M-INP 1

Pagsulat ng Balita

 Mga Katangian ng Balita

Kawastuhan – Ang mga datos ay inilalahad nang walang labis at walang kulang
Katimbangan – Inilalahad ang mga datos ng bawat panig sa isang kontrobersyal na isyu na timbang at walang
pinapanigan.
Makatarungan – Katotohanan lamang ang inilalahad at walang bahid ng pagkiling sa alinmang panig na sangkot.
Makatotohanan – Ang mga impormasyon ay tunay at hindi gawa-gawa lamang .
Kaiklian – Diretsahan ang pagkalahad ng datos at hindi maligoy.
Napapanahon – Ang pangyayari ay abgo pa lamang naganap .
Mga Sangkap ng Balita
Kapanahunan
Kalapitan
Kabantugan
Kakatwahan o Kaibahan
Tunggalian
Makataong Kawilihan
Romansa at pakikipagsapalaran
Pagbabago at kaunlaran
Bilang o estadistika
kahalagan
Pangalan
Hayop
Kalamidad
Mga Uri ng Balita
A. Ayon sa istilo ng pagkakalahad ng datos
Tuwirang Balita
Pabalitang Lathalain
B. Ayon sa lugar ng pinangyarihan
1. Lokal na balita
2. Balitang dayuhan
C. Ayon sa nilalaman
1. Balitang Pang-agham at teknolohiya
2. Balitang pangkaunlarang komunikasyon
3. Balitang pang-isports o pampalakasan
D. Ayon sa pinagbabatayan o pinagkukunan
Balitang batay sa aksyon.
Balitang batay sa tala.
Balitang batay sa talumpati.
Balitang ayon sa pakikipanayam.

E. Ayon sa pagkakaayos sa pahina

1. Balitang may iisang tala
2. Balitang may higit sa isang talang itinampok
3. Balitang kinipil
4. Balitang pangkatnig
5. Bulitin
F. Ayon sa pagkakalahad ng nilalaman
1. Balitang pamukaw-kawilihan
2. Balitang nagpapakahulugan
3. Balitang may lalim
Pangangalap ng Impormasyon sa Balita
 Aktwal na pangngalap ng datos sa pinangyarihan ng balita.
 Pagsulat mula sa mga dokumento tulad ng talumpati, ulat ng pananaliksik, mga tala ng mga ahensya tulad ng pulisya,
ospital at iba pa.
 Pakikipanayam
 M-INP 2

Mga Dapat Tandaan sa Pangangalap ng Balita

 Panoorin mo nang personal
 Maghanap ng taong nakakaalam
 Ihambing ang mga bersyon
 Kailangang makuha mo ang bawat panig
 Huwag kang sumuko agad.
 Pagbutihin mo ang pakikitungo at pagiging magalang
 Maging palakaibigan
 Ilimbag ang bawat balita.

Pakikinayam
Dalawang Uri ng Pakikipanayam ayon sa Pamamaraan
1.Pormal
2.Impormal
Mga Dapat Tandaan sa Pakikipanayam
 Sulatan, tawagan sa telepono o makipagkita nang personal sa taong kakapanayam upang hingin ang kanyang
pahintulot at maitakda ang oras at lugar ng pakikipanayam.
 Bago ang aktwal na pakikipanayam, ihanda ang mga tanong at ihanay ang mga ito ayon sa pababang kahalagahan.
 Maging magalang at huwag kaligtaang ipakilala ang sarili sa kinakapanayam.
 Unahing itanong ang mahahalagang tanong. Kailangan ito lalo na sa ambush interview kung saan ang kinakapanayam
ay maaaring nagmamadali rin at bigla na lamang aalis.
 Maging mabuting tagapakinig upang makapagbigay ng kaugnay o follow up na mga tanong.
 Huwag sumabad at makipagtalo sa kinakapanayam. Pabayaan mo siyang magsalita upang makakuha ka ng mga sagot
mula sa kanya.
 Sarilihin mo ang anunamg personal na bayas tungkol sa kinakapanayam. Kung may hindi nagustuhan sa kanyang
sinabi, pabayaan mo na. ang sinusulat mong istorya ay sa kanya at hindi sayo.

Mga Hakbang sa Pagsulat ng Balita
 Ilista ang nakalap na datos.
 Isaayos ang mga datos ayon sa pababang kahalagahan.
 Gawing mabisa at kawili-wili ang pamatnubay.
 Ilahad ang iba pang mga detalye ng balita sa mga susunod na talata upang masagot ang iba pang mga tanong.
Mga Dapat Tandaan sa Pagsulat ng Balita
 Isulat kaagad ang balita matapos makalap.
 Itala ang mga datos ayon sa pababang kahalagahan.
 Unahing itampok ang pinakamahalagang datos bilang pamatnubay.
 Huwag isulat ang lahat ng kasagutan sa mga tanong na Ano, Sino, Saan, Kailan, Bakit at Paano sa isang pangungusap
lamang kung ito ay makasisira sa kaisipan ng talata at makalilito sa mambabasa. Tandaang ang pangalawang talata ay
pangalawang pamatnubay rin.
 Tiyaking wasto ang inilahad na mga datos.
 Ibigay ang buong pangalan ng taong awtoridad o pinagkunan ng datos at ang katungkulan. Sa muling pagbanggit sa
kanya, gamitin na lamang ang kanyang apelyido o anumang titulong angkop sa kanya.
 Ibigay ang awtoridad o pinagkunan ng balita upang mapalakas ang tiwala ng mambabasa sa kawastuhan ng istorya at
upang mapangalagaan ang pahayagan sa anumang kasong libelo.
 Ipakilala ang mga pangalang babanggitin. Kung ang tao ay maraming titulo, gamitin ang anumang may kaugnayan sa
mga datos ng istorya.
 Iwasang magbigay ng opinyon sa balita.

 Maging makatarungan . Ilahad ang mga dats nang walang bayas at kinikilingan.
 Gawing maikli ang talata. Ayon sa pamantayan sa talataan ng balita, sapat na ang isang pangungusap na talata, ngunit
kung magdagdag man, hindi ito maaaring lumampas sa tatlong pangungusap.
 Gumamit ng payak na mga salita.
 Gawing maikli ang pangungusap at pag-iba-ibahin ang haba nito.
 Huwag ilagay ang sarili sa balita o gumamit ng unang panauhan.
 Hangga`t maaari, gamitin ang pangungusap na karaniwan kaysa sa kabaligtarang ayos.
 M-INP 3

 Ihiwalay ang mga tuwirang sabi sa di-tuwirang sabi sa pagtatala

 Ilahad ang dalawang panig ng mga taong sangkot sa balita.
 Gawing pasalita ang bilang isa hanggang siyam at gawing tambilang ang 10 pataas. Ngunit kung ito ay nasa panimula
ng pangungusap, isulat ito ng pasalita.
 Huwag uliting gamitin ang mahalaga o di-karaniwang salita sa pangungusap.
 Iwasan ang pag-uulit ng mga sugnay, parirala, at iba pang mga katulad nitong gramatikong kayarian.
 Ihiwalay ang mga tuwirang sabi sa di-tuwirang sabi sa pagtatala
 Ilahad ang dalawang panig ng mga taong sangkot sa balita.
 Gawing pasalita ang bilang isa hanggang siyam at gawing tambilang ang 10 pataas. Ngunit kung ito ay nasa panimula
ng pangungusap, isulat ito ng pasalita.
 Huwag uliting gamitin ang mahalaga o di-karaniwang salita sa pangungusap.
 Iwasan ang pag-uulit ng mga sugnay, parirala, at iba pang mga katulad nitong gramatikong kayarian.

Kaayusan ng Balita
Pangunahing Pamatnubay
PangalawangPamatnubay
Kasunod na Mahahalagang Datos
Di-gaanong Mahahalagang Datos

Mga dapat tandaan:

1. Mula sa kopya ng talumpati o sa mga naitalang mahahalagang bahagi ng sinabi ng mananalumpati, kunin ang higit na
kapansin-pansing pananalita at gawin itong panimula.
2. Sa ikalawang talata, ibigay ang kasagutan sa Ano, Sino, Saan, at Kailan.
3. Isulat ang mga tahasang sabi at di-tahasang sabi nang salita sa mga kasunod na mga talata.

Pagsulat ng Balitang Talumpati

Kinakailangan ang pagkuha ng datos mula sa mananalumpati. Kailangan niya ang makakuha ng kopya nito o kaya ay na-tape
record.

“Ang pakikibahagi ng sarili ang tunay na diwa ng pagkapinuno.”

Ito ang mariing sinabi ni Norma B. Jamon, prinsipal ng Mababang Paaralan ng Juan Sumulong bilang pinunong
tagapagtalaga sa tungkulin ng bagong halal na mga pinuno ng General Parents Teachers Association na ginanap sa Home
Economics Room noong Hulyo 3.
“Sumumpa kayong maglilingkod nang buong katapatan, kaya nararapat lamang na paninindigan ninyo ang
panunumpang inyong ginawa at nilagdaan,” ayon pa kay Mam Jamon.
Sinabi ng prinsipal na kung ang layunin ng mga pinuno ay para lamang magkamit ng karangalan at hindi ang
maglingkod sa paaralan, hinamon niya ang mga itong magbitiw na sa tungkulin.
“Kung ang adhikain ninyo ay magkaroon lamang ng leadership award, magbitiw na kayo ngayon pa lamang dahil hindi
kayo karapat-dapat sa posisyon ninyo. Ang tunay na pinuno ay nagtatrabaho at ginagampanan ang tungkulin nang walang
hinihintay na kapalit,” hamon pa ng prinsipal.
Ang karangalan aniya ay hindi hinihingi kundi kusang ibinibigay sa mga pinunong karapat-dapat.
“Hindi lahat kayo ay humahawak ng mga pangunahing posisyon, ngunit kung lahat ay mag-aambag ng inyong sarili
para sa ikauunlad ng ating paaralan kailangan nating magsilbi o magserbisyo sa mga mag-aaral at suportahan natin ang mga
programa, walang salang makakamit natin ang ating mithiin,” pagwawakas pa ni Mam Jamon.

Pagsulat ng Balitang Survey

- Ay nakabatay sa napapanahong isyu kung saan nangangalap

Mga Dapat Tandaan sa Pagsulat ng Balitang Survey

1.Ilagay ang kabuuang resulta ng survey bilang pamatnubay.
2.Sa ikalawang talata, ibigay ang kasagutan sa Ano, Sino, Saan at Kailan.
3.Isulat ang mga tahasang sabi at di-tahasang sabi nang salitaan sa mga kasunod na mga talata.
4.Ibalanse ang balita sa pamamagitan ng paglalahad ng magkasalungat na mga sagot ng mga ginawan ng survey.
 M-INP 4

Kalayaan at Limitasyon sa Pamamahayag

Kalayaan sa Pamamahayag
Pandaigdigang Deklarasyon ng mga Karapatang Pantao

Sekyon 4 ng Artikulo III (Bill of Right) ng 1987

SEKSYON 4. Hindi dapat magpatibay ng batas na nagbabawas sa kalayaan sa pananalita, pagpapahayag, o ng
pamamahayagan, o sa karapatan ng mga taong-bayan na mapayabang magkatipon at magpetisyon sa pamahalaan upang ilahad
ang kanilang mga karaingan.
Sekyon 7
SEKSYON 7. Dapat kilalanin ang karapatan ng taong-bayan na mapagbatiran hinggil sa mga bagay-bagay na may
kinalaman sa tanan. Ang kaalaman sa mga opisyal na rekord, at sa mga dokumento at papeles tungkol sa mga opisyal na
gawain, transaksyon, o pasya, gayon din sa mga datos sa pananaliksik ng pamahalaan na pinagbabatayan ng patakaran sa
pagpapaunlad ay dapat ibigay sa mamamayan sa ilalim ng mga katakdaang maaaring itadhana ng batas.
SEKYON 24 ng Artikulo II
SEKSYON 24. Kinikilala ng Estado ang napakahabang gampanin ng komunikasyon at impormasyon sa pagbuo ng
bansa.
Republic Act No. 7079, otherwise known as the Campus Journalism Act of 1991, was enacted on July 5, 1991 to supposedly
uphold and protect the freedom of the press at the campus level and to promote the development and growth of campus
journalism, as stated in its declaration of policies.

Limitasyon
Alito M. Malinao
(Journalism for Filipinos)
1.Libelo (Libel)
2.Batas Laban sa Kahalayan (Anti-obscenity)
3.Batas sa Paglusob sa Kapribaduhan (Invasion of Privacy)
4.Batas sa Pambansang Seguridad (National Security Law)
5.Karapatang-ari (Copyrights)
Libelo
Libelo bilang isang Krimen
Mga Pagkakakinlanlan sa Libelo (Jose Cruz)
1.Paninirang puri sa Karangalan
2.Malisya, maging sa batas o sa paksa
3.Pagkilala at pagtiyak sa biktima

Alituntunin upang Maiwasan ang Libelo

1.Iwasan ang paninirang puri
2.Dapat wasto ang pinagtanungan at mapagkakatiwalaan
3.Gumamit ng “ayon sa”, “sinabi ng mananaliksik” atp.
4.Iwasan ang pagbanngit sa Pangalan, titulo at pamuhatan
5.Walang kinikilingan
6.Tiyakin na wasto ang pagbabayabay
7.Mas mainam ng Malabo kaysa tiyak na Mali
Batas Laban sa Kahalayan

Batas sa Paglusob sa Kapribaduhan (Invasion of Privacy)

Artikulo 26. Dapat irespeto ng bawat tao ang dignidad, pagkatao, kasarinlan, at kapanatgan ng isip ng kanyang kapwa at ng
ibang tao. Ang mga sumusunod at mga kahalintulad na gawain, bagamat hindi bumubuo ng krimen, ay magbubunga ng
batayang asunto para sa kapinsalaan, pag-iwas, at iba pag kaginhawaan:

(1) Panghihimasok sa kasarinlan ng tahanan ng iba;

(2) Pangingialam o paggambala sa pribadong buhay o ugnayang pampamilya ng iba;
(3) Pang-iintriga na magdudulot ng pagkawalay sa kanyang mga kaibigan;
(4) Pang-iinis o paghamak ng iba dulot ng kanyang paniniwalang panrelihiyon, mababang kalagayan sa buhay, pook ng
kapanganakan, depektong pisikal, o iba pang personal na kalagayan.
 M-INP 5

Artikulo 32. Ang sinumang lingkod-bayan o manggagawa o sinumang pribadong indibidwal, na tuwiran o di-tuwirang
bumabalakid, tumataliwas o lumalabag, o sa anumang paraan ay pumipigil o pumupuksa sa mga sumusunod na karapatan at
kalayaaan ng ibang tao, ay mananagot ng bayad-pinsala:

Seksyon 11.
Ang kasarinlan ng komunikasyon at pagkalatas-liham;

Batas sa Pambansang Seguridad (National Security Law)

Artikulo 138 at 142.Nagpapataw ng parusa pagkabilanggo o multa mula anim na libong piso hanggang labindalawang piso, o
parehong pagkanilanggo at multa sa mga kilusang nag-uudyok ng rebelyon o sedisyon, o paninira, sa anumang pamamaraan, sa
pananalig at katapatan ng mga mamamayan sa kanilang pamahalaan at ang ligal na mga may katungkulanh awtoridad.

Panghahamak sa Korte

1.Nagpapakita ng panggugulo sa administrasyon ng hustisya

2.Direktang patama sa korte at hindi ulat ng makatarungang komento sa anumang aksyon sa korte
3.Nangyayari ito habang hindi pa nahahatulan ang kaso o nadesisyunan na.

Karapatang-ari
 Isang pahayag sa isang gawain na nagpapakita ng pagmamay-ari ng gawaing iyon.

1.Panitikan
2.Peryodikal
3.Pampublikong talumpati
4.Iskrip pantelebisyon, pampelikula, o kareograpiya
5.Trabahong Pangmusika
6.Productong ng sining
7.Geograpikal, topograpikal, artitektural, at trabahong siyentipiko
8. Sinematograpikal
9. Trabahong audio-visual
10. Larawang ginamit sa patalastas
11. Programang pang-computer
12. Pagbabalitang pangradyo at pantelebisyon

Ang Pampaaralang Pamahayagan

Katuturan ng Pamahayagan
Ang pamahayan ay isang sining ng pagpapahayag ng iba’t ibang impormasyon na may kahalagahan para sa mga
mambabasa, tagapakinig, o tagapanood.

 Nahahati sa Tatlong Kategorya:

1.Pasulat
- Ito ay pasulat kung ang midyum na ginagamit ay ang magasin, at iba pang basahin.
2. Pasalita
- Kung ito ay nasa Radyo.
3. Pampaningin
- Kung ito ay nasa telebesyon naman.
 Anyo ng Pamahayagan

1.Palayong Pamahayagan
Ito ang anyo ng pag-uulat ng mga pangyayari na nakatuon lamang sa mga datos at sumasagot sa mga
tanong na Ano, Sino, Kailan, Bakit, at Paano.

2. Pagpapakahulugang Pamahayag
Nagpapaliwanag sa kahalagahan ng pangyayari sa pamamagitan ng pagpapalawak ng kasagutan sa tanong
na Bakit at Paano.
 M-INP 6

3. Katunggaliang Pamahayag
Tumutukoy sa anyo ng pag-uulat kung saan ang mamahayag, bilang kabahagi ng tinaguriang ikaapat na
Estado, ay nagsisilbing “watchdog” o asong tagabanay ng mga gawain ng tatlong sangay ng pamahalaan:
ang Ehekutibo (Executive), leheslatibo (Legislative) at hudikatura (Judgeship).
4. Pangkaunlarang Pamahayagan
Ito ay taliwas sa katunggaling pamahayagan.
Layunin nito na itaguyod ang panlipunan, pang-ekonomiya at pampulitikang kaunlaran ng bansa.
5. Dilaw na Pamahayagan
Isang anyo ng pamahayagan na ginagawang sensasyonal ang mga istorya tulad ng mga krimen, karahasan,
kahalayan, at imoral na mga Gawain ng mga artista at mga kilalang tao.

 Tungkulin ng Pamahayagan

1.Maglathala ng Balita
Maipabatid sa mambabasa ang mga kaganapan sa lipunan nang wasto, tumpak, walang labis at walang
kulang ang mga impormasyon at walang kinikilingan.

2. Magbigay ng Puna sa Balita

Sa pamamagitan ng editoryal at tudling, natutulungan ang mga mambabasang maunawaan ang mga puno’t
dulo ng mga pangyayari o balita.
Natutulungan din sila nitong makapasya kung saang panig ba ang isyu ang higit nilang tangkilikin at
panindigan.
3. Mang-aliw sa mambabasa
Bahagi ng pamahayagan ang mga pitak-panlibangan upang magbigay ng aliw.
Halimbawa:
Puzzle, maze, hanap-salita at iba pa.
4. Magbigay ng payo sa mambabasa
Nagbibigay ng tips sa mambabasa ukol sa iba’t ibang aspeto ng buhay.
5. Maglathala ng mga paanunsyo
May mga bahagi ng pamahayagan na nag-aanunsyo ng mga produkto at serbisyo.
tungkol din sa mga impormasyon na may kinalaman sa mga bakanteng trabaho.

Tungkulin ng Pamahayagan sa Pilipinas

Tatlong tungkulin:

1.Iulat o ilarawan ang isang pangyayari.

2.Ipaliwanag ito at bigyang-kahulugan.
3.Hulaan ang maaring kahihinatnan ng nasabing pangyayari.

Mga Katangian ng Manunulat sa Pamahayagan

1.Mausisa
Pagiging mapagnasa sa pangangalap ng mga impormasyon na ibabahagi sa mambabasa.
Pagiging mapagtanong sa mga taong may-alam sa pagyayari.
2. Mapagmasid
Taglay ang katalasan sa pagmamasid sa mga pangyayari sa paligid.
3. Matapat
Pawang katotohanan lamang ang kanyang isusulat.
Kinakailangan ng isang Kredibilidad.
4. Malawak ang kaalaman
Dapat palaging palabasa ang isang manunlat.
Marami nang mga lugar na nalakbay sa Pilipinas o sa ibang bansa.

5. Maasahan
Walang pinipiling panahon ang pangangalap ng balita.
 M-INP 7

Sa pagkuha naman ng mga datos ay mula sa mga mapagkatiwalaang awtoridad.

6. Mapagkatiwalan
Ginagawa niya ang kanyang trabaho na may pagkukusa at hindi na kailangan pang paalahanan tungkol sa
kanyang trabaho.
7. Mapanagutan
Pagiging responsible sa kanyang trabaho upang mapanatili ang kredibilidad bilang isang mamahayag.
8. Kasanayan
May kadaludhasaan hindi lamang sa pangangalap ng datos, kundi sa pagsulat ng mga detalye ng balita.

Mga tuntunin sa Mabisang Pagsusulat

Ayon kay Alito L. Malinao, may akda ng Journalism for Filipinos, ito ang sumusunod na tuntunin sa mabisang pagsulat:

1.Mag-isip muna bago magsulat.

Upang makasulat ng nang malinaw, isipin muna kung anu-ano ang isusulat.
Bigyang-diin ang ideyang gusto mong ipaabot sa iyong mambabasa sa pamamagitan ng lohikal na pag-aayos nito.
2. Huwag maligoy
Kunin kaagad ang atensyon ng mambabasa sa panimula upang basahin niya ang kabuuan ng istorya.

3. Gumamit ng mga Payak na Salita

Gumamit ng salitang madali lang maunawaan sa pagbibigay ng impormasyon sa mambabasa.
4. Huwag magsalita
Ang mabisang pagsusulat ay kaiklian.

5. Panatilihing maikli ang mga pangungusap.

Hangga’t maari, hindi lalampas sa dalawampu (20) ang salita sa bawat pangungusap.

6. Paikliin ang talata

Sundin ang tuntunin ng pagtatalata: isang talata sa isang kaisipan.
7. Gumamit ng tiyak at kongkretong pananalita
Iwasan ang masaklaw na pananlita.
Ang paggamit ng mga abstraktong pananlita ay nagpapawalang buhay at nagpapalabo sa akda.

8. Piliing maging payak kaysa langkapang pangungusap

Gumamit ng payak na pangugunsap sa halip na tambalanan.
Limitado lamang ang utak ng mambabasa kaya wag dapat nakakalito.
9. Maging Positibo
Kung maari ilahad ang datos nang diritsahan.
10.Gamitin ang tinig na tukuyan kaysa sa balintiyak
Mas malinaw kapag nasa karaniwang ayos kaysa sa kabaligtarang ayos ng pangungusap na may kahabaan ngunit
nawawalan ng bisa ang pandiwa.
11. Sumulat na para kang nagsasalita
Ang pagsusulat ayon sa pamamaraan ng pagsasalita ay magbibigay ng natural at mabilis na pagsasalasay.
12. Iwasan ang sobrang paggamit ng pang-uri
kapag ito ay napasobra pwedeng hatulan ng libel o slander, lalo na kung wala itong pansuportang datos ng
katotohanan.

Sampung Praktikal na tips para sa mga Batang Mamahayag

1.Maging magpag-usisa
Huwag maiilang magtanong. Kung may pagkakataon, pumunta sa pinakapangunahing sanggunian.
2. Maging matiyaga sa iyong layunin
Ang pagiging matiyaga ang magdadala sa iyo sa tagumpay.
3. Maging makatarungan sa iyong layunin
Kinakailangan na maging makatarungan at timbang sa iyong pagsulat.
4. Maging totoong interesado sa mga tao.
 M-INP 8

Kinakailangan mong maging mapagmahal sa mga tao. Kung hindi mo magawa ito, ibig sabihin hindi para sa iyo ang propesyong
ito.
5. Hanapin ang katotohanan
Tulad ng isang palasak na kasabihan, “ang katotohanan ang siyang magpapalaya sa iyo”.
6. Maging mapamaraan
Maging mapaghanap ng mga bagay na maaring maisulat.
7. Lakasan ang loob
Huwag matakot na panindigan at ipaglaban ang katotohanan.
Maging matapang sa karapatan mong ipahayag ang sarili.
8. Sauluhin ang iyong balarila
Kailangan mong masaulo ang balarilang Filipino,
Ingles o anumang wikang gagamitin mong midyum
upang mas mapagaan ang iyong trabaho.
9. Alamin mo ang iyong midyum
Maging tapat sa pagtataya ng iyong sariling kakayahan.
Kung hindi ka komportable sa sa radio o telebisyon manatili ka nalang sa pagsusulat para sa print media.
10. Mapagbasa
Ang pagbabasa at pagsulat ay hindi
magkahiwalay sa pamahayagan.

Pamantayan sa Makakalidad na Pamahayan

1.Kawastuhan
a. Dapat makatotohanan lamang ang lahat na nasa balita.
b. sikapin na matamo ang pagiging makatarungan.
c. Dapat maging bayas sa impormasyon.

2. Pananagutan
a. Pagtimbang-timbang ng anumang isusulat sa pampublikong kapakanan sa lahat ng panahon.
b. Piliin, iwasto at ilathala ang balita ayon sa kahalagahan nito.
c. Iwasto ang balitang apektado ang moral na aspeto.
d. Bigyang diin ang balitang kabayanihan at pagiging makabayan.

e. Ibigay ng malinaw ng pinagkukunan ng datos sa balita.

f. Igalang ang karapatan sa kapribaduhan.
g. Kumilos ng may dignidad at maayos na pakikipagkapwa.

3. Integridad
a. Panatilihin ang pamantayan sa katapatan sa mga pinagkukunan ng balita.
b. Maging timbang sa mga kontrobersyal na mga paksa.
c. Maging mapagkumbaba sa gitna ng magkasalungat na opinion.

4.Pamumuno
a. Maging matapang sa paglilingkod sa publiko.
b. Nakakapukaw at buong tatag na sumusuporta sa mga pampublikong mga opisyales sa kanilang kapuri-puring mga
nagawa.
c. Nagsisilbing konstruktibong tagapagtuligsa sa pamahalaan sa lahat ng antas o anumang hindi mabuting paggamit ng
pampublikong kapangyarihan.
d. Sasalungat sa mga mapagmalabis at iba pang makasarili at hindi mabuting interes.

KREDO NG MAMAHAYAG
(Journalist Creed)

Ako’y naniniwala sa propesyong pamahayagan,

 M-INP 9

Ako’y naniniwala na ang pampublikong talarawan ay isang pampublikong pagtitiwala; na lahat ng may kaugnayan nito, tungo sa
ganap na pamantayan ng kanilang responsibilidad, ma katiwala sa puliko; na lahat ng pagtanggap ng mababang paglilingkod
kaysa sa pampublikong paglilingkod ay pagtataksil sa pagtitiwalang ito.

Ako’y naniniwala sa ang malinaw na pag-iisip at maliwanag na pangungusap, tumpak at makatarungan, ay pangunahing
pangangailan sa mabuting pamahayagan.

Ako’y naniniwala na ang isang mamahayag ay dapat lamang sumulat ng isang bagay na sa kaibuturan ng kanyang psuo’y
makatotohanan.

Ako’y naniniwala na walang sinumang dapat sumulat bilang mamahayag ng anumang bagay na hindi niya masasabi bilang isang
maginoo.

Ako’y naniniwala na ang pamahayagan na nagtatagumpay at karapat-dapat sa tagumpay ay natatakot sa Diyos at

nagpaparangal sa tao, ay matibay na nagsasarili, nakapagbalangkas, mapagbigay, ngunit hindi pabaya; nakapagpigil, ngunit
walang pagtakot; madaling mapoot sa walang katarungan at humahanap ng paraan upang mabigyan ang bawat tao ng pantay-
pantay na pagkakataon.
Kodigo ng Etika ng Mamahayag
( Salin sa Journalist Code of Ethics na ginawa ng Phil. Press Institute & National Press Club)

Buong ingat kong iuulat at bigyan-kahulugan ang balita, pakaingatan ng walang masupil na mahahalagang katotohanan at
walang mabaluktot na mga pangyayari sa pamamagitan ng pagbabawas o di-tamang pagdidiin. Kilalanin ko ang tungkulin na
ipahayag ang kabilang panig at ang tungkulin na iwasto kaagad ang mga kamalian.

Hindi ko lalabagin ang impormasyong kompidensyal ng mga bagay na ibinigay sa akin sa pagtupad ko sa aking tungkulin.

III Gagamit lang ako ng patas at tapat na mga pamamaraan sa pagnanais kong makapangalap ng mga balita, mga
larawan at/o mga dokumento, at ipakilala ko nang maayos ang sarili bilang kinatawan ng pamahayagan sa paghiling ko ng
personal na pakinayam upang ilathala.

IV Magpipigil ako sa pagsusulat ng ulat na makakasama sa pribadong reputasyon maliban lamang kung ito ay para sa
pampublikong kapakanan. Kasabay nito, mahigit kong ipaglaban ang pagbubukas ng impormasyon para sa publiko ayon sa
nakasaad sa Kontitusyon.

Hindi ako gagawa ng anumang plagiarismo.

Hindi ako sa anumang paraan, mangungutya, pupukol ng paninirang-puri o manghamak ng sinuman sa kadahilanan sa
sekwalidad, kredo, panrelihiyong paniniwala, kombiksyong pulitikal, kultural, at etnikong pinagmulan.
Ituturing kong inosente ang akusado sa krimen haggang sa mapatunayan. Gagawin ko ang pag-iingat sa pagpalathala ng mga
pangalan ng mga menor at mga babae dawit sa mga kasong kriminal upang hindi masira ang kanilang integridad sa lipunan.

Hindi ako gagawa ng anumang panlalamang sa kapwa ko mamahayag.

Tatanggap lamang ako ng mga tungkulin na angkop sa integridad at dignidad ng aking propesyon, iapela ang “artikulo ng
konsensya” kung ang mga katungkulang iniatang sa akin ay kasalungat sa tinig ng aking konsensya.

Aayusin ko ang aking pag-uugali sa harap ng publiko o habang ako ay gumagawa ng aking mga tungkulin bilang mamahayag
upang mapanatili ko ang dignidad ng aking propesyon. Sa panahon ng pagdududa, desensya ang pananatilihin kong salita.

ANG PAMPAARALANG PAMAHAYAGAN

 Ang patuloy na pag-inog ng mundo tungo sa maunlad na pang-impormasyon at komunikasyong teknolohiya ay

lalo pang nagpapasulong sa antas ng pampahayagan. Sa pamamagitan nito, nagiging madali,mabilis at di
gaanong maggastos ang pangangalap at pagpapalaganap ng mga kaalaman.

 Dito sa pilipinas, ang pagpapaunlad ng pamamahayag ay sinisimulan sa mga bata, mula sa elementarya hanggang
sa kolehiyo. Ito ay lalo pang pinatibay ng implementasyon ng Republic Act No. 7079 na tinaguriang Campus
 M-INP 10

Journalism Act of 1991.Idineklara nito ang pagtataguyod at pangangalaga sa kalayaan sa pamamahayag kahit na
sa mga paaralan.

 Ang pagtuturo at pagsasanay sa mga batang manunulat ay lalo pang nagiging mabisasa pamamagitan, hindi
lamang ng pagpapalimbag ng mga pampaaralang pampahayagan kundi ang pagdaraos ng taunang kapulungan sa
pamamahayag: Division Schools Press Comperence, Regional Schools Press Comperence at National Schools
Press’s Comperence sa antas elementarya at sekundarya.


TUNGKULIN NG PAMPAARALANG PAMAHAYAGAN
 Magbigay ng pagkakataon sa mga batang manunulat na matuto ng mabisang pagpapahayag ng kani-
kanilang kaisipan at saloobin.
 .Maipaabot sa mambabasa ang anumang kaganapan sa loob at labas ng paaralan.
 Matuto ang mga batang manunulat na maging higit na mapagmasid, mapanaliksik, mapanuri at mapalawak
ang kamalayan sa nangyayari sa kanilang kapaligiran.
 Mabigyan Ng pagkakataon ang mga batang mag-aaral na malinang at mahasa ang kanilang kakayahan sa
pagsusulat tungo sa pagiging ganap na at propesyonal na manunulat.
 Magsilbing tagapaglinang ng pagapahalaga sa pangkatang pagtutulungan tungo sa hinahangad na
tagumpay.
 Mahubog sa mga batang manunulat sng pagpapahalaga sa pagiging mapanagutang mamamahayag.
 Magsilbing talaan ng mgamahahalagang kaganapan sa loob at labas ng paaralan.
 Magsibing tagapangalaga sa karapatan ng mag-aaral dahil ito ang magsisilbing tainga at mata ng mga
mambabasa.

 Magsilbing tulay na magbibigkis sa pagtutulungan ng paaralan, tahanan at pamayanan.

 Magsilbing linangan ng mga mambabasa.

PAMULAAN NG MGA BALITANG PAMPAARALAN

Ang mga sumusunod ay karaniwang laman ng mga balitang pampaaralang pamahayagan:

1. TALAAN NG MGA POPULASYON NG MGA ESTUDYANTE O ENROLMENT
2. BAGONG GUSALI, MGA SILID-ARALAN AT PASILIDAD
3. TUNTUNIN O PATAKARAN NG PAARALAN AT NG KAGAWARAN
4. BAGONG TANGGAP NA MGA GURO
5. PAGDIRIWANG
6. PANAUHIN
7. LATHALAIN
8. PALARO
9. PALIGSAHAN AT PATIMPALAK
10. KAMPANYA O GAWAING PAGKAPISANAN
11. DINALUHANG PAGSASANAY O SEMINAR
12. PROGRAMANG PAMPAARALAN

MGA PANGUNAHING PAHINA NG PAMPAARALANG PAHAYAGAN

1.Pangmukhang pahina

 Pangalan ng pampaaralang pamahayagan – taglay nito ang pangalan at lugar ng paaralan, tomo, bilang ng isyu,
saklaw namga buwan at taon ng pagkalimbag.
 Tainga – naglalaman ng logo ng paaaralan,kasabihan,kartun o panimula ng mga mahahalagang panloob na balita.
 Ulo ng pinakamahalagang balita – nagsisilbi itong pamagat ng pinaktampok na balita at nakalimbag sa malalaking
titik.
 Deck – tawag sa linya o mga linya ng ulo ng balita.
 Mga ulo ng balita – ang mga pamagat ng mga balita na nakalimbag sa malalaking titik ngunit hindi kasinlaki ng
pinakamahalagang balita.
 Istorya ng balita – ang kabuuang istorya ng balita.
 Pamatnubay – ang tawag sa panimula ng balita karaniwang binubuo ng una at pangalawang talata.
 Column – ang tawag sa bertikal na pangkat ng inemprentang materyal.
 M-INP 11

 Column Rule – ang linyang bertikal na naghahati sa pahina sa mga column.

 Lupi – ang tawag sa imahinaryong linyang horizontal na naghahati sa pahina sa dalawang pantay na bahagi.
 Byline – pangalan ng may akda na karaniwang nakikita sa ibaba ng pamagat o ulo ng balita.
 Kahon – Anumang nakaimprintang materyal na napalibutan ng buo o bahagi lamang ng natatanging linyang
pamborder.
 Dateline – linya bago ang panimula ng balita na nagbibigay na petsa at lugar kung saan nagmula ang istorynag
pinadala.
 Credit Line – Linyang kumikilala sa pinagmulan o sanggunian ng aytem, larawan o kartun.
 Larawan

Pangmukhang pahina
Pahinang Editoryal
Pahinang Lathalain
Pahinang Pampanitikan
Pahinang Pangmalakasan

PAG ORGANISA NG PATNUGAN NG PAMPAARALANG PAHAYAGAN

• Ang mga patnugot ay kailangang piliin sa pamamagitan ng isang pagsusulit o maaaring hirangin ng tagapayo ng
pampaaralang pahayagan na inerekomenda ng pangkat ng mga gurong pangwika.

Narito ang mga dapat tandaan sa pagpili ng mga kaanib napatnugutan:

1. Ang nagnanais na magiging manunulat ay kinakailang mag-aral sa paaaralan sa loob ng isang taon.
2. Nakadalo ng pagsasanay sa pamahayang pangkampus.
3. May mataas na marka sa asignaturang pangwika.
4. Ang punong patnugot, pangalawang patnugot at tagapamahalang patnugot ay kailangan hindi ookupa ng
pangunahin posisyon sa ibang mga organisasyon sa paaralan. Upang maging patas at walang kinikilingan.
5. Ang nagnanais na maging kaanib ng patnugan ay kinakailang nakapasa sa pagsusulit sa pamahayagan.

TUNGKULIN AT PANANAGUTAN NG MGA KAANIB NG PATNUGUTAN

A. Punong Patnugot

- Subaybayan ang mga trabaho ng kaanib ng patnugutan

- Umaktong tagapag-ugnay na pinuno

- Tumawag ng mga pagpupulong ng mga patnugot na may konsultasyon sa tagapayo ng pampaaralang pamahayagan.

B. Pangalawang Patnugot

- Tumulong sa punong patnugot

- Makipagtulungan sa punong patnugot,

C. Tagapamahalang Patnugot

- Tumulong sa punong patnugot at pangalawang patnugot

D. Pampahinang Patnugot
-(Patnugot na balita)
-(Patnugot sa Lathalain/panitikan)
-(Patnugot sa Isports)

E. Patnugot sa Pag-aanyo

- Tumulong sa pag-aanyo ng mga pahina

 M-INP 12

F. Litratistang Mamamahayag

- Kumuha ng larawan sa mga kaganapan

G. Tagapamahalang Patnugot

- Gumawa ng listahan ng mga paaralang nagpadala ng kanilang mga pahayagan

H. Patnugot sa pagwawasto ng kopya

-Tagawasto ng mga impormasyon, kamalian sa gramatika, pagbabaybay, pagbabantas, paggamit at iba pang kamalian
sa bawat akda