimli
h e t e r o g r a p h y ayrı yazım
h e t e r o g r a p h ayrı yazımlı
h e t e r o n y m eşadlı
h e t e r o n y m y eşadlılık
h e t e r p o h e m y sürçme
h i a t u s ünlü boşluğu
h i e a r a r c h y aşama
h i e r a r c h i a l s t r u c t u r e aşamalı yapı
h i e r a t i c s c r i p t resim yazısı ile
ilgili
h i e r o g l i p h i c resim yazı
high / falling yükselen / alçalan
h ig h yüksek, üst, tiz
h ı r a g a n a bir tür Japon yazısı
h i s t o r ic a l g r a m m a r tarihsel
dilbilgisi
l i n g u i s t i c s tarihsel dilbilim
p r e s en t öyküleme zamanı
l ı i s t o r i c i s m tarihselcilik
h o l d durak
h o l o p l ı r a s e tümce söz
h o l o p h r a s i s tümce sözcük
holophrastic language tüm ce
172 A.Kocamarı

sözcük dönemi ideational düşünsel

hotne l a n g u a g e aile dili idiolect birey dil
h o m o g r a m eşyazım i d i o r n a t i c deyimsel
l ı o ı r ı o g r a p h eşyazımlı usage deyimsel kullanım
l ı o n ı o g r a p h y eşyazımlılık idiom atology dil özelliği bilgisi
lı o m o ı o n y m yakın anlamlı i d i o p h o n e düşün ses
lı om on y m eşadlı if-clause koşul tümceciği
l ı o m o n y m y eşadlılık ill-form ed bozuk yapılı
h o ı n o o r g a n i c s o u n d cşçıkışlı ses i 11 a t i v e giriş durumu
l ı o m o p h o n e eşsesli illocu tion edim söz
h o m o p h o n i c e la sh eşsesli çatışma illocutionary a c t edimsel eylem
l ı o m o p l ı o n y eşseslilik i 11u s i o n yanılsama
lıo n o rific f o rm saygılı biçim im itation öykünme, taklit
l ı o r t a t o r y istek kipi imitative word yansımalı sözcük
lı u m a ııi s m insancıllık im m an cn ce içkin lik
h y b r id w ord melez sözcük i m m e d i a t e birincil
l a n g u a g e melez dil constitucnt birincil kurucu
h y d r o n y m y adbilim spcech zamandaş konuşma
lı y p c r b o 1e abartma im m igrant l a n g u a g e göçmen dili
J ı y p e r c o r r c c t i o n aşırı düzeltmecilik im perative buyrum kipi
lıyper form aşırı düzeltilmiş biçim i m p e r f e c t hikaye bileşik zaman
hyped u r b a ııis m kentli dil biçimi im perfeetive a s p e c t bitmemişlik
lı y p o n y m al lan la mlık görünüşü
c o - h y p o n y m eşaltanlamlık impcrsonal v e r b kişisiz eylem
h y p o n y m y altanlamlık i m p l i c a t u r e sezdiri
hypotactic clause bağımlı tümcecik im p lication sezdirim
l ı y p o t a x i s bağlaçlı birleşim im p licit örtük
lıypoUıctical clause v a r s a y ı m s a l im p losion içpatlamalı
tümcecik im p losivc içpatlamalı
l ı y p o t h c s i s varsayım im proper compound çekimli
h y p o c h o r i s t i c f o r m küçültme bileşik
biçimi im proper spcech bozuk konuşma
im p ulse dürtü
inaetive v o i c c edilgen çatı
t inan im ate cansız
incapsulating l a n g u a g e gcçişimli
dil
incapsulation geçişim
iaırıb kısa-uzun hece ölçüsü inceptive a s p e c t başlamalı
ic o n ic sign görüntüsel gösterge görünüş
i c o ı ı o g r a p h y görüntü yazı in ch oative başlamalı görünüş
i c t u s vurgulu hece ineluded bağımlı
idea l s p e a k e r - h e a r e r düşsel i n c l u s i o n kapsam, altanlamlık
konşucu- dinleyici inelu sive kapsamlı
i d e o g r a p h y söz yazım, düşün yazım in com p atib ility bağdaşmazlık
i d e n t i c a l özdeş incom plete v e r b eksik eylem
i d e o g r a m düşünyazı,sözyazı incorporating conjuction
i d e a l i z a t i o n arıtma geçişimli bağlaç
 Dilbilim Araştırmaları 1990 173

language geçişindi dil initiator başlatıcı

incorporation geçişim inn ate doğuştan
i ı ı d e c l i n a b l e çekimsiz 'in natism doğuştanlık
ind cfinite belirsiz, belgisiz i n n e r iç
a r t i e l e belirsiz tanımlık e l o s u r e iç kapanım
i n d e p e n d e n t bağımsız form iç biçim
clause bağımsız tümcecik inn ovation yenilik, yenilenme
index belirti, dizin inordinated a d j c c t i v c birincil
Indic l i n g u i s t i c s Hint dilleri sıfat
indicative n ı o o d bildirme kipi inorganic f c a t u r e kökendışı
indice belirten , dizin özellik
indigeneous languagcsyerli dilleri i n p u t girdi
i n d i r e c t dolaylı insertion içleme
d i s c o u r s e dolaylı söylem inspiration soluk alma
o b j e c t dolaylı nesne instantaneous r e l e a s e gecikmesiz
q u e s t i o n dolaylı soru bırakım
speech dolaylı anlatım i n t e g r a t e d bütüncül
individual v a r i a n t bireysel institutional linguistics
değişke kurumsal dilbilim
Indo-European l i n g u i s t i c s Ilint- i n s t r u m e n t a l araçdurumu
Avrupa Dilbilimi ph onetics araçlı sesbilgisi
i n d ü e t i v e tümevanmsal instrum cnlative verb araçlık
i n e s s i v e içitıdelik durumu eylem
inferior c o m p a r i s o n azaltıcı in telligibility anlaşılabilirlik
karşılaştırma i n t c n s i f i e r pekiştirici
iııfelicity geçmezlik intensive pekiştirmeli
i n f e r e n c e çıkarım i n t e n s i o n içerim
inferential a s p e c t çıkarım inten sity yeğinlik
görünüşü intcntional m c a n i n g amaçlanan
infinite verb f o r m sınırlamasız anlam
eylem biçimi inten tionality niyetlilik
in fiııitive eylemlik intensity a c c c n t yeğinlik vurgusu
in fix içek intensive p r o n o u n dönüşlü adıl
i n f i x i n g içekleme interehangibility
inflected l a n g u a g e bükümlü değiştirilebilirlik
dil interdental peltek dişsil
iııflection büküm i n t e r f e r e n c e girişim
inflexible bükümlü interjectcd c l a u s e ara tümcecik
inflexional s u f f i x çekim eki interjcction ünlem
i n f o r m a n t denek, bilgi veren i n t c r l a n g u a g c ara dil, yapma dil
iııform ation bilgi interlevel ara düzey
theory bilgi iletim kuramı interlin guistics dillerarası
inform ativity bilgisellik inceleme
inagressive başlatmalı i n t e r l u d e ara ünsüz kümesi
inlıalation soluk alma interm ediate v o w c l ara ünlü
i n i t i a l ön, ilk, başlangıç i n t e r n a l iç
g l i d e baştaki yan ünlü change iç değişim
i n i t i a t i o n başlatma h i a t u s iç geçiş
174 A .Kocaman

i n f 1e c t i o n iç büküm i s o eş
1o a n iç ödiinçleme isoch ron isn ı eşsöylemli
modification iç niteleme isogloss eşdillilik çizgisi
öpen junctııre iç aralık isoglottic l i n e eşdillik çizgisi
rcconstruction içten yeni kurum isograd e eş söylemli
i n t c r n a l i z e oturuşmak, isograp h eşdillilik dizgisi
içselleştirmek i s o 1 a t e parça / tümce sözcük
internalized oturuşmuş is o la tcd a r e a ayrı bölge
I P A Uluslararası Ses Abecesi opp osition tekil karşıtlık
interpretation yorum, çevirme isolating languages yalınlayan
i ı ı t e r p r e t e r çevirmen diller
interrogation soru i s o l e c t eşlehçe
m a r k soru işareti isolex eşsözcük çizgisi
interrogativc soru isom orph eş biçimbirim
adjectivc soru sıfatı isoınorphic l i n e eşbiçimbirim
advcrb soru zarfı çizgisi
p r o n o u n soru adılı isom orphism eşbiçimcilik
s e n t e n c e soru tümcesi isophonc eşsöyleyiş çizgisi
\ v o r d soru sözcüğü isop leth eşsöylemli
i n t e r r u p t e d kesintili isos em e eşanlambirim
intertextuality metinlerarası isosyllab ism eş hecelilik
i n t e r v i ç w görüşme isosy ntagnıatic l i n e eşdizim
intervocalic ünlülerarası çizgisi
intim acy yakınlık isotonic l i n e eşezgi çizgisi
intinıate spccch yakın konuşma i t a 1 i c eğik yazı
intonation ezgi i tem öğe
p a t t e r n ezgi düzeni item a n a l y s i s öğe çözümlemesi
intraliııguistic f e a t u r c s diliçi i t e m a n d a r r a n g e m e n t öğe
özellikler düzenleme
intransitive verb geçişsiz e y l e m item a n d p r o c e s s öğe-işlem
iııtrinsic o r d e rin g doğal sıralanma iterative a s p e c t yinelemeli
iııtroductory adverb bağlaç görünüş
görevli zarf
introflexion ünlü kayması J
intru sion ekleme
intrusive eklemeli jam m ing ünsüz atımı
intuition sezgi jargon uğraş dil
iııvariable \ v o r d değişmez sözcük journalese gazete dili
i ı ı v a r i a n c e değişmezlik j u n ct ion bağlama
inventory döküm j u n c t u r e kavşak
inverse d e r i v a t i o n ters türetim junctive bağlayıcı
inverse s p e l l i n g ters yazım jussive m o o d yumuşatıcı kip
in version devrikleşme juxtaposed compound sentence
inverted devrik bağımsız sıralı tümce
I P öğe ve işlem juxtaposing languages sıralayıcı
i r r e g u l a r v e r b düzensiz eylem diller
irregularity kuralsızlık, düzensizlik juxtapositional assimilation
irrelevant bağıntısız yakın benzeşim
 Dilbilim Araştırmaları 1990 175

d issim ila tio n yakın benzemezlik p l a n n i n g dil planlaması

s t a n d a r d i s a t i o n dilde ölçünleşme
K t e a c h i n g dil öğretimi
u n i v e r s a l s dil tümelleri /
K a n a Japon hece yazısı genelceleri
k a ta k a n a Japonca yabancı sözcük v a r i e t y dil değişkesi
çevriyazısı l a n g u e dil dizgesi
k e r n c l çekirdek l a r y n g e a l gırtlak ünsüzü, gırtlaksıl
s e n t e n c e çekirdek tümce l a r y n x gırtlak
k e y biçem düzlemi l a t e r a l yan ünsüz
k i n e sözdışı biçimcik L a t i n a t e g r a m m a r Latince türü
ki n e m e sözdışı biçim dilbilgisi
ki n e m i c s sözdışı iletişim bilgisi law in lin g u istics dil yasası
k i n e s i cs sözdışı iletim lax gevşek
k i n e t i c c o n s o n a n t uzatmasız layered katmanlı
ünsüz l a y e r i n g eşdüzeyleme
ki nship terms akrabalık terimleri l e a r n a b i l i t y öğreııilebilirlik
k n o w l e d g e bilgi l ea rn ed \vord yazın biçim
o f State durum bilgisi least cffort lavv en az çaba yasası
k o i n e uzlaşma dili l e c t değişke
k y ı n o g r a p h söz yazını left b r a n c h i n g sola dallanma
I e n g t h süre, uzunluk
L 1e n i s yumuşak ünsüz
l e n i t i o n yumuşama, gevşeme
la b e l le d b rack e tin g adlanmış lento form tüm biçim
ayraç 1e 11 e r harf
l a b i a l dudaksıl level düzey
labial assim ilation küçük ünlü 1e v e 11 i n g düzeylenme, kurallaşma
uyumu level s k i p p i n g düzey atlama
l a b i a l i s a t i o n dudaksıllaşma l e x e m e sözlük birim
l a b i o - d e n t a l diş-dudak ünsüzü s t r a t u m sözlükbirim katmanı
l a b i o - v e l a r dudaksıl-artdamaksıl lexical field sözlüksel alan
LAD dil edinim düzeneği i t e m sözcük
1a g ilerletici benzetme m e a n i n g sözlük anlamı
l a l l a t i o n ünlü edinim aşaması r e c u r r e n c e sözcük yinelemesi
l a m b d a c i s m 'l'leşme s t r e s s sözcük vurgusu
l a m d i a i s m T leşme I e x i c a l i s a t i o n sözcükleştirme
la m i n a l dil palası seslemesi l e x i c o g r a p h e r sözlükbilimci
l a n g a g e dil yetisi l e x i c o g h a p h y sözlükçülük,
l a n g u a g e dil sözlükbilgisi
a c q u i s i t i o n dil edinimi l e x i c o l o g y sözcük bilgisi
b a r r i e r dil engeli l e x i c o n sözlük
b o u n d a r y dil sının 1e x i s sözcük düzlemi
c h a n g e dil değişimi l e x o t a c t i c s sözcük birim
d e v i c e dil düzeneği düzenlemesi
f a m il y dil ailesi 1i a s o n ulama
l a b dil deneyliği l i g a t u r e birleştirmeli yazım
l e a r n i n g dil öğrenimi l i g h t hafif vurgulu
176 A.Kocaman

lin ıita tio n sınırlama listen i ng dinleme

lin c a r çizgisel I ite r al bağımlı
s c r i p t çizgisel abece yazısı translation bağımlı çeviri
l i n e a r i t y çizgisellik litera ry l a n g u a g e yazın dili
l i ı ı c a r i s a t i o n çizgiselleşme liturgical l a n g u a g e dinsel iletişim
l i n g o altdil, argo dili
lingua f r a n c a ortak iletişim dili little l a n g u a g e çocuk dili
l i n g u i s t dilbilimci living l a n g u a g e yaşayan dil
l i n g u i s t i c dilsel, dilbilimsel l o a n aktarma, alıntı
a n a l y s i s dil çözümlemesi lo an s l ı i f t yerlileştirme
a n t h r o p o l o g y insanbilimsel l o a n w o r d aktarma sözcük
dilbilim local d i a l e c t ağız, bölge ağzı
a r c a dil alanı l o c a ) i s m yöresel dilce
a t l a s dil atlası location yer, uzam
c l ı a n g e dil değişimi locative kalma durumu, yerlik
c o r n m u n i t y dilsel topluluk locus çıkak
c o m p c t e n c c dil yetisi locu tion düzsöz
c o n t c x t dil bağlamı locutionary a c t düzsöz eylemi
d e t e r m i n i s m dilsel bclirlemecilik logical s u b j e c t örtülü gerçek özne
f o r m dilsel biçim l o g o g r a m resim yazı belirtkesi
g e o g r a p h y dil coğrafyası logography resim yazı
g r o u p dil öbeği logo-syllab ic resim-hece yazısı
1e v e 1 dil düzeyi 1 o n g uzun
n o r m dilsel ölçün consonant uzun ünsüz
p e r f o r m a n c e dil kullanımı v o w e 1 uzun ünlü
p lı i I o s o p İt y dil felsefesi loss yitim
r e l a t i v i t y dilsel görelilik low vo\vcl alçak / kalın ünlü
r e v o l u t i o n dil devrimi
S c i e n c e s dil bilimleri M
s e m a n t i c s dilsel anlambilim
s i g n dil göstergesi m achine translation makineli
sk ill dil becerisi çeviri
l i n g u i s t i c s dilbilim m acrolinguistics geniş oylumlu
a p p lic d uygulamak dilbilim dilbilim
c o m p a r a t i v e karşılaştırmalı maeron uzun ünlü belirtkesi (-)
dilbilim m a e r o s t r u e t u r e büyük ölçekli yapı
c o n t r a s t i v c karşıtsal dilbilim main c l a u s e temel tümce
d i a c h r o n i c arlsüremli dilbilim m alapropism bozuk kullanım
synchronic eşsüremli dilbilim m alform ation bozuk oluşum
t h e o r c t i c a l kuramsal dilbilim m an ipulation eyletim
l i n g u o s t y l i s t i c s dilbiçembilgisi m a n n e r o f a r t i c u l a t i o n eklem lem e
liııking m o r p lı e m e bağlayıcı biçimi
biçimbirim discourse söylem biçimi
v e r b ilgi eylemi m apping çakıştırma
lip r o u n d i n g yuvarlaklaştırma m argin uç
s p r e a d i n g yayvanlaşma margin o f s e c u r i t y güvenlik alanı
l i q u i d akıcı, sızıcı m a rg in a l arca uzak bölge
1i s p i n g peltekleşme m ark of correlation b a ğ d a ş tı r m a
 Dilbilim Araştırmaları 1990 177

belirtkesi mimctic word yansıma aktarmalı

markcd belirtili sözcük
m a r k ö r belirtici m inim al c o n t r a s t en küçük
m asculine eril karşıtlık
mass noun kütle adı minimal pair en küçük çift
nıathcmatical liııguistics m i n i m u m free f o r m en küçük
matematiksel dilbilim bağımsız biçim
m a t r i x S ana tümce m inör s e n t e n c e ikincil tümce
m a t r o n y m i c anne kökenli (ad) minority l a n g u a g e azınlık dili
m axim ilke m ixed karma
o f m a n i l e r tarz ilkesi language karma dil
o f q ı ı a n t i t y nicelik ilkesi mobile s t r e s s değişken vurgu
o f q u a l i t y nitelik ilkesi m e e k f o r m iğneleyici biçim
of relation bağıntı ilkesi r ı ı o d a l kip, kiplikbirim
ı n c a n i n g anlam m odality kiplik
m eaningful anlamlı n ı o d a l i s a t i o n kipleştirmc
m echanical translation n ı o d c kip
bilgisayar çeviri / makineli çeviri n ı o d c o f a r t i c u l a t i o n söyleyiş
m echanism d üzenek biçimi
m ediac (eski) ölümlü patlamalı (signifying) belirleme kipleri
M cdicval linguistics ortaçağ m o d e l örnek
dilbilimi nıodification niteleme
m e d i o p a l a t a l orta damaksıl m odifier niteleyici
m e d i u m ortam M o d i s t e a ortaçağ dilcileri
m e l i o r a t i o n iyilenme ı n o d u l a r birimsel
m c l l o v v boğuk m odulation kipleme
m e l o d i c s ezgi bilgisi mom entary a s p e c t anlık görünüş
m e 1 o d y ezgi m o n e m e anlambirim, biçimbirim
memory bellek m o n g r e l w o r d melez sözcük
( s h o r t t e r m ) kısa erimli bellek m onitoring denetleme, düzenleme
m entalism anlıkçılık m onogenesis t h e o r y tek kaynak
merger kaynaştırıcı kuramı
nıessage bildiri, ileti m on oglot tek dilli
m etalanguage üsldil m onolingual tek dilli
m etaliııguistics üstdilbilim m onologue tekil konuşma
m e t a a n a 1 y s i s ek kaynaşması m onom orphem ic tek biçimbirimli
m etaphony ünlü atlaması monopersonal v e r b kişisiz eylem
m e t a p h o r eğretileme m onophthong tek ünlü
m e t a p h r a s e aktarma m on ophth ongisation tek
m etathesis göçüşme, ses aktarımı ün 1üleştirme
m e t e r ölçü m onosem y tek anlamlılık
ı ı ı c t h o d yöntem m on osyllab ic tek hecelilik
m e t o n y m y ad aklarımı / düz m onosyllable tek hece
değişmece m on osystem ie tek dizgeli
n ı e t r i c s ölçübirim mood kip
m etronym ic düzdeğişmeccli mora bürünbirimcik
m icrolingu istics düz dilbilim m o r p l i biçimlik
m i d v o ı v e l orta ünlü morphem e biçimbirim
178 A.Kocaman

m o rp h em ic analysis s p e a k e r anadili konuşmacısı

biçimbirimsel çözümleme
m o r p h c m i c s biçimbilgisi
m o r p h o g r a p h c m i c s yazınbiçimsel
m o r p h o l o g i c a l biçinıbilgisel
m o r p h o l o g y biçimbilgisi, yapı
bilgisi
m o r p h o n e m e ses biçimbirim
m o r p h op h o n e m e ses biçimbirim
m o r p h o p h o n e m i c s ses
biçimbilgisi
m o r p h o p h o n o l o g y biçimbilimsel
sesbilim
m o r p h o t a c t i c s biçim dizgesi
m o tlıe r to n g u e anadili
m o t i v a t e d nedenli
m o t o r p h o n e ti c s söyleyiş
dilbilimi
m o t i v a t i o n nedenlilik / dürtü
m o t i v e dürtü
m o u th cavity ağız boşluğu
m ovable strcss değişken vurgu
m u ltilatcral o p p o s i t i o n çok
yanlı karşıtlık
m u l t i l i n g u a l i s m çok dillilik
m u l t i l o g u e çok kişili konuşma
m u l t i p l c m e a n i n g çoğul anlam
m u l t i s y l l a b l e çok heceli
m ıı t a ti on ünsüz atlaması
N n o m i n a t i v e yalın durum
n a m i n g adlandırma
n a r r a t i v e anlatı
narrovv dar
na rrovv t r a n s c r i p t i o n ayrıntısız
çevriyazı
narrow ing of m e a n in g anlam
daralması
n a s a l genizsi
n a s a l c av ity burun boşluğu
n a s a l c o n s o n a n t genizsi ünsüz
v o w e 1 genizsi ünlü
n a s a l i s a t i o ı ı genizsileşme
ı ıa s a liz e d vowcl geniz ünlüsü
n a t i o n a l l a n g u a g e ulusal dil
n a ti v e l a n g u a g e anadili
w o r d yerli sözcük
n a tiv istic t h e o r y dil kökeni
kuramı
n a tu r a l g e n d e r doğal cins
n a t u r a l lan g u a g e doğal dil
n a t u r a l i s m doğalcılık
n e c e s s i t a t i v e gereklilik kipi
n e ed s a n a l y s i s gereksinim
saptanması .çözümlemesi
n e g a t i o n olumsuzluk
n e g a t i v e olumsuz
p a r t i d e olumsuz eki
n e o g r a m m a r i a ı ı yenidilbilgici
n e o l o g i s m yeni sözcük
n e s t i n g yerleşme
n e s t in g of c o n s t r u c t i o n
kuruluşların örgütlenmesi
n e u t e r yansız
n e u t r a l i s a t i o n yansızlaşma
n e x u s in d e x bkz.iııflected language
n igori m a r k ölümlü ünsüz işareti
noa word tabu, örtmece
n o d e düğüm
n o e m e dilbilim anlamı
n o i s e gürültü, engel
n o m e n c l a t u r e terimbilgisi
n o m i n a l ad kökenli
s e n t e n c e ad tümcesi
n o m i n a l i s a t i o n adlaştırma
no m i n a l is m adcılık
n o n e o n s o n a n t a l ünsüz dışı
n o n c o n t i n u a n t süreksiz
n o n d i s t i n c t i v e f e a t u r e ayırıcı
olmayan özellik
n o n - f a v o u r i t e s e n t e n c e eksikli
tümce
n o n fi nite çekimsiz sözcük
n o n - p a s t t e n s e geçmiş dışı zaman
n o n - r e s t r i c t i v e sınırlamasız
n o n - s i g n i f i c a n t özelliksiz
non S ta n d a r d ölçün dışı
n o n - s t r i d e n t boğuk
n o n - s y l l a b i c hece dışı
n o n - t e x t metindışılık
nonce \vord özel sözcük
n o n s e n s e f o r m anlamsız biçim
 Dilbilim Araştırmaları 1990
n o r m kural
n o r m a t ive l i n g u i s t i c s
kuralcı
dilbilim
n o tio n a l g r a m m a r kavramsal
dilbilgisi
s y l l a b u s kavramlar izlencesi
ıı o u n ad
noun plırase ad öbeği
n o m in a l c la u se ad öbeği
n o m in a l f u n e ti o n ad işlevi
num ber sayı
n u r s e r y la n g u a g e çocuk / bebek
dili
O o r d e ri n g of rules kural sıralaması
o b j e c t nesne, konu
o b j e c t d e le tio n nesne silme
o b j e c t l a n g u a g e konu dil
o b j e e t iv e case nesne durumu
o b l ig a t iv e m ood yükümlülük kipi
o b l i g a t o r y r u l e s zorunlu kurallar
obligatory tran sfo rm atio n
zorunlu dönüşüm
o b liq u e case yalın dışı durum
o b s e r v a t i o n gözlem
o b s t r u e n t duraklamak ünsüz
o b v i a t e özne dışı üçüncü kişi
o c c l u s i v e kapantılı
Oceanic linguistics Okyanus
dilleri bilimi
o ff glide yarı ünlü
o ffic ia l l a n g u a g e resmi dil
on glide yan ünlü başlangıcı
oııe place p r e d ic a t e bir adlı
yüklem
o n o m a s t i c s adbilim
o n o m a t h e s i a adlandırma
o n o m a t o l o g y adbilim
o n o m a t o p o e i a yansıma
o n o m a t o p e ic vvord yansımalı
sözcük
onset hece başlangıcı
o n t o g e n y birey dil tarihçesi
o p a c i t y geçirimsizlik
o p a q u e geçirimsiz
ö p e n açık
179
öpen elass word içerik sözcüğü
öpen j u n e t u r e açık geçiş
o p p o s i t i o n karşıtlık
e q u ip o llen t o p p o s i t i o n eş
ağırlıklı karşıtlık
o p t a t i v e m ood istek kipi
o p tio n a l r u le seçimli kural
o r a l ağızsı
o r a l cavity ağız boşluğu
o ra l l i t e r a t ü r e sözlü edebiyat
o r a t o r i c a l sp e e ch söylev türü
konuşma
o r d e r düzen
o r d e r o f in f o r m a t iv i t y bilgi
düzeni
o rd in a l n u m b e r sıra sayısı
o r d i n a r y lan g u a g e gündelik dil
o r g a n s of speech konuşma aygıtı
origin of l an g u a g e dil kökeni
orth o ep y ölçünlü söyleyiş
orto g rap h y yazım
o r t o g r a p h i c vvord yazımsal sözcük
o s c i l l o g r a p h ses dalgaları yazım
aygıtı
ostensive d e f i n i t i o n gösterimsel
tanım
o u t e r elosure dış kapamalı
o u t p u t çıktı
o v e r c o r r e c t i o n aşırı düzeltmecilik
o v e r g e n e r a l i s a t i o n aşırı
genelleme
o v e r l a p p i n g örtüşen
ö v e r t açık
o v e r t o n e yan anlam
o x y t o n e sondan vurgulu
o x y t o n e l a n g u a g e sondan vurgulu
dil
P
p a l a e o g r a p h y eski yazı bilimi
p a l a t a l damaksıl
p a l a t a l i s a t i o n damaksıllaşma
p a l a t a l i s e d damaksıllaşmış
p a l a t e damak
p a l a t o g r a m damak çizim
p a l a t o g r a p l ı y damaksıl söyleyiş
180 A.Kocaman

bilgisi patronym ic baba kökenli ad

palindrom c ikil okumalı sözcük pattern örüntü, yapı
p a n d i a l c c t a l tüm lehçesel d r i l l yapı alıştırması
paradigm örncklem p a u s c durak
p a r a d i g m a t i c dizisel peak o f p r o m i n e n c e hece doruğu
paragogue son ses eklemeli pedagogical g r a m m a r eğitim
paragraph bölüntü amaçlı dilbilgisi
p a r a l a n g u a g e öte dil pedigrec t h c o r y dil ailesi kuramı
paralcllism koşutluk p c e r g r o u p yaşıt, akran kümesi
paralinguistic f e a t u r e s ötedil pejoration anlam kötülenmesi
özellikleri pejorative aşağılayıcı, küçültücü
paralinguistic dilötesi perception algılama
param ctric l i n g u i s t i c s bileşke peregrenism yabancı sözcük
dilbilimi perfect t e n s e bitmişlik zamanı
paranthetical c l a u s e ara tümce perfeetive a s p c c t bitmişlik
p a r a p l ı r a s c açımlama görünüşü
paraplasm yeni yapım sözcük p e r f o r m a n c c edim, dil kullanımı
p a r a s i t i c iç türemeli p e r f o r m a t i v c edimsel
parasynthesis türetme ekli yapı p e r i p h r a s i s dolaylama
p a r a t a x i s bağlaçsız birleşim perlocution etki söz
p a r e n t language anadil perm issivc a s p c c t kalıcılık
p a r c n t l ı c s i s ayraç görünüşü
p a r o l e söz perm utation yer değiştirme
p a r o m a s i s ses benzeşimi person kişi
p a r o n o m a s i a kökteşleme personal e n d i n g kişi eki
paronym eş köklü sözcük petroglyph eski taş yazısı
paroxytone sondan önce vurgulu p h a n t o m w o r d yanıltıcı biçim
p a r s i n g çözümleme p h a r y n g e a l boğa zsıl
p a r t of s p e e c h sözcük türü pli a s c o f a r t i c u l a t i o n söyleyiş
partial a s s i m i l a t i o n yaklaşık aşaması
benzeşim phatic ilişkisel
p a r t i a l r c c u r r e ı ı c e parçalı yineleme phatic f u n e t i o n ilişki işlevi
p a r t i c i p a n t katılan phem em e birimcil
p a r t i c i p l e ortaç p lı i l o s o p l ı i c a l g r a m m a r kavram sa
partid e ilgeç / parçacık dilbilgisi
p a r t i t i v e parçacıl tanımlık p h iiology filoloji, dilcilik
pasigraphy genel geçer yazım philosophy of l a n g u a g e dil
passive edilgen felsefesi
passive v o i c e edilgen çatı phenom enon görüngü
passivisation edilgenleştirme phonaesth ctics ses simgeciliği
p a s t geçmiş phonation sesleme
past p a r t i c i p l e geçmiş zaman phone sesbirimcik
ortacı phonem atic u n i t büründışı birim
past p c r f c c t geçmişte geçmiş phoııem atics sesbirim bilim
zaman phoneme sesbirim
past t e n s e geçmiş zaman ph onem ic sesbirimsel
p a t i e n t katılan, erek phoncm ics sesbilim
patois yerel lehçe ph onetic sesbilgisel
 Dilbilim Araştırmaları 1990 181

alphabct sesçil alfabe point of articulation boğumlama

law ses yasası noktası
notation sesçil yazım polite f o r m incelikli biçim
transerip tion sesçil çevriyazı p o ly g e n e s is tlıcory çok
ph oncticial sesbilgisi uzmanı kökenlilik kuramı
phonetics sesbilgisi p o l y g l o t çok dilli
p h o n i c sesçil polylingualism çok dillilik
plıonics ses okuma bilgisi p o l y l o ğ u e çoklu konuşma
phonogram ses yazım birimi p olyp hony çok seslilik
phonography ses yazımcılığı polyp totoıı sözcük türü kaydırması
phonological sesbilimsel polysem y çok anlamlılık
phonological com poncnt p loysyllab le çok heceli
sesbilimsel bileşen p olysny thctic geçişimli
p h onologist sesbilim uzmanı polytone çok tonlu
p h onology görevsel sesbilim polysynd eton çok bağlaçlılık
plıonom etrics sesbilimsel polyvalance anlamsal çok
çözümleme değerlilik
p h o n o - m o r p l ı o l o g y sesbiçim pooh pooh t h e o r y ünlem kuramı
bilgisi popular etym ology halk
ph onostylistics ses biçembilgisi kökcnlcmesi
phonotactics sesbirim dizge bilgisi portmeanteau \ v o r d kaynaşım
p l ı r a s c öbek sözcük
p h r a s e s t r u e t u r e öbek yapısı positional v a r i a n t koşullu
p hrastic tümcesel değişken
ph ylogcn y dil dizgesi tarihçesi positive d e g r e e yalın durum
pictogram resim yazı scntencc olumlu tümce
p i d g i n karma dil p ositivism olguculuk
pid ginise karmalaşmak p ossessive iyelik
p i t e l i yükseklik case iyelik durumu
pivot s t r u e t u r e mihver yapı postfix sonek
place o f a r t i c u l a t i o n eklemleme postposition son takı, ilgeç
noktası p o t e n t i a l i t y gücüllük
plan tasarım pragm atic translation
p l a n e düzlem kullanımsal çeviri
plene r v r i t i n g eksik yazım pragm atics kullanımbilgisi,
p l e o n a s m söz uzatımı edimbilim
p 1 e r c m dolu birim pre-article tamirdik öncesi
plexity çok zamanlılık p r e - b a s e önek
p losion patlama p r c - c o o r d i ı ı a t o r ilk bağlaç
p losive patlamalı p r e d e t e r m i n e r ön belirleyici
pluperfect t e n s e hikaye bileşik p r e d i c a t e yüklem
zamanı predicate n o u n yüklemcil ad
p l u r a l çoğul predication yüklemle
p l u r a l i s e r çoğullaştırıcı p r e d i c a t i v e ek eylem
plu rilingualism çok dillilik p r e f i x önek
plus j u n e t u r e sözcük ayırma aralığı prefixing l a n g u a g e önekli dil
poetic f u n e t i o n yazınsal işlev prcliteracy yazı öncesi dönem
poetics yazınbilim prem odification ön niteleme
 182 A.Kocaman

prepalatal öndamaksıl proposition önerme

preposition ilgeç proscriptive grammar kuralcı
prcscriptive kuralcı dilbilgisi
prescriptivism kuralcılık prose düzyazı
present p a r t i c i p l e durum ortacı prosedem e bürünbirim
present t e n s e şimdiki zaman prosiopesis önçıkarımlı sözcük
prestige d i a l e c t saygın lehçe prosodıc analysis bürünsel
p resupposition önsayıltı çözümleme
p r e t e r i t e geçmiş zaman prosody bürün, bürünbilim
preterition söz açmazlık prosthesis ön türeme
prcvocalic ünsüz öncesi prosthetic öne ekleme
primary a c c e n t asıl vurgu, birincil p r o t a s i s koşul tümceciği
vurgu protensity f e a t u r e s ayırıcı
Principal temel özellikler
privative a f f i x yoksunluk eki p r o t h e s i s ön türeme
privative opposition eksik öğeli proto ön
karşıtlık proverb öneylem
privilege o f o c c u r r e n c e bulunma provincialism taşra ağzı
ayrıcalığı proxim ate yakın
probabilistic model olasılık p s y c h o l i n g u i s t i c s ruhdilbilim
modeli psychophon etics işiıimsel
procedurc işlem sesbilgisi
process oluş,süreç pulm onic c a v i t y akciğer boşluğu
process oriented süreç yönelimli pun sözcük oyunu
proccdural approach işlemci punctual a s p e c t anlık görünüşü
yaklaşım punctuation noktalama
p r o c l i t i c vurgusuz sözcük p ü r e v o w e l tek ünlü
p r o d u c t i v e üretken, işlek purification o f l a n g u a g e dilin
p r o d u c t i v i t y üretkenlik özeleştirilmesi
p r o f o r m önbiçim purism özleştirmecilik
P r o g r e s s i v e sürekli p u r p o r t anlam, kavram
a s p e c t süreklilik görünüşü p u t a t i v e varsayımsal
a s s i m i l a t i o n ilerleyici benzeşme
p r o h i b i t i v e yasaklayıcı Q
p r o j e c t i v e r ules yönlendirme
kuralları quadrisyllabic dört heceli
prolative 'ile' anlatım qualificative adjective niteleme
prolepsis beklenti ö z n e sıfatı
prom inence belirginlik q u a l i f i e r niteleyici
p r o m o d i f i e r ön niteleyici q u a l i f y i n g c o n j u n c t i o n yan tümce
pronom inal adılla ilgili bağlacı
pronom inalisation adıllaştırma quality nitelik
pronoun adıl quantifiable n o u n kütle adı
p ronunciation söyleyiş quantifier nicelik sözcüğü
p r o p M 'ord gönderimli sözcük quantitative l i n g u i s t i c s nicel
proparoxytone sondan üçüncü dilbilim
hecesi vurgulu quantity nicelik
prop er a d j e c t i v e ö z e l ad sıfatı qu estion soru

!i
 Dilbilim Araştırmaları 1990 183

q u e s ti o n soru sözcüğü
word regional dialect yöresel lehçe
questionnaire sormaca, anket regim en yönetme
qu inqu essyllable beş heceli sözcük r e g i s t e r kesit
quotation mark tırnak işareti r e g r e s s i v e geriletici
regressive assim ilation
R gerileyici benzeşim
r e g u l a r kurallı
radiation anlam yaygınlaşması regulation düzenleme
radical köken r e g u l a t i v e düzenleyici
language tek heceli dil r e i n f o r c e m e n t pekiştirm e
ram ification alt bölümleme reiteration yineleme
r a n k düzey related la n g u a g es akraba diller
r a n k b o u n d düzey bağımlı relation bağıntı
s c a 1 e aşamalı düzey relative c l a u s e ilgi tümceciği
s h i f t düzey kayması pronoun ilgi adılı
rationalism akılcı relativisation sıfatlaştırm a
readability okunurluk relativity görelilik
reading oku m a r e l e a s e bırakım
ready-made uttcrances hazır relexification yeniden sözcükleşmc
sözceler r e l e v a n t bağıntılı
realisation gerçekleşme r e l i c a r c a uzak bölge
r e a l i s n ı gerçekçilik r e m o t e a r c a uzak alan
received pronunciation ölçünlü repetitive yinelemeli
söyleyiş replacive m o r p h yer tutan
r e c e i v e r alıcı biçim lik
recessive s t r e s s ilk hece vurgusu reported question dolaylı soru
reciprocal işteş reported s p e e c h dolaylı anlatım
reciprocal a s s i m i l a t i o n karşılıklı representation gösterme,
benzeşme simgeleme
r e c i p r o c a l verb işteş eylem resem blance benzerlik
recom position ödünçlü yapım r e s o n a n c e tınlama
reconstruction yeni kurum resonant tınlayıcı
rection yönetme resonator tınlatıcı
r e c u r r e n c e yineleme respiratory s y s t e m solumun
r e c u r s i v e yinelemeli aygıtı
r e d u c e d daraltılmış r e s p o n d e n t yanıtlayan
r c d u c t i o n daralma response yanıt
r e d u n d a n c y artıklık restricted c o d e sınırlı düzenek
r e d u n d a n t artık c o n t e x t sınırlı bağlam
reduplication ikileme restriction of m c a n i n g anlam
r e f e r e n c e gönderim daralması
r e f e r e n t gönderge r e s t r i c t i v e sınırlayıcı
referential f u n c t i o n gönderge retension duralama
işlevi retracted artdamaksıllaşmış
m caning gönderimsel anlam retroflex üstdamaksıl
r e f l e x dönüş retroflcxion üstdamaksıllaşma
reflexive p r o n o u n dönüşlü adıl retrogressive assim ilation
r e f l e x i v i s a t i o n d ö n ü şlü le ş tirm e geriletici benzeşim
184 A.Kocaman

r c t r o s p c c t i v c artgörümlü seript yazı

revival form eskil biçim SD yapısal tanımlama
rc ıv rite ru les yeniden yazım second articulation ikinci
kuralları eklemleme
r h e m a ti c s anlam felsefesi sccond l a n g u a g e ikinci dil
rh e m e anlam odağı o r d e r l a n g u a g e üst dil
r h c t o r i c sözbilim order n o m i n a l s ikinci sıradan ad
r h o t a c i s m ’r' leşme p e r s o n ikinci kişi
rh y m e uyak p ossessive ikincil iyelik
r lı y t h m dizem secondary articulation ikincil
r i s c yükselme boğumlama
r i s e - f a i l yükselen-alçalan, inip- secondary f e a t u r e ikincil özellik
çıkan s e ğ m e n t parça
r i s i n g yükselen segm ental a n a l y s i s parçacıl
r i t u a 1 törensel çözümleme
ritu a l u tte ra n c e törensel sözce p h o n e m e parçacıl sesbirim
r o l e rol segm en tation bölümleme
R o m an a lp h a b e t Romen abecesi sclectional r u l e s seçme kuralları
R om aııce linguistics R om en sem antem e kökanlam
dilleri bilimi self-em bedded özde yerleşik
r o o t kök sem antic a n a l y s i s anlam
ro o t c rc a tio n kök yapımı çözümlemesi
ro o t in flectcd language kök axis anlam ekseni
çekimli dil change anlam değişmesi
ro u n d yuvarlak c o m p o n e n t anlam bileşeni
ro u n d e d vowel yuvarlak ünlü distinguisher anlam ayırıcı
r o u n d i n g yuvarlaklaşma field anlam alanı
r u 1e kural ficld t h e o r y anlam alanı kuramı
ru n e eski Germen yazısı m a r k e r anlam belirleyeni
p a i r anlam çiftleri
S r a n g e anlam uzamı
restriction anlam daralması
s a n d h i birleşindi biçim s h i f t anlam kayması
sa te n i la n g u a g e s 's' sesli diller t r i a n g l e anlam üçgeni
S a p ir - W h o r f h y p o th e s is Sapir- v a lu e anlam değeri
Whorf kuramı sem antics anlam bilim
S a u ssu rca n linguistics Saussure'cü sem anticity anlam sallık
dilbilim sem asiology kavram bilim
s a y i n g deyim sem atology anlam bilim
S C yapısal değişim sem e anlambirimcik
seale and category g ra m m ar s e m e m e anlambirimcik demeti
dizgeci dilbilgisi sem em ic s t r a t u m anlam katmanı
s e h e m a deyimce, bütüncül düzen sem em ics anlambirim bilgisi
s c h o l a s t i c i s m Skolastik felsefe s e m i - c o n s o n a n t yan ünsüz
s e ln v a Y sesi sem i-vow eI yan ünlü
scicntific l a n g u a g e bilim dili sem iology göstergebilim
Science of t r a n s l a t i o n sem iotics(sem ology)
çeviribilim göstergebilim
 Dilbilim Araştırmaları 1990 185

sem otactics anlambirim bilgisi dil kuramı

sense içlem singular tekil
sense relations içlem ilişkileri singulary transform ation tekli
scntcnce tümce dönüşüm
a d v e r b i a l zarf tümcesi singulative tekil ekleyici
compound bileşik tümce sister language kardeş dil
conncctor tümce bağlacı situation durum, konum
stress tümce vurgusu situation of uttcrance sözce
w o rd tümce değerli sözcük , konumu
s c q u e n c e dizi situational m e a n i ı ı g durumsa]
of t e n s e s zaman uyumu anlam
scqucncing sıralama, dereceleme s i t u a t i o n a 1 i t y duruma uygunluk
SF A anlam özelliği çözümlemesi s k i 11 beceri
sharp diyezleşmiş slack v o \ v c l gevşek ünlü
shortening kısalm a s I a n g argo
slıort s y l l a b l e kısa hece slender v o w c l ön ünlü
shortened gcııitival s l i p o f t o n g u e dil sürçmesi
construction s 1 o p e s hece ucu öğeler
belirtisiz tamlama s l o t yapısal boşluk
sibilan t ıslıklı ünsüz social d i a l e c t topluluk lehçesi
s i g n gösterge sociolect topluluk dili
signal belirtke sociolinguistics toplum dilbilim
signary yazım dizgesi s o f t yumuşak
s i g n i f i a n t gösteren S of t s i g n damaksıllaşma belirtkesi
significan t anlamlı s o f t r v a r e yazılım
significan ce anlam solecism ay kırıcılık
significans gösteren solid compound birincil bileşik
signification anlamlama sözcük
significatum gösterilen soliloqu y kendilik konuşma
sign ifics göstergebilim sonograph ses yazım cihazı
significd gösterilen s o n a n t ötümlü
signifier gösteren sonogram sesyazımı
silen t s t r e s s sessiz vurgu sonorant titreşim li
s i m i l e benzetme sonority titreşim lilik
simple p a s t di'li geçmiş sound ses
sim ple p c r f e c t yalın bilmişlik c l ı a n g e ses değişimi
form yalın biçim echoism ses yansıtm acılığı
ııo u n yalın ad l a w ses yasası
scntcnce yalın tümce shift ses kayması
v o ıv e l yalın ünlü s o u r c e ses kaynağı
s i m u l a t e d benzeşik spectograph sesyazar
sim ulation benzeşim sym bolism ses simgeciliği
sim ultancous interpreting systent ses dizgesi
eşzamanlı çeviri s o u r c e kaynak
sin gle b a r j u n e t i o n duraklama f e a t u r e ayırıcı özellik
aralığı l a n g u a g e kaynak dil
single b a s e tek tabanlı ■: ı a c e aralık, uzam
sing sing t h e o r y müzik kökenli s p e a k e r konuşucu
186 A.Kocaman

speaking konuşma stem m a gövdelik

special language ö z e l di l stcreotyped bas makal ıp
sp ecialisation özelleşme stim ulus-response uyaran-tepki
spectral analysis s es yazımı stop kapantılı
çözümlemesi stratal kat ma nlık
spectogram ses yazımı stratification kat manlaşma
speculative grammar düşünsel stratum katman
dilbilgisi strength of linkage bağlama
speech konuşma, söz s ağlamlığı
act sözeylem stress vurgu
com m unity dilsel topluluk a ecen t y o ğ u n l u k vurgusu
defect k o n u ş m a kusuru group vurgu kümesi
sortal univcrsal d ü z e n l e y i c i t ü me l mark v u r g u i şareti
spcech disorder konuşma -timed language vu r g u z a m a n l ı
bozukluğu di l
event ko nuşm a olayı stricture kısıtlama
organs k o n u ş m a or ganl arı strid en t keskin
pathology kon uşma bozukluğu string di z i
bilgisi strong consonant sert ü n s ü z
strecher k o nu ş m a yavaşlatma strong verb kural l ı ç e k i m
cihazı structural yapıs al
synthesis yapay konuşma deseription yapısal tanımlama
thcraphy k o n u ş m a t e davi s i , lin gu istics yapısal dilbilim
sağaltımı m caning yapısal anlam
spelling yazım vvord yapı sözcüğü
spelling pronunciation yazıma strueture yapı
dayalı söyleyiş style deyiş, biçem
spirant sızmalı stylistics biçembilgisi
split ayrık stylostatistic s sayısal
clause ayr ı k t ü m c e c i k biçembilgisi
infinitive ayr ı k e y l e m l i k subeategorisation altbölümleme
spoken language k o n u ş m a dili subelause y an t ü m c e
sp oonerism karmacılık subdialect ağız
sporadic sound clıange koşulsuz subject özne
ses değişimi subjective case ö z n e durumu
sprcad vovvcl yaygın söylenişli su biat ive y ü k s e l m e d u ru mu
ünlü subjunctive mood i stek kipi
staging dereceleme subordinate niteleyen, tümleyen
stam m cr kekeleme clause yan tümce
standart ö l ç ü n l ü di l subordinating conjunction yan
standardisation ölçünleme t ü mc e bağlacı
starred form y ı l d ı z i ş aret l i b i ç i m subordin ation y an t ü m c e l e m e
statem ent d ü z t ü mc e subordinator yan t ü mc e bağlacı
static linguistics sayısal dilbilim subset i k i n c i l di z i
s t a t i v e d u r u m anl at an substance töz
s tem gövde substandart ö l ç ü n al tı
stem inflected language gövde substantive ad
çekimli dil noun as al ad
 Dilbilim Araştırmaları 1990 187

universal asıl tümel syndoche kapsamlayış

substitution değiştirim syneresis birlenme, ünlü çatışması
d r i l l değiştirim alıştırması synesis anlam bağıntılı uyum
s u b s t r a t e alt katman s y n o n y m eşanlamlı, anlamdaş
s ı ı b s t r i n g alt dizi synonym y eşanlam lılık,
succession ardışıklık anlamdaşlık
suffix sonek syntactic sözdizimsel
suffixing languages son c o m p o n e n t sözdizimi bileşeni
eklemeli diller syntagm dizim
superessive üstündelik durumu syntagm atic dizimsel
superfix bürün özellikleri syntagm em e dizimbirim
superlativc d e g r e e en üstünlük syntax sözdizimi
derecesi synthesis bireşim
s u p e r o r d i n a t e altanlam lık synthetic bireşimsel
sü p e r s t r a t u m üst katman s y s t e n ı dizge
s u p i n e sınırlı ad eylem systemic g r a m m a r dizgeci
supplction değişik biçimlenme dilbilgisi
suppletive değişik biçim
s u p r a s e g m e n t a l parça üstü T
s u r d süreksiz ünlü
s u r f a c e s t r u e t u r e yüzey yapı taboo tabu
t e x t yüzey metin tachygraphy çabuk yazım
s u s t a i n e d j u n e t u r e duraklama tacit knowledge örtük bilgi
aralığı tactics düzen bilgisi
( c o d e ) s v v i t c h i n g dil değiştirme, tag q u e s t î o n eklenti soru
kaydırma t a g m a dilbirimcik
syllabary hece y a z ı m ı t a g m e m e dilbirim
syllabic hecesel tagm em ic a n a l y s i s dilbirim
c o n s o n a n t hece ağırlıklı ünsüz çözümlemesi
peak hece doruğu t a g m e m i c s dilbirim bilgisi
w riting hece yazısı tam ber ton
syllabification heceleme t a p e r a c o r d e r kaset çalar
syllable hece, seslem target l a n g u a g e erek dil
syllabogram hece y a z ı s ı tau tology eşsöz
syllabography hece yazım bilgisi tautophony uyaklı söz
syllepsis çiftleşme t a x e m e dilbilgisel özellik
Symbol simge taxonom ic linguistics
sym m etrical bakışım lı sınıflamacı dilbilim
synaesth esia ses anlamlama taxonom y sınıflama
sim geciliği teehnieal teknik
synchronic eşsüremli, eşzamanlı telescoped w o r d kaynaşık sözcük
synchrony eşsürem telic a s p e c t bitmişlik görünüşü
syncope iç ses düşmesi t e m p o r a 1 zaman
syncretism kaynaşık çatı a d j u n c t zaman zarfiığı
syndesis çok bağlaçlılık tenor söylem biçemi
syndetic construction çok tense zaman, gergin
bağlaçlı yapı tenseness gerginlik
syndeton b a ğ l a ç l ı yapı term terim
188 A.Kocaman

terminal juneture s o n l a y ı c ı aral ı k trachea s o l u k borus u

stress s o n l a m a v u r gus u trade language t i caret dili
string sonuç dizgisi traditional gramnıar .geleneksel
t e r m i n a ti o n ç e k i m eki dilbilgisi
ternıinology terimbilgisi, t e r i ml e r transerip tion ç e v r i y az ı
dizelgesi transferred meaning e ğreti lem eli
territorial dialect yöresel lehçe anlam
tertiary stress ü ç ü n c ü l vur gu transform dönüşme
test battery sınav kümesi transform ation dönüşüm
testing sınav com ponent d ön üşü m bileşeni
text metin rules d ö n ü ş ü m kurall arı
textlinguistics metindilbilim TG grammar üretici d ö n ü ş ü m l ü
co-tcxt i ç me t i n dilbilgisi
tcxt-prescntcd knoıvlcdgc metin transitional sound geçiş sesi
çıkışlı bilgi transitive geçişli
tcxt type m e t i n türü verb geçişli eylem
text strueture world strueture transitivity geçişlilik
t lı e o r y translation çeviri
m e t i n y a p ı s ı e vr e n y a p ı s ı k u r a mı transliteration h ar f ç evi r i s i
texuality metinsellik transm utation işlev değişimi
them atisation odaklama transparent saydam
tlıcmc izlek trce diagram dizim ağacı
them e-rhem e öznelik-yüklemlik trem a u m l a u t işareti
thcorctical linguistics kuramsal trigraph ü ç harfli k ü m e
dilbilim trill titrek, a k ı c ı ü n s ü z
tlıcory of meaning a n l a m ku r a mı triphton üçl ü ünlü
tlıcsaurus kavram dizini trisyllabic üç heceli
third person ü ç ü n c ü ki ş i trope değişmece
tlırcc place verb üç t ü m l e ç l i e y l e m truth conditions doğ r u l u k
thrcshold level eşik düzeyi koşulları
tiglıt gergin truth conditional scm antics
tilde genizsileşme doğruluk koşullu anlambilim
tiınbre tını two place verbs i ki adl ı e y l e m l e r
tim e zaman type and token örnek v e örnekçe
t m es is s ö z c ü k aral ama typological classification
token örnekçe biçim sınıflaması
tonal quality ses niteliği turn taking k o n u ş m a sırası
tonc ton truth value d o ğ r u l u k d e ğe ri
ton em e lonbirim typ ology tiplendirme
ton ctics ton bilgisi
tonguc dil
s 1i p di l s ü r ç m e s i U
to nic vurgul u
topic konu ultimate constituent sonuncul
top ic-com m ent öznelik-y üklemlik bil eşenler
top ic a lis a tio n odaklama um laut tını d e ğ i ş i m i
toponom y y e r adl arı b i l g i s i unacccptable kabul e d i l e me z
total assiınilation tam be nz e şi m unaspirated üflemesiz
 A.Kocaman 189

unboundcd noun külle adı velarisation artdamaksıllaşma

unclıeckcd engelsiz velarised artdamak çıkışlı
un conditioncd koşulsuz velic e l o s u r e art damak kapanmalı
uncountablc kütle adı v e lu m artdamak
undcriying strueture temeldeki verb eylem
yapı, derin yapı p h r a s c eylem öbeği
understood örtük o f p r c d i c a t e ek eylem
u n g r a m m a t i c a l dilbilgisi dışı v e r b a l eylemsi, sözel
u ni Ii n g u a l tek dilli adjcctivc sıfat fiil
union languagc birlik adı n o u n ad fiil
unit birim v e r b a I i s a t i o n ey lemleş tirnıe,
unit noun sayılabilir ad sözelleşme
unmarked belirtisiz verbid eylemsi
universal evrensel, genelce verd ietive yargısal
universals tümel, genelce v e r n a c u l a r ortak dil, ana dili
g r a m m a r evrensel dilbilgisi verse nazım, koşuk
universe o f d i s c o u r s c söylem vibration titreşim
evreni vibrant titremli
unm otivatcd nedensiz visible speech konuşma
u n p r o d u c t i v c işlek olmayan sesleri çizimlemcsi
unroundcd düz vocative seslenmelik
u n r o u r d i n g düzleşme vocabulary sözvarlığı
unstressed vurgusuz vocal sesle ilgili
unvoiced ölümsüz vocal bands(cords) ses telleri
Ural-Altaic linguistics Ural- vocal t r a c t ses aygıtı
Altay dilbilimi vocalic alternation ses
u p g r a d i n g düzey yükseltme kaynaşması
upward comparison üstünlük vocalisation ünlüleşme,
karşılaştırması ötümlüleşme
urbanism kent dil özelliği vocal ised ötümlü
u s a g e kullanım vocative seslenme durumu
usc kullanma v o c o id ünlü
uttcrancc sözce voicc ötüm
u v u la küçük dil voiced ölümlü
u v u l a r küçük dil ünsüzü voiceless ölümsüz
v o i c i n g ötümlüleşme
volition istem
V volüm e oylum,yükseklik
vowcl ünlü
valence birleşim değeri eluster ünlü kümesi
v a Ie n c y uydu gradation ünlü almaşması
vague bulanık h a r m o n y ünlü uyumu
validity geçerlik nıutation ünlü değişimi
v a 1u e değer v o x ses
v a r i a b l e değişken vovvel reduetion ünlü azaltımı
v a r i a n t değişke shift ünlü kayması
variety i n l a n g u a g c dil değişkesi vox n i h i l i düşlem sözcük
v e l a r arldamaksıl vulgar kaba
190 A.Kocaman

vulgarism kaba kullanım

VP eylem Öbeği Z

W zero boş, sıfır

zero morph boş biçimbirim
w ave form dalga biçimi zero modifieation nitelem esiz
theory dalga kuramı Zipf's l ar v Zipf yasası, dilde
rveak f o r m vurgusuz biçim tutumluluk yasası
stress zayıf vurgu Zoo sem iotics hayvan haberleşme
v e r b düzenli eylem bilim i
r v e l l - f o r m e d doğru biçimlenmiş
r v h i s p e r fısıltı
\vhispcred v o r v e l fısıliılı ünlü
rvhistle s p c e c h fısıltılı konuşma
rvhistling c o n s o n a n t ıslıklı ünsüz
\V horfian h y p o t l ı e s i s Whorf
görelilik varsayımı
w ide v o r v e l geniş ünlü
rvidcning o f m e a n i n g anlam
genişlem esi
rving b ra c k e ts çevirtmeli ayraç
w o rd sözcük
rvord a n d p a r a d i g m sözcük
çekimi yaklaşımı
w o r d b o u n d a r y sözcük sınırı
c 1 a s s sözcük türü
c o u n t sözcük sayımı
f o r m a t i o n sözcük yapımı
o r d e r sözcük düzeni, dizilişi
r v o r d f o r r vo r d sözcüğü sözcüğüne
r v o r d f r e q u e n c y sözcük sıklığı
group sözcük kümesi
s t r e s s sözcük vurgusu
rvorld k n o r v l e d g e gerçek dünya
b ilgisi
r v r i ti n g yazı, yazma

yo-hc-ho theory zorlam acı dil

kökeni kuramı
Young g r a m m a r i a n s Genç
dilbilgiciler