srvE

B I B L I O T H B C A U N I V E R S A L I S , I N T E G R A , U N I F O R M I S , COMMODA, (ECONOMfCA,

OINIUM SS. P A T R l l , DOCTORII SCRlPTORIIHQIfE ECCLESIASTICORliM,

QUI
AB iEVO APOSTOLICO AD INNOCENTII III TEMPORA
F L O R U E R U N T ;

RECUSIO CHROtfOLOGICA

OMNIUM QVJE EXSTITERE MONUMENTORtJM CATHOLICLE TRADITIONIS PER

DUODECIM PRIORA ECCLESLE SiECULA,

JUXTA BDITtONBS ACCURATIS8IMA8, INTBR S B CUMQUB N O N N U L L M CODICIBU3 MANU8CRIPTI8 COLLATAS, PERQUAM

D I L l O B N T B R GA8TIOATA; D I 8 S E R T A T I O N I B U S , COMMBNTAJIIIB, V A R I I S Q U B L B C T I O N I B U 8 C O N T I N B N T B R ILLU8TRATA;
O M N I B U 8 O P B R I B U S P O S T A M P L I S 8 I M A 8 B D I T I O N B S QVM T R I B U 8 NOVI88IMI8 S f f C U U I DBBBNTUR ABSOLUTAS
D B T B C T I 8 , A U C T A ; I N D I C I B U 8 P A R T I C U L A R I B U 8 A N A L Y T I C I S , BINOULOS 8 I V B TOMOS 8 I V B A U C T 0 R E 3 A L I C U J U 8
MOMBNTI 8 U B S B Q U B N T I B U 8 , D O N A T A ; C A P I T U L I 8 INTRA IPSUM T B X T U M R I T B DI8POSITI8, NBCNON B T
T I T U L I S SINOULARUM PAOINARUM MAROINBM 8UPBRIORBM DIBTINOUBNTIBUS 8UBJBCTAMQUB MATB-
RIAM 8IONIFICANTIBUS, ADORNATA; OPBRIBUS CUM DUBII8, TUM APOCRYPHIS, ALIQUA VBRO
AUCTORTTATB IN ORDINB AD TRADITIONBM BCCLBSIA8TICAM POLLBNTIBU8, AMPUPICATA;
OUCBNTIS E T AMPLIOS LOCUPLBTATA INDICIBU8 AUCTORUM SICUT BT OPBRUM, ALPHABBTIC18, CHRONOLOGICI8,
STATISTICIB, 8YNTHBTICI8, ANALYTICI8, ANALOOICIS, IN QUODQUB R B U O I O N I S PUNCTUM, DOOMATICUM, MORALB,
LTTTTBaiCUMf C A N O N I C U M 4 D I S C I P U N A R B , H I S T O R I C U M , B T CUNCTA A L I A 8 I N B U L L A E X C B P T I O N B ; 8 B D PR*-
BBRTIM DUOBUS INDIC1BU8 1MMBN8I8 BT O B N B R A U B U 8 , A L T B R O 8 C I L I C B T R E R U M , QUO CON8ULTO,
QUIQUID NON BOLUM T A L I S T A L I S V B P A T B R , V B R U M B T I A M U N U 8 Q U I 8 Q U B P A T R U M , N B UNO QUIDBM
OMISSO, I N Q U O D U B B T T H B M A 8 C R I P 8 E R I T , UNO I N T O T T U C O N S P I C I A T U R ; A L T B R O S C R L P T U R / E
S A C R A S , X X QUO L B C T O R I COMPBRIRB 8IT OBVIUM QUINAM PATRB8 B T IN QUIBUB OPBRUM
8UORUM LOTIS 8IN0ULO8 8INOULORUM L I B R O R U M 8. 8 C R I P T U R A VBR8U8, A PRIMO
GBNB8EOS U8QUS AD NOVtSSIMUM APOCALYP8I8, COMMBNTATI 8INT.
K D I T I O A C C U R A T 1 S 8 I M A , C S T S R I 8 Q U B O M N I B U S F A C I L E A N T E P O N E N D A , 81 P B R P B N D A N T U R CHARACTBRUM NITIDITA3,
C R A R T J B Q U A L I T A 8 , 1NTBOB1TA8 T B X T U 8 , P B R F B C T I O C O R R B C T I O N I 8 , O P B R U M RBCUSORUM TUM VARIBTA8, TUM
NUMBRUS, FORMA VOLUMINUM PBRQUAM COMMODA 8 I B I Q U B I N T O T O PATRDLOOI/B D B C U R 8 U CON8TANTBR •
8IMILI8, PRBTII BXIOUITAS, PRA8BRTIMQUB J S T A C O L L B C T I O , UNA, METHODICA ET CHRONOLOOICA,
8XXCBNTORUM FRAOMBNTORUM OPUSCULORUMQUB H A C T B N U 8 H I C I L L t C SPARSORUM, PRIMOM AUTBM
I N NOSTRA B I B L I O T H B C A , B X O P B R I B U 8 BT MSS. A D OMNB8 A T A T B 8 , L O C O S , U N O U A 8 FORMASQUB
PBRTIN ENTIBUS, COADUNATORUM.

SERIES SECUNDA,
IN QUA PRODEUNT PATRES, DOCTORES SCRIPTORESQUE ECCLESIJE LATINJE
A GREGORIO MAGNO AD INNOCENTIUM III.

ACCURANTE J.-P. MIGNE,

BibHothecse Cleri nnrversse,
SIVE
CURSUUM COMPLETORUM IN SINGULOS S C I E N T L E ECCLESIASTIC/E RAMOS EDITORE.

P A T R O L O G L E T O M U S C L I X .

(159)

A N S E L M U S E X BECCENSI A B B A T E CANTUARLENSIS ARCHIEPISCOPUS. EADMERUS MONA-

C H U S C A N T U A R I E N S I S . C U N D U L F U S ROFFENSIS EPISCOPUS. P H L L I P P U S F R A N C O R U M R E X .
S. H U G O C L U N I A C E N S I S . W A L R A M U S EPISCOPUS N U M B U R G E N S I S . G I L B E R T U S EPISCOPUS
LUNICENSIS. GISLEBERTUS ABBAS WESTMONASTERIENSIS.

EXCUDEBATUR ET V E N I T A P U D J.-P. MIGNE EDITOREM,

LN VIA DICTA &AMBOISE, PROPE PORTAM LUTETIiE PARISIORUM VULGO &ENFER
NOMINATAM, SEU PETIT-MONTROUGE.

1854
 PATROLOGLE C U R S U S C O M P L E T U S
MVC
B I B U O T B B C A 0N1VB118AL18, I N T B G R A , ONIFORMIS, COMMODA. OBCONOMICA,

OMNIUM 88. PATRUM, DOCTORUM SCRIPTORUMQUE ECCLESIASTICORUM

AB M\0 APOSTOLICO AD 1NNOCENTII III TEMPORA

FLORUBRUNT;

RECUSIO CHRONOLOGICA
OMNIUM QUifi EXSTITERE MONUMENTORUM CATHOLICifi TRADITIONIS PER DUODEOM PRIORA
ECCLESLE SiECULA,
J 0 X T A EDIXJONES ACCUEATISSIM4S, INTER 8E CUMQUE ROKNULLIS COD1CIBU8 MANU8CBIPTIS COLLATAS,
PEBQUAM DILIGENTEB CA8TIGATA ;
D1SSEBTATIONIBU8, COMMENTABII8 LBCTI0NIBC8QUE VABIANTIBU8 CONTINENTEB I L L U 8 T B A T A ;
OMJUBUS OPRRJBU8 P08T AMPL1S8IMA8 ED1TI0NE8 QUA TRIBUS N0VIS8IMI8 SACULIS DEBENTUB AB80LUTA8
DBTECT18, AUCTA;
IXDICIBOS PABTICULARIBUS A f A L T T l C l S , 8INGUL08 SIVE T 0 M 0 8 , 8IVE AUCT0RE8 ALICUJU8 MOMRNTI
8UB8EQUENTIBUS, DORATA;
CAPITOLIS INTRA IPSUM TEXTUM RITE DISPOSITIS, NECNON E T T I T B L I 8 8INGULARUM PAfilNARUM MARGINSM
SUFEBI0BEM DI8TINGUENTIBUS 8UBJECTAMQUE M A T E B I A M 8IGN1FICANT1BUS, ADOBNATA;
OPER1BU8 CUM DUBU8 TUM APOCRTPHIS, A L I Q U A VERO AUCTOP.ITATE 1N ORDINE AD TRADITIONEM
ECCLE8IASTICAM POLLENTIDUS, AMPLIFICATA ;
DUOSU8 1ND1CIBU8 6ENBBALIBUS LOCUPLETATA : ALTEBO 8CIL1CBT RERUM, QUO CONSULTO, QUIDQUID
QMUSQUISQUE PATBUM 1N QUODLIBET T H E M A SCBIP&KBIT UNO I N T U I T U CONSPIClATUR *, ALTEBO
SCRJPTUiliE SACILE, EX QUO LECTOBI COMPBBIRE SIT OBVIUM QUINAM PATBES
BT IM QUIBUS OPEBUM SUOBUM L 0 C I 8 SINGUL08 8INGULOBUM LIBBOBUM
8CBIPTUBJS TBXTU8 COMMENTATl 8 I N T .
EBiTIO ACCUBAT188IMA, &BTBBI8QUE OMNIBU8 FACILB ANTEPONENDA, 81 PEBPENDANTUR : CUARACTERUM NITIDITA8
CHART* QUALITAS» 1NTEGBITA8 TEXTU8, PBBFECTM) COBBECTIOMIS, OPEBUM BECUSOBUM TUM VABIBTA8
TUM MUMSRUS, FORMA VOLUMINUM PEBQUAM COMMODA 81B1QUB I N TOTO O P B B I 8 DECUBSU CON8TAMTBR
BiMILlS, PBETU EXIGUITAS, PR^BSEBTIMQUE 18TA COLLECTIO, UNA, MBTUODICA B T CUBONOLOCICA,
8EXCEMT0BUM FBAGMENTOBUM OPUSCULOBUMQUE OACTENU8 UIC I L U C SFABSOBUM,
BRIMUM AUTEM IN NOBTBA BIBLIOTUECA, EX OPBBIBU8 AD OMNES JBTATE8 ,
L0C08, LINGUAS F0BMA8QUB PEBTINENTIDUS, COADUNATOBUM.

SERIES SECUNDA,
IN QUA PRODEUNT PATRBS. DOCTORES SCRIPTORESQUS ECCLESLE UTMM
A GREGORIO MAGNO AD 1NNOCENTIUMIII.
Stccurantc 9Rigne,

81VB
, GUMSUUM C O M P L S T O R U M I N S I N G U L O S S C I E M T I J S E C C L B S I A S T I C J S R A I I O S BDITORB.

PATROLOOIA BllfA E D I T I O N B T Y P I S MANDATA BST f ALIA NBMPB L A T I N A , ALIA G R A C O - L A T M A . —

T B N B U N T M I L L B F R A N C I 8 DUCBMTA YOLUMIIfA E D I T . O N I S LATINJS ; OCTINGBNTIS B T
MILLB T R E C B N T A GRJ2CO-LATINJ2. — MBRB LATINA UNIVBRSOS AUCTORBS T U M OCCIDENTALK8, TUM
ORIBNTALBS BQUIDBM AMPLBCTITUR ; H l A-UTBM, l l f B A , 8 0 L A V B R S I O N B L A T I N A DONANTUR

PATROLOGIJE TOMUS CLIX.

S. ANSELtfUS EX BECCENSI ABBATE CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPUS. EADMERUS MONACHUS

CANTUAJUENSIS.GUNDULFUS ROFFENSIS KPISCOPUS.PHILIPPUS FRANCORUM REX. S. HUGO
CLUNIACENSIS. WALRAMUS EPISCOPUS NUMBURGENSIS. GILBERTUS EPISCOFUS LUNICE5SS1S,
GISLE^EETUS ABBAS WESTMONASTERIENSIS.

EXCUDEBATUR E T V E N i T APUD J.-P. MIGNE EDITOREM,

W VIA DICTA VAUDOISE, PROPE PORTAM LUTETIifi PARISIORUM VULGO V E N F E I l NOMINATAM,

SBU PBTIT-MONTROUGB.

1B5V
 S^CULUM XII

S. ANSELMI
E X B E C C E N S I A B B A T E C A N T U A R I E N S I S A R C H I E P I S C O P I

OPERA OMNIA
KEC NOIf

E A D M E R I U O N A C H I

H I S T O R I A N O V O R U M E T A L I A O P U S C U L A

LABOMB AG STUOIO

D. GABRIELIS GERBERON
» B E W M €mmg*€g$Mmm*M 0. Matwi

AR MSS. FIDBM EXPURGATA BT AUCTA

EDITIO NOVA, OPUSCOLIS R E C E N S EDITIS ILLUSTRATA

Accedw^auctorts alii nonmtlU quot Blencfm emtmerat averta pagina

ACCURANTE J.-P. MIGNE

R I R L I O T H E C J B CLERI fJNIVERftiB
SITB
CURSUTJM C O M P L E T O R U M JPf S I H G U L O S S C I E I f T L S E C C L B S I A S T I C A MAMOS B D I T O R B

TOMUS SECUNDUS

YBHBUBT 3 TOLUMIIfA H FRAIfCIS G A L L I C I S

EXCUDEBATTJR E T V E N I T APUD J.-P. MIGNE E D I T O R E M

0 1 U A DRTTA VAMBOISE, PROPE PORTAM L U T E T L E PARISIORUM VULGO P E N F E R NOMLNATAM

MU PBTTT-MOIfTROUGB

1854
 ELENCHUS
AUOTORUM BT OPERUM QUI D l BOO TOMO CLDC OOWTUmiTIUR.

S. ANSELMUS CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPUS

(OPERUM TERTIJB PARTI8 CONTHUJATIO.)

Epistohe. col. 9
Appendix spuriorum 971

EADMERUS CANTUARIENSIS MONACHUS.

Viu^S. Anselmi. 545
Historia Novorum. ftist,
Liber de excellenlia Virginis Mariae. 557
De quatuor virtutibu* quae fuerunt in beaU MtriR ejusque s u b l i m i u t * 579
Liber de beatitudine coelestis patriae. 587
Liber de S. Anselmi similitudinibus. 605
V i u S. Vilfridi. 709
— S. Bregwim. 755
— S.Oswaldi. 761
— S. DunsUni. 785
S. Odonis. 789
Epistola ad Glastonieuse,. 789
Epistola admonacbos Wigoruieiises. 80#
GUNDULFUS ROFFENSIS EPISCOPUS.
Epistolae. 855
PHILIPPUS FRANCORUM REX.
Epistolae. 857
S. HUGO ARBAS CLUNiACENSiS.
Epistolae. 927
S u t u U pro Alpbonso rege. 945
— pro Lamberto S. Bertini. ibid.
ExborUtio ad sanctimoniales. 947
Commonitorium ad successores suos. 949
Imprecatio. 951
WALRAMUS EPISCOPUS NUMBURGENSIS.
Epistoke. 985
De v i u S. Leonardi confessoris. 993
GILBERTUS EPISCOPUS LUNICENSIS.
De usu ecclesiastico. 99|
De sUtu Ecclesiae. 99J
Epislola ad Anselmum. *W3
GISLEBERTUS CRISPINUS ABBAS WESTMONASTERIENSIS.
DispuUtio Judaei cum Cbristiano.

Ex typis MIGNE, au Pelil-Montroof e.

 I 5 6 S T
QUAUTY COMTROC MARK
0 0 5 I
2116

OFERll SANCTI ANSELN TERTIS PARTIS

CONTINUATIO

E P I S T O L A R U M

LIBER TERTIUS
EAS CONTINENS QUAS SCRIPSIT CANTUARIENSIS ARCHIEPISCOPUS

EPISTOLA PRIMA. Actionein, et onus quod meae imbecillitati i m p t t e -

A 3 S E L M I AD MONACHOS BECCEIfSES. batur, delonge audientes accurrerunt, et videntes me
Seqnaniumvis reluctantem electum e&se Cantuariai aul aniniam aut sensum amissurum timuerunt; et
arehiepitcopum. Cui etectioni ut consenlianl ipte boc timore aqua benedicta me aspergentes, eain miln
tuadet. potandam porrexerunt. Forsitan miht embescendum
3 6 2 S t " dileclissiinis et desideralissimis dom- est, quia vulnera doloris sic animam meam totani
3

nis fratribus et fihis, servis Dci Becci commanenti- inlentam in scissuram sui ab animabus \estris ei
bos, fraler ANSELMCS, post Deum corde suus illornm : in grave pericultim suum superaverunt, etadhucsic %

sancti Spiritus semper rcgi consilio et cousolalione snperanl, ut gemitus profundos fluentibus lacrymis
gaodere. saepe tolerel. Sed certe non erubesco confiteri quia
Quateunque scripta vel dicta communiler, vel sin- timor Dei el charitas hominum, maxime vestra, sic
guii de aifectn cordis vestri tnitlitis dilectissimo et eam vulneraverunt et vulneraiit. Quae omnia testi •
desideratissimo vestro, et qu;c nec lingua potesl moniiim pcrhihent conscienliae meae , quo desiderio
exprimere, nec calamus, omnia expresse el aperle quave procuralione exspectavi celsiludinetn et onus
scripta sunt in corde meo. lusuper et miiha alia ex archiepiscopalus, et quo gaudio suscipio. Quod si
affectu et intellectu meo quae utinam similiter aliqui de me aliter suspicantur, quam mea de so
v B

scripta et expressa essetit in corde vestro. Ibi, scili- conscientia coram Deojudicet, consolalur me quia
cet in intimis meis, ibi ea lego et relego, volvo et pro minimo mihi debet csse ut ab illis dijudicer, aut
t

levolvo saepe corain Deo. Quod quo affectu faciam, ab bumano die. Et quia banc vitam iransittiri sumus
videi ipse inius et foris; lestaniur lacryrnae meae, ct per infamiam, et bonam famam, u l seduclores • et
voces, et rugitus a gemitu cordis mei, quales nun- veraces, sicut qui ignoti, et cognoti, Uinlum cqn-
quam de me illo dolore memini exiisse ante diem stientia mea non me accusei ante Deum. Huic 1

Hlam, in qua sors illa gravis arcbiepiscopatus * Can- autem de me electioni iino violentiae, hactenus quan-
tuarix visa est super ute cecidtsse. Quas voces, ge- lum potui, servata veritate, reluctatus sum; sed jam
mitus, ut puto, nen siinulaverunt confectiones, sed gla velim, nolim, cogor fateri quia quotidic judicia Dei
dii doloris animain meam' penetranlcs* exiorserunt, inagis ac magis conatui meo resislunt, tit jam nullo
el adbuc extorquent confixiones. Quod ignorare nc- modo vidcani me ea posse fugere, nec siue gravi
qujverunt illi qui ea die vultum meum iuspexerunt, malo corporali el spiriiuali ex utraque parle, ncc
quando me episcopi et abbales, aliique primates ad sine ira Dei iutcntioncm conceptam me posse, aul
ecclesiam trahenlesreclainanlem etconlradicentem uUum alium, aliqualenus impedire. Undejam nou
rapuerunt, ita ut dubium videri possetutnim sanum C iam bominum quam Dei, contra qucm non cst pru-
insani, an insauum trahereut sani; nisi quia itli ca- denlia aut fortitudo, viclus violentia, hoc solo intel-
nebautetego magis mortuo quam viventi colore siini- ligo me uti deberc consilio, u l poslquam oravi
lis stupore et dolore pallcbam; et illi,qui postca ipsa quantum poiui et conatus sum ut, si possibile esset.
die me inusitate lugenlem, dolore raiionem superan- calix isle transiret a mc, ne bibcrcm illum, et ora-
te, cum intente mibi licuit cogitare et vestram dile- tionem meam videns repelli conatumque frnngi, janr

VARIiE LECTIONES.
* Cotlala, ul tequentes, cum m*. i eitmplari Victorinit compacto in Codice Ef. 20 * Cravis Archiepisc
n u . gravius Archtepisc. Animaui mea mt. aiiimam ineani Peiietranies mt. penetrantis
1 4
Et contradi 9

i m i . reclamantem et cotilradicentem Et seductores ms. ut seduciorcs

fl
Excusct ms. accuscl 7

PATROL. CLIX 1

4
 11 5. A N S E L M I CANTUAR. A R C I I I E P . O P P . P A R S ^EPISTOLM. II
dicam Dco Verumtamen non sicut ego ro/o, $ed $icut A archtepiscopt* ^jWiro, suos quod scmpcr erat, et
tuvis. Cum enim ex ulraque .parle Deum timeam ; semper esse d ' d e r a t servus, et filius, frater OSBEB-
cS

nec aliquid nisi Deum, ct bomines propter Deum, KUS; i u r e e t i s 0nsjijjs agi, ut Deum recu consiiia
c

utrinque *, diligam, nihjl mihi puto tulius in re tam dantem valeaC Promereri.
periculosa quam ut, meum sensum et volunutem post- Cum te, charissime domine, in oinni veriutis co*
ponens, me sensui etvolunuti Deipenituscommitum. gnitione scientissimum esse sciam, mirum valde
Kt quamvis in bac re mihi nimis sit grave dare quod in hac sola re sic omnimoda veri cognoscendi
et vobis accipere consilium quod contra meum " et scientia aufugerit, ut quod Deo placitum sit in eo,
vcstrum afieclum sit, Umen quia ego et vos magis quod communis de te sanctae ecclesiae sententia l u l i i ,
sumus Dei quam ego vesler, aut vos m e i : sive enim ignorare possis. Atit si animus tuus in banc poiissi-
vivimus sive morimur, Domini sumus (Rom. x i v , 8 ) , mum senientiamvergit,ut quod generalis electio, vel
non audeo in causa Dei, et in tanta necessitate mihi omnium , vei certe quam multo maxime pturium,
commissis ad consulendum, quidquid homines sus- et eorum sstpientissimorum, Deo placere claniat,
picentur, meum coram Deo subtrahere consilium. solus tujdisplicere contendas,'verendum, pretiosissime
Consulo igittir dilectissimis dilectoribus meis ut nulla dbinine, ne prae omnibus bominibus meliot «anctlor-
res faciat vos pertinaciter ordinationi Dei,obviare, R que videri velle videaris, dum quod illi rectissinte
quia quasi peccatum hariolandi e$t nolle acquiescere
t intelligunt, rectius quas: a te inteileclum defendere
(1 Reg. xv, 23); c l : Durum nimis est contra Dei tii-
f coneris.
muium calcitrare (Act. ix, 5). Ad hoc enim res ista Ufc enim in offenso dulcissimo roihi amore ttio
indubiubiliter judicio Dei perducitur, ut necesse sit loquar, aut cunclis, quod non credimus, meliorem
nie, si quid boni Deus dignatur per me operari,
11
te fateberis, quippe cui soli revelaium est quocl
servire et prodesse vobis, et multis aliis; aut oin- universae Anglorum Ecciesiae fas non erat revelafi;
nino nec mibi, nec vobis, nec aliis; non deficiente ant facias necesse est quod universalis Anglorum
volunUte, sed potestate. Ecclesia suadet, hocest, u l pontificalis infulae
u

Qtiod si ob vestram pertinaciam coutigeril, facietis principatum inter beatos apostolos suscioere non
seneclutein meam in inconsolabiii trisiitia deduci et renuas.
3 6 3 deficcre, propter magna et mullimoda mala Sed forle exspectas Deum majoribus, quod coepir,
qux inde sequentur, el mihi et vobis jusle videbuntur induciis probaiurum : non ausim dicere, proplerea
impulari, etiam ab iis qui modo ea non praevident. quod te sapientissimum scio; sed limeo ne taiia
Si enim sciretis ipsa sola dilatio quanta mala jam qu.erenti ex obliquo respondeatur : Non tentabis
fecit corporibus el animabus, ct quam exsecrabilis C Dominum Deum tuum (Matth. iv, 7). Quid iiamque
illa sit, cl illi pariter perquos lit, melioribusetpru- insiguius ad te eligendum ostenderet Deus, quam,
dentioribus, ipsi quoque populo Angliae, pulo quia ut tu promovereris, regem triumphis nobilem, seve-
et vos (si inhtimani non eslis) eamdem dilationem ritate cunclis formidabilem, lecto decubuisse, ad
cxsecraremini " . Mirum forsitan vobis videlur quod mortem usque aegroiavisse; le aotem provecto,sUtim
dico; et muiti qui me intus non vident et praecipites eumdem rcspiravisse, couvaluisse, atquc ex fero et
siint alienas conscientias, quas ignorant, judicare; immani mitissimum pariter ac mansuetissimum
dc me perversum aliquid julicabunt, quia sic vobis redditum fuisse ? Qnid, inquam,auteffeclum dulcius,
de hac re loquor. Sed coram Deo loquor, cui revelo aut ad inuocentiani praestantitis, quam le ante lect m
viam meam, ct spero in eo, ut ipse faciai (P$al. aegrotantis violenter pertractum; dextram aliorum
xxxvi, 5) qttia non me accusat coram eo conscientia dexlris iinpudenter de sinu extractam siuistrain " ,
inea quod me concupiscentia terrenarum divitiarum, ne sororem juvaret, fortiter retentam virgam, caeteris
atitcelsiludmis, ad haec dicla trahat. digitulis pertinaciter occlusis, pollici atque indici
Si quis dcinceps aliter de me senserit, puto qtiia crudeliter impaclam, post haec toto corpoie e lerra
adversus veriiatent erit, et Deus mihi teslis adversus te elevatum, episcopalibus brachiis ad ecclesiam
illum crit. Valcte; el Dominus, qui dirigil mansuetos D
dcporUtum, ibique, adbuc te reclamante, et irnpor-
in judicio, ct docet non rigidos " (Psai. xxiv, 9 ) , sed lunis nimis obsistente, Te Deum laudamus esse can-
iuhos, vias suas, dirigal sensus veslros et voluuUles tatuin ?
iu hujus negolii judicio. Quid, iuquam, vel ad divinas laudes magnificen-
EPISTOLA I I . lius, vel ad buniana spectacula gaudentius , quaiu
OSDES.NI AD ANSELMtM. quod in tua elect.one, e.xcltisis omnibus Iransactae
Ei consulit humUiler subire onus Cantuarienris lcmpeslalis afflictionibus, omnia ad proprii juris
archiepiscopu possessionem veluli jubilco termino cucurrerunt " ,
Domino sanctissimo, charissimo electo Anglorum dtim vincti ad cxpeditionem, carcerati ad lucem.ca-

VAUIifi LECTIONtS.
" Ulrutnque ms. utnnque Et accipere ms.et vobis accipere
9
Circa meum m$. contra meum
10
Digna- 11

turms. Detts dignatur " Execramini ms.execraretuini Rigidas m$. rigidos

M
Universalis Ecclesia mu
u

tmiversalis Augloruin Ecclesia " Extractam, virgam m$. exlractam ; sintslram, ne sororem juvaret, for-
liter relenlaui; virgam " Concurrerunt m$. cucurrerurt
 15 LJB. m , EPIST. n .
pUvi td libertatem, oppressi dirissimis exactorum A
fororibus redierint ad ereclionem
Omnia baec te loquuntur, tibi famulantur, tuis me-
titaascritrantur. Quod si omnes bae divinae blanditiae
adconsentiendum te non excitaverint, profecto nove-
ris districta animadversione aequissimum judicem te-
cnm acturum, taliterque in die extrcrai j u d i c i i ad-
17
versum te propositurum : 0 homo meis uheribus
nutrite, meis virtulibns ditate, meis doclrinis illti-
minate, meis honoribus sublimate, quam tifii mole-
stiam ingessi,utme praeceptorem fugeris, monilorem
conlempseris, imponentis mei jugum erecta cervice
abjeceris ? Nonne satius erat nibil mihi de tuo con-
tttUsse, quam quae mea fuere crudeliter abstulisse ?
Annon xconstabat
v . . » —
per tuam —
negligentiam
"^O €>
ablalum,
— » n
u
ipsi flagitiosissimum corruptionts negotium meditati
sunt. Gumque illa, non iramemor quam fuerit magno
acqtiisila, quam legibus convincta quain denique"
muneribus dotata, rcluclando succlamassct, i l l i ,
abreptis ornamenlorum suorum veslibtts, nudam,
venalem et confusione plenam eamdem reliquerunt
Exclamat ilaque multiplex filiortim caterva, qtios in
lavacro secundae naUvilatis ipsa mihi gentierat, et
intra gremium sanctae dilectionis tencrius nutrierat,
maternsc cupiens verecundiae mederi, cjusque nudi-
tatem oppanso velamiue (ucri. Ecce qui matrem
aiDixeranl, gravioribus in filios molesliis desaeviunt,
dum hunc ab uberibus raplum miseranda caede
discerpunt, illum ferrugiendo slridore premunt, alter
caeca latibula inhabital;» alius longa
o
exsilia deplorat.
— r

qoodper tuam mibi diligenUara non est allatum? Cur
non cogilabas 10
infinita hominum millia te occi-
disse, dum paucorum volebas saluti consuiere? Ecce
etenim fsponsa mea, sancta Caiituariensis Ecclesia,
aposloli mei Petri benediclione a principio sancliii-
cata, piissimo piissimi Gregorii studio nobiliter fun-
data, SS. Bonifacii, Uonorati, ViUliani, Agatho-
n i s , et caeteroruro orthodoxoruin Patrum singulari
,9
semper privilegio donata; ad quam, salva Romanae
ct apostolicae sedts aucioritate, omnium circa regio-
nura Ecclesiae in suis oppressionibus confugere,
Quodque ad scelus priccipuum fuerat, dum se adul
teri homines sceleruta calliditate innocenles prodere
velletit, in tantum apud terrenas poteslates odium
matrem cum prole adduxerunt, ut quicunque eos
interficerel, obsequiuin se praestare Deo arbitraretur.
Ultimum vero et quasi paimare totius mali flagitium
exstitit, cujus radix si in Iucem solis hujus perlala
fuisset, non solum hanc exhorreret Christianus,
verumetiam omnis exsecraretur paganus, Judaeus,
atque haereticus. Ego autem ultra non ferens tantam
sponsae meae calamitatem ex tola hominem pleni-
u

atque ab ea luenda* " libertatis praesidia expetere
siniui ac suscipere solebant; ecce illa talis omnium
peripsemaeiTecla, omnitnn pertrauseuntium pedibus
conctilcaU, non solum nuila perditae libertatis, q
jora caeteris reslituere, sed nec sua multo tempore
11
vaiuit iliibau cuslodire. Hominesaulem, quos ei ad
cusiodiam caslilatis deputavi,a quibusservandae inte-
griutis illius lidem accepi,non modo ipst nihii defeo-
sioois adversus alios incaesii cupidos paravere, imo
tudine te, Anselme, elegi, atqtte ad zelandum pro
364 m e
amicum sponsi exhibui, doctrinain contuli,
virtutein largitus sum. Praemonstravi oraculis, com-
probavi miraculis; verum tu mihi praetulisti Nor-
manniae comitem, Deo vermem, viventi morlalem,
latiludini Anglorum angustae solitudinis nidum. Ex-
cessit ne animo Pelrum apostolum Antiochia? intro-
nisatura, nec tamen ullorum singultibus, ne Romanos
experiretur (I) furores, praepeditum ? Cur te fugit

VARIi£ LECTIONES.
IY
D t e j u d i c i i ms. die extremi judicii
18
Cogitabas ms. cogiubis SS. Bonif. Honor. Agathonis ms.
19

SS. Bonifacii, Honorarii, Vitaliani, Agathonis Tenendae ms. tuendae

90
Cura ms. jura
11
Convincla 19

sss. conjuncta * Quamque denique ms. quam dcnique

ft
Ex toto ms. ex toU
>%

JOANNIS PICARDI
EtcUsice S. Yictori* Patisiensis Augmtiniani canonici
NOTiE.
(I) Uomanos experirelur. D. Anselm. epist. 7, ntisque apud Germanos (ut gloriatur, hancque ob
infra, aperte dicil D. Petmm Romam mi^rasse. Id causara Germanis tbeologastris a me conjunctus) pro
Umen adhtic nescitur a nostris et Germants et An- Christi (sic Antichristum specioso Christi mentitur
glis Gnoslicis. Dolendum profecto homines , sibi D nomine) professione.
Argo ocuialiores, in haec cacciores talpa, nondtim Porro ipsissima sunt ejns vcrba, centuria prima
vidisse apnd Iren. lib. v m , cap. i et 3. Tertui. lib. Script. Britann. pag. 16, edit. Basil. 1557 : « Petrus
De bapt., De praescriplion.; Ignat. ad Mariam, Cas- cum cx Chrisli Domini jussu ac praeceplo circiini-
siod., Euseb. Caesar. lib. n , Hist. Eccies., Riifllno cisionis aposiolus fuerit, Gal. u , aeqntim profecto
interprele, cap. 44, 15 et 25; Eniph. haeres. 27; non e r a l u t , relicto Judaeorum grege, 25 annts (ut
Ambros. lib. I I I De Sac, cap. 1. tiieron. in Catal.; somnianl papistx) aptid gentes iucircumcisas Romae
Optat. Milevit. lib. n ; Augtist. De haeres. ad Quod- sederel, aul illis genlilium re^tim more imperaret.
vuitdeum haer. 1 , Cont. l i t . Petil. lib. i t . cap. 51, ln JudaBa ergo ac finitimis regtonibus, Christi man-
et alios quamplures, quos lubens siieo, ne roanife- dalo obstriclus permansit, praidicans in maritimis
stior fiat eoruin caecitas. urbibtis Evangelium regni Dei, quod et ipsa leslan-
Qtiis igitur non faciat risum plusquam Democri- lur miracula quse per ilium Dcus operabattir, Nam
ticuni de llla ridicula thesi agitata a Germanis, Lyddae paralylicuui jEneain sanitati rcstituit; Ta-
itsqve Lullieranis anno 1520, An Petrus Romat fue- bitham Joppe a mortnis exciuvit. In Caesarea Cor-
rii 7 u l notatum est in Schol. inargin. ad abbatem nelium Centurionciit baptizavit, alqtte alia plura
Usperg. ubi de Pelro. Et ejus quidem positiouis fecit. QUJD oinnia declarant illum nec sedisse, ncc
negaolem partem propugnat impudenter el (de more) mortein obiisse Romae. Unde B.ipl. Mantuanus in v i
faiso ioauiies Balcus Anglus Sudolvogius, peregri- Fasl. libro.
 §5 S. A N & L I U CANTUAR. ARCIIIEP. OPP. PARS Ut. _ EPISTOL.f).
Pauli capat Miletiuorum atque Epbesiorum fleiibus A
irroratum; nec tameii a sulcando aequore, quod cum
ad exteras transmilteret nattones, prohibitum ? Rogo,
hominum sapienltssime; si talibus te sentenliis judex
itnpeteret, nonne, rationum pondere pressus, Parce,
judex, claniares ? Jam vero, si illaro, cui tu noviter
s<
attitulatus es, Ecclesiam non tanti apud Deum
mcriii esse dixeris, grande ejus meritum licet agno-
scas Laurentium namque archiepiscopum muito
verbere a praefato apostolo novimus flagellalum,
propterea quod, paganorum metu conterritus, fugam
inierit, et earodem Ecclcsiam adhuc in fidei perce-
" Paria,judcx, rcclamares m$. parcejudex, clamares. "Ignoscasms. agnoscas
* f . Confcssori Cbristi Duiislano
JOANNIS PICARDI NOTi€.
/ Vrbibus A$$yrii$ Chnsti post (unera, pottquam
In coclum reditn$ bi$ $eptem dicitur annos
% Romuteam, mundi dominam rerumque
Impendisse, grnvi vexans maln numina belto.
Mox maria ingressus, tongaque ambage tiarum
Circumlalus iler verlit Bithynica
y versus
Litlora, Cappadoces, Calatus, Pontumque
[grans:
Quotqnot erant ittis Judara ab origine regnis
Edocuit Christum, veleriqne retraxit ab usu.
Hieronymus ctiam atquc Lyranus super illa Christi
vcrba : Ecce ego mitto ad vos prophetas ac $apienles
e i c , asserunt Petrum fuisse a Judacis Hierosolymac
«TUciflxum,quod et illis verbis aplissimerespondel.i
Sic quidem Baleus : sed ulrum sic se habeanl b;cc,
videamus. Imprim>s Evaiigeltum, Petro crediltim,
non sic concltisit Christus intra Ecclesiae Judaicae
tiarietcs, ut ad geutilium aures iion pervenerit:
ino Act. x, per vas quadraiigulum coelilus allatum
refertumquebnpttrisaiiimanlibus, jusstts cst Petrus „
etiam ipsls gentibus evatigelixare. Hinc postea illis ^ T ! l
audientibus professtts est Deum non esse acceplo-
rem personarum, sed ciijuslibet gentis justum ei
placere : ut qtti dominetur imiversis. Quamobrem
ait Lucas ibidem, cap. x, sub lincm. Obstupuerunt
ex circumcisione fideles, qui venerant cum Petro ;
quia et in naliones gratia Smritus sancti e/fnsa ext.
Mantuanus vero, a Baleo citatus, ue verbulum
quidctn habet dc Petri tuortc atit papalu, tuutum
abcst ut negel, ;pr;clerqiiam quoil nullam urbitim a judicium deferalur: In Scriploribtis ecclcsiasiicis
se receiisitarum iu Pahcstina reperias, quod gra- a i t : t Simon Petnis el princeps ;«posloIoruiii, post
vissimo est argumeiito Pctrum rcl»qtiisse Judacam,
ul iucircuincisas doceret gentes, coutra Balei men-
lem et judicium. Naut ul diviuo jussu aliquandiu
Judaeos, sic cl codem postea clhnicos docttil. Quod
autem Mantuanus senseril el scripbcrit D. Pcitum
Romae iiccatum fuisse, liqtiet ex lib. i De agonc D.
Dionysii Areopagilse, r,ik'ii mullo laborc Romam
veui»se describcns magfclii sui D. Pauli visendi
crgo, a i t :
Sed fuil evenlu clausus labor ille sinistro,
Nam licuit paucis, heu! praceptorc, dicbus
El sancto sermone frui, qu»a fata repente
Demersere novi dno maxima lumina mumli,
Vidit ub excelso Pelrum suprema trahentem
(Heujacinus visu horrendum!) suspina
Riirstisque in x Fastorum de eodem Dionysio >ic
taiiit:
Pei freta devenit tiomnm posl fnnera Petri
Post obitum Pauti qua tempesuve lenebal
f
Navicnlam elri Clemcns Romanns,
u
cic.
» cd Baieum suis couliciamus armis ; nam vi Faslo-
c
n:m citalo (vide lio:ninrin ipso iiicudacio meudacio-
UMII) ait Manluaiius de Peiro hxjucus :
16
ptione rudcnif clereJinqtiere lentaTerit. Idem beatis-
simo confessori Christi Dunslano idem apostolus 9 1
cum coapostolisPauIoel Andnra splendensapparuit,
eique tradens gladium verbo Dei inscriplum, futurum
illum, ut postea evenit, efusdem Ecdesiae poniificem
praeflguravii. Quod si tanla Cbristi et aposlolorum
dignatio super eamdem Ecclesiara ab inilio fuisse
perhibetur, magno tibi providendum est opere, q n i
sanctissimam scientiam babes, ne hujus dignationis
participium refugias, cum neque sis privala gratia
exhibitus, neque mercenarius, neque Simonis disci-
pulus, sed quem et divina vocavit electio, et aposto-
VARLK LECTIONES.
97
Confessori Dunstano
B Multa mari et terrie discrimina passus ad urbem
potentem,
Venit ubi wterni jaceret primordia
% regni.^
Hieronymi locus indicattis, et a me integre religio-
pera- seqtie exscriptus, iterura traducet Baleum ipsisetiam
Creiensibus mendaciorem. Hieronym. lib. iv Coin-
ment. in Matth. ad caput x x m , explanans evange-
lislan verba : Et ex illis occideti$ et crucifigetis, et 9
flagettabitis, suhjungit varia esse dona discipuloi u m
Cbristi. c Alios, inquit, propheias, qtti ventura prje-
dicanl; alios sapienles, qui noverunt quoniodo
9
dcbcaiit proferre sermonem; alios Scribas in legc
doclissimos : ex quibus lapidalus est Slephaitus,
Paulus occisus, crticifixus Petrus, flagellaliiu A c i i -
bus apostolorum discipttli, et pcrsectiti eos stint tie
civitate in civitatein expellentes de Judaca ul a d
gentitim populum iransmigrarent. > Sic Hieronym.
upicem quidem de Pelro in Judaea crucinxo
- c " •- ° . *T"
a p , c c , n q e P e l r m m m x o
c
J>°i *' £ 2 ? I * * ? . . ! !
r l q u m
i
l u
T u n u e , u e x
ploremus, Petruro a Judaea expulsum, sKqtie ad
clhuicos cmigrasse habemus. Quod si quis Balei
nomine perfractius inficielur, iurc efliciam et D .
Paulum m Judaea peremptum fuisse : interea recla-
mautibus antiquissimis probatisque llisloriograpliis.
Stephaiium auiem saxormn graudiiic obrtiluni nar-
rat Acl. apostol. lib. Yemm nec mihi nec Baleo,
sed tpsimet Ilicronymo (qui litem videtur excitasse)
episcopalum Antiochensis Ecclesiae, et n Claudii
auno, ad expugnandum Simonem Magum Roniatn
pergit, ibiquc xxv annis calhedram sacertlotal^m
tenuil, usque ad ullimum annum Neronis. Rursum
ad Damasum papatn. Mihi cathedram Petri, ct
fidem aposlolico ore laudatam, censui consiilen-
dam i Et post pauca : c Cum successore piscatoris
et discipulo crucis loquor. Ego nuliuin primum nisi
f> Chrisluiit sequeus, bcatittidiui luae, id esl calbedrae
Petri, commuuione consocior super illaui pc^r.nu
aulificalam Ecclesiam scio. > In Comment. iu EpisL
ad Galat. in illud ipsttm captit cx quo Baletts per-
peluam in Jud;ea mansioncm constiluit, D. Petro,
obscrvans D. Uieronym. pleraque desidcrari iu
historia Aciutnn apostoloruni addit illud postre-
lignu. mum iuquiens : Denique primum episcopum Antio-
cltemc Ecclesia? Petrum fuisse accepimus, et Romam
exintle transtamm; quod Lucas penitue omisit. Ex-
pcditmihiex catalogo scripior. ecclesiast. tcsiiiuo-
t
uiuiii baud aspernaudum, quo llicronym. a i i : CI&
men$, c l c , quartus post Pclrnm Romm epi$cop. etc.
%
Lyranuin quia eadcm cum llieronymo dicil, pivt-
t
terco, conlcntus dctexissc impudcutem Buloi mali-
tiain.
 17 L I H . I I I , EPIST. V.

lica iiifonnavit insliluiio. Prailerea, qtiamvis moui- A EPISTOLA IV.

AN&ELMI AD MO.NACUOS DtXCSNiKS.
toTC nou egeas, pro affeclu lamen monere le audeho,
Vt ipsi Anselmo et regi scribant se ultro consemire
ut nibil incon&ullc agas, nec alieno mullum a nobis
elcctioni iltius in archiephcopum Canluariensem.
eoosilio, sive id consecraiione tua sit, sive in retms
Dominis, ct fratribus, et ffliis dilcclissirais roona-
Ecclcsiae dandis aut mutandis, ideo quod novimus
chis Beccensibus, dileclissimus et abbas eorum, fra-
sanclissimum praedccessorem tuum mulia primo
ler ANSELMUS : continua Dei prolcclione, et conso-
adventus sui lempore ordinassc, quae omni leni- latione gaudere.
pore postmodum sibi displicuerc* Sunt cnim Quod humililer per dominum Balduinum et domi-
plures qui circa deslruciionem Ecclesiae scmper num Tesoneropctivistis.el si praesens cssem, supplici
hboraverunl, qui nunc pulant quam maxime se devotione per vos petivissetis, paterno el pio affectu
regnaluros, dicentes te cum Deo seinper acturum, oinnibus petenlibus, ut filiis dilectissimis, concedo
res Ecclesiae non curaturum , quasi res Ecclcsiae quod ex me est, et oro Deum ut ipse misericorditer
curare non sit cum Deo agere. Sed, Deo auxilianle, concedat quod ex ipso est. Cuin de sorte archiopi-
cum te cognoverinl, quemadmodum ego, puto illos scopatus, quae super me divina cecrdit disposttioiio,
secus diciuros ac sensuros. Jam nunc repeto omni- _ - .. .. .. . . _, . „ i » «
w

. .... . . . . . ,i B loquor vobiscum, vaide alienum et a roe el a vobis

videtur, si considerelur mutuus noster affecius , , f

bus medullis quod promisi salulaudo, erans Deum v

,J_, _ ,
ila levaleas
reciis promereri,
consiliis agi,Domine
ut Deum recla consilia dau- me vobis inde consulere* et vos mecum consiiiuni
tem sanctissime , sapien-
accipcre. Si quis consideret quia plus Deo quam no-
lissimc, et super omncs auimo dulcissimc.
bismctipsis debenius, uon ei mirtim videbitur, si ego
EPISTOLA III in causa Dei cororoissis mihi ad consulendmu , quos
nullo roodo eisdem ipsis lcstibus, a recto volo deviare,
GOMDULFI EPISCOPI AD MONACHOS BECCENSES.
consulo contra m c t u n cl illorum affectum, secuti*
19

Vt non tristentur de erepto sibi abbate Anselmo. dum voluntatem Dei. Beticfccistis, quia concessionem
GO^DCLFOS gratia Dei Roffensis episcopus, dutiiinis veslram mihi per domn. Tcsoncin inandastis, quan-
ct amicis suis cliarissimis, servis Dei, Bccci consi- doquidem res ncc per mc vos mutari polest; scd
stentibos, salutem et Adeles oralioncs inclitts facictis, si per epislolas tinam regi, alleram
Cbarissimi, vestrae dilectioiiicogniiiimest qtianlum mihi mandabitis quia qnod Deus dignahitur de me
temporissit ex quo Anglica Ecclesia proprio esl disponere, ct idem rex et omnes qni Domiui sunt
orbala et destituta pastore, alque omni paterna Ecclesiae nosti-ae ordinaverint secunditm timorcm
desobta consolatione. Sed Deus ploralus orphano- C Dei,ct archicpiscopus nosterreligiosa etcccle^iastira
rum, gemitus et suspiria hactenus longissima vidua- raliouc jusserit, et mihi videbittir, humili de\otiono
r u r o , preces quoque fidelium suoruin miseratus propter timoretn Dei conceditis, et ine Dco et Eccie-
exaudiens, tandem sua gratiaeam consolandovisitare siie cjus commitlitis. Iloc reteiilo, ut, in quanium
dignalus est. Ipsius namque iiienarrabili potentia possibile vobis erit, noslro semper fruamini, quain-
opcrante, dcifil Dominus nosier rex Anglortnn con- diu vivam, consilio. Iloc consulo, hoc hoi lor , quia
silio et rogatu principum suorum , cleri quoque ct sic oportet fieri, u l et vos pltis voluntati Dei quam
liopoli petilione el electioue, domiuo abbati Anselmo vestrae subditos esso oslendalis; et regis gratiaiu, qu;e
Cantuariensis Ecclesiae gubernationem. Quod qtiidem vobis necessaria est, sine omni prolictio, imo cuui
piis&ima Dei operatione et ordinatioue factum essc damno maximo non perdaiis, et menlem meam muhU
non dubium est. Qua propter humiliter inandamus, niolcstiis onustam , ontislioretn dissensione veslra
et vebementer precamur, u l fratres charissimos, non facialis. Comitissae Lermendensi, quae ad vos
quatenusomnem trisiitiam velcordis indignationem, v e u i t , ul audivi, larga et benigna volunlale bono-
, l

si qua est, deponentes, divinae volunlati, operationi, rifice omnilHis inodis, quibus putcstis , secundum
et bonorum virorum eleciioni nequaquam resistalis, voluntatem ejtts servite. Crandis onim vester honor
sed Deo gratias agentes, quod factutn est, cum D cst, ct mtilitim hoc noslrac profutnruin esl Ecclcsiae,
gaudio et bona voluntate concedatis. Est etiain sicut spero; illam ex nostra parte dulciter salulaie . lf

aliud quod vos latere non deliet. Impediri quidem res Valete.
ista fortassis ad tempus potest, omnino aulem rema- 365 EPISTOLA V.
nere nullo modo potesl. Verum enim dico vobis, OSBEBM AD AHSELMUM.
notitia et consilium bujus rei inultum processit, et Vt acceteret suam inaugurationem.
sinedubio usque ad sedem apo&tolicam jam perveuit. Domino sanciissiroo, Patri dulcissimo, jani rtunc,
Utimini igitur sapienli consilio, et per cbarilatem quod nou sin§ despcratione dico, Anglorum archi-
facite sine dilatione, qtiod quaudoquc facturi estis episcopo ANSELMO, servus et filius suus OSBESNI'S :
sine dubitatione. Valclc. salutes luctu et lacrymis plenas.

VARIiE LECTIONES.
tt
Et pro nffeetu m*. et pio affectu Vesier affectus n u . nosler affectus M
Circa meum m$. conlra
incura Ad nos venit m i . ad vos venit
9 1 M
Salutale m i . salutate. Valete.
40 S. ANSELMl CANTUAR. ARCIIlEP. OPP. P A R ^ * k tPJSTOLiE. tO
Quottsquc, duiiissime domine» desideria nostra \ his expeteJ'**V concessione *% omne. iu uuutu c

suspendis? quousque animas nostras tollis? Si tu es coogregati ^ ^Us, unusquisque nostrum de sua sen-
ul

qui veuturus c>, vcniendo ad nos, ostende; nec vtlis tentia ab eo Qui praesidebat nomiuatim est requisi-
diulius bonuni diflerre, quod ab actcrno consilio tus. Multa biuc et diversa nobis sensa et dicta sunt,
profeclum humauo gcneri Cbristus dignalus cs im- qtiae modo replicanda et exponcnda vobis miuime 9 7

pertiri. Alioquin, mi dulcissitne, commovyti terram s u i i t : finem tantum ipsius rei proptcr quam conve-
<7 conlnrbasti eam; poliusque esset mortis non dis- nimus, breviler vobis inliinabimus. Pars quaedam
pcndia susliuuisse, quam supe" tuo no:i ine aliqtiid nostriim, quamvis pro dulci et unico pietalis erga
•nquam acccpisse. Quid enim putas, qui luclus, quae vos afleclu valde dolens atque trisiis, propter Dei
lacrymas adversuni tc hodieJunduutur quae anle tamen metum, cujus id nulu a.lque consilio agi c r e -
lioc lempus in couspectu Dei profuiidebaiitur? Quae ditttr, libenter ad honorem et commodttm Ecclesiae
major potest esse miseria, qtiam bomines, qttibus Dei, secundum quod vos etiam consulilis, quod de
qtiasi noxiis hutnoribtis corpus Ecclesia? gravabatur, vobis pelitur concedil; pars vero nostrum altera,
utiperrime vidisse exclusos; ct nunc eosdem non suo potius quam vestro utens atqne fidens consilio
inodo exclusos, verttm eliam videre corpori Ecclesiae ardeutiori; atqtie, u l sibi videlur, reciiori amoris
incorporatos? Pula, mi dulcissime omuium, adver- B vestri zelo, minime id concedit, nec ad conccden-
sum le istas esse querelas. lliccinc est ille, de quo dum ulli majorum se sive minorum persuasionibus
tanutm gaudebamus, de qtto tam magna audicba- aliquo medo acquiescit. Qua? autem pars alteraoi,
mus? Ecce quomodo nos decepit, qtiomodo animas aut nuinero aut ratione' praeponderet, domnus
uoslras iutcrfecit. Expectavimtis sv
pacem , et non Laufrancus, qui interfuil, et omnia hic apud 2 9

est boiium; tcmptts medelft, et ecce clamor. Iliccii e nos gesta sive dicta et vidit et audivit, plenissimo
est ille, quem 0>bernns hos tredecim annos ad po- per seipsum et sufllcienter vobis dicet. Nos enim ista
ptilum lantopere lattdavit, quem in oniui seriuoue succincte et celeriler multum diclamus, qnia urget
magislrum el sauctissimum et sapientissimum pra> nos " feslinans lalor praescnlium, ut sic agamus.
dicavit? Ecce qttoinodo fccil novissima nostra pejora Omnipolens Deus vitam vestram in benepiacito stio
prioribus. Credas, ntinquain h:ec desiuent dici, uisi rectc disponat, et ad comrotinem fidelititn suorunri
di'sieris elongari. Veiii crgo, tanlnmmo<lo ii.vocetur ulilitalem et gaudium, diu eam in praescnli custo-
uomen liium super nos, aufcr opprobriirm nostrum ; dial. Amcn.
feslinandtim tibi " est, princeps eslo noster. Erit
boc Deo ad laiidem, libi ad mercedem, nobis ad EPISTOLA VII « .
ANSELMl AD MONACHOS BECCENSES.
vitam. Kecuperemus in le qttod iu morluo sanctis- C
jEgerrime fert se a Beccensibus csse distractum nec
simo Palre Lanfranco nos cum tolo nitindo perdidi- 9

juxta quorumdam malevotorum catumnias ficta hu-

iiius : quem mortuum sempcr dolcbimus, quoad us- militate recusasse archiepiscopatum:
quc illum in le vidcrinitts. Deus omnipolciis, qui-
Suis dilcclissimis domiito priori BALDIUCO, et aliis
< unque Anselmtim ab incepto pra»pedicril, anathema
servis Dci in Bcccensi coenobio commaneiitibus;
in medio homintim sil. Credasme in maxima lacry-
servtis et conscrvtis eorum frater ANSELMUS diviuo
marum aliuvione isi.i scripsissc ci usquc ad morlcm
scmper regi consilio, ei prolegi auxilio.
soliiciltim dc tc esse. Mater et omnes fiiii te salulant.
Quamvis divina dispositio roc a vohis corporaliier
EPISTOLA VI.
non sine gravi pioqne cordis mei dolore separel,
MONACUORUM BECCENSILM AD ANSELMLM. oro tamen Dcttm, ut dileclio, qtta ipso daute K i

Beccenses Anselmum concedunt Ecclesice Canlua- auiina mea vos iu utero suo complectitur, indisso-
riensi. lubililer perseverel : per quam, Deo propiliaute,
Dulcissimodomino, el Palri suo, divinitus sibi olim semper vester cro servus; quia sempcr, quautum
dalo, abbali ANSELMO, burniles. Becccnsis Ecclcsoe Deus mihi dabit, ero vestris utititalibus " intenlus.
servi, et filii stti : conlinua Dci in omnibus viis suis ^ Natn etsi tanla sit ipsa dileclio, ut saepe cum intenlc
protectione dirigi sctnper ct muniri. cogito atnicos vestros de tam inseparata et conlra
Audila concessione domini nostri Northmaiuii;e voluiilatetn nostram scparatione, staiim sua quadam
principis, ^et archiepiscopi nostri Rolhomagensis, teiiipestaie, veitil marc vcutis, iiitumescat el contur-
qtiam de vobis ad pelilionem regis Anglorum et betur cor mcum, et piuanl octtli roei, dulcius tamen
omnitun fcre ejusdem genlis principum fecerunt, t i l mihi est hoc ab illa me tolerare, qtiam illam a me
ad culmen, scilicet, proinoveamini archiepiscopatus, separare. Novit cnim Dcus, ante cujus coiispectum
pro ea etiam quae ad nos de vobis pertiueLat, el a uo- secundum conscientiam meam loquor, quia plus vos

- VARLE LECTIONES.

" Fiindunfnr ? Qu;e major ms. fuiidunliir, qu.r* anle hoc lempus in conspeclu Dci prasfniidcbaiitur ?
Qunc major * Expectamus ms. expectavimus * Fcstinaudum libi ms. vcsliiiienluin lihi *° E\|»ecia-
v 3

haliir ronfessionc m$. «-xppiHsalur conccssionc Exponenda ininime ms. exponcnda vohis miiiiuic
37

,H
Reclioris m*. rccliori * Ilic apud ms. hinc apml
J
Lrgebat nos ms. urgel r.os
vo
Cottata cum u

dttobus Exemplaribus in nno Codke ms. Virt. Ef. '* Ipso daulc ihs. I ip>o donaulc Prospiciente..
v3

folunlatibu» ms. prnpitintilc.. ut:li(atibu>

11 LIB. I I I , EPJST. VII.
ijilexi Dco ei vobis, ei mcipsum vobls, quam vos A obcdientia et charilale, quas propier le, quanlum.
uibi sive prxlalioncm, aul dominalioncm, aul pos- dcdisli, volo custodire, polins eligcrem sub prxlato,
sessioncm lerrenam, quas haheham pro vobis. sicut monachtts, scrvirc ct obcdirc, ct ab illo con-
Quamobrem plus me gravat veslra tristitia de qua- silium animae mete ct necessaria corporis mci acci-
liconque, si apud vos esl, mei indigcnlia, quam pcre, qtiam aliis hominibus dominari aut prxesse,
me consoletur aliqua terrena celsitttdo vcl opulcniia. sive ad animarum gubcrnationem, sivc ad corpora-
Ecce nunc in hac ipsa loculione, qua vobis absens lcm sustcntationcm, aul terrenas divitias possidcre.
loquor diclando, teslcs mihi sunt lacrymac, quas Ttt vides, ct tu cslo teslis meus, quia, sicut inea
coniincre ncqtieunt ocuii mci, ct vim mihi faciculcs mihi conscientia dicil, ncscio quomodo me sitie
smgulttis gulluris mei inundaules a gcmitu cordis pcccato possim cvolvcre ab hac mc cligcnlitim i n -
mei,obturanieset iitterrtimpendo tardantes scriptori tentioue; et quia timor tuus, ct charitas, et obe-
verba oris mei. Quamvis sint qttidam, ut audio, qui dientia, quas tibi et Ecclcsiac luac dcbco, me co-
autem slnt, Deus sil, qui attt fingunt malilia, aut gunt, me ligant, u l non audeam rcligiosis prccibus
snspicanlur errore, aut cogttntur dicere indiscreto corum, ct magno sicut mibi ostcndttul, dcsiderio
dolore, quod magis Irahar ad archicpiscopatum pcrtinacilcr contradicerc. Dominc, st fallit me con-
vitiosa cupidilate, quam cogar religiosa neccsilale. B scicntia mca, ostcnde mihi mcipsum ct rorrige me,
iV

Quibus nescio qroinodo possim persuadere quae sit el dirige in conspectu tuo viam meam (Psal* v, 9).
in hac re conscieutia mea, si illis non satisfacit** Et sivc mihi placcat, ut quod inccptttm cst ab ho-
vita et 366 conservalio mea. Sic enim vixi jam iniuibus dc h a c mca clectionc fiat, sive potitis ut
11

per triginia ires annos iu hahitti monachico *% non fiaf, Deduc me in via tna et ingrediar in veritate
9

iribus sciliccl sine praclatioiie, quitideciiu iu prio- lua (Psat. LXXXV, t l ) . Dotniuc, tu vidcs, sicut dixi,
raiu, tolidem in abhatia annis, ut omnes boni mc ronscicnliain |mcam, tu csto mihi tcstis ad cos qui
dciigerent qui me noverunt, non mca induslria, sed aliler dc mc stiscipiantur; et ostcndc illis cam, no
gralia Dei faciente, et magis illi qtii mc interius ct tadanl suas attt aliorum animas, male cam judicau-
faoiiliarius noverunl; nec aliquis in mc v i d c r e t " tcs. Ecce, dilcclissimi fratrcs mci, audislis vcre
aliquod optis, unde me pnelaiionc dclectari cogno- conscicntiam nicam de archicpiscopatus dcsidcrio,
sceret. Quid crgo faciam? Quomodo propulsabo sive contcmptu. Si cnim Dco sciens mcnlior, ncscio
et exstinguam lianc falsam ct odibilcm sttspicio- cui vcriim dicam. Si quis dcinccps conlra hoc,
nem, ne animabus eorum noceat qui ine propter quod de hac rc sub tcstimonii Dci invocatioue dixi.
Deum diligebant, charilatem illis miiitieudo; atit mc voluerit apcrte vcl callidc male alicni'» , com- 4

eorum
AitMftM
quibus
• m
qualccunquc consilium attt
Al:*_-»attn**_« A A/k-kAilitli«%
excmplinn
- - S __*-_____ __l
mcndare,_._*. _ . _ _ A -_ »..__». !*_«-_«« am!|
puto quia Dcus crit mectun ••m- _%._*. - _ .«a a - I *• _% _* m* _• mm
adverstis cum,
parvilalis prodesse potcral, me pejorem quain sim ct pro me respondcbit c i ; cgo vcro consolahor mo
illis persuadendo; aut eiiani horutn et alioruin suh testimonio Dei. Cerius autem sum quia quid-
k%

qui me non noveruut et hoc audienl, inalttm illis qtiid haec falsa suspicio alicui animae vcl nocebit,
exemplum * proponeiulo? Deus, lu qtii omnia scis,
k
peccatum hoc supcr sc suscipient, si plurcs sunt,
non me jtistifico secundum examen districti judicii auclores ejns; et sive uitus sivc plus sint, maxime
lui, quia ille magnus Aposlolus luus, qui dicere po- stiper eum erit qui niaxime auclor ejus esl. Ad ea
i n i t : Nihil mihi conscius sum (I Cor. tv, 4), cum hoc vcro qtiibtis quidam vcstrum putant ine potuisso
dixisset, subdidit : Sed non in hoc justificatus stim, rationabililcr eieclioni praediclae rcsislere, brcvilcr
qui autem judicat me Dominus est. El vir ille sitn- respondeo. Dicunt e i t i m : Quando coactus cst u l
plex et reclus, tiincns Deuiu et recedens a malo, cui nostcr abbas fieret, tradidit sc nobis in scrvuin i u
te ipso testc, non erat similis in terra, dixit, verebar nomine Domini. Bene, quia hoc fcci in nomine Do-
omnia optra mea (Job i x , 2 8 ) : sed secundum quod mini. Quid hic inleltigunt? An putaiit me juia.se
anima mea comprehendit couscientiam suam, co- vohis servitutcm pcr nomen Domini? utique uon
ram te dico cam, ut omnes qui banc meara episto- _> hoc feci. An quod Dominus d i c i l : Si quid petierhis
l i m legent aut audienl, sub luo tcstimonio sciant et in nomine meo (Joan. xvi, 24) sic inlelligendtim csl,
credant eam. Tu, Dominc, vidcs, et tu esto testis ac si dicerct: Si juraverit Patri, petendo aliquid pcr
meus, quia nescio, sicut mea mibi conscienlia dicit, nomen incuin ; aut qtiando dicimus: Adjntorium
qoid me r a p i a t aut alliget ad consensum archi-
<0
noslrum in nomine Domim (Psat. cxxm, 8), atil qtto-
episcopatus, ad quem subito raptus trahor, amor ties facimus aliquid, sive dicimus " in nominc Do-
alicujos rei quam servus tuus conlcmptor mundi mini, loties juramus per nomen Domini? Ncqua-
debeat conteinnere; et quia, si inibi licerct servata quain : quomodo autem illa intelligatur. nihil nu>K

VARIiE LECTIONES.
^ Quam cogor m i . quam cogar Non satisfecit m i . non satisfacit
M
Ilabitu monachi m i . habitu mo
K%

nacliico ^ Aliqui iu uic* vidcrunt.. cognoscerenl mis. aliquis in me videret.. cognosceret *• Aut aliorui»
« ahonim
l
IUud exemplum mss. illis exemplum
M
Qnid me rapiat m « . quod me rapiat •» Ak
omnibus de hac m n . ab bominibus dc hac •» Me noluerit apenc vel callide male alicui etc. m i . I iu#
vpluerit apcrie vel callide, nialc alictii etc. «§.<. 2 volueril, npcrlc vcl callidc, male mc alicui ete. •• Quoiic:
aJtqmd sivc dicimus m i i . quolicns facimus aliquid sive dicimus
18 S. ANSELMt CANTUAR. ARCIUEP. OPP. PAB-5 * k _ ItflSTOLiE. 24
ad me; quod vero ego l u u c dixi in nomine Do- A el quia u u n f l ^ m a//aro praelationem baberem quam
i V

mim\ intellexi et intelligo, in Domino, hoc est in Beccensem. Sfcfcj boc secundtim aflectum meae volun-
Deo. Qune in Deo fiunt, secunduro Deum, id esl, tatis dicebam, et seeundum hoc, quod in defensione
recle fiuot. Cum ergo tradidi roe vobis in scrvuro et responsione mea, si ad aliam praelationem voca-
in nomiue Domini, tradidi me vohis in servuin, rer, conftdebam. Sed quid si Deus ordinat utetiam
quantum potui, secundmn Deum. Judicale nunc, si aliis vivam et serviam? An debco superbe resistere?
hoc modo abnegavi; aut si potui secundum Deum Et ego et vos pltis sumus Dei quam ego vester, et
almegare dispositionem Dei de me, cui vellem, nol- vos mei. Princeps apostolorum dixit Domino : JVOJS
lem, recte subjacebam; aut obedientiam, cui me tavabi$ mihi pedet in cclernum (Joan. x m , 8). Talis
penitus tradideram. Cum enim professus sum mo- erat voluntas ejus. Sed quid Dominus? Si non /a-
nachum, abnegavi meipsum mibi, ut deinceps meus vero libi pede$ non habebit partem meeum
% (ibid.)*
non essem, id est non viverem secundum propriam E l Petrus quid ? Domine, non tanlum pedet, ted et
voluntatem, sed secuudum obedientiam: vera au- manut el caput (ibid., 9 ) . Tamen non ideo illum Deus
letu obedieulia aut est Deo, aut Ecclesiae Dei, et damnavil, quia sententiam suam pro divina tnuta-
|K>st Deum roaxiine praelatis. Hanc ergo nou abjti- v i t , imo ad pedes cjus se bumiliavit Praesume-
ravi, nec abnegavi; sed potius servavi, curo dixi, B b a m 3 9 7 de forlitudine el ingenio meo ad me
90

in noinine Domini. Discite itaque quid vobis lonc defendcndum; sed forlior et ingeniosior mc Deus
dedi. Hoc utique, ut me veslro non possem subtra- fuii, et ideo nraesumptio mea nihil fuit. Insipienter
hcre propria voluntate servitio; nec quaerere ut me locutum esse forsitan dicet aliquis, quasi me
si.btraherer, nisl ea eogcnte dispositione et obe- jiistificando et dignum arcbiepiscopalu probando;
dientia, quaruin prius secundum Deum servus eram. sed falsi calumniatores mei me coegertint, ne vos
Quod aulem fcci, si aliter fecissero quam d i i i , certe aut aliquem alium veneno stiaefalsilatis inficiant. Nec
vos monaehi non essetis, si quod contra Deum vo- nitor medignum archiepiscopatuprobare, sed falsum
bis promisissem, exigeretis. Nunquam anlequam crimeu expurgare •*. Sed de bis, uude haclenus
concederetis me ad archiepiscopalum promoveri, locutus sum, nunc isla sttfficiant. De cousolatione
hanc meam vobis factam deditionem alicui expostii, vero vestra pauca subjicio. Precor itaqtte vos, f r a -
scd objiciebam eam quasi flrmissimum obslaculum, tres mei dilectissimi, ut non contrisieiiiini ultra
ne promovcrer; donec intellexi mc volentes pro- modum propter absentiam meam. Certe trisiiiia
inovere in lanta suae voluutatis persistere constan- vestra mea est tristitia et consolatio vesira mea
tia, Ut et ad h o c nihil obcsse intelligereni, et ab ^ consolaiio est. Non sit in homine spes veslra, setl
M

iuceplo se nullatenus , aul vellc, aul debere de-

M
in Deo; quia si quid vobis profui, non a me fuit, sed
sistere asscrerent. Dicunt etiam quidam quia et vo- ab eo. Multi propler me, et fere omnes, Bcccura
bis secuiidttm Deum dalus eram; et quibns recte venislis, sed nullus propter me monachus factus est;
praelalus eram, non recte roe posse aoferri ab illis, nec propier spero retribulionis meae vos Deo vo-
uec me debere comcdere . Bcatus Martinus se- vistis; ab illo cui lotum dedistis quod habuislis, ab
87

< utidiini Deuro ahbas erat, et lamen monnchis est illo exspectate totum quo indigetis. Jaclaie cogita-
ablatus, et clericis, et monachis et lateis viris, et tum vestrum in Domino, et ipse vos enutriei. C011-
inulieribus est praelatus. Petrus apostolns, pulo vertile toiam cttram ad illi scrvicndum; el ipse
quia secundum Deum Antiocbia? catbedram episco- suscipiet totam citram vestram ad vos nulriendoin.
palem tenehat; ncc tamen dicit aliquis qttia pecca- De me vos prccor, ne minus me diligatis, si Deus
v i t , cum descreudo eam, studio majoris fruclus dc me facit voluntatem sttam; ct ne propler hoc
Romaro migravit. An idco dicendum csl quia non perdam, si allquando volui facere volunlatem ve-
diligebant priorcs discipulos FUOS, atit qua postea stram, quia non audeo, nec debeo, ncc possuin
minn* eos dilexertint; aut quia Deus comteropsit et Deo resistere, nec adbuc video quomodo me possim
deseruit eos, quia isti eos eorporaliter deseruerunt? D Ecclesiae Anglorum subtrahere, nisi Deo resistendo.
ntiqtic nou cst dicendum, fratrcs. Non me comparo Appareat quia non me vobis solummodo dilexistis,
inagnitudini eorum; sed taroen non ideo sum datn- sed et Deo, et n.ihi. Orate pro me, tit qtiidquid fiat
nandiis, si de me facit Deus aliquid ad similitudi- de me, bono fine per graliam Dei consummetur.
nem eorum. Forsilan dicit aliquis: Non es homo, Abbalem vestrum ex bac bora nolite me exspectapc;
n i i tania res conveniat . Hoc ipsum de me corde
M
sed dilectorcm vesirum et soilicilum pro vobis,
et ore judico. Sed dicunl ntihi, qualiscunque sis, te quandiu vivam. Deo servante voluntatem quam hAhi
volumus, le non diroillimus. Reminiseuntur quidam de vobis dedit, scitote. Nunquam tamen dimitlam
quia dicerc solebam quod nollem vivere nisi vobis, polestaiem ligandi et solvendi, ct vobis consulendi,

VARIiE LECTIONES.

•* Qtiod vero tnnc mtt. qucnl vero ego tunc Ut et hoc etc. m$. i ut ad hoc etc. •• Inceplo nullatenus
9 9

t t u i . incepto se nullaienus " Me concedere m$$. me debere conccdere Beatus Marcus m i i . beatus Mar-
M

tiuut M
Res eonveniant m n . res conveniat
M
Praesumam m n . praesumebam •' Expurgavi wui. expurgare
35 U B . l i l , EPIST. VIII. 2G
q u m bmbui io vobis, qttandiu abbas, qui posi me \ meis, qui me proptcr Deum sua gratia dilexerunt.
e r i t , e t vos, qtii sub illo eritis, boc milii concedetis: episopis et abbatibus, de qqibus ine magis gravat
fleudo et vix dico. Domino nostro Jestt Christo, et si de me aliquid suspicando * perversum, fallunlur.
6

r n j e genilrici cjtts Mari;e, et l»calo Pclro, ctii ipse Nolo enim dilectionem eorum ullalcnus pcrdcre, scd
cominendavii oves suas, ct bcato Bcncdiclo (sectin- semper, eos venerando c l diligendo, illaiu mcreri et
«)ain ctijus regulam obedienliani professi •• cstis) et cuslodirc
aliie sanctis Dei vos commendo, dilectissimi fralres EPISTOLA VIII ••.
mei, e t eoruro meritis et intercessionibtts ipse qui ANSELUI AD MONACIIOS BECCF.NSES.
vos redemtt sit vcster •• abbas, sit vester custos,
Ut Guillclmum qui apwt Pexeium prior fuit iit abba-
i p s e facial vos post banc vitam beate vivere in regno tem etiqant; et ut hanc curam sttscipiat ei pra^ci
9

stto. Ibi sua pietaie tribual mihi vos videre, et vo- pit; tiaidrico aulem ne prioratum dimitlat ipse
9

biscnm sine flne gaudere, qui est Deus benedictus in inhibet.

sascuia. Amen. Mirantur multi ex vobis, quos tam Dtilcissimis et dileetissiinis suis, domno priori
d i i l c i e l familiari dilectione amplectebar, ut imicui-
BALDRICO, et aliis moiiachis Bccccnsibits, frater
qne vidcri posset me nullum alium pariter dilexisse, ANSELMUS, qui hactenus cis suh abhatis nomiiie scr-
cur non illis singulis aliquam nostne dileclionis B v i v i t a Deo scmper ctistodiri ct prolegi.
coMimeinoralionem scribo. Sed sciatit quia non hoc Deo, de me quod vttll, ut de crealura sua, vclim,
factt oblivio mea, sed mullitudo eorum. El forsitau nolim, dispcncnte, ct reverendo domino nostro
facinm, cum magis ppportunum e r i t ; el si non om- priucipe Northmannorum Robcrio coiicedente; et
nihus, sallem aliquibus. Hoc tantum ad prsesens illis archiepiscopo nostro Cttillelmo pr.cripienle, el vo-
di« o. u t remiiiiscantur quia non ob aliud cos sic bis a Deo coactis, faventibtis, a vestra ctira sttin
rfilexi, nisi ut ipsi Detim et animas suas diligerenl. absolulns, et majori involtitus. Si Dcus vohis dcde-
Ipsi sunt mihi testes, hoc de illis seinper et de 001- rit eam gratiam praedicti domini nostri principis, ut
nibus vobis desidero, hoc precor, hoc moneo, hoc de Ecclcsia nostra vobis velit dare abbalem, el no-
coosulo : hoc faciant, e t sic semper dilectionem slrum inde dignettir audire consiiium, illi et vobis
meam inviolabilem erga se scrvabunt. Abbatem dico quia (2) de nullo mihi melius videlur qnam dc
vobts suslinere feslinate, expedit enim vohis. Va- domno Cuillelmo, qui prior fuii apud Pexciitm. Kt si
l e t e . Hanc epislolam nostram, quibuscunque pote- jussio gloriosi domitii noslri principis in hoc ftterit,
stis, pro excusalione faisae de me stispicionis osten- quod utinain iia flat, ego qttoque libi, fraier Cuil-
64

dite: e t maxime reverendis dominis et Patribus lclme, in nomine Domini per sanctam obedicniiam

VARIiE LECTIONES
•• Regnlam professi mt. 1 Regtilam obedientiam professi •• Ipsc qtti vos rcdemit sangninc stto, eonim
nieritis et itilercessionibus sic vester mss. el eorum mcriiis ot ititcrcessionibtis, ipsc qtii vos rcdciuil, sit
vester Falsae suspicionis m$s* falsae de me sttspiciouis •• Stispicandtim mss. suspicando
u
Cum eis - 66

dem viss. cottata Hactenussub Abbatis nomine serviunt mss. hactcnus cis sub Abbatis nomine scrvivit
<T

40ANNIS PICARDI NOT/f

(2) De nullo mihi melius videtur quam de
Guillelmo, etc. Hinc ccrlo certius est Anselmum
intns et in cule hunc nosse Willelmum , cum spe-
ciale non tanttim de eo in sui loctim legendo det
consilium, sed ei votum faciat; quae quidem ccr-
tissimo sunt argumeplo probitatis et sanctimoniae
Guillelmi. Agedum, videamus illum pusiouem, sen-
simque adolescentem, videamns tironeni, cttm hic
trtdeamus futurum non dico veteranum inilitem sed
docem. Anonymus Beccens. in prologo Historiae
ejusdem pollicetttr se ejus succcssorisqtte Vitam
posteris relictumm : nnde est quod certitis ei cre-
damns narrationein hoc vcrbortiin stamine ordienti.
« Venerabilis abbas Becci Cuillelmus, nobili North-
mannorum prosapia originem trahens, in veieri ca-
. stro super Rullam, quod dicitur Monsforlis, claris
parentibus est exortits. Paier ejus Turstinus, mater
Albereta dicebatur, Rogcrii de Bellomonte, Patris
Roberli comilis ex sorore neptis. Qui ptier dtun
adhuc in cunis jacerct, gravi molestia tacttis pcne D
domino C illam convcrteret. Quid plura? Aitniiil petilioui et
voto bonae matris gratia Salvaloris nostri, pictasquc
cjus sanctissimae Ceuitricis , nec uc^n el bcatissimi
confessoris Gerinani , ct infaus inlegr;c rcstiiiitus
csl sospitali; malrem vero inlinnitas corripuit, nec
iiiulto post exstiuxil. Crevit puer, ct cum ad cou-
gruam pervcnUset aetatcm, tntditus esl lilterarum
studiis iinbuciidiis. Caepit ilaque bon;e iudolis cssc,
amorc Dci fervcic, cum honcstis incedcre, ab iuho-
neslis animtim revocarc. Jam mtiiidi luxtini sper-
liebat, jam scrmnne, aclti ct hahilu talein se exhi-
bebat ul jam tmic qttasi iiionachtts nh omnihtts
haberettir, qtiaultim ad vil;e niorumqiie speclabat
informationcm. Si qttando a coguatis ct amicis ad
scholas aliqtiid pccuuiac sihi miltcrelur, (juasi rem
nialam vilabal suscipcr»; sictil condiscipuli ejus
soliti erant referre , ita avariliam perhorrebat.
Cumqne vicesiinum quinltim agcrel aeiatis auittim,
dcsiderans vocem Domini implere, dicentis : Qui
non renuntiat omnibus quw possidct non polest mens
9

visum areisiu Territa maler pro lilio lugens cucurrit esse disciputus : et si quis vutt post me venire abne-
9

ad quamdam ecclcsiaro S. Gerinani in eodem castro get semelwsum , et tollat crucenusnam, et sequutur
sitain, et obtulit illuin stqier altare cjusdem ecclc- me reiiuntians niundo, Becci factus est moiiachus
9

siae, vovens Deo, et beaiissimae Dei fenitrici Marix,
sanctoque Gennano, quod si puer illam incotun o-
ditatem oculorum, eonim auxilio evaderet, illum
servttio Dei nutriret, liltcrisquc imbuendum tra-
ileret, simulquc rogavit Deum, nt si aliter pucrum
saiiarc uollct, in sc, i I cst iu inaUcm iiilinnitatcm
stth sanctissimo abbate Aiiselmo. Iitgrcssus moiia-
stcriutn intciitissimc rcli^ioni moiiasticne opcram
dahat : lectioni et silenlio assiduus viiam suain
honesle custodire admodiim studehat. Ila Deo pla-
cerc cupiens, lioniinihus rharits, in castris Doinini
Sabnolh, cjus signa scipicus, pcr qiiindecim annos
s? S. ANSELMl CANTUAR. ARCWEP. OPP. P > & I I J . — EPISTOLjE.
pra*cipio, ut banc curam in spe auiiiii Dei, tuam \
postponeus requiem, pro fratrum tuorum utilitate
humiliier suscipias. lstas iitteras congruo tempore,
et domino noslro, et congregaiioni, et quibus opor-
tebil, volo praesenlari. Tibi quoque, Baldrice prior,
per sauciam obedienliam praecipio, ut quicunque
sit abbas, prioratum non deseras, nisi ejus et meo
consensu, dum vivo. Valete.
EPISTOLA IX
ANSELMI AD ROCERUM ABBATEM.
Cvmmendatio Beccentium.
Domino Palri reverendo, abbati ROCERO, frater
AHSELMUS, in bac vita prospere vivere in sanctitale,
in futura feiiciter in aelcriiitate.
Sic nobis invicem conscii suinus ego et vos inu-
VARLE
M
Cum duobut prarfatis mts. coltata. *• Quia nihil mts. qua nihil
J O A N M S PICARDI
strcnui militis officio functus, huic mililiae B. An- ^
selmo diice militavit tam strenue ut omnes eum
«liligereni, et nulhis de co conquereretur, fama
Imniiatis ejus circiimquaqne bonum Chrisli odorem
ileeo ferehal. Igitur B. Ausehnoin Angliam trans-
lato, et archiepiscopo facto, cujus fastfgium virgae
praedictus Willclmus antea cum veneratus fuissel,
postea suscipere tncmil. i Htic usque Chronic.
bcccense de Willelmi iucunabulis, puerilia et mo-
nacbismo; inscqticnlia c l e n i m . quoniam binc iu
qitarlttm Anselmi fucre traducla, elogiura reticeo,
interim mirabundos qtii biograpbus iste praeterierit
quod Willelmus fuerit prior Brixiensis, ut Anselmus
peculiariter dcsignavit. Sed ut conjungam disjuncia,
tandem universorum calculi in Willelmi elcctionem
conalobali sunl. Post b x c , ait Chronic. « Vocatus
venit, el in ordine suo sedit. Tunc prior dixit ei quod
ad regimen Bcccensis Ecclesiae illum eligerenl;' el
ut abhatis ofitcium, et cttram animaruin susciperet
ex parte Dei, et sanctae Mariae, atque omninm san- G
ctorum, nec non ex parte reverendissiini Patris An-
sehni, praecepit. At ille, in terrain prostratus, pre-
eor, Domini, aut de hoc quod jubetis omnino abso-
lutum dimftlile me, aul quomodo id adimplere
possim, docete. Prior ad baec, ut dimitlamini, ait,
non est opus laborarc, sed stiscipitc banc curam in
nomine Domitti, ct nos vobis cx animo obedientes
erimus. Statim ipsa die abbas Rogeritis (a) el prior,
et quidam alii fralres cum eis assumpio eleclo suo
ad curiam properarunl, el Roberto iNorlbmanno-
rum duci pneseutarunt. Quem alacriler, et cum
niagno honorc suscipiens, dedit ei ahbatiara more
antcccssorum suorum. Aderant enim principes,
Roberius comes Mcllenti, et Robertus Anscb.iiilli
consobrini ejusdem Willelmi elecli Becci, qui de
eius proiuotione valde sunt gralulati. Tunc comes
Melleiili praecepit Roberto filio Anschitilli ut novtim
electum Becci ad monasterium conduceret, mandans
omnibus ininislris suis ne quis ipsi abbali vel homi- D
uibus ejus iu aliquo molestus esse praesumerei. Dedit
tunc comes Mellenti Roberto, ut res quae ad victum
fralruin emebantur, quietae essent ab omni consue-
tudiue; quae usque ad illud temptis dc rebus ad
cibura raonachorum pertinentibus ubicunque eine-
rentur, etiam in coquitia Becci a minislris Brio-
dum castri exigebantur. Procedente lempore dedit
idem comes Mellenli per toiam terram suara, u b i -
cunque suum erat, boc exigere, vel diraittere, ne
ommno Dominicac rcs nionacborum Becci, ad victum
(0) Is cx tnonacho Becceos. fjclus fueral abbas coroot.ii.
B
2S
tuac dileclion/s /u Dco, ut nec putem me indigere
precibus, u l ipsa semper in nobis, quandiu vivetis,
vival; nec vos indigere persuasionibus, quia, Deo
annuente, quandiu vivam, i n me non deficiet. f>e
Ecclesia Bccci (quia nibil ** in boc mundo purios
dilexi, nec diligo), si vestra Sanetitas supplicaliont-
bus indigeret, ulique corde et lilteris, quia verbis
praesens nequeo, quanlum possem supplicarem,
quatenus ilii vestra consolatio; el vestrum consilium
et auxilium non deesset, et ut filios ejus, velut
primogenitus et major fraler eorum, paterna solli-
citudine et materna dulcedine foveretis. Sed qno-
niam vestra^nthlehtia, et vestrae charitalis since-
rilas hoc vobis persuadere sine mea exbortaiione
suCficiunl, et ego propter cordis ahundantiani o m -
LECTIONES.
NOTJ£.
vel vestilutum perliiientes, ubicunque monachi es-
senl, ad qtiorum tisus eraebanlur, sive in claustro,
sive extra claustrura in negotiis monasterii quietae
forent ab omni consuetudine, quae leJonei vel trans-
itus vel alio nomine nuncupatur. Hoc fccil pro amore
Dei et Willelmi abbalis Becci cognati sui. M u l u
S uoque alia beneficia Beccensi ccenobio contulit
um v i x i t , causa ejusdem abbatis. ltaque novus
electus accepto a dtice Roberlo, ut dictum est, ab-
batiae dono, et a Willelmo rjotbomagensi archie-
piscopo animarum cura, ctim gralia principis rcdiit
a curia cum suis. Venit autem Beccum sero post
completorium die anle festivilatem Dedicalionis:
quae festivitas est x Kalend. Novemb., et eo anno
Dominica die evenit. Surgens ad raaiutinas venit
uovus electus in chorum, et stetit in loco juxta
sedem abbatis, et lolum officium festivitaiis, noclur-
num et diurnum decenter ut abbas complevit. Acta
sunt haec anno Dominicae Incaniationis 109$. In ipsa
die Willelmus electus, sedit primum ut abbas i u
capitulo, ab illo die disponens omnia inlus et extra
convenienter monasterii negotia, gaudenlibus cun-
ctis quoo talem Detts Ansehno successorem, et sibi
dederai pastorem. Taiuen ante benedictionem nec
in scdem abbatis inlravil, nec virgam pastoraiein
portavii. Sed el de benediciione acceleranda, n u l -
lam, u l videbattir, curam habebal; quae benediclio
dilata est usque ad Augustum inensein anni inse-
qucntis. Vertim Anselmus non oblilus quod incoe-
perat, rogavit Willelmum Rotbomagensem archie-
piscop. de benedictione abbatis Becci, el hoc ipsuni
pcr hlleras priori Baldrico, et couventui notifica-
vit. Intrante Augusto mense Baldricus prior, et alii
quidam fraires cum eo perrexeruut Rotbomagum,
cutn archiepiscopo loculuri de bcncdictione abbalis.
Qui diem benediclionis conslituit in proxiraa festi-
vilatis sancti Laurentii. Reversus prior dixit con-
ventui quae ab archiepiscopo acceperat. Die feslivi-
tatis sancti Laurentii, ctim archiepiscopus ad allaro
staret infulatus, atque electtts Becci esset vestibus
sacris indutus, et iustaret hora u l ad bcnediccndum
praesenlaretur, audivil a referentibtis quod archie-
f iiscopus non Lenediceret eum, nisi professionent
aceret; sed respondit se ntillo modo facturum.
Tunc prior Becci Baldrictis cuin aiiquantis mona-
cbis perrexit ad comitem Nortbmanniae Robertura,
iiiiiuians ei quod arcbicplscopus exigeret ab abbate
Bccci professionem, quant antecessores ejus non
fcccrant. Illico dux misil Guillelroum de Brilolio, ct
 ttt MD. 111, EPIST. X 50
•lino ia^crc noii valcam, banc Lrcvem comiiionilio- A dilectio eorum a quibus sine magna Irisiilia se-
7 1

uem sufficere ex nostra parle existimo. Mementole parari non poleram, ut cum ordinationi Dci resi-
Dominici verbi ad principem apostolorum, velut ad stere pertinaciter non auderein, et grave pondus, et
iralrura suorum primogenitum : E t tu aliquando scissuram aniraae raeae ab illortim aniraabus quos
etnversus, eonfirma fratres tuos {Luc. xxn). Salulale sicut me diligebam, e' quibus solis vivere vclebam,
dominos et fratres nostros filios vestros; et eis pre- nimis horrerem; quoniam in neutra parte " Deum
dbus noslris et vestra cororaonitione persuadeie, volebara oifendere, omnino dt.bium mihi esset qttid
quatenus 3 6 8 s i c
deficiat, sicut non deficii ille
n o n
magis deberem eligere, aul ad quid potius atixilium
propter quero iliam inceperanl . De conscienlia 70
amicoruin expetere. In qua re hoc uuum et tutisst-
mea ad arcbiepiscopatum incunctanler credile, el mum, ut mihi visum est, elegi consilium, ut, sictit
secure aliis asserite quia nulla cupidilas (coram Deo scriptum est : Jacta cogitatum tuum in Domino (PsaL
loqnor) quae in corde servi Dei conlemptoris mundi LIV, 23), omnino me committerem divino moderarai-
esse non debeal, me irahat aut alliget, sed tiinor, et ni, et consiiio. lia lamen ut facerera quidqtiid pos
cbarilas, et obedieutia Dei et Ecclesiae ejus. Litte-
71
sem sine peccato, nt quod volebant de me facen»
ras islas, aut exemplum earum, Becci videri facile. qui me eligcbani, non fieret, el nihil facerem quod
Valete. sine peccato dimitlere posscm, ut fteret. Quod quc
EPISTOLA X 7 t
. affectu, qua simplicilale Atcere volui, vel in quair
AftSELMI Al» GISLEBERTGM EBORACENSEM EPI8C0PUM. partein cor meum magis pependit, coram Deo ips#
Se non honoris aut alicujus rei terrence cupiditate novit, ad cujus regulam intenlionem meam i n har
suscepisse onus archiepiscopi. re pro roeo inlellectu et possibilitale volui diligere.
Suo dileclissimo Patri, reverendo domno Ebora- Veniam ad hoc qtiod mox non partim contrisiat, si
censi episcopo GISLEBERTO, frater ANSELMOS, quod verum est. Novit enim prudentia vcstra, mi Pater
fidelis servus et filius. charissiroe, qitoniam quanto sinccrius aliquis diligi*
In principio meae epistolae aptid reverendam mihi ct a dileclo diligitur, tanlo molestius iili est si di
Paterniiaiem vestram me excusare desidero, quia leclionis ejus dileclio aliquo modo minttitur. Quod
quod larde iili scribo, postquam sors gravis mibi autem vestra Cclsiludo parvitatem meara dilexeril
arcbiepiscopatus super me cecidit, non hoc fecit sinccre, dubitare non possura, quia hoc cerlissimte
negligentia vel oblivio, sed magna valde perturbati argumenlis beneficiorum, quae mihi ct Ecclesiae
cordis mei dubilalio. Sic enim intra me luctabanlur Beccensi, cui hactenus sub nomine abbatis praefui,
timor Dei et timor oneris, quod sobire cogebar, et q in dictis et factis el in multa benignitate et dulci
VARLE LECTIONES.
Quem
Quemiinceperaro m n . quem illam inceperunt 7l
T i m o r , aut charitas, aut obedienlia mi. ! timor et cba-
s et obedientia
ritas obet 7 1
Cottata cum uno Exemptan ex prccdictis duobus in eodem Codice mi. 7 1
Dilectio
earum ms. dilectio eorum 7 4
In mentis parte m i . in nettira parie
JOANNIS PICARDINOTM.
Gmllelmum filium Ricardi de Bardivilla cum Er- bonis moribus ornatus, magnoritm virorum pro-
nulpbo cancellario suo, mandans et praecipiens pinquus, regi et primoribus regni acceptits, ita se
Willelmo arcbiepiscopo ut abbatem Becci sine mora modeste, bumiliter et roansuete habebat ut ali-
benediceret, nibitque'ab eo exigeret, nisi quae con- quando nescius el pene idiota viderettir qttibusdam;
starel a Beccensibus abbatibus antecessoribus ejus veruni, st propius accederes, et velut perscrulando
faciom esse. Audiens *boc archiepiscopus iratus est ejus sensum de rebus dubiis interrogares, altam
valde; perfecit tamen quod incceptum erat; et a h - prudentiam, profundum consilium, ct maximae ho-
batero benedixit sine professione, quia praeceptum nestatis docuinenluin iuvenires. Eral quoque Deo
principis iilum cogebai. Postea abbas locutus est devotus, majoribus submisstis, subdilis benignus,
cum arcbiepiscopo, atque*in tantam gratiam illuin mansuetis bonus, 6everus indiscipiinatis; supra
praesul accepil ut nullum in Northmaunia abbatcin inensuram suam nihil tisurpabat, diviuis rehus
cbariorem vel farailiariorem habcret. Postera die D omnem reverentiam exhibcbat, Deum timebat,
rediit ad mooasteriuin; archiepiscopus veio prae- peccalum quasi virus morlale odio habens fugiehal.
cepit Guillelino Cormeliensi abbati ut simul cura Si quis benedictionem ab eo posceret, verbo magis
eo pergerei, et in sedem abbatis vice sui introdu- quam manu benediccbat, dicens non essc sutim
ceret. veuit auiem cura majori, qua potuit, humi- manu benedicere, sed episcoporum. Nullus abbas,
litate, nudis pedibus, et susceptus est a fratribus qui majorem solliciludinein gererct convciiltis sui,
eum maffiio honore et eaudio in Ecclesiam duclus. talem iilum fuisse sciunt qui illi familiarius adhxse-
Tunc abbas Cormeliensis, tit sibi jussum erat, eum runt. Quippe ita compositus homo ut nec turpilo-
i n sedein misit, et iucipiens Te Deum laudamus quiuin ,ore proferret, scurrilitatis omne genus
9

osculatus est omnem conventum. > IIuc usque Cod. aborreret, immunditiam mentis et corporis, ut
Becceos. de Guillelmi electiouc, quem, ut posteri virgo ab utero matris, ignoraret, cibo potuqtie
norinl, dieuissimuin Ansehni successorem, digntim- temperatus, boneste verecundus, indole religiosa
que patellain inveuisse operctilum, citra pii lecloris, decorus, bono iugenio sane intellicebat, blando
ut spero, fastidium. (Nam de probis habilus scrmo sermone placebat, doctrina etexemplo utiiiscrat, •
eliam piilluiantem suffocat nauseolam, tanluni ab- etc. Prope ntihi ceciderat locus Gemmet. lib. v m
est, ut excitet.) Subpingam breviora qu;cdam et suae bistoriae, cap. 6, ubi Guillelmuui nostrum agno-
erassiora virtuium ejus lineamenla ex Beccens. minai Bellomontanum ex genere malerno, ut vidcre
eadem labula : « Iste, inqnit, vir bonus de quo lo- csl in exordio bujits narrationis.
quimur, abbas scilicet Guillehiius magnae sapientia?,
5! S. ANSELMl CANTLAR. ARCUIEP. O P P . P A f t ^ - EPISTOLJE. 5*
piVtale impcndislis, probnre possum. QuoJ quonlam A mullo piura £| graviora nascitura, si diutius
liulhs obsequiis aut lieneficiis me prius metuisse differrenlur, quae nunc non est opus dicere. Inter
aut postea retribuisse considero, valde me repre- quae roala erat destructio Beccensis" Ecciesia? v

iicnsibilem ego ipse judico, si paternam veslram et ut intelligebam, irreparabilis, sicut eral
sanciitatem fidcliter non diligo. Quanto ergo vos ineviubilis. Quam si viderem in tanu trisiitia
diligo sincerius; tanto si vestra dilectio erga u»e deinceps viverem, ut nec roibi nec uili essem. Scie-
atiquatenus obnubilatur inihi est amarius. Hoc id- bam eliam quia proptcr concessionem vei contradi-
circo dico, reverende mi Paler * et Doiuine, quo-
T
ctionem eorumdem fratnim nostronim, nec majos
niam audivi quod paterna vestra Sanclitas suspice- nec ininus quod incepturn erat flerel; et idcirco
lur ine aliquatcnus cupiditate arcbiepiscopatus, ad voiebam ut illi sine culpa ct sine omui occasione
quem dolens, tristis et timens, multis lacrymis le- imminenlis periculi essenl, quidquid fieret. Quod
stantibus, trahor illaqueari, uude valde timeo iuen- vero significavi voluniate fieri, quod fiebat, cui non
lis vestrae benignitatem crga humilitatem »:)oam, possem obsistere, non i u intellexi, quasi certus es-
quamvis ncquaquam hoc merear, decolorari. Deuui sem quia Deo placerct, sed quia sive misericordi,
eniin invoco leslem, iu cujus conspeclu mentiri non sivc irau.volunute uroen Dei (cuiresisti non potest)
debeo, et quem meudacii lestem invocare nefas csse ^ fieret. Solemus enim dicere, etiam cuin certi sumus
scio, quia, secundtim qtiod meatn coram illo com- quia iraiusaliquid facit Deus, nullum posse volun-
prehendo conscicntinm, mallem, si boc servata tnti ejus resistere. Denique quidquid aliquis intelligat
charitate et obedientia quas Deo debeo, et Eccleskc in iitteris meis de archicpiscopatu, ego ccrtus sum
Dei propter Deum possem monachica paupertatc quia iu simplicilate cordis mei, in quantum eaut
serviendo et ohedicndo ahbati regulariter subesse, coram Deo servare potui, locutus sum. Precor igitur
qtiam uni, vel roultis, vel ointiibus bominibus doini- dilecum mihi Paternitaiero vestram, ut potius sen-
nando in terrena cclsitudine et optilentia lcrrena- tiam in dolore et timore meo miscratioitis vestrs
rum rcruni praeesse. Certe, mi reverende Paler, consolalionem, quam ad augmentum meae tristitiae
coram Deo similiter lcquor, IIOII menlein roeatn vestram indlgnationero. Quod non solum a veslra T >

trahil aut alligat ad archiepiscopatum terrenac ali- pielate, sed et ab omnibus qui me propter Dcum
cujtts rei, qtiam servus Dei contemptor moiiii con- bactenus dilexertiut desidero impetrare, nc aliquiil
teinnere deheat, cupidius, sed timoris Dei cogit, pravum de me injusle suspicantes eamdem dile-
90

qtiam aduttc non video qnomodo nimpere possiin ctionein malint ahjicere quain servare. Sed quidquid
siue peccato, nccessius. Quod auiem domino nostro p ilii facianl, oro Deuin, et spero in Deo qnia ego
*\r\ t t h 11 \
comili N A.lltiuaitnnaiiMi
Northmannortim n^l.^—i.^
Roherlo, ct. nPatri
..._!
A

nostro Asemper
^..^....^
eos diligam. VVcstram
A W i n A a A A C <filS«fAnn
autem rogo D Palerni-
A 0 I . I I WW\ A . . l / \ n i % V A I I A n l A . n i

reverendo archiepiscopo Guillclmo, ct fratrihus talem, sicut de ejus consilio dilectione, ut quolies
nostris Beccensibus mandavi, me nullo modo posse ophs fueril, apud alios fiducialiter me defendatis a
amplius siuc peccalo resistere, et quia voluntati Dei pracdictae cupiditatis suspicione. Ecclcsiain Bec-
11

nullaicnus possem obsislere, et idcirco consilio viro- ceitsem, quam plusquam vitam corporis mei dilexi,
rum spiritoalium et phis timentium Deum quam ct diligo et quam iristis tristem de mei amissione,
bomines ageret idem arcbiepiscopus, ttt mibi praeci- quantum ad corporalem praesenliam, non dubito,
pcret sictit mouacbo, qui non nisi per obedientiam vcslrae pieUtis consilio et auxilio, veluli animam
vivere vult *, quid mihi polius faciendum esset; et
T meam, toto cordis affectu, lacrymis fluenlibus, com-
quod scripsi praedictis fralribus rem ad hoc nerduci mendo. Quatenus illam non solum per vos, sed et
incviiabiliier, ut aul iliis et aliis prodessem, si. or- per quoscuiique poteslis, illos ad ejusdem Ecclesiae
«linalioni Dei acqtiiescerenl; aut nec illis, nec aliis miserationem 3 6 9 P estra miseratioite conver-
ia v

prodcsscm, sed in trislilia viverem deinceps, si per- tendo, sustenletis. Omnipotens Deus diu vestraro Pa-
linacitcr agerent, et idcirco illis consului, sicut mibi terniutem in bac vila sub suae gratiae continua pro-
connnissis ad cousuleudum, ut nihil nisi consilio D tcctione custodiat, et ad vitam aeternam perdticat.
spiriiualitim de concessione m c i , quae ab illis exige- Sigilium haeccpistola non habet,quia abbas jam non
batttr, faccrent; quidam non inteiligenies qnid me suin, et archiepiscopus nondum sum, ncc me dele-
cogerct, putaverunt cuin baec legerent, me cupiditalc cUl pingi quod nou sum.
archiepiscopalus esse devictum. Sed certe non ita
EPISTOLA X I
fuil, nec est: sed videbam ex ipsa sola dilalionc,
ANSELMI AD FULCONEM EPISCOPUM DELVACENSEM.
quia non deiermiuabatur quid fulurum esset de
me, jam praesentia rotilta ei gravia ttiala corpo- Ejusdem est argumenti ac praredens.
ribus et aniroabus multorum noccntia nasci, et Dtilcissiino et dilectissimo suo dilectori, emscopo
VARIiE LECTIONES.
" Mibi pater ms. mi pater Vei.ire vuli n u . vivcre vull
T 4
Distinclio Beccensis ms. dcstructio B«JI>
TT

eensis Consolationem. Quod ms. consolationem, qiinm ad augmenturo meae tristitiae vestram indi^na
T >

lionem. Quod Ab honiinibus ms. ab otnnibus •• Parvttm ms. pravtim " A nr;e<licla ms. a praedicLjr
T t

••.Miseratione m$. persuasione " Cottata cum dnobu* prvfutis msh. Codice U. 20 et cumms. Bd. I?
ejuidcn Bibtiothecce Victorin<c. Et Edit. Coth. et CoL 1575.
53 LIB. 111. EPIST. X I . 34
Bdvacensi FULCOSI, fraler ANSF.LUUS : aelcrna Dei bitanlcr didicit el credidit de saectilaris honorisam-
A

proiectione et consoiaiione gaudere. bitiooe conscientiam. Quam lanto verius cognovi-

Scio, mi dulcis amice, quanlum dilectio vcstra de siis, quanto securius vos et tolam vitam vcstram
Uiios (quem super omnes bomines diligit ) inspe-
M
sensui meo judicioque meo commisistis. Scd apud
rata corporali omissione corhrislaretur, nisi sc sa- eos me excuso, quicunqne hanc lecturi sunl episto-
pienter divinae dispositionis consideratione consola- lam, ut sciant quid mihi dicat couscientia mea co-
retor. Sicut enim in cordibus diligenlium sese invi- rain Deo; et aliis ignorantihus, cum opus crit,
c e m spes et opportunitas coufruendi se nulrit respondeant pro me, si nou propter me, vel proptcr
M

qoamdam delectabilem dulcedinem, ita ejusdem rei DeOm. Multura enim nocet infirmis in Ecclcsia Dci
desperalio ingerit moleslam amaritudinem. De qua opinio alicujus vitii, sive vera, sivc falsa sit, de ali-
re vestra Prudentia meam polest cognoscere con- quo homine; et maxime de eo qui sic csl in Eccle-
99

scientiam. Sic enim cognosco vestrae dileclionis erga sia catholica constitulus, ut et \erboet exemplo
me.sincerilatem, ut certus sim vos non ignorare vitae aliis debeat et possit prodesse. Sciant ergo om-
«eae dilectionis erga vos -et erga i l l o s , quibtis nes, sicut mea conscieniia mihi ilicit coram Dco,
87

illam ostendebam,' et maxime crga monaclios Bcc- ^ quem invocare testcm mcndacii nefas esse scio, 91

ecnses , veritatem. Nam nullus sic cognoscit animi

8t
quia non me rapit aut alligat ad archiepiscopatum
veri conscientiam, sicut ille qui veram gerit amici- Anglorum cupidiias alicujus rei, quam servus Dei
liam. Consideralc ergo quaepossit esso in corde meo contemptor mundi contemnere debeat, sed timor
inlegra laetitia, qiiem totamicorumroe desiderantium Dei me cogit pali, u l quamvis dolens et timcns ab
et a me desideraiorum conlristat irreparabiliter Ecclesia Dei t r a h a r ; et quia si mihi liccrel ser- 91 M

perdlta in hac vita praesentia. Unusquisque eorura vala obedientia et charitate, quas Deo debeo et Ec-
< e mei solius amissione corporali dolel, et anima clesiae ejus matri meae prripter eum, potius et liben-
niea de omuibus, quia ab eoruin prcsentia iuvita lius eligerem sub abbate ct sub regulari disciplina in
tam inopinale scinditur, dolet. Nara etsi major mul- monachica pauperlate et huinilitale esse, et obedire,
ttludo similem exbibentium dilectioncm in Anglia ct servire, quam regnare in hoc muudo saeculariter,
me videatur laelificare, nullatenus tamen tam longo aut dominari, aut archiepiscopatuin sive episcopa-
tetopore radicalam ct niilrilain priorem dilcclionera tum possidere, vcl abbatiam, aut hominibus quibus-
decordc meo valet eradicare. Yera enira cbaritas libet praeesse * ad auiitiarum gubcrnationem, sivc v

non diligit minus priores amicos inierius, eliauist ad corporum sustentationem, iu magna terrarum et
exterius pariter nequeat operari, cutn ad plures ex- 13 rcrum lerrenarum possessione et opulentia. Quqd
tenditor; sicut nec a prioribus, si veri amici suut, ego ipse non imputo mibi taitiutn ad virtuiem,
minus non timet diiigi, cum a pluribus diligitur. Et quanlum ad hoc, quia Lalem me sclo tam parum
quidem si qua mihi consolatio est roullitudinis ami- uiitem, parum forlem, parum strenuum, parum
coroin praesentium ad angorem quem gero de prio- prudciitem, parum juslum, ut potius mihi congrnat
rom absentia, illud ulique eflicere nequit, ut non et cxpediat eiigere subcsse praelato, quam nliis 98

conirisler de Ulorom qui qtiauto me magis diligunt, praecsse, obedire quam praecipere, servire quam
lanto magis contrislantur de abseutia dilecti ct d i - dominari, ministrare quam miuislrari. Cogor haec
iectoris sui tristitia. Deleclat me, cum •• dulti
99 de me confitcri; sed malo Iiaec in simpliciute mca,
amico roeo scribo de chariutis sinceriute, et de ut pulo, sine omni dupliciiate dc me dieere, qtiim
ejus efficacia diu tractare; sed quoniam epistolaris pali ut alii homines peccent in me, aut ttt maiuir
breviUs boc non patittir, cura et aliud velim dicere, exemplttm sumant per iguorantiam suam et crro
99

necesse est me jam materiam mutare. Quidam, ut rem suum de me. Qui mihi baec de ine confilent.
audivi, suspicantitr roe archiepiscopatus concupi- credil , cerlus sit quia hoc credendo non fallilur,
, T

scentia, ad quero dolens et timcns trahor, detineri si mea me couscieniia coratn Deo non fallil, ct qui 9 9

Qood, siVe suo errore, sive aliena persnasione fa- D non credit, verum est quia ipse falso el temerarb 99

cisnt, parcat illis Deug, qui videl qnia fallunturet JwHeando se fallit. Omnipoiens Dominus fa
d e m c

peccant. Non me excuso apttd vesiram fraierniia- ^ v o s

in^ficienii si
i n u a c v i u c l 1,1 f u l u r a

lem mihi dileclissimam, quae ex qtto me cognovit proleclione et consolalione gatidere ° . Aincn. l 9

fainiiiarissima ct longa convcrsatione, ineam iudu-

WHLELECTIONES.

9 4
Omnem diligit homitiem mis. el Edit. omncs homiifes dilicit Se invicem m i . Bd. 18 et E d i l . srr
M

invieem De qtia veslra m n . et Edit. de qua re vestra Et erga illos ms. Bd. 18 omii.
97
Monachos 89

Beocenses m i . Bd. 18 moiiaclins hic existentes •• Dilecli et dilccloris m i i . dilecli dilectoris Delcclat 9 9

me cum m i . 1 delectat ctim 91

Tes'.em mendacii m i . 1 testem monachis Trahat itus. et Edit. trahar 91

Mibi Ikcbit m n . et Edit. mihi liceret 9V

Qitibuslibel prceesse m$. Bd. 18 quibusdaiu pneesse •• Ex-
pediat sttbesse m n . et Edit. cxpcdiat eli^cre subesse Ignorautiam, et m i . Bd. 18 ignorantiam suaro et
96

"ConJUeri credil m«i. el E d i i . coofiieiiti crcdil. Mea conscienlia m i . Bd. 18 et E d . men meconscienti
y8

•• Verum cst, ct quia m i . Bd. 18 verum cst qtna Caudere ms. Bd. 18gaudere. Amen
100
 5J S. ANSELMI CANTCAR. ARCUIEP. OPP. P A R ^ Ifc EPISTOLiE. b*
EPISTOLA X I I A saecularibos, Ol ad sc veniam ei rcquiescant. Hoe
1 4 1

ANSELMI AD GOFFRIDUM EPISCOPUM PARISIENSEM. cousiliuro roagis in monachico quam aho vitae p r o -
6*1 cantorem Ecclesias Parisiensis qui in monasterio posito i m p l e r i sancti Patres inteliexerunl. Beatos 114

sancti Marlini de Camvis habitum monachi susce- namque Gregorius in l i b . xiv l i e g i s t r i " , scilis ft

plurus, inde vi ab eo fuerat abstractus, tiberum di-

quid mandet Desiderio episcopo de quodam, qoi d i -
mitteret; nec religaret in mundo qui Christum elegerat.
vina inspiratione compunctos gratiam monachicae
Domino et Patri reverendo, episcopo Parisiensi
conversalionis appetierat, quomodo scilicet hor- 114

GOFFRIDO ( 5 ) f r a i e r AKSELMUS Dei disponeniis

omnia dispositioneelectus arcbiepiscopusCantuariae: tetur eumdem episcopum ut propositum ejus nullo
praesentis vitae Deo placitam sanctilatem, et futurae modo impedial; sed magis eum, quanlum valct,
aetcniam felicitalem. pastorali admonitione succendal, ne fervor conce-
Qtianif is divina disposilio valde longe a Reveren- plus in eo tepescat, nec ullatenus debere eum qui
tia vestra meam Iseparet parvitatem, nuila tamen monasterii portum peliit, rursus ecclesiasticarum
longinquitas dcbet minuere meain, quam vestra curarura perturbationibus implicari. In ToleUno
multis modis, meruit benignltas fidelitatem. Qua- concilio iv legistis clericos monachoruro propositura
propter si qujd de vestra Celsitudine audio, unde appetentes, quia roeliorem v i u m sequi cupiunt,
mihi sit congaudendura, semper voio congaudere; B Mberos esie debere t b episcopis ad monasteriorum
et si quid cognosco quod vesiram dignilatem muUreingressus. Pauca dixi de raullia. Si ergo dicere con-
tra Dominum, et contra tot sanctos Patres
doceat " * , familiari iidocia eam charitative et humi- dictt t l T

liter debeo commonere. Didici qnod dominus

,0% Domini veraciter inteltigentes, est peccatora, facere
Walerannus cbarissimus amicus noster, cantor ec- contra manibos, non dicam quomodo scio, sed 1 1 9

quomodo vos scitis, quid est? Si qui

clesiae vestrae, D e o " inspirante, habitum sanctae
1 separat 1 1 9

convcrsationis studiose et intentissime petens inpretiosum a vilf, id est animam a saeculo, Unquam
os Dei (*icttl scriplum est) erit, iile cujus os et
inonasierium sancti Martini de Campis ' " , eo gau-
manus retrabunt animam " • adbaerenlem consilio
dio quo d e b u i t s i t susceptus; et inde violenter a
Domini ad saeculum, quid erit? Absit, mi Domine;
vobis, et queroadmoduin " • non necesse fuerat, ab-
straclus. De qua re, quamvis vestra prudentia meo nolit Deus ut super episcopuro cadat quod Deus 1 , 1

consiiio non egeit, cogiint tamen " • 3 7 0 fidclius d i c i t : Quinon eotligit mecum di$pergit;
t et : Qui non

et dilectio (quas vobis et illi debco) mentem

110 est mecum, eontra me est (Luc. x t , 23). Horremlom

meain, ut vesirae Uevereutiae atiquid suggerat. Non enim est etiam " * auditu, ut quos Cbristus elegit"•
loquor sapientiori me quasi doccndo, sed vetut ea de mundo, episcopus reiiget in mundo; ut quos
quae Inelius me scil hreviter commemorando. C
111
Chrislus trahit • " ad portum de proceUis et terope-
Mi Pater, si omnia facienda sunt cum consilio;
1 1 1 statibus mundi, hos episcopus retrabat a portu in
cujus roagis consilio, quant ejus qui admirabilis, naufragio lurbines mundi; et quos Chri6tus abs-
1 , 8

consiliarius Deus fortis, dicitur ? Ipse quippe consu- condit in ovili a multiludine insidiantium lupo-
1 , 4

lit ad perfectionem nitentibus ut omnia relinquant, rum, bos episcopus r a p i a l de ovili, et eiponat 117

et se sequantur. Ipse omnia relinquentibus et se- mnltiludini luporum. Mi reverende Pa.er, ne sit
quenlibus se promittit quia sedebunl cum illo in
1 1 1 molestum Prudentiae vestrae, quia sic loquor. Non
judicio judicanles duodecim tribtis Israet. Ipse est enira boc dico, quia velim ostendere quod bujus-
qui i n v i u t laboranies et oneralos amorc et cttris modi sitis, scd quia desidero u l bujusmodi non sitis.

VARIiE LECTIONES.
181
Cum tribus prcefatis Exemplaribus mss. coilala; et cum Edit. Goth. et Col. 1573 "•Joiuxido m i s .
duo et Edit. Gosfrido m$. B d . 18 tantummodo $ic notat G. * " Mulare deceal m$. B d . 18 i m i u r i debeat
m
ChariUlivc et huraililer m*. Bd. 18 chariuti el in hoc humiliter Ecclesias Deo m u . et Edit. 108

Ecclesiae veslrde, Deo " • De Campia m$$. et Edit. de campis " Qtio debenl m$$. et Edit. qtio tlebuit T

" • A vobis quemadmodum m i . Bd. 18 et Edit. a vobis et queraadmodiim Cogmil tameu m i . Bd. 18 109

cogil tameii Quas vobis m i . Bd. 18 quani vobis

110
Mc scit m i . B d . 18 me scitis111
Pater, omuia ms. 1 , 8

Bd. 18 Pater siomnia Elsequenlibus deest in m$. Bd. 18 et in Ediu

l l J
l m p l e r i deest in m i . Bd. 18 l u

118
Lih. 14 Registri ms. Bd. 18 Lib. 9 Rcgistri Conversationis E d i l . Pic. conversionis.
118
San- 117

cios Palrcs, dicia ms. Bd. 18 sanclos, dicta Qtiomodo, sed m i . Bd. 18 quomodo scio, sed
118
E l qni ftli

m i . si qui m i . Bd. 18 si quis enim Reirahtint animam atlhaerciilem iiost Deuui ad m i . Bd. 18 relrahunt
1 , 0

adha?reiiteni consilio Domitii atl saeculum Super Episeopuin m i . Bd. 18 super episcopos
1 , 1
" • Horren-
dum estctiain m i . Bd. 18 horrcudum enim esl etiam Ut qtiod Chrislus etegit m i i . et E d i l . ut quos
1 , 3

Chrislus elegil Et quod Chrislus traliil m i . Bd. 18 ut quos Chrisltis traxit

1 , v
Relrahat a porlu iu nau- m

fragos m i . Bd. 18 rclrahal in naufragos. Atia dno el Edit. retrahat a portu in naufragosos " • Et quod L h r i -
slus abscondit m i . 1 et Edit. Ut quod Christits abscondit " Rapial e l m i . Bd. 18 et Edit. rapial de ovili, et
T

JOANNIS PICARDI NOTiE.

(5) Goffrido. Alias Gaufredo, Gauffrido, tam va- D lippi Francorum regis aato Aurelianis anno 1075,
riae sunt c l discrepantes scriptorum, imprcssorum in qtto vocatur regts cancetlarius, et Parisiormn
quc volumiiimn lecliones. Patttus iEmilitis lib. i u episcopus. Unde patam est iltum niultos annos Pa-
Aunaliuin babct, Goiofredus; quem Euslachii coiui- risicnscm Ecclesiain guhernassc. Sed haec impre-
lis fSononiensis fratrcm fuisse assertierat, et Fran- seiiliarum satis sint; nain ptura dietnri sumus iu
cise cancellarium, virumque non modo in re sacra, llistoria episcoportim Parisiensiiiin, quaiu prxmcdi-
sed et prolaua potciitissiiuum. Saue de cnncellarii lamiir. Det Deus huic quoque finem.
diicuiutc csl vetus leslimouittm itt diplniiiate Pbt-
 57 LID. 111, EPIST. XIV. 5*
Considcrel et retractet Prudcnlia vestra quod fecil A decipial, nc tibi, quoniam vi abslrabcris ct nolens a
de praediclo suo canonico; ct si quid fecit quod mu- sancto proposito, posse in clcricatu licite el sine
tandum intelligat, non eam pitdcat facere quod raa- ctilpa, ut olim, pcrraaucre persuadeat. Cerlus eslo,
gis deceat. Non enim adeo mirandura, si subito motu charissirae, quia mtllo modo hoc potcst anima tua
de tam strenuiclerici amissione aliquidnonpracmedi- sinc sui reprohatione suscipcre, qttamvis hoc epi-
ute fccislis; sed hoc valde est laudandutn, si routatis scopi sut aticloritatc vclit defcndere. Christtis enim
ouod mutandum inielligitis. Salutodoroinoselamicos d i c i l : Nemo mitteus manum suam ad aratrum, et
nostros canonicos vestros, quosetiamsi singulos non retro respiciens aptus cst regno ccelorum (Luc. i x ,
cognovi, omnes tamen diligo, et omnibus servire l , i 64). Mcns tua ab aratro Christi retro rcspicit, si a
volui. Quos omnes vobiscum supplex precor (4) ut proposilo, ad quod te vocavit Chrislus, et quod i n -
consecrationem meam, quae in Dominica (qua can- cepisti, aliqua occasione tepescendo deficit. Sictit
latnr PopulusSion) ordinata est, Deo annuente, fieri, enim episcopi servant sibi atictoritatem, quandm
suis oralionibus, non meis raerilis, sed sua charitate concordant Chrislo, ita ipsi sibi cam adimunl, cum
praeveniant. Oranipotens Dominus sic vos nsque in discordant a Christo. Omnis episcopus qui babet
finem bojus vita. dirigat et custodiat, ut post
1 , 9 vocem Christi, Christus esi, et oves iiluin sequuiilur.
hanc vitam aeternam beaiiludinem vobis retribuau B 1 , , i a s c i u n l v o c e m c
i u s
- ^ l n
Evangclio post haeC
Sigillum naec cpistola non babet, qtiia et abbas jam verba: Alienum non sequuntur, sed [agiunt ab eo 9

non sum, et archiepiscopns nondum sum, ncc rne qnia non noverunt vocem atienorum (Joan. x, 6)

delectat pingi quod non sum. Si persecutio corporis fugienda est de civiiale in
EPISTOLA X I I I » . 9
tiviutctn, quanto magis persecutio aniraae? An non
ANSELUt AD WALERANNLM CANTOREM PARISIE.XSIS est aninuc fugienda persecutio, animam prohibere
ECCLES1£. sequi Chrisli consilium? Amice charissime, si multa
Vt arreptum vitce monastkm propositum strenue per» non legisses et rationabilis ingenii non esses, roulta
sequatur. libi dicerem, ut qtiam bontim sit qttod incepisli, et
Domino, et amico charissimo WALERANNO , olim qtiam maltim si ab incepto deficis, oslenderem.
canlori Parisiensis Ecclesiae, frater ANSELUUS archi- Breviter dico, nihil saltihrius potuisti incipere, nihil
episeopus Canttiariae: semper ad meliora proficere, periculosius poles reiinquerc. Nihii igitur separet
et nunqnam deficere. animam tuam a proposito raonachico,quod incepisti.
Audivi, amice charissime, quia proposittim san- Lege in concilio Tolelano quarto de clericis peteoti-
ctae conversationiseligens monasterium sancii Mar- bus v i u m rnonachicam, et in libro xiv Rcgislri epi-
tini sub clarissimo amico meo domno priore TJrsone stolam ad Desiderium episcopum, de clerico facto
iogressus fueras, et valde de lanto bono amici mei C monacho. Omuipolens Dominu3 dirigat et corrobo-
teutus sum. Sed poslea didici quia Dominns noster rct, etconsoletur corteum. Amcn.
cpiscopus tutis te inde v i retraxerit, et tristis farttis 371 EPISTOLA XIV
sum. Et quoniam honesutem tuaro, de cujus dile- ANSELMI AD FUDOSEM.
ctione cerfus sum sine figmento dilexi et diligo, re- Vt Ecclesia? Beccensi praficiatur domnus Cuilleimus
prehendit mea conscientia, si te visitare ineis
1 , 1
jam se respondisse significat, et Ecclcsiam Beccen-
litteris et, pro possibiliute mea, in Unlo periculo sem ejus charitali commendat.

tibi consolere cbariutive non studeo. Timeo cttiin Domino et amico charissimo Funoxi , fraier A\-
ne diaboli callidius animam tuam dilectam mihi SELMUS : saltitcm ct iideles oralioncs.
VAUIiE LECTIONES.
^Diligerectserviremiff.elEdtLdiltgere ctomnibusservire mi.2?d.diIigoctotnnibiisscrvire 1 , 9
Fincmviu*
s t i . Bd. et Edit. fineni hujus vitae 1 9 9
Coltatacum duobutmss. Vict. in unocodice compactis 1 1 1
Reprchendit
mea m i i . reprehenditnie inca P o s t ttaec verba : alicnum non sequuntur, scd fiigiunt aheo, quia uoti no-
u,

verunl vocem alienorum. Si m i i . posl luec verba ; quem non sequuntur oves. E l , cujtis vocem tion no\eiuul.
Si 1 9 9
Cottata cum uno ex duobus prafutis Exemplaribus in codice ms. Ef. 20 compaclis

JOANNIS PICARDI NOT^E.

(4) Vt contecrationem meam quat in Dominica D Rogero Ilonedcno, Thom. Waisinghamo, Matth
9 9

qua cantautur Populus^Sion, ordinata e i / , ctc. lla^.c Paris. Non suut igitttr attdieudi Malth. Palmer. in
est Domiuica sccuiida Adventus, qttae, cura hoc anno addit. ad Chrouicou Eusebii scribcus, aiino I0D0 :
iocideril in 4 Decetnh. scu prid. Non. Dcccmb., ut Aiiselmus Caitttiarietisis episcopus bonitale viuc et
Anselmtis designat epist. 15 seqtienti, ncccssarto ingcnii acumiiic claret in Anglia. Nec Ceorgius
prima Dominica Adventus ceiebrau est 27 Novcmb. Lilitis id Iradens anno 1095; multo niitius Sigisber-
quo principio Advetilus nullttin hahet altius, sictit tus aiens anno 1097 Lanfrauco dcfuncto Anselmum
nec inferius m Non. Dccemb. Pridie ergo Nonas succcssisse itt pnesulalii Cantuaricnsi. Non sunt,
DecembriSp Anselmus qui sanctus dicitur, et merito, inquam, audiciidi, ac imprimis Paluicritis; (antuin
exconfinio Burgundia ortut, Becci monachus, et se- enim abesl ut Aiiseltnus tum iu Auglia cbrrrct, ctim
cundut abbas, postea Cantnnria: archiepiscopus con- ne qitidem degeret. Naui ex Lilii supputatioue is est
ucratus est a Waketino Wintoniensi et Alaurilio anntis defuiici Laufranci; imo illa tiltima cju»deiu
Unaoniensi episcopis. Ilis euiin verbis tabulx Can- aegrittidinc, Anselmus erat Becci in Noithmaunia»
tuarienses ms. in Bibliotheca Sancli Victoris Pari- utliqucl cx epist. 55 iib. u ad cumdem leclodecum-
siensis recitant Aiiselmi inaugtirationein,qtiac codetn beutem ex dysentcria. Sigiberti el L i l i i , crrorem
anno, videlket 1005 facu est, qtio eteclo, asserlo- prodidissc, vicisse est aliorum teslimouiis, qtii Ead-
ntus Eadtner. lib. n Vilae ejusdeiu Mamlcsbcr., nietuui Anseimi conviciorcm sccuti sunl.

i
59 S. ANSELMl C A N T U A R . ARClllEP. O P P . P A R ^ ty. - EPISTOLJE. 40

Dio est quod litteris vestris de elingendo abbate A teslate, q n a n J l t i eo consilio agetis et vivetts. Si
OT

In Beccensi Ecclesia respondi; sed, sicul audio, autem illud sp everiu*8, in illo profictium non ha-
p

tator mearum liiterarom in mari capius, ad vos
venire prohibitus est. Quod tarde sciens iterum
mando domino nostro comiti et vobis de ea re pra>
liicta noslrum, secundum jussionem ejus, consilium.
De nullo fratrum ejusdem Ecclesiae volo aut consulo
lantum ut abbas fiat in illa, quantum de domno
Willelmo, qui prior fuit apud Pexeium, quamvis plu-
res alii sinl inter eos, Dei gralia, bac praelatione
eon indigni. Vobis autero gratias ago, quanlas pos-
sum, ut verissimo amico, pro eleemosyna. veslra,
et propria cura quam habetis deEcclesia Becci.quara
vobis comraendo sicutanimam meam, quia plus eam
diligo quam praesentem vitam meam. Nulli enim
confidenlius commendo rem lam charam cordi meo,
quam vcre dilecto dilcctort meo. Precor, obsecro, ut
non solum per vos«eant veslro consilio et auxilio
adjtiveiis, sed et alios " • ad ejus miseraiionem|et
susieiiiationem et dilectionem, quanlum poiestis,
converlendo, eam sustentetis. Et si contigerit u t
bebitis. Cuin e t vestra parte aliqua mibi miltiior
epistola, secrete et roihi soli legeuda, non nimis **•
sit gracilis scriplora. Postqoam eniin illud, qnod de
me inceptum esse mecum doletis, conligit, multae
diurnae et nocturnae lacrymae visui meo nimis no-
cuerunt. Non enitn celsilndo aut opulentia archie-
piscopatus eas tantum valueruntsua consolaiione'"
reprimere, quanturo tiroor et taedium ejos eas potue-
runt sua perturbationc expriraere. Amici mei, com-
patimini mihi, quia ego compatior vobis. Orate pro
me, quia ego, si possum, oro pro vobis. Consecratio
mea ordinala est fieri prima die Dominica post fesli-
vitalem sanciae Andreae, pridie videlicet Nonas De-
B cembris. Praevenite eam vestris orationibus, et man-
dale hoc monachis et sanctimonialibus per Nortb-
manniam inclusi*, et claustralibus, et amicis nostris
in Francia. Valete.
EPISTOLA XVI " . f

aliquando aliler aliquo modo sese habcat,quod Deus ' AKSELMI AD M03ACH0S BECCEN8ES.
avertal, quam oportet, confidenter eain, ut verus Ip$i abbali a Beccensibvs in $uum tocum subrogato
gratulatur, prvcipiens ut monachis sit pater, et ui
ainicus, corripite et arguite, et donec corrigatur,
monachi ipsi obediant ut /S/tt.
charilative<insisUte. Dilectionem meam etfldelitatem, AftSELMrs servus servomm Dei, v o c a t u s archie-
qoaserga vos habui, ex quo vos cognovi, et quae p i s c o p u s , dilectissimis i n Cbristo filiis W I L L E L M O ,
tanto magis in corde meo creverunl, qnanto magis
abbati et caeteris Beccensts Ecclesiae roonacbis, sa-
vestram erga me dilectionem veriorem* probavi, sci-
lutero.
tole, Deo annuentc, quandiu vivam, perseveraluras.
Cloria iu cxcelsis Deo, et tn Eeclesia Beccensi pax
Omnipotens Domintis vos sub sua conlinua prole-
fratribus bonae volunlatis. Grates immensae clemen-
ctione sic in bac vila cuslodiat, ut ad vitam aternam C lijJB m q u a f | c u l i aeMitntto
Y o b | s p a g l o r a l i w } z i 0

perducat. Amen. visilationis soae gratiam voluit impertire, iia eamdetn

E P I S T O L A XV I M
. longa rerum exspectatione noluit protelare. Iterum
ANSELMl AD MONACHOS BECCEICSES. ago grales clementiae illius, quod licet non oinuino
De suatissimis IUteris Boberti Northmannorum ducis sicut vellem,aliqoo tamen roodo atnki mei*desiderio
ad se missis; et quod ejus eonsecratio futura esset dignata est occorrere, dom, me sopersiite,aliom i n
pridie nonas Decembris. praefata Ecdesia abbalem, secundum juge deside-
Dilectissimis sois domno priori BALDKICO , et rium meum.constituerit. Sed curo illud indesinenter
aiiis monacbis Becci, frater ANSELMUS : semper ejus intentionis speculatione desiderarem, ut et vo-
ve!te> et facere qoae Deo placent, et qoae sibi expe- bis ante mortem mearo consultis, finem vitae cum \
diont .
w
gaudio exspectare, et ab omni mundanarum specie
Gratia Deifaciente,dominos noster princepsNortb- rerum segregatus quietam inter vos vitam possem
mannorom misit mihi lilteras plenas magna beni- agere, noluit in hac parle superna Providcntia de-
gnitale et excosatione soi, si quid aut credidit aut siderium meum adimplere, sed ad magnum, ot valde
dixit de me aliter quam dccuit, amore meo, et dolore perlimesco, animae mcae detrimentom majoribtts
de amissione mea, cogente, ob meam ad archiepi- qoara ante rerom tuiniillibus voluit implicare. Pro-
scopatum electionem. In quibus iitteris de ahbaie inde quantum in uno> quod a Deo exauditus sum,
1 M

vobis coiistituendo petiit benigne ineum consilium; gaudeo, tantum in alio, quod exaudire me noluit,
quod non solum in hac re, sed et in aliis rebus se doieo. Paternam t:imen nunc, sicut seroper, solli-
libenteraccepturum promisil.Consilium auiem meum citudincm pro vobis gerens, rooneo vos sicul fllios
de hac re illi mando, etvobis remando, quod man-
, M roeos charissimos, et sicut eos quos in visccribus
davi per domnum Girardiira fratrera nostrum. Rea Christi tenerrirao semper aflectu dilexi, et diligere
Anglorum vobis mandat salulem,et attxilium suum, volo, ut sccttndum B. Apostoli voccm idipsum invi-
et custodiam rcrtun vcstrarum quae stint in sua po- cem senlialis, propositum animi ad meliora quotidie

VARL42 L E C T I O N E S .

m
Quatenus plures m$. qttamvis plures Et ad a.ios ms. ct alios
1 3 8
Cum praidicto Exemplari ms. cotlata
1 M

Quae expediunt m$. quaj sihi expcdiuot " * Litieris et de m$. Itlteris de Atttem dehac ms. autcm 1 3 9

incum dehac Non mimis m$. noti ni.nis

1 4 0
Copia ms. consolalioue
1 , 1
Cnm eodem ms. coltala u t
41 LIB. UI.EPIST. XVIIL 4i
mrigaiit; et e i quem divina p i e U S .vobis prasessc A
fes : Dei, e l suam, quanltim valef» si quid valet, be-
Tolurt, humilem in omnibus obedientiam exhibeatit, ncdicliouem.
niemores illius praccepti, quo nos idem Apostolus Legi in litlcris veslris dilectissimum et dulcissi-
aJmonel, dicens : Obedile prctpositis vettrit. et snb- mum uffeclum vestrum erga dilectum dilectorcni
jieiie vos " eit (llebr. x m , 17). Tibi antem, charis-
ft
vestrum : quas saepe legi el saepe interiora cordis I M

sime frater Wilielme, et omni sanclae rcligionis ob- inei, vestrse dilectiouis consideralionc, pie cominq-
servantia animo mco probate, qnem Oei gratia tam verunl, el faciem meam lacrymis fluenlibus per- U T

sancto monachorum gregi rectorem post me ficri
conslituil, banc faciosuggestionem, ut ila de ani-
roabus fratrum sub tuo regimine consistentitimsol-
liciins extsus, qualenus callidi hostis insidiae nulla
eis arte, protegente Deo, nocere valeant; sed solli-
ciludinis tttae custodia vallau boni pasloris tulamina
se invenisse gaudeant. Sicque te in omnibut quae
»gis, ittjideratum exhihere feslines, ut neque justi-
liam ^ 0 l l i a , neque graliam justitia qualibet unquam
fuderunt. Ad qtiod cum unius veslrum sola sofilceret
dilectio, tanto plenius tamen e t ' vcbementius boc
feceruut, quauto in vesiris dictis similein animum
et aJfrcttim alionim cogitabam, qoi litteras non m i -
serunt. Sic enim Dilectio vestra conglotinata est ani-
mae meac, ot eam intente cogilare nequeat sine qua-
dam m: gna soi vulneratione, de dilectonim filiorum
^ suonim violenla ablalioneel separatione. Quod auiem
significatis * vos inecum desiderare scmper esse,
lv

privatf %ubreptione excludat. Sed I U altcro semper
allerumnconjungas, ut in utroque monasterii ordo
3 7 2 inviolaia rectitudine servari valeat. Nunquam
ab animo tuo excidat quod Dominus negligemi pa-
stori per Saloiuonem d i c i t : Fiti mr, ti tpoponderit
proamieo iuo defixisti
9 apud extraneum
itiaqueatus es verbis oris lui 9 el captus
mbus tuis (Prov. v i , I ) . Plura me loqui deiectaret,
si aut epislolaris brcvitas permitteret, aut tua San-
ctitat melius facercquam ego thVerc nesciret.Omnes
certe el ego desidero. Sed quoniani aliier dispouii
Deus qtiani desideremus, nec video opportunum esso
animabtts veslris, quas sicut mcain, tcste vestra
conscieutia, diligo, ut iuccuni possitis conversari:
precor, uioneo, constilo, qtiatenus roecum supernam
manum tnam; disposilionem patientcr loleretis, et vestram tristi-
propriis sermo» tiam tolerando mitigantes, meam quoque mitigetis:
vestra namque tristitia mea est, et vestra con-
solatio mea esu Quod non solum vobis dico, filii
dulcissirot , sed et onmibus qui eamdem
U f

tamcn vos bac postrcma supplicatione convenio, ut moJe*tiara vobisctim ferunt pro absentia dilectoris
expertam semper dulcedinis vestrae amorem erga me sui dilcctissiini. Scio quia si speraretis vos adhuc
tcpeseere non sinalis, quoniam ego, etsi corporali in bac vita aliquanio tcmpore mecum conver-
prcsentia vobiscum esse nequeo, cordis tamen amore q saluros, magnac consolationis vobis esset. Quanlo
vobiscum manere nunquam desisto. Memores etiam ergo nnjorem consoiationem babere debcmus;
estotc qua rationc semper Ecclesiae Beccensi amicos si fin fulura vita nos in aeternuin simul viclu-
tcqoirere consucvi, et hoc cxemplo amicos vobis ros et congralulaturos speramus? Consolamini igi-
Qttdecunquc acquirere feslinate, hospiuliutis bonum tur, fdij mei, consolamini, et vos subjiciie volunlati
secundo, benignilatctn oronibus iropcndendo,et, ubi Dei, qui melius scit quid vobis expediat, quara vos
faculus operis defuerit, aflabilis serroonis gratiaro ipsi; qtiatenus aliquid major vobis retribual DCIB
pnrrigendo.Ncc unquam salis vosbabere amicoscrc- pro hacpalienlia,quam robis provcnire posset ex
dals, sed sive divites, sive pauperes, omnes vobis mea praesehtia. Ccrti cstole quia nulla locorum d i -
io amore fraterniutis congiutinate, quatenus boc et stantia, nulla temporuin diuturnius dulcedinem
ad vestrae Ecclesiae utiliutem proficere, et ad eorum amoris vestri, sicut spero in Deo, a corde meo poie-
qoot diligitis salulem valeat pertingere. De benedi- rit separare. Et illis qui meam iu lilteris suis se
etiooe tua, frater Willelme, coroiti, et arcbiepiscopo significaverunt velle absolutionem, et illis qui, qtiam-
attodavi alque ut oronia decenter fierent, rogavi. vis eamper litleras non petierunt,umen eam volunf,
Lilteris luis, qoas per domnom Gislebertum, et dom- mando meam coram Deo absolutionem et benedictio-
mmi Joflridura misisti, ideo non respondi, quia et D » omnipolens illos ab omuibus
n e m e l o r o u l 1 ) 0 1 1 5

istae liuerae aniea scriptae fuerunt, et portitor earum peecatis absolvat, et in vitam aeternam benedicai.
muhum festinavit. Amen.
EPISTOLAXVIl . IU
EPISTOLA XVIII »••.
AKSELMI AD COMITISSAM IDAM.
AXSELHI AD MOJtACnOS BECCENSE*.
Borum Ikteris respondens eos eonsolatur de sua ab- ftortalur comititsam ad sanciimonia? perseverantiam.

tentia; eosque abtolvit a peecalit, ut petierant. ANSELMCS, servus servorum Dei, vocatus archiepi-
AffscLBut vocatos archiepitcopus, dulcissimis et seopus, reverendae et diligendae vitae merito comiiis-
filectionis flliis suis juvenibus et adolescentibus B.c- saelo* : sic inhae vita Deo servire, ot in futura
ttnsibus, qoi ei s o a s in Angliam miseraiit episto-
tM mercattir cum Deo regnare.

VARIiE LECTIONES.
m
^5oIqicite vos mt subjacete vos Cttm eodem ms collata
141
Qui el suas ms qui ei soas Legi l w 1 M

Mtleriora mslegi : et snepe interiora Lacrymis mcis fluentibus mt lacrymis fluen'ibus

U T
StenjfiCN- I M

tti ms signifieastis Fratrcs dulcissirai ms titil dulcissimi

U f
Cum eohcm mt collaia 110

PATROI . C U X . 2
 43 S. ANSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. P A » * * i / / . _ EPISTOL£. 44
Scio, ei cerlus MIIII (domina mihi in Deo "charis- A t pauci sifl* 9'iious vila tua dcbeat comparari : c t
u

sima, soror Jileciiss.ma, fllia dulcissima) quia saucta cum le in PUmcro paucorum rssc cogcoveris, adhue
tua dilectio, qua me semper in corde tuo prasentcm, limejquia adbuc dubium erit si iuter paucos electos
quasi Patrem spiritualem, reverenrer et delectabi- ftteris, donec te de illis paucis vidcas, de quoruni
liter amplecteris, incessanter desiderat ea qtiac de eleciione ntilla manet dubietas. Quieniin &ix'u pauci f

me et erga me suut cognoscere; et ex mea parte sunt etecti, non utique dixit, quam pauci: ut qnaii-
aliqttid audire aut legere , quatenus mihi secjin-
1,1 tumcuuque nobis videamur profecisse, semper j u d i -
dum verae charilatis regulam congaudeat aut com- ccinus nos nondum nisi ad initium proficiendi per-
patiatur. Cui tuae dilectioni cor meum ulique
1 , 1 veuisse. Hortor igitur et consulo fUiae meae, quae se
simul respondet affectu. Quoniam ergo et per episto- meo commisit consilio, Vit bene vivendi studium.
lam congruum non cst narrare nunc quae de me
u t quod olini incepit, nullatenus Isnguescal; scd, quasi
facla sunt hoc anno, sive qualiter cor meum illa quotidie incipiat, per singulos dies fervescat. Omni-
sustineat: et domnus Rainerius dileclus amicus potens Deus ab omnibus peccatis te clementer a b -
nosler, clericus vester multa per se vidil, et plura, solvat, et benedicat in aetemum; et quantum m i h i
me narrante, didicit; itlum precatus snm ut ea quae divina gratia concedil, meam semper habeas abso-
de me interius et exteriits cognovit, sicut qui ad hoc D lutionem et beuediclionem. Amen.
ipsum se a vestra reverentia missum faietur, viva 3 7 3 EPISTOLA XIX
voce vivis vocibus nolificel. Et quoniam jam olim ANSELMl AD WLSTAXUM WIRGOXIENSEM EPISCOPU*.
ccrtissime experttis sum, filia in Deo niihi dileclis- Petit consitium contra Londoniensem epitcopum qui f

sima, monita moa cor tuum delectabililer suscipere, intra tuam dieecetim dedicare volebal ecciesias vil-
atque animam tuam curae mea? penitus te commi- larum anhiepiscopi Cantuarientis.

sisse memini, aliquid necesse est, quod ad exborla- A n s f i L M u s , servus servorum Christi, vocatus a r -
tionem ruam perUiieat, subjungere. Amica cbaris- chiepiscopus, dilecto et reverendo episcopo Wigor-
sima in Deo. Bominus d i c i l : Mutti sunt vocati; pauci niensi WLSTANO (5), sic iu arrepto sanctitaiis
181

vero etecti (Mattli. xx, 16).Nunquam ergo secura sis proposito perseverare, ut mereatur in aeterna beati-
ie inter electos computari debere, donec ita vivas, tudine sine flne regoare.

VARIiE LECTIONES.
- 8t
Et egere ms aut legere U f
Cui dilectioni mi cui tuae dilectioni 1 9 1
Non esset mi non est
CMHI prvfatoms cotiata 1 9 9
Gorniensi mi Wigorniensi
JOANNIS PICARDI NOTiE.

(5) Vulstano. Non parum dissenlanee legimr id C lum marmoribus ita iitfixisse ut nec a Lanfranco,
iioimnis, aliquando Vulstanus, alias Wolsianus et nec alio quocunque nisi solo Vulslano evelli imsset?
Ulsianus; sed creberrime Vutstanus ut hicet iit ms. Ista omnia antiquitalis deliria cognoscere salus est
labuJis Wigorncnsium episcoporutn nostrje biblio- adolescentulis. i Et posl pauca, tectorem monens ait:
thecae, ita. Aldredus Vigorniensis episcopus ecctesiam t Nec aniiquissimas istas palria» tnae historias pro:-
IJI civilat.Glavormaafundamentitconstruxit et inho- sus re|icias, quoniatn in Hlis falsa tuiracula produn-
lur. i
t

norem apostotorum principis Pelriasdificavit, et postea

regis ticentia, Vutstanum Vigomientem monachum a O hominem emtinctae naris et lyncei visns, < ui k

$e ordinatum abbatem constituit. Ibidem 4062 san- nrobe noverit purpuram juxta purpuratn djudicare,
etus Vuislanus fit episcopus ab Aldredo, pmdicto lalsaqtie miractila a vcris seccrncre l Utitiam et atlo-
tunc Fboraeensi archiepiscopo, Sligando Cantuariensi lcscentolis. quortun saluti mettiit, explanasset dis-
inlerdicto. Hujus S. Vulstani gesta habentur. Cvjus crimen falsoiutn el germanorum miraculorum, ue
festum est xiv Katend. Febr. Tantum ille. Piura pro sole amplecterentur nubem! Quid enun velii,
vero Willelmus Halmesber. lib. IV De gcsiis Angto- prollteor nie non tenere, nisi pcr falsa miracula,
min ponUUeuro, obiterque lib. ui in Euoracensiuus significet ea, quae anle verhis ejustlem descripsiinus;
archiepiscopis; Rogerus Honedeuus Annalium priori in quibus si quidplam falsitatis dclitescat, solus ipse
parte ad anuum 1062 singularia quaeque commcmo- detexit : Si enim honiin optuuus judex plaueque
rat et saUs prolixe; et 1095 senatus Bravouitis Vi- quod dici solei, tyaxAia Xiyoc apponalur btriptura
gorniensis monachus concinnavit epilome gestormii sancta (quam illi cxteiisque Calvitiitanis ant Pro-
ejus, apud Surium tom. 1, Polydor. Vergil. Ilistor. D testantibus, uon tanieii nobis suflicere exploratuni
Anglic. iib. v m , ix, z passim et botiorilicc sauciis- esl) nihil lamen fuci attl meiidacii arguetur. Nam,
simi antistitis memittit, nec non Hatlliaeus Paris ut a sanctissimo Dtiuslano exordiaintir, nemiitetn
liistoriae majoris anno 1088 et 1095, uhi prolixiorem fugit, sicut ad decipieitdos primos parcntes serpentis
texuit narrationein vitae et morum ejusdem. Tbomas organo et malitia u<»tis est diabolus, ita ad dibuien-
Walsinghamus, etsi de eo narrarit paucula, dicitur dos quoblibel, potissimumque viros sauctitatis ct
tainen deliria et praesiiaia in historiis reliquisse, pudicitiae studiosos assumere fallax mulieris spe-
non meo, sed Matthaei Parkeri pseudoarchiepiscopi cirum. Jam vcro si cotiirarioruiu conimria sunt
Cantuariensis, et Anglo - Calvmiani judicio; qui conseqttetiUa, ut sunt, quis ibil iuficias, cum Abra*
Walsinghamo conjungit Matlhaeum Paridem in pra> hain bonos angelos virilein hal>eiiies specieni, exce-

fatione ad Historias Walsiiighatni, sua cttra et opera
Londini editas anno 1574. E l ne adversario me au-
dacius inqionere quis exislimet, legat ipsissima ejus
ad hanc sententiam. c Quis hodie, inqttit, putat vel
Duiutaiium archiepiscopum, diabolumoperi illius i n -
sidiantem itaso suspensum lcnuisse, vel Vulstantim
Wigorniensem, juxla D. Rduardi sepiilcram, bacu-
E
erit hosidtio, laverit, alloiutus s t (Gen. xvm);
ol qiioque in bosjntum sutiiii compulerit [Gen. x);
ituo Jacob sil ctim aitgelo luciatus (CCM. XXXII), plu-
rimaque alia sacris li»teris uiaiidala hominca cum
bunis angelis vii iicm ostentaniibus speciem cgerant,
iton |H>tuisse D. Dunslaniiiii compresso naso tletinere
vicitnn, viiicritmquc diaboium. i i Jacob dalum sit
15 !<IR. I I I . KPiST. XiX.
SancUUs el sapieutia vestra, quae in diuturna A
xtate per Dci gratiaro in vobis roultum creverunt,
ct certitudo Dilectionis vestrae, quam erga me indu-
bitanter cognovi, hortantur me ut in negoliis nostris
(enm res exigit) ad vestrae reverenliae recurram con-
silinm. Qnapropter de quadam calumnia, quam qui-
daut coepiscopus nosler, Londinensis scilicel, contra
antiquam consueludinem qtiam Ecclesia nostra libe-
re et quiete possedil in praeteritis et antiquis tem-
poribtis usque ad praesens lempus, ingerit mibi,
Teslrnm quaero consilium. Quippe, lesUnteomni
gcnere bominuro qni sunt in Cantuariensi dioecesi,
et i n aliis episcopatibus, qui sunt circa eamdem
dioecesim, semper arcbiepiscopus Cantuariac hanc
baboit potesiatem et consucttidinem, ut intra cujus-
4G
rke villam aut ecclesiam qtia* cjttsdem arcliiepiscopi
proprii juris essent quidquid de eadem villa vel
ecclesta pertinerei ad episcopale oflicium, sive dedi-
catio, sive aliquid aliud. Adhuc vivunt innumerahi-
les bomines (6) qui viderunt anlecessorem meum,
venerabilis memoriae Lanfrancum archiepiscopum
dedicare ecclesias villarum suarum intra diceceses
aliorum episcoporum, ipsis scicnlibus sine caltimuia.
Quod etiam sanctus Dunsunus, et alii praedecesso-
res mei fecisse probanttir, ipsis ecclesiis, quas dedi-
cavemnt, adbttc sUnlibus. Hanc dignitatem c t p o -
leslatem tanditi inconcusse ab Ecclesia Cantuariensi
possessam conatur boe nostro tempore praedictus
episcopus, suffraganeus scilicet, archiepiscopo et
primaU suo, filius matri suae auferre, et annibt-
111

eunque episcopi dioecesim baberet Ecclesia Canttta- lare. Quamobrem in bac re veslrum peto consilium
VARLE LECTIONES.
ftM
Matris suae ms matri suae
JOANNIS PICARDI NOT^.
areiissime bonum angelum constringere. Ad Vulsla- B poderem reindiiens s a c e r d o i i o a b Eduardo c o l l a t o
noin festtno, cujus praeclarum facinus, etsi meo nec jiotiretur. Eece iilritisque r e i s u m m a r i u m ; i u d i c e l
prxconio nec patrociiiio indigeat; soltem illalam l e c t o r qttid insit delirii. Liheret q u i d e m mamfestius
breviter retorquebo calumniam, a qua infcremla oslendere deliria illius scriptoris s i c deliranlis, ut
non pottti sacrileoam hacrctico roantim prohibere. caetera quaelibct pnrclare g e s t a e x i s t i m e t deliria;
In hoc igitur divmo cceleslique 0|iere quid depre- verum minime l i c e l . Nam cxtra cborum s a l U n d u m
bendi aut delirii aut prastigii, forsan quod marmor foret. Praeterquam quod iilem illic plcraque alia
eoilem pene lempore et molle et durum fuerit. At enarret somnia ( u l vocat) ad quae explicanda e t
qnis, ntsi divinarum litlirartim expers, non| videat pluribus paginis et vigiliis opus fueril. Qiioniam
csse sacris hisloriis simillimuin ? Exodi ix enumerau- autem Dunstani superius el hic incidit ciim Vtilstano
inr aliquol nlagae, quibtts tillionum Deus percttssit menlio, vistun c s t opcrae pretittm, aul potius ne-
jEgyptum; iis lamen Gessen iEgypli regio fuit iro- c e s s e breviier haec discutcre Porro c u m Anselmus
niunis. IV Reff. v i , idem ferrum eodem pene lempo- jam archicpiscopus factus scripserit a d Vulstanuin,
ris momenlo fuit grave ut caderet in fundum aqtiae; crassissimus error, qui i n e j u s V i u m Stirii l o m . I
leve, u l enaiaits sursiim ascemlercl. Dagiel m , insettam irrepsil, facile deprehenditur, deprehen-
idem ignis,eodem lempore,et Nabut hodonosoris tor- stisque facilius potest emendari, scilicet quod obierit
tores incendit, et sanclos pueros in furincem con- anno 1067 reclamantibus Thoma Walsinghamo in
jecios lcvissime qtiidem atligil, imo vclut ros ma- Hypodigmate Neustria3, Matlh. Paris, Florentio,
tutinus hnitcr pcrfudil. Ejitsdem inaris aquam ct Wigornieusis Chron. pag. 462 (qui antea pag. 421
stibilcin Christo, ct Petro fiistabilem narrat Matth. r nmplitis dc eo scribil) ct Rogero Honedeno, nempe
xiv. Quid ergo his saiiclac Scriplnrae locis obstal, morluuin esse anno 1095. Quod certe necessaritiui
utarmor sepulcrale et molliliem simul el duriliem cst, c u m alibi ostcnderimus Ansclmum stib finem
pncbnisse mollijicm, cum lilttus ponlilicius delixus anni 1095 consecratum fuisse archiepiseopoin. Qtio
est, duriiiem, cttm aliquis practer Vulstanum lenla- quidem argtimenlo licct carercmtis, U m e i i alia plc-
vit revellere? llas vcro refutatiunculas tti lcctor fa- raque i n Attglorum historias relata coarguereiit non
cilins acctpiat, brevi utriusque caitsam dico : Beaius esse hunc defuncti Vulstani anuum. Et ex his qui*
DunsUuus anqtiando qitidpiam artificiosi operis dem perspieuum cst quando b.as ad Vulsiaiiiim l i i -
ctidctis, vidit ex improviso diabolum puellari specie; leras Aiisclmus dcderil, nempe amio 1094, cuin su-
qtii et mtiliehri risti et procacibtis verbis adorstts est periits oslcnderimus Anseltnum unetum fuisse su!»
virum Dei. Pelttlantior atilem scrmo hostem iudi- lincm anni 1095, Vulslanum cxpirasse in iuino
caviL Quamobrcm de repcule ignitis forcipibus na- 1095.
sum crispaniem cachinnos tam foriiter corripuit (G) Qui viderunt antecettorem meum veneraoilit
Dunstanus ut horribilem ejulatum doloris iiiflicti memoriiv Lanfrancum. Ansclmus quidem gcncraliiti
testein diabolus daret. At si Parkcro videaiur id dixit ct asscruil, cx ruinore poptilari, cxercuissc
operis ridiculum propler novitatem, sahem persi- Laufiancttm in villis Cauliiarieiisis Ecclcsi;e, quid-
miletnuha canilie venetandam qtiamdam conciliavit <]uid ad mtinia pontificia perliuel, Laiifrancus vcro
rcvercittiaui. Illud ipstini de Appelle fahro feriario in cpistota ad Stigandum Wiuloniae autistitem paulo
Kitriensisqttc eremi iucola referunl Histor. Lausiaca suhtilins rem hanc dissercre vidctur, iiiqitieus: Cle-
Palladii, cap. 60; Tiipar. lih. v m , cap. 1, et Sozom. rici villarum noslrarum, qui in vestra dioecesi exi*
lib. v i , cap. 2 8 ; D. Vulstantis anno 1078 adfuil O slunt, quesli suut nobis quod vcslri archidiaconi re-
synodo Londini habitae.in qua Willelino rege agente, pertis occasionibus pecunias exmiisicriiut, cl a
c i Lanfraueo jul>ente ob imperiliam (etsi aliter se- quibusdam jam acceperunt. Metnimsse dcbel fraler-
itaus Bravonius, Maluiesber. et Mattb. Paris n i U s veslra quia contra morem antecessorum tio-
l"quanlur) coacttis esi iusignia cpiscopalia deponere. stroruin atque vestrormn nobis concessiinus, eisque
K l revera deposuit dicens : Honore et onere me t/i- imperavimtis quateniis ad synodos veslras ireut, c l
fiignun profiteor; vernm a qno accepi, eidem reddo. ea, qunc ad Christiao.-e religionis notiliam prodesse
V i \ ea fatus erat cum se vesliinenia poutilkia cxiiil, possutit, sine inlerpeilaiione vcl discussiotie aliqua a
ct ad D. Ednardi moiiimcntum prolecius, tam alte vohis attdireni, si qti-je in ipsis ctilpae invenireuiur,
p diim in lapidem itifixil, ul nuilius vi pottterit ex- suspensa interim viuJicta ad nostrum examcn ser-
trahi nisi ejus qui Uxisset. lioc miraculo et rex et varentiir, ct uobis vel iu miscraiido, vel in itlci-
Lanfrancus i c r n l i jussrriini ul rcsuiucns lituum, ct sccndo obnoxii tcuerciiiur. Maiidainus ':>o>?o vobis
;
r S. ANSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PA r t
# ///. . EPISTOLiC. 4S
ei auxiliutn, quaienus ut fidelis filius, nialri vcstrx A conventu poPuli auxiiium postulare volunl ad ecete-
eontra filium, non dicam infidelem, sed volentein siae sua? cOnstruciionem, nullatcnus prohibeantur.
eam exhaeredare, subveniatis, et si quid scitis quod Valete.
ad defensionem nostram valeat lilteris vestris EPISTOLAXXl ". 1

nobis studiose intimetis. Valete. ANSELMI A D WILLELMUM ABBATCM E T A D M O N A C B O S

BECCI.
EPISTOLA XX . , w

Qui vateat, ex ore nuntiorum aecipiendum ette.

ANSELMl AD OSBEBNUM EXONICNSEM ENSCOPUM.
Vt Exonienses clerici non sint monachis graves,
tinat epitcoput divina campanarum tono
guere,
ANSELMUS Dci dispositione vocatus archieptscopus
Cantuariensis, reverendo episcopo Exoniensi Osber-
no, salutem.
Episcopalem decet dignitatem quoscunque potest,
ad servitium Dei invilare, et volentes Deo servire,
quibus valcl, consulendo et adjuvando confortare.
Duminis et fratribus charissimis, domno abbati
eosque
dittin- WILLELMO, et servis Dei Becci commanentibos,
frater ANSELMUS, vocatus archiepiscopus, 'deduci i n
via Dei, et ingredi in veritate ejus.
Scio, dilectissimi mei, quia semper quae erga m e
sunt, desideralis cognoscere; nec puto esse in hac
vita, qui mibi fidelius compatiantur aut congati-
deant. Sed quoniam per domnum Willelmum fra-
B i m noslrum, el per Ansfridum
r e servicntcm n o -
1 , 1

Hac igitur fiducia rcverentiam vestram obsecro, u i strum plenius polcstis disccre quid mihi s i l , quam
monachos de monasterio, qood volgo dicitor de Ba- per brevem epistolam, et pulo quia jam magna cx
tailla, in vestra ctvitate moranles, propter Deom,et parte audistis pcr domuuro Farroannum, et alios
propter nostrom, si quid ad hoc valere polest, amo- qui nuper a me ad vos vcncrunl, cxistimo non opus
rem pateraa et episcopali pietale adjuvetis, et ab esse in pracsenti epistolam longius de bac re pcrdti -
omnibus adversariis, pro possibilitatc vcstra (sieut cere. Ut autem pro me dilecto ditectore vestro, i n
vos decet) defendatis, quatenus si quid boni Deus majori quam unquam habui necessitate, ut pnlo,
per illos operari dignabitur, cum illis a Dco retribu-oretis, spero quia precibus non indigetis. Ad quo l
lioncm recipiatis. Audivi cnim quod quidam de cle- mihi suflicere vidctur, ut sciatis quia niinis indigco.
ricis veslris fecerunt illis quaedam quae fieri non Dutcissimos filios, anie tempus ablactaios (meos
oporluil. Unde prccor ut praedictis monacbicis eam adolcscentes dico) qui propter aetatis teucriiudiitctit
jubealis fieri satisfactioncm , u l deinceps juste con-et naturatem mobilitatein, srcpe sui memoria affc-
queri non possint dc clericorum vestrorum indiscre- ctuose movent cor menm, illos specialiler monco,
lione. Eosdem quoque clericos fraterna chariiatc et precor, el obsecro ut in lota vita sua mei, ct dib -
paicrna fiducia precando moneo, qualenus sic se C ctionisquam erga s e in mc expcrti stint, ntemo- u t

habeanterga eosdem fratres ut ipsa charitatis exhi- res, nuUa unqtiam peivcrsilate coniristeut cor
bitione et benigna [familiaritale probent sibi placere meum; et sciant pro certo qttia, si secundtim cfoi
profeetum iilorum et studium ad scrviendum Deo. derium meum, et sccundum admoniliones quas IM

Quod autem prohibetis eos pulsare signa sua secun- a me perccperunl, vixerint, in qualibcl tribulalione
dum ordinem suum, nusquam recic solet ficri, nisi mullum consolabunlur auimam m c a m ; e l s i alilcr
ubi monachi in malre ecclcsia civilalis deser-
119
feceriitt, uimis pcccabunt, contrislaudo eam. Spcro
viunt. Ubi enim canonici in majori ccclesia ad ser- cnim, adjuvante Dco, quia non me iatebil vita eo-
viendum Deo sunt constituti, unusquisque ordo, rum, quoniam semper sollicilus ero inquircre con-
canonicorum scilicet et monacboruro, secundum vcrsalionem illornra. Omnipoiens Deus sic vos de-
opportunilatem servitii sibi injuncti tardant vel ducal ut ad conspectum gtoriae stiae perducat.
festinant signa pulsare, absque omm recta prohibi-
374 EPISTOLA XXII
tione. Quapropter ratione ipsa commoniti, eos signa
ANSELMI AD BOSONEM.
sua secundum ordinem suuro pulsare deinccps pro-
Non ette pigrilice vertendum quod ad ipium litterat
bibere ne velitis. Hoc quoque petunt ipsi fratrcs, et non dederii.
ego cum illis et pro illis, ut si qtiandt» in a l i q u o ^ ANSELMUS archicpiscopus v o c a l u s , diicctisstmo

VARIiE LECTIONES.
t t T
Ad nostram valeat m i ad defensionem nostram valeat Cum eodem ms collaia
1 , 8
Monacbi in 199

majori mt Monacbi in matre i9

f Cum eodem mt cotlata Dominum WiHelmum et per A i i s t r i t h i M i
m

mt Domnum Wiilclmum frairem nostrum pcr Ansfridum Q t i c m crga ms q u a m e r g a

, M
Adnio- J M

i i i t i o n e m q u a s mi admonilioncs quas 1 U
Cum eodem mt cottaia

JOANNIS PICABDI NOT^).

ut male acccpla sine dilalione reddi jubealis, c l m i -
nistris veslris, ne ullerius id praesuinant, scrvandie
charitatis studio probibeatis. Nos vero presbytcris
nostris, qui extra Cantiam consliltili sunt, omtiiuo
prxcipimus ne ad vcslram vel alictijnscpiscopi syno-
«tti<n ;\mplius canl, nec vobis, nec aliquibus mini-
stris vestris pro quahbct culpa rcspoiideaui. Nus
cuifii iiiui ad villas noslras veniemus, qualos ip^i
vel in moribtts, vcl in stti oniii.is scienlia sint, pa-
storali aucloritalc vesligare debemtis. Cbrisma lan-
ttitn a vobis accipiant ci ea, qure auliquiltis iiistitula
sttiit, pro clirisinatis acceplitn» pcrsolvanl. Sicitt
namqtie ea qu;e atitiquitus usqtte ad uoslra tenipora
anteccssores nostt i liabueruui, solerli vigilantia cti-
pimtis illibala servare, ita aliis dchiia (quod a!»sil!)
aliqua usurpalioue dencgirj ' rluM^us. i
19 L t B . I I I , EPIST. XXII.
fratri el filio Bosoni (7), Dei el suam hencdictioiictn.
Utrari pMest homo forsilan, cujus consricniiani
sic novi u l nullum homincm supra me diligat, el
qnem lanlum diligo, ul nesciam qucm plttsdiligam,
cor lanio lempore absens eum dolcntcm de mea ab-
ieolte, aliqua per litlcras visitatione non sum con-
solaius. Sed cerlus eslo quia non negligentia ncc
oblivione ini factum esi. Sicut enim certus suui quia
to semper velles esse mecum, ita ne duhiies quia
efo semper vellem esse teciim. Si au:em Deuspaci m
VARiiC LECTIONES.
*•• Filium fratrem luum ms filium metim fratrctn lutim
JOANNIS PICARDI NOTiE.
(7) Botoni. De boc Bosone dicam qoac offendi. B
liret hrevius, ut fugiam pleraqtie a suo biographo
memorala itullitis aut perexigtii fructus moineiui, ut
qwc lectori niolcslas crearent moras. Sane quain
iiigntts sit Boso longiori larioriquc memoria. indicat
nmtuus, el plusqiiani phyladeus amor, quo Ansel-
iu is illutn, el ille Anselmtim rcdamarel. Quod etsi
t\ cjtis t.on agnoscereintis lilleris, saltem honorifi-
cum ejus elogium, qttod exslat apu I Gemmet. lib.
VIII hist. Ducutn Northman. cap. 24, ctiam caeco
imrtcaret. R<*m igitur sui biographi ordiamur verbis:
In diebos Witlelmi regis, qui Anglos armis perdo-
muit, in pago Rothomagensi, fundo, vulgo Monti-
rihen au pay* de Catur, monasterii villaris, Boso
pareutibos Ilaimerico et Lezelina genitus cst, eo-
rumque ctira sit bonis artibus pietaieqtie imbutus
ct in mediis fluctibtis mundi nihil prorsus immun-
dura contraxerii, et ne contraberet ad Beccum sese
coiitulit. mansitque ea potissimuin de causa, quam
esponit Eadmerus lib. i Vita D. Anselini, cap. ttl- C
t i n i , quamque hic et itcrum in Chronic Becccnsi
eitodatam minime repelemus; prelcrctinies quoque
et illud quod de eo simul Anselmi elogia hinc traus-
fosum esi, prosecuturi Chronic. Bcccens. paraiipo-
mena quac sic incipiunt: t Inter hacc obeunte BaL
drico priore, iubenie Willelmo abbate successit ei
in prioratu. Eral enim honorabilis vilae et multa;
pnnleniise, hiimilitale conspictitts, spirilu consilii
providus, forliludiue firmus, coiisolabatur desola-
tos, otnnibus omnia faclus. In quanlum poleraluni-
cuiqne subveuiebat, benignus erat in exhoilando,
mmlesttis in corripiendo, pauperibus dapsilis, bospi-
tibns affabilis, lide finnus, spe in Deo cerlus, cha-
ritale diflusus, cum non baberet quod tribueret,
monebal spemin Deo ponendam, asserebat in pro-
xitao subventionem Dei affore, nondum finein muudi
vestisse. Talia jocando dicebai, sed corde Deum
suppiiciier ro^abal, qui persacpe illi secundutn fidem
suam subvemebat. Sapienliam, consilium, alque *
booitatem animi ejus non soluni subjecti, sed cliaui
principes terrae, episcopi ct abbates, simulque reli-
giosi ei sacculares, inulli comperienles, quasi the-
tanraih preliosum, ac veltit divinum oraculum
ndmirabanlur. Tanla ei ineral Dei «ralia, ei sic spi-
rilus consilii in eo vigebat ut ad se venientibus
raosa consilii subtililer et stiflicicnier ad inqttisila
respondebat. Per idem lempus mamlavii rex llen-
ricus Willelmo ahbali ul priorem Becci Bosoncm
daret comiti Theobaldo ucpoti suo ad faciendum
abbaiein in lerra sua. Quod ulrtim amore an cordis
tancore sine agroruin iinmissione rcx pclierit, u l
inde Boso pellereiur de rcgione, iuccrium habemus.
Audiens hoc ahbas, conlrisialus esl nou modicc,
misiiqite ad rcgem, mandans el multum deprecans,
ot Ecclesiae ei sibi parcerct, aique a tali jussione
»nimum revocaret, prioreinque sibi *ion lolle^et.
Jam enitn abbas, scuio el infirmiiaie confectus, vi-
ribus coqioris dcslitucbatur. Pacatus rex hac dc-
SO
^ et opportttnilnlcm mihi ^dare dignahitnr, ut litae d i-
lecliouis uihil liceat frui pracsculia, seito qttia, hoc
ut fiat, curabo libentissimc; et si non 6 e m p e r , vel
tanluni quantum permitlet ralio. Quidquid vero fiat,
serva dilectionem meam, charissime, quia ego tuam
servare desidero. Saluta dulcissimttm filiinn meum
fratrem tuum 1 M
Rainaldum. Conforta quoscunque
potcs dc fratrihus tuissacpe, et inaxime adolescentes
et novitios. Omuipoiens Deus te sempcr ab omni
malo cuslodiat.
precatione, dimisit priorcm. Ctimque abbas Wjllel
mus longa a?gritudine confecltis tam niorti proxiitius
vidcreltir, dtio Beccetises monachi accesseruiil ad
rcgem Ilenricum, qtii ttinc Becci et circa Beccum
piopter iuciirsiones qtiorumdnm, qui conlra cuiii
rebellaverant, morabatnr, dicenles quia Boso, si
succederet abbati Willelmo, (sicut convcntns qu;e-
rehai) hominitim, vci fidelitatis sacramentunr uullo
niodo sibi faceret, ideoquc alium, quem noiuiiiabnnt
et laudahant, pro eo substiluere deberet. Hoc age-
banl quia priorem nolebaut habere abbatem. Verum
cur illi inlensi erant, nescimus. His auditis rex n i -
mium efferatus est animo, et lunc quidem iram dis-
siinulavil. llli autem callide agenles, ignoraiite con-
veiiiu conlra regulam B. Benedicti sine eorum con-
scnsu volehani superponerc s i b i , cmn hoc esse
constat contra decreta Palrutn, qui dixerunt, ut
neroo invitus ordinettir, sed conventus Ecclesiie
debel sibi secundum timorem Dei pastorem ebgere.
Sed baec callidilas maligiiantium, licet aliqiiniiium
convenltim conlurbaverit, tamen quod moliebatur
cfficere nou valutl. Defttncto namque abbate Willelmo
lotus conventus elegii Bosoncm. Omnes episcopi et
abbaies, clerus et populus, vicini et rcmotiorcs, qtii
cttin noverant, hanc eleciionem laudabant, etimque
summo honore digiium aflirmabani. Ilaque convcn-
lus, ut ei$ assculiretur, obnixe rogahal. I'.le stix
infirmilatis mullas opponchal causas. Illi in icrram
proslrati deprccabanlur; ille lolo conaminc negando
reluclabatur. Perlata est res ad regem, atille rccor-
dalus qtiod de hominio a duobus moiiachis atiditr^l.
sicut supra retuliinns; cral enim indc itimis iraid>.
Interca Gaufridtts Rothomagensis archiepiscr.pis
vir prudeus et honorandus, el Joannes Lexovicnsis
episcopus, qui ad curiam regis venerani; qtii ttinc
ohsidebat Bridomn castrum, quod coulrn eum le-
nebanl bomines comilis Mellemi, vciieruni Beccum,
ei locuti sunt cum frairibus de* eligc«:do abbate.
Tunc in lerram omnes prostrali (nam in capittilo
sedebanl) rogabant priorcm, ul sa-pedicue elcciioni
asscnsum praebcrel el archiepiscopum, u l illum pr.X'-
cipiendo cogerel. Archiepiscopus admirans fratrum
iinaiiiiiiitaiem, laudavit corum religiosam volunta-
iem, eterga priorein suum lantitm amorem. Deiudc
converstis nd illum, monu l , rogavil, ad postrcmunt
pnecepit pcr obedenliam ut acquicscerel voluntaii
fralrum; et contra ille assercbnt hoc sc non possc
facere proplcr magnam corporis sui dcbiliiaicm, et
alia quacdam gravia quasi peccala opponelial, i|uibus
ad hoc iiidigttum se cssc dicebat. Esnc monachus?
Rcspondit velle esse. Tuiic archiepiscopus : Revera,
inquit, si vigiuti homines occidisses, uon tc diniii-
tcroui; quaudotiuidem tanium ac lalem erga te vi-
deo affcctum. Nunqttam, ail, hominem occidi. Tuuc
compulsus est aperire quod latebat, ei accipicus
orcliiepiscopuin ctim cpiscopis s:oisum, dixit papam
sihi iiiterc|ixisse ne uuquam laic:c pcrsouae bomi-
nium facercl; et idco iaiam oDcdiculiam nou aude*
 II S. ANSELMI CANTUAR ARCIIIEP. OPP.
EPISTOLA XXIII.
AltSELMI AD BODCLFTJM ABBATEM BT EJUS MOSACUOS.
Monachu$ t qui ab epucopo inttrdiclo ordinalut fue-
rat, perpeluo interdicto tubjicitur. Et quod it qvi
tnulieri qucetivxt herbat quibut virum tuum inter-
ficeret, ti illit interfectut est nunquam debeat or»
t
dinari.
Domini* et fratribns charissirais, reverendo ab-
batl Sagiensi, RODCLFO (8) et aliis servis Dei, sob
9 ab illo accepit, nostra coneessione aliquando uletor,
JOANNIS PICARDI NOTJE.
bat suscipere, ne cogeretur, aut prohibiiionis apo-
stolicae trans^ressor existere, aut regem oflen-
dere. Arcbiepiscopus, cum audisset, sapienter t u l i t ;
Lexoviensis vero episcopus graviter accepit quia
prior Becci dedignabatur facere quod ipsi et omnes
S nelati Norlhmanniae faciebant anliquo more patriae.
rchiepiscopus praeterea Bercenses juvabatquantum
poterat a p u d regem, loquens curo ipsis et pro ipsis, B
et sine ipsis. Qpadam dle cum de bac re loquerelur
cum rege, dixit ei rex : Nec mihi faciet hominium,
nec vobis professionein. At vero panlo post initior
facitis rex duobus Beccensibus forte occiirrentibus
consuluit ut generali quapiam o h t e 6 t a t i o u e id uego-
t i i Deo commendarent. Nec frustra, rex etenim
postea jossil prtorem venire Rothomagum, ubi ei rc-
imen s o l o verbo dedit; rogavit praetorea pro dno-
JIIS monachis, quos electioni ejus fuisse contrarios
bi
diximus, ne illis obesset, qnod contra eum sensis-
s e n t . Non e r a t apud illtim gravis labor indulgere de-
linquenti. Archiepiscopus videns regem lam Ijbere
qtiod petebatur fecisse, sicnt promiseral, voltiit ho-
norabiliter facere quod de bac re ad se pertiitebat.
Venit ergo ad festivitatem Pentecosl s, et ad lcr-
tiam.quando cantor inroepil Veni, Creator Spiritut%
i n g r e s s u s chorurn archiepiscopus cum honore misit
ilhim in sedetn abbatis. Deimle in octavis Pentcco-
sles j o s s o s perrexil ad beiiedictionem. Veromtamcn
a n t e missam l o c u t u s ctim archiepiscopo, rogavit n e ^
se cogeret ad nrofessionem qtiain niillo inodo facere
vellet, quia, sf faceret, niagunm scandaluin in m o n a -
sterio generaret. Ad baec arcbiepiscopus : Siue, a i i ,
bene erit. Cbmque tempus missae advenisset, oblaius
e s t ad bepedicendum. Ttinc arch episcopus sians
sacris aliaribus, inlerrogabat eumjuxta morem do- t cessit. Hic litieris admodom fuit imbutus, eloquens,
nec ad i l l u d ventum est, 111 d i i e r e t : Vis obediens
esse huic Ecclesiae et mihi, et successoribus meis?
At ille : VQIO. Tunc c o B p e r u n t aliqui de circum slan-
tibus clericis urgere ut diceret: profiteor. A l iile
iterum d i x i l : Voio. Alque cum iiisiarenl, u l profl-
leor responderet, dixit l e r l i o : Volo et ex corde
volo. Tunc Joannes sanctae Romanae Ecclesiae lega-
tus, qui ibi forle aderat, non atiditis, inquit, quod
d i c i l : Quid amplius vultis? Sicque arcbiepiscopus
benedixjt eum. Altera die abbas reversus est Bec-r
curo, Conventus vero sacris vestibusindutus ordinata
processione exivjt obviam venienti. At ille occurrit
bumiliter nudis licet infirmtts, e| susceplus esl cum "
C udio. > Tantum Chronic. Beccense quaedam alia
liniosiori contexens oratioue, iuler quae iljnd
praeterire reiigio videbatur, nempe quod cum aljquis
nuiiliassei minime expleri quae jussisset, respondit:
Scepe mandqta f)ei praflerimus 9 et tustinel
9 quanlo
magit not pati debemut, si nottra contemnanturjuttaf
Tandem post diulurnos pedum, capilis, viscerumque
dojores, caecilatem aliqaol annis aeqtianiniiler lole-
ratam, acerbissiinos moinentaneosque cruciatus ex
paralyseos accessione, venit ad mortis limen, ubi
praemunilus ecclesiasticorum sacramentorum robore,
fratrjbus alterualiin poeuiientiales concinnenlibus
psajmos ad iilam civitatem, iu cujus plateis, juxta
Tobiae vaticinium, alleluia cantatur (Tob. xju, 22),
ntigravit die festo D. Joannis Bapiistae, anno Chrisli
t l o o , suae jetaiistxxi, regiininis \n et xxn dierum.
Cadaver auleiii iu lacvani llerluiui humalum e*t hi
area capitulari, cutu hoc impoliliori elo^o
PA^ 'H 5 EPISTOLJS:. £2
A iho commaOtffllibus, fraterAnsELMUs vocatus arcbie-
piscopos : a d altiora virtotoni, et monachici propo-
siti semper proficere, et minqoaro deficere.
De fratre illo qoem dicitis esse ordinatoro a qno-
dtun episcopo, qoi a nobis est interdictus, boc re-
spoodeo, quia si ordinatus est ab episeopo de Walis,
qui vocatur Herewardus, nec illis ordinibus, quos
Moribut ornatut pasiorfuit hie tumutatut
Inaenio ctarut, sobrtus atque piut.
ExttiM et mitis
t prudens ad irittia
t fortit.
Nam\ donec vixit, multa flagella tutit.
Consilio poltens multis fuit ipse levamen
t 9
Solamen miserit, subsidiumque
Abbat bit tenit hic quarlus prwfuit anms
CeenobH Becei forma decusque
pUt
gregis.
Mundi contemptor, verm viriutit amator
Christo devotum preebuit obsequium. 1
Annos transierat Pater hic jam septuaginia
Cum mortem subrit, qui cinit hic modo fit.
Dum tol oetavum sub Cancro tendit ad ortum
Trittibut hunc nobit ultima sort rqpuk
Ortus Baplittce colitur, dum deficit iste t
Boto fuii dictut: cui Deus esto mut!
Mortuus aotero Boso reliquit suae doctrinae haeredeai
epistolam ad quempiam medicuro , de monachorum
I >rofessione blateraniem, ut liquet ex ipsins episto-
ae lcxiu, quam in ms. Beccensi repertam , ne a b
edaci ederetur lempore, bue transtuli bis exordien-
lem verhis, Boso, e l c
(8) Rodulfo. Radulfum babent nniversl eodices
impressi, diiaeque nomenciaturae archiepiscoporuni
Cantuariensinm ros. (n nostra bibliolbeca, quorum
r uua RaduJfum connumerans, praeter nomen baec h a -
beiamplius. <AnnoDomini ablncarnatione1089Ro-
bertus primus monasterii Sagiensis abbas, vir bonus
et simpiex, mense januario in lectum eecidit, et per-
ceptis Dominicis sacramentis x m Kalend. Febr. da
saeculo micravit. Cui Radulfus Seisfredi de Scurris
filiue, eiusdem co?nobii monachus in regimine suc-
etjucundus , ideoque amabilis omnibns. In juven-
lu .ede illustri famila mouaehilem ad conversatio-
#
iietit venit, et decem annis in monasterio per diver-
sorum gradus ohlciorum humiliter ministravit. Un-
decimo tandem anno abbatiae curam, jubente et con-
secrante Girardo Sagiensi praesule suscepil, et sex-
decim annis inter saevos bellorum turbines slrenuo
rexit, Dekjue fretus auxilio pro lemporis opportu-
nitate res ecclesjae diligenter auxit, et deiude Ro-
berti Belesinensis saevitia nimis imminenle in A n -
S liam confttgit. Qtiem rex Henricus bonorifice seciini
etinuii, et post Gonduifum praesulem Rofensi epi-
scopio pracfecit. Inde post aliquot annos proiuetus,
venerabili Anselmo archipraesuli successil, elnoveni
annis Dorobemiae metiopoli prafuit. llic Radulfus
tempore papae Paschalis ad regehi in Neuslriam ve-
iiit, et indc Romam, licel jam lumore pedum inflr-
mareiur proficisci ciepit. Auditis de occasu papaR
rumoribus, legalos Komam dcstinavit. |pse vero
Rotbomagum remeavit et fere tribus annis in Norih-
mannia deguil. lbi quondain dum moraretur, i n
translatione sancti Benedicti finita missa, dum exue-
retur vestiuientis, acula passione subito percussus
obmuluit, et post aliquot dies loqtii coepit, sed IIOII
plene. Duobus anuis paralysi aegrotavit, et vehiculo
dclatus ad sedem suam inier suorum manus decu-
buil. Anno ab Incarnatione Domiui 1123 , Radulfus
archiepiscopus, x m Kalend. Novemb., Canluaras
obiit, cui Guillelmus Curbttlensis canonic. regular.
postaliquot annos successil. > liuc usquc Cod. Vicio-
r u n i uanatiunculu dc HaduIIo, in qua uiium o t ^ c i -
65
nec ab 11H0 eplscopo reonlinari debet. De altcro A
veru fratre, qui berbas quaestvit tuulieri, quibits
vtrtuti suum interficeret, quainvis prope vos liabeatis
de hac re in Nonhmanaia suflficiens consilium, tamen
qaia a me boc petitis, nostrum negare non dcbco
sensutn. Si monachus noster esset, et vir ille cttjtis
m o r t i quaesivit herhas, ipsis inlcrrectus essct, nnn-
quam ad diaconatuni per me, vel ad sacerdolium
ascenderet. Multa-dileclioni vestrae, si cordis affc-
ctom sequerer, scriberem. Sed qnoniam (ut puto)
iDis loquor, qui ex conscientia sua meam cogno-
sennt, breviter dico quoniam sicut propter Deum
oos invicem dileximus, ita desidero et oro Deum,
et TOS rogo ut in eadem dilectione propter Deum
persevercmus. Qualenus, sicut causa propter quam
ebaritas ipsa incoepla est, nunqtiam deficiet, ita cha- U
ritas invjolnla perinaneat. De stalu vitae nostne scio
quia desideratis ut amici cognoscere. Nescio quid
LIB. Ill.fePlST. XXIY. 51
breviter loquar, audisus, ut puto, qiiatiter subito
raptus sim ad arcbiepiscopatum. Antequam pra.be-
rcin assensum, palam dixi me favere domino papae
Urhano, et Guiberto adversari: el feci, et dixi per
sex menses, quod potui sine peccato, ut dimillerer.
Tandem timore Dei, ob multas rationes, coactus
subdidi me dolens praeceplo archiepiscopi mei, et
eleciioni totius Angliae, et sacratus sum : forsilan
ilUc trepidavi limore, ubi non erai timor; sed nesci-
vi, Deus scit, et adbuc nescio. Paulo post rex noster
iturus in Norlhmanniam, mtilta pecunia indiguil.
Anteqnam a me quidquam peteret, consilio amico-
rum promisi iili pecuniam non parvain : novit Deus,
qua intentione. Sprevit quasi modieam, ut plus
darem; sed nolui. Gratias Deo, quo miserante sim-
plicitatem cordis mei boc factum est, ne, si nibil
aut parum promisissem, justam videretur babere
causam irascendi; aut si accepissel , verteretur
I M

i i i fuiuro Deus de me sit facturus; sed auhuc non niihi in gravamen, etin suspicionem ncfandaeemptio-
sensi, ex quo suscepi nomen arcbiepiscopi, unde cor nis. Ex illa hora vistts esi quaerere occasiones ad-
meum audeat graiulari. Qtiapropter oro sttpplex et versum me " . Locutus sum de pallio; noluit ut
9

obsecro, ut mibi in necessiiate mea oraiionibus illud peterem, quandiu ipse uullum reciperet apo-
vestris subveniaiis, donec, ad quid Dcus me a vobis siolicum; aut ut saliem bujiis dilaiionis excusatio-
et aliis amicis nostris qui in Norlbmannia sunt, non nem doinino papae intimarera. Susiinui u s q u e tTi

sine gravi dolore adhuc perseverante, separaverit, nunc, consilio episcoporum, propler vilandam i n -
cogaescatls. Omnipotens Dominus sua vos gratia et friiciuosam dissensionem, si forte Deus aliquid inle-
benedictionesemper iaelificct, et in animabus vestris rim operareiur, unde illi domini papae receptio
virtutes mulliplicet. r * \ persuaderetur. Petivi ut concilium convocaretor,
EPISTOLA XXIV quod per multos annos in Anglia facttim non fuerat,
AffSELMI AD HUGOXEM LUGDUXENSEMv/ARCIIIEPISCOPUM. quatenus corrigerentur qtiaedam in eodem regno,
Quid in mullis <I « nullalenus toleranda videbantttr. lpsum quoque
adversis suis facto sil opus, consnlit C U

Lugdunensem primatem. De schismate inter Urba

monui ut quaedam, qnae mihi aliler quam oporteret
num ctu favebat, et Guiberlum. Promittit regi
9
facere videbalur, corrigeret: ex his.apcrle iratus
muttam pecuniam, quam Deo miserante non solvit:
nnde rex irascltur. me amorein suum perdidisse manifeslavii. Respondi
Domino, et amico charissimo, reverendo Lugdu- me malle utipse mihi irasceretur, quam ut Deus itli,
neosi archiepiscopo HUGONI, frater ANSELMUS, sive et sic a praesemia ejus discessi. Postera die rediens
jnbenle Deo, sive permiitente, vocalus archiepisco- ad eum, dixi roe libenter facturum illi rectitudinem,
pus Canluariac : diu in hac vila lucerc, et semper si qua culpa in me ndverstis iiium inveniretur,
in futtira gaudcre. quam lamen ego nescieham; ct rogavi ut amorem
Si omnia facienda sunt cum consilio, illa maxtme suuin mihi reddercl. Respondit se nec rectitudincni
facienda sunt cum diligenli consilio, in quibus n i - tunc recepturum, nec amorcm redditurum, nisi dicc-
h i l , nisi quod obediat volunlali Dei, quaerendum rem 3 7 5 >^ m i u l rcddere deberet. Visus est
c u r UIU

est. Precor igilur sanclitalem veslram, u t pro- mibi vellc pecuniam quam dare nolui, ne culpam,
l , T

p t c r Denm, et propler cbaritatem, quam scio in illo quae non erat, vidorcr f a t e r i . Ir.iius iiiiantuin u i t n

erga me, pctat a Deo consilium quod inihi dct. Ut diceret quae non debuisset, et quasdam terras non

VARIiE LECTIONES»
Cum pradicto ms. collata.
I M
Sanctilatem ut ms snnclitalem veslrain ut
167
Acccpissem ms ac- t M

eepisset Occasioncm contra roe ms occasioncs advorsum mc

1 M
' Suslinuit usque ms suslinui usquc , 0

a
Videiet fatcri wu viderer faleri
i

JOANMS PICARDI NOT.E.

vavi, quod leclorem monenm, scilicet dc anno mor- D bos a Rogcrio Mougomerio Roberti Belesincnsis (eu-
tts ejtisdem. quem essc dicunt una voce Mnl jns supra memoria lacta est) palre, tempore W i l -
mesb. Honed. el Mallb. Paris. El librarii iuctiria lcluii Nolhi du« is Northmaniii.e ; ad cujus excm-
siit»picor esse additum terlitim , ut qiieiuadmoduui pluiii (is euim I). Stephaui uoiitincCadomi exsliuen-
k^erat xin Kalcud. ila fesltnaus scripserit niin. duui curaveral cceuobium) uinvcisi Northmatiniai
4125, uifacilitis ei cilius oblinercl paliiuu;. Est Ivou rcguli sese composuerunl, ct snncia quaedam aeniu-
Carn. episl. 252 ad Paschal. pap. Monasteriiim latione pluriiius excilavere tcclesias, quas per-
v<ro Sagiensc cni Radttlfus pnefcctus f t t i l , opinor siriitgit Geiiimci. adliuc Sagictisis abbas. Eadmer.
illnd esse, qtiotl Gemmei. iih. vti, cap. 22 , lestatur qtmquc n.einitiii lib. i Vilae An^elmi*
postlum fuikse l . Mariino iti suburbaui> S.^iiMi^i
1
» S. ANSELMl GAYiTAR. ARCMEP. OPP. PAftS Uf. — EPISTOI J L 5*

p o r v a s , quas arcbiepiscopua Lanfrancus tempore A

EPISTOLA XXV t T >
«
patris ejus, ei tempore ipsius quiete osque in diem ANIELM1 AD BOS05IEM.
sol obitus tenuit, miiitihus partim daret, pariim dare Quod uon eeribai frequentius ob iram dit$'diumque
disponat,sub occasione cujusdam volontariaejosttae, reginm. El de tibro Cor 9 beuihou\o quemEadnu- t

secondom qoam de terris eisdem « e vull placllare: rus trantcribebat.

cum ego dicam quia nonme debet ad pbieitandum tTt Qood paler filio, frater fralri, dileclissimus dile-
cogere de lerris quas arcbiepiseopos antecessor ctissimo, A. B. quod ille, illi.
raeos landiu qoiete tenoit; et ipse mibi dedit, sicut Gratiasago, sicut ego tibi,proepistolari vfcilatione
ilie teouit. Haec aotem est illa qoam dixi Toiiintaria tua, pro consilio, pro consolatione pro desiderio tuo. t

Juslitia. Qooniam terras easdem, antequam Norlh- El quoniam, quainvis super omuia mundana me de-
manni Angliam invaderent, miiites Angli ab archi- sideres, plus tamen pendel cor tuum ad consolatio-
episcopo Cantuariae tenoisse diconlor,et mortoi sont nem tribolationis mea% quam novisii, quam ad sa-
sine baeredibus, vult asserere se posse juste qoos tietatem desiderif t u i , quod majos inler ea qoae
vult eorum haeredes constitoere* Inteudat igilor mondisuot habes. Novil dolcedo dilectionis toae
prudentia vestra et eonsideret quid ex pnedictis erga me dulcedinem diiectionu meae erga te, et no-
sentiam, quaienus seoientiam meam iilteris vestris * » B
&
T i l
.
f f c c l u
f raei,scr a l e a f f e c l l , m I u u m e r m e

Alter alterius intima ex intimis suis cognoscit, quia

aut approbetis, aui oslensa ralione infirmetis; et
1 T I

me in eo quod magis tenendum est, conflrmelis. Haec vera sinceritas veram sinceritatem iuteliigit, et ex-
enimestcogitatio mea : Rex mibi dedil arcbiepisco- perimentum certom i n neuiro dobiiationem o r i r i
patum sicul eum archiepiscopus Lanfrancus permittit. Vera itaque et ex Deo nostra dilectio
t n
I T T

usque in flnero sua? vitae tenuit; et nonc aofertEc- mutua babuit principium; et in hoc non precor u t
desiae et mihi qood illaet idem archiepiscopus quiete in quo hactenus perseveravit, perseveret, sed in spe
tandiu leouit, et ipse mihi dedit. Certus aoiem som Dei fiducialiter pronuutio quia perseverabit. Litleras
qoia arcblepiscopatus iste nulli dabitur post roe, non libi saepe secundum desiderium meom et toora
inisi quemadmodum ego iilum ia die obitus mei te- roiltcre possum, quia etiamsi opportunitalem habe-
nebo; nec si alius rex, me vivente, vetierit, conce- rem, scandalum tamen aliqua occasione a rege, q u i
det mthi nisi quod tenentem inveniet. Si ergo iia omnia qnae a me sunt et quae me diligopt odit, et
tenuero arcbiepiscopatum imminuturo usque ad obi- adversus Ecclesiam nostram aut adversus latorem,
tuin meom, hoc modoperdet Ecclesia per me. Si qois si quo modo cognosceretur, timeretn. Librura qtieui
enim alius, ad qoem Ecclesiae costodia non pertine- q edidi, cujus titulus e s t : Car Deut homo domnus f

ret, hanc faceret ei violentiam, aot factam patienter Eadmerus cbarisalmus fllius meus, et baculus 1 T 9

iostineret, palam essel quia in fuluro nihii dici pos- senectutis meae, monachus Becci, coi taotom debent
set cur res Ecclesiae ad eam redire non deberent. amici mei qoantum me diiigunt, libenter Ecciesujo
Ntinc autem cura et ipse rex advocatos ejus sit, et Beccensi, ut fllius ejus, transcribit. Qtioniam domno
ego cuslos, quid dicetur iu ftituro nisi quia rex fecit, ahbati Ecclesiae noslrae propter causain praedictam
et archiepiscopus stistinendo conflrmavit, ratum scribere nolo, tibi commendo merooriam mei, ut i o
esse debet. Melius igiittr mibi est coram Deo, ut cordibus eorum, quos sicut animaro meam dilcxi,
l , A

possessionem terrarum Ecclesiae non sic teneam, et ipsis lestibus, et dum vivam, Deo daute, diligant,
orflcium episcopi, more apostolorum, pauper faciam frequens tua commonitio veterascere el evanescere
ln testimonium illalae violentiae, quam ut Illam i m - eam non permiltat. Audivi quia domnus Folcheradus,
ininotam tenendo, irrestaurabilem faciam ejus i m - consobriuus noster, est vobiscum. Si est, precor vos
minutionem. Est et aliud qtiod similiter cogito. Si otnnes pro eo, sicuti pro carne mea. Nam ipse exsut
metropoiiianus sacraiusepiscoposper totuin primum est propter Deum, et olim factos est monacbus
unnum nec papam viventero, nec pallium requiro, Becci. Saluta eitm, et esto illi pro mc. Omnipotens
cum possum, jusle « • ab ipso bonore removendus D » P ^ ^ ' a n n a r o e l c o r u s t u u m 1 1 1 q u o s

cum. Quod si hoc facere nequeo sino. amissione ar- '* 8 C l f t e l T s

chiepiscopatus, melius mihi est ut mibi violentcr EPISTOLA X X V I

auferatur, imo meiius est ut ego archiepiscopatum AD W1LLELMUM ABBATEM ET FRATBXS BECCENSES.
rejiciam quam aposlolicum abnegem. Sic cogito,
Vt pro eo inde$inenter orent, et in tancto propotito
et sic facere voio, si niihi non scribitis cttr hoc conttanter per$eterent maxime vero extra clauttra %

facere non debeam. Oinnipotens Dominus sic san • non vagemur. Vt eleemotynam minui non p e r -
ctitatem vestram in bac vita sua gratia citsto- mitlat.
diat, ut ei in fulura aetcrnam feiicilatero tribuat. Suis dilectissimis et desideralisstmis domno abbati
Auien. WILLELMO, et aliis servis Dei iu Beccensi coenobio

VARLE LECTIONES.
* Debet placitandum ms dehel ad placilandum
,T
Aut ostensa m$ aut approhctis aut ostensa
, T I

Eom Lanfrancus m$ eum Archicpiscopus Laufraucus Rcquiro juste m$ rcquiro, ctim possum; jusle
I T i

Cum eodem mt
l f #
coltata
mi coliata "t Q C JJJ^IJO
O u m„ s dileclio
e o Domiiitis Ermerna ms Domiius
o s l n i
178

Ermerus El baculus ms$ ct bajulus Codicibus ms cordibus

1 , 0
Cum ecdem mt cottaia. 1,1

/
S? LIB. I I I , EPIST. XXVIIL 5*
comiaaaentibus, frater ASSELXUS, professione ct A et faciat vos a b i u v i c c m v i d c r i i n regno soo.
corJe Beccensis, Dei dispositione vocaius archiepi- Amen.
scopos Dorobemcnsis, praesentis vitae contiuuani pro- EPISTOLA XXVII.
speriutem, et futurac aeternam felicitalcm. 4D BALDBICUM PRIOREM.

Quonlam nec novum, nec inseparatum [/., inspe- Laudat ob bonam famam et serio prokibet ne subditi 9

facta pralatorum dijudicent.

ratum], nec ettrancum est quod fraterna vestra
ANSELUUSVocalos a r c b i e p i s c o p u s , d i l e c l i s s i m o f r a -
cbaritas , pia compassione succensa, suis oratio-
I M

t r i , d o m u o priori BALDMCO, s a l i i t e m et b e u e d i c i i o -
aibos assidue mibi in assiduis necessilalibus diviuum
n e m Dei, et s u a m , si q u i d v a l e t .
implorat auxilium, nec ignoratis quia cor metini
Gratias a g o Deo, a q u o est o r o n e o o n u r o et d u l c i s -
vestra dilectio lotum implet et possidel, non pulo
simae diiectioni v e s t r a e p r o o m n i b u s b o n i s quae tle
optts esse graliaruin actiones me vobis in epistola
e a m i b i r c f e r u n t u r ab o m n i b u s q u t a v o b i s a d m c
depingere, quas non igitoralis me semper tn cordis
v e n i u n l . Et q u a m v i s v e s t r a b o n a v o l u n t a s b o n u m -
scrinio servare. Ubi enim tanta cordis est " et a

aaimarum uniias, plos ipsae sibi invicem sont notae q u e p r o p o s i t u m j a m l o n g o osoi p r o b a t i t m c o n f i r m a -

t u m q u e sit, u t freqiicnti n o n cgeat m o n i t i o n e , dulce
cooscieniiae qoam lingua aut stylos possit expriine-
re. Et u i in boc, qood assidoe facilis, persevereiis, B lamen roihi est ut vos rogem tolo corde ut perse
niajores preces non habeo, quam ut repetam quod vcretis in Deo grata intentione, quatcnus in futura
scitis, ut videlicet aniinam mearo, ubicunque corpus vita gaudeatis de bcata retributione. Et cum dc
aii, vesirara semper esse,ct ad vos, quantum in ipsa omnibus vestris bonis studiis et operibus gaudeam,
e»t, dcsiderare, et absenlia vestra tahescere nullale- in illo maximc cor mcum exstillal qitod domno ab-
nus dubitetis. Nisi enim ejus Irislitiam divinae dis- bali benigna obedienlia concordatis, et laboriosum
potiiionis consiileratio temperaret, nuliatenus i m - ejus onus et onerosum laborcm vcstra consolatione
mensiutem ejus sine gravissima laesione ioleraret. levigatis, nec pali poiestis ut aliqtiis cjtis ordinalio-
Nibil igitur me modo magis dilectioni vestrae dele- nibus aut detrabat aut resistat. Certtim enim est,
ctat seribere, qoaro 3 7 6 fa sanctoproposito, ad
u t ct experimento saepe cognitum, quia monaslerium
quod convenisiis, stodeatis profleere, et ex nulla in quo subditi facta praelali dijudicant, benigna Dei
parie clam vel palam antiqul hostis insidias in vos dispositione non disponilur, sed pcr abrtipta vitio-
pcrroitutts irrumpere. Quod ot eflicacius eflDcere rum dissolvitur, ei discordia scindenie destruilur.
valealis, invicem vos charitative custodite, monele, Ubi vero praelati facta et ordinalioues, vclul a Deo
corrigtte, et baec ab invicem velut magna beneficia inspiratae, ab oranibus communiter suscipiuntur,
c

vobis impendi benigne stistineie. Praelati subditos ibi Deus InbabiUt, et quasi propriam doinum, cu-
stu^liosos benignitate sustineant, lepidos exhorutione jus tota cura super ipsum jacUtur, disponit ct
accendant; si qui sunl pcrvicaces, disciplina coer- ordinat. Uoc crgo super omnia precor et inoneo u l
ceaot. Sobditi, praelatis non ficta obcdienlk., et servetis, et in hoc studio inslanter pcrseveretis.
maxime abbaii, sobjacete; et vos non graves, sed Omnipotens Deus dirigat omnes actiones vesiras,
faciles ad portandom exbibele; valde namqoe sob- fraier cbarissime, et ad viiam perducai selcmam.
d i a coraro Deo peccanl, si prxlatos non meiuunt Amen. •
suis moribus gravare, qui eos solo Dei limore et fra- EPISTOLA X X V I I I . I M

terna cbaritaie soscepcre portare. Occasiones cqoi- AD RODERTUU FLA!fDRI_ COUITEU.

U n d i *** clauslrales, nisi cogente obedicntia, non ttortatur ad justitiam tuagis magisque sectandam.
soium non exqniraut, sed nec occurrenles suscipiant. Dileclissimo domino revcrcndo Flandriae principl
Qui eniw claustra monaslerii libcnter exeunt, non ROBERTO, ANSELMLS, scrvus scrvorum Christi Jcsu,
solum sibi, sed et aliis suo exemplo noxii sunt, vocatus archiepiscopus Caniuariae, fidelcs oratio-
quoniam aut murmurationis aut vagationis illis au- nes.
ctores sunL Nec dotnnus abbas ullatenus hoc conce- p Quoniam chara mihi cst cxccllcnliae veslrae hcni-
ilere debet, si rigorem ordinis vult servare. Hospiies gnitas, quain mihi, quotics vobisctim locnlus sum,
cnm gaudio suscipientes, iilis secundum faculutem dignali cslis oslcnderc, dcbeo vel lilteris aliquaudo
vestram cum omni bilariuie minislratc. Constitu- significarc ejus memoriam aptid mc iiuiiqtiam vefc-
tionem nostram et veslraro de eleemosyna pauperum rasccre, et nte Deum orare qualcnus ipse vos sua'
nullo raodo minoi permitutis, sed potius, si poteri- beuigniiate tiiguetur ab omni inalo dcfendere. Et
tis inlelligere qualiter eam raiionabiliter atigere quoniam niihi injtinclum csl ut in hujus vilae exsilio,
possilis, augete. Omnipotens Deus voluntates qtios valco, ad coelestcm patriam non desinam ex-
> M

et acliones veslras dirigat in beneplacito suo, horiari, hoc cerle servitiitm illis non dcbeo subtra-

VARLE LECTIONES.

Fraterna chariUs ms fratcrlia vesira chariias

, M ,,
Cordis osscl ms cordis cst ct
m
Occasionc
enuiundi ms occasiones equhaud'.' Voltintalcni et mt voluntates cl
I M
* Cnm duobns precdictis E x a n -
ls

ptaribus mts in uno Codice Ef. iO cotnpactis collata.

5a S. ANSELMI CANTUAR. A l i a i l l l P . OPP. PAU-> l l l . - EPJSTOLJ:. 60
liere, quibus scio nie dilectionis debiio copuluri. A tuter vos na$ uniur el discordia*. Qua de re vesiraiu
c

Suggeril igilur vestrae sublimltati non corripieudo, d.lectionein scire volo quia utinquam in uostra vo-
sed de bonis ad meliora invitaiido, inea bumilitas, ut ltiutate fuit nec, Deo protegente, eril, ut in Eccle-
assidue cogitel illud quod sacra jubet aucloiilas : sia mibi ad regendum commissa tanta et tam
Diligite ju$tUiam %qui judicatis terram (Sap. 1,5). reprobanda inordiuatio oriatur, aut si aiiquo casu
Quanto enim illorum quibus terra commissa cst
l l T oritur, nutriatur aut permittatur. Prccipio igilur u t
ad rcgendum, praeeiuinet potentia, tanto magis, si a omnes, sicut mibi, noslra servata praelatione, et i n
juslitia deviant, non regunl, nee adjuvaul btnnanum pciendis licenliis et i n exiequendis mandatis, et i n
genus, sed perlurbant et gravant sua violentia. Ta- judicandis negligenliis, domno priori, et post illum
libus utique terribilis illa comminatio intenditur:
I M
subpriori subditi sitis buroili benigiiitate et benigna
Potentes potenter tormenta patientur; et fortioribut mansuetudine. Et quoniaro praefalae inurinurationis
fortior intlat crutiatus (Sap. v, 7, 9). Semper igttur causaro et pondus snper domntim Wtllelmuiu qtti-
in aetibus suis servet jusliliam vestra prudeutia, et datn maxime imponunt; de illo nominatim dico
in oftensionibus quae sibi fiunt, indulcet eam sua quia nunquam volui, nec volo, ut aliquo ssodo
misericordia. Nam et Iioc justitia imperat, ut qui priori inobedienter resistat; nec de illo aiiud staluo
sibi vult misereri, iiiisericordiam aliis impendat. B quam quod, vobis audieuiibus, in capittilo de iSa
Breviter monui quod cor meuin assidue desiderat, precatus sum, et cousului, tum propter memoriain
scd omnipoteiitem Deum precor ut sic ipsevobis doinini et Patris nostri archiepiscopi Lanfranci, lum
terrenum priucipatuin guberuare tribuat, quatenus propler infirmitalem ejtis. Qtiod lamen non sine
in futura vita regnum coelesie vobis retribual. Sa- discrclione et htunili obedicittia fieri ullatenus con-
lutant vos, ut fideles servi Dominum, fralres nostrae cedo. Pax Dei, qum extuperat omnem sensum, custo-
Ecclesiae, pro quorom necessitalibds in Fbindriam diat corda vestra et intelligentias vestras (Pltilip. I V ,
lalores praeseniium miitimus ; qui mecum ve- , , f
7 ) . Ainen.
stram pielatem fiagitant ut sicut ipsi in bis quae Dco E P I S T O L A XXX.
iu se placent, si qua sunt, vos fralres esse deside- AD MATHILDAM ABBATISSAM ET MONIALES W l K T O -
rant, sic vos hoc dignari, cum opus et opporlunum MIEMSES.
erit, in ves'tra tuitione percipiant. Salutamus pariter Obtecrat precet tuo inchoatas nomtne perpetuari, el
ego et illi uxorem vestram, u t dominam cbaris- moniales pietati assidue vacare.
simam, quam sic adjutricem nostram vobiscum ANSELMUS, vocalus archiepiscopus C a n t u a n ^
esse, cumresexiget, deposcimus.sicul eara vobiscum sororibus et filiabtis charissimis, reverendae abba-
in dileclione ct orationibus complectimur. Valete. C lissae Wintoniensi MATHILD„, et aiiis ancillis Do
E P I S T O L A XXIX •••. suh illa commaneutibus, eieclo sponso Christo sein-
AD HEXRICCM PRIOREM, ANTONIUM SUBPRIOREM, ER- per placere.
KULFUM, OSBERNUM ET ALIOS M03ACU0S CANTUA- T Gratiasago sanctilati vestrae quia, sicut audio,
RIEHSES. pro me assidue orare non cessai. Et precor supplex
Ut Cantuarienset ccenobitaf tic obediant priori et ut quod charitalive incoepit, perseveranter faciat,
tubpriori ac tibi. . donec appareat quid divina dispositio de me inten-
ANSELMUS, graiia Dei arcbiepiscopus, dominis et dat, quateuus vestris oraiionibus exoratus Deus mihi
filiis suis charissirais, domno priori IIENRICO. et sttb- in tribuialionibus meis sil clemeniior, el vobis pro
priori A.NTOMO, domno ERSLLFO, el domno OSBERNO, impensa charitate sit benignior. Praelerea et ohT-
et aliis servis Dei in Christi Ecclcsia commanen-
1 , 1
cium a me injunctum exigil, et dilectio qttam i n
tibtis, semper delectari iu Domino, et ejus perpetua vobis erga mesentio, ineiuviiat, et charitas qua vos
benediclione tueri. diligo mihi persuadei, u i secundutn vcstrum slu-
Audio inler vos esse scandala et murmurationes, dium ac proposiiuin mea exhortetur commonitio
quia quidam sunt inler vos qui se domno priori sub- semper ad meliora proficere, cl nuiiqtiam ab his ad
jicere conleuinunt, el ea quae licentia ejtts facienda ^quae, graiia Dei adjuvanie, attingiiis, negligentia
sttnt, illo umiiino nescicutc et sine ejus liccntia veslra gravanle deficere. Quod uiique clDcacitcr
passim faciunt; et cum ab co, vel abaliqtio repre- implere poteritis, si illud considerantes quod scri-
hendunlttr 3 7 7 capilulo, ejiis se judicio rcgu-
m
ptum e s t : Qui modica detpicit f paulutim decidit
iari hmuilitate subdere despiciunt: et instiper hoc (Eccli. xix, i ) (9). E t : Qni limel Deum nihil negligit f

se toitiiu uostra aucloritale facere afiirmaut. Unde (Eccli. v t i , 19), ctiam ininima ordinis vcslri non
quasi diversae sectae ei parlium dissideiiiitun lites ncglexei ilis. Tanlo enim vigilaiitius a minimis ex-

VARIiE LECTIONES.
I , T
Quanto autcm mss Quanto cnim Uliquc frairibus m%$ utique tcrrihilis
118
Flandriam
praescnli millimus mss Flaudiiam laioics pra*senlium millimus Cum inw ex pratfuiis Excmplaribus
tu$ collata lu Ecclesia ms ui Clnibli Ecclesia
191

JOANMS PICABDI NOT/E.

(9) Qui modica despicil, paulalim decidit. Eamdcm clsex ins, nostra, habcnl spcrnit; sed eum vox sit
sciiletitiani itsdem nrorsus verbis Anselini inculcal synouyma, r r i non pervcrtit iutellectiim. Siguilican-
rp _0 hiijus libri. Pro vcrbo de*pi*-it cxctisa B.bliaf tur clenim ad viituiis cyc^op.ediam c*sc pcrn* icssa-
Cl LIB. I I I , EPIST. X X X I .
ce>sibus debemus cavere, quanlo eos frequeiitius A
cognoscimus se nobis iogerere, et quanto callidius
deceptor noster nullain in eis esse culpam, autcon-
lemnendam, si qua est, nilitur nobis persuadere.
Quod non solum iu exterioribus operibus, sed etiam
i n intimis cogilationibus debetis servare, nec m i -
nus Deo displicere indecentem cogitationcm quam
faominibos reprobandam actionem debelis judicare.
Deaique sicut sponsae carnalium vitiorum exte-
r o r e m fceditateni exsecrantes, per pulcbritudinem
carois et vestium apiitudinem student placere'; ita
oponsae spirituales Regis regum Filii Dei foediu-
tem interioreui delestantes, per mentis polchrilu-
dinem et ornamenta virtutum ut ilii placeant sem-
per debent studere. Pulchritudo ceite mentis et
H ilrimentum virtutum est, cordis munditia, cui B
vi&ioDei spiritualiter promitiitur; ad quam raundi-
liam nulius nisi per magnam cordis cusiodiain per-
ducitor. Dnde scriptum e i t : Omni custodia serva
eor tuum (Pror. iv, 23). Ad quam cuslodiam, post
gratiam Dei, quantum ad bumanum studium perti-
net, boc est singulare et efflcacius coosilium, ut
scmper cor vestrum et obique, quandiu vigilatis,
V A R I J . LECTIONES.
•'• Cum eodem m$. collata 1 , 1
Saepe moltom ms. saepe mullumque
JOANNIS PICARDl N O T J E .
riam erratulorom fugam leviorumque praeceplorum G
«filtgenlissimam observantiam, ut passim et crebro
Anselm. coinmonet, caeterique Patres , nempe D.
Chrysost. bomil. 27 in Maitb., et is ad populum A n -
thiocb. Hieron. ad Rusticitm monachum, et Eusu-
cbtam de custodia virginltatis, Gregor. Nazianzen.
orat. ! in Julianum, D. Ephrem. lom. I I tract. De
intetnperantia ab his verbis : Vaf ittis, qui minimis
% misU, et decrctis suinmorum ponlificiim , Dainasi
letissimisque, etc., et Paraenesi lom. XXIX S. Caesa-
rius Arelat. serm. 8. Ritrsusquenosier Ansehn. apud
Eadmerura lib. i , sirailitudine sumpla ex vinario ,
ctijos rimae, quantumvis tenues, si non obtureutur ,
confesiim aqnam toUin emitiant, unde piscium con-
sequeuir interilus. Leonitis canonicus nosler pocta
non contemnendus, qui ante 400 annos parabai he-
roicuni carmen in universa Bibiia, sed mors prseve-
uiens jamjam scribentis nianum obslupefecii et com-
pescuil. Quam.ob causam reliqoituiitum lihros duo-
tlecim finitos in historia Rutb. Is, iuquam. praeter
batc et alia pocmau, illud reperi ad rein praesen- ry
letn, cui titulo est: Quod non sunt negligenda
lia. Carmen sequilur hujusmodi:
Qui bene cuncta fugis graviori$ crimina noxw,
Hoc age ne cutpa $nb teviore cadas.
Culpa gravis, eemper levium coniemptns habetur :
Parvaque qua (uerant crimina
% magnafacit.
Quid vita$$e lutum juvat, ut mergaris arena ?
Forte tulum fetet; non minus illa necal.
Sie timidus frustra maris alta pericula fugit
Quem necat in tuto fluminis unda vado.
filec satis est gressu foveat vitare patenies %
Decipit incautos et via plana pedes.
f/l bene, quee se$e produnt incommoda %viie$
Ulitium eptcie noxia mutta latcni.
Hactenus decastichon, quod antehac in vulgus IIOII
etierat, ut caetera sui aucloris poeinaU , iuter quae
vidi litleras, unasad Adriauum IV, alteras ad Alexan-
drum I I I , suinmos poiuilices. Eo quoque loci spe-
c U n l Plutarchi duo ullima capitula ejus traclatus ,
quein n c r i p ^ i l : Quomodc vUerequU pozst
eirtute ptomorcat.
G2
aut leclione, aut oraiione, aut psalinls, aut aliqua
utili cogitaiione sive intenlione sit occilpatum. Yos,
domina abbatissa, precor ut matrem, moneo ut
sororem, bortor ut amicam, praecipio ut filiae charis-
simae, quatenns R. (10) episcopo Osmundo omnibe-
nignitate sancum et Deo placium obedientiam,
sicut decet, exbibeatis, et ejus dilectionem et fami-
tiarem amicitiam atque consiiium ct auxilium in
corporalibus et in spirilualibus babere, et illi quod
ex vobis eit exbibere in Cbriiti cbaritate studeatis.
Omnipotens Deus, Sponsus veiter, sit semoer custos
vester. Amen.
EPISTOLA X X X I »•».
AD LANFRIDUM ABSATEM COEKOBll S. VfLMARI.
Ut gregem non deserat ob varias molestias
ANSELMUS, vocatus archiepiscopus, fratri charis-
simo, domno abbati coenobii Sancti Wlmari L A N -
FRIOO, divino regi consilio et adjuvari auxilio.
De petitioue vestra, qua mibi infatigabiliter insU-
tis quatenus ab episcopo vestro consilio et precibus
meis tentem impetrare vobis iicentiam abbatiam, in
qua vos divina conslituit dispositio, deserendi, saepe
multumque " mecura cogilavi, et cum aiiis in qui-
a
(10) Osmundo episcopo. Sarisberiensi vel Salisbe*
rieust. Ante bunc reliqui episcopi vocabantiir Scbi-
rebumienses a Schireburtna iu Anglia Westsaxo-
nica, vico ignobili, et inainoeno. Uude miruin est
tandiu illic episcopos sedisse. Tandein 1075, syuo-
dus auclore Lanfranco Londini esl bahila, in qua,
ut testanlur acla ejusdem epistolis Laufranci ad-
videlicci et Leonis, uec non ex conciliis Sardicensi
atque Laodicensi in quibus prohibetur episcopalcs
f
sedes in villis existere, concessum est rcgis niuni-
ficenlia, et synodali aucloritate pracfatis tribus epi-
scopis de villis transire ad ctvilates; llertnaiino tle
Syraburnia ad Serisberiam, etc. Yulgaris aulem co-
dicum impressorum leclio habet SarisbefiametSchc-
reburniam; lahulae quoque Sarisberiensiiim episco-
pornm in hiblioiheca Sancli Yictoris Parisicnsis.
Hermanus igitur mox ut sedem invexit Sarisbcriam,
iucboavit ecclesiam primariam, ctijus opus mors
praeveuicns remorata est. Osmiiudus auiem succcs-
venia- sor operi iuchoaio colonhoiiem imposuit, ut notavit
Malmesberiensis tib. u Dc gest s poiitificum Auglo-
rtim. Cirterum jtixla Sarisberiani posiltim est cceno-
bium Wiltonietise ad Wileu flumen in vico iion
cxiguo, cui nomeii Wiltuna, a quo et Wiltonieusis
Partbemo ut sedem, ita et nomen traxit; origincm
vero abEdgaro rege, qui illuc iniroduclis monialibtis
Bcnedicliitis aulistiUm praeposuit filiam suam , uo-
inine Editham, anno 9 7 4 , ut Lilio placel. Sero
qtiidein, sed uon iinportune (virorum eniin sanclo-
rum quolibet leinpore memoria solet esse oppor-
luua) in mentcm venit aduotare quae D. Antonin.
t
scriptis dedit iu part. histor. _ l , c a p . 1 _ ; nempe
httiic Osmtindiim (quem Osimmidura nunctipat) ob
sauciiiaiis laiuatn, el miraciilortim frequeiiliain ia
divos rclatum fttisse a Calixlo III p a p a , anno 1457,
ofliciumque praiscripmm , in ejus memoriam fien-
duiu nomiiic unius coufessoris episcopi. Qttae qui-
dem Osiiitiiidi apoiheosis a Gcgorio IX iueral teuia-
l a , sed tiistirgctitibus variis in Ecclesiam lempesla-
nn ir libus promgata, «loncc scrcniori dic illuccscente tam
saintum iiiitrr-piiuni* «»pus lieri p o M e l rcligio^us cl
65 S. ANSELMI CANTU.A tt. AUCHIEP. Ot'F- ^ A U S — EPISTOL/E. 64
busconfilium spirituale speravi, sum loculus; et A EPISTOLA X X X I I 1 M
.
intellexi, quamvis propter compassionem qua iristi- AO CERVINUM AMBIANENSEM EHSCOrUM.
tiae fraterniiatis vestrae compatior valde vobis con- Kon poese monackum in abbalem ordiuari, qui clnm
intcio pralato ab$ce$$erit.
gauderem si Dei miseratione, consilio et permissione
archiepiscopi et e p i s c o p i vestri, desiderium ve-
m ANSELMUS, vocatus arcbiepiscopns Cantuaria*, re
strum assequeremiui; periculosum tamen milii esse vetendo episco|K> Ambiaiiomm GERVINO, salutem.
lam inusitatam rem petere et consulere. Timeo Frater ille Nortbmanuus Ecclesiae nostrae profes-
enim me non parum peceare, si mea instantia locus sus quem abbaiem electum esse mihi mandastis, et
vobis commissus omni rectore destituitur atque et ciijus ordinationi me assensum pncbere suadeiis, me
rerum et morum et ordinis, majori, imo omnimoda et fralribus Ecclesiae nosirae ignorauiibus trans
1 M

vastatioue desiruitur. Si enim ad aliud ibi vestra mare abiit, ut nec iler ejus nec causam itineris ejus
non prodesset praesenlia, nisi quia non ibi regnare agnosceremus. Quaproptcr nec vos, ut liileris ve-
|>otest nec libere exerceri sine aliqua reprehensione stris intimatis, eum sine nostro assensu ordinaro
malitia, ita nec male ibi est, sicuti esset, si esset debetis. nec ego in boc assensum praebeo, nec prav
sine rectore, aut. in ordinis aut in remm dcstru- bere debco, in quaiitum iutelligere queo. Si ipse
... w. ... . . . . . .
W W O . J U - • V
• '

ciione, non tamen possetis conqueri quasi ibi i n u l i - v

liter viverelis, ubi tantum malum et corporale et
sptritttale, ne locum praedictum destrueret, compri-
merelis. Quanto magis tunc se veslra consolari po-
test prudentia, cum sint aliqui sub illa qui ejus con-
silio et gubernatione uti desiderant, c l voluntaria
c » C " i ad ine, el ad Ecclesiam suam, sicuii mona-
chus qui talitcr dc Ecclcsia sua disccssit, vcniro
dehet, ct poslea aliquis dc co mibi de praefata re
loculiis fucril, respondebo inde secundum quod re-
spondere intebVgam. Yaletc.
EPISTOLA XXXHl . I M

subjectione illi obediunt. Esl et aliud unde in tribu- AD RICARDUM MONACIIUM.

Iatione vestra dcbetis gaudere, quia non est dtibium Monachum professum non teneri voto peregrmalionis
a se facto in $a?culo.
vos illam bono zeld Dei babere, et timore Dei cujus
consideratione iilam fugere non audelis, susiiuere. ANSELMUS, gratia Dei archiepiscopus, frairi et
lilio HICARDO monaclio salutem, el bcncdiciio-
Cerle ubi tot raliones sunt cousolationis et spiritua-
ucm.
lishetitiae, non magnum pondtis babere debet ama-
Audivi, Frater m i , quia antequam raonaclm
ritudo tristitiae. Quippe non solum considerat Deus,
fieres, in aegriiudinc vovisli te iturum ad S. i£g>
quatttum sludium alicujus in aliis proficiat, sed
. . r • . i i dium; et idcirco inodo tiinidus el nimis sollicilus es
eliam, aut forsitan magis, qtianium lahorem in m- q ^ ^
volo illo solvendo, ila ut quiescere nou possit cor
tentione proficiendi, et dolorem quia non proficit
tuum, nisi ad S. vEgidium iveris. De qua re non
scc indum iolentionem, sustineal. Nosirum enim est
dehcs latilum credere tibi quanium abbati luo, cujus
laborare el seminare, Dei vero est incrementmn et
consilio et ordinaiioni animam luain commisisli, et
euecttim dare. Quod noslrum cst, qtiamvis co adju-
aliis qui mclius le sciunl quid magis p l a c e a i Deo 1M

vanle sit, nobis retribuii; quod autem suum est, sibi

attribuit. Quod si hacc mens vestra uon vull aul non
valet suscipere, 3 7 8 probiheo, si per episco-
n o n
pum vestrum, et per eos ad qtios res baec pertinel,
Deo disponenle, ad desiderium vesirum ordiuate
poteslis periingere. Yalete.
el magis prosil aniniae luae. Qtinproplcr consulo l i b i
et praecipio ut, omnino dimillens inlenlionem pne-
faii itineris et sollicilodinem voli illius, in propo-
siloquodassumpsisli qulelus ellmmobihs permaneas,
ei q u i e l e ad hoc quod proposuisti, id est ad obedieit-
1M

liam et poenitenliam pro peccatistuis, ct ad alios bonos

mores studeas. Ccrlus enim esse dcbes quia cuni
YARLE LECTIONES.

Episcopi mi. Episcopi vestri

I H I M
l
"Cumeodem ms. coltata et cum Edit.
, M
Quiete Edit. in quicle
JOANNIS PICARDI NOT.E.
prtidcntius. Antonino eratin votis illic altexere epi- ^
toma mirabilium, sancti Osmundi precibus et meri
tis gestortim, sed abstintiit, cutu laedii vitandi ergo,
ttim quod libeiltun id arguineiili coiiiincnlcm jusseril
in Ecclesiae Sarisberiensis labulario servari; adqucm
miliit ieclorctn ctiptdum bistoriie ecclesiasticae.
Pncter Antonin. hujus quoque apotheoseosmeminerc
Polyd. Yirgil. lib. xxin hislor. Anglor. et anle illuin,
Maith. Paltner. Pisanus, Petrus a Natalibtis lib \ n ,
cap 22, Scbedel. 6 aelaic sui regislri,Chrouk. Ber-
gom. liji. xv, supplcnienl. Chronic. Sabcllic. lib. v i ,
Eadmer. 10, Plalina in Calixto I I I . Sed in bis qtiin-
quc posterioribus mire variala esl orlhographia, ila
ul nro Osnmndo, legas Hosimundiim, Editntindum,
Eadimttndicti. vel Ednttindum. Ne- «sl qiu»d quis
Cum eodem m*. cotlata I M
Ecclesiae m«. Ecclesiae noslrae
Coth. et Cot. 1573 1 M
Quid placcat JEdil. quid magis placeal
Sabell.,Plat.,Dergoinens.,SchcdeI., piiiet iiitelligen
dos de sanclis Edmttndo rege aut aicbicpiscopo,cuiii
iile longe aule, hic vero co?littim ntimcro ftierit
ascripius anno 1240, teslihtis VYalsiiigh. iu Netistrhi,
ci Mailb. Paris, aut 1248, tilnotal Molan. iu addil.
Usttard.prid.Noii.Deccmh. His plura referl Mabne^b.
in episcopis Sarisbericnsibns, inlertimqtte Polydor.
lib. tx, pauca quidem, sed optima ct prxclara. Mi-
gravit landem ad superos sauctissimusponlifcx anno
1099, episcopaitis sui x x i v , Sarisberia: sepuiltts
(consentienlibusllcnricolluiilidon. lib. vn, ci Mailh.
Parisio) prid. Non. Decemb. ut Barou. posl Moianum
advertit. Quibtis, haeccc cxcideraut, collccia hic
rcposuiinus.
65 LIIL I I I , EPIS1I . XXXV. 66
teipsom Deo loluro vovi&ti ei reddidisti per mona- A suo, virilitcr scmper proficere, ut illi qui superio-
cbicam professionem, solvisti omnia voia minora ris propositi sunt eos qui infcrioris sunt superent
quarunilibet actionom quae prius sine jurcjurando et humililate , in qua quanlum
m
bomo magis pro-
m

fidei aUigatione m
promisisli. Eslo ergo quictus et ficit, tanio magis subiimatur ei aliis virlulibus
exceliil. Quapropler, fili charissime, semper meroor
securos, et ego te ea auctorilate quam per gratiam
esto ciijus propositi gradum ascenderis, nec un-
Dei babeo super le, ab illo voto absolvo. Vale.
quam lihi vitae tuae sanctitas sufficiat, nisi ea illos m

EPISTOLA XXXIV . M l

qui inferiorum graduum sunt, transcenderis. Sicut

AD WILLCLMUIf M6NACITCM CESTRENSEM. enim illi qui infcrioris proposili sunt, laudabiliter
Profitetur te non ette tantum virtute quantum carmi- ad virtutes superioris ascendunt, ita illi qui majora
nibut eum monachut depinxerat.
seclari proposuerunt, vituperabiles sunt si ad acqna-
AirsELiius gratia Dei archiepiscopus, fralri ct filio
litalem minora elgentium descendunt. Quoniam
charissimo, monacbo Cestrensi Willelmo, salu-
ergo monachuro le babitu profiteris, hortor, pre-
lem.
cor, consulo ut semper in conspeclu Dei intus stu-
Quarovis me talem nesciam qualero roe suis car-
deas esse quod foris in conspectu hominuro videris.
minibus tna prsedicat benevolentia, non lamen in-
Non autem bic loqoor quasi boc non facias, sed ot
gratns esse debeo quoniam boc facit dilectionis abun-
semper ad meliora palerna exhortalione succensus
rbntia. Saepe enim solet dileclor dilecii vitia aut non
proficias. Yalc.
sentire, aut levia judicare; bona vero, quae non sunt,
* p i n a r i ; et quae sunt, exaggerare. Quod quando sola 3 7 9 EPISTOLA XXXV . m

AD WALTERUM CARDINALEM.
facit cbaritas nec error est suscipicndus proptcr
Se cum itio de Ecclesias necetsitalibut non potte tine
atfectum moris, nec amor est conleronendus propter
ejut attentu et aliorum epitcoporum consitio agere
culpam erroris. Sed sic debet aroor nutriri u l error aut eit providere, eo maxime tempore quo hottet in
corrigaiur, sic error debei expelli ut aroor rciinea- Angliam irruerent.
tur. Gralial libi ago quia me talem diligis esse Domino et reverendo Romanae Ecclcsiae Iegato et
qualero roe pradicas; et borlor neme lalcm opine- cardinaii episcopo WALTERO , ANSELMUS, vocalus
ris, sed polius ores u l talem Dcus faciat qualem arcliiepiscopus Canluariac, fidelcs orationes. et fidele
esse me diligis et exislimas. Cum cnim scriptum servitium.
s i l : tfetaudet hominem invita tua (Eccti. x i , 5 0 ) ; Quod mandat mibi prudens vestra sollicitudo, ut
11 a i b i : Orate pro invlcem uttatvemini (Jac. v, 1 6 ) ; aliqoo in loco conveniamus de causis
m
Ecclc-107

non debet bomo bominemin bac vita magno conatu £ siarum Dei fraierno ac chariialivo ad invicem con-
laudare, sed magis ut laudabilis fiat pio affectu silio acluri el quae corrigenda sunt correclun, ulique
orare: iaodem vero Deo committerc, cui proprium sccundum inlcntionem vestraro valde laudabilc 109

cst meriia judicarc. Non dico bonorum virorum vir- esl, et secunduro quod expcdil, valde utilc essei, si
tutes ad excmplum bene vivendi aliis non esse roon- congrtio lempore fieri posset. Sed vestra prudeniia
strandas, sed eisdcni ipsis non essc cxaggerandas. non ignorat quia nos duo niliil ciTiccrerous , i*isi m

Qiioniaro aulein opus cbarilatis nou debel csse siue regi suggestum esset, ut ejus assensu et auxilio ad
retribuiionc, pro carminibus prosam, pro laude alTectum perduceretur quod disponeremus. Est
f l i

reddo exhorlationem. Ccrte, fili m i , cum in me et aiiud, quia cgo a Cantuarberia clongari nullatenus
amas et laudas bona quae in ine opinaris esse, ipso' audeo, quoniam [quotidie exspectamus ut hostes de
too opere lestarisquia amahilis est et laudabilis om- ullra mare in Angliam per illos porltis, qui Can-
nis qui studet honus esse. Cum ergo omnes velimus luarheriae vicini sunl, irruant. Propter quod domi-
non dico laudari, sed amabilcs et laudabiles cssc, nus meus rcx ore suo mihi praeccpit, autcquam ab
nihil tantum studere dcbemus quam ut boni in ill<> apitd Nolingchain disccderem, el poslquain Can-
eonspectu ejus qui non faliitur, judicemur essc. liiarberiain rcdii, mihi mandavil pcr littcras proprio
Bonus aulero quisque fidelis ab eo judicalur, qui in ^ sigillo signalas , ut Canluarberiam cusiodiam, ct
8 u o ordine perfectionem aliingere conatur. Nam scinper paratns sim ut qnacunque bora nunlium
eisi omnes ad perfectionis summaro pariler perve- eorum qui littora maris ob hoc ipsum custodiunl,
nire non possurous, non lameu erimus exlra nume- audicro undiquc convocari julicam cquites el pc-
f

rum bonorum, sicul scriplum est: Imperfectum
meum viderunt oculi tui et in iibro tuo omnet scri-
9
bentur {Psat. cxxxvui, 1 6 ) , si ad eain pcrfectio-
uem incessanter et fortiler conaii velimus. Conei.tur
igitur laict in suo ordinc, clcrici in suo, monachi iu
ditcs, qui accurrciites violenliae hostium obsistant.
El idcirco dc Cantuaria exire non atideo nisi in
illam partem ex qua hoslinm cxspectarotis adveiy
lum. Prccor igiltir sanctitatis vcstrae discrclioncin
qnalcnus a?,qtto cl pacai<» <mimo suscipial has nostras

VARIi£ LECTIONES.
, M
Hlegattone Edit. alligatione M l
CMIN eodem ms coltata m
Sunt bnmilitaie Edit. Pic. tunt sn-
perent hnmilitate lu quantum mt in qua quantiim
M I
* Ea illo ms ea illosM
Cum eodem ms cot* m

tata Aliquo loco ms aliquo in loco

, M
De czusa ms dc causis
t # T
Laudabilc ms valdc laudabile
*•* Efficiemus mt etliceremus Ei ejus .. produccrettir ms tu c us.. pcrducercinr
, u
67 S. ANSELMI CANTUAR. ARC1I1LP..0PP. P A t * ffi. _ EPISTOUK.
rationabiles, et quae infirinan ncqueunt, quoniam A
verae sunl, excusalioiies. Sciat pro cerlo vestra
reverentia quia eumdem animum quem babetis, ut
jorrigantur q u * corrigenda sunt, babeo. Sed ex-
specto reditum domini mci regis, et e^iscoporum
cl principum qut cum eo sunt, quatenus illi quae
agendasunl,opportune et rationabiliter suggeramus.
Et sic, Deo adjuvante, ejus assensu et auxilio eftl-
cacius expleamus quod dcsideramiis. Si tamen vobis
placet ut per dilcctissimum fralrem nostroin reve-
rendnm abbatem H. mihi consilium vestrum
111
mandetis, de quibus rebtts et quomodo com rege
loqui debeam, hoc libenler suscipio. Sed et si regi
monendo consulere aliquid de hojosmodi rebos per
eumdem abbatem et reverendom episcopom W i n
toniae p r u d e n t i a e veMrae p l a c u c r i t , l a o d o e t p o s t u l o . &
Vale.
EPISTOLA X X X T l
AD EUMDEM.
Calumnia* imvotttat excutit, et te nee tchitmati fa»
S
u*
elongare ab tf^bc in q u a e r a m , nisi vcrsus hosica
qui timebantnr, tunc monitus ut vobis occnrrerem,
quatenus colioqneremur de bis quae corrigenda sunt
in boc regno, rationabilem et susceptibilem reddhi
causam, quia propier praedictitm pcriculum et pra?-
ceptum regis venire non poteram, et nihil efliccre-
mus nos duo, absente rege et aliis quorutn asseusii
et consiiio et operatione ad effeclum duci posset
colloquium nostrum. Ego enim ipse video quae cor-
rigenda sunt, et babeo voluntatem, quam nullus
bomo mihi potest augere, corrigendi, Deo adjuvaiilc,
per assensom et auxilium domiui mei regis et alio-
rum ad quos perlinct, cum locus et opporttiniiaa
c r i L Quod autem conqueriinini vos moratos esse,
velut infructuosam arborem et peregrinnm non ba-
bentem a d j u t o r i u m aut c o o s i l i u m , de aliis vos scitis.
de me aotem ego scio quia non prohiboi v o s f r u -
c i i f l c a r e , neque mcum aiixiiium ant consilium vohis
pro ratione et possibilitaie mea denegavi t e m p o r e
frociiAcandi. Quod vero quaerilis a me cur el qua t u

vcrey nec rebut Eccletiw tunc potte contulere tigni- jusiilia cpiscopi alii me abneganies, a me discessc-
ficat. rnnt, nec sunt rcversi dignam agenles poenitenliam,
Doniiuo et reverendo episcopo Albanensi et car- hoc polius ab illis quaerendum eral quam a mc.
dinali WALTESO, Cantuariensis divina disposilione
, u
Ego enim nescio me fccisse cur boc facere d e b e r e n L
arcbiepiscopus ARSELMUS, orationum fldelitatem fleversi u m e n bactenus sunt, u l iliam obedientiam
cum servitio. quam Cantuariensi sedi proroiseranl, se mihi serva-
Litleris a vestra sanctitate mihi directis, si lice- liiros falerentur. Dicitis qnosdam illorom v o b i s
r c l , plenius quam epistolaris brevilas patiatur, dixisse ideo non offendisse in me quia permisi t l T

responderem. Pro lemporis tamen opportuuiiate ad me a catholica Ecclesia transferri ad schisroaticos,

summam sensus illarum breviter, quod ad me atti- etab illis consecrari, si fieri, sicut addilis, potcst;
net, respondeo. Dicitis quia oportnerat nos loqui C et a scbismatico rege invesliluram accepisse, ei i l l i
siinul de vinea Domini, quae in boc regno deslrui- fidelitatem et bominium fecisse, quos omnes scie-
lur, ne penilus confunderetur, quoadusque sanctus bam esse schismaticos et divisos ab Ecclesia Cbrisii,
Peirus apostolus, pervicariuin suum Urbanuro sunv et a capile meo Urbano pontifice, quem ipsi, me
mum ponlificem visilaret caro. Hoc oliooe ego
t u
audiente, abnegabant. Certe nesciebam nec scio
ipse voluissem, si congruo tempore facttnn essel, id eos schismalicos, aut sic divisos ab Ecclesia ftiisse,
est quando dominus meus rex, et episcopi, el prin- ut dicunl. E t s i aliquiseorum qui boc vobis dictint
cipes hujus regui Vobis praesenies aut propinqui me praesente boc diceret, oslenderem rationabiliter
erant. Postquam vero licentiam accepistis a rege non i u esse. 1111 enim non [abnegabant canonicom
redeundi Bomam, et rex in expediiionem suam cum Bomantim pontiflcem, quicunque esset, nec Urba-
arcbiepiscopo Eboracensi et qoibosdam aliis epi- num negabant esse pontiflcem; sed dubilabanl pro-
scopis et principibus suis ivit, et vos ab illis, ct ego pler illam quae modo n a u est dissensionem, et t u

a vobis discessimus, veluti non nos io hac terra propter dubitalionem illum suscipere quasi cerlunt
t l s

amplius invicem visuri; et posiquam rex mihi prae- diflerebant; nec ullum judicinm cos ab Ecclcsta , l f

cepii ut illam partem regni sui in qua maxime irru- segregaverat, et omnino obedientiani Romanae sedia
piionein hoslium quoiidie timerous, dihgenter cu- & tenere se falcbantur, el sttb professione obedienliae
slodirem, et quotidie paratus essem hostihns resi- Romani pontificis me consecrarunt. Denique domt-
slere si irruerent, sicut in periculo vasiandi vel nns papa sciebai me esse consecraturo, et a quibus,
perdendi terram ; cum nullo modo auderem me et cui regi feceram quod feci.Et laroen ( I I ) palliuin
YARI^E LECTIONES.
Ahhatem N. ms. Abbatem H.
8 , 1
Cum eodem mt. collata.
818
»»• Cantuariensi mt Cantuariensis
m
Sttmuium iii* suminuin Poutiflccin Nou vos E d i l . Pic. non nos
, u
Qttaerilis cur mt quaeritis a , u

me cur * " Ideo vos oflendisse mt ideo non offendissc Mundo nata mt modo n a u B U
Indiciuin eos , u

mt judicium eos
JOANNIS PICARDI NOTiC.

il i ) Patlinm quod archiepitcoput

ere mihi pervettram
9 charitatem,
ad se transmissi rurstts meminil in sequenti epislola,
Cantuaria
etc. mitil.
tolet
Pallii
exccpit, nam Walero legnlo id defcrenle obviam ivit
pontificia indulus vestitnenla et nudato pede.Sacmm
auiem insigne deposiium in allare stiscepil el hti-
fJrlianoque gratias scribit eo nomine, qui n l hono- mcris composuit, sicque diurna illa decoratus stola
p.ficenlissime misit (erat enim litcttlo inclustim ar- rcm sacram pereg'<t Doniinico dic qna' lo tdtis Jnuias
geuico) sic Ansclmus dcvolissimc, juxta ac lauliss :ne anr.o lOOri (huitc cuim Florcntitis Yig rniensin, et
69
quod archiVptscopus Cantuariae solct babere, mlhi A
pcr ves.raiu cliarilalcm, non ut scliisinalico, sed ut
a< ceplo, uon ut reprobans, sed ut approbaiis misit,
ct sic quod de me factum eraiconfirmavit. Ipsc liujus
confiitaattonis auclor, et dominus Gualterus 3 8 0
1.111. I I I , F.PIST. X X X V I . 70
disse, quantum potuisiis, et ea occasione ncgotiuin
proptcr quod venistis , impeditnm usque nunc. Pro
bona quidem voluntatc defcnsionis gratias ago, iin-
pedimenlum atitem hac occasioue faclum vobis u t i -
qnc " nescio. El si rei medulla diligenler considc-
l

episcopus Albancnsis el cardinalis haec eadcin scicns,
minisler ejus el cxseculor. Si vobis haec calumiiia
atlendenria videtur, cur eam ante pallii concessio-
item mihi t a c u i 6 t i s ; si negligenda putatur, vos j u -
dicate quam diligcnier sit a vobis iiiculcanda. Plura
possem adbuc dicere ad infirmainlum verbum ma-
h i i x eorum qui hoc qtiod dicilis vobi* obtenduut ad
cxcusandas excusatienes in peccatis, sed sapientiain
vestram scio non indigere apcriae rei multiplici
ostcnsiooe. Videat igitur prudens simplicitas et
simplex prudentia vestra qualiter super hxc qna?
dixi suscipere et exaggerare debeat conficias calum-
nias, et calumniosas conflctiones adversnm me ab
illis qui fecerunt contra me pro excusatione sua, no
videamini velle infirmare " quod aucloritale do-
9
mini papa» et vestra exsecutlone non ignoranter est
conffrmalum. Ncinpe non sic accepi (tesle Angliae
rrgno) ootnen dotnini Urbani papae in vanom, n l
hoc me ab illo vel a fl.lelibus ejtis meruisse cogno-
scani. Dicilis vos caosatn meam, lesie Deo, defen-
9 , 9
Coiifirmare m$ inflrmare
llonedenus nolaront) et reliqons asUnles illtiri oscu- C dis virlulibus andilorum animos demulcens, in ira
latos
I . fuissc pro reverentia
•.
A .
a ABA^.
t ^ sanctiPetri.Quem
..n.lS D A I . I / \ . . A . . . rttiitn
ralur sicut potcst, ct prtidentia vcstra me dcfendii
quanlum polesl, cerlus sum quia conscienlia veslra
iu his quae supra dicta sunt accusare nic nou potest.
Quod, sieut dicit, nec mccitm nec cum aliis loqui
sicut voluit potuit vestra revereutia carens obedien-
lia Romanae Ecclesiae, sciat ipsa cur non potuit. Ego
autein scio me diu et multuin desiderasse el exspe-
cusse loqtii vobisciim, aniequam possem; et cuin
landem potui, non lantum polttisse quanlum volui.
Rogalis me ut fraires nosiros Cantuariensis Eccle-
si;e quiele ac pacifice possidere diniitum rcs suas.
Ad quod respondeo quia nullus magis desiderat
quietem ac pacem illortim quam ego, nec magis
soUicitus csl pro utiliuie cjusdem Ecclesiae; e t i d -
circo volunlas mea est ut res ejus, Deo annuente,
disponam ad utiliuiem praesentem et futuram, prout
melius sciam et potero. Yaleal bealitudo veslra,
et dignetur Deum, ut me et omnes actiones meas
diri^at orare.
VARLE LECTIONES.
Utiqtic m$ titiqtic nescio
JOANNIS PICARDI N O T J E
«iliiiti judicium
1 it.1 • tnftsiue
A I I I A ira
%rtk tenens,
tAnA.ia in
i ntranquilliiate
Iwtnmiillii.l<v severilatis
<

qnia cogiioscere operx pretiitm exislimavi, lubult justae censuram non deserens. Haec, frater charissi-
observare. Pallii autem archiepiscopalis formain, ine, pallii dignilas; quam si sollicite servaveris.
aliaque scitu non indigna describit Onufrius in Ex- quod foris accepisse ostenderis, iutus habebis. >
plicatione vocuin ecclesiaslicarum.et Joan. Durautus Sic Paschalis in episl, qiiam Floriacensis Dibiioiheca
lib. n De ritihus Ecclesiac, cap. 9, iium. 41, 42 cl exhibet iiitcgram iecltirienli. Pecnliariter, quando-
cxteris. Quid autcm mysterii conlincal, Jarlandus
Cbrysopolilanus lib. v sui operis (quod Candelam ? |uidem iia lulil sermo, nolabimtis, Lanfraaco collata
uisse duo pallia, ut ipsemei scribcns Alexander III
noncunavit) docet ex epislola Leonis papae in haue commcmorat epist. 3. « Nunquam, inquil, res quae-
senteHliam : < Archicpiscopo palliihonor deceniitur, libet de arca pectoris mei ejicere quavis occasione
nt purpurco crticis cjusdem vesliraenli signaculo a poterit inaudium illam huinanitatem, ouam mihi
lergoei pcctore depicto demonslret populo signacu- extremo hotninum, Untis iiidi^no bonoribus Romae
Intn rcdcinpiionis nosirae, et pia cogitet mente de exhibuistis, qoodque duo palha, unum de alUri ex
passione Rcdemptoris dicens : Uihi auUm abtit more, et alierum quo sanctttas vestra missas cele-
gtoriari, niti tit cruee Domini notiri Je$u Chritii brare consueverat, ad oslendendam circa me bene-
(GaL v i , 13).» Leoni conjunxerat Amalarium. Ye- volentiam veslram mihi impendistis. > Posl Lan-
m m quia et bunc noster iluao est imiiaius lib. i De fraucum id nrmliderunt Chron. Reccens. ms. in ejus
ofliciis ecclesiasticis, cap. ulliin., ubi vice atictarii gesiis, et vYillelm. Malmesb. lib. i u De pontif.
inlerpreutur spinulas ejusdcm pallii missi, praclcr- Angiis. Caetero dehonore, pelitioneet usu pallii tola
n

qttam quod rursus de illo agal lib u Dc sacramenlis, est cenlesima Gratiaui dislinctio, ex cujus i can.
cap. 16, parle quarta. Pascbalis secundus scrihens cuin praecipiatur metropolitanitm fidem suam expo-
ndGuidonem Yiennae Galliarutn archiepiscopuni si.i- nere tribus a consecratioiie mensibus. et ab Ecclesia
gulare quodpiam mvslerium advertil a superioribus Romana palllum postiilare, inerito Roger. Iloned.
incogiutum. c Pallio ad missarum U n t u m m o d o sttspectus videtur parum fldelitcr nouti anni, quo
solemitia iliis solummodo diebus uti fralernius tua Anselmus pallium reccperit. Cum cnim testimonio
memineril, qui luis pracdecessorihus Romanae aucto- suo Anseliniis fuerit sublccttis ei inaugurattis ponti-
ritate Ecclesiae concessi sunt; cujus te voltimus per fex anno 1093, mihi profecio uon lit verisintile emn
omuia gremium conservare. Hujus euim indumenti juris ecclesiastici non itiscitum recepisse palliutn
b o n o r bttmilius alque justitia est. Toia ergo mcnte sesqtii anno post consecrationem. Unde seipsum
f r : * i e r a i u s tua seexhibere festinel in prosperis hu- quodammodo damnans, dolcnsqiic quod per Anglici
n t i l e m , e i i n adversis (si quando advemunl) invenia- regis malignam pervicaciam tiou daretur aul proro-
t u r c u m justitia e r e c u , aniica bonis, perversis con- garetur facultas cumli Romaiu, diccbal supra ad
traria, nullins ttnquam faciem pro veriute loquente calceni cpist. 24. Si Metropolilanus epitcoput per
I r e t n e i i s , misericordiae operibus juxta virlulem sub- iotum primum annum, nec papam tiveulem, nee pal-
s u a t i t e i n s i s t e n s et lamen supra v i n u l e m insisrere tium requiro
9 jutie ab ipto honore removendut tunu
• u p i e n s , i n f i r m i s compatiens, bene valenlibus con- Qua de catisa Mattlucus Paris exactitts supptilavit
g a m l e n s , d e alteois gaudiis U n q u a m d e propriis hanc rccepiiouein anno 1094 iu Ilistoria majorc. #

e x s u l U n s , incorrigeudis vitiis pie s vvicns. iu fovcn-

71 S. ANSELttl CANTUAR. ARCHIEP. PAl*$ I I I . - EPISTOLA. 74
EPISTOLA XXXVII •". A
n i i l i aliquid agere videbar, in tuU mi positos p n r -
4 0 UBBANUM PAPAM. grandi onere pressus nec mibi fructum facio, nec
Cur kacttnus papam non adierit, quidque facto $it utilis alicui exisio. Oneri quidem succumbo, quia
opu$ ab eodem moneri supplicat. virium, virlulum, industria», scienliae tanto oflicio
v

Reverendo ac reverenier sitscipiendo catholicae competentium inopiam, plos qoam credibiie videa-
Ecclesiae summo poniffld UBBANO, AHSELMUS , non tur, patior. Coram imporiabilem cnpio fugere, pon-
suis meritis, sed notu divino, Canluariae vocaios dos relinquere: Deom e contrario timeo offendere.
meiropolilanus episcopus, debitam subjectionem Timor Dei illnd me suscipere compuljt, tiroor ideni
cum servitii devotione. onus idem me rclinere Compeliit. Si inler baec vo-
Gratias ago sanctae muniflcentiae vesirae quod <li- lunlaiem Dei agnoscerem, procul dubio voluntateni
gnos apostolicae sedis legatos ad nos direxistis; quod meam et aclus iueos pro possibilitaie ad illam con-
pallii beneflcium, sola gratiae vestrae largilate, ferrem. Nunc quia voluntas Dei me later, et qoitl
mibi porrigi praecepislis. Nostri quippe, fateor, agam nescio, errabundtts suspiro, et quem rei finem
ordinis et olflcii intererat et praesentiam vesiram iropotiere debeatn ignoro. Poslulo itaqoe sanclatn
ex more visitare, et eam ul fleri decet condigna clemenliam et clemenlem sanciitaiem vestram ttt
reverentia hooorare. Et id quidem ex quo gradum B
propier Deum, propter eam cbaritaiem qua Eccltv
episcopalem suscepi summo desiderio facere concu- siam Dci conlenditis adjuvare, penuriam con i l i i
pivi, tum quia ralio id fleri poslulabat, tum quia nostri vestrarum inanu sanctarnm orationum pasca-
consilio et alloquio vestro frui desideraham, ut me tis, ne cogiutionum talium fluciibus agiuius, aut
de rebus necessariis tam publicis quam privatis oinnino niam, aut nibil apprebendain. Rogo etiam,
iuterrogantem vestra prudentia doceret, et aucto- el*submissis mentis gemitibos humiliter sopplico**•
r i u s roboraret. Quod mc non exegisse rogo ne celsam et piaro paternitatem vestram, ut in naiifragio
acgre sancU emincntia vestra nec meae negligeniiae posilus, si qoando procellis irroeiilibns adjtitorii
aui arrogantiae ascribat. Tcstis enim mibi est con- vcstri indigens ad sinum malris Ecclesia? coufugcro,
scientia mea quia postquam in cacuroine sanctae propter eum qui sanguiuem suum dedil pro nohis,
Ecclesiae subliroatos vos esse cognovi, gavisus sum, piom et promplum adjntorium et soiameti itivenia u
et reverenter diiexi et diiigo, et quotidianum pro- in vobis. Pro domino Delvacensi Fulconc stipplr x
vectum vesirum fieri optavi et opto, et factum au- oro cletnenliam vestram, prout vestra judicabit pru~
diens exsulto. Sed quia beilis undique quatimur, dentia. ln munusculo nostro magnitudo vestm ,
hosliles impelus indesinenler et insidias adversan- ^ rogo, non solara penset qoanliuiein, sed et bonam
tiom metoimus, dominus nosler rex extra regmmt qua missom est volunlatem. Omnipotens Deus d u
me procedere bactenus non permisit, nec adhuc nobis paiemiutem veslram i n gratia sua et pate
procedcre posse ullatenus assensit. Praeterea si custodial. Amen.
nullae aliae causae concurrerenl quae roe faciem vc- 381 EPISTOLA X X X V l l l » \
stram boc tempore quod valde moleste fero, viderc AD LAMBERTUM ABBATEM.
prohiberenl, siiflQcit quod aeUs, quod aegritudc, Ut profugum monackum recipiat pernilentem.
quod debilius corporis tnei impalienlem roe agitnt AHSELMUS, Dei dispositione vocatus archiepisco-
ei prolixi itineris et immensae viarum asperitatis. ptis Cantuariae, domiuo et fratri in Deo delicto,
Sed inler baec, quo labore, quaque anxieiaie gra- abbati LAMBEBTO, misericordiam impendendo lem-
vaius, iter arripere conarer, si omnipotens Deus poralem, misericordiam mereri sempiternatn.
et iti rcgno Anglorum beUa sedarel, et in reguis Fraler iste comedens de ligno scientiae boni et
el regnorom provinciis, per quas ad vos est eun- mali experimenio didicit quania sit diflercntia iuier
dum, illam pacem tribuerei, u l qnemadmodum opor- delicias paradisi claustralis et exsilium vilae saecuia-
lerei ei expediret, iter ipsura expiere liceret. Sed ris. Pcenitens igitur el dolens, stcut lacrymae tc-
quandiu id ••• fieri non polesi, tandiu impossibilius D slantor, confitetur se nimis peccasse, ei promiiiens
me relinel. Divina clementia juvante, ubicunque se deinceps mores suos correciurum, ct sccundum
fuero " , vobis obedire ac servire, et celsitudiuein
v
vestram dispositionera obedienter victurum, orai,
vestram bonorare paratus cro. Et quia, sicut de- quanto aflectu potesl, ut intra ovile de quo spoute
sidero, quotidianas miseriae meae querclas non
1 , 1
miserabililer aufugit, admitlatur. Et quia supplica-
licet mihi coronam posito eflundere in conspectu ttonem suam pro magnimdine realus sufOcere non
vestro, sancus sereniutis vesirae aures paucis que- puut, nostris precibus suas apud vestram clemen-
stibus et scriptis inquietare praesumo. Sancte Paier, tiam adjuvari precalur. Quamvis igitur ego de ve-
doleo me esse quod sum, doleo me non esse nnod stra sanclitate nihil promeraerim, umen quia invi-
fui. Dolco roe esse episcopom, qoia peccatis meis cem compati et pro invicem orare jnbemor, prae-
facienlibus, non ago episcopi officiom. In loco bu- sumo soppiicare quatenus ovi quam Christos quae-

VARI.fi LECTl^NES.
8
" CMWI eodem m$. coilata. 811
So<l landiu i.l ..-qnanditi m i sed nnandiu id .. tandin • " Rucro m$ fbero
M
* Miseiiac m$ miscria? mcac " :
Supplico m$ huinilitci supplico Cnm eodem m$ vollata.
l t T
75 U B . 111. EWST. XL. 74

siiam et tiiventam in humcris suis atl o v i l c " • rc- A EPISTOLA XL » . n

porUl, vestra patcruitas oslium ovilis coutra mc Al» PASCIULEM PAPAM.

[f. add. non] claudal, nc Chrislus idem perditaiu Exvu$at tc qnod noiidnm per titteras enm u^utuverit,
quxrendo, el inventam reportando, frustra labo- et culamitulibus suis expc$ili$ cumus reddit cur ex
9 9

Auglia abieril, et ul in Anglium non redeat nt*i

rasse videatttr; et ipsc apud amicos ct vicinos, quos rebu$ umnibne Eccle$ia$ rcslitutis supptex obleHa-
ad cotigamieudum couvocarc debuerat, non tatir tnr. Lugduui interim ab archiephcopo sustentan
ovetn quam seipsum, el, quod valdc atlciidcndiim sedecturat.

est, oiieratunt "•, et a stto ovili cxcbtsiiin cfcc Domno el palri rcvcrendo, PASCUALI summo
conqucratur. ltaqttc miscricordiain cl judicium can- pontiflci, ASSF.LIIUS, scrvus Eccicsiae Cantuaricitsis,
tale Domino. ct sic ut raisericordia sttperexallct tlcbitam ex corde subjcctioncm, ct oratioiium, si
jiididtiiii **•. Vale. quid valent, dcvotionein.
EPISTOLA X X X I X " . 1 Quod ad vcstrain celsitudincm Luitum moratus
AD MOXACBOS BECCEKSES. sum nunlium mitlerc posiquam de, ccrla uotiiia vc-
Bce*eu$e$ in ordinis ob$ertantia $lab\te$ collaudct. slrac sublimalioiiis Dco
t a s
gratias agciiles, gavisi
Et ut prcetati facta non judicent pras caHerie /tor- 13 sumtis, hacc fuit catisa quia qtiidain uuniius regis
tittur. Anglorum vcnit ad vcncrabilem nrchicpiscopum
Domiuis et fratribus < harissimis in Dccceusi Lugduncnscm pro causa nostra, non tamen aflcrcus
coenobio commanenlibus, frater AXSELMLS, volun- quod suscipiendtim esset; ct atidicus respotisuiii
tate Beccensis monacbus, necessitate vocatus Can- arcbiepiscopi revcrsus cst ad regcm, promitteus se
tuariensis arcbiepiscopus, pnesenlis vilae contitiuam in proxiino Lugditiium rcdiluriim . lluuc cxspc-
t 8 f

sauctiuiem et fulurae aeternam feliciuiein. ciavi ut scirem qnid vobis de icgis voltintatc noti-
Quamvis nostram raro epislolam videatis, scio ficarc possein, scd non vcnit. Causain ilaque uo-
Unien quia dilectiouem vestrain in i u t i i n i s cordis B3t
stram brcvilcr intimo, quia quando Koina* moraltis
mei fervere non dubiUlis. De qua dilectione lanto sum, eam domino papac Crbano, ct multis aliis,
csse ccrtiores debclis, quanto eam dc pracierito sicut scit, n l pulo, sanclilas vcstra, sacpe narravi.
coguoscitis. el boc propler quod et ad quod vos di- Videbaui in Auglia mulla mala, qtiortini ad me
lcxi, facere coulfudilis. Audio eiiini quia, gralia pertinebal corrcctio, quac ncc conigcre, nec sine
Dei iuspirante ei cooperante, in sludio bene v i - peccato mco tolerare polcram. Exigcbai enim a me
vcndi -fervctis, et in paiipertatis pressura rigorem rex ut volunlalibus suis, quas couira Icgcm ct
vestri ordinis itiflexibiliier lcnelis. Sic cnim decet volutitaieni Dci eranl, sub nomiiic rcciitudinis as
c

servosDei, ut q u a n l o m a g i s e o s t r i b i i l a l i o n c s prae- seiisum pracbcrem. Nam sine stta jussione apustoli-

scnlis v i u p a n g u s U n l , U n t o a r d c n t i t t s a d q t t i e t c m cuin nolcbal recipi, aut appcllari in Anglia; ucc i : l
aeteroac vitae i c n d a n t e t se a d v i r t u t u t n p r o f c c t u t n . cpistoiain ei mitlerem, aul ab co missain recipe-
c x t c u d a i i t . Sed q t i a m v i s s a n c t i s i n o r i b u s c l r c l b j i o - rem, vel dccrclis cjus obcdircm. Concilitiiu nou
si> o p e r i b u s s t u d i o s p o n U n e o i u s o d e t i s , u o v i t a m c n permisit celcbrari in rcguo suo cx quo rcx faclws
h i u c e r i U l c n i Ycstrae d i l e c t i o n i s , q u i a g r a l a n t c r a c c i - jam per tredecim aiiuos. Tcrras Ecclcsix hoom;i-
p i c t s i v o s i n o n t i e r o ut i n h o c i n q u o e s l i s p c r s c v e - bus suis dabat; in ontuibus his ct simiiibus si con-
r c l i s . Quud u t e f f i c a c i u s a d i m p l e r e v a l e a t i s , n e c e s s e silium petchain, omncs de regno ejus ctiam suffra-
Chi ut saticLa t m a n i m i t a l e c o l l i g a t i , ct c o r d c e t ganci mei episcopi ucgabant sc consilium daluros,
v o l u n U t e praclato v c s t r o o b c d i a t i s ; faeta et d i c U nisi sccundum voluiitatem regis. Haecet m u l u alia,
e j u s * i o n d i j u d i c c t i s , scd s t u e o m n i r c t r a c u t i o n e , quac contra voluutatcin ct legcm Dei sunt, vrlcns.
q n a s i d i v i u i t u s inspirata vcucrando metite bcnigna petii licentiam ab eo sedein adcundi aposiohcam,
s e r v c t i s . Cbi c n i m s u b d i t i p r a e l a i i " * j u d i c e s fiunl, ul indc consilium dc anima mea ct dc olficio tiithi
aperte Dci o r d i n a t i o n i , c u j u s d i s p o s i t i o n e s i b i p r a c - injuncio accipcrem. Rcspondit rex mc in sc pec-
Utus cst, detrahunl ct coutradicunl; quibus Deus D casse pro sola poslulatione bitjus liccnti.v, ct pro-
et stiae gtibcrttatioiiis sabtrahit atixilium, et cos in posuit mihi u l aut dc hac re, sicut de cttlpa,
proprii crroris praccipiiari permittit coitsilium : nbi satisfaccrem, et sccuruin illum reddcrcm nc am-
vero pnrlattis cuio veuerationc, laiiquam Christus plius peiercm hanc licciitiam, nec aliquando aj>o-
suscipitur, ibi l o u douius Chrisli rcgilur consilio ct slolicuui appellarem. aut de lcrra ejus cito cxircm.
prolcgitur ct susteiiutiir auxilio. Quanto euim sub- Elcgi i>olius cxire quam tiefamtae rei cousenlire.
dtii se vicario e]us subjiciuul securius, tanto ille Romam veni, ut scilis " , cl domino papae rem
7

pnebto et subditis cuncta procurat henignins. Om- lolam exposui. Rcx, mox ul de Anglia exivi, taxato
nipotens Dens sua vos benedictionc in aetcrnum simpliciler victu et veslilu monachorum nostroruiu,
beatificet, fratrcs cl amici charisstmi. Amen. tolum archiepiscopatuin invasit ct in proprios usus

VARIi£ LECTJONES.

* Ad ovcs m$ ad ov.lc
l f
•»• Orbatum m$ oneraium Siipcrexaltei juliciurn m$ siinerexuhet ju«li«io
180

t , (
Cum eodem m$ cottaia ln iuiitnis m$ in tiiliiiiis cordis mei
, 9 t
Enim pnclali m$ enim suiMliti

t rwlaii Cum eodem m$ cottata

M %
• " Vcstra Deo m$ vesirac siiblimationis Deo
ugdunom rcdilururo " Vrni; scilis mt vcni, ul scitis
T
• " Rediiurtnii m$

PATBOL CL!X. 3
 *5 S. ANSELMI CANTUAR. AftGHIEP. ©Pf. P A » $ III. - EPIST0L4:. 76
ccnreriU. Mouitus etSS9 rogatus a domioo papa A t e suscepi; de qito, si fieri possct, lilteiiiius eam
ut lioc corrigerct, coniempsit, el adltuc in hoc sttscipcreai quam de alio aliquo. Sed nccessitas
pcrsevcrat. Jam cst terlius annus cx qoo sic de fuit talis, quia inimici insurgere volebant conlra
Angiia e x i v i ; pauca quac mccum tuli, et multaqnaeme et populum quera babeo ad gubernandtim; ei
muiualusstim, quorum adhuc sum debitor, expendi. ideo barooes mci, ei idem popolus, noluerunt am-
Sic plus dcbens quam babens , aptid venerabilem
tfft
plius eam prolelari: bac ilaque occasione a toio
Patrem nostrum arcliiepiscopum Lugdunensem de- vlcariis illam accepi. Misissem quidem ad te a mco
tenlus, ejus t M
benigna largiiate et larga benigni-
latcre aliquos per quos tibi etiam de mea pecunia
late sustenlor. Non boc dico quasi desiderem redire destinassem, sed pro morte " * fratris mei circa
in Angliam, sed timeo ne mibi vestra sublimilas regnum Angliic ita lolus orbis concossos est, ut
succenseat, si ei noslrum esse noo notifico. Precor ntiilalenns ad te salubriter pervenire potuissent.
igitor et obsecro, quanto possum affeclu, ut nullo Laudo ergo el mando ne per Nortbmanniam venias,
modo me in Arigliam redire jubeatis, nisi iia ut sed per Guitsand, et ego Doveram obviam habebo
legem el voluntatem Dei, et decreta apostolica vo- libi barones meos. et pecuniam ad le reciptendttm;
lurttati bomiuis liceat mibi praeferre : et nisi rex ei invenies, Deo juvante, unde bene persolvere
mibi terras Ecclesiae reddiderit, et quidquid de B poteris quidquid mutuo accepisti. Fcsiina igilur,
arcbiepiscopatu, propter noc| quia sedem aposloii- Pater, venire, ne mater nostra Cantoariensis Ec-
cam petii, accepil; vel cerie, quod pro borom clesia dio flucluans et desolala, causa t u i , a m -
digna recompensatione Ecclcsiae prosit. Aliler enim plius sustineat animarom delrimenla. Teste G i -
ostenderem me bominem Deo debere praeponere, et rardo episcopo, et Goillelmo Winloniensi eleclo
joste spoliatum esse quia sedem aposloiicam volui episcopo, el Guillelmo de Warelimast, et comito
requirerc. » Quod satis patet quam noxium
w
Henrico, et Roberto filioHaimonis, et Baimonedapi-
exemplum sit postcris, et exsecrabile. Quaerunt fero, et aliis tam episcopis qoam baronibosmeis.Vale.
qutdam minus inteliigentes cur ego regem non EPISTOLA X L I I .
cxcommunico; sed sapienliores, et rcctutn habcn* P A S C U A L I S P A P i C AO ANSELMOM.
les consilium, consulunt ne id faciam, quia uon i7l Eccietia* Cantuarienti rettitutut jam del operam
pertinet ad me ulromque, et querimoniam scilicet Angticanas Eccletia*. rettaurationi : et Angloruut
ct viudictam lacere. Denique ab amicis nostris qui Regem cum Normannim comite concilut.
sub eodcm regc sunt, mandalum mibi est quia PASC.UALIS cpiscopus, scrvus servorum Dei, r c v o
mea excommunicatio, si fieret, ab illo conlemnere- rendissiino fralri el cocpiscopo ANSF.LMO, Cantua-
c i i n derisum converterelur. Ad haec omnia C riensium archicpiscopo, salutem et aposiolicaat
t M

tur
benediclionem.
auctorilas vestrae prudentiae nostro non eget con-
u t

Sicul i n j u r i i s luis e l exsilio c o t n p a s s i s u m u s , c t c .

silio. Oramus u l Deus omnipotens faciat omnes
\ide in Patchati //, infra ad an. 1118.
octus veslros sibi placere, et Ecclesiam " * suam de %

veslri regiminis prosperitate diu gaudere. Amen. EPISTOLA X L I I P " .

EPISTOLA X U t v
\ ANSELMI AU BURGU.NDIUM ET BTCEZAM UXOREM EJUS.
HENRICI SEGIS ANGLORUM AD ARSELMUM. Gratulatur nepolem tuum Deo in tervitutem ette di-
calum quodque Dcut junioret
% eorum tiberot ra-
Excutal te inauguratum ab aliit epitcopit ob ingruen-
tet hottet, ut in Angliam cilittimerevertaturtupplicot. puerit ul jam iiberiut ipti Deo lola mente
f terrirent.

HEKBICUS, Dei gralia rex Anglorum, piissitno ANSELMusarcliiepiscopus, i l o m i n o c t a m i c o c b a r i s -

Pairi suo spiriluali ANSELMO, Cantuariensi episcopo,
salulem el omnis amiciliae exhtbitionem.
Scias, Pater charissime, quod frater meus rex
Cuillelmus mortuus est; et ego, nutu Dei, a ciero
et a populo Angliae eleclus, et quamvis invilus,
proptcr abscnliain lui, rex jam consecraltis requiro ^ De lilio vcsiro hoc vobis dico quia gaudcre poteslis
tc, sicul Palrem, cum omui populo Angline, quate-
nus mihi filio luo eleidem pupulo cujus libi anima-
rum cura commissa est, quam citius poteris, vcnias
ad cousulendum. Meipsum qtiidem ac totius regui
Angliae populum, tuo eorumqne consilio qui tecum
mihi consulere debent, commilto; et precor ue
ttbi displiceat quod regiam benedictionem absque
s i m o B L R C L W D I O el u x o r i c j u s s o r o r i suae dileciissLuao
R I C E Z / E , s a l u t e m ei D c n e d i c t i o n e m Dei.
Sciatis q u i a filius v e s t e r Anselmus, c h a r i s s i m t t s
nepos n o s i e r , s a n u s el lantus e s t m e c u r o a p m l
Lugduuum; e t e g o , Dei g r a t i a , p r o s p e r e m e habco.
3 8 3 mulluoi, quod illum Dco obtulistis. Amat
cnim Deum, et quod amare debel; unde gratias
agcre debelis iilis el eos amare qui eum in amore
Dei cl sui ordiuis et in bonis moribus nntrieritui.
Et ccrte credo quia propter boc meriium q u o j
primogenilum vestrum Deo devota mente dedislis,
noluil Dcus perdere ullum de prole vestra; nec per-

VARIiE LECTIONES.

Debilis qttam habilis 'mt debens quam habens Lugduncnsem ejt:s ms Ltigdiineusem detenltis
t w

ejns Requirere. Quaenint etc. mt requirere. Qttod satis patet qtiatn noxitim exemphim sit posleris e t
n o

exccrahile. Quaeruni eic. Coniemneretur ms contemnereiur et in derisum convcrterelur

t M
Autho- n t

riias vestrae prtidenltae mt authoritalis vestrae prudentiae Ecclesiam mt Ecclesiam suam

M
* Cum 1

eodem mt cotlata , M
Per moriem mt pro morte m
Ctim eodem mt coltata
77 LIR. I I I , EPIST. XLVIL 71
niisit eot quos genuistis usque ad illam aeiatem in A Cantuariensium architpiscopo, BBKEDICTMS, ia D<#-
qua peccatis et malitix bujus mundi sordidarenttir, mino salutcm.
perveitirc, ut vitam acteruam perderenl, sed omnes Amor scribere, et dolor cordis mei gemitum
e«ts bono fine de hac vita ad se transire feeit. In- charitati vestrae compellit apcrire. E l quia saptcti-
snper si sapientes estis, et sapienter considcratis, tibus loquor, et qui de parva maicria norunl fcr-
iutelligeiis Deum fecisse vobis magnain misericor- cula conficere muka, idco brevitcr succincteque san-
iKam de vobis ipsis, quoniain abstulit vobis oc( a- ctitati vestrae dico quoniam SaLinas videtur esse
siouein amandi hoc saeculum, et dcsiderandi ea quae sohitus. Rex namque sttpcrbiae prope est; ct, qtiod
traitscuul, cuiu vobis abslulit haeredes in liac vila, dici nefas est, saccrdotum ei pracparator cxercitus,
et f e t i i Qlios vestros suos haeredes et suos filios in quia cervice elata militanl qui pracpositi sunl ut
arterna vila. Nunc agile gratias Deo quia exoncraU praebeant exempla bumilitatis: sic ut Danielis va-
estia et expediti, ut libere lolo cordc, lota in- ticinium videalur essc complelum. Ergo qui in
tentione et totis viribus curralis ad Denm, et sol- Jtidaea est ad montes fugiat, et qui in tecto etl, non
u
c i t i sitis solummodo de salute animarum vcslra- detcendat toltere aliquid de domo (Matth. xxtv,
r u t n : et ut illuc spoutanea voluntate pervcniatis, 17), etc. Proinde vos, qui i n tecto Domini passer
qoo Deus filios vestros qui mortui sunl, vobis no- solitarius extttislis, et agrum Dei vomere linguae
B

lentibus, misericorditer traxit, et quo islum qucm virililer conscidistis, ad roontes fugere n c c oponet
Deo dedistis, Dco adjuvante, perventurum exspecia- de plano aliquid lollerc. Etsi Romae n o n est nunc
mus, ubi pariter pater et malcr, filii ct filiae in Gregorius, est U m e n Angliae Augnstinus; el qui
conspectu Dei iu gloria aeterna gaudeatis; et unus- dedil c i signa et prodigia facere, dabil vobis pro
quisque tantum de singulis aliis quantum de se Christi fide ad finem usquo virililer c e r U r e : Fidetit
glorietor. Ergo, dilectlssiini et amicissimi, fraler
n f
ett tnim Deut qui non patietur vot tentari tupra id
t

charissime et soror cbarissima, precor, obsecro, quod ferre potettit (I Cor. x , 43). Benediciioiiem
moneo, consulo ne contemiiatis niisericdrdiam quaiu autcm vestram qua debui jnente suscepi, bene sa-
Deus vobis non praemediuotibos fecit; et ne per- pienlero, bene redolentem. Deo autem gratias agi-
clatis gioriam qoam Deus vobis, si culpa veslra non mus, qnia saporosa sunl et odorosa quae agitis, qitao
f n e r i i , praeparavit. Cognoscile, coguoscitc quia dicilis, quae datis. De v i u aulem vesira dicamtis
quod Deus vos ita omuibus filiis orbatos in hac paritcr, dicamus omnes : Gloria in exceltit Deo,
v i i a solos fecii, non est ira Dei, sed gratia Dci, et in terra pax hominibut bonas voluntatit (Luc. n .
u t qui jam soii remansistis, nibil habcntes quod ^ 14). Rogo vos, orate pro ine u l Siroon me aliqua
ametis, sine omni impedimento ad iilont curralis, parte corrumpere neqttcal, el Deus ab boc pelago
et ei vos et vestra reddalis. Omnipotens Dcus sic ad porlam salutis pcrducat.
vos suo amore accendat ut omnero hujus vilae de- EPISTOLA XLVII
^ctalionenr. faciat contcmnere, et ad sc toto aflectu AffSELMl AD PASCOALEM PAPAM.
tendere et pervcnire. Amen.
Auditit decretit Romani conciiii, cui Antelmut inler-
EPISTOLA XLIV. fuerat, rex de illit tummum pontificem requirit;
PASCUALIS VkVM AD ANSELXUtf. quid autem papa judicaverit, tibi tignificuri AM-
tetmutpetit.
Vt conttamer te gerat in tuenda Eectetim Anglicanee
tibertate. Domino revercndo, et Palri diligenJo PASCIIALI
PASCBALIS episcopus, servus servomm Dei, ve- sumroo pontifici, ANSELMUS, scrvus Ecclcsift
nerabtli fratri el coepiscopo ANSCLMO Cantuariorum, Cantuariensis, dcbitam subjectionem et oraiionum
salutem ct aposlolicam benediciionem. assiduiuiein.
Non iguoras divioae volunUlis consiHfjm, etc. Vide Postqtiam revocaius ad episcopaium rcdii in
in Patckali I I ad an. 1118. Angliam, ostendi dccrcu apostolica qitae in Ro-
EPISTOLA XLV. ( mano concilio pracsens audivi; de qua re dominus
EIUSDEM AD EUMDEM. meus rex vestram reqtiisiviisancliutem per lcgatum
Anulmo eum de atiquot dubiit contutenti retpondet. suum, et ego per epistolam meain vestrum inquisivi,
PASCBALIS cpiscopus, scrvus servorum Dei, vene- secundum quod rcm cognoscerctis, consilium. Regi
rabtli fratri et coepiscopo ANSELMO, salulctn cl apo- per liltcras veslras rcspoudislis, mihi vcro mininic;
stoiicam benedictionem. scd quoniam illi responsum quod illi s o f f l c c r e i IM

Consulta illa qure per venerabiles nuntios luos non dedislis, adhuc veslram pro cadcm re adeunt
Batdemum et Alexandrutn, elc. Vide in Patchali I I . quidam episcopi pracsentiam; el cgo noslros mitlo
3 8 4 EPISTOLA X L V I . legalos, responsi vesiri mihi relaluros scntciiliam,
BENEDICTI AD AHSELMU M. ne forle videar alicui meo solo sensu vel propria
Contotatoria ett et amicit condita affectibut. voluntate quidquain faccre. Scrvata igitur apud
Doiuiuo ct vcnerabili Patri ANSELMO, gralia Dei me reverentia scdis uposlolicx, precor ut de
VARIiE LECTIONES.
Ego dilectissimi mt ergo dilectissimi * Cum eodem mt collata
, v t t%
Domino et Palri revcrcndo Pa- m

tcbali mt Domiuo revereudo et Palri diligendo Pascbali ••• Veslras rcsponsum quod illi sunTccrcl mt
Vestras respondislis, mibi vero iniuinie : sed qttoniain illi respoiisttm quod ilii luflicciei
13 S. ANSELftll CAMTAR. AiiUUEP. 0f
^ l'Afl S
IIJ. — EPISTOI JE. 80
petitione quam vobis praedicti episcopi cxponcnt A cliar^simis inohaclits in Ccstrensi coenobio S. Wcr-
385 °, °d niclius et utilius sapiciitia vcstra
w l»uig;C couiinunciitibus saluteni ct benedictionem Dei,
secundum Deum judicavcrit, disponatis; ct quid- ct suam.
quid illud fucril, per Icgatos nostros me certum Denedictus Dcus in donis suis, et sanclus in oro>
faclatis. Sicut enim non pcrtinet ad me absot- nibus operibus suis, qui ct vos facit ct numcro
, M

v e r e quod ligatis, ita nou est meum Iigare quod
absolvilis.
EPISTOLA XLVHI.
ANSELMI AD EUMDEM.
Consilium in adversis aua jam per novem annos pas-
sns est exspeclat. Precaturque ut pattium eUcto
Eboracensi cpiscopo concedat.
Domino el Palri reverendo PAICBALI, sutnmo pon-
l i f i c i , ANSELHUS, servus Ecclesiae Cantuaricnsis,
dcbitam subieciioiiein.
. . r «,«_
Quauto studio mens mea pro sua po.vibilitate n
¥ . •• _ __. ______
sedisapostohcae reverentiamel obedienliam ainple-
ctatur, teslanlur multae
cordis mei, soli Deo et et gravissimae
mibi tribulationcs
notae, quas ab initio
episcopatus mei continue jam per noveni annos, et
in exsitio et episcopatu passus suin, quia ejusdem
sedis subjectioni et obedienlius inseparabiliter ad-
haesi. A qua inlentione spero in Deo quia nibit est
quod ine possil retrabere. Quoniam de bis quibus
exceilcntiam vestram requisivi pcr epislolam mis-
sam olim per Guillelmum, regis noslri lcgatum,
nullum suscepi responsum, iterum ea necesse ba-
beo repetcre. De boc quod inler regem et me est
sufflcere puto sapientiae vcstrae quod in aliis hlleris
significo el quod per legatos noslros cognoscelis. De
__.. i ..r-.:iL,:_ - . _ « «^^;_.»t?m r cxperimcnto didicimus, qtiia i n monasterio ubi
uua re non est bumilitatis meae veslrae sapientiae C . .
-
dare, sed ab ea exspectare consilium. Precor aulem
1
omnipoientem Deum quatenus ipse cor vestrum ad
laudem et gloriam nominis sui et utilitatem Eccle-
siae suae dirigat, ut de vultu cjus judicium ve- quiescunl; ubi vero minimi exccssus ncgligunlur,
strum prodcat, et oculi ejus in omnibus aclibtts ibi tolus ordo paulaliin dissipatttr et destroilur.
vestris videant aequitatem. De archiepiscopo Ebora-
ccnsi eleclo, sicut per cpiscopos qui cuin eo sunt,
cr< sccre el augmenlo relijjionis prolicere. Quamvis
enim de omniuin servoruui Dei profectu gaudeain,
in vobis lamcn aliquid babco spcciale cur dc veslro
laeiari profcctu debeam, quouiain per me Dens con-
gregationis vestrae est dignatusiiistiluere ptincipium,
abbatein, dominuin sciliccl Rieardum, cbarissimum
filium nostrum. Gralias igitur ago Deo pro gratia
sua qnam oslendit in vobis; ct oro ut, siculeadem
gralia vos pr&venirc diguatus est, ita indesiiicnter
. . J . . •
2K;i:iniA M b s e q u a l u r , quatenus nunquam vos de boc ad q u o d
.^ . .
u provetil,
mcliora donci permittat
proficere; deliccre.
v o s
quod prosed semper
ccrto ipse fada-
_ _ *_ . , ,____ _.
ciel, si non negligentes fueritis bona ad quac j a m
pervenistis, servare. Cum enim Dei sit sua graiia
semper nos praevenire ' " , noslrum est quod accipi-
mus, ejus auxilio sludiosc custodire. Nara quamvis
nec babere nec servare possimus aliquid, nisi per
illum, .perdere lamen et deficere non est, nisi 'ex
noslra ncgligentia, quae saepissime incipit a minimis,
in quibus nos callidus boslis solct dccipere, cum
nobis persuadet ea nou magni pendere. Inde namque
seqtiitur illud dainnum exsccrabile quod iegilur,quia
qui spernit modica, pautatim decidet (Eccti. * i x , 1).
Certissimum namque csl, qtiod in multis Ecclesiis
... ..
mimma distnctc cuslodiuntiir, ibi rigor ordinis
monacborum inviolabiliter permanet; ibi pax i n -
ter fralres, et in capitulo proclamationcs con-
Si ergo de virtute in virtutein et de profcctti ad
profectum vtdtis ascendcre, sempcr timelc iu
m

poteritis agnoscere, supplex precor qtiaienus pallio singttlis miuimis Deum oflVndere. Non dcbetis con-
propter quod veslram adit excellcntiam, nobis eum sidcrarc quam parva sil rcs qtiam coulra pioliibiiio-
conlirmalum et gratia vcstra houoratuin rcmiltatis. ncm faciiis, sed quanlum maluin sil iiiobedie.itta
Credo enim quod uon esl in Anglia qui lantum pos- quam pro parva ro incurritis. Sola enim obedicnfia
sit in ecclesir.sticis rebus prodesse; et spero in Deo, poiuil homyjem in paradiso rclincre, uude per i u -
quia sicul a Dco accepii facultatem, habci etiam obedienliam ejcctus csl;ncqtiead regnuin co-Iorum
volunlalem. Quaedam alia quae noslri legati vestrx aliquis nisi pcr obcdiciitiam perducilur . Pensaie , S f

paleriiitati cx nostra parte snggerent, precor ut au D quia si lionio per unam solain inobedieniiaiu iu
H

dire atque ad ea responderc dignemini. Oramus ut tantam miscriam qttam patimur in boc mttndo pro-
Deus omnipotcns sanciila.em vcstram diu nobis jectus cst, quanlum debcamus cam borrcre et obe-
conservet. dienliae bono studere. In obedicutia totus vigor bene
EPISTOLA XLIX . , , ! vivendi construitur, in ejus ncgligentia destrniltir.
ANSELMI AD MONACH0S CESTRENSES. Abbati ergo vesiro obedieutiam non solum in operc,
De suorum monachorum vrofectu gaudet, et ad accu- sed etiam in voluntate per omnia exhibete , ci u t

ratam eliam in minimts observantiam hortatur. ad inviccm pacein el coucordiam |ier mutuam di!c-
Ansclmus archiepiscopus, fratribus et filiis suis ctionem habete; quam dilectionem sic " nutriiv <t 7

VAR1_£ LECTIONES.
*81
Collata cum eodem ms el cum Edil. Cot. et Col. 1573 8 , 8
Qni suos ms ct Edit. qui vos Scm-

Jier praevenire ms et Edit. semper nos praevenire In virintem vuliis ms et Edit. in virtutetn el de p:o-
m

eclu ad profecium vullis *** Perducitur. Abb;>?i, elc. ms el edit. Pcrducilur. Pensatequia si homo pcr
tinam solam inobedieutiam in lautam miscriam quam palimur iu hoc muudo projecios est quanluin de-
i>catnus enm borrere, et obcdictitke Lono sludcre. In obedientia totti* vigor beue vivendi constr titur, in (

ejus ncgligentia destruitur. Abbati, eic. Voltiulate cxhibetc rts ct Edit. >oIuntate per oaonia e\_:ibcre
m

u :
quam.sic ms et rdi/.quam diiectionein sic
 «|
•ervare poteritis, si unusquisque non at alius saam, A
eed ut ipse altevius volunlaiem faciat, stnduerit.
OtiosiUlem quoqoe sicut rcm inimicam animarum
a voois exclodiie, et onusquisque eoiisidcrel quia dc
aingulis momentis vilae nostrae reddiluri suraus Dco
rationem. Cuicunque ergo Deus dat aliquam gratam
ail qnan.iibet utiliUlem, ea utalur inquanlum ha-
buerit opporiunilaiem. Qui enim non utitur potesiale
1>. aefacieudi quam habet i n die judicii quasi non
t
babeas judicabilur, et ab fflo auferetur lioc ipsum
qood habere vidctur, quia et praemio quod mcreri
potuit carebit, et deioceps nollam .alicujus boni
operis poteslalem in poenis habebil. Quasi antcm
alii dabitur qupd ab iilo auferctur, quando illi qui
•faeneoperainr secundum q u o d accepil, praemiuiu
t n
augebitur, quia juxta illuin qui negligeuier vixit,
ejus exempto a bono opere nou defecil. Gratias ago
vobis quia pro me oratis, el oro ut ab hac cbaritate
noo desistatis.
8 8 6 EPISTOLA L " ' .
ARBELMl AD BERilARDUM MOHACHUM.
LIB. 111, EPIST. L I . 82
dicio ostendittir sostlnens cssc sutts, i n mouacliicn
probatur non esse suus. Nam quamvis rex aut dives,
cum sponte vapulat, s e peccalorem bumiliter osteu-
dal, nuila tamcu aiterius bonuuis jussione*" huic
bumililati se patiens subderet, sed jubenti omnibus
viribus resisterel. Cum aulem monachtis cx senten-
tia praelati iu capilulo huiniliter flagellis se aubjicit,
tanto majoris merili Jiunc esse veritas judicat,
quanto inagis et verius se quam ille humiliat. Ilio
namque se soli Dco bumiliat propler peccatoroin
couscienliam, iste vero etiam homini, propter obc-
dientiam. Ilumilior autem qui et Dco et bomini pro-
pter Deum se humiliat, quam qui soli Deo et non
buinanse jussioui se humitiat. Ergo si qui se humi-
liat, exallabitur; qui s e magis humilial, inagis exal-
u
tabitur. Q u o d " • autem dixi, cum monachtts vapu-
lat, hoc a sua voiuniaie discordarc, nop ila intcllig is
quasi uolit hoc obcdienti volunlate patienter por-
tare, sed quouiam cx nalurali appeliiu caruis dolo-
retn nollct lolerare. Quod si dicis : Non tam fugio
publicatn vapulatioucm propter dolores quos et
1<T

Plurts esse unicam vapulalionem ex obedienlia
innumeras ex proprio sensu.
AKSELMUS archiepiscopos, BERNARDO , monacho
cceuobii S. Werborgae, salulem et orationein.
AudWi a domino abbate tuo quod mnjoris meriii
Judicas com monachus se aut vcrberat, aui ab alio
se verberari postulat, quam cum in capitulo ex prac-
cepto praciati, non ex sua voluntale vapulat
Quod non ila est s i c o t existimas. lllud eniin j u -
U l
dicium quod sponte sibi aliquis indicit, regale est; C
f quam secrete sentio quam propler verccundiaro, scitti
quia ille fortior est qui hanc quoque sustmeie gau-
dcl propter obedicntiaro. Certus ergo esto quia ma-
joris meriti esl uua vapulatio roonacbi tolcrala pcr
obedientium, quam innuinerabiles acceptae per pro-
priam sciileuliam. Scd cum lalis esl nioiiachtis ut
ct semper habeal cor paralum sine murrouratioiic
per obedicniiam vapularc, lunc sive secrete, sive
publice vapulel, magui meriti eum debemus j u d i -
c a r c

iliod **• vero quod per obedientram in capiiulo sus-

EPISTOLA L l " • .
tinet, monachicum est. Aiterum esi cx • " sua vo-
ANSELMI AD STEPUAMUM ARCIIIMACO-ttJM.
hntate, alterum ex obedientia, nec ex sua vohintatc.
Vt abbatissam et sanctimoniates Rumesei a super-
illud quod regale dico saepe sibi regcs e i supcrbi stiiioso hominis defuncti quem prosancto habebani t %

divites lieri praecipiunt, illud vero quod mouacbicum cuttu prohibeat.

dico, non praecipientes, sed obedientes snscipiunt. ANSEI.MUS arcbiepiscopus, STEPHANO archidiacono
Regale Unto levius est •«*, quanto voltinlati susti- saluiein et bcnediclioiiem.
t 0 >

acnlis concordat. Monachicum aulem tanlo gravius Maudo vobis ut (12) ealis ad Rumesei, et dicatis,
quaato a volunlate patientis discordal. In rcgali j u - et diccndo priccipiatis domncc abbatissac ct saii- t T i

VARIJE LECTIONES.
t
Secnndum qnod ms et Edit. s#cuuduni donum quod
n
Cum eodem ms cottata , l 9
" Vapulat deest s

iu ms Quid non ita? sicul m i Quod non ila esl sicut

M 1
" * Regalc. lllud ms regale cst : illud * " slo-
nachicum. Allerum ex ms Monachicum est. Aiterum csi cx Lenius est ms icvitis cst t t l
Altcrius , M

tossione ms alterius hominis jtissione " Ergo qui se humiliat exahabilur. Quod ms crgo si qiti se
c

hnmiliat exallabitur, aui se inasis btimilial, r.agis exallabiiur. Qnod " Appellalioncm ms vapulalioneti.
T

"• Cum eodem ms coitata " Diacono ms Arcliidiacouo

8
Doniina. Abhalissae ms. Domi.ae Abbatissu)
t T t

JOANMS PICARDI NOT-£.

( l i ) Eatis ad Rumesci, et dicaih, elc, Ilaud levi, D monasterii ptiinaritim et praeciputtm instiltilorem.
fuit bberi bic locos fateor. Nam cttm intei legendos Malmcsbcr. tameu c l lloncd. Annal. part. i , atiu i
script. Atiglosoccurreret passim Rameseia, Raroesieii* 971, ialctiltir coinmunibus iitriusquc ope ct oplbus
sisque, et in ea degentes monachi, stabam dubius, ccclcsiam fuisse condilain. In llotiedeno aulem,
vidensin bacepisl. expresstim nomen abbalissnc. quem Alu^inum scriptac tabulx Lincolnienses voca-
Tabulae vero Lincolnieusis crclesiae ms. in nostra vere Eihetuvium; in Malmcsb. Egetuvinns appella-
btbiiolbeca injccium exemcrc scrunulum in paticu- tur. Rumesei vero de niio Anselmus hoc in loco, cst
lis. Aluvinus consul eo tempore abbatiam Remeselai panbeno diocccseos Wiulouicnsis, cxcilatus a'u
intra paludes fixit. Quod autem bae tribuant fund.t- Eduardo rcge, u l Honc .ctitis leslalur hiscc veibis :
tionem Ramestensis coenobii Aluvino consti i ita v i - c Anno 9G7 rcx Anglomin pacificus Edgarusiu mon:>
deo accipiendum, quia illc plurimtim opene ct opum stcrio Rtimescie (non Ramcseie, ul comtpte impressi
suorum laraitus sil ad id operis. Reliqui enim scri- tibri habenl) quod avtis rcx Eduardtis scnior cou-
ptores, ut Bulmesber. lib. iv De Pont. Angl. lloucd. 8'ruxerat, sanciimonialis collocavif : sanciamquo
ei Poryd., et Lilius in Chrou. ad annum 971 pnrdi- Mervinam super cas ahbalissatn constilttit. > Mal-
cjutt sancfim OswaUum Eboraci aulislilcm, htijus iucsfi. ctiam Hb. u dc P. A. rcccnscns canobia W:u-
*Z S. ANSELMi CANTUAR. ARCHIEP. OPP. P A R * h - EPISTCL*. *»
ctimoiiiarJbus ex nosira parte, et ex partc episcopi A poi qui in V** exseerabilia sccleris protelaUoucin
Wintoniensis, et vestra * " , ut si nolunt me prohi- con,eutire polUerunt. Quapropter decet nos, imo
bere illis divinuin officium facere, tunc ex toto pro- necesse est omnibus nobis qui in boc cousensi-
bibeant ut nullus honor, qui alicui sancto exhiberi mus * , si tam indecenli improperio subjacere n o -
TS

debet exhibeatur ab illis, aut permittant ab aliquo luu:us, qnatenus dies ejtisdem causae definicndae
exhiberi morluo illi qUem quidam volunl pro
t T t constiluatur celerius, in quo praesentiam nostram
sancto haberi. Filium aulem ipsius mortui propellite et veslrani, aut si boc esse neqnit, aliqtiam ralioua-
a villa, nec amplius conversetur in illa. bilem ex nostra et similiter cx vestra parle perso-
naiti adesse cupimus. Qttem dicm in octava die
EPISTOLA LII Nalivilatrs S. Dei geitkricrs Mariae, quamvis nobis
AJ9EI.MI AD CEQARDUM ARCHIEPISCOPUM EBORACENSEM. nimis longinqoa propter praedictain causaiii sit, ta>-
Docet inducias suo assensu fuisse datas sacritego gui uien quia cognosco vos velle iuiercsse, pouimus.
tuutierem vetalam in uxorem duxerat. Quippe nec episcopos ad queni causa periinel, velld.
ANSELMUS, gratia Dei archiepiscopus Canluariie. si ego vellem, nec ego vellem, si ille vellet hoc dif-
GERAROO, archiepiscopo Eboracensi, salutem. ferre diulios, si Dcits nosab omni impedimcnto de-
Notum facio, dilecte m i , reverentiae vestrae, quia R fenderil. Nam tantiim post colroquium nostnim ,
indttciae de causa illius qui muliercra velatam in didiciimts de rei vcritate, ut si acceleramus qtiod
«onjugium sibi copulare piaesumpsit, qoas dedit differrc proposueratnus, nulla nplandum b o c sit i n m

episcopus Lundoniae vestra instautia, me (avente, in lali ncgotio levilale.

taiitam infamiani conversae sunt mibi, et vobis et EPISTOLA L I I l . m

oinnibus quorum consensn datae sunt, apud Lundo- HILDEBERTI CENOMAItENSIS EPISCOPI AD AlfSELMIM.
nienses et apud omnes qui boc audiunt, nt nuliius Crutes persotvit ob tractatum De processione Spiritsrs
boc , nisi religioso carens podore, si fugere valet,
m
sancli rontra Gracos scriptum ei ad se missum.
tolerare queat. Desperaot etiam ullum bonum ali- Ycncrabili Cantuariae archiepiscopo, gloria ct bo-
qoando proventurum Ecciesiae Dei per ilios episco- nore drgnissimo, AKSELMO, HILDEBERTUS ( 1 3 ) , buuii-

VAIUiE LECTiONES,
Episcopi et vestra ms Episcopi Wintoniensis et vrstra
171 > 7 t
Quem quidem ms quero quidam " * Cot-
iata cum eodem ms m
Ut nulltis boc ms utillius hoc sed mate m
Conseusei imus uis conseitsimus m
Ntil
/us hoc me nulkt notandum hoc 1 7 7
Collata cum eodem ms ei cum ms S. Audoeni Rothomug.

JOANNIS PICARDI NOTiE.

teniensis dioeceseos, ejus meminit et Rumeseiam C ces; excusi aulem Hildebertus, sed et in ejusdem
vocat, discrepans ab Honedeno, quod Edgarum non Gesiis (quae impelravi a V. priore Tuffero, coeuobita
Eduardum conditorem asseral. Lecorum tgitur, S. Vincenlii Cenomaneusis) utramque vicissim r e -
leronorum et Cundaloruirtsvarietas aperte distiqguunt peri. H;eccine vero Gesta, ne diutius lateanl posie-
Iiaec doo coenobia, quib. littera u in a muuita, idem ros, addemushic: « Venerabifis llildeberius cx L a -
prorsus est nomen. Caeterum homo ille, quorumdam verdinensi casiro mediocribns, scd lamen honestis
opinione sanctus, a ctijus cultu et honore Anselmtis orlus parentibtts a Domino Hoelo [alias Uoello] Ce-
praecipit Rumesienscs virgines ahslinere, est Val- nomanensi episcopo factus magisler scholaruni.
deosus, Valiheofiis , Valdefus seti Veldeofus, coroes deiude arcbidiaconus, el posl decessum domiiii
>

nobiltssimus, quem Cuilleknus Nothus ob levissiroam Iloeii in ejus loco esl subsiitutus. Hic itaqtie moribtis
roniurationis siispicioncm capite damnavil. Inno- placidus et .modesiiis. primo iuitio sui episcopatits
centiani vero ejus mtilta eaque praeclara miracula sata^ebat resiaurare ea qtiae aniecessoruin stioruui
Hgnificarunt. tcslih. Malm. I . iv De pont. Augl. et neghgentia vel destrucla vel ainissa fuerant, infaliga-
Walsing. in Hypod. Netisl. ad an. 4075. Ruinesiensis bili studio. Coiilinuo namque doiniim capiluli a DJII-
igilur antistita vei alicujus rofraculi permota r t i - daincnlis coepit construcrc» el undiquc vjireis iUu-
inusculo, aut iniqua comitis nece, pubhcas fundebat stravit,ei fornicco opere sttperiegere curaviu Eodem
preces, votaqtte nuncupabatnr ei quem nondum Ec- namquc tcmpore bellum gravissimum exorluin est
eiesia in divos retulisset. Qttamobrem Anselmus inter llenricum 1 Auglorum reffera, et ileliam co-
inerito praecipit eam cessare; neque enim pnblici mitem Cenomanenseui eo quod ipse rex episcopn-
%

sanclortun hooores pendent ex ferventiori cujusl bet rj lum cahimniabalur, ideoqtie ordinatiotii eptscopi
r.clo, sed apostolicae sedis et Ecclesiae catbolieae
judicio, iicel in synodo Pondini, habiia an. H02,
eamob rem id proinulgarit edictum.quodMalm.relu-
/tl I . i Deponl.Angl. inhancsententiarnr i Neqitisle- comperio, Fulco, comes Andegavensis in civitateiu
ineraria novilale corporibus mortuorum aul fonlib.
:titt alih rebus (quae contigisse novimus) sine epi-
scopali auctoritale reverentiamsanctitatis exbibeai.»
Quo interdicio voluit Anselmus compescere snbita-
neas quasdain plebecuke superstiiione^, ex iminatti-
ri< r i pietate genitas, non laudabiletn et anliquani
Ecclesiae Romanas consuetoduieiii io apotheosibus
«ervari solitaui aspernar ;5
(13) Hildeberius. Robertus Cenalis lib. i De re
Callica, perioche 6, scribit Gildebertus; Guillclm.
Gemmel. lib. vi Hstor. ducum Nor.nan., cap. 10,
Idebertus, alii Jtdeberdus; cpiam postrcmam, hojus-
queepist. scriptionem promtscue babent mss. codi-
moliebatur obsistere. Cutn autem. atidisset o r d i i u -
tum esse, manifestis belhirum incursibus paielecii.
Cujus inceptis comes Helias coepit resisiere. Qtio
advenit, et consensu civium in munitiouibus c i v i -
tatis custodiam posuit» ibique rclScto filiosuo adalia
properaviL Inlerea rex Anglorum videns civitaleiu
sui principis praesidio deslitutam , buc accessit; ad
Colonias accedit; consedil urbem cxerciiu roagno.
postea cremavit Coloniain. Rex atitero, videns se esse
illusum, citm exercitu suo discessit. Cives autein,
cutn ad pugnam se praeparassenl, comperta rcgis
fuga, ad urbem sunt reversi. Quo audilo comes H< -
lias, limens ne Fulco comes Andegavensis proscri-
K
tioni ejus inteuderet, mandavit ad se episcopoia
lildeberiuro, ct quosdam ex primoi ibus civiiatis, et
cuin eis ccepit excogilare quibus modis civiiaUm
» UB. ltt, EPIST. Llll. II
tts (^notnanortim saccrdos, salutera ei orationes A peccalis. Unde dignum fuit ut advocatui veriutw
iTt

i n Domino Jesu Christo. exemplum pnelenderet"• religionis. Talis propterea

Et dies Lanus et vultus solemnes cum tuo milti " • pasloralibus excubiis congruebat, cui nihii dees-
Tractatu pariter, sanctissime Pater \ accessernnt.
w set ad plenitudinem juslitiae, nihil a d inlegri- t M
#

Sasceperam prius bcnediclionem tuam servus ego, talem doclrinac. Bealum sane pectus, quod virlulum
servus tuut "•, et egil graiias Domino Deo, ct libi convenlus reverendum " sibi penetrale consecra-
9

t M 1
devotus affecttis " \ aflectus meus. Humanum
quidem fuit subvenire proximo per compassionis
affccinm ; sed divinum, fidem defendere caiholi-
M t
cam per inhabilanlem in te Spiritum sanclum.
Uirumque aulem operatiis est unus atque m
idem
vit. Imlc veiul ex adilis divina proileunl oracula,
nihilqnc aliud sacra Iabia " ° profilentur quam ccele-
stis iMtci pretem volunUlis. Eorum mc saepius rccor-
dantem stupor opprimil; et dum singula diiigcntcr
intucor, omnia Spiritui faleor ascribenda, c u m w t

Spiritus, voiens libi 387 virtutum exuberare gra- Psahnista dicens: A Domino factum e%t istud, et est
liam, qucm suae processioiiis a Filio reservabat de- mitabUe in oculis notlris (Ptat. cxvu, 23). Vale,
fensorem. In malevolam enim animam r.on polcrat sanctissime Pater, s c i e n s quia desiderio desi-
M t tM

introire sapientia, uec babilare in corporc sululiio derat aniina mea le videre, non argre lalura ventos

VARI/E LECTIONES.
m
Salutem. ms sahitem , et orationes in Doinino Jesu Christo. Sanctisstme Paier mt S.
t T t

Aud. pariter " ° Ego servus tutis mi servns ego scrvus tuus " ' Gralias Domiito Deo, el tib;
INS S. Aud. gratias Deo et tibi " * Devolus : aiiccios ms devotus affecttis; affectug mi S. Aud. devolus
alleclas meus. Edit. Pic. devoltis effectus cst affcctus " • Chariutis aflectniii mi S. Aud. et Edit. Pic.
coinpassionis aflectoro * " Unns ille atque, omUiiiur. ille in mt S. Aud. Exemplum relinquerat rosi
t M

fsetnphun pnelenderel " • Taliseliam mi S. And. Talis propterea " Nihil deest ad mt S. Aud. uihil
T

tieesset ad " Pleniludinem, nihil win pleiiiludiiiem jtisiitiac, nibil

f
Quod reverendus virtulum con-
s t t

ventus reverendum msi quod virlututn couventtts reverenduin " • Sacra labia mi S. Aud. sacra verha
* " Opprimitei muUlus nostri lemporis hoinineiu talia posse, calamo scribae vclociter scribeniis omnia faleor
ascnbenda, ciim ms S. Aud. el mt Vict. in Mary. recenliori manu, opprimil; et dum singula diligenlcr i n -
ineor. omnia Spiritui sancto fateor ascribenda, cttm Vale, sanctissiine m* S. Aud. et mt Vict. in Marg,
t 9 t

rectntiori manu : vicem mihi, Pater sancle, repeudes, si luaruui me partici|>em feceris orationmn. Vale.
* " Sancliasime Paler, scieus mi S. Aud. omittit
JOANNIS PICABDI NOTiE.
regi traderent ipsumque a vinculis liberarent. Erat 6
v gresso, universi quasi angelo Dtri honorein exhibc-
rnim ipse comes Uelias in vinculis regis Anglorum: bant.
timebat enim ne comes Fulco, regiis
—tt- inuneribus
— i de
i_ ftogenyg aniem, dux Siciliae, audiu fama et
f

ceptus, cum eo pacem faceret, et iradiia civitate ipse scientia praesulis, illum iu inaximo honore et reve-
perpetuo dainnaretur. Episcopus auiem, ejus an- rentia suscepit, et dedit ei idem Rogcrivs centum

K stias miseratus, cum eo de ejus liberatione est col-

rulus. Ipse vero rex pauio post linerum el quietum
abire permisit. Rex autem capu civiute, el rauni-
tiooibus impositis, in Angliam transfretavit.
c Quidam antem ex ciericis, invidentes promo-
tioni episcopi, et dolos insidiantes, accusaverunt
euvn apud resem Angliae, dicenles eom foisse con-
scium prodiuonis, quando comes Hetias occupavit
civiutem consenlientibus omnibus. Uude rex suspt»-
ctum babens llildebertum, insunter ab eo exigebat
ut lurres ecclesiae dirui praeciperel (quibus diceliat
sibi damnum illalum fuissej antequam in Angliam
transfreuret. Et ut lurres diruerel, obtulit pontifici
iuaximnm pondus auri et argenti ad aediUcalionem
aepuicri beati Juliani, ut dicebat. Quod ad ignomi-
niam lieri videns episcopus, consilio accepto ad
soam reversus est Ecclesiam. Primuin delulit plaue
duo cymbala preiiosa, et optimam cappain^de pallio,
et duas pelves argenteas, cum aliis raullis ornamcn-
tis. Inierea praesul de pracccpto regis valde anxius,
o> urbis incendio, de domorum suarum destructione,
de civium expulsione, de clericorum dispersione
moesiissimus, Dei omnipoteniis clemeniiam jugiier
precabatur, ut.ab Ecclesiael populo irain indisna-
tionis digturetur avertere. Miserlus autera Dominus
aillictionis iilius, indignationem suam, ulira quam
aperari poterat, mitigavit, et facies inimicorum ejus
coofusione et ignominia replevit, ut canticum eorum
verteretor in luctum, et organum eomm in vocem
fleotiom. Nam dum quodam die in silvam rex ve-
nandi gratia perrexisset, ab uuo ex suis roilitibtts
(oui secum erani) sagitu percussus interiit. Pacau
civiuteet hostibus fugatis, Hildebertus Romam pro-
acUcitur, qoem Pascbalis secundus papa recepit D
atteniios. Demde illi in Siciliatn Apiihaiuque pro-
uncias auri ad faciendum opus beali Juliani, et ad
viclum canonicorum deceui iibras monetae dedil.
Postea vero itlem episcopus ad Cenomanicam rediit
provinciam. Eodem lempore coines Helias iiberalis
leclum in quo beati Juliani beala membra reqitie-
sccbant auro decoravit et argeulo.
c Deinde anno Domini i i i O ad dedicationem ec-
cleaiacaccelerans,multa ibi nccessaria ministrans, in
octavo tlio Paschae llildeberttis consecravit crro in
hotiore et nomine sanciae el gloriosae Virgins Mr.ri.r,
et beatorum inartyrum Gervasii et Protasii, ac piis-
sin.i Juliani. Postea vero fecit ex proprio suo duas
casas auro et argcnto pulcherrime circumiecus, in
quibus reiiquias sancloruin Tulilii et Victoris et
lnnocenlii, et sanclae Tenestinac et Oda), et sancti
Ililarii presbytcri, solemuiter consipnavil.
c Posl aliqiianluin teinuoris Guillchcrlus Turo-
nensis archiepiscopus morilur, et insede ct in loco
illius Uildebertus Cenomanensis episcopus apicein
esl sortilus, concedente Ludovico Grosso Fraucoruiti
rege. Anno Domini i i . 9 .
c Tandem vero xv Kalend. Januar., id est xvm
Deccmh., anno Doinini H 3 0 , in seneclute bona ob-
dormivit in Domino, et sepultus est Turonis iit
ecclesia Sancii Manritii; rcxiique Ecclesiam Turo-
nensem auuis septem,ut mensibus sex, et Ecclesiam
Cenoiiiaiiensem annis x x u , et fuit vita eitts quasi
LXXX annorum. > Hucusque schedula niihi trans-
uiissa.
ln quam unum et altcrum observare me cotnpclfii
hisioricae veriutis atiior. Arnoldus Wion. lib. u sui
Ligni vitae, cap. 31», ex Cbronic. Cluniaceusi ms.
refert eum fuisse inoiiachum Cluniaceusem,, c i i u
umeu haec narratiunciila brcvi couimcmorans l i i l -
dcbcrti cunas, tlicat iilum cgisse postca scholarchaia,
 •7 S . ANSELMl C A N T U A R . ARCIHEP. OPP. P A B S I M . — EPISTOLJE. *&
aut pelagu*, dummodo liccat cousiliom salutis acci- A landi, exspeclaic ciim, quia non u r d a b i l ; ipse eniut
pere abs le, quod nusqcam esse eredo, nisi sit
m est adjutor in opportunitatibus, in tribulatione. Om-
apud le. r.ipotens Deos corda vestra in scrvilio suo cor-
EPISTOLA LIV. *••. roborare dignetur et consolari. Oro vos, orato
AD UO.NACnOS ALIUXEXSES . pro mc.
Hortatu? monachot ad conlinuam tua* reyula* obter- EPISTOLA L V \ M

vantiam. (Vide epitt. 160, infra.) MATBILDIS SECIN-I AMCLORUM AD ANSELMUM

A a s x L M c s , gratia Dei archiepiscopus Cantuari.e, Ut modice quotidianum relaxet jejunium.
fratribtis *•• et filiis charissiints, dotnno priori, et Doinino et Palri reverendo ANFELMO"*, pritnae
aliis servis Dei in monasterio Sancti Albaui roanen- scdis archiepiscopo, Hibernonim omnitimque sep*
tibus, snlutem et benedictionem. tentrionalium instilarutn qnae Orcades dicantur p r i -
Gratias ago Deo, a quo est omne bontim, et vo- mati,MATBiLDis, Dei gralia. Anglorum regina, htimil-
bis, qui servatis ejus donum, quia de vobis audio lima cjns ancilia, praescntis viiae cursu feliciier
omne bontim. Mcmores euim vos esse ntonstratis peracto, ad fiuem, qui C h r i s i u s esl, pervenire.
quia oportet vos per multas tribulationes introire Quod quotidianum jejuniiim jatn verlcritis in na-
in rcgnum Dei, et quia tentatio probu el tenlat j u - ^ turain ut n u l l i fere dubiiim, iia ncc mibi est igno-
m

stum, si diligat Deum, cum nulla vos adversitas a
custodia veslri ordinis prohiberc polesl. Sic euiin
exspecure secure poteslts pracmium de quo dicilur :
Beatut virqui tu/fert tentationem quouiam
9 9 cum prc-
batns fuerit 9 accipiet coronam vitw (Jac. i , 22). frugaliute sumerc non ignoro, ut magis naturae, jus
Qttanlo ergo vos studiosius ad conservandmn mo-
uarhicum ordinem insistere cognosco, tanto setu-
rius vos patema monitiono exhorlor quatcnus iu
Jioito proposto et in hoc ad quod vos Dcus provexil,
perseverciis; ct scmpcr ad meliora, in spe diviui
auxJlii, proficerc et nunquam dellcere lenlelis. Qnod
efiicaciter poteritis eflicere, si nulla miniina vestri
ordinis volueritis contemncre, qttoniam qui tpernil
modiea 9 paulalim decidet (Eccli. xix, I ) . Deus videt
quid vobis cxpcdiat: si moraui fecerit vos conso-
t t i . n . Quodquc raagis adimror, pluriuin proborum
rrcqucitli relalionc didici, e t posl longa jejunia uou
nalura posltilantc, sed quoiibet e fauiulitio m
sua-
dcnte, cibum sumere sohtuui. llaec ctiam vos innla
p M p r i u m dcmendo, vim fecisse quam l e g e r u solvisse
videamini. Unde cum m u l i i s , tum mihi maxime
meiucndum cst ne u n i o patci, cujus sum bcncficiis
o. l i g a U , tara forti Dei a t h l c U c ct humanae iiatorae
victori, cujus iudeficicnli v i g o r c pax rcgni sacerdo-
tiiqtie dignitas firniata csl alqne dcfensa, lam fidcli
U m q u e prudenti Dei dispensatori, c u j u s sum bcnc-
dictione in legitiinum malrimonium s a c r a U , cujus
ordinatione in lerrcni regni digniutem sublimau,
cujtis precibus in coclesti gloria, Deo annucnte, co-

VARLE LECTIONES.
Corsiiium accipere mt Vkt. ccnsilium salutis accipcrc
m
Coltata cum eodem mt
m
Anscl- m

rnns vocaitis archiepiscopiis Canluaiicnsis fralribus mt Anselmus gratia Dei archirpiscopus, fratrihus
•* Cum eodem mt Viciorino cottata
7
••• Domino el Patn Rewrendo Ausehno mt Venerando Patri Aiisclmo
999
Yerteritis ut nulli mt vertiiis in iiatttram, u l nulli ••• Famuliiie mt e famuliiio
JOANNIS PICARDI NOTiE.
et archidiaconum, et ante audivisse Bcreiigarium C spheda manuscripla Caesareduni _uronum annis v u
ptneceplorem, Gnillcbn.. Malmeshcriens. caeteriqiic et mensibus 0,
hislorici, nd quain vitc liildeberti partcm rjus ino Priorcm quidem chronologia* partem iufirmanl
ltachntits reduci possit nou vidco. epistola llonorii papae sccundi (qui crealus fuit atino
Pr.clcrea monachtis (uljacohus de Crafiis mona- 1124) ad Hildeberlum jam Turonensem archiepisco-
chiis Cassin. notal parte n Dccisionnm aurear., pum, el Hiideberti respoustim ad Honorium. qmo
lib. i t t , cap. 20) nequit promoveri ad dignitates quidem rcperies epist. 67 et 68 Hildeberli. Ex ad-
Ecclesiarum, quae sint divcrsae professionis et ba- verso occurril eptslola 121 D. Bernardi, ettm hor-
bi:ns. Ecclcsiain vcro Ccnomancnsem lum (nec uon lautis ad Innoceoiii I I renuntiali papae auno 1130,
hodicque) clericos canonicos hahuissc liquet cx su- tuundas partes.
pcrioribus. Iino ab inilio clcricos regulariler c l Si tandem dicamus Hildeherlmn prxfuissc Ceno-
excmplo apostolortira in ca vixissc, palam est ex mancnsi Ecclesiae annis viginti novcm, fuit un< tus
cap. 3 Vilaj sancti Panacii, Cenomanensis quoqtio 8allem anno 1090, a qno ad 4100 ctiraverit ardili-
cpiscopi; quod el Joannrs a Bosco notavii ibidem. cium capilulare (til legimus in priucipio narraUor.is)
Elcclioiiem »nicm Hildeberii ad Cer.omanenscm annoqtic 1123 translalus ad Turoncs, fato cct*erat
rpiscopatum cecidisse anuo iiOG juxia Chrouir. 1136, computandosqiie additioitis meuses autii urte-
Cluniacensc, nex GuiUiehni Rufi Anslorum rrgis su- gri vice. Ctti allubuerit lanliim rgisse Cenomaui
pcrius mcmorala palralaque anno 1100 (tcslibiis Si- duos et viginti atiuos, cogilur eum f.icerc pouiifieem
gcl crlo aliisquo ad epist. 40 coram nolaiis) palam anno 1100, et arcliicpiscopiim H 2 3 , ac po>tt-emo
nb&isiit. Ipje qtioque eodein libro cap. 22 oscitan- r> dcfuiicltim 1130, paulo po l lunoceiilium 11, elcctuui
tissime dixil lliidebertum creatum fuisse archicpi anno U 3 0 a d xm Kaleud. Manias.
scopum Turonensem anno 1106. Si httnc lapsum S d h;ec supputalio dissidcrel ah ohilu Hildelerli
lrrlMi:»s labculi lypographo, tribuo. Rem sollicitius morlui xviu Uecen.b. pra?lcrqiiam quod coactior
vitle.imus. Schcdu mauuscripta hahet Hildebertum anparol violentiorque; uiulc prioretn luhentius ant-
auno 1129 Turonensis archiepiscop_tus infulani plexo/. Ihrc excussissc et aduotasse coegil aperu
gestassi?; TabuLc Cenomanejses aptid Democharcm tempura repugtiantia, qttain vel caeci advcriisscnt itt
ei \Vi*»n >i-u;*nt se'isse Ceuoinatti an::is X M X el su; eiiotibus.
89 LIB. I I I , EPIST. LVH. 90
rooaoda, eorpos tahcscat; feuestrae visos, auditits A jejunium, dedicavit ct esum, vadens ad convivitim
cxteroramque sensiium obturentur; vox spirittta- nuptiaruin, ubi in vinum aquam eonvertit; ad Si-
Kum aedificatrix raucescat; et qiue canorum ac dulce monis epulas accedens, tibi a Maria septem daemo*
IVi verbom decoro, quiefo rcmiisoqoe s*rmone dis- nibus ejeclis, spirilualibus earo fercnlisprimo pavit;
prnsare consneveral, id lanto remissins in fulurum Zachaci prandiuro non recusans, quem de potcstate
exsequatiir, ut quosque aliqiiaiilisper a le rcmotiores militiae saecularis relracttim, ad coelestem roiiitiam
audientia ipsius vocis privatos, fructu eiiain vacttos vocavit. Audi, Paler, atidi Paulnm, Tiiuoibeiim
dcrelinqiial, nolite igilur, bone Paler et sanctc, no- propter dolorein slomacbi, vinum bibere suadentcm,
lite tam inlempestive corporis viribusM 1
inedia desli- dicentcmqne : Jam noti aquam bibcre, ted modico
l u i ne ora'or cssc desislalis. Quia, ut Tullius ait in
f vino utere. Ecce Aposlolus secundum discipulum a
l i k quem De scncctote conscripsit: Oratorit munn* proposito debortatur jVjunio. Cui eniin d i c i t : Jam
non ingenii ett tolum, ted iaterum etiam et tlrum. noii aqnam bibere, aperle denintliat etim nihil alitid
Qno perditoro ire festinat lanta animi toi cclebiitas, quam aquam ante bihisse. Imitemini Gregorium,
taoia mcmoria praetcrilorum fulurorumqucjproviden- 1; ssiiudinem defectumqne stomacbi cb>i pottisque
lia, tot artes, lot scientiae, tot inventa, lanta rerum confortatione rcvelanlem, doctrinae et prxdical oni
humanarum nolilia, divinitatisqtie cum simplicitato ® virililer indeficicnlcrque insistenlem. Facite igitur
prudentia. Considerale multitudincm talenlortun qtiod ille fecit, ut perveniatis ad qucm pcrvcnii, hoc
qtus vobis dives Dominns vester dedit, quitl commi- est ad Jcsum Chrislum fontem viiae, motemque
t e r i t , qnid cxigat. Dcducilc bonum in communc, excclsnm, cum quo de percnni gloria jam olim ga-
quod deduclum pnlcbrios elucescat, aique ciini roul- visus esl, gaudct gaudebitque in saecula saeciiloritm.
lipiici fenore reportetur ad Dominum. Ne fraudetis Valt-at in Domino sanctitas vcslra, incquc fidelem
vobis ipsis invicem; sicut necessarius cst animae vesiram famulam vos toto cordis affectu diligculem
spirilualis potus et cibus, iia el corporahs. Com- oralionihus adjuvarc nolite desisterc; et epislolani
edendum igitur cst vobis, et hibcndiim, qtioniain uon llctam, sed fidcli rhariiatc ct firnia vohis a me
grandis voLis, Dei n u l u , luijus vitae rcstal vra, inissain suscipcrc, iegcre, atnlire alquc cxandire
grandis messis seminanda, sarculanda ac metenda, diguemini.
iu borreo quoque Domini, quo for non appropict, EPISTOLA L V I .m

odlocanda; videtis opcrarios in maxima mcsse pau- ANSELMI AD IDAU COMITISSAU.

cissiroos. In mullonim labores i n l r o i s t i , ut mulio- De filio a te commonito et de prabenda Lambcrti
%

rom litcra reportes.Metnento vero vos vicem Joannis ~ tui capeltani.

aposteli ct evangelistae chari Domino tenerc, quem AMSELMCS, semis Ecc1esi;c Canltiariensis \ do-
M

Dominus ipse siipervivere voluil, ut Virgints mairis minae, et m a t r i , et filiae cbarissimx , revcrendae
virgo dilectus curam gereret. Suscepisiis gercn inm cnmitissae IDJJ, sahitcm, et bciicdictioncm Dei, et
cnram matris Ecclesiae, dc qtia quotidie periclita- soam, quanlum potest.
buntur, nisi magna cura succurratis, fralrcs Chrislt Cbaristima, vos salulat mea episloia; sed quotidie
ct sorores, quos prelio proprii sanguiuis reiempfos vos aspicit mea memoria, et spcro in Dco quia
ipse tibi commenJavil. Pascite, o Paslor tanli Do- ntiitqtiatn illa dc cordc inco di lchitnr. Cuin filio
mini, gregetnejus, nepaslus inops dcficialin via.Sit vestro loculus snm, ct precattts stiro eum de vobis,
vobis in excmplosaccr sacerdos Martinns, vir incfia- sictit intellexi oportere; ct ipsc mihi respondit se
Lil:s *qui, com coelestem rcqoiem 3 8 8 paratatn sibi
9 nihil lihenlins facere quam vohtnialem vestrani
praeviderel, laborem tamen pro populi nccessitate intplere. Dominus Lambertus capcllanus vesler, qui
se non rccusare diccbat. Novi quidetn vos multorum moraturin Anglia pro vestro scrvitio, rogat, ct
exemplis, nlullis Scriptutarum lcstimoniis ad jeju- ego cum illo rogo, ne aliqua occasionc, doncc ad
nium invitari et coiifirniari; assidua qttippe leclio vos redcat, pcrdat aliquid de praebendai suac benc-
vobis frequenter suggerit qualiter post jejtinium, D ficio. Precamnr eiiam u l hoc ipstttn confraircs
E iam corvos, Eliseom vidua, Danielem angclus |>er cjtts canonicos precando moncalis. Quos simttl nos
llabacuc paveril; qualilcr Moyses tabulas, digilo ambo in bac schcdula saluiamns; ct u l pciiiioiicin
Dci scripias, jejunio accipcre* merucrit, fractasqtie vestram admittant, cliam alque etiain rognmus.
per idem recupcraveril. Genliiium quoque vos Omnipotcns Dcus vos ab oinni adversitale cnstoifi.it,
exempla pltirima ad parcimoniam iirvilant. Ncino el dcsidcrium vcstrum scmpcr dirigal, acccnd.it, c l
csl enim qui ignorat vos legisse Pythagorac,Socratis, perficiat. Amen.
Anlisllieiiis frugalitalem, caelerorumque philoso- EPISTOLA LVII . M V

phontm, qitos ut enumerare longum est, ita nec ANSELMI AD MATUILDAM RECIH4U AJtGLOnU'1.
prjpseitti opusculo necessaritim. Vcniendum estcrgo Uabel gratiat pro muncribut et a.nica commoniiionc.
td IIOVJC Irgis graiiam. Chrislus Jesus,qui dcdicavii MATHILDJE, gloriosac regin.-v Auglorum, revcrciu!ic

VARI/E LECTIONES.
*** Corpcralibus viribus m i corporis vitibus Cum eodem m i ccllala ••• Au>eliutis aicbicpiscopiis
Cantoarieosis m i Aoselmc.s se.vus Eccleshc Cniituaricitsis. Cnm eodem mt coHata
m
91 S . ANSELMl CANTUAH. ARCHIEP. OPP. III. - EPISTOLiE. 9»

domlnae, fili* charlssimae, AMSELMUS archiepisccpus, A $ $ $ EPISTOLA LVIH 1

debitum honorem, servitium, oraUones ct benedi- AifSELMI AD IDAM COMITISSAM.

ctionem J)ei, et suam, quantum potest. Gratiat agit pro tiberaHtale tuit legatit exkibila; et
ejut timorem in re talutit laudat, eamque a pecca-
Gratias roagnas ago vestrae largitioni, sed multo tit abtolvit, injuncta ptenitentia.
majores, de qua munera procedunt, sanclae dile- ANSELMUS, gratia Dei arcbiepiscopus, dominae e i
c t i o n i : quae etiam mihi pia sollicitudine instat ut in matri, et fiiiae cbarissimae, ID_B comitissae, saluteni
alimenlis sumendis corpori largius indulgeara, ne ct lienediclionem Dei, et suam, si quid valet.
vox et vires adcuram injunctam mihi deficiant. Nam Gratias ago cebdtudini vestrae pro benignitate e i
quoniam auditis me pro jejunio lotius diei, cliamsi largitate quam legatis noslris nuper Roma redeon-
qttotidie fieret , famem non sentire, timetis rauci-
m

tibus exhiboistis, sicut mibi e l omnibus nostris fa-

tatem el imbecillitatem mihi corporis evenire. Sed
cere soletfs. De hoc qood mihi per domnuro Joan- M Y

uiinam tantum mihi sapientia e l polestas quae coro-

nem mandastis, nuiiam possum vestram culpam i n -
petit, suppetercnt, quantum vox et vires quas haheo
telligere. Sed quoniam semper tntios est in bu- m

ad opus mily injunctum sulDcerent. Licet sic possim

jusmodi magis timere quam confidere, laudo limo-
fiue famis molcstia jejunare, satis laii;tn passuni,
e ' r ; i o 7 u m 'deteo", qTantom TxpedTiT w £ . i T « £ « "
o * ***
B
^ ^ f * < ^ «
T e s t r u m

niemis recreare. Memor e _ benigna vcslra dignalio l*™ *** ' E t lt,s , o b d , x 1 : Y e r e b a r

omnia verba mea (Job i x , 28). Solo igitur boe

in epistola sua quod per me sit vestra celsitudo i n
amore, et mali quod contigit per malos bomines
conjugium legitimum desponsata, et ad regni subli-
dolore qnem haboislis, credo vos Deo, quantum ad
niitatein, me sacrante, coronala. Yerum com de me,
vos pertinet, saUsfecisse. Quoniam tamen scio quid
qoi bujus rei miuisler tantum fidelis, quanlum in roe
desideretis, oroDeum ut vos.ab boc etabomnibus
fuil, exstitit, hoc lam benigne, laula gratia recoliiis,
peccalis vestris absolvat, et ad gloriae soae contein-
salis aesiimari polesi quantas Chrisld, qui hujus
plationem perdocal. Amen. Uoum psalteriom pro
doni aucior ct largilor esl, grates in roente persol-
omnibos peccatis vestris dicite, secundom opportu-
vitis. Quas si recte, si bene, si efficacilcr ipso actu
nitatem vestram.
vultis redderc, considerate reginani illam, quam de
mundo hoc sponsam sibi illi placuil eligere. Haec est EPISTOLA L I X . m

AtlSELMI AD CLEMENTIAM COMITISSAM.

quam pulchram, el amicam, et columbam sunm
Comitem laudat quod nuttam daret invettituram, quod
vocat in Scripturis, et de qua illi dicitur : Attitit
comiiittm contitio et prudentia factum cetebrat. Et
regina a dexlrit tuit (Ptat. X L I V , 1 0 ) . Haec est cui ut eadem viro tuo temper ipta contulat Antetmus
de codem Sponso suo Christo dicitur: Audi9 filia, ^ hortatur.
et tide t et inctina aurem tuam t et oblivhcere ANSELMUS, quamvis indignus, dictus archiepisco-
popuium
tuum, et domum patrit tui; et concupittet pus Cantuariae , dominae et Hbae cbarissim_e*, CLE-
rex deco- ai>

rem tunm (Ibid., 11). Quanlo enim saecularium con- MENTI* reverendae comitissae, per diuiurnam bujus
versationis, et patris sui, hujus scilicet mundi, ha- vjlae prosperiutem, aelernam futune mcreri fclici-
bilationem contemnendo obliviscitur, lanto puichrior Utem.
conspeclui Sponsi sui el amabilior cognoscitur. Relalum mihi est quosdam abbates in Flandria sir
llanc quanium dilexerit ipse probavit, cum se ipsum constitutos ul comes vir vester noilam eis mano sua
morli sponte tradere pro ejus amore non dubiiavit. daret investiluram. Quod sicut non sine ejus pru-
Hanc, inquam, considerate qoomodo exsolet pere- denti clemenlia i u non esse aestimo factum abs- 111

griuus, et qoasi vidoa ad virom soum cum veris qne vestra clementi prudenlia. Tanto ergo de boc
iiliis gcmit ei suspirat, exspectans douec ilie de re- veslro bonoopere gaudeo, quanto vos arobos verins
gione longinqua ad qoam abiit accipere sibi regnum, in Deo diligo. Curo eniro ea quae religionis CiirisUa-
vcniat, el eam ad regnuro suum transferendo, om- nae sunt, concordi volunute facitis, veros vos esse
nitos qtii eidero aroicae bona vei mala fccerinl, r\ lliios Ecclesiae sponsae Dei et fideles advocalos os-
proot
- • quisque gessit, retribuat.
. Qui
r v . . : banc
„ _ ^ _ honorant,
i . .tenditis.
" _ . • • . , _ INon
U
M enim Jdebent
^I._„. principes
• : _ . „ _ -sponsam
^ « . ^ . ^ D
i ve
« :i ,

cum illa honorabunlur; qui banc concolcant, extra mairem soaro,si Cbristiani sunt,aestimaresibidaUm
ill.tm conculcabuntur; qui banc exallanL, cum an- in baerediuriain dominationein, sed a Deo sibi
> l t

gelis exalubuultir; qui banc deprimunl, cum daemo-
nibus deprimeniur. Hanc exalute, bonorate, defen-
dile, utcum illa et in illa sponsa Deo placeatis, ct
in aeterna beatiludine cum illa regnando vivaUs.
Atnen. Fial.
comroendatam, ut cjus cohaeredes mereantor esse
ad revereotiam et defensionem. Rex enim eral, et
qnid ad principes pertineat intelligat, qni pria-
cipes volentes haerediUlero sanctuarium Dei pos-
sidere,sic maiedicebat: Deut meut pone Utot ut 9

VARIifi LECTIONES.

m
Etiam si fierel mt etiam si quotidie' fieret Cum eodem mt collata Dominum N.;
M > m

mt Dominom Jobannem Tnlius io mt Totios est in

m
Cum eodem mt coltata Anselmus vo-
M > M i

anus arrliiepiscopus Cantiiariae mt Anselinos qoamvis iudignos arcbiepiscopus dictus Cauluajix vm

aestimo mt non esse aestimo Sibi dare mt sibi dalam
 tt
roimn; ti txut siipulam anl$ [aciem
u u n , i i ) ; et quae proxime sequontur. Non
hatc loquitur David, sed Spiritus Dei Filii David,
qni d i x i l : Cadum el terra tran$ibunt
t$m mea *ufo trantibunt (Matth. xxiv, 15). Ad vos
periinet, reverenda domina et filia cliarissima, ut
uxc et hujustnodi viro v e s l r b frequenler opportune,
importune suggeratis; el ut non dominum, sed
advocatum; non privignom, sed filium se probct esse
Ecclesiae, consulalis. Certe sic erit potestas placens
De», et omues a c t u s ejus dirigentur ab eo, et conira
omncs ejus adversarios erit cum eo. Monete eum t i l
nunq araadverselii; legi Dei,quia qui illisubditisunt,
Scripttira, qux non mentilur, a S s e r i t illos indubi-
tanter inimicos esse De . Ne credat consilium contra
; crimen, quantum ad humanum pcrtinet judicium,
c usilitim D c i q u : a Dominut reprobat
t consiliaprinci- B sed propter jiislitiam; iili vero super vos se inge-
pum 9 contitium autem Domini manet in alernum
(Ptat. x x x t i , 10); e t , tapientia hujut tacuti, ttuttitia pariler anu/iribunal Chrisli, ubi recipiel uiiusqtiis-
en apud Deum (I Cor. m , 19). Consilium atitem
Domini est sacra Scriptura, et eomm qttibus d i x i t :
Qui vot audit me andil (Luc. x , 16); el a d Christia-
%
nam rel gionem institula. H.ec moneat, liaec con-
, I V
Milat, rogo, viro suo comitissa C ! e m e i i i i a , ut et etiam vobis ut pater fil.is , quatcnus ha?c qtiae pati-
i fum et illam ad regnuni ccelonun stiblevet divina
dementia. Sic fial. Amen.
EPISTOLA LX.
AKSELMI AD GERARDUM EBORACE.NSEM ARCIIIEPISCOPUM.
Se non tcripti$$e litterat unde Anglia epitcopi ipsum
rriminabantur.
AHSELMUS, servus Ecclesix Caniudricnsis, G E -
RAnro, reverendo arcbiepiscopo Eboracensi, salu-C f i o n e m snper se ei super alios invoccl. Dcns
tcm.
Quamvis mc talem nesciat mea couscicntia qtia- vo$(Matach.
Ictn me pingit vestra prudcnlia, tamen non debeo
rsse ingratus, qttia boua qu;c me dicitis, quam erga
me habctis, vobis pcrsuadct benevoleutia. Quod nie
bortatur vestra dilcclio ne patiar neqtie velim ve-
atram et sociorutn vesirorum contumeliam, libenter
accipio, nec sentio me aliqtiando eam aut quaesivisse De non evnlgandit
aut voluisse. Nam lilieras illas, de quarum publica-
tione hoc aestimatis conligisse, nec ego Iranscripsi,
nec trauscribendas alictti oslendi, nec aliquis per me.
D-Miique cnm vohisctim loqnar', confido iu Deo quta
oinniuo me in bac re inculpabilein cognoscetis.
V.le.
EPISTOLA L X I .
AK5ELMI AD MONACOOS S. EADMUNDI.
Jnfractam monachorum in advcrtis conttantiam pra?-
dicat.
AMSELMUS, archiepiscopus Cantuaria*, frairibus et
filiis charissimis monachis ccenobii Sancti Ead-
itmndi, salutem, el in tribuiatione miserkordiae Dei
consolationem.
Laudo voa el gaodeo quia nulla violentia vobis
violentiam ingereniibus restiiistis, sed solius Dei
• Ut oon solum Doroinum sed mt c l ut non Dominum sed
M
»'» Dcligioncm. Haec mt Religionem insti
tuu. Haec " Cum eodem mi coltata.
a
Prolata mi prolatx
LIB. 111 EPIST. L X I I . M
venti (P$ai. A tnitioni ct dispositioni vos commisi.tis. Ulique in
hoc ipsi potttis coiitra Deum quam contra vos vio-
lenti fuerunt, et vos magis ad Deum clamastis u i
9 verba au* aspiceret et judicarel quod illi conlra euin vobis i n -
juste feccrunl. Non miremini, neque ullra modom
turbetur cor vestrum, si tribulationes in hac viia
palimini, quia scriptuiq e s l : Oportet not per multat
, u
tributationet introire tn regnum Dei (Aet. *xiv, 21).
Et gaudere dcbemus cum Apostolo in tribulalione,
tcienlet quod tribulatio patientiam operalur f patienlia
probationem, probalio vero tpem 9 tpet auiem non con-
fundit (Rom. v, 6). Et sperare debeiis in Deo, quia
fidelis est, nec paliettir tentari supra/qitam fcrre
poleslis. Dci gratia, non palimini propter ali ,uod
runt propter suam concttpisceiiliam. Ctnn stahitis
que prout gcssil in corpore, sive bontim, sive ma-
lum, liquet 3 9 0 l ' vobiscuin esl iu liac rc jtisti-
( u a
tia, cum illis est malitia. Si Deus haec discernit iw
actione, utique disccruel ei in relributioiie. Consulo
miiii impuletis pcccalis veslris sectindum Dei judi-
c.uin, ut untisquisqtie vcsirum disculiat conscicn-
tiam suam, et salisfaciat Deo pcr effectum poeui-
Itmtiae et confcssioncm. S o l c l cnini Dcus mtiltitud:-
nein propter culpam pattcorum Osgelbrc.Quapropler
uuusttuisqtie quod conimuniter patiiiiinrsbi i m p i t -
lct, el qtianlum in ipso esl, clemetiliain Dei pcr sa-
lls acl
enim d i c i t : Revertimini ad me et ego rerertar ad 9
m , 7). Omnipoteus Deus stta vos pro-
lectione et defensione visitet, et clcmcnti consohv-
lioue lxtificet. Ainen.
EPISTOLA L X I I
4NSELMI AD VflLLELMUM ARCniDIACONUH.
Aetit concitii Londinentit, niti
priut et iterum epitcopit itla communicarit. Capi-
luiorum interim tenlenliat aiiquat tuggerit.
ANSELMUS archiepiscopus, WILLELMO archidia-
cotto, dileclo stio, salulem et benedictionem.
Scnlentias capilulorum concilii expositas nolo vo-
bis aut alicui ad praesens mittere, q t i i a , q t i a n d o in
ipso* concilio expositae s u n l , non potuernni ad ple-
u
ntnn et pcrfectc rccitari, propterea qttia stihiio s i n c
praemedilalione ac competenli tractalione, sicut
oporluerat, siint prolalae . Unde qHaedam videnttir 8 l i
addenda, ct forsitaik quacdam mittamla, qtiod non
nisi communi conser.su coepiscoporum noslroruiii
voio facere. Volo ergo eas dictare, el prius eisdeui
episcopis oslendere, cum priinoconveneriinus,qiiaiii
per Ecclesias Angliae dicutae et expositx miiiantiir.
Nomina tamen reruro de quibus ibi loctiti somtis,
VAtUiE LECTIONES.
, l #
95 S. ANSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PAflS IlL -
vobls mittimus, ut secundum quod recordail pote- A
r i t i s , nos de iilis decrevisse scialis . De illisqui
> l f
ante excommuoicatiooem vel post excommonicitio-
nem, nescientes eam faclam, Sodomico peccato pec-
caveruot, par et similis e r i t sententia, si conli-
a i >
tenles po?nilenliam petierint. Qoam secuodum dis-
cretionem veslram dabitis, considerantes aetatem,
peccati diuturnitatem, et utrum habeant uxores, an
non; et secundnm quod videatis eos pcenitere, et
deinceps integram correctionem promittere. Consi-
derandum etiam esl quia hactenus ila luit ptiblicum
boc peccatum, ot vix aliquis pro eo erubesceret; et
ideo molti magnitodinem ejus nescicntes, in illud se
praecipitabant. llli vero qui post excommunicalioncm
cognitam se peccalo coiitaminaverunt, graviori
VARIiE LECTIONES.
>1T
Decrevisse facialis nis decrevisse sciatis , l >
JOANNIS PICARDl NOT_£.
%(I4) De presbuterie quod statutum est in concito B carere solent. Qui $eCu$ facit, dignitate $ua periciita-
sercabilur. Concilium a d Londiimm h a b i l u r o , prox:-
meque roemoralum intelligit,. c u i Anselmus praesi-
dens confldentibns Eboracensi archiepiscopo, caeie-
risque Angliae pontificibus, necnon archimandrilis
m n l u quidem s u t u i t pcrnccessaria; hocque compri-
mis: c Ut preshyicr quandiu i l l i c i i a m conversaiio-
ncm habuerit, non s i t legalis; nrc missam cclobrei,:
nec, s i celebraverit, e j u s inissa audiatur. Ul r.ullus ad
subdiaconatum a u t supra ordiuetur sine profcssione
c a s t i u i i s ; nt nullus archidiaconus, presbyler, diaco-
nus, canonicus uxoretn dttcat, attt dticUin reiiueat;
stihdtaconiis veroquilibcl qui canonictis I I O I I esl,si posl
professionem c a s t i U t i s lixorem dtixerii, cadem re-
gula consiringaltir. > Haec in synodo Londiuensi,
quam d a t inlegral Willchn. Mahnesber. lih. i De
pouiif. Anglor., pag. 429, edil. Londin. 1596. Hen-
rictts Hungtidonicnsis arcbidiacoiius eodem anno,
iisdcm typis dalus fot. 217, pa^. 1, lih. vn suantm
llistoriarum, de hoc concilio tU scribil : Eodem Q
anno ad festum sancti Michaelie tenuit Anselmu* ar-
chiepi$co,u$concil'tum apud Londoniam inquo
9 prAi-
buit uxoret tacerdotibut Anglorum antea non prohi-
bitat. In nuibus vcrhis quis non videat luui super-
bain hominis temeritatem ( q u i concilium in Spirilu
sancto legitiuie congregaiuni aitsil repreheudere
imprudenliae o b novam, suo judicio, consiituiio*
iteiu)., cum in historico summam vcri reriiiuque
clomcsticartiui inscitiam seti oblivionem? Advcrsus
qtietn in primts agam una dnnuxal labella obsigna-
la. Is euim lib. iv suarum llislor. in princip. post
Dedam, rcccnset Acta concilii Hatfeldiensis Thct-
d n r o Canluathc archiepiscopo habili anno 680, in
qun post iuulia ad orlhodoxae fidci puriialem con-
firmandam t r a c t a U , sancu synodus suis l i l l e r s
haec a d d i d i t : Suuipimut tanclat, et univertntet quiw
que tynodot beatorum et Deo acceptabitium Patrum,
id ett qui in Niccca congregati fuerunt cccxviii. A t q i i
m hac synodo manifeste cleiicis fuil intcrdicium
uxoribns, can. 5, quem Gciasitis Cyzicenus, Caesa-
EPISii 0 k . € . 9*
sunl mulundi pamiientia. Quam etiam in vestra
discretione seeondnm praedicut caosas ponirous. De
h i * qui tooderi noloot, dicium est ut ectlesi^m nnn
ingredtrvntor; non umen praeceptum est ut, si i n -
gredereotur, cessarent saccrdotes, sed Untum an-
noutiarent illis quia coulra Deum et ad damnatio-
nem soam ingrediuniur. De caiceainentis laicorum
nihii decrevimus, sed Unlunvclericorutn. Dc archi-
diaconibus et canonicis, qui uxores suas derelicus
exira domos suas in roancriis suis ponunl, existimo
interim, donec aliod sUtuatur, tolcrandum, si cer-
Um promissionem fecerint se nullam cnnversaiio-
neiu cuin illis habituros, nec sine legilimis tcstihus
locuturos ( U ) . De presbyteris qui timore non ao-
denl feminas suas relinquere, quod statulum esl ia
Et simul erit ms el similis erit
bitur. Photius in fyomocanone, Borchard. Wormat.
lib. i i , cap. 109. Ivo Carnolens. ix part., cap. 186.
Jailand. Chrysopoi. sub fin. lib. vi suae Candeke;
Gralian. 52, Interdixit, banc sanctionem rettilere,
et quidem paulo arliculalius quain Ruff. lib. i coa*
tiiiuat. Iltstor. Eccles. cap. 6. Quapropter Nicaena
synodo u m unanimiter suscepia a primale totius
Angliic, nec non episcopis et quinque regibus
ihideni considentibus, quidquid Patres Nicaeni san-
civcrnnt, Angli qooiiue potitifices coinprobarunt,
simulnue decreluin illud de caelibatti sacerdolom.
Qttod ninc amplius et sole meridiano clarius emicat,
cum cxctissis quae ad fldem pertinerent, aucUrii
inslar Nicaeuas sanctiones uno orc landariul. Qttae
ralio eisi adulum concilialio aiicloriutem cx C A U I I -
muni ulriusque synodi ecclesiaslicae consensu, ita
ut acutissima ingenia hebescant ad aciem iegtnii
divino Spiritu suggercnte promulgatarum, subji-
ciam tamen quidqttid ad hanc rem ex histotia A u -
glirana depromptutu venerit in menlem. Quod igitttr
sacerdotalis caelihatus diutius in Anglia viguerit,
posthaec qttae supra memoravirous, lidero laciur.i
Fulconis, Remorum in Gallia Belgica arcbiepi-
scopi, litterae missae ad Alfredtim Saxonum Occi-
deiilaliuro regem in Anglia, quihus conimendatur
oh archiepiscopum integerrimuin Ecclesiae Canltia-
riensi praefeclum, pestileniissimanique liccniiam
divini verbi gladio recisam, et ab cthnicoruro Da-
uoniro turbido fonte haustam, qua episcoportim c l
preshyierorum pleriaue non lantum penes se uxores
haberent, verum eliani consanguineas; pro scele-
rum quoque cnmulo, virgincs Deo sacras impie
violareul, concubinamqtie superinducereiil tixori,
I J I I O nibil ad explendam dcesset libidinero, si tanien
cxpleri queat. Qtiae oronia et divinis praeceptis ei
religionis catholicae p u r i u i i adversarl magnifice
docebat Fulco, leste Floardo cap 5 Historiae et clc-
r\ siastic;e Reinensis, ubi interprcs Gallicus pro Alfredo
seu iElfredo et Alvredo, venit Albrado cap. item 0
f

reae Palcstinae cpiscoptis , his omuiiio vcrbis ha-
bct, n part. Aclor., cjttsdein concilii, cap. 52 :
AyV/nyMG$ yjrfaAtt' n uiy«>n eTvvooof, tuj iTrctrxoirw,
TrotcrSv&tfft», Je*xoV*> pnP oX&ir TMV h TW x).r)/3b> mi,
iefzcvot eruvfiaaxrov iyttJ, ti pn «p« prrtfxx, xac Oitav,
xat a pova TrfcWura oWijtfvyt tracav v;ro^eav 0 ii
7raoa r a v T a iroc&v xtvovvtverft *tpi TV,V tavTOv agtav.
I I I I I I C canoiiem sic Balfoiens v e i l i t : Magnu tynodut
vlenitvme vetal episcopunt, prctbyteenm, diaconum
aut ullum clericorum hnbere tecum multercm intro-
duclaw, niti forte matrem, rcl tororem vel amitam9
xei Ueuiaue eut tolas vc tonat auir omui tutpicionc
ejusdem llisioriae pleuo laudaiur ore Pcigmundus
Cauluariensis antisles propler sanctissimos conatus
exptirgaudis luxtiriae, slupri, incestiis et fornica-
lio.tis soritibus. Porro Fuicouem Elfredo regi fuisse
uolissiroum, scielqtii legeril Malmesburiens. cap. 4
# 4
lib. i i De regibus Anglorum. Contigit auteni haec
Anglicanae Ecclesijc reslanraiio annum circiter 890.
iEUVedi regnanlis x v m , Peigmundi (quem Peoni-
9 cum vocal Gallicus imcrprcs) sedemis n . Quando*
qttidcm effrenalam libidinem in Augliae rcgnum E r -
t clesiamque pridcui aulca irrupisse nottsm, lesta-
tumquc esl ex epistoia S. Bonifacii maiiyris arclii-
97 L I B . M , EPISI. LXHL W
eoucilio, scrvabilur, qtiia q.inndtu cns sliqua occa- A EPISTCLA LXUI * »
sione tcuebuut, nec missas cetebrabunl, ncc Icgales ANSELMI AD BCRGU.NDIUM ET UXOUEU KJt S
ernnl, sed tanlum usque ad inilium Qtiadragcsiinac, ltlCIIER.Vtf.
si babucrint qtii pro illis castc itt ccctesiis scrviant, Vl futura* vita* sinl memores, el ad iliius amorem
bcncficiis ccclesiae non privabuntur. IIIus autcm qui sese invicem acccndant.
preshyreros propinqnas suas dimiltcre probibetit, Artscufus, scrvus Ecclesiic Caitttinrieiisis, snis
1

sicut cos qni contra Deuin et conlra Cbristiauita- cbarissimis BURGU*D:O, ct uxori ejus RICUER^, salu-
tcin agunl, arguite, ct totum pcccatum fornicalionis lem, ct bcncJictioncm D.i.
preabytcroniiii illis intputandutn ostcndilc, ct no- Quaiitcr mc babeam nuntius vcsler meliiis pblcrit
stram c l oinnium cocpiscoporum nostrorutn ex- vobis vcrbis ostciidcrc quam ego scribcrc. Nihil
communicaiionem illis promiltile. autem lautum mc dclcciat inandarc vobis, quantum
y \ M J E LECTIONES.
**• et nostram omnitim ms ct n:>slram cl omiiiuui Cwm codem ms collaia et cum Edit. Goth. et Cot.
999

1573.
. JOANNIS PiCARDI NOTiE.
episcopiMoguntiui, quaecxslnl npud Malmcsbiiricns. R Cactcrtiin quod Etlicluvodus in Wintonia, id S. Osti
iib.
1.1% .i de . I A rcgibus
»•«% **!!..•.<> Anglor.,
A nnlii. fol.
f.»l 14,
4 1 pag.
t\-%tt 2.
9 Hogoritis
II<ii*iii>'uia vnldus
v * i l . ' i i c et
A l Dunsiniius
t \ i i n c I»»ttiic prarsiilernnt
i k i u i i c l i l i i p n n l in
i t i suis
c n i c Ecclcsiis.
IT/tstljtfciic
lloncdenus ad aiinuui 975 vituperal Alfeittm, Mer- Ul aiiiem tlerii u inciis adtcrsariits stto judiccliir
cionini principem, et aliquol Aitgliac mngnales, qtti ore, sui.^quc parcat artuis, cn quod de Elhelttvcdo
clericorom uxoraiorum miincribtis ullecti cxpclle- scribit lib. v, fol. 204 : « llic secuiido episcopaltis
hnnt prolios nionacbos ex ecclesiis, qtiibtts fucrnnt stii aiino qnosdam canonicos in veieri inouasierio
cjecli inconlinenles clerici. Qiiorum nobilittm fn- Vinccslre degenlcs, ct ordinein stitim pigrc cl ne-
rctiti avaritiae impietati virililer restitcruttt Kihelti- gligcnler observnuics, ejecit, et moiiachos iiupo-
v i n u s , Orienlalum Angloruni dux hoticstissin.us suit. > Klucusqiie lluitlidoiiiciisis, qui, ctsi bniusii odi
atijne inlegerrimtis, nec non ejus gcrmanusElfuoldiis pigriliam et iiegligenliam euuclealius uon declara-
BnihnothitS4|ue comes. Idcni Hoiicdciius anno 957 r i l , laincn ex supradictis palet. Ad aiiiiiim niille-
iu Eadgnri seu Edgari rcgis laudcs hreviicr excur- simum accedainus : producet enim nobis Lanfraii-
rvns a i l : < Dcstructas ecclesias rcuovavii c l dila- cum tixoraloriim clericorum hostem ct insciiato-
v i l ahjectis ctiam cocnobiis clericoi uiii scholarium
9 rem :u cirimuiii. is igilitr epistol. 2, ad Alevan-
veuenis, > etc. Qttncnain vero haec sinl vcnemi, uisi drttm II papam, dc Ccslrctisi episcopo, qucm Lici-
stupri, adulierii ct fornicationis, qtiac scusiin ad feidensein iittiictipal , in htnic moduiii scribit :
iiiliioa cordis serptint, et animam, omiii graliae c Licifcldcnsis vcro cpiscopus , qtti apud Jcgaios
diviuac calorc cxpulso , suffocanl? Ingii pltus in vcslros de iucoiilinciiiia caruis ( c u i uxor publice
llist., fol. 502, pag. 2, eadctii veucna appcllat« cle- babila, filiiquc procreali tcsiimoiiitim pcrbibeham)
ricoruiii nacnins. > Ipscmel Edgarus id prolitelur el p aliisqitc crimiiiibits act tisnlns, ad synodtim tamcii
asserit iti diploniale suo, quod exstat apud Mal- ^ corum venire noluii. Undc et pradicti legati vcstri
mesb. lib. u , cnp. 8, fol. 52, iulcr cactcra liacc com- eum cxcoiuiiiuiiienveriitil, rcgique subslilueitdi suc-
incmorans : c Idiolis clericis cjectis, nullis regularis cessorcm, itt dicilur, coiicesserunl; iu Pa.cbali so-
rcligiouis disciplina» sitbjectis, plurimis iu locis lemnitate ad curiam venit, dc illaiis culpis causatn
saucitoris scriet, scilicel, monachici babiius prafcci inire ttoluil, rcgi in convculti episcoporum atqtie
pasiores. t llaec in rem meam rcgis regioque ore laicorum, cpiscopattim rcddidil; sc ampiitis I I O I I
\crba dignissiina sunl c l opera Alhcluvodus seu hahiliirum, ucc successori c J t i i n i t i a i i i aul damiitiin
Kihelitvodus illo rege sanctissimo, cpiscoptts qtto- illattiruin, jurejurando spoitlancn volttnlale firuiavil.
que sauclissimiis c sna Wiiitonicnsi Ecclesia ex- Debiuc ad mouastcriuni. in qtto nh ir.faulia nutritus
p u l i l clericos mulierosos, testihus Malmcsb. snpia, iiioiiaciius fiier.il. repcdavii. > Rarsustpic iu cpi-
ct Osberno Canttiarieiisi praecantore, cap. 59 V.taj M o l a ad Joanucm Rolhoiiiagi pintificein, apud qucm
sancii Duiistnni apud Sur. tom. I I I . Aliqttot nulcin thcoues qttipi.un ct malevoli postul.iveratil Lnufian-
liortim ctcricorum cxpttlsorum «Itim cxposiulaveiit ctim ceu Joannis ohlrenalorem. Qtiod crimcn el
cnm rege dc sua cxptilsiouc, rogatits fuil S. Diiusla- iniposltiram pro falso rcpttdians L:iiilrancus aii :
nus til i:crato parccret; siluii illc ad has prcccs, < Retulislis vohis a mtillis fuisse relattitii qnod c^o
:iiiimo volutans quid agcrct, posiitts inlcr iiictidciu qu:cdant facta vestra carpo. El maxiiuc. quo«l insti-
e l iitaltcum , riitit eccc crucifixi Christi imngo clara tula sniictoruui Pnlruni i!c servanda clericorum ca-
vuce iJ prohibuil. diceus : < Non liet, I I O I I liel; » stitalc malc vos iiitellexissc red:ir^uo. » Paucisque
quml test j i i u r Osberntis loco pracciiato. Viiicenl. , iuterpositis, siibjuugit dissolveus calumui:e liiodtim :
Uclvac. hist. Spcculi lib. xv, cap. 80; D. Autoiiiu., ' < Imo veslro aliorumquc veiierabiliuin Patrtiui
J

parl. I I Hist., rap. G, t i l . 16, § 1 ; IVirus «!c Nala- cxcmplo provocattts, per tolam Auglicani tcrraui
lihus. lib. viu Calalog. sancl., cnp. 49. Pr.eicrqtiam pnstor.ili auctoritale prohibtti, nc cujttslibet onlmis
quod id ctiam adversariis nostris Aiiglo-Caiviuianis quisqtiain canonicus ttxorcin accipiat : ncc soiiiio
(>i Balaeum cxcucullalum cum sua Dorothcn, Poly- antea, sipresbylcr aul dincoiius esl (uisi pra bcmia k

i.orumque Virgil. impuditiorcs hujus fncli cahitu- cnrcrc vclii) habcre ultcrttis lice.tl. > ll.cc Lanfi;i;:ci
itiatores «lemas)sic in confesso, ut longiori non \e:ba c i insliliita de ciericali calibattt a«l tiugucm
egeat probatioue. Post aliquanliun lempoiis expul- soivando, videamus arctissimnm cjiigdem decreti
soniiu clericoruin filii litem sopiiam cxsiinciamqtie cttsiodtam in epistola ad Herfastum Tclfordcusciii
reilacceiideruiil in conventu Talneiisi seu C:dncusi, episcoptttn his verbis : < Laiilraocus gratin D e i ,
cui adcmnt rex Eduardus et totius Augliai opli- tton siiis meritis, cocpiscopo IJeifasio saltilem.
uiates. Qtioiqtiot autcm sanclo Duustano icfragati Clericus iste novitcr ad.mc vcnii, causam su;c i i -
sunt, ct lurpi ctericorum pelilioni aiiiitieriinl, e solio fclicitatis niibi d i x i t ; «liclam, teslimonio vestraruni
t.nn graviter in lerram con ueiiuit, ut iioiitiulli ex- lilteraruin veram essc asseruil. Icstatus cst sc iuor-
spirariiil, alii vix pr.rsentissimae necis mantis cflu- diiiate ordinatum; v i d d i c e l , ciiui uullitis < ssct or-
n c t i i i l , nutioribus Osbcruo, Yinccut. , Auloiiiuo, dinis, a fraternilate veslra factum e>sc diacojititii.
iloitcdcuo ad a.inum 977, qui cusum qtiidctn ex- Ii.lerrogaltis a me si uxorem hahcrcl : iixoreiu *-c
j/titnil iion rausaiti. t:m quo.i no*issiui:i ev*ct, cum
f
habere, nrc eani sc velh» dii.;itlere tespoodit. Pro-
«^ut/J cou.il.a nou ob id taitIutti:t:«rJo habfreu.ur. plciea taii paco iO::S'.!lcttduni ci d/\iiia ftiltus nu-
90 S. ANSEUH CANTUAR. ARCIIIEP. OPP. PARS % £P.STOLJ£. 109
utcuram b a b c a i i s de v o b i s . Exoneravit vos Dcns, \ qtac mcriia P ^ B m i s i s t i s . Si p l u r a bona r oam ntala. k

abslulil vobis omnem occasionem amandi boc sae gaudere potGstis. Si plura mala quam b n a #

culuin.et tiedit vobis omnem opporiuuitatem amandi quod r.on puto, multum debctis limere, praescr-
a t l

salutem veslram. Ponite quotidie ante oculos vestros tim cum muitum necesse sit hoaiiui volenti sahari
flncm vestrum. Cogitate intcntissime cujus erunt et habere mtilto plora bona meiila qnam mala.
, M

quitl vobis prodcrunt qtiac post vos rcmanebunt.

M 1
ILec cogitaie, haec mier vos die ac nocte, iu secreto
Cogilale qno ibilis, qnid vobiscom portabitis, quid et in pubiico, tractale; baec sinl colloquia vestra
ibi q u o d " praemissum sit a vobis invenietis. Certe invicem : Domine m i , amica mea quid
1
facimust 9

uon porlabitis vobiscum ncc invenietis ibi aiiud quid tardamusf prope est ultima dies noslra. Quo
quam merita vestra, sive bona sivc mala. Yidete modo expendimus vitam nostramt quomodo suiisfaci-

VARLE LECTIONES.

Vohis proderil m j volr.s pro« orunl

1 , 1
Quis qttod ibi Edit. qttis ibi, qirod
f M
Potcstis. Si m« ct Edit. , M

potestis : qttod non ptito. Si Boua quoJ non puto. mullutn ms et Edit. bona multiim
m
* Hahere plura M

t»u et Edit. habere muho plura

JOANNIS PICARDI NOTJE.

ctoritate decerno. Diaconatum ei aufcrte. Ad caele- R peperinl, non purificenlur, nisi prius snfti> ientrm
ros minores ordines congruis eum tcmporibus pro- prwstitcrint catitionem archidiacouo, vel ejus oflt-
movcte. Diaconatus vero ordinem ntinquain rccipial, ciali de satisfaclione in proximo capitulo, p si ptt-
nisi caste vival, nisi se de reliquo caste victurtun riflcaiionem carum facienda. > llem ; < Saccrdoies
canonica aliestatione promiitat. Si vero caclibeut in qtiortim parochiis concubinae laliuiit commo-
vitam egeril, et acturum se omni tempore spondere rantur, si non boc oslcnderinl archidiacono vcl
voltteril : non quidem eum ad ordinem diaconatus ejns officiali, stispendantur. El priusqtiani relaxeu-
iteritm ordinabiiis; sed ipsum officittm per textum tur, gravi poenileniiac suhjaceaul. > Iiem ; c Quae
sancti Evangelii, vcl in synode, vel iu mulloniifi convinci poierit, qtiod sacerdos cam carnaliter co-
clericorttm conventu reddetis. i Uactenus Lanfran- gnoveril, pttblicam agnt poenileiitiain, et solemiiciit;
cus, ctijtis testimoniis planum fecimus eliam ante ac si de adullcrio csset couvicta. tanquam pro d u -
Londiiicnsis synodi canonem sacerdolibus fttisse plici ndulterio ptiniatur; nec lanli rcatiis impunilas
conjuejis interdiclum. Valeal ergo Huntidouiensis aliis traitseal in materiam deiinqucndi. > Has i n
insciiia el calumnia ; quod cuitn obtcndil in defen- clericos concubinarios clericalesque concubiiias
sionetn sure alieuutquc opinionis, scilicet, Anscl-
inianum decreltim visutn fuissc periculosissinium,
ne dum inunditias virihus majores appeterent, in
t nam el percussae concubinae repercutiuiitiir concu-
ilores) animadversiones slatuii Sicphanus de Lan-
fftietutia, viremditus et sauctae memoriae, prius
immunditias horribiles ad Christiani uominis sum- Saucti Chrysogoni cardinalis, sedit annis x x i ,
mum dedecus inciderent; id, inqttam, ne flocci diebus 23. Hic transtulit cerpus B. Tboinae in capsa
qtiidem facio. Si enitii tantiliuin "hnberet roboris rj pretiosissima. Sic de archiepiscopo mulierarios
raliunculu baec, cadein neccssario cfficeretur, per- clcricos jusle vindicaiilc loqiiuulur tahulae n.ss.
perain fuissc a Deo vctituiii : Non occides 9 non archiepiscop. Canluarieusis in no>tra b«bIiotheca.
mmchaberis , non furtum facies; et quia in dics Maneai ergo ab omui aevo tixores usurarias fiiisso
Ilunt caedes iunumera?, caeque iudigittasiinac et maxi- clericis Auglicis, ila ut qtiod contra rationem juris,
inac, item adulleria, siupra, sacrilegia, inccstiis, et atldo eccle^iaslici (nam Pauli jtirisconstilli vcrtia
alia horrcnda scelcra quae his oinnibus sua praeccl- lib. CLXXXIV n.iig. mutuor) fuit rcceplumabalipiibus
lunt impietate. In sumina, ul Hicronym. Rusticum non sit producendum ad consequeulitim. Poslquam
monachuin docel: iVou est cutpa Christinni nomiuis, hacc congessisscm, occurril lib. vm Ilistor Britau-
si simutator reiigionis in vitio sit. Quinimo confusio nicae Armoricje, cap. 19, idcm loctis de uxoribus
gentiiium (addo, et malorum et haerclicoriun) cnm
ea videni Ecclesiis dispticere quce omnibus bonis non { »rimuin »b Aitsclmo iutcrdiclis saccrdolibus, «piein
listoriae conditor Berlrandits Argeiilractts hatisil cx
placent. Caelerum ut sciaui posteri quanla aniino- Roberti Beccensis iiiouachi Chrouologia. Hunc att-
rum consenlienliuui mulltludine recepla fuerint tein reiulil Argcr.tracus postquam mcmoravit Victo-
Loiidoiiiensis synodi statuia, ItsUlur Rugertis l l o - ri.im Rliedoitum aiilislite.u liliain habuisse Demno-
ned. Anseiiiiuni Eboracensi arcbiepiscopo ct c;cle- lam nomine, cl plttsculis de ea scriptis, addit ob-
roruiti episcoporum Anglicorum grege cousidente servaium qtiod episconi saccrdotesque uon ta tum
haec reuovasse, 38131116* alqtie audiciile llcnrico I Viclorii, se.l et D. Ilicron. August«niquo sacculo
rege, comitibus aique baronibus, u l vocal, uua libcre possenl iinpunequc essc mariti, eo quotl Ec-
meiiie et voce conseiiiieiilibus, anno 1108, codem- r v clesia caiholica nonduin veluissei : vclueril lameii
que
n nA c.Aoiilrk repetita
Sieculo pai>al 11 n fueruul
fi• A • > • • • . I in
i n concilio Eboraci
#t/\n#tilark l4 lk<\r>kr>i " ob
,
t\\\ iufinilas
i • • 0 f i • 1 1 0 gravcsquc
n . A V A e n i i A causas,
/inienc cl
A I id
IA intcrdicti
l*tt 1 m I po-

coacto anno 1195, cujtis acta Honedcnus eo.lem siremo iu Aiigiicana fitisse recepium Ecdesia a D.
relulit anno 1235. In altera synodo Londinciisi id Aiiselmo arcliicpiscopo. Qtiam vcro absurde vir
rttrsus fuissc probibitum narral Mallhaeus Paris in crudilus dixeiii proJuccns Ucile sui dicti lestes
Hisloria majore, fol. i 3 6 editionis Tigurinac. Idetn D. llicrouym. ct Augusliu. praler concilii Nica>ui
ad annuin 1225 observat sevcrissimam Slepbaui de decrelum superius ailegalum, palam cst cx BclUr
Langetuna Caiituai iensis archiepiscopi pcenain in mini. Grcgorii, Valeiiliui c l aliorum clericalis con-
coiicubiuas clericoruni his verbis decreiam : c Con- lineulia? propiiguatortiin scriplis D. Hierouym.,
cubinae sacerdotuin et clericorum, qui iufra sacros August. mens patel, ct illius quidem ex sua confcs-
ordines conslituti el bcncficiati sunt, ecciesiastica sioue cdita Pans. apud Nivellium, hujus vero«x
careant sepultura; nisi sane se correxerinl, et cjusdem quoque confess. pag. 467, 468 ct 4G9,
(quia scriptuiu est: Vivens, vivens ipse, confitebitur ubi dicilur apostolos caelibnltuu docuisse, ct anti-
tibi) incoiuines, vel tanla eariini in exlreinis appa- quos servasse. Profiteor igilur qttoudain pleiosque
reat poenilcntia, propter quam non immerito debet conjtigatos in episcopum utictos, sed post uiictionem
cum eis dispensari. > i t e u i : « Non recipiantur ad ab uxoribus absliuuisse. Sic in Gallia nosira D.
osculuin pacis, nec patiem beiiedictuin percipianl i n Germanus Altissiodorensis inauguralus uxorem
ecclesia, quandiu concubinarii eas delinenl in do- inulavit ift sororem, (esie Constanlio presbytero
mibus suis, vcl publice cxira domos. > Item ; c Si contemporaoeo l.b. I Vita» ejusdem , cap. 7. D.
{01 LIB. 111, EPIST. L\V 10*
mu$ Deo pro peccatit nottrit ? Pratparemut no$ qna$i 9 A EPISTOLA LXV » .
M

videamu$ in proximo riiem vocaiionis noetrar : et ita ANSELMI AD OUMBEHTUM COMITEM ET MABXBKKfEM.
eptemu$ 9 ut $ecuri eamu$ adjudicium; quia recepturi Candet de acceplit eju$ litterit, timulque benefieia ab
$nmm$$ine dubio prout 9 gerimut inlmc vita $ivebomim
9
itlo in $e cotlata perttringit. Et nt Eccletiam tuea-
tur non vero illi dominetur
9 admonet.
9
she malum. Deu$ no$ junxit in Itac vita, faciamut
Suo reverendo, el charissimo Domino UMBERTO
ut nos simul junqat in a?terna vita; et videamus ibi
»»», comili, el marchioni, ANSELMUS servus Ecclesiac
protem nostram 9 quam sibi Deus jam a$$ump$it. Ibcc
Canluaricnsis, fiilelc scrvitium cnin oraiionibus.
sont vcstra studia, haec sollicitttdo, haec suspiria
Litterasa dignatiooe vestnruiihi directas inagno
veslra. Quod mando vobis per nunlium istuni, ne
gaudio suscepi, qttoniam honore, et amore, c l opti-
veniaiis ad roe, nisi a me mandali per " sigillum c

lentia bonae voltintatis plcnas invcni. Quantus enim

meum; vobis dico, domine el frater charissime
mihi csl honor, cum vestra celsitudo, cujiissc bo-
Borgondi, soscipite booo animo, si me amalis. Oin-
mines gaudeiil esse parcntes mei, dignattir diccrc
nipotens Dcus regat corda vestra ,et dirigat ad gao-
me sibi consangtiinilate copolari; quantus vcro m

dia aelerna. Amen

amor inteltigiiur, cum de tam longe mihi studet
391 EPISTOLA LXIV » . fTB scribcre sc de bonis qtiac de me audit valde gratulari!
Qtianium etiam voluutas ejus bona in his quae Dei
•COOJIIS LUGDUftENSIS ABCniENSCOPI 1 0 AHSELMUM.
stint coram Deo ferveat, aperte monslraiur cum de
De incolumi $uo redilu ex Hiero$olymi$.
bonis qttae sola fama de longinquo regno audit, ad
Desideratissimo Palri soo AICSELMO, vencrabili magnum gaudium et laelitiam excitatur. Ulique licet
Cantuariensiom archiepiscopo; HDGO Lugduncnsis ea quae de ine vel dc aciibtis mcis boua rcfcrunlur,
Ecclesiae servns, salulem. debcaul, quanitim in me est, nuila atil fcre nulla
Sanctiiati veslrae notum esse volumus, mcritis et judicari, veslra tamen benevolentia »»• non minori
inlercessoribus vestris id obtineniibus, nos Hieroso- quam si vera essenl apitd justum Jtidicem gratia mc-
Jjmis incolumes rediisse. Quod vobis idcirco notifi- rettir remunerati. Tantam utique gratiam vesimm
care dignum dosimus, qooniam id vobis non ingra- ncscio me aliquo servitio meruisse, nisi quia, ut
lum fore credimos ***. Audivimos aotem a rege An- vcrtun fatcar, vcslram prosperilatem •*• vcstrosque
glorom vos nimiom inqnielari, et mulia coulra Deum successus scio me seinper, etiam antequam vos v i -
ejusque Ecclesiam ab eo inconsulte agi; unde divi- dissem, non ficto cordc diiexisse. Memor enim me
nam nos oporlct implorare clcmentiam u l inimicos naluraliter a progcutioribus, vobis, ut Domino, debi-
vcstros, imo sanctae »•• Dei Ecclesiac perturhalores C torem esse, nunqtiain passus sum cordi meoveslrtim
convertat, e l vestrae sanctae obedientiae subjicial. amorem deesse. Nec snm ohiitus quia cum Romam
Quod si, peccatis noslris exigcntibus, id ad praesens tenderein, benigna vcstra largitas Ltigdiuii prompta
tierinon poierit, e t , persecutione ingruenie, vosce- fttit me conducere alque necessaria quxlibet impcu-
ilcre, aul eliam loctim nuiLire, nercsse ftierii, san- dcre. Qui amor mtiltuin crevit cognita per mtiltos
ctilalem veslram subittissis prccibtis exoramtts ul ad vestra vita ct probitale, qtiia ad servandam paccm
ptierum vcsirum declinare noti dedigncmini, ci ad ac jtisiiiiaui cum pietate utiiuini vesiri priucipatiis
ilomum vestram, qtta? vestra ftiil, el quac modo potcsialc. Qtiem ctiam valde majorem habcre tne
vestra est, et de die in dicm scmpcr melius vcstra dcinceps dcbcre intclligo, qtiia hoc vestra mcreri d i -
e r i L Q u o d non solum nos, sed c l commissa nohis gnatur crga me dilcctio. Quamvis non cgeat vcstra
Ecclesia humiliier imploral, quae sanclissimis ora- boua iuteuiio nostra adinonitionc, ad nic lamen
ttonibus veslris nobiscum devotissime se commcn- pcrtinct u l epistola mea ad vos non sil sinc aliqtta
«lai, et ad obsequium vestrtim promplissima, faciem exhorlatione. Sictit cnim ignein venlo agilatum
vestram videre dcsideral. Pracsentiooi gcrulum, El- videmtis cxardcsccre, ita bona vohinias pcr exhor-
vrcdu n nominc vobis commendanius. Qui ab tationcm ad meliora se solel accendere. Vidctis, mi
Apnlia usque Lugdunum M l
nobiscum venicns, fide- D tharissime domine, qualiter matcr nostra Ecclesia
litcr nobis servivit. D ^ quam D H pulchram, amicam et ililccinm spon-
e C S

VARI^: LECTIONES.
* Mandatjs per mt maudalns per Edit. mandatum fueril per
M
* " Cotlata cum eodem m$ * Fore M

ihiximus m$ fore credtmus Veslros sanciae m$ vcsiros immo sanctrc »*• llscreduoi nominc wii El-
vredttm noiiune et recenttort caracleie in eodem m$ Lelvrediun nomiiic Usquc ad Lugdui.utn m$ usquc M l

Lngduninn * Cottata cum eodem m$

M
* Guiberlo ms Umberto M
Sibi et coiisanguiniinle m$ sihi m

ronsangutnitate Benevolcniiara m$ benevolentia

1 M
» Prosperiutcm m$ vestratn prospcritatem
M

JOANNIS PICARDI NOTiE.

quoqtie llilarins Pictaviensis : de quo ctsi Fortuna-
tus non prodiderit, eximia tamen viri sanctilas,
ranonum ecdcsiasticorum tenax ctistodiae, et prae-
rlara ad filiaip Abram de servanda vireinitaie epi-
Mola, loctipletissime leslanlur. D. Gencbaldus,
'•.auditni Clavati printus poutifex, et Urbicius, ex
senatorc Cbromoittis Alverniac episcopus, sic sc
gcssere aliquandiu. Sed cnm ad uxores redisseni,
acerham inceslus setisertiul pcennm. llle cniiii sc-
ptem annis ergaslulo imlusus poeuituil, teste Ilio-
cmaro in Vita sancti Romigii. c Hic vero laci ymis
scelus expiavit, i aucloie Grcgor. Turon. lib. i Uist.
Franc, cap. 4 i .
 103 S. ANSELMl CANTUjAR. ARClliEP. OPt». P . V ^
sain suam vocat, a malis priiici|nl»us conculcatur; A
quomodo ab bis quibus u l advocatis ad luitionem a
Oeo contincndata est, nd conun auernam damnatio-
ncm tribulalur ; qua pracsumptioiie in proprios usus
ipsi usurpavcrunt rcs ejus, qua crudclilatc in ser-
viiulcm rcdigunt libcrtalcm cjtis, qua impicltle
coiitcmnuut ct dissipanl legem el religioiicin ejus.
Qui cmn dedignantur (15) apostolici dcrretis (qttas
ad rolmr Christianac religionis facil) cssc obedicn-
lcs, Petro u l i q u * aposlolo, cttjus vice fungitur, iino
Cliristo, qui Pelro commcndavil suam Ecclesiam,
sc probant csse iuobcdieutes. Quacranl igilur qui
*icarii Pelri. et in co Pelri ct Cbristi, decrela Cliri-
siinua contemnmit, alias regni cmlontm portas,
M 7
i.uiv ccrle pcr iilas nori introibunl quorum clavcs
B
Pclrus npostolus porlat. Omncs iiamqitc qtti noluiil
siil jecti csseicgi Dei, absqucdubiodcpulaulurinimici
Dci. Ergo, mi dominc, ne pulclis Ecclesiatn q ac i:i
v^stro priitcipalu cst vobis csse datam in hccredita-
riain dominalionem, sed in bxreditariam revorea-
tiam ct in tuitiottcin. Eam u l matrem vestram
amate, ut spoitsam et amicam Dei bonorate. Qtti
enim illam conculcanl, exlra illam ctitn daemonibus
ronculcabuntur; et qui illam glorificanl, in illa ct
cutn illa inlcr angelos gloriiicabuntur. Revercsjdain
domitiatn menm, uxorcm vestram, cuin prole vcstra
haliito, quibtis vobiscum nostras Ecclcsiac nostne
oratones iu vcra c b a r i t a l e conccdo. Omiiipotens
m corporis et animae veslrac, et pro anima sua ct filio-
Dcus sic vos in bac vita dirigat et prolegat, ut in
futuro ad aclernam bcatitudiuem provclial. Q faccrclis si in praeseuli vos moriturum et Deo rcddi-
VARIiE LECTIONES.
Chtisti, Chrtstinna miChrisli dccrela Chrislinna
M T
*'• lu r.Iiaritaie ms in vera charitale
eum eodem ms Cognoscetis ms cognoscilis
M
*> Nou sine ms uon sit siue
l
JOANNIS PICARDI NOTJ5.
(15) Apostotici decretis. ld est papae, hoc enirii vo-
cabulo reperio plerosque s c r i p l o r e s nuncuparo
papain Romaiium; iino ct Nicolaum I I papain ,
disl. 79, c an. Aposlol. el cau. Si quis, uhi lepida
pareiioutasia dicil non esse hahendutu aposiolicuin,
bcd nposlnticttm, qui nnostolicam sedein nou con-
sceiitlerit linattiiiii cardiiialiitm clericoriiiuque sttf-
fragio. Ad qucm locum vidcutur respexissc abbas
Lispcrgcosis ad annum IIOG, ct Dibliolhccatitts
Maliueibur. Itb. tv De regibus Attglor. loquciis dc
A i t h C l m o : Vcce Deo ditectus Urbanum apostolicum,
alterum upo%tatam (sciltcet Gnibertum untipapam)
liouuwiuvit. Nec semcl laiiium hac utititr dictioue;
iiaui lih. I I , cnp. 12, ila scribit : Sane istc Leo (vide-
lnel IX) de quo cpilaphium loquitur, fuerat iiomai
(iy.o$lolicu$ etc. Pnecedeuli qiioqtte iib., cap. 5, de
% monlJS i t a papain appcllat, x nposirophe sui
Leoitc V scribens; et lib. i ,Dc geslis. pontif. Augl.,
i;i Viln Ausclmi creberrime, et alibi passim. I b n -
rictts lluntidon. lib. iv camdcin usurpal vocem, j j
i i imeraiis Roiuaiios papas qui scderuiil rcguanic
A lclaulo \Vc>tsa\o.ium rcge. c Apostolici autcm ,
inquil, ejtts lctnpoic fuciuut Sergtuspapa, Joanncs,»
eic. Nosier Aiiselmus rttrstts ulilttr epist. 24 hujus
libri, ucc iion 87 cl 92 infra. Tlieodorus Sliidila,
scribens ad Paschatcm primiim, iuquil, < Tascbali
j»:tpx Roma* ui omiiibus sttmma virtulc pra\!ito,
lumini maguo, principi saccrdotum priiuo,» doniino
nostro aposlohco pau.x* Paschali, c t c , apud Baron.
tdm. IX, amio 817. Ilis accedunl epistohc Gabriehs
patriarcbx Alcxandriui, cl Joannis (ionii cborepi-
sco^i AlcxanJ-ini m" s;e auno I5 JJ ad S. D. N.
(
A
lIJ.-EMSTOLJ:. 101
S
KPISTOLA L\Y1
ANSELMI AO BUAliU.NDIUM CT RICHEZAM L \ t » « M
EJCS.
Uieroeotymam profeelnrum, quid sit acturu$. monrt.
Ut aeneratem omnium ab infuntia peccutoum cott-
fessionem pramiiuat: et ita res sitas duponat ut
uxorem uon sine auxitio cl consiUo reliuqnut.
ANSELMCS gratia Dei arcbiepiscopus Caiituarix,
f r j l r i , et amico dilccto, BUAGUKDIO, c l uxori ejus,
sorori suae RICUEZJE, saluicm ct bcnedicticuciii D c i ,
et suam, quautum polcst.
Mandaslis u i i b i , tloininc ct amice charissime
Btirgundi, vos vclle ire Ilicrosniyiiiatn pro s c n i t i o
Dci elsalute animac vestrac, ct boc vos vclie facere
conccssioue inea, ct filii veslri, mei nepolis, A n -
selmi. Gandcodc vestra bona voluntaie,et consulo et
prccor, ut si liauc viam faciatis,nec vobiscum peccala
quac fccislis )»orlctis, nec domi peccalum reliuqtia-
tis; ei uldcinceps voluutaiem bcnc vivendi,siculve-
rus Cbristianus vcstri ordinis, babeatis. Facile con-
fcssioncm oiunium peccatorum vestrorum uominatiin
ab infantia vcslra,quaiitumrecordari poteslis. Vidcto
ne peccaluiii babcalis super uxore vestra,cujus boni-
tatcin 3 9 2 inelius cognoscilis
YOS
quamcgo;
m
seJ iia remniical, u l sit non sine auxilio ct con-
M l
silio, quidquid Detis de vobis faciat; nec expellatur
a domo ct bonore vestro, coiilra voluntatcin siiaui
quandiu ipsa vivct, u l possit Deo scrvire pro saiuie
rum vcstrorum. Disponilc totam rem vestram, sicut
•*• Collaa
Clementcm VIII, apud ctimdem Baron. in appendiee
ad tom. V I . lu quibus cpistolis Clemens ociavus
vocalur tertius dcciinus aposioiorum iitundaiiomm.
Ob quem loetim vcuit iii mcitlcni locuiionis t n a j o -
ribus uostiis consuelae q u a p a p a m vernaculc n | H i -
stoltim vocabaul. Quod aitiniadverli prituo in : n -
tiqtin prcctim capiliilarittm apud n o s fieri solia-
r u m foriua his o i n n i n o verbis el litteris : Prion por
uo$tre $eqnor Lupotoire : por tote la cort de Itomc 9
eic. In codicc Viclor. ms. q u i habel Vitas sauctortini
p a t t io de>ctiptas sermoiic, in Vita sancli Sylvesiri,
une bonne fnme pris aposioile. Rursus, iu fcsto Ca-
I h e d n e sancii Petri : Explicil lu chaiere scint Pere
CApostre comment fu Lvesques dWntioche et puit
Apottotes de Home. Ucliunudus iiioiinchus Frigidi.
poemalis De moiie, scripti aule 400 atiuos, de Car-
donal ou d'Aposloilc. bic etiam Yiliaidiiiuus in l l i s l .
ct Chron. Fiancin* in JII v o l . , Carolo VIII Fr.mu>-
I I I I I I r e g i d ; c a t a . Hiuc traxertinl origiitMii p i e r j i q u e
: liac vt»ces, !ic»npe sedes, cathedra, litiertu, decreta
apo$tolica 9 id e»t papalia, n o n aliam profecto ob
caiisam (|uam qttod etsi omiies episcopi itieriut
succcssorcs npostoloriim, u l scribit D. Ilieronyni.
ad Lvag. t o m . I I , a t : n i n c n in Roniaua Ecclesia
seniper apostolicaj cathednc vigult principaius. D.
Augusl. C y i s l . 1G2, v e l , u l placel Rtiperto Tuilieiisi,
lib. i De divin. o f t i c . , c a p . !i7, quod c a H e r o r o m
apostoloruni successores, patriarchu? : Petri aulem
siirees^or pro rcverentia priticipis :ipos:olorum,
a^us olicti"» u o iMitaiur.
 LIB. Ul, EPIST. LXIX. 100
4«
EPISTOL\ L X V l l l
ttmra ralionem oe toU v i u veatra scirctis. Nostrani A
ANSELMI AD UUILIELMIM ARCIIIEIMSCOrCM ROTMOMA-
licentiam qoaeritis. Dei licentiam, et coiisihom, et
r.ENSKM.
auxilioro, et proteclioncm, oro Dcuin u l in omnibus
Ut revocet abbatem S. EdmundtTab abbalc S. Ebrnlfi
seaper et ubique habealis. Tibi dico, soror mea intrusum; et illi Ecclesias re$ el hominee, qutbus
cfcarissiroa, converte l o u m intentionein tuam et injuete $,iotiata n / , re$lituamur.
toUm v i u m tuam ad servien/hitn Deo; el quod Deus Domino ct Palri revercndo, archiepiscopo Rotho-
abstulit tibi omnem deleetationcm biijus vitae, crcde magensi, GUILLELMO, AMSELMUS, SCIVUS Ecciesi»
qoia ideo fecit ut in iilo solo delecteris : illum ama, Cantuariensis, fidele servilium cum oralionibus.
illum desidera, illom cogiu, i|li servi omnibos horis, Clamavimus, el iterum claroavimus, et adbnc
in omnibus locis? Omnipotens Deus vos semper ain- clamamus ad Deuro , et ad vos, ct ad toum Ec-
m

bos bcnedicat. clesiam Nortbroanniae, maxime ad cpisco|M>s et ab-

EPISTOLA LXVII .M bales, et omnes rcligiosas personas, dc abbate
A K S E L M I AD R I C H E R A M . ccenobii Sancti Ebrolfi, qni qoemdam snnm insi-
Quod nee in Angtiam lula conscientii redire po$$U
t
pientissimum juvenem, professione inonachom in
necinea pncifice vivere. Quodque filiutejut, nepot v i u , i i a , sicul jam vobts scripsimus, inordiuale ct
tunt sacratus $it.
f
D . rreligiosc in ecclesia S a n c l i Edmundi pro abbaie
,iT

AXSELMUS, archiepiscopos Canluariae, sorori suae ingcssit. Vidcle nc nobis nccessesil, u l familiaiiler
ebarissimae, RICOERJE, salutem et Dei in omnibus revercndo meo Patri loquar, clamarc ad Dcum de
tribuUtionibus ejus consolationem. vohis, adquem pertinel hoc corrigerc, si contein-
Scio, soror dileclissima, quia, excepto viro M
nitis. Dicil, u l mthi rclatum csl, idcm abbas iliiiin
vestro, noo est homo in inundo cujus saluiein et non essc suum mouachum, sed de Sanclo Severo.
prosperiuicm uniuin nosse ct audire desiderctis, Sed sccuudum qtiod ipse in Anglia coufesstis esi,
qoantom meam, et filii vestii Anselmi qui inecum sicut ab audicnte didici, professus csl ecclesiac stiae,
esl; ego enim sum unicus frater vcster, et ille uni- el ideo non est verum m
quod negat eum suum csse
cus Olins vesier. De his qux erga nos sunl, legati monachum. Deniquc ipse, quomodocunque sit tie
oostri plenius vos docerc polerunl viva voce qunin professione, ipsc, inquam, Ecclesiam impcdivil.
ego per iilteras. Sciatis lamcn quia filius vestcr, Ipsuin cogile, quaiilum nd vos pcrtincl ct qiiaitliun
nepos meus charissimus, postqnam a vobis discessit, poteslts, ut eatn e\|»ediat. Nimis chare vendidit
longam et gravem «gritudinem passus, landciii,Deo nohis iuptilum suum, ccclcsiam rcbtis suis, ct bo-
miserante, intcgram snnilalem reccpit. Dc me vcro . mines ccdcsia stia, violentia, illis nolcoli >us siac
dico quia sanus corpore suin; sed in niagnis Iribu- ' quorttm conscnsii (ieri non dcbuil, spoliavil, et talcm
lationibus versaiur cor meum. ila u l ncc Angiiam monachuin, qitalcm sape vobis ostcudi, in cnmdcni
audeam proptcr tiinorein Dei fugcre; nec iu ca ecclesimn immisit; et ad injuriatn Dci, ct roniuine-
possim in ulla pace, aut iranquilliiaie, aut quiele liam monachici ordinis, ibi diinisil. Obsecro, faciie
vivcre. Quotidie i u est cor metim stispcnsum, velut ut reddat ccclcsiae qttos abstttlil, ct rccipial qtios iit-
in proximo sim exiturus; sed quoinodoctinque sit dc tulit. Valcte.
m e , de vobis gaudeo, qtiia nuiitii vestri mihi rciulerunt EPISTOLA L X l X ., V f

vestram salutem et prosperitatem. Quoniain autcm ANSF.t.MI AD PASCUAI.EM I I TAPAM.

ei prosperitas et advcrsius hojus viue breves snnt Proteelatur Guatunem abbatem este dignum
et transiloriae, istas contemnamus, et acternam ad- episcopatn.
versiutcm fugere, et perpeluain prosperitatem mc- Rcvcrendo domino ct Pnlri PASCRALI, stimmo
r e r i bene vivendo m
contendamus. Ctim crgo, soror pontifici, ANSELUCS, scrvus Ecclesiae Canttiariensis,
charissima, in hac v i u non habeatis in quo cor debilam siibjectioiicm, c l fidclcs oraiiones.
vestrum possit delcciari, convertite illod lolum ad Ecclcsia Belvaccnsis m
vcstro consilio direcla.
Dcum, ut in futura v i u de illo possit Icctari. Vale. ^ ct atictoriiaie rohorala (IC), domnum Gualoncn
S i vir vester rcdierit, et ad me venire Yolucrii, nbbatcm Ecclesiae Sancli Qiiinlini clcgil, et elccltim
mando u l nollo modo veniat. desiJcrat sibi conslilui cpiscopum. Esl enim, i;i
VARI^; LECTIONES.
Couata cum eodemme
M
Excepto vcslro m$ cxccpto viro vcstro
l v l
Vere vivendo m$ hene vivcndo
, v v

Cottata cum eodem m$ Adhuc ad Deum ms adhuc clamamits ad Denm

m
» Sancti N. m$ Sancti VT

Edmundi Non vcrum m$ Non est veruin

M
Coltnta cum eodem m$
M
Deccensis m$ Relvacensis1 , 9

JOANNIS PICARDI NOTiE. :

(16) Dominum Gualonem. Sicapud Ivonem Car-
not., epist. 4 1 , 220, 245; episl. tamcn 49, 50,169,
471, legitur Gatonem: el in cpistola Paschalis pnpa;,
niis^a Adamo, coenohii Dionysinni ad Lutelinm
Purisiorum pr.efecto, quae exstntin ms. Victoriano.
Rtirsus ejtisdem Ivonis episl. 420 et 493, scribilur
Callonem, sed 269, apud conlinuaiorem Aimoini,
l i b . v, cnp. 50, ap. Andrenm, lih. m Hislor. Fran-
pium esl, Vualo, non Guato aut Galto; ndco fuc e
inconslantes librarii in eodem noininc. De varietal'
leclorcm monere placuil, ne inler lcgctidiim remo-
rarctur atit in bivto rciinquerct. Scd hortun nomi-
num posterius reor esse germanius, quia idiomati
Picardico vicinius. Qtiod enim Ccll;c Galli prouim
tianl per g Belgae aljpie adco Picardi pcr duplcx /r.
Bellovaci quoriue ctiainnum perdurat familia o u * . :

corum, Eadineriim lib. n Vita? noslri Auselmi. scri- dem nominis,/rs Vuatons. Vualoni aure;n H. l o v i r i s
PATROL. CLIX.
 f07 5. ANSELMi CANTUAR. ARCRIEP. OPP. P A ( * S
|||. _ EPISTOLJS. 108
qoantum humann poicsi judicare cognitio, sic aptus A qnas nostis* Irihulaiioncs quas passa esf, miseri-
et titilis ad lioc in omnibus quae in eligeitdo epi- cordia vestra snhveniai, et quod bene incoeptom
scopo consiJeranda sunt, nt melior et aptior in ea- cst sine dilatione perAciat. Oninipotens Deos dio
dem Ecclesia inveniri neqneat. Sed quoniam dest- nobis vestram paternitatem in prosperitaie CODSOT-
deranti nibil suflkil, donec quod desiderat asseqtia- vet. Amett.
tur, non est contenU eadem KccJesia suis preoibua, E P I S T O U LXX ***•
sed et aliorum, qnos suum desideriom apud veslram A.N8ELMI AD ATBELIZ ABBATIS8AM WIIfTOIIlEltSXM.
ceisitodinem adjuvare posse existimat, auxiiium Non esse tristandum de Wintoniensi episcopo
studiose postulaL Kst enim experta in practcritis propter jnstitiam exputso.
temporibus et i n simiii negotio moltos esse quorum Anselmns arcbiepiscopus raatri reverendae, et
consuctudo est malum dlcere bonum, et bonum liliae cbarissimae ATHELIZ *•*, abbalissae Wintoniensi,
malom, et quaerere plus qoae soa sont qoam quae salotem et benedictionem.
iesu Chriati; et qoi acuunt iingnas suas sicut ser- Qualiter et cur dominos Willelmos electus epi-
pentes: quos tiroet ne simulata colombina simpli- scopus de Anglia exeat non est opos bic scribeie,
eitate suo veneno bonum incceptom inficere et an- <P"& P** multos alios boc potestis cognoscere.
B

nihilare 3 9 3 conlendant. Quamvis igitur longe Qoanto autem gaudio et cum quanU gratiarum
nunc sim ab iila, tam propter famiiiarem dile- actione, quia hunc honorem illi facit Deus, susci-
m

ctionem qnam invicem babemus, ei propter noti pere debetis, reiigio et prudentia vesira intelliget,
tiam, insiant mihi qualenos qoid de ejusdem viri si inlente considcraiis. (47) Major enim gloria et
teslimonio sentiam, sanctitati vestrae Adeiiter sug- laus esl illi apud Deum et bonos homines quia spo-
geram; et qoantum in me esl, apud eam, ut qood liatur et expeilitur pro juslitia, quam si omnibus M V

desiderant nulla occasione annihilctor, prccibus, livitiis et omni mundana possessione diuretur,
quibos possum, efficiam. De persona ilaque quam violau justitia. Gaudeanl igitur et exsultent aniui
eligunl, secundum conscientiam meam loquor, quia ejus, quia nulla violenlia, nullo limore potuit su-
in praedicta Ecclesia ad episcopatum nec meliorem, perari, nec ulla cupidiute a veritate separari. Ilacr.
nec «qualem inveniri posse inleiligo, nec aliquid sit vesira de cjus expulsione consolatio, et ad boc
de illo aot fama, ant experimento, quod ejos obstet ut Deus illum corroboret et consoletor vestra quo-
clectiotil, tlhjuando sensi; sed multa quae ejus cle- tidiana sit oratio. Saluto et benedico filias vestras,
ctionem approbant, experimento et fama cognovi. et meas, quantum possum. Talete.
Quapropter licet de veslra aoctorHate, qood ex vo- EPiSTOLA L X X I »**.
bis est, noQ dobilemos, taroen quibos possumus Oratorii villasque suburbamw monaehis Cantuariemri-
luente ad vestigia vestrt prostrati precibus flagitare C bus ab Anselmo redduct diploma. 9

praesnmimos quatenus eidem Ecclesiae post m u i u s , Ego A.NSELMCS, sanctae Dorobernensis Ecclesiao
VARLE LECTIONES.
M i
Familiarltatem ms familiarem dilectioncm Cotlata enm eodem
M 1
mt *** Atbeltz mt Athdiz
u k
Quam si omnibus mt quasi omnibos 999
Seu magis diptoma Anselmi coUatum cum eodem ms

J O A N N I S PICARDI N O T J E .

patria f u i t , obi com pder operam dedisset ivooi,
tom ccclesiae Quintinianae nncposito, canonicorum
regnlarium militiae codera ooce nomen dediL Post-
tno lum lvo Carnotom pontifex factos est Vualone
in ejus k x u m subrogato. Mortuo deniqne Fulcone
Belvacensi anlislke ab optirois clericis delectus
fuerat ad episcopatum : nequiores vero, corrupii
iniincribus Slephani Garlandi, hominis perdiiissimi,
refragrabantur electioni, qoanquam eleclo nibil ha-
berent adversarii quod obiicerent. Tandein post
varias altercaliones inier electum et improbos cle-
ricos babitas inlegro biennio, perplures ob causas
quae in episcopis Parisiensibus propiiio Deo somos
enarraiori, Fulconi Parisiorum aniistiti suffectus
esu Cum autem Parisiensem ageret episcopum,
Pascbaiis lilteras a me nuperriine commemoratas
dedit ad abbatcm Sancti Dionysii bis verbis : Pa-
scbalis episcopus, servus servorum Dei, veiierahili
fratri abbaii et monachis Sancti Dionysii salu- J )
tcm et apostolicam benedictionem. E l confra-
tris nostri Gaionis Parisiensis episcopi rclatione
comperimos, etc. Vide in Paschali i/,
llaec Paschalis, quao quia nusquaro emissa con-
ligil videre, et ad Gafonis prae licationeni facie-
bant, bic addenda existimavi. Obiil auteni Gualo
smoo ccntesiroo decimo quarto sopra millcsimom,
t i i Kaleud. Mart. Hunc diem legi in Nccrologio
ecclesiacQuintinianae cujus coenobiarchiara gesserat,
in hanc sententiain.
Obiit sanctee recordationis dominus Galo secnndus
abbas hujus Ecclcsiaf, postea Parisiensis episcopus.
(47) Majorest illi gloria quia expetlitur
9 pro.ju-
stitia. Ne haec legens lector non intelligat, et ne-
gligat, memlnerit anno 4403 magnuro conflagrasse
discordiae incendiom inler Anselmum et Henricuni
Iiritnum, Anglorum regem. Uic enim pro libitu vo-
ebat conferre et investire, nt iltius lemporis refri-
cem vocabulum, annulo virgaquepasiorali, episcopos
et abbaies. Anselmus relucubitur consUnter, pro-
nuntians non tanlum regem posse donare quempiaiti
dignitate ecclesiastica, sed ne quidem esse c o M s e -
crandum hujusmodi, aut cuin illo conversandnm.
Sub boc dissidtuui Henricus dedit episcopalutti
Wintonien8em Willclmo Giffardio, multum disseti-
tienli rclVagrantique, scd et eleciores conviciis i n -
cessenli. l)nde malens obedire Deo quain hoiniui.
Heorico, untam ejus sibi contraxitiram, ut faculla-
tihus spoliatus universis, Auglra exierit; n e c re-
infru. dierit quoad Anseimus, qui zelo liberlatis eccle-
siasticae ignem acccnderat, exstinxisset, ipso Heorico
pfimuiu aquas injiciente
Quainobtein Wiiitonicnsem antistitem de pastore
expulso moerentem solatur Anselmtis, rommoneiis
tuni maxiuie kelanduiu cum quis justiliae uomino
angiur.
 109 LIB. I I I , EPIST I.XXIII. ilO
archicpiscopus, reddo monacbis ejusdem Ecclcsiae A afleetum sttidiose inlcndas, niai, quotl absii I liiijus-
roedietaiem altaris Christi, quam in manu mea modi causa in illis obsislat quae boc fieri omniiio
babcbam post morlem praedccessoris mei Lanfranci prohibcat. Praeterea audivi quia facis portari cra-
archiepiscopi, qui eis aliam medietatem cognita ve- ccm anie le in via. Quod si verum cst, mando tibi
ritate quod ad ilios pertineret, in vita sua reddi- ne ampUus hoc facias, quia non pertinel nisi ad
deraL Simiiiter manerium quod Sistede vocalttr archicpiscopum a Romano pontifice pallio confirma-
eisdem monacbis reddo, quoniam ad rcs eorum ttim; neqtie decet te ut ulla praesumptione insolitae
pertinere et pertinuisse scitur. Testes Willelrous rci tc notabilein et reprehensibilem bominibus osten-
Eccleshe Christi arcbidiaconus, Haimo vicecomes, das. Vale.
Haimo fllius Viialis, Robertus filius Watsonis ,
M t M T
EPISTOLA LXXIII
Wimondus bomo vicecomitis, Radulfus nepos epi- AHSELMI AD PASCHALEM PAPAM.
scopi Gundulfi, ct alii plurcs.
Obnixe deprecatur ut fiat certior de ratione investi-
EPISTOLA L X X l l tnrurum ecctesiasticarum.
AlTSELMI AD SAMUELEM DUDLI2LC CIVITATIS EPISCOPUM.
Domino et reverendo PASCMALI, suramo | oulilie»,
Ipsum reprehendit uuod res Ecctesiaf sum pro tibito
det estraneis et mouei ut eas restituat.
9
^ ANSELMUS, servus Ecclcs>ae Cantuariensis, debitam
Ansebnus arcbiepiscopus Cantuarhe, venerabili subjcclionera et fidele scrvitium.
f r a t r i , ( 1 8 ) Samucli Dttblinae civiiatis episcopo, In primis quantas mea potest humilitas celsito-
salolem. diiii vestrae gratias agit, qoia legatos nostros tam
Audivi qttod libros, ct vcstimenla, et alia orna- benigne et honoriflce snscepistis et tractastis, ut in
stenta Erclesiae, quae dominus Lanfrancos archi- hoc me de pietate vestra ultra roeritom posse con-
fptscopu* dedit avuuculo tuo domino Donato epi- fidere* cognoscam. Chartam qnam mihl a vestra
icopo od opus Ecclesiae coi toa fraterniias praesi- majcstate aliulertint,eaqua debolreverentiasoscepi;
Jct, t i t , pro volontatc toa, esponis et eaextratteis sed rex Angliae nec eam videre, nec illam qoaro illi
das. Quod si verum esl, miror cur ita facias, cum misistis, voloil mihi ostendere. Nam arcbiepiscopus
ipsa ornamenta non ei, sed Ecclesiae data sint, sicut Eboracensis et alii duo episcopi M t
cum quibos k -
fralrrs Cantuariensis Ecclesiae filii altcstanlur: gati nostri vestrae se exhibuere pnesentiae, redeuntes
smde moneo, et monens rogo le, qoateiius si ali- aliud viva voce reltilerunl quam scripiura chariae
qoid de praedictis rebus extra Ecclesiam datum est, mibi praecipiebaL Asscrunt enitn publice in ea ve-
ccleritcr illud restitui facias. llenvaudivi quod mo ritate quam servare debent episcopi, vos secrete
nachos qtii in ipsa Ecclesia ad serviendiiro Dco C verbis per eos mandasse regi quia si in aliis rccte
cougregati erant expellas ct dispergas, ncc redire
Mt
ageret, investituras Ecclesiarum nec prohiberetis,
volenies ullalenos rccipere velis. Qnod si ita cst, non nec excommunicationi subjiceretis si eas faccrci,
te decet; oflicii siqoidem toi scitur csse magis dispersa sed boc chariae noltbaiis commiltere, ne forte alii
cottgregare, quam congregata dispergere. Qua- principes, qoibos hoc, ipsom interdicilur, bccasio-
propier mando tibi u l si aliqui abjecti sunt, et rcdirc ncm conouerendi inde possenl accipere. Mihi quoque
volont, seseque in Dci servitio sub obedieulia custo- cx vesira parte in eadein episcopali veritate dixeront
dire, eos suscipias; et saluii eorum pcr patcmum ut illis de bac rc crcdcrcm et eorum consilio mo

VARLE LIXTIONES.
i
**• Uanno filios ms llaimo filins Filius N. m$ filius Walsonis *Cum eodem ms co'lata
M T n
Servien- M t

dum congregali ms serviendom Deo cougrcgaii * Cnm eodem ms cottata

M
Et alii otuscopi ms et alii
M t

duo episcopi
JOANNIS PICARDI NOTiE.
v e l(18) Dublinia publinwcivitatis
Somwlj(sic episcopo.
enim consianter lego D h
Dublina.
e t passim 149, iitfta, tibi ostendimus Hi»^rniaj ct Scoiiaa
m
episcopos nh archiepiscopo Ebora^ctisi duobtisqti»
a p u d Sylvestrum Glraldum i n Topographia Uiber- cpiscopis. quos debct Caiiltiaricusis archiepiscopus
niae, ejusdemque expugnalione) v u l g o Dyuclin in iiiiiicre, csse iniugurandos. Priino autein Dul>lin.x*
Annal. Rogeri Honetl. postcriori parie, esl regui archirpiscopo fitit notticn Gregorii, ut speciatiin
llibemici caput Giraldo llibemiae Expugn. cnput 28. Girnldus obscivavil, subdens hnnc houoris VHVA
I I x c , u t ex Anselmi potissimum inscriptionc liqttet, sioncm coutigissc auno 1152, aui, si iubet, 1151.
i*p-scopatus tilulum sustinebai laiitutnmodo, A u - llltim enim nnntim ponit lloneden. in Aiiual. L t
s r l m o archiepiscopo; qui, u t alias vir discipliua? horum quitfem (qui codem floruere, scilicet 4150
Christianae coiisullissimiis, U n u m q u e m q u e pro cou- usquc ad iiOO et supra) scriptortiiiKjuc Anglorum
ditione salotabat honorifice, id miniine praelermisis- fidcs, si qttidpiam nticiorilalis sibi compararii,
s e t . Dode castigandos vcnit Parkcrus in Auliquit. ncscio ttt fucrit conciliaudtis D. Bernardus, qui eUi
Eccleshe Britanuicae refercns |Anselmtun inunxisse D. Mal.icbiaui nppellri inodo episcopum 515, 31G,
b u n c Samuelem i n archiepiscopum Dubliueiiseiu, 517 epislol., iu ejus Vila itomttiet arcbiepiscopum,
c u m , testibus Honedeno supra, et Girald. Silvest., et qttidem falo fiiiictiiin auno 1148, bieuiiio scilicct
c a p . 47 Topograpb. IIibcriii;e, Joannes Papyrio, anle pallia in Hiberuiain pcr apostolicum lcgatuui
a l i i i S Paparo vel Papirus, nb Eugen. III icgatus iu delala : ni forsan dicas, quod Baleum de Malachia
llibcrniatn, qualuor altulerit pallia, u n u m Arama- loqtieniein ecripsissc recolo, iieinue quod obiinendi
chianae, alterum Dubliuensi, tertium Cassiiicusi, pallii gralia Roiuam accessisseL Vcrum peues au-
qitartnm Connactiensi Ecclesiis. Posterior vcro Gi- cioreui sua lidcs esto
raldi artiiuius vidclur rcptiguarc noiis ad episto-
 i 11 S. ANSELMI CANTUAR. ARCHIEP. ^ P .
commitiercm. Ad quod si nollem acquiescerc, 394 A
rex etiam me contradicente cx vestra aoctoritale
incnnctanter, quod non prohibeaiis, secundnro libi-
tum suum efliceret; et si in hoc quod charta veslrt
mihi jubebat, persistere vcllem, me absque dubio
de regno suo expelleret. Tandcm cum nec litteris
vestris vellero non credere, nec landem episcoporum
assertionem vestram pneferentium auctoritatem
auderem contemnere, quoniam in otraque parle
ghdius mihi vibrabaior inobedientlae, eorumdcm
cpiscopornm consiiio indticias petii, donec a vestra
excellentia htijus rei certitodioem acciperera, me
tamen nollatenus assensum praebente nt aliquid
contra decretum concilii Roroaoi Aat, sed tantum
tolerante, nec aliquem jnterim inobedientiae nota
,damnante, si flai. Sic itaque rex.vealra, ut ptitat,
auctoritate episcopatus dat atque abbatias. Mente
igitur ad vestra vcstigia provolulus, qoanto possiim
nflectti, in magna angoslia positos obsecro ot apo-
stolicam erga animam meam experiar in vobis esse
pietatem, et ad hoc impelrandum totius Romanae
rcligionis supplcx invoco charitalem. Non limeo
cxsiliuro, non paupertaiem, non lorraenta, non
mortcm, qoia ad haec omnia Deo eonforiante, pa-
ratum est cor menm pro apostolicae sedis obedieatia
et malris.mex Ecclesiae Cbristi libertate. Ccrtitu-
diitem tantum quaero, ut sciam absqtie omni arabi-
guiiate quid auctoritate vestra lenere debeam. Au-
divi in Roinano concilio a venerabiiis memoriae
domino Orbano excommunicari reges et omnes lai- Q
cos, invesliluras et res Ecclesiarum dantes, et ab
illis accipientes, et qni propter hoc eorum homincs
flunt, et eos qtii accipientes consecrant A u l ergo,
si sanctilati vestne piacei, hnnc cxcommunicalio-
aem in Anglia absolvite, u l in ea possitn manere
sinc animae meae periculo, aut eam vos servare velle
qtiidquid mihi inde conlingal, vestris litieris signi-
flcate; atit si quid discrelioni veslrae placet excipere,
ea Jcra certiludine nominaiiin quid illud sit intimatc.
De illis quoque qui intra praediclas inducias in-
vestituras prohibiias accipiunt et qui eos conse-
crant, qnid mihi faciendum sit vestra instrui jus-
sione desidero. In bis qttae per lalores prxsentiiira
extra hanc charlam palernilati vestne suggero, ut
preccs nostras dignelur non spernere suppliciter D
expostulo.
EPISTOLA LXXIV.
PASCDALIS PAP^ AD ANSCLMUM.
Ad prajcedentem rcsponsio*
PASCUALIS episcoptis, servus servorum Dci, AN-
SCLMO Canluariensi, vcnerabili fratri el coepiscopo,
salutem et apostolicam benediclionem.
Suavissjraas dilectionis tuae suscepimus lilte-
ras, ctc. Mde in Paschali i / , ad an. i i i 8 .
VARLE LECTIONES.
M 1
Qui arcipiunt ronsecrant ms qni accipienies consecrnnl
Goth. et Col. 4573 M V
Connio Edit. Cuno * Aliquis existimnt ms et Edit. aliquis allius exisliiunl
M
Qui dixil ms et Edit. qui dicit Est opere ms et Edit. cst in opere
M T
tres simtil conjunganiur
m. - KPISTOLiC. 11*
EPISTOLA L X X V * * .
SitSCLMI AD CONHIUM AMICUM SCOM-
Tres superbice modos expticat, ei subdividit.
ANSELMOS, servus Ecclesiae Cantuariensis, dilecto
amico suo, domino CORNIO , saiolem. m
Exigit cbaritas vestra nt de tribos iilis modis su-
perbiae, de qoibus vobis loculos sum, duos qoi a
memoria vobis exciderunt, per epistolam nostraoi
commemorem. Tres quidem illos csse d i x i : untmi
iri aestimatione, id esl, qoando aliquis altius existi-
m a t de se qoam debeat; contra qnem d i c i t o r :
M i
Noli altum eapere, sed time (Rom. x i , 2Q). Et qucm
negat i n se fuisse, qui d i c i t : Domine nouestexal-
, M
t
tatum cormeum (Psal. cxxx, 1), et qiue sequunlur.
Alius est in volunlale, quando aliqois allios se vult
(ractari aliqno modo qnam debeat; contra quem d i -
citur : 3 9 5 Q °d°
HOm
potestis eredere, qui gloriam
queeritis abinvicemt (Joan. v, 4 4 . ) E t : Diem hemi-
nis non desideravi, tu scis (Jer. x v n , 16). Alius esl h i
opere; contra quem dicit Dominus: Cum invitatus
fueris ad nuptias $ non discumbas in primo loco (Lur.
xiv, 8). l i l e est quando homo seipsoifi tractat aliius
quam debeat. Conlra singulos istos modos plura i n -
veniuntur dicta in sacra Scriptura, si inquiranlur.
Contra omnes dicitur: Qui u exallat, humiliabitur
(ibid. i i ) . Et : Superbis Deus resistit (Jae. tv,
6). Et mulla alia. De his tribus, quando siugula
quaeqoe sola est, illa levior quae in solo opere e s t , M T
quia non fit msi per ignoranliam; et laraen quia v i -
tium est, corrigendum esl. De aliis duabus il!a qua?
est in sola voluntate damnabilior e$t, quia scienler
pcccat. Illa vero qtiae esl in aestimatione, sola insa-
nabiKor est, quia non se ostendil et justa sibi v i -
detur. Si ergo istx trcs superbiae singulae considc-
rcntnr, trcs simplices possunt dici superbiae; si
vero binae ct binae inlelligaiitur, tres duplices invc-
nittnitir. Si vcro Ires simul conjungantur * , erit M
una triplex ; et si erunt sepicm, tres simplices, lres
duplices, una triplex. Contra istas stiperbias sunt
membra humilitatis, id esl, u i humiliter quis scn-
liat de se, el quantum ad tractaium ct conversa-
tionem aliorum, hurailiter veiit de sc, ct ipse h t i -
miliier tractet se. Pro singuiis modis superbiae d i -
citur homo superbus; sed pro singulis membris
htimilitalis, vel pro duobus, nisi omnia membra s i -
mul sint, non dicitur homo hitmilis; sicut uno mein-
bro languente, dicilur homo aeger; sanus autem non
dicitur, uisi sanus omnibus membris. Haec brevitcr
commcmoravi charitati vestrae. Qtiae si prudentia
vestra saepius retraciaverit, pleiims ea intelligel
quara hic dicta sunt. Valeie et orate pro me, ut
sictil Deus dcdit mihi superbiara et htimilitniem i u -
tclligere, sic niibi dct illam cavcre, et islam ac-
quirere. Salutate dominum et amicum nostruni
Collata cum eodem ms et cum Edit.
M l
***
* Tres conjungantur ms et Edit.
€S
113 LIB. III,EP1ST. LXXYIl.
rdrerenoum episcopam Alrebatcnsem ex parte A desiderium meum de Tobis; audistis saepe quid t r i *
•ostra. bulationea meas consolctur in vobis. Si corda vestra
EPISTOLA L X X V I . soli Deo student vacare, si proposito qopd forliicr
AMSELHI AD BBMULFUM PBIORCM ET MOIfACHOS arripuislis, velut boni in Cbristi vinea operarii stre-
CANTUABIENSES. nue insudaiis; si mundum vobis crucifixpm et vos
Carnoti, ubl a eomititta et ab epitcopo exeeptut eti 9 mondo vita vestra testator; si non vobis, sed Deo,
ecribil de ilinerit tui protperiiate et Canluarientet
% id est non vestrae, sed Dei voluntaii viviiis; si etiam
ut retigioti inttituti tint tcnacet, hortatur. in minimis Deum valde timetisr; si districtionem
ANSELMOS, gratia Dei arcbiepiscopus Cantuariae, onlinis veslri amatis; quam qui odit, certissimo
dilectissimis flliis et fratribus domno ERNULFO priori, signo se vitiosum esse et dissolutionem diligere de-
et aliis in Ecclesia Chrisii Cantuarhc Dco scrvien- monstrat: si pacem inter vos et obedientiam do-
tibos, salulem et benedictionem Dci, et suain, qtiair nvno priori servatis, boc est. 4esiderium meum de
tum potest. vobis, haec consolatio et rcquies mea i n vobis; baec
Qoaliter me babeam et qoid agam dilectioni ve- cogiiate, haec relractate et facite, si me laetiflcare,
strae significo. Gratia Dei, postquam iter nostrum imo si Deum vobis vultis placare; baec vobis Spirilus
iocoepi, vestris orationibus me proscqtientihos, ab rj sanctus persuadeat, ct pro his gloriae snae visionem
omni adversitate sura usque in pncsenlera dicm
beatam exhibeat. Amcn.
protedus. (19) Romam tendens ea intentione qua
de Anglia exivi, Carnotum usque perveni, ubi a co- EPiSTOLA LXXVIl ••».
milissa sorore nostri regis, et ab episcopo, et a raul- ANSELMI AD E O S D E M .

tis aiiis cuin gaudio et honore sosceptus som, sed Ejutdem argumenti cum pra*cedente.
de itinere meo tali tempore incoepto valde mirati ANSELMUS archicpiscopus, dominis fratrihus cba-
s o n l . Dkebant enim propter nimieutem caloris, et rissimis, domino priori EBNULFO, et aliis servis Dei
qnia isio lempore ntillus peregrinus vadit, me nec in ChristL Ecclesia Canluariae commancnlibos, sa-
Romam perventurum, nec amplius rediturum, quia htiem et benedictionem Dei, el soam, quantum
aot manus inimicorum Ecclesiae Dei non posstnn potest.
cffugere, aot propler imbecilliutem corporis mei Gralia Dci vcstris et aliorum amicorum noslro-
U l i lempore necesse essel me mortem incurrere. rum orationibtis favente, cx qoo a conspectu vestro
Sic itqque vi consilii sui me ultra progredi ad prae- discessi, omnia erga me et socios prospere fuerunt
sens non permiseruiit, sed ttt opporttiniim tcmpus, usque in praesentem diem. Precor auiem ut, sicui
et quando peregrini vadont, exspecurem, coege- Q de vobis confido, pro nobis orarc non cesselis, qua-
runt. Sciens enim Scripturam divinam dicere tenus sic nos et actus nostros divina clementia pro
Omnia fac cum contilw, et pott faetum non pasnitebit tcgat et disponat, ut de omnimoda prosperitaie no-
(Ecct. xxxn, 24), limui ne si tam raiionabUi et amico stra, nobis ad vos redeuntibus charitas vestra con-
eonsiiio non acquiescerera, posnitentia sequeretur. gaudere valeat. Quantum quidem ad nos pertinet,
l l a t ratione, quamvis praedicu comitissa me in sicut dixi, omnia nobis prospere sttnl; sed si vos
lerra sua retinere, et omnia necessaria libentissune in pace, c l , sicut spero, in stodio bene vivendi et
veUet impendere, reversus sum in Northmanniam, saivandi animas veslras vivitis, secoodum dcside-
et exspecto ut congroo tempore hoc quod incoepi, si rium meum, lunc multo magis et verius augetur
Deos annuerit, perficiaro. Scitis, filii cbarisslmi, gaudium meum. Precor itaque quanto aflectu pos-
VARLE LECTIONES
Cum eodem mt collata

JOANNIS PICARDI NOTuE.

(19) Romam tenaent ea tntentione. Quam qtiidem D simlle in Angliam delatum fuissc sub finem ejusdem
noverant, ad qttos scribebal; sed I I O I I omncs qui mcnsis : i m o , si Ilonedentim sequamur, vu l d .
litinc iocum viderint, uisi renexo stamine inlerru- Scpietnb., Henricus Anseltuum invitavit in Angliam,
ptom b i s i o r i a F filiim reiexamus Aiiselmtis igitur, quo mense aut die, mea non refert, cum inter
acccpta Paschaiis epistola pentiltima, quae imptidens omnes Anglos scriplores conslcl co amio Novembri
regiomm iegaiorum delexit mendaciuiti, constantius nieuse Anselmiim sncro jutixisse coiiuuhio llcuri-
d^fendit inveslitetatn ecclesiasiicarum liberiatcin et C I I I I I rcgent et Mathildam, Macolini Scotorum rcgis
1 otestaiem. Rex atitem regtiique proceres, vidcntes liliam. Ast Eadments, neregrinautis Anselmi Acha-.
Dei virnm taro cxcclso firmoque niiimo, ut nec blan- les iudividuus, lib. u Vitae ejus, el Walsinghamr.*
ditiis ntollcsceret atit ininis concutcrelur, suaserunt in Hvpodigmatc Neustriae ohservaul has Henrici c l
nt ipse Romam pnificisceretur, coufidetitihtis aique Anselmi iniinicitias non UPA post dintidiaruin et
etiain credcntibtis totain rcm ejus o p e r n felicissi- secuiitluui ejiisdeui Anselmi reversi aiiiium, natas
mum sortitiiram cxittim. Parttit Ansclmus commo- esse. Quod lempus dcest iu stipputalionc Parisii et
nitoribus, nihil nou molittiriis pacis c r g o ; discessit- llonedeni. Quainohrem certior est, imo nulla verior
que Anglia v Kalend. Maias, atino 1IU4, ut scrihit chronograpliia Eadincr», cui soli, .qui Anselmuni
Lilius iu Chrouico, cni lilienlius assenlior nuain vidit, coiniutus est euntein et redetmtem, ac per-
Matlhaeo Parisio, lloucdeiio et Wigoniieusi, id re- mansit ad extrcmum usque vitae spiriium, fidem
censentibus anno 1103. Nam, ut alias diximus. promptius acconiniodo quatn altcri cuilihct.
Auselmus Lugduno rcvocatus est iu Angliam ab
Mcurico I , uiino 1100, Augusto luciibo, c M q u c > c r o -
115 S. ANSBLMI CANTUAR. ARCIREP. Ol>P. P * S I I I . - A
EPISTOL^ UC
•uro, ut semper ad meliora solliciti sitis proficere, A
sont M i f i M t i , mea sont, etroeaesubjaceot p o i c s u t i ;
et nollatenus ab his ad qoae vos Dei gratia provexit, et si ipsi indigerent, quidqnid baberem, eorum de-
deflcere. Ad invicem secundom Deom dilectionis et bcrem expeodere necessiUli. Quare com omnis
coocoroTae dulcedtnem servate, ordinis vestri distri- mondana adversitas pro soo modo et ratione u n g a t
ctionem sine simulatione amatc, corda vestra ad animoro meom, iila otique quae illos contristat,
1 , 1

soeieutem angelorum , propter quam bene vivi-

m prorundius laedit cor meuro; et vos scitis quia l a m
lis, sine intermissiooe levate : in oroni diflfoilute inauditae insuetae rei assensum praebere non debeo;
et adversiute temporall, si conligerii, ne bonom
m etquoniam noo debeo, non audeo, ot a monacbis Mfl
t

studium vestrum ahquatenus perturbeiur, cou-

m absqoe praelato soo, peconia exigatur : et ideo non
solationem Dei orando sperate. Ubicunque estis, mihi nec alicui expedit ut baec consuetudo in Eccie-
sive in conspectu bominum, sive Untum in coospe- siam Dei aliquo assensu iutroducalur.
ctu Dei, a quo nunquam abestis, in omnibus aclio- EPISTOLA LXXIX . m

nibus vestris, magnis vel parvis, ethtm in cogiuiio- ANSELMl AB> BENBICUM BEGBM AN6LOBUM.
nibus cum PsaitnisU aniroas vestras m manibus Bortalur regem ut cmUtti Regi obediat.
vestris semper portate. Omnipotens Deus sic vos p
HENBICO, domtno reverendo, glorioso regi Aogio-
protegat i u omnlbus, e l dirigai, ut ad acternam bea-
rum, ANSELMUS, arcbiepiscopus Canluario) fideie
litudinem per temporalem prosperiutero perducat.
servitium cum orationibus.
Aroen. Nepotem meum Anselroum chariiati veslrae,
Gratias ago Deo, a quo est omne bonum, do m

sicut carncni mearo, commendo, ut et discere valeat,

vettra incolumiute et biiaritaie, et qoia vesiros
et vitam suam coslodial. Domino Roberto, qoi co-
successus ad roajora et meliora curo vestra e t M 1

stodit domum nostram praecipio ut tolum vinum

nostrum qood Canluariae dimisi, vos triboal, et se-
condum volunutem domini prioris in vcstrom usom
expendat.
3 9 6 EPISTOLA LXXVIH " > .
ANSELMI AO GOfCDULFLM ABCDIEPISCOPUM.
Regem non debere a monacbi$ aut Ecclesia
niam exigere.
ANSELMOS archiepiscopus revcrendo episcopo GON*
DULFO salutem.
Andivi quia dominus nosier rex a priore ct
vestrorum Adelinm laetitia provebK. Gralias etiam
ago vestrae celsitudini, quia baec mibi mandare
dignaia est, sicut Addi suo de quo coufiMil, qoia i n
omnlbos suis prosperiUlibos congaudet, et iHi c u -
|us dispositione fiunt, gratias agiL Verum enim est
quia bic quotidie orat et desiderat meum, n l Detrt
vccu-
,vos et vestra sic rcgat et protegat io gloria tempo-
ralis regni super Angios, qoatenus iu aelerna felici-
ute regnare facial inter angeles. Hoc uilque cst, ad
,
quod maxime vobis servire cupio. Qiiapropter qnia
m

ad me pertinet, ad hoc eniro positus sum, ut fldelis

monachis noslne Ecclesiae petit peconiam, quam
et episcopos consulo, precor, et sicut scriptum cst,
ipsi non habenl nec habere posstint, quoniam, sicot
obsecroopportone, importone, ul,sicut Dens veslram
mibi mandatom est, creditoribos oon roodicaro de-
auget prosperiutem et exalut potestatem, ita vos
beot pecuniaro, et propter Indigentiaro i n his qoae
super omoia ejus ametis in omnibus operibus
M i

slbi m
necessarla sunt, magnam patiuntur an- , T t

vestris servare volunutem. Quod sic vos Deos diu

gustiam. Ad opus etiam ecclesiae incteptum, dimi-
in bac vita io prosperilate facere concedal, ut post
dium quod constitueraro babere nequcunt; et si ha-
banc vitam secum i n aeterniute gaudere faciau M T

berent, nec regem decet ab illis a i i q u i d exigere, iTT

Erga me, Dei gralia, cnncta prospere sunt; ei anlc

qui nihil nec seipsos habcni, sicut monachi, nec ad
Assumptionem sanctae Mariae de Dccco proficiscar,
ilios pertinet aliqoid dare vel accommodare quod
ut, secunduin quod Deus annuet, proseqnar propter
eorom non est. fJnde vobis roando et precor ut regi
quod de Anglia egressus suin. De nostris rebus,
precando suadealis qualenus omnia nostra in pace,
quamvis hoc esse in vcstra bona volnnUte con-
donec redeam, quieu manere jubeat, sicut promisit,
q u i . . i Dcas, secm.dum quod proposui, mihi pro- D ^ ' J ^ 1 » i . u t M 8 i n u i e l e m a e r e o b e a , J s

spere redire coucesscrit, serviam ei stcut debeo do-

mino et regi meo. Quod M feccrit, gratias agam Deo EPISTOLA LXXX.
et i l l i ; si vero preces nostras non audierit, el ali- ANSELMI AD EBNULFUM ET MONACOOS CANTUABIENSES.
quid m
unde doleam facerc voluerit, faciet, sicut De clericis in monachot recipiendii.
dominus, quod illi placehit , s c d non mihi videbi-
,Tt
ANSELMUS archiepiscopus, domno priori ERNULFO
tur facere quod d e b e b i t . Non enim ego ct mo- et aliis fralribus Ecclesix Cbristi Canttiaricnsis, sa-
,M

uachi divisi sumus, sed omnia quae illorum slabiiita lutem ctbenedictionem Dei,et suam,quantum'potcst.

VARIiE LECTIONES.
Anglorum ms Augeiornni
1 7 0
Adversiiatc si ms adversitale lemporali si
, 7 t
Sltiditim aliqtiateuits , T f

ms studiuni vesirum alit|tiatcnus Cum codem ms cotlata

, T 1
Vesler rex ms uoslcr rex Indi-
, u , T >

geiiliam qua? sihi ms indigentiam in his qua* sibi Patiittittir ms patitinttir angusiiain
, 7 S
lllis aliqittd I T T

mx illos pertinel aiiquid Et aliud m$ el aliquid

1 7 8
» Qnod placebit ms quod illi placebit
,7
Quod de- , M

cehil m$ quod debcbit Animtun illa ms aniiutun mcum iila

181
" * Monachis ms a Motiachis * Cum M

eodem m$ collata * A quo omne m$ a qno csl omnc

i8
*** Melior m$ meliora Vos scmper m$ vos 3 8 8

hiiper . /Eternilalcin ms :elcrniiatc

, M
Yc^ir.t ^obinlai:* m* vesliM bona voluutile
 117 U B . 111. EPIST. LXXXIIl. 118

De hoc unoe mihi mandastis respondeo. Si qui A 397 EPISTOLA L X X X i l .

eierici- qui Ecclesiae et sibi ulilcs esse possunt, se ad ANSELMI AD ABNULFUM. BT MONACHOS CAMTUABIEJISES.

ordinein suscipi petunl, et vos ita perpenditis esse, Ut Cantuarientet mcnacki non turbentur, $ed quieti
laodo ut eos suscipiatis; nec in hae re voto dubitetis Dea terviant, quidquid rex egeriu

dc vofontate mea, quia scitis mibi displicere tates
ad vos non ila venire sicut veilem. Vale.
EPISTOLA L X X X I
ANSELMI AD MATHILDEM BEGINAM.
De tua incotumitate el detignaio tempore itinerit
y in Angliam redire nequeo, donec sciara quid rex
Romani.
8uae cbarissimae dominae MATHJLDI, reginae Anglo-
n » , AMSELMUS archiepiscopus, fldele servitium et
a:ipernae gratiae cootinuam proiectionem.
Non ignoro quod dignatioais vcslrae benignitati
placet nosse quid roilii sit et quomodo roe babeam.
Gaudeos Igitur et gralias agens de tam bona vestra
voluntate notiflco vobis quoniam ex quo Anglia exivi,
Dei misericordia me, et qnae ad roe pertinent, in
m
ANSELMCS arcbiepiscopus dominis et fratribos et
filiis charissimis, domno priori EBMULFO, et aliis
sob illo monacbis Deo servieniibus, saiutem et
benedictionem Dei, et suam, quantom potesL
De sabite ei prosperitate noslra, e t ubi sim per
praesentem nuntium cognoscetis. Ad praesens autero
respondeat lilteris quas iili mitlo per episcopum Ro-
fensem. Qoid autem in iiiis condneatur, postquam
regi erunt ostensae,. per eumdem episcopum cogno-
scetis. Quidquid autem rex respondeat, vel quidquid
Hde roe sit, roementotequia tive vivimue, $i*e mori-
m«r, Domini $umu$ (Rom. xiv, 8). Sic igitur vivite,
ut et illi vivatis, et cum moriemini, ad iilum trans-
eatis. Non vos perturbent tribulationes hujus viue,
quia per muttat tributationet oportet not intrare in

regnum Det (Act. xtv, t l ) . Jactate cogitatum vestrum

iatcgra disposuit prosperitate. Usque nunc moratus
m

in Domino, et ipse vos enutriet, non dabit in aeter-

sara Becci, exspectans opportunum tempus iter
nuin fluctuationemjustis. Orale Deum, bene vivendo,
agendi; sed io proximo, ante Assumptionem sanctae
non mentes vestras turbando, ut in sua semper vos
Ifariae, inde proficiscar, iotentione quod inccepi,
consolatione fadat laetari. Pueros et adolescentes,
Deo annuente, peragendi. Didici nuper quia Deo M 1

ut filios dulcissimos bortor et moneo^quanto possum

regni domini mei regis et vestri dignitatein piacct
aflectu, ut monitionis ctdoclriiiae quaeos de cordis
exallare, et ea quae ad placitum ejus et vostrum ac
et cogitatiouum custodia solebam instruere, non
fiddiojn vestrorivn non erani, secnndum vesiram
obliviscaniur, sed consilium nostrom saepe re.ra-
voiuntaiem ad honorem et utiliiatem vestram repa-
ctando, sicot earo studiose magiiiflcarc et commea-
rare : unde sicut fideiis, et stcut bona vestra io prae* C
dare iliis solebam, per gratiam Det custodire nitaiw
senti et in futura vita desiderans, gandeo, et superno
tur. Pax Deiiqws extuperat omnem tentum cuttodiat
Begi a quo vobis haec proveoiont, ago gratias ut
9

corda vettra tt intelligentmt vettrat (Phitip. iv, 7).

debeo; et ut semper bona quae dedit intemeraia
Graiias vobis ago pro cbaritate quam impendistis
costodiens, vos ad majora et meiiora sub sua gratia
nepoti nostro, et illi praecipio ut vobiscum maneat,
provehal, orc et desidcro. Qnoniam i^itur officii
et doctrinis ac iitteris studeat, donec ego sibi raan-
Biei est vos exbortari ad ccelestis regni desidcrium,
dem ut veniat.
bortor, precor. consulo, quanto affectu possum, ne
EPSSTOLA LXXXHI
plus vos ddectet in terrcni regni transitoria gloria
ANSELMI AD EUSTACHIUM.
exsultare qoam ad coelestis regni felicilatera aeter-
/*, uxore ex ejut con$entu recluta, atteram $ibi
nara anbelare. Quod utique .veraciler ct cflicaciter
adjunxerat; de quo peccato illum corripit.
faeere poteriiis, si ea quat vestrae potestati subdlta
ANSELMUS archiepiscopus \ servus Ecdesiae Can- M

sunt, plus secunduoi Dei consilium quam secundum

tuariensis, EUSTACHIO palri Gaufredi monachi
m

eonsilium hominoin disposueritis. Sapientia enim

Bcccensis salutem.
kujut mundi ttultilia e$i apud Deum (1 Cor. i u , 19),
Domnus Gaufridus, fiiius vcster, sollicitus de sa-
ut ait vera Scriplura; e t : Sapientia carnie inimica D lute aniraae vcslra, ei limens damnationem vestram,
ett Deo % quoniam legi Dei non ett eubjecta (Rom. vm, rogat me ut ostendam vobis in quanto periculo ma-
7). Haec consulite, baec sccrete et publice inlimate neatis. Dicit cnim quia nxori veslrae, matri ejus , M s

domino nostro regi, et saepe repetite, et quantum
aJ vos pertinet, studiose rctractate. Transit enim,
ut solelis dicere, gloria mundi. Et utinam Deus vos
ambos post transitoriam gloriam transire faciat ad
aeternam. Amen.
licentiam ut saecuium relinquens saiictimonialis fie-
retdcdistis, et castilaiem corporis vestri Deo vovi-
stis, sed postea aiiam muliercm accepislis, undo
filium genuistis. Quod si ila esl, scilole absque ulla
dubitaiione quia si in hoc peccato de bac vita cxit

VAHIiE LECTIONES.

m
Cumeodem n u tollata ••• Misericordia quae m s m i s e r i c o r d i a m e , et quae M f t Didici q t i i a m$ didici
aoper q u i a M 1
^ Cum efidem mt cottata , M
Ansejmus v o c a t u s archiepiscopus Ecclesiie mt Ansclmus
a r c h i e o i s c o D U s scrvus Eccicsix , n
Eustachio ms Eustachico. m Malris cjus ms maJri ejus
119 S. ANSELMI CANTUAR. ARCir.EP. OH*. P > $ IV. - EP1ST0L~€. f l
4%3
auima vestra, oronino m
perdila erit, nec ulta spes A vobis ccffi^nissarum, inde vobis nullum impendere
ejos salutis.sive ante diera j o d i t i i , s i v e p o s t diem possom aoxilium; sed quoniam boc petitis**, quale
m

judicii eril. Videal igiiur veslra prudentia quam possom mando consilium. Tcntate si per eos ad quos
grave malum sil perdere viiam aetemara ei societa- pertinet, desiderium vestrum, sicut vobis expedire
tem angelorura, ei pati tormentuin aetertiuin i n videtor, polestis eflicere; et si nequitis, sororibus,
m

soeietate diabolorum. Videte etiam quam perieuio- qoae membra vestra sunt. illis scilicet in quibus raa-
sum sit et quanla insipientia in tali re differre 9 9 9
Jorem prudenliara eireiigionis fervorem cagnoscitis,
correctiooem, sine qna certam potestis exspectare earum rerum in quibus vires vesirae deficiunt, prae-
nerditionem. Quandiu enim in boc peccato maneatis, cipiendo, rogando,exhortando coram iiqungiie. Nam
ira Dei manet soper vos; et sicot peccatum quanto s i eiiam coniingerei ut tales personas bi qoibua
4 M

diutius manet, tanto magis crescit, ila ira Dei in secundum desiderium veslrum possilis *•* coofidcrc,
dies magis supet vos exardcsciL Gonsulo igitur et non baberetis, quod io Eeciesia vestra esse nou
preror, sicitt Cliristianus Cbristianum, et sicut ami- spefo,vestra tamen reverentia,si illas eligeret quas
cos amicuro, quatenus de tam gravi pcccalo et tam ad boc roeiiores et aptiores cognosceret, excusabilis
inaguo periculo exire non differatis, ne forte de bac apud Deum, quoniam melius non posset, sicot credo,
viia ad moriem et tormenturo elernum transeat B existereL
anima vestra qua hora non putatis. Consulo eliam EPISTOLA LXXXV m

ut filii veslri domini Gaufridi de bac re accipiatis ANSELMJ AD GONDCLFUM EPISCOFUM BOFBNSEM.
consiliuro, si unqoam a Deo vultis babere salutis Eum de Cantuariensis Ecctesice negotiit tollicitum
auxilium. Nam etsi non promisistis casiitatem vestri taudat. Episcopum Eboracentem non vult inaudi-
corporis quando uxori iicentiain dedistis ut saa- tum et abtentem damnare.
ctimonialis fierel, nullo mpdo taroen sine eo peccato ANSELMCS archiepiscopus reverendo et diligendo
ei pericolo quod supra dixi, violare eamdein casti- episcopo Rofensi GONDULFO, seinper et omnibus i n
tatein in vobis possetis quaudin uxor eadem vive- Deo placita velle ct operari.
rcl .M t
Primum gratias ago Dco quia , sicut mandastia,
EPISTOLA LXXXIV *•«. omnianostra et vestra ubique prospere subsistunt;
ANSELMI AD MATBILDAM ABBATISSAM CADOMENSEM. 3 9 g deinde vobis, cujus prudentia et cura regun-
Ua*c %e debiliorem jpersentiens consnlil Anselmum an tur. Dt i gratia postquam de Anglia exivi, omnia crga
onus deponere debeat. Respondet ipse quod ex eon- me ct ca quae ad me pertinent ad votom meum dis-
tentucomitit et arehiepiscopi Rothomagentis ponuntor. De debilis qoae solvistis, si e l debita do
eanctimoniatium taudabititer pottit; sin autem *par
Romascot in his sunt, gaudeo; et promissionein
f
L n ^ — l w % k i . <>»ni MM.iflAA • ikf n p A m U e i A n n i n
tiatur onerasua et ea sapientioribut
% tororibuscom-
mittat quai explere ipta non tuficii* vestram de redditibus noslris cum actiooe graliarum
ANSELMUS, servos Ecclesiae Caotoariensis, dominae exspecto. Beoe fecistis, qoia verba qoae inter regem
ei reverendae matri abbatissaeCadomensi,MATHiLD^, et vos foeruot de me et itioere meo, el de episiolis
semper divinae gratiae regi consilio. quas sibi el mibi a papa missas dixi, et de legatis ad
Petit sanctilas vestra per domnum Robertura,fra- imperalorem mihi roandastis. -Sed scitote quia cgo
trem Eustacbii, nostrum consilium deabbaiia vestra, hec liiteras, nec ullam legationcm ab apostolico
quam idcirco dcserere, si vobis licerel ut alii coin- habui, postquam a vobis discessi, nisi quod per
iueiidaretur, velietis, quoniam eam propler infinni- Tiberiutn mihi mandavit verbis ct litteris (20) u t
taiem el aelatis iinbecillitatein, sicut oportcl, regere eum de Romascot adjuvarem. De litteris autcm
non valetis. Quod quia ficri non potest, nisi per papae ad regem nibil scio, nisi quod vos mibi man-
comilem et archiepiscopum Roihomagensem, et dasii*»Si autem alicubi mansurus sum etper legatum
cpiscopuiii vestrum, el consensuin saiictimonialiuin meuro sim facturus quod incoepi, nonduin sum cer-
VARIiE LECTIONES.
m
Anima, omitino ms anima vestra, omnino Ante judicii mt anle diem judirii
m
Vi- m

lam anernain et saiieiaiem ms fgloriaiu aeieruam ct societatcni I n tali differre mt in tali re diffcrre
m

m
tlxor viveret m i uxor eadem viverei Cnm eodem ms cotlata
4 0 1
Quoiiiam petilis ms qiioniam hoc
m

petiiis " Naiu sic mt nam si " Desiderium possitis mt desidcriura vcstrum possitis
4 4
Cum eodcm 4 4 8

ms collata.
JOANNIS PlLARDl NOTiE.
(20) Ut eum de Romascot adjuvarem. Romascot, ^ vincula S. Pr/ri, ita ut ultra alium diem non deli
Rontischeot (Gallice, la tailte de Rome, Ctijacio ad neatur. Si quisquam detimierit, ad cttstodiatn regis
C. Auditis, De praescript. lib. n). Roinscot vel Ro- clainor deferattir, quoniam detiarius hic eleemosyna
meseot Anglica esl dictio, ut apparei in legihus regis est; justilia faciat reddi denariuui, d forisfci-
Guillelmi Nolhi Anglorem regis aptid Roger. Ho- ciioucm episcopi et regis. El si quis plures donios
ned. descriplis in Annal. posteriori purle, pag. 344. habtterit, de illa ubi rcsidens fueril, in feslo aposio-
Quarum una hiinc tilttluin habei c l staliitum. c I)e lorum Pelri et Pauli reddai. i Sic Guillelmtis diclus
denario S. P c l r i , qui Auglice dicitiir Ramescot. Conqnestor imperavit reddendum Deo quod Dei esi,
Omnis tpii habuerit xxx deuarialas vivac pecmiiae in quodque a se imperatiini fueral ad unguem serva-
domo sua de proprio Anglorum legc dabil denaritim vit, leslil.us lilleris quas ad Gregoriuiii VII transmi-
S. Pelri, et lege Danorum dimidiain inarcam. Ille sit in hanc sententiam: « Excellcuiissimo S. Ec-
vero denarius debel suhmoneri in solcmnilate S. clcsiac pastoi i Gregorio, gratia Dei Auglorum rex et
Pclri el Pauii aulc fcslivilalcm, qme dicitur, Ad dii\ Notll.mnntiuc Curllcfitius, s;dulcm cuni au«icitia
1*1 LIB. I I I , EPSST. LXXXV. 122
tue. Dti Ctrardo archiepiscopo Eboracensi nondelico A contra adversanos ejus sicot illi mandalum esi, de-
i n t a l i re altquid absens de absente et inaudito de- fenditis; et instantissime precor ut omuia qtiac ad
i u j f e praeserlim cum ipse crimen illatum neget; et
9 illutn pertinent quiela manere omnino faciatis, et
ideo non audeo dare consilium, ne consiiium meum boc ipsom Guillelmo de Metestante cx mea et vestra
ab aliqoo pro deflnitione accipiatur. Quapropler si parte praecipiatis. Dico enim vobis qoia malo in uieis
vobis videtur, de boc apud regera, omnino ex mea propriis quaiu in ejus rebus aliquam pati injuriam.
p a r t e , nisi ipse a vobis requisiverit, quoJ vobis Deo annuenle, ante Assumptionein sanctae Mariae dc
maaiio, si meiius non potesUs, respondete. De lite Becco proficisci volo, et in festiviiate apud Carno-
quan est intcr nostros et bomines Roberti de Monte- tum esse; et deinde, sicut Deus disponet, vestris
t b r t i , precor ut faciatis per regem, ut aut pax integra, orationibus prosequentibus, iter nostrum peragere.
ant treviae m
biter eos, donec redeam, ponaulur.De Quod nonnuUi me reprcbendunt de familiaritate'
ouanibus nostris rebus inlus et foris, curam, sicut quam babeo ad illos quos rex non diligit, scitote
bactenos fecistis, habealis, et sicut scitis me in vobis quia nihil facio contra houorem ejus aut unde juste
oonidere, precor. De rebos ac familia Roberti nu- reprehendi debeam. Propter rixas quae fiunt de ec-
t r i t i i vestri, qui mecum est, graUas ago, quoniam ea clesia deHergas, jubete Rodulfo " prxposito ut
T

VARLE LECTIONES.
Aut tremae ma aut treviae Rudolpho tns Rodulpho

JOANNISPICARDI N O T J E .

Hubertns tegatns tuus, religiose Pater, ad me B
veniensex Inaparte me adtnonuit qualenus tibi.et
anecessoribus ndelitalem facerem, et de pecunia
quain antecessores mei ad Rom. Eccles. mitiere
solebaiit. melius eogiiarem. Unum admisi, altemm
non admisi. Fidelitatem facere nolui, nec volo, quia
nee ego promtsi, nec antecessores meos aniecesso-
ribus luis id fecisse comperto. Pecunia tribus ferme
annis, in GaUiis me agente, neffUgenter colleeia
est. Nnnc vero divina misericordia me in regmim
meum' reverso, quod collecltiin est per pracfalum
legttum miilitttr; et qttod reliquomest, per legatos
Lanfranci arcbiepiscopi fldeiis nosiri, ctim oppor-
tnnum ftieril, transmiltetur. Oraie pro nobis, et pro
atatu regni nostri, quia antecessores veslros d i -
leximus, et vos prae omnibus sincere diligere et
obedienter atidire desiderainus. i Hticusque Guil-
leiini litterae. auas inter Lanfranci episiolas nactus
sum.
Sned GuiUehnum scripsisse Gregorii litteris ad G
parcntetn in qtiihus sic cuin monuerat anno 1073
xi Nonas Aprilis, iiidiciione x n : c Rebus vero S.
Petri. quae iu Anglia colliguntur, sic tc ut tuis
invigilare admonemus, sic liberalilatt luae ut tuae
commiiiimus, u l piuin et propitiutn debilorero Pe-
trum reperias, et eum tihi ex dehito suhvenire
admoneas, quein sibt multa te trihuisse non latebit. >
lliilierti vero aposlolici in Aiigliam legali ad col-
lacndiitn divi Pclrt vcctigil, lit inentio epist. 32
lib. i i , ct 42 liln u i . Quod autem Gmllelmus
Dannnim le?e pendi marcam dimidilalam juliet,
viileltir intelligendum de regibtts Danis, qui per
aJiquol annos rcgni Anglici habenas teiitierunL
Ouorum untis, iiempc Kanutus priiuus rex Daciac,
Morvcgiar el Anglia», reverlens Roma, quam peiie-
Ramoscot igittir, seu Romscot, cst annnum ve-
ctigal qttod reges Angliae pwisilalianlannualim siim-
mis pontificibus Roinanis; camque ob reui Angli
vernacule appellabant Pitrepens vc) Petrepenee.
quasi pensttm seu denaritim Petri, ut enistol. 32
lih. I I . et 42 sttpra. Petri Blcscnsis 130, cdii.
Parisiens. 1515 (itam edit. Mogtint. senaravii ab
epislolis, srparaiamqiic inscripsil inveclivan»), et
capil. Audilii, De Prescription. lib. u , et capit. Ea
quar, Decensibus lib. m .
Et hunc quidem dcnarium etiani cum Ang'ic
rcgnum teneretur eptarchia, reges pepeiitleruui Ac
itnprimis Iuas, Occidciitalium Angloruiii rex. :n»-
nnm salulis.circiler 740; JEi Ivtifus vel Adulf (ut
scribilur lib. I I I Chrouic. Etheluvcrdi, cap. 4 (iti-
dein Westsaxoimm seo Occideiilalium Angloriiui
anuo 855, ut Assertis Syreburneiisis (imnc Saresbc-
riensem dicuni) episcopus, in llisloiia Elfredi Au-
glosaxonum regis, tradidit hisce liltcris. c Ron ne
quoquc omni aiiuo magnam pro anima stta pccu
niam, id cst ccc mancussas portarc pi-aeccpil; q* J*I
taliler ibi dividerentiir : scilicet, c inaiictisNas .n
honorem sancti Pciri spocialtler ad cmcuduiu
oletnn, quo iinplcniiliir oiiinia hiiuiuaria illius c<-
clcsiie iu vespera Pascha;; et c maiicu-*a$ in liono-
rcm saucti Pattli, eadem coudiiioue ad paran ! i i n
oleum iu ccclesia Saucti Patili npodtoli, ad i m -
plenda luminaiia in vc^pcia Pascba;, et in galli
caulu; c quoque maiicussas vcnci ubili papae aposio-
lico. i Pciic singula Assiri vcrha Floreutii Wigor-
nensis perscripsit Cbrouic. pagina 500 Guillel. Ma|.
mesberiensis lih. n De Reg. Anglis, cap. 2, retn
toiam brevius et spccialitis ahsolvit : liomam, in»
quil, composilo re/jno ivil, ibiqne tribntum, quod
Angtia hodieqne pensitat sunclo Petro obtutit coritm
9

rat vdti causa, anno 1030 lilleras ad Anglos dedit, Leone papa quarlo.
praecipiens universum aes alienuin solvi aute redi- Mancussas autero ntinc metnoratas Rogerius IIo-
I I I I I I sutun : et inquit, denarios quos Romam ad
% ncdenus appellant mancutus; el Malmcsbeiiensis
sanctum Pelrum debetis, site ex urbibns, sivc ex D proxime murcas. At Gtiillelmus Lamberdiis scboliii
vittis. Ilas autcm litteras amio 1052 sxriptas esse ad vcieres Saxonum legcs asserit mant ulain cl mar-
iucnioriae dedit Ingitlpbiis abbas Croilcndciisis in cam eadem csse, iiempe iiuiiimum valentem xxx dc-
soo Historia, ubi integrum eariitn apographnni nariis. Sed de his nimis, cuiii Anglicauae hisloriae
exscripsit, religiosam quoqtie Kanuii peregrinatio- sittdiosis sint notiora quam luciilenlius explamirem.
nein denarravit; nec non Malmesber. lib. n i>c Nccessario taraen explauaiius liaec observavi proptcr
regihos Anglor.. cap. 1 1 ; Honed. Aiiualiiim prioii quosdain, me atidienlc refcrcntes hanc denarii Ro-
parte, anno 1031; Polyd. l i b . vu Aual. Histor.; niani pensilatioiiem ad Joannis vulgariter appcllati
Lilius in Chronic.; Henric. Htiiitid. lih. vi : Rex sine lerra , regis Augli;r, teiii|>ora, quaiiqiiam utra-
uero Cunt iuquit, Romam sptendide perrexit : et
% qtie sit ex diamelro opposila : IKTC cniin coacta, ilia
eleemosunam quct tocatur Romscot quam antecesso-
% sponlaiica fuil, utprohxc narral xMalih. Parisin H b l .
ics sui dederant Ecclcsia' Itomamr, percnnitcr ossi- niaJMC.
gmtvit.
123 S . ANSELMl CANTUAR. ARClllEP. OPP.
eara teneat 1n mauu mea donee redeam, et interim
inveniat qui in ea servial. Omnipolens Dominus
vos et veslra sub sua gratia custodial, ti TOS sem-
perM t
in viam sabitis dirigat. Ainen. " .
9
EPISTOLA L X X I Y I " • .
•NSELMI AD HENBICUM EEGEM ANULOBUM.
Gratutaiur r$gi de $e $oUicito. x datis. ille enhn se magis osteodit esse matrem, qui
Suo cbarissimo 3oiumo UENBJCO , glonoso regi
Anglorum, ANSELMUS, arcbiepiscopus Cantuariae, fi-
dcle servitium cum orationibus.
Cratias magnas ago celsitudini vestrae pro amore
magno quem erga me vos babere osteiidisiis, et
propria sollicitudine quam de me sicot de fldcli
vestro babetis, scilicetne in iiioere incoepto propter
imbeciliitatem et iqfinnitalem eorporis mei nimio
laboris gravamine deflciam. Sedjam usqoe i n vallem
Moriannae progressus eram, quando vestram su-
4 1 1
scepi epislolam, unde timui ne domino papae dispii-
ceret si, tanta parte itineris perfecta, remanerera,
III. - EPISTOLJE. 124
A
cere nequil ftisi aut a vobis aut ab abbate Carno-
tensi absolutus luerit. Consideret igitor prudentia
vestra quia non expcdU nec decet vos abbates u t
animam ejus quisque sibi trabendo scindalis, sed io
vobis esae moternam pietatem, et plus vos diiigere
aniuiam proximi quam propriam voluntaiem osten-
dicet a l t e r i : Habeto lu solus infantem vivura, ncc
ambo eum occidarous, ut cum venerit verus Salo-
mon, dicat: Daie huic infantem vtvum, keec e$t enim
maier eju$. Nam vera mater mavoit fiiium suum
in alieoo sinu vivere, quam in suo mortoos fovere.
Notutn aotem sitsancliuti vesirae qoia sicot co-
gooscere potoi, magis expedit propler plores cao*
sas eom Carnoti remanere quam ad vos reroeare.
B
Unde, si aoderem, religioni vestrae consulendo sug
gererem qnatenus vos non falsam, sed veram malrem
esse probaretis. Yalete.
EPISTOLA LXXXVIII ». 41

et nulium mihi responsum per legalos faceret, nisi
ad eum, sicut incoepi, ipse pervenirem . Didici
4>1
enim periitteras,quas mibi per Tiberhim misii, quia
si possibile essel llbenter mecum loqoeretor
Speraos itaque in Deo, secundum qund iu me sen-
tiebam et de ilinere jam peracto expertos eram.quia
laborem itioeris possem subsislere; qnod qoia me
non potse timebatis, me remanere volebatis, existi-
mavi bonom esse per meipsom hoc pro qoo Anglfa
exivi, sicot proposoi, perflcere, uisi forte aliquid
obviaverit cui rationabiliier nequeam resislere. Om
nipoten. Deu. ,ic vesm.ra regaom l e n e n H m
gaudio veslro diu regal el corroboret super Anglos,
AN8ELMI AO HENRICUM RECEM AIIOLOKUM.
Quid retponderii vapa ad eontutlum de tacerdoiiorum
cotlaiione; quodque Antelmut oapet tU parUurut.
Suo reverendo domino HENBICO regi Angiorum A N -
6 E L M U s C a n t u a r i e n s i s arcbiepiscepus,fldeie servitium
cum orationibus.
Quamvis per Willelmum de Warelwasi ^ cogno-
scalis quid Romae fecerimus, tamen quod ad me
pcrilnet, breviter ostendam. Romam veni, causam
pro qua veneram domino papae exposui. Respondit
se nequaquam velle disseulire a statutis antecesso-
C l n rum.«orpm, el insuper precepii mibi ut nullam
haberem communionem cum illis qui de roanu
vestra * investituras acceperunt Ecclesiarum, post
u

ut post hanc vitaui vos regnare faciat inter ange-

bujus prohibitionis noliliam, nisi poenilentiam age-
los. Amen.
renl, et sine spe recuperationis quod aceeperaul
EPISTOLA LXXXVIl " • . dcsererent, neque cum^episcopis. qui lales conse-
AMSELMI AD 6ER0NT0NBM ABBATEM* crarunt, nisi ad apostolica* scdisjudiciom se prae-
Ciencut in Hnabut Eectetiit obttrictut tacramento re- s e o t a r e n t . Horum omnium testis potest esse
4M

ligionity in qua deteat manere? ExpedU propter

pluret cautat eum Carnoti remanere ouam ad Ge- praedictus Willelmus, si vull. Qui Willelmus, quando
rontonem remeare. ab invicem discessimus, ex veslra parte commemo-
ANSELMUS, servus Ecclesiae Cantuariensis', reve- rans aroorem et benigniutem quam sempererga me
reudo abbati et amico suo GERONTONI m <
salulem. habuistis,subinovitme sicut anhiepiscopum vestmm
Quidam monachus, sicut ab illo didici, alligatus u l talcm me faccrem quatenus sic intrarero in A u -
Ecclesiae vestrae pcr quamdaro professionem quam glium, ut sic esse possem vobiscum sicul fuit ante-
in habitu clericali vobis fccit, ei similiier inonaste- cessor roeus cum patre vestro, et vos me eodein
rio Sancti Petri,quodCarnoti situra e s l , u b i habitum ^ bonore ei Hberlale tracurctis, qua pater vesicr an •
inonachi assuropsit p e r aliaro professionem, dicit s e lecessorem ineum tracUvit. In quibus vcrbis inlel-
nullatenus p o s s e babere solutioiiein a vobis neque lcxi qnia nisi me talem faccrem, reditum meum i n
ab abbaie Carnotensi, ut vcl in Carnotensi mona- Angliam non vellctis.De amorequidem etbenignitate
sicrio vel in vestro animain suam salvet; quod.fa- gratias ago. (21) Ut autcm ila sim vobiscum sicut
VARLE LECTIONES.
*•• Vos nunc el semper mt vos semper Amcn mt omittit
4 0 t
Cntn eodemmt. coltala Morianae mn.
4 1 0 4 , 1

Moriaun» Imcepi. pervenirem mt inccepi ipsc pervenirem

4 1 1
Mihi loquerer msmecum loquerelur
414
El 4 U

post mt ul post * Cum eodem mt cottata

4I
Ansclmus archiepiscopus Cant... Geromino mt Anseimus
ScrvusEeclesiaeCantuaricnsis... Geronlani 4iT
C o t l a t a cum eodem mtet cum Edmeri Hittoria Novorum edita.
•'• De Warelimasl mt ei Edm. de Warclwast Manu veslra Edm. manu lua * ReprscsenUrenl Edm.
4 i > 41

praesentarent
JOANNIS PICARDI NOTJS.
(2i) Ut antem vobitcumtim ticut antecettor meut sacerdotii, virgae, aut annuli poniificii dala potcslas
fuit cum patre vettro. facerc non pottum. Girgillus a laico principe, sed et homagium (ut vulgo loqitar)
forcl hisce verbis extric ndisnecessnrins. Cum eniiii fi«lein faclum, vel quodpiam obseqtiitiin ejusdein rei
sub lincm iilitis sxculia ntill.simi vocaretttr Sirnouia, graiia, vidcbilur Laiifrancus huc purus macula, iuio
115 U B . I I I , E P I S T . LXXXIX. H6
atttecestor meos foil.com patre vesiro, facere non \ hoc quod mens humana, quarovis * suo sensu i n - 41

possutn, quia nec vobis homaginm facere, ncc acci tentione bona, desiderat. Sicut euira anrum in fcr-
pientibus de manu veslra invesiituras Ecclesiarum nace probatur, ita mentes electorura suortim igus
propter praediciam prohibitlonem me audiente factam tribulationis examinat. Quod si vobis ejus paterna
audeo commanicaie. Unde precor ut mihi vestrara, correctione aut probatione contigerit, nolile defi-
siplacet, mandetis voluntatem; utrum sic, quemad- cere, sed ex ipsa tribnlatione, sicut fllii, siudete
nodum d i s i , possim i n pace vestra et officii mei proficere. Non esl enim inusitatum servis Dei in bac
potestate redire i n Angliam.Paraius enim sum et peregrinalione adversitalibus mullimodis concuti,
•obis et populo divina roihi dispositione commisso quoniam non sunt de hoc mundo; et quanto magis
oCBcii mei servitium pro viribus et scientia mea, hic vexantur, tanto magis mundum cognoscont, et
servala regulari obedientia, fldeliter exbibere.
4 8 1
ad requiem transire desiderant de hoc mundo. Qua-
Qood si vobis non plaeuerit, puto quia si quod
4 M
propter moneo et precor vos ut fiiios charissimos,
animaram detrimentum ipde contigeril, mea qualenus, si res exegerit, quanto attentius vos ho-
eulpa non erit. Omnipotens Deus sic regnet iu stis Jtominum a stalu religionis vestrae distipare
corde vestroulvos per omnia regnetis in gratia ejus. tenlaverit, tanto vos ad servitium Dei coiiigere
Ameo"\ slriclus studeatis. Sie namque contra hostem for-
EPISTOLA LXXXIX . *4 i 4 tius pognabitis et Dei auxiliuin efficacios impetra-
AHSEUU AJ> fBATBES CAIfTUABlEffSBS.
bilis. De his non est necesse me vobis multum scri-
De IUO reditu in Angiiam a Cantuariensibus monacMs
bere, quia Dei gratia vos 4 M
haec scitis, et testirao-
peroptaio. nia Scripturarum vobis sunt praesentia; et domui
ARSELMUS, archiepiscopus Cantuariae, domiuis prioris, si i l l i credere voloeritis, vobis consulere el
4 4 1

fratribus et fliiis charissimis i n Christi Ecclesia Can- vos confortare poterit sapientia. Quod petitisot
tuariae conversantibus salutem et benedictionem domno priori commiltam totam coram animarum
4 , #

D d , et'suam, quantum potest vestrarum, secrete et publice, donec ego ad vos rc-
De reditu noslro dulce desiderium vestrum, quia deam, hoc utique feci el facio, sicut mihi ipsi, ut
dedulcedioe dilectionis procedit , gratanter ac-
4 , T ipse secundum sapicntiam quam Deus sibi deilit, et
cipio, amo et approbo, etiamsi aiiter Deus disponere secundum xelum domos Dei quem in corde gerit,
voluerit quaro sicut ego vobiscum desidero. Saepe Judicet et disponat, puniat et parcat, quatenus
enlm Deus servorum suorum vitam ordinat contra aniroae i n innocenlia nutriantur, et vilia quanium
VARLE LECTIONES.
Servati ms et Edm. servata
4 , 1
Vobis Edm. volis
4 M
Aroen ms et Edm. omitt.
4 M
* Cum M

eodem ms collata Anselmus vocatus archiepiscopus Cantuar. Dominis m i Anselmus arrhiepiscoptts

4 1 1

Doniinis Conversan ibus et benedictionem ms conversanlibus salutem et benediclioncm

4 , 4
Dilettio- 4 I T

nis vesirae procedit ms dilectionis prot edil " Mens auaiuvis ms mens huiuaua quatuvis
4
Grata ct vos 4 M

ms D d gratia et vos
J O A N N I S PICARDI N O T J E .
et ipse Coillelmus Nothus, hujus Henrici (ad quem C ex quo in vulgus ederentur necessario cogiioscenda,
aunt praesenles Ansclmi litterae) genitor. Vidimus pro ioconim,pcrsoiiariini, ct lemporum ratione; nlia
enim apud Baroninni eum Alexandn papac testimoiiio v< ro aut reticenda prorsus, aut non tam inanifcsui,
laudatum, ob exstinctam a se pestera Siraoniae. Mal- licnda, ut videret Lanfranci prudentia, cui fides erat
mesberiensis vcro, si credamus aienti, lib. I I I De < diclorum paparum.
reg. Auglis, Gregorium VII inventorem fuisse et Qtiainobrem, si qtiid praestitit Lanfrancus, qttod
pnmum fuliniuatorein anathematis in laicos inve- dclrectet Aii3elmtis, ncino lemcrarie vilio dederil
sliloresel inveslitos; nihil in his \erbis aiiimadverto probissimo aittistili, cum disciptiluspraeccploris noti
quod Lanfraiicuiii attingat. E l quidem ejus inaugu- carnat, scd affirmet se non attdere quod praereploii
ralio plus regia imporiuniiaie, el summi poutihcis licnii (si res exigerct aliquaudo) oh inlerdictum U r -
jussu perfecla luit quain hujusmodi suspcctis favo- bani II et Paschalis II sc atidiculc promulgalum.
ribns. ut ipsemct lestatus esi lilteris ad cumdem Cactcrum htc animo succedii, Malmesherieiiscra sui
pontificem dalis relatisque ad cpistolam 23 lib. i . imiuemorcm fuisse libro I H Dc reg. Anclis, ubi de
Praelerea, codem Alexandro nraecipieutc Thomain Gregorio VII papa s i c s c r i b i l : /iic, quod alii inttsi-
Eboraci archiepiscopiim et Remigium Lincolniac taveranl, palam exlulil, excommunicnnt electot, qui
oraesulem suis indiguos sedihus (hic quod Cuilielmo invetiiluras de manu laici per annulum et baculum
Notiio Angliam venienli tulissel stippctias, episco- acciperent. Graviter, inquain, memoria lapsus esl
pium acquisierat, ille, quod presbvteri filius esset) Malmesbita ila scribens : < Cum Nicolaum I papaut
reslituil. Vertira qtiia auctorc Maiuiesberiensi lib. l dm-cnlis fermc aiinis antc Gregoriiim et Leonem IV,
De ponlificihus Angtis : < Papa pondus facti a sc tv anlc Nicolattm coustel idem cavisse sttb anathcmatis
rcjciens, in Lanrraiicuniconsi( erationeratransfudit, poeua, nuara legere est tomo I I conciliorum, his
4

beue an secus fir>ret, redderet invcstituras si veilel, veibis : Ul per iaicos uullo inodo qtiilibel cleiitos
si ininus, faceret qttotl conitnodiim sciret. Ila illi, de aul picsbyler obtiueat ecclesiam, ncc gratis, nec
mnnu Lanfranci baculos el anmilos recipicnics, I x - protio. • Quiu et Alexander 11 Gregorii VII pncde-
litin ad patriam cum eodem tnoliti siint rc litum. cessor probavit, scrvaiidamquc pnecepit haiic cx'te-
Ncc mtitori cuin amoris diligenlia palpandum curavtt rastjue Nicolai conslitulioncs. Eleuim hanc Gralia-
Cregoiius Alexandri successor, multa illius consilio iius rctitiit Alexandri noiuine, cap. G, qiKe^t. 7, cau.
transiietis, muiia etiaiu domesticis suis iguoU, illius Per laicos. Lbiuain vcio loci b;cc slaluta rcnovarit,
rotiacienti e commiinicaiis. i QuihiiN Malmcshcricii- exprimii ipscnici, scrilKMis in htiiic ntotluiu : < A L K -
sis verhis apparet, hos dttospfimilict^ lial;uihvo L:ui- XANDLR cpiscopus. scrvtis scnoiiim Doi, oinuihtis
fiaucuin in Airglia vicc y,m i\U\\) cnjti^.! :in adytj, epio^qti'; cath 'licis, ct]'.c:ouu«: «icro cl poj^iK^
 «27 S. ANSELMl CANl UAR. AULIHEP. OPP. P A $ III. — EPISTOL2E. l l
1*8
possibile est, Deo adjuvante, radicitus de domo Dei A s[c me alf* bona offieii mci faciens a commonione
exstirpentur et exciodaotor. Scio quia 4 4 4
singoii roalorum abstineam, conqnerelor rex cum omnibos
uostram desideratis absololionem; sed qooniam episcopis et principibus suis, (22) quia cum illum
singulis boc facere mibi nunc possibile non est, coronare nolo, aufero eicoronaesuae bonorem, quera
omnibus vobis Dei et nostram, quantom inroeest, ei primas regni sui debet per consuetudinem. Unde
opto, oro. roando. absoluiionem et benedictionem. justum iilis videbitur, et opere complebunt, ut d i -
Dlscipiinam ordinis vestrl seroper amate : paeem gnilas Ecclesiae noslrae ad aliam Ecclesiara transto-
inler vos et obedientiam ad priorem inviolabiliter ratur. Quod cum fiat, me vivenle, in regno, neque
servatc. Dominus sit semper vobiscum. Amen. per me aut per alium probibere poiero, conGrmabi-
EPISTOLA XC . M l
tur Ecclesiae nostrae intolerabilis imminutio. Quod
• A S E L M I AD B B N U L F U M . autem dicont quod non oportuerit eum pro ono
Ejusdem argumenti. verbo fogere, qui suum saiiguinem pro ovibus suis
AHSELMUS arcbicpiscopus rererendo et cbarissimo et pro Ecclesia Dei debiierit eflbndere, dicoquk.
fratri, domno priori EBNULFO, saiutera et gratiam non est parvipendendum illud verbum, in qno tam
Dei. gravia mala continentur quae jam dixi ^* , in quas 4

Quod voa et araici nostri doletis qnia rediens sine periculo animae meae et sine detriroento Ec-
Roma in Augliani non veni, boc facit dileciio; sed clesiae roihi coromissae nullatenus me possum iitge-
qood pastoralem coram sine ulla ratione relinquere rere. Denfque non timeo sanguiuis effusionem, aut
videor, non boc aeslimanl sapientes religiosi quibos quarolibet corporis mei destruclioneio, aot rerum
rem ostendo, oeque ego iritelligo. Non enim ego amissionem. Quae si pcrsonae meae eveuirent, liben-
eam, qoantom in me est, relinquo, scd ibi ubi eam ter paterer propter veriutis assertionero. At nihil
me exercere oporterel, conversari sicul vos, si dili- borom soper me cadet; sed Ecciesiain nostram et
genter inlendilis, cognoscere polestis, neqtieo. A u - homines ad eain pertinenles, si in Angiia cum
u v

distis enim quibus ex praecepto Apostoli communi- rege contenderem, gravis oppressio frustra conte-
care non possiro sine aniroae meae pericolo; quorura rcrel, et multitudo vexatorum ad culpam meain
commonionem regi communicans, dum ipse els aerumnas suas, me exsecraudo, couverteret. Melius
eommonicat, vitare non valeo. Hic consideret ali- itaqne mibi videtur u l me ahsente quaelibet trrou-
qois qoid facere possim 4 , 1
, cum veniam ad regem lalio, si vitari nequit, in Auglia dehacchettir, quain
coronandum, et missam ceiebrabo, et ipsi circa me per meam praesentiam 4 0 0 lolerantiam quaelibet
e l

erunt. Cerle illos expellere neqtieo, cum illis orare ~ prava consuetudo in futurum confirmelur; aut mul
non audeo, regi——. —! t- .
sublrahereI ~ i;.
solitum _ _1Q _ T
officium non liltido
• . I •>rl-\
bominura, me aspicieiiie, propler
liAni • rka.n. m r% .«niAiAnlA w\m*\ntAm
me iribn-
m%4- • a.-l-..

debeo, quoniaro doroinus papa et illi concedit, et lationem se pati lamenletur. Si objicitur qnod majus
milii, iit faciam si praesens sttm, praecipit. Si mihi est damiium animaruin quotl contutgel propter
4 4 9

dixit ut domi maueam, ad curiaro non eam, et

4 M meam absentiam, quam malum temporale quod con-
VARIiE LECTIONES.
444
Sico quia ms scio qnia Cum eodem ms collaia
4 , 1
Possum, cttm, ms possim, cum
4 M
Praeceptt, 4 M

fii mihi praecipit ms praecipit, si mihi dixit Quia jam dixi ms quae Jaiu dixi
4 1 4
1 1 1 Angliain ms i n A u -
4,1

giia Quod cognosciiur ms quod cominget

4 4 4

i JOANNIS PICARDI NOTiE.

salutem charissimam, et benedictionem apo?loli- anno i 404, et in Galliis stipra tres mentes esse
cam. Vigilantia univcrsalis rcgiminis assiduatii sol- commorattiin, propter nimios aeslus similisqiie cor-
licitmhnein omnibus debenlcs,qua? in Coiistanliuiana
synodo iiuper celebmta coram cenlum et amplitts
episcopts, liccl nobis immeritis praeseniibtis, stnit
R
tisculi imhecillitatem, ita u l se dederit in viani
lonas circiler Aucustas; hmic enim dicm prolunt
episiolae 81 et 85. Praeterqitam, qttod a vero ahbor-
canonice instituU, vobis notifieare coravimus; quia reat, virtim mtilto coufecium senio iisse et rediisse
ad salutera nosiram eorum exsectitores vos optainus, taiu hrevi ut codem reverterettir anno quo discessis-
•taposlolica atictorilate jtibeudo niandamus. Primo sel, maximcqtte hiberiio tempore.
namque, inspectorc Dco, ut a beaio papa Leone c l Hauc vero stparaiionem Anselmi regiique legali
healae memoriae Nicolao prius siatiituui est erga Giiillelmi Guarienastii coniigisse haud procttl a Lug-
Simoniacos nnllain misericordiam iu dignitaie ser- dttno, Eadmerus, Malmesheriensts, et alii sunt au-
vaniia haheudam esse deccrnimus. > Et patiio post clores. Diverstis igitur Lugdunuin Ansclinus mulus
n

suicla synodus boc capite sub exrommiinicatiotie ™ iiiseqiientiumepisloUriunscripsitadregem,reghiam.

staiuit, diccns: t Quicunque sacerdos vcl diacontis aniisiilcs, ccenobiaicbas et ccenobilas, aliique ad
vel subdiaconus post coustiluium beatae mcinoriae eum.
pr;edecessoris nostri. saiictissimi pap% Leotiis aul (22) Quia cum illum coronare noto. Qtio sensu id
Nicolai de castitate clericorura coiicubinaiu duxcrit, dicut Ansehnus, 11011 video, quia anteqitain Henriciis
vel ducla.it non reliqtieril, ex parte o:nnipolei;tis euin primo revocassel in Augliaui, jara insignia regis
Dei, el auctorilale apostolortim Petri et Patih praeci- sttmpseral ipsomet testc, episi. 40 supra. Praelerea
piiiuis, el omiiimodo iuterdicimits ut missam non ut moiistravimus ad epistol. 88, Iine littenc fuere
canlel, neque Evatigelium, ncqiie Epi^tolam ad scriplac Ltigdttni intra atiitum 1105; llenrictiin auleiu
niissain legat. > llaec carptiui ex syiiodo Latcra- fuisse in regein Anglhe iinctiitu anuo tiOO, po-
neusi. strid. Kalend. August. uno testantur ore Hontidon.
Porro has Ansclmi litteras Lugduno fuisse datas lih. vii Malttiesbur. lib. v De reg. Angl., Florent.
anno 1105 inde conslat quod ohservaverimus in epist. Wigorn. in. Chronic, lloitcd. in Annal. 1 pttrt., Neu-
18 Anselmum Romam profcctttrtim cxcessissc Anglia brig. lib. 1, cap. 3.

>
ftt LIB. 111, EPIST. I C H .
lingeret per me.ro praesentiam, et ideo istud propter A
illud esset cootemnendum, jam dixi quia, si super
me Tenerii, inconcussam servarem paiientiam. Ve-
r u m quoniam non debemus facere mala ut veniant
booa, noo debeo atlrabere super quoslibet inno- k%1
130
nostrae **• sacramentom, aul ftdei alligationem, aut
pacluro aliquod quod contra ordiuem sii, propier
tenendam aiiquam potestalem, qoam dicimus obe-
dientiam, coosidcrate el in qitaiitum possibile esl,
et in quantum scilis, avertiie malitiam . Quid- U l

eeoies qturlibet mala ut animabus aliorum eveniant quid futurum sit, Dei tuitioni vos et oinnes fratres
bona. Dixi ulique in prxterito anno, cum mc mina- nostros cuni omnibus quae ad Eccleshm nostram
rentur expellere, quia nollem exire propter injun- perlinent commendo.
ctam mihi curam et obedientiam; sed et boc dice- EPISTOLAXa ". 4

bam propter illos qui boc minabaotur, ne pro solis
verbis illorum exirem, non propter aliquam uliliter
remaneodi fidociam. Mox enim ut discordia et con-
tenlio inter regem et me appareret, pariler et mala
corporalia fervereni, el bona spiritualia penilus f r i -
gerenL Quod imponitor mibi, qoia qoasi astuie infa-
maverim regem et regnuin ejus, et episcopom L i n -
oolniensem, non per me manifeste, sed latenter per
rnonachos nostros, cerle falsum est, qoia nullus
bomo a me od boc roonitns est. Sed nec ipsi fratres
nostri Eadmerus (23) et Alexander, qui roaxiine
de noc accosantor, ita sicut de eis dicitur, cogno-
scuot esse; et vos scinis quia delaiores, parvis magna
addentes, mendaces soient esse : denique aiiiequam
ANSELMI AD ANTONIUM SUBPEIOEEM.
Eum laudat et admonet.
ANSBLMUS archiepiscopus fralri et filio cbarissimo
AWTONIO subpriori, saluiem ct beuedictionem.
Gaudeo et gralias ago Deo et vobis pro bono xelo
quem babetis, ct quia ordinein vestrum libcnter
cusloditis, et ut alii illuip servent, strenue sludelis.
Precpr auiem, sicut saepe precatus sum. ut in.boc
bouo propdsito persevereiis, quia Deo gralum est,
et ab eo pneinitun bonum reporlabiiis. Est quiddam
unde oliin quosdam audivi conqueri. Dicunt enim
quia aliquando cum fit aule vos proclainatio de q u i -
busdam negligenl^s, quae sine mala intentione pos-
sunt iiilelligi, et solius levitalis culpae i m p u i a r i , 44i

nos veniremus Romam, multa dicebaniur de Anglta
intra Romam et extra Romam. In his oinnibus neque
per me, neque per sapientiores me, meliori possom
uti consilio qoam dispositionem Dei exspcctare et
rem ejus committere judicio. Hoc aulem scitote qoia
volontas roea esl ot, adjuvante Deo, nullius mortalis
bomo ftam, nec per sacranienttim fidem alicui pro-
, r - —
miltam. Consilium nostrum peliiis quid agere de-
beatis inter eos et cum cis quoruin communioneiu
luibi domiuus papa inlerdixit. Quae res ila dubia
est, ut minus difficile sit non communicare cis qui-
bus rex communicat, praeserlim cum mihi soii Romae
dilectio vestra in pravarn suspicionem in audientia
eas interpretatur; veluti sunt signa, aspeclus et
similia, in quibus nulla malitiac certiludo deprehen-
di potesl. Moneo ergo vos u l dilecium dilectorem
ineum, et consulo, ut filio charissimo, ne boc f « -
cialis, nisi cum res i u aperia fuerit ut a malitia
excusari non possit. Nocet enim multum. Polestis
» n — • " w
" l ' ™ " ™ x-....„ ............. .
enim culpam pro sola violatione ordinis acriier pu
nire, et o m n e m pravam suspicionem, quando p r o -
b a r i n e q u i t , a v e r t e r e . S i c a i i t e m et vos d i l i g e n t , e t
se s i n e v e r e c u n d i a c o r r i g e n i . V a i e .
EPISTOLA X C I l . 4 4 4

a papa ista interdicta sil comrounio; nec audeo prcc- ANSELMI AD GONDULFCM.
cipere ut iliis communicelis, quibus ego non coin- Cralct persotvit episcopo de se bene merito
munico; sed si ila permanseritis sicut vos dimisi, ANSELMUS, Dei dispositione archiepiscopus, reve-
nequaquam vos reprehendo. Non enim potestisa rendo et cbarissimo coepiscopo GonDULFO,salutemet
toto rcgno discordare, nec participes estiscorum q u o d roelius s i t e l p o t e s t .
maliiiae si quis a vobis petierit quod honestatem et G r a t i a s ago vobis p r o bene f a c l i s m a g n a s , s e d m u l -
reiigionem vestram non " dcceat; pracmedilati
4
l o m n j o r c s p r o v e s t r a b o n a v o l u n t a t e , quae s e m p e r
estote ne aut minac, ant blanditiae, aul aiiqua astutia p l u s f a c e r e v u f t q u a m p o s s i t . fionum d e s i d e r i u m
persuadcanl vobis aliquid unde vos poslea poenitcat. v e s l r u m d e r e d i t u n o s t r o , e t c o n s i l i u m d e v e r a d i -
Consilium et curam frairum, quidquid contingai, 9 lectione procedens amo et laudo; sed dc effeciu 4 4 1

proptcr Deum et charitatem proximi noiite dese- ejusdem voluntatis certum quid promiltere non
rerc, nisi vos violentia de Ecclesia expulerit. Si audeo; sed Dei ordinationi, cui subjacent omnia,
ingruerint adversiutes et tribulationes, lunc for- roe et quaecunqtie de me suni, comnicndo. Ipsum
tiores esiote, et in tenlaiione fratribus vestris nolite oro, el omnes amicos meos rogo, u l orenl qnaienus
deficcre. Si quis exegerit ab aliquo monacho Ecclcsiae ipse me in beneplacilo suo disponal, ncc unquam
VARIiE LECTIONES.
Super me quaslibel nti super quoslibet
k r !
Dinerus m s Edmems ^*» Religionem non ms r e l i ^ i o »
4 , 1

nem vestram non Ecclesiae veslrae ms Eccl<*siae noslrac

440
Averlere maliiiam ms averlite malitiain
441

CNIM eodem mscotlata

4 4 1
"Culpae possunt i m p u U r i m s [ c i i l p a e i m p u U r i
4
C u m eodem ms cottata De
4V4 448

a f f e c l u ms de effcctu
JOANNISPICARDI NOTiE.
(25) Et Alexander, qui maxime, elc. Hic Alexander
fcujus eliam Willelmus Malmesber. in Cantuaricnsi-
|ms archiepiscopis subinde meminil, ubi maxime de
Aiiseimo scribii) fuit Cantuarieiisis monachus, et ad
Anselmum, Anselmi noslri ncpolcm deslinavil lib. 1
cx Anselmi archiepiscopi diclis concinnatum, el 19,
capit. disiiucium, cx ceulur. 10 catalog. scripiorum
Diiutniiiac.
151 S. ANSELMl CANTCAR. ARCIIIEP . OPP. P A l * k. _ EPIST0L.€. &
I »
volunutcm meam anibire tle sua voluntate permit- A igitor, Paltfff est, quod doctor ille gentium, vas
lai. Uoc auiem Witote quia spcro in Deo, et hxccsl eleclionis, cuiri totus in legis evacuatione sodarct,
v o l u n U s mea, ut nunquam pro rodilu in Angliam nunqoid non in lemplo, ue scandalum esset bis qui
aliquid contra honestatem episcopalem scienter ex circomcisiooe credideraot, bostias immolavit?
faciam. Malo auiem hominibus non concordare, Nunquid, qui circumcisionem daronabat, Tiinotbeuin
quam, illis concordando, a Deo discordare. Consi- ipse, ut omnibus omnia flerel, non c i r c u r o c i d i t ?
ut

lium quod petitis quid V o b i s faciendum sit, si domi- Qtiid ergo faciet miscricordiae filius, discipulus ejus,
nus meus rex et ego n o n concordamus, in litteris qui ut servos redimeret, ipse in moriem se obtoliL
prioris breviter roandavi. Hoc tantum ad praesens Vides, ecce vides fratres tuos, conservos toos, po-
dico, nullae minae, nulla promissio, n u l l a astutiaa ptilum Domini toi jam naufragia sustinentem, jam
religione vestra extorqueai aut bomagium, aut iabantem in **• ultimis, nec succurris, nec porrigis
jii.«jurandum, aut fldei aHigationem. Si quid borum deiteram, nec objeclas te discrimini. Nonne opubat
Apostolos anatbema esse a Christo pro fratribus
aliqnis exegerit, baec sit vestra responsio: Chrittia-
sois? Flecie itaqtie, bone domme, pie Pater, scvc-
nut *um, monachut st/m, epitcoput tum; etidto
riutem hanc; el ferrcom, pace tua dixerim, pecttts
omnibut volo fidem tervare iecundum quod unicuique
emolii; veni el visila plebem tuam; et inter cos,
debeo. Quidquid aliud vobis dicatur, bis verbis nec
ancillam tuam, totis ad te visceribos anheiantem.
addatis quidquam, nec minuatis, qnod ab hac sen-
Inveni viam qna nec to pastor, qoi praecedis, oflen-
tcntia discedat. Iloc ipsum 401 d e
» m e d i c o n e c

das, nec regiae majesutis jora solvanlur. Quod si

super haec aliquid addcre, vel de bis minuere, adju-
haec simol conslare non valeant, veuiat saltem. vc-
vantc Deo, v o l o . Filios vestros et noslros, et lllias,
niat ad flliam Pater, ad ancilbm dominus, et doceat
sictit sciiis, saiotale, e t nt noslri memores sint
eam quid agere debeat. Ingrediator ad eam aote-
oraic «
quam egrediatur de mundo. Si enim antequatn
EPISTOLA X a i l . U f

MATHILDIS R B G I M ANOLOBUM AD ANSELMUM. moriar mihi te non videre coniigerit, improbe l o -

Regio dignu pectore et tanctii affedibut plena. quar, timeo ne mibi etiam in ilia terra viventium
Domino vere summo et Patri ARSBLMO, Dei gratia et laetantium omnls exsulundi praecidatur oecasio.
Cantuariensi arcbiepiseopo, MATHILDIS, regina An- Tu siquidem es gaudiom meuro, spes mea, refogium
giorum, humilis ancilla ejus, summae devolionis et meum. Aniroa mea sicot tcrra sine aqna t i b i ; unde
servitutis obseqoium. et expandi ad te manus meas, ut aridiutem ejus
Converle, domioe sancte, Patcr misericors, Q exsoiutionis oleo perfundas, et dulcedinis ingenitae
planctum meoro i o gaudium mibi, et circumda me rore riges . Si autem nec te fletus mei, nec pu-
U 1

Jaeiitia. Ecce, domine, humiiis ancilla t u a mis r i - blica voU solliciUiit, postposiu regia digniute, re-
cordiae tuae genibus devolola, supplices ad te manus lictis insignibus, deponam faaces, diadema contem-
tendens, consuetae postulat beuigniutis a f l e c t u m . nam, purpuram byssumque calcabo, et vadaro ad te
Yeni, doroioe, veni, ct visita servam toam veni, rooerore confecu. (24) Amplectar vestigia tua, pedes
inquam, Pater, et gemitos meos leui , iacrymas U T exoscolabor, nec amovebit me, si veniet Giezi, nisi
abstcrge, dolores mitiga, luctus toile; impie deside- cum desiderii mei summa compiebiiur. Pax Dei,
rium meum, vota sccunda. At, inquies, lege prohi- qtia? exsuperat omnem sensom, custodiat cor tuum
heor, el quarunidam necessitatuni vinculis tentus et inleliigentiam tuam, el faciai misericordiae visce-
seniorom u #
dccreta transgredi n o n praesumo. Quid ribus abundare.

VARLE LECTIONES.

m
Cum eodem mt coltuta Gemitus leni mt gemilus ineos leni
U T
Vinculis lcnlus servorum mt nexibus
% w

tenius seniorum Circuncidit mt non circumcidit

u t
Labenlemin m« lahantem in
u i
Rigeas ms riges( 481

JOANNIS Pl( RDI NOTiE.

(24) Ampleetar vettigia tua f pedet
Lectorem hic velim oratum, ne puiel isthaec esse
verba et voces; quod enim regina itla modcstissima
pollicetur Ausehuo, eodero prorsus anno et caetcris,
ut credibiie est, praeslilil. Teslem habeo Maltb;cum
Paridein anno 1105 majoris Historiae id refcrentem.
c Eodem, iiiquit, tempore David frater regiuae An-
glorum Mathildis, venit in Angliam, ut sororcm
suam visiUret. Qtii cutu nocle quadam in ihalauiiiin
ejtis ab ipsa vocatus venissct doininn, invctiil
leprosis plenam, et rcgina, iu medio slans, dcposiio
pallio, linteo se ulrisque manibus pnccinxit, etaqua
nnposiu, coej)it lavarc pedcs corum, el cxtergcre
liiitco, el utrisqtic mauibus constrictos coepil devo-
tissiiuc osculari. Cui frater : Quid csl quod agis, o
exotculabor. domina mea? Cerlc si rex sciret i s u , nunquam
dignarettir os tuum lcprosorum pedum Ubepolluluin,
labiis suis osculari. Et itla subridens, a i l : Pedes
Regis acterni qtiis nescit labiis regis morituri esse
prajferendos? Ecce, ego idcirco te vocavi, fraler
charissime, u l exemplo meo lalia discas operari;
fac, rogo, quod roe facere intueris. > Hucusque
Maitbnctis Paris, cui nonnulia adjecissemus, si ve-
nisset in manus noslras liber de ejns Viia scriptns,
cujus mentionem facit Guillelmus Gemmeiiceiisis,
lib. VIII Ilisionae ducum Norlbmannorum, cap. 10.
Ms. Viclor. habet 8, in hunc inoduro. c Quaniae au-
tem sanctiutis et scientiae lam saecularis qunra
spiritttalis utranue regina, Margareta scilicel el Ma-
thildis fucrinl, libcr, qui dc Vita ipsarum scriplus
135 LIB. I I I . EPIST.XCVI. |54
E P I S T O L A XCIV. et hoc mihi promittitis, paratus sum rcdire ad vos
A

HB9BICI BECIS AJfCLOBUM AD AMSELMUM. in AngUam, et scrvire Deo, et vobia, et omnlbus

DoUi Antelmum tibi pertinaciter retuctari. Mitit$e mibi commissis, secundum officium mihi a Deo i n -
te md apo$toiieum tignificat, et $e interim conten-
junctum, ipso adjuvante. Siquidem cum nullo alio
iire mt de btnefUio Caniuarientit Eccletim conve-
memter kabeat. rcge autpriocipc mortall, volo tam libenter esse aut
HEKBICOS, rex Angtorum, AHSELMO, Canlaarieoai ei servire. Si autem hoc nejjnaquam suscipilis, vos
arcbiepiscopo, saloiem et amicitiam. facietis qood vobis placebit; ego vero, Deo annuenle,
lUftdasti mihi qood ad me venire non poteras, nec non abnegaoo legem ejus. Et non audeo, quoniam
meeom esse, sicut Lanfrancus antecessor tuus curo non debeo tacere vobis quia non solom 4 0 2 requi-
patre meo multis annis fuit; unde valde doleo qood ret Deus a vobis quod debet illi regia potestas, sed
facere noo vis, qoia si facere voluisses, libeoter te quidquid pertinet ad primatis Anglhe ministerium.
susctperero, et omnes illos honores, et dignitales, et Quod onus nimis e s t vobis iroportabile, nec vobjs
m

ainicltiaa, quas pater meus antecessorl too fecit, tihi debet displicere quod dicaro. Nulii homini magis expe-
ferissem. Dominos vero apostolicos mandavit mihi dit quam regl se sundere legi Dei, et nullus pericu-
iitteris suis preces et admoniliones super quibosdam R losius se sobtrahit 4 9 9
a lege ejos. D i d t enim sacra
^— •* U W I A . mw.MUk.rn D m
rebus. Quapropter volo Ilegatos meos Romam mit- —* O __ _.__..._,_-__ .
Scriplora, non ego : Potentet
_T% _, _ _ *
potenter
M _i
tormeuta pa-
t e r e , et eonsiUo Dei et baronum meorom domiuo tientur; et fortioribut fortior inttat cruciatut (Sap.
papoe inde respondere, et hoc reqoirere qnod mihi v i , 7); quod Deos a vobis a v e r U t l l n respouso ve-
reqnirendom esL Et acceptp responso a papa, man- stro quod mihi jam bis lccisiis, nibil inleiligo nisi
dabo libi boe quod mihi Deus annuerit. Interim au- quarodam, si audeo dicere, quae nec anima* vestrae
tem consentiam quod to de beneficio Canluariensis nec Ecclesiae Dci expedit, dilaiionero. Si ergo ad
Eeclestae eonvenienter habeas; quamvis boc invitus bacc respondere vcstrae volonUtts certitudinem d i u -
faoo, quonbim nuUum mortalem bominein in regno tius diflertis, cgo, quia causa non est rnea, sed Dei
meo Ubentius mecura quam te babere voluissem, nisi mihi ab ipso commendajU, timeo diu diflerre cUmo-
i n te remansissei, teste Roberto episcopo Lincolniensi rem ad Dcum facere. Quapropier precor, obsecro,
etV?UIeirao. ne me cogatis dolenlem et invitom ciamare : Et>
turge, Deut judica cautam tuam (P$ai. L X X H I , 22).
EPISTOLA XCV * » . 9

ABSELMI AD HBKBICUM.
Omnipotens Deus cito converut cor vesirum ad
Ett ad prcfcedentem retcripium.
volontatem suam, ut p o s t banc v i u m iutrodocat 414

fl£jraico, Dei gratia regi Anglorum, et domino sno, L g^riam suam

v o s m
tiam.
A n s K L M u s , arcbiepiscopus Cantuariensis, fidele ser- EPISTOLA XCVI.
vitium et orationes* MATHILDIS BEGUIS ANGLOBUM AD AJISELMUM.
In Ulteris vestrae cebdlodinis quas nuper accepi Quanium se Antelmi lillerw exkilararint cxpenit.
mandavit mibi vestra dignatio amicitiam, et quia Pie recolendo Patri, et digne reverendo domino
nnilum mortalem bominem i u regno vestro Ubemios suo, AitsELMO archiepiscopo, MATHILDIS, Dei gralia
babere quam me velletis, si ego vellem ita vobiscum regina Anglorum, minima aanctiutis ejus anciila,
esse sicut Lanfrancus archiepiscopus fuit cum patre perpetuam in Cbristo saiutem.
vestro. De amicitia et de bona voluntate gratias ago. Indesinenti vcstrae boniuti, quae, mei non imme-
Ad boc quod dicitis de patre vestro et archiepiscopo roor Iitleris praesentatis, abseniis veslri praescn-
Lanfranco respondeo qoia neqoe in baptisrao, ncque tiam exhibere dignaU est, gratias innomeras refero.
in aliqoa ordinatione mea promisi me servatorom Trisiiliae quippe nebulis quibus obvolvebar expul*
legem vel consuetudmem patris vestri, autLanfranci s i s , verborum vestrorum mc rivuius, Unquam
4 M

arehiepiscopi, sed legem Dei et omnium ordinuin novae lucis radius, perlustravit. Cnartulam quldem
quos suscepi. Quapropter si voltis me sic essc vo- a vobis missam loco Pairis amplector, sinu foveo,
biscnm ut possim vivere secondum legem Dei et o r - ^ cordi quoad po^som, propios admoveo, verba de
dinem meom, et si me revestitis secundum eamdem dulci boniuUs vestrae fonle mananUa ore relego,
legem Dei de omnibos rebus quas de archiepiscopatu mente retraclo, corde rccogito, recogiUU in ipso
mao aceepistis, postquam a vobis discessi, qoas " s
cordis arcano repono. Ubi digne laudaiis oinnibiis,
ai praeseas estem non deberetis me nolenle accipere, hoc solom miror qood de nepole veslro excellcntia
VARI^E LECTIONES.
Cum eodem mt collata A vobis quas m$ a vobis discessi, quas
% M
Minus est m$ nimis est m

Subtraltet'ims subtrahit Et posl mt ut post

M <
Mei vero iiuinemor. nu mei non imroemor
4 ( 7
" * Ex-
poisus Ntf expulsis
JOANNIS PICARDI N O T J E .
est, pleno serroone deacribiL > Hic aotera Gemme- met suo untum scriplas nomine. Gemmeucensi cal-
tieensia iocus ansam praebet monendi lecloris de cnlum adjicit Willclmus Malmesberiensis, lib i De
rerum divinarum humanarumque cognitione, qua gcstis reg. Anglorum in hanc seutcntiam: litleria
exceUuit Matbildis, quamque tesUntur satis baec et . quoque lemiiieuin oeclus exercuil.
aUae ejosdem ad Anselmura epistolae, nc quis cxisti-
435 S. ANSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. P A ^ lll - EPiSTOL*. m

vestrae discretionis insernit. Non enim roilii judico A illo non av*rtails, imo vero (25) apud Denrn pro
quidquam facere aiiter vestris, aliter meis, aliier ipso et me, et commnni sobole, et regni nostri steiu
sciiicet meis quam mcis; vestri quippe genere sunt, pium vos intercessorem exhibeatis. Valcal vestra
%<#

mei adoptione et dilectione; vestrae vero scripiurae semper sanctitas.

consoSatio pal enliam mibi corroborai, spem facit EPISTOLA XCVll . M l

et servat, qmc relevat me cadenlem, sustinet larben- ANSELMI AD MATHILDEM aSGIffAJI.

tem, latiflcat doleniem, mitigat irasceniem pacat-
ifle flentem. Ea mihi namque frequenter secretoque
consulens spondet filiae rediUim Patris, anciilae do-
roini, ovi pastoris. Spondcl aotem ilidcm confiden-
tia quam in orationibus bonorum hominum habeo,
et bcnevolenlia quam ex corde domiui mei solerier
investigans **• perpendo. Est eiiim illi erga vos ani-
mos composiiior quam plerique homines aesiimenl,
qui [f. add. Deo] aiiiiuente, ctme qua potero sugge-
B
renle, vobis flet commodior alqoe concordior. Quod
vobis in praesenli de redditihos vestris lieri permil-
Proximit retpondet lilterit..
Dominae reverendae, filiae charissimae, MATBILDI,
gralia Dei reginae Anglorum, AMSELMOS, arcbie|iisco-
pus Cantuarieiisis, fldele servitium, el oratioues, et
benedictiooem Dei, et suam, si quid vaiel.
Gratias ago immcnsas ceisiludiui vesirae, amando
eam et orando pro ea, pro immensilate sancfee d i -
lectionis vcstrae erga parvitaleni meam, qoam inlel-
lexi in liiteris vcstris. i n quibus satis ostendiiis
quanto me aflectu diiigatis, cum chartulam meam
taiilcr, sicul acripsistis \ suscipitis et traclatis :
M

t i l , idem et meiios ampliosqoe in fuliirum, cum ex
re c l letnpore poslulavcritis, fieri periuitteL Ubi
quamvis amplius quam aeqiium judkein [f. ad. decct]
sibi teneal, oro tarnen vestrae piclalis aflluenliam u l ,
cxcluso amaritudiiiis humanae rancore, qui vobis
inesse non assolet, diicciionis vestrae dulccdinem ab
ubi etiam adeo me dignaiio vesira sublimat, ut quod
iiaiura mibi negat, gratia vestra tribuat, eum eoa
qui mei sunl genere, vestros esse adoptione et dih>
ctione pronontiat. Quod desiderio reditos roei n i l i -
mini cor domitil mei regis erga mc miligare, faeilia
quod vos decet " * et quod illi expedire inteiligo. Si

VARLE LECTIONES.
Invesiigavit mt invesligans
M f
Siaiu vos iniercessorem m$ statn pium vos •ntercessorem
M t

*•* Cum eodem mt coltaia * Taliter scripsistis ms taliter, sicul scripsistis

M
Quod decel m$ ouod
M l

vos decet
JOANNIS PlCARDi N O T J E .
(25) Apud Deum pro t>«o, et me,et communi tobole C roo, res in disceptationem venil, nec, nisi legitimis
f

elc. Communis illa soboles fuit Mathildis filia cogno- lestibus piotluctis uui eam jurarent sine professi »ue
niiiiis hujus Maibildis Anglonnn reginae, susccpia causa procerum velum gessisse, archiepiscopus ad-
cx legitimo et pudico Henrici 1 toro, uon incesto duci poluil ad conseniiendum. > Sic ille qui ne
coocuhitn, ut Maithaetts Paris, Polydorus, ct Arnol- verbulum o,uidem babet voti a Malhilde violati, sed
dtts Vuion. lib. iv Ligni Viiae, capite 19 eos secuius ne praesliti quidem, aut exsecraiae soboiis, iroo
iroprtidentissime, as*erunl ex incerlo vulgarique r t i - legilitmim appellavit connobium, et pepli virginei
iiuisculo ; nulluin eniiu hahent testiiiioiiitim cerlius ahqtiandiu gestati causam reddens gravem nou fa-
qtiain verlia : Aititit nonnulli, nerbibeni, c l c , sicque mam popularem. Florent. Wigomiens., Guilielniua
aiiiui c Mathildem inler motiaehos Wiltonienses el Geinnielicens., Henricus Huntidon, aequales Mal-
Rumesienses nutriiam, virginiiaie jam dedicala, mesberiensi ne de somnio quidem liujus fabtilae me-
coaciain et agnalorum precibus, et uovi regis i m - minere, qtii alias de Mathilde breviier ei praeclare
p •rluito ainore, nupsisse, tumque diris prolem «ievo- locuti suiu. lpsios quoque Matbildis testimonium,
\isse, si quam cdcrel; accidisseque ex genitiicis ut suam pcrsequatur injuriam, praelerire religio
voto qtiod Wilielmtim liliiim iu Angliam irausfre- mihi est; poleril enim audiri non ut accusatrix, sed
l nlem mare ab>oibuerit, et sinistri hfllorutu even- ul testis. Ait ergo epistol. 55 supra : « Ctijus (neinpe
I I I S t ripuerinl Angliui rcgnum Mathildi filiae ab Hcn- Ansclini) sum benedictioiie in legitimum matiimo-
rico reiicttiiii. > Egrcgi.e profecto divhiaiiones, uut nium sacrata, cujus prccibus in coelesti gloria Deo
K iiiius ingenia recti devia. Sed ad rein. Quis credat annuente coronanda. > Nec hortim verborum intme-
. Anseliiiiim, viruui Matlbxi Paridis, Polydori ct D nior Anselmus ad eamdcin rescribens, i n q u i t : < Me-
Vuionis judicio integerriinum, tam ucfandas conci- mor est benigna vestra dignatio in epistola soa quod
liasse nuptias? Quare i los ne pili qiiidem bac in re per me sit vestra celsiiodo in conjugium iegitiiiitiui
facio, tiint i uotl, ut tliximus, ex plebeia faiua, (quae despoiisata,et ad regui subiimitatem me sacrante
t

crebro mendax esl) loquantur, lum quod bic quadia- coronata. > Sic Aiisclmus ctijus verbis si noit
gintos post Auselmiiiii, ille ceulum et viginti annos accredat quis, inipudeiiliam ipsaro illum jtire vo-
ilcnrico III rege scripserit. Pnestal igitur audiie citaris.
sc.riplores reriini gestaruin synclnonos, et primo Sed ncc in animum induecre possum virginera
Malmeshuriciisein bibliothecariiim ita lib. v Dc icgi- sanctissimam et sitigtilaris pudicitiae, si voto fuisset
bus Angloruiu loquculem : c Nec multo post swaden- obslricla, tain nefando consefisuram matrimoitio*
lihtis amicis, ac u.axiiue ponlificibtis, ut remota Jara vero quis credat eam male iiuprecatum soboii,
voluplatc pellictim, iegitiiiituii amplecteretur comiu- com Ansehni preces his iitteris efflagitenl pro saiute
biuui, die sancli Mai tini acccpil Mathildem, liliam ipsius?
Malcoliui rcgis Scotoruin, cujtis ainori jampridem Quod taodemParis et Polydoros opinantur, ad rem
animum iiupulerat, parvipeiideus dotales tUvilias, suam facere Willelmi Mathildis filii exititm infeK-
dummodo diu cupitis poiiretur amplcxihtis. • El cem, et Angliatn Mathildi ttliae ercplam nihii mtn-or,
rursus pag. 92, fac. 2 et 93 : « Ut ignobilcs nuptias cum ea, qiiihus maxime incumUereul, everterim,
rcspucret (videiicct Matbildis) pltisqtiam sciuel a coiitcittus MalhiJdis intioceiiliam in transitu pro-
palrc oblatas, pcplum saiKUc protessionis indtsx piignasse.
gcstavil. Quapropier cum rcx suscipcrel cam Ihala-
IS7 LIB. III EPIST. C.
fnim ergi mc aliquam cordis amariitidincm habet, A est summa, videlicet, ulrum de cisicllo quod de
uescio me uiiquam hoc aliquo modo, quantum iu me comttc" Robcilo
' icuciis, possitis frairi ejus regi Ilen*
est, iucruissc. Et si aliquantlo illi servivi, ipsc scit, rico contra cumdcm comilcm dcservirc , propter
ct poto quia noii Iradel oblivioui. Si crgo me aliqtta- iitjuslilias quas ideiu comes vobis lacit, sicut mati-
Uno* od.t sine causa, expcdit illi ut hunc a sc ran- dastis. Qttod ncquaqtiam coram Dco c l coram jtistis
corem expellat, ne peccet coram Deo, Promiltis hominibuslicilc fieri posse iiilclliginius.Nam eliamsi t

mihi q t t O i l dc rcddilibos nostris, de qtiibtis aliquan- vos de hoc ahsolvit, qttod ilh dehealis per homiiiium,
tnin mihi permiitit habcrc, melius et amplius in atit per lldcin promissam, sive pcr aliqtiatn com
ftiturani nerinittct; unde benevolentiae veslrae non munem convcntioncni, non vos poltiil absolverc de
deheo esse iiigralus, quia, quantuin in vobis est, bona hoc quod Dco el proximo proptcr Dctim debctis pcr
voluntale hoc facitis. Sed non deberet csse opus tit Christiatiam rcligionem. Quapropler inteliigimu*
Imjc mibi fierel promissio, quia conlra volunlalcm qtiia uon debelis prar.fattim comiieni de hoc qno;l de
n t o a m nulla debet mihi de illis (ieri prohibitio aul illo habetis cxhaeredarc et haereditatcm ejtts iuir.iico
diminulio. El qui illi consulil nt aliqttid inde sibi suo tradere. In hocquoqtie vos multum oporiet i u -
assumat, non leve peccatum, ueqne tale quod un- tcntlcrc quod nondtim vestra dilectio susccpil r p i -
quam tolerari debeat, illi consulil. Qui euim episco- B scopi consccrationem,ct si hoc facerctis qttod a vohis
pum suis rebus ita spoliat, i.titlo modo reconciliari rex cxigil, ntillus possct exstingncrc exsccrabiloiu
Deo poterit, nisi illi iniegre omuia sua reslituat. Et fainam, qtiia boc facttim esset propter episcopalus,
scitole qoia laiilumdcni csl mihi dc qualibet parva quem pcrdere timerctis, redcmptioiicm. Quamobrcm
parte quaulum si de toto spoliattis fuero. Non enim qiioniain providemus bona non tantum coram Dco,
hoe dico amore pccunia?, sed amore Dei jusiitiae. sed etiam coram hominibus, avertat Deus hoc a
Orat vestra beuigniias ut dilectioneui incam a rege vobis, neque itnquam pcrmitlat tam pravum exein-
non averum, srd pro illo, el pro vobis, ei prole plum ulla opinione exire de vobis. Qpotl aiucin a rege
vestra, ct regui vcstri stalti inlcrccdam. Quod u t i - pra?dictum castellum, sicut homo cjtts craiis, accc-
que bactcntts fcci; de fuinro atiiem, Dci nie com- pistis, nulio modo cognosciinus vos ad hoc astringi
mitlo dispositioni, apud qtietn filitis non porlat i n i - ut eum codem caslcllo conlra comilcro uti permitta-
ouitatem patris, nec uxor v i r i . Et spcro iu Deo,quia lis, si ei hoininium non nisi salvo ordinc fccislis.
nnllum cordis rancorein habco advcrsus aliquem Deniquc, sicut ntiilus homo aliquid contra Deum
nnde mecom non babeain Deum. Omiii|K>iens Detis debct promitiere, ita proinissum nullatenus debct
voa el proletii vestram seinper in sua gratia cnsio- perflcere, ncc aliqnis hoc rectc potest exigere. Quae-
dial. dam alia pcr istum nuntium viva vobis voce refe-
C

4 0 3 EPISTOLA XCYIII " \ rcnda mandamus. Sahttat vos pnedictns dominus

AJISELMI AD GUILLBLMUM EFISCOrCM WENTOME.N^EM. ct Paler noster, sicut amicus amicum. Yale.
Quod non pouil nocere advertario eomiti ob injuriat EPISTOLA XCIX.
$ibi ab eodem illala*. MATUILDIS REC1K.C ANGLOBCM AI> PA6CUALLM I I PAPAM.
AIISBLMUS, arcbiepiscopus Canluaria?, GUILLELMO Gratiat agii pro litterit horialoriit ad cohjugem datit.
dilecto dileclori suo, clecto episcopo Wentonia?, Siimmo ponliOci el tiniversali papac PASCUALI ,
falntem et bencdiclionem D e i , et suam, quaitttim
i C f MATOILDIS, Deigratia Anglorum regina, ita dignitatis
valcl, atque divino sempcr rcgi consiiio et protcgi apostolicnejura dispcnsare temporalitcr, ot cuin justi-
atrxilio. tinc manipulis in perpeliiae pacis gaudiis aposiolico
Ntiniius vester cansam vestram, pro qua ad nos senalui merealur ascribi pcrenniter.
missus est, reverendo domino el Palri nostro Ilugoni Sanciitatis vestne sublimilali, o vir apostolicc,
Lngdunensi archiepiscopo, et mihi simul, sicut p r x . Clc. Vide in Patchali //, ad an. 1118.
repistis, retulii; et cgo eidem Palri nostro liileras 404 EPISTOLA C
quas mibi misistis, ostendi. Ipso itaque juhente, p ANSELMI AD OBDUVmUM.
pro illo et pro me in istis litteris respondeo. Utiquc Gratulatur monacho tucc fanm tludioto, quidque
gaudemos et gratias agimus Deo pro veslra io veri- obtrectatoribus tuit retpondeat, tuggerii.
tale constantia, et quia non quxriiis consilium, nisi ANSELMUS, archiepiscopus Canluariensis, frairi ct
quod Deo placeat M #
et honestatcin veslram et ordi- fllio charissimo OBDUVINO, salutem, et bciiedictio-
nem, ad qucm clecti cslis, deccal. Rcm loiaro, sictit nem.
idem nuntitis vobis narravit, quanlo diligentius po- Gratias ago dilcctioni lu.-c quia sollicilus es de
tuirous, adbibitis aliis prudentibits el religinMS " T
mea fama, c l quaeris quid rcspondeas falsis caluin-
viris,pertraclavimus, ctconsilium quod pclitis, Denm nialoribus meis quxrcnlibtis occasiones adversuin
invocanies ut uos tlirigerei, concordi sensu considcra- me. Dicinil, ulscripsisli mihi, quia prohiheo rcgcm
vimos. Cujus consilii, in quantum intcllcximtis, h.rc darc iu\esiittiras; ct qttod pejus esi, pcrmillo u l

YARL€ LECTIONES.
*** Cirm eodem mt collala Gueiitoiii;e ms Winloui;c
% n
**PI;:rcbil ms pl.tccal.
4
* 17
Rcligiosisnu
r.Iigiosis vins Aul lidcai ms aut pcr fi !e;n
M t
- Cum co.lcm ms collala
% r s w v

PATROL. CLIX. S
139 S. ANSELMl CANTUAR. KWOM^' ^V. P^k |||. _ fcPISTOL^. 14*
•cilicet mali ei pcrversi tlerici invadant et vastent A m c<?rt#regationem. Saepe cnira hoc faciunt divina
, o l A

ccclcsias, nec ascendo ex adverso. Dicutit quoque jtidicia u I ir.agna mullitudo perturbetur unius culpa»
quia cgo do eccjesias laicis. Dic eis qoia meniiuntur. Unde si nimis longum non essei, exempla plura pro-
Non enim cgo prohibeo per me a rege dari i n - ferri possent. Finera faciam bttjus nostne allocntio-
vestituras ccclesiarum , sed quia audivi apostolicum uis, quia et plures ex vobis Scriptoras intelligitis,
in magno concilio excommunicare laicos dantes illas et habetis dilectissimora fratrem noslrum dominuin
investituras et accipientes, et qui accipientes sacra- priorem Ernulfum qui haec et alia scil, et potest
bunt, nolo communicare excommunicatis nec fieri dicere vobis. Omnipotens Deus dignelur voa ab 0111-
excommunicatus.Clericosveronecvolens, sed dolens nibtis maiis emendare, et facial bonis omnibos abuu-
tolero ecclesias opprimcre, et in tanlura ex adverso dare, et post hanc viiara in suo regno exsultare. Sit
ascendo, ut pro boc sim in exsilio ct rebus episco- super vos Dei benedictio, et tribuat vobis omniom
patus exspoliatus. Non enim quod objiciunt de clc- vestroroio pevCalorum remissioncm. Amen. Reditutn
ricis ficret, si investiturae, qttibtis ex adverso ascen- nostrum ad vos quaudo futurus sit ad praesens
do, non fierent. Ecdesias vero noo do laicis, cuoi ncscio, sed spero in Dco qtiia non erit in vaiium
do eis mea maneria ad firmam; sed comraendo ut oratio vestra
eas custodiaot, non ot^lericom in eis ponant aut B
EPISTOLA C U * . 7f

inferant, nisi per me, aut arcbidiaconum nostrom,

ANSELMl AD QUOSDAM MONACBOS APOSTATAS.
aut per priorem in maneriis Ecclesiae noslrae. Ne-
Apottatat monachot in clauttrum revertot monet ut
quissime itaque improperant m i b i , quia aliena non verecundia pomilentiam abjiciant.
curo , roea negligo, quoniam non boc dicunt amore ANiCLMus archiepiscoptts, fralribtis et fihis cbaris-
veritatis, sed obstruunt os menro loqucns pro veri- simis WLPBICO, PHILIPPO, WILLBLMO, salutem et be-
tale. Yale. nedictionem Dei et suam.
&P1STOLA C l t T f
. Audivi quia pcrsuasione serpentis antiqui, cujtts
ANSCLMI AO FBATBES CANTUABIENSES. astutia primos parentes noslros de paradiso ejecit,
Quo debeant ette animo Contuarienut monachi in clauslraleroparadisum et religiosam conversaiionero,
cotamitaiibut quat te abunte toterant. quaniura ad vos, desertiistis, et valde dolui; sed
ANSELMUS archicpiscopus, fratribus et filiis cltaris- consolalus suin el laetificatus, quia non clausil Deus
simis fin Cbrisii EccicsiaCantuariae Deo servicntibus, vobis ostium paradisi, ne ultra in illud intraretis,
salutem et bencdictioncm Dei, ct suam, quantum sed potius vos uiisericorditer coegit, ut ad requiem
potcst. relictam rediretis. Si autem pro hac misericordia
Scio desideritim vestrura et tribuYationetn quam C quam vobis invitis fecit, gratias iiii agitis, et non
in praesenti suslinetis , ct quia majorem in futuro tantom coram oranibos ore , sed etiain coram Deo
timetis. De qua re nttllum vobis melius potcst dari corde correctionem promittitis, agam vobiscum
i T f

consilium quam ut pcnitus intendatis in Dei servi- gratias Deo, et omnera rancorem qtiem de colpa
tium. Sive enim vos probet Dcus per tribulationem, vcstra concepi, expellam de corde meo. Moneo igitor
sive corripial, sive exerceat, semper ad baec debet vos, ot ** filios meos, quatenus iUam pravam et
respondere veslra ad bene vivendom instantia. Per diaholicam voluntatem qoam habuistis, pcenitendo
hanc enim qtiam fortes sitis, et quam vere illum corara Deodecordeveslropenitus expeilatis; ne;ue
diligatis, inonstratis; per hanc illum pacatis, per occasione alicujus verecundiae postquara vos Dcus ad
hauc exercitari ad majora prolicitis, ot altiora dona se revocavil, mentem vestram indiscrcte confunda-
merearoini sicot porgati. Cessent igitor in vobis tis; sedsperantes in boc qoia Deus pcenitentes ber
vaniloquia, exstirpetor omnis detractio, suffocetur nigne suscipit, in bona voluutate et amore vestri
murmuratio, exstinguatur impalientia, evanescat ordinis quiescatis. Solet enim conlingere t|t, quo-
inulilium curiositas, expellatur otiositas,annibiletur niaro diabolus, Deo roiserante et servum suum de-
mussitatio, evacuetur imlignatio, et pro qtialibel D fendente, non potest de eo quod incoepil perflcere.
offensione mcntis quicscat commotio, eliminetur ne- ad aliam se convertat astutiam; et quem, sicut
gtigcnlia, exterminelur invidentia. Exsecrabile sil incoepit, dejicere neqttit, dejicial per immotieratae
quidquid a vestris dtscordat, amabile sit qoidquid verecundiae impatienliam. Coram Deo iantomadmi-
inonachicis instittitionibos concordai; ferveat obe- ramini qoomodo hoc velle potoistis, et erubeseite,
dicntia, et oronium virlutum , quae supradictis et et coram bomlnibus ex bona conscientia conforta-
aliis repugnant vitiis, studium et diligcntia. Scrute- mini, et confldite. Per bonam conversationem osten-
ttir unusqnisque diligenter vitam (suam secretam et dito omnera pravara voluntatero alienam esse a
ptibiicam, el »i invenit unde, festinet ad condignam vobis; et sic facietis ut nulla memoria sil aliis de
satisfactionem, ne forie pro ejus culpa flagellet Deus hoc quod fecistis, et nulla prava suspicio de vobis.

VARLE LECTIONES.
*»• Non en m ouod ego mt non enim ego Cnm eodem mt coltata * Domnum Ernulpbum mt. Domnum
4 T f TT

Priorein Erniilphuni Cottata cum eodem mt Dco correclioncm ins Deo cordc correctionein
i 7 f
Igh//
ut m* igittir vos tit
Ul LID. 111, EPIST. CV. ftM
O f O i N p o i e n s D e u s IOS e t s p r a r i e r i t i s e u l p i s a b s o l v a l , A s a p i e u l e r verhatem vaiiltali praepotieoti, fortiter
et i n futuro sine One ah omni peccato custodiat, gloriam transitoriam pro. honeslate coniemnenti.
Amcit. virilitcr paupertatem superanti, salute et gratia Doi
4 0 5 EPISTOLA Clll semper protegi e t confortari.
4 , 4

ANSELMI AO WARNERCM. Petit dilectio lua ut aliquam tibi mandetu consola-

Vttanctum propositum non despiciat quod timore lionem : qtiod ego libeutcr facio, qtiemadmodum le
mortis incoepit, sed sanclo amorein itto proficiat; roagis dccere c t llbicoram Deo prodesse intelligo.
W T

emm curat ac consiliis Ernulphi prioris committit f

Conscientia tua, virlus tua, pcrscverantia tua sit in
consutkque ut legal suam ad Lanzonem epistotam.
AifSELMos archiepiscopus WARNBRO salutem et be- conspectu Dei consolatio cordis i u i . Foniter egisti,
ncdictionem Dei, et suam, el hono incoeplo opli- quando episcopatum, iu quem nou secundum Deum
mam subseqni consuinmatioiiera. invilus iutrusus es, pro veriute rcjecisti. Non inten-
Benedictus Deus in donis suis, et sanctus in omni- dat cor luum ut hoc Deus tibi praemium virtulis
bus operibus suis, qui te, fili cbarissime/ in periculo retrihuat quod pro vcritate contempsisti. Pretiosior
mortis aniroae et corporis sua gratia visitavit, el ad est valde virtus quam servasti quam quod pro illa
utriosque vitam misericordiier revocavii. Cogila et <*P«i* - Valde igilur decoloras pulchritudineni
B
r u

considera quantum signum suae dilectiouis Deus tibi tuam coram Deo, &i quod vile et Iransitorium est,
fecit, euni te non solum fugientem, sed et contem- in praemium et consolationem exspectas abeo. Non
neutem se, et sibi ad mortem tuam adversantem, dico qttod episcopatttm habere non debeas, aut ittum
ad ae redire et sibi velle servire paterna cura non merueris, sed moneo ut in conscienlia lua de
eoegit. Neaestimes onquam quod tibi minus valeat gratia in qua te Deus siare fecit, gaudeas, et iribu-
quod incoepisti, ideo qoia timore roorlis coactus, et lationem et consolattonem tuam solius Dei disposi-
non spontanea volonlate es attractos. Non eniin tioni commiitas. Memento quod Spiritus sanctui
penaat Deos tantum quo inilio vei qua occasiooe d i c i t : Exspecta Dominum, virililer age et confortetur f

bomo bonum hicboat, quantum qua voiontate, qua cor luum, et sustine Dontinum (Psal. x x v i , U ) . Cum
devotione ** gratiamDei impensam sibi servat. Nam
4 sentis necessitales et paupertaies circa te fervere,
Paulus apostolus coactus cooversos est ad fldem lunccertus eslo Deum gratiain suam tibi mulliplici-
Cbristianaro; sed quoniam tolo corde fidem servavit, ler augere. Hanc desidcro esse consolaiionem luain,
et i n ea cursum consummavit, repositam sibi coro- in boc desidero ut confirmes spem tuam. Tunc edu-
nam jpstitiae gaudendo in dictis suis nobis indicavit, cet Dominus quasi lumen justitiam tuam et judicium 9

Babcs tecum cbarissimum fratrem meuro doroinuro Q * » lonquam meridiem (Psai. xxxvi, &). Quia ne
t t M m

prforem Ernulfura praescntem, quiVron minus quam scio quid Deus de me disposilurus sil, nihil c x me
ego tibi el scientia et volunute potest consulere, et in consolationera^audeo promitlere, sed voluntatem
te mea auctoritate absolvere. Deo el illi te com- meain quam mihi Deus dedilel lu meruisti, possum
mitto; illi post Dcum tu ipse le nostro consilioet ostendere. Cerle si, Deo danle, aliquando opporlu-
nostra jossione comiuille. Gralia Dei litteratus es; niutem babucro, el secundtim corpus el secundum
scientiam quam Deus in amore saeculi te permisit animam libi prodesse desidero. Omnipotens Deus
acquirere, ad amorem Dei, a quo habes suquid conlinua sua te protectione ct consolatione gaudcrc
habes, converle, ut pro gloria terrena, ad quam faciat, frater mi charissime. Amcn.
per litleras luas anbelabas, gloriam aeiernam adipi- EPISTOLA CV.
scaris, quam aut conten)nebas, aut tepide desidera- AO G U I L L E L M U M W I N T O P U E N S E M EP1SC0PCM.

bas. Consneludines noslri ordinis quem es ingres- llortatnr eum ut qua cceperal animi firmitale in eccte-
s u s , qoasi a Deo constitous studiose serva, quia siasticarum sanctionum observatione perseveret.
nolla inutilis est, nuUa [supervacua. Consulo tibi ut ANSELMUK archiepiscopus dileclo dilcctori stio
quaeras epislolam quam ego feci domino Lanzoui, G U I L L E L M O , Wintoiiiei^i episcopo, salutcra et i n

quando novilius erat (lib. i , ep. {29). Ibi enira inve- D omnibus gralia Dei cuslodi.i
n i e s qualiter t e iu principio conversionis debeas ha- Quaravis per graliam Dei de vesira confidam con-
bere, e t tentaiionibus novitium irapugnantibus re- sUntia, Uincn quia indesiitenler dcsidero ut nun-
s p o n d e r e . Absolutionem etreinissionem.oninium pec- quam a recliluditie flectamini, sed seraper ad nie-
c a t o r u m tuortim, quanlum possum, oro u l Deus libi liora proflciatis, ex abundantia cordis dcleclat rae
iriboat; c t s i c t e i n proposito incoepto nutriat, ut le dilectionera vestram exhoriari. Omnes qui contta
a d gloiiara a e t e m a m p e r d u c a L Amen. sinceritatem honcslalis ci jusliliae suggerunt, ven't>
EPISTOLA CIV nosi serpeules stinl, fllii serpenlis antiqui. Rogo igi-
ANSXLMI AD RATNALDUM. tur vos, ut dileciura ainicum, et consulo, u l filio
Sotalur pium vexatum qui episcopatum
f in quem charissirao, ut si quis bujusmodi vobis aliquid con-
invitus intrusus fuerat pro veritate
f rejecil, tra consilium Dei consulere volucril, nunquam Un-
ANSELMUS, arehiepiscopusCantuaria?, RATNALDO , tum insibilet auribus veslris proraiitendo, minando,
489

VARIiE LECTIONES.
M i
Vottata cum eodem ms Qua ditectione ms qtta devotione k u
zimorera a quo ms amorein Dei a
qno Cum eodem ms coltata
m Raynahno Ediu Pic. Reinatdo * Protegi ei ms semper protegi
M

ct t r r
Dicere et ou decere et
 145 S. ANSELMI CANT13AU. AKCttlEP. OPp. pA*t}5 m — E P I S T O L J E . I U

blandiendo, rogando, ut mcnlcm vestram tnvenenet A servafi* > mente, ei obedientiaui fraieruaecharitatis
,7

persuadendo. Vos scitis quia Dominus reprobal con- in opere; qnam si solam conlemplalionem, aliorum
sllia principum, consilium autem Doroini roanct iu contcmiicndo preccs ct uliliiatem, vclitis eb&cre.
rcternum. Hoc ideo dico quia aon dubilo antiquum Va!e.
boslcm quem foriiter in rectiiudine perseverando EPISTOLA CVII.
cbnfudislis, multimodis asluiiis inquirere quomodo AXSELMI AD MATHILDEM BE6INAM ANGLOBUM.
statum et famaro vesirae bonesiatis possit stibver- De benevolo regince erga te animo.
tere, et iaudem quam, Deo adjuvante, adepli estis, Dorainae et Oliae in Deo dilectae MATHILDI, regiuae
inderisum, quod Deus avertat, convertere. Nibil Anglorum, ANSELMUS, arcbiepiscopus Canioariae,
liominalim vobis unde caveatis, signiOco, quia nibil salulem et benedictionem Dei, e l suam, quantum
quod aliqualenus bonestatcm decoloret, coram Dco pote*t, et fideies orationes cum servitio.
parvipendendum existimo. Omnipotens Deos sic In lilteris suis celsitudo vestra lanium me iaetifi-
vitam veslram semper el ubique in oinnibus prole- cavit quanlum de se bonam spem dedit. Solel enim
gat et munial, ut nullo modo aliquis bostis vesier csse cerla spes correciionis humilis susceptio eorre-
de aliquo naevo pulcbritudinis vestrae rideat. Amen. clionis et mouilioois. Gratias igitor ago Deo qui dat
bonam voluntatem v o b i 6 quam in responsione veslra
4 0 6 EPISTOLA CVI " • . B

ANSELMt AD GUNTEBIUM CANONICUM S. QUINTINI.

mihi signiflcaslis; et gratias ago vobis quia eain
Eum licet quielit amanlittimum, tamen. ti eleclut ett
dulci affectu servatis. Unde oro Deum u l quod ipso
9

debere fratribut ver obedientiam tervire et abbatit vobis misericordiier inspiral, conservet et augcat,
onut tubire. quatenus cum anima vesira de corpore exiens anle
ANSELMUS servus Ecclesiae Cantuariensis, dilecto conspectum ejus praesentabilur, felicilaiis aclemae
fralri et amico *•• GUNTEMIO canonico Sancli Quin- praemium ab eo suscipiat. Si veslra rrudentia egeret
tini, salutem et Dei semper regi consilio. doceri qualiter ut Deo placeretis deberetis vivere,
Stcot audio, cum fratres veslri Deilovaceuses ca- studerem secundnm posse meuro boc ostendere..Sed
nbnici Ecclesiae Sancli Quintini non temere, sed ob quoniam, Dci gratia, vos meniis iniellectu inler bo-
multas rationes dominum Odonem***, qui modo num et maluro non iguoro disceniere, hoc rogo, hoc
vesler abbas dicitur, volunt ab bac praelatione re- precor, hoc moneo, ut hoc sit veslri cordis indcfi-
movere, et vestram frateriiitaiem loco ejus substi- ciens propositum, quaienus in omnibus actibtts
luere; sed t i m e n l ne vestra rciigio propter amo- veslris, magnis et parvis, hoc poiitis eligalis quod
491

rem quielis quam nunc babetis, non vclit inlentioni magis Deo piacere probatis. Satis pioet dulci afleciu
eorum faciie consentire. Quoniam ergo sciunt vos C.in cisdcm litteris significasiis vos meum in Angliam
meam bumilitatein diligere, el sperant vos plus roeo reditum desiderare; verum neque yideo ilhiro i n
quam quorumdam consiiio credere, rogant me quid cujus potesiale maximc esl reditus meiis quautiim
inde sentiaro veslrae cbaritati ostendere. Ltique, si ad homiiiera pertuiet, in hoc volutttati Dei concor-
in corpore Cbrisli invicem sumus alter alterius dare, neque animac meae expeuit ab ea discordare.
membra, el maxime in una religiosarum persona- Et timeo ne tarde iuielligat se a recta via deviasse,
rtim Ecclesia, qui non -permittit nec volt ut alja consilium Dei sperncndo, etconsilia primipum, quae
inembra et lolura corpus se uiantur ut suo membro, Domintis reprobal, sequendo. Cerltis laiuen sum quia
rion video qoomodo possit se probare membrom aliquando intelligel. Otnnipolens Deus veslram ex-
illios corporis; et si corpos illud esl corpus Cbristi, celientiam et mearo parvitaiem aliquando de mulua
quomodo se ostendat esse membrura Cbristi. Est et visione secundum suam volontatein laetificcl, et i u
alitid, quia ncrao, si recte se tractat, sibi soli vult vobis gratiae soae dona moltiplicet.
vivere; scd sicut desiderat et credil, si membrum EPISTOLA CVIil
Dei est, omnia comraoda aliorum raembroruiu sua ANSELMI AD FABMANNUM, OBDUVINUM E T BENiAMIN.
crunt in futura v i i a ; ita debet velle ut si quid boni Cur eit non pottit coneedere ut ad iptum
D
veniant.
esl in se, aliorum sit iu pnesenli vita. Consulo igi- Singulit autem eorum dificultatibut retpondet.
tor, quantum in me est, ct precor, fratcr ct amice ANSELMUS arcbiepiscopus cbarissimis lil.is F A B -
cliarissime, u l s i lota vestra congregatio, vel mclior MANNO, OBDUVINO et BENIAMIN, saluteraelbeiiediclio-
pars, consilio rcverendorum episcoporum Ivonis Car- nem Dei, et suam.
notensis el Galonis Parisiensis , qui Patres veslri
4il
Scio, filii cbarissimi, quia dileclionis abundantia
fueruntetvos nutrivertint, vos instanler elegerii ad facit vos desiderare meam praesentiam, ut el quod
bocquod supra dixi, ne omnino refugiatis neque corde geritis, sicut Oiii palri, aperiatis, el cousilium
impersuasibiiis existatls. lllilius cnim vobis esse siugulis angustiis veslris accipiatis. Sed, quamvis
cxisiimo, si quietem coniemplationis per amorem bonum sil habere bonum zelum el laudabilem, U -

VARIiE LECTIONES
Cum eodem mt eoliata
4 M
A m i c o G . mt amico Gunterio
4 , t
Dominum 0 . mt dombium Odanem
m

Sed Uinen mt scd timent

4 , 1
Episcoportim Cainotcnsis ct Paiisicnsis mt Episcop. Yvonis Carnolcnsii
M l

cl Gaiouis Parisicnsis. * " Cum codem mt colhua

445
si non cst sccunditm scienliaro, non est Dco A
aceep!abile, Vultis habcre a me licentiain tit ad me
leniatis, sed pro certo verum cst quia difficilius,
imo impoasibilius boc esl, quam vos cognoscaiis;
via nimis loiiga, gens exlranea, iler periculosum;
mouacbi decadem terra capiuntur, male tractantur,
eqoi, et si quid habent, auferuntur. Pecunia magna
neceasaria, labor gravis, exordinationes multae; u t i -
Ltaa non adeo magoa, ut alii me non judicent repre-
bensibiiem, si ad honc assensom exhibeo me facilein.
Si maia quas fiunt in Anglia et in Ecclcsia, quae vi-
LIIL UI. EPIST. CIX. 146
impcltit sinc discretione Nequeo iulelligere aui-
mara tuain in pcriculo esse perditionis si mecum
loqui non potes. Nam si essem ubi nullatenus acco-
m dere posses in hoc mundo, aul in altera vila, non
tamcn de salute animae tuae tibi desperandoin esset.
Precor igilur el consulo, fili charissime, ut susli-
neas sine scandalo animae tuae Dei dispositioncm; ct
secondum quod vides cum nos e( quae ad nos perti-
neut, ordinare, stude te ipsum, sicut discrelus et
qui spem habel in Deo, salvare. De hoc quod t u ,
frater et fili Orduviue , obtendis tnibi quia nou
4 t i

detia et audilis, mihi vuliis notiflcarc, satis scio, rcdco in Angliam, scito quia non fugio mortem, non
neqnco corrigere; Deo dicile, et u l ipse corrigat abscisiones inembrorum, non quaelibet tormenia,
exspertando oraie. Si consilium dc aoimabus vestris sed pcccatuin el ignominiam Ecciesiae Dei, et ma-
vuliis quaerere, babetis vobiscum venerabilem fra ximc Cauluariensis. Si eniui ita rediero ut aperitiin
trem et fiiium oostruiu dominom priorem Emulfum, non sil quia rex me spoliare, et res Ecclcsiae mihi
B

virnm spiritualero, i u quo et b o n a voluntas, gratia commissas invadere, sicot fecit, non deboii, cou-
Dei, abundat, etsapientia; quero vobis pro roe, firmabo pravam, imo servilem ct pessimam consuc-
quaai alterum m e , dimisi. Ad illum quasi a d m e r c - tudinem inibi et posteris mcis, meo exemplo, quod
carrite, i l l i velut mibi vos credile **; illum, sicut 4
Deus avcrtal a me. Nisi ergo peccatum snum coguo-
m e , s u s c i p i l e . lloc etiam c o n c e d o de domtno scerc, et Deo satisfacerc de hoc quod in me pecca-
4 , i

e p s c o L O Gondulfo, si quis volucrit. Tibi dico, flli vit et peccat, v o l u e r i l ; ut nec ipse, nec sttcccs- 4 M

Farmanne, qtii ideo pctis licentiam aiibi conversan- sor ejus mihi aut successoribus meis, meo excm*
d i , quia in tot perturbationibus animam tuam sal- plo, dicere possit sc hoc facere per consuetudinem
vare nequis, ut dicis, n o n decet ut quandiu vos n o u nullatenus intelligo, neque aiiquis rationabilis i n -
potaum regcre n e c colligere, incipiam vos dispcr- tcllectus, quomodo ei concordare, atit ad etim rcdirc
g e r e . Non ergo cst tougilitim utaut tu h o c pelas, possim ad bonorcm Dci, et Ecclcsiae nostrae, ct s.i-
aut ego" f a c i a m . Deniqoe si u n i a u l doobus concedo, htteui animae mcae. Si fil mihi quod ficii dehct, fa-
aot e x i r e de Ecciesia, ut alibi conversetur; nut ciam quod debeo ad bonorem Dei. Pax Domini quai
exire dc rcgno, ut adme veniat, lot suul qtii simjleiu ^tuperat omnem tensum, cuttodiat corda vettra. et
c

habcot causam, ut i.on sine magno s andalo, aul ' iuteiiiaentiat vettrat (Philip. iv, 7).
sine magna dissohuione fieri po^sil. iiabcat igitur, EPISTOLA CIX.
qt i boc vuli, eam discretionem et patieniiatn qiiam A N S C I . M I A D UE3BICLM B E G E M A N C L O B U M .

habent alii, ut pariter iu patientia vestra possi- Corripit renem quod pecuniam iniqne exigeret a
deatis 4 0 7 animas veslras. Tibi quoque fili Beuja- prctbyterit Amjlnv violatoribut concilii Londinentit
min, qui sine me adjuras lerrfbililer, et obten-
k r t ab.Antetmo habiti. cum hanc culpam vindiaare non
pertineat nisi ad epitcopos.
dis perditionetn ai:imae toae, osteodo ut iiii cujus
I I E K B I C O , suo charissimo domino, graiia Dci rcgi
atiimae debeo el volo consolere, quia tam ituliscre- Anglorum, A N S E L M U S , arcbiepiscopus Caiiluari%,
tam rem non debcisli facere, ueque antntae meae et fldelcs oraliones cum fideli scrvilio.
animae tnae tain grave periculum opponcrc. Cum Ad me perlinet, si audio quod faciatis aliquid
enim aniroam iuipellis, quantum fn te est, in tait- quod anhnac vestrae non cxpediai, ut hoc vobis nou
tum pcriculuro, c€rtus eslo quia non est boc animae laceam, ne, qtiod Deus averlat, Pcus irascatitr et
iiLe aalubre consiliuin. Qtiod petis nulla ratione ficri vobis, si facitis quod illi non plaoat, el mihi pro
potesL Indiscreta el inordinata temcritale forsitan lacittirnitate mea. Audio quod vestri cxccllcnlia viu-
Ceri posset. Non enim csl rationabile sequi quocun- D diciam excrcet super presbyteros Angliae, el foris-
que uos impetus animi, etiam bona iutentione, facturam (26) exigil ab cis, qula non servaverunt
VADLE LECTIONES.

Q n a m vos KSIIOC esl quam vos

m
Mihi creilile mt mihi vos creditc
4 M 4 , 4
Etiain de mt eliam conce:!o dc
4 n
Qui me mt qui sic me Frater Orduine mt fratcr ei lili 0 iluinc
4 , 1 V H
Pcccavit. vohicrit ms peccavii
et pecrat, volucrit
JOANNIS PICAHDI NOT.tZ.
(i6) Foritfacturam cxigil. Foritfaclura, forisfnitio Sic rursus ustirpatiir iu legibtis Willelmi Nothi,apiul
et (erisfactum vulgo synouyma sunt. Ilic auiem fo- tloger. Iloned., pag. 312, fac. 2 : « Quotl si, inquit,
rtsfactnra sianiflcat multam pecuniarinfii a priucipc alilcr fecerit, solvat satisfacluram. i Et pag. s;v
vel judicc delinqueiiti ttnpositam, Amende en punition qucnli : « Reddatur de rehus hominis Nhus, qui
du forfait. Et sic qttidam hic accipi stiatlenl Ansclmi caliimnialus cst, quod dicilttr scapus, ct instiper
verba h . r c : i Dico cnim vobis qtiod valdc timcre regi forisfactttra. » Et folio 545, pag. 2 : « Sacca
uVbclis qtiia pecunia taliter accepta (ui taceam qum- est, qtiod si quislibct nominatim alhmcni dc aliquo
iMin noccat auimae) non tautum, cum expendetur, caltimniattis fuerit, ct ille negavertt, forisfactura
aljuTnbtt tcrrcna itc^otii, qtiaiilum pcrluibabil. » probatiouis vcl ncgaiionis si cvcncrit, sua crit. »
 117 8. ANSELMI CANTIUR. ARCMEP. OPP. PAftS III. — EPISTOLJE. us
praceptuni concilii quod ego cum veslro fivore ^ Et comiti de Metlento. qui Eccteeiat $uum favorem
promiurat, eccletiai inlroilum permitlit.
lenui apud Londoniam cum aliis episcopis et reli-
giosis personis. Qtiod hactenus inaudilum el inusi-
ANSELMUS archiepiscopus, fralribus et fiiiis cbaris-
tatum est in Ecclesia Dei dc ullo rege et de aliquo
simis, domno priori ERNULFO, et aliis sub illo Dco
principe. Non cnim pertinet secundum legem Dei
famtilanlibus in Chrisli Ecclesia Canluariae, sahrtem
hujusmodi culpam vindicare, nisi ad singulos epi-
et benedictionem Dei, et suam, quanttim potest.
scopos per suas parochias; aut si et ipsi episcopi in
Quod tam diu distuli scribere vobis, de hoc qnod
hoc negligenles fuerinl, ad archiepiscopum et p r i -
convenit inter regem et me in vigiila feslivilatis
matem. Precor igiiur vos, sicut charissimum
sanctae Maria Magdalenae, non fuit ncgligenlia, sed
dominum, cujus animam diligo plusqtiam praesen-
opportunilalis, qtiara raonstrare opus non est, ab-
tem vitam corporis mei, et consulo sicut vere fidelis
sentia »•'. Scitote quia rex me revcstivil de a r c h i -
corpori et anirwe veslnr, ne vo$, conlra ecelesia-
epi copntu noslro, et proraillit se reddiiuniro qttod
sicam consuctudincm, lam grave pcccatum commit-
de nostris redditibos hactenus accipil. Quod ip? e
tatis; et si jam incepislis, ut omnfno desislatis.
cum magna Iaelilia et bona voluniate se ostendit
Dlco enim vobis quod vafde timere dehetis quia pe- g
facere; et oranes qtii cum eo sunt, sc cfamant jnde
cunia laliler accepta, ut taceam quantum uoceat ani-
gaudere. Speratenim rex inlerdominum papam et
roae, non tanlum cum expendetur adjuvabil lerrena
setantam concordiam ante diem Nalivitatis Domini
negoiia quantum postea pertorbabit. Deniqoe vos
fuluram, ut ego utrique possim in Anglia concor-
scltls quia roe in Noribmannia in pacem veslram
daresine offensione. Qua dere ipse legalum sutim
soscepistis, et de arcbiepiscopatu meo me resarci-
Romam mitlere disponit, u\ ante nominaium t e n n i -
vlstls; et qtiia cura et vindicla talis offensae maxime
num rei ceriitudinem accipere possit. Sed qoouiam
perlinet ad archicpiscopatum, quonram pfus sum
res nondum est in ea pacis el concordiae inter eos
episcopus pro spfriluali ctira quam pro lerrena pos-
certitudine solidata, ut sine dubietate, si modo i n
sessione. Omnipotens Deus sic el in hoc et in aliis
Angtiam intravero, conffdam me m pace ibi reman-
actibus vestris dirigat cor veslrum secundum volun-
surum, elegi potius ad tempus exlra Angliam ma-
tatem suam, ut post hanc vilam perducal vos ad
nere, donec legatus praefalus rcdeat Roma ( i l a ut
gloriam soam.
inlerim et res archiepiscopalus in mca sint pote-
EPISTOLA CX •••. state, el homincs nostri sint in quiete), quam ad
AJtSELMl AD EBJfULFUM PRIOREH ET FRATRES praesens me in amhiguilaiem ••• ingerere, ne forle
CANTUARIENSES. Q
itertim per discordiam implacabilem necesse sit me
Exeusat $$ quod lardiut eot certioree fecerit de con-
de Anglia exire. Equidem existimo banc mei reditus
rentu inter te et regem, in quo rex revettivit enm
de archiepitcopalu, rebut Ecclesim Cantuarientit dilationem nullatenus nocituram ad perfectam con-
omnibut restitutis. Nec tamen Ansetmuein Angtiam cordiam quam speramtis fiitiiram. De prcsbyteris,
inlrare vult donec tegatut regit Roma redierit. /w- et quibtis rcx praecipit u l et ecclesias el feminas
terim reddita usut potettate privat omni beneficio
ecctmiattico omne$$acerdonj qui feminae tenebant. habcanl, sicut tempore patris sui et Lanfranci

VARI2E LECTIONES.
••• Cum eodem m$ collata Negligentiae, sed opportunitaiis qnam monstras, opus non est absentia.
B f l

m$ negligeniia, sed opportunitaiis, quain monslrare opusnon est, abscntia. Ad ambiguitatcin m$ m

arobiguitatcro
I0ANNISPICARD1 N O T € .
Et in litulo De 0$ qui pacem per breve regit habent, Joannis Magdunensis carmen, quod vtilgo Roman~
et proxiroe apposito titulo : < De istis octo libris rex lianum de rota dicilur, el hoc vocabulo tnitiir, indu-
habeat centum solidos, et consul comitattis, qui cens pudiciliara ita supplicantera, ut, inquit, reme-
tertium habel denarium forisfaclurae, quinquaginta dium ponatur, et brevit provitio de innumerabilibnt
solidos. 1 Itcrtimque litulo De ialronibut pro tatroci- 0 foritfactit quce mihi intutit, necdum inferre cetsat.
nio interfectit: Ao ipso vero die iu quindccim dies Eo quoque accedunt vcrbum forisfaccre, ct forisfa-
reddat interfector episcopo tres forisfacluras. 1 In ctus parlicipitim, educla ex vernacula nostra lingoa
eamdem acceptionem videtur quadrare locuscap. 18, forfaict, forfaire, forfaiclure, peccatittn, peccare.
dis»»nct. 2 , Cursus Northinanniae ms. in nostra bi- Videlur enim ab adverbio foris deduci, ila ut foris-
bliotheca sic: Ad ducem pertinent omnet
mobitee. Foritfaclurce autem mobilet tunt
foritfacturce
catallia, (
Vicm sil quasi exlra facere,qtiod peccalum bomines
bris vel exlra jus ei aequum faciat seu ejiciat. Pos-
teu mobilia eorum qui perjudicium damnati tunt. Sic seraus et hujus composuionem referre ad voculam
Northmanni in suo cursu. monosyllabam for, quae crebro significat male, et
Praeterea aliqtiando forisfactura usurpatur pro ipso forisfacere, malefacere. Harum autem lilleranim el
scelere, seu peccato aut vi facta altcri, ut liiulo De mulctae pecuniariae ab Henrico]dictae clericis violalo-
temporibut et diebut pacit domini regit earuradem le- torihus concilii Londinensjs, meminit MalmeswH
gum Willelmi: Rex conttringet matefaclorem,ul emen- riens. in Anselmo. Porro ex Northmannia hnnc epi-
det, cui foritfacturam fecit. slolam fuisse datam annoi!07 colligitur ex Florcnlio
lbidem eiiam forisfaclom synonymus positura est Wigornieusi, et Malthaeo Paride, qui colloquinm
juxta poslerius forisfaclurae significatum, bisverbis: in Caslro Aquilensi (ut Anselintis designal episio-
Si qui$ forUfaclut regie mUericordiam pro forisfacto lam 112 sequenti) babilum inter regein et archiepi-
popoecerit. scopura. hoc anno recenserH. Confer episio). I I I ,
Joannes Gerson traclalu contra obscemssiraum 112,115.
U9 L I B . I I L EPIST.CXII. ^
archicptscopi babueruot, c l quia rex mc resarcivii A mcndavit, el regno vcslro, in pace vestra cclerius
de toto arcJuepiscopatu, et quia tempore patris rcstiltiar, ct mihi opportonitas olendi secundum pos-
qes * e£oadea arcbiepiscopi in concilio probibitum sibiliiaiem meam oflicio pro quo ibi positus sum,
eat taai exaecrabile conjagium, Aducialiter ea, quam diutius non impediatur. Valde quoque mihi timen-
ex arcbiepiscopalu babeo, auctoritate pnecipio non dum est ne Deo displiceat, et me dominus papa
solom in arcbiepiscopalu, sed etiam per lotam jusie reprehendat, quia, poslquam vos ct ego simul
Angliam, ut omnes sacenlotes qui 4 0 8 feminas le- convenimus apud caslruin quod vocatur Aquila, k i
r.uerinl, ecdesiis et omni ecclesiastico beoeficio p r i - tam longo lempore nou ilti misi legatum nostrom,
ventur. Dominas papa nuper mandavit comiti de per quem quid de tanta re inter nos factum et quid
MeUeulo salutem et benediclionem suain, bac videli- peragendum sil cognosceret, et ego ejus consiiium
oet eonditione si libertati Ecclesiae voiuerit favere, et jussionem acctperem. Qoapropter periculosuin
cui bactenus visus esl resistere. Sin aulem ab esl mihi diu exspeciare vestrum legatum, quem
introitu ecclesiae tantum illum arcebat, sicut fecerat ante proximam Nativitatem Domini, sicut in verbis
prics de iiio et de aliis complicibus ejus consiliariis veslris intellcxi, Roma scilicet rediturum speravi,
regis, in lilteris quarom exeinplar misi vobis. Sed pneserlim cttm, nescio quo consilio qnave ratione,
quoniam idem comes promisit mihi se conalurum B nutlum terminum modo constiluaiis. Quoniam igi*
ut rex papae praeceptis odediat, permisi ei introitum tnr plus tlebet roihi esse de hoc quod cgo Ecclesiae
ecclesiae, a quo detinebaiur. De aiiis vero nec ali- mihi commissae pnesens esse nequeo, quam de ulla
qois nominatur in praefatis litteris, nec ego uilum terrena possessione, precor ut inihi aliqucm proxi-
cerie possum noroinare; et omnes, sicut audio, ad mum tcrmintim noniinctis per lilteras veslras, quan-
concordiam inter papam et regem nitunlur. De bis do possim legattim veslrum Roinam ilurum exspe-
qui investiiuras acceperunt, et de consecranlibus ctare, qtiia ego non audeo diflerre, ut multum
eos, nuilaest mulata sententia. Gratias agimus Deo dicam, ullra proximam Nativitatem Doiuini, qttin
q o i a vos, domioe prior, sicot mandaslis, de acgriiti- meom legatum roiilam. Vale.
dine vestra convalescilis, et oramus Deuin ut vos EPISTOLA CXH.
i n integram sanitatem restituat. Omnipotens Deos
ANSELMI AD CUNDULFUM EPISCOPUM, ERNULFCM
vos seroper sua graiia protegal, seroper ad roeliora PRIOREM, ETC.
crescerc fiiciat, fratres el filii charissimi.
Confirmat anathema in pre$bytero$ feminae habenlet
EPISTOLA CXl
jutte a tuo archiiiacono pronuntiatum.
AKSELMI AD HENRICUM REGEM ANGLOaUM. Q ANSBLMUS arcbiepiscopus, revereiido GUNDULFO
Nti ditpticere sibi tongiorem regii legati moram episcopo, et ERNULVO priori, et archidiacono Cantua-
nltra dalum temput Romce factam. ted tnam a grege
diuturniorem abtentiam : maxime cum rex nuttum riensi WILLELMO, et omnibus in sua parochia reli-
prarttituat terminum. gioncm sui ordiuis amore Dei servantibus, salu-
Sno charissimo doroino HENRICO, glorioso regi tem.
Anglorum, ANSELMUS, archicpiscopus Canluariae, fi- Nuper relata est mihi Deo exsecrabilis et omnibus
dcie servitium curo oralionibus. Cbrislianis odibilis superba quorumdam (qui se sa-
Quia vestra magniiudo me in suls Iltieris lam cerdotes nominant) praesomptio. Scripsit namque
honorifice, tanto bonae voiunlalis afleciu salutat, mibi arcbidiaconus noster Willelmus quia nonnulli
graiias magnas ago, sicut deheo. Quod autem lain preshyteri, qui sub ejus sunl cuslodia, iterum rcpe-
suppliciier me rogatis u l non mihi displiceal qood tentes prohibitas feminas in immundiliam, a qua
iegatos vester Romam mitlendus lantum moratur, salubri consilio et jusstone abslracti fucrunt, se
mique vestram precem, quantum in me esi, con- rcvolverunt. Quod cum idem archidiaconus vcllet
lemnere non debeo, sed causa magis cst Dei quaro corrigcre, omnino ejus monitionem et susceptibilem
mea; unde corde fideli et benigno animo vobis dico jussionem nefanda superbia contempserunt. Qui
quod Ucere non debeo. Mibi qoidem aliquid displt- D convocatis secom pluribus religiosis et obedientibus
cere , nisi cum propter Deum displicet, non est
m
sacerdoiibus, superbos el inobedientes gladio dignae
magnum ; sed displicere Deo aliqoid nullatenus est excommunicationis percussit. Quam excommunica-
cootemnendom: ulique non parum displicel Dco tionem .besliali insania coniemnentes, minislerium
episcopum spoliari rebus suis, quod jam Deo vobis sanctum polluerc, quanlum in ipsis esl, non formi-
iuspirante correxistis. Sed episcopum segregari a dant. Quapropter ego Anseimus, quamvis peccalor,
auo ofiicio, et Ecclcsiam a suo episcopo sine causa archiepiscopus, ea auctoritate quam mibi dedit per
quam Deus approbel, nimis grave judicai. Expedit ita • archiepiscopaium Deus Paler, et Filius, et Spirilus
que animae vestrau qualenus satagatis * " ui ego, sancltis, confirmo eamdero excoromunicaiioncro,
qualisconque ••• sim cpiscoptis Ecclesiae, quam quam fecit idem archidiaconus, usque ad satisfactio-
Dcus ™ vcstrae regi.-c poicstaii cusiodicndam coin- nem cjus judicio suscipiendam.

VARI^E LECTIONES.
^ m%
Cum eodem wt coilaia » Aliud displiccre ms aliquid displiccrc
ok
» » Salagitis m$ satagatis
3
••• Qua.
tconqoe mi quahscunquc » Quod Dcus m$ quam Dcus
07
Ibt S. ANSELM! CANTUAR. ARCHIEP. Or>P. P.4^$. fff — EPISTOLiE. 151
EPISTOLA CXIII•••. A paulur Eecl^ cihristi, quod idcm ipse passusest,.
AN&ELMI AO GUABNEBIUM. eieamdem Ecclcsiam passuram praedixit: /n mundo 9

Eum inudat ob sanctum paterni reditus deskierium, inquiens, preuuram habebitis (Joan. xvi, 5 5 ) ; quaiu
simuique monet esse ordinis oburvantiuimum. cenforlal subjungens : Sed coufidite, ego vici mstts-
AMSELMUS archiepiscopus. GCABNEBIO, fratri el fllio dum••• (Ibid.). Omnipolens Deus sic vos faciat i n
rharissiuio, salutera et beiiedictionem Dei, et hac vila regnare super Anglot u i io futura regnetio
loara inier angelos.
Pro dilectione quam in lilieris luis erga me foiel- EPISTOLA CXV • " .
lexi, el pro desiderio redilos mei gratias ago libi, AFtSELMI AO 0 . . . ABBATEM,
sicut fratri et fllio dilecto. Reriitum qoidero, Deo Etecto *in epiuepum contutit ut servata obedientim
annuenle, non differam, qnando ipso dispooen e animus ejut tantum onus fugiat. Iis vero qui hunc
Inlelligam me iihnn posse rationabiliter facere. Te elcgerunl, consutit ut ipsum quia dignior est, cogani
ad onus suuipiendum.
autem, et ilhim cujus animae curam Deits niihi com-
Domino et Palri charissimo, reverendo abbaii
inendavit, sludiose moneo, u l non sis negligens
G. fraler ANSXLMUS, semper quae Deo placila s o n l
ordinem quem accepisti discereet cuslotlire, sed
M 9

velle ei faeere.
sis iutentus lodo corde ad ea quae pertinenl ad pcr- B
Dignator vestra prodeotia meae parvitaiis scim
fcclionem monachi proficcre. Verum enim esl quia
consilium de re de qua agilur; unde primo oro om~
si monachus novilius iu suo proposilo fuerit tepidtis,
nipotentis Dei benigoam clemenliam u l ipse toiam
autvix, aut uunquam in religione monachica erit fer-
rem i n beneplacito soo disponat*. Nostrom auiem
vidus. Quaiero igilur te desideras inveniri in diebos
consilium, quod otinam de yultu Dei prodeat, hoo
ooitustui, talero te/quotidiestode exbibere; et semper
est qood melius possum intelligere. llli qdidem coit-
quasi eras morilurus, bodie le prxpara ad redden-
sulo u l , qoantom poiest, servaia tamed obedieutia et
dam rarionera vitae tuae, el sic de virtute in viriulem
pia mansuetudine, animus ejns lanttim onus fugiat.
proftcies. Dominus te dirigal et custodiat. Vobis autem et aliis, ad quos hoc pertinet, consulo
4 0 6 EPISTOLA CXIV . B , #

quia non video de quo melius possit esse, ut illunx

ANSELMl AO HBMBtCUM' BEGEM AifGLOBUM. rogando, prsecipiendo cogatis, qualenus el ejus con~
Ad regemmittitGitlebertum Beccenum,cuituto possit scientia secorior sit in conspeclu Dei, cum non nisi
credere tibi renuntianda. Patchutem pronunliat ca-
nonice electum, et allerum esu udis apottoticct tn- solo limore Dei et ohedientia sancta se proveclum
vatorem. conspiciei, et Deus quasi ex debito ad bonum flnem
HEMBICO, charissimo domino 8 1 1
suo, gratia Dei pcrducat quod proplcr se solum incoepluin intelliget;
' — - v
p r
^ — — — r --c—w
regi Anglorum, ABSELMUS archiepiscopus Canlunae, ^ el vobis a supernorum Judice reiribuatiir, qtiia
, 1 T

iidele servitium ctim orationibus. pia sollicilitdine Ecclesiam Dei per membra cjus su-
Praecepit mihi celsitndo vestra in litteris suis stcntare saiagitis. Vale.
quatenus sibi aiiquem de familiaribtis nostris mitte-
EPISTOLA CXVI • " .
rem, cui familiariier crcdere posset ca quae mihi
ANSELM1 AD ODONEM.
iuandare vellet. Mitlo igitur fratrem nomine Gi^lc-
Iptnm ad puriorit vilas genus uctandum, jam accen-
bertum, monachum Beccensem, familiarem meum,
sum magis aceendit. Vota eundi Romam vel Hiero-
cui s i c u t mihi credere potesiis qood mibi man-
f l B
sotymam compieniur in profettione monattica.
dare placuerit. Qoi etiam notiflcabil vobis quomodo Domino et fratri in Christo dilccto, Ooom, fratcr
dominus Balduvinus et Willclmus jam iler Romae
fta
ANSELMUS salutem.
ingressi fuerani, quando vestram suscepi epistolam; Si vestra dilectio, adhuc amore mundi gravata,
et quod audivimus de apostolico Paschali, et de illo spindsis sollicitudinihus divitiamm ejus laboraret,
qoi sedem ejus per rapinam diciiur invasisse. IIoc oporteret ad mentero ei rediicere verba Domini d i -
laolom dico qoia apostolicos Paschalis secondum centis : Venite ad me, omnet qui laboratis et onerati
Deum ecclesiastice esl electus, et per lotain Eccle- et ego vot requietcere faciam. Quoniam vero jam
s i a m C B t h o l i c a m j a m s u s c e p l u s et c o n f i r m a t u s . lile prospiciens quia mundus transibit et conciipiscentia
v e r o i n v a s o r , de q u o fama est, n u l l a m h a b e t ele- ejus, jam non diligit roundum neque ea quaein mondo
c t i o n e m a u t s u s c e p t i o n e m , nisi a filiis d i a b o l i i n i - sunl, sed qoae sursum sunt quaerit, non quae super
i n i c i s Ecclesiae Dei. Quapropter exspectamus ut s u p e r terram, nihil convenientius illi dicendum viaco
e u m cadal, si n o n d u m c e c i d i t f U
, quod d i x i t Domi- quam quod scriplum e s t : Fili, ne differat cow^tti
n u s : Omnis plantatio, quam non ptantavit Pater de die in diem; e t : Quodcunque potett facere manue
meus cadettit, eradicabitur (Hatth. xv, I5).Nec mo- lua, instanter operare. A d quam rem fraternum no-
veri debet a l i q o i s Christianus, si p e r s e c o l i o n e m sirum esse paratum obsequium, certutn sit vobis

VARIifi LECTIONES.

••• Cum eodem mt collata Quae acccpisiis mt ordinem quem acccpisli Cum eodem mt cottata 1 1 0

111
Domino Regi mt Domino 6uo, Gralia Dci Rcgi Cui sic mt cui sictil Raldeninus mt Baldiivinns
, 1 B , u

• Non cecidit ms nondum cecidil

l%
Vicinandmn mt vtci mundtim •*• Cww eodem mt cottuta
, l §

A vobismi vobis a •*• Cum eodem mt collata

, I T
159 LIB. IU, EPIST. CXVII. 454
IUBC nottra brevis epistoia. Qui voverunt sc A lutinio cordis affeclo mando vobbi et precor reli->
ituroa Romam vel Hierusalem in saeculo, si adordi- gionem vestram ot ea hilari pieute et pia hilaritate
nem nostrom vencnui, et devoie et obedienier sc qtiaomnes Cbristiaui debent occurrere et aubvenire
baboerint, omnia vota ana quaecunquc voverant, de Judaismo ad Christianiutem ftigienli, coram , M

cotnpleveruni. Quippe qui se in partem Dei per voia habealis hujus Roberti, ne ulla indigentia vel occa-
tradiderant, postquam se fieo lotos tradideriul, sioue, quam avertere possimos " • , cogatur posnitere,
totum in partem poslmodum non babent redigere; qui propter Cbristtim parentes suos et legem eorum
Disi qni quod Deo obiolcront, sibi velint in pro- reliquerit. Valde enim ignominiosqin cst Chrisiiaois,
prietatem sobripere, et i u noo solom indevoti, imo et maxime religiosis personis, ut boc negligentia et
r e i fiaol Um stiae"• abrenontialionis, quatn pro- durilia sua lieri patiantur iu praesentia sua. Ordinate
ftfsaioois, et sosc ipsorom damnalionis. itaque vos, domne prior, de eiecmosyna, non per
servietites (qui plns qitacrunt quae sua sunt quam
EPISTOLA CXVII
quae Dei sunl), sed per monacbum eleemosyuarium;
**«•*• kh CUIOWDM raiowni ET W . L L E L . C AECHI- A D O M J N C W I L , E L M E C J „ U M M C X A R E L | J .

U$ Robertum, relicto Judai$mo, amplectentem C/iri- dtaconato scrvare dcltet.s, qualenus ille cum fatni-
siiani$mum perbenigne excipiani etjuvent. B hola sua nnllam durain palialur iudigcntiam, sed
ANSELMUS arcbiepiscopus, domno priori EBNUL- gaudeal se de perfidia iransiissc ad vcram fidein; et
FO (27),ei archidiacono WILLELMO, salutcm c t be- probct ex ipsa nostra pielafe quia fides nostra pro-
1 , 1

nedictiouem Dei. pinquior est Deo ouam Judaica. Malo cnira, si ne-
VARIiE LECTIONES.
" • Tuam suae ms tam suae ••• Cnm eodem m$ rollata " » Et graiiam m$ el heiiedictioueni Fu-
gientis curam m$ fugienti, curam ••* Avertcrc possmnns m i avertere possimus,

10ANMS PICAItni NOTiE

(27) Domino priori Ernulfo, priori scilicet Ecclc- oorn., Matlh. Paris. In majore Hislor., Rogems
aiae C a H i u a r i e n s i s , p o s t Henricum Reccensem mona-
flonod. in Annal. Falo Untlem ccssil anno i ! 2 4 , et
ebum, ad q u e m s u n t epistol. -49, 54, 68, 64, lib i , quidem Roman (si Balaeus frequenlen>C«>A«6*v fldem
nec n o n a l i q u o l lib. u et m . Ernulfus autem, l i c c t mereatur), licet allegati scriplorcs Angli, Balaefiqno
aic scribatur epistol. 80, 82, 90,101,110 hujuslibri, seniores annis, ne verhulum qnidem fecerint. Sed et
et lib. i i De gesiis Analorum pontif. a u c t o r e Guillel- lam varia vcrsicolorque, ut iia dicam, de Arutilfo
nto Matmesberiensi. Attameii i n ins. tabulis nostris, Balaei apud historicos narratio lexU esl, ut cunctis
Roger. Honed. Annal., Florenlii Wigorn. Chrouic, perlcctis quid sis leclurus, nescias. Marlintis Polon.
et epistul. 51 Ivouis Canioteusis scrihitur Aniulfus C lib. tv De pontif. Romau. in Paschali II loquilur dc
i n h a n c seiileiitiam: Arnulfut Delvacentit, monatlcni qiiopiam haeresiarcha Arnulpbo (sic euim legi iu
Sancti Sumphoriani monachue, vir prudent et reli- nosiro ms. cumedit. Antuerp. 1574 legat Arnulphum),

f iosus, itmt/i de causa, reticto wonasterio (sic enim

lic legendiim esl, n o n Canturiense, u t consUt ex
locis supci ioribus) monasterium regit.D. atilem Sym-
sed uullius eum digniutis aut conditionis fecit. Sce-
deiins in regislro Chronic.Hlicii eum ex ahbate S.
Ilcdanli Suessioncnsis creatum Lugdunensem archi-
pboriani mouasteritim a Drogonc 45, Dellovacortim cpiscopuin. Supplein. Cbronic. lib. x u , ftiisse abba-
pontilice condilttm fuit a d au-lniin i n colle, e x ad- .lctn (scd anoiiyini aptid cum ccenobii) po^lcaque
verso portae tirbanae, cui D. Jo..nnis noinen cst. Por- Liigduuensem aichiepiscopum, canonicoi tiin rcgula-
r o locits Ivonis patria quidcui Bcllovaci (sed agno- rium magiiificum propagalorcm, et insigncm verhi
utinaii Carnoleiisis oh pouiificatum a se Carutiti divini procnnem, adeo ut, cuiii Roman gravius inse-
gc*iitiii) c l Anmlfi coatanci cxptingit qtticdani i n ciarelur clei iconiin tielulaiitiain, ab iis fucrit p . T -
duoutis scriptoribus Anglis, ct ciimprimis Malmc- cu plus. Platina in liouorio II posircina lr.ec cccinit,
abeiieiisehibiiolhtcario supra d i eute Ariiiitfiiiu prius at ntim is fueril nionachus, cretuita vcl prcshylcr,
egtsse nionachiim i n cccnobio S. Litciani a Dellovaco non pronunliat. Balaeum sola rcdtlidit synonymia
iia^sustirciier triginia disianli contra septentrioncm audacem ct mendaccm (qiiem etcnim vidimus impo-
tn conspeclti praMerfluentis Tarae amuis. Scd i d pcr- slorem pro assignanda patria, lideliorem iit ejtis
facie dalitur hihtiotheairio, qui forlc, cum accepis- morte diccitda iton hahebimus), nc vero sccuruinel,
set Arnulfoin pritts cxstitisse inonachiiin Reilovaci, iit spero, vcraccm subilemqtte cum probatis scripio-
uotius i u Litciauico, ulpole longe auliqtiiori etcele- D rihtis Anglis, tcstes deprehensi, aestuantes et de
Lriori qiiam Symphoriaiiico su«picaltis cst, Bakcus veritatis gradti dcjecli. iloc unitin prodet, uenqte de
eenl. n , ut siiatn Angtiam f i i t l m s decorel peiiuis, archiepiscopalu Ltigduuensi tribtito a Jacobo Ber-

J tnecise ncg.it etun ftiisse Bcllovactim, refr.igantibus

vone et Guilleimo Malmesbcriciisi, Arnulii contem-
poraneis, nec n o n Auselmo nostro sic linienle episl.
gon. et Scedelio, qtioniam in duabus archicpiscopo*
rum Lugduiicnsium nomenclaturis apud Democharem
descriptis, ne unuin qttidem deprebendes hujus
65, lib. i : Saluta Dn. Awnlphum Belvacensem, ilic nominis ponliflcciu; quod el Bala:ui minime aiubit.
igiiur prioralu seti decauatu Camuariensi iatile ho- Solum odium, etqtiidcm plus quaui Vaiiiiiaimm,qiio
noriUceque admiiiislralo, emictiit diguus qui praefi- Romanam inscciabaiur Ecclesiam, hocce alramcnlo
ceretur coenotiio S. Pelri Burgensis iit Anglia, tau- ejus linxil penuam. At ue qttis ptitet religioncm in
demque post Gnndulli ( d e ctijus poulificatn est sclio- Aruulfofc-olamviguisse, suae doctrinae habehit lixc
Lon uostruui ad epistol. hh. i) morum, Rufensi inonimcnta. Nenipe : Soluliones <pi;ustionum a Laiu-
Ecdeslr; uhi qitam clegamissme sit functus pariihus berlo ccenobiarcha Bciiii imo proposilarum vcue-
egregii antislilis enarralMaliuesberiensU i u Rofens. rahili ac in grcmio cliariiatis. De corporc ct 6au-
rpi»copis, libi sob fiiicm compuuns aniios sui pon- guinc Dpinini lib. i : Euciem innm non velatie. Do
ttficatos, ait : Vixit in episcopatu die$ aliquot $uper ?ex vcrliis Doinini: Ultima Christi in cruce vcrba.
novennium; decet$\tque quutuor et ocioginla annos De operibus sex dicruin lib. i . Uoinclias et scrmoncs
nalus, multa probitatis $uas monumenta relinquent. lib. i .
Matmcsber. astipuiatur, Conlinualor Fioreniii W i -
155 * . A N 3 E L M I C A N T U A R A R C R I E P . 0&* PAtf& _ EPISTOLJE. 156
cctse essel, loium in bocexpendi quidquid de arcbi- A EPISTOLA CXIX U 1

diaeonatus reddilibus me conlingit, et mullo ctiam MATBILDIS BEGINJE A K G L O B O M AD AftSELMUM.

majora, quam ut iate qui ad nos qoasi ad servo* Quanti faciat Anutmi tiUerat. Qmutmu Eiulpko
Dci et veros Cbristianos de niaaibua diaboii fugit, ahbatiam Mmintesherim (18) cenceeeerk «etata t

misere vival inter nos. Iterum precor el obsecro ut
osiendatis in eos vos babere Cbristianam pieutem
et Cbrtstianitalis ainorem, valdeenim laeditcor meom
indigenlia iliius, sive in victu, 4 1 0 •eslltu.
otnmbut archiepitcom' juritmt.
Domino suo et Patri reverendo pariter el colendo,
AHSELMO, Cantuariensi arcbiepiscopo, MATHILDI9
regina, devota sanctitatis ejus ancilla, cum Cbristo
s i v e i n

Facite igitur ut cor meom ab bac besione quiescal, suo salutem.

si illam ••* non amatis. Valeie. Quoties epistolari bcneflcio vestrae mihi sanciiutis
municipium impertitis, tolies innovatae laetitiae luce
EPISTOLA CXVIU . , M
nebulosam animae meae caliginem serenatis. Est
AJISCLUI AD ALFEBUM FBIOBEM ET M0NACB0S SAHCTl etenim vestri qoaedam et absentis qoaliscunque r e -
EADMUFtDl. visio, et cbartube contrectalos, ei lilterae perjii-
Invietum in advertis animum taudat. Et ut pnort tua cuuda saepiusque reciUU relectio. Quid namque
pcccata confiteantur et omni cuttodia servent cor n vestris, domine, scriplis aul siylo ornatius aut senso
%

sufifn, ^Anw„#.,r
adhortatur, refertius ? Non bis desunt Frontonica gravitas Cice
ANSELMCS arcbiepiscopus, dileclis fltiiset fratribtis ronis, Fabii, aut Quintiliaui acuroina. In bis sane M l

domno ALVEBO priori, et aliis servis Dei in ccenobio doctrina quidem redundal Pauli, diligentia Hicro-
Sancli Eadroundi sub illo conversantibus, salutem ei nymi, elucuhratio Gregorii, explanatio Auguslini,
M a

benediclionem Dei, et suam quanlum vaiel.

l t e et quod his majus est, hinc dulcor evangelici stiilat
Gratias ago Deo et vobis pro consUntia ei paiicn- eloquii. Hac igitur mihi gratia diffusa a labiis veslr.s
tia vestra, quam habelis iu tribulationibos'", hor- cor mcum et caro mea cxsiiluverunt in affectum
lans et obsecrans u l filios cbarisslmos, ne deficiaiis, vestrae dilectionis, i n j effeciumque paternae vestrae
scd longanimiier, ut coepistis, Dei consolalionem monitiouis. Frequenlissimo quippe recursu exhor-
exspectetis. Nulla vos adversiias a servitio Dei re- utionis vestrae benignissimaeque obsecralionis me-
tardet, nibil ab exseqoenda volontate ejos removeat. m o r i a , cordis mei januaro reverberat,obsecotionisqoe
Mementole qood omnes qni volunl pie vivere in obedientiae adjudicat •*•. Vestrae igitur sanctilatis
Chrislo, necess^ esl ut trihulationes patianiur. f a Y o r e frela domno E d o l f o Wintoniensi monacho, m

Quaiito igitur magis tribulationes insurgunt, tanto olimque sacrislae, vobis, credo, noto, abbaliaro Mal-
inagis unnsquisque vcstrum se per aaiiciie coiiver- C mesberiae in bis quae mei jnris eranl comroisi, vestrae
sationis opus exerceat, et in sui ordinis custodia quidem donationi el disposilioni quaecunque illius
arciius siringaL Quae si feceritis, sciatis quod Dci sunt ex inlegro reservatis, ut scilicei tam virgae
consolatiouem, prius forsitan quam p u c t i s , obtiue- quam curae pasloralis commissio vestrae discretionis
bitis. NuIIus vesirum amet aut velit celare peccaia contradatur arbitrio. Ei autem vestrae bonae volun-
sua, scd ea puro el simplici corde domno priori, aot latis gratiae, quae erga me non lepescit, dignum
coi ipse concesserit, confileatur, el secundum judi- munus recompcnset nornen gratiae ccelesiis. De
cium ejus emendet, ct de caetero ut sese custodiat caeterovestram Christos dignitatem salvificet, quique
modis omnibus eniUlur. Eos atiiem qtii hoc vos in terra beatificat, de veslro me reditu ciio laeti-
, , a

inodo et bac vohintate sua peccaia confessi sunt ficet. Amen.

vcl confilebuntur, quantum possum, ea auctorilaie EPISTOLA CXX
quam n ihi Deus concessit, vice beati Petri aposto- AMSELMI AD MATBILDEM.
lornm principis absolvo, et ut eis omnipotens Edutphum confirmareinabbatemnoluit,quiatcyphium
Deus indulgeat suppliciter oro. Vaiete el orale D
ad eum cum titterit per legatot miurat.
pro me. Dominac, filiae charissimae, gloriosae reginac, M A -

VAUIiE LECTIONES.
• Illtim non mt illam non
t v
• " Cum eodem mt eollata • " Et suam, etc mt et suam , quan-
ttim valei " Tribulalionihus vestris; hortans mt tributionibus : borlans
r
Ego aulem mt Eos aulcui f l t

Et I I I omnipoiens mt el u l eis omnipotens

, f f
Cum eodem mt cottata
, M
Ciceronis, Demoslhenis aut 1 1 1

S luintilliani. mt Ciccronis Fahii aitt Qttinliiiani acomina

ical rm obedientiae adjudicat
Elubratio mt elucubraiio
Donmo Erntilpho mt Domoo Edulpho
m
, M
Obedienlia j u -
Cum eodem mt cotlata , M
, M

JOANNIS PICARDI NOTiE.

[pB)Abbatiam Mahnesbcrim.Lu.auz Westsaxonica helmus, a soi coenobii nomine cognominalus Mal-
dicilur Maildulfetburch. vulgo Malmetberia, vel metberientis, proprie lamen Himtertet. homo impense
Matmetburia, siU in Witensi pago, dioecesi Sare- doclus diligensque hisloricus; quem non semel
sberiensi in Anglia; primo inchoau a Meidulpho produxi, quique obiit anno HAi. Porro cx quo
Scoio monaeho, sed auno 657 maxiroe aucla d i u u - Lalviniani Angli dirtierunt boc monasleriom, suis-
oue a Lculherio Wcsisaxonum episcopo, Agilberli
Parisieiisis antislilis nepote. Sed mullo ditior fuit
viris cruditis, inlerjiuos non tenet postremas Guil-
3ue minislellis tradiderunL ut in eo joventolcm
ocercni, nullus illic potuit habitare; aul si quis,
vcl iiisauus, vcl imoius invasit.
157
TMILDI, ANSXLMCS, archlepiscopus Caniuariac, fidcle A
tenriiium cum oraUottibus.
Noverit excellentia veslra, dilectissima domina,
quia de abbatia Malmesberiensi, et de fralre illo
, M
de qno mibi mandastis, libenter conflrmarem volun- pemnt laici. Exsurge, ut olim senex ilie Mathatias,
tatcm vestram, si possem. Vos enim, quantum ad
LIB. 111, EPIST. CX XII. i5S
Susiinuimus pacem, ei ipsa longins recessit; qua>
sivimus houa, ei invaluit lurbatio. Via> Sion lugent,
quia cas conculcant incircumcisi. Templum mcerel,
quia inlra sancla sanctorum et ad ipsam aram i r r u -
liahe i n flliis tuis virlutem; vide slrentiitaieni
f , B

vos spectat, bene et seeundum Deum fecislis quod Jouathae, prudenliam Simonis. Hi tecum praelia-
inde fecistis, sed fecit ipse in boc quiddam vahle buntur pracliitm Domini; et si anie nos apposiltis
insipienter quod facere non debuit. Nam per eosdem fueris ad patres tuos, de manu tita suscipiemtts
legatos qtii mihi litleras veslras et aliorum de suo haereditatem laboris l u i . Sed jam non est tibi pigri-
negotio attuierunt, mislt mihi scypbum unum. Quem landum; ut qnid ,cjnjn_pjuygrinaris, et oves luac siue
quidem sryphum nuiiatenus retinere vokii, scd inde pastore pereuni? Jam apud Deuro nulla libi rema-
dolui, quia non video quomodo in hoc possit a culpa nel excusatio. Te enim non solum subsequi, sed et
excusari. Omnipolens Deus dirigat omnes actus perire, si jusseris, paraii sumus. Veni ergoad nos,
vestros in bencplacito suo, et defendat vos ab omtii veni cito, v e l nos, aut cx nobis aliquos ad ie
1 , 9

oialo. Amen. B venire jube; ne cum sejitncll a te sumus, in sini-

EPiSTOLA C X X I . , , T
stram te partein inclinent eorttm consilia qui stta
CERARDI EBORACENSIS ARCHIEPISCOPI, ROBERTI CESTREN- quaertint. Nos enim jam in hae causa non quae nostra
8IS, BEREBEBTL NORWICENS1S, RADULFI CICESTRENS18, sunl, sed " ° quac Dci sunt, qtiacrimus.
6AMSON1S WICORNIENSIS ET WILELLMI WINTONIRNSIS
ELECTI AD ANSELMUM. 411 EPISTOLA CXXll.
Antetmum in Angliam invilunt potticente$
t opemtnam. 4NSELMI AD EPISCOPOS SUOS.
Palri dilectissiroo ANSELMO, Cantuariensi archi- De Ecctetiat Anglicance el epi$copomm miteria dolel
episcopo (29), GEBARDUS, Ehoracensis archiepisco- lcctalurquc de ope ab endem $ibi promi$$a.
pus, el ROBEBTUS Cestrensis, ct HEREBERTUS Norwi- ANSELMUS , archiepiscopus Cantuariensis, amicis
censis, et RADULFUS Cicestrensis, et SAMSON Wigor- suis et cocpiscopis , quomm lilteras per latorem
nicn^is, et WILLELMUS Wintoniensiselecms, salutem. praesetitium suscepit, salutetn.
VARLE LECTIONES.
M
Dc Abbatia m$ quia de Abhatla
t
Cnm eodcm m$ eotlata
w t
: , M
llabc in m$ habcs in f M
Ad nos, vel
m$ ad nos, veui cito, vei Nostra, sed m$ nostri suiil, sed
, M

JOANNIS PICARDI N O T J E .
(29) Gerardut Eboracen$i$ archicpitcoput.
Gerardum stint epistola? 55 et 60, stinra qui ex
llerefonlensi episcopo post Thomam Bajocensem
archiepiscopii Eboracensis infulas adeptus est.
Khoracuin vcro, Anglice Jortz, Gallice York. est
urbs celeberrima, insulae Anglicanae ad aquilonein
inter Uscam el Foflam flumina. quae ipsam praeter-
labuniur civiiaiem, ac inde simul juncta llumbrum
influunt. Licet autem post annum salulis reddiuc
482 fuerit sedes arcbiepijcopalis, lamen aquibusdain
translata fuit ad llangustaldum, ejusdein arcbiepi-
seopattis villam , ut scrtipulosc ohservavit Mal-
njesberiensis in archiepiscopis Ehoracensibtis.
Roberto Cetlretiti fuit cognomeulo de
seditqtic anuos stipra iriginla, ut legi in Tahulis
I I I S S . Ct^sireiisiuin episcoporum nosirac bibliothecae.
IJerebertut inler Orieutaliuin Angtortim episcopos
primtis, diclns cst orwiceusis a vico Norwic,'coin-
N 70, 95 ct 105. Ilas atilem Brilauiii anlistiles idcirco
mercio popttliqtie freqiieiitta ccleherrimo, quo Hc- 0 lilteras mitttnit Anselmo, quia, etsi ah Hcnricorcge
reherttts cathedram transvexit. Priorcs cuim auti-
stitcs Donnieciises et llelmoneiiscs, taudeinqne cx
duohus saccrdoliis unum efleclum csl apud llehna-
fiiatti V i l l a n t ; cx qua Agelmarus, scu Elhelments
Thedforduut rccessit, u l Hehnaneiisium episcoporinn
ubulae ross. in nosira hibliolheca lestanlur, quod
latucu a Malmcsber. l i h . u Dc pontif. Ang. vidco
Irihtii Herfaslo, qui in nostro mss. pnrponitttr
Agehuaio. « llcreberttis denique, vir magiiaiiimns
et admouttni littcrattis, pius mouachits el prior
Fiscannensis,tlcinde abhas Ramesiensis, ct ex abhate
Ramesiac euipto pr.i suhiftt Thedfordensis Ecclcsiae
fartus est episcopus; poeuiieus vero Romam pro-
foctus est, iudulgeiitiaque acct^pla revcrsus, sedem
traiispprtavit ad Norwic, ihiquc nioiiaclioruin con-
aregationem coudila ecclesia sancte inslititil. >
Huctisque de llereberio noster ins. codex.
etc. Ad 0 Radulfut Cicetlrentit. Ita restiloimos cx mss.
tahtilis Cicestrcnsiom praesitliim, impressis Florcntii
Wigor. caelerisqtie historiis Brilannix excusis. Nam
exemplar liaruin epistolaruin calaroo exaratum
bgebaiRobertut, forsan ex lihrarii incogitanlia,alle-
rius Roherti nomen ruminautis.
Samton Gnigornientit, non Satiso, qtiemadroodum
legilur Ivon. Carnot. epist. 76. Cttjus tamen scholion
monet in aliis codicihtts habcri Santon, et nos ita
legitnits ex plurituis scripiorihtts Angl. el ms. labulis
Guigor. cpiscop. in huuc modum : Anuo 10116 San-
$on Bajocentit conucratut ett ab Antelmo archtepi-
uop. ineccletia S. Pauli Londonientit, xxvn Katend.
Limmetia,
Julii. JJic fuit fra'er Thomce Eborac. quempromovit
Odo Bnjocent. epitc.
Cuittetmi Winlonentit mcmin«t Anselmus cpist.
iiniversa sui archicpiscopii praedia ct jtira recepissel
iu coiivcnlu Aqnilensi, ut apparet ex epist. i i O ,
i i l , stipra dislulit taincn redilum H I Angliam, quia
iiolehal cum pontificihus a rcge invesiitis vcrsari.
Eain oh rem deimo postrcmoque Guillelmus Wnr-
lcvast regis, et Baldiiinus Anselmi iegati* Roiiiam
contenderc; unde tandem lilis diulissime conlcslacc,
lamqtic iuique, hoc rctulerc judiciiim ab oi<
Paschalis, scilicel cleclos pracsules ab Anseliuo
rccepluros aniiuluin c l viigam. poniificiam, regi
vcio facturos lidclitalcm. Intcrca dum Romaui
i r e i u r , cicbrae ex Auglia qucrimoniae et lincr:e
pcrfcrebanlur ut qiiam citisstmc redircl. Videbaut
citim univcrsi cpiscopi omiiia in pcjus rucre et rctro
suhlapsa referri, volcbanlqiic incdci i , sed non valc-
hant uisi Aiiselmo pncscntc.
159 S. ANSELMl CASTUAR. ARCiitEP. OPP. PA^ 1(1. - EPISTOLJS. iftd
Condoleo et menle compatior tribulationibus quas A solidatam ifl 6 r i u i e , velleiu sentenliam vestramesso
v

vos et Ecclesiae >ngliae susiinetis; sed ad prsesens praesentem , ubicunque traciaiur de Ecdesiae Dea
seeundum meam el vestram voluntatem subvenire libertate et vera ulilitaie. T o u dimcultas causae i o -
nequeo, quia nondum quid et quanlum possum sum ter regem et me jam in hoc maxime videtur consi-
cerius, donec per legatos nostros, quos in proximo stere, quia rex, quamvis de investituris ecciesiaroro
Roma redituros cxspecto,quid apud dominuro papam apostoiieis decrelis se vinci ut spero perroitut, boroi-
eiTeceriiit, cognoscam. Bonum lamen et gratum mibi nia umen praelalorum oondomvoit ", ait, dimiltere.
a

quia landem cognoscitis ad quid vos perduxit, ut Qua de re soa legalione sedem requiril apostolicam»
milius dicam, \estra paiientia; et quia promittiiis qoateoosin hoc suae volonUtisimpetret ab ea licen-
mihi auxilium veslrom non in mea, sed in Deicausa, tiam. Qoam si adeptos fuerit, dubilo qoid me facere
et invitaiig me ne pigriter venirem ad vos. Quam- oporteal, si aliquis religiosus electus homo regispro
vis cnim boc modo facere non possim, quia rex non episcopatu vei abbalia fieri respuat. Durum enim
vull me esse in Anglia adbuc, nisi discordem a mUii videtur ut hoc illi praecipiam per obcdieniiam;
jussione papae et ejus concordem voluntati; e l ego et si non fecero, videbor irreligiosis boc facere vo-
nondum certus sum quid possim, sicut dixi, tamen lentibus, laxare accedendi indigne ad dignitates au-
gaudeo pro veslra bona et episcopali volunlale et B daciam. De iliis quoque qui jam invesliluras prohi-
c o n s U n l i a q u a m p r o m i t t i t i s , et exhorutione q u a m bitas acceperuiit, et de bis qui eos sacraverunt,
mihi facitis. U l autem aliquos e x vohis a d m e v e - puto quia rex postulabit u l ln hoe permaneaot quod
nire ftciam, sicui poscitis, o e , dom scjuncti s u m o s illicite praesumpserunt. Quapropter de h i s , et de
ab invicem, p e r v e r U n t consiliom meom qui sua quibus per nostros legatos vestram reqoiro sapien-
quacrunt ad praesens u o n opinor oportere. Spero t i a m , vestram mihi posco insinuari senlcntiam.
cnim in Deo quia iiullus cor meum a veritale , in Omnipotens Deus diu vestram sancliutem cum omni
quantum cognosco , polerit a v e r t e r e ; et quia in prosperiute servet incolumem. Aroen.
proxiino Deus mihi quid faccre queam, ostendet, EPISTOLA CXXIV m
.
e t ego quam citius polero vobis ooiificabo. Quid aUGOBIS LCCDUNBN8I8 ABCHIBPISCOPI AD AMSELMUM.
autem hilerim vohis faciendum s i l , pnidenlia v e - Respondct ad prcccedentem.
slra s a i i g intelligit; sed u m e n dico quia ego, in Oplabili et lotis visceribus amabili Patri suo et
quantum sperando i n Deo conscientiam mcam sen- doinino ANSELMO , venerabili Anglornm episcopo,
t i o , pro redimeiida vila inea non praeberem assen- HUGO, Lugdunensis Ecclesiae servus, d i v i n * prote-
sum, ueque ministrum atit exseculorem mati me ctiouis continuam consolationem.
facerem : quod audio noviler super Ecclesias An- C Meminit sanctilas vestra, reverende Pater , nos
gliae promulgari. Valelc. semper desiderasse, et si secundum Deum fleri pos-
EPISTOLA CXXIII •". sel, vobis consuluisse u l commissam vobis Anglicae
AD BCGONBM ABCHIBPISCOPUM LUODUNEMSBM. Ecclesiae coram reciperetis, et U m gravis oneris
Rogat firmari se prudentibus archiepiscopi rcsponsts. j u g o , pro commoni commissi vobis gregis salute,
Suodomino et Patri IIUGONI, revemido archi- obedientiae collum sobdcre non reciisareiis. Nuuc
episcopo Lugdunensi, malri Ecclesiac sincere dili- igilur ex doroini Balduvini , V i
relatione comperio
gendo, AMSELMUS, servus Ecclesiae Cantuaricnsis, qaod illud propter quod assequendum U n t o p e r e ha-
quod altius et quod melius valet jnlelligere. ctenus laborastis, ct nou solum vestra, sed et vos
Quid fecerim postquam a paternitatis vesiraeama- ipsum exposuistis, per Dei gratiam jam undcm ex
bili praesenlia discessi, quidve sit inter regem An- magna parte assecuti cstis. Ut ad illud quod restat
giiae et me, non esl opus longa epistolae narratione gpeiandum animari possitis, consuleudo prccamur,
signiflcare, quia latores prapsentium plenius et et precandp sanclitali vestrae consulimus ut aposlo-
fva

nielius possunl viva voco referre. Quoniam autcin hco praecepto obedire non dissimnletis, ne s e n t c n -
in omnibus aciioi.ibus meis vestro vellein , si fieri ^ tiatu veslram pluris faciendo quam apostolicam au«
possel, super omnes hominesquos novi, uli consilio, clorilatcm,'non solum saecttlo ei reguo, verum etiam
maxime in hoc negoiio pro quo eosdem legatos Bo- Ecclesiae ct sacerdotio resistere judicemini. Liccl
mam roilto, supplex ut ipsi instruantur et munian- enim in Anglica? Ecclesiae agro aliud semen supra
tur veslra prudentia rogo. Audeo etiam rogare ut pclrain, aliud s c c u s v i a m , alittd vero cadat inlcr
si sanctitati vestrae videtnr convenire, aliquid do- spinas, sed et bona terra inveuiiur in eo quae s u -
minopapae suggerat, proul ipsi negotio intclligct scepto praedicationis vestrae semine fructum afferet
expedire. Scitis enim quia ubi rei aiicujus dispositio in patientia. Sed, me miscrum I quoniam ipse au*
de diversornro pendct consilio, sicol non omnes cuin- ctor et incensor fio desolationis ineae , qni unicum
dcm habent scnsum, ila non eumdem pracbenl as- solamen et gaudium meum , el animae meae post
sensum. Quoniam ergo meniem vestram ccrtus sum Deuin vitam rcmovere contendo a couspectu oculo-

VARLE LECTIONES.

, V I
Cmit eodem mt cottata # Qttia pracsentitim ms quia latores prajscnlium
va lv
* Non vullms nonduni
vull Cum eodem ms collata
, v v
Dahliifcii ms Baldttviui
, V I
161 LIB. HT, EPIST. CXXYI. !0*
m m istorom, qoos jam i n a n i t e r gestare videor, A aulem viviiis, si orJinem etproposittim vcstrum d i -
,M

dnin id qno gratius frui solebanl, videlicci dul- ligenter costoditis; diligenter vero boc facitis, si
eissiini Patris mei pracsenliam, non soluin eis videre minima non contemnilis. Veslrum en m propo*iitini :

•**, sed etiam ulterius se visuros sperarc non re- semper debet niti ad perfectum, et tolo corde bor-
linqiiitur. Sed absit ul pro temporali commodo meo rere dcfectum. Scriplum est e n i m : Qui modica
generali lot tantoromqoe saluti invideam, imo
B M detpicit, panlatim decidet (Eccli. xix, 1.) Qui aittem
non qnae mea sont, sed quae Jeso Cbristi quaeram decidil, non proflcil. Proinde si vultis proflcere ,
1 , 1

***. Oabe me igitor, ibcalissime Paler, in sinu et borreiis deficere, nolile modica despiccre : n l i -
meinoriae tuae, quandoquidem inibi non conceditur qne sicut verum est, qui modica despicit, paulatim
inspieere vullum praesentiae luav Opiamus senipcr dccidet, ila verum est qttia qui modica I O . I de-
, , f

bene valere, et salutis nostrae curam gerere. spicii, patilaiimproficit. Nolite putare aliquod pecca-
4 1 2 EPISTOLA CXXV •••. ttim esse parvutu; quamvis aliud alio sit majtts. Nibil
ANSELMI AJ> EULALIAM ABBAT1SSAM. eniin quod fit per inobedieniiam, quae sola ejecit
Crati$$ima$ habel ami$lw filiarumque precee. Et nt bominem de paradiso, parvum dici debet. Qttod
ohedientee et in minimis fideles $tnt adliortalur
9 enim pcccatum parvttin erit, si testante Veriiate,
ANSELMUS arcbiepiscopus, reverendae abbalissae, D
V" irasciior fratri sooreos eril judicio, et qui dixc-
E U L A L I A et filiabus ejus, salutem. r i l , raca, retts eril concilio ; el qui dixci i l , fatue,
Gratias ago religiosae dilectioni vestrae qoia pro reus erit gebennae iguis. Bogo igitur, flliae cbaris-
mc o r a s t i s q o a o d i u extra Angliam fui in exsilio, de- simae, ut nibil ncgligatis, sed opcra vestra et corda
B i d e r a n t e s reditum ineum; nunc autein desideran- vestra sictit iu M >
couspectu Dei custodire semper
tius rogo ut oretis qoatenos frucluosus sit reditus studeaiis. Pacem inler vos babcte, quia in pace fa-
neus. Hoc v o l o ot sciatis, qoia dilectio mea erga CUIB esl iocus D e i , et pax multa diligentibus iegein
TOS, ex qoo vos cognovi el vivii, el perscverat, et Dei, et non est illis s c a n t l a l u m . Corde et ore vo-
m

quandiu vivam, Deo daote, perscverabil. Qu.tpropter bis bcnediclionem et absoluiioiiem Dei o r o ; et
ipsa cadem dilectiooe mauente, quamvis uou egca- meam, si quid valet, qiianlum possoiu, do et marido.
lis, aliquid lamen vobis scribam unde mc vos dili- Valeic. .
gere et curam veslri babcre cognoscaiis. Yos, so- EPISTOLA CXXVI .a a i

rores diicctae, et filiae meae, bortor et moneo quate- ANSELMI AO HENKtCUM ANGLOBUM BEGEM.
uusmatri vestrae subjcctae et obedientes sitis, non Qnod translatio episcopi non dcbeat fieri sine con-
tantum a d bumanum oculitm, sed etiam ad oculum Q sensu archiepiscopi et epiecoporum prorincia* et t

cum magna consideratione et auctoritate aposto*

Dei, c u i nibii est secrctum. Tunc aulem cst vcra lica.
obedientia, quajtdo volunlas subjecti obctlit volun- Suo cbarissimo domino UENRICO, Dci graiia An-
tatipraelati ut ubicunqtie sit subjeclus, boc vciit glortim rcgi et duci Noi tbmanorum, AXSELMIS ar-
quod intclligil vclle praclaluin, qttod non sit coutra chiepiscopiis, lidele servititim cum crationibus.
v o l u n i a l e m Dei. Congrcgatio vestra tcinplum Dci Mandavit milii dignaiio veslra pcr elcciuin cpi-
debet esse; et templum Dei saucium est. Si ergo scoptim Wiiitonienseni ut sibi scribcrem iitruin do-
sanclevivitis, u l spero, tcnplum Dei estis. Saticte niinus (30) Itervaeus episcopus Bancorcnsis oossil
VAKLE LECTIONES.
•*• Qoos bumanilcr m$ quos jam inaniler » l i i l e m$ viderc
,%
•*• Tantonim ms. lanlortim-
que * Cbristi sunt, qu&raui m$ Christi, qtiarain
M
••• Cum eodem m$ collata *** Decidit. Prointle
$n$ decidii, non proficit. Proinde Doficil : ita m$ decidil : ila
i s t
••• Vcstra in ms Veslra sicut
in m
llli scandalum m$ illis scaudalum *•• Cum eodem m$ collata
JOANNIS PICARDl NOT.E.
(30) Jlertccus. Polydoro lib. x i Hisior. Angl. rcgc ctim solo aequaliim fuissct Iocus episcopattis,
Jlenricus. Scd Jlalmesber., Hotted., Maltlucus Pans, ut nec esset in quo episcopus pedeiu figeret, petiit
mss. sche&e episcoporuin Helyensitiiii cerliorem f ) a rcge sibi dari Lcxovienscm ecclcsiam; sic cr.im
facjunl fidein, qttae eum llcrvaum vocanl. Priinuin scribo, non Luxoviemem, utepisiol. 174, 178« 179,
futt Bancoricn/its anlistes, successor Davidis, illius 181, lvon, Carnoiens. Alioqtiin uiliii vjdcas discri-
sciltcel egregii bypcraspistae Henrici Quinti impera- tiiiuis ititcr ccclesiam Lexovicnscm nouliticiam
toris, ob iiiiquaiu probrosainque Pascbalis secundi Liigdttncnsis se<undae in Ncuslria el Liixovicitsc

E ipae captiviiatein. Erat auteui Bancor (iiude ct ccenobium, Columbano protoccRtiobiarcba illustre
ancoriensis, Bangoriensis et Bancorensis fortnantur) conditum in Burgundia, non in Gcrmaiiia, u l scnsil
tempore Britouis civiias, et Arluro rege scdcs Bobertus Caenalis Abriiicaliim cpiscopus, lib. u De
potilitfcia in Wallia, tertia p.irie insulae Britannicae re Gallica, pciioche nona. Btirguiidiam cuim scmper
ad umbihcum Galliac (qui quidem locis in Arnonia Calliri fuisse juris Guillel. Paraditis oslendil cap. 10
Venedotaruin lerra), baiid procul a trajcclu iu Monam sui libri Dc antiqtto slalu Burguudia? : « Cum iginir
insulam Britannico vocabulo fuit appeilalus Banchor, ob catisas ab Ansclmo redtiitas (sic eiiim lcgo
nunc vero Bangora seu Bancora. tilic attletn lcsli- f.iclitalum ab Ivonc Carnoiensi in trausfercmbt
mouio Bedao lib. t i Histor. cccles. Anghc., c q i . 2, Gualone ab Ecilesia Bellovaca, <ui s:icraltis fuer.a,
floruit coeiiobiiim duorum milliuin mon;K:huriim, ad Patisienscin, cpisl. iGO, juxla finem et 171),

S ui eplarcliia regebaiitur. Divtis Bernardus iu Yita

. Malachiae copiosiorcm fuisse gregcm iusinuai,
addens ob jiiajorum primorumqtte iucolarum saucli-
talem fuisse illic condilum oraionuii ab eudcm
Malacbia, cl inhahitutum. Ilettrico aulcm pritno
llcivxtis Lexo> icusciii i:c*itiiret o!)t'iicre sedcm,
Lincolnieusisque dioccesis longius proiendcrclur,
ad miuuciidam cpiscopi curam et laborcm, roncilio
babito, novus episcoptts positus csi in llelycusi
ciiMiobio, anno Cluisti U09, Ansclmi postrcmo,
165 S. ANSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS I I I . - EPISTOLJE. 164
consiiuii eptscepus in Ecdesia Luxovicnsi . iloc A sccculi, inmicus Dei eonstituitur (Jac. w , 4). NoL
, M

utique facile fieri non inleiligo. Sicut euim nullus amare familiariiatem saecularium, quia quanto ma-
cpiscopus sacrari debet aiicui Ecclesiae sine assensu gis itiis eris propria voluntale familiaris, (anto roiuua
ct consiiio arcliiepiscopi et alioruin episceporum to- eris Deo et familiarihus ejus angelis familiaris. Non
tius provinciae, ita qui sacratus est episcepus noa sis sollicila notiticari in saeculo, q u i a tanto magis f M

potest conslitui i n alia provineia episcopus canonice dicet libi Deus: Non novl te. Soli Deodesidera pl -
sine consilio et assensu archiepiscopi et episcopo- cere: solnm Deum, et ea quae te ad hoc juvenl,
, M

rum ejusdem proviuciae cura auctoritate apostolica, concupisce cogooscere. Hli te qootidio commenda.
uec sine absoluiione archiepiscopi et episcoporum iiii le, quanlum in me est, commendo. Ipse regat e i
proviaciae i n qua sacratus est. Quae absoiutio fleri d rigal et custodiat te semper. Atnen.
nequit sine magna et communi consideratioiie et 413 EPISTOLA CXXVUl . M l

consilio eorum sine quibus consecrari, ut dixi, non AMSCLMI AO MATMLDAM BEGINAM AltGLOBFM.
potuit; el quamvis episcopatus ejus ita videatur De komine sibi ignoto testimonium perhibere recusat 9

destructus, ot i n eo manere non possit. Omnipotens ticet d regina rogatus.

Deos dirigat vos i n bac el i n aliis actionibus vesiris.
Ainen.
E P I S T O L A CXXVll
ANSELMl AD MABILIAM SANCTIMONIALEM.
Ut Dco sacrata smcularium abstineat conversalione.
ANSELMUS archiepiscopus, filiae suae charissitnae
t
Dominae et fiKae charissimae M A T B I L D * , graiia Dei
g gloriosae reginae Anglorum, ANSELMUS archiepiscopus
curo fideh servitio, fideles oraiiones; et gratia Dei
in hac vita et iu futura semper gaudere.
Lator praesenlium detulil mihi sigHIum vestrum
cum litteris ex vestra parte, quae mriii siguiflcabant

B a n c l i m o n i a l i MABILLE , salutem et benedictionem

vos velie ut ejus rnfamia mearuro litterarum testi-
DeL, el suam. monio propelleretor, propter quamdam porgatiooem
Ddigo te, el eo modo qoo diligo animam mcam, quam fecerai, et ut mea intercessione a domino
diligoetiam tuam. Meam aulem diligo,ut i n bac vita meo rege rectiperaret quod ejus jussione perdiderat.
inerealur frui Deo et i n fulura vita fruatur; hoc Voiontatem quidem vestram nec debeo nec volo
amo, et desidero de le. Qoapropter hortor et moneo contemnere; sed certus sora de benlgnitate ceisitu-
te, sicot flliam ebarissimam, ut iioo delecteris saecu- dinis veslrae, quia vos uon vuitis me aiitcr quidquam
laribus, quia nemo potesl diiigere simol et , M
sae- quam oporterel facere. Scit otique prodeniia vcstra
cularia et aeterna bona, Nolo le amare saecolariuin quia non perlinel ad me testimoniom perhibere de
conversationem, sed claustralem. Nihil tibi et buic bis qoae nec vidi nec aodivi; sed ad eos qui vide-
mun.io. Si vis esse monacba et spensa Dei, tlic cum . C
™ " P™
r a n t :
J
n e c m e u e 6 0 C 0 U 8 v i l a m c l m o r c s

beaio Paulo apostolo: |/i7it mundus crucifixus est ignoro, intercedere, ut ea quae jussione regia per-
f

tt ego mundo (Gal. v i , 1 4 ) ; reputa omnia bujus diderat, recuperet. Precor ttaque ut benignae celsi-
tudini vestrae non displiceat quia dubilo facere quod
mundi transiloria tanquain stercora , cum eodem
inteliigo ad me non perlioere \ Oronipotens Deus , 8

Apostolo. Filia inca, in quo indiges visitare aliquos

sua vos benedictione assidue proiegat et dirigaL
propinquos tuos ? Cum ipsi nnllo modo cgeant con-
Aroen.
silio et auxitio tuo, nec tu aliquod consilium aut
EPISTOLA CXXIX,
auxilium accipies ab iliis ad propositum et profes-
ANSELMI AD UELGOTUM ABBATEM 8 . AUDOENI.
sionem Uiam, quod non invenias in ciaustro. Divi-
Quo pacto res tibi in Angliam reverso habeant exponit
sum est propositum vitae luae a conversatione illo- amico id sciendi cupidissimo.
rum. Nec illi fient propler te monachi, nec lu red- ANSELMUS, servus Ecclesiae Cantuariensis, vere
ibis propler eos ad saecularem vitam. Quid ergo, di- dilccto dilectori soo, veuerando abbati ccenobii
lecta mea, in Deo tibi et Ulis; si ncc tu prodcs ilTis Sancti Audoeni, UELGOTO, quidquid meiius amico
ad vitam quam sequunlur, nec iUi tibi ad hoc quod desiderari potest. #

maiiine debes diligere ? Si ipsi volunt te videre aut D Verus amicus semper sollicilus est de vero amico,
egeut aliquo modo consilio tuo aut auxiKo, veniant sicut de se aliero, ut sciat quae erga illum suut,
ad te, quia iilislicet vagari et discurrere per diversa, qtiateuus aut congaudeat, aut compatiator, secon-
to noliiire ad eos, quia tibi nen licet exirc de clau- dom quod sunt. Et cum nulius amet dolorcm, miro
atro, nisi ea necessitale quam Deus tesletur. N o l i , tatnen motlo si csl unde condoiendum sil, magis
filia mea, noli amarc saeculum, quia amicus hujus lamcn dcsiderat hoc scire, ut condoleat, quaiit

VARIiE LECTIONES.
M i
Lexoviensi m$ Luxoviensi Cottata cum eodem ms
, , T
Dihgere c l ms diligere simul et ••• Noii-
, M

(icari, qtiia ms notificari iu saecuIo,quia ••• Ei quae ms ea quae
oertiuere ms ad me non perlinere
JOANNIS PICARDI NOT^E.
Henrici regis IX. Est vero Helys (unde et Hclyensi
monasterio noiucn) insula ad auslrum Angliae,
dulcibus aqttis circuuifusa intra liinites Cantabri-
""Collata cum eodem ms ••• Ad ute
giensis comilatus, quem Hcrvaeus impelravit nt sihi
poslerisque esset ahunde qtio viverent hoiicste oro
dignitale.»
465 LIB. I I I , EIIST. CXXXU 1G6

ignorarc, u l niliil doleat. Dcsidcrat dilecla ct dulcis A EPISTOLA CXXXI.

mibi vestra dilcclio scire sialum meum, el quidquid PA&CUALIS I I PAPJE AP GEBABDUM CBOBACBRSBM E P I -
SCOPUM.
roihi sil, u l quemadmodum cor meum sese in me
Ut fidelitatem pro antiqua contnetudine Antetmo
babcl, i u et cor vestrum pro me sese habcat. Gra- faciat.
tia Rei disponente, et vestris et aliorum servorum
PASCIIALIS episcopus, servus servorum Dei, vene-
Dei amicomm noslrorum oralionibus suuraganli-
rabili frairi GEBABDO, Eboracensi cpiscopo, saluietit
bus, in Angliam uuper reversus sum : cum magno
et aposlolicam benedictionetn.
gaudio ei honore, quanlum in bominibus fuit, sti-
Quaiiquatn prave adversum nQs, ctc. Vide in Pa-
sceptus sum a majoribus et niiiioribus, a praelaiis
tchalt II. ad an. 1118.
et subdilis. Quo J audist s quia dominus meus rcz
414 EPISTOLA CXXXII
mibi commendavii regnum suum, cl omnia sua, ut
AlfSELMI AD ALFXANDBUU 8COTOBUM BFGCM.
voluntas mea in omnibus qtix sua sunl, flerei, ve-
Cratutatnr regi in patemum toium evccto.
ruin est. ln quo benignilaiem voluntatis suae et
ALEVINDBO, gratia Dei Scotoruin rcg-, ANSCLMUS,
magnam dileciionem suam erga me monsiravit. Sed
servus Ecclesiae Cantuariensis, salutem, et Adeles
quoniam scriptutn e s l : Omnia mihi licent, sed non
B oraiiones, et beuediclionem Dei, et suam, quantom
omnia expediunt (/ Cor. v i , 12); et a l i h i : Omnia
valet.
mihi ticent, §ed non omnia ardificant (II Cor. x, 25),
Gratias agimtts Dco , et gaudemns cgo et lola
, M

uon puio esse tnihi consilium ut aliquid magnutn

congregatio Ecclesiae Christi Cantuariensis, quia
adhuc per me tentare incipiam, sed cum Deus sua
Dcus vos in rcgnum paternum haeredilario jure post
graiia regein nobis cum ca bona volutilate qiiam
fralrem veslrutn sublintavit, el quia vos moribus d i -
iitlcltigo, reduxerit, spero quia Deus sua gratia per
gnis regno decoravit. Pro fratre vestro, qui sancte
illum in nobis operabitur rouita ad bonorem suum,
vivendo meruit ut de hac vita bono Ane misericor-
unde gaudeamus. Secundum quod varietates bujus
dia Dei transiret, sicut pro dileclo dilectore oostro,
saccuii pennittunt, omnia mibi et in corporeet in aliis
secundum petitionem vestram, oramos ei orabimos
rebus, Deo dante, prospera sunt, praeter corporis
ut Dens animae illios gloriae soae com eieclis suis gau-
iiiibccillilatem quam qttotidie mihi crescere sentio.
diuni acternum tribuat, et aeiernam beatiiiidinem
Oinues ilbe benedictioiies, quas mibi oratis in l i l -
coucedal. Scio quia cclsiltido veslra metiin amai ct
lcris vestris, venianl etiam super caput vestrum. desiderat consilium. In primis igitur oro Dcom u l
Saiuto fralres nostros, dileciissimos fllios vestros, ipse vos sancti sui Spiritus gratia sic dirigal, et in
et ut memores mei sint, oro. G omnibus aclibus vestris consilium aliribuat, ut ad
EPISTOLA CXXX .
B M
regnum coelestc post hanc vitam vos perducat \ M

AMSELMI AD P..., MONACBUM S. MABTINI SAGII.
Uonachi Uierototymam ire cogitantit detiderium tm-
probat, juxta apottolici tententiam quam ab eo
t
Nostrum autem consilium est ut limorem Dci et bo-
nos ac religiosos mores, qttos in adolescentia et ab
infantia ccepistis h a b e r e , ipso adjuvante, a quo
>f9

ipte audierat. accepistis, studeaiis tenere. Tunc enim bcne regcs

AHSSLMUS, servos Eccleske Caotoariensis, dileclo regnanl cum secundum voluntatem Dei vivunl, ei
fralri P., roonacho ccenobii Sancti Martini Sagii, serviunl ei in liinore; el cum supcr seipsos regnanl,
sahilem, et gralia Dei semper dirigi el conso- nec se vitiis subjiciunt, sed illorum imporiunitalcni
lari. consianti fortitudine superant. Non enim repugnant
Audio, amice m
mi cbarissime, quia desideras in rege virtutura co.tsianlia et fortitudo rrgia. Qtii-
ire nierosoiymam. Unde in primis dico tibi quia dam enim regcs, sicut David, ct sancle vixerunt, ct
non est hoc dcsiderium iutira ex bona parte, neque populum sibi commissum ctun rigore jusiithc ct pic-
ad sahitcm auiniae tuae. Est eniin contra professio- tatis mansuctudine, secttndum quod res exigit, rc-
ncin tuaih, qua promisisti stabiiilalem coram Deo xeruiit. Sic vos exhibete ut mali vos liineanl et boiii
iu monastcrio, in qoo habilom monachi accepisti; D s diligant, et ut vita vestra sem|»er Dco placeai.
V O

et est contra apostoiici obedietitiam, qui praeccpit sempcr mcns vesira vindiclam malorttm et prcmiuni
inagna aucioriute sua ne monachi hanc viam arri- bonorum post hauc vitam memoria retineat. Omni-
perc prxsumerenl, nisi aliqua persoua religiosa, potens Deus vos et omnes actioncs vesti as nulli alii
quar otilis esset ad rrgendam Ecclesiam Dei el do- quam suae pi.c dispositioni committat. De fralribus
cendom popuium, et hoc non uisi consilio et obe- noslris quos in Scotiam secundum voluniatcm fra-
dieotia praelaii. Ego prxsens atlfui quando islam tris vestri, qui de iabore bujus viuc, sictit credimus,
sententiani apostolicus promulgavit. Esl etiam con- ad requiem transivit, misirous, bcnignitatem vc-
tra obedientiam abbatis tui, cujus voluma^ hoc odit stram rogare necessc non putaviiuus, quia bonaui
et exsecratur, sicttt periculum auimae iuae. voluiitalein vestram non ignoramus.

VARIiE LECTIONES.

, M
Coltatacnm eodem m* ** Audivi, amice mt audio, amicc
% M B
Cotiata cum codem mt Ago Viv
B M

mt agimus Dco Vitam pcrducat mi vitain vos pcrducat

M T B M
Coepisti habcre wi* ccrpistis habere
167 S AKSELKl C A N T U A R . AttCHiLP.
ARCUibl'. <>
« » r .. P A ^ f i T . - Pl>
EEP!3T0L£.
iiyiOLAi. 188
EPISTOLA CXXXIll A ^ M ' ^ , a t
.
<'° intclligite e i lenete. Noliie l i l i -u m , , 0 : r 0 l s

•NSELMI 1 0 BOBEBTUM ET 60R0BES ET F I L U S SUAS.
Pelitam mitlil exhortatiouem, qutv eat ad bene viven-
dum accendut. Ut bonam in omnibut votunlatem
habeant : ut importunat cogilationet et motut i t i -
voluntariot contemnendo vincere ttudeant. ne iilit
pertnrbentur.
ANSELMUS, archiepisccpus, amico ei filio charjs-
simo ROBEBTO, el sororihus el flliabus suis dileclis-
simis S B I T , E M T et HTDIT, LUVERIM , VIBCIT,
gnre cum prrversis cogii; lionitus vel perversa v o -
luntate, scd cum vohis infcsUt sunt, aliqua i i t i l i
cugitatione ct voluntaie meutem vestram, doncc
evanescant, forliter occupatc. Nunquam eninrex-
pellittir de cordc cogilatio vcl volttntas, ntsi alia c o -
gilatione et alia voluniate quae illis non concordat
Sic igitur vos habele ad inutiles ccgitaliones el v o -
luntates, ut loto nlsu intendendo ad utiles, mens
M

CODIT, salutem, et benediciioneui Dei et suam, si vestra dedignctur eas saltem recordari vel aspic r . v

quid valet. Cum autem vultis orare, atit aliquam bonan mcdi-
Gaudeo ci gratias ago Deo de sancto proposilo et Utionero intendere, si vobis tunc iinporiuuae sttt C
sancla conversalione quam invicem habetis in dile- cogiialiones quas non debetis sttscipere, nrnqtiain
c ione Dei el vilae sanclitale, sicul didici per fra- propter illarum imporiunilaiem boiium qttod incoe-
irem ct fllium nostrum Guillclmuro. Poscit vestra pistis, velitis dimiltcre, ne insiigator illarum diabo-
chara mihi dileciio, fliiae charissimae, ut aliquam vo- B
- « * gaudeat quia vos a bono inccepto facii deficerc;
bis scribam admonilionem quae vos doceat et acccn- sed eo quem dixi modo illas conteinneiido superale,
dal ad bene vivendum ; quamvis vobiscutn babeatis Nequc doleatis, ncqtic coulrislcmiui de illaruiu i n -
dilcctutn filium nostrum Robertum, cui Deus inspi- festalione, quaudiu illas, sicut dixi contemnciido,
ravii ut vestri curam secundum Deum babeai, et nulltim eis assensum pnebeiis, ne occasione liistiiiae
vos quotidie, qualiler vivere dcbeatis, verho et iterum redeant ad mcmoriain, ct suam iniportuuiia-
exemplo edoceat. Quouiam tamen sanctae petitioni tem rcsusciient. Hanc enim ineus hominis habei
vestrae, 6 i quid possum, favcre dcbco, pauca vobis consoetudinem, ot hoc unde dcicctamr aut coutri-
vcstro competenlia desiderio scribere lenlabo. Fiiiae stalur, saepius ad memoriam rcdeal, qnam boc quod
charissimae, oninis aclio laudahilis, sive reprehcn- negligendutn senlit aut cogitat. Simihter se debet
sibilis, ex volunute habet laudem vel reprchcnsio- habere persona in sancto proposito sludiosa, in quo*
ne:n. Ex volunlate namque esl radix et principium lihet motu indeceute, in corpore, vel anima, siculi
aciionuin quae sunt iu nostra potesuie; et si non est stimulus carnis, aut irae, aut invidiae, aut inanis
possumus qtiod volumas , judicatur tamen coram gloriac. Tunc eniin faciiliine exsvinguunlur, cum et
Deo unusquisqtie dc propria volunlate. Nolite igitur f iUos velle sentire, aul de illis cogitare, aut aliquid
COnsiderare tanlUin quid facilis, SCd quid VelitlS; i lUl oo r"ui m s u aassiioonnee ffae
a c e»r«
r e fdteeddiigi rnnaarm
4 ou N A H I I A tl il im
i i r . Neque n ^e t i s*
u o n l a n t u m quae s o n t o p e r a v e s t r a q u a n l u m quae sit q t i o d h t i j t i s i n o d i m o l u s v e l c o g i U l i o u e s vobis a d
v o l u n u s vestra. Omuis e u i m a c t i o qtiae fit r c c l a , id p c c c a t u m i m p u t e n l u r , s i n u l l a t e n u s v o l u n U s veslra
est jusu v o i u n u t c , recla est; et quae * " fit non i l l i s se a s s o c i a t , q t i o n i a m n i h i l d a i u u a t i o n i s esl in
reda volunlate, non recia esl; justa v o l u n i a t e di- h i s q u i s u n t in Christo J e s u , q u i n o n s e c u n d u m car-
citur h o m o justus, c l injnsta voluntate dicitur i n j u - nem a m b u l a b u n t . Secundum 415 ^rnera enim
s i u s . Si e r g o b e n e v u l t i s v i v e r e , v o h i n t a t e m v e s t r a m a m b u l a r e , est c a r n i v o l u n u t e coucordarc. Carnem
itidesitienter custodite 1 7 1
in m a g u i s ct in m i n i m i s . auiem vocat Aposlolus omnem v i t i o s u m m o t u m i n
In h i s quae p o l e s t a l i v e s l r a e s u b j a c c n t , el in h i s quae anima, v c l c o r p o r e , c u m d i c i t : Caro concupitcit
non p o t e s l i s , ne a l i q u a t e n u s a r e c t i l u d i n e declinel*. advertut tpiritum % tpiritnt autem adrertut carnenu
Si a i i l e m v u l l i s c o g u o s c e r e quae v c s l r a v o l u n t a s s i t Facile q u i d c m h i t j u s i n o d i s u g g e s t i o n e s e x s l i n g t i i -
r e c t a , i l l a p r o c c r l o e s l r e c l a quae s u h j a c c t v o h i n l a t i mus, si principium earum, sccundum praedi.tum
Dei. Cum ergo aliquid m a g n u m facerc vel disponitis consilium, c o n l e r i m u s ; dillicile vcro, p o s l q u a m c a -
vel c o g i U l i s , i l a d i c i i e iu c o n i b u s v e s t r i s : Vull p u t e a r u m i n t r a m e n i c i n a d m i i l i i u u s . Tibi, a m i c e
Deus hoc veliin, an nou? Si vobis respondcl con- p el Ali charissime Roberle, gratias, quantum possum,
scientia vestra, Vere vuli Deus u l hoc velim, et ago, pro cura et dilectione qtias erga casdcm a n -
placet illi talis volunus " , lunc sive possiiis sivea
cillas Det, propter Deum, habes; et prccor tolo afle-
non possitis quod vullis, voluntatcm Umen amale. ctti ittin bac sanctaetpia voiutiuiepersevercs.Certtis
Si aulem conscicntia veslra vohis leslaltir qtiod cnim poles esse quia magna le pro hoc sancto stu-
Deus non vult vos illam habere vohtnlatem, tunc dio apud Dctun rctribulio exspectal. Omoipoleiis
toto cotiatu avertite ab illa cor vcstrum; et si
i n
Deus sit semper cuslos totius viiae vcstrx. Amcn.
bcnc iilain a vobis vultis expelicre, in qi:antum po- Ahsolutionem et remissiouem omnium pcccatorum
tcstis, ejus cogiutionein et memoriam a cotde cx- vestrorum Iribuat vobis omuipotens et mistrhois
ciudiie. Quomodo autcm pravam voiutitaiem aul Dominus, ei scmpcr ad meliora cttm htimilitaic
cogilationem a vobis cxcludalis, hoc parvum consi- facial vos proficcre, el nunquam deficcrc. Amcn
VARIiC LECTIONES.
Cotluta cum eodem mt
, , f
Ltiiicrini ms Luverim Re.cta, ct quae ms recta csl, ci quae
8 7 0
Cuslodire , 7 1 8 M

ms cttsiodile Tali vohnr.as ms lalis voltuilas In toto nisu mi ut lolo nisu Amcfl. . . Aiucu.
, n , T i

ms omit.
 L J B . I I I , EPI5T. C X X X Y I H . 170
EPISTOLA CXXXiV. A duxit. Caveal igllur vcslra pruoeniia ne cor vestrum
retro rcspicial. Relro aulem ntonachus re^picii
ANSELMl AD VALEBASSCM.
cuin ea sepe recolit qttac deseruiL Quod cum saepe
Uubetur tupra parte i , Pfl/ro/. t.CLVlll, co/. 5 i 1
fccit, rcfrigescit in eo amor coelesi;s, et revivisc t
EPISTOLA CXXXV. amor mundi, e l fastidium lacdiumque prupositi sui.
VALEBAKSt AD ANSELMUM, COl. 547 Sicut igitur corpus vestrum est segregatum a saecu-
EPISTOLA CXXXVL larium couversatione, sicvostru.n corsit separaltim
AASELtfl AD VALEBAlfXUM.
a ntundana cogitaiione, et sit sempcr occopatum
Babetur eademparte i , coL 551
aliqua ulili et spirituali mediiatioue. Spirilos san-
EPISTOLA CXXXVIl , T
\ cius sempcrfacial vos gaodere ct gratius agere Deo
AMSEIJII AD TUBOLDUM BECCENSEM MONACUCM.
de bono ir.co>plo. Amen,
Quod mundo vdle dixerit, vehemenler gaudet.
ABSELMUS, servus Ecclesiae Canluariensis, fratri EPISTOLA C X X X V I I I

et amico eharissiino TUBOLDO (51), Dci graiia

, t t
AiVSELUI AD BASILIAM.
Mnticri hnitpiittima* epistotam tcribil admodumpiam.
nonacho Beceensi, salulem el honi propositi pcr-
Quod homo semper out in cotlum atcendat, uut i u
serverantiam usque in flnem, R infernum deteendat. Et quod hoc maxime attendere
Benedictus Deus in donis sois ei sancius in om- debcat.
nibus operibos suis, qui cor vestruin convertii a AiNsei.uus archieptscopus BASILIA amicac, filiae in
vanilate ad veriutem. Vaniutem enim scquuiitur Doraino charissiiuae, salutcm, et benediclionem Dci,
qui attitudines elhonores aique divitias ac suam, si quid valet.
bujus sacculi concopiscont , quia ntillaicittis
I T t
Lidici per lcgatos vestros quia vcbeincnlcr desl-
possunl satiare mentem, sicut proroitttint; scd qtu»ii- dcratis litteras uostras; in quo recognosco vcslrain
LD plus abundant, tanto roagis aniroam esiiriciiieitt Imnam voluulaleni c l Chrisiianam inieuiionem.
faciont, nec ad ulluro bonum finem pcrducunt. Nihil cuiin vidco cur iihis desiderelis, nisi ex illis
VeriUtem autem lencnt, qui terrena el transitoria aliqtioJ consHium anitnae vcstrae saluhre inde acci-
toto corde contemnunt, et ad veram bumititatcm piatis. Qttamvis crgo tota sacra Scripiura vos doceat
%oto conatu asccndunt. Namque ncquaquam viden- quaiii, r viverc dcbcatis,si earii vobis exponi faciiis,
tur spiritoalibus oculis, qui se humiliaut, dcscen- uou tLir.cn debeo essc avarus ncquc iuexorabilis
dere; sed ad montero altissimum, de quo ad regntim rel: ;iosa2 petitioni vestrjc. Dicam igilur vobis, filia
coelorom ascendilor, coiiscenderc. In viain paradisi chailssima, aliquid qttod si freqttcnter tota inten-
vos direxit divina clementia, imo in quemdam pa- C lione mente pcrlractavciiiis, multum cor vcstrum
radisum bujus viLne vos iiilroduxit, cuin vosin clau- ad tm.or m Dei el ad amorem bene vivendi ccccn-
atralem conveisalionera monacbici propositi iutro- dcrcpoterilis. S:*mper H I ante octilos mcntis vestrae

V A R I J E LECTIONES.

Cottata cum eoaem mt Amiro Turoldo mt amico charissimo Turoldo

1 7 7
Concnpiscunt ^sicut mt
, T i

eoncupiscunt, qiias iiullaieiitts posstiul satiarc utenletii, sicut Coliala cum eodem mt
i 7 f

JOANNIS PICARDI NOT.C.

(31) Turotao. ln Chronic. Bcccensi habctur pro- qui haod roora citm fralribus advolavil. Conspicatus
lixa mcnlio de eo. Quam idcirco sic perstring«*mus, Turoldum morbo penc eitecttim, coelestis medici
ut nitiil quod ad historiam spectet, excidat. Turol- manuni implorat. Ipse qtto<|ue aegrotus, animo sanus,
dtts igttnr, Hugonis Euremotidensis germaniis, vir pliirimumque vividus, ad diva* Fidis virginis opem
non postretnae nobililalis el poienli.x, cum a I celeriter confogit. Nec frustra. Coepiueniin melius-
Ecclcsiae Bajoc.cnsis regiinen fuisscl evectus, paulo cule csse e l dormire. Inter somnuro vero attdivit
posl dtviuo sic exarsit amore, ut universam saeculi vocem bujuscemodi : c Surge santis, et intelligo
bonesUlem pro stercore habttcrit, el Decci mo- precibus beatae Fidis integrae te reJditum sospitaii;
nacbtim induerit. Nec sine magna fruge. Nam eo cl ad le accersito boc ipsum indicabis abbati. Orabis
u n d e m ascendit submissiotiis, modestia?, gravitalis, etiam ipsum quatenus rratreinGirardutn cognomeuio
pnulenti.-e ohscrvauiix»quc monasiicae, u l admira- Giffardum, Longevillam dirigat, qui salvatori Ino
lioni foret ipsis opiimaiibtis Dccccnsibtis. At vero, graiias pro saluie tibi concessa reierat, ac candcla?
u t magis magisque splendcscerel, vtsum est divinae super ecclesiae aiure reverentissime offerat. i Ipsis
aapientiae etira diuiius excoquerc in fornace doloris s i m a sunl Chronict Beccensis verba. Turoldus,
D

(queni ritpluram dicimus) sic euni excrucianlis, ut
non parva inlestiuoriim porlio in scrotuin descen-
dcns pene bominein exanimarel, el denuo conscen-
dens, quidqttid cmciattis dc tlescensu videbalttr
defuissc. fcuorum fcnoribus repeterel. Intcrea Dei
servus forliter cum interno htcutis hoste, semper
ejus furorem cehibat, spcrans divino Undem repri-
mendum auxilio, sicque ncmini (quod clam esse
peropubat) detegere cogerctur, et quidem virginci
pudorts studio. Cessil U m c u , cum scmel.iutcslina
sic relaxala et inflata sunt, ttl de inleriori eoriim
regressu desperans, abbateui Willehuu:r cccrsicrii,
souino cxcilus, pudendis adtnovei manuro, depre-
hendil laciu veriutem coelestis admoniiionis resii-
lulionemque Um insperaiae saniialis. Unde i n
doxologias graliasque supremo pharmacop«o nec
non ejus ancilhc sanclissimae Fidi habendas effun-
dilur. Abbas, hoc audiens, incredibili exsuluvit
gaudio, Turoldumque una cum Giffardo Longevillant
misit reddendi voti ergo. .Porro hanc sanctam
Fidem, ctijus obsecialionibos convaluit Turohlus,
videtur csse illa ipsa de qua Martyrolog. prid. Non.
Octob.

PATOOL. CLIX. 6
 171 S. ANSELMI CANTHAR. AIXIllF.P- ° P . f k $ . B A
|||. - EPISTOL.€. 17»
qtiia vita pracsens fiucra habcl; et ncscit Uoino m m
foobcdientiae culpam ineorrerc qnam t a i u
a , , c

quando oltiua dies, ad quam indesinenter die ac
nocte propiuquat, advcniat. Vita praesens via cst.
Nara quviditt rivit homo, non facit nisi ire. Seiupcr
ririm aiit cscendit in infemuni aut dcscendit. Cum
facit aliquod honum optts, facit unom passura asccn*
dcndo; cum vero ahqtio moJo peccat, facit unum
passum dcsccndendo.iste ascensos vel descensus tunc
cognoscitur ab nnaquaqtie anima qnando exit de cor-
onerosum opus el operosom onus suscipere, o o u
csl meom consiliom. Perkulosior namqoc est i n o -
hcdientia qnam non seqtiilur poenitentia, qnam s i t
obedientia quae in spe misericordiac Dei aggreditor
etfam ea quae videnlur impossibilia. Virtus enim e l
meritutn obedientiae, cnm sola impellit bominem i n
peiicula, aol defendit hominem a pecraio, aut s l
forie pcccat, valde veniale csl si comilalitr sem-
M t

pore. Qui soilicite studel dum htc vivitbbiiis morihits pcr poeiiiteittia. Qui autem vivii in inobedientta,
et bonis o|ierihos asceudere, in ccelocollocabitur cum nulliim bouum ejus facit sine macula.
sanctis angclis;et qui malis moribus descendit, in EPISTOLA CXL.
inferno sepelictur ctim perditis angclis. Iloc uiiqiie PASCUALIS r A P € AD ANSELMCM
notantlom est quia valde velocius et facilius desceu- Plurimum gaudet quod Henricus ecctesiatticis obte-
ditur quam asceoditor. Quapropler in singulis vo- cundarit prafceptit. Antelmum absotvit ob excom-
municutione quam te incurritte iimebat propter
luntatibtiset actibussuis debet Christianus et Chri- B
invettiturat regit; dat ei potettatem atiot qui t n -
stiana diligeuter considerare si ascendat.attt si vettiti a rege fuerint et iptum regem abtolveuii
tlescendal, et loto corde ea in quibiis vilet se excepto Etienti abbate.
ascendcrc araplectatur * atque illa in quibus cog- PASCBALIS episcoptis, servus servonim Dei, ve-
noscit dcsccnsum fleri in infenium, luglat et
, M
ncrabili fralri ANSELMO, Cantuariensi arcbiepi-
exsecrelur. Monco itaque et consulo vobis, in Deo scopo, salutem et benedictionem.
amrca ct fllia dilcciissima , ut in quantum, adjuvunle
Ml
Quod Anglici regis cor ad apostolicae sedls obc-
Deo, potcslis, ab omni peccato magno vel parvo vos dieutiam etc. Exttat in Regiuro Paschatisll,in(ra9

retrahatis, et in sauctis ac tibus vos exercealis. Oro adan. 1118.

omnipotcnicm Deum ut ipsc vos semper et iibiquc EPISTOU CXLl M T
.
protcgat, dirigat et custodiat. Amen. ANSELMI AD ARMJLFUM ABBATEM TBOABNEXSEM.
4 1 6 EPISTOLA CXXXIX M t
. Ex morbo laboranti cottaborat.et petitt.m de abji~
AD LAMBEBTLM ABBATEM S. BEBTINI. cienda prayotitura contitium prarbet, ut eem di-
mittat ti contentiant archiepitcoput et fratret.
Suadet obtatum regimen attumere.
ANSELMUS, servus Ecclesiae Cantuariensis, c h a - g ANSELMUS, servus Ecclesiae Cantoariensis, d i -
rissimo amico soo, reverendo abbati coenobii Sancti lecto aroico suo AR.NCLFO, rcvercndo abbati Troar-
Dertini, LAMBEBTO, saiulem, et dileclionero cum n e n s i , salutem et gratiae Dei continuam prote-
M>

orationibus. ctionem et consolationem.

Quia Ecclesia Remensis dcsiderat et petit reve- Litterae quas domno abbali Rodulfo *** misistis
rtntiaro veatram (sicut M s
scripsisli mihi) ad regi- dexgriiudine et de angustiis veslris, graviter cor
tiieu arcbicpiscopatus, postulat vestra pnidentia a nostrum charitaliva compassione percusserunl; i n
nica parvitate consilium qtiid sibi faciendura sit in qitibus eliam consilium pelil sanctitas veslra a mea
lam magna re, tam onerosa, tamque pericnlosa. parviiate de dispositione Ecclesiae suae, qiioniani
In primis oro Dcuin ut ipse nihil pennittat de vobis propter nimietatem apgritudinis dcsperat se i t a , s i -
Deri nisi quod illi placet et vobis expcdil. Consilium cut hactenus fecil, et qtiemadmodom oportet, illam
atilem meuin (32) quodpetitis,in qtiantum iiitclligere posse 4 1 7 gnberitarc et disponere. De aegrilttdino
possum, hoc niihi videtur salubrius ut volunias quidem magnam dcbel colligere mens veslra coo-
vcstra, quantum in vobis est, nullum pra?beat solalionem, qtiia ftagettat Deut omnem filium quem
MV

assensuui, nihil dicatis, nihil facialis qtiod ad hoc recipit. Et exeinpla saucloruni virorum, qui ntnltas
poitsit valere , ot ad onus ad quod vocamioi aliqoa
M i et gravissimas passi sunt apgriludines, sicut fuit
occasiooe perlrahamiiii. Nulla vos cogat nccessitas, ' Job, et sicul legitnr de qtiodam sancto viro (53)
practcr solam et puram obedientiain. Obedientiam qui paratysi toto corpore dissolulus, a fralribits,
vero ntiilain suscipiatis, nisi a domno abbate Clu- quoniam ipsi illum traclarc nou poterant, feraUns
niacensi, cui vos suhdidistis. Quod auicin diciiis traditus est, mulium vos conforlare debenL Nujh
VARLE LECTIONES
Sicul in mt fieri in Diilci«sima mi dilectissima
M l
Cottata cum eodem mt Reverentiam tM

sictil NIS reverentiam vcslram sicut Mullum pracbeat ms nullum praebeal

c t v
Possat valere ais M t

nossil valere Veniale me valde vcnfale Coiiata eum eodem me

, t T
" * Droarncnsi vuTroarnetisi
Doiuino Rodulpbo mt Dominoabbati Rodtilpbo
t l v

JOAN.MS PICARDI NOTJE.

(32) Contilium autem mcnm, etc. Arnulfus Lexo- non ex tttmore, sed htimilitate potios, sicntpolas.
Meitsis iu episiol. ad Daniclein, prioretn S. Baibanc, el timore dcsUlis, pusillanimiiaicm haec mibi sapit
rcclc, quoil queinadmothim atl prioralum non se humilitas. Veui igiltir, qnoniain cum ipso oncre
tlehiitt nigcrere, ila vocaius non debea rccttsarc : gralia tihi diviita coiiLrcsr.et. > Sic ille.
c Quia, inqiiit. uon minus dclictttm ttimor inohe- (33) Et ticut legitnr de qnodr.m tanclo viro. ete.
dicutia: quam xelus aiubilionis importat. Quotl si s (vel allucinor) fuii P::ulus ab!>as crcmi Pancphi-
173 LIIL Ilf, EPIST. CXI4IL «'*
qnam rnim lcgimus quod aegriludincs sanctnrum A quatenus consitlerct si qua stint in rrgno vestro cor-
illis ruenint ad detrimenlum, sed scmper lcgimus rigcnda, pniplcr vil.e actcrnae praenmim, el ut magii
eos ad mcliora per Iribulationcs , proccssissc.
, M nc magis i i i vobis gratia Dci atigcatur, sollicitc,
Natn eisi boua opera aliquando impediantur in tan- Deo adjttvaiite, sttidealis emcndarc. Nihil cnim est
guoribus, gralia lamen Dco non luinuitur sed augc- coiitcmiiendum quod corrigi possil, quiaDcus exigit
t u r , si*bona voluulas in tribulalione nou dccrescit; ab omnibtis iton solum qitod inalc agtint, sed ctiain
nec exigit Deus a servis suis plus quam faccre pos- quod non corriguut mala quac corrigcrc possunl. Et
einl. Deconsilio vero quod petitis de dispositionc qttaitto polcnliores stttit u l corrigaul, lanto distri-
Ecclesiae vestrae, Deum oramus u l ipsc vobis con- ctius cxi^it ab illis Dctis, ut sccumlum polestalcm
sulat; et vos et Ecclesiam vestram cum fitiis pro- mtscricortlitcr iuspcnsnm bene velinl el faciant.
lcgat atque regal. Quod lamen mibi vidclur, in Quod maxime vidciur ad rcges perlincre, qiioiiiam
quanluiu possum intclligere, tacere non debco. ipsi cogtioscuiittir majorcm poteslalcm, ct cui miniis
Curam Ecclesiae quam per obedientiam ct cbariia- contradiciiur, inter liomiiies oblinere. Si aiiiem non
lem eorum ad qttos boc pertinuit, siue proprta ojnnia sifntil poleslis,*iion dcbctis proplcr hocquina
volunlale suscepistis, soia veslra voluntatc non melioribus ad meliora sludeatis prolicerc, quia bona
debetis rejicere, sed obedicntiam usqtie ad mortein proposiia el bonos conatus Deus solct benigne pcr
B

servare. Sed si assensu et consiho arcbiepiscopi, flcere et bcala pleuiiudine relrihticrc. Auditur apud
quia episcopum non habeiis. et fratrum. ct corum nos qttia conjitgia in rcgno vestro sinc oniui ratione
qui rei cognoscunt necessilalcin, lalis elccla ftierit dissolvunttir el coinmulantur, quia cognali sive su»
persona qtiae onns vestruin, quod hactentis por- nominc conjugii, sivc alio modo, palaro sinc rcpre-
#

tastis, digne possit stiscipere, tuttc utique hoc qttod bcusioiic contra cauoiiicam prohibitionein c^ommi-
pcr obedieiitiam suscepistis, iicite si ad salutem vos sccri non vcreanttir. Episcopi quoquc, qui debciit
redire dcsperalis, polestis dimitlcie. Filios vcstros essc forma ct exemplum aljis canonicae religionis,
bortor et consttlo quatenus qiianto magis ipsi ad inordinate, sicut audivimus, aut a solis cpiscopis
praesens vestro uequeunt uti auxilio el consilio, aut in locis tibi ordinari non dcbeul, consecraniur.
tanto magis solliciti ipsi sinl ue rcligio, qtiac in vcslra Haec et alia qtiae magnitudiuis vestrae prudeutia i:i
saniiate fn illis vigehat, deOciaC; sed iiivicem se Ilibernia corrigenda cognoverit, prccor, obsccro ct
charitative hortaiilcs, proposilunfsuuni inviolahiii- consulo, stcut illi qucm valde diligo, et cttjtts profe-
ter cnstodiant. ctum per omnia dcsidero, qualenus consilio bono-
rum virorum et sapientium regni vesiri corrigero
EPISTOLA CXLII M 1
.
A A S E L M I AO MURIARDACUUM REGEM HIBERM.E. studeatis; el Deum oro, dc regno terrcno ad regntim
c

Bttnc regem depradicat ob pucati regni feticitatem coelcsie transeaiis. Amen.

El eum admonet ut guce corrigenda sunt coriigat f EPISTOLA CXLIH , M

maxime eognatorum conjngia et irregularium epi-

ecoporum ordinationes.
MLBIARDACHO, glorioso, graiia Dei, regi Ilibcrniae,
AMSCLMUS, servus Ecclesiae Caiittiariensis, salutem
cum oralionibus, et Dei inisericordia scmpcr regi
ANSELMI AD CISLLBERTUM LUNICENSEM EPISCOPLM.
(jraliumhabei prrnuli gandenti quod suis auspicits
res Ecctesiw bene verteret.
ANSELULS, servus Erclcsiae Caniiiariensis, CISLE-
BERTO, L u n i c u i s i cpiscopo, salulem.
, n

el M
protcgi.
1
Gralias ago reverentiae vcslraequia lactaui se si-
5,1

Gratias ago Deo de bonis mttltis qtiae de vestra
celsittidiue audio. Inter qnae est hoc qttia gcntem
regni vestri iu tanla pace facitis vivcre, ul omues
bouiqtii hoc audiunt, Deo gratias agant, et viiae ve-
strae diuturnitatcm desidcrent. Ubi enim pax est,
licet oninibiis bonam voluntatcm habentibus quod
optant sine perlurbatione malorum hominuin cflice- ®
re. Unde vestra celsittido, per quam Dcus isla facit,
ah eo ccriissintc magnam retribulionem debet exspe-
ctare. Super hoc uiiqtie pacis fundamenltim facile
est alia qtiae ccclesiasiica religio exigil, aediflcarc.
Precor ilaque bonae volontatis vestrae constantiam
VARIJE
Per tribtilalionemPmi per iribulationes '» Mollata cum eodem ms
l
gnifical iu liueris suis, quod Deus in Ecctcsia sua ad
profecium religiouis per me dignatur aliquid opcrari.
Qtioniam aulcm olim nos apud Rothonwtgum iuvicem
coguovimus, dilcclione sociali sumus, et nunc co-
gnosco vps ad cpiscopatus dignilalcn, ^ralia Dci pro-
fccisse, coiifidcutcr audeo vos obsecrare, et sccun-
dum qtiod ititclligo opus esse, vobis consulcrc. Su-
blimavit Deus iu llibernia vestram prudentiam ad
lanlatn dignilalem, ct posuilvos ut sluderclis ad
religionis vigorem et animarum utilitalem. Salagite
ergo sollicite, sicut scriplum est de co qui m
pr.cest
in soiliciludine, in iila gente, quanium in vohis est,
LECTIO.NES.
Regi et ms semper regi et
8 M

i M
Coltata cum eodem m$ Ludinensi m* Luunicensi " ' L a i l a r i ms laetarn
, M
Scriptuin est, qui
, M

ms scriptum est de eo qui

JOANNIS PICARDI NOTyE.
siae, tanla metnhrorum debiliiate constrictus qua-
driefinioin, ut eomin funclione penitus careret, et a
viris curari nequiret; eainque ob rem traditus
aanctis virginibus, apud qtias et defunctus est. Yide
Cassian, collat. v n cap. i 6 , ubi reperies oleum
t
defltiensex unclis sancli viri roembris lam fusse
saluiare ut infirmis salutem restitueret.
175 S. ANSELMJ CANTUAR. VRCllt £P. Opp. m _ £NSTOL£. i~&
corrigcrc ci exslitpare, c i bonos morcs plantare c l * EPISTOLA CXLV . m

aeminare. Ab hoc eiiam, qnantum in vobis est, re- WAI.TEBI AD A3SELMUU.

gem vestrum, et aiios episcopos, el quoscunqne )K>- flxtuliat de felici Antelmi in Anglium reditu. thnul-
leslis, suadendo, el gaudia qtiae parala sunt bonis, que ab eo quidpiam expetit pia contolationit.
ac mala quac exspectant malos, ostendendo ntlrahite, Domlno desiderahili, ei toiis viscertim meduHia
nl de veslris el dc aliormn honis operibus pnr-
197 concipiendo matri Ecclesiae catholicae ANSELMO, f r a -
miiim mereamini a Dco arciperc. Giate3 rcfero pro tcr WALTEBUS, unns suorttin extrema pars devolo-
munere vestro qnod mibi beiiignc misislis. Orale rum , dcsideratae pingtiediuis, intimae suavilalis-
l>ro tne. haustttm sttflicientcm.
I l x r c l iingtta, scnstis hacret, iitilat manus, d i m
EPISTOLA CXLIV •••.
rcvolvit dulcediuem vestrae salutationis, qua sc vi»-
AD MOXACHUM APOSTATAM.
stra celsitudo ad lanlillnm homuncioncm dignaia cs(
Praceptie, contitiit et minit errantet duat ovet ad Hiclinare. Ece ad vocein vestratn confortata suui
gregem retocat.
ossa mea, cxhilarata praccordia mea, quia, sane nune
AKSELVUS, Dei graiia arcbiepiscopns Cantuarfcc, cognovi me vestram gloriam non inaniicr ainassc»
ADBIANO, qui fuit monachus Christi EcclesUn Can- quando vos meam humilitatem non deiiignali cstia
luaricnsis, et stiadente diabolo, relqnit habilum recognovisse. Et revcra quantoin me nihil promptum.
sutim, si vult rcdire ad monasierium suum et ••• ad nibil robusttim considero, lanio erga mcam iinbecil-
'nonachicom propositum, salulem et veram dilectio- litatem vestram diligenliam plurisduco. Omnipotenri
ncm. itaque Deo iaodis hostiam mecom referuut omnes.
Fratrem c l firhim non debeo nominare, donee amicivestri, qui saccidum nostrum pracseniia* vesine
aciam te pceniieBliam peccali et erroris tui agerej lumine deslilutum feliciore beatittidiiiis vestrx r o -
418 e l
cognoscam per reversionem tuam.
n o c
dilu exhilaravit. Depuiit cniin, quaiiter voluit, quid-
Quod si, Deo pcr graiiam suam inspiranie, se-
m
quid reqtiiei placidae voluntatis vcstrae ohnilebatiir;
rundum desiderium meum vidcro, certus esto quia unoqtte moincnto, quod nobis longissimum videba-
in me palernam pietaiem et fratemam charitaiem tor, citissiinum nobis cffeclu pleniore perfecit. I n i r o -
sine flgmento, Deo annucnte, invenies. Consulo igi- iius cnim vester paciflctts facttis est cl nobis el vobis>
tur ct consulendo precor ut hominem, cujus animae quia dum protractae qucrcLx termiiium posuistis, Ec-
sahncm aflectu cordis desidero; ei praecipio ea au- ciesiis canonice collatis, vos qtioque rcqnievistis.
eloritale qtiae mthi a Deo et ab Ecclesia Dei iradita ^ llaque rcquiei vestrae ct communi hono congraiit-
esi, super omnes viventes professos obediemiam et lantur omnes amici vestri, ct vos, quia corporc con-
stahiliiaiem in praefato monasterio; ct adjuro per jttncli non possunt, desidei iomnt gressibus inviscrc
eamdem professionem et stabilitatcm, quam le in non desistunt. De noslris polissiinum monachis dico r

eodcin loco servattirum coram Deo promisisli, ctpcr quos vobis majorts dote famiKaritalis, et subventiene
utrumqtic adventum Domini nostri Jesu Christi, transactae necessilalis proclivius devinxisiis. Sed
sicut vis ut primus sit libi ad saiittem, et secundus quoniam mei causa coepi, ad me mihi redeundum
non sil tibi ad damnationem, traatcnus resipiscas, et esl. Optalissimum mihi esscl, si fieri possel, aute
rcdcas ad Ecclesiam in qua monachits fuisli quan- finem nieum veslro conspeclu perfrui, et coram vo-
ttim ad habilum, et esse debes sccundum veritatem, bis de mcis calamilatihus conqueri. Peilranstiteniiu
elad me, et ad fralres, qui tc propler aitimae tuae tempus meum, c l ncscio si quem diuturnitatc vit;e
sahitem dcsideramus, si non vis iu excommunica- collegerim fructum. Sed quoniam vohinlati mcre
tione et auathemate mori. lNullus enitn homo in debilttas senilis obsistit, ecce hic ubi sum vol»is
praesenti vita vivens potesl te absolvere ab his vin- suspirando, niiscrins et languores animae quos con-
culis excommunicaiionis et anathemaliK, nisi quod traxi reprxsento, id potissimtim, exorando ut, sictit
vcra dileclione precor el consulo, feceris. Istas mcas ry omnibus omnia facti estis, co me modo rcscripto
titleras pnccipio t i b i , si qtta adhuc vena obcdien- mansueludinis vestrac iufonnare digtiemini, quo
liae vivitin te, utostendas, si opporlunilalcm habes, pnesentem, si ita contigissel, consolaremiui. Erit
Airardo, qui tccum ab Ecclesia Cbristi discessit; et eniin hoc magnum iniamentum meae necesstiatis ct
quidquid tibi scribo, illi simili charitate et auclori- monimentum gratum veslrie suavilatis. Ad hoc sane
tate mando. Quamvis non mereamiui adhuc u l 1 0 1
mea hacc tendit oratio, ut, quoniam vohis ex loto
pro vohis orem, latuen oro Deum omnipotentem tit jtixta votum frut non posstim, sallem mihi aliquani
ipse vos convcrtai ad se, et ad salutem ammaruin vcstii porliunculam concedalis, nou qua fruar pro
vestrarum, ct laetificet me de vesiro dcsulcraioreditu. vobis. sctl cujus rcspectu in vestra consolatione
403

Amen. respin .. Non qttia acgritudiui mcxsufficientia desiut

VARIiE LECTIONES.

117
Et do vcslris mt tn dc vcstris ••• Cttm eodem mt collata Monasterium et ms MonaslerHiin
9 9 1

Biiinti et ••• Deo g r a t i a m ms I».M> per gratiam •• Ct adhuc mt adhuc u l

1
••• Coltala cum eodem mt
m
iittopectui ou respectu
171 LIB. M , EHST. CXLVil. I7g
;rtimcnla Scripluraruu!, std quia scnipcr satios cst A plusgauderc, ei inajurcm quxstuin xstimare cuin
argrolo, si ei quod dcsiderat tribuatur. E l sxpe ta- amamus, quam cnm amarnur. Atquc magis dolen-
ctus unius deinulcet, cui miillorum medicamiua tion dum uobiscst, ct majus damnmn credendum, cum
inbaerent. Omnipolens Deus meiitcm veslram et perdimus amorem quo atuamus , quam cum M t

iinguam, parvulorum suorum consolalioitt d i u i i u s ainittimtis illum a quo amamur; amanti er.im p r x -
€#>

reservct, et placidae veslrae voluntaii conams miiim debelur, tion amalo. Detiin, pro cujus amorn
e M

adrcrsariorum poteuiix sux dextera substcrnat . niediligis, oro ut ipse te diligat, ipsc te ad bcne
6M

Amcn. vivendum, qnod a mc petis, instruat; ipsc te ab

EPISTOLA CXLVI . M T
ANSELMI AD WALTEBUM.
Est rescriptum ad ante positas litteras.
AMSELMUS arcbicpiscopus fratri et dilcctori suo
WALTEBO salutem et benedictiojiein Dei, et suam,
omnibus pcccatis absolvat, et ipse te ad viiam x t e r -
uam pcrducat. Amen.
4 1 9 E P I S T O L A C X L V l l *••.
ANSSELMI AD Ml/RI.\RDACBUM HIBERM£ REGFM.
htiam ntqueeiiam r»gat mederi autcurare medendum
%

peslitentibus sni teuni moribus. Ne amplint viri

quantum valet.
uxoret suas aliornm uxoribut commutent. et epi-
Liiteras religiosx diilcediuis l u x suscepi, velul fi icoptisi/on nist in uno certo toco constitualur, nec
fjvunt pioguem, el exupdanlem, et sliliantem densas nisi a pluribus cpiscopis ordinelur.
e i suavea guiias inexplicabiiis erga me dHcclionis. MURIARDACUO, glorioso regi llihernix, ANSKI.MUS
Iu quibus sancto referta fervore anima tua diligenda archiepiscopus, servus Ecclesix Cantuariensis, fideU
et diiecta ammx inex, lanlo se significat flagrare cinu orationibus obsequium, et pcr regnuin terre-
i'c*iderio noslri colloquii; et quia boc iieri posse num mercri ccelesle.
dcsperal, sallem per liltcras nostrx salutationis et Qtioniam multa de vestra excellcntia prxdicantttr
ar.ificantis admonilionis; ut anima mea mirclur qtix rcgiam decent dignitatcm, valdc gaudemus; ct
unde lita erga me concepit tantum affectum amoris, Dco, a quo cst omnc boiitim, devotas eximlc gralics
i.isi quia Spirilut ubi vutt tpirat, et vocem ejus audis; agimtis. Ceiifiditntis autem quia qui vobis contulil
et nescis unde veniat aut quo vadat (Joan. m , 8). gratiam suam in faciendis bonisqtix facilis •*•, con-
Uuippc mca mcriia boc impclrare apud bomines ne- fcrei qtioque aflccttim perficiendi ca qtix stipcr illa
queunt, ut sic diligar ab homine; sed Spiritus san- qtix facitis cum vclle coguoscitis. Quapropler, glo-
ctus, per quem charitas in cordibus servorum Dei riose fiii ct in Deo charLsime, precor ut ca qux in
Aliflbndiiur, ipse animam luam tali ac tanto fecunda- regno vestro secundum Chrislianam rcligioncm
vit aifcctu. Cujus vocem in litteris tuis audio, sed Q cmcndanda cognoveritis, omni instantia et sollicitu-
unde boc inspirel nescio, Mqtiiacur
Hn<l. nJV^t . M nniHdl n . . . i A
hoc f»<k!.i
. . ! . . A . » » 1» ^
facial !in
—
n _c .1!....
dine .cmcndelis.
. . . . . . . I...?..
Ad hoc cnim Dcus tin
A .1
rcgali ««..1
. . . . I !
sulli-
1'

noti invcnio. Quem rogo ut nunqtiain a te vadal, scd milate vos couslituit u l virga xquilalis subdilos
scmper in te niaueal, et lotum spirilum tuum inde- populos guLeructis. ct qtiLlquid in eis jusliiix ndvcr-
siiienter amore Dei et proximi fervere faciai. Gratias salur, eadcm virga pcculiatis el ainoveatis. El qui-
ago Deo qui mihi u l ita a te diligar de.Iit, scd tibi detn quiddam dicitur ficri iu ipso wpulo qucm rc-
multo majus douum tribuit cum cor tuttm sic amorc gcndttm susccpistis, qttod mnguopere corrigendtini
proximi implevil. Valde namque cst gratitis Dco esl, quia Christianx religioni omnimodis coutrariuiii
diligere proximuin quam diligi a proximo. Scmper cst. Dicilur eniin quod viri ita libcrc et publiccttxo-
crgo plus dcbemus studcre amarc quani aniari; ct res suas uxoribus aliorum cominulant (5i), sicut

VAP%LE LECTIONES.
m
Consolaiione diulius ms consolationi diutius " Placidx voluntati ms placidx vcslra» voluntaii
6

••• Snbsternet. mt substernat. Amen. Cotlata cum codem ms

w
••• Pcrdiinus qucm amamus ms pcr-
dimus amorctn quo amamus Cum eodem ms collatn
M >
Qux fccistis nu qttx facitis
6 1 0

JOANNIS PICAHDl NOT^E.

(34) Dicitnr qnod viri ita tibere et publice uxores 0 sarculo corrcclionis penitus exslirpare nondifleras.
tnas atiorum uxoribus commulant. Epist. l i i , supra, SicGregoritK ad Lanfranctiin, qui monilis |>oiiti(icis
tdein prxmontierat, sed qul;i ut liquct, negleclum
v continuomorcin gessii. Nam post Gregorianas lilteras
fuer.it, rurstis iuculcai. Sane ante Auselmtim Gtego- scqminlur proxime alix ejusdem Lanfrauci, ad Go
rius papa VII aliquid simile audicral, unde Laufrau- thricum Hihcrnix recem , uhi p<»st caplatam iu
ctim pcr lilieras (qiiarum majorem partem reliilimus liiniue bcncvolenliam, lixc iiisunl: i In regtto vcstro
in cpistol. 3 1 , lib. n) mouuil serpenli tnorbo occtir- pcrhibcntur homines, seu dc propria, scti de mor-
rere bis vcrbis : t Ttiam vcro fralemitaiem. clsi ttiarum uxoriim pnrenteta conjuges dticcre. Alii,
inoniiore non egeat, impelleule tamen nos sol!iciitt- lrgitime &ibi copulatas pro arhitrio et viduntatc
diue admonemtis, qtinteints graviora tisqucqtiaquc relinqttere ; nonuulli sttas aliis dare, cl aliorum in-
vitia resecare studeai, c l inter omnia, et prx omni- fauda comuititalioue recipere. Ilxc , et si qua sunt
btts, nefas quod de Scotis atidivimits, qttod plcriquc alit crimiua, propler Dctim el aiiimam vesiram iu
videlicel uxores iioiisotttm descrtinl, sed clinm ven- terra polesialis vcslrx corrigi jttbere, lalcstpic vos
ihinl, modis omnibus prohihere coutendal. Ad h ee cuin divino adjutorio vcslris stibditis exhibere, ut
eiiitn apostolica te auctorilaic fiiLum esse voliiiuus, ct amalores boui boua amplius diligam, cl appcli-
ut non solum in Scolis, scd ctiam in aliis ( i quos in tor<'s mali pravas aciiones ncquaqtinm cveiceic
Auglomm iusula talcs eise cognovei is) dura nui- pr.<v«iuii;int. • Ita L uifrancus couimonucrat ic„e;ii.
iuadvcr^ioiie piinias, cl raducin lanii maii jrdcnii Vcrum nc^cio an suida aure istlucc pnciciiissel,
179 S. ANSELM CANTUAIL ARCIUEP- OPP. PAflS. I I I . — EPISTOL.E.
«fuilibet cquum equo, aut qtiamlibcl aiiam rem rc A
alia ab illoeommotat; aut pro libilu et sine ratione
relinquunl. Qood quatn malum sit, oronis qui Chri-
stianam legem novit, intclligit. Si Igitur excellentia
veslra divinarum Scripturarum sententias qoae huic
infaini ncgotio obviant per se legere non valet, prae-
cipite cpiscopls et religiosis clerkis qui in vestro
regno sunt ut eas vobis cdicant, quatenus, eis
cognilis, quo studio vobis invigilandum sit, ut hoc
malum corrigatur, cognoscalis. Ilem dicitur episco-
pos in lerra vestra passim e)igi,et sineccrtoepisco
palus loco conililui, atque ab uno episcopo episcopum
sicntquemlibet presbytertiin ordinari. Quodnimirum
180
ut cum de terreno regno transieritis •'• ad eoeksie
regtium veniatis. Araen. De fralre nostro Cornelio,
qucm sibi celsiludo veslra milti rogavit, dico q n i a
ita occupatus est circa scrviiiuin patris sui, ut n e c
ab eo queat sine periculo vitae illius separari, n e c
eum, qui jam senio confectus est, secum ullatenus
ducere.
EPISTOLA CXLVIII •".
ANSELUI AD ODOflEM MONACHOM.
Ut non deserat munustibt committum ob ingravc$cen~
t$m aflaiem.
ANSELMUS archiepiscopus fratri charissiino Oooai,
monacho et cellerario , saltttem, et beuediciioneni
fU

sacris canonihus omnino contrarium est; et eos

Dei c l suam.
qui taliter instiluti sunt aut ordinati, cum suis ordt-
Dicitur quod quia sentis aelate et aegritudine finetn
natoribus ab cpiscopatiis oOicio deponi pnecipiunt. B pj
t u u r o p r 0 |,ieo vis obedienliam luaro i n
n q u a r e f f

Episcopos naroque, nisi certam parochiam et popu qua haclenus Deo et conventui eccleshe in qua
lum coi superiiitendat, habeat, coustitui secundum vivis deservisti, descrere. Notoin tamen volo esse
Deum non potest, quia nec in saecularibus nomen vel dilectioni tuae quia boc consilium non esi ex b o n a * et

officium pastoris babere valet, qui gregem quem parle. De maUs enim operibus debeinus agere pceni-
pascat non babet. Honor quoque episcopalis non lentiam, et ea relinquere ante mortem , ne in illis
parum vilescit, dum is ad pontificatum assumitiir iuveniat nos ultima dies. In bonis vero operibus de-
qui ordinatus, quo divertat vel cni per cpiscopalc bemus perseverare tisque in flnem, ut in illis assu-
ministeritim certo pnesideat, nesdl. Minus quoque mstnr anima nostra de hac vila. De benefacienlibus
quam a tribus episcopis ordinari non debet, cum namque perseveranter diclom e s t : Qui per$ever$wc-
propler oioitas alias et rationabiles causas, quas epi- rit utqne in finem, hic •" tatvut erit (Matth. x, i i ) ,
slolaris brevitas noo admiitil, tum u l fldes, vita et non de illis qui ante finem a bono opere deficiunt.
solbcitudo cjus qui invigilare dehet, idoneis el lega- Expedit igilur aniina? lure, fratcr et fili charissime,
libus lestibus comprobeltir. Prccor ilaqtie, hortor et tii in obedientia qnam secundum posse tunm adpla-
moneo quateuus excellentia vestra operam del ut citom Dei, iu qtiantum cognoscere ppssomos , et ad
ista In regno suo corrigaulur, quat<»nns merces,quam C phcitum abbatis lui el fratrum liiorum lenuisti, per-
a Deo pro aliis bonis expetitis •", pro islis vobis sevcrcs quandiu v i u in te ftierit, et abbas lutis libi
augeatur. Cacierum, si quid in vobis aut in his quos jusscrit, bono et laelo animo, sine omni rancore ct
regere suscepistis quod ullaienus voluntali Dei adver- imirmuralione, n l eiiam loquendo ct disponendo a l i -
sariqoeat, perpcnderitis, sollicite emendare satagile, quid de cadem obedicntia emiltas spirilum. Sic eniut

VARLE LECTIONES.
411
Exncdiiis wt cvpelitis Traiisihitis mt transicriiis
e , f
Cottala cum eodem mt
8 , 1 i l v
Cellario a u
Cellerario * De hona mt ex houa " * Sic salvus mt hic saivus
u

JOANNIS PICARDI NOTiE.

aul mors irruens sancta ejus pnrvcnisset desideria ; An 'I., cap. h : Audhimut quod oplimatet pene omnit
h

saltcm coustat ex nliis lilteris Lanfrauci ad Ter- genlit Merciorum tiio excmpto tegitimat deterant
deivacum, Golhrici successorem, ilalis, nihil fuissc Kxoret, et adulterat, et tanclimonialet conttu-
adhihiiumremcdii tampesiilenlix morho. Subsloma- prcnt elc. Qttod attlem fucrilSeniis haec libido quasi
%

thansciiini, paulo aiilemedium scrihil: c Inter miilla D huireditaria arguit D. Ilicronym. lib. u , adversus
qiia? placcut, relala nohis sunl qicedam quoe tlisci- Joviniamim : Scotornm naiio' uxoret propriat non
pliccnt, scilicet quod iu vesiro regno quisqtie pro habet, et quati Pialonit Potiticnm tegerit, et Catonit
arhitrio sito legiiimc " b i coptilalam tixorcm iiulla sectctur excmplnm nutta apud eot conjux ett propria
% %

caiionica causa iuirrwm<Milc relinquit, et aliam sed nl cuique tibitnm jueril, pecudum more latcivinnt.
qoaiuhhel, scu sibi,\vl iclicl.e uxori consangiiiuitalc Tacco pudenda etpemmilia meinomiis libidiuibus,
propinquam , sive quatu alius simili improhilalc quae Sylvester Giraldtts centuin posl Aiiselmum an-
descrtiil, inarilalt seu fornicaria lege ptiuicnda nis nolavil de Hihcrnis, disiincl. 3, Topogiapbix
temeriiale conjttngil. > ilacienus Lanfrancus, ex Hihernicx cap. 19. Qttam vero alias htc morhus
cujtts praeleritis adhorlaineuiis si pra^scnlia liccat egisscl radiccs, adeo ut ncc hujus epislobe medicaiis
Anselmi comproharc, atrini diceic non ex Scotoruiii cvelli pottteril consiliis. palam filcx coucilio Casrll s,
vel llibernortim, scd Anglorum longe antea dcpra- archicpiscopali Hibcrui:e civitate, hahilo atino 1171,
vatis inoribtis nataiii hauc hlhaleiu gangreiiaiii p.tu- i l ah Alexaiidro III prohalo; in cujus coucilii pla-
latini vircs ct auginentum sumpsis^e. Nam Cihlas in citis id polissime jubelur, ut omnet taid qui u.iores
Kxcidio Hrilaimi.c supra ttiille annos dixil : Refics hnbere v>tint cus tecundum jut- eccletiasticum /w-
habet Brilanira qnamptnrimat conjuget hnbeniee, beanl. Uoger llonedemis retulil iu posler. parlc
tcd tcorlantet. D. Honifacius martyr el archiepUco- Aiinal. Scd ncc hoc decrcltnn (ttl liqtiel in signalo
iu>, legatus Germanicus objicit Etliclbaldo r r j Syivcsi. Giraldi tcslimonio) valuit exstirpare: taui
uyl^ruin ,ipud Willflm. Malme.lMir.. lib. t. I'e rcg. pucun P>I impi.c Vcncrij niaUim.
m LIB. I I I , KPIST. CL. IS2
eveniel libi iHa proniissio qux perseveraiiiibususqtic A Canoiiica anclorilas prxtipit ut Ecclesia episco-
in flnem promittitar. Nec te tcrreat quia proplcr pulus uilra trcs mcnses uon nianeat sinc pastore.
imbecitliutem corporis non vaies modo * ita cfli- u Quoniam autem rcgi placuit, consilio barontim suo-
caciter facere el eurare qux facienda sunt in eadein rum, et nostra concessiouc, ut vestra persona cbge-
ebedieatia, sicut olim faciebas in sanitate et juvcn- rctur ad arcbiepiscopatum Eboracx, non debet per
tnte. Namque non exigit Dens a te uitra posse (uuin. vos tenniuus salubriter constitutus diutius differri.
Nec te perturbent quxUbel adversitates, undecnnqiic Ui.de miror quia post eleclionem vestram non rc-
veniant, quibus te vull iniuiicus animx tuae vexarc quisistis u l consecraremini ad quod elecii estis.
et faligare, ut ante Anem deflcias et prxmium per- Mando iiaquc vobis ut v m Idtis Septetnbr. sitis aputi
scverantix perdas. Hortor igitur et precor qualenus mntrem nostram ecclesiam Cantuariensem , ad fa-
boc in cordc luo proponas et stabilias ut bonum opus, cienduin quod facere dcbetis, et ad suscipieudam
qnod bactenus fideliter Deo adjuvante tenuisti, nc- consecrationcm vestraro. Quod si non fcccrilis, ad
quaquam, donec vivas, deseras, nisi bocabbas luus me pertinet ut ergo curam babeam et faciam qux
et fratres tui non tua importunitate, sed sua spo:i- penincnt ad cpiscopale oflicium in Eboracensi ar-
tanea voiuntate tibi prxcipiant. Et rcrtus esto quia cbiepiscopatti. Prxlcrea audivi quia vos, priiisquaut
qoaotomajori diflicullale, cum propter imbecillita- B consecremini, facere vultis, ut electus episcopus
tem tuam, tum propter qoasiibet adversitates, obe- Sancti Andrex de Scotia apud Eboracum consecre-
dieotiam tibi injunc_lara facies , tanto m n j o s pra>
, l 9
iur (35). Quod ncc facere debetis,necego concedo, scd
mium a Deo recipies. Oro Deum omnipoteniem omuino interdico ne fial, aut de ilio , ant do aliqua
ut ipse cor I t i u m d i i i g a t , et qnantum iu me csi, persona qux in regimcn animarum debct proveht
benedictiooem et absoluiionem Dei libi mando, fra- ab.archicpiscopo Eboracensi, quia non periinet ad
ter cbarissime. vos dare vel conccderc alicui curain aniniaruiii,
4 2 0 EPISTOLA CXLIX. a m nondom accepi&tis. Yale.
q U

AXSELMI A 0 TBOMAM EBORACENSEM ABCBIEPISCOPUM. EPISTOLA CL

Ecclesia ulira tres mentet sine paslore non debel esse,
unde ipsi prmscnbit ut vnt Idus Seplembris Can- ANSELMI AD GOFFBIDCM
tuarim se sistat ab eo con$ecrandum et ne ipse
9 Virum probnm a vitm inlegritale laudat, ct a que
eiectum episcopum S. Andreee de Scolia nondum sibi caveal, moncl maxime ne aliorum fucta discct-
%

contecratus consecrare prmsumat. nens eos confemnat.

AMSELMDS , arcbiepiscopus Cantuarix,
decto arcbiepiscopo Eboracensis Ecclesix,
tcm.
M f
Non moJo ms 110:1 vales modo , I S
JOANNIS PICARDI NOTiE.
(35) Faeere vulti$, «1 elcclus episcopus Sancti An-
drem de Scotia apud Eboracum consecretur. Quouiam
adEboracensem archiepiscopum peniiiebatcousccrn-
t*o omninm episcoporum, prxficiendorum Ecclesiis
iosularura Orcadum,id esl Ilibernixet Scolix, Tho*
mas necdum accepiam ytcpoTosutv alteri voiebat
eonferre aiit curare conleiendani. Quod Anselmus
probihoit recte dicens non posse quem aniinarum
eoram demandare, quam uon susceperit. Iuitiando
autein episcopo nomiui crat Tingodus, Ecclcsix
Dunelmensis prior. Coelcrum, quod Scotorum et
llibernorum aiitislitum iuitialio sit ponlilicis Ebora-
rensis et hujus (de quo fit sermo) fratruelis, ad
Lanrrauciim, scd non Lanfranci ad ipsum; quns ad
littcntm stihjicio, priores sic habent: c Piissimo, etc.
Eccc, Patcr sanclissiute , lilius tmis ad te clamai,
sed magis filia, Ehoraccnsis videlicct Ecclcsia, ad
cam, ctit divina dispositionc prxsides ecclesinm;
taitquaiu ad maternum vecurrens sinttm,pic posltilnt
11I ex abundautia malcrnarum dcliciarnm rcparelur
inopia suarum se descrcuttum; imo longe ct iutcr
barharas nalioncs positarum virium. Siquidem
venit ad nos qttidam clericus, qttem misit 1'auiits
romes ctiin litleris sigillalis de Orcadum pnriibtts
significans in eis episcopatttm sux lerrx eidem clc-
rico cottccssisse. A l ille anieccssortim siiorum or-
fline cuslodito, postulat a nobo consecrari episco-
pum, cui, quod jtiste pelit, injusle dcuegare tton
possumus. Precainur ergo ut nobis duos cjiisctipos
TIIOM.E, AKSELMUS, archiepiscoptts GOFFRIDO saiutcm ct bc-
salu- nedictionem Dei, el suam.
C Juhel, nepos vcstcr, mihi narravit vitam vcsiram
VARL4S LECTIONES.
Facias: m$ facies,
ouperriine noster fraler nohis ei cocpiscopis subiu-
tulil Rcinigius, mc scilicet imposterum qiixsitiiriini
Dorcacestrensis vcl Wigornensis cpiscopi suhjectio-
nciii hac dc causa. Dico enim coram Deo me nunquam
b o c faciurum. Si placet igilur sanctitaii vestrx, ut
juxta pelilioucm noslram nohis facere digncmini.
loctnn Eboracom; lemptis, v Non. Marlias nohis
immtitnhililer constiluimtis, cl vobis significamus.
Ergo vivas el valeas, el spiriiualibtis iiiciemculis
ttsqttequaqtic proficias. • liacletius Thotnas. Ex ctt-
jns vcrbis pcrspicuum cst, qttod aliius in Lnnfran-
ctim < ristns olim creicrnl camdctn oh causnm qtiam
hic Thomns sutis fratruelis, I n n l o tlcmissitis incli-
nasse; ndeo tit nou nisi tncilo Laiifranci |emiissit,
veicaliir se nuncupnro nrchiepiscopum Eboraci.
Sed Laufraiici ic ?j»»»nstim conjuiigamus, quo ct id
juris spcctans ad &)oracciisem cathcdram gravius
probat.
rj c Lanfranctts, clc. lusinunvii vobis vcnerabilis
fralcr uoslcr Tb'»m:is El>oiaccnsis archiepiscopus
adveiissc de Oi<.idum insulis ad scquendum clc-
rictim, qnem in ^piscopaium ipsitis t e r r x , p r x c i -
picnie ct itisiutinoic p-^ilo comiie, teslatur csse
elerium. Et qnif> e x amiquo more sui juris csl
prarfalarum instiiarum prxsules consccmre, peiiit
a me ut mitt.tm sibi de noslris suflraganeis dtios
qui lanhe rci sarramentum c»mi eo valennt cele.-
hrnre. Roganlcs itaquo prxcipioius,cl prxclpientes
rogaicus, qttatentis omni cxctisaii >ne stihmoia illuc
f

dirigat palernitas vestra, quorutn fulii oratiouibtis

eatis et c x nosiro prxcepio sectim, quod juslinn esi,
n aoxiho, lanlx rei sacramentum canoitice tom-
in lanlx rci mystci io complenti^. Non eiiim dcct-t
plcainus. IKa aulem piocul aiccatur su*pi<.«', qu tm
til qui sacrandus iu hanc tcrraui >cni», ct cum oimii
m S. ANSELMI CANTCAIL ARCIIIEP. OPP. PA^S |||. EPISTOLE. fS4
et rogavil me ex vestra par.e ut vobis com>ulorcnt A lati. Intef taeculares bomines est conteuio de p t o -
qualiter vivere deberetis. Sed cum audissem vitam pria singulorum volunute, ut unusquisque •*• dfcas,
vestram, non potui cogiiare quid vobis possem adderenon sicut tn vis, scd sicnt ego volo; contentio v e r o
in psalmis, in orationibus , in abstinentiis, in aftT;-
• " monacborom est: Non secundum vohintateas
ctione corporfe, nltra lioc quod vos per gratia Dei meam fiat, sed secundum tuam. Nec debei
incmpistis et facitis. Uoc itaquc qnod facitis, quan-
unusquisque exspectare ut cum facil alierius v o -
diu cum salute corporis vestri facere potestis, le- lunlatcm, illc sibi siiniliter faciendo retribuat, sed
nete. Si aulem senseritis quod in aejtritudiucm vobis
iu hoc debet stodere ot quidquid alius faciat, ipse
vrrtatur, tunc consulo ut sicut expedire cognoscelis,
nnnquam a bono proposito soo deflciat. Est e t
vos temperetis. Melius est enim ut curo salute cor- aliod quod valde pacem et dilectionem inter fratrea
poris kclo animo aliqnid faciatis, quam per aegrilti-
coticiliat : si nullus aliquando iralri soo aliqnid
dinem ab his quae cum laHitia bencfacilis, pro nihiio
dicit de alio unde amicus ejitsaliquo modooffenda-
ducatis, neque alios qui hoc non facionl, ollo niodotur; sed semper, si potest, frater de fratre loqoatur
contemnatis, aol cosesse minoris raer.ti apud Dcuro iinde cor ejus ad dileclionem accedatur. Haec, f r a -
quam vos cxistiroetis. Bonum enim est exercitium tres el illii mei cbarissimi, servate. De ordinc qao-
corporis, sed multo magis amat Detis cor pleuum B | solliciti esse debeiis, ut non in mo-
q u e v e s t r 0 U

pielate, dilectione, bomilitate et desiderio pervc- dico iliom alicubi, vel aliquando, io secrelo, vel i n
nicndi obi possit el delectelur ipsum Deura videre. conspectu aliorutn, violetis. Scriptum est enim :
Omnipotens Deus vos tfoceat, et corroboret, et con- Qui modica detpicit, pautatim decidet (Eccti. xix, ! ) •
soletur. Absolutionem Dei etnosiram, siquid valei, Si ergo coram Deo vultis proOcere, ntinquam miui-
ah omnibuspeccatis vestris vohis mitto. Rogo, orate ma mandaia velitis despicere. Sicut autera qui mo-
pro roe. tlica despicit, paulatim decidit, sic qui modica
EPISTOLA CLI • " . nou despicit, non dico paulatim, sed efflcaciter pro-
ABSELMI AD JOAKKEM PB10BEM, ET COKCRECATIOSEM ilcit. Fratres, facite ut possitis dicere cnm Propl.eta ;
BATERSEU.
Anima mea in manibus meissemper (Psat. cxin, 15).
Eos Dei domum et temptum futuros si matuam ser-
f

went concordiam fet in minimis obsereamiam te-
neant.
AMSELMUS arcbicpiscopus JOAMZII, priori, et toli
caogregalioni Batensi servorom Dei beoedictiouem
,
Dei, et suatn, si quid valet.
Dominos Joannes, lator praesentium, petiit a roe
ut frateruitati vestrae aliqtiam raonitionein scribercm
quae essel signum palernae dilectionis. Possum qui-
dem brevitcr comprebendere quaecunque vitanda
sunl, et qttae appetcnda dicendo : Declina a maio et
fac bonum (Psal. xxxvi,27);sed convenientitts existi-
mout de aliqua virtute notninatim religionem vestram
In omnibtis enim operibus vestris debeiis coitsi-
dcrare quasi anima sit in manibus vestris seuipcr;
qtiia quidquid unusquisque faciet, hoc anima ejus
recipiet. Oiuiiipotens Deus vos ab omni malo CUSUKI
diai, et absolutos abomnibus peccatis in bonisope*
C
ribus vos perseverare faciat. Atnen. Prccor ut oretia
pro ine.
4 2 1 EPISTOLA CLU • " .
ANSELMI AD PASCBALEM I I PAPAM.
Vt non mittat pallium arehiepiscopo Eboracensi non-
dum consecrato, nec Londoniensi episcopo. qui itlud
nunquam habuit ne Ecctesice Cantuariensis prfma-
t

tus a sua dignilate excidat, quod pati ucutiqnant

admoneam. Horlor ergo ut pacem servare inter vos potest. Inquirit et utrum regi Teuionicorum permit-
toto corde studeatis, quia dicitur dc Deo : Factus tat dare investituras sicut rex Anglice audterat.
f

est in pace tocus ejus (Psai. LXXV, 5 ) . Ita ergo domus Domino et Patri diligendo el reverendo P A S C H A L I ,
r t templum Dei vere eritis, si pacem inter vos con- summo pontifici, ANSELMUS, servus Ecciesiae Cantua-
stanter hahueritis. Quam hoc modo assequi et ser- ricusis • " , debilam obedicnliam cum fidelibus ora-
varc poteritis, si unusquisqtie non intendat ut alius tionihus.
faciat suam volunlatera, sed ipse semper, scrvata Quoniam forliludo et directio Ecclesiarttm Dei
rcctiludinc et voluntate Dei alterius faveat volun- ^ maxime, iiost Dcum, pendei ex auctoriute pateriti-

VAMA LECTIONES.
• Cum eodem mt coltata
If
••• Volunlaic ut unusqtiisquc ms voluntate, ttnusquisque Conleniio
volo mt cont »ntio vero • " * Coilaa cum eodem ms • " Anselmus Ecdesiae Cantuar. ms Ansclmus servua
Ecclesiae Cantuariensis

JOANNIS PICARDI NOTiE.

humilitate sacrari se postulal, inopia adjutorum a
taiitoregoo non sacratus abscedai. Tertnimtm hujtis
cousecralioiiis lalor praesenlium vobis indicabit. Et
ue fortc sollicili silis, putantes quod vel ipse vel
sticcessores cjtis hac occasione super ecclesias ve-
stras jus praelationis quandoque conentur arripere,
iitteras quas ipse mihi Iransmisit, fraiernitalt
vestrae, solliciludincm de ftituro gerens, curavit
transmiliere. Quas et has (quas vobis transmilio)
ln archivis ecclesiarum vcstraruin , ob mcmoiiam
futurorum, servatitm iri praecipio. i Sic Lanfrancn*,
qui el profiielur ah Ehoracensi archipracstile inuii-
gendos csse episcopos Orcadom, i u Umen nt Cau-
tuarieosis primas ad eum mitial duos comprovin-
ciales episcopos • qtii ei adsint ad inaitffuratioitfin
sacram peragendam : neqtie oh rem sibi valcat ali-
quid in eos jtiris vindicare. Unde et hic Thomas
(ad qnem Aitselmus) Ecclesix Scoticae desiguaiuni
pontificem iniiiarc uon polerat.
135 LIB. I I I , EPIST.CLIV
u t * vcstrae, quando ratio exigit, ad ejus libeitler A
recorrimus auxilium ct cousiliuni. Arcbiepiscopus
Eboracensis, Gcrardus nomine, migravit de bac
v i u e l aUus, Tbomas noiuiite, loco ejos electus
f
e«L De qno rumor esl quia qtiaeriior ei paliiutn an-
Urqnam sit^onsecratus et inibi faciat professioncm
sccunduin antiquaiu coiisneiudinem antecessbrom
meoruiu et suorom, llarc est igitor summa precum
ineanim in Itac r e , ut antequain coosccrclur, et
ntibi debiUoi obeilientiam, sicut dixi, profllcaiur, et
hoc factum esselilteris nostris cognoscatis, a vestia
excellentia palUum non suscipiat. Quo I non idcirco
180
P° * lVmtecosten, Utteras pcr Bcraardum scrvicntea
domini Pelri, camerarii vestri, qood rex AngTue
conqucritur quol sustinetis regem Tculonicum dare
iuvesiituras Ecclesiarum sine excoinmtinicatione. et
ideo iiiinattir se sine duhio resumpturuin suas inve-
stituras, quoniam ille suas lenel in pace. Vidcat
igitnr prudenlia veslra sine dilalione qui<l in lc
agere doheatis, ne, quod tam hene aedificasiis, irre-
cuperabiliter destruatur Rex cnim nosier diligctiter
iuquirit quid de illo rege faciatis. Oramus Deum u l
itos laetificel de diulurua vestra prospcriuie.
EPISTOLA C U I I . m

d'tco quod ilU palliom invideam, sed qooniaro qoidam

PASCHALIS P A P * AO ANSELUUU.
autumanl, et etiam procuraut, ut si boc a vobis
concessiiut fuerii, confidanl se professionem debitam Prcrcedenti retpondet se nuttaienut dignitati ejut Fo
n (lesia* derogaturum, nec usquam toterasse a rege
milii posse dcnegarc. Si enim hoc contingal, scitote Teutonico dari iuresiiturat.
qnia Ecclesia Angliae scinderettir; et secondom sen-
PASCHALIB cpiscopus, servus servoruiti Dei, fralri
tvnliam Domini, dicentis : Omne regnum in se ipsum
AM>ELMO, Cantuariensi archieplscopo, salulem ct
rfftjjai», desolobitur desolaretur, et rigor aposiolicae
t
aposlolicam benedictionem.
discipliiue in ea nou parum debiliureiur. Ego quo-
Lilteras dilectionis luac recepimus,. etc. Vide iit
que niillaleniis remancrem in Anglia. Non enim de«
Puschali 11 ad an. 1118.
bercm aui posscm pali ut, me in ea vivenle, prima-
lui Ecclesia) nostne deslruerelur. Hoc ipsom et EPISTOLA CLIV.
eodem affectu suggero reverentiae vestrae, quia de ANSELMI AO WILLELMUM ABBATEM BECCEXSEM,
L>ndouieiisi episeopopalliutn pelitur,quod nunqiiam Vota nnncupata ante monnsticam profettionem in
habuit, nt scilicet ad hoc nollatenus assensum pr;c- praiati manent dispositionc.
bcal. Quidam nainqueconcinnant sub hac specie boni, ANSELMUS B'ccensis, modo mii isier Ecclesi;r C;»n-
primatos Caniuariae dignitatem (quemadmodiiin non tiiariensis, dile. lo dilcclori suo revcrcndu abhati
pporlct) bumihare. Misi sanclilaii veslrae hoc atino, WILLELMO (36) Bccccnsi, saluiem.
VARLE LECTIOiNES.
m
Cum ecdem mt cottata
JOANMS PICARDI NOTJE.
(M) Reeerendo abbati WitUlmo, cic. Ille ipse C i
m 3 | i n i
a Henrictta, Nolhi fili.ts el r e x ,
c x c l a l o s

Willeimus, Becci tertius archiinandrita, de ciijus advolarat ex Anglia ; isque paschalem circiier
elettione scrihiturepist. 8, sitpra,ud quciii reren- solemnitntem venil Beccum, ubi Bccceuses noiinitlli
suiiuus ejusdem Willeltni natah»s, pueritiam et nio- ei supplicariint ut iu morituri lociim siifiireretiir
piichisimifn, et quidem ex Beccensi ms.,qitod eiiam- quispiaiii Bcccensis. Id ut Willelmi auribus iusonuit,
ntnn soppeditnhit in inaleriam brevis et nperiae cavit ne suniu cxoratet scdem. I h w i r u s atiiein,
nairalionisde ejus inieriltt, ut cujus saucta lelicia- Coguiia Willclmi invaletiidine , perhumatie invisit,
qtie primordia illic exposuiniiis, hic fciiciorem, cUi eumqtie alloqticns htimi residcbal pro hominis oh
Becccnsibtis litgtthrcin, dicamiis ejusdcm finem. servanlia. Willelmus conira , fttntro sui ccenobii
Anno viccsimo sui intiueris, mense Seplemhri de- prospicicus siatui, supplicavit Hcnrico ut iuooa-
y

ciilil in aegrotationeni, qtiae lenle seniles arius cou- chum mediae aclatis et iulegrioris vitae prarpnnrrei
*umens vit;tiem ejtis morlein prorogavit ad inse- Becco. c Qucin i iuquil? Wiltclmtts coutra: i Ecrle-
qnentis anui meuseiii Martiiim. Ttim enim gravior siasticae sancliones tiniversis-inicnlicuut pra>positis
solito et potentior eiim leclo forlius quam Promc- electioue successoris. > Dixcrat haee, et dicentis
tlieutn Caucwso alligavit. Iutcr hacc Ricardtis ahhas dcxteram ori ociilisqtte rex admovil. Quamohreit^
Pralelletisis caenobii (quod Hogeriu» Belloiiionlautis fiatres psalmos legere poeniteiiliales, saiictortimque
llutifridi filius constttuil in fundo suo, sie eniiu lilaniam, inter qoae aiiimam exhalavit. Mox pro
scmptilose Guillelm. Geminet. l i h . v u , llistor. Du- morc cadaver sncris indtititm vcsiihtts in bnsilicain
cum Norinan., cap. i 2 , observavit) convisil Wiilcl- dehttttm, coram maxima collocaltiiu csl nra, qtto e|
nitim, ac mox Beccenses fratres. Tunc vero cl D |nonacIli el laici convicanciqoe liiguhrcs lariuri
,

ohseeraiionibus.etecclesiasiico ciirismale roboratns prcces vcnlilabaiit. Scd cl rex, qitetii sttpremo hali-
cst Willelmtts. Boso autem, prior Beccensis ( j i m laittein viscral omiti caretitem sptiitn digitalus csl
eiitm Baldricus, ad queiii suiit epistol. 7 el 8, supra, suprctua visilalione. Pnrter illtiiu, novcm abbale%
e vivis excesserat), monuit Willelmiiin til monilun- clericorttm monachoruinqiic iurha iniiumera, ei
dus ttliis coelesiem quamdam iegaretheiiediciionem. imer hos prxcipuus venit Joan. Lexoviensitim pon-
Erecu icitur nianu illisbene prccatus d i x i l : c Amatc lifex, qtti et stiprema defiiucto p^MSolvil ohsequia :
clauslraleiii vitain,quia reparalio est ordinis nosiri; uiemhcortim qiioqueuo i defuit iuiillitudo, iu quoi iim
et uoit quaeralis habere ohedieuiias in saeculo, graliam deftiuctiqtie opem biduo ta:n largx* fue-
qnoniani \n eis mulli perdonl animas suas, ct runl eleemosiiiae dislribtitac.ut nullus iu.iui» rctlierii.
qiiaitloeios ablialen» eligile, qnia noti est boniiin talc Iuterea Willclmi cadaver iiihttiiialum iu cxedia
opus differre. > liaec faius, obuixe rogavit eos suo capittilnri, ad dcxtcrain llcrluini futuialoris. WJlcl-
iiomitie lundere vota. Erat enim pro more, u l si mtis atilem atuio actalis xxv, Dccci mouachiim
queinpiaiu virittn nosset iulcgcrrim;c viue, commu-
nioncin prccationuiii cjusdem cupidtts ambitet. Sith professus C2>t, quindcciui annis privalttsibidem
\l vixil,
natus annos
trigiiila cl dimiJto pricfuit, sicquc L X X n
bacepropter repenlinos luinukus aIi|ttot in Nonh-
|87 S. A N S K L M I C A N T U A R . ARChTEP* P>^S l/f. - EP.STOLJE. 188
De voto monacbi de quo noslrum vuliis audire A scopi ex *flltqoa aniecessorum consueludine professi
cousillum, qui antequam ad noslrum ordiuem veni- sont, profitearis. Quod si in his qtiae coepisti magis
ret, vovit se nunquam atnplius vinum bibiturum, perseverare qoam ab iis desislere defegeris, omnibua
noc mibi videtor esse faciendum qnod flt a majori- episcopis totius Briunoiae snb perpetoe analhe-
bos nostri ordinis, et maxirre apud Cluniacum, vide- mate interdico ne tibi ollus eorum manus ad p r o -
licel ut bujusmodi vota, quae flunt s'ne promissione moUonem poniificatus impooat; vel si ab externis
fidei et sacramento, in volo monachici t rdinis, in promotos fueris, ne pro episcopo vel in aliqua C b r i -
quo homo quidquid ad se pertinet et seipsum totum siiana communione te soscipiant Tibi quoque,
Den oflert, judieenior esse completa, et sit in dispo- Thoma.sub eodem anatbemate ex parte Dei i n i e r -
sitione praelati vel ea servare rationabiliter vel mt> dico ut auoquam benedictionem episcopatus Ebora-
Ure. Vos autem buic monacho, de quo loquimur, censis suscipias, nisi prrus proressienem qnana t

potesiis, si placet, ad lempus concedere ut quod i n - antecestores tui Tbomas et Girardus Ecclesiae Caur-
ccepit faciat. Quod si quando intellexeriiis nou expe- tnariensi fecerunt, facias. Si autem episeopaltim
dire, praecipite illi ut faciat fidenter quod faciunt Eboracensem ex toto dimiseris, concedo ut officio.
coinmuniter fratres. aacerdouU, quod jam suscepisti , ouris* M#

EPISTOLACLV «•»-•. D EPISTOLA CLVI . W 1

AN?ELMI AD THOMAM ABCBIEPIStOPUM EBOBACENSEM. ANSELMI AO WILLELMUM ABBATBM E T COMCBEOATIOMEMk

t)niver$i$ archiepiscopi muniis interdicit ante promi$- BECCEXSEM.
$am $ibi fidelitatem pro more vetetu
Setrihil kabere Utit antiquiut, eotumque obiiturum
AMSJULMI/S, servos Ecclesiae Caotoariensis, THOMJB non etse ni$i cum de$ierit e$$e.
f

archiepiscopo. Duminis et fralribns cbarissmis et desideratissi^

Tibi, Thoma, in conspectu (57) orooipotenUs Dei, mis domno " * abbali WILLELMO, et sanctae cnngre-
ego Anselmus archiepiscopus Cantuariensis, lotius galioni Beccensi, snb illo Deo servienii, frater
4 2 2 BriUnniae primas, loquor loquens ex parte ANSELMUS, dictos archiepiscopos, supema semper
ipsius D e i ; sacerdoule officiom, quod meo jussu in gratia et benedictione ad bona scmper dirig e l a ?
9

paroeciaM T
mea per auffraganeum meum suscepisti, roalii defcndi.
tibi interdico atqoe praecipio ne de te aliqua cura Si cor meom dilectioiii vestrae de vobis plette
pastorali ullo modo praesumas iniromltlere, donec a exponere volo, magna cbarta non sofficiet, et sl
rebellione, quam conlra Ecclcsiam Cantuariensem breviler dicere propono, nequaquam affeclura meum
incoepisil, discedas, el ei stibjectionem qoam aote- satiat. Sed i n bac dubicute consobttur me vestra
cessores loi, Tbomas vldelicei et Gerardos archiepi- conscientia, qua mihi conscii estis quanlum semper
VABLE LECTIONES.
•*•-• Coltata cum eodem m$ m
Paroecia m$ parochia •*• Brilaiiniae itts tolios Britanniae Fueris,
ne pro eptscopo iidem in aliqua Chrisiiana communione te suscipiant m$ fueris pro episcopo vei iu aliqita
ChrisliHtia communione te sitscipiat •*• Incoepisli tns susct pisti Cum codem m$ coltata
M >
•** Cha-
rissimis doinino, etc. m$ charissimis c l desi Jeratissimis doinno,eJc.
JOANNIS PICABDI NOTJE,
obiit anno 1124, Kalend. Maii, et boc fuitr donatus C memorato capituli loco. Existimarim, nec faiso, cnm
epiupbio. insUiirarelur (inslaurationem enim recenliorem ipsa
Abba$ Wittelmu$ prasclari generit ortue loci facies nova ct quottauimodo puerilis lesialur)
Tempore primesvo /if religtonis amator, tum vcl situ obducta seu rubigine, eainque ob reiu
jEtati$ quinJt lutlrit jam rite peractis. ncglecta.
Su$piranlo Deum ccepit contemnere mundum. (37) Tibi. Thoma. in contpectu, etc. Hanc Ansel-
Tcrrea divisit. ted Chritto totut adhce$il %
mtts scripsit epistolam nullo non nolo cbariutis
Vt nudnm nudus Dominum famulu$ $equeretur. lapide. Nam leste Bibliolhecario Mnlmesberiensi,
Confestim Becci.juga sumpsit suavia Chritti. Thomns ab Anselmo primo acciius, tit Cattluariani
Quat per quindenos constanler pertutit annos venirel a se iiiaugurandus, sibique pro more obe-
Antetmo post Angtorum pra'$ute facto %
dienliam firmalurtis sacrainento, henignns egit grn-
Iste toci curam caspit fratrumque regendam : tias pro iitvitatione, petiitque inducias nd tam cele-
Quem gravitas mornm. vet vila decusque parentum bris operis npparaluin. Sccundo accitus, respondit
Fecerunt clarum nermuttis ac veneraudum. se rntiouihus stioruni clericorttm adduci; laudeni
Doctus eral blanaoque ioquens sermone olacebat:
f
per episcopos Londinensem Itofensemqtie conveiilus
Aclibus et verbis subjectos erudiebat. aperte se denegavil venturum. QiianiobretttTjueiit
A puero vitce fuerat servator honestar; privalis monitionihiis pcllicere nequierat Anselmus,
Cordit munditiam tervans caruisque perennem. postremo puhlicavit quasi contumacem Iioc pro-
Beccum ter denos auxit rcxitque per anuos : granimalc exsecrnndo, qiiod etiam retulit Willclm.
Blandut tubjeclit rccior, duiusque tuperbtt. D Mahnesb. in Eboracens. archiepisc. Post ha?c duin
Vir tantut. mcritis morum dilatus opimi$ %
llenrici summalumque Auglicortim cousiliis Thomas
Nequaquam valnit nexus evadere mortis. commoiictur, Ausclmus dccessil, relluqnens etuti
Apritis sexta decima snrgente dieta sua bened clione (quam spreverat arrogautius, spre-
Compievit cursnm vilaj prajscntis et actnm lamque serius doittit) privatum. Coactns igttur lau-
tlem cpiscopo Londinensi Bichnrdo Belmozio polli-
% %

Commendans animam cvclo corpitsque sepulcro.

Exspectat tempus qnojudicet omnia Christus. cilus csl et iinetiis. Posl quinquennium, v i Kalend.
Ecce $ub hac lumba putvi$ sunt membra sepulta, Mnrl. dcsiit esse in vivis eo splcndidius, qtto vixcrnl
t

Cui prastet Dominus veniam vitmnquc rogemus.

obscurius oh ptidpndam su;e pcrvicaciae caligtnetn.
CIIIII cniiit decuhuisset lccto, consulti mcdici respon-
Id vcro cpilaphii Bccccn&i ms. inscrtuiit non tidi iu dcrunl irni«pi:Mii couvalituruni nisi fctniuei Cfiiius
 ISO LIB. I I I , EPIST. CLVIL \ «90
vos etqoam veraciter dilexeriin, et quot et quaiilum A affectu diligain, et p r r eamdem dilectionem soUici
devobis d c 8 i d e r a T e r i m e t aliquid, quandiu vobisctim ludinem de salule animae loae geraro. Sed qooniam
9

sttm conversatus, voa proficere studtierim : ct si in nobis non e v e n i l opporiuniias colloquendi, i n -

u o

OOB omnes boc experimenlo, quia Deus numemm cumbit mihi necessitas scrilicndi quem animum de
auxit poslquam a vobis discessi, cognoscitis, ab illis le habeam el quid de tc desiderem.
qui sciunt et experti sunt, discite. Hoc itaque nulla- Ob&ecro igilur te ut non contcronas dileclionem
lenus cbaritati vestrae sil dubium quia sicut dilexi qua le propter Dcum et bonorem Dei et a d s a l u l e m m

radicem, sic et ramos, quanlumcunqtte •** multipli- inam diiigo, neque rejicias consiliuin memn. Si enim
ccnlur, et omiies fllios malris meae, et primogenitos mihi acquiescere volueris, certa esto quia valdo
et post me genitos, velot fralres ulerinos in cordem tibi in fine placebil, et crit supcr te gaudiiim ma-
meo amplector et amo. Omnes igittir precor et ol>- gnum angclis Dci. Si vero nolucris, scito quia nimis
secro ut mei memoria et dilectio in cordibus eoruiu tibi displicebil, el inexcusabilis eris iu districlo
qui eam habuerunl non lcpescai, ct in menlibus eo- jtidicio Dei. Atidivi, soror mea, qttia diu poriasti ha-
ram qui me non noverunt, accendatur et perseveret. bilum sauctae convcrsalionis; qtiem quomodo reli-
Qnamvis enlm corpore slm volis absens, nidnm qtieris, qttidve passa sis, vel quid feceris, non lalci,
tamen roetim, ecclesiam dico Bccci, cum omnibus & **d mulium aperltun est.
pollis suis mecum porio semper in cordc meo, et Considera igiltir jant nunc, cbarissima, quanlum
eam in oraiionibus, et in omni bono desiderio me», distcnl virilcs amplexus et carnalis deleciatio ab
si qntd haec sunt, repraesento Deo. De me crgo pre- amplexibus Chrisli, el a delectalione castilatis et
cetor vos cliaritatis vestrae sincerilsi, et inspiret cordis munditia : amplexus quidem Christi dico non
soperna pielas ut drationum vcstrarum pro me noa corporalcs, sed qoales per amorem et desiderioiii
deiiciat assidoitas. Quamvis animae veslne flagrent rjns inter bonam conscicnliam facil aniina familiaris
bono desiderio, quia tamen benevolenlrs non fasti- ejus. Considera, inqtiam, qtiae sit diflcrentia intcr
t i u u l audire quod amant, precor, obsecro, monco, bas duas delectationcs : noo loqoor ntinc de legitimo
consolo, qttatenos ad meliora semper vos • " exlen- conjugio. Considera, inquam, quantasit in spirituali
datis, et nunqoam ab his ad qonc Deus vos provexit, dclecialione munditia, quanta sit in carnali immun-
dVficiali*. Miitoa dileclio sectittdtim Detim in vohis dilia; quid spirilalis prolnitlal, et quid carnalis m i -
semper ferveal, pax el concordia, servata verilale, . nelnr : qtianta sit in spirilali spes, et quam delecta-
in vastris nientibus. assidiie maneat; hmnilis ohe- bilis cxspcciatio Chrisli; quania etiatn in hac vita
dlentia in oinnihus actihns ves:ris Dco ptaccat, stu- securilas et consolalio, qtianlus sil in carnali limor
diom religionts et excludendi a vobis viiittin exar- * judicii Dci, qtianla eliatn in praesenli vita est con-
dcscat. Haec invicem monete, Itacc im'csincnter fusio. Cogila qtiale sit Christtiin sponsum, coelcstis
lenele. Hoc oro, hoc opto, hoc desidero de vohis; regiii dotem promiiicnlcm, contemnerc; et homi-
boc ipse, a quo cst omne bonum, cum stia plcna el ncin mortaicm, nonnisi corniptioncm el contempti-
perpeloa bcnediciione det vobis. Ameu. Mlia dantem et pollicentem, Filio Dci, Bcgi rcgum,
EPISTOLA CLVU •»•. praeponere. Cerle illc Bex regtim concupivil speciem
AlfSCLUI AD QUAHDAU DOHIffAU. tuam, i i l sponsae legitiraae.
ARSELHUS, Dei ordinalionc arcbiepiscopus Canlua* Qualiteratitem ille,quem scis, carnis luae pnlchri-
riensis, ad qttaindam dominam **\ mttndum, non ttidinem appetiveril, soror mca, quomodo dicam?
Chrisinnt conlemnere, ct Cbristum plus quain mun- femina nobi(is, quomodo dicam? Sponsa Dei, virgo
dntn diligere. fueras electa, et Deo habitu et conversatione assi-
Libentissime, si possem, teciim loquerer, soror gnata. Quid dicam modo le esse, filia mea? Dcus
vere mibi •** in Deo dhVcla, qtiia charilas qua om- scil. Non ila loquor, ul gnudcam de confusione lua,
ncm hominem voio salvutn fieri et oflicium mihi *cd ut gaudeal Deus et congaudeani • " angeli de
iujtiiictuni extgunt a roc ut le fraterno et paterno D conversionc el salubri poenilentia lua. Quid ergo
939

VARI^: LECTIONES.
" * Qtianliimqnc m i qtianiumcnuquc 6 n
Fraler iiieritius m$ fratrcs ntcrinos i,f
S e m p e r vos, et
mi semper vos extendaiis, ct •'• Cotlatu cum Edit. Gothica et Colonien$i 1573 M T
Edit. Exhorialio
ad vircinem laps^un ••• Soror niihi E d i i . Soror vcre mibi ••• IU fratcrno Edit. Goth. ul le fraierno
m
Nobis oon cveitit Edit. Goih. nobis cvcnit * Dei ad Edit Goth. Dci, c l ad
u
Ul gaudeanl Edit. et M

congaudeant
J0ANN5S PICAllDI NOT.C.
opera. Qtiod responsum felidumque exsecrans pbar-
i) acuoi, coiigeiuuit hoc planctu : Voi wgritudini cui
eompetit talis medicina; et $ic virgo etectus a Domino
(inqttit Roger. lloneden. iu Annalib.) vitnm finivit
Umporalem. Qiiamobrcm jure de eo quod Ang«hi;
loblianiis de Michaele Verino, cani itoiesl.
. Sota Venut tentopotuit *uccnrrere mutbo.
!Sc te pottucret, mahit illc ir*)i.
Imo virile latidandumqtie Thomae responsum fas esl
Veiini ;eqoc lahorantis expriinere dislichis qiiorum
tiiinni ad Pelrtim qtiiMtidam sic dircxit :
Cur Petre virginrum horlarit me ponere fiorem :
Non faciam; vel si hoc cerla paranda talut.
Et rtirsus ad pnrceplnreni.
Promitlunt medici coiln mihi, Paute, talutem :
.\on tanti vita' sil miht certa talus.
IM 6 . AN5ELM1 CANTUAR. ARCIlltfP-
dicani? Si non dico, fortiian non aoimadvertls; ai A
dico, forsilan irasceris. De clecia, et signata, et
sponsa Dei, qoid facta es? Erubescat esse nobilitas
tita quod erubescis audire, et ego, propler nobilita-
tem ei dilectionem, erubesco dicere. Ecce, filia
charissima, si harc proponisin conspeclo tuo, quao-
lus dolor dcbet esse iu.corde tuo de tanto et lam
u a
gravi casu too! Si enim vehementer doles, condo-
iendo tibi valde gaudeo; si vero non doles, non est
uude gaudeam, sed multo magis 423 doleo. Nam si
doles. adhuc salutem tuam spero ; si autem
m niiate,
i.on doles, quid niai damnalionetn tuam exspcclaro
queo?
bnpossibile namqoe est te o!lo modo posse salvari,
nisi ad hahittim et propositum abjectum redie
m eligendo vocavit, vocando babilu sponsali sibi as-
ris. Qoaoivis enim ab episcopo sacrata uon fueris, *
nec coraro ipso profcssionem legeris (38), hoc
solum tamen est manifesta, et qnae negari hon po-
test, professio , quia publice et secrete habilum
sancti propositi portasli, per qtiod omuibus te vi-
demibus Dco dicatam (e esse, non minus quam pro-
fessionem legendo, affirmasti. Nara antequam fieret
ist. iiunc usitnta monacbici propositi professio et
sacratio, multa millia utriosqoe sexos bomioom solo
habitti se ipsius esse propositi profitentia, celsitodi-
ncm ct coronam consecuta sunt. Et qui tune habi-
tum sitie ipsa professione et sacratione assumptum
rcjiciebant, apostatae judicabaniur. Inexcusabilis ergo
es, si deseris sancttim proposilum qtiod diu babitu
cl conversuiionc professa cs, quamvis prolessionero
VARLE LECTIONES.
•* Dccct esse Edit. debet esse
a
Salulcm spero Edit. Salutem tnam spero
m M
a!ijectum m
Islc nunc Edit. ista nunc
mc * Ut sit legitima Edit. u l sis legilima
VT
JOANNIS PICARDI NOTiE.
(38) Quamvn emm ab eptscopo eacrata pon («eris, Q
nee$ corttm tpso professtonem legerts. M vidclur Aii-
selmiis
hiiiis otxisse
dtxisse ex metite
mente l>.
D. Leouis rnp. iz
Lepms papne, ita rnp
cpist. 90, ad Rustlcum Narbonensem episcopuni
scrihentis : c Puellae, quae non coactae parentum
jmperio, sed spontaneo judicio, virginilatis propo-
bilum alque hahiium susceperunl, si postea miplias
rligunt, praevaricantur, eliainsi consecralio non nc-
rcssit, cujus utique non fraudarenlur inunere, si in
proposito permanerenl. > Ante Leoneni idem appa-
ret sensisse Innocenlium I , ctijus in hanc rem de-
rrettim Cregor. Magntts papa protulil iu epislola ad
Bonifacium, rclala ah Ivone Caruot. part. iu suae
Paniioniae, ei Pelro Lombardo llb. IV Senl., dist. 38,
nd haec verha : c llae quae necdum sacro velamine
teclae, tamen in proposito virginali semper se simu-
laverunt permanere, licet velalne non fueriul, tamen
si iiupseruit aliqtio temporc, Itis ngettda poeniteiitia
eartim letiebatitr
est, quia sponsio eariitn teitebaiiir a
a Domiuo.
^ v uSi,
cnim inter bomines solet bonae fidei coniracms nulla D
ratione dissohi, quanto magis ista poll.c.latio((uant
ctnit Deo jicpigerunt, soivi siue vitidicla poteril? >
Item : c Si virgiues nondum velalae taliter publica
poeoiieniia puniuiittir, et a coetu fidelium usque ad
satisfactionem excludiinlttr, > etc. (Jbi Lombardtis
stibjungit: c Ex his apparct virgiues vel vidtias voto
roniinentiae astrictas, sive fuer.nl vclatae, sive uon,
nullateniis ad conjugitun sortiri posse. > ilactentis
Innocentius; a quocum in virgines nondum velatas
lam severe sit animadversum, jure hrcc nd quam
scribil Anselmus, camdcni eral Iuiiuia pxnam.
PA*$. M. - EPISTOLA. 192
n * usitaWta oon Jegeris.cl abcphicop:> comecrafa
0 0
non fueris. Certe, filia cbarissima, adhuc te exspe
etat Dotninus, creator et redemptor luus : rex illi
qni concupivit speciem t u a m , ut csset legilitnus
sponsus tuus, adhttc te exspectat et revocat, ot s s :
lcgilima ** sponsa ejos, et si nou virgo, saltem
T
casta. Scimus enim plures sanctas mulieres, qucc
post amissam virginitatem plus placuerunt Deo, ct
magis iili familiares ftterunt per pmnitentiam in ca-
stitate, quam plures alhe, qttamvis sanetae, in virgi-
Redi ergo, mulier Cbristiana, redi ad cor tuom,
et considera quem potius debeas diligere, cui potiua
adhaerere, illi qui te ad lantam honestatem elegit,
siguavil, et adhuc, quamvis conlemptus et. re-
jectus, exspeclat ct revocai; an illi per qnem, u |
mitius dicam, in hoc io quo te vides dejectnm
de tanta celsitudine cecidisti; praesertim cum ipse
te j a m , sicot polo, contemnnt, aqt sine dubio
conteroplorus et desertorus sit. E l utinam sic vos
invicem conlemnatis, ut vos Deus non conlcm-
nat; sic vos invicem deseratis, u l vos Deus non
deserat; sic vos invicem rejicialis, ut vos Deus
a facie sua non projiciat; sic ab invicera avertamini,
ut ad Deum convertamiui. Certe meiius et valde bo?
norabiiius esi et illi et tibi ut ab illo sis contempta
quam retenta, quia quaudiu eris ejus retenta, proctil
duhio, ot de illo nunc taceam, lo eris Dei contentpla;
et s i , contempta ab ilio, propter Deom iilum con-
Objeclum EdiL
\[\ esl quod Lomhardus exaroussim ejus expeu-
nc
c| eng J v e r 5 . 1,,'^ *
i n f e r a l t N o n e s l i g i l l i r
lermlliandiim quod
termiuendiim ouod lunocenlius
Innoeenlius papa
naoa ded s viduis
t l i n ^ ct
ptiellis decrevit, qttxChristo spiritualiler ntibtinl,
si poslcn publicc ntipscrint, non casadmittendasesse
ad pceniteiiliam, nisi hi quibus se junxerant de
mtitido recesserinl. Si enim dc omnibtis baec ratio
cttsiodilur, ut qtiaecunque vivente viro alleri nupsc-
r i l , adultera habeatur : nec ei agentke poeniientiae
licentia conccdilur nisi unus de illis fueril defun-
cttts, qtiauio magis de illa lenenda esl, quae anie so
immortali Sponso conjtinxerat, et poSt haec nd hu-
ninnas nuplias transmigrnvit ? > Hneienus Magi*
sler. Ctii luhens addidissem canonem i t Cangrensis
concilii ab Ivone sttperitis adductr, ni vidercm hittic
in muliercs Euslachianas esse promul^atum, ut illic
(vclut e l i n caeleris) docte nnimadveriit Joa:i. Quin-
tiniis liediius. Rectitts adjungerenltir decrciinn 27
concilii
concilii Cbalcedoucnsis,
Cbalcetloncnsis, q. 5iSi qua rirgo; et concilii
E| ii
i b e r 13, i i , concil. ToTei. iv, relati
u i c a i l 0 l i e s
i b | d e m ratiano i , Devotam peccantem; cap. |08,
a G
lih. vi, Capittil. Caroli Magui, el cap. 257, lib. vn,
etin illo quidcin praecipilur ulriimque, nempe vinun
cl fcminatn, separalos pcrpeluo relegari exsilio :
c In hocaulem tanditi suhmovendoscsse Chrisliaiio-
rum coetu, doucc, c inquit Christiaiiissimtis impera-
lor, > quodillicilepcrpetraverint, cmendeut. Quod si
emendare iicglcxeriui, a communioiic vel omnitim
Christianoruiii convivk in pcrpetuo sequcstrati
siut. !
f'j3 LIB. l h , t\ ' t b l . CLslA.
tcmpseris, utiqne non contempta, sed suscepla ct A cor tttum et infundat in le amorem saom, filia cha-
dilecu Dci eris, vclut cjus sangtiine proptio re- rissitna.
detnpta. EPISTOLA CLVIII.
Iiitcnde, filia, cujus saiUtein desidero; intcnde OE NUFTIIS COtfSAXCUINEORUX.
bcttignitatf m ejus qui conteinptus a te contemnen-
llubetur parie i Operum eol. 557.
tcm revocut, ut te in rcgalem suum thalamum non f

terrenuni, sed coelestem introducat. Intende el con- EPISTOLA CLIX.

cuiecor ttium, dole vebcmenter casuin tuum. Ite- ANSEUfl AD WILLELUUU ABBATEftf.
jice et conculca saecitlarem liabitum qiicm assum- Dc molo aiiari Uernm coneecrando.
psisti, et rcsttmc babiimn sponsae Cbristi quem pro- Domino et amico charissimo, revcrendo abhati
jecisti. Njllatenus enim te cognoscet Chrislus aut WILLELMO, ANSELHUS, scrvus Ecclesiae Cantiiariensis,
suscipiel, nisi in il!o babitu quo te sibi signavil el salutem.
quo te ejus sponsain esse publicc et secrcto es te- Quando respontli (39) ad quod quaesivistis de a l -
stala. In boc habitu retli tti ad benignitatem cjtis. tari et de ecclesia, ita erat cor meum quadam sol-
Ingcrc te opportunc in conspectu cjtis. Acctisa licitudine gravatnm ut non' possem intendere iis
, w

lu ipsa cotiscientiam liiain, lava lacrymis culpatu quae dicebam, et nunlius vester ita festioabat, tit iti
B

tuam. Ora eum infatigabililcr, adhaere illi inscpara- alitid lempus hoc diflerre non possein. De quo qui-
biliter: misericors est, nou le rejiciet; sed potius dem neqtte iitdecretis neque in canonibus meinini tne
gaudens de redilti tuo, te benigne suscipiet. Si hoc aliquid legisse, sed a qtiodain episcopo audivi qttod
feceris, gaudium erit de te in coelo et in lerra, omni- in decretis Eugenii papae legrttir alUre motum (40)
bus sanctis angclis et hominibus coguosccntihus. Si iterum consecrandum. Dc his cutn domino pap.t
vcro hoc facere conlempseris, oinues libi adveni Urbano locuius sum, assistentibus qtiibusdam epi-
erunL, et ego et Ecclesia Pei faciemus quod de tali copis. Sed papa dicehal mensan altaris molam (41)
re facieudum inteiiigiinus. Omnipotens Deus visitct nec reconciliaiidam, ncc iterum coiisecrandaut, ncc
VARIiE LECTIONES.
<%t
Benignilatem cjus. Accusa Edit. benigiiiiatem ejus. Ingere te oportunc in consp*clii ejtis, Accusa
JOANNIS PICARDI NOTiE.
(39) Qu ndo re$pondi etc. llinc maximc pnlnm C chardimtm excmplar qito iisus csl Ivo erat insi.ra
t

est Ansdinum id argumenli alias traclasse, et qitidem idque nmplissimum ct locnplelissiintim de quo Joan-
forlassis paulo aute primitiii ex Anglia discesstim nes Molimeiis Gandensis iu dedicaioria epistola |vo-
fiictnpe anno 1097, qttod alibi observavimusj, tit niaui Decreli, ubi lcstaliir qtiae exslanl Burchardi
insequenlia monstranl Ansclmi verba dicenlis, fuisse colleclanea Colotti;e excusa 1548 vix sexlam arche-
tam adeo mdlesta gravalum sollicitudine, ul vix sibi lypi nttiugereporiionem, licel nuinero supcret libcl-
attenderet, ac procul dubio propler varios angores loruin; eral, inqtiam, fortc codex ille auctior, in
casusqiie non leves el puhlicos nh Eadmero phtribus quo Meldense couciliuin vice lligiui papaj cilahator,
enarratos ViUeejuslem lib. n , cap. 1 2 , 1 4 , 1 3 , 1 9 ; vel Higini cdiclum a pariihus Meidcnsis synodi rcpe-
qtiihus quidem cnm non licerel medcri, per contu- lehattir. Caetcrmn per altare de quo lligiuus stiprn,
niaeem Cuillehni Rufii Anglorum regis pervicaciam, inlelligilur majtis altare; principale, ut Anselmus;
gravissiine vexabaiur Anselmtis. Porro id rescripli tiluialoritiin ecclesiai, ut Joauucs Flaveiitiiitts ad
pro foribus epistola3 appensi haclcnus me fugit, qtiod dieturn cap. Si motum. vocat; coque uiolo ccclesui
tatnen Baleum vidisse liquet ex hoc titulo, et vcr- iterum consecranda e s l : glossa ihidem, Atiscluiiis
borum priucipio» de motioue altaris : Quod dealtari in hac episl., Ivo episl. 32, qui ad quodlibet altarc
dotur occa$io etc. Sed el hanc, quain coinmentainttr id exlendit.
t

epistolam, eflendi inter ms. Ivon. Canioleus. epist. (41) Meneam attari$ motam nec reconciliandam* f

Deccensis bibliotheca?, adjunclaui illi ipsi, iu qtia nec iterum con$ecrandam nec in altare, ctc. Contra f

canidem exponit maleriam. Aiiselmus vcro cmn Alexand. I I I , lib. ni Decrelal., l i l . 40, cap. 1 : &
dical se Orbano papa nonuullisque poutificibiis D uliare motum fneril aul tapi$ ilte $olummodo $uper-
f

atidienlihus cardiuem hujus causat vertisse, ciarel po$itn$ qui tigillum continet eonfructu$ aut eiiam
t f f

se Willelmo respousas*e in Angliam reveetum, sci-
hcct sub fiiiem anni 1100.
(40) /n decrelie EuaenH papce iegiturf
f«m, etc. Nomen papae siibdiiiliutn esse coarguiiiit
priino paticula quae de Eugenio I el II ad nos per-
venerunl,nihil ad rem habent; altero quotl Btirciiar-
dtis lib u Decrel., cap. 11, Jarlamlus Cbrysopoli-
tanus lib. xn suae Candelae; ivo Carnot. ni part.,
cap. 13, mrsusqtic Pannoniae n part., etGratiau.
De consecral., distiuc. 1, cnp. Si motum Higino
papae trihoaut bis otnnino verhis : Si motum fuerit
atlure dsnuo con$ecretur ecclesia; n* pariele$ mntan-
f in sut Breviarii paulo aliler clariusqtie Alexandri
tur et non atlare $atibu$ lantum exorcixentur. Atta-
t t
men lvo, qui locis modo signaiis ex Higiui papae
diminutui, debet denuo cottsecrari. Ilis aslipulalur
Joan. Audr. glossa in liunc litulum, Joan. de Turre-
attare mo- crettiAta, et Archidiacon. in cap. Si motumf De
con»ecr., dislinct. I ; Astessanus iib. vi suae Suin-
niae, lit. 29, et alii, conslauler asserentes qitod cutit
superior allaris labula, sive mensa in qua Ut couse-
cratio, moU fuerit, vel in stta forma mulaia; aut
iapidutn qtiispiam eam suslentanlium et comiiigeu-
lium, iiliusve in quo reliquiae contineiiiur, et con-
f secraiio est impressa, motus fuerit, allare rursus
fore sacraiidtim. Bernard., Papiens. pnrposiius, lib.
placiium relulit sic : Altare in quo tabuta cui con$e-
crationie benedictio pomificati minieierio adhibetur f

sanciionibns hanc ailegat senleutiain, epist. 32, pro- $i mola fuerii vet enormiter fracta, debei non imme-
f

docit ex concilio Meldeusi, relalo a Burchardo. El rito consecrari; nec negamus quin oleum non conse-

Suidetn canonem de quo impracsentiarum, aniece-

unt duo placita synodi Mcldeusis; Xorsanque Bur-
cralum. consccralo pouit oteo commi$ceri.
195 S. ANSELMl CANTUAU. ARCMEP.
amplius in aliare repuundam. Alii vero dicebanl
lantum reconciliandam, nuUam lamen aucioritalcm
ostendenies. In lioc autein omnes conconlanl qnod,
violato principali, tola ecclesia cum altari ilerum
conseeranda esl, nec erclesia consecranda esl sine
coiisecralirne aliaris, nul principalis, aul alicujus
alierius in eadem ecclesia. In hit aulein omucscoii-
cancordanl cum quibus locutns sum, excepta altaris
mensa. Iiem si aliqua pars ecclesiae desiructa rcfi-
citur, aul nova sit altari immoto, aqua lan u:n ab
episcopo benedicu aspergendam dicunt. Baiio au-
tem quam a me quarsivislis, baec mibi vidctur soper
his : Altare non fit propter ecclesiam, sed ecrlesia
propter altare; et ideo, vioiato principali altari,
jam non videtor esse ecclesia: quia non esl illud
propler quod ecclesia construitur et coosecralur.
Quapropter cum iliud fit novum, rccte videtur cnm
eo coiisecrari per quod recipit u l sit ecclesia. De
moto altari ilerum consecrando ba?c quoque roihi
ratio videtur: aliare viceui fldei Cbrislianae lenet
ut, sicut non nisi in altari sacrificium nostruio ofle-
rimos, ita non nisi recU fide sacrificia bonorum
operum oflcramus, si et Deo placere volomus. Sicut
igitur fides mota a suo foodameulo, quod esi Chri-
aios, el a sua stabililate, jaoi non est Ades, ita alure
motom a soo fuadamento jam non est altare; sive
quod de eadem materia tolom, sive de alia fiat al-
tare novum et aliud quod foerat, a l u r e videtur ideo
consecrandum. Propter nanc rationem cavenduin
existiino ne alure geslatorium consecretur siue
funiiamento, quod muM custodiont, et L r e obiqoe
custoditur, qtiamvisin Northmaonia, cum ibi eram,
non servarelis, sed nudi lapides nusquam aflixi con-
secrareiitiir. Quod ego non datnno, nec Umen facere
volo. Ex bis qttae dixi sequiiur quia si t o u ccclesia
nova fijt,allari sine violatione manente, qtioniam
sine consecratione alUris alicujus consecrari non
debel, aot altare aliqood est ibi renovandum, ut
simul cum ecclesia coosecretor, aot aqoa ab epi-
scopo ad boc benedicu intos et ^exlerius simpliciicr
aspergatur. Quae facienda de bis dixerim, cx ore el
uso aliorum didici; ralionem vero eamdcm alios
habcre non nego, sed cgo a iiulloaccepi. Quapropier
quoil per me, vel per alios seniio, sanctiiaii vcslne
posiulalus simpliciter insinuo, donee vobis ccilius
aul melius patefiat. Yalete.
4 2 4 EPISIOLA CLX
HILDEBERTI EPISCOPI CBXOMANENSIS AD ANSELMUM.
HILDEBERTUS episcopus ANSELMO, Camuariensi ar-
cbiepiscopo.
Familiare est sapienti tolerare nescientem, hinc
csl quod inscientiam meam aperire non l i -
M f
iuen ••% quia erat cum sapienic colloquiuin.Eam "
ui fallor, et scienlia vestra erudiet, et chariUs sup- suae processionis a Filio defensorcm reservabat; in
oL tcientiam < M
o/. timui M l
o/. Etim
< M
nt. definitur ••• a L poterunt MT
at. Appulsorum
M t
at. eflectus
PAIISIII. - EPISTOL.T-. !0C
A P° b?Jtl. Felicem me, inquain, si mcruissem vcl
p
pracsens instrui, vel lauqitam familiarts cptstolam
swcipere destinatam. Iloc aiitem mihi locos invidet,
nec aliler salolationis indulsit obsequia nist pdus
orhis dimidium consullhrein , oporlet eniin maris et
aeris cxplorare clemcntiain si quem judicattms
M t m
in Anglia salutandum. Caelerum incomraoda sepa-
m i o u i s cbaritatis copula suppleiittir, quac neminem
patitur esse vobis ahseiitem, ueminein nou fami-
m
iiarem. Ea nibil est diffusius; par enim laiitulo eat
et cbariutis et mundi. Cbaritas amplectilur qttid-
qnid Oceanus. ChariUs in sacmrio diiectionis ct
ainicum coliigit in Deum, et inimicum propter Deom.
Eadem diligcre uon desinit, cutu diligi dcsinatur* *. 9
g Omnes babei praeseutes, omncs aflincs; qtiibus non
potest obseqtiio, subvenit afleclu. Absil igittir ut
publicum chariutis beneflcium maris ihihi fluetibus
auferatur, cum scriptum s i l : Aqute multm nonpo*
tuerunl extfinguen eharitatm. Facile est enim nt
M <
diversi cultores liltoris cbarius oniat, qoae uitatti
renipublicam terrain fecil et cceluiu. Uujus itaiue
fiducia, iojecta estniibi praesomptio inqoirendi atque
postoUndi id quod impensum non niinuet erogan-
tem. Si votortim somma quaerilur, seqoens iltaia
pagina declarabit. Apolorum relaiionibus didici
m
vos in concilio Barensi sermonem babuisse de Spi-
riiu sanclo, quem calumniosa Graecorum verstitia a
Filio niinime procedere fabulatur. Quod igitur ad-
verstis banc illorum dementiam in praelato proiuut-
C gasti Concilio, succincto tracutu deprecor.adno-
M t
U r i . et quae ipsi Latiuorum Palrom lestiinonia
m
Ron soscipiunt. His auctoriutibus opus flagiutum
munire non laedebit, qoas Graeca callidiias, ct suas
fateator et nostras. Magoa qoidem, beale Pater,
postolo, sed quae pariter et snscipieuti proficiant ct
dar.ti. Nobilis cnim possessie est scientiae, qnae
distributa suscipit incrementum: et avaruni dedi-
guaia posscssorem, nisi publiceiur, ebbitur. Con-
scrvet uobis Dominus sanctilatem vestram, et v i -
deaut vos oculi mei anlequant moriar.
EPISTOLA CLXi.
EJUSDEU AD AftSELMDM.
IIiLDEitERTUS cpiscopus ANSELMO, Cantoariensi ar-
chiepiscopo.
^ Et dies laeius et vulttis solcmnes cum tuo tractalti
mihi pariter accesscrunl. Susceperam priusbenedi-
ctionein luam servus ego, servus ttitis, et egi " *
gratias Doo et libi devoitts affectus mcus. Huma- <<&
num quidem fuit subveuire proximo per compiis-
sionis aflcctum, sed divinum fidem defendere catho-
licam per inbabiuntem in te Spiritum sanctiim :
ittrumqne autem oporatos est unus atque idem Spi-
ritus, volens tibi virtutum exuberare graliam, quein
6
VARLE LECTIONES.
••• o/. dementiam aL si quidcm 1 , 1 c , v
«/. ntmis
al. prouiulgaslis
M 5
at. quia f , t < M
e/. cgit
 m LIC. IH,EI CLXV. 1 »

matevolem eiiim animam uon poterat introire sapien A EPISTOLA CLXIH w

.
lim, nec habitare in corpore suttdito peccatis. Uutle ANaELMI AD GELDUIXUM ABBATEU AQUICnTENSXU.
digntim fuit ut advocatos veriutU exeinplum prae-
AXSELMUS, servus Ecclesiae Camuariensis, GEL-
tenderet religionis. Talis propterea pastoralibus c x -
DUINO , reverendo abbati Aquicinensis ccenobii sa-
cobiU congrnebal, cui nibil deesset ad plenitudinem
lutem.
justithe, nibil ad integritatein docirinac. Beatum sane
Unde revcrentia vestra me consuhiit, paucis re-
pectus qnod virlulum convenlus rcverendum sibi
spondebo. Qnaeritis utrum vobis liceal decimas ad
penetrale consecravit. Inde velut ex adylis divina
ecclesiam vestram pertincntes de nianti laicorom
prodeuitt oracula, nihilque aliud sacra labia * pro- M

eas tenentium emcre. Licet utique vobis secun-

fitentur quamccelesiisiuterpretem voluutatis. Eorum
dum concessionem apostoiici ab abis ** redimere 8

me sacpius recordantcm slupor opprimit; et dum

quaeconque ecclesiastica episcopali donatione in jus
singula diligenter iutueor, omnia Spiritoi sancto
ecclcsiae vestrae devcuerunt. Nec qoantuin i n vobis
conflteor ascribenda, cutn Psahnista dicens : A Do-
est concetlere debetis ut aliquis laicus decimas vei
mino foetum est istud et ett mirabile in oculie nostris
ecclcsias aut altaria in feudum de vobis teueat. De
(Ptal. cxvn, 25). Vicem mibi, Paler sancte, repcn-
hoc quod quaeritis utrum spernendom au susri-
f M

des, si loarum participem me feceris erationum.

piendum s i l , si quivis bominom aliqoid eccicsia-
M V

Vaie.
sticum, vobis scientibus, sed neqtie verbo neqtie
EPISTOLA CLXJI. munere rem ordientibus, ad opus ecciesiae vestrae
rediinere voluerit, mibi videtur qnod per coosiliutu
EJUSDEU AD ANSELMUU.
et donationetn episcopi licile hoc suscipcre pote- V M

IIii.DEsxtTus cpiscopus ANSELUO, Caatoariensi ar- stis. De depositU propter SimonUcnn. crimcn, 4 9 5
ebiepiscopo. unde me consuJiiistis, videtur mibi qnod niifhis
Flabcilum tibi misi, congroum scilicel propnlsao- abbas sua aucloritale eos polesi reslitiiere, etiamsi
dts muscU instrumentitm. Est etiam quod in munu- ad monacbicum ordineiu eonvcrsi fueriitt. Quod
sculo nostro te iulerpreiari oporieat. Attcnde ergo auleitt qoasrilis si quovU alio erimine praeter bomi-
quibua muscis imuiolantes Douiiiio sacerdotes gra- cidiuin clerici conversi a sacerdotio debent arceri,
vhts infcstentur, quibus freqoenter impetliantor sa- faciie nunc delerminare quibus criminibus arccri
bitaria aliaris oflicia. Miile sunt occorsaiiiium pban- debeant non praesumo, ne misericordia quae multis
tasmata cogitationuin, niille diaboli suggesliones, rationibus in eadem culpa aliis impendilur, aliis nc-
mille mortalium lentationes animorum, quae dum se gatur, mea senteniia cui debeat iinpcndi obstrui v i -
sacrificaniium mentibos ioopino ingerunt illapsu,
m
deatur, aul cui non debet inipcndator. Quod certius
dnm eas ad alia atque alia cogiianda abstrahuitl, judicatur quando de iiontinato * crimine publko § 9

ihim hatreiicam moliuutur iuducere pravitatcm, vel occollo et de nota pcrsooa agitor. Porro quod
quid aliud faciunt qnain velut quaedam muscae sa- de ecclesiasticis rebos vobis respondcri epislobri
criflcantes altaris miiiistros infestant et impediiiut? breviute poscilis, nec lctnpus ncc opportuniutetn
Talium portcnia muscarum patriarcha noslor Abra- haheo satisfaciendi vestne pctitioni, uec puto bre-
ham propulsanda presignavit cum a sacriflciis aves viler boc posse fleri. Excommunicatos non consolo
ahcgeril incursantes; scrjptutn est enim : Deteende- ut mouachos facialis, nisi praemUsa absolutioue sui
rnnt votucret tuper cadavera , et abigebat eat Abra- episcopi. Vale.
kam. Dum igilur desiinalo tibi flabello desccndenles
inper sacriflcia muscas abegeris, a sacriflcautis EPISTOLA CLXIV.
mentesupervenientium incursus teulationuui, caibo- Ilcec et sequenles epistota* habentur infra in llisioria
licae fidei ventiUbro exturbari oportebil. Ila flet ot JSovorum Eadmeri.

qttod sosceptom est ad osuin, royslicura tibi praebeat Reverendissimo... ANSELUO anhiepiscopo WoL-
inteUectum. Et quonUm praefatae volocres soper sa- STANUS, Wigorneosis eplscopos, etc.
crificia untum descendjsse ieguniur/ non etiam Novit prudentia vestra, etc.
coeptum interrupisse oflkium, saceruotes Chrisli
tcnutiones quas perferuot i u doeentur abigere, ut EPISTOLA CLXV.
a sacramenlis aluris taiis eos lapsus non cogat ab- ANSELUO, Dei gratia Anglontm arcbiepiscopo,
stioere. ilic enim defectos iuflrmitas est quae virttt- clerus et popuhis oppidi Wataferdiae cum rege Mun-
tetii pcrflcial, oon quae vijrtutis opera in irritom de- CUETACHO, ct episcopo Dof.NALDo, e t c
ducaL Pater sancle, elc.

VAHLE LECTIONES.

a/. verba i : M
af. inopfnato M %
Eistat in mt Bibliothecce Aauuinctina, et in m$. Bibt. S. Martim
Tomacensit M i
al. illis 4 M
at. de hoc utioqtie quxritis M 7
al. quis # M
uf. super hoc ut. de-
noniiaio.
\
1
ftt S. ANSELMt CANTUAR. ARCUTEP. Ofp. p > f t f j [||. _ EPISTOLiE. fOO

EPISTOLA CLXVI. * EPISTOLA CLXXVL

Domino... Sommo ponlifici URBANO frater AK EL- HEITRICUS rex, e t c , ANSELMO arcbicp., eic.

MUS, senrui Eccletia Cantuarix, etc. lu die sancii, c t c

Novitnos, Dotuine, eic. EPISTOLA CLXXVH.
Suo cbarissimo domino UENBJCO, elc, AKSEL-
EPISTOLA CLXVIL
MUS,etc.
PASCHALIS episcopos, servus servorum Dei, venc- Gratias ago, etc.
rabili fratri ANSELMO, Cantuar. archiep., e i c
EPISTOLA CLXXVIII.
Adversus iilam. e t c HENBJCUS rex Angl. ANSELMO arcbiep., c l c
EPISTOLA CLXVIII. De boc quod, c t c
PASCBALIS episcopus, servus... ANSBLMO Cantua EPISTOLA CLXXIX.
riensi, etc. HENRICUS rcx Angl. ASSELMO Cauioar., c l c
Suavissimas dilectionis, e t c Paternitali et sanclilati vestrse, etc.

EPISTOLA CLXIX. EPISTOLA CLXXX.

B PASCHALIS cpiscoptis, servos, e t c , fratri ANSEI.MO
PASCBALIS episcopus, servus... ANSELMO Cantua-
Cantoar, etc.
riensi, etc.
De presbyterorum, eic.
Fruternilati luae, ctc.
4 2 6 EPISTOLA CLXXXI.
EPISTOLA CLXX. PASCDALI domino sutnmo pontifici, Anseimus, elc.
Domino..., AKSELMO Cantuar... iilius oevotissimus Non debeo e t c
fainulus, e l c EPISTOLA CLXXXII.
Considcraia, elc. Domino PASCHALI suinmo ponlifici, ANSELMUS, ctc.
EPISTOLA CLXXL Quouiain robur, etc.
PASCHALIS episcopus, servus ctc. Cantuariensi EPISTOU CLXXXIII.
arcbiep. ANSELMO , etc. ANSELMUS arcbiep. RADULPHO episcopo Dunelmensi
De illala tibi, etc. aalutem.
EPISTOLA CLXXII. Mandastis mibi, etc.
EPISTOLA CLXXXIV.
Fir quidam non conUmnendas auctoritatis sancto I
Ansetmo hac scribit. Dilectissimo... AJISELMO... arcbiepiscopo, THOMAS,
Ehoracic metropoiis electus, etc.
Cbarissime Pater et Domine, e t c
Gratias ago vohis, etc.
EPISTOLA CLXXIIL EPISTOLA CLXXXV.
Reverendissimo ANSELMO Cant. etc. IIENRICUS, Dei HENRICUS... rex... ANSELMO Cantuar., e t c
gratia rex Anglorum, e l c Mando vobis u i , etc.
Venerabilis Paler non tibi, etc. EPISTOLA CLXXXVI.
EPISTOLA CLXXIV ANSELMUS arch... THOMA, elecio, e t c

Suo cbarisslino Domino HENRICO, glorioso regi Mandas.is mihi i n , e l c

Angloniiii, ANSELMOS, e i c EPISTOLA CLXXXVIL
Quod vestra magnitodo, e t c ANSELMUS archiep... T H O M ^ elcclo, etr.
Mandavi vohis, eic.
EPISTOLA CLXXV. EPISTOLA CLXXXVUI.
ANSELMUS, c t c , domino et amico ROBERTO, co- THOMAS elccius, e t c , ANSELMO, eic.
niiii de Uellento, e i c ' Exslat duntaxat fragmentum hujus episloltv, quod
Vos scilis, c t c 'ncipit: Causain qua dilfcrtur sacratio mea, eic.

LIBER QUARTUS
EPISTOLAS CONTINENS QUJE HACTENUS SUNT INEDIT.E

(Ex ms. bibliothecec Cottoniana: in Anglia.)

427 EPISTOLA PRIMA. LANFRANCLS, p e r p e t t i a m a D c o b e n e d i c t i o n c m .

t.tNFBANCi AD LANFRANCUM ET GUIDOSEM FRATRF.S. Q u i a d i v i n i l u s , c t c Exstat inter cpislolas Lanlrancs
DilectissimisfratribusLANFnvNcoetGuiDo.vi, fralcr qnadragesima septima, Palrologiar tom. CL, co 5 i l . f
SH LIB. 1 Y , EPIST.IIL 202
EPISTOLA U. A praesompsiL Quaiis autem ante episcopatum vel post
ANSBLMI AD PASCHALEM PAPAM. episcopatum in Simonia et in aliis criminibus exsli-
Deroino revcrendo, ei Pairi diligendo, PASCHALI terit, cbartae praesentis lator intimare poterit. Talis
aummo pontifici, ANSELMUS, servus Ecclesiae Can- Uroen pontifex, sicot ipse inordinate est, ubi non
tnarientis, debilam sobjectionem, et oratiouum fide- 4 S S deboii, consecratos, i u extra dicccesim soam
flutem. ecclesias et personas soa sacratione contamitiare
Quoniam de sedis apostolicae auctoritate pendent non dubiuvit. Hunc quando redii in Angliam, invcni
filiorum Ecclesiae directiones et consilia, idcirco ad captum a rege propecunia qttam de ministeriis suis,
vestrae paierniiaiis recurro praeceptum et consilium. velut publicanos, debebat male retenta, ot plena
Cur autem Untum distuli vestrae celsiludini aliquid testalur regis curia, populo gaudente, velut de leone
scribere, postquam redii in Angliam, per latorem circumquaque vasUnte compresso. De quo, quando
prarsentium, siplacet, poterit agnoscere. Mortuo rege captus est, in audienlia regiae cnriae arcbiepiscopus
Goilieluio, cujus violenlia per trienuium exsulavi ab ejus qui postea defunctus e t, confessus est se illum
Anglia, cum roagno desiderio sum a doroino meo non tenere pro fratre vcl episeopo, et mentitum sfibi
rege Henrico, et a principibus ejus et ab Ecclesia esseomna quaeconsecrandos promiserat. Qui audicns
Angiorum revocatos, et cum magno gaodio sosce- * rediloinmeum.auxilio meo sibi sobveniri ut episcopo
ptus.Qtii postqoamiotellexerunlinslitutionem, quam postutavit. Misi iUqoe ad eum quatuor episcopos
audivi fieri in Romano concilio a venerabilis me- cum praeseotium portitore, diceos qoia, si vellet se
moriae praedecessore vestro papa Urbano, ne scilicet sic ad episcopaiiim accessisse ostendere ot Unquam
aliquis susciperet investituram Ecclesiae de inanu episcopus tractari deberet, facerem ot libertatem
b i c i , et ne episeoptis vel abbas bomoejus fieret, sensi boc faciendi haberet; limebam tamen, fateor, male-
et aodivi quia nullo modo cam rex et principes ejus dictionibus populique lapidibus obrui, qui crudeliU-
veilenl soscipere. Qoa de re mibi nccessarium veslrae lero ejus cohrbium in libertatem inducerem. At epi-
eeisitudinis consiliom exspecto. Qoando Romae fui, scopi in boc, qtiia pereos qoaesivi, eom sibi dcfccisse
ostendi praefalo domino papae de legatione Romaaa retoleroot. Qui postea clam de captione fugit i n
aoper regnum Angliae, quam ipsius regni bomines Nortbmanniam,ac inimicis regisdomini suisociatus,
asseverant ab antiqois temporibos usqoe ad nostrom dominum piraUrum, quos in roari misit, sicut pro
tempos Ecclesiam CatiUtarieusem teiiuisse, quam certo dicitur, se coiistiluit.De hocquoniam Ecclesia
neeessarie i U esse oporteat, nec aiiter nisi contra sibi commissa, inter barbaros multis periculis expo-
utiliutem Ecclesiae Romaoa? et Angliae fieri possit. ^ s i u , diu pastore carere nequii, et de ecclesiis et
Rei auteai bujus rationes praesenti nuntio ex qua- personis qoos consecravit consilii vestri jossionem
dam parte ut vobis referat injunximos. Legationeat postulamus. Mortuo archiepiscopo Eboracensi post-
vero, quam usqoe ad noslrum tempns, secundum quam reversus sum, electus est in ejus locum epi-
praedieuim testimoniom, Ecclesia lenuerat, mibi scopus Refordensis, vir admodum litleratus, et i n
domous papa non abstulit. Audivi umen quod, dum ecclesiasticis disciplinis eruditus. In bac electioue
eraia pro fideliiate sedis apostolicae in exsilio, lega- nos episcopi dero et populo ejusdem Eedesiae assen-
tionem ipsam arcbiepiscopo Yiennensi veslra com- sum praebuimus.Quemvaide desiderauiem se vesiro
mendavit auctorius. Quod quaou difliculute, imo praesenUre conspectui, ut paUii largiutione a vestra
iutpossibiUuie plenum sit, intelligunt bi qui longom benigniiate pro consuetudine honorarelur, rex pro
et periculosum inlervatlum maris et regnorum, qutbusdam causis consiiio principum suorum reti-
Framuae scilicet et Burgundiae, inter Angliam et nuit; atque ui illi pallium mitutis, celsitudinera
Yiennam noverunt, ut scilicet archiepiscopus Yien- veslrara postulando impetrare desideral. Cujus peti-
neosis Angliam, aut Angli Yiennam pro suis causis tioni largitatem vestram favere, si preces noslras
frequentent. Quapropter supplex oro, servus et fllius placet admittere, suppliciler flagiumus.
patemiutis vestrae, ne meo tempore Ecdesia, quae Q
EPISTOLA III.
xnibt compatiendo mulla adversa pro fideliute Ro-
maiue Ecclesiae in pauperute me exsulante sustinuit, VULSTANI BPISCOPI WIGORNIENSIS AO ANSELMUM (42).

priveiur eadigniute qoam anle me in antecessoribos . Reverendissimo ac beatissimo viiae sanctiute, et

meis se possedisse a vestra sede pronuniiat. Quaudo summae sedis dignitate praelato, ANSELMO archiepi-
deAngiiaexivi,eral ibi quidem professione sacerdos, scopo, YULSTANUS servorum Dei miniraus, Wigor-
non solum pdbticanus, sed etiam publicanorum niensis Ecclesiae episcopus tneritoindignus,orationis
princeps infamissimus, nomine Ranulpbtis, propter ohaequia, fidetiaque ex chariute servitia.
crudelitalem similem flammaecoinburenti, pronomine De iis, unde nobis dignius vestra scribere et no-
Flambardus; cujus flamma qualis sit, non in Anglia slrae parvitalis esi dignau consiliura quaerere, quan-
solum, sed in exteris regnis longe laleque inuotuit. lum rccordari possumus, dicere non omiltimus. Hanc
Bonc rex noper defunctusconlra voluniaiem omnium dcuique unde consiiluit causam ventilari nunquara
religiosorum, contra otnneinjtistiiiatn ad episcopatnm andivimus, quia nullus atiquando exislit, qtti hanc
aine otuni ejos correciione sublimare me cxsulante Cautuarienst arcbiepiscooo oolestalem adimere vel-
NOTJE,
(42) Respondet Ansdmi cpist., qnae est 1 9 lib. u i
PATHOL. C L I X .
203 S. ANSELMI CANTUAR. ARCHBEP. OPP. PARS I I I . — EPISTOLiE. 204
tel, et nc dedicalioncm propriarum duntaxat ecde- A Angloruro, AHSELMUS archiepiscopus, fldelescrvitiurn
siaram publice faceret, defenderet. Exslant quippe et fidcles oratioues.
et in noatra dioacesi aluria, et qoaedara etiam ec- Precor vos, mi charissime domine, ut dominnin
clesiae in iis scilicet viliis, quas Stigandus vestrut et regem et totorem Eccleshn Dei vobis coromissae,
excetienliae pnedecessor, baud tamen jure ecclesia- ut audiatis ioleote pianctura istius monacbi de M i -
sticae haerediutis, sed ex dono possederat saecularis celei, et secundum quod intelligetis vos decere et
potestatis, nostris et antecessoris nostri lemporibus, Ecclesiae expedire, sentiat regiam et paUroam ve-
nobis iuconsultis, nec autea nec postea quidquam slram subveotionem et consolatiooem. Ego vero,
inde caluiuniantibus, utpoie hanc specialem pole- fidelissimas animae vestrae et corporis vestri, et veri
stalem ejusdera metropolitatii cpiscopi eise scieo- bonoris vestri, consulo vobis et obsecro ne, propo-
tibus. Judicium Urnen binc agitalum, aul hoc ex nendo Ecctesiis Dei personas quaies non deLeiis et
jure sibi vindicatum aiiquando mininte audivinius, aliler quam debetis, et consilio secundom quorum
sed quod in uostra dioeeesi eum fecisse iibere agno- consiliuni non debetis, attrahatis, quod absitl iram
viu.us, in aiioruin etiam faccre posse credimus. Dei super vos. Certum enim est quia jara in aliquibus
Ecce, quaatum inde reminisci aut scire poluiinus, pravi et infideles, quantum ad animam vesirain,
prudentiae vestrae iutimavimus. Jam quid faciendum B consiliarii, aliter quam oporterel vobis eoasulue-
sit, ipsa cousideret. Vaieat pateruius vesira,et oret runt. Omnipoteos Deos sic vobis det regcre quae
pro nobis. vohis commisit u l ipse vos regat et ab omni malo
EPISTOLA IV (43). tueatur.
ANSELMI AJ> PASCHALIM PAPAM. EPISTOLA VI.
Domino revereodo, ei Patri diligendo, PASCHALI AifSELUI AO PASCHALEU PAPAK.
sutnmo pontifici, ANSELMCS servus Ecclesiae Can- Domino revereodo, ei Patri diligendo, PASCHALI
tuariensis, debitam subjactionem, et orationura assi- suinmo ponlilki, ANSELMUS servus Ecclcsiac CanUta-
duiuicm. riensis, debitam subjectionem, et oratiouum assidui-
Postquam revdcalus ap* episcopatutn redii in An- Utein.
gliam, oslendi decreta apostoiica quae in Romano Quauto studio mens mea sedis apostolicae reveren-
concilio praescns audivi, ne scilicet aliquis de manu tiam et obedientiaui pro sua possibiliiate ample-
regis aut alicujus lai i ecclesiarum investiluras ac- clatur, testanlur mullaj et gravissimae tribulalioiies
ciperet, u l per hoc ejus homo fierel, nec aliqtus haec cordis mei soti Deo et mihi nohe, qtias ab inilio epi-
iransgredienlem consecrare praesumeret. Quod au- scopalus429 m c i
P quatuor annos in Anglia, et
or

dientes
. 1 . •
rex et
. . .
principes iejtis,
AI n.iiiAinii.
ipsi ettam episcopi et per bieniiium in exsilio passus suui, quia ejusdem
a
iinc itvci * l S u m xtnic/^nrii a l i • : • i ; . _ • » • .

alii minoris onli: is, lam graviter accepeiunt ut sedis subjeclionem abuegare uolui. A qtta iiitenlione
assereient sc nulio modo htiic rei assensuin praebi- spero iti Deo quia nihil est qttod me retrahcre pos-
turos, et me de reguo poiiiis quam hoc servarent sit. QoapropLr in quantuin mihi possibiie c-l, omnes
expulsuros, el a Romana Ecclesia se discesstiros. acltis meos ejusdem auetoritalis dispositioni d i r i -
Untle, reverende Palcr, vestrum petii pcr epistolam gendos c i ubi opus est corrigendos volo connniltere.
aostrain cousiliuin, quam misi celsitudini vcslrae Qttatiter ergo sim ad praesens in Anglia, breviter
per Guitlelmum regis legauim. Scd quoniam re- scribo, qtiia latorihos praesentioin plenius boc viva
sponsi vcslri litteras uon accepi, adhtic per legatos voce siguificatidum dimitlo, postquain revocalus a
nostros qttos mitto cum charissimis (ratribtis et co- rege Augliae qui ntinc est, ad episcopalom redii,
episcopis uostris, qui pro eadein re vestram saucti- oOetidi decreu apostolica quae io Roinano coucilio
tateui adeuut, jam peiiluiu iterum supplex pcr char- pracsens aodivi, ne sc licet laicus inveslituras ec-
t;iMi suhliinitatis vesttae certuin peto consiiiuin. clesiaruiu daret, neque aliquis de luanu cjus acci-
Oramus Domiiiiim nostrum Jesuin Chrisluin, ut vos peret, aut pro boc bouio ejus lieret, uec aliquis hacc
cooservet ad iaudcm et gloriam nouiinis sui el u l i - pucsuthentein cousccraicl; qtti vero haec Iransgre-
liutem Ecciesiae suae. derelur, excoiiintuiiicalioni saucti concilii suhjace-
EPISTOLA V. ret. Quod audientes rex et priucipes ejus, ipsi
AlfSELMI AD HEHBICOM BEGEM ANGLORUM. cthiui episcopi, quanta mala hinc piocessiira, qttid
Glorioso domino suo HENBICO, gralia Dei, regi D potius sc facturos quam baec decreU susccpiuros
NOTAE:.
(43) Haoc epistolam cl. V. Hcnrictts Warthon in adhaesit). Sane si non perfunctorie et forte praccipiti
Anglia; sacnc tomo I I , pag. 178, dcdit ctim bac epi oculoGerberonii editionem perlustrasset, illain ipsam
graphe : Epistota Attselmi vitiata in editione Operum epistolam quatii restttuere se arhitrattis est puraui
Ansetmi Parisiis anno 1075 a Cabrtele Cerberonio ptium, qualem ipsc typis mau«lavit reperisset, a
y

<h.onuita ex codice ms. vetusto bibttotUeca?

% Lamber-
thatuti restituta. Hanc inscriplionein ul legi, uoii
polui noa mirari summam viri eruditi oscitaiitiain
(nam malam Adeiu suspicari prohi^et vel ipse libri
sui titttlus quo, non obscure faletur Angliam sucrum
exstilisse ad anuum usqtie 1540 , hoc est qtiandiu
Roiuano pontilici Unquatn veio ac legilimo capiti
Gerherotiio ediUtn lib. iv, epist. 4 , pag. 428. Igitur
duas Atiselmus ad Puschalent ejusdem argunrenli
scripsit episiolas : unam qu«e lib. I I I exsial. ntiui.47;
alieram inler novas lib. iv, epist. 4 , qiiam si legis-
set Wbarlouus, procul dubio nou rectidisset, mulio
lninus inulx lidei Gerbiiroiiiuin insimuIasseL "
TLNE.
i05 LIB. W.
icctamaveruul, gravor dicere; dicantlegaii praesen-
te* qui audierunt- Tandem in me conversi uno sensu
nariter omnes afflrmaverunl me posse exslinguere
omoe malom, quod ex his decrelts processeril; asse-
verant, si precibus episcoporom meas vellem asso-
riare, quaienus celsitudini veslne placeret praedi-
c u m aententiam mitigare. Quod si facere recusa-
rem, omne maium quod inde evenirol, mihi iinpo-
landom sine ulla mea excusatione judicareot. Ne
igitur aliqoid videar contemnere, aut meo solo
sensu vel propria volontate quidquam facere, nec
tlios audeo non audire, nec de veslrae sanclitatis
dispositione aliquatentis volo exirt. ServaU igitur
apnd me reverentia el obedientia sedis apostolica?,
prccor ut, quantum dignius vestra sfecundura Deum
permittil, pctilioni praedictae, quam vobis legali ex-
poneul, j o x U sapientiam vestram, rondescendatis;
et quid mc juheatis in hac re facere, quidquid fu-
lurum sit, per legatos praesentes cerlum me facia-
tis. Oramus omnipotentem Deum ut paternitaiem
dtu incolumem in integra prosperitaU ad Ecclesiae
atue robur ei coiisolaiionem conservei.
EPISTOLA Yll.
AHSELMl AD GUILLBLMUM VHVTOXIM ELECTUU EPl
SCOPUM.
AKSELMUS archiepiscopus, dilecto dilectori stto
GuiLLELUO electo episcopo Winioniae, salutem.
Mandale mihi si in proximis Qu&iucr Temporibus
venturi estis ad me pro sacerdoiio, ei si in sequenti
die posI acceptionein sacerdolii vultis consecratio-
uem episcopalcm accipere. Oportct enim me hoc
praescire, quia si tuuc consecrationem episcopi
suscepturi eslis, veniam tunc Cantuariam. et invi-
tabo episcopos qui mecttm siut, ad Ule opns, ut
decel, faciendum. Si autem sacerdotiuin tantum
praediclo tempore vultis accipere, non veniam tttnc
Canloariam, qttia ubicunque fuero illud facere po-
tero. Ubi autcm tunc ero, pritts charitati vestrae
noUQcabo.
EPISTOLA VIII.
ANSELUI AD JOAHNEM PRIOREM.
AifSELMus servus Ecclesiae Canttiarieusis, aiuico
suo JOANKI, priori canonicorum de monle S. Eligii,
et cougregationi sub illo Deo servicnti, salu-
tem.
Clericus iste natione Anglus, nomineNorthmannus
de quadnm ccclesia in qtia noviter suiil congregati
clerici qui regulariler veslro inore vivere volttni,
venit ad vos desideraus vobiscum aliquanto lempo-
re, quanto vobis plucueril, conversari, quatentts
vestro ordine et vestris consucludinibus iusirui
possit in servilio Dei ad suam et aliorum utiiitatem.
Qui quoitiam noster familiaris est, ne aliquis suspi-
cetur eum alia causa peregrinari, rogal hiterarum
nostranim testiiiionio notificari, et nostra nolitia et
prece apud vos ad hoc qtiod desideral adjuvari.
Qnamvis ergo de vestra religionc nihil nisi sola
diieclione mcruimus, tamen quia de vesira couvor-
NST. IX. »6
saiionc et bcnevolentia confido, quontam religioso-
rum est ad religionem volenies proiicere libenter,
cuin opportuniias se exhiliet, inslruere, precor ut ei,
quantuin vohis opportttntim erit, concedatis, sicut
postulal, in vestra conversatione reinanere.
EPISTOLA IX.
AHSELMI AD BALDUlirrM REGEM HIERUSALXM.
BALDUINO, gralia Dei, regi Hierusalem, charisstV
mo domioo, AHSELMUS, servus Ecclesiae Cantuarien-
sis, per regnum lerrenum ad coeleste sublimari.
Bcuetlictus Deus in donis suis, et sanclus in oin-
nibus operibus suis (Psal. XLIV, 13), qui vos ad
regis diguiiatem sua graiia in illa terra exaltavit in
qua ipse Dominus noster Jesns Christus per se
ipstim principitim ChrisiianiUti seminaus, Eccle-
siain suam, u l inde per lotum orbem ptopagaretur,
novatn plantavit, quain propter peccata hominum
judicio Dci ab infldelibus diu ibidem oppressam sua
misericordia nostris temporibus mirahiliter resu-
scitavit. Ego ilaque, mcnior magnae dileclionis et
beneficiorum quae in patre ct matre vcstra et liliia
eoriim erga me sum cxpertus, cxprimere scribendo
nequeo quantum de gralia Dei quam in fratre
vestro et vobis, eligendo vos ad illam diguiUlem
osieudil, gaudeo, cl quanto afleciu ut vos qui fratri
successistis, non tam vobis quara Deo regnare stu-
deatis, desidero. Unde. mi cbarissime domine,
etiamsi mea exhortatione non egeatis tameu ex cor-
dis abundantia, u l fidclissimus amicus precor vos,
monco, obsecro, et Deum oro quatentts sub lege
Dei vivendo volunutem veslram voluntati Dei per
omnia snbtlatis. Tutic enim vere regnatis ad ve-
stram utiliutem, si regnalis secundum Dci volunta-
tera. Ne putetis vobis,sicut multi mali rcgcs faciunt,
Ecclesiam Dei quasi domino ad servicnduin csse
daiam, sed sicut advocilo et dcfensori es>e comuicn-
datam. Nihil magis diligil Deus in hoc mtiudo quam
libertalem Ecclesiae suae. Qui ei volunl non lain pro-
desse qunm dotninari, procul dubio Dco probantur
advepsari. Liberam vtilt esse Deus spoiisam stiam,
nou ancillam. Qui eam sicut filii matreni tracUnt et
hondtaiit, vere se filios ejus et filios Dei csse pro-
hant. Qui vero illi quasi subdilae dorainaiitur, uon
(ilios, sed alicnos se fuciunt, et ideo juste ah ha-re-
ditale ct dote iili promissa exhaeredanlur. Qtialem
illam consliliietis iu regno veslro, in liac nova
rcsusciialione lalem illam diu 4 3 0 suscipicnt ct
servahiiut in fulura gcneratione. Qtiod autem cgo
vobis persuadere dcsidero, oro Deum oinnipoieniein
ut ipse pcrstiadeat, et sic vos in via mandalornm
suoruin deducat, et ad gloriam regni coelestis pcr-
dtical. Amen. Remerium latorem praesentitim, qui
sc de vestra nutriiura essc cognoscit, celsitudini
vesirae commeudo. Et ouia tnecura diu conversatus
de domo nostra, ubi se sua strenuitate et bonis mo-
ribus valde amabilera feeit, ad vos vadit; precor,
ut Dominura dileclum, qualenus apud vos meliua
iiii sil, propter amorem uostrum. Valete.
307 S. ANSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS I I I . — EP1ST0L£. 318
EPISTOLA X . A tionern proficerequaienus per vos cor Domini n o s l r i
AJISBLMI AD ANHELITEM ABBATISSAM EJUSQUE SAJICTI- regis averlal a consiliis principoro qoae reprobai, et
MONlALES. consilio soo qood in aeternum manel, adbaercre
ANSELMUS archiepiscopus, filiae charissimae, dom- faciaL Coosolationem et exhorlationem vestram
nae abbatissae ANHELITI et sanctimouUlibus, sub ea gratanter sicot a domina et secondom Deom amica
Cbristo famulanUbus, salutem et benedictionem. accipio, quia de Dei dilectione ibam procedere i n t r f -
Si vos multum non amarem, mullum vos increpa- ligo. Si qoid placet vestrae dilectioni mibi maodare*
rem, quia poslquam ?os ipsao ad me nunlium ve- latori praesentium sicut mihi ipsi viva voce secore
strum mbistis, et de illo mortuo quem quidam potestis intimare. Omnipotens Deos omnes actna
T o l u n t pro sancto haberi quid vobis faciendmn essel vestrosdirigal, et vos ab omni malo custodial.
nostrom consilium requisislis, in consilio nostre EPISTOLA X I I I .
non stetistis, sed insuper praecepto nostro inobe- ANSELMl AD ROBEBTUM COMITEM FLANDBIA.
dientes exstititis. Quapropter mandans praecipio Domino, et in Deo dilecto, ROBERTO comiti
vobis ut, si a divioo officio suspendi non vttltis, Flandriae, ANSBLMOS, servos Ecclesiae Caouiarienaia
cronero amodo hooorem cuivis saucto debitnm illi fideles orationes com servilio.
morluo auferatis, et ei nec oblationem faciatis, nec B Audivi qoia quosdafli de vestris abbatibus con-
factaro ad opos vestrum suscipiatis. Filium autem cessistis regnlari electione ordinari, u l invesUtoram
ejus qui ad tumbatn ipsius decumbit et ibi morator de mano vestra non acciperenl. Unde gratias agp
a villa depeilite, nec ei amplios aliquam inibi facui- Deo cojos gratia cor veslrum ad hoc quod sibi p l a -
tatem manendi relinquite. Valete. cet direxerit, et gaudeo pro vobis quia ecclesiasticis
EPISTOLA X I . insliiutis ad Christianae religionis profectum valen-
ANSELML AD MILDBBERTUU CENOMANBNSEM EPISCO- tibus sine contradictione favelis. Cum enim boc
PUM ( 4 4 ) . facitis, non homiui, sed Deo obedilis, et vos verum
ANSELMUS servos Ecclesiae Cantuariensis, HILDE- et AdeJem fllium Ecclesiae Dei et verum Christianum
BERTO domino, el reverendo coepiscopo Cenoma- osicnditis et vos esse deovibus beoto Petro aposiolo
nensi, salutem leroporalem et aeternam. commendalis, cni Deus claves dedit regni coeiorom
Litlerae vestrae sanclitatis valde me vobis debito- monstratis. Certum qnippe est quouiam qui non
rem reddunt, non quia me supra me extolluni, obedit Romani pontificis ordinalionibus, quae fiunt
sed quoniam immensam dilectionis erga ine sinceri- propter religionis Cbristianae custodiam, ioobediena
tatem ostendunt. Si enim propter Deum tit illi pla- est apostolo Petro cojos vicarius est, nec est de
~" ~ * r
• n r J
' — —
ceamus inimicos, multo magis ne illi di*pliceam«s grege illo qni ei a Deo commissus est. Quaeral i g i -
u

diligere debetnus amicos. Quapropler si aui ntiliam tur ille alias regni coelorum porlas, quia per illas
aut minorem ditectlonem vobis Iribuo, injnstum in non intrabit quarum claves Petms apostolus portat.
mea conscientia me judico. Sicut igitur hanc volo Gaodens itaque gratias ago vobis, et oro ut Deua
vitare injuslitiam, sic vestram amplecti desidero retribuat vobis, quia bonuni exemplum aliis princi-
amicitiam. Faleor etiam quia si mihi esset possihile, pihus datis, ct ooines servos Dei boc modo ut orent
vos ad duplum quam me diiigatis deberem diligere, pro vobis inviiatis et Deum ad amorem el aoxilium
quia vos me praevenislis atttore qttod probastis mu- vestrum in vestris negotiis invocatis. Precor, obse-
nere. Ilam, quoniam immerilum dilexislis, non m i - cro, mooeo, consulo, ut fldelis animae vestrae, mi
nusdeheo rependere, et sictit daiis exemphim lan- domine, et ut in Deo vere dilecte, ut nunquam aesti-
tumdem gratis debeo impcndere. Quoniam, si signi- metis vestrae celsitndinis minuidignilatem, si spousae
flcastis vobis placere hoc quod de opusculis noslris Dci et mairis vestrae Ecclesiae amatis et defendilis
vidislis, pnesumimus vobis mitlere qttaedain, qua?, ut lihertaiem ; nec putetis vos hnmiiiari, si eam exal-
pulo, nondum vidistis. talis, neccredatis vos debililari, si eam roboratis.
EPISTOLA X I I . j) Videte, circumspicite, exempla sunt in proroptu;
ANSBLMl AD MATHILDEM REGINAM ANGLORUM. considerate principes qui illam impugnant et con-
Dominae et filirc cbarissimae MATHILDI regiitrc culcant, ad quid proAciunt, ad quid devenitint? Salis
Anglontm, ANSBLMUS archiepiscopus Cantuariae, l i - patel, non eget dictu. Certe qui illam glorificanl,
deles orationes, et fidele servitittm,cl benedictio- cum illa et in illa glorificabtintur. inter q<tos Dcus
nem Dei et suam. vos et conjugem vestram ei prolem vestram iu prae-
Gratias ago Deo et celsitudini. veslrae pro bona senti et in futura vila anuumeret. Amen.
voluntaie, quam erga me habetis et erga Ecclesiam 431 EPISTOLA XIV.
Dei, et oro Deum omnipotenlem,ut in sua diiectione ANSELMt AD ROGERUM, ROBERTUM ALIOSOUB ABBATES.
vesiram augeal devotionem, et sic vos in hoc faciat ANSELMUS, gratia Dei, archiepiscopus Cantuarien-
perseverare u l aelernam ab eo recipiatis rctribuiio- sls, ROGERO ahbali,et ROBERTO filio comitis Htigonis
uem. Oro etiain ut sic faciat vestram bonam inien- ct aliis monachis de inonasterio Sancti Ebrulfi,
NOTJE.

(44) Rcspon^sio est ad Epistolam 1GI lih. I I I et ad epistolam 162.

ttt L1B. IV. PIST. XVII. 210
Nimis palam est, nec dissimulari ullalenus poiest vestro el aliorum episcoporum qui in concilio adfue-
quoniodo Ingressi eslis coenobium Sancti Edmundi, runt aporobentur judicio.
et q u a violentia exiorquere conamini eleciionem fra- EPISTOLA X V I .
tribus ejusdem Ecclesiae et assensum veslrae inor- ANSELMI AD EUMDEM.
dlnaue voiunUtis. Quod quam irreligiose, quam ANSBLMUS, servus Ecclesiae Caotuariensis, reve-
eontra monacbicum propositum, et contra regulam rendo archiepiscopo GEBABDO Eboracensi, salutem.
sancti Benedicti, quam professi estis, ct contra s » Laetor de vestro bono et religioso studio circa cle-
cram Scriptnram qoae dicit : Nemo $ibi $umH /10- ricorum veslrontm integrilatem. Ad ea vero de
fterest, $ed qui vocalur a Deo (Bebr. v , 4), et conlra quibos vestra prudentia noslrum petil consiiium,
ipsum Deuro faciatis, videt ipse Deus qui discernit respondeo quia de iis quae in concilio oostro et
inter pastorem et lupum rapacem. E l quidem doini- coepisconorum nostrorura conimuni consensu slaluU
nom meuro regem probibere nequeo quin vos con- sunl, nibil relaxandtim consolo. De iis aotem de
stitnat super terrena, sed super animas propter qoas qttibus in eodem concilio non tractavimus, non enim
abbas et dicitor et consliiuitur, nemo potesl quem- simul omnia necessaria potuimus, ut de ablalione
q u a m constituere, nisi quibus Deus dedit potestatem praebeudarum ante idem concilitim vendiUrom, et
ligandi atque solvendi. In meo primatu et arcbiepi- de similibos, qooniam non solum ad ineam et vestram
scopalu est illa Ecclesia, et proprie perliueut ejus personam, et ecclesias nostras pertinent, sed etiam
eottsecratiooes ad arcbiepiscopum Cantuariae, quem ad multas ecclesias et nersonas, et in iis muiti dis-
me esse non ignoratis. Nibil igitor eorum quae ad me seiiliunl, cooveniens mibi videtor ut i n proxima
pertinent alicui vestrum unqoam concessi aut con- Nativitate Domini nostro et coepiscoporum nostro-
cedo; imo oro Deuro et conabor, quantum adjuvante rum coinmuni cousiiio Deo dictante seutentiam cer-
Deo potero, ut Deus converiat cor domini mei regis Um sutuainus.
ad boc quod Deo magisplacet, etaninueejttsexpedit; EPISTOLA XVII.
et faciet eum corrigere secundum voluntatem suam, HUCONIS ABBATIS CLUNIACENSIS AD ANSELMUM.
ai qoid contra eam facit. Cbristiani estis sub Chri- Dulcissimo ac venerabili, merito amando vene-
stiana lege, et sub monastica professione v o s vivere randoque Palri domino ANSELMO, sanctae Cantua-
proOiemini. Si contra hoc facilis, nec Christianos nec riensis Ecclesiae summo pontifici, frater HOGO abbas
roonjicbos vos esse aperie ipso opere fatemini. Cer- Cluniacensis, cum suo ptisillo grege, quod praepa-
tissimum autem est quia si in hoc persevcratis, con- ravit Deus diiigentibus se in veritate.
tra praedicinm profcssionem facitis. Moneo igitur Quouiam, vir sanctissime, difficile est oplata nos
vos, ut Cbrislianos et monachos, quatenus v o s plus ad iuviceiu saiiari praeseiitia, vel mulua et frequenli
Deus limere quam hominem ostendaiis, et ab i n - coltatione corda nosira delecUri, bonum arbilra-
ccepta perversitale consiauter desistatis. Quod s i mur, si saliem litterali visitatione animos nostros
magis advcrsari Deo voltis qoam hominibus, an- pro tciiipoie pascamus. Quis cnim Uro gloriosum
nunlio vobis quia Deus adversabitur anin.abus ve- tamque spirilualem habens in Cbrislo amicuin, qua-
atris. Deus cui dicitur : Tibi derelictue e$t pauper; lem vos divina nobis concessitgratia, nou oinitimodis
orphano tu eri$ adjutor (P$al. x , 14), ipse videal el optel saltiberriiiia illius recordatione recreari et
intueatur, si quas tribuiattones fralribus ejusdem reJevari sancu reuunliaiioue. Prius quidem quam
Ecclesiae deinceps feceritis. facicm vestraro videremus, ille suavissimus odor
EPISTOLA XV. bonae famae, aures nostras reverberans, jain dulce-
ANSELMl AD 6KRARDUU EBORACENSEM ARCHIEPISCOPUM. dine stta nostrum interiorem hominem itnpinguabal.
ARSEXMUS, Eeclesiae Cantuariensis servus, reve- At postquam vestram hilarem pra.scntiara cernere
rendo arcbiepiscopo GERARDO Eboraceiisi, salulem. Deo voleute meriiimus, nou est facita dictu qualiter
Sciat cbarius vestra quia litteras illas quas que- tolus vobis adhaesimus, vestroque c^rdi quasipartem
r i l u r legi et transcribi, nec ego alicui oslendi, uec nostri uuivimus. Verum non haec noslra sunt, sed
dedi vel misi, nec aliquis per me, nec s c i o quomodo iliius qui spirat ubi vuil (Joan. u i , 8). Ipsi graliaa
faclum sit quod aiiquis eas ut transcribereiilur ha- agimus, ipsum exoramus u l quos ila junxit in bac
b u i t ; et cum hoc iegi in litteris veslris faetum esse, vita, non permittat separari in coelesli gloria. Per-
mibi dispiicoit. Et qoamvis vestra prudentia nihil peudimus salis vos multas et graves postquam a
suspicetur de mequod dedeceat, meum laroen est confi- nobis discessisiis perlulisse auxieuies. Et si volun-
t e r i et a B s e r e r e , quia n o n amo contomeliam veslram, las esset summi disposiioris, scimus vos desiderasse
aut alicujus coepiscoporom m e o r o m , nec quoquo multo magis cunt Maria sedere ad pedes Domiui
modo res se babeat de litteris illis, mendaeii vos (Luc. x,59) ejusqttc vultuin contemplari, quam labo-
argtiendos existimo. Cum autem loquar vobis, cum rare minislrando cttm Martba (ibid., 40). Verum-
ai quid rescribo non suificit, viva v o c e spero roe tamen quia potcstas hominis non esl in manu ipsius,
satisfaclurum esse, quia nec cgo in hac rc culpabilis dale roanum voluntati illius, cui e^t cura de vobis,
som, nec a legatis nostris aliqua imuiissa est falsius. quique luee ciarius novtt quid sil vobis salubrius.
Capitub concilii solummodo mitto,quia scntenltaruin l.i eo tolain spem vestrara reponilc, ab ipso virlu-
eorum expositiones nulli volo truuscribere, doncc lem cl perscveranliam quxritc quanlum fieri potest,
*H S. -ANSELMI CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS I I I . — EPlSTOLiE.
patieas ad omnia. Adsil vobis ille qni nulli unquain A
dctuit in ipso speranti. Sed cur nos imperiti aquam
iii mare dererimus, dum sanctitaiem veslram quasi
doeere praesumiimts ? Non docemns, sed pracor-
dialem amicum nostmm consolari volumus; lioc
lanlum secure addentes, qnia domus Cluniacensis
aucilla vesira in vita el morte vesirae non deerit
servituti. Filium autem noslrum domnum Gofridtnn
sacrislamadpartesillas, sicut ab ipsomeliusaiidietis,
destinantes vestrae commendare paternitali necesse
B o n arbilrautur, qtioniam cum 4 3 2 magnis saepitts
referre solet quantae charilatis consilium auxiliutti-
que ei in praeierito anno contulislis. Nec solum ipse,
sed et oranes fratres nostri per vestram transeunies
praesenliam, plurimam vestrae sanctitatis praedicant
charilalem. Super quibus, quantas praevalemus gra-
tias persolventes bumiiiter petimns ut per hunc ad
JIOS remeantem vestrum esse, vestrumqiie velle, nobis
insinuare dignemini, ut gaudere posslmtis cum gau-
dente et cum dolenle, quod omnipoleus Deus nveriat
a vobis, u l filii condoleamus. Gratia Dei et pax
vobiscum, pater gloriose. Memento nostri in sanctis
orationibus vestris.
EPISTOLA XVIII.
ANSBLMIAD HOGONEM LUGDUNENSBM ABCHIEPISCOPOM (45).
Domino reverendo, el Patri diligendo, HUGONI ve-
nerabili primati Lugduuensi, ANSELMOS servusEccic-
siae Cantuarlensis, quod servus, quod filius, qtiod
tolus suus.
Gaudendo gratias agimus Deo, et gratias agendo
gaudemus quia pietas divina vestrum desiderium
visilandi locum in qtio saius nostra procuraia esl,
adimplevtt, et nos de reditu vestro el de saltite vobis
restituta laelificavit. Graiias quoqtie refaro vestrac
palemilali, non solom pro mullimodis beneficiis
mihi impensis, verum etiam pro indelicienti bona
voltinlaie, quac me paterna sollicitudine et litleris
suis visitare et ad eadem beneficia repetenda, si opus
sit, non cessal visiuire. Qttibus bonis quoniam nihil
ego cogitare queo quod possim recoinpensare, Detim
omnipoteiilem pro cujus amore boc faciiis, qnanto
ajTectu possum oro, ut ipse vobis dignetur remuue-
rare. Nostrum esse qitale sit in Anglia, cbariias
vestra desiderahat per scriptum cognoscerc, sed
legatus vester pleuius vobis viva voce quam egoscri. D bebamus, ha^c est. Juvenem quemdam filittm comilis
bendo poterit oslendere. IIoc tanlum dico qtiia,
quando spero meas adversitates mitescere , ttinc
magis sentio eas cxardescere. Tola enitn me vis
Angliae, cum solus ibi sim, molilur subverlere, quia
me ab obcdienlia sedis apostolicae non valet aver-
terc; atl quod etiam ipsi episcopi cum rege sic
aesluant u l etiam coiisecratioues qtia* tionuisi ad me omnes ejusdem ecclesia? consecraiiones. Qui ibi ni-
pertinenl, si sil qtti velit accipere, ipsi pranstimere tilur exlorquere ab ipsis mouachis oliedicntiam el
IIOII metuant. Omnipolens Dominus vestrain nobis eleclioncm, el ut animas suas commemleut illi custo-
paterniiaiem in gratia sua diti conscrvct incolumcm.
Amen.
2tS
EPISTOLA XIX.
ANSELMI AD DIACUM S. JACOBl EPISCOPUM
DIACO revercndo Saucti Jacobi episcopo ANSELMOO,
servus Ecclesiae Cantuariensis, gratiae supernae a a x i -
litim et consolaiionem.
Cum semper nos Cbristiani invicem congaodero
debeamus et condolere, lonc ntique maxime c u m
prospeiitatein el exaltationem Clirisiianilatis e t
adversitatcm ad ejusdem homiliationem cognoscimus
periinere; vestri itaque timoris atque doloris e x
litleris vestris caiisam cognoscentes , unde timeiis,
iude limemus, ct quod doletis, pariter dolemus.
Quia milites nostros contra Sarracenos ad vcstrum
auxilium commoneri desideratis, lihcnter p r o
D opporltinitate noslra eos commonebimus, et ad s u b -
veuilotiein Christianorum commovebimus. Sed nove-
ritsanctitas vestra quia regnum Anglorum bellorum
coutra se undique surgentium nuntio ferequotidiano
cotiimovcttir, unde salis vereor ne coiitiugat nos
pro vohis iuinus prodesse, quia nohis hostcs lime-
mus obesse. Nam dum quisque curat tucri propria
roiuus poiest curare communia. Conabimur lamen,
Deo annuente, hoc efflceie oratiomim devotione,
quod IIOII valemns militum collcclione. Spcramtis
autem in misericordia Dei quia non relinquet virgam
peccatoritm sttper sortem justorum (Psal. cxxiv, 3),
neque tradet bestiis animas confiicntes sibi (PsaL
LXXIII, 9). Omnipotens Deus adjutor iu opporttini-
talibus, in irihulaiionc (PsaL ix, iO), snbvenial vo-
Q bis secundnm necessitalem vestrae tribulationis.
Amen.
EPISTOLA XX.
ANSELMl AD GIJILLELMUM BOTHOMAGENSBM ABCHIEPI-
SCOPUM.
Domino et Patri GUILLELMO, reverendo archiepi-
scopo Rotboinagensi, ANSELMUS servus Ecclesiae
Caitluarieiisis, sahtiem.
Clamo et queror ad vos, et ad vos et ad omnes
episcopos et ahbates et totam Ecclesiam Norlhman-
niaj pio me et pro congregatione ecclesia? Sancli
Edmundi qttae est in Anglia, de abhate monasterii
Sancti Ebrulfi quod esi in Noribmaunia, et vcstram
peto jitsliliam. Injuria, quaui nobis nimis inordinaie
fecil in Anglia, praeler opinionem qtiam de illo ha-
Htigonis dc Cestre, nimis carenlem pntdenlia ei
utilitaie ei virltttibus ad abhatis perlinenlibus per-
sonam, per potestatem rrgiam ingessit in ecclesiam
Sancli Edmundi cum armis, monachis, quaiiliun in
ipsis eral, rectisaniibus et contradicenlibtis, et 0111-
nino sine noslra concessionc, ad quem periiuent
diendas, qui quam non idoncus ad hoc sit, apeitc
coguoscilur, quia ipse nusquam sine lalerna et cu-

NOTJE.

(45) Est respo isio ad epist. 04 iib m .

313 LIB. 1V,EP1S . x x i v ***
stndia, atqne anteqnam ad hoc assumeretur, sibi ipsi Ecclesiae, quibus pro parte invebitur privignos, pro
k

eredebatur. Precor igitur nt eumdem abbatem au- pastore lupus, pre duclore caecus, pro doctore no-
etoriute vestra monachuro suum revocare cogatis, scios, pro abbate fur ei latro, quia non intrat per
et ecdesiam quam inique opprimit, velut a lupo ostium. Revocate monachos vestros, Uberale oos ab
oppressionibus eorom. Facite ut abbas monasterii
rnpace et oves dispergente iibereiis, ne nos aliquid
S. Ebrulfl revocet monachos soos, qoos cootra le-
super roonachnm vestrum noslne auctoriutis cen-
gem Dei et ordinem suum in ecclesiam praedictaui
sum, vestra cessante, facere cogarour. Valele.
ingesslt,el res ejusdem eccleslae quas ihdeabstuiit
EPISTOLA X X I .
AltSBLUI AD ELFERUM BT ALI08 MONACHOS. aacrilega rapina, juste restituat. Valete ei succur-
ANSCLMUS arcbiepiscopos, frairibus et flliis cha- rite, precor, festinate.
rissimis, priori ELFBBO, el aliis monachis coenobii EPISTOLA XXIII,
Soncti Edmundi, salutem et benedictionem Dei. AHSELMl AD BOBBRTOM, ERNULPUM, RADULPUM, PHILIP-
Misereor et compaiior cliariuti vesirae in longa PfTM, BERNARDUM BT ALIOS.
et nimia tribolatione laboranti. Et Unto magis AHSBLMOS Caotoariensis srcbiepiscopos, ROBEBTO
aCectuosiiis boc facio, qoanto vos nou pro terrenae ^ comiti, et fratri ejos ERNULPO coroiti, et RADULFO
rei copiditate, sed pro justilia tribulari considero. DB MOBTUO M A R I , et PHOJPPO DB BBAJOSA, et BER-
Justitia enim est, quia non contra ordinem vestrum, MARDO DE Novo MBBCATO, c l aliis qui terras habent in
non contra regulam S. Benedicti, non conira auclo- episcopatu degenlibus Vailfridi episcopi, amicis et
ritatem aliorum sanctorum Patrum, nec sine con- flliis in Deo charissimis, salutem et benedictionem
silio eorum a qoibos religionis regimeu et consiliuu. Dei.
exspectare debetis, abbalem vultis accipere. Qua- Quamvis vos ipsi soliiciti esse debeatis de saltite
propter si propler boc pertorbationes el moiestias vestra, ad me Uroen pertinet ut vos ad hoc qood
patiiniui, videbit Deos qui omnia roala aot corrigit, vos decet coram Deo et animabus vestris expedit,
aot punil, et bona notrit et conforut, et dabit vohis excilem amica exborutione, et invilem paterna ad-
consolationem suam congroo tempore qoi adjutor monilione. Precor iuque vos u l amicos, el consu-
est in opportuniuiibus in tribulatione (PtaL ix, 10), lendo moneo ot fllios dilectos, quatenus dilecto W i l -
si tamen uageliaPatris suslinere humiiiiervolueriiis, frido episcopo de Sancto Dsvid, propter bonorem
et in spe misericordiae ejos non defeceritis. Ad illom vestrum et propter religionem Christianam, oronem
claroale non solom orando, sed et viUm veslram ia revereiitiaro et obedientiam quae episcopo in sno
mandaiis ejos et in ordinis vestri costodia totocorde, • episcopatu debetur cum aroore exbibeaiis, el quae-
toto conatu, in oroni loco et in omni tempore ser- cunque episcopali dispositione fleri debenl, ejus
vando.Gravis est aliqoando et ingraU in tribulatione consilio faciatis. Sic enim vos ipsos anle Deum exai-
patientibus verborom sine alio auxilio consolatio, Ubilis, si vos religiosa bumiliute episcopo veslro,
aed non debel boc esse servis Dei, qui spem cerUm aicut Deus ordinavit, subjecerilis. Et si in aliquo
nabentin Deo,quia quanto major esl tribulatio, Unto vestro consilio opos haboeril, proinptos vos ut Chri-
inajor seqoitur patientiae retribulio. Omnipotens stianos bonos inveniat, quatenus Deus vobis in
Deus sua vos laetificet consetatione, et in prosperis omnibus necessitatibus vestris subveniendo relri-
et in adversis soa vos semper protegat benedictiooe. boal. Hoc qooque maxime moneo et consulo, qnia
4 3 3 EPISTOLA XXII. vohis valde nccessariom esi, si Deom oon vultis
AJISBLHI AD OUILLEXUUU ROTBOUAGBNSEM ABCHI- oflendere, ut si terras aut decimas, aut ecclesias, aul
EPISCOPUM aliquid quod ad ecclesiaro ejos ecclesiastica rectitu •
Domino et Palri reverendo GUILLELUO, archiepi- dine peninet, tenetis, ot reddere propter timorem
aeopo Rotbomageosi, ANSBLMUS, servus Ecclesiae Dci stodiose curetis. Nam cerlum esi quoniam qui
Cantuariensis, com assiduis orationibos fidele ser- Deura exbaeredat, vei ecclesias ejos in bac viia, si
vitiuro. ) sine pceiiiteniia et eraendaiione moritor, a regno
Pro injoria et oppressionibus, pro gravaminibus, Dei exhaeredatur in futura v i u . Omoipoiens Deus
pco desiructiooe ecclesiae S. Edmondi clamavi ad sic vos det haec el alia bona in hoc saeculo operari,
paterniutem veslram, et nondum exaudistis clamo- u l vos faciat de beata retributione in aeternum glo-
rem nostrum, conquestus sum, et nondom sensi r i a r i .
eompassionero vestram. Proroisistis vos facturos EPISTOLA XXIV.
quod rogaveram de monacbis monasterii S. Ebrulfl AHSELMl AD ROBBBTUM NORTHMAmOA PRINCIPBM.
i|ui pmlicUmecclesiarogravant, spoliant, destroont, Suo domino, ei toiius Norihmanntat priucipi Ro-
aed nimis roorator efleclus promissionis vestrae, BBBTO, ANSELMUS servus Ecdesiae Cantuariensta,
adbnc clamo Intimo doloris corde cogente pro me ad fidele servilium cum oralionibus.
eujus propriam curam pertinet illa ecclesia, et pro Qoaliter doranus Guilielraus electus episcopus
fratribus qui ui ea conversaniur ; propter Deom, si Winloniensis de Anglia exierit, non est opus scri-
aelum Dei babeiis, si episcopalem pieiaiein habetis, beodo osiendere qooniam per ipsom et per alios qui
rogo, obaecro, ad vesligia veslra mente roe pro- rem ipsam cognoscunt poteritis discere. Sed qoo-
sterno, euccurrite, misereroini orpbanis et viduae niam ad me maxime pertioet ilii compatieodo, et
215 &. AftbELMi L A M L A K .ARCHlEP. OPP. PARS I I I . - E P I S T O L J E . 21«
pcr nie et per alios, quantum possum, sicut debeo A nein et remissionem, et oralionom mearum, si
sobvenire, precor celsitudinem vestram si quid apud qoid valeot, in vera chariute parlicipatiooem.
cam valeo quod deceat iropetrare, quatenus in vobis EPISTOLA XXVII.
sicut bomo vester et sicut iili cognoscitis expedire, ANSELUI AD MALCHUM WATERFORDIENSEM EPlSCOPtJtf.

auxilium et consiliom com amore inveniat. AHSELMUS, arcbiepiscopus Cantuarbe, amico et

EPISTOLA X X V . coepiscopo MALCHO Waterfordiensi, salulem et bene-
ANSELMI AD GUILLELMUM ROTHOMAGENSEM ARCHI- didionem.
EPISCOPUM. Audivi qtiod domnus Samuel episcopos Doblinen-
Oomiuo et Patri GUILLELMO, reverendo archiepi- sis monachos ecclesiae Dubhnae aut nulia aut p a r v a
acopo Rothomagensi, ANSELMUS servus Ecclesiae Can- occasione ejicil, nec pro ulla satisfactione, vuit r e -
tuarieitsis,, fideles orationes cum servitio. cipere, et quia contra consuetodinera crucein facit
Cuin semper gaudere el Deo gratias agere debea- gesuri ante sc in ilinere, et quia res ecclesiae i l l i u s
mus, quoties servos Dei gloriam mundi pro Christi ab arcbiepiscopo Laufranco dalas velut proprias dia-
amore contemnere viderous, nec ulia violenlia aut t r i b u i L De iis omnibus illi nostras mitto litieras, et
blandimeniis a rectitudine posse separari, tuoc o t i - populo ejusdera civiutis mando, ut p r a e d i c U r u r a re-
qoe hoc oiaxiroe facere debemus, cum in filiis et fa- & ruro distribulionem prohibeat. E l quoniam non i n -
miliaribus uostris boc cognoscimus operari. Quanta venio per quem litteras nostras illi aplius m i t u r o ,
autem virlute, quanu constantia domnus Guillelmus precor frateniilatem vestram, quatenus eas iUi per
filius vester, ct gratia vestra noster, quem canoni- praesenliam vestrain exhibeatis; et eum cbariutive
cum et decanuin Ecciesiae veslrae eleclum canonica viva voce ut roooitiooi nostrae quam illi s c r i b i m u s
episcopum Wintoniensis Ecclesiae nobis charitative assensum praebeat rogando et consulendo moneatis.
concessistis, consecralionem ab iis a quibus eam Valeie.
sicut offerebatur recipere non debeat respueril, et EPISTOLA X X V l l l .
quomodo propter boc rebus suis spoliatus et de A n - ANSELUI AD GUILLELMUM ROTHOMAGENSEM A*Uft>
glia expulsus sit, nullius scripto melius quam ejus EPISCOPUM.

viva voce, et eorum qui curo illo, quando haec facia Doroino et Palri reverendo arcbiepiscopo Rptbo-
sunl, adfuerunt, paternius vestra cognoscere pote- magensi GUILLELMO, ANSELMUS, servus Ecclesiae Can-
r i t . Quae res, quantum in ipso est, Um fortiier facu luariensis, quod patri filius.
est, tamque patenti honesute se manifesiai ut nnllius Quamvis domiaos Goido lator praesenlium olim
relatione ad laudem ejus augeri valeat. Quapropter, ^ nobis ut domino et patri familiari notitia, ot ait, ad-
quamvis nostra prece prudeniia vestra non egeat, haeserit, umen quia novit quanu inter vos et me
Umen ex cordis abundantia obsecro ut eum benigne mutua sit dileciio, nostris litieris vestrae commen-
sicut filium veslrum et meuro pro justitia exsulan- dari petit sanctiiati. Sciat igiturvestra paternitas
tem suscipial, atque curo amore et bonore ei auxi- quia cum uostra amicitia et licentia redil de Anglia
lium suum et consilium, ubi res cxiget, exhibeat. in Northmanniaiu ad suam Ecclesiara. Quod precor
Aliis quoque quod ab illo de bac re reverentia ve- ut apod quoscunque opus fuerit vestra testelur a u -
stra audiet, secure pro veriute lestelur, et eos ad c t o r i U 3 . Precor eiiam ul ubi vestro cousilio et auxM
ejus amorem et honorem sicul meruit exhorletur. lio eguerit, secundum quod vestram decet revereo-
Vaiete. tiam, ad s a l o U m animae soae promplum inveniat.
EPISTOLA X X V I . Valele.
ANSELUI AD ROCERIUM. SUUM AMICUM. EPISTOLA X X I X .
ANSELMUS, arcbiepiscopus. amico soo ROGERIO, ANSELMl AD GONDULFUM EPISCOPUM.
salutem el beoedictionem. ANSELMUS, arcbiepiscopus, reverendo episcopo
Vtiigo solet dici qoia amicos, Velut medicus, i n GONDULFO, salutem.
necessiute probatur. Hoc ideo dico quia si vera fuit ^ Notum sit dilectioni vestrae quod gratia Dei ve-
amicilia quam domno Guillelmo eiecto episcopo in s t r i s suffragantibus oratiooibos saous sum el usque
prosperiuie ostendistis, nunc apparebit, etamor ad Carrotum Romaro tendens sine perturbatione i v i .
erit consuntior [«/., major erit et consUntior] iu Qoo cum pervenissero, et a D. comitissa, ct episcopo
majori necessiute. Ad quod si preces nostrae et mo- bonorifice susceptus fuissem, mirati sunl quod U l i
nitio noslra bonae voluotati vestrae possont aliquid in terapore u m periculosum iter peragendum a r r i -
addere, obsecro ut propter honesutem vestram et puissem. Affirmaverunt siquidem qood nec Rousaoa
propter amorem vestrum in iis quae hactenus bene videre si coeptnm iter tenerem, nec olterios, p r a s
et fideliter, iiluin adjuvando fecistis uon deficiatis, nimia loci infirmiuie caloris angustia redire vaie-
sed quanto inagis illum indigere cernitis, unto stu- rem. Taie quoconquc esse hoc in tempore me iter
diosius strenuiutis vestrae auxilium illi exbibeatis. agere, ac si mihi licenler moriera vellem asciscere.
4 3 4 Quod feceritis, et me amicum vestrum ami-
8 1 Consilio ilaque eorum et omniuin amicorum
ciorem vobis reddetis, et amiciliam vestram oroni- meoruro in tempus congruum iter agendum disiuli,
bus vcram esse ostendetis. Valete. Omnipotens Deus ei in Northmannia e x s p e c U t u r u s Beccuro redii. De-
trihuat tibi omninm peccatorum tuorum absolutio- hiia foiiur mea quae in Anglia d e b e o , precor et m u l -
M UB. IV, EPI T. XXXIL ***
tom precor ut solvaiis, et reliquuni quod habere • fectu gaudeam, el tu de* mea laetitia gaudeas. Vaie.
potestis de meis reddilibus per Ansfredum praesen- *Deo corpus et animam tuaro comtneuda.
lem nuntium quam citius potesiis mihi miilalis.
Soiutionem Romescoii usque ad festum sancli M i - 435 EPISTOLA XXXU.
ehaeJis diflerre potestis. Eleemosyna vero ne aliquam
A N S E L M I AD EXJfULPHUM PaiOHEM ET A L I O S ECCLESLS
peuuriam patiatur, prudentia veslra invigilet. Go- CANTUARIENSIS.
defrido de Mellinges dicite ut Guillehno fllio suo det
xx solidos denariorum. Guiltetmo fiiio Hionis xx ANSELMUS archiepiscopus, domiois fratribos et
mareas argenti, et Albriio 11 ad festivitatcm S. Mi- flliis stiis charissitnts, domno priori ERNULPHO , et
ebaelis dabitis. Orate pro me ut Deus me ct actus aliis sub illo in Chrisli Ecclesia Canluariensi Deo
meos dirigat, el in heneplacito suo ad saluiem meam servienlibus, divinae gratiae et bcnedictionis consilio
etomnium mihi commissoruin disponat. Salulale semperregi et consolari.
filios ct fratres nostros nostrae et vestrae congrega- Prioreslitleras a vcstra fralerniUle directas laetoa
tionis. suscepi, quia pcr omnia vos vestra, Dei protectiooe,
EPISTOLA XXX. in prospcriute mancre perlitleras cpiscopi Roffensis
ANSELMI AD MATHILOCH REGINAM. * et per earum lalorem accepi. Quam laeliiiam elsi non
Rcvereodae dominae suae MATHILDI gloriosae regi- moltum litlerae seqtieotes coniurbaverunt, aliquaie-
nae, AHSELMOS archiepiscopus, fideles orationes cum nus lamen obnubilaverunL De regis namque peli-
fideli aervitio, et benedictionem Dei, et suam, quan- tione, quam mandastis, non parum miratus sum,
tom potest. sed quod uihil sioe noslro consilio, sicul vobis decet
Gratias ago magoas sosceptae vestrae largitioni, facere, voluistis, et praecepti nostri meroores fuisUs,
sed ntuito majores sanctae quam erga me sum ex- gavisus sum. Potens est enim Deos regjam volunu-
pertns dilectioni. Qnas quoniam corporis oflicio ne- tem ab omni indignaiione, quam bac occasione ad-
queo peragere, cordisaflectu cupioindesinenter per- versura uos nasci timetis, avertere, cum vos recta
aolvere, siquidem quantumcunque sit Vestra corpe- et ordinate facere couspiciet, aul si boc iUi faeere
ralis absentia; rerooveri uinen neqnit a menle mea non placueril, et aliquid inde vobis conlra volunta-
fldeiis dilectionis vestrae prodentia. Qoapropter de- tem vestram, quod averut Deus I conUgerit, cerU esse
sideranier oro, el orando desidero ol Deus quod debetis quia melius est pati aliquid proplerjosUtiara
ego per me non valeo, ipse vobis pro me relribual, sub Dei consohtiooe quam aliquid facere inordinala
et quaittum scit expedire, suam erga vos dilectio- in ejus offensioue. De hoc igitur Dei dispositieiiem,
aem et vestram erga se perficiat. Quanto affectu coi me et vos et omoia nostra comroeodo, exspe-
possuro et quantnm de celsitudine vestra audio prae- eubo, et sicot consoluistis regi per reverendum et
semere/precor, ohsccro, supplico, fideiiter consulo, amicum nostruro episcopum Rofleusera ut totum
ot Ecclesiarum Augliae paci et qttieli pieus veslra episcopatum nostrum io paceet quiete permanere
studeat, et maxtme flliis earum imbeciUioribus m i - permiltat sicut mihi promisit, mandabo. Quod si
uosque polentibus, in tribulationibos snis et deso- Deus et votum roeum et veslrum sua graUa dispo-
kUonibus, quasi orpbanis Cbristi subveniat, et ad suerit, Dei pietatem laudate, et si aliter evenerit,
similitudioem evangelicae gallinae illos sub aiis doceat quidquid illud sit, per qualemcunque nuntium, ubi-
protectiouis suae consoletor el foveat. Uuctio sancti cunque sun, mandate. Contra baec et contra oronia
Spiritos vos in omnibus doceal, et qoae sibi magis adversa vos arrois justitiae a dextris et a sinistris ar**
piacent et vobis expediont persoadeat, et post lem- male, Deum limete, semper eum praesentem publice
porale rejmum ad aeternum perducaL et secrete, et vos illi praesenies cogitate. Ordincin
vestrum eroendando cogiutiones et actus vestros in
EPISTOLA X X X I . omni innocentia custodite; et sic Deus vobis oronia
AHSELUl AD ANSELMUM HEPOTEM. i cooperabilur in bonum (Rom. v m , 28),et erit vobis-
AHSELMUS, arcbiepiscopns, AHSELMO, carne nepoti, cum sive in pace sive in tribulationibos, omnibus
dileclione filio sito^charissimo, saiutem et bencdi- diebus vitae vestrae. De reditu meo in Angliam ante-
cthmem Dei, et suam. quam quod incoepi perflciam de qoo roibi mandasUs,
Quoniam singulariter te inter omnes consangui- dominus nosler rex nihil inibi utaudavit, sed tantum
neos meos diligo, ut proflcias coram Deo et coram prosperiutera et bilariutem suam, sicut fldeli suo
omnibus desidero. Quapropter moneo te et praecipio et congaudenti, per litteras iutimavit. Omnipotens
Ubi, sicot filio dilectissimo, quatenus ad hoc pro Deus et in prosperis et in adversis super vos ct in
quo te in Anglia diroisi sollicite perflcere studeas, vos snam effuudat bencdictionem. et nonquaro paUa-
et iiullum tempus in otioeiute trauseas. In declina- tur a vobis suaro deesse consolationem. Graiias ago
tione et virtute gramroaiicae cognosceuda maxime domno priori el omnibus vobis pro dilectione et
intende, iu dictainine, et plus iu prosa quam in ver- beneflciis quae nepoli meo propter amorem meum
sibus te cxerce. Super omnia mores el actus toos impenditis. Quamvis enim boc non dubitem,
coram bominibos, et cor tuum coram Deo cuslodi, ipse Umen suis Utteris hoc mibi magno affectu i n i i -
quatenus, cum Deo aonuente te videro, de tuo pro- maviL
Slft 8. ANSELMI CANTUAR. ARCWEP- <*P. PARS I I I . - EPISTOLiE. f »
EPISTOLA XXXUL ^ exemplar liUerarum quaj regi miito vobls trans
AUSELMt AD GOrrBULrtlM ROFBItSBM BMSGOrUM. milto.
ARSBLMUS archiepiscopus amico soo roverendo, EPISTOLA XXXV.
GoitouLro episcopo Rofensi, saluiera AI4SELMI AO EUMDEM.
De salutc et prosperiiale nostra per latores prae-
ArtsELMus archiepfiscopos, reverendo epttcopi
stntium eognoscere potestis, propter qood exivi de
GOHDULFO , salutem.
Anglia, qnantum possum, adjovatife Deo, per roe
Litteras domini nostri regis suscepi, in qoibos,
ipsutn, qutaatiter noo video me posse, conor per-
sicot scitis, promisil roibi quia posl curiam mibi
ilcere. Gratias ago vesirae bon» volootati et
respondereL Mando ergo cbaritati vestrae ut ad eum
soliicitudini, qoia mihi nuper in necessitate suc-
ex noslra parte eatis, et dicatis ita : Domine, ar-
currjstis. Naradecccxxx marcis argenti quas tuli de
cbiepiscopus Cantuariensis roandat vobis Ihlele ser-
Anglia, non habebam nisi xxiv, quando hoc quod
viiium sicot doroino et regi suo, et mandavit mibi
nuper misislis, soscepi; multum namque pius me
ql reducerem vobis ad roemoriam qoatenus, sictit
necesse est eipendere qoam potabam. De nosiris
mibi mandastis, respondeatis. Quod si ipse responsum
rebus quia non magis in roe quam in vobis confldo
B *unio mibi mandare voloeritper sigillom sooro, bene*
etvestram novi bonam volontatera, ot eas, sicot
Si autem per liiteras suas noluerit respondere, vos
oportet, custodiatis et tractelis, scio quia prece no-
per lilieras vestras tnihi maudale quidqoid responde-
slra non indigetis. Gratias itaque agens de iis quae-
riL Quod si adhoc in alium terminum voluerit dif-
fecistis et facitis, rogo ut, sicut nuper mihi sobve-
ferre responsttm, accipiaro dilalionem, et alium ter-
nistis, iia in fuiurum, quaincUius potestis, sobve-
minum respondendi; si roe interim saisilom, sicot
niatis, mittendo si qoid de praeterito aouo de nostris
eram qoando exivi de Anglia, perntiaerit, ut vos
redditibtjs babetis, et quidquid de fotoro, precaodo,
mihi de rebus nostris mittere possitis, sicul maudo
monendo, et necessitaiem ineam oslendendo. a praepo-
et mandabo. SI aotem me dissaiserit ut nostrae res
siiis nostris colligere potestis. De pauperibus qoos
non sint in mea potesiaie, dicite ei qttia ego nollas
apud Canloartam pascere debeo, rogo multum ne
inducias accipio, sed ita me habebo sicul436 P* e -

uliam patiantur inopiam. Quod roihi roaodastis de

scopus dissaisitus, sine judicio quo episcopus dissai*
terra noslra de Rogioges libeoter accipio, nec aliam
siri debeat. Si vero et respondere vohterit, et lameo
quani me rogastis habere voluniatem, habeo. Audivi
mesaisilom non dimiserit, respoosom ne reticeaUs.
quod Hugo filitis Mabiliae, terram quam sine ulla do-
sed lamen hoc ipsum quod dixi quia me babebo sicut
natioue eum bactenus tenere permisi, voll veodere. r . _. , _ r
. .. , n
, « ,
. . . ... .. ^ ^ episcopus dtssaisitus stneiodtcio, ne taceaiis. Regi-
Prohibeteitaquene ipse autahquis ahus ahquid de r
. .
r
. . . .
nam, ut dominam et flliam cbarissimam dulciter
terra nosira veodal, aol aliquo modo impediat, sed
salulatc.
omnia sicut ea dimisi pertnaneant, donec redeam.
Salutate filios nostros et filias, et ut orent pro roe EPISTOLA XXXVI.
oro. Radulfo fiiio Hercngodi qui mecuro fuil, dale AltSELMl AD BALDUmtJM REGEM HIEROSOLTMITAJIOM

centum solidos. BALDORIO, gratia Dei regi Jerosolymitano, domino

EPISTOLA XXXIV.
AftSELMI AD EUMDEM.
' AHSELMUS , arcbiepiscopus , reverendo episcopo
Rofen^i GONDULPO, saiuiem.
Ubi ei qualiter sim per praesenlium ialorem au-
dietis, cur aulein ad pnrsens in Angiiam non re-
deam ex litterisquas regi mitto.cognoscere poteriiis.
Mando autera vohis ut eura fideliter ex nosira parte
salutetis, et sigiUum nostrura, quod vobis uuntii
noslri dant, quod ei roillo, iili detis, et, si illi pla-
coerit per litteras mihi respondere, illas mihi per
prxsenleiii legaltim millile. Quod si noltierit, quid-
quid responderit vestris lilteris mihi mandale. Si-
gillum autetn nostrum non prius regi oslendelis
qtiam Guillelmus de Warclwast veniet in Angliam,
et eidcm Guillelmo exeiuplum litterarum quas regi
mitto, secrete ostendalis. Videte etiam ut nullus
praeler ipsutn nisi prior noster solus sciat ipsas
litteras, antequam regi dentor. Postquam vero rex
iUas cognoveril, episcopis ei aliis eas notiflcate,
reginaro ex nostra parte dulcissime salutale ( 4 6 ) ,
cbarissimo, ANSELMUS, Ucet indignus, archiopi-
scopus Cantuariensis, sic regnare super Jerusalem
terrenam io hac v i u , ut reguet in Jerusalem ccelesli
io fulura vita.
Quamvis Dei dono scienliam habeatis quae vohis
ad bene vivendom, adjuvanie Deo, possit sofiicere, et
licet sciam in vobis bonaro esse volooialem, tamen
cogit me abundantia dilectionis quam erga vos ha-
Dbeo, ui de tam longe aliquid scribara vestraecelsitti-
dini.Sicul enim ignis ardens vento magis accendilur,
ila bona voiuntas amica moniiiflne, ot plus ferveat
exciialur. Scitis, mi cbarissiroe domine, quoniam
civitatem Jemsalem et ante adventum Domini et in
ipso ejus adventu elegil Deus quasi propriam sibi et
familiarem de toto raondo. Ex ipsa enim foerunt
primi reges quos Dominus dilexit; ex ipsa foerunt
propbelae, in ipsa fuii propria domos Dei,et sanctua-
ria ejos; ibi facU est nostra redemptio, ibi cou-
versaius est Rex regum; iode per totum mun*
dum diflusa est salus buroani generis. Coasiderat
igitur vestra celsilodo quam eminens gratia Dei sit v

NOT^.
( 4 6 ) V.Epii/. 83 l i b . i u .
 W UB.IV.EPIST.IL. 222
quod vos in hac civiute regem esse volueril; c: Abere, non habebatis, et ideo mitlo eas vobis. Omni-
qoanto affeclu, qoanto studio se debeat sobdere potens Deos soa vos semper benedictione regat et
votuntaii Dei et ejos servitio rexquem ille ibi consti- protegal.
loit. Precor ergo.obsecro, moneo, ut Dominum, ut di- EPISTOLA XXXVIII.
lectum, quatenos et vestram personam, et omnes PASCHALIS PAP/E I I AD GERARDUM EBORACEHSEM
vobis suhditos sic regere secundum iegem et votun- EPISCOPDM.
tatem Dei studeatis, ut lucidum exeinpltim omnihiis PAscHALisepiscopus,servus servorum D e i , G E B A B D O
regibus lerrae in vita vestra praebeatis. Dominus Eboraccnsi episcopo.
noster JesusChrislus sic regnelin corde vestro et Sedis apostoiicae benignitas etc. Vide tn P « -
in operihus vcstris, ut vos curo rege David anleces- Malill ad an. 1118.
sore vestro in ccelo sine fine regnetis. Amen. Scitole EPISTOLA XXXIX
quia quotidie pro vobis oro, quainvis viles siut ora- GIRARDI AD A.VSELMUM.
tiones meae. Patri dilecto AHSELMO filius GIRARDUS, servitlum et
EPISTOLA XXXVII. flbediemiam.
ANSELMl AD MATHILDEM COMITISSAM Ifentem veritatis amlcam cavere oporfet ne in
AnsELMus.servus Ecclesias J a n l u a r i e i t s i s ; d o m i n a e , B e o r u n t s e n i e n t i a m f a c i l e c e d a t q u o s a d m e n t i e n d u i n
etmatri in Deo, comitisste MATHILDI , praesenlis impellit vel odium, vel aroor, vel quaedam vana et
vitae conlinua et diuturna laetari prosperiiate, et iners iomcntiendo voluntas. l i sunt quoruni segnities
futura. perenni gaudere felicitate. cum ad nihil honestutn exsurgal, invidiae ignein iri
Celsitudini vestrae gratias agere volo, sed condi. ipsis incendit adversus eos qui bonesle vivttni. Scio
gnas meriiis eju9 scribere non valeo. Quippe quod quia ejusmodi hoir-ines aniini vestri dulcediitem
non semel lantunt, sed pluribus vicibtis me Deus amarain mihi facere nituntur. Accedit ad hoc quod
pcr vosliberavit de|>oteslate inimicordm meorum noster labor aiiquando pigrior fuit qtiam deceret in
exspecUiiiitiTn ut in manus illorum caderein, valde causa Dei et vestra. 437 S e u * a D S l 1 0 0 0 a m c • a D s i t
maguum beneficium cognosco. Sed cum intneor quam boc abea,qua vob.8adhaereo dilectione, u l a modo
benigno, qoam pio, qoam materno affeclu factum verbi Dei in quohtboratis usquead essilitini me ad-
sit,mu)to magis illud quam proferre possira intelligo. jutorem non habeatis! Si eniin eam mihi dilectionis
Non enim obhvisci possum quara sollicita prece et suavilalem reddere noveritis, quara saepe i u vobis
obsccratione mibi per fratrem et filium nostruro multis et magnis rebus experlus sum, fiduro me et
Alexandrum mandaslis ut nuTIo modo corpus meura - servuin e l in Clirisio conservunt atque in vcrho ejus
plii ex.onerem periculo. etquanto
V% 11 i _H_ m . A n A M - i _ M I\/._II/.II1A
studio hominibus CuHaborantem
_fht «a #t S AIII<I IA I » _r_. M. • •* • _k.a • _»
bahebitis. Negligentiorem
___ lt-_.t___._-k..___.«__. _. B.^.t. _. L ? i !
tamen quanfl
t\I_.__,lt_-... .l!..MA_M * _m _M __. M
n _^ _M_A

vestris maodastis ut me non minori, imo si fleri pos- oporiuerit in hac causa tne fecerat, quod negligen-
sel, majori cura quam vestraut personara soscipe- llus quam decuisset vos in tribulatione mea mihi
rent, et non per breviorem, sed per tutiorem viam, compassum audivi. Araor tamen ille magnus quem
usque ad securitatem deducerent. Quod illi quideui erga vos habeo, ubique cum familiaribus meis et
Udehter eftecerunt, secundom quod vestram volunta- vcstris, et saepe in audilu regis et optimatum regni
tem eofnoverunt. Cordis qnidem mei affeclus ad se ostendit. Quae sit erga me vestra voluntas, l a -
agendum gratias non deficit, sed os et styios ad pro- citis itidem nominibus noslris mihi scribere oon pi-
ferendom quod cor sentit, non sufficit. Quod ergo vriteraini.
ego non possom, Deuro oro ut ipse vobis retriboat EPISTOLA X L .
et voa ab omoibos inimicis corporis et aniinae de* AN8ELM1 AD ERNULFUM PBIOREM
feudei>s,ad beatametaeternam securilatem perducal. ANSELMOS archiepiscopos domino priori EBNULFO
Sancti desiderii vestri in corde meo semper servo saluiem ei benedictionem Dei.
tnemoriam, qoo ad contempltim mundi cor vestrum Benefecistis quia in iitteris vestris quod sentie-
pnbeiat, sed iiiud sancta et necessaria, qnam erga p batis mihi scripsistis. Nosquoque idipsum seotimus
matrera Ecclesiam hahetis, pie dileclio retracial. et aperie videmus; desiderium nostrum et fratrum
In quo iiiteiligilgr reverenlia vestra exutraque parle nostrorum ad praescns non video quoinodo de rae
Deo placere, et idee debetis aequo animo certum Dei possit itnpleri. LitterasUmen noslras mitlo regi,
consiiium exspeclando onus quod portatis in angaria quorum exemplar vobis initto. Quod volo ut sit
cum bona spe patienter sustinere. Hoc Umen pra> occttltum, donec cognoscatis quid rex mihi respon-
surap consulere, ut w certum mortis periculum inte- deat, aut qualiter easdem litleras recipiaL Postqnam
rim, quod Deus averUt! senseritis imrainere, prius vero hoc cognoscetis, bonom existimo ot publice
vos Deo omuino reddatis, qoam de hac v i u exeatis, exemptar quod mitio ostendatur. De me el decaosa
et ad hoc velom semper paralom secrete penes vos nostra nihii alitid nunc vobis possum mandare quod
babeatis. Quidquid dicajii boc oro, hoc desidero, ut ncscialis. Ad fralres noslros estote vos epistola no-
Deus nuiii vos nisi suae comtnitut disposilioni et con- stra ad salutandum, ad exhorUndam, ad conforUn-
siFio. Mandavit mihi vestra celsitudo per praedictum dum, secundum prudeirtiam quam vohis Deus dedif,
liliuro nostroin Alexandrom, quia orationes, sive quibus, quantarr possum a Deo impetrare, !*»ando
laediutiones, quas ego dicUvi, et puubam vos ha- benedictionem ei absolutionem. Pro querela, quam
423 S. ANSELMI CANTUAR. ARCB.EP- Opp. PARS I I I . — EPISTOUS. 234
mibi fratres scnpserunt, de penuria quam patiuntur ^ jutlitiam tracteiur, ne aut apud regem, aut apod
pm negligentia sicul aestimant domiui Rogeri, scripsi aiios se iojosie traclari vos blaspbemando conque-
LUi et praecipi ut oronta qoae ad iilum pertinent ratur, qoatenos aot de bocquod debet. vobis siout
agat vestro consilio et vestra prudentia. Adolescen- josluin esl satisfaciat; aut viliam pro qua debitor
tiores et pueros precor u l singuios secrete et ex no- est, vobis reddat. De domuo Joseph, prxfato epi-
stra parte dotciter saiutes et ut noslrae meniores scopo mando, ut si opusest, vos adjovet, qoatenua
sinl monitionis, eordibus eorom sicot scitis, i n l i - eum de debitis ot terris qoas tenet, secundum ve-
metis. Anteqoam Romam irem, posiqoam a vobis stram dispositionern tractare possitis, et boc vestras
uTscessi, dom adhoc Becci morarer, quaesivistis a me comtnitto ordinalioni. De pueris et juvenculis sus-
quid mibi videretur, si quis clericus qui et tittera- cipiendis, propter muttas rationabiles causas con-
tus et slrentius existimaretur, ad ecclesiam nostram silio vestro faveo, donec Deo disponente redeam, et
ut monacbus fieret, veiiet venire. Ad quod lunc i i l - baec et alia comutuni agemus consilio. Hoc tamen
teris quae nescto si ad vos pervenerunt, respondi quia volo et rogo, ut ubicunque sim, si aliqui hujus
si videretis personam quam suscipiendain discrctio aeutis soscipiendi sont, itli primom suscipiantur
vestra judicarel, mibi quoqoe ut reciperetur bouum quibus concessoro esl. De hoc aotero unde q u i -
esaet et placeret. Privilegium quod dominus papa B
dam me et vos reprehendunl, de personis scilicet
mibidedit, vobis mjtio ad trauscribendum, el Ecclesiae nostrae, vos scitis qua necessitau fil. Vix
diligenter cusiodiendum. Dixil mibi Everardus enim aliqui ad nos veoiunt, nisi quos spoiite
vos velle babere conciiium quod Londonhe ceJe* accipimus.
bravimus. Qood i u milto vobis ut Ulod nec in De laico quem suscepistis misericordiler, Deus
poblicum offeratis, nec transcribi faciatis; dooec disposuit, quia et vos cbariutem illi et amicis ejus
ego et vos cum episcoporum consilio Ulud retracle- exbibuistis, et ipse bouo fine quicvit, quem Deua
mus. absolvat ab oronibus peccatis suis. De clerico Belva-
EPISTOLA X L L censi quem Deus vobis clementer altraxit, gaudeo,
•luujxui u> BUUOCM. et ut saepe colloquio vestro aedificetur de contemptu
AHSBLUOS arcbiepiscopus, revereodo priori donino gloriae mundi et de dubieuie buroanae vilae, et de
EatiuLro, saluteni et beaedictionem Dei, et suam,si periculo animarum de boc mundo iraoseuotiom i n
quid valet. amoresaecuIi,quairvis boc vos facere puiem,consolo«
Lilteras veslrae reverendae dilectionis plcnas pru- De clerico Londonienai quem suscepistis, approbo
denti cousiUo et cbaritaliva soUiciludiue pro mea g quod fecislis. De Roberto roinistro pauperom , qood
caosa et sincerae dileciiouis affectu et tribulalionum mibi consuleretis facite. Si enim in sanitale sua ve-
eor vestruin et Ecclesiam uoslram prementium con- nerit, credo quia ad salulem animae suae in aliquo
questione suscepi. Gonsiliom quidem ex parte sequi serviiio Ecclesiae utilis eril, et si in morie, salvus
non polui, quia domnos Everardus non ita venii ad eril. De Roberto de Lemioges, baecest mea senten-
me, ut in festo saucti Micbaelis opportuneredire pos- tia : Si boc lempore factus fuerit monacbus, con-
set iu Angiiam. Iu aliis vero, Deo adjuvante, leotabo cedo uxori ejns, dum vivit, terras quasdeme babct,
quod consulitis, si poiero efficere. Pro sollicitodioe et si quis eas ab alio acceperit, non ab archiepiscopo
verc quam dixi et dilecuone gratias ago Deo et vo- Canioaricnsi, vel me vei mibi canonice soccedeote,
bis. De tributatioiiibus autemnon egetis nostra con- ei qoain facere possom excomrounicationi, et iraeDei
solalione, nisi in bis quae nosiro consilio aut pole- quam iili iroprecari possum subjaceat. Quandocun-
state possiint miligari. Vos enim scitis quia per mulias que autem ad conversionem veniat, vel sine con-
trihiilalioiies et per aquam et igoein transire nos versione Anem viiae facial, quod dixi de lerris, ra-
oportet ad refrigerium. Mulu et alia snnt quae p r u - tum permaneat. De fratribus qui inordinale de
denliam vestram non latent, quae nos hortaniur in monasterio exierunl, et ordinate Deo reducti sunl,
tribulatiooe gaudere. Quod Deo consolante vos fa- D per oinnia quod fecistis laudo; et de iis qui reman-
cere et usque in finem facturos non dubilo. De iis serunt, si in boua volunute siiut, Deo gratias ago.
ad quae nosirum respoiisum pelitis, primum dico lllum vero qui lot roodis incorrigibilis cognilus esi,
quia placitum quod conslituerunt anbiepiscopus sua nequitia Satanae tradilum existimo, nec amplios
EboraceoBis et episcopus Londoniensis, nec statui 4 8 8 tocietaie veslra suscipieiidum puto. De i n -
i n

nec fieri debet sine archiepiscopo Cantuariae. Nam famia qua super vos poputus insipienter clamal,
eui Ecclesia Cautuariensis viveutem cpiscopum non vesira sapientia consolari vos debet. Non enim est
naberet, exspectari deberet. Si qoid autem inde per blasphemia, sed laus motiasterii, quando aiiquid iode
placilum factum esl, stare non debet, ei ego irritum fugiunt, quia non meliorcm vitam quaeniut, verum
facio. De danino quod aut a pnepositis aut a celle- bonam conversaiionem quae ab illis exigitur nequa-
rario passi eslis, quia practerituin est, consilium ne- quam lolerare queunt. De patre suo rogat me do-
scio, sed tamen si quid aiiqua ratione recuperare minus Corneliuscui sicut siitis spem soscipienti ego
poiestis, gauueo. In futuruin vero consilium vestrum et vos dedimus. Qui ut suscipiatur, si vobis videlur,
de sociis praepositorom approbo. De Godcfrido vohis bonum exislimo, quia el de longe solo aroore sanctai
consulo. et domno eoiscooo Rofensi mando ut i u oer conversatiouis veniL el «am ad seuilem fraviutetn
2*5 LIB. IV, EPIST. XLIV. 226
deveniL i i e prcsbyteris qui ad molieres dimissas ^ qoi rem diligenter considerant, intelligimus, non
icdierunt, consiliom quaesivi a R. P. nostro archi- mea culpa taudiu extenditur. Qoeritor pio affeclu
episcopo Lugdonensi; qui nuilatenus consulere TO- Testra excelleotia qood mea interoperies tranquilli-
luit ut ad Ecclesias amplius admitterentor, sed ot tatem aniroi domini mei regis et procerom ejus t u r -
potius infaotes a qoiboslibet clericis vel laicis ba- baverit, et hoc desiderii vestri bonom imoeptum,
ptixarentor. Nec pro alia aliqoa necessitate, qtne i n ne ad flnem suum perduceretur impediverit; verum
abseotia sacerdotom solet contingere, laodat reci- in litteris nostris, in quibus illa intemperies esse
piendos esse. Veromtamen hoc quod dico et neces- dicitur, nihil indiscretum, nihil absnrdum, quamvia
litatem qoara videtis, eonsiderate, et qoid mihi prae- hoc roihi regiis lilteris objeptom sit, esse coguosci-
jenti consuleretis, admisso episcopi consilio, facite. tor, si recto intellectu el-menle tranquilla quod ibi
Festiyitatora celebrationem de quibus raihi manda- diclum est, et prohibitio quam aodivi et omnes
itis, vestrae committo dispositioni, et quid inde or- sciont, inspicitur. Nibil enim adversus patrem regis
dinaveritis ego confirmo, et ratum sit. Dc ocuvis et arcbiepiscopum Lanfrancuin, viros maguae et re-
quoqu«Nativitatis sanclae Dei genitricis Mariae, quas ligiosae famae, proluli; cum me in baptismo et in
plures de fratribus nostris rogant in Ecclesia nostra ordinationihus meis legem et consuetudines illorum
fieri, qoia in pkiribos Ecclesiis flunt, similiter quod « ° » promisisse demonstravi, et legem Dei me non
B

melius vobis videtor, facite. Domno Roberto inona- ahnegaturum esse, significavi. Nam quod a me nunc
cho dilecto fllio nostro qoi res nostras solet costo- requiritur, idcirco quia illi fecerunl,ego propterhoc
dire, diciteex nostra parte, ut si potestatem habet, qood auribus meis Romae audivi, facere nequeo ahs-
faciat Robertom clericum qui mecum est tenere que gravissiiua oflensione. Quam si conleinnerem,
domum suam quam habent Canluariae, i u quietam, utiqtie contra legem Dei facerem. Ut ergo oslende-
sicot eam tenuit Rogerus Puntel. Rogatis me ut in rem quam ralionahiliter recusem facere hoc quod
tribolationibos vestris compatiar vobis et orem pro a me requiritur, secundum illorum consuetudiuem,
vobis, quod utique facio, et scio vos boc ipsum fa- ostendi quomodo potius debitor sim aposlolicam et
cere nobis. Omnipotens Deus suam semper det vobis ecclesiasticamcunctis noum servare conatitotionem,
consolaliouem. Responsom regis io dic sUtoto nou in qoa lex Dei sine dobio intelligitur, cum ad Chri-
est episcopo datom, mandavi ei ut illud quatenus slianae religionis firmamentum promulgaiur, ouanto
pourit requirat, et illod per Volgarum de Limmin- autem pcriculo coiiteranalur, supersedeo nunc d i
ges com aliqoo socio aut per dnos alios pedites mihi cere; quia quotidie Christiani qoi hahent aures
roitut, qnia boc U m cito per domnom Everardom audiendi ex divinis dictis possoot cognoscere. Pra-<
fieri nequiL C vam aotem illam interpreutionem dictorum meo-
EPISTOLA X L I L rum, secundum quam absurde locutus esse dicor,
AHSXLUI AD T U E O D O E I C O M . non regio sensui, nec vestro imputo. Rex enint
AJISJLUIIIS, archiepiscopus, THEODORICO filio cua- benigne sicut audivi primilus charura nostram sus-
rissimo, salutem et benediclionem Dei. cepit, sed postea nescio quis malevola et non S M I -
Gratias babeo tibi pro visiuiione litterarum tua- cera menle per pravam inierpreutionem illum
rum plena suavi dnlcedine exundantis dilectionis; adversum me conciuvit. Quis autem iile sil, ne-
quam utique etiam te ucente in corde luo semper scio; sed quia Dominum suum aol non diligit, aut
fervere non dnbito. De dilectione vero mea erga te, diligere nescit, nou dubito. Omnipolens Deus sic
qnia tu eam nosti, mulla loqui non egeo. In senten- vos et prolem ve>tram in bujus vitae foveat pro-
tla qttarti capituli De conceptu virginali,pone inlegre spcritate,ut ad futuram vos provebat feliciutero.
verba Aposioli sicot hic reperies. Dicit enim idem Aroen.
apostolus nihii damnationis esse iis qoi sont in Chri- 4 3 9 EPISTOLA XLIV.
stolesu, qoi non secundum carnem ambulabunt ANSELUl AD GONDULPHUU EPISCOPUM.
(Rom. v i n , i ) . Vale,fili. jy ANSELMUS arcbiepiscopus, antiquo ct scraper novo
EPISTOLA X L I I I . et vcro araico, et in Deo dilecto, reverendo episcopo,
AlfSELUl A D MATHILDEM REGIHAM AH6LORUM. GONDULFO, salotera.
MATHILDI, dominae revereodae, filiae cbarissimae, Quatnvis vestra constautia in bonis qoae mccepi-
reginae Anglorom, AHSELUUS archiepiscopus, salutem stis non egeat gratiarum actionibus, frequenier
et henedictionem Dei, ct suam, si quid valct, servi- sustenUri tamen, ne alii aestiment me vestram be-
tia, orationes in dilectionc. nevoientiam et veslram sollicitudinein, quas in ma-
Magnitudinis vestrre magnae bcnevolentiae gratias gnis laboribus pro meo commodo vos habere certuin
agil cormeom quod, quantum potcsl. fructificat, et est non considerare, et sicut debeo magnis pendere;
quod non potest desiderare non cessat. Quod qui , gratias ago reverentiae vestrae corde et ore et scri-
inspirat, ipse retriboat. Quippe quara piura, quam pto, in omnibus enim quae ad me et res nostras
duleem aflectum, Deo inspirante erga me geratis, in pertinent, iutelligo vos prudenter et forliter, quan-
amaritudine et iristitia et soilicitudinc quas ex roea tum i n vobis est, et sincera adroodum dilectione
abaentia contrabilis, apertissime, sicut sciihitis, loqui, sicut oporiei, et facere. Certus etiam sum
significatis. Qwe mea absentia in quaniura ego etilli quia, Deo adjuvante, quandiu vivetis, vestra booa
i*? S. ANSELMl CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS I I I . - EPlSTOLiE. fjg
volunias erga me sicol ex quo incodpit, non defecit, A leris, laicos altari aslantes, eleemosynam coUigea-
ila non deliciet. Qoeritur charitas veslra quia, pro- tes, septilturas et quaedaro alia ad jus sacerdotum
pter cootemptrbilia verba unius clerici, noo rodii pertinentia audacter tisurpantes; qtiae cum inquire-
iti Angliam, sed hon ila es|. Legite lilteras qoas alia res, tesie arcbidiacono noslro, deleriora, u l dfcii,
vice domino priori Ernulfo de hac re misi, quas quam audivisses, invenisli. Clericos quoqne Eccle-
putabam vos vidisse. I b i , ut puto, legetis rationa- siarum audivisti dicentes se saepius privatim et
biles causas quare nec debui, nec debeo, secundum publice in synodo de illis injoriis ad me damorem
qucki res nunc esl, redire in Angliaro. Quas «amen fecisse, nullum auxilium accepiste. Unde dico tibi
causas nolite publicare. Responsum qood rex distolit quia baec nunquam, me juheute, aut voiente, ant
mibi dare in festo sancti Michaelis, cerius sum quia conseniiente, facla sunt. Et si inde aliquaudo clamo-
dominus Everardos, vel aliquis noster nontius ea die rem audivi, quod nescio, nunquam sine correptione
non potest accipere, qoia non iia venit ad me ut ad qiiam credidi sufficere, dimisi. Denique in Ecclesiis
illam diem possit accurrere. Si ergo vos ea die idem nostris ntillatenus boc fieri exislimo; in aliorum
responsum non accipitis, precor ot aliud quanto vero Ecclesiis si fuit aliquando, aut esl, penilus
citius et Instantius potestis, requiratis, et ut regis _ ignoro, et quanluip de me pertinel, nec volui un-
litieris scriptum qualeciinque s i t , mibi mittatur, quam nec volo. Quapropter mihi pro uiinimo cst
eisi nullum r&ponsnm dare, aut diutius differre ut ab illis dijudicer qui hacc adinveniunt nullo amore
voluerit, hoc ipsum sine dilatione vestris litteris veritatis, sed instinctu nialigniiaiis. Ad boc aittem
mandate. Et quia hoc opportune per dominom Eve- quod dicis te audisse quia non inagnopere curo ad
rardum lam cito nequit fleri, per Vulgaruin servien- vos redire, respondeo, quia postquam de Anglia
tem nostrum de Limmiiiges, ciira aliquo socio, aot exivi, nunquam inleliexi quomodo rationabililer r c -
aliqoos alios pedites hoc facite; nequaquam enim dire possem. El certe curam a Deo mihi injuuciam
ulterius volo dare aot accipere ioducias, quin con- coinemnere, et dilectionis fratrum et fliiorum mihi
silio Dei et Ecclesiae ejus, quod in lali re oportet commissorum oblivisct nec volo nec debeo. Vale.
farere incipiam. Conffdo enim in Deo cnjus est causa EPISTOLA XLVI.
de qtia agitur, qiiia ad honorem ejus quandoque ARSELUI AD PASCHALEH PAPAH.
terminabitur, nec Ecclesia ejus semper sicut nunc Domino et Patri PASCHALI, sumnio ponlifici, A K -
iribulahilur. Nescio qui malevoli interpretati sunt SELMOS, servus Ecclesiae Cantuariensis debitain sub-
ex malitia cordis sui litieras quas misi regi, quasi jectionem cum orationibus.
ego me jactem semper servasse legem Dei, ei pa- Q MeiiMnit, ut puto majestas vesira qualiter eain
trem ejus el archiepiscopum Lanfrancum criminer pro dilecto fraire nostro Bituriensi art hiepiscopo
vixissc extra legem Dei. Sed certc illi qui hoc d i - sum pre< -uus, et quain heuigite respoiidiL Nunc
cunt aut nimis pravum, aul nimis parvum babent quoque cuiti vobis se pracseiilal, eo quo possum af-
inlellecluin. Quaedara cnim fecerunt suo tempore fectu precari praesutno, u l pielaleut apostolicam se
pater regis ct archiepiscopus Lanfrancus viri inagnae ibvenire gattdcat. Poslquam a veslra discessi prae-
et rcligiosae, famae, quae ego nequeo facere secundum sentia Guillelmus legatus rcgis Angliae, qui me con-
Deum boc tempore, ueqite sine animae nie;e damna- seculus esi, antequam venirem Lugditnum, dixit
tione. Beuefecistis, et gratum mihi est, qttia in ve- mihi ex parte ejus qiiatenus taliter facerem ut pos-
stris lilteris tolani reai aperte sicut acta erat signi- sem esse in Auglia sicut fuit antecessor uieus Latt
iicaslis. Roberthi qui mectttn est, rem el familiam, francus cum patre ejus. In quo inieUexi quia nolebat
non mihi sufficit saepe vobis coinmemlasse, sed ad- rcditum ineum in Angliam, nisi ejus homo fierem
huc propter maguiludinem bonae voluntatis quaro et Jurarem ei fideiitalcm, el sacrarein eos qtiibus
erga illum baheo, commendo, el precor ut illas in ipse daret iuvcstiltiras Ecclesiarum. Mandavi ilaquc
pace, qiiaiitinu potestis, custodiatis. Saluto vestros regi quia baec facere non possem, c t quod vos mihi
ei nostros Olios, et fllias, c l nomiiiaiim dominum jy praecepislis ne coinmuuicarem cuin illis qui ah eo
Ernulfum capellanum veslrum. Omnipotcns Deus investiltiras acceperant; sed si mihi licerel, servato
vos seinper el uhique custodiat. Amen. , ordine meo et veslra ohedieiitia, in Anglia esse pa-
EPISTOLA XLV. ratus essein Deo et illi el populo mihi coinniisso,
AH9ELUI AO ADRUIHOU CHARISSIUUH. secundum meum servire officium, rogavique ut super
ANSELUDS archiepiscopus, frairietfllio charissimo hoc voluulatis suae responsum mihi redderet; quod
ADROINO, salutem el benedictionem Dei. nondum fecil. De redditibus tamen episcopatur no-
Dominus sollicilus sit tui quia sollicitus es de stri postquam 4 4 0 Guillelmtis in Angliam rediit,
fama mea, unde tibi gratias ago. Olim respondi nihil habere potui. Epistolas quas niihi praecepistis
tibj ad quosdam qui contra me garriunl, quidatn regi et reginae ex vestra parte miitere, quia Homae
qui maltint mentiri de me mala dicendo quam verum dictum est Guillelmo eas roea dispositione esse com-
dicere, bona si qua sunt in me dicendo. Sed adhuc posilas, et quia idem Guillehnus posl illas alias
petis charitativa solliciludine, ut respondeain illis editas, ut audivi, a vestra sanctitato suscepit, per
qui dicunl se frequenter vidisse in ecclesiis ad cu- me dirigi coiigrtium non aestimavi. Ccrtus euim suin
ram meam proprie pertineutibus expulsis presby- quia si pcr mc dirigerentur, omnino non viderenlur,
229 UB* IV, EPIST. L I L 230
aut conlemptui et derisai haberentur, nam, ut au- A
locutus sum, veslra prudentia non egel nostro con-
<fio, rex dixit me solum sibi esse adversariiim. De silio; sed rei necessitas nostra et omniom pacem et
his omnibns vestne aoctoriutis exspeclo consilium, utilitatem ejusdem Ecclesise amantiuro, precero ac
paratus Deo dante pro veritate pati quod Cbristia- vesiram pietatem expostulat, qOaotum inlelligo,
oum non dedeceat. Diu paterniutem vestram nobis quatenus quod a ciericis io grave scamlalum factum
Deus incoluinem cooservet. Amen. esse cognoscilor, aposlolicse sapieiitiae discretione
EPISTOLA XLVU. ad pacem revoceior. Qoam iotolerahile namque
A H S B L U I AD E U M D E M . maluro inde nisi correcium fuerit, eventururo sit,
PASCHALI Domino et Patri somoio pootiflci, cum ex bis cognoscere potcritis, quae a latoribos praeseu-
anore revereodo, el cum revereotia aroando, A N - tium rem ipsam cognoscentibos audietis. Quod au-
sxurus Ecclesiae Cantuarieosis vocatos episcopus, tem eadem comitissa super principes Gailiae vestros
debium subjectionem curo orationihos. legatos honoret, sic notum esse vestrae sanctiuti
Quoniam caosa ioler regem Anglorom et me, pro existimo, ut nosira intimatione non egeat. Qnapro-
qua veatram olim adii praesentiam, ex maxima parte pter si huinilitatis meae preces ad aures lanlae celsi-
n o U est veslrae ceisilodini, e i quae adhuc notificanda tudinis valent assurgere, rogo quanium possom ut
sunl p e r fldelem servuro vesirum cbarissimum fra- " u m noxiae discordiae concoidem finem placeai vobis
t r e m nostrum Baldewinuro latorem praesentium pos- sieut res exigit,et vos decct, imponere. Pariter
suot intimari, non est mibi necesse inscribenda illa enim vestrum esse cognoscitur et quae in Ecclesia
immorari. Eomdero autem frairem, reruro mearum Dei utiliter statuunt condrmare, el qnae pacem et
consilium e t liberutis Ecciesiae Dei amalorem ad charitatem dissipanl, quantum possibile est, emen-
veslra vestigia U n q u a m meipsutn roitto e t ei vicem dare. Omnipotens Deos paierniutem vestram diu
mearo i n audiendo et dicendo comroilto. lloc lan- nobis incolumem in sua gratia conservet. Amea.
t o m scribo quia propter vestram et aniecessorum EPISTOLA L .
vestrorum obedientiam et l i b e r U i e m Ecclesiae quas PHILIPPUS BJKX FRANCORUM AD AHSELMUM.
abnegare nolo, exsul sum ab episcopatti, atquc rebus
PHILIPPUS, Dei gratia, Prancorum rex, AKSELMO,
omnibos spolialus. In qua re nec nostra prcce nec
Cantuariensium venerabili arcbiepiscopo, salutem.
consilio vestra eget prudenlia. Omnipotens Deus diu
Qtioniam, pastor revcrende, audivi vos injuste
vestram saiictiuieiu nobis in prosperiiate conscrvet
praegravari, latere nolo vos me vehementer contri-
incoluinem. Amcn.
stari. Et si iiostro quolibel aoxilio vestra poltiissct
EPISTOLA XLVIII.
C inhiberi oppressio, in hoc operain dare non dilfer-
AJtSELMI AO IOANHEM TOSCULANENSEM ET iOANNflM
renius. Caeterum qttia iu loco corporeae sanitali
CARDINALEM.
coiitrario exsulatis, rogauius vos qualenus Gathain
Doroinis reverentiis et aniicis charissimis, JOANNI
nosiram vestro adventu visiure digneinini, ihique
episcopo Tusculanensi, et JOANNI cardinali, ANSEL-
aflccluin mentis iueae experiemiui, el vestrae consu-
MUS vocalus episcopos Cantuariensis, quod fidelis
letis sauiuti. Valcle.
amicus amicis, In qtiibos confidit.
Dominum Baldewinum frairem e i filium nostrum EPISTOLA L l .
cbarissimiiro, vere dilectorem vesirum miuo ad LODOVICUS REX FRANCORUM AD AN^ELMUU.
vestigia dooiini papae, pro caosa quae inier regeia ANSELMO archiepiscopo Ca»tuari;e veuerabili, Lu-
Aitglorum ei roe, imo inler ilhim e i liberutem Ec- DOVICUS Francorum rex tlesignat salutem.
clesiae Dei pro qua sum cxstil ab epfscopatu et rebus Vestrae, pater sanetissime, compalior afflictioui,
ejus omnibus spolialtts. Precor igitur sanctilatem a qua si quo modo per olflcium potuisselis cxone-
vestram ut ei omnibus apud dominuro papain pro ea rari, ad reforroaudaro pristiuaro trauquilliuiein,
eausa, sicut amalores veritalis et praefalae libertatis, cura propeosiore eniierer. VerumUmen pectori
asstslaiis, el me ne unquam religionis ecclesiasticae D U 0 8 l r 0
lungtiur, quoniatn sapiemia qtue
d o l o r a l l i M 8

et aposloltcae aoctoriutis cotistantia aliqoalenos per io vobis esl, lam reroote a parlibus uostris pere-
me aot propler me debilileior, defendalis. Malo grinatur. Accedit et boc ad cumulum vestrae exter-
enim mori, et qttandiu vivam omni penuria in exsi- minationis quod loca aegritudini potios quam sanilati
hogravari quam ut videam nonestaiem Ecclesiae facienlia ad inbabitaiidum praeelegislis, viiamque
Dei, caosa mei aut roeo exemplo, ullo modo violari. veslram toti moodo conservandam retinere parvi-
Valete. penditis. Rogamos iuqoe vos ut ad partes iiostras
EPISTOLA X L I X .
venire dignemini, et si inibi 441 inhahiure V 0 D I 8

ANSELM1 AD PASCHALEM PAPAM.

jocondom videbitur, milius exsilium patieuiini.
PASCHAU suoimo pootifici, com revereiitia dili- Valete.
geudo, et com dilectione reverendo, ANSELMUS ser- EPISTOLA LD.
vus Ecciesiae CantuariensU : cuin dehiu stihjeciione AHSBLUI AO NEPOTEU SUtTM.
fldeles oraiiones. ANSELMOS archiepiscopus, nepoii soo charissiino,
De ea qoae inter Carnotensem Ecclesiam et comi- salutem c i benedictiouem.
tissam Carnotensem, uade vesirae ceisitudini Romae Non ego apud le comroendare dilectionem meam
 S. A N S E L M I C A N T U A R . A R C H I E P . OPP. P A R S I I L — EPISTOLJE.

ei ctiram pro t e , quia ipsa nalura pereuadet tibi A quam de regno terreno ad regnum coetesle proTchl
pro me. Te borior, te moneo,' tibi praedpio ut bonis desidero. Cum aodlo aliqoid de Tobis quod Deo
moribus et seientiae stodeas, et ot ad meiiora post non placet et vobis non expedit, si vos monere
gratiam Dei, qoantum in te est proficias, et ibi obi negligo, nec Deom timeo, nec vos dUigo sieot
es, donec Deo disponente aliter de te ordinem, debeo. Postquam exivi dq AngUa, didki qnia Ee-
permaneas. Magistrum toom domnom Goaiterom, cleshs quae in mano vestra sont aliter traciatis
de quo domnum priorem in litteris qoas illi mitto quam iilis expediat et animae vestrae. Qood dicere
rogavi, et domnom Tbeodoram soeium luum ex nunc nolo qualiter facilis, secundom qood mibl
nostra parte benigne saluta. c Dominos costodiat relatum est, qoia nulli melitis quam vobis nolum
te ab omni malo, custodiat animam toam Dominus est. Precor igitur ut domioam, consolo ut regioae,
(P$al. cxx. 7). > Saluut te multum domnus Ead- moneo ot filiam, qood etiam olim feci, ot Ecclesiae
meroa , qui vere in quantum inteUigo, sincero Dei qoae sunt in vestra potesute vos cognoscant ot
amore d i i b i t te. Vale. matrein, ot nutricem, ot benignam dominam et re-
EPISTOLA L I I I . ginam. Et non solum de iUis hoc dico, sed de om-
ANSELMI AD O. CANONICUM SANCTI QUINT1NI. nibus Ecclesiis Angliae ad qoas vestrom exUndi
ANSBLMUS servus Ecdesiae Cantuariensis dilecto ' potest auxilium. Qui enim d i d l quia u n u s q t H T q u e
fratri et amico G. canonico Sancii Qoiniini, salu- recipiet proot gessit in corpore sive bonum sive
tem, ct Dei semper regi consiiio. roalum (// Cor. v, 40), nollaro excipit persooam.
Sicot aodio, coufralres vestri Bdvacenses cano- Iterom rogo et consulo et moneo, domina et filia
nici ecclesiae SancU Qoimini, ncn temeresed ob charisslroa, ut haec non negligenter menie pertra-
multas rationes, domnom 0 . qui modo vester abbas ctetis, et si quid vobis consdentia vestra in bia
dicitur, volont ab hac praeialioqe reroovere, et ve- corrigendum tesUbiior, corrigere festinetis, qua-
strain fralerniUlem loco ejus subsUioere, sed t i - tenos de fbturo Deum quantum vobis per ejus gra-
ment ne veslra rdigio propler amorem quietis t i a a poasibUe est non oflendaiis, et de praeterilo
quain nuoc habetis, non velit intentioni eorum ai cognosciiis vos ddiquisse, placabilero eum vobbi
facile consentire. Quoniam ergo sdont vos boma- reddatis. Non enim aiicoi soffidt pro certo a malo
uiutem meam diligere; et sper*nt vos plos meo desisiere, nisi corei, si potest pro commissis saUs-
quam quorumdam consUio credere, rogant me qoid fccere. Omnipotens Deus sic vos semper dirigat, u t
inde sentiam, vestrae d i a r i u t i osiendere. Utique si vobis vitam aeternam retribuaL
in corpore Cbristi invieem somus alter alterios . EPISTOLA L V .
membra, et raaxime in una religioaarom perso-
ANSXLMI AD PXIOBXM XT PaATBKS ECCLESIJ5 CAN^
narum Ecdesia; qol qoo permitut necvult ut aha TUARIJB.
meinbra et lotum corpus se utantur ut suo roerobro, ANSXLMUS arcbiepiscopus, domno priori, et fra-
non video quomodo possit sa probare membrom i l - tribus in Ecclesia Cbristi Cantuariae sub eo con-
lius corporis, et si corpos illud est corpus Christi. versantibus, salulem, et benedictionem a Deo et
Quomodo se ostendat esse membrum Cbristi. Est peccatorum absolutionem.
et aliud, quia neroo, si recle se tracUt, sibi soii Qnaerit vestra fraternitas a me consUium de sua
vult vivere; sed sicul desiderat et credit qoia si tribuiationc, et nomioalim de pecuniae, quae a rege
membroin Dei est, omnia comrooda aliorum mem- vobis flt, exactione. Vos scilis qoomodo ipse me
brorum sua erunt in futura v i u , i u debet velle ut spoiiavit rebus archiepiscopatus. Nullalenus igitur
si quid boni est in se, aliorum sit in praesenli v i u .
per me aliquid habebit de t o u pecunia toiios archi-
Consulo i g i t u r , quautum -in me est, et precor, episcopatos, nisi prios me caoonice revestierit,et ea
frater et amice cnarissime, ut si tota vestra congre- qoae abstolit mihi reddiderit, neque vos sponte i l l i
gatio vel melior pars, consilio reverendorom epi- sine mea jussione peconiam dare debelis. Si aolem
scoporom Carnoiensis et Parisiensis qui Patres ^ ipse aui timore ne vobis pejus faciat, aut ulla ne-
vestri fuerunt et vos notrierunt, vos insianter eie- cessitale vos eam dare coegerit, pariter et de iis
gerit ad hoc quod supra dtxi, ne omniuo refugiatis quae abstulit, et de iis qoae aoferet mihi vel vobis,
neque impersuabiles exisuUs. Utiiius enim vobis quia veslra mea sunt, ad Deum damabo et j u d i -
esse existiino si quietem contemplationis per amo- cinro ejus invocabo. Non vos nimis lerreant neque
rem servalis in mente, et obedientiaro fraternae pertorbent praesentes tribulationes, quia fiddls Deus
chariiatis in opere quaro si solaro contemplationem i u i non patietur vos tentari supra quara ferre po-
t

aliorum contemnendo preces et utiliutem velitis *testis (/ Cor. x, 13). f ConforUmini in Domino et
eiigere. Valete. in potentia virtutis ejus (Epatt. v t , 10. t Fiuem
EPISTOLA LIV. dabit Deus his maiis, qui non derelinquit spcrantes
ANSBLMI AD MATHILDEM RECINAM ANGLORUM. io se. Domnus Baldevrinos Roroa rediens hoc re-
MATHILDI gloriosae reginae Anglorum, ANSELMUS tolit a domino papa, qoia in concilio quod in pro-
archiepiscopus Cantuariae, benedictionem Dei et xima Quadragesima celebraturus est de noslm ne-
fldele servitium cum orationibus. gotio faciet quod ab ejosdem concilii acdpiel con-
Breviier, sed ex corde loquar, sicut illi personae silio; el hoc ipsum regi mandavit. Precor vos ut
233 LIB. IV, EPIST. LX. 234
faciatis mihi scribi lihrum Cur 4 4 2 homo, et A nostro* quos per mc Deus vcsirae mandavit cnrae,
<U conceptu virginali, in uno voiumine, quia volo eos sicul scitis oportere ei ad me pertinere, pio et be-.
iniitere domino papae, et precor ot talis eos scribat, niguo aflectit salutate, et secundum sapienliam a
qui apeiie et distiiicte scribat. Valete. Et quam Deo vobis datam consoiamini et eonforlate. Et quia
eilios opportone poterilis, baec facite, et mibi non ipsi sunt primi servi Dei, ncc soli nec ultimi
mitlile. quos mundi Iribulatio preroit; u l exemplo alionim
EPISTOLA LVI. palientiam amplectantur frequenter inlimale. Ado-
MATH1LDIS MARCIS* AD PASCHALEM I I PAPAM. lesccntibua et infantibus singulis, familiariter afle-
Sanctissimo et vencrabili in Cbristo Patri ac ctum dilectionis meae, qoam illis solebam osteodere,
domino PASCHALI , primae sedis antisliii, MATHILOIS et quam adhuc servo, commendate; ot memores
marcisa, Dei graiia, si quid est, tam debilum quam sint monitionis meae, obsecrando dulciier rogale.
fidele lotiits subjectionis obsequiuin. Latori praesenlioin, qnia saepe et mullnm pro legs-
Inter >lia ex quibus paternitatem vestram rogare lionibos coslris laboravit, benefacietis si pauper-
pnesumimns, eic. Vide inter epittotat Patchalit //, tatem ejus aliquantulum sallemde veteribos veslibus
a<4 axa. 1118. miligaveritis, aut alio aliquo modo. Valele.
EPiSTOLA LVII. EPISTOLA LIX.
m

ANSELMI AD HAIMOKEM VICECOMITEM. AHSELMI AD OUILLELMUM CALVELLUM.

AHSILMUS arcbiepiscopus, HAIMONI vicecomiii AHSELMUS arcbiepiscopos, GUILLELMO CALVELLO,
asnico suo, saluiem et benediclionem. salutem et benediclionem.
Oiim mandavi vobis et precatus sum sicut ami- Adboc te saluto sicul amicum et fllium, donec
cum fldeiem meuro et Ecclesiae nostrae, quatenns cngnoecara an sit pura et sincera amicitia tua, au
inercatum quod de terra nostra mulavistis, ita resti- non. Hactenus enim sic te babuisli erga Ecclesiam
tueretis sicut erat quando de Anglia exivi; et telo- noslram et roe, ut gratiaro Dei inde mereri vtde-
oeum quod accepistis in Fordwick de noslria rebus reris, et nostram aroicitiaro haberes. Sed nunc
mibi redderetis, qoia nusquam in lota Anglia res audio quia mercatum nostrum de terra nostra trans-
ouslrae Dominicae debent sobjaccre bujusmodi ex- tulisti, et mihi et Ecclesia Chrisli roairi tuae abstu-
actiouibus, et masiiiie inter propriam parocbiam listi. Omnia ejusdem Ecclesiae sunt; et quae Eccle-
archiepiscopalus n o s t r i : et adbuc sicut audio neu- siae suot, mea sunL Moneo igitur le el precor sicut
trun\ feeistis. Insuper postqoam res nostrae quietae amicus amicum, et sicut episcopus Cbristianum
uebuerunt esse usquead reditum meum ex praecepto C fllium, quatenus restiluas lerrae nostrae mercatum
regis, bomines vestri fregerunt domum nostram s u t t m , s i c u t e r a t q u a n d o d e Anglia e x i v i , si n o n v i s
in Sandwik, et pisces nostros violenter abslulertmt, i r a i n Dei i n c u r r e r e ; e t a m i c i t i a m m e a r o , et t o t i u s
e i i n civitate Cantuaria aiiam domum nostram in Ecclesiae, q u a m h a c t e n u s b a b u i s t i p e r d e r e ; et gra-
terra noslra fregerunt, et quod iiilos erai abslraxe- v i s s i m a c e x c o m m u t t i c a i i o n i , c u m h i s q u o r u m b o c
runt. Rogo igilur vos, sicut amicuro in quo debeo agis c o n s i l i o et a u x i l i o , s o b j a c e r e . Vale. Ei coiisulo
confidere, ut et nostra quae sicut dixi ahlata stint u t q u o d t i b i a m a b i h t e r m a n d o , a m i c a b i i i t e r facias
mibi restiluatis, et ne me facere clamorem ad e t s i u e e x c o m m u n i c a t i o i i e .
alium cogatis. Non solum enim mihi et Ecclesiae 443 EPISTOLA L X .
uoslrae ex vestra parie injuriae non debeot evenire, ANSELMl AD CLILLELMUM ARCIIIDIACONUM.
sed etiam aiionde vententes sictit scitis, com po- A N S E L M U s a r c h i e p i s c o p t i s , GUILLELMO a r c h i d i a c o n o ,
teatis, dehetis repellere. Valete. saiuiem et benedictionem.

EPISTOLA L V I l l . Bona quae f a c i t i s a m o e t l a u d o ' ; si q u i d v e r o vos

ANSELUI AD ERNULFUM PRIOREM.
AHSELUUS arcaiepiscopus Reverendo fratri, et
aupra dilectione amando, domno priori ERXULFO, D
salutem et benediciionem Dci, et suam quantum
potest.
Miseriis et Iribulationibus non so.um veslris, sed
et totios Aogliae, quas fama volante multis modis
cognosco, meora est secondom praesentem divinaiu
dispostltonera solom compati, et solios Dci est subve-
nire. De bis quae erga me sunt, non aliud ad p r x -
sens vobis possom scribere quam qood per Odonein
Londoniensem vobis mandavi, et qood lalori praesen-
tiom viva voce referendum dimisi. Malum quod
Guillelraus facit de Eiuesford, cerlus som qttia si
ipse non faceret, ab aiio fleret, et forsitan gravius.
Exemplaria epistolarum quas misi (de bis quatttor
mibi notitiam litieris fecistis) vobis mitto. Fratrcs
PATBOL. CLIX.
agere a u d i o q u o d v o s n o n d e c e a t , boc v o h i s tacere
n o n debeo. Puto q u i a i n e m i n i s l i s q u a m g r a v e m e t
q « « » » dislrictam causam oiim inter meetvoscon-
sliluit familiariias et conversaiio Petri et Salomo-
nis, qoam vobiscura babuerunt, postquam mihi et
Ecclesiae nostra?, qoanlum in ipsis foit, conati sunt
facere contumeliam el ignominiam, cui parem nuu-
quam ab bomine ullo sustinuimus. Nunc utique au-
dio quia in dorao vcslra fainiliariter vobiscum con-
versantur et vestris beueflciis aluntur, qui veluti dc
cfDcacia suae voluntatis exsultanles et eidem Eccle-
siae insullanles, ejus aspcctibus se quotidie de domo
vestra ingeruut ad commemoratioiiera illatae iojuri.t.
Qtiod quale ct quahter pensandum sit, pmdentia
vestra uon soltira per se cogooscere, sed etiam ex
supradicta causa, quae iuter me et vos fuit, ct
adhuc scripta apud vos scrvatur, potest conjectare.
8
136 S. ANSELMl CANTUAR. A R C B K P . OPP. PARS UL - EPISTOIJE. W
Quid auteia inde vobis faciendura tit, idekm sa- A Waidrico canceUario el Roi>erio comile de MeUeoto*
pienlianv vesiram consuUte. Ysieie. el
- - -Eudoae
- - - - - dapifcro
. apud. Pontefacuun.
-
EPiSTOLA L X V .
EPISTOLA L X I .
AHSELMl AD GEaABJOM EBORACBNSBM.
iHJBXMl AD GUHDULrUM EWSCOPOM.
AMSBLMOS archiepiscopus, revexendo arxhiepiscopo
AMOLMOS archiepiscopus, vero amico revereudo
G B U A a a o Eboracensi, salutem.
episcopo G o H D U L t o , saluiem.
CbariuU vestrae pro tribubtioitfbua q u a s p a a a n
De iis qu* erga me saai oon aiiud ad prayeus
est, pealqoam de Angtia exivi, quamvis qpero a u -
possom scriaere quam qood per Odonem Loodonien-
q u e a m ad praesens exbibere cousolauoaem, meotn
sem reverenliae vealne mandavi, ei qood lalori pns-
U m e n debitam g e r o compassionem. Quod aotem et
sentium viva voce refereudum imimavi. Atfdio
verbk per m o i l o s et vestria Utleris vestram volun-
quod GttiUelmus filius Rodoifi exigit a priore domno
Utem xelo Dei aceeodi contra m a l a quae io Ecciesin
Ernulfo nummos, quos pretbyteri solent dare eo
Dei ferveat et puliulaot, inieltigo, sieut in adversiuta
tempore quo chrisma awipiuni, quia jam expeosi
coodoleo, i u in virtuu coogaudeo. Precor itaque e i
sont ht opus monastsrii, et eoa qui adbuc dandi
moneo ut bono proposito non desit consuntia, oeqan
aoot, niai oogndverit me eoa in aoc opus eonceujoce.
usque ad perfecUonem pertingens p e r s e v e r a n i i a . Ad
B

Sciat Igiiur sanctitu vestra et de boc dfcite Gojfc-

quid enbn sumus episcopi super Dei popolum e o u t i i -
lebuo quia, quantun i a me est, et bot concedo, et
tuti, si quasi canes non valentes i a t r a r e , p e r a a a n a -
ai piaa possem concederem. Relatum mibi est quia
mus moU ? Spero in Deo qoia dominus noster rex,
GuiUebnua Calvelius mercaura de terra aostra, ubi
sicut i p s e mibi Deo inspiranu promitUl, ad oone
aalet esae, uanatulii, et mihi et Ecclesi» aostne
bonum nobis bonus adtfutor accedet; neque si Dena
abstuttL I M e iiium menui ut quod maie egit sine
coocordiam inccepura Inler illum e t m e dignabitnr
diUtiooe eorrigat, per epistoiam, quam peUta ab aa
perficete, a l i q u a i e n u s a coasUio nostro in iis q u * a4
nt vobis oalandaL De qua re nundo ut vicecoutilem
n o a t r u j n Ordinem perUnent, recedet. Quaproptoff
ex noatra partecum oxore soa fitta ooatra seJuUndo
de nostro negotio im^pneseotiarum nibil a i i u d i a -
conveabiia, atque, ne bane nobls injuriaia fieri,
ciam, donec apostoUcam in proximo rognogcBtu aaa>-
aieut in Ulo coafidere dnbemus, permitiat, rogando
lenUam. Vaiete.
nHmeatii. ^tmnrfii enbn ad praesens vioienU mibi
fiat injostitia, non tanten judicie Dei mea, quaat 4 4 4 EPISTOLA LXVI
ipao aityuando requiret, perit jusiilia. Monele quo- AHSBLMI AD BBJttiLfUM PRIOttEM XT PILIOS « T f B f l g
CAHTUABIBNSIS*
que eumut audiat UUeras quas de bac re misi Cai- Q
veiio. Yajete. AHSBLMUS arcbJepiscopus, dontino priori EairuLro.
et fratribus dilecUssimis fiiiis Ecclesia* Christi Can-
EPtSTOLA I X U . Mtariensis, salutem et benedicUonem.
PASCBAJU PAPJI AD aOaxaTOM COMITEM DE MUL- Pro caosa quas est iaier d o n i i u u m regem et me,
LEHTO.
jam ipse rex soos et ego ueos legatos Ronuun m i a i -
PAJCHALIS episcopus servos servorum Dei, diieclo mus. Mando iuque vobis et procor vos ut iosunter
fiUo RoaaaTO, comiti de MeUento, salulem et apo- Deum oretis, qoatenus ipse laiem concordiam Inter
atoUcam beoedictiooem. dominum papam et regem pooat, ut ego saiva reve-
Nos te in familiariUUnr a t d v i m u s , elc. Vid$ in reotia voionutis ejus possim utriqoe coocordare. S i
Pauhati IL vobiscum est, gaudeo, el ul sit multum desidero. Quam
EPISTOLA LXUI citius igitur opportune potesUs, mando ut mibi esaa
MaKaiCl BEGIS AH6L0BUM AD VHSELMUM. veitrum quale sit litteris vestris insinoetis. Omni-
IIEHBJCUS, rex Angtorom, AHSELMO, Canluariensi potens Deu» v o i custodiat, et in saocto proposiio
arcbiepiscopo et dilectissimo Patri, salotem. perseverabiles faciat, atqoe ab omuibus peccatis pitv>
Notom vobis facio me GuUleiinum de Warelwast pitiatos absolvat. Ameo.
a festivitate sancU Michaelis ad v o s misisse; et i l - D
EPISTOLA LXVU.
lioc Romam p r o negotio oostro, quod erga R o m a - HEHRtCI BEGIS AHGLOBUU AD AHSELMUH.
nam sedem ad invice . e g o et v o s locuU suraus, HENXJCUS Dei gratia rex Anglorum, AHSELUO
nisi procella maris et aeslus et ventus contrarius e u m Caotuariensi archiepiscopo, dilecto Palri suo, saiu-
detinuisseL Testo Waldrico cancellario apud Wice- lem et dilectionem.
combam. Plurium relatione didicimus, et maxime per Ro-
EPISTOLA LXIV. berlom clericum canceiiarii mei, rumores de apo-
AD KUUDBU. sloiico, quorum, si ita res babel ut fama veolilai,
HEHBICUS, rex Anglorum, AHSELUO, arcbiepiscopo doleo. Etquooiaroprocessu dierum exsurgilcrebrior,
Cantuariensi, saluiem et aroicitiam. limeo ne sit verior. Dicunl enim Romae, quod absil!
Mando vobis sicot cbarissimo Patri m e o , ut Bal- duos esse aposloiicos, et ad invicem bellicosam se
devuioo monacho praecipias quatenus ipse c u m Guil- ditionem inter se oblinere. Unde te toamque sancti-
leimo de Warelwast Romam iu ncgotiuro eal, u l per lalcm consulo ut mihi tibique provideas, cui major
ulruoiqoe flrma diiectio e l pax inter nos fial. Tesle pars hujus adbaeret neg<>tii quid ..gendura sit de le-
f
 U B . IV, EPIST. LXXUL 258
taila noiafi* in kujus pvoceltt tenuieria. Quod si Ubi A oos obedientersubjicere voiunlati vestrae recusamus,
videaiur uiile eos retinere usque ia teuipos congruuni, lo quibus Utteris iilud quidcm graUssimum accepi,
luac tetiue ^ulHelnium, et uilte miki cUi&siine Bal- quod ibi c e r U t u d i o c u i de mulua dileclione vestra*
ouTuiAuai de Tornaco, monacbum luum, per quem inagnitudinis et meae parvitaUs legL Nam quamvis
libi familiarius assignem de secretis uostris et per conscJentia propria et experimeato jam doclus binc
onmihin nubi enuotia quid in hac re miki tenendum non possum duhiure, duicis tajnen bonor et bono-
%A et ageudum; si vero ttbi placei eos ire, et lunin rabiUs dutcedo uxibi e s l , curu U n t u s UntiUo boc
ait oonsjuuut, eant, et si ipsi ierint, rniui mitte cUis- dignatur mandace.
ikue uniun de JamiUarihus tuis, per quem nostra E P I S T O L A LXX.
eonauta et aegoiia aJterius aiieri ad invicem (axni- AASELHI AD. %uaoaoaicuM.
kariter atsjgnrron*. Tesle Roberlo episcooo Liucojt- ANSKLMUS ajrc^iepiscopus, TUEOJ>OIUCO QUo charia-
aiat, et Roberto eomite de MeUenlo. simp, saiutem et i>eoedict,ioiAem DeL
gPISTOLA L X V i l i Duicta SUAI mUii verba episloke tuae, quia dukia
GUILLELMI AD ANSBLMUU. es| oiibi aff&ctus diiecua milM ajiimae tuae, ad quod
el omnium amkeruin suorum excetten- demoiurtgaii4uiu non opus eal unmorari, quia cerius
tjsskno AMSELHO , u o u s ex servis suis, et ulinam B siun quodcor meum erga lo novit coascientia tua.
i servorum Dei, GUUXELMUS, optaiae sabitis Litteras quas quaeris regis ad p a p a m uoa tiai roitioy
findinnw qtiia aoo iitfejligo utile esse si servenlnr. S i qjiut
Nonest nostrom d* meritis sanctorum viroruro aliudjuvante l)eo scripsero, suo ^empoxe monslrabi*
exloliere, nec iaudes eoruro atterere, sed Deus qui tur. Quod autem in Ubrisquos scripsisli, corrigis; f a c
floriatux in sanctis suis et cui omne cor aatet, no- ut si qui ex UUs transcripti t»uai, in UUs quoque
v|t quanU sit devotio kumiiilaiis noslrse in Dcum, , corrigatur. Desideras tu praeseuliam meam; osten-
quaauve anjmi aflecUoue dUigo bonuni vestrum. dat tibi Peus praesentiam suani , et inierint habiiet
Nec ininierilo. Non est enim uubi incognitum si in, leper gratiam suam. Ainen.
quid ioiet \u mevei mioinMnu, quani nimio xelo ajn- EPiSTOLA L X X L
ajacteianiioi boonm meum. Sed quouuun de merito- ANSELMI AD GUNDULFUM EPISCOPUU*
rnni meorum quaiiuu diflido, iuunuodi eteniin bo- ANSELMUS arclaepiscopus, revereudo episcono
miais iaunooda est oratio, geoibus ac pedibos ve- GUHDULFO, saiutem.
stjris quasi advolutus, quam oknoxiua possum vos Precatus s u m domnum priorem, ei arcbidiacouum
depreoor,si unquam de megaudere vofcieritis, oraie ^ nosirum quauio afieciu ppssu^ui, ut kjyjus Roberti
attentins pro fratre meo Gaufrido. Scio eniin per curam kabeaut, ne ~" ^
11uUani
— diufa^ •iudigea-
*-—
Bei misericordura iUunt adepiurum ^emissioneiii tiam in victu vei vesUtu; quo de perftdia a4 vena
peccalorum quandoque, si ex toto pro eo ad Do- 4 4 5 m i s e r i c o r d i a m ei pieiaiem couversuij esL
uununi clamaveritis. Nec id dico siuo causa ; Rogo iuque ui UtlerasquasiUis nusi legaiis, ei si iUi
sed kaierum suilcial vobis quod pratroissiun est, do- aUquando quod Uiis mando, facere neglexerini, quod
nee coaveniamus in ununi. Piura eteuhn de boc et non credo, vos ex nostris rcbus, pia kUaritaie kuic
de aliis quas veUem dtcere vokus, supyersedeo, quia quod iili deerii suppleaiis
ejania lempora sua kabenl; sed quoniam videtis ia EPISTOLA L X X I L
uaufrtfio fratris me utiserabUiver uaufraganlem, ANSELMI 4D GULDO.NEtt.
oraiktnum vestrarum labuia susiiaeie periciitaniem, ANSELUUS archiepiscopus, dUecto> fiiio suo, Gut-
ut qui uTu cuipis nostrls exigeotibus naufragium DO.M, sabitem et bencdictiouem Dei.
auMiuuinius, quandoque veslris precibos portom sa- Audio quod ia pace et trauquilliu^ coaversaris
iutis ingredi tenere mereamur. in ciaustro et soUicitus es circa servii<um Dei eT
EPISTOLA LXIX. salutem aninve tuae, et inde ga^udeo v.\ide. Moneo
ANSELUi AD ODONEU EPISCOPUM. D iiaque le, cbarissune, Ucet opos non sii, quateoua
Reverendo el domino dilectissimo, episcopo ODONI, mundum et ea quae mundi sunt ab anuno luo procul
trater AMSELMUS, sic transire per bona temporalia, abjicias, nec te ad amorem ejus uUatenus flectas.
ut kaaiiet in aetcrnis. Deum ama eique soUiciie servi, quia per graiiana,
(47) Litteras quas pateroa vestra celsiludo pro ejus nunquam Unlam opporluniutem aabuisli, sicut
suo Adeti Otberno defuncto miki et fratribus no- modo babes ei servieudi. Petis absolutionem n>eam,
stris misit, kumiU obedientia, et obedienli humi- quam ego mitto tibi.
b U U suscepimus. NihU enim petiUoni vestrae de- EPISTOLA LXXIii.
erevimua denegare; s e d in quibuscunque dilectis- ANSELMI AD PASCBALEM PAPAM*
> domioo et dileciissimo Palri obedieodum esl, Dommo et Patri cum reverentta diligeiioVi, ei cuut
vestrae sutuimus obtemperare. Gum eniiu dUecUoae reverendo, PASCHALI summo poniulci, A N -
vos koe meruisse diiectionis et benaQciorum preito SELMUS servus Ecciesiae Cantua,r'iens'ui, debitani sub-
eognoscamus, nimis nos arguendos osteodimus, si jeciiooem, cum fideii serviiio ct orationUma.

NOTiE.
(47) Hanctcripsil abbas.
 *S9 S. ANSELM CANTUAR. ARCHtEP. OPP. PARS I I I . — EPISTOLiE. 340
De causa intcr rcgem Anglise et me quid nuper A rarum vestrarum dulcedine consolari et laetificare
factum sit, breviter ceisitudini vestrsc scribo, quia dignemini. Omnipotens et pius Dominus vos obique
legato ejtis et nostro boc plenius esponendum re- conservel, etde redilu vestro mead praeseos Ixtificet.
linquo. Posiquam auctoritas vestra cotnili de Mel- Amen.
lento et aliis impedienlibos apud regem jussionem EPISTOLA LXXV.
vesiram, introitum Ecclesiae prohibuil, appropin- HENRICl RBGIS AHGLORUU AD ANSELMUM.
quavi Nortbraanniae, et factum est per comitissam HENRICUS, Dei gratia, rex Anglotum, AHSBLUO
Carnotensem sorbrem regis Adelissimam filiam Ec- Cantuariensi archiepiscopo, charissimo Patri suo,
clesiae Dei et vestris praeceptis obedientem, ot ad salutem et amicitiam.
cotloquendum rex e t e g o com quadam spe boni Sciat vestra benigna paternilas quia debeo et
eventus conveniremus. Ubi me de arcbiepiscopaiu, ntmium intra me conlristor prae dolore corporia
uhde me spoliaverat revestivit. Et de bis in quibus vestri ct inflrmitate. Et scitote quia nisi vos ope-
dissentiebamus, scilicet de investituris Ecclesiarum riebar, jam fuissem in Northraannia. Gauderem
et homlniis praelatomm, de qnibus simul et similem enira si prius vos reperissem, quam a regione mea
in Romano concilio audivi probibitionem, se apo- rccessissem; nunc antem precor vos, sicut patrem
aloiicam sedem per iegatum suom ante proximam N fliius, ut paulisper plus indulgeatis naturae corporeae
Nativitatem Domini requisiturum constituil. Non vestrae, et ne ita affligatis corpus vcstritm. Volo au-
autem inlellexi me debere aut iegaiionem ejus pro- lem et praecipio ut ubique per omncs nosscssioncs
bibere, aol revestitoram meam respoere. Quld vero meas NorUimanniae imperetis sicnl per vestras Do-
ipse de praedictis rebus concedat, vel quid postulet, minicas, et gaudebit cor meum si boc ipsura fece-
per eumdem legattim sanctilas veslra cognoscei. Et ritis. Nunc vero operi me i n Nortbmannia Ego
quoniam totius causae finis de vestro pendet arbilrio» cnim noviter I r a n s i b o . Teste Walderico apud W i n -
misi simul legatum nostrnm, ut cognoscam quo- deles horas.
modo vobis et regi conveniat, et quid mUii jussio EPISTOLA LXXVL
vestra praecipiat. Comiti de Mellenlo per auctorita- MATHILDIS REGmjC AD ANSELMOM.
tem chariae vestrae quam illi direxistis, in qua legi Domino soo, ei Patri charissimo ANSBLMO archi-
quia si vobis obcdiret, graliam vestram obtineret, episcopo, MATHILDIS Anglonim regiua, saluiis bonae
cencessi introitum Ecclesiae, quoniam promisit se valetudinem.
conaturum ut rex jussionibus vestris ad ubertalem Exsultationis opinaiae jucunditas vestrae mlhi n u -
Ecclesiae obtempercL De alus aotem de quU>us ao- per spondens sanctitatis adventom, quanto, mibi
ctoriiatem vestram per legatos reqoiro, ejos respon- gaudii solatiique plus coUatura fuit, tanto majus
C

sionem, si piacet, per eosdem euTagilo. Pro reve- praepediente valetudine, desolati moeroris iocom-
ren«'0 Patre meo archiepiscopo Rothomagensi ad modom contulit. Praecognilum igitur roihi vestrae
vestra supplex mente me prosterno vestigia, quate- patemitalis affectum miserabili laci^matione exora-
nus secundum quod per ejus legatos cognosceife, lum venio, ut si cura mei apud vos penitus non
suppiicationem et humilitaiem, Ecclesiae suae neces- eviluit, anxietalem solliciludinis meae ile vestra v a -
ailalem, apostolicae misericordiae illi impendatis be- letudipe quolibet internunlio quaniocius securam
nignitatem. Omnipoteos Deus io omni prosperilate reddatis. A u l enim indilate de vesira aadem quidem
vestram diu Ecciesias suae conservet incolumitatem. et mea salute gaudebo; aut, quod Dei averiat m i -
Amen. seratiol commuuis casus allisionem indifierenier
EPISTOLA LXXIV. subibo. Convalere vos faciat piissiina Dei omnipo-
UATHILDIS A N G L O R U H R E G I N A Al» ANSBLUUM. tentia. Amen.
Dilectissimo doinino suo et Patri, ANSELMO Can- 4 4 6 EPISTOLA LXXVU.
tuariensi archiepiscopo, MATHILDIS Anglorum re- UENR1CI REGIS ANGLORUM AD ANSELMUM.
gina, saluiem conUnuam cum diiectione, et servi- D IIENRICUS rex Angiorum, dUecto Patri suo A N -
Uum fidele. SELMO Cantuariensi archiepiscopo, salutem ct filii
Non ignoret, charissiroe Pater, vestrae sanctitatis dilectionem.
eonsolatrix dilectio aniroam mearo vestra tam !onga, Noscat, reverende Patcr, discretio sanctitatis v c -
tam taediosa absenlia graviter fore turbatam. Vestri strae, quia frater meus comes Robertus ad me vcnit
etenim reditus qptati terminus, quanto celerior et in Angliam et benigoe rccessit. Me autem scitote,
propinquior a pluribus mihi proroittitur, tanto roa- in die Ascensionis Doroini, esse ad mare paratum
gis a roe veslra frui optante praeseptia et locutione I r a n s i r e . E l cum transiero* per vos ct consilium
desideralur. Nullo itaque, reverendissime domiiie, veslrum, e a quae agenda erunt, agam. Interim autem
perfecto gaudio anima mea laetificabitur, nulli vera si Guillehnus de Warelvast caeterique legati nostrt
dUectione exbilarabilur, quousque vestram, quam Roma redierinl, in arbitrio vohiniatis vcstrae sit,
totis mentis meae viribus dcsidero, praesentiam rc- utruui ad me transcant in Angliam, antequam trans-
videre gaudcnter valenm. Vestrae siquidem benigni- cam, an vobiscum reraaneant, donec ipsi vobiscom
tatis mellifluara exoro dulcedinem, ut interim me mecttm loqnantur. Teste W . canceil. apud Nor-
absentem vestrae amoenitate correptionis et litte- Ibamptonem.
*4I LIB. IV, EPIST. LXXXII. fifc
EPISTOLA LXXVW. A direximus ad terras ilias filios nostros, vestros vcro
scrvos et fideles amicos, pro monasterii nostri com-
ANSELMI AD ELFERUM PRIOREM ET MONACUOS
S. EDMUKDI.
muni negotio. Quos vcstrae saucliiati commendantcs
AMSELMUS archiepiscopus, dileclis filiiset fratri- voluinus ut quod in regiouibus illis acturi sunt, veslro
nas, ELFERO priori, et aliis i n coenobio Sancti Ed- exsequanlur consilio, vestroque inuniantur auxilio.
mundi Deo famulanlibus, salutem et bcnedicConcin De causa filii nasiri doiuini Theardi, prxcipuc
Dei et suam. petimus ut quia dominus papa de ministerio ejus
Quod hactenus me sobstraxt a communione do- omnem io vesfro arbitrio posuit dispositiooeiu,
miui Roberti, feci propter praeceptum et ohedien- vosqoe ei dom adboc csset in clericali habitu sic-
Uam domini papae. Nunc autem jubente eodcm ui ab ipso didicimus, coucessistis totius miuisterii
dominopapa, ea rationequa ipse mibi praecedit, sui facultatem, nunc nobis cuin Deo niiserante ad
eom i n pacem et communioneni suscepi, et vobis principalem rcductus eslis dignitatem, per litteras
mando atque praecipio ut ipsi deinceps in omuibus scribere quidquid ei inandaluri sumus non dedigne-
obedientes silis, et ei confcsslonem et alia quae mini. Gaudeat per longum sanctitas vestra mcmor
debent monacbi abbati, faciatis, ncc ab eis desista- noslri.
lis, nisi ego in futnro inde aliud prrecipiam. Ro£0 & EPISTOLA LXXXI.
autem vos, e t , modis quibns possum, ^bortor et ANSELMl AD 1 I U G O K E M C O M I T E M .

moneo quatenus solliciti sitis circa ohservantiam A N S E L M U S archicpiscopus, domino et amico cha-

ordinis vestri, ut niuil de vobis audiaiur nisi quod rissimo U U G O N I comlli, salutem et bcnediciionem
decet audiri de bonis monachis el veris servis Dei. Dci et suam.
Aroen Lator praeseniium, monachus Ciuniaccnsis, qua>
EPISTOLA LXXIX. ritur quod vos ccpistis ct in captione tenetis quem-
HUCOIUS CLUNIACENSIS ARRATIS AD ANSELUUM. dam monachum Cluuiacensem, et alium noviter
Revercndissimo Patri, et dulcissiino amico A N - monachum factum, atque defonctum, ah bominihus
SELMO Cautuariensi archiepiscopo, suisque omnibus. veslris sublatum, et ubi cis placuit esse scpultum.
fraier UUGO peccator, Cluniacensis abbas, salutcm Hacc si ita se habcnt, multum doleo iude propter
et sine flnc gaudiuin. vos, quia valdc alitcr facta sunt quani vos dcccat.
Quoniam noveramus quanta inter vos et dominum Unde mando, prccor, el consulo vohis, sicut amicn,
Hugonem Lugdunensem archiepiscopum , Deo vo- qualenus inonachum quein tenciis, reddere non
leute, exstiteral faroiliaritas, dignuin duximus vobis ^ moremini; et quia eum cepistis, offeraiis vos ad
stgnificare ejusdem obilum, nobis et omi ibus bonis reclitudincm indc faciendaiu Ilouor eniin vester
viris gravein et irrecuperabtliter dolendum, quate- esl u l hoc faciatis. Postea vero si aliquid hahctis
nos et per vos et per vestros, veram quam vivcns super monachum islum, clamorera iude faciic, c i
e i a b u i t dilectionem, nunc ei defuncto repensare fiet vobis inde quod fieri jusle debet. De niorlio
satagatis. Obiit enim in pace Nonis Octobris apud quoque consulo ut similiter vos ad rectura offeratis,
Seusiam, dum iret ad aposlolice vocationis conci- et sicubi juslius csse dchet. Familiarilcr aulem dico
lium,sepultusque est ibidem satis boneste in abbatia vobis, sicut homini cujus honorem et utlitaiem
Sancti Justi. Vestram autem revcrentiam plenius mu!tura amo, quia si non feceritis quod <:ico, indo
noscere desideramus, vestraeque prosperitatis niin- blaspheinabiiiiini; ct cgo elinra si nou fcccro qtod
lio abtiudantius laetificari, curo sese teropus locos- ecciesiastica disciplina praecipit inde fleri, a multis
que opportunus exlulcrit. Cbristus Jesus, Ponlifcx blasphcmabor. Saluto uxorera veslram flliam cha-
tumiuus, iu oinnihus operelnr vobiscuin. rissimam meam.
EPISTOLA LXXX. 4 4 7 EPI^TOLA LXXXII
HUGOMS AD t U M D E M . A N S E L M I A D U E N n i C l U RF.GEU ANGLOnLM.

Amaniissimo atque glorioso Patri, domino A N - D I I E N R I C O gralia Dei glorioso regi Angiorum el
SLLMO, venerabili Canluariensium arcbiepiscopo, duci Northmannorum, A N S E L M L S arhiepiscopus, fl-
frater IIuco peccator, Cluniacensis abhas, salutcm dele seivitium cum fidclibus orationihus, el semper
nienlis et corporis in Christo, et siue fine gaudium. ad majora et meliora crcscere, ct minquam de-
Postquam a nobis disccssistis, vir Dco diiccle, crescerc.
nequiviiuus percipcre quid acciderit sanctitati ve- Gaudeo ct gralias ago, quanto eflectu possum,
strae; boc lamen de Dei misericordia speramus, Deo, a quo hona cuncla procedunt, pro vestra pro-
quia ubicunque vestra reiigio fuerit, divinum auxi- speritate et pro vestris succcssihus. Gaudeo etiam
lium praeslo baboerit. Quis cnim unqu?.m tain inbti- et gratias ago ex intirao corde, quia, cum prospe-
manus foerit, qui postquam experius fuerit dulce- rilate tcrrena, sic cor veslrum sua gratia illuminat,
dinem vesiri colloquii, vos non rccipiai et venerelJir ut nihil in hencflciis ejus et profectu vestro, vobij
quasi angelum Dei? Unde nos, licet satis indigni, aut humauis virihus, sed tolum ejus misericordiaR
divinam ituploramus cleincntiam, u l qui vohis lau- i.iputelis, el quia pacem ei liberlatem Ecclesia> v

lam gratiam contulit in Icrris, ipse vobis conccdere quantuni in vobis csl, promitUlis, in quo mulliHti
dignctur aetcrnnm gloriam in cirlis. Et nune, Palcr, prccor el consulo, sicut iidclis veslcr, ut pcrscvc
 *43 S. ANSELMI CANTUAR. ARCHIEP. 0W>. PARS m . — E P I S T O L J E . t*4
relis, qnia in hoc eritrobur sirbKmrtaris vestrae. Oro A EPtSTOLA L X X X V T .
autero ore et corde, quaninm valei mens mea, et 0HLEBXRT1 L c a i C E i r s m AO AHSELHTA.
per roe et per aliot Deum omnipotentem, quatenus ANSEIMO Dei gratia Angtoratn ircTiipTa*strn\ ferHLr-
in misericordi* gratiae sua* qoam tobis ccnpit i m - HERTOS Del qooqoe toitfeVicerdta Lunfctfesfs vjjpitfeo-
pendere, mdesinenter persistat, ot de terrena exal- pos, fideie servitfom e i toratfones.
laiione post hanc vitam, ad cceleste regnom et glo- Aodien», Pater, certavnvtis vestri latjorem, « t l a -
riam aeternam vos perdocat. Amen. boris victoriam, strbortas esse videfidtt mdotnhas
EPISTOLA LXXXIII Norilimannonrm mentes regiilaribos sanctortnrt Pa-
PASCHALTS 11 PAPJ5 AO ANSELMTJMU trom decretis, ot regolarrtet flat abbatovn et praeao-
PASCHALIS, servns scrvorom Dei, venerabiK fratri lom eiectio et consecratfo, irmvterists dTvrnfedenieft-
ANSELHO Cantoariensi arcbiepiscopo, salutem et tiae refero grafias, «ft qoas ^pomm Deo preces ef-
apostoiicam benedictionem. fondo, nt perseverantiam vobis et tanH i s W i s prae-
Omnipotenti Deo graiias agimus qnia tuis phtrimis miom ItTgfator. Monuscoiem panpeTvalvs vnea? et
taboribus in Anglica Ecdesia fugaiis tenebris anti- devorrorrfs traitsrnftTO vfgirrii qutnqtie fntrgarcroias
quum lumen refulsii. igilandum tamen est ne fn inter optimas et vtfiores, et rogo « e silfs Tnrmetrior
v

Dominico agro super booom semen inimicos xixa- B j f oraffonibns vestris tn qnibus post divmam
m e n

ntam projiciat, atqoe prava radix pravom virgurrom largitatem confldo. Amen.
prodocat. Andiviraus deoique qood quidara comes EPISTOLA L X X X V * .
Robertos, qui ab Anglico rege in captione tenetnr, A N S E L H 1 AD TOTHERANNva AttCHYEPfSCOPUM LCGDtJ—
strb prohibitione consangoinitatis nxorem doxerit, NENVEM.
'qoam ejos propinqoi praefato comiti remisentnt. JOTSERANNO oVynrhto, atqne t * m drtectTone reve-
Unde mandamos dilectioni toae, nt eomdem comitem rendo, et ceth teverentia oTRg>ndo archfepiscopo
convenias, et si haec vera esse repercris, adhihiiis Logdonensi, XNSELUTJI ^&rtesfae Cantnariensis set-
idorreis tesrrbns iia sapienter disponas, ut utrique a vns, salofem fcotn YMntfOnrnus et serviifo.
pcccatis liberati, libere Deo faraulari valeafrt. Oret Qnod V^TU vjhfcV$ta% vestrt coogratnfatnT tfobn>,
firo nobis dHectio vestra. q u i a Deus qjoi tton dererrndjoti vperanfes fn ve, ptb
EPISTOLA LXXXIV. diebos qotutR>tf6%fnrmnTavft soa f i o s conuotaffofic Heti-
XX9ELU1 AD «CNRICUM REGEU AHGLORtJH. ficavit, apratfas hgrnYot, tfl bfiih vosfconf^ruo^ercsen-
ITBNHTCO charissrmo suo domino, Dei gratia regi timos, v t a g i s ^aoAeinus. QooTiiarn aotem n r u f t f k d
Arwrlorotn, AHSBLUOS arcbiepiscopus, fldele scrvitium ^ Immensfs tttbulaftOTnTras, ab ifs a qofbu% auxtnont
vjOitt orationtbos. et coosoiationem fn tiecessruittbtis sv^erabvrls veatra
Gratros ago Deo pro bona volnnlate, qoam vobis p u l s a t o r reverenth>, compafimuT et &todtAetnm. 8e£
vledit, et vobis qoi eam servare stndeiis. Qoacrtt hoe consolatOT no% ^uia confldirrres fn tHn qooo!
consiliom eelsitodo vestra qoid sibi faciendttm sit de nollo flurarnnm, nnlfo venlorotn f n t f r b l B u vestra
hoc qoia pacta est filiam suam darc Gnillelmo de c o n c u f i e t u r 'cxnrstanrtb, et qnia betrs otri i tuperbrs
Voarennc; com ipse et filia vestra ex ona parte sint r e s i s l i i , h m n r l r b t i s auicm dat gratiam (I Prrr. v, 5), t
cognati in quarta generatione, et ex altera in sexta. s u p e r b i a m rnatrgnttin>Tm f r a n g e t , e t itfcioritatis
Scilote absque dubio quia nnltum pactum servari vestrae pedibos sobstemet, et c u m v f r t f i s vestra pro-
debet eontra Icgem Christianitatis. llli autem, si ita baia f u e r i t , a c c i p i e t c o r o n a m v i t a e repTomSssam.
proptnqui sunt, nulio modo legitime copulari pos- Qualiter n u t e m n o s t r t f m esse sit, quod vestra b e t V
sunt, neque sine damnatione aninianim suarura, gnitas n o s s e desidcrat, m e l r u s p e r fegatos Vestroa»
Tteque sine magno peccato eorura qui hoc ut fiat quam p e r e p t s t o l a m p o t e r r t i s c o g n o s c e r e .
procurabunt. Precor igitur et consulo vobis cx parlc likM E P i s m A i . x x x v * .
Dei sicut charissirao domino, nt nullatenus vos hoic ANSELM1 AD TBOMAM E B O R A C E N S E U ARCmTnSCOPtnt.
peccalo misceatis, neque filiam vestram eidem Guil- Yy ANSELMUS archiepiscopns Canrnarfettsis • a m i c d
lelmo contra legera et vohmtatein Dei tradatis. s u o TOOHJE electo n r c i d e ^ K K O p o Eboracensi, ba-
Omnipotens Deus diiigat vos et omnes actus vestros lutem.
in beneplacito suo. Mandnstis mihi ?n r t t t e r i s vestris quOd t e r r r t i n e a
EPISTOLA LXXXV. me v o b i s c o n s t i t u t o , beo a o x i l t a n t e , 'Canmariai ) e r i -
MURIARDACHI REGIS HIBERNLB AD AKSELMLM. t i s s i o p p o r t o n e p o t e r i l i » , s o s c e p t o r o s e t factoros
AURIARDACHUS rex Hiherniac, ANSELMO Anglorom quod debebitfs: r o g a s t t s qndqne o t , s i Id e f f l c e r c non
nrchipraesuli, salotem, et fldele servitium. valetis, concederem q u a t e n o s fd m i h i d e c e r h d f e b o t
Quam magnas vobis grates, domine, referre debeo, ante r e n u n i i n r e ^ossetis. Sed GuiHelmus vjr^rrcnh
quia sicul mihi relatum est, memoriam mei pecca- nuntios V e s t e r p r e c a f o s est r h e ex v e s t r a t>arte,tyra-
toris in continnts vestris peragis orationibus, sed ct t e n o s ego f p s u r n t e r m f n n m a d v e n t n s t e s t r f afH|fran-
gencro meo Ernolfo aoxilio et intervenlione, iuao- t o l o r a e x i e n d e r e m , t r t ad nos o p p x n r o h t n s possWs
tum fberat dignitati vestrae fas, sticcurrisli. Scias tn v e n i r e . Quocl e t e g o caosa vestri amoHs et OT^OTTO-
quoque me vobis i n Hs quae mandaveris famulaiu- nitMis libenter facio. Ne ftaque opos st\ vbs ntThf
hrra. Vale, ouidquam a n f e de v c s l r o advento i^erronTiarc, ^oh-
H5 LIB. IV, EPIST. XCllI. *4*
• vos o l die Dominico, qui erit quinto Kalend. A queo invenire verba qotbus affctum, qnem aervat
fjtetob. Cantoariae sitis ad faciendum quod facere scmper cor meom coram Dee de vobis, possim ex-
tfc&etis, eiad suscipfendam consecrationem vestram. primere» nisi rorte per boc illum melius exprimo,
faeterea qood dicitis tn litteris vestris, vos pecu- quia me fateor exprimere non posse. Quippe cum
a i a r o quaerere ut ttomam mittalis pro paiiio Ecde* mente peracto affectoosam dilectionem qoam in vo-
tue veatrte, non concedo. Et poto qoia id frustra bis propter Deum erga me multis modis som exper-
faceretis, qoonhrm noirus debet babere palliom, tus, nibil in me possom cogilare quod ad ejus retri-
antequam sft eonsecratos. Lilteras qoas requiritisin butionem, aot gratiarum actionem, secundum vo-
teatfriiofrmm personfc et eleetionis vestrae, com mibi iuntatem meam possit sufficere. Quoniam ergo nie-
tocutnt faerili*, e t ostenderitis coi eas dirigere de- lius nec scio nec valeo, ad Deum me converto, ct
beo, Ifbenter fadara pro vobis, sicut pro amico fa- oro ut ipse dilectioni veslrae sdam pro me dilectjo-
tAre debeo. nem qnae superat omnia merita bominum retriboat.
BPISTOLA LXXXIX. Hoc quotidie facio, boc qoaodiu vivam Dec annoenta
Ajounjn AD OUILLELUUU BOTHOMAGENSEM ABCHIEPI- facere non desistam. Nostis desiderium meum da
SCOPUU. vobis, quod olinam audiam anteqnam rooriar pet
Domino et Patri reverendo arcbiepiicopo Rotho- B gratiam Dei completum esse. Verom dico vobis quia
luagenai GUTLLXLUO , AHSBLMOS, servus Ecdesiae laetior exiret anima decorpore. Nostrum esse qood
Cantoariensis, salutem, et flddes orotiones cum scire desideratis, lator pnasentiom satis vobis pote-
aarvitio. r i t edicere. Spiritoa sanctus ait semper costos et d i -
Handastis mibi in litteris vestris quia GuiHelmus rector cordis vestri et viue vestrae. Arnen.
eamerarius et oxor ejus dicunt me sibi dixisse quod EMSTOLA XCII.
Ipsi posseni eteenxMtynis redimere peecatum soom, AHSELH1 ADHACOKEM COMITBM.
fltud scllicet quia Ipte GoiHelmos m uxorero habet AHSBLMUS gralia Dei, arcbiepiscopus Canluarien-
eam quae fuit eognati Isui. Quod sciat sanctitas ve- sis, HACOHI comiti Orcadensium, saiutem et benedi-
atra me nunquam efs dixisse, sed potius dico quia ctionem D d .
ueuter illorum, si fn hoe peccato mortuus fuerit, Audio quia propter indigentiam doctorum, minua
Videbft gtoriam Dei. Vtlete. quam expedit, populus qui sub vestra potestate est,
EPISTOLA X C cognoscat et colat Ghristlanam religionem. Sed gau-
i i a n a j n AD ABCHIEPISCOPUM L m o o R x m s u ^ deo quia referente episcopo qoem nunc per gratiam
AMsauios archlepiseopus Cantoariae, reverendo Dei babetis, didici quia prudenlia vestra libenter
fcondonis (tn Dttnia) Ecclesiae archiepiscopo,aisero, c
suscipit vcrbom Dei,.et consiHom quod pertinet ad
talotem et veram amidtiam in Christo. salulero. Hae igitur fiducit mitto strenuitati veslrae
Qood me rogastis de domno Alberico cardinali IHteras moniiionis meae, quaienos se atudlose com-
ftomame Ecdesbe libenter feci, tom propter hono- mittat praedicationi eidoctrinoe ejosdem episcopi; et
tem Roroanae Ecclesiae, tom pvopler vestrum, pro quantum in vobis est siudeatis ut populos vester hoc
tuio libenter facare volo, si qoid quod placeat sancti* ipsum facial. Nihil enim facere potestis dnde magis
Tatl vestrte inteltexero. Grstias agimus Deo qui in remissionem peccatorum, et viue aeternc gtoriam
regno Danorum vestram religiosam prudentiam, et adipisd valeatis qnam si populom vestrum ad cul-
prudeniem reiigionem ad archiepiscopaium subUma- tum Christianae religionis monendo, et qolbuscun-
vtt. Confidimus enim quia, gratfa Dei cooperante, que modis potestis vobis eum attrahitis. Quod efflctv
fet quae corrujendt sont corrigetis, et quae aedi fi- dter» Deb dante, iroptere poteriiis,si,queffladmodora
tanda aedificabith), et qoae nutrienda nutrietis. A u - stipra dlxi vobis, vos devote et sancta homilitate et
divimus namque a praefato cardinali multa bona de pufa voluatate episcopo vestro sobdiiis. Sf vos eon-
vobis; onde fstam habemus fidudam, et oramos ot sitio nostro et exhortatfoni, Deo inspirtnie, acqum-
qui h o t ihcoepit fn vobis, t d bonum erTectnm ^ scere voraeritis, oro Deum omnipotentem ot ipst
Vestrein sempfet perdocat Voluntstem. Rogo sancti- vos et totom popnlum vestrum sot grttta dirigai et
tttem vestram qottenos regnum iltnd vcstro sancto protcgtt, et soam benedictfonem et absolotlonem et
aVonTo cmundeifs ab tpostatfs, ot nullus alienigent orationes humililatfs meae ex corde vobis maodo.
trlt tfetpftt tlfqoem ecclesiastfcom ordinem, qoit Omnrpotens Deos sfc vos faciat vivere in boc saecolo
flK quf ab epfftopfs suis repellontor, Hluc pergont et ut in fotoro Jnngtfnhti beato sngelorom consortlo.
tefffahfilterafi dfversos ordinessatrantor. Vtlete, et Amen.
Ofafe pro roe. M f t EPISTOLA XCIII.
EPISTOLA XCL n t N t l C l AITCLORUB RtCrS AD AlfSELMUM.
A H S E L t l AD ADAM COBlTlSSAM. HEiftrccs, gratia Dei rex Anglorum , AITSBLMO
Odmfuse et m t t r i in Deo chtrissimae ADJE, venfe- Cantutriensi archiepiscopo, charissimo Patri too,
Tthifi cmniiisste, AHSELMU», sefvos Ecdesfae Cattot- salutem et dileciionem.
Ttensis, qnod metfus, qood dotdtfs, duod afrectoo- Agnosce, Pater mf, quia ego gratia Del sanos sum
stos potest secondom Deom. et incolumis, ct omnia mea salubria fnceduntet
Com vcslrae volo scribere cefsitudini, ntiqtie ne- prospere. Quod autem de te ac safute toa p»»r An-
 147 S. AKSELMl CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS HI. — EPISTOUE. W
fridum clericum tuum et per ahos accepi, nec non A rem vestnun auxitium et fortiludinem toto corde
de iis qtue circa (e gernntur feticiute silutis et supplico, 1 1 digniutem Ecclesiae Cantuariensis ab
prosperitatit agitari, scito mc congralulari non a n l e c e s s o r i b u 8 vestris servatam, quam Deus t u i -
winirnum. Nec Tero conscieiitiam benevolentiae luae tioni vestrae comroisit, et cujus brnor vester e>t 9

lateat, qaomodo contigerit nobis de coUoquio noslro. minorari non penniiiaUs. De roe certe dico vobis quia
intcr me et LodoTicum Franciae rcgem,scias qooniam peiius paratus som mori, o l ejos dignitas integra
ego, cum pleraque copia miUtom meorum, et ipse servetor, qoam ot mea negligentia aUquatenus vio-
cuin forlitudine sua undique collecta tenoimos letur.. Omnipotens Deus vos el vestra semper d i r i -
coHoqoiom. Efeo autem studens rationi et aequitati gat et protegaL Amen.
cum moderaia bumilitate, obser?ata tamen regia EPISTOLA XCV.
austeritate, tantum'aequo etjusto acquievi, donee ANSELMI AD PASCHALEM PAPAM.
ipse fastu prasumpiuosojuroia acsuperba roihi su- PASCHALI summo pontiflci, cum dilectione reve-
perquaesivit. E l , ila disponenteSpiritus sancti gratia, rendo, et cum reverenUa diligendo, AHSELMOS ser-
eollocutionem mearo finivi, ut comiUbus mibi vus Ecclesbe Cantuariensis, debitam subjectionen»
existentibus ratione et justitia recesserim. Ita eiiam cum orationum assiduiUle.
ut ipsi quos ipse Lodovicos in convenlione nostra B Quarovis non ex meriUs meis, Umen qvioaro
mUii bosugios ex parte soa posuit, parti causae roeae quia vident me in causis mets benigniutem vestram
assentiant, ct caosam meam tucautur, et caugam semper liabere praesentem, puUnt me apud celai-
Lpdovici iufirmant et rcprobant. Propterea scias ludinem vestram in iis quae illam decent sicut fide-
quoniam negotium quod intcr me et imperatorea iem servum aliquid posse. Quapropter aUorum.
Romanorum tractabatur, gratia Dei ad bonorem precibus coactus majeslaii vestrae suppUcare prae-
Dci et nostrum, et sanctae Ecciesiae et Cbristiani sumo, ut latoris praesenlium caosaro audire digue^
popoli ad finem perduximus. De caclero, de iis quae t u r ; el de ea quod sapientiae suae placebit, praeci-
in Anglia sunt, et quae ibi tractautur, volo ut vo- pere. Omnipotens Deus in diutuma prosparitato-
i u o u t i tuae parcant et consilio tuo disponanlur. sanctilatem vestram nobis conservet. Amen.
Quod etiam ego justiciariis nostris feci cognitura. EPISTOLA XCVi
Filiqm roeum el fiiiam tibi committo, otpateroa AHSELMI AD SAMSOHEU WISORHGHSEM EPISCOPOH.
dilectiooe eos fovcas, et de iis flliastino amare AXSELMUS archiepiscopus Cantuarix, SAMSOM
curam agas. Tesie Ranolfo canceUario apud Ro- episcopo Wigornensi, salutein.
tbomaguin. ^ Vos scitis quid Ecciesia Eboraccnsis debeat Ec-.
EPISTOLA XCIV. ' clesiae Cautuariensi, et quomodo iUi subjecu «debeai
AHSELMI AD HEHRICCM R£CEM A.NGLORCU. esse. Postquaro ergo Tbomas electus est arcbiepi-
Domino suo cbarissimo HENRICO, gratia Dei scoptis Eboraceusis, debuit requirerc coosecraiionem
glorioso regi Anglorum, AKSELMUS arcbiepiscopos suain, et prolileri obetlienMam quam debei archi-
Cantuariensis, fidele servitium cum orationibus, et episropus Ebomcaearchiepiscopo elEcdcsiae Cantoa- I
beoediclionem Dei et soam, qoantom valet. % The.Coiiteinpsii facerequod facere debuit.Ego u m c n
Gratias ago omnipotenti Deo est intimocordis ex abundaniia charitalis invilavi eum bis per cleri-
affectu pro cunctis prosperitalibus et succcssibus cos nostros, el lcrtio per duos cpiscopos, ut venirct
quoa Deus per suam gratiam crga vqs benigne nd inalrcm suain Canluariensem Eccl^siam, el ad
dignatur operari, et oro eum ut semper cclsiludi- me cui minisleriitni ejiis commissum csl, et facerct
ncm vestram ad majora et meliora faciat proficere, et susciperel quotl debcrel. Qui quod debuii faccre
et per conlinuam lerreni regni prosperiialeui pcrdit- neglcxil, et respondit se m sisse iiuntios suos Ro-
:

cat ad cceleslis regoi felicitatem. Gratias etiam
ago dignalioni veslrae, qoae mihi, sicut fldeli et vere
dilectori soo, amicabiliter quae circa se sunt, lille-
ris suis sigiiificavit, et cor meum de iaetitia soa
et prosperiute laetificavii. Qood autem meae curae
atque dilecUooi filiom vestrum et filiam lam dili-
genter commendatis, et quod volontati meae regnom
vestrum et negoUa regni vestri committiUs, quam-
vis in me non sit sapientia ad hoc sufliciens, lamen
qnia benevolentiam vestram immensaro, et graiiam
erga me inteUigo, quanturo iu roe est, graianter
suscipio, et quae mihi commiltitis, Dci pcr quem
cuncu bene disponunlur, cororoendo dispositioiii
et auxilio. De eiecto Eboracensis Ecclesiae arcbi-
episcopo, quemadmoduro se res habet, pcr dom-
num Baldeovinom fidelem et dilectorem vestrum
sublimitati vestrse viva voce sianifico. Ad quam
main, et in Northmanniain; qui cum redirent,
facerct quod consilio suorum acciperet. Quod rcs-
^ponsum in hoc negotio inlelligimus non esse sus-
ceptibile. Mando ergo vobis sicut amico et professo
Ecclesiae nostrae, u l contra banc injuriara, quae non
csl tantum super roe, sed super orones episcopos
et ccclesias archiepiscopalus et priraatus nostri,
super regnnm etiam Angiiae, silis mihi in aoxiliom
ad comprunendam U m iulolerabiiem praesumplio-
nem. CerU ulique sit vestra reverentia quia nibtl
quod facere possim, aot apud Deum aut apud
bomines dimHtam, u l baec ejus inordinau pra>
sumptio annihiletur. Meminisse deberct quia ordi-
nes majores quos babct in archicpiscopato meo, c t
sacerdotiom mea jossione susccpit, et meo favore
ejus eleciio facta fuit. Quaproptcr si recte conside-
raret, non se deberct tam inordinate contra me,
*49 LIB. IV. EPIST. CI. «59
iuto snper me'erigere; de bac re vesirum exigo Ji lius possum iutelllgere; quemadmoduro per rjus
coosiiium. Et quoniam dtios episcopos Rofensem et vivam vocem poteritis aperte cognoscere. Absoiu-
TedfbffJieasehi cotisilio tliorum cpiscoporom, ad tionem ooslraro, *quam per eumdero fratiem, sicut
quospertinet haec injoria, roiltam in proximo 4 5 0 ipse mibi reiulit, a me petiiis, c l corde, et ore, ct
ad dominum nostrum regem, ex mea parte et eo- scriptura dileclioni vestrae miuo, et quotidie pro
mtut ejns postulare auxilinro, ad faciendum quod vobis oro. Omnipotens Deus sanctum desideriiiiu
de bac re canonice debeo et volo facere; mandate vestrum roagisac magis acceudat, el ad lieatuin
eiadero epUeopis, .ut ex vestra parte sicot alio- effectum perdocaL Amen.
rnm episcoporum iegationem suam eaaequautur. Va
EPISTOLA XCIX.
lete.
ANSELMI AD R0BFRTCM COUITEU.
EPISTOLA XCVH.
ANSELMUS archiepiscopus Canitiari.-o, domino et
SAitsoms v n G O R i n x a s i s ECCLESIA SACERDOTIS AD amico suo cbarissiino ROBERTO comiti de Mel-
ANSELMUM. lento, salulem el beiiediciionem Dei et suam, quan-
Domino suo et Patri cbarissimo ANSELMO, vene- tum potesl.
rabili Cantuariensi archiepiscopo, SAMSOM Wigor- De causa quae csi inier me et Tbouiam electnm
niensis Eccleske sacerdos, salutem, et servitiuin, B Eboracensem, roaudo vobis et precor, sicut veruin
et orationes iideles. amicum et fllium matris Ecdesiae Canluaricusis, c l
Mandastis mihi, domine, et sicot professom Ec- consolo, sicut Adeli Christiano, et fldeliter ainanti
eiesiae vestrae et vestmm sobmonuistis, quatenus honorem et dignitatem rcgis et toiins rcgni Angliae,
de negotio qnod est inter vos et Thomam Ebora- quaienus diligeiuissime et sludiosissiine cooside-
censis Eccleshe electom, in auxiiio vobis et Ecclesiaj retis pondus lanli mali quod ipse Thomas facero
vcsfrae, scilicel Cantuariensi, existerem. Unde conalur, et omnibus viribus sicut injuriam et igno-
precor excellentiam vestram, ne de me dobiietis miniaro, ct regU et toiius regni Angliae, et matris
qood professiooem, quara ieci et adhtic facio, et vestrae Ecclesiae, ei archiepiscoporum Cantuarir,
per omnia retinere volo, in aliquo vel propter inieniionem ejus reprimaiis. De me utique in spe
aliquem fraodare velim. Existimo enim qnod nullum auxilii Dei aflirmo, quia nunquam per me erit, ct
iu causa vestra habebitis fldeliorem, et pro posse si scirem me cras morilurum antequam ista ejus
roeo nlus devotom adjutorem. De consilio auiein calumnia eistincta esset, ponerem soper eom seti-
quod a me quaesislis, si scirem veraciter quid vobis tentiam quaoio graviorem me posse intelligerem.
ei nobis magis expediret, dicere non differrem.
Uoc lanturo dico quia mihi videtur indigmfm essc C De hoc autem certasit vestra dllectio quia nullus
pro bac causa vos nimis irasci. Com euim toi hanc ejua pracsumptionem ullo mo/lo manu lenere
episcopos, tot abbates, tot optimates viros habemus potest, sine soo magno peccalo et sine ira Dei.
testes, facile mibi videtur lam parvae vej nutliits Spiritos sauctus dirigat cor vestrum in veritatc.
anctoritaUs dericos posse refulari. Illoram enim Amen.
est talis controversia, quorum, mibi vidciur, non EPISTOLA C.
est grave praesumptivam annibilare audaciam. De ANSELMl AD ROD0LF0M CICESTRENSEU EriSCOPLM.
ipso vero decio, ot credidi et creilo, el sibi credi ANSELMUS, archiepiscopus ^atituarix. RODLLFO
oportet, veraciter alflrmo qoia erga vos oon habeal episcopo Cicestrensi, salutein.
nnimom nisi bonoin, et in quaiituin vixeritis, vobis Audivi quod archidiaconus vesier accepit hor.ii-
cH Eedesiae vestrae per omnia dcvotissime sobjectura. ncs meos quasi pro foiisfaciura fraclae festivitatis,
lUud autem placel mibi quia fecistis quod facere et de iis plegios accepii, nec ante eos volnit d i -
debuistis, ex bona voioniate suadendo, ct ex ati- mittere qoaiu plegios hal>eret; quod ncc sibi nec
ctorilate debita praecipiendo, quia si in dilalione alictii persome licet super bomines racos. Undt
consecrttionis cst peccaluin, alterius quam ve- D mando vobis u l idem plegii voccntur quieti, el do
ilxum arcbidiacono mihi justiiiam facite, qui talia prac-
EPISTOLA XCVUI. sumpsit super bomiues meos. Quod aiitem mihi
AKSELUI AD ELIAM COMITEM. mandastis ot castigarem bomines nostros, ne alii
ARSELMCS servus Ecdesiae Cantuariensis, domino accipianl malom excmplura ab eis, grates rcfero, et
at amico, et in Deo dilectissimo E L L * comiU, salu- quod inde lacere debuero. Deo annuenie faciam.
tem, et gratia Dci semper dirigi et prolcgi. Valetc.
Gaodeo et gralias ago Deo omnipotenii a quo est EPISTOLA CI.
omue bonutn, qui cor vestruro bona voluntaie el AflSELUI AD R. EPISCOPUM.
tancta inientione ita implevit ut studiosissime qua> ARSELMLS, archiepiscopus Cautuariensis, dileclo
raUs consilium, qna via et qua vita securius el efli- amico suo reverendo episcopo R., s;.Iutera.
cadus possitis pervenire ad regnuin coelorum el ad Mando et praccipio vohis per sanctara obedicn-
beatam societatem angdorum. Qood qooniam a nie tiam quam Ecclesiae Cantuariensi et niihi dc-
quaeiitis, nuindo iliud vobis pcr dilcclum fralrcm letis, ut sciiicci quod in subjeclis litlcris qoas
Bardnm tmicum et farailiarem veslruin, sicut ine • Tliomcc clccto Ecclcsi;ti Ehoraccnsi dcslinari scri-
Ijft S. A N S E L » C A M T U A H . A l l C l i l E P . O P P . P A R S I I I . - EPISTOLJE.

yttfln ftjit, Vba t r f a H w m Thomm afflonb te- X E P I S T O L A CH1.

neatfs. amnn.ni t n LXioruAJfCct ( t t ) .

411 w i s m x €11. Et oput itvut, qnod WonotoqU/m itfsrrnnTnt^

corrigendum tet apfrobandum inUtft.

A m s o CtntoRriensfa Eccteti* rtt4rTeflsti6y»v rteverenoo et amando obmfno sno et Patri ot

qttfaam Borafnicae crods servus et mtnfcter Pru&t-
l i n i coenobif, eorse fntatfgabltl suolorh pottttfe
peregrioationis taoqnam militi sommi ttegfs ffetTdter
coosommare.
Qoamvis, PateV venerande et mter membra Chrtsti
tanquam amator et coltor veriutis ptnTthrtrm (tttf-
gende, crebras simottates H tmpngtiatlones notnt-
nom facinorosorom, ftein acoleos malignorulh Spt-
r>OTori,Cantnariie archieprScopo Angtorotn primati,
r n t t r i Ecdesise cathoUcas, t d d trtfHtatttque Inerito
maltom ampfeetendo LAJfPttTfco, tVater hJnniamn
toecccnsfa, vito peccttor, hablla ritoTtstJhut»
Qooniam a g e n d a s n n t omhfa cbrisltto, ahd hon
ornhi CoYtsftto, s l c o t SCr^rtomeat: r3mnta tac t t t t h ebn-
siffo (Eccti. x x x n , t l ) ; et: CofnaTnrivav t m r s t f c v n h a
de orf/fc Eccti. w, fc); tmtrm q o e m tfcrtfa, tmn fe

titntrm intrinsecos ptemmqoe gustmeam,Umen onns thilte, aod ue bwinfbus thoHtHbut degf, qnfAh (IMB
bbcdfentiae qoam impohis mihi levissimom et acto ornnihtis habetefh consotforero f h bnthTb, doYjforefh
qoidem et sfncera oevoiione qna te ditigo prorsos * npumttifk [ffl.^Jgttbratlil^fn etcetsitft* c o t m i a
m

aestimo. Qoippe niliil difficile reperitor qood cottibet rem, In recte tctfs tpj>robaiorem. Qoo qoamvis
fgne amoris exaestoanti fscile non videatur. Igitor secondom votom nti hon possfm, defcrevf umen utf,
in lihrura Geneseos jam enocteatis a me mysteriis, qnankrm jpoasom. Qnamvfs enim valde nretii stnt
qnatoor qoi resunt toa jirsstoue aggressorus et praeter pradentfam Vestrahi, de qoonnh tnoKutt
dextera Dorarai mei feso Christi calamom meom prohcere imperitus tkMsfm peritfa [ai. pMesenHaJ,
regente expfanaturus, admodom tois orationihna I h - et qnoruvt aubjacere censora) me nrea cogat fmperl-
digeo, ul fs qui elaudit et nemo aperii, aperit et nemo tia^noflom tamen eoVnm tiovi, cojos me doctrfnat
chtudU (Apoc. m , 7), mihi librum signatura aperial, fodtelove tam conftdenter umque libenter, qnan
cujns historiam qntm beatn* Angusiinos j u x u litte- vestrosubjiciam et qni mihHam paierno affecto se,
ram usqut ad exftnm primi parentis de paradlso si res indfget, exhibeat, aut, sf rea exlgft, congsu-
moltffariam prosecoliis est inUtiam dimitlo. Et- deat Qoare qooniam quidquid de paterno vestro
enim arrogantife oepnttri posset inlolerabili, si ma- mfbi peetore Impendiior, et saplentia est exqnisi-
num meam soperponere praesomerem ejosdem ma- tnn>, et ancioriutie roboratom, et dilectione con-
hoi. At ubi ventum foerft ad locum ubi senaria drtum,cum aliquid inde baurio, id me sua et dulce-
distriboiione formae visibillum rerum consomman- dine ddecUt, et secoriuu saiiai. Sed qooniam
C

|ur, fenubo, proot divinn sapientia mibi adfuerii, baec Ipsa scienli ioqoor, his omissis, oor eorum
litterttn hujus libri secundom Iripliccro intellectum ntenyfnerfm expeoiam. Quidam fratres, servi vestri,
aliqnando tracUre. Caeterum Dominns fnopiam meae et conservi mei me saepe moltomque rogantes, nth-
tdentiae novit, cui non flcte loqoflor testfmoirfuro deht coegerunt n t acqoiescerem iliis quaedam scH-
meae conscientiae vel Intentionts, quia nec praesumo bere, sicot fn ejosdem scrfptorae praefttfnncnla con-
viribos meis, nec ad plaosom mortaliom, nec ad siderare poteritis. De qoo opusculo hocpraBter spem
Trtictom iransitorhn remoneratidnis operam fmpen- [al. proot ssepe] evenft, ut non sofnm Itli, qnfhnh
tfo, ad explanandura perpfexa rnysteria Mosaicae insttntibns editom esl, sedetplures alii Hlud Veifnt
legis. In cnjirs slqttfdem amabiti contobernio et con- non sotmn legere, sed etiam transcrihere. Dubiitns
tobemafi amore ferme jam sont tfansacii vigfnti et fgitor otrom illod volentibus denegare debeam, aot
octo anni, totnm me retrusi. In cnjns nimirum man- concedere, ne me aul invrdum putantes odertnt, t o t
datis proseqoendis oum desodo, valde reqofesco. stoltom tgnoscentesderideant, ad smgnlarem mcom
Chmque ab illios amplexibns importohftate netfo- recorraconsilfarfom et scriptoratn ipsam cxaittinan-
itorom mundanorum praevafente frequenter avdlor, D ^ Judido, nt ojos auctoriiatfc aoT
a m v e s l r o m i l t 0

nou raodicum laborcm fncorro. Ne hoc qntdem m i - Inepta t cons^pectu probibettov, t u t corfecu vbfefr-
rum, quft apod illam panfs Vftae et fhtellectus ttque tibus praebeatar.
potns inveniuntur. Panis per qoera amfssfe vfres EPISTOLA CfV.
mentis tmbecilfae in vfgorem prisiimrm reparantor. SNSlELtl tb fifiRNAHOufl fcJtJSQtfe UONXCtOS.
Potus, per qoem sltfs mundanarom concnpigcentia- AKsxLtbs, Dei gratfa trchiepTscopos, Dovnihti
tom exstingoitur, ct postmodom snavtssihJo fervore prlori tfehifARoo, et aliis tVatribot fh co^hohfo San-
ad rimanda itlios tecrett Viehemenret fs qni fnde ctf Albahf convcrsantibos, satotehi et bfchedfctio-
potat acconditnr. lafh ititmm grstfa !>ei pfa?c*edenie nem.
t d verbt fibff veTvfarmrs, et virtofe obedienti* sop- P f t t m * vestra ditectfone ad me directi reto-
fiedftante quid gertmt fnyslerii, prootbominus nobfs teront thfhf qnamdam dohttMfbncm fntet vos ortahi
tfederft, diligenter vesii^arfe saiagamos. esse Com atiqoa dfssemtone, inde qnfa Ift cathoffcb-
(W) Ex ms. monasterii dePratcllis. — Est Rfcar- (40) Ex ms. Vatic. fol. 100, ct ex ms. Stftfentlt
61 abbatis de Pratellis suos in Genesin Comraenla- monasterii.
Vios S. Anscliuo dieantis.
 L I C . 4 Y . I W S T . CVL
fratrum «eripiis aKo^iaodb r n v e T t f t i s Deom ct A n a t u r t e . Hac i g i t u r consideraiione, q u a ttna est fides
fomrtoettt ih Chtisio convenive m onsm snbstantfam, Craecoron e"l Latinorom,
*— -~ aliqnando
~ nominant perso-
s

airqaandb bbas sobstantias, titvinarn scilrcet et h u - tiam. qnamvis hoc raro Latfni faciant. Quod autem
irtanam utiam esse petsonam m Cbriste; videnrr fcraeci fffcaht in Domfno unam personam, tres snb-
* enfm repognate ^qood et rms strbstamia sit hutnarta stamfas, testator beatns Aogostinos in libro De
et dirma hatoVa, sicoti esse, ona persona et «toae Tirnfiate. ttaec vobis, fratres, peteniibos, secondnm
auosiantke stht fh eadetn persoua, sed si bene t h - quod fntefteii qoasiiotfern inier vos versari soffi-
rerligattfr qoomodo 4 5 S oTcaht onam e%se strb- cientet ptrto me tespohdisse, qoatnvis dici posstnt
attmtfam pfores natoras fn Christo, ant pTotes sob- ptora 4e Trfnttaie et ptntaKtafe, qnomodb Verbum
hbnfias onam personam, nihil fbt repognhns cogno- ntiom sft Cnm tPatre et non nrms, et com honiioe
rcrteT esse. Deom enim onum cr*(frntos et eotnrte- assumpto onus et non nnom. Vafete
m o r esse rStrem et FfKom et Sptritom sancttrm. EPISTOLA CV.
"Cntn ergo oTcfhios beom, non nfsf urrom oictmos et XffSELHf 1 0 ABBATISSAU V. X H ' S Q U E COKGRKCA-
TIOffEU.
tm>*rigmTus. Com vero oTcimos Pairetn bt Filfom et
XtfSEinim Dei disposftiofre vocatos arcbiepiscopus,
SphrtOfri sanctom, pfotbs orcfmos et ereolmos; sCd
uc beo habemos anctorflateth, qofa debenros dfcere B
* * j revercud» atrbatfssae F. ct sanclae
a r i

rtetrm tmort singulaftter et non pfores, qnemadmo- cangregationi ilfi commissae th sanctilate scmper
dom scriptom est: Audi, Ttraei, Thminut Deut tttut prooVere, et ad bealitudinem [at. semper] pertin-
xVnt vhus ett (Dem. Vt, 4). De flHs vero tribus, gere.
fcattc scifFcei, Frlio etSpfriro sancto, tion fnvenimns Qtrarovfs vesttvm sanctmtisiodiom mea monitione
th |>fo|nieta, aot apostolo, aot evattgefista, nt uno non egeat, cogit me tnm [al. tamen] dilecilo quam erga
ftomfne nomrhent eos pTnraltter, qu6 signhlcent vostiabeoei officiummenm,mvobfsad [/?/., aliqufd]
tnVh ^hitafitatem 'qoam fn fflfs intefligfmos; nux- exhortando scribam. Considbrate incessanter, filfae
ijhath fcnTm dfcnnt ttes personas eos esse, aut tfes et sororcs meae dilectissimae, qnod in ccelum propo-
STrbstaritias, aot tres otnnfpotentea, aot aliqoid ho- snistis et jam fncoepistis ascendere, nt ibi regnetis,
et regnando gaodeatis com Domino et amico vestro
fosmodl. riac necesaitate fPatres cathofici quando
Jesn Chrisfo, qoi ibi vos exspectal et exspeclando
ftfqaetjavttnr bb iffis irfbns, elegeront omnra qnibns
assidoe Tnvfial. Qurppe quandio bomo vivft, aut
fhbs tres nemfnare jpossent pturahter. €raeci qntdem
ascendft fn cosfum bene vivendo, aot deseendit fn
uenftht sutfstantfae, Laiini veto nomen petsonae; sed
W omnfno ^ o d hos ibi intellfgima» per pcrson.m, _ T *f
f B f
-c
« m m
V ^ r ] '
e v i v e n d o S i e r 0 a d i , , u d 1

hoc ipsi « non . l i u d inteiliganl per fc.bsumiam. ™

C e l , M
« " <> - n e c e s s e v e 8 a n c s a c t , n

bus [ai. accusationibus] illac qoasi quibosdam pas-

fefdnt ergo nos dicimhs tn Deo unam substantiam
sibus proiicere. Diligenter ergo vitae veslrae corsum
e s s e tfes persohas, fta ifti dfcont vnam personam
discutite, ut [al. omit.] non sotum in operibns, sed
e?se tres strbstantias, nrfiff a hobis diverse intelfi-
etiam in verbis, nec solum in hls, sed et in omnibus
gftrtes aht credenfes. QrioTiiatn enfm non babeant
cogitationibus, ne fortc cnm tn omnibus his semper
nomfrta qofbus proprfe flfos tres stghiffcarent. ut
debeatis sursum tendere [al. ascendere^ nffod fbi
fath dixi, ut V>raeci dicerent esse tres snbsiantfas,
fnveniatur quod est magis descendere. Qtiod si hene
nos Veto tres personas^ dedernnt fn Deo duofms
vuhis ctistodire, cxpedit ot semper videre [al. omit.]
tiohtoifbns flrbm signiRcatfonem, qnam in illfs p t u -
cogitetis [al. illud] quod verissime scriptnm esl : Qni
ttbns fnfeffigebant, n e c suo noittfne proferre poie-
modica tpernit paulatim decidit(EccR* xtx , t ) , qrii pauta
rant. Sicut fgfrur nos ilfi imos qoia atia est petso-
tfm decidit non proficit sed deffcit, el qui deflcfl non
ha i^atris. atia FiTii, atia Spiritos sancii, et fn eo
a cendif, sed descendil. ffoc ergo cnrale solllcite, nt
t M i e m quod afius est Fitius Dei a Patre, non est
nihil tnm pnrvtnn sit qnod de ordfne vestro obf vos
atfos a Filfo Virginis, sed idem ipse fdem est, atia
Deusposuit negligere vclitis ct sic sanctis passihtis in
persona csi a Paire, et non alia a Filio Virginis, sed
D coefum, qnod niinam Deo adjtivanle fiat, ascendetis.
eadcmpcrsona: fia€raeci acunt quia Vcrbum, td
Qtiod u\ per me [al. oro ul pro mc] oretis, et tanio
est Filios Dei, alia snhstamia est a Patre, et non alia
ntlenlius, qnanto scitis me de dilectione vestra con-
an homfne assumpto. Quando ergo invenimus fn
fiderc, quoiiiam nunquam cognovi me magis qoam
cnthol.corum Patrum scriptis plorcs hattiras esse,
nimc orationibus indigcre.
tmam sobstantram ih Christo, et qunndo invenimus
EPISTOLA CVl.
yit&cts substantias esse, unam pcrsonam non eum-
AD GISLEBEftTlW.
dem scnsmn in nomine snhstanti% accipimos; scd
be tacramento altarh (50).
iirm dfcimns unam suhstantiam, fd fpsam intelligt-
bomino G. [Cislcherto] almaif, olfm charissiino
hth5 ^qnod pcr nomen personae. Cum vero dicimos
fillo, nnnc DcO propitfo venerabiti Patri, frater A.
pfurcs esse irobstantias fn eo, personam onam, hoc
[Anselmns (51)}.
si|fhftctrhTas JJCT nomen strbstamiae qood p e r nomen
bc corpore et Sangnine Domini Jussistf, vencran-

rtiff) Kk thS. mohastcril thisfemant. teur ify esl dcsignc qtie par un A. Sur qnoi,
fSt) Celte fettre h a|rparticnt point h S. Ansetmr.
%
ronjeetnranl qo'il signifiail Anselme, il a conjecturd
Ceqni a irompe r^ditcor c*es que le nom dc1'au~
v
aussiqtic le C signiliait Cifbcri, comme i l Ta mar-

4
 \

S5S S. ANSELMt CANTUAR. ARCHIEP. OPP. PARS 111. - EPlSTOLiE. 256

de, etc. Extitn $ub nomine Ana$la$ii eremUee recu$a A panero superalUre positoro per illa aolerooia Yerba
Patrologioe tom. CXLIX, col. 455. in corpus Christi mutari, nec remanere substanliam
4 5 3 EPISTOLA CYII. panis et vini, speciem unien inlelligendum est re-
Sanctu$ An$elmu$ Cantuarien$i$ archieni$copu$ De
% 9
manere, formam scilicei, colorem et snporem : ae-
cvrpofj et sanguine Domini (52). cundura speciem remanentem quaedatn ibi Aunl quae
Nota qtiod tota liumaua natura in anima et corpore nollomodo secundum hoc quod csl possont fleri, sci-
erat cormpla , oporuiit ut Detisqui veniebal utrura- licet quod atleritur, quod unq, loco concluditur, et a
que liberare, utrique uniretur; ut anima bominit soricibus roditur et in ventrem Irajicitur. ldeo au-
pcr aiiiraam Cbrisli, el corpus per corpus Chrisli tem quod uon est apparet, el quod est celalur, qoia
competenter redimeretur. Ideo etiam in altari ad si qood est viderelor, animus bumanus abhorreret
niriunque repraesenUndtim panem el vinum appo- Secundum vero speciem potest accipi aequaiiter a
nimus, ut pcr panein corpus factum, et digne a no- fideli el ab infideli. Fideles lamen alio singulari
bis acceplum noslrum corpus corpori Christi in i m - modo accipiunt, scilicel cuin sint confonnes Cbristo
niortalitatc et in impassibilitate conforin wdum cre- per innocetitiam, et per assumptionem corporis et
damus qnandoqiie, et similiter vinum in sanginem sanguinis Deo cooformes eflicinnlur, el in praescnti
convcrsum cl a nobis acceptuin , animas nostras vinules eoruro augmenlantiir, ,et liberum arbitrium
animae Christi crcdamusconformes lieri, el praesenti conforta.ur, et in fnturo, maiitne dum immortali-
quouammodo dum a pcccalis, prout possuinus, ab- lale et impassihiliute, sicut el ipse, induentur. Ad
stinemus, c l maximc in dissoiutione anim;e ct cor- quatn conrormiutem recipiendam illa acceptio Do-
poris cum in beatitudine, in qua ipsa Cbrisli auima mir.ici corpors roulloties celebratur. Quo modo ac-
c s l , animx uoslrae constitncniur. Et cum aniina cipiendi infideles omnes omnino carent. Non taraen
Christi pcr aliquid corporeiim repracsentanda essct, negandum qnod ipsi mali veram sobslaniiam cor-
nihil iuvenliiin cst iu omnibus corporalibus rel»us poris Chrisli accipiunt : quod quidam ahhorrent
per quod viciiiius rcpraeseutarclur qnam per sangui- propler eornm immunditiam, etcorporis Christi d i -
ncm qui sedcs est animae. Non lamen iiitclligcndum gnitatcm. Sed illa res tam digna est per se ut nec
esi quoti in sanguinis acceptione solnm auimam lion propter dignum locum dignior sit vel mundior, nec
ctiam corpus, vcl in acccptionc corporis sohnn cor- ab iminundo vase aliquid trahat immundiliae, ut A u -
pus, noii etiam animam suscipiamu*, scd iu accc- gustinys testatur in libro quarlo De baplismo, De
ptionc sanguims toium Christiini Dcuro et hominem, corpore Domiui indigne suropto , sicot Jodas cui
f t in acccptione corporis siiuilitcrloium acciplamuti. ^ huccellam panis tradidit Dominus, non malum acci
Elquamvis scparalim corpus, separatim sanguincni; pienilo, sed male accipiendo, lociim iu se diaboio
non lamcn bisscd scmelChrisluin accipimusimmorta- praebuil; sic indigne quisque sumens Dominicum
Icin et impassibilem.Setl isic mos scparaiim accipiendi sacrainentum, non eflicil u l qoia ipse sumens maluc
inde in Ecclcsia iuolcvit quod Clu islus in coer.a cum est, maium sil sacramcntum, aut quia non saluiesa
diNCipnlis srparatiin dedit, ut pcr hoc intelligcrent se accipit, nihil accipial. Corpus enim el fa iguis Domin!
aniin;e cl corpori Christi dehcre conformari. Aqua nihiloininus erat in illis quibus dicebat Apostolus :
cum vino in sacramcnlo idco appouiliir, tit aqua Qui manducat indigne. judicium $ibi manducatet bibit
quae cum sanguine de lalerc Christi fluxit repraesen- (iCor. xi,29). Nonest quaercnduin quid fi tldecorporv;
laretur, qurc aqna signilicat baptisinuin in quo po- Deus enim conflcil sicut scit, nec dubiiare del>et a l i -
pulus per eCfiisioiicm saitguinis innovalur Quarc au- quis quomodo panis in verum corpus Cbristi con-
tem corpus Christi cum sit inviolahile ct incorru- verlatur, ita nt panis substaiitia 4 5 4 rema-
n o n

ptibilc, qua ratione hoc esse poicsf tit dentihus attc- neat, cuin multa alia non niinus miracula videamus
ratur ct cliam a soricihtis corrotlatur. Sed scciin- quia hominem subslanlialiter in lapidem, u l uxorern
dtun dillinitioiicssanctoriiinPatrum cst intelligeudu u Lot, vel etiam in parvo artificio hominis fenuiu iu

que a la margc, laisant sans dotile cnlcudre qu'il
s'agU dc Gilbcrl Ciispin, ahbe de Westminsler, qtii
avait cl6 moine ati Dec sous S. Anschnc. SiMronde
conjecture qtii serait forl nnturelle. si lu premiere
etait vraie. Mais rune ct ramrc soul fausses, et i l
faut rendrc cette lellre a S. AnasUsc, morne cl cr-
mite, qui en cst le verilaLio aulciir. (Ui$t.litt. de la
France. I . IX, p. 439.)
ce qui lcve toute equivoquevLe sainl y toocbe trois
ou quatre points qtti concernent TEiicbaristie. D'a-
hord i l y clablit la convenarkc qui sc trouve entre
son institutioii daus le pain \ le vin, et les besoins
de riioinnie corrompu dansjame et dans le corps
depuis sa chute. Apres quoi u montrc que Vune et
latilre espece, prise separoint-nt, conlicnt Jesus-
Chrisl eutier, et rend raisoti de ce qu'on in^le de t

( 5 i ) L c t i t r c que porte cette lellre feraitjugcr
qu*elle nVst poiiil difleicnte dc Pecrit l)u corpt ei dn
$ang du Seigneur, annoiicc sous le nom de S. An-
selme dans divers mamiscrits des bibliothcqiics
d'Angleterre, et quc doin Mahillon aitcste avoir vu,
inais peu correci, dans celle dcs Cordelicrs de
Sainlc-Croix a Floreuce. L^dilcur Ta tirce d'un
manuscrit de Pahbayc de Saiul Remi de Heims ,
daus lequel ellc porte le mcmc titrc, avcc le nom
de S. Ansclme, qitaliiic aichev^qtic dc Cati(or'>cri,
Peau avec le vin avanl la coiisecratioii, et de ce
que les cspeccs subsistcnt, quoique la subslance dn
S ain el du vin soit changcc au corps et au sang de
esus-ChrisL Eufiu i i copie ttn passage choist de
saint Auguslin pour prouvcr que Ics mechanu com-
me les bons regoiveut le corps de Jesus-Chrisl, quoi-
qiTils eti tireut tin fruit hicti diflereiit, ct que les
niauvais pretrcs consacrcnt cominc lcs autrcs, parre
qtie cVst Jesus-Christ qui consacrc lui-nicnie par
lcuv ministcre. litt. uhi supra.)

I
157 LID. IV, EPIST. CX. 968
vitrum. Itcrnm si liomo suae mnlsliouis arlificio po- A stom pcrlincrct. Nunc anlcm sicnt ipse esl qui ba-
testila aliquid dissimulare, ut aliud videalur ab illo ptizat, ita ipse est qui per Spirjlum sanctum honc
quod sit, mnlto magis Dens potest boc efllcerc, u l panem in suam carnem cl vinuni faciat transfundi iu
eum corpus sunm sil panis, videatur haec immolatio sanguincm.
corporis, ut Augustiiius testatur, quotidie verliUir, EPISTOLA CVIIL
licct Christus semei passus sit, quia quolidie pecca- GISLEBERTI ABDATIS AO ANSELUUU.
mus, sine quibtis peccatis mortaiis itiflrmitas vivere Reverendo Patri et domino ANSELMO sanctx Can-
non poiest; et ideo quia qiioiidie labiintnr, Christus ttiaricnsis Ecclesiae archiepiscopo, servus et filius
quot.die mysticc pro nobis immolalur. Intra catho- suus, fraler GISLEBERTUS , West-Monasterii ccenobii
licam Ecclcsiam in myslerio corporis Christi nihil a corator et servus, prosperam in bac vita dioturni-
malo minus accipilur, uec a bono sacerdole tnajus , tatem, et beatam in futura aetert.italein.
quia non in merito consecrantis, scd in verbo elfici- Paternilali liuc, ctc. E$t loco Protogi ad Cislebtrti
tur Crcaioris et in virtule Spiriltts sancti; si eniin abbatit We$tmonatterien$i$ Diatogum eontra Judatot.
esset in merito sacerdotis , ncqtiaquam ad CLri- — Vide i n Gi$leberto infra, ad an. 1117.
%

Sequcntee epitlolat hic revocamue ex appendicibut editioni$ anni 1721.

EPISTOLA CIX. D
Uiinam cognosceretia quanlo gaudio cor metim
AXSELMI AD RICARDUM MCXACnUM. repleverit dileclus filius meus Willelmus, de vestra
Richardum Beeceneem monachum hortatur ut iudi$- (quam mihi retulit) uivicem sancta -dileclione, de
eretie corpori$ tui vexationibut obedientiam ante- religiosa conversatiotie, de coelesti proposilo, et
ponat.
spiritoali intentione. Quamvis enim multis curis et
AXSELMUS gralia Dci archicpiscopus, fratri ct
tribulationibus piementibits me sentiam a spiritali
filio charissimo RICARDO mohacbn Deccensi, salu-
fervore lepere, tamen magna cordi mco gcnerator
lem e l bencdictioncm Dci.
laetitia, cum audio alios in amore Dei ferverc. Et
Cum scias quia multum te diligo, non deberes
qooniam ad oflicium mihi injunctum et curam pcr-
toties libi datum consiliuoi el pracceptom meum
tinet commissam, e l vos (sicul sentio) desideratis,
conlemnere, et contemnendo me et abbatem cui le
moneo, precor, qtianto aflectu possum, nt in hoc
commisi contrislare. Totfes enim le monui, et con-
qood non vos, sed Deus in vobis corperil, perseve-
sului ei praecepi ut indiscretas abstinentias et vexa-
rare, imo c l perficere studeatis. Qtiod ntique (Deo
tiones corporis tui secundum ordinatiouem praefati
adjuvanie) potcritis eiDcere, si minima quaeqtie
abbatis temperares, toties promisisti quia in hac re
nolueritis negligere. Qui enim iu roiiiimis scrvat
meae et illius volunlati penitus obedires, et adhuc ^
diltgeutiam, noti facile admitlil iu majoribus negli-
pertinaciter luae propriue voluntati adhaeres. Timeo
gentiam. Nec hostis noster illis quos in snncto pro-
ne dum vis habere praemium, seu polius famam aut
posito esse considerai majora peccata aperte osten-
ioanero intra cor tuuin gloriam abstinenlis, incurras
dit, sed in modicis (quasi qna?-contemnenda stmt)
potius poenam inobedientis. Ccrte sicut mojorem
iatertter cos fallere coniendit. Scit enim qnia qut
coronaiu meretur simplcx obedientia quam praeter
modica detpicil, prauiatim decidit (Eccli. x i x , 1).
communem usum escarum abslinentia, ita graviu*
Ergo, charissimi, si quamlibel parum a vcstra bona
Ule punitur a quo illa coutemniiur quam a quo isia
consuetudine aliquamlo vel semel senlilis declinare,
deserilur. Sine hujusinodi enim abslinenlia potest
gravcm casum gemendo vos incurrisse jodicaie.
obedientia hominem salvare; sine obedientia vero
Colloquia vcstra semper sint munda, et de Deo.
talis abstinentia non valel nisi damnare. Acquiescc
Exemphim vitae accipite ex angelis de coelo, exce-
igitur, acquiesce, et totum te praelati lui disposi-
plis bis quae fragilitas humanae naturar ad suant
Uoni commitle, si mihi vis obedire, si mihi vis
exigit susteniationem. Ut vestra conversatio seniper
placere, si dilertionem meam erga te vis servare,
in coelis sit (Phil. m , 2 0 ) , angeiicam in omnibus
si tuam erga me vis probare, si me deinceps non vis
consideraie et imitamini conversationem. Haec con-
conlristare, eiabbaiein snbquo es, e i fratres in.cr ^ ^ , ^ ,
D k ,c s l M ; h j M ,
c o n s i d e r a l l o u

qoos vivis toa indiscretione gravare. Nimis enim

patet quia corpus ttiuro et natura tua nequil lole-
rare quod indiscretio lua praesumit. Oinnipotens
Dominus dedoeat te in via sua, et in veriiate sua.
Amen.
E P I S T O L A CX.
AKSELUI AO ROBERTIJU, S E t T , EDIT.
Hortatur ad ob$ervantiam in minimit, et ut angeloo
stW $cmper attantet cogitent eorumque conver$a*
9
regola vestra. Quae vitae angelicae concordant secta-
m i n i ; quae ab illa discordanl exsecramini. Angelos
vestros [sicut dicit Dominus : Angeli eorum $tmper
vident (aciem Patri$ mei (Matth. x v u i , 10)], semper
vobis praesentes, et actos et cogitatus vestros con-
sidcrantes cogilate, et ita velul si eos visibiliter
insprceretis. semper vivere corale: omnipoiens Deo«
nonquam permiilai vos ab boc ad qood pervenistis,
deficere, sed scmper faciat ad meliora p n ficere

tionem imitentun
Oro, orate pro me.
AVSSLUUS archiepiscopus, ROBERTO, SETT, E D I T ,
ebarissimis suis ftliis, salotcm et benedlctionem
Oti- ^oantom potest.
«0» S . ANSELnT CANTUA3 ARCHtfrN OPP. PARS UL - EPISTOLiE. H»
A dienUani io omniaua aciibus pratferas, ei ea qua*
EPISTOLA CXI.
supra dui uMUAoria atcaeiua, leoeas, ei oaoce comr
ANSELMi AD UOGONEH.
niere enTcacUer siudeas, Oiaaujftioua Pcua auaa auur
Vuaonem monackum, a quo te mulium amati o*-
durat, koriaiur ut cuipat tuat uec cele^ ntc defcnr |ia* oenedicirione le in omnibua «enapai dkifaj^ at ab,
dat ut cor tuum abbati tuo patete tjmipet telit* et,
%
enini Baabx fjuabTo^M Ameu*
propriot tentui obedienjiaj potlkabeoL. E P i « O L A CXbV
AKSELUUS arcbiepiacop ua, frairl e|fiHo»chajis- •JMMLUJL 4A U(ILLBJMWM.
tiaao HUGOXI, sahiieai ei hene&aiouem, W&erjBuuu, atmcum ***** monet uk Ueo tM tcjnftc
Dotntno abbaie cefectuie «Tdici qupd taoiaui prcetent et tic teroet tmm dilcciionm^ m omni
%

etfa aae habeas, dileclionw uA cum nwtpeca, um tUidio confilut capere &ei offentionem.
audis, valde gcaiuleris, el cum advejjsa cogwftciv rVmEnwa vca^acopu.v dilecto, itto suo Wu>
iiuikuni conlri&ieris, e& <w wnw» coaunoveaMAr LEBiMjOj, sahileea e i ^euedB&lMiueui Det ei, f",*rn,i
adversus eoa, a quibus conliugere seuiis aJiquAUt f^naviua suin, V* nuguo [et inibno afiectu nus
adveraiuien niibi, el quia pro me o w e p r o oosai- #uj?*re, o| ideo nou, possum lui diieciionis viceoa
biiiuie lua non deaiuia. Quoniam ergo, tania lui esA UOM fOoViero. 9*hgi* me u* Pairem, ia Deo. oui
erga me dUectio. si u u o u o ^ i u e u j i u ^ elegoleut,
SUJU* judico, E i quia veca diieciia iUuo* qucui uu*- V* * * * * * * mcotjL A Deo
semper proAcecedcsiunral, iuxwo t j * aori^or, e| sjxeojsjiui oje dttigeres, ot ego a 9ee habeo ut te sic
mooeo ul meus Uia sempec t^ meiioca se esieuuloco fUhkiorffim Ouoiiiain ecuo ex Bno aal <yky»iit%
siudeai. Quod si qugci* cousiUuaa quomodo \tf# u^juu^ poie^oVieri, oac debel, nisi aoc bvcuU
possis iaccre, monacbkuiu pcoposjuim, sjuncr omuia aJi^iMi in 1?&W olknsjo» S k u i ergo meam via ser-
^ilige. Quod lunc beue cusiodire ppiecis, si uunr va/Nt dfsaciionen^ Ua omai sluoto coaafe cavero
quam cuipam tuam SMI K*MKO aul d e f M w e vohjia- llai ofcnahHiem. Mn§a ui «me ostpfas, sed o ^ d n
ris; sicui vulpes ibvea> aabeuA ubi iaieulei caiuM liqo m leipsuai q^ngas. Dilige tetyuiia, el quMnum
nariuni el uuuriuut, o\ sicui votucres njdoe aabeul ft/i riikrrlionrm hahnln inrioauni E&lo gilfmi^r nnMB*
paieuies in quibus puUoa Ibvenl, ivt Oiaboli fiiciunA IjnAM nuna; e| seuiper eria duncLionis Oei, ei snJa
feveas, ei BMiHipitcaiH peccau in coxde ceiaAUs^ el. HtOj muujt; aequco sempec libi esse pra^aena. Deua
a>dincani apene uidos, in quibus siuiuVler peccaio. lecusiodia^ qpi ubique Btta^seos. lioneo le ui sem-
aggregaul iu corde dcfendeuiis. Vidc igiiur si non, per iUi sis pca^sens.
vis esse fovea, aui uidus diaboli, ue unquaui culp«vM EPISTOLA CXW.
luam ceies aut d e i e u d a a . Cor luuiu sciupec naAeaA C • a a E t u i AD ucRBcaTU^ T H J O F O R D E I I S E U E P I S C O P O U .
abaati jUio, et ubicuuque sis, non sobiin ooraua mereertum tpitcopum Thiofordentcm kortatut «ipra-
tuum, sed eiiam cogiiaiioucs luas in coiispcclu ejua tpubtrot concilto inobc4Jteniet et qui fcmmatx aoi-
t

tcnt dimittere, a tacm prohiberet et qd eceieoia-

esscexisiima; ei boc Lac c t cogiia quod coram eo, x

ttica munia aUot teu cterUot teu monackot iliit>

facere at cogilare uon erubescas. Si boc ieceris, i u tubttUucret*
fufiel diabohis babUacuhuu pccioris uii, sicul ftn?
AXSELMVS* servus Ecciesia) Canluariensis, Hsa-
v i u i oomum iUiusqui eum ncc ceiare vult nec
BERTO epiecopo Tiuofordeiisi, salulenx.
Uefeodere. In doaium uanique Uliua fucU sue (ur
I>e prcsbyieris, de quibus qumrii vesMra pruden-
aUrakU, a quo se abscoudi aul deSeu-ii coiiAdii. Si
lia consiUum, respondeo o/iia nihU rehuanuiun ea|
aulem aoc quod dico iu usu aaeuerj*. lunc S^ritttq
de ais quas consuiuU sunl in conciUo. Quouiam ipsi
sanclus ia le babiutioaeui suam fiaciei, uec corcv
autem nubioi Uimiuere quidquid pertioet ad pre-
pieloc, uec e peilciur a supervenienie uuquiiaie,
%

sbyteri ofllciuai quam feminas, si aJbqui inveniuniur

sed bouus usus luus pec LUuiu a se renciiei iuiquir
casii, utcianl pro iitis; si autem nuihis aul paucia-
utem. Qu«c res iu u o u m coaverleluc Mbi deiecia-
simi uies uiveniuntur, jubete ui iuieruu monachi
tionem ut nihilIduicius, aihU unquam eV*iimac* ft M ^
| p e i f a c i a D l

possis jiicuudius. Hoc autem quod dico intehsgere corpus Domiui, quod per clericos pocieUir aegrotis.
LOII potcris, uisi in quanium ipso opere expeciri Qui clerici veslra jussione vice versa accipianl con-
volueris. feasiouem, ei faciant absoUuionem e| seneiiant t

Muiu bona doiuuus ahbas mibi de adolesceatia corpora moruiorum. Quae omnia, eiiajn monachis
tua reiulit, sed uhum addidii quod mhii niacere nou provecUoris aetatis praecipere poksUs, donec isu
poluil: judicas euim mehus quod luus sensus eligit
duritia presbyterorum Deo visitauie moUescal; non
quam quod obedieoiia exigit. Com enim scribeudi
enim diu durahil, Deo propitiaate, si in incoeplo
habeas scienliam, majus aiiud quid tibi videtuc
perseveraverimus. De baplismo , vos scilis quia
quam scribere per obedtentiam. Cerlua ergo esto,
quicuaque haptixct, ChrUlus hapUsal. Laicis om-
quod melior est una oraito ohedieoiis quam decem
nihus, majoribus et minoribus, ex parie Dei el o\
uitUia oraiionum contenmeaiis. Moueo Uaque u|
parte omnium uostrum qui hoc consiiluiuMis in con-
iiium charissimum et dilectorem nieuui. ul obt-
cUio ( 5 3 ) , fogando prajcipite, u,l si Caristianos v

( 5 5 ) Babito Lonaonias an. I l O i , prarvdcntc S. Antetmo.

ftji U B . tV, E P » S T . « V L fjjR
cottiientur, adjuveni voe quateuu* eapeilatf* P * e - A
iJHi i u beae taciat ut ei se eonjiiaaiiae vobi* 00*
ibjieros eoneiUo inobediente* de Ecciesiis, et sebua disnjkceat Yale.
aarum, et digooa pro Ulis coostilualis. fbt sj *xpohu t gfHSTOLA C * Y .
contm iUoaqui Eecieaiis caste service vokieriai, 4*SULIU AD W U T W * cnaia»un>
amraKq aUquo modo in aUquam sun#rWn) inineriu- WaJUcant wdinaiem epkcopum AJbguentem, ***-
ics* o*o«ua*ruu, oninea CMstfaJU sial oonjura Uk>s, Uoltium iu Analia tegatuM togai «J, ad tuMiuAH-
et oon sniua» *. lucieuie *ua, * * t etiaa* a tewa, amm onue tui afcJ$iam\copalut, op** *i*t ajc «ttiv
|i4U*JM a ponjiiffio ftomano accertat
fnaa u ^ baiienl, eoa a ^
nv[Mt*lfftiT[ el fUunana) Eeciesua laaalo caidinnb
dooec tusJaj*can|.
eojscopo W w m o . A W L U O I vocaius oieuoooU-
lanuA Ca^tuari^ efUscopjj*, IdcUuin o r a l W u *
4 * * * L * I 4% «eeoTsis. cum %srvivio oavolioaein.
Qttoniauvde vesiraa sanoUUlia cnariUle ooiuVtow
^aiianBiaajaoii sao ^mmtyt^ eoaos * w * * t ** »«*-
4«*jftoJ*ttLW #| loMmo ItJtt^ nseoof ui dontnio aosira oanai JhtfUiaiiHn noairaai
wtoto sna, u w maire. uuniiat admwam ulam et cKleciioueot e v a revereaiia, qpm illiua eekvun
g y ^ ^ J « M W * t ^ «*4 <** « w tetovxuU, ^ ^ s i c u l o u e u d i , beoifue
m w t d e

fifiBB najpu^aH luonalmtifi ai WkofAm mAniis meaa «"fi> ttrrblrai-

i Wfr
mm mm m m mmi
^^^™—*— " ^ P . * ^ mrmMmw m*m
sconaiu4onere, lieui vohia couaueienoo conJeasua
^ ^ ^ ^ ^ * TV • ****

aaftjsn. BulujtBfla ai kAaytdHBMVajBBfiapi sunt, ui% compatstone intimeiis. Qtuuusus paierua

BjtfJfttidlilllSmAia. Aft l^Ulit^na au|jtttaiftk«| ||A lUJi
^ ^ ^ ^ ^ ^ % 4e«^e>JMU
~-^«'^ u
%^ftW9^van finuvi n*& A . m mnnitlArbi
f u n o r w infiilftnriim
Bjj|| ^ bnnt^ejnBunut %nnfn^h|ea^ e^ftoji in^te UJuenjler sua
«MIM ^ | j A A k A | tftOftiMllAft\|||AMaft*4%i tnftJB
ftT*^^U WBI*T*»lTf g f ^ ^ l T •JTJ»4T*W^^»
«AAiUn BWi V A I U A M I A L . |JiftftJBft% iu||iiB * i
«ABQ. mgAfti ohfthhftjaiChuuaoausi ei — ^ " - ^ - eius
•A aojMj|fit|uj ajMhrw %4 hasi ajBih» eaaoeajereat,
e^ttjftjhha *annnHBa% ei sjB^dMtufti pnini. Sed Bysi nuihi—
iMfije lAJntliinA |i-ateq vj^toifuni; imo ooajunoii
|gnAf)hefi|fin)1 *hnX el a ^ n u j n sibi a^fecisse de-
ejeeneeaiMMMl^^ l-fe i^ieni iionduni desisum
€onari ui heq aita^ui BajUonn possim quod incoapi
t
pe^ioeffa. Quo4 tk Hw poiero, non dehemua umen
efo el m fruaira Irisliltam inconaohibUem assu-
snere, sad Bei disfosiitoai noa ei Ulaai paiienter
commiiMKe Sftere enun in Peo quia non paUeiur
eaoi qiu>ujuj\ba| utconiaaoa^Ubiis Ua leouri, ui
H A B Bniftii siiftlinoiv> sed nar nauius Iribiilationes
ajua pieiM» UU et servi sui gemitiluu cotnnaitena,
sjsiniauiio ija eaniniHilu lloniini noairi lasu Cbffhui
et heali felri aposUU, meaor mei asftedLigoeuir,
el, si q/uuido i d Uhun ut w i e U i i J u i i aieis t^fiifovot
—^ 1 " pieuti* eju* viscera mihi nnn claiuhuilur. ahuuir
nA. icuiiiin aooirajM iUi pco oo**ieUi*ale no*lff*> niiajujjj*
1
rogo ui iic vesica commeoa^Uy hauifuiiau ui nfcu
placaat vesira comnienthtlione quam sua quanlunia.
Valeat sanclilaJi vealra, ei oinnipoien* Oeua niillal
vobi* ajigehMn inum bonum, qui coiniieiur vohia-
^ „ hene
et
m t M % ^ diponat itet vesiriupa. Rogo vea ^
c ^
EPftSTOtA CXVJ.
AJtSBLUJ i * *OJiajLL->wi 9 a o i u m Uiea *av-
Epiteopot Hibcrnim roaat ui pro u muiiu mnmmi%\
prctto Dcum interpcUent, umui admonent ujt tui
quitque offUii partet impteant, ac |i auid inter eot
coniroterum ortum (uerit tem i/it totam oA |* x

*nfinPUB%fty^^ftPftV*^^'Uf^ftVaPft.UtUHnk^V^r^ m
Wm**9Um* fiF^r*^ ^^"m^tm-mmw
quaaah inlanUa passa esi e|(sj Oeus U A diiposue-
vit) nique in Inem paiieiuf, o^ducei eaja ei in-
tiare heiel in vequiem suajjs. ^go vero, 'u\ quaotuin
noiero, oinnihni niodis quajUdiu Vivanj UU suhve-
nire nen vrssaho. Quod aiuem perUnel ad le,
nundo, el pra)cipio Ubi ui nuUalanus sis eiiosus,
sed*in hoc pronter qitod hi Anglia u reiiqui in dies
sutuaa proficere. Virtuiem grammalicas 'ilude co-
e^oscere; dteUre quoiidie assuesce^ Baa*ime ia
nrosa; ei ue muiium ame* diij*ciie dicure, sed
piaoe el ratioiubiiiter. Semner, nisicum neeessius
le cofiw taiino Wquere. Super omni* honi* mori-
bus ei araviuii iutende. Loquaciuiom hige; phi*
eobn Bcoicit homo ucendo, el audiendo el quid
de alioxum diclia el v i u possii prohcere conside*
rando, quam scieniiara suam verhoiiUU, uulia
nececaiUU eogenie, ostetidetidow SahiU nugislrum
tuum 01 noslra parie amiqabiliur; cui (si Deus
»^F^»*^^ •* deferant»
AMSI4U0S C*jBiuaj;iaa*i* EcclesJa» uietropoUUou*
%
aniiaie* ,revecandis cciepiscopis, DoanALao, DOJUTO,
ae caeUris ia hliharniaB insula pontiicajj emioenlihu*
digaitale a IVoPalre, el iesuCbrislo, Fiiio ejua
unico, saluiem ei peipeluni hsrediutis beae-
dcclionem.
Odorem leligioui* vesbrae phirimi* indicii* *fno-
0
icenft, caiamiutes quas paiior decrevi potissioma
vobi* aperire, ut quanto viciniu* assi*Uli* Crea-
lori, Unto lamiharius angustias meas in cju* con-
specui v*le*ti* uidicare, et iodicante* compassionis
geniiUbus ipsius misei icordiam mihi impelrare. DV-
iunclo heaias meworia* pra?decessore meo Lanfranco
arcbiepiscopo, cum in Northmanuia Beccenai* mo*
nasUriiabbas castiUssem (unde etpraefalu* anUce*-
sor meus ad regeodam Eccleaiam, coi Deo auctore
praasideo, anu n e pradcesseral) occulto Dci judicio %

mUu opaoruuiuiem dederit) et pro te el pro aiiis pro uiilitatibu* ecclesiastici* in Angliam veni \ q » a
fratribu* quos doeet, el pro auis moribus hoai* xere venieatem, um rex quam pontifex regniqtie opti-
oVsidero prodeste. Inlerim. umen posui super do- roales, adcathedram pontiticalem non vocAndo, ui
Bsinum priorem et multum vogavi ilium qoatenu* fieri assolct, itno violentcr rapicndo (v:rirahunt,
-263 S. ANSELMt CANTUAR. ARCHIEP* OPP. PARS IU. — EPISTOL&. 264
elero el populo acclamaniibus ln idipsum, u i nec A quamvis ex u l , vero ei dilecto amico Hccom archi-
onus cut displiceret quod gerebaltir visus fuerit diacono, salutem et benedictionem D e i , et suam,
jnieresse. Denique cnm adbuc id nolle nec assentire si quid valet.
me debere acclamarem, quod de potestate Nor- Fidclis Dei dilectio non dormit neque dormitat\
tbroanni ducis, quodde subjectiooe Rotboir.agensis neque ulla saeculi perturbatio aut uilus casus iilatn
episcopi, ipsis ignoraniibos ereptus essem, quorum fatigat, et semper ejus qoem diligit praesenthtm de-
jore etfugere enitebar, eorumdem (pnefati viddicet siderat. Et qooniam de dileclione toa certos s u m ,
ducis el arcbiepiscopi) praeceplo onus officii coactus quod absens per nieam praesentiam noo possum ,
et obediens acccpi. Quo pacto in gradum ponUfica- saltem per litteras quid mibi sit aliquatenus signi-
lem sublimatus, idcirco assensi quia contraire non fico. Deigratia disponente, et orationibus servomm
polui. Proinde infulatus sedule quid Cbristo, quid Dei, qui in multis locis longe lateque sua gratia
ejus Ecdesiae, pro loco, pro officio deberem cogiiare propter Deum me diligunt, me prosequentibus, ex
coepi, et pastorali regimine vitia resecare, prae- quo de Anglia quomodo scit Deos, nec obliviscitur
somplores coercere, et quaeque inordinata ad ordi- [al. oblivisceris], e x i v i , nullam sensi icmporalis rel
nem debilum volui revocare. Qoa cansa, quos idju in his quae necessaria mibi Aierunt, indigenliam,
tores me oportucrat babere in causa Dei, terribiliter K nec ulfius mali violentia [n/. malevokntia] tantutn
offensos patior, et quae per me crescere deboerat, mibi nocere potuit, quantum benevolentia Dei me
me praesente depcrit causa Dei. Unde'(revereudi juvare votoit. Tantam eniro gratiam sua pietale mtlii
Palres, gentebunde vobis loquens fateor) inven<*- Deus largitur apod moltos, qoorom numemm ntodo
runt me amarissiinae tribulationcs, dum et quietem nescio, episcopos, abbates, principes et divites
fructuosam me reininiscor perdidisse, et infrucluo- bujus saeculi, et mmoris ordinis, a mari Barensi
sum pericolom considero me iocurrisse. Ila etenim osqoe ad mare Bonojense [a/. Boniense], ut pltis
peccatis meis facientibos aclum est u l qui nostrae se ihneam multos offendere me absentando qoam eos
sponle subdiderant di.ioni, a noslra sponte resiliant frequentando. Inter quos venerabilis archiepiscopos
ditfone, el qui illis amabilis exstileram, omnibus Lugdonensis gaodet ad praesens se soam mihi muni-
ferme odiosus existam. Quapropter (venerandi fra- ficentiam copiose et bonoriOce exbibere, el deside-
tres, filii cbaritatis vestrae) obsecro vos in nomine rat me semper secum, qu?ndiu exsul ero ab Eccle-
ejos, qui suos inimicos redemit sanguinesuo, orale sia nostra, manere. Quod non lam Deos meis meritia
ut omnibus Deus nobis pacenv-tribuat, inimicos facil qoam suae bonitatis abundautia. Quid autetn de
nostros io gratiam coiiveriat, et secandoin suam me fulorum sit, vel quid facturos sim, nolla certi-
voluntatem nos vivere taciat. tudine libi possom scribere, sed divinae benignitalis
Practerea, qnanquam recte viventem, recleque me coramilto penitus disposiiioni. Tibi aotem de ma
sapientem pastorali sollicitodioe fraternitalem ve- nibil melius ad praesens possum consulere quam vh*
stram mouere compellor, qualenus viriliter, ac vi- nunc es, ibi stuJeas Deo servire, donec Deus eiiter
gilanlius agat in doctrina Dei, canonica severitate, te et vitam tuain velil ordinare sub gratia sua. Sa-
si quid conlra ecclesiasticam doctrinam in provinciis litta doinnum Guillelmum arcbiaconum ut dileclutit
suis i.iventum fuerit, compescens, ei secundum vo- nostrum. Saluta dilectissimas filias nostras abbatis-
luntatem LVi cuncla disponens. Si quando vero seu sas cum suis ancillis conversantibus, de Sccpbte-
in consecrationibus episcoporum, seu in ecclesiasti- sberia.de Wiutouia, et de Wintuna, quibus mando
corum negotiorum causis, seu qtiibuslibet aiiis ra- benediclionem Dei et nostram, qtiautum possum, ct
liouibus aliquid quod ad sacram religionem perti- roga eas ut orent pro me. Uoc onum scilo qnia spero
neal inter vos orlum fuerit, qnod per vos canonice in Deo, el baecvolontas mea [al. nostra] qoia sicut
neqtieat diuiniri, cbaritalis officio id ad notitiam propter timorem et amorem Dei, et honorem ejus
nostram deferri commonemus, quaienus a nobis et Ecclesiae ejus egressus sum de Angtia, ita nuu-
potius consiiium et soiatium accipiatis quam prae- Q quam ingrediar iu illam nisi propter et secuudum
varicatores mandatorum Dei in judicittm ejus indi- eamdem causam, in quantum inieliigere potero.
catis. Ilerum, diarissimi, rogamusvos, orale pro Iloic pauperi prccor ot melios sit ex toa parte
nobis, erigite nos de tribulationibus nostris manu propter amorem nostruui, quoniam per multa peri-
veslrae orationis , piis precibus pulsantes aurescle- cola et multo labore portat nuntium nostruin. Vale.
mentiae Dei. Doininus ottijussit de tenebm lueem Saluto vos ego fratcr Eadmerus coexsnl domioi et
tplendetcere ( I I Cor. iv, 6 ) , mentibus veslris i n - Palris nostri arcbicpiscopi, gratias agens Deo ei i l l i ,
fundal lucem sapientiae suae, ut quae jubet intelli- quia dignos habitos sum hujus cxsilii consortio. Rogo
gatis, iutelligentes, opere compleatis. etiam ut quos dominus arcbiepiscopus salotat ex
EPISTOLA CXVU (54). soa parte, ex nostra parte salutetis
AKSELUI AD OTJGONEU ABCHlDlACOlfUU.
EPISTOLA CXVHI.
Significat quanto cum honore et munificentia ab
omnibut t i t extitio tuo tutceptut fuerit. A.NSELMI AD LAUBERTUU ATREBATENSEU EPISCOPUX«

AasELUCS,gratia Dei archiepiscopusCaiituariensis, ANSELUUS arcbiepiscopus Cnntuariac, amico suo

(54) Ex. ms. 404 Bibl. regiae.
 U B . IV, EPIST. C X X I L 360

revercudo episcopo Airebalensi LAHBERTO, salu- A latione$ inlroire in regnum Dei (Act. xiv, 21), cum
lem. flagellamur, iutcr nos ct Dcum beati Job tcucaiuiis
Prccor s a n c t i l a l e m veslram quatcnus, p r o p i c r scntentiam, qtii nimiis circnmscplits dolorihus dicc-
d o r o n i papae a m o r e m el n o s l r u m , faciatis c o u d u c i b a t : Ua*c miki tit contolatio ut affligentme doloribug
i s t u m c l e r i c u m ejus p c r episcopalum v e s t r u m , q u a n - non parcat (Job v i , 10).
lum v o b i s placel. Va|ete« EPISTOLA CXXL
EPISTOLA CXIX. NSELUI AD ADELIDEH.
ANSELHI AB EUMDEM. Vcneraliii doiuinae regia nobilitale, scd nobilius
Vcnerabili Atrebatensi e p i s c o p o L A U B E R T o e t a m i c o uioruin probitate pollenti ADELIDI, frater ANSELUUS,
d i l e c l i s s i m o ANSELHUS, serviis Ecclcsiae Cautuarien- sic CUIII temporali nobilitaie virtutum oriiamcnlis
sas, s a l u t e m et fldeles orationes. decoraris ut in aetema felicitate mcrearis regi rcgum
Graiias ago r e v e r e n d a e d i l e c t i o n i v e s t n e pro soi- copnlari.
licirudine quam babet erfea me i n eo q u o d t a n t o p e r e De floribos psaimorom qood dignata est jubore
nosse vult de nostra sauiiate. Dico i t a q u e v o b i s dilecta mihi in Deo vestra siibiimiias, itec citius
qoia gratia Dei corpore s a n u s s u m , s e d continua nec melius potuit exscqui fidelis voSis nostra buini-
debilitate laboro. Quod me rogatis ut vestri memo- litas. Tauto quippe obedieniia nostra impcrio veslro
B

riam babeam in oralionibos nostris, pro certo
scilote quia, licet oratioucs meae viles sint, lameu
bene valete, reverende mi Paler ct domiiie, cum
omnibus vos in veritate diligenlibus, et oraie pro
nobis.
E P I S T O L A CXX.
ANSELHl AD HERNOSTUH.
Domino et fratri cbarUsimo IIERNOSTO frater A N -
SELHOS, saiutem corporis,quanU expediat, et animac,
quanU sutBciat.
InfirmiUlis luae nimis ingravaUm molestiam, mi
dilecU pariter et dilector, prios quorumdam narra-
tione, deinde liturarum tuarum lecUone cognovi.
- . . . . ^ ,
Qua de re ut uceam quantam assumpserim in ani-
devolius successit, quanlo ipsum imperiom a saucia
devotione processit. Quam dcvoiionein oplo et oro
ut omiiipotens Dcus sic in nobis conservet etnutriat
ut mentein vestram in terris suo dulcissimo aflectu,
et in coelis *uo beato aspectu reficiai. Exigumn ct
vile munus qttod vobis initlit nostra patrpcr parvilas
rogo ne despiciat vestra dives nobiiiias. Si enini
non est auro gcmmisque crustaium, esl certe totuni
charitativa fidelitaie factum et fideli cbariute dooa-
tum. Post flores psalmorum additae suot orationca
sepiem, qiianiin prima non taniiim oraiio quantum
meditaUo diccnda c s t , qua se peccaioris anima
breviter discuUat, discuUendo despiciai, despiciendo
bumiliet,huiniliando lerrore uitimi iudicii conculiat»
. . n , , r

«n«H«mcompaMioL»,leWi.e.tm^W,eoU.Crc"m,,n « ' ^ r y m a » erumpau In o r . - e r a U u

q n i . Ubeoter ip»m t o u m tr.n.unMrem in corpa. P

m n , b
'
a s , e r o M n c l 1 S l e h i , m e l 8 W c W J , s 0

meom pauionem. Sed com cerlum slt quia flagetlat Ilagdalenae, quaedam sunt quae si intimo cordo
Dcut omnem fiiium qucm recipit (Uebr. x n , 6), miro
dicantur, cum vacat, plus tendunt ad accendendum
qnodam modo eadem me charius, et quia flagellis amorem. In omnibos vero septem hortor voa ego
ntiereris, impeUit ad eompassionem, e l quia ad ba> servos et amicos animae vesirae ut attendere digne-
rcdiutemerudiris, i n v i u t ad congratulauonem. Pen- roini, etiamsi vos id melios faciatis, qoa n u m i l i u u
aandum enim nobis est, charissime,quaoUro secom et quo aflectu iimoris et amoris oflerendum sit
ferant doiores illi consolaiionem, qui dum exterius sacrificium orationis.]VaIete, et nunc ei iu aeternum
nostra delicU purgaul, quibus externi cruciatus in Deo valete, et libellum missum arrhaiu nosirae
iotenduntur, ad filiorum Dci nos transferunt sortem, fideiitatis secundum Deum et nostrarum oraUooum.
quibus superni regni gaudia promittontur, ut dum qualescuoqoe sint, habere. In fine epistolae profcro
exteriorbomo uostcr, quem quotidie necesse esl quod per t o u m epistolam persuadere desidero.
eorrumpi, flagellonun pondere prcssos gemendo Onine quod amilU necesse esi, etiam cum babetis,
suspirat, inlertor bomo nosler, qoem de die in diem D soblimi mente contemnite; ad id solom qood aeter-
oportet renovari, peccatoroto gravamine relevaius nuin beaie baberi polest, quandiu non babeiis
exjuiiundo respiret. Quod uitnirum tunc perveniet, humili menU coniendiie. Quod persuadere volo,
si inierior bomo in exterioris aflliciione, non per ut Spiritus sanctus persuadeat oro, in quo lcrtio :
unnaUentiam resuluverit, sed per gratiarum actio- Valeu.
nem caedenlis manui consenserit. Cum enim semper EPISTOLA CXXIL
pUceamus omnipoienti Deo quoties ejus dispositio- ANSELHI AD LANVRANCOH.
nibos in nullo dissonamus, litm maxime placarous Domino et Patri, Catholicis reverenter amando et
misericonlem Dominom, si vapulantes verberanti amanier reverendo arcbiepiscopo LANFRANCO, fratcr
sponie consonamus. Cum enim omnis ira nonnisi in ANSELHUS, suus quod suus.
advcrsanicm se exeral, si se rcus oflenso pcr con- Quoniam scienti aut Ucendum aut breviter est
cordeio de se sentenUam consociet, nccesse est ut dicendum, cuin lacere nolim ne non loquar quod c i
irascentis motus deferveat, quoniam jam adversarium cui libenter loqttor, breviier qoaliter noster animtis
non invenit quein feriat. Quapropier, charissimc in paternae vestrae stibiimitatis fidelitate conversetur
cnm scripUm sil quia oportel not per mullat tribu- intimo. Sicot igitur quotidie desidero u l aflcctut
PATROL. CLIX. 9
J67 S. AXSELMl CANTUAR. AUCUIEP. OPP. PARS I I I . — LPISTOL.E.
amoris vestii conli n:co scmper nugealtir, ita ntilla A EPISTOLA CXXIV.
nostra ab inviccin absenlia cfliccrc valct, ut aitqoo ANSELMI AD G. EriSCOPUU.
modo minuatur. De moralibu* Job m a n d a s l i 6 , sed Domino et Patri revercndo rpiscopo G., frater
domnus abbas Cariumensis Willelmus et domnos ANSELHUS, qoi dicitur abbas Becci, temporalero pro-
Hernostos fidelcs vestri invenerunt scrlptorem, qui speritalem et aeternam felicitatem.
jam babens uostrtim librum, vestrum, ut puto, in- Gratias agimus vestrae sanctilati, qitae nostras e i
coepit. Ut libros beatoruin Auibrosii et Ilieronymi fratrum nostrorum orationes )>osiaIando suas nobis
babeam, ad boc quod jussistis, labocavl et lahoro. est dignata per dilcclum fratrem nosfrum domnum
Scd eos nondtim babere potui. Quam vero cillus Riculfum concedcre et suae bencvoleiitiac auxifia,
potero, quoil vos inde vellcscio perttciam. Girarduin ubicunque opporlunitas exbibebit, promiitere. Ad
vcstmm i!c Flandria per vcsirje pieiatls largitalem quod quanto minus qnod digne rccompeiisarc possi-
Deo dc mundo nostra suggeslione redemptum, unde mus habemus, lanlo magis quidquid posstimtts ad
nie, si vester non essem, cotifitcrer scrvum vobis veslrae eelsitudinis servitium et opcre et volunlaie
cmptum, die a vobis consiituta st.ial sanctitas vestra impendere debemus et Deum, propter qttetn nobis
sine gravi jactura esse rion potuisse absolutnm a cre- promitlitts, orare ut ipse vobis sccundum ajani
ditoribus suis. Yenit lan.en prima Dotniiiiea Qua- R copiosam hrgitatem relrihtiat qood nos proptcr
dragesiraae, vcstram in se magnifice misericordiam nostram paivitatem non valemns. De fllio vestro
praedicans, et qualiter nostne nou tam petitioni fratre noslro domno Ricoardo, quamvls hooesiius
quam levi voluntalis significationi in ejus caosa nobis esset et mallemiis prius scrvir,e qnani aliquid
digoaiio vestra favit et semper se velle faverc inti- petere, vestram tamen, quia iia res exigit, rognmus
mavit. Qui dixil se vellc et, quantum altinet ad boc benignitniein quatenus illi proptcr noslruni amoretu
qi:od habet posse, sic reddere quod debet ul aiiquid concedatis si qtiiddeseaut de prabenda stia petierit
quod secum oflerret haberet, sed pro quibusdam i m - quod vestrani non dedeceat houcstatem.
pedimeutis non potuisse secundum condictum ut EPISTOLA CXXV.
oporlerel. Rediit igitur, promittcns se in Pascha AK8ELHI AD HAIffERIUH ABBATEU.
Beccnm Deo annuente venturum et maiisorum, si Dilecto et Patri revereoJo abbati MAIKEBIO fratcr
non quomodo volct, vel sic quomodo poterit. Si quid AN^ELHUS, saltilem.
igitur peccavit qttia promissionem vobis faclam ad Scilote qoia quo itenim me vobis mandaveram
plenum non est exscculus, quoniam non id adiui- non ibo ante octavas Epipbaniae Domini. Deiude
sisse maliliaro videtur, peto securus, ut solco, dc cnescio qoando ibo aot si ibo.Inleritn si vobis piaceret
vestra benignitate, quatenus filio vestro.vice patris ut doinnos Serlo ad nos, cum vobis opporlunoni
liceat etim hoc reato absolvere com nobiscoin inci- esset, quantum joberetis moratums veniret, mibi
piet vivere. ln qoa re banc certain praesitmam con- quidem |daceret, et puto quia illi non displicerct.
cessionem, si nuilam legero probibilionem. Prccor sanctitatem vestram tit, si vobis molestum
EPISTOLA CXXIIL uon cst, per vos notum fiat dominis et auticis nostris
ANSELMt AO DENRICUM. de Sagiensi monasterio quod de nostro mando i i i -
Domino et fralri HENRJCO, Irater ANSELUUS sa nere. Scio enim eos sicut vps sollicite orare pro me
lutem. et ejusdem itineris prosperilate. Ncc pcenileat cha-
Cum Romam tendcnles transistis prope nos, n i i - ritatent vestram orasse pro iliucre itostro, quia
rantes doltiiinus quia non potius per nos, donec modo non eo. Potens est euim Peus servare mibi
audiviroits boc vobis probibitum csse in eundo, sed orationes vcstras in opportunam diem. Valcte.
concessum in redcundo. Exspectavimus igitur, dora- EPISTOLA CXXVL
nus abbas, et ego, et alii fralres et dilectores vestri ANSELHI AD BENBICUH BEGEH ANCLOBUH.

adventom vestrum, §pe falsa gaudentes, donec didi Suo charissimo domino HENRICO, graiia Dei, rngi
cimus vos in Anglicam terram pertransisse, despe- D «
A l ,
• ANSELHUS archiepiscopos Caiituariae,
, O R U I N

raiioue vera doleotes. Quod quanqiiant ego non sine
aliqua rationabiii causa factum esse, si bene vestram
novi dilectionem, non credam; tamcn ne qua, quod
absil, vel contemptus vel modici amoris erga mo-
nasterium et fralres vestros de vobis maneat suspi-
cio, mandate quid aliis respondeam cor vestra nos
in eundo et redeundo non visitatos praeteriit dileclio;
sicut enim desidero vos nihil operari quod vobis non
expediat, ita nolo quemquam de vobis aliqtiiJ opi-
nari nisi quod vos deceat. Innotescat ctiam amico
veslro si quid de re pro qua animunt vc^trnni, ct
aliorum verbis et a vestris litteris, vaide sollicitum
ut parentes iuviseretis, agnovi eflecistis, quatcntis
sciam utrum vobis debeain coinpati vcl congauderc.
fidele servitium et fideles orationes.
Audivi quia vos Willelmum eieclum episcopum
Wentoniensem praicipiiis exire de episcopaiu et de
Anglia, quia non suscepit coiiSLvraliouem quam illi
voluil facere archiepiscopus Euoracensis et alii epi-
scopi. Unde precor et cousulo, ct sicut fidelis ar-
chiepiscopus domino el regi suo, ne credaiis consilio
illorom qoi hoc vobis consoionl, quia meo sensu
non inleUigo hoc esse ad vestrutn honorcm. Nain
satis est notum quia ad me pertinet ejus consecratio,
ncc alius eam debet facere nisi per me; quod paratus
SIIII», si necesse fucrit, rationabililer ostendere, sicut
t^lis resostendi debct. Quapropter si illum cxpelliiis
de terra vcstra ut mihi non liceai eamdein cousc-
SG9 L!B. I V f EWST. CXXIX.

craiionem canonice faccrc, vidciur milti quia dis- A

saisitis roc dc oflicio mco sincjudicio cur faccrc
debealis. Prccor itaquc ut illinn in pacc in cpisco-
pato manere pennitlalis, saltcm usquc ad lcrniimim
nostri respcctus, ut inlcrim mihi liccal iili faccrc
consecrationeni qnam debeo.
EPISTOLA CXXVII (55).
•XSFXMI AD ATSERUM LUNDBNSEM ARCIIIENSCOPLM.
AKSELVUS arcliicpiscoiHis Cantuariae, rcvercndo
laodis Ecclcsiae archicpiscopo Lundensi ATSERO, sa-
lou.ni et vcram amicitiam in Cliristo.
Qnod ine rogastis de domno Albrico cardinali
Rouianae Ecclesiae libenter feci, cum propter bono-
rem Romanae Ecclesiae, tum propter amorem vestrum,
pro quo libenter iaccrc volo, si quid quod placeat
saoctitati vestrae intcllcxcro. Gratias agimus Deo, '
qui i n rcgnoDauorum vestram religiosam [aL, reli-
giosilalemj ad archicpiscopatum sublimavit. Confi-
«Gmus eiiiin qtiia, gratia Dci cooperantc, ea quae
corrigcitda sunt corrigctis, et qux acdificanda aedi-
ficabitis, el quac niilrienda nulrieiis. Audiviinus
namque a praefato cardiuali mtilta bona de vobis.
Unde istam habemus fideciam, et oramus ut Deus,
qui boc incoepitin vobis, ad bonum eflectum vestram
scmper perducal volunlatem. Rogo sanctilatem ve-
stram quatenus regnum illud vestro sancto studio
eniundetis ab apostatis, ol nullus alienigena ibi
recipiat aliquem ecclcsiasticuni ordinem, quia illi
qni ab episcopis suis repclluntur, illud pergunt, et
exsecrabiliter ad diversos ordines sacrantur. Valeie
scitis dcsideriiun mcum in aniorc Dci omncs stu-
dcalis iudcsinciilcr ferverc, ct vos qtiae siihditae cstis
matri vcstnr, obcdicntiain, non art oculum, sc;l
iulimo cordc satagntis cxliibcrc. Scio qitia advcr-
silatcs ct tribulatioiics ex divcrsis partibus susti-
netis, scd tunc ntagis ad ordiuis ct vit;c vcram cu-
stodiam studcre dcbctis, qtiia plus bcnc vivendo
consolationcm Dci impctratis quam si aliqtialcnus,
propter aliqua solnm iinpcdimcnla, a vcstri propositi
fervore cessatis. In quocuiiquc sccrcio sitis, certrc
cstote, uec ullatenus dubitctis quia uuaqtiaci|iic habet
angetum suum, qui omncs cogitatus ci acttis ejns vidct,
et nolai, cl inviccin ad Deum rcportat. Moncoitaqtic
vos, filiae cbarissimae, ut in occulto cl in apcrto ittia-
qtiaeqtie sic molus cordis ct corporis sui custodiat ac
si angcliun ipsum cuslodtin suis oculis corporulibus
pricscriicni viileat. Otiiiiipotcns Dcus vos stta bcue-
dictione protegat, et ad cocspcclum gloriac SU.T jicr-
dtical. Ainen.
De rcdilu noslro scio quia vultis aliquid cogno-
scerc, sed nibil certum vobis ad pnrsens possutti
scribere. Orate ut faciam secundum beuepiacitum
volunlatem Dei.
EPISTOLA CXXIX (57).
ANSELMI AD EASDEM.
Borlatur ea% ad perfectionem et ne minima spernant.
AKSELMUS, Dei dispositione vocatus archicpiscopus,
domiiiae et matri reverendae abbatissx EULALIS, ct
_
sanclae congregationi illi commissae, _
in sanctitate
c ^ m ?n r e et"ad i^aiiludinem pertingere
c r p r o c e

ct oralepro me. Quamvis vestrum sanclum sludium mea moni-

EPISTOLA CXXVIII (56). tlone non egeat, cogit me lamen dileclio quam crga
ANSCLHl AD EULALIAM EJUSQUE SANCTIHONIALES. vos babeo, el ofiicium meum, ut vobis aliquidcxbor-
tando scribam. Considcratc incessanter, Afiae ct so*
LitteraM quae ab eo detideraverat miltenc, horiatur
ui eincerum erga te dilectionem in amore Dei et rores mex dileclissimae, quia in coelum proposuislis
atiit pin operibut fervendo demonttret. asccndere, ut ibi regnetis ct regno gaudcatis cum
AXSELHUS arcbiepiscopus, sororibus suis in Christo Domino et amico vestro Jesti Christo, qui ibi vos
cbarissimis Dontino abbalissae EULALLC et omnibus exspectat et exspectando assidue inviiat; quippe
Aliabus suis, saiutem el benedictionem Dei el suam quandiu homo vivii, aut asrcndit in coclum bcnc
quam valet. vivendo, aut descendit in infcrnum niale vivendo.
Per quemdam servientem regis, qui mihi sigillum Si crgo ad boc qnod proposiiislis vullis pertingcre,
ejus dctulit, petiit diiectio vestra, sicot ipse dixit, necesse est vos sanctis aclionibus illuc quasi qui-
noslris litteris salutari; qttod malui facere per lega- bitsdani passibus proficere. Diligenlcr igitur vitae
tum meura, quent sciebam me in proximo tunc mis- vcstrae cursum discutite, nnn solum in operibus, sed
sorom in Angliam. Scio quia abundanlia vestrae et D t in verbis, non solum in bis et in minimis cogita*
e

religiosae dilectionis boc facit ut litteras nostras lionibus, ne forte cum in omnibus his semper de-
bbenler videre vciitis, ut cum meam praesenliam, beatis cursum lendcre, aliquid ibi invcniatur quoJ
quam rcligiosoaflectu desideratis, secundum velun- magis sit descetiderc. Quod si bene vullis custodire,
tatem vestram habere non potestis, saltem per epi- expedit ut semper illud cogitctis quod verissime
sloUm meam aliqualenus illam vobis exhibeatis, scriptum csl : Qui modica tpernit paulatim dccidit
fbrsitan u l in me niemoriam vestri, ne quando (Eccti. xix, 1). Qui enim pauialim decidit, non pro-
obdormiat, exercerctis [al., excitetis]. Denique sictit ficit, sed deficit; et qui dcficil, non ascendil, sed
scio quia bona voluntas et sincera dilectio in vobis descendit. Hoc ergo ctirate sollicite ut uiliil lam
erga me non frigescil, ita scitote quia crga vos in me parvum sit qttod dc ordinc vestro ubi vos vivcre
noo lepcscil. In boc autem maxiroe volo vos nostri possiiis violclis, et sic sanctis passibusJn coelum,
meioores esse, el me, sicut facitis, diligere, ut sicut quod utinam adjuvantc Deo, fiat, ascendetis. Oro ut
(55) Anno 1094. Ex veteri codice bibliothccae inonasterii.
Colbertinac (57) Ex n;s. Pruliacensis monaslerii ordinis Ci-
(56) Ex ms. Turonensis Ecclcsiae ct Pruliacensis steicicnsis.
271 AD OPERA^S. ANSELMI APPENDIX. 272
pro me oreiit, et lanto altentius quanto scitis me A Tam male enim sum in archiepiscopatu, ut ccrte, si
de dilectione vestra conlidere, qooniam nunquam siue culpa dicere possum, maliin de hac vila exire
cognovi me magis quam nunc orationibus indigere. quam sic vivere.

APPENDIX SPURIORUM

DIALOGUS 1

BEATfl I&RI1 ET ANSELMI BE PASSIONE DOHINI

Sanctus Anselmus longo lempore com jejoniis , valoit decem osualcs Judas vero ita avarus fuit
B

lacrymis et oratiouibus gloriosam Yirginem exora- quod, quando denarios vidit, Chrislum pro eis ven-
vit ot ei rcvelaret qualiter ejus filius passus est. d i d i t * \ et licet Christus ei praedixisset saepius, ta-
Tandem beaia Yirgo ei apparuil et d i x i t : Tanu el roen ille Judas per hoc non fuerat emendatus . f l

lalia passus est dilectos fllius mcus, quod nullus sine A . Fuisti lunc cum filio tuo et discipulis ejus? u

iacrymarum effusione dicere potest . Tamen, quia M . Non; sed scias quod quando
9
filius metis 1T

gloriflcala sum, flere non possom: ideo tibi passio- coenaverat, c l pedes discipulorum lavaverai, c l 18

nem mei tllii per ordinem explicabo. Beatus ergo

9
corpus sutim et sanguinem discipulis d e d e r a l , c i ,9

Aoselmus quacsivit per sinpula et beau Maria ad duiciter praedicavcrat, ac Judas ponlifices adjerat,
singula respondit*• filius roeus de monle Sion coro discipolis sois per
CAPUT PRIMFJM porUm ad nauioriam Siloe, obi erat bortus, qttem
9 1 9

inlroivit, et, discipuiis dormientibus, ascendit ad

De traditione Chritti ae ejut oratione in korto. moolis Oliveti pedem, qnantom ad jaclum iapidis a
AMSELHUS. Dic mibi, charissiroa doroina, quaie fuit discipulis, et oravit sic Patrem : Exaudi ror, Do- 11

inilium passionis filii lui? minet quoniam benigna ett mitericordia tua; tecun-
MARIA. Quando filios meos a ccena facu cum Q dum muttitudinem miterationum tuarum retpice in
9

discipulis sois surrexil, Judas Iscariolb sacerdo-

T
me. iSe aoertat fudem tuam a puero tuo quoniam 99

lum principes adiil, et filium meum Iradens, pro tribulor. vetocitcr exaudi me. Intende animte mem e$
IriginU denariis vondidil . 9
tibera eam 9 propter inimicot meot eripe me (Ptal.
A . Quales fuerunl illi denarii? LXVIII, 1 7 , 1 9 ) .
M. Ismaeiitici quibus ctiam Josepb
9
vendiius 19
A. Quare oravii?
fuit ante quatuor millia annorum, et haereditaria n
M. Propter tres rationes. Prima, quia dclicato
successione fuerant devoluli ad ilios Judaeos qui 11
nulritus fuit, utpote filius Yirginis ct de stirpe regia
filium meum emeruut, et unusquisque denarius nattis, quia nobiles tnagis dolent, qu.tndo laeduntur,
YARLE LECTIONES.
Coltatut ett cum mt.Thuano 5 1 9 mt Planctus beatae Mariae virgjnis ad Anselmuro de pa$sione Do-
1

mini Bealos Ansebnus episcopus longo tempore jejuniis, lacryuus et orationibus gloriosam Virginem
9

exorabat, ut ei diiecti filii sui passionem dignarelur nerfeciius revclare; cui Undem apparens beau Virgo
dicebat: Tanta et ulia passus est meus filius praedilcclus quod nullus fidelis sine lacrymanim effusione
potest exprimere. mt Sauctus Anselmus longo tenipore cum iacryinis, et orationibus, ei jejuniis rogavic
sanciam Mariam virgine. i, ut ei revelaret qualiter cjus Filius passiis est. Tandem beau Virgo sibi apparuit,
et dixit. Tauta et talia passus esl dileclus fiiius meus quod nullus sine lacrymarum eflusione dicere potesi
9
Tamen quia glorificau sum, amplius flere non possum, et ad nreces luas et pro saluie muKorum libi pas-
sionem mei Filii per ordinem mt Tamen qoia glorittcata som, flere non possum : ideo Fili mei aassionem
per ordinem Beata Yirgo ad singula respondebat ms beau Maria ad siugula rcspondit
4
In mt non 9

ett capituloTUfti dittinctio, ncc tunl lituli Anselmus. Dic m i i i i , cbarissitna Domina, quale fuil inilium
9

J
9
iassionis Ftlii tui ? Mar. Qtiando, elc, mt Quaesivit ergo primo, et dixit : Charissima Doiuina, dic inihi qua-
iter passio Filii tui inchoata est. Respondil Maria, qtiando, etc.
Tradens... argenteis mti tradidit... dcnariis
' Cunt discipulis sttis mt omit. suis
Maria llismaelitici mt Maria respondit: Ismaelilici
9
El t 9

Josepb ms etiam Josepb Mtiltos annos, et haereditaria mt qualuor millia annoruui, IiaRrediUria
11
fue- 1 9

rant dtvoluti mt fuerunl dcvoltili Unusquisque dcnarius valebat iriginta ustiaies m« quilibet dena-
11

rius valuitdecem usuales Tam avarus... tradidil mt ila avarus... vendidit

u
Tameu ille Jtnlas per 19

boc non fuerat emeitdatus. mt sed ille per hoc se non cinendaverai Tunc cum filio l u o , et discipulis
19

mt tunc iu consiiio cuin Disciptilis Scias quando mt scias quod quatido

17
Et qtiamto pedes ntt ct 18

pedes Et corpus suum et sanguincm suutn disciptilis dederat, mt Corptis stuiiu el sanguinem tledcral
19

tlisciptilis Ad nataloriiun mt Ad naUtoriam

90
Oravii sic Paircm : Exaudi mt oravil ad Patrem di-
91

ceus : Exaudi A pucro ttto ms a me

11
873 SPURIA. — DIALOG DE PASSIONE DOMINI. 2T4
qnam i g i i o b i l c s " ; scc*in»la, quia lanla aiiguslia ciiiu •*« M. Filitts mctis applicuil sibi scrvtun, ct ctiravit
titvasil, quod gutlas satiguineas sudavit de toto cor- atirieulam cjus (Luc. x x u , 31), ct dixit Pctro : Mitte
pore, et quia Deus erat, idco omuia quae passtirus gladium in 99
vaginam. Omnit entm qni acceperit yla-
c r a l praescivit, videlicet conspuiltanem blasphe- > v
diuniy gtadio peribit. An pntnt quia non pottum ro-
niias, flagellaiionem, crttcilixionem, et liujusmodi. gare Patrem meum. et 49
exhibebit mihi pintquam
Licet enim Air scial quod mori debeat, tamen ncscit duodecim tegionet angelorum? (Matth. xxvi, 32, 53.)
qoid mors sapiat, nisi quando funis stringit coilum; Tunc omnes discipuli, reltcio eo, fugcrunt.
sed filins mens omnia pracscivit tanquam Dcus et A. Dic, pissima 'domina , fuisti ntinc ctim i l -
4 I

botno; tertia quia praescivit quod Judaei non de- lo ? 4 9

berent ei misereri " . Et quando sic oravit: Pater. M. Non.

sl pottibite e$t transeat a me calix itte. verumta- A. Quare, cum eum tanltint diligeres ? 41

men non mea voluntat ted tua fiat (Matth. xxvi, 39),
t M . Nox instabat, et non expedicbat ut jtivencute
angelus Domini " appamii ci coitfortans ettm et 41
tunc foris invenirentur.
dieens " : Coustans esio, Doinine, modogennsbuma- A. Ubi ergo, dulcissiina, f t i i s l i ? 49

no.u redempturus es . M
M. Fui in domo sororis raex, matris Joannisevan-
CAPUTII. B
gclisia?.
De Chritli comprehcntione. A. Qtiomodo ergo vel quis nuntiavit tibi quod
Post hoc filius meus ad discipulos rediit, eosquc actum f u i l ? 4 9

dormientes invenit, quibus et d i x i t : Non potuittit 9 1

M . Audi nunc, Anselmc, qtiod multtim e s t la- 4 T

uua hora vigitare mecumf (Uatth. xxvi, 40.) Et adje- mentabile. Vcnenint discipuli currcnles, et lacry-
r i t : Ecce 98
appropinquat qui me tradet (liarc. xiu, mabiliter clamanles : 0 cbarissima domina , dilc- 4 t

4 2 ) ; et ecce Judas veuit cum turba magua, dixltque ctos filius tuus Dominus et magister n o s l e r captus 49

Jndaeis : Dtio consimiles sunt, scilicei Jacobus e t 9 9

Jesua; unde do vobis stgnum : Quemcunque otcula-
tut fuero. ipte ett; tenetc eum (Mallh. xxvi, 48). Et
cum Judas accederet cum turba, processit Jesus ad
eos, dicens : Quem quwrititt Qni responderunl:
est, et nescimusquo ducatur jam ligatus, vel quid
fial ei " , vei utrum sit occisos.
A. Flevisti tunc, domina ? *
M . Licct scirem quod genus bumanitm essct re-
dempturus ; tamen propier matcrmiin afleclum , 91

Jetmm Natarenum. Quibus Jesus : Ego tum. Et ctim doloris gladius, de quo Simeon praedixcrat (Luc. n ,
dixissct : Ego tum. omnes cecidcrunl retrorsum. 35), animara meara pertransivit
Iterum dixit Jcsos: Si me quafrilit. tiuite hot abire. Q CAPUT I I I .
Ut Scriptnra impleretur 9 4
: Qnia quot deditti mihi. De Chritti deductione ad Annam, et Petri negatione.
uon perdidi ex eit quemquam (Joan. xvni, 4-9). Tunc ANSELUUS. QIIO tunc ftiit ductus ftlius tuus dile-
accedens Judas osculatus esl etim " , cui dixit Jesus: CtllN ?
Juda,otculo Fitium hominit tradit? (Luc. xxn, 48.) MARIA. De bortopracdiclopcr vallem Josapbit 99

Ar Uti injecerunt manut in Jetum, et tenuerunt eum pcr poriain Atiream, et duclus fuit in palatium 9 4

(Mattk. xxvi, 50). Tunc P e t r u s " edtixit gladium et Scribarum , et ponlifictini el Pliarisaeoriun, juxla
percussit servnm principis sacerdotuiu qtii voca- 99
icraplutn, in doraum Annac " ; etqtiaesivil Aunas de
batur Malchus (Joan. xvnt, 10).
99
doctrina ejus et discipulis. At ille respondit: Ego
A. Contigtt ibi aliquod iniraculum? palam tocutut tum m..ndo ; ego temfer docui in ty-

VARliE LECTIONES.

Dolent quam ignobiles mt do.ent, quando laedontor, quam rusiici

9 9
Qtiia Deus fuit, et idco , v

omnia quae pati deboit, praescivit: videlicet conspuitionem mt Et quia Deus erat, sciebat omnia
quae passurus eral. Praescivit videlicet consputatiooem " Hujusinodi. Tertia, c t c mt bujosmodi.
Ucetenim fur acial quod mori debeat, tamen ncscit qoid uiors sapial, nisi qtiaudo fuuis strin^it
collum. Sed Fiiius meus omnia prescivit tanqnatn Deus et bomo. Tcrtia, clc. " El tnisereri >ut sibi
miscreri " Quando sic oravit. Pater, si possibile est mt quando oravit - Pater, si potes " Angelus
Dotnini mt omtt. Domini Euni, dicens mt eum, et diceus
19
Dcbcs reiliiiierc mt rcdcmpturtis es 99

91
Quibus et dixit mt quibus dixit Dicens etiain: Ecce mtet adjecit: Ecce " Turba Jndeorum maj-na ;
99

dtxilqne Judaeis : Duo itaque pares sunt, scilicet Jacobtis et mt turba iuagna : et dixil Judaeis : Duo stit.t
consimiles, Jacobos videlicet et Scriptura impleatur mt Scriplura iinplerciiir
9 4
»' Tunc Jtidas oscuia-
bator eum mt Tunc accedens Judas osculaius est eum Tttnc Peirus mt Pcirus vero Priueipis sa- 9 9 97

cerdotum mt omit. saeerdotum Malchus mt Marclius

99
" Gladium ttiuin in mt gladium in Palrcm, 4 0

nteum, et mt Patrem, et Piissima Domina mt dulcis Maria

4t
Tunc cum illo? mt ttinc ibi ? M. 4 9 4 9

non. A. Qnare, cum eutn tautum diligercs? mt hoec omi ttit * Ut mulieres mt tit juvenculac ' Dulcis- v 4

sima fttisti tunc? mt lunc dulcissiina fuisti? Vcl a quo nuittialiiin libi fuit facluin bujusmodi? mt vcl
4 9

quts tibi nunciavit quod factum fuil? Nunc quod inulluin esi mt nunc, Anselme, qtiod nimis es
4T
Ye- 4 8

nerunt discipuli currentes et iacrymabilitcr clatnantes: 0 cbarissima Doniina mt Venerunt aposlatac, di-
scipuii lacrymabiliter currentes ad me et clamautes; Bona Doinina Filius luus magister nosler mt Fi- 4 9

Iius tuus, Domiiius el tnagister nosler Ducalur, vel quitl fiat ei. mt ducatur jam ligatus, et nescimus
9 9

quid factum sit et, vel tiirum sil occisus Geiius hiiniauunt reditncre deberel mt redempturus esset l i u -
91

manumgenus "Cladius animam meam periransivit. mt Gladius de quo Siineon praedixerat, aiiimam
nteam transfixit llorto praediclo pcr mt borlo per
9 9
Josaphal in civitalem, ct duccbatur in mt Jo- 9 4

sapbat, pcr porlatn Atircam ductus fuit in Domum Annac mt omit. Annac 19
275 AD OPERA S. ANSELNI APPENDIX. «76
nagoga, et in templo ubi omncs Judiei conveniunt A clc tc, cuiri iste princeps discipulorum te negavcrit?
89

; et in occulto tocutus $um nihit. Quid me interro-

17 0 dulcis Jesu non le ncgabo.in aeternum. Ego un- 7 1

ga$ ? interroga eos qni nie audierunt quid l&culus tem stabam " , plena dolore, audiens ornnes ilIu>ioiies
$im eis; ecce hi sciunt quid dixerim ei$. Tunc " «*- et conlumelias, quas filio meo dilecto iufercbant, ct
sistens unus minislrorum dedil ei alapam inexperlae Petrum negantem et omnia qiue tola nocte ibi fie-
crudeliutis, dicens : Sic respondcs pontipci ? F i - bant. Ei com Petrus tcrtio negasset, filius meus eum
> f

liusaulemmeus, ut Agnusmansuetus, responditei: respexit, et eo quod eum negaverat, flevit amare : 7 t

Si matc locutus sum testimonium perhibe dc mato ;

t
Egressus foras invenit nos foris stantes, et tacta
$i bene cur me cadis ? (Joan. x v m , 20-23.) Tunc
9
dolore cordis intrinsecos dixi ad eum : Petre, Pcirc,
velaverunl oculos cjua tanquam furis " ; quod tamen , quid agitur comJeso, vel obi estJesus ? Qui cla- n 78

nulli fit, nisi prius condemnelur. Et iUuserunl ei mans et qulans lacrjmosa voce respondit: lleu, d i a -
tota nocte, spueules in facicm ejus, et percuiieutes rissima domina % absque misericordia tracutur, et T

einn, dixerunt; Propheliza nobis; qui$ est qui te cruciatur usque ad mortem. Et currens abscon-
91 7 7

percussit ? (Mattk. xxvi, 68.) Joannes vero existeii6 dit se prae timore in iapide, qoi vocatur Gallicanius,
intus, quia notus erat pontiuci, introduxit Pe-
< a
et non eomparuit donec Jesus mortuus fuit in
irum. Quem videns osiiaria dixit xTuesex di$cipu- B eruce.
iis hominie istius ? (Joan. X V I I I , 17.) Petrus vero ter A. Dic mibi, domina cbarissima, ouid fecisti 7 9

negavit cum juramento qood nunquam euro vidis- cum hoc audires ?
set, neque novisset. Et statun gallus cantavit. Et M . Gladius Simeonis pertraosivit animam meam.
conversus Jesus respexit Petrum. et recordatus est 99 CAPUT IV.
Petrus verbi Domini quod dixerat ei: Quiapriuc- De Ckristi deJuctioae ad Caipham.
quam 94
gallus cantet, ter me negabie. El egreuus ANSELUUS. Dic mihi quid factum fuit post baec? 7 9

Petrus ftevit amare. (Luc. x x n , 6 1 , 62.) MJJMA. Mane facto edoxerunt eum de domo An-
A. TJbi fuisti, cbarissima domina, cuin haec fie- nae, et doxerunt eum ad Caipham principem sacer-
rent ? 98
* dotum " . Tonc primo postqoam captus fuerat vidi
M. Sutim cnm discipuli mibi dixissenl quae facU eum, e t accurrens quasi leaena rapiis fetibus vide-
8 1

fuerant, omnia ossa roea contrerouerunt, stirgens- bam illam desiderabilem faciem sputis Judaeorum
que cucurri cum Maria Magdalena JuxUtemplum,
9 9 maculaUm, dicens lacrymando : Heu ! dileclissime
audiensque tumullum in domo Aonae, volui inlrare, fili, quam miserabilem te modo video, quae
9 9 8 9

sed non som perroissa •'. Unde subam foris plorans toties dulcissimo " loo aspectu gaudebam ? Et vo-
et clamans : Heu ! diiecte fili m i , lumen oculorum C lens illum amplecti, non fui permissa accedere, sed
meorom, qui$ dabil capiti mco aquam, et ocutis trusa a Judieis bucet illuc, conloineliose sum ainota,
meis fonlem tacrymarum (Jcr. u , i ) ot plangam i n - c i populus undique concurrebai, sicut ouando furcs
terfectioiiem filit" mei? Maria vero Magdalena cir- et latrones condemnantur.
cuibat undique, et inlrospiciens per fenestras, quae A. Habuisti aiiquam spem quod liberari pos- 9 9

audiens negationcm Petri, commou sunt omnia vis- sel?

cera elus pro desolatione unici filii mei, eo qitod
9 9
M. Etiam ; sciebain enim quod " ingeniosus fciit
princeps discipulorum eum negassel, et dixil : 0 c l facuudus, et sperabam quod se excusaturus easet,
Jesu bone , qualem finem sorlitus es, vct quid fiel
70
si ad judicium veniret. Tunc steiit quasi agnus

VARLE LECTIONES.

I n teinplo ms et m templo
9 9
Judaeiconveniunlms Judaei convenerunl
9 7
.nlerrogas? Tunc m$ inierrogas? 9 8

Interroga eos qui me audieriiiit, quod lociitus sum eis. Ecce bi sciunt qutd dixerim eis. Tunc Dabat ei 9 9

alapam inexpertae crudeliutis, dicens ms deditalapani Jesu, dicens Ligaveruiit oculos ei unquam f u r i : 99

ms velaverunt oculos cjus tanuuam latronis Et percutientes eum dixertint, Proplietiza nobis, quis es ms
9 1

et iihwerunt ei dicentes: Propbelixa, quis est Qtii notus ms quia notus Et conversus Jesus respexe- 9 9 9 9

ritmsetFilius neus respexit " V e r b i Domini quiddixeratei: Quiapriusquamm$ Verbiquod dixeratFilius

mens Jesus : quod priusquam C u m baecfierentms quando baec facta suut
Y 9
Milii dixisseut, quac 9 9

faciafuerant, omnia ossamea contrerouerunt, surgensquem$ roibi quod facltiro fueral nunliavcrunt, contre-
muerunt omnia ossa mea. Surgens cucurri » Tuinultuin, volui intrare, sed non fui m$ lumulium iu domo 7

Annae, volebam intrare, sed non sum pennissa " Intertectura Filii ms inlerfectionem unici filii Et 8 9

audiens... comraota est lotis visceribus pro m$ quae audiens... commou sunl omnia viscera ejtis pro Jesu 9

bone, ms Jestt dulcis Princeps discipulorum le negaverii. 0| Jesu m i princeps. oinnium, ut dignosci-
7 1

tur, te negavit. Dulcis Jesu Ncgabo in aeiernum. Ego autein slabam m$ negabo. Ego stabam
7 9
Ctim 7 1

ergo Peirus eum tertio negasset, Fiiiosque metis eom respexissct, et propier qood eura negavcrai,
flevissel araare ms Etcum Pelrus lerlio negasset, Filius meus eum respexit, et eo quod negaveral, amarc
flcvit Cui cum dolorcdixi, Petre ms et tacta dolore cordis inlrjnsecus dixi ad eum. Pctrc
u
Jcsu?qui T9

m i Jesu, vel ubi est Jesus? Qui lleu chaiissima Domina m$ heu Domina bona
T #
TracUiur et crucialur T T

m$ cruciatur et occiditur usque Dic Domina ms dic mihi Domina Qnid faclum ms Dic mihi quid
T 9 T f

factum Priiicipemsaccrdolom msPontificem

9 9
Tunc prirao, postquam capius fuerat, vidi euni, «t 9 1

m$ Ibi eura tunc vidi, poslquam captus fuit, el " Dicens lacrymando, beudilectissiine Fili m i crincs d i -
lanians, cjtilans ct plorans; altaque clamaits , heu dtilcissime " Miserabiltlcr le ms iniserabileiii ic
Dtilcissimo m$ amanlissitno Tunc aliquam ms omit. lunc Etiam : sciebam euiin quod ms Eliain,
9 9 9 4

cum dcsiderio sperabam ut uiatcr : scicbani iiaque qttod

277 SPURIA. — DIALOG. DE PASSIONE DOMINI. 478
mansr;eth»invjs , f
, el non aperuil os suura ; fuit A omnis qui ex veriiate ett, audit vocem meam. Dixit ei
eliain i t a amicabilis quod sperabam qnod debc-
M
Pdatnt, Quid e$t veritat ? (Joan. xvni, 33-38«) llanc
reoltjus misereri. E l mo;Iico teraporedilapso, adeo quaestiouem non solvit ei Christus, quia si soivis*
conspulus fuii qnod qnasi leprosus apparebal. I u - set, eum iilique iiberasscl, et ideo genus buma- M

venerunl enim isli mulia falsa lesiimoniaconlra cuin, •tun rcdcmptum non fuissct. Tunc Judat videntquod
dicenies etini esse legis desiruciorem, el popuii
M
damnatut e$$et 9 poenitentia ductut , reiutit triginta
subversoreio . Tandem duo falsi testes acce$$erun'
M
9 argcnieot principibut tacerdotnm et senioribus populi,
dicentcs ; Hic dixit : Po$$um deslruere temptum Dei 9 dicens: Peccavi tradent sanguinem justum fM
. Al ilti
* po$t triduum f l
reesdificare illud (Hatth. xxvi, 60, dixcrunt: Quid ad nos ? lu videris. Et projectis ar-
61). E l Caipbas d i x i l : Dic nobis $i tu e$ Chrislus genteis in templum, recessit ab eis, et abient laqueo
{tbid. % 63). Jesos respondil: Si dixcro vobit, non te tuspendit (Matth. xxvu, 3-5). Pilalus autem, cnn-
creditU mihi. Si auiem interrogavero vo$ 9 non re* vocalis principibus sacerdolum, et magisiratibus et
spontebitU, neque" dimiHetU (Luc. x x u , 67,68). plebe, dixit ad eos : Nullam causam invenio mortU
Amcn 9 dico vobis, amodo videbiiie fitium hominU te- in homine Uto 19t
ex his in quibut eum aceutalit . ft9>

dentem a dextnt virMU Dei et venicn:em

% in nubi- (Luc. X X I I I , 4, 14.) At illi invalescebant, dicentes:
but cceti. Tunc princept sacerdolum scidit vcttimenta Commovil poputum 199
pcr universam Judttam ,* inci-
$ua % et ait M
: Quidadhuc detideramus testes ? Audit- pient a Gatiicea usquehuc(ibid. 9

iU btasphemiam. Quid vobis videtur? Tunc omncs

CAPUT V I .
etmnabant : Rcu$ esl morlU (Matlh. x x v i , 64-66)
De abductione ad Herodem , el reductione ad
llac prolata senlcnlia, gladius Simeonis pertransivit Pilutum.
aniraaro ineam Tunc Pilatut andicnt Galitceam etqtiod Galiheus 9

CAPUT V. esset, misit eum ad Hrrodcm, qui et lunc erat Hiero-.

De Christi ad Pitalum deductione. tolymit m
. Herodet autem vito Jetu gavitut ett
ANSELMU*. Qoo Inoc docios foil ? valde; eral enim ex mntto tempore cupient videre
MARIA. Ad judicem Pilalum. eum 9 eo quod audieral mntla de eo, et quia tpcrabat
A . Sperasiiibi aliquid, domina cbarissima ? atiquod tignum ab eo fieri. lnterrogabat ergo Jetum
M . Mulium speraveram, cura lurba convenisscl cul muttit termonibut (Luc. xxiu, 6-9); videlicet, si csset
saepe dulciler pracdicaveral, ei quorum infirmos sa- ille puer, quem paler suus volebat interlicere %
1 9 9 t0

naverat, el eos in deserto paverat, quod eum de ma- et propter eoin molios piteros necaveral . ltem : ,9T

nibos Jodaeorom iibcrare i'e!>ercnt. Tunc unanimiier Si esset iile qui caecum illuminaverat, et qui 1 9 9

rbmabanl coram Pilalo : Crucifige, crucifige eum
(Luc. x x m , 21). E l imposuerunt ei quod dixerat
sc fllium Dei esse (Matth. xxvn, 43), el quod pro-
Laxarum susciiaverat, et adolescentetn filium videaa
M
in porta civitatis Nalin; el mulla alia miracula fe*
c i s s e t ; et rogavit euin ut aliquod signnra facerel,
>M

hbuisset tribota dari Caesari (Luc. xxiu, 2).Tonc promittens quod eum de manibus Judaeorura ei i - 1 1 9

Pilatos qoaesivit de regno suo, dicens : Tu es rex

M
peret. Jesus autem nilii) ei respondit (ibid. 9). Et 9

Judwornm ? E l retpondil Jesus : A temetipto hoc di- positil Hcro les coronam sttper capul ejus, prom ttens
cit 9 an atii tibi dixerunt de me ? Retpondil Pitatut: quod si faceret ei signttm, quod ipsum regni sui
Nunquid ego Judivu$ $um ? Gcnt tua et pontificet tui participein facerel, et pariter cobaeredem . lsta m

tradiderunt 9T
temihi 9 quid fccitti? Rctpondit Je> corona Koinani coronanlur imperalores Jesus
sus : Regnum meum non ett de hoc mundo; M
ti ex autera non respondil c i . Stabant autem principet ta»
hoc mundo euel regnum meum 9 minittri mei ulique ccrdotum et Scribte conttantcr accutantet eum (ibilt.,
decertarent, ut non traJerer Judaiit. Dixit itaque Pi- 10).
laiut: Ergo rex es tu? Retpondil Jetus : Tu dicit
ANSELUUS. 0 dulcisstma, quid tuuc sperabas ?
Quia rex tum ego; ego ad hoc natut tum ct ad hoc MARIA. Sciebara Herodera esse regera nattirali*
9

reni in mundum ul tettimonium perhibeam veriiati; D elegaiitiae, et idco sperabam quod regi excellcn- 9

VARIiE LECTJONES.
Manstietissimus mt manstietus
9 T
ltein, fuit etiant mt omit. Itera Enira multa falsa tesiiraoiiia : 9 9

iHcentes eum mt isti multa falsa testinionia eontra eum, dicetites eum Perversorcm. ms subversoroiu 9 9

9 1
Et post triduum mt et in triduo Rcspondebilis, neque mt respondebitis mihi, nec
9 9
Scidit vesii- 9 9

meulasua, et ait mt scindens vestimenia sua ait " Animam roearo. ms animam et cor meum. E i im- 9 9

posuit ei titrba quod m s Et imposueriinl ei quod Quaesivii eum mt omit. eum Pontiflces Iradide • 9 9 9 T

rttnt mt Pontifices tui tradiderunt Nunc autem regomn ineum non est de hoc mondo. mt heec omiitit.
9 9

9 9
Ed ideo genus mt et tunc genus Tradens sangtunein justum m s tradens justum
1 9 9
Causam nior- 191

tis in homioe islo m$ caosara in hoc homine Eum acctisatis mt eum accusant Populuui docens
t 9 > 1 9 9

per IUJ omittit docens Audiens Galilaeam el quod Galilaeus esscl, misit Jesum ad llerodem, ntti et
m

lunr erat Hierosolyrais. m i audiens quod Galilaeus esset, raisit eiun ad Uerodem, qui et ipsc Hierosolymlf
erat illis dicbus llle puer, quem mt ille quem
1 9 9
Volcbai inierficere ms volebat occidere Puc- 1 9 9 197

ros interfecerat ms pueros necavcrat Qui caecos m s qui caecum Alia miracula fecisset: ct m$
1 9 9 1 9 9

aba. Et Uteum dc manu ms quod eum de manibus

t t 0
Promittens quod si ei facercl signtira, qtiod 111

ipsum regni sui participem faceret, et pariter cohaeredem m$ ha*c omittit Ista corona Rotnani coro- t , a

uaatur lmper.itores. miliac corona omnes Impcratorcs coroaantur Mar. Scicbain llerodem esse Regem 1 , 1

naturalis elcgaitiiae? et idco ms Mar. Spcrabam ut matcr, o Ansclmc : sciebaY^i cuim llerodcm csse regem
el gauteni; ct idco
179 AD OPERA S. ANSELMI APPENDIX. 280
tissimo hTio meo parcere debuisset. Sprevit outem A praestitii. iEslimabam siqoldem nudato eorpore for-
filiom menm, et indutum vette aiba remitit eum mosis membrormn Koeamenlis victi parcerenl; sed
Pitato. Et facti soot umici Herodee et Pilatut; nam beu ! in momento temporis totalis corporis ejns su-
antea inimiderant ( J t a . x x i i i , ! ! , 1 2 ) . Sciens au-
,u perttcies i u sanguine perfusa est ac si purpnra c i r -
tem Pilatos quania iromanitate et crodelitate in
1 U cumdatus, et in stuporem et deformiutem trana- l 9 T

roorte filii mei conspiraverint Judaei, praemisit quoe- formatus, oninibos apparuit quasi lepra percnsaus-
dam , qui Jesum ab |Herode condocerent, ne
1 , 9 Militet vero plectentet coronam de tpinit impotuerunt
ipsum in via interficerent. Remisso ergo filio meo , capiti ejut, et vette purpurea circumdederunt eum 9 ac
convocans Pilatus omnes Judaeos,*dixit : Ohtulit- 1 1 7 venerunl ad aun, e t d i x e r o n l " , Ave rex Judeeoruml l
9

ti$ mihi hkne kominem quati averteniem populum; et ct dabant ei atapat (Joan. x i x , 2,3)« Hanc coronam ba-
gcce ego eoram vobit interrogant nmUam eautam mor- bet rex Franciae. Haec corona non foit de spiois, 199

fis i n eo invenio. exhit sed de joncis roarinis; qtii habent acutiores acoleof
in quibut eum aceutatit. Sed
neque Herodet " ; namremid vot od Ulum ; ecee
9 qtiam verao rpiiun. Hanc coronam igitor plectentes u t

nikU dignum morte factum ett ei. Emendatum ergo capiti ejus imprimebant i u , quod sanguisper ejus 1 M

iUum dimiltam (ibid. 14-16). At iUI petebant Barra- faciem defluebat et sic ornalum
f
eduxit enm P i - 1 9 1

B bitus foras, et d i x i t : Ecce rex vetter. lUi autem cla-

baro, qni propter seditionem el bomicidiom " ° rals-
sus erat in carcerem (ibid. 18,19). Pilatns secondo mabant ToUe loUe crucifige eum (ibid.. 13-15)!
9 t 9 9

dixit 1 9 1
: Quid enim maii fecht: NuUam cautam mor- RetpondU dt Pitatut: Acdpite eum vot et cructfigite. 9

iit invenio in itto : corripiam ergo eum et dimittam. 9

Retponderunt: Not iegem habemut, et tecundum
At itti inttabant t>odbutmagnit ut t crucifigeretur eta- t
hanc tegem debet mori; quia Eilium Dei %e fecit.
mantet: Crudllge t n
crucifigt eum (ibid. 9 21-23). Dum ergo audittet Pilatut bos sermones , magit rt-
Sedente ergo Piiato pro tribunaii mitit ad eum uxor 9
rnutl. Et ingrettut prmlorium dixit ad Jetum : Vnde
$ua : NikU tibi et jntto Ulu Muita enim in kac nocte et tu t Jetut autem retponeum non dedit d I M
. Itixit
paeta tum per vkum propter iUum (Mattk. xxvu, ergo ei Piiains 1 9 9
: Jfias non toquerit t Neteit quia
49) potettatcm kabeo crucifigere te 9 et potettatcm hubeo
CAPUT v n . dimittere U t Respondit Jesns: Non haberet potetta-
Dt fiageitatiene et corona tpinea , ac vociferationibut tem advertum me uUam niti tibi datum ettet detuper. 9

Judccorum. Propterea qui ttodidit me tibi 9 majut peccatum /ia-

PiUtos autem sperans cnideliuti Judaeorum satis- bet. Et extnde qumrebai m
Pilatut dimUtere eum :
facere, apprebendit Jesom et flageUavit statua i l l i - Q JudaH auiem elamabant diccntet: Si kunc dimUtit,
gattiro ha ut a 1 9 9
ptanta pedit utque ad verticem non non erit amicut Qmtarie (ibid. m '6-12) ". Vident att-
l

esset in eo tanitat (ltai. i , 6). Haec Uatua ita spissa tem Piiatut quod nikit proficerct ted magit tumultue 9

fuil quod circa duas spannas roanus m a n u m U n - 194

fieret, accepta aqua, tavil mamtt eoram omni poputo 9

gere non potuit. Unde accipiebant corrigias, et ma- et dixit: Innocent ego tum a tangnine juti hujnt;
nus ejus ltgabant. vot videritit. Et retpondent univertut populut dixU :
ANSCLMOS. Sperasti ibi aliquid , domina cha- 1 M
Sanguit ejut tuper not et tuper fitiot nottrot (Malth. %

rissitna ? xxvti, 24, 25). Inttabant ergo magnit vocibut ut

MAUIA. Mukum speraveram propter banc caosam, crudfigeretur etinvatetcebant
9 vocet eorum. Et Pilatut
quam tibi manifesiabo; delicau enlm et " natura- 4 adjudicavit fieri petitionet eorum. Dimidtautem iUie
lis ingenuitas, et formosa membrorum principallum • eum qui propter homiddium
9 mittut fueratin carce-
compages mibi matri ejus solummodo nota spem rem, quem petebant (Luc. x x m , 23-25).

VARLE LECTIONES.

Non erant amlei ad invicem. mteranl iuimic.

t u
Sclens aulem mt sciens igitur Pracroisit quos- 1 1 9 119

daroau providit qoosdam Convocatis Pilalus omnibus Jtidaeis dixit ad eos: m i convocans Pilalus omnea
m

Jttdaeos, dixit Sed neque Herodes mt hcec otnittit

1 1 9
Nam reroisi vos ad iliom. Ecce m i remisi ad vos 119

iUum: el ecce Propter homicidioro m i propier setlitioncm el homicidiom

I M
Pilaius dixit mt Pilalus > 9 t

2* dixit Magnis ut crucifigeretur, clamanles : Crucifige mt ma^nis : Cruciiige

9 9 9
Sperans quo crudeli- 1 9 9

tatiJudaeorumsatisfacere deberet: apprehensum Jesum flagellari fccit in sutua liaalum itaquod a mt soerana
crudeliuti Judaeorum satisfacere, apprehendit Jesum et flagellavit in columna bgatum, i u ut a Mnnua 194

manum mt mantis magnnm Ibi aliquid mt inde aliuuid M.Multuin speraveram propler lianccauaaa%
1 , 9 199

quam tibi manifesubo. DelicaU enim et m i Mar. Eliam Anselme,quasl maier. Propterea causam libi pandam.
DeKcaia siqnidem et Et membrorura principalium compages mihi malri ejos solummodo n o u spem
m

praeslitit. iEstiroabam siquidem nudaio corpore formosis membrorum lineamcntis vicii parcerenl; sed hen
tn momenlo Umporis, lolalis corporis ejus superficies i u sanguine superfundebatur, ac si purpura circnro-
dalus, et instoporem mt Et forroosa membrorom principalium compago inde mibi solumroodo ex roaterna
familiariute fuit noU, etnuili alii experta; ideoque existimabam quod nudato corpore dccenlissimo tnent*
brorum lineamenio vicli compaterenlur. Sed beu ita toulis corporis ejus superficies sanguine porfusa est,
acsi purpura circumdatus in sloporem Ac veniebant ad eom et dicebant mt et veneront ad eom, et 1 , 9

dixerunt " Franciae. Haec corona non m i Francorum quae non

l
Cum lancea percutientes capiti ejus 199

iinprimere conabantur, i u mt igitnr plectenlcs capiti ejus iinprimebant, ita Sic crneutaturo m i sic 191

ornatum Respc sum non dedilei mt non responditei

1 , 9
Dicit ei Pilatns ms dixil erge ei Pilatus 1 , 4

994
E l exinde quaerebat mt et inde volebat Nou es amkus ms nou cris amicus 1 , 9
£31 SPLMA. - DIALOG. Dl PASSIONE DOMINI 282
CAPUT VIII. ^ quid fietf (ibid. 28,31). Vel hviridi tigno boc est in
9 9

De dmmnatione Ckri$ti 9 et crnci$ bajulalione. m e , in arido hoc est in aliis sanctis meis, quid
9
199

AcJ nioiitm igitur plebis inilanliain Pitalus banc fiet t Ducebantur et alii duo nequam cum eo ut crw- 9

tnortis senlentiam prolulit adversus Qlium meum, cifigerentur (ibid. 22). IIoc fecerunl ad majorem
9
19f

dtcens : Jcsum Naxarenum abjudico vitm et adjudico 9 confusionem.

morti ignominiosm 199
cruci$. CAPUT IX.
AMSZLUCS. Quid fccUti, duicissima, c u m haec i n
De Ckristi et matrU kupapante.
andires? Cum aoiem educeretur filius meus principalis,
MAJUA. Hac prolata sententia gladius Simeonis cum duobus sceleralis extra portam civitatU, cum
pertransWit cor meom et animam meam. ingenti pressitra irruentU populi et i n s u l t a n l i s , 199

A. 0 dulcis Marial quid factum foit posl 199

volui eam sequi et videre, sed non polui prae maxi-
fcaec? ma multitndine populi, quae ad opprobriom filii mei
M. Suueparunt Jeeum dilecimu filiom meom, et convenerai. Sed tandem cum Maria Magdaleoa deli-
eduxeruut eum, u l scribit Joaones, el bejulant tibi beravi quod per viam adjacentis plateae circa qoero-
erueem extwit in iocum qui ,M
dicitur Catvarim tocu$ 9 dam fontero circoiremos, qnatenus illi obvUremtis.
mbi eum crucifixerunt (Joon. xix,16-I8). Crox v e r o i M
Et cum venissemus Juxla foniera. obvium ha-
1 9 9

adeo roagna erat, quod babebat quiodccim pedes U1

buimus mcum filium deformaium, pressum omni
in longitudiiie. Et adeo debililatus erat lilius roens dolore; qui beoigne indinabat se ad me, ac si d i -
prxterila nocte et illa die, quod eam portare nou 149
c e r e t , Grates libi refero, etecta maler mea, pro
l9%

poteral Unde el Loeas scribit : Apprekenderunt mullimodis beneficiis mihi i m p e n s i s , et pro mulio ,M

Simonem quemdam Curenensem, et impotuerunt itti labore quo in summa paupertaie et abjectione 1 9 9

crucem portare pott Jesum u n i c u m 149

filium meum enutrivisli lempium corporis m e i , el nunc i n de-
(Luc. x z u i , 26). Quod fecerunt non causa raisera- struciione conslilotum inter conlumclias et oppro-
tionis, sed quia prsa debilitate id facere nou po- bria sequi non dcdignaris nec vereris \ quamvis 1 9 ,

terat \ l 4
omnibus contemptui habeamur 197

A. Sequebanlur eum aliqui , cum educe- 1 4 9

CAPUT X.
retur? De crncifixione, it crucis erectioue.
M . Tota lurba conciirrebat, sicut quando iures At postquam vencrunt in locuin Calvariae, ibi
rhicontur ad supplicium. U n d e Lucas s c r i b i l : 149
cum crucifixerunt, et latroncs cuin eo, uituin a
Sequebatur outem ilium turba mutta populi; et mu- ; dexlris, et aliom a sinistris (Marc. xv, 27).
lieres, qum ,4T
ptangebant et lamentabantur eum ANSELUUS. Qoomodo fecerunt ei?
(ibid. 27). Sequebantur etiam pueri projicientes M A R U . Aiidi, Aoselme, quod modo referam nimis
Iu:um et lapides in eum. Conversus aulem filius meus est lamentibile, et ntiilus evangelistaruui scribit.
J*$*s ud mulieres dixit: filim Jcrusatem , nolitc Cum venissenl ad locum Calvariae ignomiuiosissi-
fiere super me; ud super vo$ iptat » ftcte, el tupcr tv
muin, obi caoes el alia morticiua projicicbanlur, 1 9 9

filios vc$tro$ qui lutum et lapides miltunt in me,

9 nudaverunt Jesum unicum fiiium meum lotaliter
nescieiitcs quid faciunl, quouiam ecce dies vcniunt 9 vestibus suis, et ego exanimis facta f n i ; tamcn
in 119
quibu$ dicent: Beatm tieriles el ventree qui non vclamen capitis mei accipiens circumligavi lumbis
geuueruut, et ubera qum non lactaveruni. Tunc i n - suis. Post boc deposuemnt crucetn super terram,
cipient diccre montibus : Caditc $uper uo$; et coili- et eum desuper extenderuut, el incutiebant primo
bus : OperiU no$. Quia ti in viridi tigno 9 boc est in unnm clavum adeo spissum quod tunc s a n g u i s , lw

nueritia, noe fadunt 9 in arido

t 9 hoc est in seneclutc, non potuit emanare* ita vuluus cbvo replebatur.

VARIiE LECTIONCS.
Ad nimiaro antero plebis instantiamPilatus biijusmortissentenliam protulil a d filium meom. dicens: Jesuin
1 9 9

Haxarenum abjudico vitae et adjtidico roorii ignomiitidsae mi ad nimiain igiliir plebis iustaniiam Pilalus pro-
tulit hanc sententiam adversum filium meuin, dicens: Jcsum Nazarenum adjudico morti ignorainiosx Dttl- t9T

cisaima cum ms dulcisaima Domiua: cutn Ans. Quid factum ms Ans. 0 dulcis Maria, qtiid factum199
In 199

ettm locum qui ms in locum qui Cruxqne mt Crux vero Quod babuerat ms qtiod babebal
1 M 141

149
Practerita oocte et illa die qnod m$ lota nocte quod Post unicum m$ post Jesom ttnicnm 1 U
Quod 1%v

compatcrentor ei uts kmc omittit Sequebantur aliquae niulieres m i sequebanittr eura aliqui
149
Turba 149

conveniebat. Unde m$ turba coacorrebat, sicut quando fores docuulur ad suppiiciuin. Unde Et mulie- t4T

rum quae m$ et mulieres q u * snper vos ipsos mt super vos ipsas t 4 s

Venient, in mt veniiiul, in 149

1 9 9
SaucUs meis quid m$ sanctisquid Ad sui majorem m$ omit. sui Irruciitis populi el iiisultanlis
191 199

mt irruentes populi et insulianles Una cum Maria Magtbicna deliberabam quod per viant objacentis
1 9 9

pbteae circa quemdam fontem cucurrimus, quaienus illi obviam veniremus : Et cum veiiiremus juxta m$
cum Maria Magdalena deliberavi quod per viam adjacciitis plateae circa qucndam fontem circuiremus,

3 naienus illi obviaremus. E l cuin veiiissenius j n x t a

iceret ms se iuclioabat t d me,ac si diceret
Inclinans se ad me, diccbat, Ave Maicr, ac si
Muliimodi bcueliciis mihi intpcnsis et mt muliimodis bcne-
199
19%

ficiis, ct Pau|M*rlalis abjeclione mt paoperlatc et abjectione

I M
* Senui non dcdignaris nec vcreris ms 199

seoui non vereris Cotitcmpiui habeamtir mt contemplui simtts

, , T
M o i l i e i u a p r o M c i c b a n t u r ms raor- 199

tictnia excoriabanlur Tunc plcnc s a u i u i s mi omittit, plcne s a u g u i s

1 , 9
133 AD OPERA S. ANSELMl APPE.NDII. 264
Acccperttiil posiea fiuics ei traxei ont aliud A Deo. libercl eum nunc st enli; dixit enim . Qmia
, M
9

tracliiiiiu sllii ntei Jeso, el clavum secundum ei i n - FUius Dei tum (Mattk. xxvu, 39-43.)
cusseriml . Poslea pedes funibus traxerunl, et
m

CAPUT X I I
clavum acutissimom incutiebaut, et adeo tensns
fuil ut omnia • " ossa sua et mcmbra apparcrenl, De Verbis Ckristi in eruce.
i u u l impleretur ityud "•. Psalmi : Dinumeraot- AXSELIUS. Quid ad biijusmodi iusultus respoudit
rnnt omnia ossa mea (Ptat. x x i , 18). Et tunc itn • filius"• tuus?
plcU fuil propbetia ipslas David, id est ipsitts MARIA. Dileclus aicus oravit pro eis, d i c e n s : ITI

Cbristi, dicentis in psalmo : Audi filia et vide Paler dimitte iliis quia nesciunt quid faciunt (Luc.
181
9 9 9

(P$al. XLIV, 11). Quasi diceret lilins meus : Audi, x x i u , 31). Et subat popultis exspecuns, et dcride-
cbarissima mater mea, sonutn nialleorura, et vide bat eum. Tunc malri potuil dicere: Audifilia,
qualiter manus meas et pedes meos coiillxernni; et et vide (Psal. XLIV, I I ) , audi voces blaspheraantium
nemo mibi compatitur, nisi lu sola mater mea
1 M
flliuro luuro, et vide doloreiu meum. Scis enim qnod
clecta. Atidi filia, et compatere mihi.Ilaec " • audiens tle Spririlu sancto concepisti me, et quod virgo ge-
ei videns, gladius Simconis cor meum et animam nuisti me, et quuiitcr aluisti me Unde ex quo
meaiii transflxit. Post haec erexerunt eum cum B isti non credunt in me, lu Uinen crede in me, et
1<T

maguo iabore, et fuit adeo alle stispcnsus quod ejus compatere . Tunc iterum gladiusSimeonis animani m

pedes nusquam altingere poterani. Et cnm ereetus pcrtransivit. Audiens hoc lalro, qui a sinistris pen-
fuissei, tuuc propter ponderositalcm corporis omnia dcbal, insullabat ei, dicens : Si tu et Ckritlut satva 9

vulncra lacerata sunt et aperta, et tunc pruno

l M temetipsum ei uos. Respondent autem atter qui a 9

snnguis de manibus et pedibus copiosius emanavil. dcxtris pendebat, increpant eum dixit: Ncque "* tu 9

Ego atilero induta fui qttadam veslc, qua mulieres timet Deam, qui in eadem damnatione et et quidem 9

regiouis illius u l i soleni, qua tegitur capul et totum not jutte quia diana faclit recipimut; hic veronikii 9

corpus, et est quasi linteum ; el fuit ista vestis tota mali gettit. Ei diceoat ad Jetum : Memento mci,
resucrsa sangtiine. Domine dum veneris in reynum tuum. Et dixil itti 9

CAPUT X I . Jetus : Amen 9 amen dico dbi 9 hodie mecum crit m

paradiso (Luc. x x m , 59-15).
De Christi in cruce opprobriis.
ASSELUUS. Quid faclum est post hxc? A. Quid fecisli l.uie, doiuina cliarissima?
MAMA. Postquam crucifixerunl filium meum, d i - M. Stabam j t i x u crticem lara plena moerore, qtiotl
vhernnt sibi vestimenta sua, el mittebant sortem consolationem ferre non poierara, el inecutti sUibant
super vcstem inconsutilcm, ut implerelur qnod di- ' sororcs n?eae, et Maria Magdaleua. Et cum filius {

ctum est per prophetam : Diviserunt sibi vestimenta nicus vidittel me el Joanneni ditcipu!um siitiut
mea % et super vestem meam miserunt sortem. F.t quem ditigebat 9 dix',1 : Mulier 9 ecce fiiiut tuut (Joan.
sedenles observabant eum (Matth. x x v n , 3 5 , 30). xix, 25, 26). 0 quam utiserubilis licenlia! Deiude
Et scripsit Pilatus super capnt ejtis litleris llebraicis, dixit ditcipulo "*; Eece maicrtua (ibid.9 27). Erat
Graecis et Lalinis : Jetus Naxareuus rcxJudceorum. atitem quasi bora scxta, ct faclae sttnt tenel rje super
TimcJudaei rogabant Pilatum, ut non scriberet : universam terram, usque ad horant nouam. Et
Ilcx Judccorum. Sed qnia dixit : Rex Judaorum. clamavit Jesus voce magua, diccus : E/i, Eli tamma
PiUitus ret,ondit : Quod tcripsi 9 scripsi (Joan. xix, tabbaclhani 9 hoc ett 9 Deut meut Dent meus 9 9 ut quid
19 21). Prwtereuntes antem blatphemabant eum, dereliquisti me? Quidam autcm dicebant : Eiiam
tnoventes capita sua 9 etdicentes: Vah! qui dettruit vocat iste. Sine videamns si veniat Elias tiberane
templum Dti, et poxt triduum reatdificas "» itlud , cum (Matlh. xxvu, 43-49). Postea sciens Jesns quia
salva temetipsum; si Filius Dei es 9 descende nunc omnia consummala ctsent , 1TT
diiit: Sitio (Joun. xix,
de crnce. Similiter el principct tacerdotum ittudcntct 28). Qttid, Dominc, sitis? Salotem peccatoruiii.
cum tcribis et senioribus dicebant: Alios salvos fecit; 0 Eral autem vas potilum aceto ptenum (ibid. 29), 9 et
se iptum non potest salvum facere. Si rex Itrael est 9 cnrrens unus implens spongiam oceto, et
9 circumyo-
dcscendut nunc dc crucc 9 et credimus ei. Confidit in ucnt hastae " * , dabat ei bibere (Marc. xv, 59), ttl

VARIiE LECTIONES.
" • Traxrninl aliud ms omit. aliud " Clavura secunoum ei incusseruitt att similera clavum m -
ft

custerunt Pedes fonlbos traxerunl, et clavum aciitissimum incutietant, et adeo tensus fuit
1<ft

quotl omnia mt pedcs ctiam traxerunt, et clavos inculiebant, ita u l oinnia " • Apparebanl ita t t i
impleretur illud mt apparerent, j u x u illud Prophetia ipsios David, id esl ipsius Christi, dicentis i n
, u

Psaltoo: Audi tws Prophelia David : Audi " Quia nemo mt et ncmo Amli lilia et vide, compatere
l u <

inihi. Hxc mt audi filia, el coinpatere. Haec " Crucein cu n mseuin cunt Cor|>oris vuluera mt cor
T 1 M

K >ris omuia vuliiera Q i i i destroit... reaedificalms qttidestruis... reaedificas Respondei filius tns
1 M 170

epondit ttlius Dilecitts nicus oravit pro eis, dieeus mt hac omitlit
1T1
Diccrc illud Psalmi : Autli , v t

mt dicerc : Audi Aluisti me mt abltiisti rae

, T J
Credc in mc et compaicre ms crede quia filjus LV •t n

smn, tu laucn compaUrc • Rcs|>ondcns atiiotn aller, qtiia a dexlris pcndebal, increpana e o m d i x i t ;
1T>

Neqoc ms respondcbat aotcui alitts, cl diceb;it increpans ctitn; Nequc Dicil discipulo ms dixit discipuk tTfl

" Coiistiiniiiala csscnt mt eon^umm;i»set

7r
" Ha^ta? ms calamo r
285 SPIIIIA. — DIALOC. DE PASSIONC DOMIM. 286
cilius morcrctur. Ct cum gtisUbat, dixit " * : Con- A eo. Ad Jetum autem cum venittent, et invenittent "•
tummalum ctt (Joan. xix, 3 0 . ) eum jam mortuum , non fregcrunt ejut crura, ted
CAPUT XIII. unut militum lancea tatut ejut apcruit 9 et continno
De Chritti morte t et eam contccutit mirabilibut. cxivit tanguit et aqua (Joan. x i x , 3 1 - 3 4 ) . Cumque
Et post lioc d i x i t : Pater t in mnnut tuat commendo hoc viderem, qood Ulem crudeliutem in jam mor-
tpiritnm meum (Luc. xxiu, 4 6 ) . In hac comtnenda- toiiro exercerent, et examinis facU fui " * , et tunc
tione com bostia sanguinis"* commendabatChristiis vere impleta est prophetia Simeonis, qoae d i c i t : Et
Deo Patri matrcm dulcissimam, quae scrinium est et tuam iptiut etc. Et lonc ccepi clamare, et ejulare;
9

purissiroum habitaculum s a n c t i Spiritus, una 1,1 sed jam omnino lacrymae io me defeceront; untom
eum omnibos qoi de Spiritu sancto victuri suut fleveram nocle praeieriu et die illa; et dicebam :
utque in linem saecuii. Et post * " haec inclinato ca- Eia, dolcissime iili m i , tibi est nunc consolatio
pitc tradidit tpiritum (Joan. xix, 3 0 ) . Tunc vetum quam semper in te baboi? Quis roihi det ut ego
lewpli tcittum ett in duat partet a tummo utque moriar pro t e , fili mi Jesu? His, et aliis similibus,
dcortnm, ct terra mota ett 9 et petrce tcUtas tunt9
dulcissiuii uuici filii mei morlem deplanxi.
et maxime illa petra, in qoa stetit crtix, scissa fuit, CAPUT XV.
ita ut manus impooi posset * " , et monumcnta apcrta De animas Chritti ad limbum detcentu.
tunt 9 cl mutta corpora tanclorum, qui dormierunt 9
Tunc magnum gaudium fuit factum in limbo,
turrexerunt, et exeuntet dc monumentit pott retur- quando anima Chrisii in ipsuro desceodit, et patres
rectionem ejut vcnerunt in tanctam civitaiem t et iude liberavit, et limboro destmxit, et infernum
opparucrunt muttit. Centurio autem et qui cum eo obstruxit* ita quod nollus Christianus illuc vcnire
crant, cuttodientet Jetum, vtto terrce molu el hit poteril nisi proprio soo arbitrio, nec aliquis eorum,
qurn ficbant timuerunt vatdc (Matth. xxvn, 5 1 - 5 4 ) ,
9
qui intus sunl, antedietn judicii exire poUrit. T r i -
et iptc ccntnrio 9 glorificavit Dcum 9 dicent: Vere Filiut bos aotero vcctibos infernum obstnixlt. Et baec est
Dei crat ittc(Luc. x x m , 4 7 ) . Ecce quoraodoom- ratio, quia ante morlem soam nolli babere poiuc-
nia elemenia Cbristo compatiebantur; soli autem runt contritionem, confessionem, vel satisfactio-
Judaei indurati fuerunt. Et omnes gui timui aderant nem " . l

od tpcctacutum ittud vidcntet"• 9 quas fiebant pectora t CAPUT X V I .

tna pcrcutUntet revcrtebantur. Stabant autem omnct De corporit Chri.ti dcpotitionc de cruce 9 ac
noti ejut de longe et mutieret quce teculec tunt tcpultura.
9

cuma Galilcca, hcec videntet (ibid. 4 8 , 4 9 ) Q ANSELUOS. Qirld facttim fuil post haec?
CAPUT XIV. MABIA. Pott hcec rogavit Pilatum Joteph ab A r i -
Luctut malrit pro filii morte. mathoea 9 nt tolleret corput Jetu (Joan. xix, 3 8 ) ,
AHSCLUUS. Charissima domina, babuit adbuc unem dicens inter alia : Domine , nisi corpus cito tradi-
dolor luus? deris, honesta mulier, mater ipsius juvenis, morimr
MABIA. Non, Anselme, quia nondum plene pro- prae dolore. Tooc Pilatos " * qoaesivit si jam mortotis
phetia Simeonis impleta erat, et " tuam iptiut T esset, et expertus a centurione " • de omnibos quae
animam pertrantibit gladiut (Luc. n , 3 5 ) . AuoT ergo ibi accideraot, jussil dari corpus Jesu (Marc. xv,
quod soper oitioia est lameuUbile. Judcci ergo (quo- 4 7 ) . Et vcnii Joseph,et tolit corpos Jeso . N o l a ho , in

niam paratccvc eral) rogabant ut non remanerent in Anselme, qood moliom " " est iamentabile. Dum
crucc corpora tabbato. Erat enim magnut diet itlc Joseph corpus deponeret, ego subam juxta cruccm
tabbati 9 rogabant Pilatum ut frangerentur eorum sursiim respiciens. Exspecubam quando brachium
crura et tolterentur. Venerunl
9 crgo *" mititct et primi 9
solvcreltir, ut Ungerem et deoscularer, sicut ct
fregcrunt crnra 9 ct atteriut qui crucifixut erai cum feci; et cum depositus esset de cruce, p o s u c r u n l " !

VARIJE LECTIONES.
ITV
Et cum gusussel, dixit mt et cum accepissel acettim, d i x i t Cum hostia sanguinis mt 1 , 9

ka*c omit. Matrem dulcisssintain quae scrinium est et purissiinuiu liahilaculum saucii mt d i -
1 , 1

ledissimam matrcin suam , streutium et serenissiinuiii el purissimuin receptaculuiii saucii El 1 , 1

post mt e t post baec Politisseut, e t mt posset, et

1 1 1
" * Hic hoino juj»ius eral. mt Filius Dci
erat i s t e " Istud ex c i s , videntes mt ejus videnies
s
erant eum mt sutit eiim " Implcia l s < T

f u i l , scilicet et mt impleta crat; et Vencrunt autem mt veneruut ergo , M

Viderent ciiiu 189

mt invenissent eum Quasi examiuis jant facu fui mt exanimis facta fui
m
Veclibas itifcrntim ob- 191

struxit. Et haec est ratio, quia anle mortem suam nullain babueriiut contrilionem, confe**iJitetn, vel satis-
Lctionem : quae nuilus ante Passionem Christi habere potuit, scilicetcoiiiritionem, confessionem, satisfactio-
nem. mt noclibus infernom obstruxil: quia nolli anle passionem habcre poloeruiii scilicel contritioneni,
confessionem e t satisfiictionem Honesla mulier mater ipsius juvenis moritur prae dolore. Pilatus, etc.
l v t

mt pulchcrrimam Dominam perdcmos matrem joveois qui occisus est, quae unlum dolorem oslendit, quo I
U n t u m ei compatimur, qoautom si oinnium nosirum unictis essel. Tunc Pilalus, elc. " * Expertiis a Cci>
turione d e mt expeditus de £t veuit Joseph, et tulit rorptis Jesti mt omittit
m
" • Quod niultum mt
quod nimis Stabain stirsutn respiciens quando bracbiuin dissoivereiur, ut tangerem et deoscularcr,
I V <

s k o t et feci: et cum depositus csset dc Cruce, postierunt mt. Eao s U b a m juxta Cruccm sursum respieicns.
Et cura depositus esset de Cruce, postieruni eum stipcr tcrratn. kxpectabani quando brachium solveretur, ut
eum Ungerem et oscularcr ciini, sicut ct fcci Ei cum depositus csscfp posucrunt cum
287 AD OPERA. S. ANSELMI APPENDiX. 28S
eutu super terram bcne ad tres passtis dc loco crccis. A me Joanncs ad civiiatem dticere vt let, ct a se-
Et cgo caput ejtts in siitiim meum recipicn* aniarisainte pulcro ainovere, lacryraans rogavi : Cbarissimo
flere coepi, dicens : Heu! dulcissime fili, quaiem Joannes non facias mibi banc injuriam , ut
t i a
t
9tT

eonsoiatiottein babeo quae mortuum filium co- IVT rae separes a dulcissimo filio meo Jesu, quoniain 111

ram me video. Tunc acctirrens Joannes cvangc-

i v a hic exspecubo donec moriar; et iteruro orones 119

lista cecidit stiper pectus Jesu, plorans et diceus: fleverunt Joannes vero me Undem accipiens et
Jleu, hcu, de isto peclore beri potabain dulcia verba, quasi violenUr deducens in civiutem introduxit. 1 , 0

bodie iristia et lamentabilia. Tunc Petrus adve

199 Populus aulem roe videns induUm vestem aspersam
n i t ; et quod ipsttm negaverat, amarissime flere
a i a snngtiiiie, sicut anle Jesum steleram, et sanguis ejus
ccepit; tunc Maria Magdalena plus omnibns flere super me stillaverat, unanimiler clamabant gemen-
coepit snper Dominuin stium, dicens : Quis miltt tes : 0 qnanu injuria facta est bodie in Hierusalein
modo peccaia dimittct? Quis me modo excusabit in isU pulcherrima domina, et fllio suo , et coin- a t i

apud Simonem, c l apuJ sororem meam? Veuit patiebantur mihi. Judaei atttera propler invidiani M t

etiam Jacobus, qtii fraier fllii mei appellatus e s l , reclitserunl Joseph vivum in muro, quia Chrislum se-
M i

qui simillimus illi e r a t e t cum mullis lacrymis pelivit; uxnr autem ejus locom filioejos Josepho post
boc dicebat: Heu! Domine, et magister die prse- B tat oslendit . Tandem post annos quadraginta vene-
1 M

terita, ltaec facies amantissiina erat mihi simillima . ruttt Titus et Vespasianus, Hierosam destrucnies
M V , t t v

Heu! modo apparet mulium dissimilis : Tuae ma- 1 M ei Joseph vivum in rouro invenerunt . Et sicni l t s

nus. etpedes tui c l a v i s " sunt coafixi; corptts vero 1 Judaei Cbristum pro triginU denariis emeront, ita
undique vitlneratum apparet a planta pedis usque ad triginu Judaeos pro uno denario v e n d i d e r u n t . Mi

verticem; meum autem apparet ex loto illaesuin . Heu sponsa mea dilecta ceme meas
aaf

Juravit quod nec cibum nec potum sumptunis

1 M Quas pro te suffero poeuas.
csset, quousque ad simililudiiiem sui conformarelur. Ferre non expavi
Tunc caeleri discipuii accurrebant et lamenU-
t M
Quod agunt crux, lancca, clavi.
bantur super eum ; et fllius metts ad co isola-
119 a l t
Fel ego deguslavi,
tionem meam et discipulortim glorificatus fttii ibi Quia to vehemenler amavi.
coram suis : i u quod nulla plaga ant livor in
tftt
Tu mihi redde viccin,
corpore soo apparuit praeler quinque vtilneruin ci- Tu quoqoe lollc crucem.
catrices, quas reservaturus est usque in diem judi- Vide me nodom,
cii, et adeo sanus apparoit i i f corpore ac si 111
Verberibos laceralom,
tiunquara passus fuissel. De quo ego et discipuli In medio latronum
immensam consolaiionem recepimus. Et cuni eu.u Crttci ignominiosae clavis ferreis aflixoot,
s^pelire v e l l c n t , cum magno n oerore corptis for-
, u
Acelo io croce pouiuni,
tissime teuui et sepcliri vix permisi, dicens: Cha- Posl mortcro lancca latus vulneratuui.
rissime Joannes, relinque mibi mortuuro filium Ad hoc anima d i x i t : Ecce vox sanguinis sponsi mei
meum, quera non potui habere vivum. Sed si ne- Jesu dilecii clamai ad me de croce : 0 sponsa mea
ccsse est u i hoc facias, rogo le ut ine cum ipso se- unica, viile dolorem raeura. Ad boc sponsa . Jeso,
pelias. Joannes respondit: Scis, domina charissima, mi dilecte, factos es pro mc opprobrium liorninum,
quod aliter esse non poluit, et genus humanum sic qui cst Dominus angelorum. Attende, o anima, isie
redimi debuit. Tandem i n v i u permisi ut sepeiire- e&t diicctus tuus, cujus pedes pallidos clavo pei fos-
t u r ; et cum in sepuicrum positus fuisset, ad cum sos, sanguine perfusos intueris. Vide non sine amaro
intrare volui, et super sepulcrura me projeci, et adeo planctu et laerymis, non positum suaviter, sed dis-
miserabiliter egi quod oranes fleveruut. Et cuin 111
tenlum crudeliler iu ligno duro corpus Jesu d l i -

VAUIiE LECTIONES.

Consoialionem de te habeo ms omit. de te

I , T
Qticm nnnc mortnuin coram mi qtiae morttiitm filium 1 M

coram Dtilcia hodie mi dulcia verba, bodic

I M
Et quod ipsum mi et qui ipsutn Mei appellatur m$ t a a t a t

mei appellatus est Sibi erat mi illi erat Heu Dontine mi heu Domine, et maaister
M t
lleu, Dominc, 1 0 1 m

talem gratiam milti indigno prae caeteris contulisii quia dulcissiraa facies tua erat raini similliraa mi beu,Do-
mine et Maojster, die praeterita, haec facies amaniissima mihi erat consimilliina Heu inodoapparet vultus t M

mibi dissimilis. mi modo apparet multuin dissiniilis Pedes clavis mi pedes lui clavis Yulnerattim : M a 107

meum autem corpus vcro undique apparet ex toto illaesum. mi Vulnerattim apparet a nlanta pedis usqtio
ad verticem : mettra autem econtrario ** Juravitque quod nunqtiam mi juravit quod nec Cketeti
a t M

omnes mi omit. omnes LamenUntes siiper eutn mi et lamentabantur super eum

9 i a
Tunc filius mi 111

el lilius Coram nobis mi coram suis

111
Sanus apparuit mi sanus et clarus apparuit Sepcliro
111 , u

vellcm mi sepelire vellent Egi, quod mi incessi, quod Lacrymans rogavt : Chare Johannes tm
t t s , t a

ideo miserabililer clamavi: Johannes cbarissime Mihi injuriam mi mihi hanc injuriam Me sepa- l i f 111

rarem mi me separes Expectare vellem donec mi exspectabo donec

t l v
Tandem in mi Undem me 1 , a

accipiens ct quasi violenter dediicens in A.ista Domiua et filio suo mi isU puicherrima Dominaet Filio
111

cjus Nobis. Judaei mi mihi. Judaei

111
Filio ejus Joscpho post ostendii mi filiis Joseph osteudit
1 , 1
Hie- m

rtisalem dcstrucntes mi Hierasaleiir*destruxeruiit De muro excluseruiit mi in ltitiro iuvenerunt

> > a
Vendiderunt. Explicit hic in ediiit: at in m$ Thu. 510 hax nullo interjccto epatio tubtequuntur
£89 SPURIA. — I J B . DE MENSURATIONE CRUCIS. 293
catum. 0 te, Jesti salus oronium I 0 adtniranda el A manus ac membra ttta in ejus ramis effudtsti flori-
amanda dignatio! 0 Jesu mi dilecte, et Deus im- dum sanguinem per radices tui corporis. Quid rctri-
inensae gloriosae, vermis conteroptibilis propier me buam Domino pro omnibut quce rclribuit mihitCati-
fieri non despexisti! 0 specnlum ! 0 claritai ange- eem tatutarit accipiam, et nomen Domini invocabo
iorum! Ascenulsli arborem crucis, et cxtendens (P$at. cxv ! 2 , 1 3 ) . Deo Gralias .
f
m

V A R I J E LECTIONES.
, , T
llen sponsa mea dilecta cerne mcas
Qtias pro le suffero pcenas.
Fcrre non expavi
Quod aguntcrux, lancea, clavi.
Fel ego degustavi,
Qtiia te vebementer amavi.
Tu mihi redde virem,
Tu quoqne tolle Crucem.
Vides me nudum,
Verberibus laceralum,
lu medio latronum,
Cruci ignominiosae clavis ferrcis aflfctiiu,
Aceto in cruce potatum,
Post mortem lancea latus vtilnerntum.
Ad hoc anima d i x i t : Eccc vox sanguinis sponsi mei Jesu dilecti clamat ad me de Cruce. 0 sponsa mea nnica,
*ide dolorem meum. Ad hoc sponsa, Jeso, mihi dilectc, f.ictus es pro mc opprohrium bominum. Qui est
Dominus angclorum, attende, o antma mea, isteest dilecius tuits, cujus pcdes pallidos, clavo perfossos,
sanguine perfusos intueris. Vide non sine amaro planctu et lacrymis, non posiiuio suaviter, sed distentiini
crudcliter in llgno doro corpus Jesu dclicatum. 0 te Jcsu salus otnnitiin! o admiranda et amanda dignaiio!
0 Jesu, mi dilecte, et Deus imtuensae glbriae. Vermis conlempiibilis propter mc fieri non despexisti. 0 spc-
cnlum, o claritas angclorum I Ascendisii arborem crucis, et exiendeits iuantis ac mcrobra tua in cjus ratnis
effudisii floridum sauguinem per radiccs l u i corporis. Quid retribuam Domino pro omnibu* qurn retribuit
mihit Calicem $alutarit accipiam, ei nomen Domini invocabo (Ptat. cxv, 1*,|I3). Dco gratias. Explicit uarralio
Bealae Virginis Mariae, de Passione Domini ad B. Anselmum.

DE MENSURATIONE CRUCIS
LIBER
I n illud Cbristi : Siquie vult venire pott me abncget semetipsum,
9 et tollat crucem $uam
quotidie cl eequatur me \Lucm i x , 23*
9

Quoniam jubente fliio luo Christo : Perfccti e$tote 9 CAPUT PRIMUM.

ticul et Pater veeter cadc$ti$ perfeclut e$t (Mattk. v, Expcnduntur prima particutat, Si quis, ubi dc radi-
4 8 ) : et Apostolo exhortante ot ad perfectionein fc- cibut et rcmediit putilianimitatit.
ramor, omnibus modis ad perfectionem viue lcndere Pauciiatcm perfectorum innuis, Domine, in eo
debemus; tendentes auicm sine ductore, errare pos- quod dicis: Si quit quasi aliquis cx mullis vult
9

surous; optinie consulit nobis i n eo bonitas ttia, post me venire. Et quare hoc, Deus meus, nisi ett
Deus meus, qui eumdcm umcum luum nobis in du- quotlam torpore ct posillaoimitate nimia, co quod
ctorcm tradere dignatus es, ut nobis factis et vcrbis plcrique animum sutim ad lcndcinliun sursum co-
viam veriiatis ostenderet ac docerel. Cui etenim ut gere iiolunt, et perfectain viam attentare non au-
eum coiiOdcnicr seqtieremur perfeclionis testiitio- dent. Nascitur autcm pusillauiiuilas c t i a m n i n t i o
nium pcrhibtiisU, dicens: Uic eit Pitiut mcu$ dile- timore, maxiroc proptcr peccala pneteriia, et quod
clut in quo mihi benecomplacui ip$um
9 9 audite (Matlh. roinus propria respiciunt merita, propier uiilitalem;
xvu, 5 ) . Ipse tgitur, ut faccrei volunialcm tuam, quod niinis tintcnl inipediinenta, ct quod stalim tion
qoodtbim compcndiiiin viac perfcctionis brcvibus stib seiitiant se proficere, inter quolidianos btpsus, ct
vcrbis, sed plurimum ponderosis, nobis osiendit di- quod luam miuus considcraut bonilalcm. Isla eliam
ce is : Si qui$ vutt venire pott me, abneget $emetiptum sa?pe nuilios re|>elluiii ne aiidcant attentare viam
9

et tottal crucem $uam ct tequatur me. In qiiibus

9 pcrfcctam, imo et ipsos incipientcs same in tantum
verbis oslendit paucitatein perfectoruin libertal) dcjiciunl ut procedcrc se posse desperent. Sed p r i -
arbitrii cum seqtii volentiuro ; ipse tamen vnlt no- mum, scilicel nimios timor proplcr peccata prxtcr-
ster esse ductor, initium vise perfeclionis, mcdiutn iia non dcbet nos impedirc, qiiia si bene co utimur,
ct flnis, ct qua intcntioite sil anibulanduiii. Singtila omnia coinputaniur nobis iu bonum pracdicandi ni-
autcin in suis locis palcbuiit. in.am bouitatem tuani , co^noscendi t c , atqttc
*9I AD OPEKA S. ANSELMI APP&SDIX. 202
amandi c i laudandi. Nolandum vero quod principa- A depiitcmus aliquain horam dici ad cxainiuandiim nos
liier Iria damna sunl in peccatis, scilicet quod in qualiler babeamns nos in intcrioribus et exteriori-
cis meremur pccnam aclernain, demeremur acter- bus, et quidquid iiivenimus quod nobis sit utile ad
nani bcatiiudiiiem, tempus (quod pessimum est) profectum, ad hoc firraissimc laborare proponamus,
sinc amore ct laude noslri Greatoris eipendimus. et defeclus quosetinque rcjiccre studeamtis. Non
Prima dtio pcrtiiicnl ad hominem; tcrtiuin vero autcm lerreat nos si forle nonnuiiquani aliqua dic
itd luum daninnm pertinere videlur, Dcus meus. contra propositum faciamus, qua non minus propo-
Cum ergo ex indcbiu ct niiuia miscricordia lua jara nainus, quia longe facilius redit ad te, qui ex iufir-
morti nos deptitatos revocare digneris ad vilam miute facit contra proposilum quam qui suium
tuam, tam fidcliter ad te dcberemus converti ut stium dissimulans se nou proposuit emendare; irao
damna nostra dissimulareraus, ct modis omnibtis quandoque major est cj pcena quain culpa, et boni-
insure, ut lattdcm tttam, qttam ueglcxiintis, salteui tas tua malis nostris novii bene uti, sxpo faciens
in aliquo residtio nostri tetuporis suppleremus. dcfectus nostros ad atigineiituin humiliutis pro-
Quantttra est, Domine, dissiinulare limoreni poenae desse, ut jrorum sit quod sepiies in die tadit jn$tu$ 9

propler amoretn tutun? At cur propler dcsidcritiro et fortior resurgil (Pror. xxiv, 16). Septimo, pusil-
beaiitudinis nostrae ininueremus faniam laudis tuae, lauimes nos facil, qttod tuara i:on perpendimus boni-
cum eain pati aclernaliter meruisseraus, etiain pro- U t e m . Cum euim libi orando loqoimur, non debc-
pter furorera ttitim? Primum quaereinus te laudare, reinus te cogiure q u a s i d u r u i n ad exaudtendutn,
qui es regnum Dci, u l dicis in Evangelio : Regnum sed palrem benignissiuium, qui ctiain auiequain ora-
Dei inlra vo$ e$i (Luc. xvu, 21); e t ; Uoc adjicie- mus scis qoid sit necesse nobis, et ex naturali bo-
tur vobis ex superabundanti (Luc. x n , 31). Da no- n i u i e tua in infiititum pronior es ad exaudieaduin,
bis, Dominc, cbaritalem non quxrenlem quae sna quanturo in te cst, quain nos avidi ad rogandum.
sunt (l Cor. x m , 5), sed quae tua sttnt, nt non cogat Da, dulcissiroe Domine, ut nou simus pusillauinics,
timor poenae tibt servire pro peccatis, vel amor no- sed magnamini in infiriniutibus nostris; nos deji-
strae bealiludinis pro mercede, quia leropus et vires cere contcndenlibus medicinam luarum graliarum
noo sufliciunt nobis ad laudanduro te, cujus bonitas appotienies, non pusillaniines, sed magnamini te se-
exsuperat omnem sensum et sic pusillanimitatcra qui firmiter proponamus, raaxinie si non esl in no-
timor non incutiet peccatorura. Terret ctiara nos b i s U n U fortitodo qood post U gigaulera, qui exsul-
quandoqoe noslrorum parvius meritoruin, ne ad tasti ad currendain viam (P$at. XVIII, 6), currere
pcrfectionem viiae tendere audeamus, quia ad eain ^ possumus; hoc tamen remeditim babemus, quod
proraerendum nou sulDciunl. Sed btiic objiciturquia post le clamare possumus: Trahe nos post te (Cant. i ,
tu, Domine, jussisti nos eraere, et adjtinxisii quia 2), ct clamorein nosirum audiat et exaudial auris
gratis eniere debemus. Dixisii enim : Sitiente$ ve-
9 tua.
nite ad aquas (I$ai. LV,| 1). Quid cst, Doiiiinc, qtio
CAPUT II.
vinum fervoris in laudc tua et lac mundac cotiscieii-
De tibertate et ejus illicibus ad perfeeiionem; expo-
tiss absque ulla commutatione debemus emere, nisi
9

sitio partieulas vult, in propoeita Christi eenten-

quod tibi sufficii, quantunicunque parum sit, quod tia.
habemus tibi dare; imo el boc ipsum qt:od damus Secundo innuis libertalero arbkrii seqtii votenUum
tuuin est? Indticit etiam pusillanimitatem quod i n - in via perfectionis, cum dicis : Si quis vult; quia hoc
dignos nos videmus, eo quod petimus : quod ulrique rclinquis homtnum voluniati; sed nunquid potesUti?
verum est; quia si bomo mille annis serviret Deo Non. Sed potestatem tibi, Doraine, reservasti, cum
ctiain ferventissime, non mereretur ex condigno d i - omnis potesus a Deo sit (Rom. xui). Cor ergo cau-
midiam diem essc in regno coelorum. Sed, Domine, sabitur homo contra le, si te sequi v u l t , et non
t;on debemus considerare tanium nostram uiilila- potest? Ccrte ideo quod non te sequitur, qtiia licet
lera, sed ttiara laudcm, cujus bonius exsuperat oni- \y non possit pcr se, tamen per te, qui non ideo reser-
uein intcllectuin. Pusillanimc» etiam facit nos quia vasti tibi potestalcm nostri profectus, ut non jvossi-
niinia impcdimenta nostra videtnus, Sed, Domine, si mtis, qtii omnia opera nostra operaris, sed ut magis
atidacler te sequi proponiinus, pro ccrto habcre de- admiremur el laudemus abyssum bonilatis tuae, quod
hemiis quod aufcrs quidqttid nos rcurdat a latidc eadem quae tu facis in nobis, grala tibi sinl ct ac-
lua. Quidquid enim non aufers secunduin tuain vo- cepta, et jtidicas ea digna mercede, i u quod etiam
luntatem, libenter porlare debemus. Stultilia enim . calieem aquat frigidae non dimiltis absque mercede
nostra saepe p u u t ea esse impediinenta quac tua oc- (Malth. x, 42); et eo ipso nostram alicujus volunta-
culta sapientia ad nostruin ordinavit profecturo. tem, quam adeo iiberam propter tui similitudinein
Quinto, terret quod iion statira scntiraus nos profl- fccisti, t i l cogi non possii. Muliis etiam aliis modis
cere, sed Doraine, sa?pe diffcrs qued petilur, ut ad viam veritatiset perfeclionis nos allicere studui-
excites magis appetitum; non diflcrs qtiod nolis dare, sti. Unde hoc merebarour,Domine,utad nos dcsceti-
sed ut aucto desiderio abuiidantius possis dare. deres, et humaniiaiem nostram tain mirabiliter u n i -
Sextum, quod retrahit nos, sunt quolidiani noslri res, et in ea tara humiliter cum honiine corversa-
dcf clus. Sed contra boc est remcdium, ut scmper reris, nisi quod nos ad pei fectionem tui amoris sic

i
 *S5 SPURIA. -
provncare volebas, ol dum vbibiliier Dcuin cogno-
acimus, pcr bunc in invisibiliuin amorem rapiamur.
Quis ergo bomo dignus erai u i Filius Dei mnrlem
pro eo paiereior? Aul quis unquain incmii luo cor-
pore eisangninc reftci, nisi quod t u , Dcns meus, in
hoc ostendisti avidiutem amoris lui circa nos, ut
sallcni e i multitudine et magniludine tam mirabi-
lium bcucficiorum luorum ad inuiuain dilectionem
accenderes cor noslrum, el in capiiviutein amoris
tui reiKgercs? Inuumerabilia niniis sunt beneficia
lua, Douiine, quibus volunlalem nostram e i c i u s , ut
pcrfecte et ardentcr le sequi velimus,maxime autem
quae provocaret; imo, si sic dicere liccret, cogcret
volunUIem nostram tuae consideratio boniUtis, ex
q u a o m n i a bona c r e a u p r o c e d u n t . Q u i a autem pauca g c t quia tibi i n
e x p e n u s est, etyiondum e x e r c i u i u s tlete, qui spiritus
es, spiritualiter cogiuro voluerit, sic meditari de te
poterit incboare. Primo assuniat in mcntem suam
aliqnam animam virtutibus perfecum, ct dc illa i U
spcciaiiler cogiict, qoasi milli corpori sit conjuncta.
Imaginetor autem in illa omnem perfeciionem v i i t u -
tum, qeae unquam de aliqua anima poierit cogitari,
acilicet qnam bona, qoam dolcis,quam patieos,quam
misericors, quam sapiens, quam cbariuiiva, quam
fldelis, quam pia, qtiam j u s U , quam vera, quam bu-
rniiis, etc. Cum aulem circa aliiinam talia cogitave-
r i t , cogitet qood haec anima cst similis creatori in
virtutibos qoi eam in similitudinem suam fecit, el
postea~traosferat se ad Crealorem, ut omnia qtise
i u auima profecta poterunt iuvcniri, in Creatore i n - Q
l i n i u cogitei e l imraensa, et e a ipsa naturam suam
e s s e , e t sic quodam modo invUibilia Deiyer ca qucc
facta s a a l , conspiciat iutellecta (Rom. i , 20). Hic est
qoidem iniualis modus cogiundi de t e , Doniiue,
qoem qoi solliciie sequilur m e d i U n d o le, intrabit
fontem vivometdulcedinem luae naturse, qnae q u a n t o
major e s t omnibos beneficiis tuis, unto raagis affi-
cit nostram volonulem, o t sequamur ardenler J c s u t u
filium t u u m ad laudem boniutis tuae nos informan-
tem.
CAPUT I I I .
Dc $cqucutibu$ particuli$ venire post me.
9
Tertioeoim s e dedit nostrom doctorem et instru-
ctorein,cum subdit: Venitepott mc. Quantunicutique
curramus ferventer seqtiendo, nullus praecedit le, et D
nullus vadit j u x U t e : Orancs nos oportet ire post
te, quia lu es primogenitut in multit fralribut
V I I I , 20). Priiuo dicis, Domine, discipulis : Vcnite,
etvidete(Joan. i , 39). Postea dicis, Venitc pott mc
ut qood*in le viderunt imiteiitnr. Dcinde dicis : Ve-
nitc ad me omnet qui taboratit et oneruti ettit et ego
9 t
refictam vot(Matlh. xi,28),elc.,utJNoam tuum tuave,
et onut luum lcvc (ibid. 30), qtiod qui stiscepcrinl
9
hilariler possiiit portare ad gloriam Patris tui. Tan-
d e m d i c i s : Venite9 benedict* Patrit mei; percipile
regnum (Maith. xxv, 34). Sic, Doitiine, isie cst fide-
lissimus legatus tuus, qui primo ponil se nobis in
exemplum, cura dicil: Venite et viuete; cl postea
inviiat ad venicndum posl sc. Vcnicntes ad se vocai,
LIB. DE MENSURATIONE CRUCIS. 294
A
ui reficial nedeficianl. Tandem assumei ad reqoiem,
ubi lamen reqtiiem nou babebiinos nocte ac die,
diceutes : Sanctu$ 9 tanctu$ $anctu$, Dominut
9 Dcut
Sabaoth (l$ai. v i , 3). Ibi abslergcs, Doniine, omncm
iacrumam ab ocutU dilectorum tuorum, quoniam non
crit amptiue mors ultra 9 ncqnc tuctut (Apoc. xxi, 4),
e l c Sed, Domine, quomodo istud possit esse, non
bene potest comprebendcre anima mea, quse aliqno
modo experU esl qnanu sit aflHictio noscere tc et
non nosse laudarete,cum el ipsa afflictionem gencrct
proplcr gnititudincm,quod licet eiaflligi.proeoquol
non potcst laodare t e , imo omnia quas iinqnam ad
laudcin tuam cogiUre, loqiii, vel agere potest, af-
flictiooem ei geuerant, quia bis indignam se putat,
nuilo poterit responderc. Si erjp
anima i n c a r c e r a U , in umbris coilocaU, sic itisaiia-
biliter aflligitor pro laode toa, qoomodo satiabitor
cum in mcridie appameritei bonitastua, ctim utt-
que videal ad plciitun eamnon posse laudaii. Si forte
dieis mihi, Domiiw,qttod hoceril maximtun gaadium
ejus, quod perfcctc coguoscet bonitatem tuain,ct i l -
lam tani immensam, quod eam non poterii aliqua
creaiura plene laudare. Verum credo qiiod de boni-
Uiis tuse immensilaU gatidebit; Umen adbuc pce-
nitet eam perfecie non posse laudare, nisi aliqoo
modo volnera ejos alligareolnr, et percussurae plagae
cjus sanarenlur, quia lunc primura oleum additum
esset camino. Unde si phtcet libi, Domiiie, creJo
quod etiam poena et afllictio laudis ttue, quam babet
bic anima, ibi satiabitur et alligabitur palo laudis,
com lu qtii replcs in bonis desideriuio nosirum
(P$al. c n , 5 ) , laatuin dcderis le laudare quanlutn
desideratitos, imo louge supra desideraluin. Sicenim
dixisti : Quia vot ptorabitU et flebitU iiunc, mundut
autem gaudebit. Trittitia vettra verietur in gaudium
(Joan. xvi, 20). SanaU autem poena, quam hic
baboit,et implctoquod hic desidcravit, aliam poeuani
pro majori laudatione ibi, sicut nec hic, a se haliere
non potest. Tu etiam non dabis ei, qui omnia ditpo-
nitin numero. pondere, et mentura (Sup. u, 21),
quia tunc non erit tempus flcndi, sed ridendi, cuin
apparuerit nobis luus unicus Filius,si voluiuus post
ipsum venire.
* CAPUT IV.
Q*od nontimut no$tri, ted Dei; ad illud abneget 9
seiiietipsutit.
(Rom. Quarto ergo oslendit nobis initium viae, qna de-
bctnus post Cbristuin venire, cutn dicil, abneget te-
9 metiptum. Qui ergo in via perfeetionis vull scHjui
Chrisltim Jesum, laborel primo n l abneget temet-
iptum. Meiito ergo debemos nos abnegare, com
nihil juris habeamus in nobis. Sunt autem seplem
causae, quartim quxlibet sufiiceret bomiuem com-
pellere ul faleatur in se nibil juris habere. Prima,
quia tu, Dorainc, noscreasti; sicut ergo nibil in no
bis boni est, qttod lu non creaveris, ita dignuro cst
a
qtiod oronia bona nostra sint tua, quac nullo modo
licct aofcrri a tc Sancto sanctorum, ne sacrilegium
coramittamtts. Cur crgo non abneg ircmus nos, qtii
293 AD OPEFAA 3. ANSELMI APPENDIX. 200
noslri non sunius? Nam qtjandocuiiqnc aiiquid a A quain tc, laiituui dc se rcservct tibi, quanto melio-
nobis abnegamus, nec boc abnegatum propter te rcm sc puiat qtiant tu. Proptcr bujusmodi causam
conferimus, sed aiiunde quantumlibet etiam modico dicis : Si quit vult tenire pott me, abneget temet-
tcmporis spatio donamus, mox alienum invadimus. iptum (Hattlu xvi, 2 4 ) ! imo, Dominc, jant cogor,
Sccunda causa est, quia nos aeiernae morti dcditos dicere (salvo verbo tuo) qood nullus semetipsutn v a -
tua morte pretiosissima rcdemisli, pro omnibus leat abuegare. Quomodo ehim sc abuegabil, qui
niortuus es, ut qui vivunt jam tibi non vivanl, $ed ei nonquam aliquid j u r n in se habuil? Sed , Domine,
qui pro omnibut mortuut ett (II Cor. v, 15), ut dicit in boc verbo ostendis maximam gratitudinem tnam,
Vas tuum electum. Ergo sicut omnes et tolos rede- ut hoc tanti aestimes ut quicunque in se sibi aliquid
misti, sic et omnes et loti tui sint. Qui vult ergo jtiris usurpaverat, uileriusse libi rapere non atten-
salvus csse, restituat tibi illum pretiosissimum san- tet. Da mibi, Domine, ut me abnegftn, iroo ut red-
guinem quem pro eo fudisii. Tnrtia, quia nos i u - damquod rapui violeoter. Debemus auUm secundum
gratosomnibns bonis tuis el aversos a te propter legem ablatum reddere in quadruplum (II Heg. x u ,
peccata a diabolo defendisii, postquam a te nostro 6), ut non solum nos, sed et nostra reddainus, sci •
Domino recessimus torpiter et inique, sub tua pro- licet naluralia, fortuiu etgratuiia. Naturalia sunt,
tectione esse merito non deberemus. Sicque nos lio- B quae commoniter natura oruutbus bominibus adrai-
stis sine defensione captivos babens ad suam volun- nistrat; quaedam in anima Uutum, ut intellectus ct
Utem, debuisset in aeterna supplicia demersisse, ni&i affectus; quaedam i n corpore, medianie aniina, t»t
tu ex superabundanti bonitate nos defendisses ab eo, quinque sensus inUriores. Iteddamus ergo intelle-
et ad peeniteniiara reservasses, et propter baoc cau- ctum,sedsuum proprium relinquentes,qui nos mnl-
sam proprie sumus toi servi, quasi ab hoste servati. turo a cognitione verilatis impendit. Quandiu enim
Sirailiter tui sunt quicunque per tuam gratiam la- homo seesu suo i u innititur ut ab eo recedere no-
queosdiaboii eviuverint, et ideo libi nihii auferri luit, vix sensnm alterius quantumcunque rationalem
debet ex eo quod vcl te dante non cecidit, vei si ce- apprebcodit. Faciendum igitur est secundum Apo-
ciderat est erectum. Q u a r U causa est, quia cum stblom : Quicunque inter vo$ tapient ette vult, $tut-
aeternam inortem peocatis nostris meroissemos, tu tu$ fiat. ut tapient til (I Cor. m , 18) Si enim bumi-
nos reduxisti ad vitam, eam dimitteodo. Cur ergo liter se stultum reptiurel ad tempus, tane veram
tibi non vivemos nos penitns abnegando, a quo sapienliam a te , sive a luis apprehendere u poaset,
babemus quod aeUrnaiiier mortni non simus?QuinU qoia ubi bumilitat, ibi tapienlia (Prov.u, 2).
eausa est, quod eadem boniute qoa nos creasti, Paolos enim creditor didicisse Evangelimn in
etiara conservas, ne in nihilum redigamur. Quomodo C
illis tribus diebos, com cmcus esset (Act. i x , 9).
enim aliquo subsislere valeamus, nisi U conser- Beddamus eliam affectum Deo, semper posiponendo
vante?Siergo l u e s v i t a noslra, nulli alii vivere nostram volunUlera volonUti divinae, et maxime in
debemus, skut nullo alio subsistere valemus. Sexla oratione nostra, quia io omni oralione noairae u t i -
causa est securitas; qui enim se totum abnegat, ut litatisuaro debemus praeponere vohintalem, imo sua
Peum babeat, qui sibi periit ut tibi valeat, qui sibi volunus, si ea recte utimur, semper est nostra u t i -
nihil est ut tibi aiiquid s i t ; si nibil Sn se babet, l i u s . Saepe autem venit de proprio senso qnia non
pibil sui amittere t i m c t , sed seraper securus est U credimos Doraini volunUUtn esse qoidquid circa
quod toum est conservare. Si minentur ei pccnae nos coutingil, et ita abtitimor ea, minus grate susci-
inferni, vcl ignis purgatorius ,parurn timore eorum piendo, sicut dicit Auguslinus (I. x Confet. v i , 2 5 ) :
aflicitur, quia cantabil vacoos coram latrone viaior: c Optimus ille tuus minister est qtii non hoc a te au-
ct se non timet perdere qui se abnegal. Si enira tu dire desiderat quod ipse voluerit, sed boc velie qood
eum, qui tuus est, ad pcenas mittere velles, seinper a te audiet. > Sed cum his duobus, scilicet inteile-
taroen de te in boniute sentirei, paratus sustiiiere ctu et affeclu, et quinque sensus exUriores redda-
quod velles, necdicerel: Curita facis? Cui praedicu P mus, roortificando eos ab omnibus vaniutibus, et
sententia non placct; at c i , Domine, se abnegare, ut ad tuuni obsequiunt coovertendo, jam aliqoantulum
intelligat. Septima vero causa deberet maxime nos habetnus de pritna parU qtiam nobiscom abncgare
urgere; scilicel ut tibi vices redderemus sive respon- debemos,scilicet de natttralibns bonis. Secunda pars
deremus quia puer natut ett nobit, et filiut datut e$t sunt foruiita, quae dicere possumus teraporalia, et
nobit (l$ai. ix, 6); qui das quotidie le nobis in ci- aniicos. Uaec enim omnia calcanda sunt, tte impc-
bum, et undcm dabis te nobis in praemiuro, et in diant tuum amorem. t Minus enim amat u , qui te-
mercedem magnam nimis. Domine, quid dignum cum aliquid amat, quod non proptcr te amat, ut
potcrit esse Untis beneficiis tuis? Quid ad boc di- dicit Augustinus. i Valde deberet homo indignari,
gnum poterimus dare? An oporUl aliquid praeler id diligere inodica quem tantae dignitatis fecisti, ut
nos penitiis abnegare et tibi dare, dulcissiiOeDominc? ei liceat le amare. CVcuhius auiero nocet nimius
Si unus homo esset Unti quanli omnes creaturae, amor amicorum quam temporaliuro, qttia tegit I O
quas nnqtiam fecisti, quanliis esset, si daret sc lo- velamine chariiatis, i u quod saepe putet homo cba-
liira libi, qui dcdisli U lotnm nobis, cujus bonilas ritatcm esse quod dilcctio est carnalw, quae ita dul-
in iiifiuituin prxpondcrat? qui sc p u u t tncliorein citcr ct suavitcr mentem capiivam lonct, quod ne-
497 SPIJIUA.—LIB. DE MENSUKATIOXE CP%LXIS iM
seiat bomo qoain duris vinculis fucrit ligatus, i»Ui \ omncm cxccdis biiinilitatem, cui si vcliinus siinilari
postquam lueril ahsolutus. Sic totiim cor nosuum neccsse habemus buiuiliari. Itcm, qi:od adco tatn
tuo debemus amori.nl quidquid dcco allcri damiis, frigidi sumus utncc atuorc, ncc laudc, nec in aliquo
tibi suhtrahamus ? Necessarium crgo cst ut oiunia, responderc tuae boniuti possuiims. Ilacc et iuuiia
qoae forluna nobis offert diligenda, sive res tempo- alia, quae magis communia sunt, ad humiliia:eiii
rales, sive amicos, propter lc abnegcmus. Tertia pars nobis sufliciuiil, inio sapcrbic iiullum loctint relin-
restitutionis sunt gratuita, scilicct viriulcs, quas iu qtiunt. Valdc autem necessaria cst nobis profitndita.s
fbntem suum penitus refunderedcbemus, nihilox his hiintilitalis ad tuain subliiuiUlcm, quia quanto quis
nobis ascribendo, sed tibi, a quo omne donum pcr- se repulat indiguiorctn, tanio magis gratus cstleiie-
fectum (Jac. i , 17), pro eis grates rcferendo. Si om- ficiis; et qtianto gratior» tai.lo uiagis laudabilit.r; cl
nia, quae in his triims, scilicet bouis natnralibus, qtii maximc gralus est, tnaximc te laudabit. Da igi-
fbrtuiiis et gratuitis, inveniunlur, abnegamus, nos tur nobis, Doniinc, vcram huniiliutem, id est, iia
tibi quod fraudavimus in quadruplum reslituirous, cruciari, quod in hac v i u nou possuinus ad plcnum
et boc sit nobis initium vilae perfeclas, sic nosmct- humiliari, ut sichabeamus crucis profundum. Subli-
ipsos penitus abnegare. mius crucis cst cruciari pro eo quod le ad plenum
CAPOT V. B lain-are non possumus et amare. Quod causa aiiioiis
Excutiuntur vtrba i//a, tollat crucem suam. lui habcinus, quae lingua dicere, vel quis iuteHetius
Quinto consideratum est quale incdium perfcctio- sufficial capere, ncscio. Si aliquid gralis aitiare
nis sit nobis propositum, ut ambulcmus per ipsuin, voltimus, ubi melius quam in te amorcm nostruni
sctlicet ut crucem nostraro tollarous. Crux autcm a locabimus? Si pro muneribus, quanto plura dabis?
cruciatu dicitur. Douiine, si crucein uostram tiiiint Sed quanlo pius promitlis, tanlo magis grala amari
nervitium dicerem, sccundoro opiniouem eorum hoc mereris. Si amare volumus eos qui nos ainani,
intclUgeremqui nesciunt quoniam jugum tuum su.ive quanto aequius nos le aniabimus? Et si exspcctamus
est, etonus tuum leve (Matih. x i , 30), nec senlimu et desiderainus u l quis cxiorjueat a nobis amari,
qnam bonuset quam stiavis tuus sitspirilus innoi is. nonne tti cs Deus mcus, qui tain crebro pulsas et
Dico aulem crucem esse cruciatum cordis, quent <!c mendicas ad ostium nostrum dicens : Prwbe. fili,
boc babere debemus quod non sumus tta fideles et cor tuum mihi(Prov. xxui, 20*), into et saepe repulsus,
fervenles in omni servitio tuo et laudc lua ut debe- le ilerutn ingcris itnpudenler. Si vero aiiquid volu-
nemns. Haec crux habet iongitudinem, latiiudinem, inus diiigere, quia bonum, cur non potius te
sublimiutem, alque profundum. Debenms crgo ha- iintneitMiiin bonum, qui toium nostrum tibi vindicns
bcre cruciatum, eo quod non Untum humiliainur C
afleciiim, u l boniut -m toam aincmus et laudemus!
u t deberemus, et boc cst profondom crucis. Non Si vcro aliquid dignuro judicarous aroore nosiro
tanturo amamos et laodamos, qoantum bonitas tua quod tanu fecerit pro nobis, cur non judicamus
exigit, et haec est sublimius. Non sumus u m fideles siniiliter <!c te, qui tot et tanu fecisti pro nohls?
atdeberemus, et baec est latitudo. Quod non semper Si vero consideramtis passiones tuas, tu auimain
eontinuamus, nec laodem toam copiose extollimos, ttiam pro nobis dignalissinie posuisti, ui lotain
nec ab infideliute toto nisu desistimus; et baec est aniitiam nostram possideres. lufiuiu suut, DOIIIIDC,
loogiludo. Ad profundum humiliutis cogit nos primo quae uos te amare compeilunt, quia cuinia quae
propria cognitio; salis enim est hoinini, ad bumili- creasti, tuam praedicant lioniiaum, qtiam qui in
latem, cognoscere seipsum, maxime si recordamur omuibus nou inlclligunl, non tibi, sed stiae impu.eiit
iniquiutom nostrarum anliqtiarum, quia inique iu caeciuti. Sed quia f probatio dilectionis, exhibilio
conspeeto luo egimus, Deus meus, quia revcra lam est opcris (GREGOA.), » neccssc habet anima sic se
fidefis nobis es quod etiam in peccatis nobis existen- couformare ad dilectiouem tuara, ttt sicut te habes
tibus peccaU dimiture, et gratiam tuatn tatn abun- ad earo, sic seropcrsc ad tc babere nitatur. Maxime
danter, sicut vellemus, largiri es paraius. Quauto j auiem in isiis. Prirao, sicut lu amas sempcr, i i a c t
majora qnis de U praesumit, lanto magis necesse ipsa semper ainei, et boc osteudere libi nitatur, ut
est eum hnmiiiari, quia Unto nequius egit conira le omnem affcctum suum tuae contemperet voluntati.
peccanJo, quanto lu interim largius ei bcnefacere Suut autem qttatuor affectiones, ad qoas aliae redtici
eogiubas. Unde Bernardos: c Qoanto benignius de possuni, scilicet gattdium, dolor, spes et liinor.
ttlo, Uuto indignius de nu> scuiirc cogor. » llem, Pritnae dtiae suitt circa praeseulia, vel praetciiia, et
defeclus quotidiani bumiliant, eo quod ila iustabiles aliae dux stint circa ftitura. Sic igitur libi coufir
io htude tua sumus, imo nunquam in eodem slatti marc nosiras affeciiones debemus, ut de omnibtis
permanemos. Quanlo tu quoudie pronior es ad qoae tibi adversa sunt tiinearaus et doleainus; ct
indulgendum, tanlo pius humiliat conlra tuam qnae libi houesu, dc his spcremus et gaudcamu?,
«JeJinquere boniutem. Item, pondos gratiae huiniUat otnnes alias afleclioncs de cordibus noslris c/Tugan
e t deprintit, cum consideramus qtiod ea indigni tes. Quanta ulilius in boc csset qtiod falsas ct
aumus, qui magis in inferno esse merueramus. Itein, intitiles affectiones vitaremus? Otique si bomo se
qood tu tantum humilialus es pro nobis, Dotuine vere secundum has qttaiuor affectioncs examinaret,
Deus meus. Item, qood in natura diviniutis luae quando aliqtios molus scntircl, quomodo tu cum

PATROI.. CLIX. 10
290 ADOPERAS. ANSELMI APPENRIX. 300
eriperes? Domine, solus nosii. Si enim originem A dcvote vel ad minus scriose, ul cuni Lenc videamns
inoiuum nostrorum diligenter adverteremus, smpc quid petciiduui sit a (e, iutente de corde nostro
invenirenius esse vitii, quod puuvimusesse virlotis, petamus, non alienis, scd propriis verbis cordis vcl
et saepc illo impediitiur quo crediinus promoveri. oris, quia utraque acque inielligis et ausculus.
Secundo, sicut seinpor babes nos prae oculis luis, llumiliter, ut oon de noslro uterito, sed tantum de
iia etiam te semper debemus cogitare prsesentera. tua gralia confldamus. Quamvis enim peccata diini-
iloc cogit nos ab omnibus cogitatlonibus nostris, seris, et quandoque aliquid libi serure concedas,
verbis, factis et inoribus esse sub moderamine scmpcr tamen tales nos reputare dcbemus, quales
disciplinae, quoniam non auderet sponsa inboneste nosipsos peccando fecimus, qui nib l nisi malum
se habere sponso suo praesenle, imo in omnibus per nos facere possumus. Fidcliter, ut in oratioue
inlenderet sibi placere, el qoaerere ab eo coiisiiiiim oiTeraiiius nos ad carenliam oinnis gaudii et patien-
et auxiliura, ut in omnibos secuodom soam posset tiam omnis pcense quae ad uti.iuiem nostraro cedere
agere volootatem. Gom aotem io omnibus tibi pla- vaieat per toum adjutorium, ut in exauditione dcsi-
cere mtendimus, semper secoram conscientiam derii noslri actio tuam laodem attolIat.Sed, Doraine,
liabebimus, etiamsi se aliquid minus otile praHer te merebor sic offerendo roe tibi, cum tamen, u l totos
intentioni nosirae ingesserit incidenler. Tertio, sicol B tuus, ad boc teneat, etiam si nunquam volueris me
semper et continue servis nobis, omoia operanostra exaudire. Peraeveranter, ut nunqnaro cessare pro-
operando vel sostiueudo, ne esse dcsinamus, vel per pooamus a desiderio oronium quse tibi sunt lauua-
alios, vel qtioconqoe modo, ita nunquam particula bilia et honesta. Si qua vero in nobis vel In nostris
diei bonse debet nos prseterire quin in tuo servilio supervenerit necessitas, quamvis pro bac sempcr
expendamos. Quarto, sicut seroper lucris nos, et cum intentione non possumus orare, lainen aliquo-
cusiodis nos ab omnibos malis, sive per te, sive pcr ties, cum omni fidelitateqoa possomos, pro ea ora-
toos, ita diligenter debeinus nos abstrahereab omni- biinos,et deincepsvoliintati toae nostrom desiderium
bus qusenos possent in luo servitio impedire. Quinlo, committemos, semper primam ttdelitatem, et sS non
sicut largitas tua nunquam lassatur in dando, ita in acto, tamcn in habilu retinentes. Confidenler,
minquam debemus voluntarie deficere in orando. ot postolemus in fine nihil hsesitantes. Sunt autem
Sexto, sicut sempcr es benignus in relaxando, ita sepiem causae qusecoguni nosluae confidere bonitali.
nonquam debemus defeclihos nostris terreri quin Prima, quia justum omne desiderium tu das, et ad
statim post ctilpani veniam postulemus. Qitando quid dares, nisi eliam velles exaudire? Secunda,
enim cor bomiuis est distortum, et a te quodain- quia non ad nostram utilitatem, sed ad tuam glortam
modo alienum, multo est pronios ad lcvitates et ad volumus exaudiri. Tertia, quia niajora, quae pro
quserendas exterios falsas consolationes quam nobis fecisii, animant nos ut etiam de minoribus
iuent dum apud te easet. Unde non est differenda confidamus. Omnia enim quae petere posaomos tam
acquisitio veniae, ne diutuniior recessus difficilio- minora sunt qitam quod dignanter pro nobis es
remxeditum operetur. Taliter nos debemus ad te incarnatos et passos. Quarta, quia lam facile est
habere, et semper cruciari quod te tanluin non apud te iu maximis, qoam io minimis exandire.
amamus ut debcmus. Quomodo aotem te laudarc Quinta, qoia nos ad hoc provocal toae < onsideratio
debeamus, et de quibus gratias agere debeamus, est
7
bonitatis. Sexta, quia Intercessorem le, Jesu Chri-
in principio stipra dictum. Da nobis, Domine, toto ste, babemus, et omnes sanctos. Septima, quia
desiderio ad amandum et laudaodom te aspirare, et iufinium ad nos babes bonitatem. Si cnim modica
pro eo quod digne non possumus, cruciari, et boc dilectio qoam ad U babemus ad boc nos cogit, u t i n
nobis tollendae crucis sit altilula. Latiludo autetn omnibos tuae voluntati libenter parere velirous, cur
crucis est fidelitas semper spiritum crucians et Idem de iiueslimabili diiectione loa non prsesume-
dilatana, ut omnem hoininem su* «iciat tuae laudi ac rcmus? Alioquin fideliores vellemus apparere quani
servituti. Hac maxime facit honiinero in oratione D tu, si lales nos tibi exbiberemos, qualero U nobis
coinmunero cogens ul quidquid sibi vel aliquibus econverso non crederemus t Sic, Domine, orabimos,
specialiter suis desiderat, quia eos humiles quodam- et propter hoc in oratione confideniiam habebi-
modo videt, nibil Uinen homintim, sed tolum ad mus; nibilominus tamen cruciabimur, quod hoc
laudcm luae desideret bonitatis. Unde cum fidelius digne exseqoeodo omnem honiinem ad loam lau-
maxirae in oratione consisut, considerandura est dem per effectom trahere non possomos et ani-
qualiter dcbeat orare qui voluerit exandiri. Debet plecti; et hsec spiritualis nostrae crocis est l a t i -
enira orare sapienler, ardenter, buniilitcr, fideliUr, tudo.
perseveranter et confldenler. Sapienter, ut oret CAPUT VI.
quae tuse laudi sunl expedientia et proximoruro De perteverantia in eruce: ad illud, quotidie.
galuti. Si vero in quibusdaro dubitamus utrum Longitudo autem crucis tuae toti vitse nostrse
expediant, sicut salus corpbris, et simHia quse debet comroensurari, ut quamvis consideremus te-
quandoqoe nocere, quandoque prodesse possunt, cum esse jucundum, et te in domo tua laudare, et
pro bis semper sub conditione est oranduro, scilicet in abysso tuse dulcedinis absorberi, umen non Uo-
«i tibi sit placituro et houeslum. Ardenler, scilicet deat nos portare crucera tuam, cmciari scilicet i n
501 SMJRIA. — DE CONCEPT. 8. MABLE. 50*
fttisera hac vita pro lune lattdis augmcnlo. Quid A tua laude quoiidie deAcieiidu cadit, ita rriicem
niagni est, Domine, si tecum sim in patria, ubi stim qitotidic tollcrc debcmus, lattdis Utae dosiJcriuut
aecurus ab omni ntalo et ubi habeam quidquid vola ? rrsiimem'0.
Da roihi, Domine, ut nunquam me pungendo sic CAPCT VII.
snnerent clavi timoris et miseriae hujus viiae, iti anie tlxpentio pottremorum verboruw, et seqtiatur me.
velim descendere vcl saltem deponi de croce qnam Qua vero iiitenlione in via ista sit ambulandum 9

a te, Doroine, hoc fueril mandatom. Scd neque hoc iunuis ultimo cum dicis, tequatur me. Quod tain de
desiderarem, o l ab bac cito facias me deponi, sed gressu corporis quam de mentis possumusintelligerc.
nt semper mallem prepier le pendere in cmce quam Quia mulli non solum portantcs cruccm, se I et se
a miseriis bis facias me in abscondito sepeliri. Tu suspen lenles in cruce, te gressu corporis stmt se-
enim, Domine, ncc descendisii de cruce, nec sic te ctiii.Seqitamur igitur te non tantum gressti bouonim
fJeponi petisii. Volonlas ergo semper affligendi pro operum, sed et intentione cordium, nt non soltim
augmenio tiue laudis, entcis erit longiludo. Si quit consideremus quibus operibus nos praeces*eris, sed
vrnlt vtnire pott atr, toltat erucem tuam quotktic, et
qna intcntione feceris, et in hac te scqtti studeamus.
ttquotur mc (Luc. ix, 25), et sic currat per mediom
Inveninitis aulem quod in omnibus cogitationibus.
via? perfectionis. Si nos toilamus, Domine, m ipse ^ r b j s el faciis tuis principaliter quaesieris glnriain
?e

port. bis. Finetu autein viain perfeclionis, id est tui Patris. To ergo, Domine Jeso Christe, dirige
perseveraoiiam in voloiitate, semper pro le patiendi intcntionem nostram, ot in omuibus gloriam ejus
innuis in eo qood dicis qumidic. Si enim uiio die, qnseramus et tuam, nos abnegando, profondom,
prius quam tn jusseris, crucem deponere volomus; sublimitaiem, latitndinem et longituUinem crucis
eam quoiidienon lolliutus. Qui autem perseveraverit portando, ct in ea perseverando ad laudem ci
osqueqno eam deponas, hic in abundanti laude tua gloriam luam, qui cutn Patre et Spirilu sancto
sepulcrura ingreditur pacis aeternae. Quamvis i n hoc vivis ac regnas, Deus, pcr oinnia saecula saeculoruin.
verbo inle|l'ujere possumus qood sicut crucialus pro Aroen.

TRACTATUS
DE CONCEPTIONE B. MARI^E VIRGINIS

Principium, quo salus mundi processit, mibi con- C
aiderare voienti occurrit hodierna solemnitas, qnae
conceptione bealae Matris Dei Mariae moltis in locis
festiva r e d d i t o r . E i quidem priscis temporibus
, H
frequentiori osu celebrabaiur , ab eis praccipue
t M
io quibos pttra sioiplicitas et bumilior in Dciun v i -
gebat devolio. A t 1 9 1
obi et major scientia et praepol-
lens examinatio rerum menles qooromdaro itubuit
eterexit, eamdem solemnilatem', spreta paupe-
M t
rnm tintpbeitate, ne roedio sustuiit; et eam quasi
raiione vacantem * * redegit i n nihirom . Qtio-
m
rttm senienlia eo maxinie in robur excrcvit qood i i ,
qui earo proluleruut, saeculari et ecclesiastica au-
ctoritate divitiarumque abuudantia praeemuiebant.
ouendum, quid mei similibus sit certa inagis ra-
tione sequendum. El de simplicibus quidem in ipsis
verbis invenitur quod cum e i s s t sermocinaiio Dei.
Illos vero quos multa scientia sine charilale perlu-
siral feruot eadem scientia inflari potius quani veri
boni integrilate solidari. Cum ergo illos Dei sermo-
cinatio iostruat, el istos soa scientia quadam vento-
sitate distendat, qui aequa discernere nou verenlur
cui magis parti sil ce/lendum, precor, edicas, collo-
quio videlicet Dei inbaerenti, an de sut cordis per*
spicacia ultra aequum tumenti. Et hi quidem tit nulla
memaria de conceptione Virginis Mat» »s in Ecclesia
fllii ejtts fiaU nan sibi ratioais " * videri affirmant, eo
quod ex " nati\itale illins quae ubique festive reco-
T

Sed cum ego et priscorum simplicitaiem et moder-
norum ingeuii sublimitatero mecum revolvcrem,
cecidit in mentem quaedam divioae Scripturae verba
in mediopooere; et quid judicii de singulis gerani,
pro mco sensu pia consideraiiooe perpendere, qua-
teims a M
soa auctoritate probetur quid cui atlri-
litur, conceptionis ejus exordium satis memoretur,
ncc euim, aittiit, nala esset, si concepta nan fuisset.
Et cum in lucem ex materni uti^ri secreto prodivit,
clarum fuit quod in alvo parentis concepta iu
humanaro formam concrevit. Cunt itaqne corroris
ejus specificata compositio, et in hujus mundi laiitu-

VARIiE LECTIONES.

CoUatut ctt cum m u . Ctumac. et Corb. — Mt Cluniac. incipit : TractalusB. Anselmi De concepto»c
B. Mariae Virginis Mt Corb. et editio Ray quae de conccplione... locis recolitur
, H
" ° Ms Corb a
ouibusdam praesentibus temporibus... celebrainr " • Mt Corb. Atque. " • M$ Corb. landcm Ws
Corb. carenlem m
I f i Corb. vinctilitm " « Mt Corb. qiianluin " • Mt Corb. non sinc ratione * t
Corb. in " * Mt Corb. iu peccatis concepta
503 AD OPERA S. ANSELMI APPENDIX. SOi
dine exltibiiioTenereliiracunciis stipervacne illa A quam ronceplio venieniis in carne Filii Dei? Con-
ta9
(

adhuc iuformismaleria colcrelnr*", qnac innonnullis ceptio namque incarnandi Filii Dei ab angelo, sicut
sa?pc, priusqiiam plene in htimanam eOigiem trans- Evangeliom rcfert •**, ccelitos pnenuntiau et buma-
eat, deperit el adnihilatur. Hac animi sui sagaci* nitus intellecta est. Si ergo aliquid excelleatiua et
tate perfuncti quodantiquorumsiinplicitasetperfecta quod humanum intcllectnm supervolei, concepuo-
indominanostra " * constituerat charitas, foslumsci- nem D. Marise designasse sestimandum est, cxocilen-
licet de conceptionc ipsiussacralisaimsedominae sua lior gloria et major dignilas in ejus qoam iu Cbristi
qua se pollere glortabantur auc~oriuiis ratione abo- Domini conceptione divinitos enitoisse verisimUi tn

iere non limuerunt. ratione vidcltir. Non hoc dico, sed Filius Dei, can-
Visa crgo ratione summorum virornm in aboliiio- dor lucis aeieniae et ipse lux inaccessibiUs, Ibrmam
ne festivitatis Matris Dci proficientium " ,videamus servi acceplurus semetipsum exinanivit, sttitroqtie
,

etiam charitatem simplicium de lanti gattdii amis- adventum ita humanis mentibos contemperavit nt
sione gementium " * . Simplices s u n i , et profundis capi posset et intelligi; nam si in diviniuils susa
rationibus philosophoram responsa qmc expelunt, essentia veniens appareret, nemo caperet, nemp sna-
fertassis reddere nes<ciuni. Dicunt tamen devota lincrel. m

in Domini Matrem chariute fundari, non magni B BeaU vero *** Maria MaUr Dei futora, sicot eom,
ponderis•" sibi videri omne quod dignitati aot lio- qui soper omoia est inconiprebensibilis, veram erat
nori ejus homaoa laode deferlur, si meritis illius ct homincm ineffabili modo de sua substantia Virgo
insignibos comparettir. paritura, ac per boc ln diviniutis iUius *** unitatem
Venimtamen dum ipsa inslgnla soa, ut dignumest, transitura, non " * absurde credi potest primordta
devotione mundus ubiquc veneratur, quid sit qi*od conceptionis ejus U n U deiutis sublimiiate praesigna-
supremam originem iUorom * " noo pio oculo in- u , ut bumanarum conceptio mentium ea plene pe*
tuetur, nonnihil roiranlur. iietrare non valeret.
Tanlorum enim bonorum consuininatio, quse per Hoc itaqtie " pura simplicitas supplexque in l

ipsam Domini Matrem toti crcattirse provenerunl,
vidctur admonere mentem bumanam pietatis
U T
affcciu exorditim suum considerare. Et utiqoe eam
venturam, ac Domini Matrem foturam lota Veleris
Deum et in dilectissimam Matrero ejus puriua dile-
ctioois sestimare de coneeptione iliios Del genitrici*
non verctor.
Et idcirco " ~ejusdetn conceptionis dies fettivis
t

histrumenti " • series pandit. Scd utrora i U laudibus a cunctis fidelibos suo jodicio merito celc-
proxbue nasciiora quovis oracolo aut angelo non- braretor " * . Deipsa qnippe, multis saeculis anUor-
t i a u sit, sicut Dominus *** Christus filius ejus, ant ttim ejtts vel concepUm •**, Isalam Sptrltti sanrto
m

beatus Joannes praecursor et baptista ejosdem filii afflalum dixisse c o n s U t : Egredietur virga de radice
ejus " , aut ilii vel ille de quibus, ut pene omnibus ie%u el (lot de radice ejut atcendel; et requietcei
(
%

liqnet, sacrac Ilistoriae plenissime uarraut, in divina tuper cum Spiritut Domini, Spiritut tapientim et iu
pagina non habettir, in canonica Scriplura non repe- teUectut, tpirUut contitii ct forlUudimt tpiritut 9

ritur. In quo qtiid dispensatori omnium rerum. Spi- tciemim et pietatit et reptebit cum tpiritut timorit 9

rittii sancto placuerit, non satis digne ine posse con- Domini •" (Itai. x i , i-3). Haec itaque virgaquae u l e m
siderare confiteor, abs re tamen et conlra fidemcsso ex se protulit fiorem, nuUo dissentiente, Virgo Maria
iion aestimo, si exordiura conceplionis ipsius um fuit, et fios, qui de radice ejus ascendit, benedictus
a simpliclbus Ecclesiae filiis aestiinetur •**, ut u m Filius, super quem et in quo oronis plenitudo divini-
sublime, u m divinum, Um ineffabile fuerit, ut in taiis essentialiter requievit. Haec i g i u r Virgo " ^ ,
Ulud mens humana nulla perspicaciuu assurgere tanti Filii dignissima parens, cum in aivosua) pa-
possit. renlis naturali lege conciptreiur, quis noo concedat
Nec miruro : fundaroentum siquidem et quasi Dei sapientiam a fine usque ad finem pertingenUm,
quoddam s e m i n a r i u m civitatis et babiUculi sumrai p c u n c U implentcm, cur.cu regenUm, novoquodam c t
m

l o n i in eo ponebatur; et mansio lucis aeternae,et ineffabiti gandio ccelum, terrara, et omnia quae in eia
templtim quod corporaliter inhabitaret ille incorpo- Minl, perfudisse "; ac ineffabili jubilatione pro sui 1

reus et incircumscriptus et creatus " • simul et vivi- reinlegratione, quam per illam sibi evcnUram d i -
ficans omnia Spirilus parabattir. viua et occulta inspiratione praevidebant, perluslras-
Dicil forU aliquis: Quid enim, major et excellen- se*"? Sed CUIII ipsa conceptio fundameuttini, ut
lior aestimari debet conceptio futurse Matris Dei, diximus, fuerit b a b i u c u l i summi boni, si peccali , T #

VAUIiE LECTIONES.
• " Jfi Corb* latiiudinem • " Mt. Corb. communicatur Mt Corb. Domina rertim leg. puro Doroinam
, u

n o s l r a m " Mt Corb.proficisci
1
" • Jfs Corb. omit. M t Corb. enim • " Edit.ntc magni ponderis est
, k i
***
Ms Corb. omit. Mt Corb. videtur autem movere omnem
M
• " Jf« Corb. lesUmenti • " Mt Corb.
omittit i u • " Jfs Corb. ipse 1 , 1
Mt Corb. omit. ejus • " Jfs Corb. Unti • " Jfs Corb. et ed.
sncrarium , M
Mt Gorb. et trinus " • Mt Corb. teslaiur " Jfs Corb. emicuisse
T
•*• Jfs Corb. et edit.
Virgo ••• Jfs Corb. et ed. DeiUiem illius. " • ed. i u non • " Mt Corb. ila •*• Mt Corb. et ed. ideo
"• ed. multis fidelibus meriio celebratur m
Mt Corb. celebretur ••* ed omit. vel concepUm •** J f s
Corb. et edit. hmc omit. " T
ed. omit. virgo " • Jfs Corb. et edit. profundissima ••* ed. praevidebat,
pcnlluslrasse , T V
Jfs Corb. conceptio habitacuii fucrit
36* ftPURIA. — DE CONCEPT. B. MARLE.
aJScajusex prima prevaricationis origine macolam A fieri mafrcni suam. etquia voluit, fecit esse : quasi
t r a x i l , qoid dicetuus? utique voce divina dicilur
, n dicerclur, Matrem suam le fecit ille rerum Domi-
ad Jeremiam : Priutquam le furmarem in utero nov* i:us,Creator ct gnbernalor, renim,inquam, oniuium,
9

u : et enlequam exiret de ventre $anctificavi le; et 9 non solum inlcUigibilium, sed oninein intellectum
protmetam in gentibut dcdi te \Jcr i , 5;. De Joanne
979 transcendenliuin Doniiuus et factor te dominaro et
quoque angelus, qui eum iiasciturum praenunliabai, iinperatricem constituit coelortim atque terraruin,
ataaniit quod Spiritu tancto replerelur adhuc ex et sic mariuin et omnium cleinentorum, cum omni-
utero malris suae (Luc. i , 15). Si igitur Jeremias, quia bus quae in ipsis sunt, doinina et impcratrix exsti-
m
in gentibns erat propbeta fuiurus, in vulva est lisli el exislis, et u l ila csses, in utcro iuatris itt;e
sancliicatus, et Joannes, Dominuni in spiritu, el vir- a primordiis conceptiouis, operanle Spiriiu sancio,
tute fclbe praecessuriis (ibid. 17), Spiriiu sancio est
9 creabaris . Ita esl, bona Domina, et gaude-
m

ex utero malris repietus, quis dicere aiideat singulare mus ita esse. Nunquid crgo, dnlcissiina domina,
lotius saeculi propiiiatioriuin, ac Fiiii Dei omnipoten- nunqoid tu lanta futura , Suninti videticet Mater t T a

lls dulcissimom reclinatorium, mox in soae conccp- tuiica, el omnium quse fuerunt, suut vcl erunt, pru-
liouis exordio Spiritus *ancti gratiae illuslralione dens ac nobilis post filium tuum imperatrix, nun-
destitotom. Testaule vero Scriptora : Ubi $piriiu$ ibi R quid in exonliotooialis csse debuisli utomniuin quo-
9

Ubertat (U Cor. m , 17), a servilule igilur omnis pcc- rum le Dominuro gerere certissime novimus aut
, T >

cali libera fuil, quae omnium * peccatoruiit propi- impuritati aul subjectioni potuissel addici? Illc as-
n

tiatori aula, in qua et ex qna personaliter boma fie- sertor purae vcriiatis, ct a filio tuo jam in ccelo prac-
ret, Spiritus sancti praesentia et operatione coiistrue- sidentevas eleciionis eognominaius, omnes homincs
balur. Quod si quis eam primae originis peccato non peccasse in Adain fatetur, vera ulique sententia, et
oconlmode expertem fuisse pronuntiat, cum illam ex eui contradici uefas csse pronuntio. Sed cum emi-
legali conjugio maris el feminae conceptaro verissime aentiam gratiae Dei in te coiisidero, sicut te nou i n -
constet, senlentia catliolica est. Ego a catholicae et tr.i omnia, sed super omnia quae facta sunt, inaesli-
universalis Ecclesiae veritale nulla ratione volo <Jis- inabili modo contueor, ila te nou lege itatiira. ut
aentire, magnificentiam lamen operalionuin vir-
W l alios in ttia coticeptinue devinctam ftiisse opinor,
tutis divinae quadam quasi roenlts lippiludiiie pro sed singulari et buinauo inlclleciui impeneiralili
posse considerans, videor mihi videre quia si quid divinilalis virtule et operatione ab omni peccali ad-
originalis peccati in propagatione ejus, et commu- junclione liberrimam. Solum etenim peccatmu fnerat
nis vitii exstitit, illud propagantiutn et non propa- quod homines a parte Dei dirimebat; et tit illud F i -
gatae prolis fuit. C lius Dei evacuaret, sicque ad placerc Dci humanuin
Castaneam invicem attende: cum de sui videlicet genus revocaret, homo fieri voluit, c l lalis, tit nec iu
generi* arbore prodil nascitora, iuvoiucrum iliius eo aliquatenus concordaret ei, uude homo a Deo
lotum bispidum et densissimis aculeis undiquc discordabat: qtiia ergo ita fieri oporiebat, inatreni
septum apparel. Inlus castanea concipitur, priuio de qua talis crearetur * " , inundam cssc ab otniii
quideLi nucleum lactei liquoris, nihii hispidutn, n i - peccato decebal. Alilcr enim quo paclo illi suiunia;
bil asperum, uec aliquibus aculeis noxiuin in se ha- puritati caro lanta coiijunctione ur.iieiur, ut homo
bens, sed si aliquatenus servans illic in sumroa leui- assumplus ita esset in unum, ut quae Dei suut, iudif-
late nutritur, fovetur et alitur, ac forma in sui spe- ferenter hominis essenl, et quae iiominis Dci " ' ?
eiem et babitudinem jam adulla, ropto invoiucro ab Adhuc propone tibi palatium, quod speciatiter
omui spinarum punctione et ouere liberrima natura suis usibus aptum existat, construerc voletiiem, in
agreditur. Attendo. quo et ipse (requenliori et festiviori cursu couvcr_c-
Si Deus castaneae confert ut inler spinas rcmoia titr, et oinnibus ope ejus atque auxilio iudigcnlibus
punctione concipialur alatur, fonnettir, non mitiori et laetiori vultu rcspondcat, et auxilielur.
potuil baec dare bumano quod ipse sibi parabat lcm- Paiereturne, quseso, in priucipio palatii fiindamen-
plo i i i quo corporaliter habitarel, et de quo in uni- D
invalidum, el structura., quae forel cedificande
l u , n

tale suae personae perfectos bomo fieret, ut licct i n -
tcr spiuas pcccatorum conciperelur, ab ipsis utmen
spiuarum aculeis omniroode exsors redderelur? po-
l i i t plaue, ct voluit; si igitor voluit, fecil. E l qui-
dem quidquid dignunt ui.quam de aliquo cxtra
suaiii personam voluit, pcrperam est eum rte te,
o bcalissima feminarum, noluisse; voluit eiiiui te
incongnium, et non cohaerens? Non puto, si sapc-
ret, et propositum suum ad efiectuui perducerc Vt I-
let. Ergo Sapientum ante omnia saecuia proposuissc
stbi habilaculuin, quod specialiter inhabitarel, con-
strucre similiter indubitala fide tenemus. Quod au-
lcin habitactiltim isltid fuerit, jam dudum iunotuit;
hoc enitn habilacultim illud sacrarium Spiritus san-

VARI.E LECTIONES

9,1
ed. conlraxit 9 7 9
ed. ha?c omil. M$ Corb. ct ed. qui
K l
ed. olim m
ed. iiia^uitihliiicm
, T 5

919
ed. recipiatiir
,TT
ed. crcatis " ed. in tanta fulura gloria
, 7
* cd. Doitiiuium ,T
» " ed. latis lollcrctur
9 , 1
Jfs Cor^. Evplicil Aiisclmus dc Coiiccpiiouc B. Marhc Virgiuis
 507 AD OPERA S. AN ELMl APPENDIX.
cii esse falemur, iu quo et per quod eadcin Sapien-
tia huinanae nattirac conjungi voluit et incorporari,
et oninibos se pura roenle confiientibus parcere et jkere valemus, licet porro infra quam sit. Qualita-
niisereri; quod sacrarium, aula videlicet universalis tem vero beatitudinis vel minoris, nisi per contra-
propitiationis, curo 0|>erantc Spiritu sancto construe- riam miseriam in qna sumus, noo facile percipere
relor, si fundainenttnn illius, scilicet initiuin sive possumus. De majori autem beatitodine dictmn aesti-
priniordium forroaiionis beatae Marlae, corrupltim
fuit, ipsi certe coiistrticturae non congntehal i:ec
eohaerehal. lusciane fuit et impotens saptentia Dci
et virtus mundum sibi habilacuhim condere, remoia
oroni labe conditionis bumanae?Angeiis aliis peccan-
tibus, bonos a peccatis servavit, et femtnam, Ma-
trem suam raox futtiram, ab aliorum peccatis exsor-
tem servarenon valuit? In acternitate consilii fixura
statuit eam dominatricem et reginam fore aogeio-
mm, et nonc inferiorem angelis nataro, in consor-
tium acceptam esse crederous oinnioro peccalorom?
Existimet hoc, et argnmentis suis probet qui vult,
ego donec ostendat mihi Dens aliquid dignius ex-
cellenlia dominae nostrae posse dici, qoae dixi, dico;
qute scripsi non mulo; caetcrtim meet iiitentionem
roeam filio ejus, et illi committo.
Nibil t i b i , domina , aequale , nihil comparabile
est: omne enim qttod est, aul supra te est, aut subtus
te est: quod supra te est, solus Deus est; quod in-
fra t e , omne quod Deus non est. Ad tuam tantam
excelientiam quis aspiciet? quis attinget? E l certe
ut ad banc excelienliam pervcnires, in humillimo
loco, id est in utero matris tuae, purissiroa orieba-
ris. Quod sr taK modo concepta et ordinata non
foisses, ad tantam celsilodinem noo succrevisses. {
Qutsqtiis igilur de crementi tui magnitudine gau-
det ac laetatur, de ordinatione ipsios crementi
aeqooro est ut exhilaretur. Qui ergo a die beatae
cooceptionis tuae gattdium ejusdem conceptionis tol-
lit ISccJesiae Dei, aot non bene atlendit, aot atten-
dere negligit, ver nesck bonum quod inde processit
oroni creaturae Dei. Sed immensitatero boni ipsius
quiset.plicabit? Faleor non ego; tonge cnim a me
et mei similibus, hocest peccatoribus, tanta salus;
verumtamen, nt autumo, quasi in aenigtnate adverti
aliqualenus poterit, si malum , in quod natura hu-
mana ex peccato Adaecorruit, antc mentis ocolos
praefigatur, et ita in ipsius mali conirarium, bonum
scilicet quod per banc dominaro mundo provenit, |
animus considerare volentis defigatur.
Omne quippe bonuin , ad quod homo condittis
fucrat, perdidit in AJam , et idem ipsum bonum
tniilto excelleittius humana nalura recuperavit in
Maria. Duas siquidem beatitudines et dttas miserias
csse novimus. Ifarum beatitudinum et miseriaruro
tinaro majorem,aIteram minorero esse constat. Bea-
titudo major, regnum coeloruin; minor, qua p r i -
inus horoo potiebatur ante pcccaltim; majormiseria,
poenae infernalcs ; minor, in quibus vivimus conti-
nuae tribulationes, ct nos ipsarum beatitudiimm
cxpcrientia penitus ignari, experientia miseriaruin
semimus nos usqtiequaquc gravari; sub una gcmi-
m i _ ; aliam , ne uos rapiat, fonnidamus. Conside-
508
. rationc etenim iniuoiis, si vigilani ^nimo studinui
adhiberous, aliquantum qnae sit m?jor miseria cen-
uio qvod oeulut non vidil, nte aurit audhit, nee in
eor hominit ateendii, qum prmparatit Deut diiigcn^
tibut te (/ Cor. n , 9).
Ab bis igiiur bcatiiudinibns omtii modo separarf
fuimus per prsevaricationem nostri priini parcntis,
et iitrtquc miseriae inrcliciler obtioxii facti. Jfort
namque per peceatum Adae intratit in mundum , et
ita in omnet hominet pertrantitit (Bom, v, tfc), nec
aliquis ante adventum filii sanctae Mariae inde po-
;
terat liberari. Et qttae mors ? Mors animae priino qua
bomo perdidit vitam aeternam , Deom videlicel ad
cujus similitodinem faclus ftteral. Infelix penlere,
pcrdere quod summe est et vere, et sine quo n i b i l
unquam bene habetur vel est t Hanc roiseram mot>
tem et omni malo incomparabilem mors quoqne
cornoris sequebatur, per qoam anima, quae adbuc
in corpore degens vitae coelestis flatom amiserat,
inulto roiseriojLctaustris inferni snbmersa deperibat.
Hanc inaestimabilem damnationem nemo qui eva-
dcrei, qui inde liberaretur nemo e r a t , liberantli
potestaa i a i o l a crealttra nulli rei accidebot; soK
Deo qui bomiiiem fecerat, et contra quem bomo
dcliquerat, luee liberandi potesus supererat. Sed
quis? ipse oflensus, ipse despectus, ipse ut parceret
a nollo digne petebatur, de die in diem scelera
multiplicabantur, et ira Dei ad puuiendum potius
qtiam ad parccndum provocabalur. At ille cujus
pielas non exhauritur, ctijns misericordia IIOII ex-
inanitur, cujus bonius nunquain deficit, cttjas roa-
jestas quod vult efficil, hominem ad similimdineni
soi crealom,ne totus m aeterna damnatione periret,
libcrare instituit, et ordine, quo gratior essenon
po^uit, ipse videiicet qui hoc et per se faceret,
homo fieri voluit, nec lalis ul caeteri boinines, sed
ut ipse et assumpu humauiutis in una persona
cssei perfectus Deus el perfectus homo, ex anima
rationali et humana carne stibsistens; sed t o u hu-
mana natura in radice sui vitiaU fuerat alque cor-
rupU, nec Dcus corrupiioni ct vitio peccati potest
consociari. Neeesse igitur fuit ut nattira, dc qua se
hominem facere volebal, et bumana et munda ab
omnis peccati contagio esset; quod non invenirel,
cuin, ut dixi, nihil incorruptum v i i i a u cunctorum
radice cxislerct, sed qui humanae perditioni subve-
nire disponebat, Dei virtns el Dei sapienlia nunco-
patur. Itaque ad omitia qttae vult possc siippetit i l l i ,
nec sapientiae illius ulliis est nuinems, quae pertingit
a fine tisqtie ad finem, cuncta disponens (Sap. v i ; i ,
i ) . Potcrat ergo de ntassa peccalrice naturam I H I -
manam ab omui labe peccati iminunero faccre,
iinde in unam ncrsonam sui susciperet, u l botno
intcgcr csscl ct diviuitati sitae itihil initiiierct. Pr.tv
deslinata fuit cl pr;cordi.*iala iu boc opus mimbitc^
800 SPURIA. - DE CONCEPT. B. MARLE. oIO
e l omnibtts opcribtis Dci prajstans et inenarrabile, A rtmi in sobstanlia noslrae caruis doiiiiuandi jure
Maria, scilicet illa magni maris nobilissima stella, pcnelrarei.
boc esl tolios saeculi illuslratio, et omniom in lem- Nunc autem qua* gloria, quis honor, quae jubilaiio
pestatibus diversorum casoom tilubanlium inde- cordis, quae jucundkas meniis, quaesecuritasaeternae
ficiens levamen et consolatio, nec noo ab acternae beatitudinis erit bumanae naturae, quando illum sibi
mortis interito paventiom ac sub ejus prasidium viderit concorporalem, qnem oronis iniliiia coelo-
cooftigieniiutn tutum juvamen atque redemptio. roin adorat super se verum Deum, ctim Palre el
Te igitur, domina, quam in lanlum culinen prae- Spirilu sancto omnia regentem, omnibus imperau-
destitiavit et extutit diviua potentia, qnam tot tem, et aeterne Patri suo consubstanlialem el
praerogativis dotavit cuncta disponeos Dei sapien- cooinnipoicnlein ? Hanc gloriam, banc taitloruin
tia, qoam sibi matrem elegil ad mundo subvenien- bonorum possessioiiem nunquam humana naiura
dum ipsa oroniuro salvandorum ineflabilis mi.eri- adipiscerelur, si Dcus ipse, pro expiaiioite peccali
cordia, crediderimne, quaeso, te morte peccati, quae Ada?, in carnc bumana non nasceretur. Multo igilur
aer iuvidiam diaboli occopavit orbeiu terrarum, in felicius et dignius in reguo coelorum erimus quaiu
ino conceplo potoisse gravari ? me naroque ileruin si Adam non peccassel futuri essemus. Et quid erit,
atque iterum ipsas, qoas superius commenioravi, B turte aliquis . . . . de memoria inaiorum, pro quo-
ratioites considerante, anitmis boc credcre vitai, riim intcgcrritna abolitione inlerminabiies gratias
intenlio abhorret, lingua fateri non audet. agercui i l i i , quetn praesentem semper habebuui,
Quod si dicitur le, si ante parlum beali filii tui suo ptissinto Redemplori quicunque ibi fuerint h«-
praeventa corporis morte fuisses, originalis peccati robtes ? Constat euim quod onines omuiuin conscic< -
legem aliorum more evaderc non potoisse, ineple tiae singuiis patebunt non solum hominibus, sed < I
dicilur, nec tanli esl ut ei respondeatur. Quaiiicr angeloruin et hominum et angelis el bominibus.
enim Mater Dci fotura praeordinata fuisses, si ad Cnm igitur cherubim el seraphim, throui et domi-
hoe le, qui praeordinavit, Deus non penhulsset ? nationes, aliaeque coelorum virtutes, in conscieiitia
Nam in Deo non est, e$i et non sed simplex ett in
9
singuloruro cognoveriiit peccata illorum, seqtie ta-
illo esL An mors valeolior esse possei Deo, de cujus liiim viderint oinnino insontes, qiiomotlo fieri polerit
nuinu nemo valei quidquam rapcre ? Nunc autcin, ut eos non compuieiit cxinde viliores qtiain si non-
qnia tanti apud Deum prae omni creatura es, ut qoam eis aliqui tales domiuali fuissenl errores ?
Materejus dignissime fieri nieruisses, sicut ipse non Quomodo ergo felicius et dignius erunl in soeietate
tantum sopercastos et mondus, sed ipsa castitas ^ angcloruin, quorum viiilas nominatur ex comtnu
insauue
ipsaq munditia est: iia carneverum boniiuem ipsorum ? peccare
nione peccati Adae aestimatione ipsorom peccan
paritora eras, mituda prae omnibus jure esse de- namque infelicilas e t indjgnilas, non peccarc vcro
bueras. Primordia itaqoe creationis toae mertto filii fehcilas e t dignitas comiialur. Haec siquisdicit,
sanclae Ecclesiae debent venerari, si sancla, si casta, d u c i qo^dein ratione videtur, s e d humana; nam
si a eorruplionis vel peccati roga illa credont esse ccelestia consideranli alia ab istis occurrit couside-
discrata. ratio. Non enim illi angclici spiritus, qiiortnn simi-
Qui aliter senliunt, quod melius approbant, cre- liludinem, j u x t a promissum Domini, adepturi s u n t
dant» Ego, piissima domina, ego tuus qualiscunque post hoc saeculuin quique justi homines, in eis
servulus, ego scio, credo et confiteor quia inde ex considerabunt qtti fucrint, sed qui sinl, licel h i in
radiee Jesse pulcherrima, ac per hoc omni qood te merooria sua baheaut qui fueriut, ad laudctn scili-
atiqo-lenus dpcoloraret peccati volnere aliena pro- c e t e t ad gloriain Salvatoris sui. Certe si aliquis in
diisti, et inlegerrima permanens florem speciosissi- hac tnortaii came posilos aliquo gravi roorbo, verbi
inum protulisti: florcm, inqnam, prolulisli, et non gratia, lepra percussus, toio corpore vermibus sca-
qoalemcunque, sed soper quem scpiiformis Spi- teret, e t cuitctis eum iiitueiiiibus horridus iniinaue
rilus sanctos requievit, el odore vilae perennis, D feteret, si aliquo eveniu, uipote niedicorum juva-
odore salutis aelernae omnem creaturam gratia divi- mine, vcl rcspcctu mira facicntis Dei roisericordiae,
nilatis suae respersit atqiic replevit. Per hunc a integrae sanilali restitutus fuissct, et res eis qui
peccato primi parentis libcramur, et mortem quae euin prius noverant iunotuisset, roox bi qui illum
per istud intravit in orbem terramm cvadimus, mi- aute abomiiiabantur, si charitas in eis flrina vige-
terias qnibus opprimebatur omnis caro ob merituro rei, ipsuui vidcrc, ipsum alloqui, in ipso graliam
ipsius delicli, jam alias in re, alias in spe, conculcat Dei cupercnt iutueri, roirari, venerari, et ipstitn dtt-
ipsa caro redempta cruore ipsius floris, unici sci- plici honore censeri habenduni : ipse nibilomiitits
licet fllii tui et dilecli. Per btinc quoque non inodo suaeinfirroiialis non iinroemor, aliisetiam iguoran-
paradiso, oude Adam fuit repulsns, restituimur, libus eant nltro et cum qttadam sui aitgmenlatinuc
sed et regno ccelorum, quod non habuerit, sed hahi- referrct, ul primo et praecipue Dei gratia inde, seu
turus erat si non peccasset, multo fclicius illo ct medicorum perila ncicnlia, seu sua loiigaiiimitas,
dignius iuvehimur. Nam si Deo inobediens non vcl devolarum precutn cum be.Uorum operum diu-
fuUset, nunqtiain Filitis Dci bowo flcrcl, in quo vel tina exhibilionc iuslanlia, vel medeutmiii inflicla
pfoqno morlem palicusac rosurgeus irgnuui <u:lo- a.spcrilas a >;«rutis desideralo elfeclu n o n dcflenc-
51 i AD OPERA S. AN! SLMI APPENDIX. 51*
ral, pracdicarctur. Si crge bacc ita gcrunttir iu Iiuma , propagine o r u m , sibi pro couditione unius naturae
uis, qoid putas in bonim quodantmodo similibus consimiletn, prae oculis babebuut, angdis et ar
geritur in divinis ? Eqtiidem peceata, quibus Dei changefis prsesidenlem, omnia utpoie reginam om-
vultus oflenditur, mentis huuianse vulnera alque nium cum filio disponenlem, seque dtiici aflectu
ptttredines esse non ncsciuntur. Quse undc proce- amplecteuUm, sibi de coilau gloria eoogauden-
dunt, nisi ex suse condiiionis ingenita corruplione ? tem; et fleri poUril ut ad boc non io iromen-
Quae corruptio, dum transierit in incorruptioneiti, sum exsnltant, non se ineftabili jocundiUU glori-
uihil ulterius eril quod doleat, nihil qued alicui ftcaiionis conjubiienl? Et qoidem ad hanc digniutem
sordescat, uihil quod cuncu crrnenlis Dei oculos nec beatissima virginum^ nec numerositas bomi-
ofleudat. Pax igitur erit itilerDeutn et homioes, mim electorum unquam aseendisset^ si FUiuaDei ad
quam nullus flnis includat, iiulta occasio scindat, deslructiofiem peccali Adae de sinu Patris bominetn
tiutla offensa obnubilet; vidcbitur eniin ipse qui est ex ipsa Virgine assumpturus non descendisseL Igitur
ct ketabitur in commone in eodem ipso et ad propter peccalores Maria facU est Mater Dei, qna?
ipsum, qoi ab co qnod esi, aliod omnino esse non idcirco quod ea castior, ea sanclior, ea humtlior is
I>otest. geucre bumano nnlla potuil reperiri, merito debut
Dcus meus, Deus meos, doce cor IUCUJII iiitellige- in tantam exceilentiam ab eo, qtto nihii tasiiwK
re quid ibi futurutn sit omnibus qui te bic dilexe- nihil sanctius, subltmius est nibil, adcisei, et in
runt, qni mortero Uiam vitam suain in directione qnid excellentius adc.sci valeret, quam ut in perpe-
viaroro suarum complexi sont, qui libi io seqoenda tua virginiUU permanens Deum de sua carne car-
voIonUle tua per mandatorum tuorom custodiaro nem factom generaret? Hanc excellcntiam conlulit
adhaeserunt. Vere, bone Domine, joxta vocero beall Dcus Virgini Mariae, eo quod illam pudicitia cordis et
Apostoli toi, surome tu oronium bonorum, prsestan- corporissibi pncoroni crcatura intellexit adhaerere.
tissiinus eris oeteroabler in omnibus (/Cor. xv,28). 0 felix hscrerel o baerere felix, bsercre iUi qni soius
Et quid boni poterit deesse alicui, cinti le habueril, vcre est, qui soltis sumroe est, qui nunquam dcficit
qui fons es ct perfectio omtiis boni ? Quomodo ita- ulli sibi non ficto cdrue baerenti ? Iluie, pia domins»
que iili tui dilecti leque diligentcs ad inluitum quoniam, ut dixi, adbaesisti, batsit ct ipse tibi, et
gtoriae tux perenni jucundiuie gaudentes, ange- modo quo nec dulcius potuit adbaerere. Quid enim
licos spiritos dico: qooinodo, iuqoam, poUronl eos inter duos dulcius, aut digoius valet esse quam esse
praecipuo honore dignos non judicare, eos u l semet- matris ad fiiium, vel filii ad matrem? Ethoc utrum-
ipsos non amarc quos tibi concorporales, qoos in que vobis est, ut omnibus liquel. Se«l hos bohores,
forma bomanitatis viderinl tibi consobstantia.es ? ' has dignilates, bacc gaudia, quibus coelus hominum
Qtioroodo cos non iinmensa dulcedine amplecientur rcetui admistus angelornm perfruitur, ob pncvari-
quonim uiira vis auiini,' dum viverent in canie cationem primoruro homiuuin, num iltis as«:riberc,
tnoriaii, tantum in doroandis voluptatibus suis pro num illis exinde jure debuere graiiosi exisiere ?
tuo auiore in se valuit, ut pateal oinni crealurae le Non puto. Nec enim ea intentioue prseceptum Dei
pro eis non fuisse gratis hoiniuem factum, natum, l>raevaricali sunt, ut lot bona inde procedercni, sed
passum, mortuum ? Siquidcm tibi banc laudem ut modum conditionis sose, spreto Deo, snperbi ex-
pepererunt ut qui cos in terra homo factus perdiios cederent. In eo quippe quo diabolom aodierunl n t
requisisli, te audircnt, te diligerent, luis monilis dii fierent, non inUnderunt ut ad deitatem, qua se
acqtiiescerenl, et ad le laeti perveiiircnt, sicque U sublimandos sperabant, extcrminandam F i l os Dci
nec in tuo consilio dcceplum, nec otiose proeis quse aliquando ex sua stirpe homo fieret. Forte magis
passus es perpessum fuisse ostenderent. Non igitur putavit Eva se Deum illico fore, et Adam sibi con-
eos omnino irratioiiabiliter dixi, Domiue, ut aestimo, seiitientem diviniutis suae futurum consortem. 0
dignius atque felicius in rcgr.o tuo csse quani futuri superbia inlolerabilis! o stultitia inaestimabilis! o
csscnt, si Adatn non peccasset vanius omni vanilali incomparabiiis I 0 Eva, quam
Ad boc illa dignilas atque felicilas sese ingerunl propinquior verae ac suminae deitati exslitisses, si in
considerationi meae, a quibus bumana natura nihi- sialus tui h u m i l i u u Deo subdita perstitisscs. Adatn
lominus aliena existeret, si ob meritum peccati sui quippe, sicut Apostolus ail, in praevaricaiioiie ttia
primus bomo paradistim non ncrdidisset. Virgineni seduclusnon fuit (/ Ttm. n , i i ) , quia quoil serpciis
Mariam, quae super omnes muliercs bcala hodie etv pollicebatur, meudacium esse intellevil. Tu autem
benedicu colilur et pi-sedicatur, quaiu summus et miserrime seducta (ibid.), el, e vestigio multiplict
oronipoiens Deus sibi in Malrem assumpsit, et uni- perversarum copidiutom semioe imbou, illecebrosa
versis quae post se sunt sccum dominari consiituii, facondia iliuro ad libi conseittiendum illexisti, praesi-
cum in dextera ipsios unici beaiique fllii sui mulii- gnans in hoc opere tuo veram fore fuluram sentcn-
tudo viderit bomirtuni in reguo iilo beatitudinis tiam viri Dei, mulieres sciiicet aposUtare facere
adunatorum consistere, noniic feiicero, nonnejti- etiatti sapientes (Eccli. xix, 2). Necdura enim tibi
cunduro, nonne ultra quain quivis xslimare qiicai, pra^positus lueral ex senteutia Dei, et ideo in penli-
tUluin siuim judicabit in cjus consideratioue ac tioiiem toi etsoi et oniver&ae posteriutis nostrae illa
Oijescntia bonoralum ? Virgincm, inquani, dc sua femiiia soliicitalionc pra?valuisli. Obcdivit namq;u>
513 SPURIA. — DE CONCEPT. B. MARi-E. SM
vodtoae, poslposiu obedientia voeisDei. Vae obedi- A toae scveriutis, voluisli ficri hotno pro nobir; in-
rc, • » non obedirc, vae voci mulieris coulra vocein tende u l esse possimus quod ot essemus factus es
Dei obedire, vas provoce roulieris voci Dei non obe- niiits ex nobis. Quod petimos, bonor tuus est ut fiat.
dire; tnalom hoc, malum hoc. Ilinc enim omnes Nam si non fit, videberis a proposito toe quodam-
iribulaiiones ei miserias qnas passns est tnundus, modo defeclsse. Yerum nuila disceptatio nobis est
qnas paiitur, quas patietur, exortae sunt. Hinc tecnm, quia Dominus es, et unum verbom titum
deorsom sortitae sunl, binc robur et perseverantiam validius nostris mille. Si enim omnes j u M i t i a e uostraj
perdiderunl, binc ignorantia omnis boni, hinc coram te sunt sicul pannus menstruatae (/*a. LXIV,
scientia et exseeutio omnis maii, hinc Dei contem- 6 ) , quid erunt iiijustitiae nostrae a seipsis et a
ptus, hinc daemonum sub siuiubcrorum specie ne- nosiris iitiuiicis aute facient tuam deuudalae? Vae,
fandissimus ctiltos, hinc mors viiae pncsentis, binc va_, qttis hinc prodetiotetn pertorbare inentis confu-
i l l i roiserior mors sobiens dispeudia vitae scqocntis. sionein,quisterrificihorroris cxplicare poterit imir.a-
Non ergo debet vobis bumana natura gratias agere nitatem? Et si confusi horroris horridaeque confu-
qnod sic in Filio Dei est exallata et bonorala, sed sionis i i n m a n i l n s est modo n o b i s inexplicabilis,
vobis uliqtte, quod limnmera mala, quod in gemi districta malorum exaininatio in fuluro examiue
— ^ — » -i . » -i *> n
uam mortein corp»risel aniinae est dejecta et pracci- cui c r i i lolerabilis? Ueti! peccatores homines, quos
p i t a U ; uec ulla essct spes baec lanta mala aliquate- Ii.ec oinnia mala cx Adnm slirpc resprciunt, qiiid
nus cvadendi, si flos ille speciosissimus per glorio- facienius in istis? Despcrahimtts? Absit! Quid tnnc?
sissimam virgam, de radice Jcsse nobiliter orlain, o fons David paiens (Zuch. x m , I ) , in abluiioiiem
non sumpsissel inilium nascendi. Sed ipse in miinilo menstrualae flue a.l nos, et consule quid cxpedial
natus ordine quo voiuil, Spiritus sancli super se in nobis. 0 pietas! vere bone Domine, video, videiui
gratiaruin snarum plenitudine qniescentis, suis au- gatideo, gaiidcus amplector consilium quod per sin-
ditoribus dona dislribuit, et mundum ab ignorantia gularein misericordiam tuam providisti saltihriua
veri boni, et aliis malis inde manaiitibus, quae i n - iore nobis. Et quod vel qtiale? Niinimm mcnU, vul-
currit per Adam, potcntcr edoxit, atqne adjamissam l u , voce ad eam redire, cujns supra nieminimus, d i -
regni coeleslis coiiversationem jam alios in re, alios lectissimam Matrein |tiam, piissimain scilicet domi-
in spe misericordiur redoxit. nain nostram, a cojus coiiieinplationis dulcediue»
Patet igitor qtiid cui debeal genos humanum/cni a cujus castilatis contcmplatione, a cujus digniutis
quod Ih infima bumiliatiun atqtte prostratuin, coi cousidcralione, a ciijus sublimitatls speculatione, in
quod in summa est exalutttm et gloriflcatum. Yos c
u a s
angustias, quaedam animo non abolcnda cotn-
* * m\ _ _. A I - _ %m _ _ _ _ _____ __ _—_. .1 __. _J_*_M_M___S__M^ _>_>_« _.««._%_* _.•_. _m • • _%. _t • • _a>_m I I A I ^ i• A M A
igilur, o Adam et Eva, vos, vos accusat; vobis meroorando, devenimus, ipsainque pura devoliono
vestra progenies mala quae suslinel impuUt, se per interpellare, u l nobis consulat, et nobis superemi-
vos piradisoexclusam, seiniseriis continois pcr vos neiui, qua praeeminet apud te, gratia subveniat*
iutrusam miseranda btmeiiUiione deplorai, et uon Procul dubio natnque scimtis eam lanti rsse penes
imroerito qoidem. Causa evidens est, nec refragari le, ut nihil horuin quae volet cflicere, aliquatenus
potesL Quid igitur, Deus omnium, qtiid faceiet posset effectu carcre. Salus igitur nostra in volun-
opns manuum tiiarum, ex pncvaricatione horum late sua consistlt, dum umen quod vuli potenler
parentum suorum perennibus puenis et aelernac eflicial. Quod itaque consilium salubrius nobis, quos
morti obnosium, si non veuires? Si non subvenires, iuvolvil flnis saeculi, daret filius ejus finis cunclo-
quo fugerel, quo delitescerel, quoevaderet? Uiique ntm qnam currcre ad ipsam, quae de carne soa
consilium nuiluin, remeditim nullum. nusquam pro- gcoeravil etimdem ipsum, sine qtto non flt ulla
teciio ulla; sed venisti, ei qualiter hacc omnia adi- reinissio peccatoroin, qul vere bonus, vere pius, vere
piscererour, eflicaciier ostendisti. Si ergo hi qui volens misericordiam esi. E l t u , domiua, ad cujus
post adventuro luuro, Domine, venerunt, noo sal- subsidium nos mittil diieciissimus fllius tuus, quid
vanlur; non habeut praeUr se ipsos, contra quos ry dicis nobis? ipse enira roisericordia nostra est, et tu
aequojudicio inde conquerautur. Quid igilurfacieni? cjusdein misericonijeniateres. Quid, inquam, dicis
nt mibi qttidem, Dominc, videtur, uliimiim et uni- nobis ? Forsan, domina, ut sub alarum suaruin pro-
cum consilium cst ointiibus qui volunt salvari, ut tcclione confugiainus. Bene; at licet inisericordiam
primo tibi inliroas ex eorde pro omnibus beneficiis illitis, sicut dccet, gralanter amplectamur. tameu
tnis graies exsolvant, te diligant, ac demum praece- jusiitiam ejtis non parum formidaraus. Ne igilur
ptis tnis obediant; sicque se ad te perveniuros qiixrentibus miscricordiaui obteiidat justiliam
seeura fiducia spereni. Sed ad hoc, pie Paler, quis suain, precamur, adesto nobis, et age causam no-
idoneus? Utique nemo, nisi tuo fnltns adminiculo. slraui pro nobis. Ipse nainqoe magni conf ilii sura-
Tu enim sumroum omnium bonoruni es.quiet ipsura IIIIIS Angelus consuluit nobis veuire ad te. Ccrie
sununum bonura es; necquidquam boui polesl esse, peccatores nos esse cognosciiuus, et daranari mere-
vel fieri vel h a l c r i , nisi aut a te, aut per te, aut iiiur, et justo quidem, non negamus. Sed a*qtie
de le. Nihil itaque boui sine le valct quisquam jiisttim essc profilcmur ut volunlatein ipsius farial
f.:cerr. Redeiuiui ttos, Doittiiie, Deus verilatis; ue qui voluntali bux in cunclis qnx agit concordaro
propvcr scelera oostra excrceas contra nos ju.liciuin non dctreciat. Et qttis utiquain voluntati illitisniagis
515 ADOPLKA S. ANSELMI APPENDIX. 516

concora exstitil quam l u , cujus snbsistentia ali i m - A et ea re, quaesuraus, ne jugi raiscrtordia', qua crga
pletione voluntatis ejus nunquam otiosa fuit. Velis omnes bactenus usa es, alia sis quam te certisaime
iiaque solummodo, domina, ut llle justissimus jutiex scimos. Et uiique, doroina, non te decet a filiLtui
nobis misereatur; profecto justum erit, nulbt ra- voltinUte discrepare, qui ad roiserandom generi
tio e obsislente, ut velie tuum perficiator. Noli bumano se nalurae nostrae consortero vultui Patris
ergo, noli propter misericprdiaro, cujus mater esse sui non cessat perenniUr demonslrare. Et ipsa
probaris, nobis deesse, quia velle luum non postpo- naturae noslrae demonslraiio quid aliud est quam
ncl in salute noslra, qui ut salvemur factus est per ad provocandum super nos niisericordiam suatii
te frater nosier. 0 mira operatio Conditoris! o im- quaedam ineffabilis pieutis inciutio. In ipso enim
mensa consolatio peccatoris! o domioa, si filios sibi complacoisse Pater ipse tesiatur; nec fleri po-
tuus est factus per te frater nosler, nonne et tu per test u l quibus ipse vult misereri, non misereatur.
illuro facU es roaler nostra? Hoc enitu jam mortem Sumrous igilur Paier parlicipibus Filii sui vult m i -
pro nobls stibiturus in cruce dixit Joanoi, otiqne sereri, et ipse Filius eos ingerit pro se conspectui
Joanni, nec aliud quam nos in natora suae condi- misericordiae Palris sui; e t l u unica Maler ejusdeni
tionis babenti: Ecce, inquiens, maler tua (Joan. x t t , uuici Filii Dei repelleres ab ulieribus misericordbe
87). 0 peccalor bomo, gaude, gaude et exsulu; non uiae qoos, ut dixi, et Paier Filii et idem ipse Fiiius
B

est enim onde desperes, non e s l quod formides; vocant et revocant in sinum gratiae tuae? Tu exaspe-
quidquid judicabitor de te, totnm pendet e i sen- rareris conlra nos propter iniquiutes nostras, coui
U n l i a fratris et matris toae. Ne ergo averlas aurem Filius tuus, quem maxime offendirous, morti se
cordis tui a consilio illorum. Judox tuus, videlicet tradidit pro delendis iniquitatibus noslris? Severior
frater IUUS, docoit U fogere ad subsidium matris videlicet illoessesMiper nos, cum ejusdem condiiio-
s u e , eiipsaeadem m a U r itia nronuit Uprotectioni nis sis, cujus el nos; natoram tuaiu, domina, excc-
alaruin fllii sui flducialiter inhaerere, seque tibi, ne dens. Sed fortasse Untum atnas justiliam Dei contra
ejus jusiitia gravareris, non negavit afluturam. pcccantes in enm ut roalis illum exercere vindi-
Maria, quid dicemus?quali organo vocis, velqoali ctam qttam exbibere misericordiam. Quod si i u est t

Jubilo cordis expriuiemas quantura tibi debemus? cur, domina, coidam olim ope tua magnopere indi-
Clique, domiua, quidquid inUllexeriinus, quidquid gcuti, et qua» esses nescienti, matrem U potius m i -
menie conceperiiiius, quidquid ore prolulerimus, m i - sericordiae dulci voce respondisti quain justiliae,
nimunt est et qnasi nihil ad ea quae tibi ex aequo cum filius luus non minus sit vera et iucommuubili*
debemus. Tu namque a n U omnem creaturam in justitia quam vera et appetibilis misericordia? Ea
menie Dei praeordinata fuisti, ut omnioro feroinarum ^ fortassis consideralione, quoniam si te malrem
castissima Deum ipsuin vemm horoinero ex loa justitiae diceres, magnam non soluin ei quem in
carne procreares, ut omnibos posr sotim Filium augustia positumomni misericordia (postposfca jusii»
tuum regina coelorum eflecU gloriosa regnares, ut tiae severiute) opus habere sciebas, veram eliam
perdiio mundo recuperaiionis adiium el viiae peren- nobis pauperibos tois spem veniae lolleres, et singu-
nis emplumentum praeparares. Tu gouus buinanum laris refugii ostinm crudelem bumani generis per-
aeternitatis gloria nudatum, per bealae fecundiutis seculorein fugientibus quodammodo initnicis occlu-
luae virginenm parlum, in pristinum statum redu- deres. Quis cnim cum juslitia Dti judicium subiens,
xisli. Tu leges Inferni, devicto per raorlem filii tui non ut vestimentum cooterilur, nou deierios qtiam
principe mortis, evcrtisti. Tu denique cunctis Denin a tinea devoratur? Quapropter, pia domina, dolcis
ac Dominnm, quem ignorabant, visibilem et propt- et clementissiroa Doroini Mater, attende fragilitalis
tiatorem exhibuisti. Per te, domina, v i u m perdiUm nosirae gravero necessiutein, et ostende super nos
in unigenito tuo recuperavimus; pcr te esl, si quid eflectu u esse, qtiod jucundo aflectii le esse cogtio-
Itoni sumus, sive possumus, sive babemus; per u visti; quod si feceris, ad nos salvandos fllio tuo et
sid aeternain gloriam quicunque sumtis pcrveuturi suo prociii dubio concors eris. Benignissimus
pervenieinus. Tu post Deum summa ac smgularis quippe fllius tuus desiderat salutem noslrain, et in
coosolalio nostra. Tu. felix atque beau gloriatio taniiim iit quo illam incomraulabileni et aeternaiti
nostra, tti ad regna coelorum ductrix ac subveclio facerel, xieruitaUin suain momentanea m u u b i l i u t e
nosira. Tu, quaesumus, esto in ipso bealitudinis nostra indueret. Yerax quoqoe et juslissimus Pater
regno coelesti susceplrix el pcrpelua exsuitaiio no- suus ita sibi per omnia coniplacet ut nihil eorum
slra. Ergo secundum beatum et misericors consi- r.olil quae ilhira velle intclligii. Velis iUque solum-
lium specialis raisericoruiae, duicissiraae seilicet inodo quod vult ipse, nihil restabit quod possit ob-
prolis lua.% ad te confugimus; tu procura ne in va- sistere saluti nostrae. Sed te non velle quod Deus
num hoc feceriiuus. Be etenim vera si dcfeceris vull, nefas est vel opinari. Gaude igituret exsulu,
nobis, nibil erit tutum nobis. Ne igitur Untum humana natura ; omnia quippe libi prospera
atundas injustitias nostras, ut quibus huc usqtie Christus filius sanctae Mariae paravit, dttin se ex ca
prae oninibtis praedita fuisli, postponas misericor- propter le in subsUnliae tuae veritale creavit.
dias luas. Ei qui suinine oniiiiuin est, nec ab co Doraina, doiuina, quod ego qualisctinque homnn-
quod esl iuutari ullatcuus polcsi, iclcrnalilcr hxic^ cio, el \etx niaguus peccalorhoc corde iinpuro de t*^
517 SPURIA. - < DE CONCEPT. B. MARI/E. 518
n t e d i u r i , fctido oreeffari, pollutis digitis au»us fui A na, quid futurus vel facturus siiu penitus ignoro;
dcscribere, parce, qnaeso, parce et misererc. Nosii et ideo quidquid de me sit eventurum, praesenlem
e n i m , pia doraina, hoc me ita praesompsisse, quia postulaUonem ne oblivioni Iradas; obsecro piissi-
lalem me conflteoresse ut nec ccelo nec terra meju- mam dilecUoncm qua diligis unicom filiom loum, ut
dicem dignum ense; et ideo nimis anxius vellem, si me peccatorem a morlis auctore iransferas in sor-
quo modo valerem, eniiiqoaleiios aliquoiniseraiionis tem vitaVaeternae;et tu, singulare praesidium otimitim
suce intuiiu snper me Deus intenderet, qoi sua inef- a l te coiiftigientium, vere et unice fili bujus castis-
fabili gratia vel modicum sancti amoris affectuia simae Virginis dominae meae, rogo te per dilectionem,
erga beuignitatis tuae dulcedinem in me accenderet. qtta diligis ipsam duleissimam Malrem tuam, sen-
Contfdo qoippe qooniam si boc facere«, ab bis quae tiara quandoqoeper effectom, qood mibi perearadein
merui poenis inferui sua miseratio tuaquc subvenlio piissiraam genitricem tuam oplo impendi; tepido
m e Ibrte redimeret. Quapropter, domina, ne i n - licet, tamen qualicunque affeclu. Quod si moltitudo
digueris quasi audaci et praesomptooso, quia si qold scelerum meorom justiiiam luamad me damnandum
borum in istis esse videtor, mca gravis nccessiUs magis erexil quam pietas Malris luae misericordiam
compolit, et tna grandis et omni saecolo probau toam ad parcendttm inclinaverit, t u , qui ubique
boniUs suasil. Oltinia ergo atque sumina voUrum g praesens, et in omni loco a*que potens es, aliquod
xneorum intentio est, nt vel in extremo examine j u - mibi tuae proteclionis, qoo ab inimicis meis abscon-
sUssirni filii tui si me,remoU misericordia, severa dar, obsuculum inveni, ne pracda daetnonura factus,
sententia crudell Urtori damnandum ^tradiderit, detradar in profondiutibus maloram inferoi!, ac si
sobvenias, el me ad inferos rapienti occurras, ac niliil roerear exaudiri, saltera in iuferno constitu-
manica miserieordissiuue defensionis tuae protc- tum memoria el cognilione sancti noiniuis lui p r i -
c t o m , ne in aeumura damner, eripias. Et qtiidem, vari non sinas, ne SaUnae similis et cohaeres justi-
domina, quondam parvolis, et forU m i b i , si nan liam tnam rrprehciidani, sicqtie aeqtiiutis toae
fatlor, noc a matroois, cum ad verbera raperentur examen perversi mormuris obsUiiatione gravius
a praetlagogo, impensum reminiscor, et ob bocillis feram. Bone Domine, bone, si in his ouinibus aures
nonnulli valde gratiosi fuerunt, ae pieuUs viscera, misericordiae tuae mihi occludis, pro(ecU nou video
quibus in eorum pia liberationi osae som, magni- qtiid amplius rogeni, qood largiutem miserieor-
i e e praedicavemnt. Si ille igitur pro tantiUa gratia, diamm tuarum mihi impeodat, el haec ignorantia
quibos, quaeso, praeconiis a eceli civibus, qui de nimirum ex mulUtndine iiiiqititaium ntearani mihi
peccaUrum salvalione gratulanlur, praeJicaberis, provenit. Nam si densis illanim tcnebris obvolutus
inei raagna peccaioris, ut dixi, miseru fueris? C n o n
essem, l u , qui lux es indeflciens, non mihi
HUque bealus et bonos filius luus Dominns Jesos dcficeres, sed ignorantiae roeae lenebras radio loae
dieil i U paadiuai esse iu ccelis, angelis Dei, $nptr uno clariuUs abigeres, sicqoe in lomine tuo conslilutus
ptccalort prnnjtcnlinm agcntc quam tupcr nonaginla viderem U non esse Deum volenUm i u i q u i u u m
noafta jutiit, qui non iudigcnt pomitentia (Luc. x v , (Ptal. v , 5 ) , e l umen nosse et posse babere cum
7,10). Cum ergo pro pcenitente fial gaudium in coe- pia voluoUle inaestimabilibus niodis subveniendi
Ms, quoniaro in eo qtiod ilhim maloruro suorum lapsiset oppressis miseria et iniquilate; el h o c ,
poBniUt, lendit ad saluletn, quale gaudium e r i l , Domine, sic esse firmissiroe credo, ac per boc
domiua, qtiaudo aliquis liberatus ab oroni roalo iutimo corde teueo et ore profiteor qoia quidquid
pervenit ad ipsam saluum? Sl igitur me a meritis de ine feceris, qualicttnqiie videlicet malomm pon-
pcenis iiberatuin, ttternae salutis participem feceris, dcre presseris, nullo iujustiUae livorc turbattis in
nimium toUm curiam regni coelorura cxhiiarabis. his pertraheris. Sic qttoque deletis ac dimissis pec-
Qoapropter, piissima doroina roaur, ne parvipen- caiis nostris, Ulis esto erga nos propier dulcein
daa enormem iminaniutem criminom meorum.ut amorem dilectissimae Matris t u x , ut > n
Virginis
postpoiias magniudinero gaudiorum pro reroissioi.e humanam de suae carnis snbstanUa verum hoiui-
iUoruro congratulantium angelomm. Domina, doroi-1) uem genuisse. Amen.

VARI/E LECTIONES.

*** Uicaliqtia dcsuut.

3IV AD OPERA 3 . ANSELMI APPENDIX. 5*0

SERMO DE CONCEPTIONE BEAT-E MARI_E

Conceptio venerandae fie\ genitricis perpetoae Yir- - obtemperalururo, si boc evaderet naufraghiro. Pro-
ginis Marise, diieciiaaimi fratres, qoemadmodom m i t u , inquil ilie, Deo et mihi quod diem conceptio-
per multa signorum cxperitnenla in Anglia et iu nis et creationis Malris Doiuini nosiri Jesu Christt
Francia, caeurisqoe climatibus muudi celebranda solemuiter celebrabis, et celebrandum praedicabis.
sit d e d a r a u , me narrantem audiat dilectio vestra. At ille, ut prudcntissimos : Et quis, inquit, dies iu
Tempore namque ilk), quo divinae placuit pieiati boc festo celebrandus erit? Sexto, ait, Idos Decem-
Attglonim gentem de malis suis corrigere suaeqiie bris, boc festum solemoixandum lenebis. Et quo,
servitulis oflkiis arctius astringere, gloriosissimus ioquii abbas , officio utemur in ecclesiastico obse-
Norlbmaiinorum dux Guilielmus eamdem paldain de- qoio ? Omne, inquil, offlcium quod dicitur in ejus
bcllando subegit. Qui videlicet Gtiillclmti», ttinc Nativiuie dicetur in Conceptione, excepto quod no-
ter^poris rex Anglorttm factus, Dei viriute et i n - men naiiviutis rouUbimr in nomen cooceptionis.
dustria sua lotius ecclesiasticae dignitatis bonores Ilis diclis ille disparuit, et dicto citios sedata lem-
in melius reformavit. Cnjus piae intentioois operibos pesuu, abbas iucolurais conciu flatu appiicoit bllo-
invidens bonorum omniom iniinicos diabolos, lom ribos Anglicanis, et qiue viderat el audierat quibus
familiarium fraudibus, tura extraneorom iocursi- potuit notiflcavii. Sutoit aotera idera festum in coe-
los inullotiesconatusest ejus obsisteresoccessilra? • ' nobio (Remessiensi) celebrari, et ipse quauditi vixil
Sed Domino protegente et timcntein se regem glo- devotis obsequits celebravit.
rificante, ad nihilum deduclue e$l matignus (P$at. xiv, Et nos ergo, fralres dilectissimi, si porlttm salu-
4 ) . Audientes aotetn Daci Angliara esse subjectatn tis volumus apprehendere, Dei genitricis Conceptio-
Nortbroannis, graviler sunt indignali, et, suo qoasi neni dignis obsequiis et ofOciis celebrabimus, u l ab
baereditario jure privaii, arma parant, classem ejus filio digna mercede remuneremur.
apiaul, ut eos adeunles a daU sibi divinitus patria Riirsum baec solemnius alibi alio modo declara-
expellant. Hoccomperlo, prudenlissiinus Guillelmus tur. Tempore namqne Caroli regis Francorum illu-
qtieradam religiosum abbatetn (Helsinum) ccenobii sirissimi, clericus quidara ordine diaconos Hungariae
(Remcssiensis) accersitutn in Daciam dirigit, ut i n - regis gennanus, Matrem Jesu toto corde diligens,
quiral hujus rei verilalein. At ille, ut vir sagacis i u - e j u s horas sollicitos decaotabat. Parenttim antem
geuii, strenoe regis negoiium exsequitur. Quo fi- suoruin consilio, nubere volens curo quadam a d o -
deliter peraeio, ad Angliam reverti cupiens , mare lescentula valde pulcberrima , accepu a p r e s b y U r o
ingreditur; et cum jam maximam partem maris pro- nuptiali benedictione, qoadam die, missa eliam ce-
spero cursu transissct, subito densis surgenlibus un- lebrala, recordatos quod ejusdera beatissimae Vir-
dique venlis, horrida tempeslas coeluin coramovit et ginis boras illa die, j t i x U morero solitum, non can-
undas. Fatigatis igitur nautis nec ullra jain obniti t a v e r a t , sponsam doraora mituns, omnes ab ec-
vaUmtibus, fractis remis funibusque ruptis, cadenti- clesta exire cocgit, el ipse j o x U alure Virginis
bus velis, spes salutis aniittiturnihilsibi nisi subtner- solus remansit. Cumque horas Dominicae Malris de-
sionis exitium miserabililer exspecUnlibus. Curoque c a n U r e t , et hanc antipbonam Putchra c$ ci decora t

de saluu corporum desperati, animaniro soloromodo filia Jerucatem, dicerel,subilo apparuit ei Virgo Ma-
niagnis clamoribos salotem Crealori suo cororoen- ria com duobos angelis, dexiram ejus manum, ei
darent, et beatissintam Virginem Mariam Dei geni- laevaro leneniibus, dicens e i : Si ego som pulcbra et
tricem, niiscrorom refogiura, et desperaioruro spcro decora, quid est quod dimiilis me, et sponsara aliam
devole reclamarent, ecce stibito conspicittnt quem- accipis ? Nunquid ego s u t n optime formosa ? Nom-
dam admodoin revereudae habitodinis virum , pon- quid ego som polchrior illa ? Ubi vidisti u m pol-
tificali infula decoratum, quasi inier tnedias undas chram ? Coi ille slupefaclus a i t : Doraina mea dol-
navi proximuip. Qui vocans ad se abbatem (Helsi- cissima, claritudo tua omnem raundi pulcbritudi-
num), his verbis ccepit eum appellare : Vis (inquit) nero excellit. Quid vis, domina, ut faciaro ? A i t ilia :
periculum maris evadere? Vis in pitriain tuam sa- D Si s p o n s a m carnalem, cui adhaerere vis, amore mei
nus redire ? Cumque cum fletu id toto corde desi- diroiseris, me sponsam in ccelesti regno habebis ;
derare et boc soium exspecurc responderet, tunc et si Conceptionis meae festom annoatim vi Idos
i t l e : Scias (inquil) roe ad te a domina nostra, Dei Decembris soleraniter celebraveris, et celebrandum
genilrice Maria, directuin esse , ad quam dulciter praedicaveris , m e c t i i n in r e g n o tilii roei laurcaius
c r i s . His dictis beata Virgo disparuil; clerictts vero
reclaroasti; et si dictis meis oblemperare volueris,
sanus cum comitibus ttiis evades immineus pericu- doroumadire renuil, et a b s q u e parenlum suorum*
lum maris. Ille vcro iilico spondcl se ci tn ointiibus consi.io, ad abbatiam q u a i i u t a i u c x i r a patriam illam.
3*t SPURIA. — DE CONCEPT. B. MAftME. 522
pcrrexil, ei ibidcm monacbali habito decoratus, el A nativius, sic foil neccssaria ejus roneeptlo; jusso
posl lempos exiguom roeriiis beatae Mari_e semper Dei coucipitur el nascilur. Inde si divina ralio per-
Virginis, qnac quidero diligenles se ilecoral semper spicialor, spiritoalis Conceplionis ejos dies major
el bealifical, Aqnileke episcopiuj palriarcha Caclus fore approbatur qoam ejus nalivilatis.
feslum concepiionis B. Virginis die praefalo, quan- Hes euim major cxslitit, Adara a Deo creari quam
diu r i x i l , annuatim cum propriis octavis diiigenter filios Adae de matre nasci; non est mirum si bomo
eelebravit, et obiqoe celebrandum praedicavit. a Deo de roatre nascitur. Ernbcscant igilnr oninino
Aliud etiam miraculnm hujus feslivitatis alibi d i - insensali, qui lauta sacramenta, lantaque roysleria
viua inspirante gralia, a nobis declaratur. In pelago tenebris tgnorantiae excaecati ideo respuunt celebrare
Gallico canonicusquidam, ordine sacerdos, solitos B. quod viri ac mulieris copulalio in conceptione
Mariae Virgiiiisborascanonicas decanlare,a villaqua- Virginis exstitit; si enim ejus concepiionem, i d -
dain, ubi cum uxore allerius fornicatus fuerat, ro- circo quod carnalis exstitit, stultis non placet hodie
diens, ad oppidom in quo morabator tendere curans, celebrare, tamen diem et nociem illam dignam 9

et pdagus Sequanac transmeare cupiens, soios na- qitamvis multis sit incognila, ei leinpus el horam
vem iugressua Dominicae Mairis boras navigando g spiritualis conceptionis ejus bodie celebrare deiectet,
canere
_*«.n_>__Oi eoepil.
Jk_l___il Cumque
§•• _____••__ iuviiaiorium,
qtia
2 H H I I . I A M I > I _ Ave, jpse
__L __> __
__.___. ______Maria,
animarum Creator
____.____._T*____.._._
aniinam
_____________
snae
_._.___
matris
___>__.. •_>!_.

gratia plena, Domrnus teeum, diceret, et jam :n me- dignam, et sanrlissimam eorpori virginali ejus m i -
dio fluminis esset, ecce lurba magna daetnonnin in nistrantibus angelis copulavit; quam etiam diem
profundo peiagi, una cum ejus navicuia eum praeci- primam nostrae reparalionis et salotis disposiior
pitavit, et ejus animam rapuit ad tormeoU. Die nostne salvationis inler cacUrot dies fecit, pneelegit,
auicm Urtia locum quo daemones eom tormentis et sanctiflcavit; nam duae sunt couceptiones bomiuis
afflciebaiit, venil Mater Jesn cum magna angelorum (hoc omnibus peritis notum est), uua qua carnalis
socieUle, dicens eis : U l quid animaro famuli nostri copula viri ac molieris agitur, alia qua spiriuialis
i u injnsle alfiigitis ? Nos, inquiunl, eam debemus anima nova et pura Deo operanle corpori divinitus
babere, et m e r i u , quooiam io nostris operibus capu adjungitur. Sinon placel illi celebrare Dominicae Ma-
eat. Quibos MaUr Jesu : Si illios debet esse cujus tris carnalem concepiionem, sallem placeatcelcbraie
opera faciebat, ergo nostra debet esse, quouiam ejus auiniae spirilualetu creaiionero corporis4|iie ctun
matulinas nostras, dum vos eom peremistis, decan- auiina copulationem. 0 qnanU est dies illa, qua no-
labat;*unde.magis rei eslis, qui iniqua conlra me stne reparalricis anima digna creatur, et sanciifica-
egistis. His dictis daemones bue iliucque dispersi C tur, etsanctissimo corpori uniturlnon estenim verus
fugerunt, et beaU Maria animam reduxit ad.corpus, amator Virginis qui respuit colere diem ejus con-
etbomioem ab utroque funere snsdutum per bra- ceplionis. Erubescant iierum insani qui buuc dietu
ebium arripiens, aquam a dextris el a sinistris quasi colcre non volunt idcirco quia aliorum sancuruiu con-
murum sUre jubens, de profuudo pelagi ad portum ceptiones miuiiue colere sancu consuevit Eidcsia.
incolumem reduxit. At ille gaudens pedibus B. Vir- Maxima quippe ruslicius est eam aliis sanciis i n
finis prostratus ait : Char^sima domina mea, et hoc comparare, in qoa Deus carnem huinanam as-
Yirgo spedosa Cbrislo gralissima, quid tibi tribuam 6Uiupsit,quam etiam snper omnes angelos et arcltan-
pro taulis benefidis quae mibi fecisti ? iiberasli me gelos in coslis subiimavit; quamvis eniiu caeteria
de ore leonis, et de lormentis inferni gravissimis sauctis dies conceptionis eorum non sit conce_aum
animam meam. Coi Mater Jesu a i t ; Precor u , ue ut celebrepir, illi Umen a Spiritu sancto concessum
de caeiero in adulterii peccalum cadas, ne fiat t i b i . est, quae major et excellentior cunctis est. Pulcbre
novissinius error pejor priore. Precor le i u r u i n ut et digoe doininat oneut super caUros sanclos iila
de caetero festom conceptionis roeae devote celebres debel habere, per quain omnessancti s^ uciificanlur;
annuatim vi Idos Decembris, et obiqoe celebraodum didiur enim Cbristus sanc;oruiu Sauctus, et ipsa
pnrdices. Mox ut id dixit B. Virgo Maria, eo cernente sauctorum Sancta; el sicut sine roore summus rerum
1

cceios ascendit, et ipse eremiticam viiain duceus, Disposiur super omnes sancios et sancus illaro d i -
quod sibi acdderat, conclis aodire volentibos nar- gniuietn ilK contulil, ut Verburo camem facluin
ravit, et poslea quandio v i x i t , illud feslum con- Virgo couciperet et pareret, et post partom Virgo
ccpitonts solemniter et devou celebravit, et ce- permaneret, sic ipse pne omnibus absque more hane
lebrandum pncdicavit. Et nos, fratrCs charissiiui, digniutem iili praebuit, ui conceplionis et nativiufis
nostra arcbiepiscopali aucloriUU corroboramus ejus solemuia sacrosancU in sancU Ecdesia eele-
atque praedpimus ut nullus nostrum i u sit rebus brerous. Quid Ungius? Domiiticae Matris cooceptio-
Umporallbus aul propriu delictis desperatus, nem colere, Chrisli generationem est comtneroo-
quin B. Mariae Virginis conceptionem ceiebret an- rare; nam ejos conceptio Cbristi generotionis est
nuatim. Sicut enim in sancu Ecdesia ejus exiollitur linea. Qoapropter Evangelinm Uber genereiioni$
nativius, ita debet ejus exUlli conceptio; nisi enim (Matih. i , I ) ipsa die, sicut in NaliviUle Domini,
eoncipcreUr, nunquam nasceretur. Sicut enim ad anU matutioales laodes bono more decantaroos, et
saivandum geuus humanum olim fuil necessaria ejus ad missam logimos. Merilo ergo coliior et Qlii geno-
525 AD OPERA S. ANSELMI APPENDIX. 524
raiio, ei inalris concepUo, quoniam concepiio e l A bus curis c l a cuncUs malis mereamur eripi, et ad
iiativius matris geueratio esl filii. Cclebremus igi- aeterna gaudia perduci, prtrtUiite Domino noslru
tur (diteciissimi) bodie diguis ofliciii utraraque ejus Jesu Cbristo fiiio ejus, qui cum Palre et Spirtlu t a n -
conceptiouem venerabilem, spiritualem vidclicet et cto vivil et regnat Dcut per infinita aaecula saecolo-
bomanam, ut ipsiut mcritis et precibos, a taeculari- rum. Amen.

MIRACULUM
D E CONCEPTiONE S A N C T J E M A R L E

t«j? m i . Gem. Meticenei c. 4 0 . )

m

Eo tempore qoo Wiflelmus, Normannorum dux B nesque qui in navi erant formidine repleviL Tbnom
potentittlmut, prottrato Auglorom rege Heraldo, igltur mortis conlriti nimiomque perterrili, preces
ipsot Angiot bello ttrenue tnperando sibi sobjecerat, eom lacrymis Deo fuodunt, et se graviter deUquistn
qoidam abbat, Eltinut notnine, In ecclesia aposto- mlscrabililer gcmunl. I n tanlo ditcrimine positit
lorum Pelri et Paoli Sanclique Augustini, Angiorum majora pericula occorreraot, namqoe tyrtet prae
apostoli, lesidebat, in qua eccletia ipsius Augustini ocoUt atpiciont, quat naucleri tcamroa dicunt. Tuuc
raeterorumque arcbiepitcoporom corpora tibi tucce- magit anxii et dubii velut in inorte potiU clainabaut
denliiim requietcunt. Hie ilaque EUinut cerlit ex ad Deum fortiut. 0 Deut deroentittinie, Paur roi-
cautit in lUmesiensem Ecclesiam promotus, Domino sericordiae, dignare not retpicere mertot pro nottro
lesu Cbristo devotissime famobibatur, ejusque geui- crimine. Retpice, clemeutittime,de tede toae gloriar,
tricem, tervitium ejut faciendo devotissime, venera- v i t i u noa j a m potitos in extremo vilae periculo.
balur. Contigit autem ut Danorum rex, audiu He- Assit nunc tua gratial attit tua benigniusl atsit
raldi morte Anglorumque subjeciione, venire in maxima boniusl assint bona g r a i u i u donal Suc-
Angliam properaret et suo eam domioio subjiigare, curre nobis roiseri , pieus inefiabilis, ne not torbeat
6

proairaU Goilielmo oovo rege, ut ipse lesubatur, iofernot nunc pro nostrit criminibut. Pie Deu.% co-
ipsius teme invasor, et eam in perpeiuum pbtside» C gnoscimos quod graviur deliquknus, pejora comme-
rei. Quo audiio, Goillelmot ad derendendum te ruimus, quia multum peccavimus. Benigna tua gralia
pnrparavit, et ex circumjacentibut regionibut mili- faienlibut indulgeat, faiemur nostra crimina, tu dele
tet quamplurimot congregavit, el, u l erat caiiidus, loa graUa. Qui protnisisU miseris qua bora inge-
urbet ac castella slreuuissime munivit, et omnibus mueriut et corda poenitucrint talvot protinut fieri,
necessariis opulenlistime replevit. Contilio itaque parce nunc ronfiUnlibus, miterere gemenUbus, m i -
inilo, Guillelnius rex cum opliraalibus suis sirenuis- terere nunc flenUbut e^ vere poenitenUbut. Maria,
simum abbatem Elsinum, de.quo sopra reloliinos, in Mater Domini, bra pro nobit miseris, tuo fllio, o
Daciam misit, ot consilia ipsorum et acU diligenicr domina, comroenda nostra flamina. Naroqoe mari
inquireret, et eorum in Angliam adveiitum, prout sunt iradiu mitera nostra corpora, tuusfilius> n i -
posset, averteret. Asceusa igitur puppe, prospero mas iu requiem suscipiat.
venU flanU, in Daciam vcnit, ipsiusqtie terrae se Cum igilur detperali t i c cbmarent, qnenjdani
regi praetenlavit, et talutet ac munera atque tervi- pooUficaiibut vetUbut oraalum j u x u navim astittere
tia ex Guillelmi regis p a r u oblulit. Deinde omnia, ut videm, qui Elsinuro abbatem proprio nomine com-
sibi jussum fuerat, iuquisivil, quid dicerent et quo- pelleor, boc ei retulit, inquiens: 0 tu, abba Elsiue,
modo saugerent percuncuri non destilit. Postquam D
yeni surgens et mecum loquere. Durn auUm, ad-
aolem oronia propier quse iliuc erat strenaissimc niirantibus oronibus quaenam esset persona illa,
complevit, proceresqiie terrsc muneribus et prorois- abbas Elsinus surrexisset, praefau persona, ut cre-
tis oneravit, in Angliam regredi voluit, sed rex Da- dimus, angelica baec ei infit: Si vis sanus effugere,
ciae secum iUum regredi pertnisil.Qui mox cum sociis si vis mortcm evadere, si vis patriam cernere luos-
navem conscendil. Natorae igitor aplostria college- qoe larcs viserc, proiuille fidelissime Matri Cbrisli
ront, et in altum carbasa extenderont, ac per frc- piissimae le facturum per celebreni conceplionis
mentia aeqoora itioera direxertinl. ipsius festum diem, in qua ipsa Virgo iucoinparabi-
Dum iiaque per a l u maris pergerent, contrarios lis Dei fulura Genilrix, in alvo matris concepU fuii,
veotus eis surrexit, roare funditus commovii, om- etdocelo quoscunque poiucris, ut percelebrem diem

VARIiE LECTIONES.
i
Jneodem mt. eodem eharaetere ecripta leguntur ptura alia miraeula B. Marirn precibnt edita qua
U
%

non majoric $unt fidei, inter hccc unum e$t ac abbati$$a $anciimomali$ quat cum virginitatic et ca$titati$
*lola$$et propotitum el prcegnan$ B. Marite tuat precet funderet, ob ea ob$tetricantibu$ rebue angelit
iiherata c$t.
535 SPUMA. - PASSIO SS. G l LNLRI, FINCAIUS, ETC 326
linjtis agant solcniniuiis. Tunc abbas Elsinus, t i l A Prreilictus abbas postquam talia audivil, Deo gra
c r a l prtideiitissimus, boc illi rcfcrl prolinus: Quo- tias reddidit, et devotissime vovit se servaturuin
moV.o faciam istud, qui diem quo istud faciato igtioro quod audierai diviniius jussum. Slaiiin ut boc vovil,
pcnitus. Dei nuntitis respondit: In sexlo Idus De- tempesias cccidit, et sereniias rediit. Tenlo igitur
cembrisest dies celeberrimos bujus concepliouis; rrospero redeunt, et in Angliam alacres vcniuiit.
bunc ut cdebres moneo, et celebrandum djcito qui- Slatuit quoqoe in Ramesiaseusi Ecclesia, cui ipse
tras dicere potoeris et qui scire voluerint. Tunc ab- abbas praeerat, u l boc festum omui anno solemnilcr
bns Elsinus: Et qoali, inquit, servitlo jubes uii in sexto Idos Decembris celebrelor, multosqoe ad cele-
boc feslo? Cui divinus nunlius respondit boc velo- brandom devotissime invitavit. Hujos soleiuiiitalis
c i u s : Omne servilium quod dicitur in ejus Nativitate, celcbratoiibiis detur a filio ipsius Virginis Doiiiiiio
dicitur el in Conceplione, sic ubi nataliiium in Na- noslro icsu Christo pax et longa vita, et post irans-
t t v i u u dicitor, Conceptio in bac cclcbritate di- itum htijus viiae acUrna requies concedalur. Anten.
citnr. Explicit iiiiraculum de couceptione sanctae Mariac.

PASSIO
SS. G U I N E R I , FINGARIS, PIAL__, ET SOCIOftUM

Po*ds flddiur salis, charissime, martyris sacri B
Guineri socioruroqoe ejos admirabilem vitaro, quam
priua brevibus notulis retinebas, vicloriaeque trium-
phum latiori tibi explicari serinone. Cupio sane
devoliooi tuae parere devotus; et si non digne, ut
geatnrum fortiom deposcont magnalia, tamen pro
iugenii facohate sauclorum laudibus occupabor
intentoa, quoniam laos militis gloria esl imperato»
ris, et oom tanctorom virtules narrantor, Cbristi
gtoria prodicatur. Spondel ergo devotio qood negat
seientia, et sanctorum fides, quod non promittit
facoitas, totum eoruro praesuroaro de meritis. Nec de
efoqult paupertate confundar, quoniam pro cerio
non in nitore termonit contittere regnum Dei mon-
stravit, qui ad t u i gloriam praedicandam idiotat et
piscaioret degiL * Fmgaris ac sociorum pro /idc
CAPOT I.
SancU Patricii pradicaiio in Hibernia, et Fingaris
principis conversio.
Gloriotot equidem et praedicandus ubique Domini
confessor Patridos, com in Cornobiae partibos san-
ctis actibns moraretur inlentus, admoniios est voce
angeltca nt Hiberniae insulam, fidem Chrisli in ea
praedicaturus, adirel. Tunc fidelis tervut etprudent,
Domini visione comperta, sine mora sorrexit, et
locum sibi praesignatum a Deo, in nollo barbarae et
incredulae gentis expavescens feritalem, expetiit.
Cujos adventu, fama vulgante, praecognilo, teptem
nominatae jam insulae reges cum pontificibus idolo-
ram, cum satrapit ejutdemqne gentit non minima ^
quia vas plenom absiiithio, niti prios amaritodine
pulsa, alterius liquoris non admiuit dulceilinem, iUi
adhuc pleni spiriiu tuperbo doctrinam talotis reci-
pere noiiiemnu Sed cernentes huroililatero, et vili-
tatero habitus atiendentes, noo thesauram latentem
interius, sanctum el vere apostolicum virum penitus
contempserant. Fuil inter jain dictos reges nobilior
unus ac potentior omnibus, nomine Ciito. Huic erat
filius adoletcent bonae indolit, vocnbulo Fingar.
eleciione divina praecognitut et sancU Spiritus jam
gratia perfutut. Hic ex universis solus sancto aseur-
gens Patricio, quo potuit honore, vinun Dei sutci-
piens cessit, et in loco qoo sederal ipse, eom sedero
fecit.
CAPOT n.
exsilium.
Iratus pater severas, et iodignatione grandi toc-
censos in filioro, dicent qood deorom tuomm inlen-
deret evacoare culluram, et novam Chrittianomm
per sanclom Patriciom introdocere legem, regno
expulit, ct solo fecit exheredem patemo. Ctti plu-
res ex nobilibus Hiberoiae procreaU adolescenles,
dulcissimo amore conjuncli^ pariier profecii coex-
sules, terra marique minorem in Brilanniam perve-
nemnl. Quo andito, judex Britanniae in terram suam
novos accolas advcntasse, eos sibi exhiberi praece-
pit "*, et diligenter inqoirens qoi essent, ad qoid
vel * " onde venissent, responderunt se de Hibemia
pulsos; serioqoe proscriplionis suas ratione exposila,
petieranl ut in provincia sua locom habilandi
a t T

rouititudine in tancU convenere occursum. Hos san- atque licenUam eis concederet pro sua demen-
ctus Dotnini fide integer et devotiooe pleoos aggre- lia. Ingennitaie vero adolescentum comperta, simul-
diena, coepit eis Evangdiom CbrisU com fiducia que exsilii cautam dux agootcent, tumroa eoram
praedicare, et in Jetu evangeUzare talutem. Verum petitioni liberaUute assentiens, tantum d t lerne ad

VARIiE LECTiONES.
m
Coltataest cum ms Vutorin. MMM. 18 in guo non est distinctio capitulorum a t t
Exhiberi perrepii u.*
eibiberi pnecepit Ad quod vel ms ad qtiid vel
1 9 t 187
Ul si provincia ms ot in provincia t M
Soa lociiiu
aique ms sua locum habitandi atque
527 AD OPERA S. ANSELMl APPENDIX. ZtS
habiUndum concessit, qoantuni unus equitanuo A dccessisscl ab cis, ad eum iterum iequirenduin %m
possei currere per diein; praecepiique veneralioni ofleruut, loca se monslraturos obi sociuni perdidia-
habendos, ei maxime Fingarem censuil excoiendum. scnl, si viros, qoi eum sagacius scirent inqitirciv,
Domini igilur graliam in oranibus conscculi diligun* destiiiareu Itum est, et multo labore inventus a d
tur ab omnibus, ab omnibus honoraniur, el cum i n - pracsentiam ducis cuiu honore adducilur " • ; et cuni
dtgenis de caetero novi hospius fainiliariler habiure dux, de ejus invenlione laelos, facti benigne causam
cceperunt. ii.quirerei, respoiidit se omnino diviuis mancipatuni
CAPOT l l i . obsequiis, nec ulla unquam ratione ad saeculi dein-
Occasio secessus Fingaris a satculo. ceps posse redire ofllcia; si unien ei locom in quo
Sedcumjam providentia summi Dei tironemsuuin consirticto oratorio Deo quietius posset servire, pro
Fingarcm suis arclius vellel applicare obsequiis, U l i soa vellet benigniiate concedere, libenter sosciperet.
eum arte discrevit. Die quadam ciun suis consorti- Dox vero benignus ejus volunUli favere conseniieiia,
bus ad venandum egrcssus, reperlum canes ccepe- locuin assignavit, et loUm insuper lcrraro, quaro ei
runt agere cervutn, qui cutn canibus importune i n - ct sociis ejus pritis ad babitandum concesserat,
festantibus ea qua iliud animal solet Oeri velociute liberam ab omni tribtiu perpetuam delegavit i u
aufugeret, solus Fingar cutn canibus, relidis sociis, B
douro. Ingreditur igitur electus Doroini Fingar l o -
prosecutus est fugientero. Quid piura? cervum reti- cum ducis clemenlia consigoatom, praediis ac poa-
nuit, occidit; et detracu pelle frusutim m
conci- sessiooibos dotatum amplissime atque diUlum, ac
dens per arlus equo iroposuit, quasi reversurus ad menle tola ac devotione in coelestis solii babiutio-
socios, qui euro nebula obducenu perdiderant. Sed nein inuntos habiuculum sanclificalionis, in qoo
eum respersaro sanguine vesura ac cruenUUs raa- Deos perpetuo laodarelor, i o s t i u i l . Accingii se
IIUS veilet abluere, huc illucque circuraspiciens non deinceps servos Dei fortius ad opera fortiora, car-
inveniebat aquam, et labari cuspide iu terra defixa,, nem domat, roborat spiritum, et prosequeudo sc-
improvisi fontis gratissima raauans vena defluxit. ipsum, seipsum perficiebat in Domino.
Laticis novi miratu fluenU, et illius virtuti factum CAPUT IV.
depulavit, qui antiquum populum silice percusso Hcgrcssus Fingaris in patriam, ct rcgni recusatio.
potaviu Coinparelor, si placet, factum anliquo m
Post tempus atiquod ad locom nativiutis admo-
S. Cleraenlis miraciilo, oisi qood ilie " ' pede agni nitus horutu angelico redire Jubetur. Quo cum
foutis cognovit ibesaurum, IsUacamioe leli bollien- Domini in omnibtis prsesidio ftillus rediisset, I i i -
tem venam inveniu Deniqtie cum lavandus se ad berniara Cbrisii legibus subclilara, in confessione
fouUm disponerei, incliiiaus se in aquam, per um- Cbristiani .nomiiiis gloriaoum, et tolam lavacro
bram forntosi vultus sui pulchritudinem atundcns, sancto perfosam invenit. Gaodenl servi se domi-
erat enim speciosus valde et decorus aspectu, coepit num accepisse, Cbristiani fideles, consorlem pairo-
laudare Deum et benedicere, qui tanUin ei conlolerat num; rogant eum, Clitone patre defuncto, ausci-
gratiam. Et ex il!a hora se ei servitorum loU devo- pere regnum, cupienlcs defensorem ulem babere
tione spondens, soluto de capiU equi freno, liberom cujtis providentia gubernaretur regnum et nova
quo veilet ire perroisit; ipse vero inUr saxa sub adbuc CbristiariiUs tueretur. Tibi, inquiunt, excepto
quodaiu specu latilans, quercuum glande aliquanto quod fidei Cbristianae U cupitnus babere fauUre.it,
tempore vixit. Socii autero ejus per loca diflbsi t o u ex genere regius bonor debetor, ad te haerediut
m

inlenlione quaerebant eum, et cum non invenissenl, perlinet, tibi baerediurio Jore cedit possessio,
anxii valde el dolentes reversi sont ad babilaculum Tom ipse : Parcile, inquii, charissimi; semel dedi-
suum. Domjuus auUm Briunniae cum audisset ilium catos sum Chrislo, illi soli me serviiuruin devovi,
deesse, evocatis ad se sociis ejos, requirehal ab eis ad officia sacculi deinceps rcverti non possum, quo-
M i
quo devenisset, vel quid ile eo factuni fuissei, et niam nemo miticns manum ad aratrum, et rctpicicns
aliigalos in cuslodia tradens, comminabator jurans p retro aptus cst regno Dei(Luc. i x , 62). Ncmo mi-
9

se occisorum omnes, nisi ei verilatem indicarent: iitans Deo impticat sc negotiis seecularibus, ut p/o-
t

arbilrans ab eis in conleiilione vel litigio inlerru- ceat ei cui se devouit (11 Tim. u , 4 ) . Et cum ro
p u i n . Sed cur Itoniinem occidissent, pro cujus gantes pia importunitate insurent: Iu vanum, ait,
amore naule solom reliquerant, laboresque susti- fratres, Untis precibus iaboratis; ego ettim vobis-
nuerant infitiilos, Urrae margisque diserimina tolera- cum diulius detineri* non possum. Sed si vultb
verant niulu ? Denique trislitia, qua afliciebanlur agere secundum meuro consilium, eligile virutu
pro eo, nou bomicidas, sed veros monstrabat amicos, industrinm ac Adelem, onnm ex nobilibus patrke,
et Ules quibos credi non de odio, sed de amicilia cujus providentia moderetur regnum, et Cbristianae
debuisseu Exposito Umen qualilcr inventione cervi fidei tueatur religio; et illi germanam meam PiaUm,

VARLE LECTIONES.
m
Fruslratim ms frusUtiin m
Cum antiquo ms omit. cum Nam qui ille ms nisi qnod ilte
M 1

* " Bequirebat eis ms reqnirebat ab eis Ducis adducitur tni Ducis cum bonore addticitur
1 , 9
Regis m

nti Regius
529 SPURIA. - PASSIO SS. GUIGNERI, FINGARIS, LTC. :5t>

H uxorem simu cum regno tradiu. Fuerat aulem A CAPUT VI

clarissima virgo Piala, nohilissiroi regis Ciilonis Appulsns in Cornubiam.

filia, soror S. Guigneri, jam lavacro purifica-

, M
lionis regcneraia in Christo. Sancti igitur iustrucii
consilio virginem sacrain alloquunlur de sponso.
Qnihus ilia, lota in amore Cbrisii fundaia, respon-
d i i : Sponsos meus Christus csl, qui roe per suam
gratiara regni sui elegit consojtem. Huic fidem
promisi quam violare non debeo; et ideo alium
sponsum, praeter ipsum, non possum suscipere.
Rcgni bujus gloriam conterono, quae non debet dici
gloria, quia non potest carere roiseria ; et ad re-
gnuro, quod proroittit Domious Jesus Chrislus, stt-
spiro, ubi non est dolor, vcl tristitia, sed perpetua
jucunditas, et laelitia seropiterna. Cernens autcm
sanclos virginis intenlioiiem in Chrisli solidatam
Socii vero datis velis acquoreos fliictus sccnnles,
prospero cursu applicuere Cornubiam, ad portunt
qui vocatur Heul, ubi jam praevenerat eos sacra
virgo Hya potcntia Dei transvecla, et de?ccndentes
de navi quoJdam babitaculum non longe a littoro
invenerunt, in quo virgo quaedam sar.cta manebat
inclusa , el nolcns sanctus Guigncrus eam inquie
t a r e , salolata virgine, ad alium loeum transiere
pransuri, ubi cum aquam deesse cerneret sanclus,
plena dc Jesu Cbristo fidocia pracsumens, orntionc
praemissa baculum in lerra Cxit, et confestim lim-
piclissima aqua sanclorum prosilivit in hauslum.
Post cibum vcro profieiscciiles inde, ad villam
q«»mdam, qua? vocalur Conetconia , pervenerunt.
B

aroore, ita ut nulla posset ratione ad conscusuin ubi quaedam nuilier fldelis et timens Dominum,
conjngii flecti, a i l : Sinite eam, fratrcs, nolite nomine Coruria, nou modicam eis exhibnit benigni-
conlra Dei benepiacilum n i l i ; ipsc sic voluil, et sic t.atem. Nam ctim omnes bahitaciili ejus eapere
futnrom providil. Regnum istud Dei providentiae non possent ncc, babere strameu in quo omnes pos-
commiuarous; ipse secundum suam voluntatem senl pausare, delectis domibqs, culmum, quo
providebit tutorem ac defcnsorcm. Et oinnibus vale operiebantur, in sanclorum accobitum commodavit,
dicens parabat profectioncm. vaccam unam eis mulier charitate plena iu cibnm
dedit; qua occis», ct ejos carnibus* prout oporu.il,
CAPUT V. diiigcnler paratis, pariier coroederunt. Denique,
Rnrtu* Fingar soium patrium deserit cum insigni coena in gratiarum actione completa, jubct fancitis
comitutu.
Fingar nudala carnibus ossa omnia congregaii i n
Secuti sunl eum septingenti sepluaginla v i r i , et unum, et desupcr ejusdem vaccae pellein depouu
seplem episcopi, quos sanctus Patricius per aquam Tum confessores Cbristi omnes, qui cum eo eranl,
incofruptionis Cbrislo genucrat, pleni Deo, et divina ad oraiionem invitat, dicens : Oremus, fratrcs, ut
lege instructi, cupientes beaU; percgrinaiionis e j u s Deits pro cujus amore mulier ofliciosissime nobis
€

: coosortes in Domino, inter quos fuit supradicta istam servivil vaccam, ei restituat. Et oratione
virgo Piala, soror beati Guigneri. Sanclo igilur conipleta sub omnium oculis slans pulchrior quam
consortio omnes adunali in Domino, simul cum ante fuerat, vacca apparuit. Detnde de lacle eji:s
pairono ad litlus usque procedunt, rcpertoque pro sibi offerri mandavil; quo hausto, s i m p l k i l e r d t -
voto navigio, navem omties una conscendunt. Pau- precalus cst Deum ut vena lactis uberior quam tn
lulum jam altius navigando a terra discesserant, aliis vaccis triplicaretur in illa; quod non solum i n
cnm ccce virgo quaedam, noniiue 0ya, nobili san- ea, sed in omnibus , quae ex ea proccssernnt^
m

guine procreata^ pervenit ad litlus, felici sanctoruin factum esse narratur. Mane autem faclo, cum jam
cupicus adunari coliegio, cernensque procul a l i l - iler agere vellenl, respicientes viderunl omnia ha-
tore jain remotos, nimio anxiebalur doiore, et bitacula retecta et reparata ita ac si nunquam
fixis in lerra genibus, manus et oculos ad sublbnia discooperia fuissent. Tunc fldeles, qui pnevio S.
erigens, roenle consiliuin e ccelo efllagitabat devoia. Guigncro Christi vesligia sequebantur, per singula
Et ntodicum inferius reiaxans obtutum, contempla- loca cernentes multiplicari mirabiiia Dei, magis
lnr super aquas folium parvum, et protensa virga, magisque couforiabaniur, et in flde et amore
quain roann gestabat, langens illud volebal probare JJ Christi confirmabanlur. El bene Christns debuit
an niergeretur; et ecce sub ocuiis ejus coepit talibus consolationibus suos confirmare testes et
crescere et d i l a u r i , iia u l dubilare non posset a consolari, quos per palmaro martyrii in proxinio
Deo sibi illud obsequioin roissum. Et fide forlis, dispostieral coronare. Maue aulero facto, pcrgentes
foUum audacter conscendens, mirabiliter Dei viriuie gr.idicbaiilur pcr loca qtiaedain silveslria.
periau , M
alterunt socios praevenil ad litlos. Hxsi- CAPUT VII.
uoduro non est de operibos Dei : tiain qtii trans- Martyrium Fingaris et sociorum.
i u r o populo mare Rubrum potenUr divisit, et Eli:e Sontierat j a m , pervutganU fama, in auribus
Jordanem aperuit, et Petrum supra aqnas currere Tlteodorici regis Cornubiae, in terra scilicet sua
fecil, ipse quomodo voluit, virgineiu suam traus- Cbrislianaro inulliiudinem advenisse; et tin:ens
vexit odibilis Deo lyranuus ne popuhim sutiin atl fldcm

VARIiE LECTIONES.

Lavacro m$ jam lavacro , 9 6

Prolata ms. perlata w
Sed omnibus m i sed in omnibtis
PlTBOL. CLIX. 11
 AUOrtftA ANSELMl APPENOJX. S3i
Cbrisli vdleiit ccnvcrtcre , conglobatis militibus ad A mariyrc» passi fucrant, interjccto parvo spatio
jocom obi sanctos esse cognovit, truculeutior fera citjusuam saltos aliquanltilum disparatur •••. Locua,
cucuiriu Non exspecUi causam, ratiouem nou qoae- qui de corpore sancU venam sanguinis defiueutesn
r i t , noo valt andire sermonem, aed veuiens impro- suscepit, apertus conUnuo fonlem edidit fccun-
m

visut a tergo, subito oves Cbristi leo cruenlus dom, qui usque hodie monstratur cernenlibus. Unna
sggrediens, perirait, trucidat atqoe prosteroit. Cav autem ex militibus cum sancti mariyris baculum
duntur sancti, truncantur, dilaniantur, et alii am- ab eo loco, in quo eum proximus passioni defixerat,
putatis capitibus, alii confossi gtadiis inbumane, rapere veUet, cernit bifurco ramo dupbcem j a m
alii trucidati, omnes una die Christi martyrcs erupuisse in frondem, et taoto treroefactus mbm-
elfecti, sacrae mortis compendio;, perennis vitae* cuio, non ett ausus eum contingere. Cernitur uaqua
bravium perceperunt. Paululum S. Fingar itinc bodic in lestUnooiom sancti excclsa (ut dicitnr)
forte separatus a suis i n valle quadam resedens arbor ex bacuio, virtute Dei exaucta; scd cujus ait
operiebatur sequentes. Ubi cum solo baculum, generis ignorator.
quem mann gestabat, Axissei, mox nt ad se cara- CAPUT VIII.
bucam • " retraxit, fons e terra fecundus erupil; Sepultura tanctomm marturum.
qui utrinque duplici saxo decenter inclusus, usque B Sanctorum adbuc corpora per campum iae«rcafta
i n bodiernum diem copiosa vena floitare non cessaL jacebant, et ccce nocte quadam testis Chriati eo-
Et subito audicus munnur in comitatu exsurgere, dem scbemaie, quo super montem in ulnis pro-
roiratus quid esset, festinans ad sanctos regredilur; priom caput detulerat, cuidam viro, nomine Gor f

cernensque passim immolari bostias Cbristi, et tcrtio in visu apparens, ut se sepeliret monebat*
bosiilem gladium confuse pcr * " sanclorum membra Expergefactus bomo uxori visionem per ordinem
discurrere, paucis qui cum eo erant a i t : Ecce, n a r r a l a t , quontodo videUcet de sepultura essot
fralres, hic ost locos paosationis nostrae, bic pro- persuasus a sanclo. Mulier aulem dissuadebat fieri,
vidit Deus finem dare nostris iaboribus. Vcnite ne forte regis iram incurrerel, el ob boc mortis
crgo, fratres, et libenter iramolemur pro eo qui seutcntiam mereretur. In crasUnom vero cum ca-
ammam tuam dedil redemptionempro multit (Matth. nibus in campum venaturus egrediens, cervum
x x , i 8 ) . Non timeamos eo$ qui cornue eccidunt, $cd reperit, qui canum peroicitate inscctatus fugiens,
illum potiut qui potectatcm haoet et cornut et animam
t
ad S. martyris glebaui procurabit, lanquatn ejus
mittere in §chennam (Luc. x u , 5; Mattk. x, 28)» flagiuturus sanctiutis praesidiom. Dcsinunt canes
Et occurreus lyrauno : Facis M 9
, inquit, flli diaboti, lalrare, acperseqai cervum,et omni f e r i u u I a x a u f

opera palris l u i . Et tyrannus ad c u m : Tu, itiqiiit, C p a r i l e p^ c u | n T X 0 ^eoerantes de-

q u a s i M e U i m

tuaitus meaa non evades, non eflugies gUdium. Tunc cumbunt. Contemplatur homo grande spet:uculum 9

aanctuain hilaritau offerens acceplabile sacriflciuio et rcpercassa mente in se reversos, qoae vidarat
Deo, baculo, quem uianu gesubat, ex latere fixo noctu rccogiuns, divino iUoc nota se repaUvit
cervieem praetendit iotrepidus u t ictum reciperet adductum. E i accipieos corpos sanclissimi marly-
M 1

ferieotis. Immanissirous vero lyrannus, arrepto ris, veneratione qoa potoit, lomuiavit. Deinde san-
M t

atucrone, fortiur nudaro cervicem percutiens, ara- ctoram martyram corpora sludiose pev campum
putato capiu, Christi martyrera fecit. Et confestira requirens, sicuti jacebant, in campo sepeUviL
sacri corporis tronctis, caput macbaera lecioris pro-
CAPUT I X .
pria de cervice truocatum de u r r a collegit, et in Ba$ilica in eorumdcm honorem, et mira ikidem
mootem, qui non longe disut a loco, propribi ma- divinitu$ edUa.
nibus poptiU firmo incedens p o r u v i l . Erat villa Post tempos aliquaniulum, cnm jam vinea Do-
quaedam, in cjusdem lalere montis s i u , in qoa cum miui Sabaotb, id esl Ecdesia, Coroubiae, leraiuoa
muberes litigantes audirel, iilem loco imprecatur occopare ccepisset, incboau est devotioue fideUum
anernaro, ot inibi babiuntes inter se liUgarc nuu- ry aiipctr sepuicraro saocti martyris basiUca. Et cum
quam desisterenL Unde, ut ferlur, u r r a , licet f i u - anificibus, qui in opere oratorii btborabant, necea-
clifera, manet tamen iiihabiubilis, in uno fecundi- saria dcessent, uec aiiquis rainistraret, sanclus,
taiis gratiam retinet, in aluro sancli malediciioni suorura • " rccordans qui ejus devotione famula-
sabjecU. Sanctus igitur uiartyr nolens, pro tumuliu, bautur obseqoiis, provincialibus cireumquaque in
in loco repaosare, resurapto i u r u m capiu, alium visu nocU apparens monebat singulos, ut operariis
vectitavit ad locum, obi ipsum deponens, caput dbum et necessariam opem ferrenl auxiUi. Veuit
cmenUtum diUgenter lavit; in quo loco gratissimus undem ad bominem quemdara, qui lauram ba-
fons jugi rivo usque hodie emanare non cessat; bebal indomitoro, nioneus ut ad operarioa ductuin* * 9

laVaturoque diligenter resumens, poriavit iterum
iUud in alium locum. Qui locus ab eo, in quo saucti
VARLE LECTIONES.
• " Ad se sambacam m$ ut ad se cambucaro
eum eis largiretur in cibum. Maue autem lacio,
soUidtus bomo de visioue sancii, cxepii cogiUre
Gladium per m i gladium confuse per
t M

* " Gebennam. Facis mt gebennam.1 Et occurreos Tyranno, facis Praetendit, ut m$ praetendit m -

M 1

itepidus, u l Erepto m i . arrepto

M t
Saltos disparaiur mt. saltus aliquantulum disparatur
M 8
"•Rcfluen-
tcui mi defluenicm " • Saucius eorum m i . Sanctui suoruui Ductum eis mt duciutu
M l
 Stt SPUlilA. - Dh S l A B I L I T A T E MONACHI. 53 4
qaaUUr posset animal cefvicosuui ac superbum A que confeslim divina uIUo percussil. Auibo entnt
valde subigere, lorisque arcuium, quo sanclus arrepU a daemone, alUr eorum linguam frustatiro,
m a r t v r mandaverat, ducere. Et conscenso equo, ut concisam dentibus masticavif, alUiius \is*era per
quaereret Uurum, egrediens cernit prius indomitum, postrema diflusa sunt omnia, sic uterque exitu ex-
modo Dei virtute mansueUssimum auimal a s U r e spiravit borrendo. Ecce ex boc potest satis perpendi
pro roribus, qui FponU ante dominum gradiens quanU sanclos vult Deus reverentia bonorari,
mansnelus recto iUuere pergebat ad locum, ubi quorum coniemptum Um.disti iclo disponit exaiuine
ariinces in opere oratorii iaborabanL M a c t a t u r m expiari. Super sarcopbagum venerabilis cujusdam
beatia, et cernentes martyris sibi adesse auxiiium, episcopi, qui de contubernalibus fuerat regis Clito-
operi de r c t e r o devotius institerunl. AJiud quod- nis, corruptor quidam gremia cujusdam majieris
daan memorabtie et dignum reiaUoue in eiusdem incestare praesumpsit, qui more canum in ipso opere
. quoque fertur basilicae construcUono conligissc lurpitudinisinseparabiliUr copulati, nuUa poterant
miraeulum. Unus quidam ex iis artilicibus qui bi raUone ab invicem separari. Adducuntur tandem ad
opere btborabant, cum in securi induceret, con- memoriam martyris glorioai Guigneri, nbi merilo
f r a c u in duo frusu divisa e s L Turbatus bomo, testis Christi, et ratcrcessiooe fidelium iiberanlur.
jnrare ccepit el oblesuri se in opere de caeUro B Ilabebat praeurea aedituus martyris sacri vac-
9 9 9

nUui facturum. Quod cum audisset operis procu- cam; quam cum sceleraU homioes quidam furali
rator (vir quidem bonus, qui pro Deo basilicae cu- fuissent, ducentes, super cornua ejus subito duo
vam susceperat, et devote se mancipaverat obse- luminaria ardentia conspexerunt, et U n u tremefacti
quiis sancti), ccepit consolari bominem, et blandis specuculo, redeuntes in crastinum, vaccam sacristae
tristem demuiccre alioqoiis, et accipieos frusu in propriam reddideront, et aliam pro saiisfactione
noniine Jesu Cbristi, et fracUonis ruinas conjun- commissi simol et pro indulgentia, soppiicantes
fens, conJestim meriUs martyris gloriosi compagi- dederunt. Terra, com flde et devotione, sancii do
natum et coosoiidalum est ferramenum i u ut nul- tumulo sompu» per meritum martyris peUit ianguo-
t

lum de caetero fracturae vestigium apparereL res, et perficit saniutes»

Laudaiur Deus in commune, et benedicitur, et Haec ego servus CbrisU Jesu Anselmus de passione
bono, qni se de caeuro nihil tactorom juraverat, sanctorum et virluiibus martyris preUosi Guigneri»
tanto coulbrUUis miracuio fortior jam perstHit in Juxta fldem narranlium, brevi siylo digessi, ut ha-
opera. beant fldeles, qui ejus speciali Utulo glorianUir,
919

CAPUT X . p quibus se iectionibus occnpent, et patroni proprii

lllala ccclituc supplicia in mcrilegot. forUa gesU cognoscant>etob hoc nomen meom in fine
Sed quooiam sancti exorsos sum enarrare virtu- subjunxi,ut per merium marlyris, etorationem
tts, Uiud inserendum credidi lectioni, quod et in* fiilelium, misericordiam nterear RedempUris Jesn
eredulis meum incutit et universos de sancrorum Christi Domini nostri, qui, cum Patre et Spiritu
reverentia mouet. Cum super saxum quoddam, quod saocto vivit et regnat Deus, per omnu saecoJa saecu-
fuerat anchora navis ejua, in contempUim saocti lorum.
«artyris, duo miiites hisnitando orinareot, utntn>
TARIiE LECTIONES
m
Mactabatur att macUUr 9 4 1
Nulka de m$ nullum de 991
Adiius mi aediuus 9 t 9
SpiriUli ms
speciati

JUDICIUM
DE STABILITATE MONACHl IN LOCO QUEM POSUIT

Tria sunt capitula, pro quibos mutare licet loca,
la quibus se sUbUes esse promiserunt religiosi. Pri-
mum est, nimia pauperus; secundum, persecuiio
nimia; Urtium, irreligiositas. Nam sUbiliUs in
loco non promitUtor nisi propter regularo servan-
dam; quae non consut in praeceptis, ut multi atsti-
atanLsed institutiooibus. AliUr eniro transgressores
eaaent, qulcunque per ooinia regubtm non serva-
itnt, aec de praecepUs in arbitrio poneretur. Insti-
tationes vero muUri, et fieri possunt ab abbau, si
ntagis nUles sunt ad puriUUm mentis, quae sola
qa*r*nda est coram Deo, et pro qua sola labo-
random; noh curandum de toto exteriori h.bitu
qualis sil, sed quod scandalum non facial. Inde
Lanfraucus ad quemdaro monachum: Indicattim est
mibiquia de monasierio tno recedere vis, sed de
promissa subiliute sollicitos es, ne undu Denm
placare debes, inde magts oflendas. De quo ratuneiu
ostendo, et in osUndendo me in exemplom sic do*Si
ego Laofrancus manu propria me de atiquo ntona-
sterio non recessurum jurasscm, et viderem boc
qood animaro meam salvare non poasem; exirero,
nec perjurii crimen incurrerem. Qui enim Deo
propur Dcum alligatur, non ab ipso nisi cootra
 535 AD OPERA S. ANSELMl APPENDIX. 5ZG
ipsum colwitir. Porro ab ipso conlra ipsum non A Ecclesix, sed una csl loto orbo lerramm riiffusa.
solvitur, qui propter arooreni ejus, u t e i bene pla- et uni Deo ubique servitur, uni regi milUaiur.
ceat, a flliis superbiae ei diftidenuae, a flhis discor- Postremo beatus .Benedictus qui stabilitaiem prae-
diae, (el ut apertius dieam) a filiisdisboli migrat ad cepit firmare monachum, ab alio monasterio ad
fllios pacis et spei, ltumililalis innuo filios Dei. Qoi aliud venientem jubet soscipi, et si bonae vitae fue-
ruitn sic transii, nonne fogil a sede diaboii ad se- r i t , et subiiitatem suam firract, suadet. Quam du^
dera Dei? Qui aotem judiccnl cum damnandum a bia et brevis sit vita hominis, et qoam infiniu sont,
Deo, qui ui ad palreni, u l ad Deura, ut ad amicum, qoae scqountur bona vel mala, incessantelr ute-
fngit ad ipsura? Praeterea qui sic iransil, nonab Ec- morare.
clesia ad Ecclesiara transit; non enim plures sunl

MIRACULUM SANCTl JACOBI

A DOMINO ANSELMO EDITUM

De milite quem m agonia morlis a daemonibus oppressum, beatus apostolus per mendid
baculum et sacculum muliercula? liberavit (i)

(Ex mi. Saitgemanenii, n.

Trcs militcs dioeceseos Ludtinensis Ecclesiu* de I accedentes monent u i peccaU soa confiteator, et ca
eppido Dumezai sibi condixerant ut orandi causa qoae Christianum Teferl petere qoaerai, soamquo
Jacobum apostolum oris Galetiae adircnt, et profecti mafurius exhnm rnttniat. Hocille audieos facieut
snnt. Qui cnin esseut in via peregi iuatiouis ejus- avertit, el respondere non potuit, sieque per t r t -
dera, muliercuram invenernnt, quae res tibi neces- duum sme verbi prolalione jacoil. Inde vehementer
sarias in sacculo quodain deferebat. Cum aotem moerore attlicli sunl, tuin quia de ejus saluu despe-
erutites i n l u i u fuissel, rogavit ut sui miserti sarei- raverani, tum maxime quia snae saluUro aniroae pro-
niilam quam ferebat, in suisjumentis amore beati curare non poierai. QHadam autein die qaando
apostoii, deporurent, scseque tanii labore itineris eoro citios spiritumexb .larcpuubant, Ulis cireom-
allcvarent : qaorttm uuus perearinse petioni an- sedentibos et exitom illius prassUlaniibus graviter
nuens, ejus manticaro suscepft et portavii. Igkur ausphrans locotus esl. c Grates,inquil,ago Deo, ct
veniente vespera roulicr insecuta milites, de stia S. Jacobo doroino meo, quia liberattis sum. i Quod
sarciiitiia sibi accipicbat necessaria. Et primo gar- qui adcraut quaerentas quid significaverii: t * ^ o r

lorura caiitu ciiin pcrcgrini pediles proficisci solent, inquit, ex quo sensi roe lauguore gravari, mectnni
equiti sacculuin rcddebai, sicqoe expediia laetior Ucitus coepi cogiUre quod ego veilem peccau mea
agebat. Taliier miles araore aposloli serviens mo- confluri, sacra unctione l i n i r i , et Domini corporis
iicrcuha, ad loeum orationis optatura festinabat: pereeptione muniri. Sed dum Iiaec in silen:io r m -
sed cum duodccim dietis ab urbe B. Jacobi disUrcnt, curem, sobiio veuit turba tetroram spiriiuum, quae
pauperem infirmatum invenit in iiinere, qui euni me in Unium oppiessil, u l neque verbo nequesigno
ccepit orare u l sibi equum suum ad equilandum ex Ula hora innuere potuerim qnod ad mcam sahi-
aecoinmodaret , qualenua ad sanctom pervenire tero pertiuueriL EtquaedicebaiisbeneinieUigenam 9

posset ; alioquin raoreretur in via, quia amplius sed iiulla ratione respondere poteram : nam daemo-
arabulare non polcral. Conser.sit miies, descendit, nes qui ad me coiifluxcrant, alii mibi linguam atrin-
imposuitque raendiciim super cquum suum, ejusque gebanl, alii oculos uieos claudcbanl, nonnulli quo-
baculuin in inanu sua acvepit, fercns eliam proprio que capnt et corpus meum ad librtum suom bac^et
eollo ei sarcinularo muliercnlae quam susceperat. illuc me noienU v e r u b a n t ; sed modo pauio anie-
Sed cnra i u pcrgeret, nimio solis fervore ac longi qnam loqui ccepissem, intravil huc S. Jacobus, fc-
itineris soiitudine ronsti ictus infirraari coepil. Quod rcns sinistra inauu rauiicrculae sacculum quem in>
ubi scnsit, perpendens quia in raultis saepe rauilum via ttiierara, bacuiura vcro mendici quero portavi
offeiideril, incoramodiuiem suam apostoli amore dum idero equitaret equuui raeum, ipsa qtia inflr-
nsqtie ad ejus Uraina pedibus c u u l e . . . . toleravit: miias me ccpit in manu dexlra lenebat; baculum
nbi apostolo deprecato, et hospitio rcccpto, et ea- enim babcbat pro lancea sacculnm pro palraa : ct
dem molestia quam iu via ccperat, Ieclo dectibuit, confestim quasi furoris indigQattone veniens ad me,
et aliquot dier-us ingravesccuic langore jacuil. Quod elevato baculo visus esl percutere daemones qni me
alii mililes qui ejus socii fueranl videntes, ad euiu tcuuerani, qui proUnus fugerunt U r r i l i ; quos iile

t ! ) S . Auselmo falso ttibuiUtr.

 357 SPURIA. — MIRACILUM SANCTI JACOBf.
insecuMis per angulum illum hinc cxirc coegil : A
« l ecce Dei el B . Jacobi gratia liberatus ab illis qui
me premebant, loqoi valeo; ac citius miltite, et
pre&byterum accite, qui roibi sanclae cororounionis
•iaticum tribuat; diutius enim in hac vita mancndi
non babeo licentiam. i Qui cum misissent, dum ille
moram veniendi facerct, unum de sociis snis pu-
biice admonuit, dicens : < Amice, inquit, noli aroodo
Cirino doroino too Calvo roililare, cui baclenus ad-
baesisti, veraciterenim damnatus esl, et in proximo
naala morte moritiirus. > De quo ita coniigissc rei
MIRACULUM GRANDE SANCTI JACOD
A Domino Anselrao Cantuarienai archiepiscopo editum, de peregrino qui amore apostoli so
peremrt, et B. Jacobus illum ad vitara, beata Doi Genttrice Maria auxilianto, de morte re-
Uuxit ( 2 )
1Ex cod. mi.)
Prope tuduncnscm civitatem cst vicus quidam in I
* «juo juvenis quidam uiorabaliir, nomiue Giraldus,
f|iti arie pelletaria inslructus, juxta laborcm ma-
ouuin suarum vivebat, ct patre suo defuncio suis
laboiibus matrem suam susliiiebat. Ilic saiicliiui
Jacoliuin vehcmenter diligebat, ad ciijus limiua
aingulis annis venire c l suam obedientiam soiebat
ofierre. Uxore.u non habehat, sed solus cnni maire
a ia vctula vitam castam gercbat. Sed cnm diuscule
S2 conlinerel, tandem vice carnis voluptate supe-
ratus cum juvencla qtiadam fornicatus est. Mane
autem facto quia pcregriiiationi pritisse disposuerat,
cum dnobus viciuis suis ducenssecum asinum suum,
ad Sancium Jacobum ire coepit. Qui, cura in via
essent, invenerunt quemdam mendicum ad Sanctum
Jacobura proficiscenlero. Uunc secum el gratia so-
cietatis, et poUus aroore sancli aposioli lulerunt;
largieutes ei necessaria viclus. Pergentes igilur,
plores cum laelitia dies hoc fecerunl. Quoniam pa-
cific» ac cbariiativae socielati invidet diabolus, in
humana forina saUs hooesta ad jovenem qui in domo
fornicatos fuerat clam accessii, eique d i x i t : c Nosti
quisim ? i A t ille : t Nequaquam. > El daemon :
t Ego, inquii, suiit Jacobus apostobis quem singulis
annis |a*n ex mulio teiupore cpnsuevisti visitare
tuiaqun praemiis honorare. Scias quia multum gau-
debam de le, quoniam quidem magnum bonum
aperabaro de le. Sed nttper anteqoam domnm toam
exires, fornicatos cs cum muiicrc, nec inde tisqtte
nnnc pceniloisli, nec confiieri voluisti; sicque pcr-
egre cum peccato tuo profectus es, quasi lua pere-
grinatio Deo ct mibi foret acceptabilis. Non ita fieri
oporlet: nain quicunque araore inei vtill pcregrina-
ri, prius necesse cst ut peccata sua per bumilcin
confessioneni aperiat, et postea peregriuando cadcm
commUsa p u n i a t : qui aliter fecerit, percgrinatio
(-) Pabula hxc S. Ausclmo faiso tribuitur.
538
vcrilas declaravit. Postqtiam euim peiYgrir.u* illo
bono fine quievit, et sopultiirae tradilus est, reversig
sociis et narrantibtis quae gcsia sunt, praedictus G i *
rinus, cognoraenU) Calvus, qui dives hoino fuerat,
eorum relaiionein prosoniiiodtixit, necse a pravs-
tate sua quidqtiam emendavii; uiidc non post nittl-
tos dies contigit dum inilitem armis inicrficerct,
ipse quoqoe cjusdein militis lancea transfossus i n -
leriret. Crgo Regi regum Domtno N. J . C. in saecula
saecubrum amen.
grata non crlt. > Hoc diclo ab ocuiis sc videnlibus
cvanuit.
Hisauditis homo conlristari coepit, proponens
iu animo suo se dorouni vclle rudire, suo prcsbytero
coufiteri; sicqite coepto itinerc regrcdi. Hoc ilaque
dum apud se traclaret, venil daeiuon iu eadeni forn;a
qiia priusapparuerai, dicensei: c Qnid eslquodeo-
gitas in corde tuo, le domura vclle redire : poeni-
ludinem agere ut ad me dignitis postuiotiitin valcas
redire? Ptitas tciantum scdus tuis jcjtiuiis sivelacry-
rais posse delere ? rauitum desipis : cre.Iemeis consi-
l i i s , et salvus eris; alioquin salvari non poteris.
Quaravis peccaveris, ego tamen amo; ct propterea
veni ad te ut tale consilium tibi Iribuaiu undesalvari
, possis, si mibi credere volucris. • Cui peregrinus :
1
c Ita, inquil, cogitabam sicut dicis : scd postqoam ad
salotem non prodesse hoc asseris, dic quod tibi placei
unde salvari possim, et libens exsequar. • At ille :
c Si,inquit,pleoiler a delicto emundari desideras, v i -
rilia, quibus pcccasti, citius atnputa. > Quo ille consi-
iio territus d i x i t : c Si mibi boc quod consulis fecero,
viverc non polero, eroqtte mci ipsiui bomicida; quod
saepeaudivi coram Deo esse damtiabile. i Tunc dxmon
irridens: c O, inquii, insipiens, quam paruin intdligis
ea quae libi ad salutem |K>ssunt proficere! Si laliler
morluus fueris, ad mc sine dubio Iransibis, quia pu-
niendo deliclum luum martyr eris. 0 si esses tam
prudens u l teinctipsum intcrficcre non dobitares, ego
certe cum muliiludine socionun meorum statim ad
} te venirem, ac mecum mansuram animam luam to-
tus acciperem. Ego, a i t , soin Jacobus apostolus qui
• tibi consulo: fac ut locutus stim si ad meuin vis
venireconsortiuin,et lui dciicti remcdiuin invenire. >
Quibus dictis peregrintisanimatus ad facinus, noclc,
socus dorraicniibus, cultelluin extraxit, et quidqnid
virile fuerat iu pai tibus illis sibi araputavil, r^einde
 939 AD OPERA S. ANSELMI APPENDIX. 84*
versa manu ferrum erexii, ejusqne acumine, seinji- A
^iraqueteTaqueejusconsid^ntibos.Quamegocum
ciens, ventrem confodit. Cum autem sanguis effluc- maguo cordis affeclo coosiderare coepi, nonqnam
rel, el ille palpilando Uimultuareiur, experrecti so- enim in vita mea lam pulcbram creaturam nspiam
cii vocaverunl illum sciscitanies quid baberet. Qui v i d i : non magnse sed mediocris statura), erat put-
ctim illis responsum uon darei, sed anxius exiremum cberrima facie, desirabilis aspectu. Ante beatos apo-
spiritum Iraberet, conttirbati concite surgtint, lumi- stolusmeusadvocatos piissimoscoram omoibos proti-
naria accendunt, sociumque semivivum uec jam eis nos exstitit,et de SaUnae falbeiaqualiler me device-
respondere valentem reperiunt. Ex quo stupefacti si- rat clamorem iecit. Quae mox ad daemones conversa;
inul el magno timore pcrcnssi, ne mors illius sibi « 0 , inqoit, miseri, qoid qoaerebatis in peregrioo
imponerelur simane in eodem loco inveuirentur, fu- Domini et fllii mei, et Jacobi fidelis sui? Satis vobfs
gam ineunt, ipsum vero in suo sanguine volulantem, posset suflicere pcena vestra, non esset opus ut eam
asiuum vero et egenum qnem alere coeperant, dere- augereiis mftitia vestra. i Postquam locou eat iila
linquunl. bealissima, clementer soper me soa lomina flexit:
Maue autem cum familia domus surrexisset, qcci- daemonibus autem magno timore conurritis, omni-
sumque
~ 1 rcperisset,
1 — — " » non babens
w
— — - — " cei titodinem qoi
r
eom
. . w —.
bus qoi .
in coocilio
—
eraot dicentibos eos contra
— ' —
apo-
r-

occidissoi^advocatvicinoaetdeNinctnmadecclesiam s U l o m , me faUendo,|inJosU fedsae, imperavitdo-

D

sepeliendum deCeruot; ante eojns toresdum fossa mina me ad corpus reducL Sanctua igitur Jacobus
pararctur, propter sanguinisfluorcm illum deponunt. me suscipiens eonfeslim i n bunc locum reslituit.
Nec m u l u iniervenienteroora illeqni mortuus fuerat, Taliter morioos et resusdutos suro. • Quod incolae
rediii, et in stralu funereo resedil. Quod qui ad- ipsius loci aodieotes, vehementer laelati, protinos
erant intucntes„perterriii fugiunt ct exclaroaut; quo- eomdem in domom soam lulerant, ac per triduum ae-
j a m clamore popoli ooncitati accurroot, qoid acci- cum tenuerunt, divulgantes et demonstrantes iilnm
derit inquirunt, et mortuum vitaerestitiiiQmaadiont. in quo Deus per bealum apostclum Jacobura U m i n -
Qtii cum propius accessissent, et eum alloqui ccepis- solium rem operaiosest atqoe mirabilem. Naro plagae
sent: quaeque circa eum acta fuerani libera voce co- illius sine mora sanatae sunt, solis cicatricibus loce
ram omnibus enarravit. c Ego,inquit, quem a morU vulnerum roanentibus: loco vero geniuiium crcvit
resusciutiim videtis, ab infantia sanctum dilexi Ja- caro quasiverrncae,perquammittebatururina.Exple-
:o'.;iim, eique, in qtian<um potni, servire consuevi. tis diebus quibus habiutores iliom secum pro gau-
Modo auiem dum ad eum pergere decrevissem, et dio tenuerant, paravit asinum suum, et curo socia
usque in hanc villara venissetn, advcniens diabo'ns C ptmpere quem in via junxerat sibi, iteragressus est,
fefellit mc, dicens seesse sanctum Jacobum, > lotura- Sedcuni appropinqaasset a.t beali Jacob! limina, cc e
que ordinera, ut supra dictura est, enarravit; alque socii qoi euro reliqoerant regredientes obvUveruut
subintulit: c Postquam mibimet v i u m ademi etauinja i l l i ; qui cum adhoc procol essent et duos ilios asi-
coarctaretur de corpore, venit ad me idem malignos nom incilantes inluiti fuissent, locoti sunl ad invi-
spiritos qol me deceperat, ducens secum magnam cem: c Sirailes, aiunt, homines illi sunt socits nosiris
turbam daemonum, qui confestim absque misericor- quos reliquimus, aiurum mortuum, akerum vivum,
dia me rapoeroot, atque ploranUm ac miserabiles nec animal qood minant differt ab lllo, in qnantam
voces eroittentem tuleruot ad tormenu. Euntes ergo videtur, quod ilfis dereliclum est. Poslquam aulem
versus Romam Utenderunt. Verum cum ad silvam appropinquaverunt, et mutuis agnitionibns se cor
quae inUr urbem et villam qoae vocaUr Labicau, gnoscere ctepernnt, agnoscentes qood actom fuerat,
a i u est, veoisseraus, sanctus Jacobos insecutus nos vehementer exaoluveront, et domuro venientes rero
posttergumnostrum advoUvit, comprehensisquedae- per ordinem assercerunL Sed qui restisciutus
moaibus a i t : c Unde venislis e| qoo lenditis? > Aiont fuerat poslquaro a aancto Jacobo rediit, hoc qubd
i l l i : cO Jacobe sancU, ad u nihil pertinet; nam in socii ptfus uarraverant re ipsa conflrroavit: nam
Unlum nobis credidit, nt semetipsum interficcret. D
nt res gesU est passim divulgavit, cicatrices oslen-
Jios suasimus, nos fefellirous, nos babere deberous.» dit, etetiaro quod in secretiori loco, roulUs videre
Quibus ille : c Deboc, ait, quod quaero nibil respon- copienUbus demonstraviu Honc bominem etomnia
detis, sed Christbnuro decepisse jacUndo gaudetis. signa mortis ejos reverendissimus Hugo sanctus
Unde malas habeatis gratias; meus cyim peregrinus abbas Cluniacensis et cum multis aliis vidit, et
cst qnem vos habere jacutis, utiqtic non vos sine pro admiratione hoc ubi rdatus est saepius soli-
pogna fereus. > V.debalor mihi Jacobos juvenis, et tum se vidisie assemit, et nos aposioli amore
venusti aspectus,madlenUs, meJii coloris, qui vulgo ne a memoria deleretnr, litteris commendavimua,
brunusdidtur. Illoigitur cogenu Romamdivertirous, praecipienles omnibos m per omnes Ecclesias
ubi prope jaxta ecdesiam beaU Pelri apostoK erat fesUm lanti miracoli caeurommque miracnlomni
locns viridis et spaciosus in planitie acris, in qno sancti Jacobi V die Nonarum Octobris dignis an-
sanctoruro turba ioenarrabilis ad concilinm vcnerat, nuatim celebrent obsequiis. A Pomino fac'um
coi praesidebat doraina venerabilis Dei Cenitrix et est, etc.
pcrpetuaVjrgoM.iria, mvXxh ct pr;cclaiisprcccribus
Stt EADMERUS CANTUARIENSIS MONACHUS. — NOTITIA HISTORICA. 5«

ALIENA
ELUCIDAfUUM SIVE DIALOGUS
GOVPLBGTBR^

SUMMAM TOTIUS CHRISTIAJLE THEOL0GLK

( £ * 4 Hoaoau A c c o s T O D t m E j t s i s e x e u n u sseculo duodeoimo i n BurguodU p r e s b y l e r i el scbolasUci; qneut

vide infra.)

DISPUTATIO JUDMl CUM CHRISTIANO

DE FIDE CATHOLICA

Scripta a domno Gisleberto abbale Westmonasterii, h&ctenns inedita

( Vide infra in GUBBKTO ad an. 1 1 1 7 . )

ANNULUS
SITB

DIALOGUS CHRISTIANI ET JUDJEI

DB F I D E I SACRAMENTIS
Auclore RUPATO abbate Tuitiensi. — Nunc jprimum editua
(Vkie in RUPEBTD, infra, ad annum 1 1 5 5 . )

SJtNO D O M i m MCXXl.

EADMERUS
CANTUARIENSIS MONACHUS, ORDtMS S . BENEDlCTt

NOTITIA HISTORICA
(WABTBON, Angiia tacra t l o m . II, praef. p . m . )

Eadmerus, monachns Ecctesiae Cbristi Cantua- A
ricnsis* Anselmi archiepiscopl discipulus et comea
iiidrviduos, quamplurima scripta posteritaU trans-
roUit. De illo ubertim agunt Seldenus in Praefat.
ad Hist. NOY., Baleus cent. u , cap. 68, el alii.
Ad episcopaum SanUndreanum anno 1120e)ectus,
dimfcso episcopatu ad Caniuariam r e d i i t anno 1121.
Hune ab Elmero, Ecclesiae Cantuariensis priore,
ftaleus (eent. i t , c. 72) diversum facit, diversaque
sinaulis opera inscribit. Hutc favet Gervasius, qui,
Eadmeri Historiam saepius citans, non aUo quam
Cantoris Utulo Ulum cohonestat. Sic eUam Obitua-
rium Canluariense: Edmerut, wrmccnlor Cantna-
tientit. obHt Idibut Januarii. Nola auUm in fine
Viiaa Anseimi addiu in codice Lambclhano (cod.
W 0 tic babct: Explicit Vita Antelmi edita ab 9
Ednuro ejut diuipuio el hujut tauctm Ctmtuarientfe
Eccletim monaeko et pottea priore Eecletim Chritti
Cantuarientit. Paria ibidem ad caicem Vitae n t e t r i c a B
Anselmi e x s U n l . Elmerum monachis CanUar. ah
anno 1128 ad 1157 praesedisse in superiore tomo
osiendi. Huic vero alinm ab Edmero Cantore o b i t u s
diem Obituarium Cantuariense posuit. Eadmerum
iUque historicum ab Elmero priore diversura Ba-
leus recle sutuisse videlur. Sunt umen inter ca
quae Elraero idem auctor insciibit, nonnulla quae
Eadmero polius deberi censeo. Magis insignem
Eadmcri Hisloriam, quae Novorum d i c i u r , el De
rebus gestis Lanfranci, Anselmi et Radulphi a r r b i -
episcoporura agit, Joannes Seldenus edidtl Londini
1625, f. Reliqua ferc illius opera exstant in rodice
coUegii corporis Christi Canlabrig. vahle amiquo
543 EADMEEU CANTUARIENSIS MONACB! 544
f t clcganiissiroe scripto, vol. 538, in-4% isthoc or- A consignaturum Eadmerus in flne superioris libri
dlue dispositt. pollicitus fticrat. ExsUnt apod Surium in compen-
Carmen de S. Dunstano. cliuin redacU.
Carmen de S. Edwardo rege et marlyre. Scriplum dc ordinatione B. Gregorit
Epitlolu alteriu* ad Edmerum de malre S. £d- De exceUentia B. Mariat. Habelur ad calcera A n -
wardi. selmi Operum aGabrielc Gerberonio editorum Paris.
Epistola Nicolai ad Edmerum, utrum Eboracensis 1675, f.
Ecelesia primatum super Scotos habeat. hlani cx Vita et miracula S. Oswaldi archiepiscopi Ebor.
hoc ipso codice desci iplnm babes infra. Anctoretu Ilanc typis exp/imendara curavi. Aderat quidera i n
ejus utisse arbiiror Nicol.unn, Ecclcsiae Wigorn. codice Cottoniano NeroE, 1, V i U Oswaldi anti-
prioreui, qui anno 1124 vivis excessil. Maximam quior, ex qua sua de Oswaido omnia Eadraerus
enim Eadmero cum mouachis Ecclesiae Wigorn. hausit, a monacbo Ramesiensi tempore iEifrici
famiiiariutem inUrcessisse consUt ex epistoia archiepiscopi Cant. scripu. Vemm isura u m ob
qoam de eleclione episcopi facienda ad hos mona- nimiam prolixitaUin, lom ob afflecUtum dicendi
chos anno 1125 scripsit. Quinimo Nicolaus, in coeno- genus rejeci. Incipit: Cum solerter llias et Odissea
bio Cantuariensi sob Lanfranco archiepiscopo edo- atque jEneidos Virgilii sint exaraia. Hanc Eadme*»
catus, teste Malmsbtiriensi (Vit. Wilstani, I . I I I , rus fere abbreviavit; omuia aolera scilu digna re-
c. 17), Eadmerum condiscipuiurn habtiit. Vidit hanc liouit, et opus lonce utilius condHJit. Porro SenaUs
epislolam Jocelinus, et in Antiquiutibus suis B r i - prior Wigornieusis a Baleo (cent. m , c 10), et
tan. ejusdem compendium eihibuil. Graviter aulein •> Folcardus monacbus CanUariensis ab Orderico
allucinatus, u m anctoris sententiammale reddidit ° Vitali (1. n , ad an. 1108) Oswaldi Vitam scripsisse
(pag. 19), quara de iilitis patria male sensit. Scolura dicuntur. tUriusque opus inieriit. Aliam ex Chro-
cnim fuisse existimavit. nico Ramesiensi Mabillonius evulgavit Act. Bene-
Quale ttf, quod Glastonienses dicant corpus S. dict. Saec. V, p. 735. Diversa apod Capgraviuin,
Dunstani se habcre. Hujus libri duplcx apographum reperiior, ex Tinmotbensis farragine, stylo irarau-
exstat in codice Lambethano sacpius meraorato. In lato, desuinpla. Tinrautbensis Eadmeri iibrum v i -
eodem subjiciuntur epistola3 Willelmi Warbam, dil, et in muilis imiutus est. Ejusdem deniqoe
arcbiepiscopi et abbatis Glasloniensis de corpore Oswaldi V i U inUr alias sanctorom legendas ab
S. DonsUm. Uas ob argomenti simililudinem ad- Elfrido Saxooice cooscripta soperest.
junximus. Easdera Ecclesiae Cant. registrura habeU De beatitudinc permnis vito?. ExsUt ad calcem
Vita S. Wilfridi archicpiscopi Eboracensis. Hanc Anselmi Operum in editione nupera ParisJeusi.
Mablllonius edidit Saec. Benedicl. IU , part. i , Vita S. Bregwini archiepiscopi Cant. Scripta est
p. 196. post morUm Radolphi archiepiscopi, qui anno 1122
Vita S. Oaoni* archteptscopi Canl. fcxsUt in hoc obiit. Hujus Epitome a iohanne Tiumuthensi con-
tomo et apnd Mabilloniom Saec. V, p. 285, Osbernb cinnala est, quae Osberno perperara inscripU in
perperam inscripia. boc voluroine prodit. Postea tacta nobis codicis
Vita S. Dunstani archiepiscopi Canl. Hanc com CanUbriaiensis copia, loculeotiorero Bregwini V i -
libro De Donstani miraculis sequenti in compeiidium tam ab Eadmero scripUm luci publicae subducem
redacto Surius edidit ad diem x Maii, derapu dun- nolubnus*r

u x a t Praefationis parie maxiiua. AttcUris nomen VUa S. Anselmi archiepiscopi Cant. libris u . Ha-
14

codici Suriano defuil. Legerai auura Suriusapud betur in omnibus fere Anselmi Operum editionibos,
plures Osbernura quemdara de DunsUni Vita com- et apud Surium die xxi Februarii. Ubiyis auum
ittenlatum fuisse. Huic itaque opus inscripsit, quam* duo posUriora capilula dcsideranlur; quamvis ea
vis meinoria notinibil lapsus Osberti uomen pro i n omnibus, quae vidi, hujus operis exemplaribus
Osbcrni reposueril. Htijus Osberti aeutem i n anno mss. reperianttir, et ab Eadraero in Prologo ad
1020 statuit, errore turpissimo, cum fere omnia iibrum De miracuiis S. Ansebni laudentur. iuibi
DunsUui miracul.t sub ejusdem auctotis rioraine ab enim Eadmems dicit se de miracolis Arnulfi comitis
ipso evulgau Lanfranci archiepiscopi mentionem et Roberti monachi in calce librorom De Vita An-
ingerant, quin et nonuulla tempore Anselmi facU selmi egisse.
inibi leganlur. Errorem Surio initum alii facile Liber de miracutis S. Anselmi. Eumdem codcx
secUti sunt, et in bis Barouius, qui Vilara istam Lanibeibanus saepe dictus habet.
Osberni nomine saepius iaudavit, et Spelraannus Dc conceptione S. Mariw.

i Concil. Angl., p. 492), qui Osbertum Surii a nostris

)sbernum recte dici afUrmavit. Postquara genuinum
Osberni opus p r o d i i l , Vita Suriana OsberU de
VitaPetri.
Cant.
primi abbatis cvnobn S. Augustini

Senlentia de memoria $anctorum quos veneraris.

f

Clara, priori Westmonasterieusi, ascribi ccepit. De commovendo super $e manum S. Petri apo+
(Fluruit Osberlus ab auno 1108 ad 1140, quod ex stoli.
cpisUlis eius in biblioiheca Cotlooiaua asservalis De religuis S. Andoeni ct aliorum $anctorum in
consUt.) Sic edilores Actorum SS. Anluerpienses, t) Lcclctia Lhristi Cant.
Maii tom. IV, p. 544. Vero autcm debetur Eadmero, De Gabriele arcliangelo.
qui Osberni opus ejusdcra argumenti nuuquam vidit, Alia Eadmeri scripia reccjpsct Baletis (cent. n ,
et banc eodem circitcr teuipore coutexuissc vidctur. c. 68), atque alia qosedam Gerberonius evulgavit
Autiquo taraen quodaiuVitae Dunslani auctore, eo- ad* caicera Anselrai Operura. Vitam S. Anselmi. car-
dem quo ct Osbernus, usns, mulla Osbcrno commu- niine beroico scriplam codcx Lainbethanus babet;
nia habe:. Epistolas Ladn.cri piurcs todcx vetuslus Cottouia-
Ubcr dc miraculis S. Dunstani* llla se scriptis nus Otho A, 12.
M3 VITA SANCTIANSELMI. *IS
1

EADMERI OPERA
LABORE AC STUDIO MONACHORUM CONGREGATIONIS S . MAURI RESTITUTA E T E M E N D A T *

PRJEFATIO
A d novam editiooem Oporum E a d m e r l

(Opp. S. Ansclmi 9 edit. Paris. 1721.)

Eadmerus, quem Angli pronuntiant, Edmerus, ct A Querela super morte S. Ansetmi, carmine elegiaco*
corropte recentiores scribunl Edinerus, cognoinine De Laudibus S. Mariaf Virginis. tibct unus.
Cantor, in Anglia natus, in Caniia educatns, mona- De institutis Christiance vil* liber unus.
9

cbnaiandeiiiOHninariensisordinisS. Hencdicti facius De S. Dunstano, carmcn.

Ott in Salvatoris coenobio congregationis Cluniacen- Epistolas plures scripsit, et ab aliis accepit.
ais* Huic ab infantia mos erat semper nova quae Pilsaeus Eadineruiu brcvi siylo ab Edgaro rege
fbrie et maxime in ecclesiasticis rebus occurrebant, usqtie ad Guillelmum primum HisUriam per-
diligenti intentione considerare, ac memori:e com- striuxisse, et postea latius divagatum ad sua usque
roeudare, ut de se ipse loquitur ( I . 11 Novorum).
% lompora fuisse colligit ex Lclando et Simooe Dunel-
Quo siudio in doctissimum evasit, sinceritate histo- mensi; sed non aliam puto ab Historia Novorura
riae et orationis facundia prae caeteria illustrem. Ipse in qua paucis ab Edgaro rege ad GuiUeimum descen-
8. Anselmi Cantuariensis arcbiepiscopi auditor et dit.
discipulus, deinde convictor et amicus, exsiliorum- Ex his autem omnibus ea dunUxat publici Juris
que ac laborum ejus individuus comes, regis ira et facU sunt. Dc Vita Anselnii libri duo, quos ad mss.
odio nibil territus, ab eo nusquam recessit. Romam fldem emendavimus. Hisloria Novorum. Sermo, seu
cum eo profectus, urbane ab Urbano II suscepius et liber de coelesii bcaiitodioe. Liber De excellentiasive
i n magno bonore babitus e n , adeo ut ipsi Anselmo de laudibus Virgiuis; instiluta vilae ChrisUanas scu
Kadmerum prapfecerit a cujus jussis toius penderet, liber de moribus, qui, ut reor, non est aUus a libro
4

id iusum Anselmo enixitis roganie ne obedientiae Similitudinum Ansclmi, qnas Eadmerus collegtt.
meritoin caeteri* nraeu us pcrderet. Anselmo denato B Caetera in Angliae bibliotbecis delitescunt, ex quibus
privalatu vitam Eadmerus aliquandiu duxit; sed eruere ea omni nostro stodio, omni amiconun ope
posimodum Ecclesiae S. Andreae in Scotia episcopum et quibosconque impensis non valoimos, dircctisa.l
creatum ferunt (MALMESBUB. I . I De gestis pontif.) tliversos hac dc re schedolis. Eadmeri Epistolae ina-
Eadmerom hunc non illum fuisse qui S. Albani cceno- niiscriptae habentur Canubrigac in coUegio S. Bene-
bio praefuil, et sub Elbelredi reais inilia, circa an- dicii. Liber De ecclesiastica l i b e r u t e exsUt ms. iu
num videlicet 980, decessii, optime nout Seldenus, Libliotheca srchiepiscopi Cautuariensis. Uistoria
Balaeum et ejus exscripiorem Lclanduin, et Pitsaeum Novorom ras. servatur CanUbrigae in bibliotbeca col-
jore corrigens, CUIII Eadmerus bic non nisi uno post legii S. Benedict., nom. 78. Vna S. Wilfredi exsUt
aiUrum saeculo flonierit, et humana posuerit anno Londini inUr mss. Cottoniana; Viia S. DunsUni ms.
1121, Simone Dunelinensi teste. llaec Ansebaum i n - babctur Canubrigae in coUegio S. Benedidi, ubi
ter et Eadmerum necessiiudo suasit ut hujus et illitis exstint roas. alia ejusdem opuscula De monU humi-
opera una in lucent emendatiora prodirent, tum ne liutis et de dnobtis ejus montis custodibos; sed haeo
in diversas partes typi eos distraherent qui idem in iu Ubro Siroilitudinuni emendaU dedimus. lis igitur
omnibus seiiserunt; tum ut ea quac Eadmeri stylo in scriuiis dclitescentes Eadmeri thesauros ut fcli-
scripu sunt, et quae hactenus inter Anseluii lucubra- cius inquirat, cui fnciliua eia cos depromere, non so-
Uoncs recensita fuere, ipsi Eadmero reponantur. lorn non invideroits, sed obnixius exhortamur.
liaec auUin Eadmerus scripsiL Illustria de Eadmero Tesliinonia habent Malmcs-
5. Anseimi Vita, duobus tibris disposUa. buriensis in prologo De gestis reguni, et alibi passiin,
Bistoria Novorum. sex tibris disliucta. C nbi in recensendis suoruin temporum actis cjus siu-
Vtio S. Tilfridi arehiep. uno tibro contenta. ceriiatein et facundiam pluribus latnrat; Pitsxus in
Historiarum colUctanea nno tibro descripta. Relationibiis de rcbus Anglicis, aelau 12; Trilberaius,
Dc gtitis sui temporis tiber unus. qui enra vocal Emondum; ei alii qui de scriploii-
De tibcrtatc ecclesiaslica, seu. dc discordia inter btis ecclesiasticis dissenicninl, vel qui de rcbus
Guillelmum Rufum, Angtorum regem et Ansei-
9
Anglicanis accuraiius scri|iserc
mum 9 votumcu unum.

E A D B I E R I

V I T A SANCTI ANSELMI
(Vide supra in Anselmo.)
 547 EADHERI CANTUARIENSIS MONACHI 548

EADMERI HISTORIA NOVORUM

PBJEFATIO
Cam pnesentis aetaiis viroa, dlversit casibus tob- A intudiu. Ex eo qnippe qno Willbelmos Nortbmannia)
actos, iiiineor a c u praecedenUum anxie invesUgare eotnes terram illam debelhindo tibi sobegit, nemo i n
(copientes videbcet* in eis unde se oonsolentar el ea episeopnt vel tbbat tnte Anselraum factut est
muniant invenire), nec Umen ad boe pro T o t o posoe (1) * qui non primo foerit bomo regis, tc de mano
pertingere , qnoniam scripUmm inopia fogax et illiut episcopatos vei abbaliae investitoram per da-
delevit oblivio, T i d e o r mihi T i d e r e magnom qnid tionem virgae patUraUt tutceperit (2), excepUa
potterit pranttitiste qui-toisgesU Umporibus, futu- duobos epitcopis, Ernesto videlicel atque Goodo|fo.
roram utiliuti studentet, liturarom meraoriae t r a - Hi namqoe, onos pott unum Rofiensi Ecclesiae pneti-
didere. Quos nimiram ti bono quidem zeio in hu- dentes, ex more a venerand» memorue Lanfranco
jusmodi desodarunt, b o n a m exinde mercedemre- archiepiscopo Cantutrienti, in capkulo fratrnm
eapiurott Deo crediderim. Hoc igitur considerato, Cantnariae, ipto episcopatu investiti fuerant. Honc
penes me sutoi ea quae sub oculit vidi vei audivi, ergo morem quasi (3) Deo sacritque eanonibut cbn-
breviuti ttudeodo, slyli officlo commemorare, t n m trarium Antelmut abolere, ac per boo injoaUtiat
utaaiicorum meoram roe ad id obnixe i n c i U n t i m n inde manantes resecare desiderans, regibos iptit
T o l u n i a t i ntorem geram, tum ut posUrorum» i n d u - invisus effectut est, et patriam exire cbactus. Fuernnt
slriae, si forte quid inUr eos emerserit qnod horom Betaliae ipsius eaitos causa*- ticut reramgetUruni
exemplo aliqooraodojuvari queat, ptrum quid m o - series decbirabit. Detcribentor etiam alit nonnolhi,
neris impendam. E t ea qoidem bujus operis intentio qua? et ante, et inter et poslbaec in AngUa provene-
pnecipua est, ut designato quatiur Anselmus Bec- runt, qoorum soienUa. Ulot qjji nos secoUri tont
censis coenobii tbbat fuerit archiepiscopus factus, penitns defrtudandos pro nottro posse rtti non sn-
describatur quamobrem, orto inur reges Anglorum mos. Sed haec in prologo paucis memorasse soffece-
et illum discidio, toties e t Um diu euulavcrit t rit. Caeteram narrandi ordinem aggredientes, paulo
regno et quem e v e n l u m ipsa discidii causa i r r t e r cos aldosordiendom puUmus; et ab ipsa, n t i u dixerim,
tortiu s i t . Ipst deniqoe causa nova ret h u f c nottro radicis propagine de qua eoruin quae dicenda sunt
SUKUIO etse videtor, et a Umpore quo in Auglia germen excrevit, brevi reiatu progredieudum.
Northmanni regnare eceperunt (non dkoprias)'Anglit

LIBER PRIMUS
Regnanle in Anglia gkiriosUsirao rege Edgaro, et quod ipte viddicet in sangoloe victurus, quod bar-
totnm regnum sanciis legibus ttrenne gubernanu, barorom incortut atroci oppressiooe pasturna, quod
Dunttanus Canuarioram anUtles, vir totns ex vir- ipsum quoqoe regnom Innumerlt atqne ernenUt
c

tulibus factus, Chrisiianae Legis moderamine toum vasutionibus conterendom foret edixit, Quae pro-
BriUnniam disponebat. Hujus gcavLoperaUoneatque phetia viri Del quam vert exstiurit, et in Chroni-
consilio rex idem et Deo devotus exsUtit, et undiqua cis, qui legere volunt, et In nostrit tribuIaUonUras
irruentinm barbarorum impetos invicU virtute de- qui advertere sciunl, videre faciUimepossunt, ne di«
beUavit, evicii, compretsit. Pacem itaque diesque ctm in his quae istius operis teriet per loca, v e r i u u
feiicet Anglia circumqoaque obUnuit, dum regit dicunu, demonttrabit.
istius et Patrit DuntUni corporali presenUa poUri Translito igitur ad cmletUt beato Dunstano, e ve-
promeruit. Qui rex cum vitar suae diem ulUmum sligio, ot ^pnedixerat ipse, barbarorum irrapUoni
propinqnum fore sentiret, Edwardo filio tuo rcgni Anglia patuit. Regis eUnim desidia circumcirca i n -
habenas reliquit. Successor ergo gloriosi patris glo- notuit, et ideo exteroram copidius opes Angiorum
riosus Edwardus, a sancto DuncUno instilutus, qnam mores affecuns, hac et illac, per mare, Ur-
regnum, quo Umpore vixit, strennissirae rexit. ram invadere, et primo propiuquas mari vilht et
Yeram, evoluUs roronae suae paucuUs annis, impit urbes, deinde remotiorcs, ac demom totan provin-
suae novercae fraudc necatus, fratrem suuro, EdeN ciam miserabili depopulaiione devasure. Quibnt
redum nomine, filium ipsius malae mulieris, regui D cum ille nimio pavore percussus, non armis occur-
quidcm sed nullius probiutis baeredem sorUtus est. rere, scd d t u peconia pacem ab eis peUre non eru-
Cui, quia per sanguinem fratris ad regnum aspiravit, bnisset, ipsi snsccpto preUo in soa rcverUbanlor, ot
gravi invectionc prxfatus aniistes corarainatus cst numcro suoram adauctp fcrociores redirent, ac
#
Revocatur Leclor ad notas fusiores Joannis Scldeni, infra. EDIT.
 HISTORIA NOVORUM. - LIB. I . 330
849
araemta Itaratae irmptioitls rauhiplicau recipcrent . A Suani filii sui, obsidcs danttir ac in Northmaniua
vnda
r
. modo decem
_ millia, — : u : millia,
modo sedecim
M _ -_._____
modo Viillieiino comiti, filio scilicel lioherti filii Richardi
• g i n l i qualuer roiilia, raodo triginta miltia lihramm
r fratris matris suae, custodicndi destinantur. Quibus
argenti conseculi sunt, omnia eis largiente praefato gesiisGodwinus, uipote hostis EcclesiacCantuariensis
rege Edelredo, et gravi exactione totum regntim (nam seducto Edzino archjepiscopo, viilam ipsius
opprimente. Inter isla raala quarlus a heato Dunstano Ecclcsia. nomine Folchestanum ei subripuit) rnala
Alfegus (4) Wenlanu« episcopus Ecclesiara Canlna- morte post breve tempus interiit, et Haraidus filitis
riensem regendam suscepit, vir strenuus et ab i n - ejus comitatum GanUae patri succedens oblinuit. ls,
fantia sua sacra religionis vita et habitu decoratus. elapso modico tempore, liceniiam petivit a rege
Hic igitur, consideratis innuraeris malis quibus to- Northmaiiniani ire et fratrem suum atque nepotem
tum regnnm in imraensum devastabatur, inhorruit; qui obsides tenebanttir liberare, liberatos reducere.
el quibus poterat modis operam dare coepit quem- Cui rex : c Hoc, inquit, non fiet per me; vcrumia-
admodum imroanitati nefandoram hominum possit menne videar te velle impedire, permilto ut eas quo
obviari. Quod ipsi percipientes, et ne consuetis vis, ac experiare quid possis. Praesentio lamen te in
quacstibus privarenlur, sibi ac suis providentes , i n nihil aliud lenderc, nisi in detrimentum totius An-
ipsum acerbo odio animati sunt. Unde vastata et glici regni et opprobrium t u i . Nec enim ila novi
B

conflagrata civitate Cantuaria, civibusque ejuslacry- comitem roentis experlem, ot eos aliqualemts velit
mabili per eos sorte damnatis, ecclesiam quoque concedere tibi, si non pracscierit in hoc magnom
Salvatoris in ea consistentem flamma consumpsit. proficuum sui. » Asceiidtt itaque Haraldus navem
Jpse Pater interea furentum manibos vinctus abdu- suo quam regis consilio credcns cum ditioribus et
citur, trncidatis primo coram eo pene omnibus mo- bonestioribos homiuibus snis, auro et argento veste-
nachis qui sub ejus regiraiue in ipsa ecclesia' Domino que pretiosa nobiliter instructis. Mare turbulentum
%

Cbristo famulabanttir. Inde Alfegus naucellae injectus, navigantes exterritat, et navein undarum cumiiliis
ad Grenewic vehitur, et cradeli custodiaeper septem vehementer exagiuu Ejecla tandem (6) cum omui-
nienscs mancipatus, dom maligoantium iniquitati bus quae ferebat in Pontivum fluvium qtii Maia vo-
manus dare oullis mbiis victus acqtiiesceret, saevis- catnr, a domino terrae illius, pro ritu loci, captivilati
aima nece ab eis lapidatus occubuiL Haec paucis addicitur; et homines in ea consistentes diligentiori
commemoraverim oon bistoriam texens, sed qnam cuslodiae mancipantur. Constriclus igilttr Haraldus
veridico vaticinio Pater Dunstanos mala Angliae ven- qtienillbet ex vulgo promissa mercede illectum dam
tora praedixerit, scire voleotium intellectui pandcns, «d comhem Northmaitniae dirigit, exponere illi qoid
c

______-. I . I — i _ _ J _ _ _____.<!<_. _
Nec bic roalorum finis exstitit. Acta sunt_ enim
•
post etlkt A i k n l i M M l
sibi conligerit. At A l i l l _ _ #______•_..___ «___> i u i n l i A t m«.«%-l«-1
ille festinalo per nuntios mandat
baec et alia per Angliam ingentia mala, ac pluribus doinino Pontivi Haraldom com suis ab omni calum-
aoois semper sunt sibiipsis in.deterius acta. Inter nia liberam sibi quantocitis mitti, si pristina amicitia
quae, tqonasleria quoque servoram et ar.cillarum sua a modo vcllet ex more potiri. Sed cum iile ho-
Dei ( 5 ) , qoae nsque in quadraginta octo numero, minem dimiltere nollct, itemm i n mandato accepit
tempore regis Edgari per Patrem Dunsunum, coope- se necessario Haraldum missuram, alioquiu certis-
raiuibus sanctis Oswaldo videlicet Eboracensi et sime sciret Willhelmum Nonhraanniae ducem arroa-
Atbelwoidopontifice Wiutooiensi, nqva surrexerant. et turo pro eo Pontivum ituram. Mittit igitur virum
magnaex parU d i r n u , et feligio monachiciordinis i n cum sociis, primo Umen eis quae meiiora detulerant
nibil pene redacUest. Transierunt in istis anniplures. simul ablatis. Hinc ad Willhelmum Haraldus veniens
RegnanU autem Edwardo, quem ex sorore R i - honoriflce suscipitur. Et audito cur patriam exierit,
chardi comitis Northmannorura, Iraraa nomine, prae- bene quidem rem processuram si in ipso non rcma-
falus rex Anglorum Adelredus filium susceperat; neret, Wiilhelmus respondit. Tenuit crgo virum
monasteriorom, quae usque id temporis destructioni aliqoot diebus circa se, et in mora illa, more p r u -
supererant, plorima deslroctio facta est. Qoa lerape- D denUs, aperuil ci quod habebat in roenU. Dicebat
S U U Godwinos Cantiae comes raagnuiiiuiis per iUque regem Edwardum quando secum juvene olim
Angliam terra rnarique habebatiir. Ilic orto inter juvenis in Norlbraannia derooraretnr, sibi interposiu
illud ct regem gravi discidio, exsul ab Anglia cum flde sua pollicitum fuisse qnia si rcx Angliac forei,
suis omnibus ferc jtidicatus est. Ivii itaqtie ad comi- jusregni inillumjure haerediiariopostse transfcrret.
lero Baldwinum in Fiandriain, ct Haraidus filius ejus Et subdens, a i t : c Tu quoquc si mihi te in hoc ipso
in Hiberniam. Hinc, matre regis Imma dcfuncta, adrainiculaturum spoponderis, et insupcr casullum
Godwkius et naraldus i n Angliara revcrsi sunt, nu- Dofris cum puleo aquae ad opus mcum te facturum;
merosis uurque navibus et valida militum manu val- sororemque tuam quam uni de principibus raeis dein
latua* Quod multi principum regis agnoscentes, et in uxorem tc, ad me, tempore quo nobis convenict,
bellum ninc inde moveri borrescentes, ut pax utrin- destinaturam; necne filiam meam tc in conjugem
que Oeret instiurunt. At rex Godwini versutias su- acccptumm fore promiseris, tunc et modo ncpotem
Spectui babens restitit, nec paci acquiescere voluit, toora, ct cum in Angliam rcgnaturus venero, fra-
nisiprirooqoibussibisecuriusparareturobsidcshabe- trem tuum incoluraem recipies. In qoo rcgno si
ret. Volnothus itaque filius Godwiui, ct Hacun fiiius aiiquando fucro tuo favorc confimiatus sji»oi.deo
551 EADMERI O-NTUARIENSIS MONACIII
quia omne qood a me tibi rattonabiliter concedi
petieris, oblinebii. » Seitsit Haraldus i n bis pericu-
l u m undique, nee iniellexit qua evaderel, nisi in
oxnnibus isUs volunuti Wilibefani aequieseereu
Acquicvit itaqne. At ille ut omnia rala manerent,
prolatis sanctoruin reliquiis, ad boc Haraldum per-
duxit qoatenos soper iibs jurando tesUrelor se
euncU quae con venerant inUr eos opere coropleturum,
oisi communi morUlibos soru prxsenU vitae praeri-
pereior. His ita gestis, Haraldus, adepto nepote, in
patriam suam reversus est. Ubi vero quid acciderit,
quid egeril, regi perconctanti narravit. i Nonuedixi
t i b i , a i t , me Willhelronm nosse, et in Ulo itinere
luo plurima mala buic regno rontingereposse? > In
brevi post baec obiit Edwardus. Juxla quod iUic
a n u morUm sutoerat, in regoom ei successit Ha-
raktos.
Dein venit nontiusin Angliama praefaU Willbelmo
directns, expetens sororem Haraldi, juxia quod ron-
venerat Willbelmo et ilfi. AUa etiam qoae, violato
sacramento, servata non erant, calomniatus rst. Ad
quae Haraldus boc ir.odo fertur respondisse: c Soror
mea qoam, juxta condiclum, expetis, rr.or|ua esl.
Qnod si corpus ejos qua!e nunc est vult comes lia-
brre, mittam, ne judicer sacnuneiituro violasse quod
feci. Caslcllum Dofris et in eo puteum aquae licet
nesciam cui, ut vobis convenit, explevit. Rcgniim
qnod nec dnm fucrat mctim, quo jure potui dare vel
permiltere 1 Si de fiha sua quam debtii in uxorcm,
u t a s s c r i i , ducerf, agit; super regnum Angliae mu-
lierem cxtraucam, inconsuhis principibus, nec de-
bere, nec sine graudi injuriaposse adducere noverit.»
Revcrsus nuniius rcsponsa retuUt domino suo. Qiti-
bus ille auditis, itcrum ei amica familiariute man-
dovit quatciius aliis ouiissis, servau fidci sponsione,
taliem filiam suam uxorem duceret, alioquin se
promissam regni successionem armis sibi viiuiica-
turum procnl dubio sciret. At ipsc ncc illud quidem
se facere vclle, nec hoc formidare, n spondit. Unde
Willhcluius indignatus, magna spe vincendi helli ex
bac Haralui injustitia est anintatiis. Parata ig»tur
classe, Angliam netit, consertoqne gravi praclio Ha-
raldiis in acie cecidit, et Willhcliuus victor regnuin
obtiniiit. De quo praelio teslantnr adhuc Franci qui
inUrfuerant: quouiam licet varius casus hjnc inde
exstilcrit, tamen Unta stragcs acfuga Northinan-
norum fuil, ut victoria qua potiU soni, vere et
absque dubio soli miraculo Dci ascribenda sil, qui
puniendo per banc iniquum pcrjurii scelus Haraldi
oslcndit se non dominum csse volenUm i n i q u i u -
tcm.
Rex iiaque factus Willhelmus, quid in principes
Anglornm qui tanl:c cladi superessc poteraiit, fecc-
r i l , dicere, cum nihil prosit, omitio. Qoi ex quo
Victoria usus est, quod fuil pridie Idus OcUbris,
inunctus permanens, in Naliviuie Domini unctusest
tn regem apud Weslmonaslerium a bcatae memoriao
Ealredo arcbiepiscopo Eboraccnsi. et nonnullis
rpi»copis Angliie. Quam consccrationcm licct ipsc
853
rex et omnes alii optime nossenl dcfcere specialiier
fieri et proprie a ponUfice Canhiawcnsi; Umen quin
m u l u mala et horrenda crimina prardicabantur de
Stigando, qui eo Umpore ibi poniifex erat, voloit
eam ab ipso soscipere, ne maledicUonem videretur
induere pro benedictione. Usos ergo atque lcges,
quas patres soi et ipse in Northmannia habere sole-
bant, in Anglia servare voleus, de hujusroodi per-
sonis episcopos, abbates, et alios principes per u t a m
Urram instiluit, de quibus indignum judicareUr, si
per omnia suis legibus, poslposiu omnia Ua conside-
raUone, non obedirent; et si nllos eorum, pro quavia
Urreni bonoris pounlia, capot contra enm lcvare
auderet, scicntibiis cunctis unde, qoi, ad quid as-
sumpti fueriut. Cuncta ergo divina simol et homana
ejus nutum exspcctabant. Quae cuncU ut paucis
aniinadverunlur, quaedam de eis qtue nova per An-
gham servari ccnsthuit, ponam, aestiroans Ula scitu
esse necessaria ad cogniiionem eorum quorum causa
maxime istud scribendi onus suscepimus. Non ergo
pati volebat (?) qttemquam in omni dominatione soa
constiluium Romanae ocbisponlificem pro apostolico,
nisi se jubente recipere, aut ejns lituras, si primitus
sibi ostensae non fuisscnt, ullo paclo suscipere (8).
Primalem quoque rcgni sui, archiepiscopum dieo
Canluaricnsem, si coaclo gcuerali episcoporum con-
silio pnesideret, non sinebai quidquam sUtuerc aut
prohibere, nisi qnae suae voiunuti accommoda, et a
se primo essent ordinata (9)* Nulli nibilominus
episcoporuro suorum concessom ici permittebal, ut
aliqoemde baronibos snis seu ministris, sive incesto,
sive adulUrio, sive aliquo capiuli crimine denota-
tum, poblice nisi ejus praeccpio implacitaret autex-
commuiiicaret, aut ulia ecclesiastici rigoris pcena
conslringeret (10). Quae autem in saecularibus pro-
mulgaveril,ea re litlerarum roemoriae tradercsiiper-
sedcmus; quoniam e t c a n i h i l nostiiofGcii scribern
rcfert, et ex divinis quae j u x U quod delibavimns
ordinavil, qualius illorum, u l reor advcrii po-
&
lerit. Ut i u coeptum peragamus iter, dc his satis
diclum.
In hujus regni annoquintoLanfrancnsCado:i cusis
coenobii abbas, vir sirenuils, et in divinis atque
humanis rebus excellenti scientia praeditus, Angli.m
ex pnecepU domini papae Alcxandri et praedicti regis
adveuit, et patico post lcmpore archiepiscopatumCan-
tuariciiseni regendum suscepit. Sacralus est aulem
in ipsa inetropoli scde quarto Kalend. Septembris a
cunclis fcnne cpiscopis Angliae. Hic Romam pro
debiio sibi pallio icns, Thomam aicbiepiscopum
Eboraccnsem, quem ipse facta sibi de subjeclione
sua canonici profcssione Canuariae consecraveral,
et Rcmigium Lincolnicnsem episcopum comiles i U -
neris babuit. Qni Romam simul pervenienies, nrbane
suscepti sunt, honore singulis congruo. Post qua»,
statuto die Patcr Lanfranciis apostolicae sedis pon-
tifici Atexandro praesenUtur. Cui,quod Ronianam
scieniibus consticiudiiicm forU miruro videalur, ipse
papa ad sc intranU assiirgeits, cum, ut grrssuiu
5-T3 IUSTORIA NOVORUM. - LIB. 1. 35!
figcrel, dulciter bortatos est. Ac deinde subdens: A tionis traraite imbuerit, ac roultiplicato illorom n u -
c Honorem, inquil, exhibuimus non quem archiepi mero, qua eos dum vixit benignitate confoverii, col
acopatui tuo, sed qoem magistro (cujus studio sumus unqoam ad plenom declarare possibile erit?Qoos,
tn illis, quae scimus, hnbuti) debuimus. Hinc quod ut interiro alia taceam, qnia sine penuria et sollici-
ad te pertinet,«ob tevereotiam bcaii Peiri le exseqoi tudine Dei servitio semper intendere desiderabat,
parest. iResidenteigilur illo, Laofrancus progressus apud regem soa sagacitate et induslria egit, quatc-
biimilial se ad pedes ejus> sed mox ab eo erigitor nus fere omnes lerras, quas lSorlbmanni de jure
ad oscolom ejos. Consident, et laete inter eos agitor ipsius Ecclesiae, cum primo terram cocpissent, inva-
dies ille. Sequenti loce, cum jaui diversa negotia in serant, et etiam quasdam alias quae ante illorum
medium ducerentur, calumniatus est coram papa inlroilum propter diversos casos perditae fuerant,
memoratom Tbomam cum praefato Remigio, qnod ipsi Ecclesiae redderet. Venim de bis ac innumeris
ueuter illorum jore/oerit promotos ad poniificatuim aliis bonis, qoibus insudando vitam soara consum-
Primus, ea scilrcet re (14), qood sacri canones filios mavit, licet mibi quidem scribcre opus non s i l ,
presbylerorum, qoos religionis ordo non ornat, a propter quod et opera ejus ita parent, ut ipsa se
tacrorom ordinum promotione rcmoveant. Sequens evidentitis scripto demonstrenl (12), et ipsen.et de
vero pro eo qnod, facta convcntione, illum a t V i l * B rcbos ecclesiaslicis quae suo lempore gesta sont,
Ifcdmo, post rage facto, emerit, officio videlicet quo veracisstuio et compendioso calamo stripserit; taincn
ei in excidiam Angliae properanti moliifaria conten- pro dolcedine merooriae ejus, qoae praelibavimus
tione ac multiplicibus impensis deservieral. Ad Iiacc paucis explicare gratum duximus.
i l l i nullam, qua excusari possent, prooabilem causam Hic ergo Lanfranciis cum Caiituariatn primo ve-
liabentes, reddilis baculis et annulis cum cura pon- nisset, et ecclesiam Salvatoris, quam regere susce-
tificali, ad petendam misericordiam conversi sunt. peral, incendio atqoe ruinis pene nihil factam inve-
Quonim precibns sese Lanfrancus medium injkiens, nisset, mcnte conslernatus esL Scd cum magnitudo
aicut erat vir pietate ac sapientia polleos, eos multa- roali iilum cogeret desperare, rediit in se, animique
rum rerum scientia fultos, novo regi in novls rcgni fortilodine freltis sua comroodilate postbabita do-
dispositioniboS peruecessarios, moltis prarstare ora- mos ad opus monachorum necessarias ciiato opere
toria facullate ostendit. Quibus auditis, ponlifex constimraavit. Quibus ubi per plures annos usi sunl,
summus conversos ad eom : c Tu videris, inquii, adauqio eorum conventu, parvae admodura visae sunt.
piter as patriae illios, ac per boc indostria toa con- Destrnctis itaque illis, alias decore ac magoitodine
sideret qnid expediat. Yirgae pasloraies, quas red- prioribus mullum praestanlcs xdificavit. /Edificavit
r

_____-____.*
diderunt, ecce -t — — !.___ ____... __..______. £ll____ _
bic sunt, atcipe iilas atque _._
k _
_._
ct coriam sibi,
_ _!__._________ ^ __• 4 » a . * _ « M _
dispensa __II.S
ccdesiam praeterea, nn.in
Ari-tlaeiAM_ H M I I A M A
qoom tpatio
_.«_<__•_*

proot utilius Chrisiianitati regionis illius agnoscere septem annorom a fundameulis ferme totam prrfe-
poteris. » A t ille, susceptis eis, illico in praeseniia ctam reddidit; in cappis, casulis, dalmatids, tuuicis
papae revesiivit praefatos viros, quemque sua. Dcin auro magnifice insignitis, palliis, et aliis ornamentis
Laufrancus slola summi pontificatus a papa suscepta multis ae preriosis nobililer decoraviu Erga fra-
ln iter reversus Angliam cum sociis alacer advectus tres aotem ipsius ecdesiae quam bonus, quam pius,
est; et a Cantnaritis debila revercnlia receptus, quam beneficus exstiteril, inde aliquautuium colligi
primas lolius Britanniae confirmatns est. Post baec, potest, quod uec ex parentibus aut fralribus eorum
evolnto brevi temporis spatio, fama nominis ejus et sustinere poieral penuria ulla quemquam affligi. E i ,
magnitodo prudentiae ejus quaqtie insonuil, euraque quod magts forte mireris, in usum acceperat iton
apud horoinum meutes darum fecit atque specta- exspectare ut sobvenire rogaretur, sed misericordiae
bilem. visceribus plenus, modo buic, modo illi ullro oflVre-
Is inter alios, imo prae aliis, crat memerato regi bat, qtiod egcnli cognato pcr plurimnro lemporis
Willbelmo acceptus, e l D e i rebos in conctis noo auxilio essc valerei. In quo tamen semper ducebatur
mediocri cura intentus. Quapropter magno semper j> pnecipua discretione, consiileraio videlicel pei.es se
operam dabal, et regem Deo devotum efilcere, et merilo ac necessitate cujusque. Ad haec,quidau. ipsua
religionem morum bonorom in cunciis ordinibus comobii frater singnlis annis irtginla solidos denario-
bominum per lotum regnum renovare. Nec privatus rum ad opus lualris suae ab ipso Patre solebat acci-
est desiderio tuo : multum enim illius instaniia pere. Huic quadara vice solidi quinque de illis (iiam
atqoe doclr na per totam terram illam religio aocta diviseper tcmporum vicesconferebantur)ex praeccpio
est, et obique nova monasteriorum acdificia, sicut ejus daii sont; quos ipsc in panno ligatos, mairi lo-*
hodie apparet, censtrocia. Quoruin aedificiorom queas in roauum sicut putahat clanculo dedit. At ipsa,
constructoribus ipse primns exempium praebens, alias roenle inlenta, qtuJ filius facerel non adveriit;
Ecclesiam Christi Cantuarienscm, cum onmibus et ita nummis decidcntibiis, divisi ab invkem suni
efficiuis quae infra murum ipsius curiae s n n i c t i m malcr et filius. Post hxc raandavit raulier filio stio,
f

ipso muro aedificaviu Qua vero prudentia, et qtio scire volcns quid de nunimis aclum fucrit, quos sibi
patcrnilatis oflicio monachos in eadem Ecclesia con- se daturum spopouderai. Adrairatus ille feeil cara vc-
sistentes a ssecolari v i u , in qua iilos invenit plus nire ad se. Et audiens rei eventum IrUtis clfccius est,
aequo versari, erexerit, omnique sanctae conversa- noo tantum pro damno qood roatri contigerat, scd ne
555 EABMBRI CANTUAWENSI8 hWNACHl 566
aoc artihiepiacopaa scient, ob incuriam soam liTita- A ooni: mioistros qooqoe atque ctutodes qoi modia
taa, eom aiiqoaieno-i gratia tua privaret. Inter baee, otonlbus observarent ne aliqoid eis deesset, neqne
pius Paler pro inore daoatrnm intioiena tedit, ae vlrie ad feminas, v d feminis ad vir s accedeodi
fratrem a materno colloqoio radeootem mcostom faculus ulla adesset. Ex alura vero parU vhe ec-
intoens, reinotis aliis, caosam meesUUse ejoa se- clesiam in honorem beaU Gregorii papw coinposuit,
crete perquirit, aodit et benignissiino voltu, sicnt in qoa canonicoa posoit» qui regulariur viverent et
Jogiter erat circa aiffictoa, i u rospondit: c E t inde, praefatis infinnis quae saiuU aniuiarum suarum oon-
flli mi cbarissime, contrisUris-F Denarios illos Dens gruerent eum tepnltura mtaistrarcnt. Quibos etiam
alii prxdestinavit et contoLit, qoi eis ploaraatre toa in lenis, in clectmU, et in aliis reddiUbus Unta
forussis indiguit. Tace, et ne coiquam inde loqoa- largitua est, ut ad sustenutionem eorum sulBcienUa
ris dilbxenter attende. Ac ne qood actum est ani- esse viderentur. Remotius vero quam a boreali, ab
mum uum v d modicum gravet, solidos septem pro ocddenuli portae dviutis ligneas douios in devexo
Olia quinque ad utiiiutem matris ttue tibi bodie dari montis latere fabricans, eas ad opus leprosorom
pnedpiam. Sed, ot dixi, inde id neroo sciat.»Ipsum detegavit viris In istis, qoemadmodom in aliis, a
t

quippe usum in dando aabcraat- ut danda hiiaritar femtnarum socieuu sejonctis. His nibilominus pro
daret, et nutU vel daUtn v d dantis personam cuivis B quaUuu aui morbi omoia cpiibus egerent de auia
revelareconcederet. E l haec quidem de ipsioa malris ministrari constiluit, insUuUs ad boc peragendom
ecclesbje monadiis dicu siut. Caeterum quis unquam UUbus viris, de quornm solertia benignitate ac
pauper clamavit ad eum, et despectus est? Quis paUentia, ut sibi quidem videbatur, nemini foret
peregrinornm de quoconque ordine hominum peUit ambigendum. Super baec, in vUUs ad ponUiicatum
opem ejus, et eam assecutus non est? Quae congre- peninenUbns domos multas atque bonestas partim
gaiio monacborum seo dericorum ad ipsom ab> de lapide, partim de Ugno, sibi et successoribus
qoando misit sobsidiom peuns, et copiato largiutis suU aediOcavit. Pro digoiuu autem Eccleaiae Can-
ejos ultra quam sperabatur experU non est? Testis tuariensis quam quidam de episcopis, sed maxime
borum quae dicimus lulia, Gallia, Britannia est, ThomasarcbiepiscoposEboraceiisis, utnovus AngUa
quac usque bodie mortem Lanfranci miserando su- civis, nimiuro conalus est ad cxalutionem suae
apirio piangit. Quid referam de abbaUa SancU Al- Ecciesiae buroUiare, quanUs labores perpessus sit,
bani, quam intus et extra ad nibilum fere devoio- et quemadmodum ipsum Tbomam ad mensnram
tam ipse, ot suam (13), iostituto ei bonae niemoriae anlecessorum suorum humiUaverit, supervacaneum
Pauio abbaU, a foodamentis reaedincavit, ct intus est atque dependens bic tdiquid scribere (15). Ipse
magna rdigione foris mulurum rerum donaUone C etenim inde veriuu 'plena et Utius regni aasensn
aoxit, bonesuvit, ditavit. In episcop.to Roffeiisi non confirmaU sub teslimonio regii sigiUi scripU r d i -
mulu pbires quani quatuor canonicos et ipsos qoit. Qui eo quidem magis in istis iaboravit, quod
amninosam vium ageuies sub Siwordo episcopo anUqua jpsius Ecelesiae privUegia in ea cxmflagra-
reperiu Qui episcopus ubi cnm Ernesto quem d tione quae eamdem ecdesiam tertio aou sui intrnt-
successorem Laofrancos sutuerat, prasenU vitae lus anno consumpdt, pene omoia perieraqt
suUatus e s t , niouachus piae recordaUonis (14), Alias quoqoe consuetodines quas prisds tempo-
Gondolfos nomine, ab eodem ibi snbrogaus episco- ribus Ecdesiae Cantuariensi, uLliberrima in cuncUs
pus esL Per honc vetustam ecclesiam c^iscopatos exisuret, reges Angliae sua munifidenUa contule-
cum fabrica adjacenu subvertii, et nova quaeque runt, et subiles in perpetuum manere sacraUssima
exslruxit. Clericos qni illic, sicut diximus, vium aanctfone coiistiiuerunt, quoromdam imprudentia
agebant, aut in eodein loco ad religionis culroen perdius, sua prudeiitia recuperaviL Odo siquidem
erexit; aut, datis aliis rebus, de quibus abundan- c)piscopus BajtKeiuus, nt de aJiis Uceam, fraUr
Uos soliu victom et vesUum babereot, in alia loca praedicU regis WiUhelmi et Cantiae comes, pricn>
niuUvit. Sedem etenim episcopalem monacbici or- D quam Lanfrancus Angliam intrasset, magnus et
drnis cullu instituit, ac delegatis Urris et atiis quae pnepoteos per Utom regnum habebatur. Hic ~" domi-
sustenuUoni iUic servienUum Deo compeubatit, naUone qoa immcnsum susullebatur, non modo
divium de paupere, sublimem de humili, sicut in terras, sed et liberuieni nominatae Ecclesiae nulio d
praesenU habetor, eflecit. Sed qood de paoperibus resistenu multipliciter invaserat, oppresserat, te-
foras muros dviutis Caoluariae fecit, praeUrmitten- nebat Quae ubi Lanfraocus, ol erant, didicit; apud
dutn mihi in boc opere fore non arbitror. Extra regem de iilis agit sicul oportere sdebat. Uiide prae-
aquilonalem denique potiam urbis Uiius lapideam cepit rex, quatenus adonatis prirooribos et probis
domum decentem et amplam constroxit, et d pro viris non solum de coniiutn Canliae, sed et de aliis
divcrsis necessitudioibus hominum et cominodiuti- comiutibns AngUae qnerelae Lanfrand in medium
bus aabitacula plura cum apaUosa curte adjeciL ducerentur, examioarentur, determinarentor (ifl)«
llocpalatiom in duo divisit; viros viddicet variis DisposiU iuqtie apud Piiinedene prindpmn con-
iuttnnUainftt qualitatibus pressos uni, parti vero veoto Goffridos episcopus ConsUntiensis, vir ea
alteri teminas se male bajbentes institiiens. Ordina- Umpesute pnedives io Anglia, vlce regis Lanfranco
vii etiam cis de suo vestiium et victum quotidia- juriitiam de suis qncrelis strenuUsime facert jus-
&>7 IIISTORIA NOVORUM. ~ U B . I . 55*

$ 0 9 , lecit. Laufrancus enim vaUda.raiione subnixua, A ordo non sibi aslrinxerat, cniti coRpcrunt quatenus
ex communi omniom astipulatione et judicio, i b i saltem de primatu Cantoariensi moiiacbos eradica-
enncta r e c o p e r a T i t qu« oslensa sunt autiquitus ad reot, intendentes se boc faclo facillime alios aliunde
jura Ecciesia. Cbristi Cantuariensis pertinuisse, u m exclusuros. De illis efceniin, potioribus, sicut eis
iu terris quam i n diversis consuetudinibus. videbatur, rationibos ad id agcndom fulciebanlur,
Itetn abo Umpore idem Odo, permitunte rege, partim ob sublimiutem primatis sedis, quae dispo-
piacilom instituit contra saepefatam ecclesiam, et sitioni et correctioiii Ecciesiaroio per suas personas
t u l o r a n ejus Patrem Lanfrancum, et illuc omnes quaque per Angliam invigilare babet, partim ob
quos peritiores legum et usum Anglici regni novc- alias multiplices causas quarum exsecutio, j u x U
rat, gnarus adduxiL Cum igiUr ad evcntilationem quod ipsi confingebant, magis clericoruui quam rao-
cauaarnm ventum esset, omnes qui tuendis Ecclesiae nacborum oflicium spectal. Deductus est in seuteu-
caosia quaque contenerant in primo eongressu i u tiam istam rex et alii principes regui, Lanfranco ut
convicti sunt, ut in quo eas tuerentur simui amitte- sui moris erat totis viribus obnitenU, et omnium
renL ipse namque Lanfrancus non inurerat. Tali- inolimini ac invidiae viriliter resisunte. Ne Umea
bos euim, nisi necessius summa urgeret, ei inte- post obitum suooi flerel qood se soperstite sciebat
resse moris non eraL Ipsi ergo iu camera leciioni B per auxilium Dei nequaquam perficiendum, nesciens
divinae occopato qoid gestum fuerit nuntiatur. A l mortis stiae diem vel boram, egit sagaciute et i n -
ille o i l corde perterriius dicU adversariorutn non dustria, qua pollebat, ut a u c t o r i u u Romanae et
r e c l e p r o c e s s i s s e asseruit, et ideo cuncta in crasti- apostolicae sedis monacborum babiutio in eadcm
num induciari p r a c c e p i L Sequenti nocte, adest in Ecclcsia confirmaretur, et inconvuisa dum saeculum
v i s u anUsUti beatus BunsUnus, inoneus ne illum duraret in perpetuum slabiliretur. Quod privilegio
muJUtudo conturbel, sed de praesenUa sui securus u i i summus apostolicae autistes Alexander sedis i u
placitum mane i p s e m e t bilaris i n t r e t : quod et fecit. scripto suo roboravit:
Suas itaqoe caosas quodara exordio quasi a rebus c Alexander episcopus, servus servorum Dei,
quae traciatae fuerant vel tracUndae penitus aiieno reverendissirao fratri in Cbristo Lanfranco venera-
c n n c t i s stupenUbus orsus i u , processit ot qttae su- bili Cantuariorum archiepiscopo, saiutem et aposto-
per e n m pridie dicU fueruut sic deviuceret et ina- licam benediclionem.
n i a e s s e monstraret, ut dooec vitae praesenti super- c Accepiraus a quibusdam, » etc Vide in Alexan-
f u i t , nuHus exsurgeret qui inde contra eum os ape- dro II.
r i r e t . De bis i U . Quara vero secura liberute et libera s e c u r i u u
Super baec suis quoque, et eisdem ferme diebus ' quaeque ad jura Ecclcsiae Canluariensis pertinentia
omnes c i r c i i c r q u i ex c l e r i c a l i ordine p e r regem potiri, saepe fatus Pater Lanfraucus iuunderit, et ax
Wiilbelmum i n Anglia consUuti pontifices eranl, bis quae paucis designaviiuus, et ex epistola quain
m o n a c b o s q u i in nonnuilis episcopatibus Angliae ab ccce'subscribemus cuivis scirevolenti paUre saiis
antiquo viiam agebant, inde elirainare moliti sunt, e r i t : quara episioiaro de causis ecclesiaslicis scri-
et regem ipsum i n b o c sibi consentaoeum effece- ptaro ea re maxinie placuit aliis omissis praesenU
r u n t ; i n q u o Umen se effectu poUturos certi exsti- operi coinmrscere. Quatenus bi qui scientiam Ulem
Urant, u l Walcbelinus cpiscopus adunalos pene negotiorum non omnino expertes sunt, cx consue-
q u a d r a g i n U clericos, canoiiicoruiii more, lonsura ac tudinibus aiiarum Ecclesiarum animadvertant qua
v e s i e redimitos baberet, quos, ejeclis inonacbis, diguitate ipsara Ecciesiam inter alias constct emi-
WenUnae Ecclesiae c u i praesidebat, mox introitiiite- nere. Epistoia igitur ista e s t :
r e L Sola mora baec peragendi, noi.dum requisiia ab c LauXrancus gralia Dei arcbiepiscopus, dilectis-
a K h i e p i s c o p o Lanfranco licenlia fuit. Ut aulem simo fratri Stigaudo Ciccslrciisi episcopo, saJuUm.
diclo quoque ciUus iinpetraret, nuUa meuU c Clerici villarum nostrarum qui iu vestra dioecesi
ejus dubiutio inerat; sed alitcr ac sibi mens sua Q existunt, questi nobis sunt quod vestri arcbidiaconi,
spopooderat exitus rei provcniL Nam ubi quod repertis occasiooibus, pecuuias ab eis exquiruni, et
episcopos moliretur insonuit auribus ejus, illico a quibusdamjam acceperunt. Meminisse debet fra-
facinus exborruit, nec se dum viveret ut effectum ternitas veslra quia contra morem antecessorum,
quoque modo lalis volunUtis obtincret consensu- nostrorum et vestrorum vobis concessimus, eisqne
rom asseroiL I U ergo et clerici, qoi succedere imperavimus qualenus ad vestras synodos irent, ct
monacbis foerant per Walcbelinum collecU, et in ea quae ad Christianae reiigionis notiUam prodesse
soa dimissi sunt, et inonachi qui cedere clericorum possuut, sine interpeliaUone vel discussione aliqua
pnejodicio quodam danxnaU erani, gratia Dei el i n - a vobis audircnt. Si quae in ipsis culpae inveniren-
slantia boni Laofranci prisUnae convcrsationis in tur, suspcusa interim vindicU, ad nostrom examen
sua Ecclesia compotes eflecti sum. Nec isia pro servareniiir ct oobis vel in miserendo vel i n u k i -
sedandis quonimdam animosiuUbus, quas ad deje- sceudo, sicut semper consoetodo fuit, obnoxii te-
ctiooem monacborom conceperani, suflicere pote- nerenlur. Mandamus iuque vobis nt male acccpu
vanL Itentque pari voto, simili conamine, uno con- sine dilatione reddi jubeatis, el miuishris vesiris ue
KOSU, concordi animo pdntifices, qoos rebgiouis ulterius id praesuicant, servandae chariutis studto,
359 EA DMERftCANTIJARIENSIS MONACIIl 360

prohibcatis. Nos vero presbyleris noslris qui exlra debat. Ilic loti Northmanniae atque Franciae.pro S D J »
A

Cantiam consliluti sunt omnino pracciptmus ne ad excellcntis sanctitatis merito, nolus, charus et acce-
vestram vel alicujus cpiscopi synoduin ainplius ptus, magnae fainx quoque in Anglia babebatur, ac
cant, nec vobis ncc aliquibus ministris veslris pro regi pracfato, necne Lanfranco arcbiepiscopo san-
qualibel culpa rcspondeant. Nos enimcum ad villas ctissiraa fainiliaritate copulabatur. Hic cun\ nonuun-
nostras vencrimus, quales ipsi vel in moribus *vel quam pro diversis Ecdesiae et aliorura ncgoliis ad
tn sui ordinis scientia sint, pasiorali auctoritate curiam regis veniret, rex ipse, deposita feriiate, qua
vestigare dcbemus (17). Clirisma tamen a vobis multis videbatur saevus et formidabilis, ita liebat i n -
accipinnt, ct ca quae anii<;uilus instittita siint in dinus ct aflabilis, ut, ipso praesente, omnino qnam
chrismatis acceptione persolvant. Sicttl namque ea esse solebat, stupentibus cunclis, fleret alius. Uunc
quae antiqnitus usque ad nostra tempora antecesso- itaque el Lanfrancum videlicet viros divina simul et
rcs nostri habuerunt solcrti vigilanlia cupimus i l l i - humana prudentia fultos, prae se magni semper ha-
bata custodire; ita aliis dcbita aliqua, quod absit! bebat, et eos in oronibus quae sibi, quanlum oflidi
nsurpatione dcnegare noluraus. » eorum refcrebat, agenda erant, dulciori prae caneria
Ad baec qua sagaciiate (lioc euira paulo anle me- studio atidiebat. Unde el consilio eoruin ab animi
moratum paucis replicare abs re non esse pulamus), B sui severilate in quosdam pluriraura et saepe deseen-
qna, inquam, sagacitate memorabilis Pater Lan- debat, et quatenus in sna dominatione ad observan-
francus apud regem Willhclmum egerit ut per i n - tiam religiotiis raonasteria surgerent, studiose ope-
spirationem graliae Dei ad itoc, eo immineuie, per- rani dabat. Quae religio ne naU deficeret, procojrabat
dnceretur, ut quamplures terras nominatae Ecclesiae Ecclcsiarum pacem qtiaque t u e r i ; et eis qoae in
Cantuariensi diversis causis ac violentiis bomiuuin usus servientium Deo proficerent, in terris, in de-
abiatas, pro redemptione animae suae rcstitueret, et dmis, in aliis redditibus, ex suo largiri. Ilac umen
referre longum et aeslimavi non necessarium. Ea- benevolenlia super Ecclesias Norihmanniae respi-
rumdem enim terrarum et numerus et noutina ciebal.
eidem Ecdesiae noiissinia sunt; et redditus iilamm Hic ergo WHIhdmus • cum vicesirao primo regni
ex quibus bi qui sub domino ipsi loco deserviunt sui anno infirraitau qua et raortuus est, detentue
sostentantor, pro «eterna *jos salute, oculis justi apud Rothoroagum fuisset, et se merilis ac iuurces-
judicis, die noctuqtie consideranda ab eisdem ipsis siouibus Ansehni oinnimodis commendare disposuis-
praesentantur. Quid ilaque de aliis ipsius Ecclesiae set, eum ad se de Becco venire et non longe a se
lerris quae in eadem qua olim ablalae sttiii direptio- fccit hospiuri. Yerum cum ei de salute animae suaa
nis injuria perraanenl, snccessoribus tanti provisoris C loqui differret, eo qitod infirniiuura suara paulum
servorum Dei faciendum sit, fruclus quera isU ex levigari scntiret, contigit ipsius principis corpiis
his quae restituit consecutus est docebit eos, j u x u tanta invalitudine deprimi, ut curiae inquietudines
quod sui curam babebunt. Re etenim vera et ilias nullo sustinere pacto valeret. Transito igitur Se-
restiiuissei, si ultra quam vixit aliquanto lcmporc quaua, dccubuit lecto in Ermentrudis villa , quae b

snpervixisset. In hoc qoippe illora gnara principis est contra Rothomagum in aitera flurainis parle.
Lanfranci prudentia duxerat, et praefixo lerraino id Quidquid tum ddiciarum regi iiifirmo deferebalur,
se facturum spoponderat. Yernin dum sponsionis ab eo illarura medielas Ansclmo infirmanti mitte-
suae eflectu potiri non meruit, quanto sludio quis, battir. Verumumen uec eum amplius in bac vita
dum polesl, bonis insistere debeat, exemplo sui prae- videre, nec ei ut proposuerat quidquam de anima
monuiL Haec et hujusmodi, quae gloriosns Paier sua loqui proineruit. Tauta enim infirmitas occupavit
Lanfrancus magnifice operatus est, si qttisquam mi utrumque,iitnec Anselmusad regem Wiilhdmum,
sunt describere volet, copiosa materia est, ad opus nec Willhelinus posset pervenire ad abbatero Ansel-
grande sufflciens. Ego aulera quia probobili et firnia mum. Et quidem Willhdinus iia roorluus est, non
raiione, sicut cepi, in alia ducor; Untum adhuc de Umcrt ut dicilur, inconfessiis ; atque Anselraus
c

eo breviter dico, ipsura revera magnum et instipe- D cvestigio est ab infirraiute relevatus, prisiinaeqiie
rabilem Ecdesiae Christi defensorcm et piuin loiius soluii post modicum redonatus. Qui aulem regio
Angliae principem, ac in quantutn sibi licuit bonum funeri iiiterfueritit, quave porapa corpus ejus Cado-
pasUrem cunctis in ea consisteiilibus, dura vixit, mura delatora sit; quaraque iibera, irao quain serviii
fuisse. calurania in ecclesia beati Stepliani sepultum sit, et
Per idem tempus erat quidara abbas Becci nomine dictu higendum et auditu fateinur esse miserendum.
Ansdmus, vir equidem bonus et scieotia litierarum Quae cnim conditio sortis humanae non moveat ad
rnagnifice pollens. Conteinplaiivae vitae Ulos inten- pictaicm» cura audituni fuerit regera istura qui tanlae
HENSCHENII NOT/E
• Willelmus obtenLi dellaroldo victoria coronatus ecclesias in ea sitas, et cutn his duos sanctos re-
est Londini ad liueni auni 1066 et ntorluus aiuto 1087. clusos corabussisset.
t»Ea nunc Sot/evt//enuncupaur,quasi ri//a inferior. * Historia Novorura, a parle posteriori libn i ,
< Sitneon Duneltiiensi* ait,^uod Wilhelnius I , rex exstat aptid Bolland., Acta sitnctorum, lom. I I ,
Angliae, i cu lesli viatico inunitus > exccsscril: inle- April., p. 893, iu A N S E I . M O , sub liUilo : Viia S. Att»
riin lam ipse quam celcri regera puniluin insinuaiiL telmi in ponctificaiu. NoUs inde imiiuaiuur. E D I T .
quod, oppido qttodani in Francia orcupaio ottines
 HISTOHIA NOVORUM. — LIB. I . 504

potenlun I D v i u tua exsUtit, ut In l o u Anglia, in A uvxaioque victu monaclioruin iuibi peo scrvienUmn,
t o u Nortbmanoia, inUlaCenomanensi patria,nemo reUqua sub censu aique in suum dominium redigi
eontra intnerium cjus manum movere auderei. mox jussit. Fecit ergo Ecclesiam Christi venalein; jus i n
Vt i n u r r a m spiritum exbalaturus positus esl', \b ea doroinandi prae cacieris illi tribuens qui ad de-
ntani bomine, sicut accepimus, uno solo dunlaxat trimentum cjus in dando pretium alium superabat.
serviente excepto, derelictum cadavere ejus sine Unde misera successione singuUs annis pretiuin
omni potnpa per Sequanam naucella deiatum, et renovabatur. Nuilam siquidem convenUonem rex
c u m aepeliri deberet, ipsam lerram sepuitune Ulius subllem esse sinebat, scd qui plura promitubat
a quodam ruslico calumniaUm qui eum haeredi- excludebat mlnus danUm, nisi forte ad id quod
tario jure reclamans conquestus est lllam sibi jam posUrior offerebtt, prima convenUonevacuaU, prior
olim ab eodem injuria fuisse ablatam •TQuantus assurgeret. Videres insuper quolidie, spreta servo-
autem roceror Lanfrancum ex m o r u ejus perculerit, rum Oei relrgioue, quosqoe nefandissiroos hominum
quis dicere possil, quando nos qui circa iUum nuncia regias pecuniaa exigentcs per 'dausira monaaurii
morte illius eramus, statim eum prae cordis angustia torvo et minad vuitu procedere, binc inde praeci-
mori Umeremus? pere, minas intenlare, dominaUonem polentiamque
Defuoclo iuque rege WUIhdmo, successit ei in B f u i
> nonMm ostentare. Qua de re quae v d
m i n m|

regnum WUlbelmus fllius ejus, qui cum regni fasti- quot scandala, dissensiones, iuordioaUones ortao
gia fratri suo Roberto b
praeripere gesltrel; et sint, reminisci pigct. Soper haec, quidam ipsi Ec-
Lanfrancum, sine cujus assensu i n regnum ascisci clesiae monachl, malis IngruenUbos disperai ac missi
nullatenus poUrat, d b i i n hoc ad expletionem de- sunt ad alia monasuria; et qui relicti mulus passi
aiderii sui non omnino consenUneum iuveniret; tribulationes et improperia. Quid de homioibus Ec-
verens nedibiUo suae consecrationis inferret ei dis- desiae dicam, qui u m vasU miseria, miseraque va-
pendium cnpiU honoris, «coeptt u m per se quam suUone sunt a t i r i l i , ut dubiurem, si sequenUa mala
per oroues qups pourat, flde sacramentoqoe Lan- non essefat, an salva v i U lllorum poasent miseriua
fraoco promittere jusliliam, aequiutem et miseri- atteri. Nec ista quae dicimus in sohi Ecclesia Can-
eordiam se per tolum regoum, si rex foret, i n tuariensi facu sunl. Desaevit immanius isU eiiam
omni negoUo servauirum; pacem, l i b e r u t e m , se- iu cuncUs per Angliam constitulis fliiabus ejus, qiue
c u r i u u m Ecdesiarum contra omnes defensurum, viris sois, eplscopis scilicet seu abbatibus deceden-
necne pnecepiis atque consiiiis ejus per omnia et tibus, i n viduiutem ea Umpesute cadebant. E t
in omnibus obumperaturum. Sed cum postbac i n quidcin ipse primus banc luctuosam oppressionem
regno fuisset confirmalus, postposita polliciuiione C Ecdesiis Dei i n d i x i l , nullatenus eam ex paurna
sna, i n contraria dilapsus esl. Super quo cum a traditione excipiens. Destituus ergo Ecdfeias soius
Lanfranco inodesU redargueretur, et ei sponsio ih dominio soo tenebat. Nam aUam neminem praeter
fidei nou servatae opponeretor, furore succensus : se sobstituere volebal, quandiu per suoe ministros
c Qois, ait, est, qui cuncu quae promiuit implere aliquid quod cujusvis preUi duceret, ab d s extra-
poasit? » Ex hoc igitur non recUs oculis super pon- here poteraL l u q u e planuro erat ubique miseriam
tiflcem intendere valebat, licel a nonoullis ad quae videre. Duravit autem fere per quinque annos (ut de
Ulum volunus sua trabebat, ipsios respectu, eo su- aliis uceam) soper Ecclesiam Cantuariensem baee
perstiu, temperaveril. Erat enim Lanfrancus ident, ipsa miseria semper in pejus proflciens, sibique ipsi
v i r divinae simul et bumaiiae legis peritissimus, atque miserior deteriorque succrescens . d

ad nutnm iUius, totios regni specubat intoitus. Qui Quaru inler baec anno • Hugo comes Cestrensis.
cnm de hac vita translalus fuisset«, quam gravis volens in sua quadam ecclesia monacborum abba-
calamius ex obitu iUius Ecdesias Angliae devasia- tiam instruere, missis Beccum nuntiis, rogavit ab-
verit, m u l u praetermittendo paucis osundere pla- baUm Ansebnum Angliam venire. iocum iiispicere,
cuiL ConfesUm enim rex foras expressit quod i n eumque per monachos suos regulari conversationo
auo pectore, illo v i v e n u , conlotum babuit. Nam ^ ioformare. Renoit ipse, nec venire voluiu Jaro enim
roox, ut alia quae perperain gessit o r o i t u m , ipsaro quodam quasi praesagio menUs qnorumdam tange-
(18) lotios Angliac, Scotiae et Hiberniae necne adja- banlur, et licet dauculo nonnulU ad invicem loque-
centioin insnlarum malrem, Ecclesiam scilicet Can- bantur eum, si Angliam iret, archiepiscopum Can-
tuariensem, invasit; cuncu quae juris illius erant tuariensem fore. Quod quamvis omnino remoUra
Intus et extra per dientes suos describi praecepit; esset a v o l u n u u ejus, et firmitas proposiU sui se
HENSCHENII N O T J E ,
• Joannes -Bromton i u Chronico saUs pathetice PbiUppum Fraociae regem ageret.
rem deseribil additque c quod iihi querela adeo c Mortous est Lanfrancus anno 4089, Guilielmi I I
onmes movit, ot prius viro conquerenii pro voto anno u , quinto, aliis nono Kalendas Maii.
saUsfacerent ut ac deinde exseqofas mortoo adiiu- * Anno Christi IU82.
pierenL» • Hogo comes Crestrensis nepos WiUielmi I cx
* Ex dUpositione paierna id factom scribunt cae- sorore, vixit usquead annum 1106, teste Knyghiono
l e r i ; eo ojuod Robertus primogenilus, ob non reli- lib. i i , cap. 8, De cveolibus AngUae.
Ctam nlbi libere Normanniam rebellans p a l r i , apud
PATUOL. C L I X . 13
m EADMERI CANTBARIENSIS MONACHl
nunquam boc onus subiturum, certitudinem promit- A multipiiciom ratione causarnm, qnae illiut adfenlut
teret animo ejus; tamen qnia boc non orones intel- causa non inferior, sicttt dixiinus, eral. Sicque bujna
ligobant (provio\^do booa non ttntom coram Deo, Umporis spalium transiit, ut de pontificatu Gantuu»
sed etiam coram oronibot bomioibos) Angliam inlrare riensi nUiil ad euin vel de eo dictnm actumve s i t 9

noluit, ne se bujut rei gratia intratte quisqoam ipseque sui periculi ct antiqui timoris securus efle-
aospicaretur. Contigit interea comitem ipsum acri ctus fuerit. Post baec in Northmanniam regredi vo-
langoore gravari. Quod mox Anselmo mandans, lens, negaU a rege licenUa copiam id agendi habere
magnopere precatos est quatenus. antiqua farniiia- non potuit.
ritaie considerata, ad consolendom animae suae sine Inter haec cum gratia Dominicae Nalrvitttia, omnet
mora veniret. Et si timor, inquit, suscipiendi archi- regni primoret ad coriam regit pro more venissent,
episcopatus, ne veniat, eum detinet, fateor, inqnit, contigit ut eorum optiroi qoiqoe 0110 consensu i n u r
in fide mea, quoniam id quod rumor inde jacttt te de coromuoi matre regni quererentur quod v i -
nibil est; ac per hoc indeeens ejus sanclilati esse duau suo pastore tam diu et ttm inaudiu vexatione
sciat, si nibiio tentus magnaeroeaenecessitati subve- opprimerelor. Hujusmodi ergo de hoc ab eis cotisi-
nire detrectat. Persttl iUe in non veniendo, et co- lium somptuin est, ut supplici prece dominom suum
mes aeqoe permanet in requirendo. Tertio ittque B regem convenirent, quaunus orationes, qttod po-
mandat illi baec : c Si nou veneris, revera noveris steris mimm dictu fortasse vidcbitur, per Ecciesias
quia nunquam in vila aelerna iu tanla requie eris, Angliae fieri ad Douiinum perroitieret, ut ipse soa
quin perpeluo doieas te ad me non venisse.» Quod pietau regi iospirarel qualenus insUtuto iUi digno
iUe attdiens : c AngusUae, a i t , mihi sunt undique. pastore, a lantt eam clade, et alias per eam rele-
Si Angiiam ivero, vereor ne cui per hoc prava su- varet. Quod cum illi una suggessissent, ipte Ucet
spicio subrepat, et me causa contequendi arcbiepi- nonnibii exinde indignatos, tamen fieri quod pete-
scopatus iiluc jre existimet, Si non ivero, fraleniaa balur permisit, dicens quod quidquid Ecclesia pe-
charitttit vio|alor ero, quam quidem non solum teret, ipse sine dubio pro nullo dimitttret quin
amico, verum exhibere jiibemur et inimico. Quae faceret omne quod veiiet. floc i t t respouso accepto,
denique si erga inimicuro violau peccatuin est, erga episcopi ad quos ista maxime perUnebaut, Ansei-
amicum qoid est? E l certt aroicus meus familiaris mum super reipsa consuluerunt. Et quod ipse ora-
ab antiquo comes Cestrensis Hugo fuit, qui mei tionis agendae modum et suminam ordinaret, vix
nunc, ut dicil, indiget. In neccssitate probatur ami- oblinere suis precibus ab eo potuerant. Episcopis
cus. Si ergo propter obliquam, quam in me forsan enim praeferri in taU statulo ipse abbas fugiebal.
boinines babere poetunt opinionem, amico roeo in Coactos itaqoe, j o x t t quod magis Ecclesiae Dei expe-
*u» necessiiatt non succurro; meum certum, pro dire sciebalur, modom orandi cunctis audientibus
dubio aUorum, peccatum incurro. Commendana edidit, el laudato sensu ac perspicacia animi ejus,
igitor me, aique meam conscientiam ab omni U r - tota quae convenerat nobilitts regni, soiota curia,
reni honoris ambitione yacuaui, Deo pergaro, respe- in sua discessit. Institulae igitur preces fiunt per
ctu sancti amoris ejus, roorem gerere amico meo. Anglorum Ecclesias omnes.
Caetera ipse Deus agat, et me salva graUa sua ab llaec inter evenit ut die quadam unus de principi-
omni saecularis negotii impedimenlo pro sua mise- bus lerrae cum rege familiariter agens promeanii-
ricordia iininunein custodiat. » Exigebaot etiam bus verbis in boc, ut sic fit, sic ei inter alia diceret:
tum tomporis Ecclesiae suae qtiaedam valde necessa- Honiinem tantae sancUtatis nuUum novimus, quanlae
riae causae ut Angliam pergeret; sed prsefato illum est, ut vere probamus, abbas Beccensis Ansebnus.
eohibente pavore, nullo pro eis pacto volebat iier Nihil etenim aroat praeUr Deum, nibil (ut in otnni
arripere. Goutigit iuierea ut comitissae Idae * locu-studio ejus claretj cupit traosiurium.
turus Bononiam iret, ubi cum per dies aliquot Ad quod rex subsamians : c Non, inquit, nec ar-
necessario detentus moraretur, mandatum est ilU p cbiepiscopatom Cantoariensem. » Coi com alter
a Becceosibus ne, si peccato inobedientiae notari referrel: c Nec illum quidem roaxime, sicut mea,
voiet, ultra monasteriom repeteret, donec transito multorumque fert opinio. » Obtestttus est rex quod
mari sois in Anglia rebus subveniret. Profectus manibus ac pedibus plaudens in amplexum ejos
igitur, mare transiit, et Dofris appulsus est. Inde accurreret, si ullam fiduciam haberet se ad iUttjP
citato gressu ad comitein venit, ipsunique ab infir- posse uilatenus aspirare. Et adjecit: c Sed per aan^
mittte jam convaluisse invenit. Deienttis cst tamen ctutn vultumde L u c a , (sicenim jurareconsuevetal)
b

in Anglia fere. mensibus quinque, detinente cum nec ipse hoc tempore nec alius quis archiepiscopus
non soium abbatia quam disponere veneral. sed et erit, meexcepto.»Haec illumdiceutem evestigio vaUda

HENSCHENH NOTJE.

• Est haec B. Ida, mater Godefridi Bullonis, uein CHIXI, quaecrediUr a Nicodemo sculpta, et circa
regis Hiersolymitani: illius Vitaro illustravirous ad aiinum 702
702 e - Syria
« - • •in- Hetruriam
• - IransUta, Lucae
diem 15 ApriUs. Pltircs ei epistohis S. Aitselmus collilur miraculis celeberrima : de qua videndi
scripsit. historici Lucenses, et |>ost alios Franciottus De san-
Vuttut sanctui dc Luca est imago Domini crn- ctis Lucensibus, pag. 155.
 565 BISTORIA NOVORUM. — L M . I. 566
tnfirmitts corripuit, et lecto deposuit, atque in dies A ipse, et concordi voce snbscqiiltur scclarostic^om.
creseendo ferme usque ad exbalationem spbritas nium. abbatcm Anselmum " tali honore dignissimtim.
egit, Quid plura? Omnes totius regni principes Expavit Anselmus ad hanc vocem, et expalluit.
o o e o o l ; episcopi, abbates et quique nobiies nihil
Cumque raperetur ad regero, ut per virgam pastora-
pneier mortem ejus praestolantes. Suggeritur aegro lem investituras archiepiscopatus de mano ejus
de salute aniroae suae cogittre, carceres aperire, susciperet, toto conamine restitit, idque multis ob-
eaptiYos dimiitere, vincolatos solvere, repettnda- sistemibus causis uuliatemus fieri posse asseruiL
r u m peconiarum debita perdonare, Ecclesias suo Accipiunt igitur eum episcopi, et ducunt seorsum de
eatenus dominio, servitoti snbactas, locatis pastori- multitudine, haec ei verha dicentes: c Quid agis?
b o s , liberuti restituere, praecipueque Ecclesiam Quid intondis? Quid contraire Deo niuris? videa
Cantuariensem, cujus oppressione, inqoiunt, toiius omnem Chrisiiauittttm in Anglia fere periisse, om-
i n Anglia Christianitatis consut e s i e detestondam nia in confusionem venisse, omnes abouiinaiiones
dejectionem. Uac u m p e s U U Anselmus inscius bo- emersisse, quaquaversum nos ipsos ei qtias regere
rum morabatur in quadam villa non longe a Glo- deberemos Ecclesias Dei in periculum mortis actenue
eestria,ohi r e x infirmabator. Mandatum ergo illi est ^ per tyrannidero istius botninis decidisse; et ut, cum
qualenua sub omni festinatione ad regem veniat, et possis subvenire, conlemnis ? Quid, o mirabilis ho-
qos obilom sua praesentia tueatur et muniat. Acce- ino, cogitts? Quo fugii sensus uius? Ecclesia Can-
terat Ipse veoire audito talt nontio, et veoit. Ingre- tuariensis, in cujus opprcssionem omnes oppressi
ditor ad regem, rogatur qoid consilii salubriua mo- sorotis et destrocii, te vocat, te sublcvatoreut sui et
rienlia aniuus judicet. Exponi sibi primo poslulat nostri anxia quaeritat, el tu postposila libcrttte ejus,
quid se absente ab assisUntibus aegro consultum sit. posiposita nihilominus relevatione nostra, frattum
Audit, probat et addil. c Scriptum est: Incipite Do* laboris participium abjicis, tui solus otiosam qoie-
mino in eonfeteione uode videtur mihi ut primo de lem appetis. » Ad hiee ille : c Sustioete, inquil•
9

omnibos, quae se eontra Deum fecisse cognoscit, quaeso, sustinett et intendite; fateor, verum est,
pucam confessionem faciat, et se omnia, si conva- tribulationes multae sunt, et ope indigent. Sed con-
luerit, emendaturum sine ficlione proniiltal; ac siderate, obsecro. Ego jam grandaevus sum , et a

deinde quae consuluistis, absque dilatione fieri j u - omnis terreni laboris impatiens. Qui ergo pro me
beat.» Laudatur baecconsilii sutnma, sibique bujus ipso laborare nequeo, quafiter laborem tolius Ec-
confessionu suscipiendi injungitur cura. Refenur clesiaeper Angliam constilutae suscipcre queo?Ad
d notiliam regis quid saluti animae illius magis ex- Q » ^icut mea mibi conscientia tcsiis csi, ex quo
n a e c

^ C ( dire Ansebnus dixerit. Nec mora, acquiescit ipse,
et eorde compunctua cuncta quae viri sententia lulit
se facturum, necne tolam vitam suam in mansue-
tudine et justitia ampiius servaturum polliceiur.
Spondet in boc fldem suaro, et vades inter se et
Deum facil episcopos soos, mittens qui boc votum
suum Deo super altare sua vice promitttnt. Scribi-
tur edictum regioque sigiilo firmatur, quatenus
captivi quictinque sunt in oroni dominatione sua re-
laxenlor, omnia debitt irrevocabiliter remitiantor,
omnes oflensiones anle haec perpetratae, indolta re-
missione, perpeiuae oblivioni tradanlur. Proinittun-
tur insuper omni poptilo bonae et sanctae leges, k i -
violabilis observatio juris, injuriarum gravis, et quae
monacbus fui, saecularia negotia fugi, ncc unquam
eis ex volo intendere potui, quia nibil in eis esse
consttl quod me in ainorem aot deiectationem sui
fiecure qoeat. Quare sinile me pacem habere; et
negotio, quod nunquam amavi, ne non expediat,
implicare nolite. Tu tamen, inquiunt, primalum Ec-
clesiae nibil haesitans suscipe; el i prae in via Dei,
dicendo et praecipiendo quod faciamus, et ecce tibi
manus dahimus, quod sequendo et oblemperando
quae jusseris non deflciemus. Tu Deo pro nobisjn-
Unde, et ttos saecolaria loa disponemos pro le. l m -
possibile esl, ait, qood dicilis : abbas stim monaste-
rii regni alterius, archicpiscopuin habcns cui obe-
dientiam, lerrenum principeni cui subjectionem,
b

terreat caeieros, examinatio. Gaudetur a cunctis, D
benedicitur Deus in istis, obnixe oratur pro salule
lalis ac ttnti regis.
luierea regi a bonis quibusque suadetur quattnus
commuuem totius regni matrero instituendo illi pa-
slorem, solvat a pristina viduittte. Consentit liben»,
et io hoc auimum suum versari fatelur. Quaeritur
ittque quis hoc honore fungi dignius possit. Sed
eunctis ad nulum regis pendenlibus oraenuntiavit
monachos quibus debeo consilii aiquc auxihi subuii-
uistralionem. His ontnibus i t t suni asirictus ut nec
monachos dcserei e possim sine illornm concessione,
nec inc a dominalu principis nici valcam exiiere
sine ejus pcrmissione, nec obedientiain pouiificis
mei suburfiigcre queam, cum salute aiiiniai iuex,
absque ipsius absolutione. De his omniluis, aiunt,
lcve consilium, et facilis erit assensus oinnium. •
Ait ille : c Nihil est omnino; n o n erit quod intcn-

HENSCUENU NOTifi.
• Grandaevus erat annorum sexagintt. sierat armis, credidit se, eo propttr rebellionem
*» Robertus
KODertus n hic dux nortninanniae
i c dux Nortbinanniae eeral, Gnillielmi
r a i , unnneimi excluso,
exciusi», posse pi
prov arbitratu dispouere. Scd ncque
Conqoesloris, ut dtclum, primogenilus : cui cui North-
North- Northmanniam
Northmanniam in pace possedit, omnia agcuicGuil-
in p:
m a n u t a m moriens pattr dilniserat, n t p o i e baeredi- que parle fratrein exciuderet, uti et
leltiio u l ea quooue
Urio jure ad e u m specttnUm : de aliis quae acqui- fecit: quae fusc Nor orlbmanui et Angli Iractaut.
367 EADMERl CANTUABJENSIS MONACHl 568
ditis.» Raptunt lgitur boroinem ad regem segrotum, A tenius. Acclamante aulem mulUtudine, vivat ept-
et pervtcacUm ejus expooont. Contristttos esl rex, scopus, vivant rpiscopi cum clero, sublimi voce
pene ad suffusionem oculorum, et dixit ad eum : hymnum Te Deum laudamut decantare coepere,
t 0 Anselme, quid agU? Cur roe poenis aeternis cru- electumque porlaverunt pontiflcem potius quam
ciandum tradis ? Recordare, quaeso, fidehs amicitiae, duxeroot in vicinam Ecclesiam; ipso modis quibus
quaro pater meus et mater roea erga te et tu seroper poterat rcsistente, atque dicente: c Nihil est quod
erga eos habuisti, el per ipsam obsecro ne patiarU facitis, nibil est quud facilis.» Gestis vero quae i n
filium eorom me in corpore et amroa simoi perire. tali causa geri in Ecclesia mos est, revertitur A n -
Certos sum enim qood peribo, si archiepiscopatum selmus ad regem, dicens illi : c Dico tibi, domine
in meo dominio tenens vittm flniero. Succurre igi- rex, quia ex hac tua inflrroitate non morieris ac pro
t u r m i h t , succurre, domine Pater, et suscipe pontifi- hoc volo noveris qoam bene corrigere poleris quod
catum pro cujus retentione nimis confundar, et vc- de me nonc actum est, quia nec concessi nec con-
Teor ne in aeternum plus confundar. i Compoocli cedo, ut ratum sit. » His dictis, reflexo gresau,
sunt ex his verbis quique assUteniium, et Anselroom discessit ab eo. Deduceotibus atttem eum episcopis,
se excusantem, el tantura onus nec tonc quidetn cum tota regoi nobililate, cubiculo excessit. Coo-
subire volentetn, invadunt, lalia cum quadam indi- B versosque ad eos, in baec verba sciscitatus e s t :
gnatione et conturbatione ipsi ingercntes: i Quae c liitelligitis quid molimini? Indomitom laorum, et
dementia occopavit mentem tuain ? Regem turbas, vetulam ac debilem ovem in aralro conjttngere, sub
turbalum penitus necas, quando quidem illum jam uno jugo, disponitis. E l qoid inde proveniet ? I n -
morientem obstinatia tua exacerbare non formidas. domabilis utique feritas tauri.sic oyem ianae el laclis
Hunc igitur scias quia omnes periurbaliones, omnes et agnorum fertilem per spinas et tribulos bac et
oppressiooes, omnia crimina quae deinceps Angliam illac raptam, si jugo se non excttsserit, dilacerabit,
prement, tibi imputtbuntur, st tu hodie per susce- ut nec ipsa sibi nec alicui, dom nihil horum muii-
piionem curae pastoralis eis non obviaveris. > Inter strare valebil, utilis exislat. Quid ila ? Inconsiderate
bas angustias posilus Anselmus, veriit se ad duos ovem taoro copuiasUs. Aralrum Ecclesiam perpen-
monachos, qui secum erant, Balduinum videlicel et dite, joxta Apostoium dicenlem : Dei agricuttura,
Eustachium, dixitque i l l i s : c A h ! fratres mei, cur Dei atdificatio ettit (I Cor. m , 9). Hoc aratrum i n
mihi non subvenitis ? » Dixit hoc (ecce coram Deo, Anglia duo boves caeteris praeceiientes regendo tra-
quia nen mentior) in tanla, sicut afBnnarc solebat, bunl, et trabendo regunt, rex videlicet et archiepi-
anxietate conslitutus, ut si ei tunc optio daretur, scopus Cantuarieusis. Iste saecuiari jusUtia et impe-^
roolto laeiiussalva reverenUa voluntaiis Dei mori mori ^ r i o ; ille divina docirina et magisterio. Horom boum
eligeret, quam arcbiepiscopatus dignitate sublimari. unus, scilicet Lanfrancos archiepiscopos mortuus
Respondit itaque Balduinus : c Si voluntas Dei est est; et alius ferocitatem indomabilis tauri obtinens
ut ila fiat, nos qui voluntate Dei contradicamus ? > jam invenituraratropraelalus, etvoslocomortuibovis
Quae verba lacrymae, et lacrymas sanguis ubcrtim me vetulam ac debileot ovem cum indoinito tauro
mox e naribus illius proflueos secutus est, palam conjungere vultis? Quae dico, satis intelligitis, etea
cunctis ostendens ex qua cordis contrilione cum la- re quid cui velitis associare veilem considerareUs,
crymis verba prodierint. Audito hujtismodi responso, consideranies ab incoepto desisteretis. Quod si non
Anselmus : < Vae, quam cito, inquil, baculus tuus desistitis, en praedico vobis quia me, de quo lanam
confracius est. » Sentietts ergo rex quod incassum et lac verbi Dei, et agnos in servitium ejus, nonnuUi
labor omnium expendebatur, praecepit eis tit omnes possent babere (extra quam modo puletis) regU
ad pedes caderent si forte vel ila ad consenliendum ferilas diversis a se faligatum injuriis opprimet, et
iilici posset. Sed quid! Cadeniibus illis, cecidit ipse gaudium, quod nunc de me quasi pro relevationis
coraiu ejus, nec a priraa sententia sua cadere voluit. vesirae spe vos lenet multos (cuin nibil consueti con-
At illi, aniraali iu eum, seque ipsos, pro mora quam p silii aut sperali auxilii per me habere potueriiil)
objeclionibus ipsius intendeiido passi sunt, ignaviae versuro in moestitiam dolentes efliciel. Eoque pro-
redarguentes, virgain huc pastoralem, virgam, claroi- ficieiis ut Ecclesiam quam relevare a viduiiate, tan-
tant, pastoralein. Et arrepto brachio ejus dcxtro, alii topere satagitis, relabi in viduitatem etiam vivenie
renitentein trahere, alii iinpeliere, lectoqtie jacenlis pastore suo, quod pejus est • quandoque cernatis.
coeperunt applicare. Rege aulcm ei bacuium porri- Et haec mala, quibus impulabuntur, nisi vobis qui
genie,manum contra clausit et eum suscipere neqtia- tam incoitsiderate regis feriutem ct meam imbecil-
quamconsensiU Episcopi veroldigitosejusslrictim volae lilaiem conjunxisiis? Cum igitur, me oppreaso,
infixos erigere conali sunt,quo vel sic manui ejus ba- nullus cx vobis fueril, qui ei in aliquo aodeat
culus ingereretur: verum cum in boc conatum suum obviare, vos quoque procui dubio pro libilu suo uun
aliquandiufrustra expenderent,et ipsepro sua,quaiu dubitabit undique conculcare. » Haec dicens, ac
patiebalur, laesione verba dolentis ederet, landein, eruiupcntibus lacrymis dolorem cordis simuiare
indice levato, sed protinus ab eo reflcxo, clausae non valens, ad bospitium suum, *JiraUsa curia,
mauui ejus baculus appositos est, ct episcoporuin vadit.
manibus com eadem roanu coropressus atque re- Acia sunt haec anno IncarnationU Dominicta mii-
 HISTORIA NOVORUM. — LIB. L 576
Icsinto nonagesimo tortio, pridie Nonas Mariii,prima A IsUc liilerte cum aliis Anselmo directis prius ipsi
Dominica Qnadragesimae « . Praecepit itaque rex ut quam rcgi stiae suut allatae. Inter haec, j u x u quod
siue dilatione ac diminutione investireiur de omni- Anselmus praedixerat, rex ab intlrmiute convaiuit.
bua ad archiepiscopatum pertinentibus intus et Mox igiiur cunctt qtue infirmus stttuerat b o n i ,
exlra, alque ut civilas Gantuaria quam Lanfrancus dissolvit, et i r r i t t csse praecepit. CapUvi nempe,
suo leropore in beneflcio a rege tenebat, et abbatia qui nondum fuerant dimissi, jussit ut arcUus solito
taaeti Albani quam non solum Lanfrancus sed et
b cusiodireittur; dimissi, si capi possent. recluderen-
antecessores ejus habuisse noscuntur, in « alo- t u r ; antiqua jamque donatt debitt in inUgrum exi-
cfium (19) Ecciesiae CbrisU Cantuaricnsisproredem- gercnlur; placita ct oflensionesin pristinom slatum
jttione animae suae, perpctuo jure, iransirent. revocarentur; illoromque judicio, qui juslitiam sub-
Antelmus autem post haec in villis ad archiepi- verterc magis qoain tueri defendereve curabant,
copatnm perUnentibus ex praecepto regis moraba- tractarentur et examinarentur, ad miserorom utique
tur, conversantt secum ac viclui suo exinde neces- oppressioncm ct pecuniae direplionem potius quam
aaria qnaeque procuranU vcnerabili Gundulpho Rof- ad aiicnjus peccati correcMonero. Orta est ergo tam
fensi episcopo *. vastt miscria miseraque vastttio per lolum regnum,
InUrea missi sunt a rege nuntii cum litteris in B ut qui illius recordatur parem se ei ante hane v i -
llorthmanniam ad comitem, ad ponlificein Rotho- disse in Anglia, sicut -estiroo, non recordetur. Si-
rnagensem, ad monachos Beccenses, quatenus his quidem omne makim qood rex fecerat, priusquam
qnae i n Anglia de abbate Beccensi gestt fuerant, fuerat infirmaius, bonum visum est, comparatione
ainguii quantum sua inttrerat assensum praeberent. malorum qoae fecit ubi est sanittti redonatos. Qoae
Sed quid? Pluriroa in bunc modom actt nihil apud si qui scire velint de quo fontt manaverint, ex co
eos profecerunt. Tandem tamen importuna ralione perpendere possont qood ipse praedicto Roflensi cpi-
ac raUonabili importonitate,Deo disponente, devicU, stcpo, cum illum, recuperau sanittte familiari aflatu
quae de Anselmo ccepla crant, perfici concesserunt, rooneret, ut se amplius circurospectt secundum
et ne onus imposilum subterfugeret, ei per obedien- Deum in omnibus haberet, respondit: c Scias, o
tiam injunxernnt. Unde et litterae a singulis singulae episcope, quod per sanctum vullum de Luca, nun •
scriptae sunl«, quae iu uno codemqiie concordantes quam me Deus bonum habebit pro malo quod mihi
per fiunlios Anselmo et regi sunt transmissae, de intulerit. » Haec dc rege ad praesens succinctc me-
qnibus omnibus, unas buic opusculo inseram quatt- ntorasse sufliciai, jamque ad destinatum narrandi
nus in ipsis et aliarum sensus eluceat. Sint igittir , ordinem sermo recurrat. Cnm igitur Ansclmns, se-
bae : c Fraler Guilielinus arcbiepiscopus suo Domino cundum quod praelibavimus, littcras a Norilunaiinia
1

et amico Anselmo, Dei benedictionem et nostram. destinatas suscepissei, et rex de Dofris a colloquio
De bis quae de vobis a roe rex quaesivit, etde quibus Raberti comitis Flandriae Roveceslram, ubi tunc
ipse mihi scripsistis, siculi de tantt re decuil hu- ipsc Anselmus erat, venissct, in secretum locum
cusque diu mullumque pertracttvi, et amicorum Anselmus regem tulit, eumque taliter allocutus c s t :
naeorumacve8lros,superhoc,consiUam quaesivi. Qui c In utroque dubius pendet adbuc, domine nii rex,
ntrinque voluisseul, si possibile foisset, et vestram animus meus, utrum videlicet acquiescam ponUfl-
semper, ot oliro, babere praesentiam, et non facere catum soscipere, annon. Verum si me ad suseeptio»
unde oflenderent divinam voluntttem. Sed quia ad nem illius ratio perduxerit, volo brevi praenoscas
boc res venit ut utrumque iropleri neqtieat, sicut quid velim facias. Volo equidem ut omnes lerras
dignum est, divinam voiuntatem nostrac praeponimus, quas Ecclesia Cantuariensis, ad quam regendam
et nostram volontattm divinae subjicimus alquc ex eiectus sum, lempore beatae memoriac Lanfranci ar-
parte Dei et sancti Petri, omniooiqoe amicorum chiepiscopi tenebat, sine omni placito ct controver-
roeorum ac vestrorum qui secundum Deum vos d i l i - sia ipsi Ecclesiae restituas, et de aliis lerris quas
gont jubeo, ut pastoralem curam Cantuarieusis Ec- eadem Ecclesia anie suum lempus babebat, sed
clesiae et ecclesiastico more benedictionem episco- D perdilas nondom recuperavit, roibi rectitudinem
palem suscipiaiis, oviumque vestrarum vobis, ut cre- judiciumque consentias. Ad haec volo ot in iis quae
dirous, divinitus commissarum saluti deinceps invi- ad Deum et Chrislianitalem pertinent, U meo prae
gUetis. Valete, viscera roea. » caetoris consilio credas, ac sicut ego te volo terrc-

HENSCHENH N O T J E .
• Fuit eo anno cyclo lunae x i , solis x, littera Do-
minicaii B.Pascha celebratum xvit Aprilis, diesCi-
nerum sive initiuin Qnadragesitnae n Martii.
* Abbatia S. Albani, in agro Herlfordensi, con-
strucu ab Offa rege Mercioruin, et a Lanfranco ar-
chiepiscopo instturata et possessionibus aucta. Co-
litur S. Albanus xxu Junii, quodie Diocletiano est
martyrio coronatos.
« Allodiom est praediom liberum, nulli servttuli
obnoxium, sive ex solido coocessom sine onere,
quod ipsum indicat vocis etymon Ai-od, quod est,
plane vacuum.ConsuleSeldenom et Glossariom Spel-
manni.
* Gundulfus Roffensts ex coenobio Beccensi as-
sumptus fuerat, adnitenle B. Lantfanco an 1077; ct
cpiscopatum magna cum laude tenult usque ad v u
Martii anni 1108.
• Maurilio Rotomagensi archiepiscopo supra roe-
morato (qui inandatum Anselmo dederat non recu-
sandi qtiaitimctinque magnam praelaturam), Joannes
sticcessii an. 1067, Joanni Guillelmus hicanno 1079,
et sedit usquc ad 1110.
571 EADMERI CANTUARIENSIS MONACHI
num babere dominum et derensorero, ita et tu me A
spiritualein babeas patrem et animae tuae proviso
rein. De Romano quoque pontiflce Urbano quem pro
apostoiico Jtucusque non recepisti, et ego jam recepi
atque recipio, eique debilam obedientiam et subje-
ctionem exbibere volo, cautum te facio ne quod
scandalum inde orialur in futuro. De bis, quaeso,
lutt volontatis sententiam edicito, ut, ea cogoita,
cerlior flam quo me vertam. » Rex itaque, vocato
ad se WiHhelmo » Dunelmensi episcopo, et Roberto
comite de Mellenio, jussil ut ei praesenlibus, qtiae
dixerat, iteraret. Fecit imperata, et rex sibi per
cotisiliuin ita respondit: < Terras de qttibus Eccle-
sia saisita qnidem fuerat sub Laufranco omnes eo
b
quo tonc erant tiiii modo restitoam, sed de iliis
qoas sub ipso tion babebat, pr*seoti nullam lecum B
conventionein instituo. Yeriinitamen, de bis et aliis,
credam tibi sicut debeo.» Finierat rex in istis et ab
invicem discesserunt.
Deiude, paucis dicbus interpositis, rex ipse con-
sensuro qoem a Northmannis super Anselmo, juxta
quod praefati sumus, expetierat, per epistolas acce-
ptt. Et veniens in villaro suaro quae Windlesora vo-
c
catur, Ansdmum per se suosque coovenit, quatenus
et secuiidum loiius regni de eo factam dectionem
pontifex fleri ultra non negaret, et terras Ecclesiae
qtias ipse rex, defuncto Lanfranco, suis dederat pro
ataluto servitio, iliis ipsis baereditario jore tenendas,
causa sui amorii, condonaret. Sed Anseimos nolens
Ecclesiam, quam necdom re aliqua investierat, ex-
spoliare, terras, ut petebatur, nullo voluit paclo
eoncedere, et ob boc, orlo inier eum et regem di
seidio, quod primum qnoqoe oVpontificatu ejus age-
batur, indefinitum remansil. Uude Ansdmus oppido
ketatus e*l, sperans se bac occasione a praelatiouis
onere per Dei gratiam exouerandum. Jam enim cum
virga pastorali curam quam super Beccum abbas
susceperat, pro descripu superius absolutione, ipsi
fiecco lestituerat. Et nttnc eo quod terras Ecclesiae
injuria dare nolebat, episcopalis oflkii onus sese
laelus evasisse videbat. Verum ctim decurso non exi-
guo tempore clamorem omniutn, de Ecclesiartim
destructione conquerentium, rex amplius ferre ne-
quiret, virum ad se Wintoniae, adunato ibi conventu
nobiiium, venire fecit ac multis boniset Ecclesiae jy
IIERSCHENII NOTiE.
• Hunc Guilieimiiro Dunelmensem Malmest orien-
sts depingit, ut foeduiu regis assentaiorem, omuiuin-
que lutbartim S. Anselmo sucitatarum siguiferuin , 1
alias suo cpiscopaioi utiiem, quem lenuit varia for-
tnna usqitead ati 1097.
b
Sahire in possessionem mitlere, alias inve$lire
cujtis composita di$$ai$ire possessione exticre; et
9 valde laudatur ascriptoribus.
tennisire, in possessiouein restiluere. Vox ongine
Gallic.i, ei apud Gatlos uunc violentatn occtipationem
signifi<ans.
e
De Windlefora villa plurihus agetur xxm Apri-
lis, in Auaiectis post Actt S. Georgii, cap. 11, tan-
quam de Garteriani ordinis nalali loco.
d
Raniilfuin Dunebnensem coloribus suis describit
571
j^; pr ofuturis proroissionibus illeclum, pnroatom
Ecclesiae Anglorum suscipere suasil atque persuasit.
Ille igitur more et exemplo praedecessoris soi iodu-
ctus, pro oso ttrrae, bomo regis factus est, et sicut
Lanfrancus suo tempore fuerat, de loto arcbiepisco-
patu saisiri jussus est.
Yenit posthaec Canluariam v i i Kalend. Octobris
alque imroensa monacborum, clericorum totiusque
plebis alacritate susceplus ad regeodam Ecdeslam
Dei locum pontiflcis magno dednclus bonore con-
scendit. Eodem die venil Cantuariam a rege missus
qnidam noroine Ranulpbus , regiae volunttlis ma- d
ximus exseculor, qui, spreta consideralione pietatia
ac modestiae, pladtum contra eum ipsa die instituit;
« * *™
feras
' ic
* ™ }"
c n 8 a n
^ l U m E c d C S i % 6 m
turbare non timuil. Quae res cunclorum animos gra-
viter vulneravit, conquerentium ac nimis indigne
ferentiom tanto viro lantam injuriam fleri, ut nec
primum quidero suae dignitalis diem permitteretor
io pace transtgere. Qoorum indignationi hoc quoque
non parum doloris adljiciebat, quod negotium unde
agebatur ad jura Ecclesiae peninebat, nec in aliquo
regalis judicii definitionem respiciebat. Igilor eo
lempore nimis atroci plaga percossi sont nomines
ipsius Ecclesiae. Unde Anselmus vebementissime do-
lens, sed regi contraire non valens, ex praesentibua
fulura conjecit; ct quia multas in ponlificatu angu-
stias foret passurus, intellexit atque praedixit. Acce-
dens itaque ad uovum sibique insolitum genus ser-
C
* ^ J
I E N D I
Salomonem, subat in liroore ei
U X U
praeparabat animam suam ad tentalionem, sciens
omnes pie volentes in ChrisU vivere tribuiationem
neccssario pati oporure.
Insunte vero tempore suae consecratlonis, venit ex
more Tbomas archiepiscopus Eboracensls, et om-
0
nes episcopi Angliae, Cantuariam, eumque debita
veneratione ibi pontificem consecravere pridie nonas
Decembris.Duo ttmen episcopi, Vigornensis v k l d i - f
cet et E x o n i e n s i s i n f i r m i t a i i detenli, huic con-
secrationi interesse non valuerunt. Sed ituntiis api-
cibusque directis, absentiam suam coepiscoporum
suorum praesentiae bac in causa praesenlem el con-
sentaneam fore deuuntiaverunt. Verum cum ante
o r d i n a n d i
Pootificis examinationem Wakhelinoa *
Malmesburiensis, ttnquam consultorem et exseeoto-
rem otuniiim de rebus sacris niindinatioonro per
Angliam; qui Dunelmensem episcopatum oblato
pretio eiueril an. 1099, ac tenuerit an. 99.
• Thomas, hujus noininis primus arehiepiscopus
9 Eboracensis, insiiiutus anno 1070, mortuus 1100,
Wigorniensis episcopus erat S. Wulstanus, an.
f
1062 consecratus, mortuus an. 1095, 19 Januari,
quando ejus Acla illustravimus.
s Oshcrniis Exoniensis episcopus, scdil ad an.
1074 ad 1105, ad quem est epistola infra I*. u i ,
n. 15.
Creatus est Winttniensis episcopus Walkeiinus
b
575 H1ST0RI4 NOVORUM. - LIB. L 57*
Wcnlanus episcopus, rogalu Maoritii • episcopi Lun- A aliorum duclus terrore, orans ad Juam benigntla
doniensis cujus hoc officium est, ecclesiastico more tem rccuperandam quingentis quas offert tolideus
electionem scriptam legeret, mox in primo versu libras adjiciet. > Siqnidem hunc ipse rex morera
Thomas Eborarensis graviter offensus eam non erga cunctos quibus dominatur, habebat, ot com
jure factam conquestus est. Nam cuin diceretur: qois eorum aliquid ei pecuniarum etiam solius gratiae
c Fratres et coepiscopi mei, vcstrae fraternitati est oblenlit offercbat, oblaium, nisi quantitasrei voto
cognituin quantum temporis est ex qno, accidenli- illius concurrerct, sperneret. Nec offereniem in
bus variis eventibus, haec Dorobernenais Ecclesia suam ulierius ainiciliara adinillebal, si ad deterrai-
totius Britanniae melropolilana suo sit viduaia pa- natiouem sttam oblaium munus non augeret. Opinati
store, > subintulit diccns : c Totius Brilannhe me- sunt ergo iffli maligni Ansehnum quoqne boc more
tropoiitana? Si totius Brilanniae metropolitana, Ec- terrendum atque ad explendam regis voluntatem
clesia Eboracensis quae metropolilana esse scilur, aucta pecuuia illico pmmovendtim. Vemm mentita
metropolitana non esL Et quidem Ecclesiam Can- e$t iniquUat tibi (Psal. xxvi, 12). Itaque mandatur
tuariensem primatem totios Britanniae esse scimus, illi regem oblatam pecuniam refulare, et miralus
non metropolitanam. > Qnod auditnm ratione subni- esl. Aditoque rege, sciscilaius esl utrum ab eo tale
xum esse, qnod dicebat intelleclom est. Tonc statira B mandatum processerii, aonon. Audit vere proces-
scriptura ipsa mutata e*t, et pro totius Britanniae sisse, et slatim posttiians a i t : c Ne, mi domine,
melropolitana, totius Britanniae primas scriptum precor, boc facias ut qnod inpraesenUarum offero
est, et omnis controversia conquievil. llaque sacra- anscipere abnuas. Licet enim primum sit, non taraen
vit eum u l lolius Britanniae primalera. Cura igitur extreuiiim archiepiscopi toi donnm erit. Et fateor,
Inter sacrandum, pro ritii Ecclesiac, textus Evange- utilius tibi est, et boncstius a me pauca cum ainica
l i i super eum ab episcopis apertus, tentus el peracia libertate, et strpe suscipere, qnam violenia ex-
consecratione fuisset inspectus, baec in summitate actione mibi multa simul sub serviU condiiione au-
paginae sententia reperta est: c Vocavit multos, et ferre. Amica nerape Ubertate me et omnia mea ad
misit servom suum hora coenae dicere invitaiis ot ve- uUliialem luam babere poteris, servili autem con-
nirent, quia jam parata sunt omnia; et coeperunt ditionc iicc mc nec mea habebis. > Ad quae, iratus
simul oranes excusare. > Deinde jam coitsummato r e x : « Sinl, inquii, cum jurgio tua tibi, sufiicieut
onliaalionis suae die octavo, Caiituariara egrediens mea mihi. Vade. > Surrexit ergo et exiit repuians
ad curiam regis pro imminenle Nativitate Doraini apud se, forte non sine praemoniiione, prirao ad se*
vadit. Quo perveniens, hUariler a regc totaque regni dem suam introilus Dei evangelium lcctum fuisse :
nobilitate suscipitur. Nemo potett duobut dominit urvire (Matlh. v i , 24).
Ea tempestate rex Northmanniam fratri suo Ro- Et alacrior in ipsuni Yeversus: c Benedictus sit, ait,
berto toto conamine auferre laborans, multam et omoipotens Deus, qui me sua misericordia immu-
immensam undecunque collectam pecuniain in hoc nem servavit ab omni infamia. Si enira baec quae
cxpendebai, adeo ut nonnulias etiam difficuitaies pa- obtuli rex gratiose suscepisset, profecto a malignis
teretur, quas regiam paU exceUentiam incedens v i - hominibus, qui exundant, jam anle pro episcopatu
debator. Soasus igitur ab amicis suis novtis ponUfex, promissa, et nunc sub callida obiatioue reddita
quingenlas argenU libras regi oblulil, sperans et fuissel putatum. Sed modo qoid agam? Praesigna-
polliccnlibus credens sese pro hoc ejus deinceps lum utique munus pro redeinpUone animaesuae pau-
gratiam finniler adepturum, et quae Dei sunt inten- peribus ChrisU dabo, noh iUi; el quo ci suara gra-
dere voleutem fautorem io cunctis habituram, necne Uam infundat, meque ab omni malo defendal, devo-
rebos ecclesiaslicis intos et extra paoeni luitionem- tus orabo. > Qoaesiia dehinc per luleriiuntios, sed
qtte illios contra omnes aemulos acquisiturum. Rex quia pecuniam duplicare noluit, minime acquisita
ergo tali oblatione audita, bene rein quidera latidando gratia ejus, a curia, festivitate finila, recessit solli-
respondil; sed quidam maligtta. nientis homines re- p c i l u s ageus obiato munere, ut proposuerat, ChrisU
gera,ui fieri solet, ad hocperduxeriinlqualeitusoMa pauperes recreare.
tara pecuniam speriieudo recipere non acquiesceret. Veniens autem iu villara suara, quae Herga [al.
i T u , inquiunt, eum prae caeteris Angliae princi- Berga] vocatnr, dedicavit iUic ecclesiant quam Lan-
pibus honorasti, diiasti, exaliasii; et nunc ctim lua fraiicus quidein fabricaverat, sed niorte praeventus
necessitate considerata duo millia, vel certe, ut le- sacrare nequiveral. Inter quam dedicationem vene-
vissime dicatur, mille libras pro agendis muniflcen- runt illuc duo canouici de Saucto Paulo ab episcopo
tbc tuae graiiis tibi dare deberel, qiiingentas (pro Londoniae missi, litteras ex parte episcopi deferen-
pudor!) offert. Sed paolulum siistine, facicraquc les, in quibus ut ipsain dedicationem, doiiec simul
tuam super eo commuta, et videbis quod consueto inde loquerentur, differret, deprecatus est. Dicebat
HENSCHENil NOT_E.
a n . 1070 ad 1097, laudatus praesnl, nisi quod erga ginti annis sedem lenuit, et ecclesiara S. Pauli
mooachos iuiquior fuerit: ajibi Walchemus scribi- exustam restaurans, fecit opus tota Anglia faraosis-
lur et forsitan melius. siinum, nupero incendio Londiuiensi consuinptuin.
• MauriUus Londiniensls institutus an. 1087, v i -
$75 EAOMEfti CANTUAfUENSiS «ONACHL «7«
anitn iptam ecclesUm In sua paroehia esse, et ob A hanc sptriiualein potestattm ejusdem metropoliiani
episcopi ease scientibos. Judiciom lamen hinc agita-
boc»licet in terra archiepiscopi luerit, dedicaUonem
ilKos ad se pertinere. Audiena boe Aaeelmas el au- luro, aot hoc ez jore sibi judicatum aiiquando m i -
lecessorom suorum antiquam conaeeladinero sciens, nime audivimus, sed qued in nostra dioicesi cum
latns est ab ipso ministerio pro boeainum predbus fecisse libere agnovirous, in aliorum etiam facern
non cessandum, nec fecil. Si cruidem mos et eoo- posse credimus. Ecce quanlum Inde remiuisd aot
suetndo archiepiscoporum Cantuariensium ah anU- scire poluimua prudentue vestrae intimavimns, j a m
quid faciendum sit ipsa consideret, Valeat patemi-
qno fuit et est, ut in terris suis ubicunque per A n -
tas vestra, et orct pro nobU. i
gliam sint, nullus episcdporum pnettr se jus aliquod
habeal, sed hnmana simul et divina omnia velul in Roboratus igitor Aosdmus ex I s t U , atque ex
propria dicBcesi in sua disposiUone consistant. An-muhis aUorum, quos longum est enumerare, testi-
selmus tamen nolli quidqoam injuriarum, quasi U- moniis, secure ddoceps suorum morem antecessov
rum aemolabatur, non soluin ecclesias inconsoltla
bera utens potestate, facere volens, diligenti post-
toodura inqitisitione consuetudinU hojus cerUlocii-episcopis sacrans, sed et qusrque divina olficia i n
nem stoduil invesligare qualenus si eam raUm non R cunclis lerris suisper se suosve dispensans.
# • . . _ u . . o . ** I T v A l n l i . debinc
Evolutis a l i / i n _ n f i - diebns,
/1*1-inn aliquanlis «Hahtia e—.«i *pnecepto
fuisse consuret, amodo ab ea UmperareU Sopererat
adhuc beatae memoriae Volsttnus episcopus unus et regis omnes fere episcopi, nna cum prindpibus
solus de antiquis Anglorum Palribus, vir in omni Angliae ad Hastinges * conveneruut, ipsum regem
reUgione conspicuns, et anUquarum Angliae con- in Northmanniam transfretaturura sua benedictione
suetudinum scientia apprime eruditus. Hunc Ansel- et concursu prosecuti. Venil el Pattr Ansdraus,
mtts de negoUo consuluit, et quo simplicem sibi ve- suis quam maxime oraUonibus per marina pericofai
ritttem innolesceret, postulavit. Quo Ule susceptt, regem prolegeodo duclurus. Morati vero sunl ibi
scripsil illi baec : rex el principes plos ono mense, ventt transilum
c Reverendissimo ac bealissimo vitae sanctitatt regi prohibentt. In qua mora Ansdmus sacravit, i n
et suraraae sedis dignitate praelato, Aascxuo archi- ecclesia sanclae Dei genitricis Mariae quae est in ipso
episcopo, W O L S O T A K U S servorum Dei miuimus, W i - castello, Robertum « ad regimen Ecdesiatt Lincol*
goraiensis Ecclesiae episcopos raerito indfgnus, niensis, minislranUbus sibi in hoc officio septem da
oraUonttm obsequia, fiddiaque ex charittte ser* suffraganeis cpiscopis suis . De qua ttmen conse- d

vitia. craUone quidam de episeopis atqoe principibns

c Novit prudentia vcstra quoUdianos iabores et C 0 0 0 1 1 1 1 8 u n l
scandalum movere,
c o n l r a A n w , m , , m

oppressiones sanctae Ecclesiae, roalignis earo oppri- intendentes ad boc ot eumdcm episcopum absolutt
inentibue et ipsis quos oportuerat eam lueri, auclo- absque debita professione consecraret. Qood nullo
ribus existentibus. Ad hos repdlendos, et contra jure fulli ea solummodo re sunt aggressi, quia p u t t -
lalessanctam Ecclcsiam defendere, sanctitas vestra bant se animo regis allqttid ex conlurbatione Ansel*
locala est in summa arce. Ne igitur dobitel, non ini unde laetaretur inferre, scientes eum p m supra-
eam saecularis |K>Unliae timor humiUet, non favor scripta causa adversus ipstim non parum esse turba-
inclincl, sed fortiier incipial, inceptt cum Dei adju- tum. Sed Anselmus ex his nibii rancoris mentt
torio perficiat; insurgenlibus obsislat, oppriotentes concipiens, placito vultu nulla ratione assensum eU
reprimat, sanctamqoe roalrem nostram conlra tales pnebere, nec episcopum, nisi primo suscepta pro-
defendat. De his autem unde nobis dignitts vestra fessione ab eo de subjectione et obedientia sua,
scribere et nostrae parvitatis consilium est dignata sacrare voluii. Rex quoque, ubi quid episcopi mo-
quaerere, quanlura recordari possumus, dicere non liebanlor aodivit, asseruil se nullo paclo consensu-
omittiroos. Hanc denique unde consuluit causam rom u l pro iniraiciiia quam conira archiepiscopum
ventilari nunqtiam audivimus, quia nullus aliquaudo habcbat, mairi suae Ecclesiae Cautuariensi de aoa
exstilit qui hanc Cantuariensi archiepiscopo potestt- D dignittle quid quivis deiraherel.
tcm adiroere vellel, ct ne dedicationem pmpriarum Eo lempore curialis juventus ferme Uta crines
dunttxat Ecclesiarum publice facerel, defeuderet. suos juvencularura morenutriebat; etquolidie pexa,
Exsttnt quippe el in nostra dicpcesi ailaria, et quae- ac irreligiosis notibus circumspecttns, ddicatis
dam eliam Ecclcsiae in his scilicel villis quas S l i - vestigiis, Uncm incessu, obambulare solita erat. De
gandus *, veslrae excellenliae praedecessor, haud la- quibus cum in capitt jejunii sermonemMn populo ad
men jure ecclesiaslicae haeredilalis, sed ex dono pos- missam suam et ad cineres confiuentt idem Pater
iederal saecularis poiesuiis, ab ipso dedicata noslris habuisset, copiosam lurbam ex UUs in poeniteniiam
t\ aniecessoris nostri leraporibus, nobis inconsultis, egit, el aitonsis crinibus, in virilem formam redegit.
i i c c anlca nec postca inde caltimniantibus, utpote lllos autera quos ab hac ignominia revocare nequivit,
HENSCHENU NOTiE.
• SiigandussedemCanluariensemiiivasilannoi052, visclassi praebel stttionem.
a ab ea dcpositus, niortuus est sub fiuem anni 1070. Tenuit Robertos episcopatom Lincolniensem ad
c

» Ferrarios ex Camlxleno puttt haud longe Caraae- an. 1122:

loduno fui&s* Harlinges, in Essexia, ubi Idumani Cantuariensis Ecdesiae suffraganeae sedes n u -
d

fliivii auiplissimum aestuariutn conimodara quantae- merantur tiniversim 41.

377 HISTORIA NOVORUM. - LIB. I 8.8
cdnerora snscepdone, et a s u * ibsoluiionis beoedi- A m rex cohibere, sed oppido lorbalus, cnm ira-
$ u a

clioiie sospendiU Erat autem In bis et hujusmodi cnndia d i x i t : c Qtiidad tt? Nunquid abbaliae non
pnidenier ae libere ageos. Neeue solios jusUtiae sunt meae? Hem, lu qiiod vis agis de villis tois; et
respectum prae ocoiis in omnibos habens, qualiter ad ego non agamquod volode abbaliis meis? i A i f :
Bei tervitiura justitiamque colendam regem provoca- c Tuae quidem sunl ut illas quasi advocalus defen-
ret studiosius iniendit. das atque custodias, non tuae auiera ut invadas aut
Dieigitur quadam ad eum ex more ivit, el juxta devastes. Oei scimus cas esse, ut sui ministri inde
iUum sedens, eum bis verbis alioqui ccepit: c Mare vivant, non quo expeditiones et hella lua fnde fiant.
te, domine mi rex, transilurum et Norlhmanniam Benique villas et qiiamplures redditun habes, unde
tuae ditioni subjugaturum disposuisU. Venim quo pleniter administrare tua potes. Ecclesiis, si placet,
hcc et alia qoae desideras tibi prospere ccdant; sua dimitte. Pro certo, inquit, noveris mihi valde
obsecro primum fer opem et consiliom quaiiter i n contraria esse quae dicis. Nec enim anleressor luits
boc regno tno Christianitts, qoae jam fere lola in auderet ullattnus palri meo ttlia dicere : et uihil
inultis periit, in sUlom suum redigi possil. > Respon- faciam pro te. > Inlellexil ergo Anselmus se verba
d i t : c Quam opem, qood consiliom ? Jube, a i l , si in venlum proferre; et surgens abiit.
pttcet, concilia ex antiquo osu reuovari, quae perpe- B Reputans autem in hujusmodi responsis nonnihil
ram ac|a sunl in medium revocari, rcvocata exami- pristinam iram operari, et considerana offenso
n a r i , examioata redargoi, redarguia sedari. Gene- principis animo nequaquam posse pacem rebus d a r i ;
rale nempe concilium episcoporom, ex qno rex quo et rebtts consulercl et liberius, favente sibi
factos fuisli, non foil in Anglia celebratum', nec regali providentia, Deo fruclificaret, humili per cpi-
reiroactis ploribus annis *. Quapropter multa c r i - scopos prece regem deprecatus est, tit in amicitiam
xnina erupuerunt, el nullo qui ca recideret existente sui sese gratis admitteret. c Quod si, a i l , facere non
i n nimium robur per pravam consoetudinem excre- vult, cur nolit edicat; ct si offendi, satisfacere para-
veruol. > A t ille : c Cum, iuqoit, mihi visum fuerit lus sum. > Relata sunl isla ad regem, el respondit:
de bis agam, non ad tuam sed ad meam voluntalem. c De nulla re illum inculpo, nec ttmen ei graliam
Sed in boc aliud tempus expendetur. > Et aojecit meam, quia non audio quare, indulgere volo. > Qnod
tobsannans : « Tu vero in concilio unde loqueris? > cum episcopi viro retulissent, percuncttlus esl quid-
Tunc i l l e : c Nefandissimum Sodomae scelus, ut nani illud esset quod, quia non audiebal, preces
illicrta consangiiineorum connubia, et alia multa suas exaudiro nolebat. c Mysterium hoc, inquiunt,
rerum detestaudarum faciuorosa negotia ttceam, phnum csU Nam si pacem ejusvis babere, necess*
tcelus, inquaiu, Sodomae noviter in hac terra divul rio te oporlet ei de peconia toa copiose praebere.
gatum jam plurimum puUulavit, mullosque sua Jam nuper obtulisli ei quiiigeutas libras; sed quo-
immanittte foedavit. Cui, fateor, nisi districtius a te niam parum sibi visum est, noluit illaa recipere.
prodiens sentenlia j u d i c i i , et ecdesiasticae vigor Nuiursi vlsnostro consilio credere, et quod insimUi
disdplinae celerius obviet, tota terra non mullopost negotio facimus te quoque facere suademus: ipsat
Sodoma fiet. Sed conemur una, quaeso, tu regia ei quingentas libras ad praesens da, et lanlumdem
potestale el cgo pontificali auctoritate quatenus tale pecuniae qtium ab hoininibns tuis acr.ipies illi pro-
quid inde stttoalor, quod cum per lolum fuerit m i t l e ; et confidimus qnod et tibi amiciliam suam
regnum divulgatum, solo eUam aodilu quicuoqoe restiluet, et tuam ut voles pacem liabere permiltet.
illius fautor est, paveal et deprimalur. > Non sede- Aliam qua exeas viam nonvidemus; nec nos pari
ront haec animo principis, et paucis ita respondit: angusUa clausi aliam exeundi habemus. > At ilie
c Et iu hac re quid fieret pro te? Si non, inquit A n - continuo inteliigens qui consilii hojus effectus prac-
t d m u t , pro me, spero fieret pro Deo, et te. Sufficit, lenderct, a i t : c Absit bic exitus a me I Nam cum
dixit, nolo inde ultra loquaris. > Tacuit ille, sed ipse mihi j u x t t quod dicitis, nttllam aJicujus offensae
mox verba sua vertit ad aiia dicens: c Est et aliud \y caluroniam imponat, et ttmen lanlum iratus est
cui tuam industriam intendere vellem, et intcndendo mihi ut nonnisi ntille libris argenti pacari qneat:
contiiii tui manum extendere. Abbatiae quamplures forte si nunc novus episcopus hac eum donaUone
tunt in bac lerra snis pasloribus deslilulae. Quam- pacarem, ex ipso usu alia vice similiter irasceretur,
obrem monacbi, reliclo ordine suo, per luxus saeculi ut pari voto pacaretur. Amplius: Homines mei, post
vadunl, et sine confessione de Lac vita exeunt. obitum veuerabilis memoriae Lanfranci antecessorit
Uude consulo, precor, moneo, qualenus ttnla re mei,depraedati stint et spoliali, et ego cum hucusque
diligcnter inspectt, seeundum voluntttem Dei, ab- nihil eU unde revestiri possinl conlulerim, jam eoa
batcs illis instiluas, ne in destructione monasterium nudos spoliarem, imo spoliatos excoriaretn? Absitl
ct perditione monachorum Ubi, quod absil, dainna- Nihilo quoque minus hoc absit a me, amorem do-
lionem acquiras. > Non potuit amnlius spirilum roini mci facto ostendere venalem esse Fidem ei
HENSCHENII NOTJE.

• Spdmaonus in Cata.ogo concilioruro, ultimum Elhelredo rege indictum fuit, anno 1009 : sub novo
xeuerale conciiium staluR Enharoense, quod hortttu autem Norihniannoruiii dominaltt mire collapsae ret
Alfeagi Dorobernensis et Wulsttni Eboracensis ab ecclesiaslicac reformatione inagna egebant. Infra
 879 EADMERI CANTUARJENSIS MONACffl 880
debeo et bonorem, et ego illi boe dedecut facerem, A Qoo rex audito, dixil illom pro apostolico ae non-
B c i l i c e t gratiam toam qutsi eqoom vel asioum viliV dom accepisse, nec susc vel patenue consuetudinis
bus nuinmuiis emerem? Emptum dentque amorera eatenus exstiiisse, ut praeter suaro licentiam aut
ejus utique taoti pendere postea quantum pretiom electionero aliqnis in regno AnglUe papam noraina-
pro eo datum xstimirem. Sed looge sit a me subii- ret, et qoiconque sibi hojos dignitatis polestalera
mftatem ttntae rei bumjli pretio comparare. Magis vellet praeripcre, onoro foret ac si coronam snam
aotem saugite, qno gratis et hooestt me sicut ar- tibt conaretor aoferre. Ad qoae Ansdrous admirant
cbiepiscoptim Cantuariensem el Patrem suumspiri- in medium protolit quod supra reuilimits, te vide-
tualem diligat, et ego ex mea parte dabo operam ot licet antequam episcopos lieri consenliret, ei apud
me et mea ad servitium et voluntttem ejus juxia Rovecestram dixisse qood ipse abbas Beccensis
quod debebo exbibeam. > Dixeront: € Scimos qood existens Urbauum pro papa sosceperit, nec ab iliius
saliem oblatas ei quingentas libras non negabis. > obedieutia ef subjectioue quoque modo discedere
Respondit : c Nec ipaas utique iili ampiius dabo, volueril. Quibus ille auditis, irae stimulis exagitttnt
qoia cum eas sibi offerrem suscipere noluit, et jam protesiatus ett iUum nequaquam fidem qoara tibi
plurimam partem earum ut promisi paoperibos debebat tiiuiil et apostolicae tedit obedienllam, con-
dedi. > Nontiatt sunt i t t t regi, et jussit baec ei tra suam volunlalem, posse aervare. Anselmos i g i -
B

contra referri: c Heri magoo, et bodie illum majori tur, saiva ratione sua, quam de snbjectione et obe-
odio habeo, et sciat rcvera quod cras et deincept dientia Romanae Ecclcsiae in medium tulerat, petivit
acriori et acerotori odio semper babebo. Pro Patre inducias ad isUus rei examinalionem; qnatenus
vero vel arehiepiscopo ncqoaqtiam illnm ultra tene- episcopis, abbttibus, cunctisqne regni principibus
bo, sed benedictiooes et oraiionet ejos exsccrans una coeuutibus communi assensu defioiretiir utrum,
penilus respuo. Eat qno vuit, nec me transfretttu- salva revereolia et obedientia sedis apostoiicae, pos-
rum pro danda benedicUone diotios exspectet. > set fidem terreno regi servare, annon. Qtiod d
FesUnanUos igitor a euria ditcetsimus, et ipsum probatum, inqoit, foerit utnimque fieri minime
volootali siue reUquinius. Et ipse quidem in Nortb- posse, faieor, malo terram toam, donec apottolicum
manniam irtnsut, expensaqtie iinmensa peconia eam auscipias, exeundo deviure, quam beaU Petri ejos
tibi nollaienns sobtgere potuii. Infecto itaqoe nego- qoe vicarii obedientiara vel ad horam abnegare.
tio in AngUam revertus est, Dantur ergo inducbe, atque ex regia sanctione
Quem coutitteittem in quadam vUla, quae tribnt ferme tolius regni nobUitas quinto Idus Martii pro
milliaris a SceRetberia ditttns llingbehain vocattir, , ventilatione isUus causae in unum apud Rochinghe-
(

Anselmus adiit, eiqoe suam voluotatem in hoc esse ' ham coit.
innotuit, nt Romanum pontificem pro paUii soi pe- Fit itaque convenlus omnium Dominico die in b

titione adiret. Ad quod rex: c A quo, inquit, papa ecclesia qoae est in ipso castro dta ab bora priroa,
illud requirere copis? > Erant quippe illo tentpore rege et suis secretius in Anselmum consilia soa
doo •, ut i n Angiia ferebaiur, qui dicebantur Romani sludiose texentibtis. Anselmus autem episcopit,
pooUfices a te invicem discordantes, el Ecclesiam abbatibus el principibut ad te a regio tecrett vo»
Dei inter se divisam posl se trabentes: Urbanos catis, eos et assisteolem nionachorum, clericorura,
viddicet, qui primo vocalns Odo fuerat episcopus laicorum numerosam multitudinem hac voce ailo-
Ostiensis; et Cleroens, qui Wibertus appellatus fue- q u i l u r : c Fralres mei, filii Ecdesiae Dei, omnes
rat, archiepiscopus Ravennas. Qoae res ot de aliis dico qui bic congregaii etUt iu nomiue Doraui,
mondi partibos sileam, per plores annos Ecdesiam precor, intendite, et causae propler quam ventUtn-
AngUae in ttntum cccupavit, ut ex quo venerandae dam adunati estis, pro viribus opem vestri consUii
memorhe Gregorius, qui antea vocabator Hildebran- ferle. Quae autem ipsa causa sit, brevi qui noodunt
dii3, defonctus fuit; nulli, loco papae, usqueau boc pleniur audistis, si placet, audite. Yerba quaedam
tempus subdi v d ebedire voluit. Sed Urbano jamdu- D orta sunt Inter dominum nostrom regem el me,
dom pro vicario beati Petri ab Ittlia Galliaqoe quae qttaradam videntur diisensionemgenerare. Naro,
recepto, Aoselmos etiam otpote abbas de Nortbmao- cum nuper licenUaro adeoodi Urbanum sedis apo-
nia eum pro papa receperat, et sicut vir nominatis- stolicae praesulem juxta morem intecessorum meo-
simus, nec non aoctorittte plenns ejus litteras soscc- rom pro pallii mei adeptione ab eo poslulassem,
perat, eique velut sumrao sanctae Ecclesiae pastori dixit se Urbanum ipsum pro papa necdum suscepis-
tuas direxerat. Reqoisitus ergo a rege a quo papa te, ec ideo nolle me ad eom iUius rei graUa prope-
usum paUii petere vduisset, respondit: Ab Urbano. rare. QuineUam ait, si enmdem Urbanum t u t
HENSCHENH NOT.E
tiraen Ubro 111, num. 6, videtur indicari aliquod successit anno 4088 Odo episcopus OsUensis, Urba-
generaie conciliura sub Lanfranco. nus II appellatus.
• Coaperat illud scbisma sub S. Gregorio V I I , uti *> Doiuiiiica v Quadragesimae, quae vulgo Domi-
diceiur ad ejus diem nalalera xxv M.iii, contra quem nica Passionis dicitur, incidit anno 1095 in diera v
erat Wibertos archiepiscopus Ravennas, agente Idtts Martii citttura, id est mensis praedicU diera xi
Henrico imperalore anuo 1083 crealus, et Cletnens ac uein Pascba fuit celebratum xxv ejusdem Murtii,
dictus. A l mortuoS. Gregoriosuccessitei Dcsiderius Uttera Dominicaii G
abbas Casinensis, an. 1086 ei Victor 1U dictus : cui
881 HISTORIA NOVORUM. - LIR. I . 882

quemlibct iliutit sine mea electione et aoctorttatc A b i s petis, penes te est; quem prudentem in Deo
n o

!n regno mee pro papastiscipis aut susceptum tenes, ac bonitatis amatorem esse cognoscimus, et ob hoc
eonlra fidem quam mibi debes facis, nec in boc me in tam profunda re cousilio nosiro non egcs. Verum
minus ofiendis, quam si eoronam meam mibi tollere si, remota omni alia conditione, simpliciter ad vo-
conareris. Unde scias in regno meo nollum te lunlatem domini nostri regis consilii toi sommain
parUcipium habilurum, si non apertis assertionibus transfcrre velles, promptt tibi voloulate, u l nobis
probavero te omnis obcdieotiae subjectionem Urbano ipsis, consnlcremos. Attamen, si jubes, verba tua
de qno agitur, pro voto meo, negaturum. Quod ego ipsi domino nostro referemus, et cum audierimus
audiens, adiuiratus sum. Siquidem abhas eram, u l quid inde sentiat, dicemus tibi. > Annuit ipse, et
nostis, in alio regno per misericordiam Dei conver- fecerant u l dixeranl. Praccepil itaque rex u l omnia
aatua ad omnes sine querela. Nulla vero spe vel in crastuium, quia dies Dominica erat, differrenttir;
desiderio pontificalus, sed quibusdam rationabiiibus et Anselmus ad bospitium suum, curiam roanc
cansis, quas nullatenus omittere poteram, in hanc repetitunis, reverteretur. Factum est ita. Et mane,
terram sum venire coaclns. Ipso auteui rege inflr- juxta condictum, reversi sumus. Itaque Anselmus
mato, omoes qoi lune aderatis ei u l matri suae el in medio procerum ct conglobalae multitudinis se-
vestrae scilicet Ecciesiae Cantuariensi per institutio- B d e jm n g |s l : i Si juxta quod a vobis, domini
o r s u s e

nem pontificis ante mortem suam consulerel, pro fratres, heslerno die, consiiium de praesenti causa
voto consuluisiis. Quid dicara? Suscepto consilio, petivi, vel nunc dare velletis, acciperem. > At i l l i :
placoil illi et vobis in hoc opns eligere rne. Objeci c Quod heri respondimus, modo respoiidemus : sci-
ploriuia, subducere me praesulatui gestiens. nec ac- licel, si pure ad voiunUtem domini regis consilii
quievistis. Professus snm inter alia roe hunc de quo tui siiinmam transferre volueris, prompUm, et
nunc quereia ista cooseritor Urbanoro pro aposlolico quod in nobis ipsis ulile didicimus, a nobis consi-
snscepisse, roeqne ab ejus suhjeciione quoad vive- iium certom babebis. Si aulein secundum Deum,
ret v d ad boram discedere nolle; et qui ad hoc qiiod ullatenus voluntali regis obviare possil, con-
tnnc lemporis mihi contradiceret nemo fuit. Sed siliom a nobis exspecUs, fruslra nileris; quia ia
quid? RapnisUs me et coegisUsonos omniuin susci- bujusmodi nonquam libi nos adminiculari videbis. >
pere qui,corporis imbecillilate defessus, meipsom vix Quibus diclis conticuerunt, et capiu sna quasi ad
poteram ferre. In qno faclo puiabatis forsan roibi ad ea quae ipse illaturus eral dimiserunt. Tunc Pater
votoroservire. Sedquanlumilbiddesideraverim, quam Anselmus erectis in altum luminibus vivido vultu,
gralnm habuerim, quantum in illo delectatus sim, reverenda voce ista iorulus est: c Cum nos qui
dicere in praesenti qoidem, cum nihii prosit, super- C Cbristianae plebis pastores, et vos qui populorum
vacuum aestimo. Vorom ne qois in hac re conscien- principes vocamioi, consiliom roihi principi veslro
tiam meam nesciens scandalixetur in m e : fateor nonnisi ad unius horoinis voluntalein dare vultis;
vernm dico qnia salva reverenUa volonlalis D d ma- ego ad summum paslorem, et principem oinnium,
loissem ilia die, si optio roibi daretur, in ardenlein ego ad magni cousiiii angelum rurrara et in roeo,
rogum coroborendos praecipiiari, quam archi- imo in suo el Ecclesiae suac negotio, consilium quod
episcopalus digniute sublimari. AtUmen videns sequar ab eo accipiara. Dicit beatissimo apostolo-
importunam voluntatem vestram,credidi me vobis et rum Pelro : Tu c$ Petru$ et $uper hanc petram
9

suscepi onos quod imposnislis, confisus spe auxilii mdi/icabo Ecc(e$iam meam; et portm infen non
vestri quod polliciti estis. Nunc ergo, ecce Umpus prmvatebunt adver$u$ eam, et tibi dabo ctavec regni
adest quo sese causa obtulll, ttt oous meum consilii cmlorum; et qnodcunquc tigaverie $uper terram erit 9

veslri manu leveiis. Pro cujus consilii adeplione ei in cmti$ tigatum; ct quodcunquc $otveri$ $uper
f

petivi inducias ab eo die quo mihi praefata verba tcrram $olutum et in cmii$(Matth. xvi.48, 49).Com-
9

dicla sunt, in hunc diem; quatenus in unum con- muniter etiam apostoiis omnibus: Qui vo$ audit 9

venirelis, comrouni consilio investigarelis, utrum- p me audil; et qui vo$ $pcrnit me cpernit (Luc. x, 46)
t 9

naro possiin, salva fidelitttt regis, servare obedien- et qui iangit vo$ $icut qui tangn pupiitam oculi mei
9

tiam aposttlicae sedis. Petivi, iuqnam, inducias et (Zach. i i , 8). Haec sicul principaliur bealo Petro,
accepi, et ecce gratia Dei adestis. Omnes ilaque, sed et in ipso caeleris apostolis dicta accipimus, ita
vos praecipue, fratres et coepiscopi roei, precor et principaliter vicario beali Petri, et per ipsum cae-
rooneo, quatenus iais diligenter inspectis studiosius, leris episcopis, qui vices agunt apostolorum, eadcm
sicut vos decet, quo inniti qucam mihi consilium dicta teneimis; non cuilibet imperatori, non aiicui
detis, ita u l e t contra obedientiam papae nihil agam, regi, non duci, uon comiti. In quo lamen lerrenis
et fidem qnam domino regi debeo non offendam. principibus subdi ac niinistrare debeamus docet et
Grave siquidem mibi est vicariom beali Petri con- inslruit idem ipse magni consilii Angelos, diceus :
temnendo abnegare; grave, fidem quara regi me Reddite qua* $unt Ca?$ari$ Cm$ari et qum $unt Dei 9

tecundum Deum servalumm proroisi, violare; Deo (Matth. x x u , 24). Haec verba, baec consilia Dei
grave nihilominus quod dicitur, irapossibile mihi buut. Haec approbo, hcc suscipio, haec nulla ratione
fore unum horum, non violato altero, custodire. > exibo. Quarc cuncti noveritis in conirauni, quod in
Ad baec episcopi responderttnt: c Consilium quod a his quae Dei sunt vicario beati Petri obedienUam ct ;
583 EADMERl GANTUARIENSIS MONACtH tti
in his qtuB terronae domini mei regis dignitati jure A desislere, reversi ad regem persuaserunt induciat
compctunt et fidele consilium et auxilium pro sen- nulla rationedandas,sed caosa recenti eiaminatiooe
sus roei capacitate impendam. Finierat Pater tn discussa, snpremam, si suis acquiescere consiliis
isiis. Omnes igitur assidentes oppido turbati, cum nollet, in eom mox judicii sententiam invehi iube-
festinaiione el magno lumullu surrexerunt, tur- ret. Erat aulem qnasi prirous et proloeoUr regis tn
bationem suam confusis vocibus esprimentes. ut lioc negotio Willheimos sopra nominalus Dunel-
eos illum esse reum mortis una clamare puttres. mensis episcopus, homo linguae volubiliute facelos,
Conversique ad i l l u m , cum j u r g i o : < Scias, i n - qtiam ptira sapientia praeditus. Hujus qooqoe disci-
qniunt, nos haec verba tua miniine domino nostro dii qood inter regem et Anselmum versabatur, erat
tna vice portaturos: > Quibus dictis ad regem re- auctor gravis, el incenUr, regique spoponderat se
versi sunl. Qnia ergo nemo cui verba sua regi de- facturum, ttt Anselmos aot Romani pomiflcis fondi-
ferehda tuto committeret, cum Anselmo remansil; tus obedientiam abnegaret, aut arcbiepiscopaioi,
ipsemel, ad regem ingrediens, quse dixerat viva reddito baculo el aonulo, abrenunliarel. Qua spon-
voce innotuit, iilicoquc reversus esi. Ad quae rex sione fretus rex, applaudebat sibi sperans illum vel
vehementer iralus, cum episcopis aique principibus, abjuraU apostolico infamem remanere in regno suo.
InUnlissime quaerere ccepit quid dictis ejus obji- B E l isla quidem volebat propterea quod omnem au-
cere posset, nec invenit. Scandalizati ergo inter se, c i o r i u u m excrcendae Cbrislianitatis illi adimere
ab invicem sunt in partes divisi; et hic duo, [ibi ctipiebat. Nec enim regia dignitaU integre se poti-
Ires, iilic quatuor in unum consiliabantur, studio- tum suspicahatur, quandiu aiiquis in ttta terra, vei
sissime disquirentes si qno modo posscnt aliqitod etiam secundum Deum, nisi per ettm quidquam
responsum conira haec componere, quod et regiam habere (nota dico) vel posse dicebatur. Quam cordis
animositaiero deliniret, el praelibatas scntentias Dei illius voluntalem Dunclmensis intelligens, omnl
adversa fronle non iropugnaret. Solus inter haec ingenio satagebat si quo modo Anselmom caluroniosis
Ansclrous sedebat tantnm innoceutia cordis sui, et objectionibus faligaturo regno eliminarei, ratus, ot
in misericordia Domini Dei (iduciam babens. Adver- dicebatttr, ipso discedeute, se arcliiepiscopaius solio
sariis vero ejus conciliabtila sua in longnm prote- sublimandum. Cum igitur regi persuasisset quaesitts
lamibtis, ipse ad parietero se reclinans leni somno inducias Anselmo non esse dandas, comittlos
quiescebat. Facla itaqoe ionga mora, redettnt epi- quampiuribus qui verba sua suo fulcirenl testimo-
scopi cum nonnullis principibus a rege, ha?c viro nio, ad virum ingrediens, a i l : c Audivi querimo-
diccntes: c Vull dominus noster rex omissis aliis iiiam regis contra te. Dicit quod quantum tua
vcrbis a te sub celeritale sententiam audire; de his inierest, cum sua dignilatt spoliasti, dom Odonem
c

videlicel quae inter illom et le dicta foerunl apiid cpiscopum Ostiensem sine sui auctoritatc praecepti
llingbeham, unde pelisti inducias in hunc dicm papam in sua Anglia facis, et sic spoiiatcm petis
respondendi. Res nota. est, et expositione non indi- tibi inducias darc quo possis camdem spoliationem
gel. Verumtamen noveris totum regnum conqneri tuis adinventionibus justam esse demonslrare. Re-
adverstim te quod nostro comrouni domino conaris vesti eum primo, si placet, debita imperii sui
decns iroperii sui coronam auferre. Quicunque enim dignilate, et tunc demutn de induciis age. Alioqtiin
regiae dignilatis ei consuetudines tollit, coronam noveris illuin sibi ipsi odium Dei omnipotentis im-
simul et regnum lollit. Unum quippe sine alio de- precari, nosque fideles ejus imprecationi ipsius
ccnter haberi non posse probantus. Scd recogita, conniventcs acclamare, si vei ad horam inducias
rogamus te, et Urbani illhts qui offenso domino rege dederil, quas tibi tn crastinum dari precaris. Quare
nihil libi prodesse, nec ipso peccato tibi quidquam jam nunc evestigio ad domini nostri dicta responde,
valel ohesse, obedientiam abjtce, subjectionis j u - aut sententiam tuae vindicem praesumptionis dubio
gum excute, et iiber, ut arcbiepiscopum Cantuarien- procul in praesenti experiere. Nec jocum existimes
sem decet, in cunclis actibus tuis vohtntatem do- p esse qtiod agitur, imo in istis magni doloris stimulis
roinini regis, et jussionem exspecta: necne quod urgemur. Ncc miruro. Quod eitintfdotninus tuus et
secus egisti culpam agnosce, ac ut libi ignoscal noster in oroni doroinatione sua praecipuum babe-
voto illius in qiiod a le inde pelierit sapientis more bat, et quo eum cunctis regibus praesttre cariura
concurre, quatenus inimici tui, quicasibtis tuis nunc erat, boc ei quanlum in te est inique tollis, ttllens
insttltant, visa dignilatis tuae sublevalione, entbe- fidem cum sacramento qnod ei feceras polluis, et
scant. Haec, inquam, haec rogamus, haec consulimus, omnes amicos ejus magna in hoc confusione invol-
hacc tibi luisque necessaria csse dicimus, et confir- vis. > Audiens haec Anselmus patienter sustinuilt
mamus. > Respondit: c Qme diciiis audio, sed, ut moxque ad lantae calumniae nefas ita brevi respon-
ad alia tacearo, abnegare obedientiam domini papae dit : c Qui propleiea quod venerabilis sanctae
ntillatenus volo. Jam dies declinat in vesperam. Dif- Romanae Ecclesiae surami ponlilicis obedientiam
feratur, si placet, in crastinum causa ista; quo tra- abnegare nolo, vult probare me fidem el sacram.n-
cttns mecuni, rcspondeam quod Deus inspirare tura vioiare quod terreno regi debeo, adsit, et in
dignabitur. > Suspicati ergo illum aut quid diceret nomine Domini roe paratum inveniet et sicul debeo
ultra nescire, aut roetti addictum jam statim cceplo ct ubi debco respoudcre. > Quibus auditis, aspicien-
 38J HISTORIA NOVORUM. — LIB. I . 886
les sese sd invicem,'nec inventenles quid ad ista A dicam, fateor, nescio. Nam cum omni studio per to-
referreni, ad domioum suum reversi suut. Protinus tum diera inter nos illa confcriraus, et quatenna
enim intellexeruiil quod prius non animadverterant, aliquo raodo sibi cobaereaut conferendo conferimus,
nee ipsom advertere posse pulaverunl, videiicet ipse nihil mali econtra cogilans dorrnil, et prolata
arcbiepiscopum Cantuarientem a nullo hominum, coram eo statim ono labiorum suomm pulsu quasi
nisi a solo papa, jodicari posse vcl damnari; nec telas araneae riimpil. i Et vos, episcopi mei, quid
ab aliqoo cogi pro quavis ealumoia coiquam, eo dicilis? Dixeronl: c Dolemus quod animo tuo, do-
excepto, contra suura vel respondere. Ortom interea niincsalisfacere non valeraus. Primas est non modo
murrour est totios mulliludinis pro injuria tanti istios regni, sed et Scoliae et Hiberniae, necne adja-
viri subraissa inter se voce querenlis. Nemo qoippe centium insolararo, nosqoe soffragaoei ejus. Unde
palam p m eo loqui audebat ob metom tyranni. patet nos rationabiliter eom judicare vel damnare
Yernmtaroen miles onus de multitudioe prodiens nullatenus posse, etiamsi aliqua culpa in eo, qtue
viro astitit flexis coram eo genibus, diccna: c Do- modo non valet, posset ostendi. > A i t : c Quid Igilor
mine Paler, rogaot te per me supplices lilii lui ne restat? Si etmi judicare non poiestis, nonne saltem
turbclur cor toom e i iis quae audisti; sed memor omnis obedienliae fldem ac fratemae societatis ami-
• ' n —
esto beati Job vincentis diabolum in stcrquilinio, ct citiam ei ahnegare potestis? Hoc qnidem, inquiunt,
vindicaulis Adam quem ipse vicerat in paradiso. i quoniam jubes facere possumus. Pmperatc igitur,
Quae verba dum Paler comi vullu accepisset, inlcl- el quod dicitis citius facite, ut cum videril se a
lcxit animum populi) in sua secum seutenlia esse. eunctis despectum et desolatum, verecundetur, et
Gavisi ergo exinde surous el animaequiores cffecti ingemiscat se Urbanuin me domino suo conlenipto
confidentes, juxta Scripturam, vocem popoli vocein secutum. Et quo isla securius faciatis, en cgo p i -
esse Dei. Quid agam? Si minas, si opprobria, si mom in imperio raeo penilus ei omnem sectiritatem
contomelias, si mendacia v i m objecta singuialim el fiduciam mei tollo, ac deinceps in illo vel de ilto
describere voluero, tiraeo nimiiis judicnri. Quae ta- nulla in causa confidere, vel eum pro archiepiscopo
men omnia p m fidelitate apostollcae sedis aequani- aut patre spirituali lenere volo. > Aclis ex hiucplu-
miter sustinebat, et juvante Deo invicia quaeque ribus ac diversis conira virum machinalionibus, quae
ratione destraebat, ostendens potius in veritate sesc ab inccpta sui propositi norina eum avelierenl, nec
consistere atque in cunclis quae negotii summa in aliqtio proficientibus, tandem sociatis sibi abba-
respiciebal Deum auctorera babere. Cura baec omnia tibus, episcopi relulerunt Patri quod dixerat rex,
rex agnovisset, usque ad divisionera spiritus sui suam pro voio illius abuegationem quam praclibavi-
exacerbatus episcopis d i x i t : c Quid est boc? Nonne C m u ingerenles. Qoibus ille respondens, a i t : c Quas
S

mihi polliciti estis quod euin oranino ad velle meum dicilis audio. Sed cum proplcrca quod me ad
Iractaretis, judicareUs, damnaretis? > Cui Duncl- beati Pelri priucipis aposloloram, suhjecUonem et
mensis ita imprimis tepide el silenter per singula fidclitalem leneo. Mihi omnem subjectioiiem, fidein
loquebalur, ut omnis bumanae prudentiae inscius et anticitiam, quam primaU vestro et patri spirituali
et expers putarelur. E l adjecil: c Nox esl. Jubealur debetis, abnegatis, non recte procediUs. Absil tamen
ad hospitium ire, el nos jam plene agniia ralione a rae sirailein vobis viccin rependere. Vcruin frater-
sua cogitabimus pro le, usque mane. > Hinc ad rcgis nam paiernaraque vobis cbaritatem exhibeos oitar,
praeceptum repetivintus bospitiura noslruin. Mane si pati non rcfugitis, vos u l fratres ac filios sanciae
aulem reversi, sediraus in solito loco exspcctantcs matris Ecclesiae Cantuaricnsis, ab hoc in quo lapsi
inandatum regis. At ille cum suis omnimodo per- estis trepido errore convertere, et per potestatem
quirebal quid in damnationem Ansehni componere mibi a Domino datam ad viara rcctiludinis revocare.
possel, nec inveuiebat. Requisitus Wiilbielinus Du- Regi aiitera qni mihi oranem in regno suo securita-
nelmensis quid ipse ex condicto noctu egerit apud tem adimit, meque pro archiepiscopo vel patre spiri-
se, respondii: c Nibil rationis posse afferri ad ener- ^ tuali habere se amodo nolle dicit, oraneni cutn fideli
vationem rationis Anselrai, praesertira cuin omnis, servitio sccuritatem, quantum mea inicrest, spon-
inquit, ratio ejus innilalur verbis Dei, et auctorilali deo; ct paterno more diligeutiain, aniinae illius cu-
beati Pelri. Veruro niihi violenlia videlur opprimen- rara, si ferre diguabilur, babeo, retcnla scinper
dus : et si regiae voluntati non vujt acquiescere, apud me Dei serviiio, polestate, nomiue et oflicio
ablato baculo et annulo, de regno pclleudus. > Non poniificatus Cantuariensis, qualicunquc oppre$sione
piacucrunl baec verba prjncipibus. E t a i t r e x : c Quid veiari conUtigal rcs exteriores. > Ad haecilie respon-
placel, si baec non placent? Dum vivo, parera mibi d i t : < Omuiuo adversatur anirao meo quod dicil,
in regno meo utique sustinere nolo. Et si sciebatis nec raeus cril quisquis ipsius esse delegerit. Qua-
eum lanto in causa sua robore fulttun, quare per- propler vos qui regni inei principes estis, oinneiii
misistis me incipere placitum istud conlra euni? Ite, fidera el aroicitiam, sicut episcopi fcccrunl, ei dene-
Itc, consiliamini; quia per vultum Dei si vos illum gate, quatcuus appareal qtiid lucreiur in ea fide,
ad voluntatem ineam non damnaveritis, ego dara- quam offcnsa voluutate raca servat aposlolicae scdi.i
nabo vos. > Ad quae Robertus quidain ipsi regi valde Dixeruni: 4 Nos uunquain fuiraus bomines cjus, ncc
fainiliaris ita respondit: c Dc cousihis uosiris quid tidcliialcm quara ci non fccirous abjurare vaiemus.
387 EADMERI CANTUAR1EN8IS HONAQO
Archiepiscopus noster esl; Christianitaiem in hac A Den d i animns ipsius floctoaret, ecce princrpes t l a -
terra gubernare bahet, et ea re nos qui Christiani ttre regis mane d i r e c t i : c Rogat, aiunt, dominua
somus ejus magisterium dum hic vivimus declinare nosler rex te venire ad se. > Ascendimus, ivimoa
non possumus, pneserlim cum nuliius offensae ma- et sopremam de oegotio nostro sententiam avidt
cola Htum respiciat, quae vos secus de illo agere audire, in quo soliti eramos loco coosedimus. Nec
compeilat. > Qood ipse repressa sustinuit ira rationi roora, veniunt ad Patrem nostrum proceres regni
eorum palam, ne nimis offeoderentur, contraire nounuliis episcopis comiuti, baec ei dicentes: c A n -
pnecavens. lgitur episcopi haec videntes confosione tiqua tui araicilia moti dolemus discordiam isiam
vukus soi operti suni, intelligentes omnium ociilos inttr dominum regem et te esse exortam. Quare
in se converti, et aposttsiam suam nou iujuste a cupientts in pristinam coocordiara vos revocare, prav
cuoctis delesuri. Aodires enim si adesses, nonc ab vidimus iu praesenti ulile fore inducias utrinque de
isto, nooc ab illo istum vel ilium episcopom aiiquo negotio dari, quatenus hiuc usque ad deflnitum ali-
cognomine cora inttrjectione indignantis denolari; quod terapus inter vos pace statutt, nec a te illi vet
videlicel Judae proditoris, Pilati vei Herodis, horum- suis, nec ab eo tibi vel tuis quidqoara Aat, quod cou-
que similium. Qui pauio post siogulatim requisiti a cordiae metas erumpat. Hoc, inquara, utile fore prae-
rege utrum omnem suhjectionem et obedienti:im, B vidimus, et volumus dicas an veiis in hoc acquiescere
nuila conditione interpositt, an illaro solaro subje- uobis. > Respondil: c Pacem alque coucordiam non
ctionem et obedientiam, quam praettnderet ex aucio- abjicio. Verumttmen videor roihi videre quid i s t t ,
rittte Romani pontiAcis, Anseltno denegassent, com quam ofieriis, pax habeat in se. Ne tamen ab aliquo
qoidara uno, quidam alio modo se boc fecisse respoo- jodicer magis velie meo sensui quam aliorom i n
derent; hos quidem,qui nulla conditione interpositt, islis credere, concedo suscipere quod domioo regi,
fundilus ei quidquid praelato suo debebant sc abiu- et vobis placet pro pacis cusiodia secundum Deum
rasse professi sunl, j u x t t se sicut fideies et amicos stttuere, salva semper apud me debiu reverentia et
suos honoriflce sedere praecepil; illot vero qui in obedientia domiiii Drbani sedis apostolicae pranratis.»
hoc soio quod praeciperei ex parte apostolici sese Probant dictum; el referunl ad regis aoditom. Dan-
sobjectiooem el obedieniiam iili abnegasse dicere tur ergo induciae usque ad octtvas Pentecosles •,
ausi aunl, ut perfidos ac suae voluntttis ininticos ac rcgia fide sancitur quatenus ex utraque parte
procul in angulo domus sentenliam suae damnatio- interiui omnia, ut dictum erat, essent in pace. Et
nis ira permoius jussil praeslolari. Territi ergo et rcx : c Si integritas, inquh, perfectae pacis isiam
confusione super confusionem iuduti in angulum quae inter nos esl coiilroversiam antt honc lerminooi
domus secesserunl. Sed reperto stttim salubri et C non sedaverit, oinnino qtialis bac die est, lalis i n
quo niti solebant domestico consilio, hoc est, data praefinito Urraino jnduciarum definienda in medium
copiosa pecunia, in amicitiam rcgis recepti suiit. revocetor. >
Ansehnus aottm sciens omnem sibi in Auglia secu- His ista gestis, accepta a rege licentia, ad soara
rittlem a rege sublaum, mandavil ei dare slbi con- Auselintts revertit sedem, praesciens apud se pacem
duclum quo cum sttis porium maris luto pelens et inducias iilas inane et moinenttneum velainen
regno decederet, donec Detis taniae perturbationi esse odii et oppressionis mox luturae. Quod in brevi
moduin dignanler imponeret. Quo ipse audito gravi postmodoin patuit. Siquidem evolutis paucis diebus
cordis molostia elanguit. Nam licet discessura ejus Balduinus raonacbum, in quod pars tnajor consilium
sninraopere desidcraret, nolebat taraen eora pontifl- Anselmi peiidebat, et duos clericos ejusrexipse,
calus diguitatc salsitum discedere, ne novissimum praescripti discidii causa, ab Anglia peputit, et Ao-
scandalum, quod inde poterat oriri, pejus fieret selinura in boc facto atroci raoeroris verbere percu-
priore. I3t vero ponlificalu iilum dissaisirei, impos- l i l . Quid referam camerariura ejus fn sua camera
sibile sibi videbatur. Turbatus itaque, et episcopo- anie suos oculos caplura, alios horaines ejus injuslo
nira consilio per quod in bas angustias se dovolutunt judicio condemnatos, depraedatos, innumeris maiis
querebatur oraisso, cum priucipibus consilium i n i i t ; auTictos? Et haec omnia infra dies induciarum et
quid facto opus esset inquisivit. Rogant illi quale- praefixae pacis, regalis constantia fidei contra virum
nus vir cum sumraa pace moneatur ad bospitiura exqrcebat. Passa cst igitur ea teinpestale Ecciesia
suuiu redire, responsuin regis super petilione sua Canitiarieusis in oinnibus stiis lain saevam lempestt-
mane recepturus. Fit j u x t t verbum illorura, et per- tera, u l fere universi conciaraarent melius sibi abs-
turbatis etiant curialibus plurimis, bospitium repe- que pastore jain olira fuisse, quara nunc sub bujus-
daviraus. Rati sunt quippe hotniiiem a terra disce- modi pastore esse. A cujus tempesttlis descriptione
dere; et ingemuerunt. At ille laetus et alaccr spera- teraperantes moduin pracsenti volumini imponemus,
bat se perturbationes et onera saeculi, quod semper cayentts ne prolixa fatuitts et fatua proiixitts ora-
opttbat, transitt mari, evadere. Cnin igitur inicr tionis legenles vel audientes, si forie aliqui fuerint,
spem a regno discedendi, et metum in regno retna- nitnio taedio afficiat
HENSCHENII NOTiE.
a Festum Penlecostes, eodem anno, in diem 111 Mail cadebat.
389 HISTORIA NOVORUM. - LLB. I L 390

LIBER SECUNDUS.

Com dattrom diet induciarum praeslolarelur, et A oppressione repenent, qu. prp adipiscendae
hjnc inde fides utrorumque, Willelmi videlicet regis causae rectitudiue non habent quod denl? »
et Antelmi archiepiscopi, cerlis indiciis panderetur, Sentiens ittque rex epitcopum ex parte U r -
regis scilicet omnia qiue spoponderal in contrarium bani cunctt suae volunttli conuivenlia nuntiare, et
pervertendo, et ponlificis sua sponsione servau pa- ea, si ipsum Urbanitro pro papa in suo regno susci-
tienter irrogaUs injnrias perpctiendo; Albanensis peret. velle apostolica auctoritate sibi dum viveret
episcopos*, WalUrut nouiine*, ab Urbano sedis in privilegium proroulgare, acquievit placito, praxi-
apostolicae praesulis Roma missus Auglitm venit, pieus Urbanum in omni imperio suo pro apostolico
addoeeniibus eumduobusciericis, Girardo scilicet et baberi eique vice beaU Petri in Christiana religione
Willelmo, qui de capella regis erant. Siqoidem ipse obediri. Egit post liaec quibus modis poteral ipse rex
rex ubi sensil Anseimuin suae volunuti in proescri- cum episcopo, quatenus Romani ponUflcis auclori-
plo negotio nolle obUmperare, clam et Anseimo tale Anselmum ab episcopatu, regali potentia fultus
ignoranie, eotdem elerieos Romam iniserat, Roma- deponeret, spondens immensum pecuniae pondus ei
nae tiatnm Ecclesiae per eos volens c e r u dignoscere. el Ecclesiae Romanae singulis annis daluruni, si in
Erant namque Roinae in iliis diebut, sicut praedixi- hoc suo desiderio salisfacerel. Yeruui cum id nulia
mua, dot pontiAces, qui a diversis aposUlici nimcu- ratione fleri posse, docentt cpiscopo, didicisset;
pabantur; sed quis eorum canonice, quis secus deliciebat aniino, reputaus apud se nihil in requisi-
fuerit instiutus, ab Anglis nsque id leiuporis igno- lione vel susceptione Romani anUslilis se profeclsse.
rabatnr. Scire iUqoe v e r i u u m hujus rei Romam Atttinen imiuulabile considerans quod facium fue-
mitai sunt hi duo clerici, eaque cognitt, jussi sunt r a l , consilio ctim suis inito qoaerebat qutlitcr, ser-
sacrit promissionibus Ulectum ad boc si possent pa- vata singuhiri celsiludiuis suae dignitate, viro saltem
pam perdocere, ut ipsi regi ad opus arcbiepiscopi specie lenus amorein suum redderet, cui credulittr
Caotoariensis paUium, tacitt persona Anselmi, iralus uihil poterat cupitae damnationis pro volo
destinaret, qood ipse rex, Anselmo a pontificaiu inferre.
simul et regno dejeclo, cui vellet cnm pontificalu vice Insttntt igilur die, in quem induciae data? ttint
apostoiici poslmodum darel. Hoc qnippe disposuerat inler ipsos, mandaium e^t Anseimo tunc in viUa
apud se; boc suspicalus est non iiijuria sibi conccdi sua, quae Murtelac dicilur, consistenti, et ibi solem-
poste; boc indobittto fieri promittebat opiuioui suae. nitttcm Pentecostes relebranti, qualeuus ad aliam
Praefatus ergo episcopus Angliam veniens, secum viliam snani, qnae Heisa vocalnr, accederet, obi
archiepiscopatus slolam papa mitteule clanculo de- Q nnnUi regis curiam suam in ipa:i festivittte apttd
t u l i l . Et sUenttr Cantuaria civilate pertransitt, An Windlesoram tenentis, ad eum venire et verba regis
selmoque devitato, ad regem properabat nulli de Illi et iUius posaeot regi deferre. Ivitnus ergo illuc,
ptUio quod ferebat quidquain dicens, nullum in et seqnenli die veuiunt ad illum pene omnes episcopi
absentia ductorum suorura fannJiarilcr alloqueus. Angliae, qui, praemissa pace sui, pedetenlim explorare
Rex denique praeceperat i t t fieri, nolens mysieritnn aggressi sunt ulrum aiiquo modo illum ad boc i l l i -
consilii sui publicari. Ille igitur cum nonnullis die- cere posseiit, ut ipse jant tol ac Unlis adversittiibus
bot antt Peutecosien ad regem venisset, et ei ad tctus, vel tunc, ilatt pecunia, regis araiciliaiu sibi
tingubi qoae suae voIontaU accepta fore didicerat conciliaiel. Ad quod cura iUum more solito infiext-
booae tpei fidocia respondissel, uihil penitus ipsi bilem reperissent, ttndem hiijuscemodi quesiibus
pro Ansehno locutus est, quod pacein Inter eos con- eum interpeUare desliterunt, subjungenles baec :
ciUaret, qood tribobitiones in quibos pro fidelitate c Si ergo pro adipiscenda araicitia ipsius nibil de
sedis apottolicae detodabat mitigaret, qood etim ad luis dare vis; dic, rogaraus tt, compendioso ac siiu-
aublevandum in Anglit Cbristianae religionis cultura plici verboquid velis? » A i t : c Dixi vobis jam quod
roboraret. Super quo mulli qui prius cx adventu nunquani do.uino meo banc conturaeliam faciam, ut
ipsius roagni spe boni leuebantur, oppido admirati : facto probem amicitiam ejus este venalem. Sed si
i Papae, inquiuot, quid dicemus? Si aurum et argen- me sicul debet Palrera suum vult graUs diligere, ct
mm Rotna praeponit jnsUliae, quid subventionis, ut more trcbiepiscopi Cantuariensis, tub obedientia
iuid consiiii, quod solaminis ibi deinceps in sua ^ domini papae UrbaiU in AngUa vivam permittere;

HENSCHENU NOTiE.

• Albanentis Eccktbn epitcopus unus ex septem b

Waliero huic iegalo cardioali, tunc in AngGa
eoitttervujbus, summo poutifici propriori digiulaiis existenti, binas tcriptit S. Anteirous apud Rayuau-
tradu aabservit. dum Ub. i i i , epittoiat i 5 et S6.
UH EADMERl CANTUARIENSIS MONACHI
gratioKe suscipiam, etque pace ac securittie potitos A aucloritatem : unde ciim omnes silentio pressi <
sicut domtno et regi meo fldeliler et opportune de-
serviam. Si boc uon volt, scltis quod in bonc diem
convemt inter nos. Det scilicet mibi conductom do-
nec ad mare perveniam, et postmodnm quod inteili-
gam roe facere debere faciam. Nibil ne nobis, i n -
qoiunt, aliud dices?» Refert: c Hioc, nihil, domi-
nos papa Urbanos, aiont, rogatu domini nostii re
gis stolam illi arcbiepiscopatos per episcopotu qoi
de Roma venit, direxit. Tuum igilur erit conside-
rare qoid tanto beoeficio digoom regi rependas»
Qood enim sine roultis periculis magooque iubore
>tque c o n s t a m i n e • obtinere non posses, ecce nullo
intervenientc fcravamlnc, si in te non remanserit,
habes. > Sensit i n bis Ansebnus nimis impliciluw
negotiom actilaturo contra se, et anxiatus s p i r i l u ,
dixit. c Obeneficium! cujus aestimatio qoaenam sit
apwd roe, novit Domioos inspector conscientiae
ineae. » Dixeront : c Qoomodoconque facU bojus
exsecutio sedeal animo loo, laudamus et consuUmos
ut saltem quod in via expenderes, si pro boc Romam
ires, regi des, ne, si nibil feceris, injurins judiceris.
Nec boc qoidem, ait, nec omnino hojos rei graUa
quidquam tlli dabo vel faciam. Ad nihilum ttnditur,
sinite. > Pnetcrea quai qaantave super istis facla
stinl, enarrare piget. Post quae omnia rex, ot dixi-
mus, principom suorum consilio usus, posthabitt
omnis praettrili discidii causa, Anselroo graUant
suam gratis reddidit, et quemadmodum palrem
regni spirilualero et episcopum Cantuariensem, quod
sui offlcii forel illura quaque per AngUam exercere
concessit. Quod cum Pater gr*tio.sus accepisset, et
donatis hioc inde relroactis querelis, curiae iUius
apud Windlesoram se praesentasset, ac familiari
alloquio in conspeclu procerum et coadunatae muIU-
tudinis ipsum detinuisset, ecce Walttrus iile Roma«
nus advenit. ingressusque : E n inquit alludens,
t
quam bonum et quam jueundum habitare fratree in
unum (P$al. cxxxu, i ) . Et sedens de pace quaedam
ex Dominicis verbis protulil, laudans eam inler illos
revexisse, quam verecondabalur sua industria satam
in eis non fuisse.
Cum autem de palUi susceptione agerelur, et qui-
dam pro captanda regis graUa virum ad boc docere
molirentor, ut pro regiae majestalis booorificenUa, |> rata $unt omnia. Et easperunt $imui omnee
illud per mantiin regis susciperet; non acqoievit,
talionabiliUr ostendens hoc donum non ad regiam
dignittttm, sed ad singularem beati Pctri pertinere
HENSCHENU NOTJE.
• Teotooice ko$ten, Gallis couter; barbare con-
$tarc dicitor : binc conctamen, expeusae et suraotus
faciendi.
b
S. Wutetano charissiraus fuit hic Robertus He-
rifordiensis ab eoque, anno 1097 inortuo, eUam
ipse admonitus de propinqua uiorte sua, hoc suo
iapsu decbtravit qoaot sil difficiie noo aliquando
laedi eum qui pendet ab aola.
c
Alias Sari$ourien$i$ sive Sherboncn$i$ : colilnr
autem Osmondos u l sanctus i u Decembris. Caeleri
auttm novemdecim, qui sui arcbiepiscopi obedieotiae
30S
ticnissent, slatutum est ut a quo palliom in A n -
glia delatum est, ab eodem Cantuariam super a l -
tare Salvatoris deferretur, et inde ab Ansehno qnaal
de manu beati Petri prn summi, quo fungebatur,
ponlifieatus honore, sumeretur. Aequievit istis*
multitudo omnis; et i n quo ita fieret, pnefixus est
dies.
Post barc Anselmom a curia discedenlem secnti
sunt episcopi doo Robertus Herefordiensis et
Osmondos « Serberiensis, posnitentiam apud illnm
agentes pro culpa suaa abnegalionis, quam cum aliia
coepiscopis suis fecerant apud Rcichiogheuani.
jQui misertos eorum absolvit eos in quadam eccie-
siola, quae ae nobis obtniit ambulanUbus proposiu
B
v b . l b i etiam Vilfrido * episcopo Sancti David de
Gualis, qui vulgo Dewi vocalor, ipsa bora reddidit
episcopale oflkium, a quo, exigente culpa ejus, jam
antea ipsemel iUum suspenderat.
Deinde Doroberniam properavimus, UUc adveo-
tum Romani episcopi praesloialori. Qoi episcopns
j u x t t condictum, die Dominica, quao erat quarto
Idus Junii venit, paUium in argentea capsula dccea»
tissime deferens. Itumque est obviam a monachia
in ipsa melropoU seda Domino Cbristo famolanU-
bns associato sibi fratrum conventu vicinae bealo-
rum aposloiorum Petri e l PauU abbaiiae, ctim nu-
merosa clericorum nec non immensa laicorum
diversi sexus aettlis muititudine •. Pater etiam ipse
r episeopis, qui ob hoc Cantuariam venerant, dextra
laevaqoe stipatus ac subtenlatus, sacro beati apo-
stolorum principis muneri nudis pedibus, sed iudu-
tus sacris vestibus devolus occurrit. TaU devoUoois
collo, palliom soper alttre delatum ab Anaebno
assumptum esl, atque ab omnibus pro revcrenUa
sanclt Petri suppliciter deosculatum. indntus eo
pontifex dehinc summus ad celebranda missarnm
soiemoia, magno cum honore addoctos, alurio pra)-
sentttor. Ad qoam missam recitttt esl pro efficio
ipsios diei iUa Evangelii lectio, quam in consecra-
tione ejusdem ponUficis diximus auper verticem
ejus inventtm, boc e s t : Homo quidam fecit ceenam
magnam, et vocavit multo$, et mi$it $ervum $uum
kora camee dieere invitatie ut venirent9 quia jam pa-
excu$are
(Luc. xiv, 16), etc. Qood sic evenisse nonnulUs ad-
miraUoni fuic, praesertiro com boc nuUo praemedi-
lanle, nulto praeordinanle constiterit aclura. Alta-
renonUaverant, obi sont? Hi scilicetduo viri saoett
primura emendandae noxae occasionera copide am-
plexi sunt; ceteri quam parum eurarent censuratn
commeritatn, ipso absoloUoois pelendae neglectn
palam fecere.
^ Honc Wilfridom Menevensem in Wallorum An-
nalibos Guiffri appellalum scribit Godowinus De
episcopis AngUae: obiit anno 4415 : de cjus abso-
Intione quid censueril Paschaiis U indicatur infra
lib. I I I .
• Anno supra indicato 1095, litlera DominicaU G.
3)3 msTomA NOYonun. - L I R . n . S H
quid quidam inde dixerint, quid praeconati • A quatuqr de suffraganeis suis, Thoma videltcel archi-
foerint dicere supersedemus. Yerum ex his qtiae episcopoEboraccnsi,MauritioepuvcopoLundoniensi,
pro rerum gestarum verittle suo loco, adjuvanie Boberto Tydfordcnsi seu Norwicensi. et Gundulf»
Deo, dicemos, palam erit videre ipsa verba Do- Roffensi.
mitti nec primo in consecratione ejus super eo Eo terapore Rohertos comes Northmanniae in ex-
casu occurrisse, nec secundo in conflrmatione pedilionem Jerosolyrailanam proflcisci disponens,
Ipsius consecrationis coram populo incessum iecta fratri suo WilJhelmo regi Angliae, Northraanniam
faisse. spatio trium annorum pecuniae gratis in dorainium
Revocato post haec praedicto Baldoino in A n - tradidit. Quae pecunia per Angliam partim d a U ,
gliam, et rebus aliqoanta pace sopitis, venil ad partim exacta, totum regnum in immensura vastavit.
Antelmura quidam monacbus ccenobii Sancti A l - Nihil ccclesiarum ornameotis in hac parte indolsit
bani, natione Hibernensis, nomine Saniuei. Hic dotninandi c o p i d i U s , nibii sacris altarium vasis,
defnncto bonae memoriae Donato Dublioae civitatis b nihil reliquiarum capsis, nibil Evangeliorum libris
episcopo, a rege Hiberniae, Morierdach c
nomine, auro vel argento paralis. Conventus esl el Anselmus
necne a clero ct popolo in episcopatum ipsiits civita- per id temporis, et ut ipse quoqoe roanum auxilii
tis electus est, atqne ad Anselmum juxia morem B sui in tam rationabili caosa regi exlenderei, a qtii-
antiquum sacrandus cum comrouni decreto direclus. busdam sois est amicis admonitos. InHIexit ilie et
Quorum electioni et petitioni Anselmus anuuens, rationis esse et bonesutis boc facere, sed propria-
bominem aliquandiu securo honoriflce detenlum, rum rerum tcnuilate constrictus, unde explerer
necne qualiur in domo Dei conversari deberet quod faciendum fore videbal, non habebat. Usus
diiigenter inslrticturo, suropu ab eo de cariooica igitur consilio magnorum virorum Wa'chelmi vide-
aubjectione sua ex antiquo roore professione, pro- licet WenUni pontiflcis, et Gundulphi Roffensis,
movit in episcopatus officium Wiploniae, octava die necne aliorura, quorum in bujusce negoiii cousilio
aubsequenlis Pascbae , ministrantibus sibi in noc par credi judicabatur, de thesauro ecclesiae Cantua-
6

officio qualtior episcopis suffraganeis suis. Qui novus riensis partim i n auro, parlira in argento, valens
pontifex U n l i principis benedictione, ac litlerarum ducentas argenli marcas connivenu majori parte
prafato regi, clero quoque ac plebi Hiberoiae pro convenlus accepit, quod praefaU regi cum illis qtiaa
teatimonio suae coosecrationis scriplarum astipuia- de suis babere pourat pro insUnti necessitate ut
tioncr roberatus, io patriam snam cum gaudio re- rebut consuieret pariter contuiit. Verunuin boc
vertitur, ttque in sedero suam cum bonore pro usu fecto nulluro tuccessoribus suis quod iroiureniur
exemplum relinquere A*.**i ~1
volens, roox doininicam villam
ausclpitor
« .•
terrae.
- A V A m n l n m M l i n m u . M «Al.na • II

Eodem, boc est Urtioanito, pontificatos Anselmi, suatu, qoae Peccheham vocalur, spatio septem an-
electns est Samson ad episcopatum Ecclesiae W i - norum ejusdem Ecclesiae juri concessil, qtiaicnus
gorneusis, et Girardus cujus • supra meminimus, t d ex redditibus ipsitis villar, qni circiter I r i g i n l a librae
regimen Ecclesiae Herefordensis. Qui cum in sum- denariorum illis diebus erant, illatum Ecclesiae
muni promovendi tacerdotium ad Anselmura pro damnum resliiueretur. Et quidem eodem spatio
moru venissent, necdnmque omnes inferiores ordi- Ipsa Ecclesia eadem vilia potiu esl; e t silva, et
nes uabuissent, ordinavit eos pro instanti necessi- villae, el loli redditus ejus in novo opere, quod a
tate, ad diaconatum et presbyteratum u n u m , et majori turre in Orientem tendiiur, quodque ipse
alium ad presbyt<»raltim, in Sabbalo jejnnii quarti Pater Aoselinus inchoasse dignosciliir, consumpta
tnensis, in villa Sancti Audreae de Rpvecestra quae sunt. Haec ex geslae rei veriute propooimus, u i ora
1

prope Lundoniam s i u , LambeU vocator. In crastino obloqueoiium qui usque hodie Anselioo depraedaun
nutem sacravit eos Lundoniae in sede episcopali t d Ecdesiae crimco i i i t e n U n l , si fieri potesi, obture-
pootiflcalus heuorem, miuistranlibus sibi in boc ntus, optantes quatciius ttnlo viro detrabere desi-
HENSCHENU NOTiE.
• Prceconare, pro prwdkarc, sua praeconia voce D <» Annoscilicet 1096, die xx Aprilis.
edicere, dixere labenli Latiiiitttt Hieronyinus alii- • Additur in excuso, cujus supra meminimus: sed
que: postea pratconari iovaluit in eadem si^nifica- nulla uspiam mentio Giraldi ioia hisioria praece-
tione: ac landein bic eara vocera osorpattm invenis denli: ergo sic corrige, e% Giraidus [nepos Walke-
pro, preecagire. lini Wenttni episcopij cujus suora meminimus. Hic
b
Donato Doblinensi episcopo constituto postrao- anno ItOI promotus est ad archiepiscopalum Ebo-
dum tcnpsitepistolani72, euniquereprehendit,quod racensem.
< libros et veslimeiitt el aiia ornamenta ecclesiae Larabett nolnm adbuc nomen trans Tamesin,
r

(quae dominus Lanfrancus arrbiepiscopus dedit in Stirreja Australi r i p t , secundo ab urbe milliario.
avunculo ejus, domiuo Donalo episcopo, ad opus Aiia phtra dominia, ut Rochingeham, liingheham,
Ecclesiae, cui tua fraternitas pnr.sidct) tu pro vo- Satfteiberia, quae jam ante occurrerunt, et pfura se-
lunttte tua exponis, et ea extraneis das. » Traditur ciitttra, potuissent designato locorura situ expli-
Donatus anno 4085 a Lanfranto ordinatus, obiisse cari; si operae pretiom visum esset eorum causa
anno 4085. Nepos autera ejus Saratiei obiit, juxta totas Atighci regni tabulas perlusirare; ei esset qui
Waneum, an. U i i . exsoleta jara noraioa, ubi requirenda sinl, indicaret.
• Huic regi Murierdach aliqitol epislolas scripsit Poterit potlea curiosior aliquis bunc defectum sup-
S. Anselmus; et inscribil Muriardacho. Qlonoeo plere.
rcffi Bibermce.

PATUOL. C L I X 18
&':3 E A D M E R I C A N T U A R I E N S I S MONACITI ttfi

nant, ne quo sc, quod slbi non prosit, peccati T U I - A bontim in gradibus singulis (1 Ti*t. I U , f-7). Hune
ncre laedant. Ipso quoqnc lemporc eomdem Eccle- ncbis petiaius a veslra paUruiUU ordinari ponlifl-
siara res snas in msjori quaro solcbat tibertate, sua cem, quatenus regubriier nobis praeesse vatcat et
saucvone deinceps possidere consliloil, et alia quae- prodesse,et nos sub ejus regimine salubriter Domino
ilam qux aoleccssores ejos in dominio suo lenebanl, niilitare possiuuis. Ut autem omnium nostrorum
ipsi Ecclesiae perpetuo jure possidenda concessiL vou in banc electionem convenire noscatis, boic
Uis brcTi per excessum, sed, u i reor, non superflue decreto canonico promptissima voluntate singuU
dictis, ad quod ccepimos reverlamur. Igilur pacto manibos propriis roboraoles sobscripsimus. Ego
inler fralres, regem videticel Willbelmom e l comi- MorcberUchus rex Hiberniae subscripsi. Ego Der-
letn Robertom, de praefalo negolio faclo, Willbel- metb dux, fraler regis, sohscripsi. Ego Dofnaldua
mus mare transiit, ct traditam sibi a Roberto Norlh- episcopus SS. Ego Idonan episcopos Midiae SS.
manniam suae dilioni sabegii. Ego Samuel Dunnelmensis episcopus SS. Ego Fer-
Qoo cum demorareior, rcx Uibernua, Murcher- dumnacbus Laginiensium episcopos SS.
ttchus nomine, et Dofnaldos • episcopos cum caete- Subscripserunt bis mullo plures, qnos nos brevi-
r i s episcopis, et quique nobiles c o i n clero et popolo U l i studeoles n o U r e non necessarium d u x i m u s
ipsios insulae miserunt nuntios ac tituras ad An Igitor Anselnius considerans et Intelligeus eoa
selmuro, innotescenles ei civiuiem quamdam, Wa- justa et utilia petcre, peiitioni eorum libens annuit.
laferdiam nomine, in ona suarum provinciarum
k
Elcctum ergo pontificem diligenttr in his quae sacra
csse; cui ob numerosam civium mullitudinem jubet aiicloritas examiuatom, ac multorum cnm
expediret cpiscopum tnsUtui, simulque pettntes vitaesuae testunonio, dignuro episcopatu compro-
ipse quatenus primatus quem auper eos gerebat batum, sumptt ab eo ex more de sobjeclionis suas
potestaie, et qua fungebatur vicis apostolicae aoctt- obedientia professiooe, sacravit eom Cantuariaa
riiate, sanctae Christianittti ac necessariae plebiun. quinto K i . Janoarii, assislentibus et cooperantibus
iitilittti insliluendo eis pontiflcem subveniret. Jant sibi in boc ministerio soo doobus episcopis suis,
enim saecuia multt iransierant, in qoibos eadem^ RaduUb sciiicet Cicestrensi et Gundulpho Rof-
civitaa absque providenlia et cora ponlificali con- fensi.
sistens, per dtversa tentationiim pericula jactt- Post hos dies rcx, Northnunnia sibi ad votum
haiur. Elegerant aulem idem ipsi in lioc officium subacta alque disposiu, Aogliam redit, ac interpo-
qucmdam suae gentis v i r u m , vocabolo Mal- sitoparvi temporis spatio, soper Walenses, qui
chtim, eumque sacrandum cum communi decreto ^ contra eum surrexerant, exercitum ducit, eosqoa
ad Ansebnum transiernnt. Decretum autem boc esl? posl modicom in deditionem soscipit, et paca
i Anselroo, Dei gratia Angiorum arcbiepiscopo, undique potilos est. Sed quid? Cum jam muiti
«ierus el populus oppidi Wataferdias, curo rege sperarent quod baec pax serviUo Dei deberet miUtare,
Mcrcbertacho, et episcopo Dofiutldo, saiulem in et attenti exspecttrenl aliqoid magni pro emenda-
Domino. Uone Christianittlis, ex regis assensu, archiepisco-
c Pater ssncte, caecitts ignoranliae nos diu delri- pum promolgare, ecce spei bnjos et exspeclationia
ntentt saiulis nostrae susiinere coegil, quod magis torbatorias Utlteras rex, a Goalis revereos, archi-
ciigimus serviliter Domiuico jugo colla subtrahere episcopo destinat mandans in UIU se pro miliUboa
quam liberaliier pastorali obedieniiae subesse. Nuue quos in expedilionero suam miserat nullas ei nial
auum quanlum proficiat pastorum causa agnovi- malas graUas babere, eo quod nec convenienter,
inus, cnm aliarum rerum similitudines ad menttm sicut aiebal, Inslructi, nec ad bella fuerant pro
revocamos, quia sine regimine, nec exercilus bel- negotii quaUttte idonei. Praecepilque ut paralua
lum, nec navis marinuro audel attentare periculum. esset de bis, j u x t t judicium curiae suae, sibimel
Navicula ergo noslra, mondanis dedita fluctibus, rcctitudincm facere, quandocunqtie sibi placerel
sinepasiore contra callldum hosttm qoa ralione D inde etiro appellare. Ad quae Anselrous : c Exspecta-
pugnabit? Propterea nos et rex nosler Murcherla- virous, inquit, pacem, et non esl booom; tempus
chtts, et episcopus Dofnaldus, el Derroeih dux no- coratiouis, el ecce lurbatio. > l.icet enim Jam olim
sler fraur regis, eligimus hitnc presbyterum Mal- scivcril se, codem rege sopersUte, in Anglia Christo
cbum, Walkelini Wintoneiisis episcopi monachtim non adeo fructiflcaltirum, ttmen quod rogatut
nobts suflkientissime cognilum, nattlibus et moribus de subventione Christianitttis noununquam tolebai
nobilem, apostolica et ecclesiastica disciplioa imbu- respondere se propler hosles qoos infestos circnm-
tum,fide catholica prudentem, moribus leinperatum, quaque habebal eo inlendere non valere, jam lunc
v i t t castum, sobrium, bumilem, aflabilem, miseri- illum pace potitum cogittverai super bac re conve-
eordem, litteratum, hospitalcm^ soae domoi bene nire, et sallem ad consensum aUcujus boni fructua
pneposiiom, non ueopbytom, habeniem lesiiinooium exsequendi quibus roodis possei altrabendo dciinire.
HENSCIIENH NOTiE.
• Imo Doronaldus, episcopus Ardmachanus et Hi- t> Rectius Waterfodia, sub Casseliensi t r c h i f n i -
tjernheprimas, ab tnno 1001 ad an. 1105, qiio obiit tcopo urbs episcopalis in Momonia, propter portus
fuxta Colganum in indice Chronolog. ad Triadem cominoditatein hodie post Doblinium fere prima H i -
sanctorum berniae, ad Siorii flominit otiium.
ar? HISTORIA NOVORUll. — LIB. 11. BOi
Se«l ne cordU ejus aflbclus perveniret ad eflTectttm, A InaequenU aulem mense Augusto cum de statu
orta est insUnctu maligni. quam dixi, causa discidii, regni acturns rex episcopos, abbalcs, et quosqoe re-
utique non ex rei veritale producla, sed ad omnem gni proceres in onom praecepti soi sanctione egisset,
pro Deo loquendi aditum Anselmo intercludendum ei, dispositis bis quae adunationis illorum causae fue-
malitiose compositt. Quod ille dignoscens,et insnper rant, dum qnisque iu sua repedare sategissel, A n -
cuncta regalis curiae judicia pendcre ad nulum selmus, copptae peUtionis suae non jmmemor, roga-
regis, nibilque in ipsis nisi soium veUe illins consi- v i l regem qoatenus quaesitam jam oiim licentiain
derari cettissime sciens, indecens aestimavit pro vel tunc repetilis precibus non negaret. Sed secundo
vcrbi calumnia placitantium more contendere, et negat, sicul primo negarat. Postea convenlu soluto,
veritttis suae causara curiali judicioquod nulla tex, iii niense Octobri Winloniae ad regera ex condicto
uulla aeqiiitts, nulla ratio muniebal, examinandam venimus. Insttntius ita.que ttm per se quam per alioa
iniroducere. Tacnil ergo nec quidqoam niinlio regem pontifex orat, qoateoos bono auimo sibi con-
respondit, repulans boc genus mandaii ad ca cedat quod se jam lertio postularc necessitts sua
perturbationiim genera pertinere qttae jam olim cogebai. Hinc ille tacdio aflectiis , ittque permotus
saepe sibi recordabatur iUata, ct idco boc solom ut a i t : c Conturbat mc, et intclligentem non conce-
Deus talia sedaret sopplici corde precabatur. ^ dendum fore quod postulat, sua graviter impor-
Praeterea vidcns ecclesias et monasteria solito tunitate fatigat. Quapropler jubeo ut ainplius ab bu-
inlus et exlra su s rebus spoliari, omnem in eis jusmodi precibus cessei, et qui me jara sacpe vexavit,
:

reiigionein exterminari, quosque saecularium tam prout judicabitur mibi emendel. > Ad baec ille^:
majores qnam minores corruplae vitae sentitas i Paratum me potius scial ralione osttndere
tenere roulus, mala ubique fleri, et ista de die in quod jostt peio, et,quod ipae mibi in bis non
diem, cessanle disciplina, multiplicari roborarique, debeal juste coniradicere. > Respondii: c Raliones
verebatur ne baec Dei judicio sibi damno fierent, si suasnon admitlo; sedsi iverit, pro certo noverit
quibus roodis posset eis obviare non intenderet. quod totom archiepiscopatum in dotninium meum
Sed obviare sibi impossibile videbat, quod loiins redigara nec illuropro archiepiscopo ullra recipiam. >
regni principem aot ea facere, aut eis favere per- Ortt est igilur ex his quaedam magna lempestas d i -
anicnum eral. Visum iuque sibi est auctorittttm et versis diversas parli acclamantibus. Quamobrero qui-
sentenliam apostolicaesedls super bisoporttreinquiri. dam permoti snaserunt in craslinam rem diflerri,
Cuffl igitur in Penlecostt •, festivilatis gratia re- speranles eam alio raodo sedari. Assensum cst ulrin-
giae curiae se praeseniasset, et modo, inler pranden- Q que in islis, et divisi hospitium inimus. Mane au-
d u m , modo alias, qoemadmodom opportunitas se lem regressi com in loco apto sedissemus, ecce qut-
oflerebal, stttuin animi regalis quis erga coleudam dam episcopi cum nonnullis principibus ad Ansel-
aequitettm esset sludiose perquisissel, eumque qui mum vcnientes sciscilali sunl quid secum ab beri de
otim fuerat omnimodo reperisset, nihil spei de fu- causa iractaverit. D i x i t : c Non ea re concessi cau-
lura ipsius emendatione in eo ullra remansil. Per- sam de qua agitis besterno induciari, quasi ignora-
aclis igilur feslivioribus diebus, diversorum negoUo- verim quid hodie inde responsurus fuerim, scd ne
rom caosae in mediom doci ex more cceperunt. Quaa- viderer ttntura meo sensui credere, ut nec una nocte
rebatur etiam quo ingenio praelibata causa conlra adsui dlscussionem dignarer aliorum consilio cedere.
Anselmum sic ageretur, ut culpae addictus aut i n - Nunc ergo sciatur quod in senlentia, qua fui, sum,
gentem regi peconiam penderel, aol ad iinplorandara et ideo precor Dominum meum qiiatenus bona meule
miserkordiam ejus caput amplius non ievaturus, se et alacri vultu, ut eum decel, mihi liceniiam qitam
teinm impeiideret. Interea Anselraus , accersiiis ad postuio del, indubiianter scieus quod causa meaa
se quoa volebat de priocipibus regis, mandavit per salutis, et causa snnctae Christianitttis, et vere causa
eos regi se summa necessiiaie constriclum velle per sui honoris ac profectus, si crcdere velil, ire dispo
ticentiam ipsiusRoraam ire.Ad quod ille stupefactus, j j no. > Dixeruni: c Si aiia qtiae dicas habes, profer.
c Nequaquam, ait. Nec enira illura alicui tali peccalo De licenlia nempe supervacue loqueris. Non dabit. •
obnoxiura credinius, ut uecesse babeat inde singu- c Si dare, ait, non vult, ego utique iiiara super me
larem apostoiici absolutiohera petere, nec i t t cujusli- accipiam quod scriptum est : Obedire oportct Deo
bet cousilii expertem ut non magis illum sciamus magie quam hominibus (Act. v, 29). > Ad hacc Wal-
apostolico quam apostolicum sibi in dando eonsiiio chelinus Wenttnus episcopus aspiciens in eum d i x i l :
posse succurrere. > Relata sunt Anselmo haec, et c El quidem dominos meus rex et proceres sui crc-
respondit : c Potestas in manu sua e*!, dicit quod dunt te esse hiijusmodi moris ut non facile abiis quao
sibi piacet. At si modo non voll concedere, conce- certo incoeperis movearis. Verum in hoc scilicet ut,
det forsittn alia vice. Ego preces raultiplicabo. > His spreto ttnU pontiflcatus bonore simul et utilitate,
pro licentia diclis, slalinv oranis coramentatio impla* Romam petas, non leve esl credere quod stabilis
cittndi Anselmum coinpressa omissa est, et nos in> maneas. > At Ule sciens animum v i r i , vivido vullu,
munes ab illa qnerela curia discessimus. oteniis in eum ocolis, respondit : c Vere. > Quo
HENSCHENII NOT^.
• Anno 1097, i i l infra indicatur.
m EADMERl CANTl ARIENSIS MONACIII 400
dicto, n«l regem reversi quae atidierani rciulerunt. A
tnum reconciliari sapienter peteres, et aljtihis me-
Rege igilur consilia sua prolelante, et summo ponti- rilis et prccibus plurimorum pro te studiose iuterve-
tlce cum suis sedenle, occurrit animo episcopos nientium petiiioni tuae effectum oblineres, pollicitus
stquins esse debere in suo qtmd erat Dei quam in es ipsi te usus ac leges suas usqnequaquc deinceps
consilio regis terrcni. Mittens ergo pnrccpit eos servaturum, et eas sibi conlra omnes bomines fide-
venire ad se. Eranl aulem bi Walchelinus episcopus liler defensurum. Quibus opem credulus factus, spe-
Wintouieitsis, Robertiis Lincoliensis, t>niundus rabat se de caetero quietum fore. Sed hanc poUiciia-
Seroeriensis, Joannes Bathoniensis Qui cum laeva- tionem, hanc fidem en tu patenter ipse cgredcris,
que dcxtra illius jussi conscdissenl. ail illis:« Fratres, dnm Romam non exspectala licenlia ejus te iturom
ideo fcci vos venire ad me quod vestri ollicii est ea miuaris. Inaiiditum quippe in regno suo est, et nsi-
quae Dei sunt prac caclcris tractare, disponere, scr- btis ejus omnino contrarium quemlibet dc suis prin-
vare. Episcopi cniin cstis; prsclaii in Ecclecia Dei cipibus, et prxcipue te quid lale pracsumere. Ne i g i -
estis. Si ergo ita fidel«tcr et districte vultis in mea lur in hujuscemodi re ullra ve! a le vel a quovis aLo
parte considcrare atque tueri reclitudinem, et justi- le forsan, cum in aliquo laesus fuerit, imitari volenle
liam Dei sicut in parte altgrius perpenditis atque g fatigetur, vull et jubet quatenus aut jurejurando
luemini
. _
jura et usus morlalis hominis, hocque
• _ ! ! . . _ _ _ . _ . . . . _ » . . _ . a . *___._ _.!!_. l _ _ * . . v . . . >_>
mihi
I.A_n/«..__i n - i k i
promittas
n P A I T l - 1 f*kO
quod
AIIA-I
nunquam
mtfl.llt*_km
amplius seJem sancli
«kmaklt.mo . a I A I H I . H I I A I I

promittitis, exponam vobis sicul fidelibus el filiis Pelri vel ejus vicarium pro quavis, quae tibi qucat
Dei quo tendat haec inei pr.eseutis consilii summa, ingeri, causa appelles, aut sub omni celeritate de
et audiam sequarque consilium quod mihi inde ve- terra sua recedas. Et si mavis interposito boc sacra-
stra fidaDco induslria dabit. > Dixere : < Loquemur, roento reinanere quam recedere, lunc te ad judieiuin
si placet adinvitem, et commuuem consenstim refe- curiaesuae praecepit sibi emendare quod de rc i n
remus ad le. i Surgentes itaque in partem sese t u - qua nen eras cerlos te perseveratorom, ausus fuisli
lenuit, el habitis inier se nonnullis verbis miserunt eum toties ioqoietare. > Dixerunt,et ad regem pro-
Wentanum pontificeni el episcopum Lincolinum ad tinus revei>i sunt. Tunc Anselmus cum suis pauca
regein percunctart de negotio voluntatem ac jussum loculus surrexit, atquc ad regem nobis eum prose-
illius. Edocti ergo propter qnae missi erant, ad so- quentibus ingressus, ad dextram illius ex more asse-
cios rcversi docucrunl eos quae didiceraut. Quid dit. Deinde mandatis quae a nuntiis acceperat in au-
plura? Placuit eis io commtine seqoi voluntatem dienlia ejus singukttim recapitulatis, percunctatus
homiuis terreni, illicoque revcrsi una ad Anselmum est utmmnaro a facie ipsius eoquosibi dicla fuerant
dixerunt e i : < Domine Pater, sciinus te virum rcligio- Q modo vere processeriot, et aodita revera processisae.
sum esse ac sanctum, et in coelis conversationcra illico quid inde senliret tali subintulil voce dicens :
tuam. Nos autera impediti consanguincis nostris, < Quod dicis me tibi promisisse ustis et consuetudi-
quos sustentaraus, et mulliplicibus saeculi rebus, nestuas servaturura, et eas contra omnes hominea
quas aniaraus; fatemur, ad sublimitaiem vitae tuae lectim fideliter defensurum, fateor verum esse. Co-
surgere nequinuis, nec huic raundo tecura illudcre. gnoscerem, si eo illas pacto distinguendo proferres
Sed si volueris ad nos usque descendere, et qua in- quo tunc teraporis, quando proraissio ipsa de qua
cedimus via nobiscura pcrgere, nos libi sicut nobis agis facta est, eas fuisse dislinctas indubitaoter r e -
ipsis consulemus, el negotiis tuis quxcunque ftie- cordor. Scio quippe rae spopondisse coasuetudtnes
r i n l , ubi optis fueril, sictit nostris, opera feremtts. Si tuas, ipsas videlicet quas per rectitudioera et secun-
vero te ad Deura sohinimodo queraadraodtim ccepisii dura Detim in regno tuo possides, rae secun-
leuere delegeris solus, quantura noslra iulercst in dttm Deuin servatumm, et eas per juslitiam contra
boc ut baclenus fuisti et araodo eris, nos lidelilatem omncs bomines protneo posse defensurura. > In his
quara regi deberaus non excedemus. > A l ilie » i l : verbis cum rex et priucipes sui caeca raente objice-
< Bene dixistis. Ile crgo ad doiniuum vesiruiii, cgo rent, ac jurisjuraudi interjectione firmarent, nec Dei
me tenebo ad Deura. > Fecerunl ut dixerat, el re- D n c c rectiiudinis in ipsa sponsione ullam menUonem
mansil Anseintus quasl solus. Facta deinde aliquau- factara fuisse, rupit voces eorura Anseknus, et a i t :
tula mora, el unoquoquc noslrum qui adroodum < Papae! si nec Dei nec rectitudbiis raentto, ut dici-
pauci cttm eo remanbiinus ad imperium illius singu- tis, facta fuit, cujus tunc? Absit ab omni Christiaiio,
latim sedenle et Deura pro digestione ipsius negolii absit, leges vel consuetudines tenere, aut tueri, quas
iuterpellante, veniunt praedicti episcopi cum aliqui- Deo et rectitudiiii conlrariae esse nosconiurl > Com
bus barouibus regni, inferenles viro hacc: < Maudat ad haec illi submurmurantes cotitra virum capila mo-
tibi rex quod saepe diversis eura querelis exagitasli, verent, nec lamen quid certi viva voce proferrenU
exacerbasli, cruciasli. Verum cum landem post pla- ad ea qtiae cmperat suDinferens Paler a i t : < Sed quid
citum quod lolitis regni adunatione contra te apud asseris consuetudinis luae non esse ut ego, causa
Rochingehain habitura esl, euin tibi sicut dorainura salutis aniinac raex, causa regiroiuis Ecclesi» Dei

HE.SSCHENII NOTiE.
• Joannes Dathoniensis ab anno 1088 ad 1123 sedit, c i scdcm episcopalem, ex Wellensi civitite
lUthouiain transtuJit. ' , r
401 HISTORIA NOTORUM. — U B . I L
qood suscepi, beatuiu Pelruro requiram et ejusvica- A esse de suo? Haec fti non pcrmittil ut mecum ba-
rium?Pronuntio banc consuetudinem Deo et reciilu- beam, noverit quod potios pedes ac nodos abiba
dini coutraire, et idcirco ob omni servo Dei spernen- quam ccepto desistaio. > lo istis princeps, pudore
dam profiteor ac refutandam. Qnod si per ista quae suffusus, dictum suum tiou ita inteliexisse se re-
dieo quisqu iro probatumm se dixerit me fidem quam spondit: < Nec enitn dixi, ait, ut nudus aut pedes
tilii debeo non servare, paratum roe sicut et ubi de- abiret. Atiamen die qui erit undecimus ab islo, Ju-
beo ad demonstranduro inveniet magis in boc me beo ut mare transiturus ad portum sit. et ibi nun-
tibi esse fidelem quam si secus agerem. At nunc tius roeus ipsi ohvius erit, qui dictabit ei qirid ex
ad boc osiendendum non intendo. Scitur tamen quod perroissu ineo ille vel sui discedentes secum ferant.i
omnis fides qoae cuivis horoini legaliter promittiiur, His tali inodo digestis, statim volebamns ad bospi-
ex fide Dei roboratur. Sic enim spondet bomo homini. liom secedere. Scd Anselmus, doctus in patientta
Per fidem qoam debeo Deo, fidclis tibi ero. Gum possidere animam suam, jucundo et hilari vultu ad
ergo fldcs quae flt homini per fidem Dei roboretur, regem revertilur, dicens e i : < Domine, ego vado.
liquet quod eadem fides, si quando contraria fidei Quod si bono animo vestro fieri vobis placeret, uti-
Dci a d m i t t i t , enervetur. Sed disputatio rei bujnsque et vos magis decerel, ei omni bono homini a o
non est teroporis hujus. Itaque fides quam debeo, ceplius esset. At I H I I I C rem in contrarium lapsam,
B

et servitium ejus cogunt me ad caput cbristianila- licet moleste, quantum ad vos, quod tamen mea re-
tis papam acccdere, el ab eo pernecessarium Eccle- fert, aequauimiter pro posse feram, nec ob boc me ab
tiae Dei et mihi consilium petere, nec videtur quod amore animae vestrae salutis, miserante Domino,
aiiquis Deum offend4re timens boc debeat probibere. auferam. Nunc igitur, iguorans quando vos iterutii
Nec enim, tu rex, aequanimiter ferres, si quilibet de visurus sim, Deo vos commendo, et sicut spirituaUs
homiuibus tuis potens ac dives ullum suorum flde- Pater dilecto filio, sicul arcbicpiscopus Cantuarieu-
litati servitioque luo intendenlem praepediret, ac sis regi Angliae, vobis Dci et meam benedictionem
praepedilum minis el terroribus ab exsequenda u l i - anteqnam abeam , si eam non abjicilia, tribuere
liiate tua probiberet, verom debita in eom ullione volo. * Tunc rex, < Benedictionem, ait, tuam non
violaiae quam tibi debebat fidei realum punires. > abjicio. > Mox ille surgens , levata dextra signum
Tunc rex et oomes de Hellenlo, Robertus nomine, sanclae crucis stipcr regein ad hoc caput htnnilian-
inlerrumpenles verba ejus: < 0 o, dixerunl, prae- tem edidit. et ahscessit, viri alacritatem rcge cum
dicalio est quod d i c i t , praedicatio est, non rei de suis admirante. Anno ab Incarnatione Filii Dei m i l -
qua agitur ulla quae recipienda sit a prudentibus ra- ^ lesimo nonagesimo septimo acta sunt hacc, fcria
tk). > Quibus cum quique procerum acclamarent, et quinia quae fnU Idus Ociobris.
os Patris suis vocibus oppilare laborarent, ipse i n - Venit debinc Cantuariam Ansclmus, ubi sedes
ter ora perstrepentium, dimisso vultu, mitis sede- pontificaiis, ubi totitis regni caput est atqne priina-
bat, et clamores eorum quasi surda aure despicie* tus. Poslera die alloctttis, et pro instanli negotio
bat. Fatigatis autem eis a proprio strepilu, sedalo- magnopere consolatis filiis suis, aslante monacho-
qoe lutnultu, Ans-cjmus ad verha sua retneal dicens : rum, ciericoruin, ac numerosa populorum multitu-
< Ad ea quae jubes u t , quo securus de me possis dine, peram et baculura percgrinantiuin more r o -
amodo esse, jitretn tibi qtiod nunqtiam amplius pro ram altari susccpit, comraendalisque omnibus
qualibel causa beatum Pctrum vcl ejus vicarium Christo ingenii flelu ei ejulatu proseculus, egressni
in Anglia appeilem, dico h_ujasinodi jussionem tuam est. Ipso die ad portum Dofris ivimus, ibique cle-
qui Cbristianus es omniinodis esse non debere. IIoc rictim quemdam Willbelmura nomine a rege ex
enim jurare, bealutn Petruro est abjurare. Qui au- condicto, ut diximus, direclura reperimus. Detenli
lem beatum Petrum abjural, Christum qui eum autem ibi sumus quindecim dieous, vento nobia
super Ecclesiara suara principem feeil, indubiianter transiluin prohibente. Iu qua im\ idem Willhel-
abjurat. Cum igitur propter te (o rex) Christura ne- n, nius cura Palre intrans et exiens, ct in mensa illius
gavero, fateor, peccaium, quod in requirenda licen- quotidie coraedens, nihil de causa pro qua missus
tia adraisi, judicio curiae Uueiton segnis emendabo.i fuerat agere volebat. Die vero quintodecirao cum
His verbis prafatus comes indignando subjungens , nos nautae ttrgerent naves petere, el nos transire
ail : < Eia, eia, Petro et papae le praesculahis, et avidi ad boc fatigaremnr, ecce videres rem mise-
nos quidem non Iransibit quod scimus : > Cui Pa- randara. Patrem palriae, primatem totitis Britanniae,
ter respondit: < Deus quidera novit quid vobis Willholinus ille quasi fugilivum, vel alicujus iut-
inanebit , et mibi ad apostolorum suoruin limina raanis sceleris reum, in liltore detinuit, ac ne niare
propeninti, si sibi placet, auxiliari valebit. > Posl transcat ex parte domini sui jubel, donec orania
baec surrexit, atque ad locuni unde exieraraus re- quae secura ferebat, sibi singuiatitn revelet. Allaun
versos e vestigio uuiitii regis subsecuti intulerunt igitur ante illum bulgiae, et manticae rescratae sunt,
viro haec : < Ecceibis. Veruintanieii scias dominum et tola stipellex illtus spe pecuniae reperiendae sub-
nostrum pati nolle te exeuntera qtiidquam de suis versa et exquisita est, ingertti plebis inultHuditie
lecum ferre. > A l ille : < Equitaturas habeo, vestes circuinslante, ac uefarium opus, pro sui noviiate,
quoque 01 supellectilera, quje fortassis dicet aliquis admirando spectante, el spectando cxsecrante. Ro*
 4VS EADUEIU CANTCARIENSIS MONACHI 404

bus ergo eversis, sed oihil eorum quorum catisa A ccce dux idem armata mililum manu stipatus, io
eversae siinl, in eis reperlo, delusa soiiiciludo per- eqnis ocior advolat, et clainore valiJo quU vel ubi
scrutantis esl, el Anselmus cum suis ahire pcr- essei arcbicpiscoptis ioterrogat. Quem com sibi
tnissos, Laque navem ingrediinur, veniis vela pan- desigtiatom mox equo sedentem lorvo fuisset as-
dnntiir, et post modicum orla aliquanla ditTicuhale, pectu intuitus, subito podore percussus, detnisso
sed ea respectu clemcntiae Dei in brevi sedata, vultu eruboit, et quid diceret non inveuit. Cui
prosperrimc niarinos fluclus evecti Witfanldis», pro Pater: < Domine, ait, d u i , si placet osculabor te. >
>olo appolimus. Et ille : < Osculari et servire tibi, domine, paratus
Rex autem Willhelmus obi audivit Anselroum sum, ac de advento too iu Deo gratiosus exsulto. >
uausfretasse, confestim praecepit cuncta quae illhis Dato igitur oscolo pacis dicil ad illum Pater :
juris fuerant iu suuro transcribi dominium, et irrila < Caosa religioois Cliristianae, vir venerande, A n -
fieri omnia quae pcr ipsuin mutata vel statuta fuis- gliam exivi, et, miseranle Deo, Romam ire disposui.
*e probari poterant ex quo primo venerat in arcbi- Nunc autem videns te laelor.et gaudeo, tum quia
«'piscopalum. Desaevit igitur quaudoque per episce- cognitionem et anticitiaui tuam, tuin qoia secorita-
patum tam saeva tempestas, u i tribtdaiiooes, qutc tem et pacem in terra toa me et meos deinceps
faciae sont in illo posl morlem venerandae merooriae R p e r i e habere desidero. > Rcspondit: < Et qttidem
Laiifranci ante introitum Patris Ansclmi, parvi qttod dicis multum anio et volo, nieqtie luis oraiio-
pensae sint comparatione tribulatiooom quae faclae nibus bcnedictioiiique committo. > Quibus diclis
sunt bis diebus. praecepit cuidam qui de suis ibi polenlior adcrat
Nos igitur mane a Witsandis di^cedentes, ei post quaienus virum per lerraro stiam conduccrei, eique
dies ad sanctum Bertinum h
venieuies, magna ubi opus haberel non sectts qtiam sibi ipsi minislra-
plebis alacrilate ac monachorum veneratione sus- rei. Discedens itaque odium Dei omnipoientis oin-
cepti, quiuque inibi dies morali sumus. Inler a ntbos imprecatos c s l , qoi s i ad inseqttendiim bo-
rogatus Anselinus a canonicis' sancti Audomari minero Dei concilaverant. < Nec eniin hominis sed
ecclesiain suain visitare, ibique ahare, quod in vultus, ail, angeli Dci fulget in co. > Unde sciaut
bonorem sandi Laorentii martyris feceranl, dedi- oinnes qui ei xcienlef infesii sunl, qtiod roaledicti a
care, acquievit ille prccibus eorum, niinisferioqiie Dco sunt. Nos, huic Deo prosua uiiscricordia i!ebi:as
decenter explcto pransus abbatiam repeliit, obji- cx corde gratias ageutes, itinere coepto perreximus.
ricns clericis secum illum remorari peientibiis Venimus vero Cluniacum lertio die anle Nativi-
Doinini dicturo, quod discipulos soos jubet de doroo latein Domini, ibique a toto illius roouasterii motia-
in domum non iransire. ^ chorum agmine suinma cum veneratione Pater sus-
Post haec nobis coeptom tler arceleraniibus, fam.t cipitur, et ctincla loci ipsius gnudio lxtitiaque
viri mtillo cclcrius praecurrehat, et multplici popu- repbmtttr. Qttid deinde ? Douec ibi fuit, ut paocis
los voce replebat. Cnde turbaruin concursus, clcri- dicam, singulari prae omnibos id loci veoientibus
<:orum coelus, monachorum exercitus ci,quacunque reverentia babitos est.
veniebat, occurrunt; isli gaudio el cxsttllatione Miilit inlerca ntintiuro qui suum venerabili H u -
concrepautes, illi vexillis ct sonorisconccnlibus Deo goni archicpiscopo Lugdunensi d
noiiflcet adveu-
pro illius adveutu conjuhil.uitcs. Vcrum sicut qui- tum. Erat quippe idcm vir Anselmo jam ex multis
dam ad veneralionem ct ininisteriuin ^ejus oinni praccedentibus annis notus, et, sanciae dilcctionis
Mudio parabaulur, ita qiiidam e diverso ulio spirilu illius igne succcnsiis, magno videndi eum desidorio
acti, eunt capere, eum suis rebus spoliare tnolie- fatigabattir. Qtiem eiiam Ansclmus in lantum dili-
banlur. Sed ubi adcst divina protcctio, quid vaiet gebal, ejusque prudentiam alque consilii auclori-
Immana uioiilio? Transita Francia, Burgiuidiam latem tanli pendebal, tilslaluerit apud se stnninam
iiitravirous. Percussae autcm fuerant aurcs ducis ncgotii stti consideralioni c l disposilioni cjus, necne
illius • terra?, diviti fuma archiepiscopi Caiitua- ^ revcrcudi llugonis Cltiniacensis abbatis ex inlegro
0

nensis, per terram suam iransirc volentis. I n i l e coromendare. Uic itaquc ponlifex, audito Anscl-
succensus ainore pecuniae , quam copiosain illuin inum suis .finibus acccssissc, oppido laelalus esu
ferre rumor dispfrscral, proponit aniino eam ipsi Et dirigens ad eum qttos faroiliariorcs ac digniorcs
nuferre. Quadam igilur die cuui in itinere cssemus, circa sc habebat, qtiateuus Ecclesiam stiaro sequo
et refrigerandi graiia a via paulisper dcclinasscinus, ipsum sine mora dignarcttir invisere, obnixe depre •

HENSCIIENII AN0T.E.

* Witsandis, celcbris olim porltts, ntinc humilis
viciiH inter Bononiam cl Caletum, vulgo \i$an.
* Sithuense S. Berlini cceuobium, nunc iisdem
ctim castro S. Atidoroari inoe.iibus iiiclttsitm el tnu-
ititissiroiiin Arie.i« oppidum, a praenominaio portu
tlistat leucis Gallicauis circiier dccein; u l forte
Icgi dcbeai, post diem, aul, po$t dvos die$ ut sum-
t est amio 1106.
inum.
* flic dux ft i l Evdes primus, a qtto fnndatum
Cistercium anno scqucnle 1098, u l dicitnr xxix
Aprilis in Yita S. Robcrii abbalts Molismetisis. Fuit
autein Eudes natns paire Ilcnrico, avo Robcrlo, du-
cibus Btirguiidiae, proavo Rohcrto rege Fraucorum.
d E.siaiil plures epislohvS. Ausclnti adliugonem
archiepiscopuui c l hujus ad S. Aiiscluiiim. Muriutis
* Vitain S. Ilugonis illustramus ad diein xxix
Aprilit, cutn illustri inentiotie S. Atiseliui.
.103 1USTORIA NOVORUM. -
cotui est. Mandavit iniuper episcopo Matisconensi • A
ut viro decentf bonore occorrerel, ct ofliciosissime
deserviret. Quod ipse diligenter exsecolos esl. Ubi
vero Logdunum venimos, qua veneratione ab ipso
summo pontiflce et sois omnibus susccpti sumus, et
enarrare difflcile, et dictu fortassis est incredibile.
Quo coro demoraremur, didicit Anselmds ex bis
quae fama ferebat, noa multuro suaa causae-profutu-
rum , si ipse i n ulteriora procederet. Imbecillitas
qttoque sui cerporis residuae viae laborem perhor-
rebai, et tnsidiae quae ab indigenis illarum regionum
ea tempestate cororoeantibus et maxime religiosi
ordinis viris struebanlur, eum nonnUtU relarda-
banL Itaque Lugduni resedil, cunctis valde acceplus
at honorabilis.
B clesfcc, quas posl morlem archiepiscopi Lanfranci,
Scriplaro debinc epislolam unam sedis aposto-
Mcae praesoli deslinavii, iu qua quid i l l i de bis quae
accideranl suggpsscrit, quoque aniroi sui desiderium
intenderit, lenor ipsius epistohe quam subscribi-
mus, desigoavit.
« Doraino el Palri com amore reverendo, et cum
revereolia amando, summo pontifici Urbano, frater
Anseluius , servos* Ecclesiae Canluariae, debilam
aubjectionem ei oralionum devotionem.
« Noviraus, domine reverende, et Pater diligende,
quod Dominus noster Jesus Cbrislns sublimavil
sancliiatem vestram in Ecclesia sua ad consulen-
dum et subveniendum bis qui ad supernae patriae
requiein anhebtntes, in bujus saeculi exsilio diversis
fatigantur tribulalionibus. Hac igilur spe et consi- c
deralione, ego humilis servus vester in angusiiis
eordis mei ad sinum palernae el apostolicae pietatis
veslrae, per exhibilionem praesentiae nieae confugere
disposol : sed hoc utique facere non possum sicul
desidcro. Cur autem non possim , per praesenUum
lalorem cognoscetis. Quoniam ergo per memeiipsura
praesenliaru vestram secundum de^ideriura^meum
andire nequeo, per litteras, ut possum, clemcnliae
veslrae angustias meas insinuo, quatenus ejus cou-
solatione eaedem angustiae mitigenlur, el anima mea
desideralam tranquillitalein per aflectum veslrae
compassionis sc adipisci gratuletur. Tanla enira est
cordis roei tribulaiio, ut nec verbis nec lilteris
aufliciam iUam expriraere; sed oro Deum qui novit
occulta ut cam vos intelligere facial, elperviscera D
misericordiae suae viscera veslra ad ejus miseratio-
nem secundura desideriiiro el necessilatein ineam
commoveat. De hac lamen mea necessitate et meo
desiderio aliqua aperio, per quae vesiram pruden-
tiam posse intelligerc quid mihi expediat non du-
bito. Noturo esl multis, mi Pater pie, qua violentia
ei quam invitus, el quam conlradiccns captus sim
et deleutus ad episcopalum in Anglia, et quoraodo
obtendcrim repugnantiam ad hujusmodi olficiura,
natura?, aetatis, imbeciUitalis et ignorantiae roeae,
quae omnino oranes saeculi actiones fugiunt, el i n -
IIENSCHENH NOTJE.
• Distal Cluniacum Maliscone leucis circilcr
Juinque; etbinc secuudo Rhodano die uno desccn-
itur Ltigdunum. Matisconeniis aulera episcopui
LIB. U. 400
constabUilcr eisccranlur, u l nulialenus illai tole-
rare possim com saluie animae meae. In quo archi-
episcopato jam per quatuor annos manens nullora
fructuro leci, sed in immensiset exsecrabilibus tui- »
bulalionibos animae meae inulililer vixi, ut quolidie
magis desiderem mori extra AngUam quam ibi
vivere. Nam si ila viiara praescntem sicuti eram
ibi finirem, plus videbam aniraae meae damnationem
quam salulem. Videbam enim multa mala i n terra
illa, quae nec tolerare debebam, nec episcopali liber-
taie corrigere poteram. Ipse quoqtie rex faciebat
quxdaro quae facienda non vidcbanlur de Ecclesiis,
quas post obittiro praelatorum aliler quam oporteret,
tractabal. Me etiam et Ecclesiam Canliiariensein
muliis modis gravabat. Terras namque ipsius Ec-
cum in manu sua archiepiscopatuin lenerel, mili-
tibus suis dederal, mihi sicut eas idem archiepi-
scopus tenoerat, non reddebai; sed insuper alias
secundum libiltim suum, roe nolente, dabat. Ser-
vilia gravia el antecessoribus meis inusitala ultra
quam ferre possem aut pali deberem, a me exi-
gebal. Legem aulem Dei, el canonicas et aposlolicas
aoctoritates volunlariis consuetudinibus obrui v i -
debam. De bis omnibus curo loquebar, nihil efiicie-
baro, el non lam simplex rectiludo quam volunlariae
consuettidines obtendebantur. Sciens igitur quod
si haec ita usque in finem tolerarem, in damnaiio-
nem animae meae successoribus meis tam pravain
consuetudinem confirmarcin, nec de bis placitare *>
poteram (nullus cnim aul consilium aul auxilium
mihi-ad haec audebat dare) petii a rege licenliam
adeundi vestram paterniiatem, quatenus illi et
cordis mei angustias ostenderera, et deinde ejus
consilio ei auxilio quod salubrius essel auimae meae
agerem. Qua de re iralus petiit ut de hujus liceniiae
petitione quaii de gravi oflensa illi satisfacercm, et
securum illum facerem me deinccps nullo modo re-
quisituruin pro aliqua necessilate apostolicum, nec
saltem inde locuturum, aut si unquaro hoc faclurus
eram, in praesenti hoc facerem. Sic itaque raare
transii causa ad vos veniendi. Quod sicut dixi facem
non possum. Quoniam aulem irapossibilc esl me
hujosmodi vitae concordare, aul aniroara roeam i n
tali episcopatu salvari, ttim propter reruro quas
dixi quaiilales, tura propler nieas raultimodas et
sensus, et morura, el naiurae et aelalis irabecillilates.
Haec est sumraa supplicalionis meae propter quam
ad vos ire volebam, ut sicul Deum aniraae raeae, ct
animam meam Deo desideratis, per palernam c l
apostolicam pietatem, quae cor vestruro i n h a b i u t ,
aniroam meam de viuculo tantae servitulis absolva-
tis, eique libertatem serviendi Deo in Iranquillilate
reddatis; ne abuudantiore tristitia siculjam niuiis
passa esl absorbeatur, et de doiore lemporali ad
aeternum perlrahalur; deinde ut Ecciesiae Anglo-
tunc erat Raynaldus intra biennium vita functus.
b Placiiarg est judicio experiri et placilum, jn>
diciuin implacitare, in litera adducert
**mm*t0m_». w+ f>«f ^

m r « . . J t _ _ _ %

y»*r+r.i** fL >.
W v*r*m.Ar'Mx____9> #Wff».-r. »

•••» #•'»* x^t^u oiirrf*i(ii. nar-

+ « ^ w y r '»-r>r*l fl ' J * (Mti « i i * M*xtm% ^r.

I * * * \m._y *>+*_+> **** *** J— 0» 0iMmj*l^ jrj*

+ <-**.*»*."_<*_ftftfftf, « . | I M # V Jg| fftM fe 1 »
tf^H'"^ j y ^ i M^x+my* y>*fi<f*rmi- * l

^v*>=#Mfi ^ * * r v i * r-,uti.fii^
««~
4 ,r
'-'- «'-* t?vrw» fam<*m «•u»%c I . U I . . L

*" K 'i"<*+~ y+r+yt **VTM*_ >u4 **>rir*

y r
'<4- wVS *M y\ »r\«» .tft ,V,w

# V . fi*7* i v ^ r i - t i*r«< • * orpae afcf n. leen :

u* x - 4 t aultpfot J H M I ;
«r , a .. ?,.trV«/V^i • V^*'^-* \
yj 0 * f .* ^ >^|r> f»^: V.

*V\« * * • t ? +Wm\t, 1/fodfc &t*t

9 • > * 'Ar 9+f*4f i+w% y/ysr r»z>- M A w d «flta sta ^ i »
rw

l ^ . ^ ^ »^ >^ v; t, u « ysytt *n\emm «ea^ei a ^ a

f • - **•**• *rv-** fx* re M«#^W5 m^tuta- a«ra bv^aai, a4 r r . a a v m 1
4»&e» i&siaou «Ufaamer 2
f

rl /V* "** r*-V «4*># ^ , t^r, <t{ ,*rt*W4*. u>, am.i.~i- fspereae pietali ac I
9 *t tt ^ttls-tvx • .i nf
fraiiaa ef:t, sqmfaoqve pefUiici i
Wjtt U** tfs'Kt t,*4#*.f*%, (j-u >\* ,..*mn% »r>iirt- A i iue : t 0 . io^fut, ffcTtaae
HKNSCHL51I 5 0 T ^ .
prv>fi f i u diciJar Secvne, TvifeSsao, «bi erat mtr
r'*#/ »*v*^«/»t//f U» ^»^*» ai*f</ i^/M IH naalenum S. i s u i , «l ibiJeoi inaffatioM.
« T*-lrt4a urirs Saouiii epucepihi, sab Beseren-
larvo arclnrpi«cofMUi, kaud procat a eoolneotia
V i l m r i et Sahari fluaiin» im bofcroa Tfrra La-
* K*$>* \tr*4% Al rfH« tnr f il« A*p*M »1M anr, in h*rit oUm ctrtbris, nenc ftrs «J<
409 mSTOMA NOV0UUM. — LIB. I I . 419
praedestinatio t Vcre eieniin praciuisit Deus Joseph A i omnino cooira oeqiiuui fatigari. Nam euro litiera
e

io jEgyplumanle Jacob Patreiu suum. Quapropter, jquae directae fiterani, niillam ipsi qua jttre argui
liceionitiia quae habeo, luis otpotc viri propterju- posset culpant referendo inveberent, nec lalore*
siiiiam oecne beali Peiri Adeliiatem exsulantis pru- carum a lilteris ipsis pejora dicendo dissenliretti,
posuerim necessitatibos servitura, tamen qoia urbis factuni cstot et viri juslilia ftnnius crederetur, el itt-
istius aer multis et maxiraa? peregrinae regionis ho- justilia bominis eutn non aequo judicio fatiganlis,
minibos nimis est iosalubris, laudo 01 eas qoo vo- magis ac ntagis publicala detestaretor. Quiqoe igiiur
caris, ne quod superua digoaiio tibi providil negli- ex boc illius coeperunl causae favere, illitts com-
gere videaris. t Acqoiescit Anselmus dicto ponti- modo, illius lionori se suaque pro voto certatint
•ficis, et exspectaturiis quid rex Anglia? respondeat itnpenderc. Dttx ipse, ad quero ipsa mandata prao
litteris pape ac suis, partes ad quas invitabatur caeieris lata fuerunl, non coosideratis eis Patrcm
peltit. Occorritor ei com Jaetitia et bonore in omni moltis precibus ad hoc fleclere nisus est, quajenus
l o e o ad quero itigredilor, et certatim ad miuistran- secutn dignarelur rcmanere, el optimas terrarunt
duro illi qoiqoe paraolur. Ubi vcro loco ad quein suarum tam in villis quam in casiellis seu civitati-
ibat appropioqoavit, adjuncu secdin frairuin ca- bus j u x U eleciionem suam, dono accipere, easque
D v

terva_ Joattnes
• obviam
. _. vadit,
... et_ Patrem
Tk * - D in
sotim more t usus stios stioromque,
_ dum
, vivcret,
. proprio
. . jure
• '

boni filii magoa cum reverentia et exsulutioiie sus- vindicare. Aliier igilur molimina regis in Anselnitiin
ceptum monasterio introducit. Exinde quoniain proccsserunl ac ipse rattts fuerat. Obsidione debinc
calor ibi cuncta lorrebat, docit eom in villain suam, soluta, Anselmus cum papa ad Aversanam c i v i u -
e

Sclaviam noiuiue, quae, in monlis altitudine sita, tem vadit. Papa civitatem, Anselmus m u l u prece
sauo jugileraere conversantibos illic habilis exstat. inviutus abbatiam Saucti Laurentii, hospitandi
His ferme diebos Rogerus dux Apuliae • aduna- graiia, petit. Igitur Anselmo ab ipsitts coenobii fra-
to grandi exercitu, Capuanam civitalem a sua d i -
b tribtts pcrfectae charitatis obscquium exhibetur, et
tione resilienlem obsidebal. Et aodiu faoia Ansei- loqtienli solito more quae Dci sttnl auditus studiose
mi, directis nuntiis, rogavit eum venire ad se, cu- pracbetur.
piens iiium videre el alloqoi, atque per eum bis qnaa Considerans iuque Anselmus apud se, quatitatn
saluli suae adtniniculari poleranl, iuformari. Ivit roentis inquietudinem el perlurbalionctn foerit pas-
ergo Patcr ad eum. Adbue looge eraroos, et ecce sos in Anglia, et quomodo nullus, exceptis aliquibus
dox ipse copiosa militunt multitudiiie scptus Patri monachis, eum gratia fruclificanrii Deo, audire
occurrit, ac in oscula rucns, ci pro suo adventu C voluerit, quanlaque mentis tranquilliuie potitus,
gratias egil. Plures exhinc dies in obsidione feci- el quam froctuoso sludio sil a conclis atidittts post*
mos, remoti in tentoriis a freqoentia et tumultu quam exivil dc Anglia, omni dcsiderio fervebal
perstivpeolis exerciiifs. Cum autem inter haec scdis curam Angliae cum pontificato deserere, et eis pcr-
aposiolicae pouiifex Urbanus illo advenUret, et ei petim abrenuntiare. lluic quoque desiderio uon
ab Auselnio ac principibus lotius exercitus obviam parom roboris itnpendebat, quod omniuin dubielate
itum esset, ingenti saecularis gloriae pompa prose- sublala vidcbal impossibilc fore suos et Willlicliui
cittus, ductus est in tentoriuin quod ei prope tios regis mores in unum amplius concordarc. Ad ea
eral caeteris excellenlius constitiitum. Sicque dooec nempe quae illum in Anglia positi facerc solcre
civitas io dediliouem transiil, bbsidio illius domi- cognovcramus, nova qtiaedam quulidie ab bis qui
num papatn et Anselmum vicinos habuit, i u ut iude veniebant publice refcrebauttir, in quibus ita
familia iiioruni inagis viderclur una quam dua-, ncc conira Dei jusiiiiaiu obfirmatus iiitelligebatur ut
facile quivisdeciinareiadpapain quinon diverteret miiiti regiunum illarum viri simul ac mulicres aliam
ad Aiiselmum. dc ec aestimationem liaberent quain de Cbristiano-
Sed qtiid faciam ? Si dilcciioni, si feverentiae, si Cbristianos lex Christiaiia docet habere. De quibus
bonori, qui Anselmo ab uuiversis inler quos babi- D pauca brevi perstringere placuil, ne solummodo
ubat eo tempore et vcniebat cxbibebator, scri- ntulis verbis quae dicunt, dici putenlur. Quae latneii
bendo singulatim itnmorari voluero, non immerito sicutiila accepimus simpliciierpoiiam, nonastruens
btdiscretionis argui potero. Taiituui dico quod licel vera an secus exsiiteriut, an noit. Ferebant igiiur
rex Angline qui illnm, ut pracdictum est, de regtio bi qui veniebanl quod eodein fere tempore, com
suo pepolit, Um lillrris quain largis inuneribus idem rex Rolhomagi morarelor, videri, qtii in
oinnes quos ratus erat ei posse detrimento existere civiuie ipsa dcgebaut, ad eum convenire, conque*
conatus fuerit adversus eum commovere, tainen rentes nonnullos ex suis, spreto Judaisino, Cbri-
nihil profecit quin potius ex his perspicaciier iotel- siiaiios tuttc noviter faclos fuisse, alque rogaotes
lectum est, virum simplicis justitiae viam tenere, ot sunipto prelio illos, rcjccto Clirisliattisino, ad

HENSCHENU NOTJE.

• Rogerius AiinsRoberii Nortbmanni, ducis Apuliae, Scd videttir legendum esse mense Maio : alias ciiiui
successit illi anno 1086. IIOII potuisset adesse Atiscliuus, qui nieiisc Marlto
*» Anno MHJ8 i comprebensa cst Capua a Rogerio cxcuntc Roiiiam sulum altigcral.
Mariie. i lta Lopus Protospau io Cbrouice. «• Aversa urbs iuter Capuam « l Neapolitn.
413 HISTUUA M A O H I M . - LIB. I I . 414
bes apparuisse, stoinnchatus lalilcr fcriur respoiidis- A hoium, alicro iiiviol.iio, posse servure (qitaiidoqiii-
•e : * Quid*est hoc ? Detts esi j.islus judex ? Pcreat, dem Domimis jtibeal, quat Ca>taritCa$ari el queeDei
t

qui deioceps hoc crediderit. Quare pcr hoc et lioc tuni Deo reddi [Mutth. xxu, 2 1 ] ) , objiciebat hoc
meo • judicio amodo respondebilor. Non Dei quod apttd se inosu non baberi, nec vdle de domino soo
pro volo cojttsqoe hioc inde plicalor. i Haec et hu- banc iiijuriatn sostinerc, ot aliqois in regno cjus
jusmodi plura his alrociora quae a diversis non igtio- cuilibet inieiideret, nisi ei vel per cuin. Et ego, Pa-\
hilis famaf hominibus de Willhelmo illo limc lempo- ter, iiitcr tales quid faccrem ? i Respotidil: i Ra-
ris nuntiahantur, magito, u l diximos, Anselmum tione duccris. Ego quoque ne de his atque aliis libi
accendebanl potiliflcaini Angliaeabrenuntiare, scicn- non jure illatis videar non corare, eaque gladio san-
tem vidclicot mores suos moribus ipsius nulla posse cti Petri nolle vindicare, moneo quaieiiiis concilio
raliooe amplios concordare. quod apud Baruin atite corpus beali Nicolai, Kalen*
Posiulaturus igitur a suinmo pontifice ipsius vin- dis Octob. celebrare constitoi, praeseniiam toam
euli qoo se niinis astringi gemebat relaxaiionem, exhibeas, tit quod de ipso rege Anglico, sttisqne, ac
eumadiit, ei sui cordis anxietatero innotuit,misereri sui siroilibosqui conira libertalcin Ecclesiae Dei se
sibi poposcil, id est ut ab onere curae pastoralis, erexerunt, mediante aeqnitatis ceiisttra, roe factu-
quod importabiic sibi quia infmctuosum videbat, se B rum disposui, auditu visuquc percipias. > Drbinc
relevarel, obuixe rogavit. Audil papa quod ille po- ad habitacoiom soom Sclaviam Anselmos rever-
stulat, et illico miratus exclauiat: c 0 episcopum 1 litur, quietein et paupertalem oblatis diviliis autc-
0 pastorem 1 Noiiduiu caedes, nondutn vulnera per- ponens."
pesstis es, et jain Domioici corant ovilis sobterfugere Instante autem termino concilii, ad apostolicum
quxrisTChriblus in cura oviumsuarum probal Pelri reversus est,et com eo Barum usqtte profectus. In
amoreiu erga sc, c l Anselnms, Ansclmus, inquam, ipso vero concilio , dom plorima de fide catbolioo
b

iUe sanctus, ille talis ac lanius vir, solummodo qoie* summus pontifex, faconda ratione i ationabiliquc
scere volens, oves Cbristi et anlo pugnam lupo- facundia disseruissct, mota est quaedam quaestio ex
rum ntorsibus dilaniandas uon vcretur exponere? parte Graecororo evaogelica aoctoritate probaru vo-
Ah t quid dicatn?Quo amoresperat Domino copulari leniiom t Spiriium sauclum processionetn non ha-
qui boc fogit qtto ipse Dominus se teste probatur bere nisi lanlum a Patrc. » lluic errori tum muitis
amari? Absint hxc a te, absint a tua religiotie, dile- argumenlis, tum pluriinis rationibos papa conlmire
clissiiue fralerAnschne! Potiusne tnein istis ulterios nisos, inter alia (22) quiddam de epistola sibi olim
inquieles, scias quod non soium non concedo tibi * b Anselmodti tncamatione Yerbi edila et directa,
r

faeere quod pelis, itno ex parle Dei omiiipotentis exempli gratia, inlulit, quod stiae disputationi non
Vice bealissimi Petri apostolorum principis tibi per parum ciaritalis ac firmitodinis attolil. Yeruiu curo
sanctam obedieiitiam praecipio quatenus curam An- nonnolla objicerentur, ei redditae rationes , qoeni-
glici regni libi coitimeiidatam, quundiu retinere ut admodom instabilibos mos est,disqoisitae enuclcatius
hactenus poteris, non abjicias. Quod si pruptcr ly- exponi pelerenltir, imperatom silentium primus ipse
rahnidem principis, qui nuuc ibi dominatur,, in ler- puntifex rupit alia voce dicens : t Paterel roagisler
ram illatn rcdire tiou pefmitteris, jure latnen Chri- Auselme, Angloruro arcbiepiscope, obi cs? » Sedc-
stianilatis sctnper iliius arcbiepiscopus esto, po- bat cniro idcm Patcr in ordine caeterorom inter
testatem ligandi attjue solvendi super eam, dom primos concilii Palres, et ego ad pedes ejus. Ubi
vixcris, obtineris et insiguibus pontificalibus more ergo se requiri aitdivit, surrexil contintto, et re-
sommi pontificis utens ubicunque fueris. » Ad bacc spondit : c Domine Patcr, quid praecipis? Ecce me. »
iilc : t ObeJientiam, Pater, non abjicio, sedsi non At i l l e : < Quid, quaeso, facis? Cur in aliorum silcn-
displicet, quid animo geraiu paucis stiggeram. Cre- tio dcgis? Veni, veni, obsecro; ascende usquc ad
dat, si placet, cxcelleutia vestra quoniam si caeJes, nos ct pngnans pro Matre tua et nostra, adjova nos,
bi vuluera, si mors ipsa mibi pro tutela el defensione cui stiam iutcgriiatcm vides Graecos islos conari
n

oviuin Chrisli intcitderetur, spcro, uon aufugcrcm, si adimere, et nos iu idipsum uefas, si faculus eis t r i -
tne couscieniia tuea non fallit. At tunc ut dc rege buitur, praecipiure. Succurre igitur quasi vcre pro
iuso, qui me, sicut uotom est, de regno soo expulit, boc a Deo missus buc. > Videres itaque circa solium
Uceam,ipsi qnos oves,et episcopi quos adjulores ha- papae quosque perstrepere, sedes muure, locum se>
bere debebam, et qui mihi obedieniiain profcssi dendi viro parare, ct sic detnom honorifice lcvatum
sont, omoes in comuiune ad hoc me ducerc coua- ad se prope papatu collocare, concilio siopenU ad
bautur, quatenns sub obtentu justitiae conlra justi- bacc, et pcrcoocunte qjis essel aut unde. Tum
tiam facerem, id cst obedientiae beati Pctri abrenun- compresso tumtiliii, omnibus in commune viri san-
tiarem, ne fidem quam debebam regi terreno viola- ctitatem atque industriam pnpa cxposttit, c l quia
r t m . Quibus dum nitcrer persuadere me uirumqne propter justitiaro mulus persccutioiics passus, atque
UEiNSCHENII NOTiE.
• Perhoe et hoc formola jorandi esl, qua idcm
% episcopi. > lta Lupus ProtospaU, scd perpcram no*
rex etiam infra oiitur. taio amio 1099, nisi more Gnccorom annom aobpi-
b
t Mense Ociohri papa Urbanos oniversam svn- cetur a Septembri.
• lomcongregavil iu cisitale Hari, in qua fucrunt 183
415 EADMERI CANTUARtENSIS MONACUI 4tt
Itijitria de sua sit lerra expulsus, reverenda voce A audiiu edocli, nuuc eum facto se experiri gavisi
iunoiuit. Cuin igilur ad imperium ejus Anseiinus sunt, dum illum et pro malo bonum reddere, et pro
praesio esset wotae qoaesiiuni roox respondere, visom persequente se non ficU vident prece inlercedere.
noonullisesl niclius fore incrasiinum rem duferri, Admirabilis itaque universis factos esL
quo liberioribus animis dicenda expeditios propo- Inter baec egu Palri per omnia pnesens aderam,
nereniur. In craslimo ilaque maturius convcnlu dis- paratos videlicet ad servitium ejus. E l quia mibi ab
posito, Anselmus ex condiclo debilum solvere postu- infaitlia hic roos erat, semper nova quae forte, sed
latos est. Surrexit ergo el coram uoiversis in edito maxime ioecclesiasticis, occurrebanl diligeuli inten-
staos, sic de negolio, regente cor et iingtiam cjus tione considerare, ac memoriae commendare, dispo-
Spiritu sanclo, tracUvit, disseruit, absoivil, 01 in sitom conciliom, loca ei ordines personarom, modos
Ipso convenlu nemo existeret qui non inde sibi sa- et examioaiiones causarum curioso fortasse magis
tisfactum consentiret. Sed qoibus hoc argumentis, qoam sagaci niente et oculo, hinc inde utpote qui
quibus ralionibus, quibusve divinae Scriplorae aucto- nunquam prius talia videram, modesto intoitu con-
riutibus et exemplis egerit, scribere sopersedemus, sideravi. Ecce attlem, cum iilis intendercro, occur-
eo quod ipsemet Anselinus postmodom inde diligcn- rit, quem antea bene noveram, archiepiscopus Be
tius atque subtilius tracuns, egregium opos * scri- tievenlanoa * . cappa
nevenianus canna prae
nr» omnibus
omnibns quioni conventui
conventu
psil, idque per m u l u terrarum loca, obi ejnsdem ipsi intererant pretiosiori decoratos. Papa enim non
erroris famaperveoit.ab amicis sois rogatos direxiL cappa, sed casula el pallio desuper redimilus con-
Ergo obi finem dicendi fecil, inlendens in euro sum- cilio praesidebat. Ego igilor inluens cappam anlisii-
mus pontifex, a i t : i Benedictum sit cor et sensus tis Benevenuni, et eam, ot dixi caeteris praestare
tuus, et os et sermo oris tui sit benediclos. i liinc perspiciens, recordatus sum verborum quae puer a
in laude viri demorstum est, et fides ejus atque seitioribus Ecclesiae nostrae, Edwio scilicet inagnifico
prudentia divulgaia ac maguiAcata, nec non eorom >iro Blacliemano, alqoe Farmanno aliisqoe noonol-
perfidia, si qoi forent, qui ea quae de proposita qua> lis olim attdieraot. Sulebant etenim iidem uiemora-
stione docuit suscipere et credere nollent, expro- biles viri saepe narrare quod ipsis, adolescentke p r i -
brata ac perpctuo analbemate percossa atque mordia agcnlibus, lmma regina, cujus in capiie
c

prostraia. bujus operis habiu mentio est, inter inuita bona

Procedenle dcioceps ratione *de rege Anglorom quae Ecclesiae Christi Cantuariensi conlolil, brachio
sermo conseritur, el sinisira quaedara de ipso pu- beati apostoli Bartholomxi, ipsam Eccloiam, dispo-
blice praedicantur, Anselmo ioter illa demisso vuliu Q nente domino suo Cnudu rege Anglorum, sublima-
sedenle et loquentes nullo favore prosequeute. Tan- verit. Quae res qualiter a c u fuerit, hoc modo (qood
dem de venditione et oppressione Ecclesiarum de per excessum coeptae oarratiouis dici patienter
quibus inlet alia vituperabatur, necne de injttriis quaeso accipiatur) uno scnsti, pari urdiue referebant.
Anselmo illatis apostolicus acriter quesius est. Tempore, aiunt, quo ipsa domina, sicul regitia, i n
t Quem propterea, inqoit, etiam regni soi fecit ex- rcgno Anglorum magna et praepotens babebattir,
torrem, quoniam a beali Petri fidelilaie et obedientia pontifex Ecclesiae Bencventanae venit in Angliam,
nequivil separare. > Et adjecil: i Ecce vita illius quem, sicut ipse ferebai.iinmanis fames certis prae-
tyranni qualis ad apostolicam sedem saepe dilata est. sagiis totam Apuliam aOlictura iilo deduxerat, cu»
Cui pro correctionc sui plura mulloties cobortaloria picns aliquo modo, si non posscl tuti provinciae,
simul et castigatoria suasioneverbamandavimus,sed saltem suis civibus tanlum malum propuisare. h iler
nuTiclio atque depulsio tanti viri, qucm coram vide- iugressus bracbium bcati Bartholomari aposioli se-
tis, satis innuil quantuin proficimus. Ad baec, fra- cum lulerat, spe sibi cerla promitlcus se per illud
tres, quid senlilis? Quid decernitis? i Dixerunt : multa lucraturum. ldem quippe bracbium, ob I t u -
t Scntentia plana est et judicium evidens. Si cniin jusinodi necessiludinem contrabenda subsidia in ipsa
semel, si secundo.si lerlio vocasti, et renuit audire, D ccclesia Benevcnli a reliquo corpore servabatur re-
rcnuit disciplinam accipere, rcstat ut, gladio sancti motuin. Episcopus itaque, transita llaiia , venil in
Pelri sub anathematis iciu percussus, quod mernit Galliatn, quac sibi dabantur graunter ubique bona
sentiat, doneca sua praviute discedat. > Respondit: suscipLiis. AudiU vero divilis fatna regni Anglorum,
t Ita est. > Audiens hacc Anseltnus iliico surrcxit, ralus esl sibi eo progrediendum, ex aliorum cvenli-
et flcxis genibus coram papa praefatum rcgem jam bus sperans sc illic aniplius caeteris rcgionibtis ac-
tunc excominunicare parato , vix obtinuit ne in re- quisiturum. Praefata quoqiic regiha magni noniinis
gem faceret quod comiuunis otnuium sententia pro- et divulgatas famae habebalur; quam bonitas sua, c i
mulgavit. Quiergo bonitatem viri solo prius fuerant qua sttpcr Ecclcsias respicicbat largitas ei pepereraU
HENSCHENII NOTiE.
• Hocest opusculum, cujus est mentio in Vita , dorum, qui sedit ab anno 1076 usque ad annotn
om. 10, lib I i i , tauquam in Barensi concilio lati- 1107.
dati. An illud cui tilulus, Cur Deus homo? cujus tn c
linma malcr S. Edwardi, ad cujus ViUm 5 Ja-
Catn|iauia elaborati mentio fil praeciuto libro u , nuarii plurima, de eo et re^e Cnud d i c U , Ifgi pos-
lium. 43. suiit. Caeterum Ka-.lnierus principio libri i eiim no-
• llic trat ftaffridus, ex priucipibus Longobar- minat duntaiat.
 117 IHSTORIA NOVORUM. - LIB. I I 418
Pomifex igitur, Angliam veniens, ipsam reginam A ccepi de eadein cappa loqui, et nnde iliatn haberct
adiit, el illius alloculione potitus , quid detulerii, qitasi tiescius inlerrogavi, snmmam rei exposuil, et
quam ob caosain tam remotas orfois adierit partes eamordire quo dcscripsi sttam Ecclesiam ab Ecclesia
insinoavit. At illa, bomiuis cbaritativo labore ad Cantitariensi adeptatn esse dcclaravit. Qua de re cer-
mtsericordiam flexa, dc suis ei copiose largita est, tior eflectus, ptttavi aliqtiibus gratum boc ipsum
et illum patriam remeare, nec non eis qnibos immi- buic opusculo inderc, licct pro|>osilom narratronis
ncns famis pericolum formidabat, subvenire bortata tramitero me hoc agen ?o non ncscireitt exceJcrc.
est. Sed ipse inlelligens non sufficere sibi ad suum Quo peracto, ad cueptum redeamus iier. Finito con-
negotium qoae habebat, eos quos magis fnmiliares in cilio a Baro discessimos, comitatum papae Romam
curia ipsi dominae essc acceperat perciinctattis est usqtte non deserentcs.
ntrum oa qood attiiierat, dato pretio, reginae in jus Inlerea revertil nitntius qtiem a Homa ad regem
propriiimtransferrc corae csscl. Quid mnlta ? Invesli- Angtiae deslinalutn supratliximus, rcferens ipsutn
galurde re animus dominae,et iiiveiiilttr promptissi- regem snsceplis.quideni quoquo tnodo lillcris papac
muscsse, certatn se tanlummodo episcopus faceret litteras Anselmi ntiilo voluisse pacto stiscipcre, imo
ipsotn os nomiuati apostoli revcra fttisse, el taliter cognito illum esse hominem ejus jurasse per vultum
u l ipsamet testaretur sibi,sub1ata omni ambigtiitate, Dei quia, si fesiine terram stiam non cxiret, sino
satisfactum. Ad quod ille : t Quo, inquit, modo? i retractalione oculosci erui faceret.
t Sopcr corpus, a i t , Dominicum et super sanclo- Verum post dics aliquot, cx quo Romaro reversi
m m reliquias quas ei proponam , jurejurando, fuimus, venit missus a rege Willbelmus, cujus in
reliquias de qoibus agitur veraciter esse de cor- exitit Angliae meutioncm fecimus, domino papae ad
pore beati aposloli Barlholomfti , et id remota litleras quas pro Anselmo miseral responstirus. D>
omni aeqoivocatione atqne sopbismate facial. ccbat ergo ponlifici : t Mandat tibi doininos meus
lloc, inqoit episcopus, secure me facturum polli- rex sibi oon parvae admirationi esse quod vel i u
ceor. > Vcniens ilaqoe Canloariam cum bracbio ipso, roenleiit tihi cadere potuit ut eum, pro restitnlioiie
prout illi rex et regina dictaverant, dccenler sus- rerum Auselmi, interpellares. > Et subdidit: t Si
ceptus esu Astante igitur ipsa, inonachontm qtto- causam quaeris, hacc cst : Quando de lerra sua dis-
que ac clericorum immenso agmine earo vallantc, cedere voluit, aperte oiinatus est se illo discedenta
inter qttos etiam supra mcmorati viri a qttibus haec toluin archicpiscopatiKii iu dominium suum acceptu-
arrepimus se praesentes fuisse testati sunt, nuinero rum. Qiiouiam igitur nec bis minis constrictus quin
saque utriusque sexus et aetalis muhitudine ob boc g exirct otnittere noloii, jusie se putal fecisse quod
convolanie et audiente, juraudo super altare et cor» feciu el injtiria rcprchendi. > Ad baecpapa : t Accu-
pus Christi necne sanctorum reliquias quas beaiiiin sateum, inquit, aliunde? > Res|K>ndit: t Non papael
Gregorium sanclo Augustiuo, aliosque Romaiios ait, quis unqtiatn audivit laiia? Pro boc sulo p r i -
pontiflces aliis archiepiscopis destmasse scitor, as- matetn reglii suis omnibus spoliavit, quianesan-
severavit ipsum os de qtto sermo habebalur beati ctam matrem Ecclesiani omnioro Romanaro visita-
Bartboiomaei apostoli proprium fuisse, nec ipsi as- ret, omittcre noluit? Vere et sine omni arobigoilate
sertioni suae aliquid otnnino sophismatis atit.aequivo- dicere possiimusasaeculo tale qnid non esse audiimn»
caiionis inesse. Quo faclo, nieiuorabilis domina Et pro tali responso, mirabilis homo, huc te fatigasif?
qoampiores argenli libras antistiti contulil, et osse Redi, quantocios redi, et praecipe illi ex parle bcati
potita illud ecclesiae Cbristi Cantoariensi solemni Peiri quatenos remota omni contradiciione illom
donatione ex parte regis Cnudi suaque concessiU suis omnibus integre revestiat, si excommoiiicari
Illis quippe diebus bic mos Auglis erat patrocinia recusal. Itaque fac ut quid hinc veiit scire me faciat
sanctororo omnibus saeculi rebus anteferre. Pontifex ante concilium, quod tertia hebdomada Pascliae • in
qoippe sedis ipsius, jEgelnolhus nomine, iuler reli- hac urbe sum celebralurus,aIioqui certissime noveris
qua qoae homini dedit, cappam illi valde preiiosam D sc in eodem concilio damnationis sententia puniri
anrifrigio ex omni parte ornatam dedit, qttae et iilius quam promeroiU > A t tlle : t Priusqttam abeatu,
Ecdetiae decori, et Ecciesiae Cantuariensis futuris tecum secretius agam. > Mansit ergo ibi pcr dics
temporibos tantae rei existeret leslimonio et proba- plnrimos idem Willhelmus, prudenicr operam dando
tioni. Ego igitor cum, u l d i x i , concilio pneseos bos et illos suae causae fauturcs efficere, ac ul domi-
antislitem Benevenlanom cappa reliquis prxstanie ni sui voluntaii satisfaceret, munera quibus ea cordi
omatoro viderero, et eam ex bis qoae olim audieram esse animadvertebat dispertiendo, et pollicendoparvi
epiime nossem, non modice isctatus, et cappam babere. Dcditctus ergo a sententia Romaous pontifex
et verba mibi poero exinde dicta Patri Anselmo est, ac pro voto Willheimi indocias osqoe ad (estum
estendi. Mox ceiebrato concilio obi Beneventauum sancti Micbaelis dedit regi. Aota sunl»> baec in ipsis
adii, et inter alia muluae dileclionis colloqoia soiemniis NaliviUtis Christi.
HENSCHENII NOTifL
• Anno ergo 1099, quando Pascha fuit celebratom ahqtiod Romanum anno KD8 cclehratom, izi quo
x Aprilis : et litlera Dominicalis B Dominica m in nidnciaB hae cenccssne fuer * : nequc po»l coiicilium
xxiv ejusdem mensis cadebai. Barense aliud conciliuin vidctur habiluiu coram Ur-
9
Maie ergo hic inducitur a quihusihm eencilium bano fuisse, quam id in qtio, post Pascha sequcutis
419 EADMERl CANTUARIENSIS MONACRI
Quod videntes, vane nos ibi consiliom nibil A
aoxiliom operiri intelleximos, petitaqoe licentia
Lugdonum remeare decreviuius. Quam licentiam
cora nullatenus impetrare poloissemos, remansimos
Romus osqoe ad praefinitum tempns concilii, conti-
nne eirca papam degentes et qnasi in commune v i -
rcntcs. Nec enim duae, sed ona videbatnr amborum
curia esse. Unde ct ipse papa frequenler ad Ansel-
mum veniebat, laete com eo sese agendo, et coriam
facieodo e i ; dedit qooqoe Hli hospitiom in quo
conversabamur eo jore n t , si aliquando Romam
redirct, contra omncs bomines illod sibi vindicaret.
Ipse in convenlu nobilium, io processionibos, in
siationibos, semper et ubique a papa secundus erat,
prae cnnctis bonorator, cunciis acceptns, et ipse g
cunciis simplici bumilitate sobmissos.
Com vero ad concilium venuim essel, et episeopis
hunc sedem referantiir, consilia et aoxilia, s.cut a
capiie omninm, requiruntur. Seti quo lemiincntur
effcctu, beu totus mutidus novit et iode couqueriiur!
De cujos mondi remotissimis parlibos onus ecce
inler nos modesta laciturnilate quicscens milis
residet, cojus silentiom claroor magnus est, cojua
huinilius ei patienlia quo declivior atqoe mansue-
tior, eo sublimior esl ante Deum et in nos ferventior,
iste unus, uuus, inquam, iste , qoam crudelissime
afflicltts qoam injustissime suis omnibus exspoliatus
venil huc judicium et aequiutero apusioiicae sedis
de oegotio suo efllagiians. Jaro annus secondos esl*
qtio hoc venit, sed vel qoid bucusqne subventiotiis
invenil? Si de quo dico non omnes agnoscitis, ipse
csl Ansclmos archicpiscopus anglicae regionis. »
Hisdictis virgam pasloralctn, qoam mann tenebat,
lertio pavimento illisil, indignaliunem spiritus s u it

qui de Italia ct Gallia venerant suas sedes ex con-
siieiudiue vendicantibus, nemo existeret qui se vel
audisse vel vidisse archiepiscopum Canliiarienscm
Romano concilio anle ba?c interfuisse dicerel, vel
scire qno tonc in loco sedere debcret, ex praecepto
papae in corona (23) sedes illi posiia e s t q u i iocns
noo obscuri honoris in tali conventu solel haberi.
igitor dom i n ipso concilio multa iractarentur, m o l u
dispooerentor, m u l u observari decernerentur, nec
Umen ab omnibos partim propter conventus i m -
ntensilatem,parlim propler intrantium et excuiiiiiini
n cerporc 6. Petri strepitom et concrepalionem,
elare intelligcreniur, prjrcepit ipse potiiiflcum sucn- C
cotuprcssis exploso murroure labiis et dentibos,
palaro cunciis ostendens. Ad baec papa ei innuens,
a i t : t Frater Reingere, soflicit, soflicit. De bac re
bonuin consiliom e r i i . > A t ille, producto in eum
spiritu, inqoit: f Et eqoidem expedil. Nam aliter
eutn qoi jusU judicat, non transibit. > Deinde ad
perdicenda concilii decreu mouiius, verba re-
sumpsii ac in fine dicendi, ne parvi petidereiur i n -
juria Anselmo i l l a u , repetil, monoit, et sessom 'ML
Haec omoia, com Pater Auselmus audisset et U n -
dem circa finem verborom de se d i c u inlellexisset,
oppido miratos est, sciens se nec nomini de re lo-
foi*w»
c u l u m
vel ullo suorom , ut u l i a
n e c a

i cpiscopo, Beiagero * uoniiue, qttatenus diceret, processisse. Scdebai ergo u l i solebat, s i -

in medio caeteris eminenlior s u r e t , ac sonora qoa lenler auscuiUns.
pollebat voee qoae sutola erant cunctorum aoribus Inter ultima vero synodi, jara recisis qme reci-
expresse deponerei. Pater ipse prauideotit iotperto, denda el sUtutis quae visa fucrunt consliluenda, i n
verom nonoollis ab eo capitulis in audiemia omniom actversarios sanctae Ecrlesiae excommomeationis
diserte expositis, subito admirantihus cunctis, sehletitiam cura toio coociiio papa intorsit quia
vuJtu, voce, ac gesto corporis in alium babilum scnlenlia omnes quoque laicos iiiveslttaraa Eccle-
demuutusest, unde sooram lumiuum acie in cir- sianim dantes, et otnnes easdem investilaraa d a
cnmsedentes d i r e c u , vtilneratae roentis dolorent manibns iltaram accipientes, necne omnes in oA-
ultra dissiroulare non potuil. Rupta igitur decreio- cium sic dali honoris liujusmodi consecrantes, pari
rum serie, quae exponenda sosceperat, inlulil, di- modo involviu Los nihilorninos sub ipsios anathe-
cens: t Sed videlicel quid faciamus? Praeceptis malis vinctilo colligavii qui pro ccclesiasiicis ho-
sobditos oneramus, et iniquis tyraniibruin saevitiis noribos laicorum homitiuin bomincs flunl dicens
non obviamos. Oppressioties namque quas ipsi sua nimis exsccrabilc vidcri manus quae in UnUm emi-
tyrannide Ecclesiis inferunt, ct exspoliationes pcr- D nentiatn excreveriut, u t , quod nulli Angloram
souarura quae tuendis iilis institutae suni quoiidic ad concessum esl, Deum cuncu creantem soo ministe-
HENSCHENII NOTiE.
anni 1999 celebrando, sententiam excommunica- capite scdcal ponlifex cum suis aut iegati ponlificii :
lionis s e bttiritin tuinabaiur nontifex; ullra qtiod ex utru<|uc autcm latcrc producu scauina demom in
uibiloininos inducias concessil asque ad festunt heiuicyclum coeaiii: qui heinicyclus. videlur hic ro-
S. Micbaelis; an priinuiu, vni Maii recurrcus? an rofto appellari, atque adco plane ex opposilo papao
vcro solemoius alterum, xxix Septcmbris? Existimo sedissc Anselinus : de quo scribil Gervasius Doro-
seconduni: quia licet prior terunuus sufliciebat ut beriiensis in ms. apud Seldenum, Aitttvu orbU
nibil a couctlio tiiucri deberct, infra Utnen de papam vocatitm ab Urbano.
B i o r t e Urbatii agens auctur, eumque dicens piius » Reingerus, aliis Rmgcrmt el Rangeriu$ vixit9

obitutu quara responsuin ex Anglia exspccutuiu ve- v

n i r e t , satis indicat, s e bis posteriorem terininuiii ist—
lelligere; quandoqttidem ille obicrtt doobus utetisi-
bus post primuui, scilicet i 9 Julii.
• Quae picturje Tiidentinatn aut siiniles syttodos
exbibenl, repraeseniaiii sedilia sic dis|dsiu ttt in %
us<|iie ad annuiit 1112. Exstaul Mathiidis reginae ad
eutu epistoke.
* Secundus annus ab adventu S. Anselmi Romam,
non liuilus, sed inchoatus dunlaxat, hic intelligi de-
bel; uti ex diclis appareu
4SI UISTOIUA NOVORUM. — LIB. I I . ftt
rio crecnt, et comdetu i p t u m p r o redcmplione ei A susciperel. Qui decessus vitae, ubi ejasdem regis
ralute totios mundi sommi Dei Palria obtolibos atiribus insonuil, respondil: c Et Dei odiom habeat
oOeraut, in hane ignorotaiant detrudi, ut ancillae qui inde curat. > Adjecilque : c llle vero qui mpdo
flani earom manoom qoae die ac noete obscenis papa • est, cujusmodi est? > Gui cura in aliquibus
eonUgiis inquinaittor, rapinis ac injustae sangui- Anselmo archiepiscopo similis dicereiur, a i i : c Per
num efttisioni addictacommaculanlur.His pracsenlcs vultnm Dei, si talisesl, non valet. Veromtamcn sit
fuimus,baec conspeximos, his ab cniversis, fiat, flat, modo ipse per se, quia per boc el boc papatos suos
acciamari audivimus ei in his consummaium con- non ascendit bac vice soper me. Ego interim iiber-
ciliom scimus. tate poiitus agam qood libet. > Nec enim putabat
Posicra die, accepta ikentia, Roma digredimor, apostolicum orbis posse in regno soo csse cujuslibet
nibil judicii ?el subventionis, praeterquaiit quod juris, nisi permissos a se. Qoaliter ergo deinceps
olxiinos, per Romanum praesuiem nacti. Via vero sese haboerit, ad alia festinanii scribere opportunura
reJcundi tnnc temporis moltis eral pericolis obno- non est. Atlamen libertale qua se potitum gioriatus
x i a , sed protegente nos Domioo, pericula cuncla esi non dio frui permissus est. Prius enim qoant
evasimus, ac Lugdouum illaesi pervenimus, ubi cum annos transiit, insperata ei subiia morte penussirs
fi

summa veneratione gaudioque suseepti, el a ponti eam perdidil. October namque aodivil eum glorian-
fice civilatis detenii, mansionem nostram illic fir lem, seconda dies sequentis Aogosti vidit eum cx-
mavimns, amissa omni fiducia ultcrius tempore spirantem. Siquidem illa die mane pransus in sil-
WiHhelmi regis Angliam remeandi. Habitus est ergo v a i i i * , vcnatum i v i t , i b i q u e sagitta in corde per-
ibi Anselmus, non sicui hospes, aut peregrinus, sed cussus,impomitens ct iiiconfessus e vestigio mortoos
sicut indigena, et vere loci dominus unde nusquam est, et omni homine mox dcreiicius (24). Qoae sa-
ipse ipsios orbis antisles, eo praesente, suo vo- gitta ulruin, sicut quidam aiunt, jacta ipsum per-
iebat loco praesidere, aed praesidenlc ubique A n - cusseril, an,qnod plurcs aflirmant, illoin pedibus
selmo, inferioris et soffraganei loco simol et officio offendentem superqiie roentem occiderit, disqoirere
roira doclos buroililale fungebaiur. .Anselmus oliosom puUinus, com scirc sofficiai eom justo
festiviuies, sacros ordines, ecclesiarom dedica- judicio Dei proslralum atque neealum *. Hic occur-
tiones cdebrabai, et pontificalia ouaeque officia ad- r i l animo quid rex iste quondam, m supra roiutimus,
mitiistrabaL RutTensi episcopo dixerit, videlicei quod:c Deus
Sed cum multi aguiu benevolentiae ejos aropiita- nunquam eum bonum habitums esset pro roalo
dine ad euro conearrereot, et sacramentum imposi- C <Iuod sibi inferret, > et perpendo quid postmodam
tionis manos episcopi ab itto sibi ac suis conferri Dcus erga illum egerii, donec vitae praesenti super-
deposcerent, ipse qui in episcopalium officiorom ad- fuit. Scitur enim quia exquo ilm verba, depulso
miniairaiionibos semper notom ponliflcis exspecta» languore, quo notom esi illum fuisse gravalum,
bai levi affabiliute respondebat soom non esse tale p r o i u l i t , unturo in deprimendo et subjugando i n i -
quid in parocbia alterios episcopi, eo inconsulto, micos, in acquirendo terras, in exercendo volupU-
praesomere. In quo com ratione agi inteiligenies, tes suas prosperatos esl, ut omnia sibi arridere
mox ad soom episcopam nuntios dirigani, et qna puUres. Ventus insaper, et ipsum mare videbantur
benignitate vir ad soas preces responderit inno- ei obtemperare. Verom dico, non menlior, qoia
tescenies, orant illum rogari pro sc. De re ergo a cum de Anglia in Nortbmanniam transire, vel inde
pontifice appellatos, iroo per l o u m parochiam suam corsum, prooi ipsom voluntas sua ferebai, rediro
boe et aliis pontilicalibos officiis, in iliius volunlatis volebat, mox, illo adveniente, ei mare appropin-
deliberaiione positis, omncs admittere, neroinem qnante, omnis lempestas, quae nonnunquam i m -
ab ipsius gratia sacramenti patiebatur immunem mane saeviebai, sedabaiur, ei transeunti n.ira iran-
discedere. Fiebat iUqoe frequeos popoloram con- quilliute famulabatur. Quid amplius? I u fateor
carsus, et nonnunquam in hoc solo expendebalor ^ in cunctis erat fortunatus, ac si verbis ejus boc
dies totas, i u ut nos, qoi ei minislrabamns, gravi modo respondil Dens : c Si te pro malo, ut dicis,
taedio saepe fatigaremur, ipso semper jncondo volto nunquam bonum habebo, probabo an saltem pro
et bilari existente. Crevit aolem i n eom mira qoae- bono possim le bonom habere, ei ideo in omni
dam ex his et inandiu dilectio oinuium, et bonius qood to bonom aesiimas velle tuom adimplebo. >
ejus divuigabatur per circuiluin. Sed quid? In Untum ex successibus suis profecit
Inter haec, per popolos fama dispersit Urbanum ut, sicut hi qui faciis ejus die noctuque praeseoles
sedis apostolicae praesulem praesenti vitae modum exstileruul atiesuntnr , nnnquam vel de lecto
fecisse. Siquidem prius obiii quam quae a rege An- surgeret, vel in lecto se collocaret qoin seipsom
glornjn pro causis Anselmi exspecubai respousa aot collocante aot sorgente semper dcierior essei.
HENSCHENIl NOTiCL
• Pascbalis II, creatos xu Augosii. Gnaltemm Tvrellum, nobilem Francum, rtti ictum
k
Novam foreuam aiiciores vocant. imputabantaliqtti; suo jnramenio asserenietii, quol
• Pluribos rem describit Ordericus ViUlis lib. x. illa die nec in illain silvae partem vcnerii, ttcc regcnt
Abbas aaieot Sugeritts coaevus excuut operose viderit.
ttS EADMERI CANTUARIENSIS IIONACHI ^ 424
Qttapropter dnm nec ro»4o conigi voluii, nec bono A menlanea
e l m0 caeJe acquus Arbiter Iiuic vitat
»d bene agendum attrahi poluil, ne in perniciem subtraxil.
bonorum diutino furore sarvircl, compendiosa illnm

LIBER TERTIUS
Secondo ilaqne anno * ex qoo a Roma Lugdiinum quisqne liberandom, et io statoro optatae prosperi-
teniinus, qui erat nosiri exsilii annus tertius, vene- latis aditom sibi poliicebaior. Qoae spes iode ma-
runi ad Anselmum jara terlium diem in ccenobro, xime procedebat quod Henricus qtti tunc noviter
qnod Casa-Dei dicitor, agentem, duo monachi,
h
fratri defoncto in regnum soccesserai, in ipso suae
unus Cantuariensis, el alier Beccensis, nuntiantes ei consccrationis die bouas et sanclas omni populo
jam saepe meinorati Willbelini rrgis vilae cxccssum. leges se servalurtim, et omnes oppressi» ncs el i n i -
Quu ille vebententi stupore percussus, mox est in quiiatcs qnae sub fratre suo emerseranl i n omni sua
acerbissimum fletum concussos. Quod videnles admi- dominatione, tam in Ecclesiis quam in saectilaribus
B
rali admodnm sumos. A l ille, singuku verba ejns negoiiis, prohibitorttm el sobversurum spoponderat,
interrompeote, assemit, in ipsa veriute quam ser- et haecomnia jorisjurandi inlerjeclioiie firmata, sub
vom Dei traiisgredi non decet, qiria si hoc cfBcere monimento litierarum sgilli sui testiii.onio robora-
posset, molto magis eligerct seipsim corpore quam tarnm, per lotom regnum divulgatom i r i praecepe-
illum, sicuterat, rooriuom esse. rat. Praesentia nibilominos comrounis omninm Patria
obis posl haec Lngdunom reversis, ecce alius e jam ipsi spei non parom roboris apud hominntn
fratribus Ecciesiae Cauluariensis advenit, lilteras mcntesadjiciebat,consUiilem iilius probiiatemagno-
deferens, preces oflerens, quibos obnixe ab Anglo- scentium, et sancta quaedam ad reformandom Chri-
rom malre Ecclesia interpellator, quatenos, exstin- stianae religtonis sutum qui post obittim venerandae
cto lyranno, fllios soos, rupta mora, revisere con- meraoriae Lanfranci arcbiepiscopi in mohis decide-
soiariqoe dignctor. A i d i t o igilur de re cousilio me- rat, proxime ab eo prodire et sUtui arreclis sensi-
morati reverendi Hugoois ipsios orbis episcopi, iter bos exspectaniiom.
Angliam remeandi ingressus est, ipso poiiiificc, el Sed cum posl paucos sui reditus dies Serberiam
toto populo lerrae super boc dolcnte, et nisi rationi ad regem venisset, et ab eo gaodenter susceptns,
contrairel, modis omnibos, ne ficret, probibere Q ralioui illius« qua se excusavit cur, in sosdpienda
volenle. Magno deniqtie sobttio se in discessu ejus regiae dignitatis benedictione, illum ctqus juris eam
destitui videbant. Prosecuti atitem illum sonl de villa esse scicbal non exspecUverit, acquievisset, poslu-
i n viUam per plures dies Um viri quaro mulieres, latus est pro consuefadine antecessorom soorum
singuli certatim ctirrentes et pro sna desolatione regi hominiuro facere, et arcliiepiscopaioro de manu
gemebundas voces edentes. Necdum pervenimus Clu- ejos recipere. Qoibos com ille neqoaqoam se aot
niacum, el nihiloroinus alter nuntius, ex partenovi veile aot posse assensum praebere responderet, i n -
regis Angloruro ei procerom regni Palri occjtrrens, terroganlibos qoare, stalim qoid soper his el qoi-
moras ejns in veniendo redargnit, totam lerram in bmsdam aliis in Romano consilio acceperit, mani-
adventu ejus altonium, et omnia ncgotia regni ad fesu relatione innotoit, iuque subinfereos a i t : c Si
audientiam et disposilionem ipsius referens pendere dominos rex ista soscipere, et soscepu servare vo-
d i l a u . Cujus verba litterae regis quas attuierat atte- loerit, bene inter nos el firma pax erit. Sin autcm,
suntes, et d i c u pleoios explaoaotes, preces et vola non vtdeo remanere meom in Anglia otile fore vel
ipsios regis virura festinato venire magnopere posto- honestiiro, praesertim cttm si episcopaius aut abba-
laolis, et seipsuin regnumque suum ejus consilio tias dederil, privari me penitus tam a sui quam et
ac moderamiiii se sobjeclorum polliceotis contine- D corum qoi suscepcrint coromonione nccesse s i t Nee
banl. Haec ct bojosmodi plura quam dicere velim, enim ea de causa Angliam redii, u l si ipse Rotna-
nos ad patriam properare coegerunt. no pontifici obedire nolit, in ea resideam. Unde qoid
Prosperrimo iUque cursu marina pericula trans* veJit precor edicat, o l sciam quo roe verUro. > His
vecli nooo Kalend. Oclobris Dofris appolimus, et rex audilis graviter conlurbatus esU Grave quippe
iogenti gaudio toUra terram in advenlu Anselmi sibi visum est investituras Ecclesianim et hominia
exsultaniem reperimus. Quaedam etenim quasi novae praelatorum perdcre, grave nihilominns Anselmum a
resorrectioois spes singolorum mentibus oriebalnr, regno, ipso nondum in regno plene confirmaio, pati
quaet ab oppressione calentis adboc calamitatis se discedere. In nno siquidem videbator sibi qoasi
HENSCHENII NOTiE.
• Anno Christi 1100 primi el fundatoris.
* De Casa-Dei, monasterio in Arvernis, infra • Causa rationabilis esse poloil meius a Roberto
agetttr xviv Aprilis, ad V i u m S. Roberti, abbatis firatre primogeniio, haud dubie aliquid moliioro pro
4t5 tltSTOftlA N O Y O R U X . — U l l . IH. «««
nvn\ perdcret, in iUo wrebatnr ne fr«- A oeg»l obbum; negatetiam w « I semel aliiraamto
tretn suum tlobertum qui tunc de ierusalem North sua voluntate faisse velaUm,el haec si credere aliter
mantiiam redierat, Anscimus adiret, et eum in apo- nolit, oflert se judicio lotios Anglorum Ecelesiae
ttolica sedis suhjcciionem deductum quod facillimum probaloram: c Attamen, inquit, me velom portasse
t

fectu scicbal, regem Angfce faccrcl. De vcrbis igi* non abncgo. Nam cum adoiescentiiia essem, et sub
tur ahrinsecus motis induciae osque Pasclia peliue amicae meae Christianae, quam to bene nosli, virga
t u u i , qitatenus utrinque Romain utitterentur, qui paverem, ilia scrvandi corporis niei causa contra
dccreta apostolica in pristiuum regui usura rouu- furcntciu et cujusque pudori ea tempestate fnsidian-
rent, et interim Ecclesiis Angliae in quo erant statu tem Nortbinannorum libidinera, nigrum panuiculuiu
iiiaitentibus, Anselmus redditis terris quas rex mor- capiti mco superponere, et me illum abjicientem
tntis Eccieske Cantuariensi abstulerat, suis omnibus acris verberibus et nimium obsccnis vcrborum cotv-
revcstirelur, sicque fierei ut si a sententia flecli viciis saepe cruciare simul et debonestare soiebau
papa nequiret, totius negotii suinraa in eura quo Quem pannum in ipsins quidem praeseutia gemens
tiwc eraul sutoin rediret. Haec Anselntos, qaamvis ac tremebunda ferebam, sed mox o l me conspectoi
frivola esse ct in nibil utile tendere sciret atque ejus soblrabere poleram, arreptum in humuro jace-
praedicereU lamen ne novo regi seu principibus ullam & re, pedibus proterere, et ita qoo in odio fcrvebam,
cotttra se sttspicionem de regni Iranslalione aut quamvis insipienter, consoeveraro desaevire. Isio,
aliuttde inctiieret, precibus illorum passus est viit- non alio modo, teste conscicnlia mea, velata fui. Ac
ci, et quod volebant annoit, dimissaque curia m si me oblatam quisque dicel, et hoc quale sit ex
pace ad sua secessit. eo colligi potesi, qttod, sicut piurimi qui adhuc su-
Hinc paucis diebus interfiositis, Mathtldis filia persunt uoverunt, pater meus cum me, qoemadmo-
MMcholmi nobilissitni regis Scotoruro, e; Marga- dom dixi, velaUm forie vidissct, furore succeosos,
rctae quae scitur exoru de seminc regum Anglo- injecU manu veluro arripuit, et dissipansiiiud,oditiiu
rom , nupsii prxfalo Henrico regi Anglorum. Ipsa Dei imprecatus est ei qui mihi illud imposoit, cou-
quippe Margaretn filia futt Edwardi filii regis Ed- tesUns se comiti Alano me potius in uxorem, qoam
mundi, qui fuit filius regts Etbelredi filii gloriosissi- in conturbernitun sanctiroooiaiium praedestinas-
mi regis Ead^nri, cujus mox in cnpite hujus operis se . Haec est unde caluiunior ratio mea, quam,
b

-?cntio facta est. Ncgotium itaque ipsius copulae, quaeso, perpendat prudeutia tua, et agat pro me
licct proposili operis inlentionem, ut quibusdam sicol novit agendum paierniUs tua.» Quid plu-
fortc videlur, luttdquaquam respicial, Umcn quia ra? Diflert Anselmus seiilcnliam ferre, et cao
- • „ i.. • /
j e r Ansclnitittt administratum csl (nam e t e o s i: n« C J :..JS^S«
sam judicio •• .
religiosarum .J.
p*ersonaruin.
regni. dcter-
.

conjugtttm benedixit, el iilam paritcr i n reginam
consecravil) brevi autumo describendum qtialiter
aclum siu Hoc auiein ea r c nobis maxiine in volun-
laiera cccidil, quoniain Anscltnom in hoc a recliiu-
d i n e deviasse nonnulla pars hominum, u l ipsi atidi-
vimtis, biasphemavit. Siquidem cadcm Mathildis,
inter sauctimoniales i n monasterio ab infantia nti-
I r i U e t adnlta, credcbator a multis in scrviiium Dci
a parenlibus oblala, eo quod publice visa fuernt
eartim intcr quas vivcbat more veiala. Quae res, diini
Hla jam olim ditiiisso velo a rege amaretur, [leg.
outii] pluriiiiuin ora laxaret, e t eos a cnpitis am-
plexibus reurdarct, ipsa Anselmtiro, cujus in boc
minandam pronunliat. Suttito iuque die coeuut
ad nutum illius episcopi, abbates nobiles, q u i -
q u e , ac religiosi ordinis viri in villa Sancti
Andreae dc Rovecestra, qnae Lambeta vocatur,
qito et ipsom praescntis negotii ttinc lenor ad-
duxerat. Causa igittir j u x u praescriplam serietn in
medium deducta est. Prodeunt binc inde idonei
testes, verba pncilae purae veritati subnixa prote-
slantes. Accedttnl islis archidiac^i duo, Wilihelinus
vidclicct Cantiiaricnsis, et Humb ildus Scrbcriensis,
quos Paier Anselnios Wiltuniam « , ubi illa fuerat
educata, pro ejus rei certitudine rimanda dircxcral,
qui publica voce teslati sunt se et rcm a sororibus

nutum omnes exspectabanl, adiiu

consiliom de nc-
goiio, et auxilium submissa prece quapsivit. Cni
D diligentissime perquisisse, et nibil quod relatae ra-
tioni obsisteret ab eia capere potoisse. Monet ergo
ille, famain quae ferebalur injiciens, affirmabat Ansclinus et per Chrislianam obedientiam omnibus
nolla se unqtiam raiione tn hoc declinandum, ut impcrat ul nulium a veritate favor aot timor defle-
sttain Dco sponsam tollat, ct eam terreno horoini ctat, scd sicot revera caitsae Dei, quo juste determi-
in malrimonium jungat. Rcfcrt illa, et penitus se netur,unusquisqae pro viribus ooem feraU ne, quod
IIENSCIIENII NOTJE.

regni paterni rccupcraiione : regem ergo benedhit
arcbiep. Eboracensis Tbomas, anuo 1100, v Augusti,
post obitum Gtiillelmi die terlia, qui et ipse sequenti
Dtox Novemhri ohiil.
• Colitur S. MargareU regiua x Jttoii, eliam Mar-
lyrol. Roin. inscripta.
Celebris apud historicos csl Alanus. coraes B r i -
b
lanum Armoricorum, intcr priucpia Nortbuianuici
Pttnoi.CLIX.
dominatus in Francia, maire Norihmannica pro-
crealus: vidctur autent conjectur.t prohahi is tuii-
dari in communi Anglorum Scotorum«|iic odio a«I-
versus Britones, quod hic vel Alanus coucs dicatur
proverbialiter, pro inagiio Scotici noniiuis I W t c ,
vel ali(|uis priim illius forlasse nepos, ei Scotis aeque
abominalus, signiticelur.
« Wihonia episiop>runt scdcs , antequam ca Sa-
lk
 4*7 EADMERI CAKTUARIENSIS MONVCffl 4*3
ttwit, aieat, laha j u d i d i setttenlta prodeat cujus A tuscipto qoo lanii Palrla aueloritace snfrulloa a u -
exemplo in supcrvcnturis temporibus, vel sna qui- dio. » l l l a d e b i n e io m e d i u m d u c i t u r , g e s u c o m l
libet liberute non jure privetur, vel Deus his qua? v u l t u a u d i t e t a m p i e c t i t u r , a u d i t u m s i b i praeslari patt-
siti juris essc ciebent injuria defnudetur. Acdamant cis precator. L o q u e n s ergo obtulit s e v e l s a c r a m e B t o
omnes ita feciendum, et se non aliter factoros spott- vel a l i a , q n a m m a g i s e l i g e r e n t , ecciesiastica lege, p r o -
dent. Remoto iuqoe a coovenlu solo palre, Ecclesia b a t o r a m solidae v e r i u t i s o b n i s a m e s s e j a m d e f i t i i u m
Angliae qiue convenerat in onom de proferenda sen- r a t i o n e m s o a n u Q o o d n o n p r o p t e r e a f a c t u r a m f a i e -
teniia tractat Deinde illo in mediom reverenler t n r , q n a t i sibi non c r e d i t u m esse p o l e i , sed ot m a l e -
addocto, expositom est qoid de negoiio commnois volis hominibus omnein deinceps b U s p b e m a a d i o c -
omniom consensos inveneriL Ralum aiont perspecu c a s i o n e m a m p u t e L R e s p o o d e l o r nihil h o n r m optts
re sibi videri, el od hoc coaprobandom paraios se e s s e , q o o n i a r a , s i m a l o s b o m o d e m a l o t h e s a o r o
atserant nolla sealentia posse pueilam pro causa cordis s o i protoierit m a l a , dicto citins o p p r i n i e t o r
soa j o r t eoostringi, qoin liberUte eorporis soi quo- ipsa v e r i u t e , j a a lantarum personaram asttpala-
eunque toodo iegaliter v t i i l , valeal u l i . Qaod licct, tiooe p r o b a u , et r o b o r a l a . ALiocotioQe posibaDc e t
ioquiont, levi argomeolo probare possemus, eo u - b e n e d i c U o u e A n s e i m i .potita a b i i l , p a a c u l i s d i e b o s
m e a , c o m o p o s non s i l , sopertedemus. nostris a r - B evoiotis ll, ot d i x i , regiaa et coajns. Vernm, e u m
gaaeatis Irmionun leuentes pareni jndicii hojoa i p s a conjancUo J a x U rilum Ecdctfac i e r i firaariqoe
•tmlcttllam, a veaerandae menioriae praedecessore deberet, Ptler ipte t o u m regni nobilitalrm popa-
vestro et Patre et atgiatro noslro Laafranco simiii lamqoe a i n o r e a , pro h o c ipso drcnmflaetilea ,
ee caast p r o m u l g t u a . Nam qoando tlle aagnat aecooo p r o f o r i b o t ecdetiae regant e t iHam d r a u n -
WiilbelnMis hanc tcrram primo devidi, mulU soorna v a l b n l e a , sabUaiea e a t l e r i t s u a s in c o a a n n e
sibi pro l a n u v k t o r i t tpplaadeutet, oaaiaque sais eoccail, qoo ordine e a o t a virginit, qaaai f a m a v n i -
veJamUiibaa atqae laxariit obedire ae sabdi debere garal p e r epcscopot et retigiottt pertonat vemulau
atiomaatet, non tolaat ht pottettioaet victornm, f o i l et d e t e n a i n a U . Qao f a c t o , a o B c a d o . aactoriute
sed et m iptat statroaat et virginet, abi eit faculua Dei prrcepit, qoateaat si qait a t i l e r de nefotio i l l o
aspirabat, aefaada tibtdiae ccepemnl iaaanire. Qnod tealiret, a c seatentit talerat (ande sdUcet i p n a
nonaalUe pnevideatct, et sao padori amteatet copalam, s e c a a d a j B legesa Christianaa, i e r i M M

aoaatteria virginaat petivere, tcceptoqee velo tete eeaere postet osieadi), nihil aarsita-it, tahra paoe
inter iptat a t a a u iafaaia protexere- Qaa dadet o a n i a a , eoram prolerret. Ad q a a e , c a m c t i a ana
et pro lemporit qaaliuie daraaatibas, r e a jaste d e f i n i u a , aec ta ea q a i d
aax rebaa d a u faisset, qaaesilaa ab eodra Palrt retidere a n d e a a b , a i s i fbrte aaUua daeutt, jave
Laalraaco ett aaid de btt, aaae UU aliqaaa potset aovere calaaniaa, lcgftiae eaa-
p a d i r i i i i a teffvaieraat, ipse teaiiret, jaacti s a a t , aoaorc qaod decak regea et rrgimamt.
lieet caaatriageaae ia aoaatierio v d a a teacre qaod Ea onhaea gettat r d , t o t e coatcicaihc aea
acccactaB*,BCcac,Altaeca^ ute; s t c a t eaa pneseat a a d i v i et vidi ia i
geacrafit coacibi lafiter aolvil, at eit pra castiuie partca dediaaado descripsi, v e r b a pmertc Ha
aaaa sa l a a aaaifesta rei osteasioac aaare tesUtae U x a t ia aedio poeeas, a t i
faeraat, a c b i u a aagts revcrenuaa jadicaret exhi- r i a l necne. Si ergo eais i
beaJaa qaaa albta tertaadae reiigtoais coatinea- aequta aUquid egiste dkere a l t r a vocmerit, ipae v i -
t i a a , aisi prapria iitaa valaaiatt tpaetereal, violca- deriu Not vero, q a i cor e j a t ia bac et ia a a l t b
ler u u ^ r e a d t a . E l adjaaxcnait: c Bts uilerfuimus, agaoviaas, icstiaotuoa e i a e r h i t c a a i , a a a t t c a t
aaec tparobari t saakntibas vins aadivtaat, et i p t e faieri soiebat, a e c sdre a e c passc itta t e a a t r a
aaec ia DrarscnU nefotio vaiere volumos, t c roborari h a b a i i , qooioJo ia b a c r t a c U a t aat atamims •aceret
aostalaaat. Ucet e a i a sdamos caasaa i U j r a a qoam fecit
isUtts essc leviorea, daa iila spunie, bua coacta pari D Eodea anno venit ia Aagliaa Goida i
decaasa v d u n pofta?erit,taaca, acqois aos fjvore pas Vienoensis, foncmrms, a t dicebat, legau
eajmsvis duci extsuniet, aoa nllra progmli in jaJicio tras Briunniae, ex pnecepto et aactoriuie
VOUHMBSS hoc soio coateoti, at quod valnit tn majori Kcae sedts, Quod, acr Ang!iaa aa i i t
valeat a n>it>ori. * Tuac Aaschnus ad haec: t Sdtts tktoea OTnnibos Tenit: itunviitom scibcet m I
quid MOBacria, quid praccperin., qotdqoe poilkiU aia cnncti scemes, qurm.ibel boouaaa
sil-s. Caa igitar secnndon qood vobts vrs«'rn est vic<t apost"! ras (tr+rt nisi so' -m arth»
jafiiits, ia coamune jidicavcr.iis, sicolasscr.i.s, e$o Cantoarix. Q -at»n>pter sicm vcrit Ua reTertJS e t t »
jtfdiciudi vcstram aoo aificio, scd eo sccnrius i .a I a nemiLC pro ie^ato sasceptos, acc ia auj«o I r g t l i
H E N S l HE.MI NOT^.
risborita sab r t f ^ a Northamnts ir*r~±(trr*\ i r $ U " r a t > n * l ^ t - i n r » V ^ s w i t e a tc a-Kt
H K Eadraros rex ^m»'^ - . t -s i»v<L»>i^n V.r- »* «.vs-s, ^ c4 lyxT.-u? U x n j i r i . K*t*i*'m<Ls
gtunim rt j ^ ^ > t ; u i r O c\>r.i.. ierat, uli « n i f . i EtiiC.re- dml Anv i nits. et qu*m T^r.K i«* f - ^ o c ^ f U t m t
uus K>r»j..rus.s ui Ge^ea. <£u rt^vot A F ^ I O * v n n ^ fe.n fa n i;-u. Ve*t»t e*,as trticfrc hicjarac
tu-u. c-.l u x s c i v . o n f - s . " at.ejLcre, %i a . ,1AS c>rcvin>U"Uts » • L — t t m
* Htrio.iQr-us. a>vAA$ ter.i-is 5. Martmi ia c*\i- d.ters>*c-»-1 nAt.-i.ei re n toCiw * J Amsr ort amae-«
tatt l . c i r r x , u irz^ i.a s s . 0« »ot a o ; isiera tr.g% 'zui, s-c c >^t : % l>c q-^ oemtice
 429 HISTOMA HOVORUM. — LIB. I I I . 430
officio functus. Exinde, cuin ad leuipus induciarum vcrsa pcrmovil. Rcx igilur principes, ei prmcipcs
A

Pascha • vculum esscl, ei qui Romam missi fueranl rcgem siispecttim habciiies: ilie scilicet istos, ne a
nuniii nec dom redisseiil, usque ad advenlum illo- seinstabili, ui l i t , fide dissilirent, el isli illum for-
ram induciae dilatae sunl. midando, ue undique pace polilus, in se legibus cfle-
In subscquenli aniem solemnitate Peniecosles, ralis desaeviret, actum ex consulto est u l certitndo
adventus comitis Roberti, fratris regis, in Angliam lalis binc inde fleret, quae ulrinque quod verebalur
praevia fama totam regalem coriam commovit, c l cxcludcret. Sed ubi ad sponsionem fidei regis veu-
qiiorumdaro anitnos, ut postmodiim paluit, in di- tum est, tota regni nobilitas com populi numerosi-

IIENSCIIEMI NOTiE
qtiia mehtionem feci et alios referendi tocus non
e r i l , licet ttiultum a ccepla narratione digredi v i - giscopunt, si quid in eo vellet calumniarl. Rcspondit
». Atiseimus se non illud calumniatnrum, cttm re-
dear, qtiiddam lamen digntim inettioiia dicaitt. Hic vera secutidum canonum decreta judicassent. Tune
ergo conOrmatus in regiio volnil conjugem babere rex, c Quandoquidcm, inquit, jtidiciiim laudaris,

K tellam qoamdam, lUiam regis Scotiae : dixilqtie volo ut mibi puellam desponselts. » Scd D. Ansel-
. AnseJtiio, lunc temporis Cantiiarieusis nrbis ve- ntus: i Judicium, inquit, non reprebendo; sed st
nerabili archiepiscopo, ut eam sibi beiiediceret, et B inajesias vestra niilii credere vcllet, t i i eamnon du-
solcmitibus nuptiis benediciant in conjugium socia- ceretis consulerem : cuut quomodocuiique contigit,
r e l . Respondit
_______ -_-_. _ J ? * archiepiscoptts
__
«.
t__2- 1 -m -m. _____se nolle-mcam
-_m.mm.-m. -m. *
_
k _
A1
.%_
A > — mm- -mm-m. lamen
benedi 1 k _#h *«_<*..veltun
f£ _super captil
l ___. I . __ - _ portavit; et sotOcienler
_m m. n _m_ m-. _•*_*•%•*• M /!_•! Ml*ll • de
_#*, • »• lli _fk m AM S_
Pc
f_
«
k _
*•_
_»

cere, nec suo consilio regein in conjiigittm eam sibi filiabus rrgittn aut cotuituin vobis tnvcnire possetis.»
sociaturuin, cum vclunt sanctimonialium, sicut ipse Rcge vero i u eo quod conceperal perteveraute, sub-
t r o vero audiverat, gcstasset super capnt sutim, quo junxit ille vir sanctissimus : t Vos qoidem, dmuiue
secoelestis potitts quam terreni regts tnonstrasset rex, cousilio meo pratermisso, facietis quod vubis
fore s|»onsam. Rex ccontra dlxU se pomisisse ac placuerit: sed qui Uiutius vixerit, pitlu quod videhit
etiam jurejurando coufiriiiasse patri ejus, quoJ eam Angliam uon diu gavisuram de prole qoie de et nalt
cotijtigem ducerel: ideoqne pro conservaodo jura- cril.» fbec ego adolescens euin dixisse audivi, uiiiic
raeuto suo se eatii non diitiissurum, nisi ctnonico vero magna ex parte vidco jam cuitligissc. Rex ita-
judtcio fuisset determiiiatuin : praecepitque u l ascito
Eboraceitsi archiepiscopo congregaretur coiicilium 2 ue de ea duos lilios et unain filiatn genuit, e oaibus
lii jam adolescetites, dtim ex Northniantria itt An-
episcoporum, nbbatuiu et ecclesiastirarum persona- gliam rediretit, fracta nave cum aiiis ntuitis in mari
ruitt lutitis Angliac, ad defiuicndiim ccclesiasiica cen- perieruitt; fiiiam verocutn inullis opibus sibia natro
sura taiituiu ncgoiitim. In gcnerali ergo coucilio re- transmissain Henricus imperalor conjugem dtixil,
niiisiia e t i abbatissa illa, in cujus inonasterio pitclla nuptinsipte Lcodii cum magna gloria cdebr»vii: scd
tlla fuerai nutrita, ulruiiiue revera more sanctimo- utio filio ex ea gcuiio, celeri niorte praeveutns eattt
uiaJfuiii, velo capili imposito, benediclione episcopali viduam rcliquil; quae vidualt rursus comiti Ande-
ftitssel cotisecraia. Respondit abbalissa publice co- Q gaveusi nupsit. Cunt subitu patre CJUJ» in urbc Ro-
r t n i omiiibus: t Rcvera pater ejus inibi eaiu com- tbomageiisi defnncto, Angloruin proceres Slcpba-
meitdavit, uon tit sattctimonialis fieret, sed solum- nuro comitem Boloniens i n , Theobaldi coiuilts Cam-
ntodo ut in ecclesia nosira propter cautclain, cuin n:in ensis gerinaiiiiin, super se regem cousliiuuni.
ccteris puidlis nostris cxtraneis, nutriretur et litte- Unde Robertus, lleiirici rcgis ex concubiua lilios,
ris crudireiur. Cura atitem ailolevissel, nuulialuin graviier indiguatos, conlra euin palam rel>cllavit;
esl miiii quodam die, regem Guilielintim, doniiui etimque praelio capium in quolain rasiello, quod
mei Hcurici germanum, qui tttnc vivebat, propler sibi pater suusdederat, viucttim reclusit; et sorori
eatn videtidaiti veuitse; jatnque cum militibus suis suae, ot cum fiJiosuo ciiius in Aucliaui transiret et
ante januaiii ecclesiae iiostrae descendisse, otqoe regnura paterntiin suscipercl, mandavit. llla, putaiis
fanuaesibi orandi gratia aperirentur precepisse. H«ec se cuncta piospera rcperturatn, eeleriter pcrtraus-
tudieus iiiiniuinqiie perterrita, ne furle illa, nt j u - ivit : sed secus qnam credideral, invenil : naitt
venis, regi placcret; et rex indomitus, qui oinne conjux Stepnani, prtncipibus sibi junctis, fotliter ei
quotl sibi occorrisset Uljco facere volebat, visa pul- restitit. Ipse quoque Stephtnus, posl ptucos dies
chritudine puellae aliquam ei iilicitain violentiam fa- quibusdam pactionibus ltoberto reconciiiaius et de
ceret, qui lam improvisus et inspcratus propler eam viuculis eductus, rursus Aiigluruin regMinii obtinuit:
videiidain tdveuisset; iu secretus cubiculuin eam Sicque filia rezis Henrici, vantspe sc deJusant fore,
iniroditxi: rem sicut erat ei aperui, eaque volcnte ingcmuil. E l luturorum quidem inceni sumus: boc
velum unutn capili cjus intposut, quatenus eo viso vero unum apcrte videmus, secundrm propitetiam
rcx
m - ~ L ab iil:_.:t..
H
illicito coniplcxu ..!_._... revocaretur.
_.yv.._«..«f%*_% Nec me fcfellit
_. m..__. r
_% r
_% «^ D. Anselmi, noti diu gavisam esse Ai^liara clc prole
i
i
:

spes mea. Rex sbjuiileut, propicr inspiciendas rosas illius rcginx, qux posl velura porlatum llenrico
et alias florenics berbas, claiistruin nostrum ingres- nupserat: iino diulina seditione vastatam ac oppres-
su«; mo\ ttt cam vidit, cum casteris ptiellis uoslris sam, de prisiinis divitiis ad magnam pauperutein
vcluin capile gestaiiiem, exivit, et ab ecclesia re- devenisse. Non ergo conteiiinetida, sed potnis reve-
cestkit; aperio osteitdcns se tion nisi proplcr eaut rcuda et liuienda sutit vcrlut sapietilnim et Eccle^i*
vetnise. Cum auteiit pater piieliae iulra eaindein praeiatorum; ctini et supradictant prophetiam Leo-
hebdoinadaui ad ccclesiaui noslratn vcnisscl, vcliiiu- nis papae de Balduino comite f landrensi, qui cott-
que supcr capul filix suae vidissct, iraius veiunt sanguineam suam duxil,et sequeiilem D. Ansclmi de
conscidit, et ad lcrrain projecttiui pedibus suis con- rege Anglorum, veras luisse titattifestitm csu» Hac-
culcavii, lUiainque siiam secttin re.iuxit. » luquisita lenus Herinaunus, titique ante annum 1153, quo
deinde abbatissa quot anuorum tuuc fnisset puella; Slepbanus rcx o b i i l : C I I J U S vcrbis illustrandis iuiiuo-
respondit duodenuin esse potuisse. Timc rege mo- rari uon vacat; uuum dicimus ea habuisse nos trau-
nente trcbiepiscopuin ul jubcrel juxla boc judicium scripta ex originali a Josepho Ignaiio de S. Antonio
fieri, episcopi et abbaies, consilio accepto*Ieciisque cariuclita discalcealo, in iisque corrigendiim fuissc
diversis capitulis canoiium, in comniune jttdicave- erroretn, quo ideniidem paler puelke vocabattir rtx
ruul pro bujusraodt facto nou esse probibendum David, qui frater fuit; nec nisi anno ab obitu pairis
coiijugiutn; cum qnaudiu infra legitiiitain aelaiein xxiv, ab bisce nuptiis xx, Cbristi vero i i i l icgnum
tttb ltit-ia patris fuerat, nit ei sine assensu ejus fa- obtinuil, oiiiiiium filiorum Malcolmi natu tniiiimus,
cere licuerat. Fiuito judicio rcx mlerroguvit arcbie- • Anuo 1101 Pascba celebratum fuit xxi Apriln».
 HIMI -nir*. •*> A U *rr-t. \*t -pUtobCSr *-tr=3

• .f-p- je -^r* . J T

^ t le i i j
*:: - r i
tm
*mn . m
* * - * r . j - * w - *rwm n2«zs
_mm*_Ai

»r«irfi*:r. Wft T.a / r r a f . _ «

'Ur«4f^ii.:^4ii m tO_^__X •eLe. J J J _x z Tl.Vl
wrr-e t * J H M U L U _nmu.:'*ra_t *t_;* e

ASk_i> O i_.3C «OMOXS » £ M « »»^.^. t

VufB OBC S U U L I O T I T £jSBS-,-± T-pii
vtjfft. "SM^iit. unori tfr_3m..u j
3(*rr:i*_»
fc.^w «rux: < »r*«-. _*..[*-» m u i . a n x . rt_an r t
rr-«-.«-: _ b n « j tPtni *•*_• i - 3 1 . f ^ a i . r . &. r a _SE..__-M_W tBM 1C l . A U B W l I ili •:
*A'a«» > r i u r i . J I A trr_-ra_on n v . . n n n n . .*» - i . ; i r r - i u mrrrs.iur *YHi=-iHerT» B_»utrntiL^i_h
iv A^^tMt*li T^r*j*nm raui.ne r _ a r a i . a.n n - s * _ L a u - a i _S2k J ^ J n _ = ; . v u > n .
<* Trrmtn* wum -ru,.i IUT^J^. j 11.
_r:^' «iiaiintf L r n n a A a ^ ^ s ^ v t AIU*I
»u WMI 4K% .t» nire nnv;i.-nL_«Tv SrJfr r M ^ 9 I S R 9 _ k
«.-:•*•__* P ^ J j«: i - c m ^ i y ^*tn v r . t u t n LTC^HT* lujoT^t. «ee r
ft*t» • vr.*i _*&*£* ,:.rim. i_*e~ i r r m . - u a _* j . M ; r - > - ssmni j m n c m u m i_.'_r«9_bc i a i ^ a »
r.^i l * n »••>;:•_.* •* b M .^r^ ir.n nicrrrs>>*^«i t . i —
*#-»r.. ^r.'i-nn -P-C »__i *-r: ^ i ^ i _ e i^m.i ii» ir -^uiuir n t m i t u s TTXH*» «uut
it*. »*^. W^r-KA ft:!;ir jr.n?« -_i.n/:i. c : - ra ___iio irr~<_=r-_x
ib.am* iLt_uiore
r* / v . y i i rTrf __unite
P L-J^^L v » * e" ^_m i t - 3 itt Tr^-n. _tnu »*-sn\.t "**iicfiw_-jn
jri-» < f i . i r a i . ^ . r t r m t . w y S . n i . vntn _*:.. u t»_enr: H - T I . i i n » . i r » Unrne ,

(VT Mi.f u -nsr,*ft u ^ a r f - j " * ' a . ~ . i *_?r-a _, , k

irv; :-./-- i -s a rumiLa aa-»r_**_i •* "^*^«;%

, v
*V i n a i u z m ~3ii.i* I U I *JI»*'>I» i
i u c D W :_J-I'*...&. r ^ i n i n u i t i cr^e.^u
iv #• yv*t ,._w. uiT» i t n r v s uii^iit *_a;--:iT»';«
,»/* . _**I*A i*r.**v.tt ti rniKD n i n ^ i m m i —-^» -jr > r » irr-:'.c«i..in !_v «
,
nn«;ir rarnt
-rtt-mnun t\ "it zau *»*3ir» r . i i i . i - . ; r n : i u • • n i i . r . 1tifn.'.int * * n . »c: "»R.t r
turM ^ /» IIWI •> u . - : i / : 2 i i - _j» ilinn u i t i » !i(_-nia w * » * a * - i i Aifcvii_.itiirum ^ araC
iitu. ?t.ftiii t.' fitm Ttmr.u ~*~+r*. ...*rr-_* I A.i^inu "n.n IUI^ l i . n i t ^ . ^ i n miso. u u u s *^pit
ii_u e n i . n u r a i i i ^ m i n u u u m * i<:u«i n u e nnpii-_f f n i t

- i:**».rtm iii*rtorn:n niHmt^nijrai.ane. -fni

' f t l i n i l ^ i i %\ut\M\M
U. f. •
133 HlSTOttl* NOYORUM. — LIB. 111.
babere solebat, perditorum. Ab archiep scono igi- A
:
Inr niissi sunl monachi duo, pruifalus scilicel Balilui-
nus Beccensis, el Alexander Cantuariensis; non
qnklem 01 eorum inslinclu Romanus poniifex rigo*
rem justilire causa Anseluii ullo modo e x i r e i , sed
partim ut curialibus minis teslimonium, cui papa
incunciauler crederel, ferrenl; partim ut de nego-
tio eeriam aposlolicae sedis senteniiam Anselmo re-
ferrenl. Ad ipsum vcro negotium eonficieudiiin d i -
recti a rege sunt tres cpiscopi, llirardtts videlicct
<le Ilereforiiensi, nuper facius arcbiepiscopus F.bora-
censis; llerbertos • Theodfordensis, Robcrttts b
Cestrensis. Setl borutn episcoportnn duos stta quo-
q-tecatisa Komam agehal, Girardum scilicct adcptio
pallii, c l Hcribcrtuiu iiiletttio recuperandi aldatatii U
Ecclesiae suic curani Christianilalis super abbaiiam
S. Edraundi . Anle paticos siquidctn annos Baldui-
c
nus ipsuis ccenobii abbas Romain adieral, et apud
Alcxandrum papam privilcginni ipsi abbalia? ac-
d
quisierat, per quoJ eam a subjecliotie omuiuin epi-
seoporom, salva priiuaiis ohedientia, liberam effecc-
ral.Quod factum Lanfrar.ciis arcbiepiscopus tnoleste
accipicns, ipsum privilegiuni abbati abstulii, nec i l -
IQJ ei, uisi circa finem v i t x suae, mullorutn preci-
b u * tnoias redderc vobiit. Prafatus ergo episcopus
episcopatum Tlieodfordensem seu Norwicensem, tu
cujus parochia eadem abbatia esse scitur, suo jure
non jure privaium esse acgre fcrens, u l diximus,
BomSin i r e ; et si forte posset, in antiquam dignila-
Utem Ecclwiamcuipra^idebalreslituere, admini-
45 V
Emensa dchinc lengiliidine viae, nimlii Kom/.in
ima veniunt; sui aiivenlus causam, pro co quem
prxfcroliat tctiore, apostolicis auribtts stip-rn:i.t;
tanli ni.ili dirimcndi coiisilium proni dcposcuni. Att-
dit illc qua? feruntur, el non iiivcuil vcrba quihus
exprimat qttanlunt iude mirctur. Cum laiiicn ab
cpiscopis mngnopcrc prccarctur sttis rcbus prarca-
verc, ae dclioita» prxdcccssoris sui sentciitfcc rigo-
rem, u l undiqite pax cssei, tcmpcrare; assoruit sc
ncc pro capitis siti reileitiptionc hoc faettirum, de-
crcta, diccns indignando, cl iiistilutiniics sanclorum
Palnini, niiiiis actus unitis liominis, dissiparcm?
Finicrat in istis. Snpcr hxc scriplas cpislolas rogi
elAnselino, cuiqtic suatn, dcstinavil : rcgi iutcr
alia Ecclesiarum iirvcsliluras judicio sancti Spiriltis
inlcrdiccns; et Ansclmtttn, ttl quaj ngebat agcrct
et qtia? loquebatur loquereliir, aflectnosc deprecans,
firmata et aposlolicae sedis aiicloritHlc roborata, iu
omttibus sui primatus digiiitate. QU.T: ut tiielitis
pateant, cpistolas ipsas lcgciiliuiu ocutis cccc pr;efi-
giinus.
i Pascbalis cpiscopus, scrvus scrvomm Dci, cba-
rissiitto filio Hcorico rcgi Anglortim, salulcm ct
apostolicaut bcncdiclioncm. Kcgi rcgiim Doniiiio
gralias agimtts, » c l c , nsque ad Ecclcsiarum siqtii-
dcm iuvestituras nos, sancli Spiritus judicio, rcgi-
btis el principibus, imo laicis omnibus, iutcntici-
nius : necenim dccet ut a filio mater in scrvitu-
lem addicatur, u l sponsum qticm tton oplavit acci-
c pj a U n a b e l m ac Domiiiiim
g p o n s u i l l S l i u m r c g e

ctilantc aequtlate, cogitabat. Uic itaque Hcrberttis, nostrum, qtii le miscricordia stia in potentia ct pro-
cutn relictis sociis Burgutidiam cttm suis venissct, bitate cuslodial, et a terreno regno ad ccelestc pcr-
et parles Ltigdunensis provinciae impiger atligisset; ducal. Amen.
eomprebensus a quoJatn Guidonc viro prxpoiente i Pascbalis episcopt s, servtts servoruitt Dei, vc-
acferoesl,eiquod de Angliu cpiscopus esset, quodve iierabili fralri el coepiscopo Atisclmo, salitlcm et
pro damno dotnini sui Anselmi Cantuariorum ar- aposlolicam lieiicdiclioiiciti. Nou ignoras ilivimc vo-
chiepiscopi Romam iret, ab eodem caltimniatus. luntalis csse consilinm, » ctc. Videin Paschali I I ,
Ncgal i.le; nec ei credilur. lnstat negando el deje- infra.
rando: sed nequidquam. Tandem, prolatis sanclo- Scripsit qttoque, per idem tempus cpislolam unam
rum reliquiis, super eas jurarecogitur et asseverarc, cpiscopo el clericts Ecclesia; Exccslrcusis, qnaiti 0

se iiulla omnino ratione Komae scienter quid actu- liuic optiscnlo indcre non otnninoaliciiiim putaimis,
rum, quodaut bonori aul volunlali Patris Aiiseimi qtiandoqutdem illam futttris lcmporibcs alict:jus
videri posset obnoxium. Post quae, ut pace ac secu- ncgolio forlc profuluraiu spercmus. Esl autcm ba-c.
ritale viri comitatus vhe reddi mercrelur, fcrme c Pascbalis episcoptts, servus scrvortiiu Dci, vcnc
quadragitila, sicul ferlur, marcas argenli non grala D | j r a WOsbenio episcopo et clericis Kxcestien-
f r a l r i

ei largitate leliquit.qtiassuo negotio superEcclcsiam sis Ecclesiie salutcm et apostoiicam benediclioucm.

S. Edmuudi Koma- atiiuiuiculaturas, Angliatn cgic- El Palrutn sanxit auctorilas, » elc. Vide in Va-
dicns, mage putavit. scltati //.
1IENSCIIEMI NOTjft).
• Herberti Norwicensis Simoniacum ingresstim, fuerat, Eboraccnsi csi subjeclus.
vera pceuilentia el tneliori progressu ctiieinlaiuiit, Abhatia I I . T C S. Edmuitdi rcgis cl mnrlyris cst
c

ilfscribil Malmesbnriensis; mox infra Norwiccnsis in agro Sulloli iensi a rcgc Camilo conslrticia, ile
appellatur, quia setlein (quam anle noii mulios anuos qtia vide monaslici Anglicani lomum l,p. ^84.CoIitur
Tlietfordiain transtulerat Herfastus) ipse Norwici diclus Edmiittdus 20 Novcmhris.
locavil, cl obiit anno 1119. Hoc privilegiutn dalum atmo Alcxaudri papne Xi
d

• Kolieritts Cestrensis qnoqtie sedem , qtiam Chrisli 1071 exhihet hic in uolis Schleuus p. 20(3.
Lichfeltlia Cestriam translulcral stitts decessor Pe- • Exccslria cst Ecclcsia el cpiscopattts Kxonirn-
trtts, jam an. 1095 iranstulerat Coventriam, per- sis; urbs ea in Dcvoi/ia ad Iscam lhiviiuu, Anglis
rexit lamen, u l binc apparet, uti tiltilo Ceslrcusi; Excestcr dicla, stipra 1. I , u. 15 ct hic iufia u. i
qui deinccps exslinctus, demitm ab Henrico V I I I in vocalur cpiscopus Exo:iicnsis.
scbismate renovatus est; el qui sub Catiiuaiicn^i
435 EADMERI CANTl ARIENSIS M0>AC!I1 ioG
Rcvcrsis episcopis, el aliis qui Romam , u l d i x i - A ipse ordo expostulat u l archiepiscoputn nnutu ponii-
mns, direcli fuerant, rex adunatis Lundouise princi- liccsque duos tnajoris teslimoiiii qnam lc csse judi
pibus regni, Anselmiim per inlemuntios ex more ccmus. — Et de liltcraruiit, iuqitit, lcstimonic
convenit, quatenus sibi aut coosuetudines paternas quid? » Responderunl: c Testimoniitm inonachonim
nlira non negaret, aut rcgni sui cultor esse desine- contra episcopos non recipimus, et ovtnas peflis re-
ret. Respondit: c Inspicianlur si placet litterae quse ciperemus? Vae, vae, aiunt, ad ista quilibct rdigiosi,
allatae sunl, et salva bonestate mea, salva sedis nonne et Evangelia pellibus ovinis inscribnntur? 0
apostolicae obedientia, quanlum potero voluntati hinc simultatis detecta cotifusio! » Quid in bis An-
ejus morein gerere praetentabo. Si vttli, ait, sure selinus ageret, quod se verieret, aliquandin dtibita-
videanlur; meae, scial, bac vice non videbuntur. > v i l . Grave quippe judicavit quomodociinque osten-
Vtefert, c Cttm igitur, inqitiens, alia vice sibi eas dere, fidem se liueris apostolicts non babere; et fo-
ostenderc placuerit, tuuc et me ad caa qtias modo miiero gravis scandali vidil csse, verba taniarum
habet, promplum babcbil. » Respondit: c Nequa- personarum, in episcopali veritaie illa vera esse
qiiam de litteris ago vel agam; sed an meae volun- contestantiuro, advcrsa fronte refcllerc. Tcxlus au-
u»ii, omui ambage dimissa, in cuuctis cottcurrerc tcni litteraruro hic esl :
vclit, edical utaudiam.Quod auditum niuliis magnae B c Paschulis episcopus, servus servonmi Dei, vene-
admiratioiii f u i t , dicenlibus inler sc quia si lilterae rahili fratri Ansclmo, Canluariensi archiepiscopo,
voto ipsiiisconcordareni,eas.etiam nolenleAnsehno, salulent el apostolicam hencdiciiouem.
ttltroneus publicarct. Non ergo nobis eo lempore c Adversus, » etc. Vide in Patchali I I ad an.
innotueront. Attamen qno lam sollicilius sunt celatae, HI8.
eo latius posl aliqnot dies sunt divulgatae. Vcrum < Rex itaqtte ex his qnae episcopi dicehant, in soa
lectis atque relectis coram omnibus, auditum prae- senteniia animosior faclus conslanter insistere coe-
bere volenlihus, litlcris Anselroo directis, subjunxe- pit, favenlibus simul et incitantibus enm episcopU
runt cpiscopi, qui Roma veneranl, se alia Romae ab rcgnique proceribus qualenus sine retractatione sibi
apostolico verbisaccepisse, quam littcrae ipsae vel Ansehnus hominium facerel, et eos quibus se daln-
etiain tlfce qttas regi detuleraut contincrent in se. rum prolinus episcopatus dicebat, coiisceraiurnm
Requttiiique conteslati sunl in episcopali veriiate, sponderet, servata in omnihns antecessorum consne-
papara ipsum regi verbis puris roandasse per se, tudine. Tunc i l l e : c Si suorum, d i x i t , vcrbis epi-
quoniam , quandiu in aliis vilatn boni principis scoporum litterae concordarent, intclfecu ratione
ageret, de Ecclesiarum investiluris aequauimiier forsan quod exigit facerem. Nunc autem, ne in u t l *
illum toleraret; nec eum ullo excommunicationis C dccipiar, electius videtur Romanom super his ponti-
vinculo necteret, si religiosas persouas per datio- ficem consulere quani in re lam anibigtta sententiam
nem virgae pastoralis eis invesliret; cnr autem hanc praecipitare. » Ad quae, qtii Roma veneranl eptscopi
tanti doni dignitatem ei per chartse inseriplionem respondere : c Quae diximus dicimus, qttae lestati
noluerit delegare, earo ferebant causam esse, vkle- Sumus confirmamus, inque bis omnibus apostolicae
licct, ne in aliorum notitiam priiicipnm prolata, ipsi sedis icstimonium, si nobis non credis, appellamua.
eam sibi usurparent, Romani ponlificis auctoritate Super haec quoque tibi ex parle domini papae, q u i
conlempla. Ad haec cunt h i , qui cx parte Anselmi hoc jussil, deuunliamus qnatenus consilio nostro te
missi frerant, viva voce lestarenlur, papam nil cui- nihil baesrtans credas quia, dum voles, nos paratos
libel verbis mandasse, quod lilleris aliqualenus ad- habcbis reipsa probare his quae dieimus nibil dtipli-
versarelur; objecerunl episcopi, se clam illis alia citatis inesse. » A t ille : < Adversns ea quae as&eritra
egisse, palamalia. Quod Baldwinus audiens, el in- liles conserere nolo. Yerum qnia seniio ex illis
fainem aposlolicae sedis inconstamiant, quae nolaba- quae audilu secretius didici volunlalem procerum i u
lur, susiinere non valens, eos, sicut erat spirilu hoc unam factam esse, scilicet ut si rex invesiiiuraa
fcrvcns, el boni amans, nonnihii eliam in istius- ^ Ecclesianim, sicut se faclurum minatur, dederit,
modi diclis contra iluVm et sacramenla, qux se licet id me nec approbante nec consentienle fciciet»
coram Romae fecerant apostolico, agere calumnia- ego causa vestri nec danii nec accipienli meam
tus est. Orta igitur dissensio non modica inter quasi excommunicatis communionem subtraham,
proceres esl. Hi etenim asiruere nitebaultir, se- donec nuntiis quos pro negotii hujus discussione
moto verboruin inccrto, scriptis sigillo papae signa* Romam destinalio reversis pro cerlo sciam quid
lis, verbisque monachicis omniuo credcmlum : iili ngam, solus ah eis discrepare nolo. Hoc interim ob-
ccotiira Irium potius tpiscoporum assertionibus, scrvato pencs me, ut ntilla penitus ratione qocm-
quam vcrvectim pellibus atratnenlo denigralis, quam in oCQcium sic suscepti honoris consecrem, a u i
phimbiquc massula oneralis, forc credeudtim, ab- cuivis alii consecrare praecipiam vel concedam. »>
jecto mouachelloriim testimonio, qui tibi saeculo se Solula in istis conlroversia est, et utriiique res s o -
abrenuiitiare profcssi sunt, omue, iiiquiunt, saecu- pita. Tunc rex tauquam cupitae polcstali donalns»
l.;ris negolii (estimonium pcrdi<leru;it. Ast hoc, ait exsuliatis el hilaris per dattonem virgne pastora-
Baklwiiius,negotium sa-culare nou csl.» A i u n l : c Et Hs illico dttos de clcricis suis duobus cpisco-
quidem tc virum prudcntctn ct slrcuuun^ scimus^sed p-uibus iinestivil , Rogerium vidclicei cancclla^
1*7 nisToniA N O V O R U M . — L I B . m. iz%
riuin • eptscopatu SerberiOtif 17 ei aliom Rogtrium, A Simooiacae baeresis • ubrepiio In codem eoncilio dain*
larderarium b
auum, poiiiiflcaiu Herefordcnsi. nata est. In qua culpa inventi depositi suut Guldo
Per idem lempus celebratum est genei-ale conci- abbas de Perscore , et Wimundus de Vavestoch,
J

liom episcoporum et abbaium totius regni in ecclesia el Ealdwinus de Rameseia, et alii nondom sacrati,
beati Petri apostoloriim principis, quae in occiden- remoti ab abbatiis, scilicetGodricusdeBurgo, Haimo
lali parte Londoniae sita est. Cui conciiio prxsedit de Cernel, Egelricus de Midcliune; absque simooia
Anselmus arcbiepiscopns Dorobeniensis, consideiiti- vcro rcmoti sunl ab abhaiiis pro *ua qorqne causar,
bns secum arcbiepiscopo Ehorncensi, Gerardo, Mau- Ricardus de lleli, et Robertus de Sancto Edmqodo,.
ritio episcopo Lnudoniensi, Willhclmo eleclo epi- et qui cral aptid Micelenei.
sropo Winioniensi, Roberlo episropo Lincolniensi, Slatolum qnoque est ne episcopl saFcuIariunTpla-
Samsone Wigorneusi, Roberlo Ccsirenst, Joanne citorum oflflcium suscipiant, et ut, non skut lalci,
Barthooiensi, Herberto Norwiccnsi, Radulplio Cice- sed ttt religiosas personas decet, ordinatas legct ha-
strensi, Goodulpho Roffensi, Henreo Pangorensi, et beant, et ut semper et obiqne boneslas persooaa
duobus noviter,insiitutis, Rogerio scilicel Serbe- testes babeant suae conversalionis.
riensi et Rogerio Herefordensi. Osbernus aulem Utetiam archidiaconatus non deniur ad firmam •.
Esoniensis, infirmitate delentus « , inleresse non B Ut archidiaconi sint diaconi.
potuii. In boc concilio mnlta ecclesiasticae disciplinae Ut nullus arcbidiaconus, presbyter, diaidnos,
necessaria servari Anselmus instituil, qttae posl- canonlcus uxorem ducat, vel ducum retinea- Sub-
modiim sedis apostoiieae ponlifex sua aucloritate diaconus vero quilibet, qoi canonicus non est, a i
confirmavit. Cujus concilii seriero, sicot ab eodem posl professionem castiutis oxorem duxerit, ndera
Paire Ansebno deseripla esl, buic operi inserere non regula constringatur.
Incottgmuin existimavimtts. Scribit itaque sic : f Ut presbyter, qoandio illieium conversailooem
Anno Domitiicae Incamaiionis millesimo cenlesimo mulieris habuerit, non sit legalis, nec mlssam eele-
sccuudo, quarto antem praesiilatus Pascbatis summi bret, nec, si celebraverit, ejus missa audiatur.
pontificis, tertio regni Henrici gloriosi regis Anglo- Ut nullus ad subdiaconatum aut supra ordinetttr
r u m , ipto annuente, celebratum est concilium in aine professione casliutis.
ecclesia beati Petri, in occidcnlali parle j u i t a Lun- Ut filii presbyterornm non aint liaeredes Ecclesia-
doniam sita, communi consensu episcoporum et runt patrum suorum.
abbaiom ct principum totius regni. In quo praesedit Ne qtiilibel clerici sint suecularium praeposiii, v d
Anselmus, archiepiscoptis Dorohernensis c l primas proctiratores aul judices sanguinU.
r

totius. BriLtnniac,
.... t _
considentibus
1.1 .:i.
venerabitibus
w.M.
viris
_ ? - ! _
Gerardo Eboracensi archicpiscopo, Mauriiio Lundo-
niensi episcopo, Willhelmo Winioniae eleclo epi-
scopo, aliisqne u m episcopis quam abhatihus. Huic
eonventui adfuerunt, Anselmo archiepiscopo pelente
a rege, primates regni, qualenus qnidqnid ejusdem
concitii aucloriute deceriierelur, utriusque ordinis
concordi cura el sollicitodine tutum servaretur. Sic
enim necesse erat, cttm multis retro annis, synodali
cultura cessante, viliorum veprthus succrescentibus,
Christianae religionis fer vor in Angt ia niinis refrigiieral
9
Primum ilaque ex aucioritale sanclorum Palrum
HENSCHENIl N O T J E .
• Rogeri Sarisburiensis pater Rogcrus, ex pau-
pere presbytero ad jtislitiarti summi eyeclus poteu- D
tlam sttb hoc llcnrico, cujus gratiam iudignis arti
bus meruerat, cancellarit qtioque dignilatem nolho
sui obtiituit: ^qui nunc episcopatu douattis, postca
extrenise llenrici voluniati infidelts, attctor f u i t ,
Ut presbyteri
TTi
non eaot
« . A . U . I . . : _~_ __-,#
ad
_„
poutlonea, nee a d
pinnas • bibant.
Ut vestes clericorom sint unios coloris, et cakea-
menia ordinnta.
Ut monachi et clerid qoi ordinem soom abjece-
runt, ant redeant, aul excommonicentur.
Ut clerici patenles coronas habeanU
Ut decimae nonnisi Ecclesiis dentur.
Ne ecclesiae aui praebendae emantur.
Ne novae capellae fianl sine cousensn episcopi.
Ne ecclesia sacretur donec provideantur neccsaa-
ria et presbylero et ecclesiae.
• Mtttu eruditissime colligit Spebnannus in Glos-
sario, u l ostendat, ad firmam dari fnndiim atit bc-
neficium, cnm Iradttntur stih obligatione pracbendi
annue convivii seit epuli, ad certam pcctiniae sum-
mam ccriumque dierunt numerum taxati : et hinc
nomcn firma? non tautiim pro villa seu praedio, stib
9

exclttsa Mathilde filia, Stephantim regem eligendi.
b Larderarius dtchur, penti-praefecitts, a larderio*
quod esl pentt, sic dictttm quia in eo tardum conser-
valur.Non polCratdignioribus inchoare tam indignus
promotor.
c
< Osbcrnus, non pancis annis lumine caplus,
vixit ad ?unum iv regis Henrici. > Ita Malmesburien-
ais. Ex quo supra staiuimus an. 1403 ohiisse.
* Erant abbaliae de Pcrsbore in agro Wigorniensi,
de Tavestocb in Devonia, de Remeseja in Htintindo-
nensi comitalu, de Burgo seti Petroburgensis in
Northamlonia, de Cernel in agro Somersctensi, de
Middeltune in agro Dorsetensi. De fumlatione etaliis
honun ccenobiorum rebus consulenduin Monaslicuin
Anglieanutu.
nnnua pensione elocalo,scd eliam pro convivio sumi
apud atictores AngloSaxonlcos.Tale quid hic vide-
relur prohiheri, tiipote honeslatem ecclesiasticanv
valde laedetis, nisi mox infra simili phrasi cl plane
in sensu obvio prohiberelur monachis tenere vltlas
ad firmam, id csl sub annno pretio conductcs.
f
Legatis dicitur, qui nulhim habel iinpcUintentum
qtiominus in curia possit ex lege |K)stulare et posttt-
lari, quales non snnl excomniuuicali aul infames :
hoc senstt in formtilis judiciariis dicuiiliir probi et
legales homines ;et hinc ducitnr legnlitas, ad hujus-
roodi honestatn qualitatem designandam.
• Pinn Anglis, significat aciculam atitetiam cla-
vum ligneuro: sed qmd ea vox ad compolalionem? Ve-
 m
i »9 EADMERl CANTCARIENSIS MOXAOTI 416»
(25) Ne abbatea tacUtl et ol In eadeta A qni peti noo atolloa Lottkaikaris dies mnliot
doio cota owcudus toU ttanda«ett d dormiani, toi U-astrettoret in ocaoi boasinoa geaere feriu
•Ui tjccettjute aJiqma pniUbeote. Stoe qtod okiniom de reftoranda ncoatwiticaiiotie
Ne atooaehi piaulentiam enifis btj-agant sine DotMtkU mrbms siaiotoaa foii, iptetaei Ansdtn<rt
pcrmlato abbalU toi, ei qood ahottet eU fceotiatB raiiooabiti dUpeasatioae otnt pcaiponi cooeetsii.
de hoc dare non potsont, tvUi de iU qooroai aniata- Finilo coocilio, Attsdtnos tandooia dUcestil.
runi coraaa geronL Praefalos ergo Rogetios, qoi, oi dixio-os, in cpi-
Ne aaoaacbi eompatres, v d mnoafint commalrea scopataia ikrelardett^m tstoaapiot crat, e Tettigio
fitnL in ipta dviuie Lttdoaije grtTi inirmiuie percnt-
Nc aaooacbi teneani Tulaa ad limaaa. tas ad exireaat dedodos ett. Qoi, cota te proxiaaam
He aatnacbi ecdedas nUi perepUetpot aecipiaai, aaorti sealirei, atlsse nontio com epistoU rogavii
atttaje aibi daias e-jpoiknt aoU rcdfllioof, ol ptrtby- Anaelmoaa qaaleons praeciperet dttobot epUcopU
leri ibi aenrieoiet It iU qoae sibi ei ecdetiia necet- soU, tandooknst viddket aiqoe Rotleati, ol eom,
tarit soni pennriam paiUninr. toteqoats aaorereiar, tob ccJeriUle episcopum con-
Ul idet ioier Tiroaa ei moliereta oecolte ei sine aecrarcoL Qood ipte aodietts insiptenuatn bominU
ietiibas de eonjtgio dau, ai a b a l l e r u t r o negaU B » d « i r a u t s p u l o l o m t a b r i t i l , oihilqite r e t p c o d e m a d

foeril, irriu babeaiur. postobu, oontiua a te, ticot veuit, vacuunt emUil.
Ut erioiti tic toouleanlur ot part aoriom appareat, Et ille qoidem roox Lundooiae ntortous est, et can-
et oeoli noo leganlor. cclbrios refitae, ReinebBot nomine, loeo illiot pari
iSe cogntli osque td septimam t^nerationem td iovcsUlura sobrogttus.
eoojagiom noo copolentor, vel copoUii simol per- Miilens ergo rex rogavit Ansebxtom, qnatenoa pro
maoeant, et ti qoU bojot incesiat coasdus faerit, tuojnre hot noviter clcctos cum Willbdmo jam-
et ooti oeiendcrit, ejosdem erimioU se participcm dudutn WenUuae- dvitatis episcopo electo consecrt-
rct. Rcsponctit: < Equidem Willhetmuni libens con-
Ne eorpora defuoctoram extra parochiam toam sccrabo, sed quod de noper iiivestiiis inter me el
tcpdieoda portentor. iilum convenit, non moUbo. > At ilie, nonnihil ab
Ut pretbjter paroebiae perdat quod inde illi jotte aitimi tranqoilliUle muUtus, onnm sine aliis il om,
se viventc, non sacratorum, inlerposito sacramcnto,
_. . . . ___ asseruiu Eral quippe idem Willhdmns in episropa-
Ne qoU lemerana noriUle corporitms mortuorum, t a . .„. ^,. \
„ .... . . . loro WenUnae, ot praetibavinius, civiutis, Anselmo
tolfontibos, aot aliui rebos, quod conligtsse cogno- , . ... . . m
. . / . r necdum ab exstbo revocaio, declos, aed tpse nec
T i m u s , stne episcopalt aociortuu reverentiam san- ^ deciioni
. . . consentirc, nec baculum sibi a rege porre-
ctiiatU exbibeat.
ctum soscipere, oec rebos. vel cansis episcopalibos
Ne qoU illod neTarium negotium quo hactenos ullo volebal pacto ittleodere. Revocato autcm An-
hominct in Angiia solebanl (26) velot brula anima- sclmo, clerus et poptilus ei insistere, ac ut clectum
lia vcnondari, ddnceps ullatenus faccre praesumaL suum sihi praeficeret, magno ceepernnt opcre po-
SodomitiCum flagitium facientes, et eos in hoc stoUre. Diflert ipse, nec subitum praebet assensum.
TolunUrie juvantes, in boe eodem concilio gravi Tandem lamen ei coruro assiduiutc, et ecclesiasiicae
anathcmate damnali sunl, donec poenitenlia et con- necessiiatis consideralione promotus , connivente
fetsione abaolotionem mereanlor. Qui vero hoc rege, Willbelroum in Ecclesiam, exsulunlibos con-
crimine poblicatut foerit, autotuin cst, siquidem* ctis et nionacbis ipsios Ecdesiae fcsiive procedenti-
fnerit persona religiost ordinU, ut ad nullum am- bos, adduxil, ac Wenlani pontiocatos curam ci, sob
ptius graium proroovealor, et, si quem babei, ab itlo praesetilU totius multitudinis dalo baculo pattorali,
rfeponalor. Si autem laicos, ut in toto regno Angliae, delegavil. Hunc igilur iU cleclum visum est pontifi-
Jegali toae conditionU dignilate privetor. E l ne cali benediciione non esse jure defraudandum. Sed
bojus eriminis abtoluiionem Kt qui te aub reguU p com rex illum sine aliis sacrarii permiuere nequa-
Tivere noo noveniut, aliquU nUi episcopus facere quam, nec Ansdmos eos cum ilto sacrare nllatenus
praesomaL acquiesccre veilet, praecepit rex ol Gerarous Ebora-
Suiotnm qnoqoe est nt per loUm Angtiam in censis simut omnes ucraret. Quod ubi praefatot
omttibot DomiuicU diebos excommonicaiio praefata Reinelroos advenii, retuiit regi baculum et annu-
rcAovetur. lum qoos se injuria soscepisse dolebal, tciens qoit
E t boc qnidem LuiidooiensU eondlii textus cst. malediclionem pro benedictione sosciperet, ti u l i
UENSCHENII NOT.E.
reor ne librariorom vitio, ironcau vox popina in rint coro solemni caereinonia eingendi milites, sive io
pinnat, abieril. Ccrte synodica Racherii ep:scnpi ordinem equestrem ascribendi, late probat Seldenus
Veronensis ad presbyteros, Spicilegii Acheriaui ad hunc locutn, docetqtie ex Malmesburiensi, Gui-
tonioll,paf. 261, expresse borUtur presbyteros lielmum Rttfum, favore D. Landfmnci usum, < eo
dieens : < Nolile in ubernis bibere. >
• Quoioodo illuslriores anlistiles jus sibi arroga- ? |uod eum ipse Landfrancus uuirkrat ei mtlitem
cceral. i
 IIISTOMA N O Y O R L M . - LIB. I I I . 44*
411
onlinc be.KHliccn.iu» M «anibus Geranll »ub.mUe- A liam. Qui.1 m i b i d e mm*mm papaT Qucanlece»»
» » res mci n \ A i boc
l i A _ > in
i i i rcgno
i > A _ n A posscdcrunt,
i i A f t f t - w l A n i n l . mca
mi»a sunt.
M i n L IIxc
I l a ! C si
i
r e L Uudc rcx iiimis iratos cnin gratia sua curiaque
quis auferrc mihi volucril, quod inimicus meus s i l .
privavit. Gcrardus ilaque, socialis sibi cunclis epi-
otnnis qui roe diligil cerlissime noveril. > Tunc pne-
scopis Anglias, residuos duos id csl Willhclmnm
9

sut ad isla : c Nihil corttm quae ipsius esse scio ipst

alquc Rogerium, spreia onini aeqtiilale, siaiulo die
lollo, aut tollcrc volo. Vcrumlamen novcril qttod
Lundoniae voluil consecrare, Anseltiio in villa qiuc
nec pro redempiione capitis utei consentiam ci de
noii ionge csl, llttrtclac nomitte, cotisislenle el evcn-
iis quac praesens audivi iu Rotnauo concilio proht-
lum rei praestolatile. Veriun cpiscopis ad examina-
beri, nisi ab eadem sede iiiterdiciorum absoluiiouis
liooem sacrandorum pro more paralis alque dispo-
seiitenlia prodeal, a qua conslitulionis ipsorom vin-
sttis, Wiilhclnus, amore compunclus justitiae, mox
cntuin prodiil. i lltilliplicala sunt ergo verba istius
inborrtiii.cl sitis omtiibus spoliari qnam lam i n -
discidii, tantuinque gravala ul filii Ecclcsiac magno
fando mitiistei io suh ianli myslerii administrationo
thnereut ne Patrcin suum protinus perderent. Ipsos
collum inclinarc dclegil. Quapropler episcopi, sua
prlncipes, quorum consiliis rcx intiiicbalur, consi-
confusione percussi, infeclo negoiio ab inviccm sunl
deratione futiiroruin maloruitt ingcmiscentes tacry-
illico divisi. Ad hsec lotius multiludinis que rci ex-
B mis uiadtiisse conspeximus. Fiunt preces el oratio-
iium spcctare convenerat, clamor insonuii, una voce
nes ab Ecclesia ad Christum, et plo gentitn inlor-
Willhelmiiin rccii amalorem, ei episcopos, tton epi-
pellalnr qtiatcnus suae pietatis intuitu scdet iiistanlia
scopos, scd jusiitiae pnecipitalores csse concrepan-
tnala. Haec inter, voce subuiissa rex aniistiti man-
lis. A i illi, mcntis sttae rancorcni ex viilins immui:>
dat ct multis precibus obsecrat qttatenus ipse per se
liooe pandenics, regem adcunl, illatae sibi coninme-
Roinam ire, et quod alii itcquivcrant stta s i l i indu-
liae querimonuin coratn illo depromunl. Willhcl-
slria conelur acqirrere, ne ipse perdendo suoruin
inus in medium deducitur, patrati dclicli reiis
jura anteccssorum cis vilior fial. Sensit Paler quo
aicuaalur, roinis non lcvibus btnc indc couciiiitur.
I I . T C vergercnt, et rcspondil : c Differanlur haec, si
Ille alat nec avelli poiesi a recto, c i ideo suis omni-
placel, tisque in Pascha, tit, audilo cpiscoporum re-
bus exspoliattts eliuiinalur a regno. Quaeril Ansel-
gniquc primatum consilio qui modo non adsunt, rc-
mus sttper istis a rcge judicium el justitiaro nequid-
spondeant hiiic. » Terniinata in istis ea vice causa
quam. Iterum atque iteruin preces et qucrelas, pro
est, et abiuvicem sunl in pace divisi.
qualilate ncgotii soggerit, sed ille nec prece nec
querimonia moius ccepto desistere voluit. * Igilur in Pascha curiam venil, regni ingenuita-
lcm >> de negolio praesens consuluit, coinmunis con-
Subseqttciiii dehinc media quadragesima fere, rcx C | i i cem unam accepil, «quum scilicel fore illum,
s i VO

Canlnariam v e n i l , quacdam, o l ferebantor, regni tanlcc rei gratia, viae laboretn dcbcrc non subterfu-
negotia Dqfris cum comite Flandriae traclalurus. gcre. Referl: c Duin in conimune vullis ut eam, ego
Moraioa autem iriduo Canluariae est, et qood de corpore licet imbeciilis, scnioque coitfinis iier aggre-
comitia agcbatur aiivcntu nibit fuisse agnilum esL diar, ilums qtio consuliiis, protit vires coucesscrit
Agtiituin vero est quare venerit.el ipsius moreocca- Deus, omnium finis. Altamen, si ad apostolicum
siopatuiu lu illis quippe diebus per suos convenitAn- pervenire potuero, noveriiis quod ipse nihil quod
selmom quatenus sua jam diutina patienlia delibutus vel Ecclesiarum liberlati, vcl meae possit obviare
paternarum consuetudiitum amplius sibi nihil dero- hoiicstali, meo faciel vel rogaiti vel consilio. > Dixe
garei, ne irritatus cogeretur actu monstrare qtialiter r t i n l : c Legatum sutitn domiuus noster rex suas
ea qtiae contra se- faciebat sibi sederent in menle. preces regnique negoiia aposiolicis auribus exposi-
Natn, sicut per eos qui secrctorum illius conscii lurum lecum diriget, et lu solummodo iis quae vera
crant nonnullis innoloit, disposueral apud se illum dixeril atlestare. > A i t : c Quod dixi dico, nec vera
aul aliquo gravi corporis damno laesururo, aul certe dicenti, Deo miscrantc, contradictor existain. 1
inhonesle trans mare pulsuruin, ac demum outnia Finilis itaque paschalihus festis a curia discessi»
j u r i Ecclesise compeleiitia dircpturum, si emn ad ex- D
Anselmus, iter Angliam exetindi qttantocius accele-
secotionem soae volunlatis dc noia querela non re- ratus. Vulueraveral enitn quodammodo mentem ejus,
periret omnino paratum. Qnihus agniiis, ila Pater quod rex nec per se nec pcr suos, 11I dixi, aud.rc
Ansclmus respondit: c Nuntii qttos pro verbis quae volebat qtiid lilterae Ronia ntiper allatae contincreni
deittleront episcopi Romam dircxi, jam reversi sunt, in se. Quod idco illum facere quidam opiuati sunt,
e l v e r i u t i atteslantes, ut aiuiii, litteras atlulerunl. quouiam materiaro earumdem litterarum ei jam re-
Iptae, quaeso, liiterae inspicianiur, si forte in illis velatam per unttin illorum quos Aitselmtts Romant
aliquid qood me volontati suae condescendere sinat direxerat sensint intellexerunl. Forroidabal ergo Att-
invcniatur. Nequaquam, a i t , amhages hujusniodi seltnus ne si vcrbis episcoporuin in liileris ipsis
olira non feram, finaiem caosae volo habere seiiten- papa iton concordarel, pro investituris Ecclesiarum

HENSCHENII NOT^E.

• Annus, ut mox docetur, erat 1103, quando hic, nobilius ttmvcrsa, vocatur ingenukaM: plura
Pascba cadebat in xxix Martii. huc reducta vide apud Spclmannum in Clossario.
* Quomodo soli nobitcs dicclianlur ingenui; ita
M EADMERI CANTIARIKNSIS MONACM
qoae faetae fuerant, et eliam cousecrationibus qtto- A Iter peregitse, atque iitcolumetn cum suls omnibos
rtundam abbalum, quos ea tempcsuie investilos
Bobertus Lincolinus episcopus cl Joaunes Balh
niensis sacraverant, saepe dicta excominutiicalionis
sentenlia Ules nonnullos involverit, a quorum com-
rounioue se neqtiaquam, sine gravi scandalo, cohi-
bere valerel. Lilteras etenim nondum inspexerat,
praeeavens ne si forle, mnuto consilio, rex eas i n -
spiciendas requirerel, sigilloqoe exclusas reperfret,
aliqtiid haberel quod earum auctoriuti objicere non
injuria posset. Feslinalo igitur ratos est Anglia
exeundum, ne illic, excommunicalis eoromunicando,
alfqua excomroonicationis culpa involvereltir. Veni-
mus ergo Cantuariaro, nbi non ullra qualuor dies
dcmorati, accepla saeras benedicilonis liceniia a
monacbis dilectissirois (Hiia suis, necne a civiuro B
circurofluentiomque |iopulorum numerosilale, i n -
genti pieutis affcctu prosecuti ad portum maris pro-
peravimus. lUque naves ingressi Wiisandis appuli-
mus. AcU sont baec annp incarnati Verbi mtllesimo
centesimo lertio, v Kalend. Maii. Regia igitur pace
auisqne otooibos investilus mare transiit, et libera
vla per Bononiam iler Northmanniam veniendi as-
aompsit, qooromqoe nobiiium lerrae non viii obse-
qtiio fretus.
Cum aolem Beccl fuiaset (ubi qna devotionia, qua
dileclionis, qua gaodii el omiiis boni jucundilate su-
sceptos sit, lacco, dum id nulli possibile dictu exi-
slimem) litteras ibi praenominalas sigillo absolvit.
Quid iuque in eis inveuerit, textus earom qoem g
sobscribimos declarahit.
c Paschalis episcopus, servtis servorom Dei, A n -
sdmo Cantoariensi venerabili fralri et coepiscopo,
salolem et benediciionem.
c Suavistiroas dileciionis tox suscepimos litteras,
e t c » Vide in Paechalill.
Cum autem de Becco Carnotum in festiviute Pen-
lecosles, ulpote propositum*iier inde acluros, An-
selrous venisset, acceplt ab Ivone • civiutis episcopo,
el a mullis non spernendi consilii viris, satius fore
cceptom iter in aliod temptia differendum, quam
Iulicis ardoribus ea se lempcsute cum suis tradere
cruciandttm. Nimis etenim fervore aestatis ita ubique,
scd maxime, ut ferebator, in l u l i a , lunc temporis
qoaeque forrebat, ot incolis vix tolerabilis, peregri- D
nis vero gravis et importabilis. Quod Pater iuteili-
gens, consilio credulus Beccum revertitur. Resedit
ergo illic osque ad medium mensis Augtisti, mona-
chorum aedificationi indefessus invigilans. Ddnde
posthac, in iler Carnotum reversus est. Quid agant?
Si potenlum occursus, si honores, si obsequia ei de-
lata et ultra quam recipere vellet, oblata singula-
tim describere manum imponerem, nimirum aliis
occupatos taedio nimiae prolixilstis afficerem. Qua-
propter pauds accipialur dictum, c u m , vallante
ubiqoe divino praesidio, sumroa pace ac prosperitate
HENSCHENH NOTiE.
• Hic est ille scriptis ei virtutihus celeberrimus
Ivo Carnotensts, anno 1091 ordinatus et 1115 vita
Romam penrenisse.
Iuque, veniente illo, Guillelnius qtiidam a rego
dircctus Atigioruui, aliquantis diebus pnevenerat
Rotnanos in cattsam qnam agiiandatn sciebat, sna
sollicilndiite pro voio traducturus regis. Qui W i l -
Ihehnus simili tnodo conlra euntdem virum ab alio
regc missus Romam venerat, et quemadmodum rei
geslae series stipra designal, iis qttae luuc ecclesia-
slica gcrebantur pro viribos opem impenderat. Ubi
crgo adveutus Anselmi sororoae sedis autistiti oun-
tiaius, illico mandans illout deprecHtts est quatenos
diem iilum alque sequentem a fatigaiione sui apod
Sanclum Pelrum quietos duceret ac deroutu se ipsiua
praesentiac Lateranis exhiberet. IIle paternae pieUtis
roandaloro gratiose suspiciens paret, quodque sibi a
papa Urbano, ceu snpra meminirous, in palaiio L a -
teranensi datum fueral, die tcrtia bosptlium subit;
dein papae prarsentatus honorifice suscipitur, ac pro
ejus advenlu ipse, et qoae coufluxeral Romana coria
vebemenler se laetari fateiur. Die post hoc constt-
tuto, C S U M propier qoam illo potissimuin venerat,
in mediom duci jubetor. Adest et Willhdmos lega-
tioni qua fungebalur toto stodio curam impcndens,
hoc est ot regi Henrico omnes patris ct fratris sol
conaueiodines et usus apostolica» sedis aoctorluie
firmaret. Exponi etiam slatnm regni, regiamqoe* io
Romanos mttoificentiam, onde anipl ori qttadam et
digniori prae caeteris sublimiute ex apostolica largi-
tione reges Anglorum probat antiqultus usos, eaquo
re ooo solum molesturo et indecens fiore hoic suo-
rum aniecessorum jura perdere, verom eliam, sicut
se certo cognovisse ferebal, magnoRoroanis hoc
ipsum damno futurum si contingeret, et dum forlo
locum recuperandi invenlori oon essent, ab eis sero
lugendum. Quid plura? Ducti sunt iis atqoe aliia
necne perdocti iu causatn regis Romanorutn non-
nulli, admiltendae raiionis esse conclamaotes quae
ferebantor, neque vola Unti viri olla consideratione
posiponenda. luter isU silet Ansehnus operiens in
oinuibus examen suromi pontificis. Nec enim verba
sua dare volebat, ut mortis homo Ecdesiae Dei ostium
fieret, ne postposito Clirislo qui se ostiuiu ovinm
esse pronunliat, et per quem si quis iutrat sal-
vatur, et ingrediiur alque egredilur el pasctia i n -
vcnit (Joan. x, 9), ovile intrare volentes aliunde
ascendereut, ac si non ovium pastores, sed fores
fierenl alquc lalrones (ibid. i ) . Ipse uihilominos
f
pontilicum pastor cuin ad cuncta silerel, et quid
qttisque dicerct, prudenti consideralione examinaret,
aeslimans Wilihclmus jamjara illum pro favore Ro-
manoruin in se nihil eorum quae quaerebat sibl
ncgaturum erupit et ait : t Quidqtiid hinc hidevc
dicatur, volo norinl quicunque assisluni dominom
meum rcgem Anglorum nec pro amissione regni soi
passurum se perdere invesliluras Ecclesiarum. i
funclus, cujus laudes i reviicr collecias ex Martyro»
logio Carnotensi habet apud Sammarthanos.
 445 IflSTOlMA NOVDIICM. - LIB. I I I . 446
Tunc vlr apostolicus paticis ha?c vcrba loruius est: A a papa o.iiiiuiii, sicque Romanos ttnes renieandi via
« Si queaiadnioduir. dicis, rcs liuts nec pro regni inntavit. Qucm nos, ductu gloriosae Matbihlis • co-
•missione patietur Ecclesiaruin doiaiones att.it- initiss;e per Alpes eiiutes, cum apud llacen ia.r.
b

t e r e , scias eccc, coram Dco dico, quia n e c pro re- rcperissemus, tam vcloccm hominis cursuni a bealo
deinplrone sui capitis eas illi aliqnando Paschalis lNicolao adinirali adinodiun sunius. Epistola? quam
p pa inipune pennillet habeie. > Quo auditum op- regi detulit tcxttis hic e s t :
pido ronturhavit Willhelmuin. Romanis autcm ilicto c Paschalis episcopus, scrvus servorum Dei, i l -
p o M i u V i s acctamantibus optatum in commune c s t lustri et glorioso regi Anglorum, Uenrico, salulem
quatenus i s l a existimatio procul ab omnibus filiis et aposlolicam henediclioncm.
Ecclesiac fierel, aposlolicam videlicet sedem nun- c In liilcris quas nuper ad nos, > etc. Vide in
quam facturam ostiiim ovilis Dei laicum quemlibet. Vaechali.
Quapropter aliud, aiunt, regi respondeatur quod et Ac nos, una cum Wiilhehno Placentinos fines de-
illum ac bene agendum pautalim demulceat, et alio- screnlcs, prolccii gralia Dei, sani el iucolumes L u -
rom ooensam priiicipum exinde Roma non incur- glunum usque pcrvenimus, acturi illic festtim qtiod
rat. Itaque Romanoruin consilio papa nonntillos inslahat Domiuicae Nativilatis. Scd cum Wtllhelmita
paiemos usus, inlerdictis ouinino Ecclcsiaruin in fesliuarei, nec nobiscnm Lugdunum divertire vcllct,
veslituris, regi concessit, eumque ab excommunica- «cparando se a Patris coniitatu, dixil e i : c Pula-
lione, quam antccessorem suum fecisse superitis batn Roinae causam noslram alio eventu procesau-
diximus, iromuncm ad tcmptts constituit, eis dun- ram, et idcirco disiuii ea quae rex dominus mrus
taxat qui a manu ipsius investiiuras susceperant vel tibi diccnda mandavit hucusqtie propalare. Nune
deinceps suscipereiil, usque ad dignam tanli realus autem quia, citato gressit, ad cuin rcdire dispono,
saiisfactiooein, pro servanda ecclesiastici disciplina quae mandat ulterius abscoitdere nolo. Dicil quia si
rigcjris, sub excominnnicationis catena retentis. Re- aic ad eum redieris, ut talem te illi per omnia facias
gia igiiur. causa quao agebatur, tall modo Romae qoales aniecessoribiis suis antecessores lui se fecisso
acta determinata est. Satisfactionem sane Investi- noscunlur, tunc libcnti animo tuum in Angliant re-
torora censiirae ac disposiiioui Anselmi papa dele- ditum volet ct amplectetur. > Cui Paler : c Ne am-
gavit. plius dices ? — Prudenli toquor, a i l . > Ilac de ro
Post haec Ansclmus, aclis cum pontifice snis et nihil amplius dicto. A l ille : c Scio qtiid dicas atque
aliorom de Cbristianae religionis observanlia mtilti- intelligo. > Divisi ergo sunt in istis ab invicetn, et
pficibas eaosis, quae post principale negotiom sui Anselmus summo cuin honore et gaudio a venerahili
itineris non vilipettdendae causae fuerunt, reditum r Nugone fcugdunensi archiepiscopo el loto ctero su
sottm aposioiica petiil bcnediciione toeri. Cui papa: scepius, in majorem ecclesiam ductus est, ibique n i
c Beoedctio, qoam desideras, ita te comilelur ubi- Patcr el dominus loci ab orottibus habilus. DVrectis
qtie sicut ipsemet optas. Et ne a liminibus paslorum inlerea nunliis ac litteris ad regem Angliae, gesti
Ei ctfstae videaris immonis abscedere, en vice illorum negotii summam innotuit, e l qnid a Wiilhelmo ex
tibi scripta, suae auctoriutis sigillo roboraU, mano parle illius acceperit, inter alia non celavit. Quas
itosira porrigimtis, et ca quae continent aub illorum litterae sunt bae :
tesiimooio tibi et successoribus tuis in perpetuom c Suo reverendo domino, Henrico regi Anglo-
confirmamus. > Datis ergo litteris, oscuiatus Pa- rum, Anselmus Cantuariensis arcbiepiscopus, fidele
t r c m , et nos qui cum eo.eramus, Deo nos commen- servitiom cutn orationibus.
davit ac sic in pace dimisii. Litterarum autcm series c Quamvis per Willbehnum de Varelwast cogno-
bicc est. scatis quid Romae fecerimus, U m e n quod ad m c
c Pascbalis episcopus, servus servorom Dei, ve- perlinet breviier osiendam. Romam veni, causam
nerabili fratri Anseimo, Cantuariensi episcopo, sa- pro qua veneram, dotttino papx cxposui. Respondit
lutem ct apostolicani benedictioncro. se nequaquam velle disseiitire a sututis anlecesso-
c Fralcrniutis tuae postulaiionibos, > etc. Vide tn ^ rum suorum, el insuper pracccpit mihi tit nullam
Paukali JL haberero communionem ctim illia qui de ntanu tua
Nobis iuque Roma discedentibos, Willhelroos investituras acceperunt Ecclesiarum posl hujus pre-
remansii, asserens sese voio constriiixisse beatum hibilionis notiliam, nisi pcenilenliam agercnl, et
Nieolaum adire, re autem vera Romae inoraturus, sine spe recuperalionis quod acceperanl desererent,
et si possel, Anselmo ahsente, quod eo prnesenle nc- neque cum episcopis, qui Utes consecraruni, nisi ad
quiveral, antislitem a d a u sententia traducturus. apostolicae settis judicium se praesenlarent. Horum
Quod quia nequaquam facere poiuii, persuasorias omnium lestis esse potest praedictus.Willhelmtts, si
iitteras regi deferendas, ne nihii vidcretur egisse, vult. Qui Wilthelmus, quando ab invicem discessi-

HENSCHENU NOTifi.
• Haec est cetebris comiiissa Mathildis, sedi apo- episcopi Locensis.
stolieae fldelissiitta; cujtts Viuiu iuticeedidit Fran- b
Per Alpe$ \\X sappe a t i b i , mons Apenniuos ia
f
ciscus Maria Florentinius : de qua nos eiepe egi- iciligilur.
mus, etpotissimum xvm Martii ad V i u m S . Anselmi
4« EADMEIU CANTUARIENSIS MONACIfl 4i8
mtu), ex vestra parte commeinorans amorcm ct he- A dclis vohtiitatcni, ulntm sle, quemadmoduni dixi.
nignilalem qimm acinper erga me baboistis, *ub- posnint in pace vcstra et officii mei potestaie rediro
nionttit roe sicut arcli cpiscopum vcstniut ut talem in Angtiam. Paratus enim sum el vobis et populo,
me facerem qualcmts sic iutrarcm in Angliam, ut divina niibi dispositione contuiisso, officii mei scrvi-
sic esse possem vobisciiui sicut fuit autecessor meus tinin pro vir bus c l scienlia tnea, servala rcgulari
ctim patre vestro, ct vos me eoilcm lioi.orc cl libcr- obcdieutia, fidclitcr exhihere. Quod si vobis non pla-
tale Iraclaretis qua patcr vcster antcrcssorem mcunt cneril, puio quia, si quod animaruui detritnetitunt
tractavit. In quibiis vcrhis intellexi quia uisi me iude contigcrit, mea culpa nou erit. Omnipolens
talem facerem, redilum meiim in Aitgliam non vcl- Deus sic rcgnet itt corde veslro ut voa per omuia
leiis. De amorc quiilein et hctiigiiilatc gralias ago. rcgticlis io graiia cjus. »
Ut aiitcni ita sim vobiscum sicut anteccssor meus His ita geslis, ipse, pattcis de stiis sccum relentis,
fuit c.um palre vcstro, facere non possum, quia mc Lttgiloni resedil iu sutnma pace et quicle propriam
vobis liotnagiuni faccrc, nec accipietitibtis de maim praedicli poutificis domum iohabilatido, nuiiiios suos
veslra inveslituras Ecclesiarum proplcr praedictam exspectans, et tte ad boram quidem ab iis qns Dei
prohtbitionem me aitdiente factatn audeo cominuni- suut verbo se vet actu clongans.
care. Unde prccor u l ntibi vcstram, si piacei, man- B

LIBER OUARTUS.

Igilur uhi Willbelmus Angliam pervenil, ct gcsti
negotii scriem Henrico regi exposuit, rcx illico om-
nes redditus archiepiscopatus Cautuariensis in suos
tisus redigi praecepil. Cura tamcn ipsoruin reddi-
lutim colligendorum duobtis inminibus archiepi-
hcopt ab ipso rege delegata esl, ea videliccl ut ahs
re credere non est coiisideralioue, ea pielaie, ut
tanlo diligentius ftliis hominibus et rebus ipsitis
domitii sui studium iinpendcrenl ue vexareniur, ne
opprimerentur, ne diriperentur, quanto majori fide
ac sacramento eos illi astrictos fuisse cognosceba-
lur. Veruin sive oblemperatum lam considerakc
pietati et p ae consideralioni sit ab illis, sive non s i l ,
dtun non mulluin mea intersit, vane scribettdi ope-
rant insumerem. Veniet namque Dominus lenebra-
rtiin abscondiia illumitiaturus, el singulorum roeri-
tis aequa lance sita praetnia reiribulunts. Ego, du-
cente Deo, coepto narraudi calle progrediar.
Evolulo igitur posl haee aliquanto lempore, venit
ad nos unus cx monachis Canluariensihus, nomine
Everardtts, deferens Anselmo litlcras regis, in qtii-
bus iilem rex plane lestabatur se eorum quae W i l -
Ihelmus dixeral disccdens abAnsetmo, ut prafali
sumus, auctorem esse, hoc esi, u l Anselmus An-
gliam non repedarel, nisi omnes palris ac fralris
sui consuetudiiies sc illi servaturuin primo protnille-
ret. Quod diim Ansclmus facere noluil, suis spolia-
tus Lugduni remansit, degens circa sxpe nomina-
tiim venerabilem liugonem ipsius civitatis anlisti-
lcm, anno intcgro et roensibus quaiuor. QIIUB au-
tem mala ex hoc diutino exsilio ejus per Augliam
quaque cmerserint, vel cujusmodi studio illius
ipsom exsiliuro, multi redilum illius desideranlcs,
eaque re minus rei ipsius veritalem consideranles,
ascripserini, metius puto liqucbil, si aliqua ex iis
quae illi a religiosis vii is ac Dcum amaiitihus scri-
pto mandata suut, huic operi paocis infigo. Scribil
itaqne ei quidam servoa Dei sic.
c Domino venerabili, et sanclo Pairi Ansctmo
Canluariensi archiepiscopo, illius dcvoiissimus, t l
omnis familioc Domiui famtilus, in Domino salulem.
c Considerata loci nostri et sensus inopia, meriio
decrevisse potuerim, Pater sancte, ne verhis sim-
plicioris ingenii semet vel iterum itnpedirein slt>-
dium sanctae metitis luae, in quo religiouis insigue
refulget, et quidam splendel virtulis coines, nilor
sapienliae. Altaroen extollil me, eliam sttpra me,
tranquilla ct beata gratia opinionis lu:e, quatenus
tibi qualiscunqtte est dirigatur sermo nosler, non
ut le doceaiti qui vix httmana indiges docirina, sed
ut lecum nosirum et tuutn reminiscar dolorem. i n
cujus nostri sermonis exordio eo pacto conveniro
poslulo cum reverentia lua, u l liceat roihi inierim
vindicare dulciores parles pie objurganlis, non
amaras fraudes adulanlis. Sanctitatem quippe tuam
nosse velim quod animos nostros, quorum in te af-
fecius idem est, immoderalior tristiiia ahsorbeal de
absentia tua qui, ni fallor, utilius noslro adcsses
perict.do, ut saltem le consortem filiorum discrimi-
nis cxhiberes, qnam nostrae quodainmodo et Eccle-
siae obtilus injtiriae absens permitlas nos turbari ab
hostibus impuris el crudelibus, qiti nec pudicttiae
parcant, ncc saluti. Ego planc le, Pater sancte, co
ipso infeliccm arhitror. Nam qui eras sanctae spei
fiducia in tuos, si nunc tirgeri Augliam lam inopi-
nato boste pigcret, quanlum ingemiscercs, qtiaiiluni
affcctares succurrcre, vel subire uobiscum nova
acerbitaiuui genera? Sponte lua nulto peniius co-
gente ereptus es periculis nostris, fortasse ne sen-
lires quae nos perpeti, el quod gravius esl, spectare
cogimur, subliuiari ad sacros ordines quosdam de
curialibus qnibus nec cauonica clcctio, ncc juslitia
449 IHSTORIA NOVOItUM. — LIB. IV. 450
rotiscntit Quoniam ditbiom tion csl, t i eosdein A advcrsus hostc* noslros jam peiietralibos insistentes
Tcms Eccleshe ostiaritss, qni Cliristus esi, in sncra festinutit praelendas auxilium. Liccl adhttc niorbnm
j:ira adntitlercl, ncqtic posse perpetrari quac quoli- cjiccrc, duin in superflcic vulims vidclur apcrluui.
tiie ceniiintis in pro\incia noslra, principum inju- Scio naiiiqiie, si ad scdem tuam redire vclis, in
stnin c l itiiiuitciii tyraiiuidein, rapinas patiperuin, promptu miiltos, tit aiuiit, rcpcrics qui tccum par-
«lanuia ccclcsiaruiti, adco u l locus corporis et san- tes Dei virilitcr defendanl, nisi encrvavcrit eos tiue
gtiiuis Domini libcrtalem antitlat. Getncrc viduas, paternitatis defcctus. Si Angliam,. uti andiviiniis,
flcrc scnes iiicoininoda sua, eo quod eripiatur eis stispendere vel excommuuicarc volucris, quid ego
satis augnsla, qtiam vix mercittur, vicius sui por- fratresque nostri facicmus qui sctnpcr lihi ol.c !ire
tio. Rapi virgines, et illicito inceslari coiicubitu; ' prxsto ftiimus, remandare quxsn digncris. Valc. >
qiiodque omniuiu primum niaiuui cst, ad dcdcctis Cum igilttr hxc ct nonnitlla istis delcriora, exsu-
houeslntis nostnc, sacerdoles uxores ducerc. E l lanle Ansclmo, pcr Angliam fiereni, c l q>iidain,
exccpiis his, alia perplura flagiiia qttac nefas csl vel malorum magnitudine aflhcii, rcgi insistcrent ut
impossibile meminisse atil rclulisse. Qaod si dispcn- ipsum, sciliccl patri;c Patrcnt, qui ea corrigcrcl rc-
saiionisecclesiasiicae regttlam el ntitiqtiac consuclu* vocaret, ipse, lam religiosilale viri inditctus qttain
diuisordiitcnisoUicita studttisses considerationc pcn- R c l iinmanittm malorum cxuhcratioue animo cotisler-
aare, nec tibi [aliqua cxsut.iinli causa subriperet, nalns, ficri qtiidetn de rcdilu v i r i , qtiod petchatiir,
ncc alii occasionc ttwe absentia; tam gravc discri- se lihcnter vclle faiehatur, sic lamcn ui p.iicriiarum
nien incurrcrent. Itaue pulas inimicortini Dci con- coustieltidinum nihil sibi ab eo tillerius dero^ari
tutnaciam inflcclerc, qui nec Deo crcdercnl, ncc ull.i ralione patcrelur. Unde nobis adhtic Lngduui
vcrilali nisi inviti locitm pnrbcreul ? Qua vero ra- dcgenlibtis nunlii Romam ab ipso rege directi suiit,
lioue ad boe patcrnitas tua aspiict, ignoro. Qui qui modis omiiihus elaborarent apostoliciim ad hoe
enira rcgcttdam uavitii suscepil, tanto amplius ne- deducere ut Atiseliiiuin Angliam rcdire el rcgias
ccsse est vigilet, quauto ampliits proccllas limcl. voltiiilati juberel in cunctis snbdi ct ohedire. Ad
Sed tttnc fortassis pro sola voluntalc i;.vi«!eiitiiina qnod dum tr.inime illum flectere posseni, sicut vc-
fugisse pudcbk, cti.n vidcris aute Uibiinal Ch:isti nerunt, infccto ncgoiio reversi sunt.
ducentcs choros animarum illos fortissimos divini 1n dicbus illis Gualo » episcopus Parisiacensis de
gregis arietes, quibus ucc lupus nocttit, ncc alicti- Roma veniens ad uos, reliquias corporis beatae ntar-
jus terror in ftigam vertil. Quam beata crU tunc tyris Priscae sibi Roinae datas altulit, e l inde mihi
tncmoria inler caetcros illius sattctissimi Palris no io prxsenlia Pairis Anselini pariem aliqtiatilulam
siri Amhrosii qni, sicul narrat ecclesiastica llislo- ^ dedil. Quae pars dutn adiuodum parva ntihi visa
ria, non eruhuit Theodosio imperalori in facicm fuisset, rogantcin me u l donnin amUies augeret,
restitisse, et pi o realu suo limiiia ecclesiae illi dcne- Ansclinus compescuil, diccns stiflicere quotl habc-
gassc. Quid non impetrarcl lalis affeclus, et lanla bam. c Cum eniin, inquieiis, os ipsum dc corpore
coiistantia? Eliani, Palcr sancic, si quispiain incai- illius s i l , donec co carucrii, inlegrilatem sui non
ccratuin et aulictum evisceraret, hoc tno.lo icces- habehil. Qti.tproplcr si illml digne servaveris, ct
r.isse nou dchticras. Quanto magis cum nihil hortitn dominae cujtis est qtta potcs dcvotiottc in illo ser-
cxpertus fucris, ncc scdes lua libi ncgau sil, sed vicris, lam gratanlcr ollicii Itit muntis accipiet
pro ttno verbo cujusdain Willhelmi fugerc decrcvi- quain si loli corpori cjus dcservircs. > Acquievi
sti, el rclicio hosle, dilacerandas impiis ovcs lUuS dicto, cl quod ac« cpentin diligenti citstodia servo.
dimisisli. Putlet ergo quod cvcnit recolerc, quouiam lu sccundo aiileut atttio advculus noslri a Ronia
1

omnes illi, vel pcue omncs quos Ecclesiarum pra> Liigdtinum, ipse papa eoacio Lateranis generali
scns aerutnna exspecUbal ad sux ncccssitatis sola- concilio, comitem de Mcllenio, ciijus sxpe superius
tium, occasione timoris accepla, magis elcgcrunt babita est mentio, el compliccs ejus qui regem ad
tecuiti succumbere quam frustra sine le resisterc. ^ investiturae flagitittm sicut dicebatur iiupellebanl,
Quid enim faccrent quibus Paier deeral, et quibus nccne illos qui ah co invcsliti fueranl, a liniiuibus
caput non suppctebal. Proinde admonenda est san- sancln? Ecclesiae judicio Spiriitts sancii repulil, et
ctius lua, non enidicuda , ttl maiures adventuin hoc ipsum per cpistolam quam ccresupponimus An-
sanctae matris Ecclesioe, depellas opprobrium, et selmo suh ceieritate innoluit:
IIENSCHENII NOTiE.
• Gualo sett Galo, ex Bellovacensi episcopo, fa- numero indictionis errorcm irrepsisse credas, qui
ctus Parisiensis anuo 1105. Consule Sainmarllianos. scriplori imposuerit i u utpro tertia legalur decima
C-cteniin h;cc supra lale relata sunl in Vita S. A n - tertia. hic atiuus 1105 habchitur : quo ctiatn anuo
selmi, et omnia simul deduximus 18 Jatiuarii ad V i - Sabellicus el Antoninus scrilmnl coactum conciliuin
Um S. Priscae. 540 episcoporutn. sc I Florciitiae, qtio:l non facile
* Fuit hic annus haud dubio 110$, quando nulla credunus; mullo minus errorcm de jain lum mito
alibi illius concilii Lateraiiensis meiilio, uisi apud Anlichristo , qui ibi damnalus diciltir, fuisse Flurn-
auclorem Chronici S. Pelri Vivi Sinonensis, idqne tii episcopi Florcntiui» qui nuilus um|iiain FIoicnli;fe
adaniittm 1109 his verbis : c lloc anuo in Lateran. fuil, v i v u t c c l prxsidcnle luin adhuc Itaiucr.o,
ccclesia, prx^i lcitlc D. Paschali I I , indicttone ler- cujtis alibi facta incutio.
tia, Nouis Martii fjctuin cst conciliiim : > ubi si in
 CADMERI CAHTUARIE3SIS MONACJU 45*
45!
c Pascbalis episcopus, servosservorum Dei, vene- A. saroqtie peoe t o u u i suae ditioni sobegerat. Poiesias
rabiii fratri Caoloariensi arcbiepiscopo Anseluio ocmpe Robcrti Nortbraannorum comitia, fratris
saluiera et apostolicain beuedictionem. scilicei ejusdcra regis, i u conclis e a icmpcsiate
c De i l l a u tibi injuria , » e t c Vkte im Paschali. vitoerat u t v i x oUus pro c o quidqoam facerc veUct
Hanc igitur epistolam postquam Anseimus susce- quod pro t e r r a e principe qnaque gentiom flcri soicl.
pit, inspexil, iuleUexit se amplius fruslra Logdoni Pium etcnim cor et terrenarom rerom mioima c u -
Romanam opem praestolari, praesertim cum jam pido, quae in eo j u x U vigebaot, boc ei p e p e r e r a t i l .
saepenomero ipsi Romanae sedts antistiti legatos et Omoes i g i l o r fcrme Mortbroannorom majorcs illico
iitteras de sui negotii coosommatione transmUerit, ad rcgis adventum, s p r e t o comitc domino suo ct v

et eo usqtie niliil nisi quamdam qoasi consolatoriae fideni qnam ci debcbanl postponenles i n aurom c l v

cxspecUtioois promissionem de termiuo in lerroi- argeniom rcgis cucurreruui, eique civiutcs casira 9

nnm ab eo merueriL Tertio quoque litteras suas Cl orbcs i r a d i d e r o o L

regi Angliae pro soarom rerom resaisitione direxe-
rat, nec aliqoid ab co, nisi qood blandientcm sibi
dilalionem ingereret, responsi acceperaL Cousulio
Mao^m^ Logdimcnsis civiiatU cpi-
Com itaque rex per legatos comitissae Ansetnta
advenloni, et quamobrem relicU Borgoodia F r a n -
ciam venerit accepissel, qualiter animum v i r i a pro-
posiu inlentionc «Jefleclcre posset pcrquisiviL Inito
B

-
scopo Lugdono Franciam
1 4
- petitoroa deccssii,
rcnlc soper hoc poniificc ipso ei omni populo terrae.
Cum ergo Ouoiacum ad Cbariutem « , qoae ceUa
Clcmiaccnsis coenobii esl, venissemos, didicit A n -
selmus comitissam Bieisensem, majoris Willbelmi
regis flliam, nomine Adalam *, apod castroni suum
bleisum • infirmari. Vertit iuqne iter qoo se Remis
ire (sicot a Maoasse * ipsios urbis aotistitc oiuliis
erat et obnisis precibus per ioternootios interpeUa-
lus) disposoerat, ei Bleisom abiit ad comitissam,
omnem cujuslibel viiupcrii notam pro soo morc
ubiquc devitans. Ipsa siquidem comiiissa in pluribos
ei Uin in hoc quam et in alio exsilio ejos magnifica
liberaliuie iitiiiisiraveral, eoinque aicol virum ean-
ctum ac religiosum vitae soae, post Deum, insti-
tutorem eJegerai atque tulorem. Si iuque illam
cxtrema, ut diccbaiur, agcntem paterna praeseuiia
uou visiurei, noUm jusiae reprchensionis non eva-
d c r c t igilur ubi ad iltam venimus, eamqne b n -
guore sopito ferme convaluisse iuvenimus, dcteoti
ab ea in ipso casiro per aliquol dies deceiitissime
suiuus. l n quibus diebus cum verba saepc inler sc
consererent antisles et illa, antUtes illam pro suo
offlcio sludiose ad bene agenduin instigando, illa
ainUiiteiu pro vitae suae qualiutibos, ut Patrem,
quae inquirenda esse sciebat interrogando, Ansel-
mua comiiissae causain redilus sui Franciam ab ea
igitor com suis consilio, per nuntios deprecatus
esl comilissam qoalenus ad loqocndom sibi virum
Nortbniauniaiu duceret, polliecns se in moltis da
querela pristioa volunuti ejus, pacis gratia, con-
descensoruro. Qnid plura ? Suiuto lermino arcbi-
epscopot elcomilissa in castrom, quod Aquila •
vocatur, pro coiloqaio regis, oti pctiverat, utta
vencront, et regem vebementi gaodio pro adventu
Ansdmi cxsoltare, ac non parom a pristina fcritate
dcscendisse rcpcreroot. Deinde, babito intcr eos
colloqoio, Ansekmora rex dc redditibos sni poniifira-
los revcsiivit, e l in pristinam amicitiam otriuque
vecepii sunt. Quibusdam igitor ad boc sollicite
opcram dantibus ot anlistcs slalim Angliam reinea-
ret rex annuii, sic Umeo ut nulli eorom qoi a sc
invcslituras Ecclesiarom sosceperant vcl cos c o i t -
seeraverant, soam in aliquo coiniuunioiiem sui I r a -
beret. Cui conditioni Aiisetmus minime acquiesceiis
(obeilientiam videlicei papae in nullo praeter^rcdi
volcns) exlra Angtiam manere delcgil, doncc i l l i
qui ad ipsom negotium et qusedam alia, de quibus
inter cos illa vice conveuire non poterat, determi-
nanda, ex condicto Romam miltendi cranl reversi
fuisseni. Haec auiem inter ipsos a c u sunt annotertio
exitus nosiri de Anglia, xi Katend. Augusti.
Pro magna ilaqno exsoluiiooe qoam ex hac r e -
concJliationc Anselmi rex conccpit apud se videres v

inquistlus innoluit, et quia fratrem ipsius llcuricum, illum, quandiu in praefato caslro morabamor, non
videltcel r e g e r o Augtoruro, pro injttrU, quam Dco ^ facile pati ad s e venire Anselrooni, s e d quottes e r a l
sibique jam
. per bietinium
-:
el« utira fecerat,
' excom- aliquid inter iUos agendum seroper ipsom ire ad
municare veniebat non celaviL Quod ilta audiens Ansetmum. Jara eniitt ittultis in locis per Angliam,
fratemse damnationi vebementcr indoluit, ac u l U- Franciam alque Nortliroanniaro faroa v u l g a v e r a i
lum potitts potitifici concordaret operam dare dispo- regero ipsum a b Anselino prosime excommooican-
suit. Egit ergo apud virum o l Carnotoro secum pcr- dum, et idcirco ei, utpole potesuti n o n a d c o amatae,
gerel. imtlu inata struebair.or, quae iUi a U n l o viro ex-
Ego teropore ipse rex in Northmannia eral, ip- communicato eJDcacius iuferenda p u U b a n t u r . Q u o d

HENSCHENU NOT^E.
• In Bibliolheca Cluniac col. 1711, nominalur « Bleisum vutgo Btoit, inter Aurelianum et To-
prioraiu* S. Uariee Chariiatit ad Ligeram Antissio- ronas, ad praedirtum Ligerim.
dorensis dicecetit, a Gaudrido episcopo oblalus Uu • Manasses JI U fuit, Keuits eJectos anno 1096, d
gont Cluiiiacensi. 1107 defunctus.
QuanU jam pridem familiaritas inter Adalam el
b
• Aquila, vulgo fAnjfe, oppidum Norbimanniae ad
Anselmum inierccsserit: ex epistola discc Ansehni Riclium flov. ioler Moruniam et Sagioou
a\l Adalam, qux est ultima libri t.
Aol HISTORIA NOVORUM. — LIB. 1T. 454
'liesciens versam a ee viri tententiam magniflce A bemJere audcal aut emetidare conlendat ? Et t i verl"
betabaiur. Deuique omne iiialum quod eum exapec- tatein vuliis audirc, fateoroinnia haec multo dcleriup
tabai, averso Atitelmo, ab eo vcrsum est reverso fieri qttaai possiul scripto edici iit taitlum u l ipso
i n amkitiam ejus Ansebno. Iiaque ut homo citius ctiam rex lcslctur uunquam lantae forliludinis ne-
In episcopatum suiim ad auorum exsullatioiiem ac quitiant in pairia isla fuisse, sicul modo esl. Hx-c
totius patriae revelationem i r e d i r c t , fpollicilus esl autem omnia prociil duhio vos solum respiciiitil ct
rex ita se nuntios suos Rotnam destinalumra ut vestrae sanctitaii impulanlur. Videte igitur et iniett»
in proxima Nativitale Christi curiae S U J B Anselmus dite oncri quod suscepisiis, etcui curain ejus vestri
tn Anglia posset adesse. Misit sttper haec in Angliam loco dhponendam coinmisistis, quando vos, qui l a -
litieras, praecipiens tit oranesres el homines An- libtis obviare constitttti estis, pro nihilo lam diu
s d n t i , ubicnnque essent, in pace essent et qttiele, regno in quo exercentur abestis. Considerate ono-
nec ullus eos gravaret attt iinplaciiaret^acuVah^ que, si vobis piacet, si cor vestrum ita soli Deo
omni debilo liberi, quae leiiebaut cum bonore lene- vacat et si in lanla secitritate veslri jam cottserva-
rcnt, ac io cunctis ad nutum Anselini jussionemqtte. mini u l lalibus atiimarura miteriit alia vigilanlia
pcndereiit. Haec ergo dttm hominihos ad archiepi- B condescendere non dehealis. Scio eqtiiilem el beue
scopatmn peitinentibus iiinoiuissent, moxquoddam scio vosopiime scire quid est quod facitis, sed ip-
quasi iutperatum jubar tolit illt emicttil, quod itlos sum scire vesiruih perparum prodest nohis. F r u -
a pristinae oppressiotiis immanilate et tenebris non ctum cteniin communi julilitale ex lam diuturuo ne-
ntodicom ejecit. golio vestro iiullum adhuc procedere videmus; mala
Cutn pcfelhac Ahselraus Beccense cocnobium, et attlcm solius vcstri occasione in Ecclesia et poputo
rex Attgliam remeasset, ortis quibusdam occasiun- Dei undique succrescere oinni die coiispiciuius. »
eulis, legaii, qui Romam tnitli debuerunt, diu ttltra Et baec quidem ilte vi> lot mala exostis scripsit,
statiitura terntinum moraii s u n L Unde vehcinens auiumans Anselmom non nisi propria voluniale ab
admiralio tniiltorum corda concossit, arhilranlium ingretsu Angliae remorari. Sed rcvera rex Hcnricu*
tantam d e reditu viri dilationem diaboli esse seduc- ntillo eum pacto ingredi patiebaior, nisi pottpotila,
tioncm, e l aperie videutium immancin totius Cbri- n l snpra nieminimus, otiedienlia pap:e, epitcopis et
stianitalis i n Anglia e s s e destrtictionem. Quod mc- ahbalihus excoinniiiuicatis commiitiicarei. Atlamen
lius, ut pulo, liqoebit, si quaedam scripta de his Antetmo Retnis consistenle (ithtc enim obnixis pre-
qua? ad-nosin hac inora a quodaro n o n conteinnendae eihus antistifis el canonicorum ipsius loci deviclitt
auctoritalis viro I r a n s m i s s a sunt b r e v i subinferam. Q iveral, et, majori quamlitteris queatexpont, bonoro
Scrtbit ilaqne inier a l i a sic. feslivoqueoccttrsit omniura id toci degentiuin susce-
c Cbarissime Pater et domine, quarovr* oplime plos, circa pontificem Manassen magna etofliciosa
Kiatis qtiid facere debealis et quid faccre velitis, cbaritatc detentus, per plures dies ibi morahatttr)
videtor lamen omni fere honiini aaito sensu sapienti misit ei epislolaui onam idera rex, quam ecce sup-
o m n i n o nihit aliud e s s e i d qttod inler vos et rcgem ponimtis.
tub l a m morosa exspectatione agittir nisi diaholicae c Revercndissimo et amantissimo Patri Ansetmo,
fraudis i l l t i s i o et illudens ditatio, e t , o l mauifesliiit
Cantitariensi archiepiscopo, Henrieus, Dci gratia,
dicam, tolitis Angtorum Ecclesia?, ac religionis ac rex Angiorum, salutein et tolius bonae voluntalis
l e g i s Christianae qtioiidiana diminulio c l summa aflecttuti.
destructio. Ecclesiarum namque quae tam diu ma- c Veuerabilis Paler, non tihi displiceal qnod eo-
nent pasloribos viduatae posscssiones diripittntur. rnm iier, qttos Romam ad ncgotium meum peragen-
Ordo sanclae religionis i n eis negleclus annihilatitr.dum, dirigere decrevi, landiu deiinttit. Quod mox,
Lc^ts Chrislianae rectores n o n jam rectores, scd ot Willhehqus de Warelwasl ad le pervenerii, qtiem
praecipitalores, acjuxta r e g i r e volunlatis arbilriutn
ad hoc negotiun. peragendttm sictit dccrevimus. 4

et suum libituin, pene oranis jnstilhe snnt etTecli D Romam dirigo, tibi expediet. Te snpplex igiiur de-
sobversores. De clericit quid dicam , qui circitcr precor, et devotus exoro. uli cura eodem Willhelmo
omnes revoltili sunt ad iuiqiiilaiein prislinani? Quid Balduinum de Tornaio Romam dirigas ad nosiram
de laicis? Ipsi quippe, sed principes maxime, vix rem (ractandam, et Deo volente finiendam. Vale. >
nisi ex propria parentcla conjuges sibi accipiutii, Ad hancscripsil Ansclmus epistolam hanc :
dam desponsanl, desponsatas contra legein ecclc- c Suo charissimo domino Henrico glorioso regi
siasiicam scienter tenent et sibi defendunt. De So- Anglorum , Auseliniis archiepiscopus Cantuariae,
domitis vero, quos tpse in magno concilio usqtie fidclc serviiiuin cura orationibus.
ad pcenilentiam et confcssionem excommunicaslis, c Quod vestra magniludo me in suis lilleris tam
et de crinitis, quos in Paschali postmoduro soiero- honorifice lanto boune voluntatis affectu salttlal,
nitaie poiitificali stola redimitus coram universo graiias magnas ago, sicul debeo. Quod autero lam
populo a limiuibus sauclae Ecclesiae removistis, quid suppliciter ine rogatis u l non mihi displiceat quoJ
dlccndum, cum, ut deberetis, nou subvenitis, ncc legaitis vcster Romam miltendus tantum moratur,
vetnnos intoto regno exisial, qui haecet alia inulta, utiqiic vcstram precem, qttanlum in me est, conlein-
Deo ot omni servo Dci contraria, vice noslra repre- ncrc non dchco, scd causa magis Dei est quani
 > m*4 4e
p^*+imm s * i i | a i i i m i i . et ea*> q
Ct> ^^rtMoaoa sccsocfeaa» Qwaoc^pter
CSt » M * f i y i u f g vc«traai V p w , Deats d i r i g a l i
focaa
a**e pr*%W»aa» $auvAJteai tmmi+L %*cm* ie l u a i s etadi
f « K m tmui\eti %nmxzm reifclffroas «fcravi, prae-
0
Baec idcirco ita
aeni * enn aocio q te amulio ***** n r i o o * aal- legit TCJ anuk alaae inidfigai ct
b m Itrmin-m mtin uMkt tm U U.tts Qaoaiam igi- Aagiia exsalanic AusHu-Q CacU
K»r siot mtht cVWt eaac de noe qaod ejo E c t k s i * exsibiejas poiisshoaai ascribcrc defaeaL
a»i^i cmmmmtx pcaescas essc ne^cc qnaai de ulia Q ltaqoc pesihie missi s u l Raonoi cx parlc q u i - v

iVrreaa t^tcssioac, precor st miui abaveai prexi- aem Aesebui, BaUwtuus mcencfaas, vfr o l i jee
u n u i ier*Mf««i aevuecfis per Llteras Tcsiras saoctae iibertalis Eceiesae et oosab booi ooo ficlus
ffftaato pmum legalaai vesimoi Ronvaaa i i o r c a ex- ct cx regis , Wulbcinms saepc sopcritis
ttee» r q t t i a ego »oe aad*> «Lferre, at n.ti:oai oratos, pro Sberute Ectlesiae sirot solebai ac-
o V a n , oltra proximaai Naiiviuicm Dooiini, qu;a torns. Qoas vero qoaatasTc opprrssioncs intcr batc
m*m * U*%zinm m i t U m . * toU Anglia opcressa s i l , dimcile dic'0 csse scio.
Srripsit quoqne taepe mcaaoralo Robcrto comiti Rcx coim ipsc a Norihtuanuu dlgrosus, qota eam
e> J M l i u t o lorx tempoKt ia haoc modom, atpote l o u m eo qoo sapradiximos modo sibi sobjogare
MU u.yw comdio coocU ocgotia sua rex ipse dis- ocqoiverai, reversas ia Angliam esl, o l copiosiori
t*'MSJf, pecooia fretos rediens, quod rcsidumn erst, exhae-
i Aesebftas arcbiepiscopo*, domino et amico Ro- redato fralrc seo, stbi sobjiccrcL In cujos pecuiihe
eerto eofniti de MehVoto, salntem. eoliecliooe ouDas io coJIectoribos pteutis aol niise-
* Vo* t d i t i quia, quando rex ct ego cooTenimas ricordbe rcspcctos faii, scd croddis exacito sopcr
spod castrom Aqoilae, dictom fait qood rex milterel omncs, ot nobb qoi inde Tcaiebant leslabautnr,
legafam soaai Komam pro iis io qoibos coocordarc D dcsaevjL Deoiqoc vidcres, skot aicbaot eos qoidem
oo* poteramus uiti pcr do:iiiuum papam. Quod i n - qoi noo babebaot qoid dareot^ aot a suis dotoun-
teflcxi ot ita Geret qnaienut ante proximam Nali- atlis pclli, aut avulsis asportatisquc osliis donio-
viutem Doroiui legatus rcdiret. Vidctis autcm quia mui • |cniius diripieudos exponi, aut ablata v i l i
dominos meus rex boc qood Uiuc dixit faccre mo- stipellcctilc in sitmuum penuriam redigi, aut certe
ralur. Sed boc solom mandal mibi qni Jegalum ahis tuiserabilibos modis afBigi et c r o d a r i . I n eos b

UE.NSCHELMI N O T J L

• Slmil* q u i d olim in Bclgio u s u r p a t u m t e s U l u r b

Id cst, crimina enormia, el quasiforis seoextra
p r T M r u s a d h u c u s u s in (oeileralis p r o M i i c i > s u l q u i v omneui jusliiiain ani excnsationent facu. Gallis for-
ntdiclain iHihlicitos couIrilMjtioneiti pccunianiiii n o n fait : «ie qua voce et quibusdam hinc ditctia I I I U I C A
f t a i i i n c x d i l ^ l , vallem i n o n i m s , ejus o s i i u m a c a r - Spelinanitus in Glossario, et alii plures : scd t t y i i i i
d i u i h i i s r c v i i U u n i a p p a r i l o r e s a u f e r a n t , n c c nisi p c c u - rationem nullus aiiingit. Ilox infra dicilur f o r u / a -
oia vel c a u t i o n c pncsliu r e ^ t i t u a t u r . ctura, pecuniaria muha pro forndacto exacta.
 457 IUSTOfUA NOVORUM. — LIB. IV. 438
autem qui videbantur aliquid liabere nova el exct> A epislola ipsa subscribatur qoam ei miserunl. Est
pitata quaedam foris facta, objiciebanlur, et sic igitur ha?c:
com adversus regem terrae defendendi se placilom t Patri dilectissimo Anselmo, Cantoariensi ar-
ingredi non audebant, ablatis rebus suis In gravem cbiepiscopo, Gerardus Eboracensis arciiiepiscopus,
aerumnam dejicicbanlur. Sed haec ab aliquihos levia ct Robertus Cestrencis, et Herbertus Norwicensis,
dtcto fortassis aeslimabuntur, eo quod isla non so- et Radolpbus Cieestrens''S, et Samson Wigorniensis
lom sub rcge Henrico, ssd et borum similia mulia episcopi, et Willbelmus Wiiitouiensis eleclus, sa-
facta fuemnt sob fratre ejus, u l de paire taceam, lutem.
rege Willbelmo. Attamen isla iilis graviora et i n i o c Susiinuimus pacem, et ipsa longios recessil,
lerabiliora visa sonl, quoniam multo minns solilo qoaesivimus bona , et invaloit turbalio. V t * Shn
quod jam spoliatis et cxhaustis auferretur invenie- lugcnt (Thren. i,4), quia eas concuicant incircumcisi.
baiur. Ad liaec. In concilio Lundoniensi socictas Templum mceret, qoit intra Sancla sanctorom et
mulierum, ut in superioribus diximus, omnibtts ad ipsam aram irrupemnt laici. Exsurge, o t o l i m
preshyteris et canonicis Anglix interdicta erat, i p - aenex ille ifathatbias (/ Much. u , I ) . Habes in flliio
snmque interdictum, Anselmo exsulante, relenlis tuis virtulem Judae, sirenuilstem Jonatbae, pruden-
vcl certe resnmptit mulieribus, a pjuribus eomm B l M m
Simonis (iaio\, 5-5). H i tecum praeliabuntur
violatum fuerat Hoc crgo peccatum rex impunitum praeliom Domini, et, t i ante not appotitot foerit ad
esse oon sustinens, sitos ministros eos implacitare, patres toos, de mano toa sotcipiemut haerediutem
et peconias coram pro hujus peccati expialione prae- laborit t u i . Sed jam noo ett tibi pigriundum. Ut
cepit accipere.Sedubi perploreseorom abilla trans- qoid enim peregrioaris, et ovet tuae tioe pattore
gressione sont iramunes reperti, peeunia, qoae ad pereont? Jam apud Deum nolla tlbi remaoet excu-
opus principis quaerebatur, mmoremquam exaelorea tatio. Te eoim non solura sobsequi, sed et praeire,
sperare poterant copiam admlnlstrabaL Quapropier si jusseris, parali sumus. Veoi ergo ad nos, veni
mutata, imo super ionocentes com noeeotibus sen- cito, vel nos aot ex nobis aliquos ad te veuire jube,
tentia versa, omoes EccJesiae qoae parocbiat habe- ne dom sejoncti a le sumus in sinistram le partem
bant sub debito posilae sunt, et unafluaeque, iodkta inclioent eorum eonsilia qui sua qoaeront. Nos euim
pecuoiae quantiute, per pereonamVfnae io ea Deo jam io bac caosa noo qoae nostra, sed qoae Dei suot
serviebat redimi jossa esL Erat ergo miseriam v i - qoaerimos. >
cjere. Cum enim exactionis istios tempesus ferveret, Rescriptom Ansebni au eos:
et nonnulli, quid vel darent non babentea vel rem c Anselmos arcbiepitcopot Cantoarientis, amicis
maudium extecrati nibil pro U l i esosa dare vo- C *°is et coepiscopis quorum litteras suscepil, salu-
lentes, contumeliose raperentur, incarcerarentur, lem.
craciarentur, contigit regem ipsum Londoniam ve- c Condoieo et mente compatior tribulalionibos
ntre. Adnnati ergo, ut dicitur, ferme ducenti pre- qoas vos et Ecclesia Angliae tuttitietit, ted ad prae-
sbyieri, iuduti alhis et sacevdotalibus stolis, regi ad tens, secundum meam et veatram volunutem, sub-
paUtiumsuum eunti nodis pedibos occurremnt, veoire neqoeo, quia nondnm quid, etquanlum em>
oua voce misereri imploranies. At illeforte, t i l Ol, fldere possim sum certus, donec per legatot nostrot,
ad m u l u divisua, nulla ad preces eorum miseratione quot In proximos Roma rediiurot extpeclo, quid
pcrmolus esl, vel saltem quavis eos, sicot homines apud dominom papam effeccrint cognoscam. Bonum
oronis religionis expertes, responsi bonesute digna» Umen ett et gratum mihi quia landem cognoscilis
tos, sois ohtutibos festine abigi pnrcepit. Qoi con- ad quiJ vos perduxit, nt mitius dicam, vestra pa-
fosione super confusioncm induti, reginam adeunt, tieniia, etquia promiltUis mihi aoxilium vestrum t

et interventricem flagitant. Illa, ut fertor, pietate non in mea, sed in Dei causa, et invitatis me nou
mota in lacrymas solvitur, sed, limore constricu, pigritcr venire ad vos. Quamvis enim hoc modo fa-
ab inierveotione arcelur. Ferebantur eo tempore ^ cere non possim, quia rex non vult me esse in Anglis
plnra his i n hujusmodi per Angliam acia. Sed nos adhuc, nisi discordem a jussione papae ei ejus con-
breviuti studentes, pauca quae dicta sunt pro i n - cordem voliiiitati, ct ego nondum cerius sim quid
teniione praescntis opusculi sufflccrc posse puU« possiin, sicut dixi, iamen gaudeo pro veslra bona
mus. volunute, el episcopali constantia qtiam promilliiis,
Atumen dicendum qood co usqnc mala super An- ei exhorUlione quam mibi facitis. Ut aulem aliquos
gliam Ipsis diebus inundaverunl t i l ipsi episcopi, qui cx vobis ad me venire faciam, sicul poscitis, ne,
semper liberutem Ecclesiae et Anselmum eamdem dum scjuncli sumus ab invicem, penerunt consi-
liberutem sublevare tuerique nilentem, u l cx supe- iium meom qui sua qnaerunt, ad praesens non opinor
rioribus intcliigi polesl, cum principe deprimere oportere. Spero enim in Deo quia nullus cor mettm
nisi sunt, iantoram malorum iminensiute coinpulsi, a verilate, in quantum cognoscam, poierit averlcre,
mandaU Anselmo cum epistola dirigerent, et opem et quia in proximo Deus mibi quid facere queun
sobveniioois ejus propooi deposcerent, seque illum ostendel,etego quam citius potero vobs nollficabo.
amodo sccoturos in Dei rebos, ot Patrem, prouiit- Quid autem vobis intcrim faciendum sit, prudentia
rerenl. Sed haec, ut opinor, mclius liiuebunl, si vestra satis iutelligit, soJ lamen dico quia ego, in
PATOOL. C L I X . 15
 #>9 E A D M E R I CANlOAtUENSIS MOSACHI
q e a a l u n i s p e r a i i J o ia Deo co .scientiam meam t s a - A M t n cptjcopos pio s p i r i u l i c o r a qnaoi pro terrena
tio, pre redimenda vita mea noo praeberent aasee- possessione» Omoipotens Deus sic et io hee el in t

sum, neqoe mioistrom aot extecoierem ejos mali aJtUaciibttS vestris dirigat cor vestrom secoodom
me ueerem qoed aodio ooriter lopcr EccJesiat Aa> voiontatem soam, ol post hanc vium pcrdocat vos
fiiae promolgari. valete. > ad gloriam scam. Amen. >
• loter baee erebris de Angba oooiiis Nortbroan- t Benricas, Dei gratia, rex AngJorom, Ansekne
niam veiiiealibas, id qood ac preseyteris Aegliae mbiepiscopo Cantuariae, talutcm.
rex faciebat nimit dhulgabaiur, et ooo soiom bea f lo cnesaocti Gregorii apod Tenebrifge mihi Ibe-
qoi inlamia cjos, vcroro et eos qoi laoee ilhos pasce- ruoldeklae lUtefse repostae io toosigitto. H pereas
batitor, in odiom et vHoperiom ejes addecebat. At mibi msndasii laiia omle mubom miror qoia quod
Ansdmos, lam mabim famam de rege oeo fereos feci credo me per te feciste. fit io die Aseeosioois
eoroqoe a tanta injuria revocare desiderans, scripsil Domioi babebo omnet baroncs meos mecom con-
ei de ncgotio semei et iterum, lotiesooe retpoosi gregatos, et pcr ceosiiiom eorom its coovenieoler
cjus scripta recepit. Qoae scripU eo qoo missa sool tibi re poodebo qeed, com lecem loqoar, non crede
ordine subter adaotaada peuvit, ratos ea fuluris me indc hiaspbematorum Et qokkpjid i a t aUas,
teiuperibes, exempii g r a t i a , profutora, si altiori con- B scito qood toi, quidqaid ipsi feceriot, per tmea
sibo Deos non sedaverit in regno Anglorom quae tcrras toas i o pace p c r m a A s e r i n t . t
sob ocolia ejus hodie Qunt maxima maia. in qoo u - c SoO cbarissimo dotnino Henrico, g atia Deit regi
r

men ab iis qui i s u legoot v d aodiout pclitom iri Aogloram, Ansebnas arcbiepiseopos Cantoariensis,
opiarao;, ne nob s imcccnseant qood scribendis epi- fidele serviiiom et fideies orationes.
:

slolis Untum occopanfttr. Negotii eoim, qood mano i Gratias ago Deo, et dtgnatiooi vcstrae quae io lit-
versamos, quaedam el magna pars cst, nec totnm teris stiis promisit te conveoieuler respoosoram mibi
; licujus rei, ignotis partibus ejus, sciri petesi. Ipsa- de boc onde precatus tam fueram in litteris meis de
luni igilor epistolaium lextus hic est: saccrdolibos Angtiae, e l oro Domioom, cojos consi-
c fieorico soo charissimo domino, gralia Dei, regi liera manet io aeternom, ot fipse vobis coesoiat re-
Angiorom, Ansclmos archiemscopos Cantoarije, ft- spoudere et facere qood Uli piaceat, et onde fldeles
dcies orationes cum fldeli servitio. dilectorcs aoimae vcstrae gandeant. De boc autem
c Ad mc pertinet, si aodio quod faciatis aliqoid qood legi i n litterts vcstris quod credilis vos facere
quod animae vestrae non expediat, ol boc vtbts noo per me qood facitis, pro certo scitote, mi domine,
taceam, ne, quod a\erui, Deus irascator ct voUs, Q qood n o o ctt pcr me, quoniam cootra Deom face-
s i facilis qood i l l i 1100 p!aceat, et mibi pro tacitur- rem, si pcr me esecu Qnaproptcr adhuc precor
uiuie mea. Aodio qood vesira excdleotia vindi- magno et flddi afiecto qnatenos ui lali incepto oul-
turo exercet super preshyteros Angiiae et foris fa- lios consilio persuutis. Valete. >
ciuram exigit ab°eis qui non servavcmot praeceptum c Heoricos rcx Anglorum, Aoselino ardticpiscopo
concitii, quod ego cum vesiro favore tenoi apod Cantuariae, salutem et amidliam.
Lundoniam cucu aUis episcopis et rdigiosis perso- t De hoc qood mibi mandasti dc saccrdolibus,
iiis. Quod bactenus inaudiluro et inusiuium est in scias quod i u decenter fed, nl optnor, secoudtnn
Ecclesia Dd de ollo rege et de aliqoo prindpe. Noo quod facere dehui. Nec libi sit incogoitom brevi
cnim periinet, secondotn legem Dd, hujosmodi cul- intervallo temporis me transfretaltirum. Et ex quo
pam vtodicare, nisi ad singuios epcscopos per soas t e c u m l o c o t o s fuero, ai qua cdmmisi in hta, oraiii-
parocbias; aot, si et ipd episcepi in hoc negligenles poieutis Dd, et too coesiiio corrigam. Teslc Wal-
fueritit, ad arcbicpiscopora et primaicnt. Precor drice caneeuario apod Meriebergam. >
igitur vos sicot cbarissimom domioum co*os ani- Dom baec i U fiuni, ccccqoi Romam missi fuc-
main diligo plus qoam praesentem viUm corpoiis mei, rant redcont. Sospensos aotem fueral ab officio epi-
et consnio sicut vcre fidebs corport et aoimae veslrx, D scopaii jam oiim WiUbdmus arcUcpiscopes Rotbo-
ne vos cootra ecdcsiasiicam ccnseetodfoem in Um magensis, et pcr bos nontios intercestcral pro eo
grave pcccaiom mittalis, et, si jam inetepisiis, o l om- apod domioum papam Ansdmot archiepiscopus Cat.-
nino desistalis. Dico enira vobis quod va!de timere toariensis. Maodavii iiaqoe d dominus papa ui de
debeiis quod pccunia UlUer accepU, ot Uceam quan- causa ipsa quod facieodora mleUigeret soa vice fa-
tum noceai animae, noo Uicen, com expen etur, tevci, scieos eom a justitiae scmitis nuUius r d uiter-
adjuvabit terrciia uegot aqoaniuinpo&l * pertorbabiu vcnio sceuier necti posse. Ivit ergo Rotbomaguai,
Deniqne vosscitis quia me itiNorlhmaouia in pacem et io tynodo cJericoram, qaae tuic irat aduoau,
vestram soscepislis, ct de arcbicplscopiUi meo me adveolut soi caosam expe»oii. Profcri bileras Will-
resaisistis, et qnod cora et v i n d c u Uiis ofettsa* h . bnos kgaios regis qoas, ex parte aposiofici, de e
maxime pertinei ad arcbiemscopatum, qoooiam plua Roma detuierai, el coram omnibos recUaator s i c :
UENSCHEiMI NOTiE.
• BUspktmaTe,pro increpare, reprebendere, deira-* lias significandasTestringil, didtor liogoa Francia
hcre saepe d k l o m invenias apud utedii aevi scripio- bldme et blamer vauperium, viluperare, oade Norib*
res : hinc per cxmtraciionem, q u x vocem hanc, a h a s mamii, ex Gallia iu Angliam traducti, aiccpcre*
Dcom divosque specuntetn, ad b u m u u a s coniutuc-
4*1
mSTORlA NOVORUM. - LIB. IV
i Paacbatts episcopos. tervos slrvorom Dci ve- A arcbivis Ecclcsia cui praesldcbat servabaiuur, sicut
t

aerabili fratri Wiilbeimo hothoniageusi episcopo, astruebat, scriplom reperit. > Et boec iile. Supcr
ialotem ot apoatolicam benedictionem» quibus Anselmos admodom eihilaratoa, a c t i s cum
t Licet eausae tuae qnaliut, • etc. Vide i* Pa- pontiOcc Roihomagensi et Boemundo ac Hierosory-
*k*li U. m i U n i s quae videbantur agenda, Beccum rcverlilur.

Misii qnoque dominus papa epistoiam hanc A n - Ac crines, de quibus pratdictos miles loeotos fuerat,
telmo: quoniam Carnoti, ubi familia et pene lota supellex
c Pascbalis episcopus, aervus servorum Dei, ve- Boemondi reditom ejus praestoiabatur, reroanserant,
nerabili Iralri Anaelmo Cantuarienai episcopo, salu- m i s s i ab arehiepiscopo Rotbomagensi, et abbata
i c m et apostoticam bcnedictionem. Beccensi religiosi ordiois viri sont qui illos defer-
f

c Qeod Anglici rcgis cor, i etc. Vide ibid. re.nt. Et factum est. Appropiaquautibue eis qut
l i i s diebns venit Rotbomagnm Boemundos •, unus quos Rotbomagus babere debebat apporubant ipsi
de uominatissimis Hierosolymiunae viae principibos, civitali, adjunctis sibi canonicis el omui clero civiia-
habens Ui comiutu suo quemdam Romanae Ecclesiae tis, cum monacbis Sancti Audoeni, a c toiius populi
cardinalcm, oomine Bronboem . Huic erat magister
b
innumera multitodinc, pontifex longa procesViono
snilituro, Ugyrus* nomine, vir streouos, et uon igno- devolus occurrll, et quanto poluit bonore susceptos
B

bilis famae inter snos. Hic, ab adolescentia soa notus in ecclesiam detolit et sacratiori loco reposuil. Qua-
Anselroo, m u l u fuerat ejus bcneOcia conseculus. tuor aulem ex iUis Beccuro debli suni, quorum duos
Familiariter ilaque cum eo agens inler plurima quae ipsi loco residuos Anselmus reverenter sibi excepit.
Ipsl de soperatis bellis, de urbibus captis, de silu Mibique, ulpote qui capeJlc illius custos cmni
locorum aliisque nonnuilis quae in expeditione Hie- atque disposilor, custodiendos commeiidavil, quod
rosorymiuna acceperat delccuhili allocutionc disse- osque bodie facio. Quid iUqoe de istis aiiorum
m i l . Qood multas sanctorum rcliqtiias baberel, quo- seusus babeat nescio. Ego umeo certissime scio
qne niodo eas adcptus fuerit aperuil. In ooihus, imo domiuum et reverendum Palrem Ansebuum cos in
sopcr omnibos quas babcbat, praecipue gloriatus est magna semper veneratione habuisse, et meipsum
de capillis beatae mairis Dei Mariae, qtiorom aliquos sacro et grandi experimento seusisse magnom quid
sibi datos ferebat a patriarcha Antiocheno , ubi d et mundo amplectcndum insignc saactitatis illis
magistratum militum ipso sub Bocmundo ngebat, iaesse. De bis ita.
E t ad haec i n t u l i t : c Hos capillos, faleor, susctpere Itaque Wiilelimis *, ubl ad regem in Anglia venit,
aiisus non foissem, si me amor patriae istius in qua ^ et efi quae de negotio ejus ad Romaoum pootificem
natus fui et educatos ad h o c non animasset. Spera- acu fucrant cnarravit, laelos iiie a d aodiu, illico
bam enim me buc quandoque perrenturum, et ipsis Anselmtim ad Ecclesium soam redire per eumdem
h a n c meam patriaro subUmaturum. Quoniam igitur Wilihetmum postolavit; qui WiUbebnus, a d nospost
Hla spe, proicgehte Domino, fraudalus non suro,duos paucos dics reversus, Anselmum infirmum invenit,
e x ipsis buic Ecclesiae quae tolius Northmannto et valde coniurbalos est. Erat enim tunc jam ad
priucipatum oblinet Cbristianiutis, dare disposui; libertatcm Ecclesiae Dei cor babens, et, i n qoantom
doos abbatiae Beali Peiri, el Sancti Audoeni, duos poierat, sollicite operam dans ut Anselmus soae scdi
anonaslerio ejusdein Virginis virginum, in quo sub in pace et bonore restilneretor. Timens ergo ne
tuo pairoctnio ad a e U t e m bominis provectus suin, virum loci ac fratrum amor non minus quam ea qtta
e t doos tibi. Duodecim enim numero de iltis mibi gravabatur corporis invalctudo ab itinere Angliae
praefatus episcopus dedit, conleslans illos, ab ipsa praepediret, roodis qnibus poterat, lam per se quam
domina sibimet avuUos cum juxta crucem FiUi sui et per nos qui securo eramus, agere ccepit, qualiter
s U n s gladius animam cjus pertransivii, secundum virum loco evelleret, et in iter quod deaiderabat
qood in antiquarum monomentis Utlerarum quae promoveret. Pracmissis igitur precibus quibus eum
magnae auctoritatis apud illos bahebaniur, ct in rjex parte domiui sui reg.s Anglorum interpellavit

IIENSCUENII NOTiE.

• Boemundus, princeps Auliochiae, duxit Cartioti
annoliOfi post Pascha liliam Philippi regis Fran-
corum, Constantiam d i c U m , ante uuptatn Hugoni
comiti Trecensi
b
Hic est S. Bruno, episcopus Signinus, colitur 18
J n l i i , sed non videtur cardinalis fuisse, vei ipse, vel
alius eo lempore Bruno dictus.
« Nomen umen hic Ilgyrus non habet, qood sciam,
i n Orienlali hisioria.
4
Capu anno 4098 Antiochia, relicUis est in sua
digntiate Joannespatriarcha, egregius sub Sarraeenis
confessor: sed h o c intra biennium ultro cedente ,
quod se hominem Graecum videret non comroode
praecsse Latinis, clectus est DcrnarJui, legati apo-
stolici capellanus, Valeniinas Francus, ut est apnd
Tyrium in flne lib. v i . Ab allerutro acceptae reliquia?
fuerunl.
« Beccense monaslerium intelligit, ut infra liquet,
in quo priorero abbatem Anselmus cgerat.
t Licet hoc ut a rudi posteriute conficlum, non
credamus; ipsos lamen capillos cum reverentia bo-
noramtts.
« Willielmusde Montcforti hic fuit Roberti comi-
tis de Mellento saepe nomiuati consohrinus, ab ipso
Ans Irao per litteras Beccensibus monachis commen-
datus, ut ei praelationi aptissimus; qtiam tenoit
nsque ad annum H i 4 . Piura vide in ISeustria pia
Ariuri du Mouslicr.
m EADMERI CANTUARIEN&S MONACUI M
quatenus Angliam, cjus absentla desolaUro, citato A sehito, suo jussu aceepta fuerant se redditurum, cum
retlilu visiUret, afilrmabat, et alfirmando proroiite- in Angliam esset reversos, dato vadimouio pollicitus
bat regem ipsum penitus ad voluntatem ipsius in est.
imne quod deinceps praeciperet promptissimam men- liis et aliis quae res expetebat inter viros eoropo--
icm habere, nec ulterius a Romana Ecelesia velie slts, Anseimus iter Angliara reroeandi tagressus est,
tlisseniire. Et subjungens, a i t : c Proptcrea obsecro et, djvtoo tuUminefretus, sanus et aiacer com soia
nt omnem rooraro rumpatis in veniendo, ne forte oronibos Dofris est appidsus. Qua vero exselutionci,
ex adverso aliqua saecularis aura proruropat qoae qua jocoadiute, qua spe bdni i n Angiiara veniens
9

euiu ab istis sobvertat. > Haec iile aodiens Deo sopcr sosceplos sil, reor, ex consideratione malorem qoaD
adroirabili dono ejus gratias egit, aeceptaqoe licen- paocis tetigimos illic ante reditum ejus provceisse,
lia a fratribus inter quos jamdiu magno cum amore aliquaoxuiom subiutelligi posse; unde, ui.diversae
et honore babiti fueramus, m Angliam iturus Geme- aeUlis ct ordiois horoinum gaudia sileam, de ipsa
ticum • venit. Ubi renovala infirmiute qua, ut me- regiHa hoc breviter diserim qood nec terreoa nege-
moravimus, Becci gravatus fuerat, a ioeo progredi tia, nec pompa saecolaris glorhe ulla poterant eani
neqnaquam potuit. Quapropier rarssis in Angliam delinere quio virum loca diversa adeoniem praece»
nuntiis, intimavit regi quid aibi ne rediret obstabat. B derct, ct, moiiacbis aeo eanoaicis e i p r o mere ob-
Turbalur ille ad audiu et vebemenler rndoluit, j u - viam procedentrbus, ipsa proccdcret, hospitiaqiie
rans, per verbum Dei, scilicet oronia damna aequani- ejos, sua provideniia, dignie apparatiboa adocv
mius loteraturum quam Anselmi decessum. Remissia narct,
ergo celerrime nttnliis, orat virum sibi ipsi parcere. iuqoe pest tec, H qoi ecclesHs ac monasterits
ac omniroodis indulgere quieti. Praecepit quoque nt pro exigenda regla pecunia foerant imromisii, ejeetl
de 4is quae sui juris i n N*>rthroanaia erant pro voto sunt, et personis co}usqQe ecelesiae res iaios et exlra
acciperet, et sibi ac suis exinde minislrari suflSeien- ad commoncm otHitatdm comtoemdatae. Presbytero-
ter juberet, seqoe io proximo iraosfreuturum ex- ram etiam caossa, stcot regeoi Anselmo promisisse
specuret; qoo ipse gratiose accepto, circiter mease dtximus, diseositae soot, atqoe i d ipvam pef totoni
uno ibi remansiu Mitigalo deinde languore Beccura regnom divulgaturo.
rediil, ratus sibi opportonius et honesiiu-* fore illic Rex ipse ioler baec Northmanniam sibi bello sob^
quam alias regium prasstolari adventum. Ubi orotii- cgit , e t id Ansehno per epistolam, ooam ecce sob-
k

bus mira alacriuie de redilo ejos exsoiuniibus, scribimiil, significavit.

ecce lacrymabile malum concussit alque subvertil c Henricus rex Aiigtorom, Anselroo Caotoariensi
gaodiom ipsom. Nam Um gravis infirmiUs ilerom C arohiepiscopo, saiotem et amicitiam.
invasit Anselmoirt ot de co praeter mortem nihil c PaterniUti et aanctiUli testrae signiflcamus Ro-
exspeciaremus. Confluunt episcopi et abbates terrae bertum comitem Nortbmanniae, com omnlbos copiis
illius, ac de funere ejus quique penractaot. Sed militom et pedttum quos prece et pretio adonare
oiunipoteiis Deus, sua pieute, ipsum contra omnium potoit, die nomioau et determinau mecom anie
opinionem sanitati resliuit, et mullos magno ex- Tenercbebraium acriter pognasse**, et landem sob
inde gatidio laetificavit. miscricerdia Dei vicimus, et sine multa csede nostro-
Igitur in Assumptione beatae Mariae rex Beccum ruro. Qoid plura? Divina misericordia docem North-
vcnit, celebratoqoe ab Anselmo solemni roissae offi- manniaeet comitem Meritonii, et Willbetmnm Crispi-
cio, una rex scilicet et ipse convenerunt, et undem num, etWillhelmum de Ferreris, o i Robertom de
omnia quae illos in diversa traxerant pacem et coo- StoieviUe senem, et alios usque ad qoadringeniee
cordiaro invcnerunt. Siquidem Ecclesiaa Angiiae quas mifites, et decera millJa peditom in roanus oostras,
Wiilhclmus rex frater regis Uenrici sub ccnsoro, ut et Nortbmanniam dedit. Be illis aotem quos gladius
longe superius reluii, primus redegerat, liberas ab peremit, non est nomerus. Hoc autem non elationi
cadem exaciione rex in manus Anselroi reddidit, et ^ vel arrogantiae, nec viribus meis Iribuo, sed dono
f

se de ipsis, dum viveret, nibil acceptururo quamjiu divinae disposilionis aiiribuo, quocirca, Pater reve-
esseiit sine pastore, promisit. Pro pccunia aulem rcnde, snpplex et devotns genibus inae sanetiutis
quam a presbytcris, ut prafati sumus, acceperat, advolutus le deprecor ot supernom jndicero, cojua
earo emendationem spopondit ut i i qui nondum inde arbitrio et voluntate triurophus iste Um gloriosos e l
quid dederaut nihil darent, et qui dederant tribus ulilis mihi contigil, depreccris ut non sil mibi ad
annis sua omnia in pace el quiete libera possiderenl. daronttm et detrimenturo, sed ad initiom bononrm
Cuncu vero quae de arcbiepiscopatu, exsulaule An- ooeruro et servitii Dei, et sanctae Dei Ecclesiae sUto-

HENSCHENII N O T J E .

• Geroroeticuro,vutgoiumfV^e, infra Rothomagum: censet, nli el Simon Dunelroensis aliiqoe scriplores.

monasterinm ampium, obi vero sitniliter navim con-
scensurus erat in Anglinm trajiciendtis Anselmus.
b l u autnmno ejitsdero anni 1106. Constile Orderi-
curo Vilalero ad dicturo annura, ubi eiiaro captivos rc-
e
Moritonii comitis castrum Itoc fuit quod obsi-
dentero regem aggressi hostes in vigilia S. Micbac-
Irsr isuro de sc victoriain dedcre, ut scribit jaro c i -
latus Simou Dunelinensis.
465 HISTORIA NOYORUM. — LIB. IV. 466
luin tranquiUa pace ienendum et corroborandiim, A quamlibet laicam manum invesiiretur in Anglia,
ut aroodo libera vivai, et nulla coucutiatur tempe- concedcnte quoque Ansclrao ut nullus in pradatio-
atate bellorum. > oem electtis pro hominio, quod rcgi faceret, conse-
Igitur ob pacem quam rex fecerat cum Anselmo cratione susccpti bonoris privaretor. Quibus ita
bac victoria eum potitum mnlti testati sunt. dispositis, pene omnibus Ecclesiis Ang)i;c, quae suis
Norihmannia ergo sub regla pace disposita, et erant pastoribus diu viduatae, per consilium Anselmi
di:ee Roberto ctim comite Moritonii in Angliam sub ac procerum regni, sine omni virgae pasloralis ant
captione praemissis, rex ipse in regnum suum rever- annuli invcstitura Patres a rege sunt inslituti. Insti-
stis est. Adunatis autem ad curiatn ejus in Pascha tuU quoqoe sunt ibidem et eodem tempore ab ipso
teme principibus, difata est ccclesiarum ordinatio rege quidam ad regimen quarumdam Eccle iartim
quam rex se factorum disposuerat, eo quod summus Northmanniae, quac simililer suis erant Pairibus de-
scdis apostolicae poniffex Pascbalis Franciam vene- stitutae.
rat •, et sibi ad conciiium * quod Trecis erat cele- lnter ista ccppit Anselmus coram rege regnique
braturus, a rege Henrico et ab Anselmo archiepi- episcopis atque principibus exigere a Gerardo arcbi-
scopo, saepe supra memoratos viros, Willhelmum et episcopo Eboracensi, professionera de sua obedientia
Baldwinum mitti mandaverat. Ratus itaque rex ali- et subjectione, quam non fecerat ex quo de cpisco-
B

qoid novi se in reditu lUoram accepturum, in sub- patu Herefordensi in arcbiepiscopatum Eboracen-
seqoeos festumPentecosles omnia distulit, quatenus, sem, ot supra meminimus, translatum fuerat. Ad
c i s rcversis, securius quaeque, agnita pontiftcis vo- quae cum rex ipse diceret slbi quidem non videri
lontate, dis|M>neret. necesse esse ut professioni quam ordinationis suac
Solula igitur curia A n s e l m u s ad abbatiam sancti tempore Gerardus fecerat aliam superadderet, prae-
Eadmundi vadit crucem magnam ibi consccralurus, sertim, cum licet Ecclesiam mutaverit, idem tamen
c t aUa qoaedam episcopalia officla adrainistraturus. qui fuerat in persona permanserit, nec a prima
Qoibos expletis, cum jam rediturum se pularet gravi profcssione absolutus exstiterit, Anselmus, ut prae-
corporis inflrmitate corripitur, et ingravescenle sentis quidem regis verbis acqoievit ea condiiione
languore ad extrema fere perducitur. Delenlus au- ut Gerardus in manum sibi daret se eamdem sub-
l c m est ibi propter ipsam inflrmitatem usque ad jeclioncm in archiepiscopatu ei servatorum quam
ocuvas Pentecostes, et concilium quod, sicut dixi- in episcopatu professos fuerat. Annuit Gerardtts, ct
murf, dilatum erat, causa inflrmitaUs ejus, inducias sua manu imposita manui Anselmi, interposita flde
i n Kalend. Augusti accepit. sua, poilicitus est se eamdem subjectionem et obe-
l.iter baec, ex parte apbstoiici allata est Anselmo C dienliam ipsi et successoribus suis in archiepisco-
epbtola ista : patu exbibiturum quam Herefordensi Ecdesiae ab
c Pascbalis episcopus, servus servorum Dei, vene- eo sacrandus antistes promiserat.
rabili fratri Anselmo, Cantuariensi episcopo, saiutem Exin statutum est ut qui ad episcopatum electt
et apostolicam benedictionem. erant Cantuariam i r e n t , et ibi dignitatis ipsius
c De presbyterorum fliiis, > etc. Vide in Po- benedictionem ex more susciperent. Willhelmus
echali 11. itaque Wintoniensis, et Rogerius Serberiensts, ae
In Kalendis ergo Aogosti, conventus episcoporum, Reinelmus ttiuc nuper Ecdesiae Herefordensirestilu-
abbatum, procerum regni Lundoniae in palatium tus episcopus, quorum s u p n meminiraus, nec non
regis factus est. Et per tres continuos dies, absente Wiilhelmus qui legatione regis fungi solebat, tunc
Anselmo inter regem et episcopos satis actum de autem Execestrensi Ecdesiae eiectns episcopus,
Ecclesiarum investituris, quibosdam ad hoc niten- Urbapus quoque Giamorgatensi Ecclcsiae«, quae i n
tibos nt rex eas faceret more patris ac fratris sui, Gualis est, similiter electus episcc >ns, simul Can-
non joxta praeceptum et obedientiam apostolici. Nam tuariam venerunt, et in Dominica quae fuit ter-
papa, in sentcntia quae ,
exinde R
promolgata
D
fuerat,
F _
tio
-.W
Idus
- — -
A u
— D
g ud
s l i rpariter ab
— Anselmo consecrati
minos stans, concesserat hominia quae Urbanus sunt, ministranlibus et cooperanlibus sibi in boc
papa aeque ut investituras interdixerat, ac pcr hoc oflicio suffraganeis ipsius sedis, Gerardo videlicet
rcgem sibi de investitoris consentaneum fecerat, ut arcbiepiscopo Eboracensi, Roberto Lincoiicnsi epi-
ex epistou qoam sopra descripsimus colKgi polest. scopo,Joanni Bathoniensi, Berberto Norwicci si,
Dcbinc, praeseote Anselmo, asunte raiiliitudine, Roberio Cestrensi, Radolfo Cicestrensi, Ranuifo
annnit rex et statuit ut ab eo lempore Sn reliqoum Duneltnensi. Ipso die pritisquam eorumdem episco-
nunquam per dationem baculi pastoralis vel annuli porum consecrationem Anselmus faceret, praesenti-
quhiqoam episcopalo vel abbatia per regem vel bus eis et episcopis qni convcnerant j u x U manda-

HENSCHEMI NOTiE.

* Anno sequenU 1107, Pascba fuit xiv Aprtiis. (unde sub nomine Land.ivensitnn episcoporum de his
* Cdebratum id est i d , Maii, sive drca Asccnsio- alii aguiit) de qua actum ix Februarii, ubi de S. Te-
nera Domini. liao eitis (oci episcopo.
* Waliiae pars meridionalis Glamorgania est, ad d
Scilicet litlera Dominicali F
Sabrimc arsluarium. Scdcs cpiscopalis Laudavia fuit
467 EADMERI CANTUARIENSIS MONACIII 46§
litm domini papae (nam Itoc ei per Hlteras olim A consceretnr. > Refert: i Non omnia facienda sonS
mandavcrat) reddidit Ealdwino virgam pastoralem qura fidei contraria non sitni, alioquin plura incoo-
abbatiae de Ramesei, quaro, ut supra meminimus, venientia fierenl. Hoc qnoqnc uride agitur,qoamvi&,
perdiderat in concilio Lundoniensi. si fierelt, fidei conlrarium non essct, fieri taroen e x
In subseqttenti etiam quinta feria, sacravil in ipsa consueludine non debet, eo quod nimis inconve-
sede Robertum monacbum ccenobii Sanctl Petri niens esscl.Ei quippe qoi canonice mibi ct Ecclesiae
Westmonasterii, ad regiroen abbatise sancii Ea- nosirae per omnia subjiei debet, sobditos i n boc
dmuttdi, contra ordinem fierem. Ad haec, archiepiscopus
Ordinatio autem abbalis Sancti Angustini per Cantuarienais prlmas esl toUus Angliae, Scotiae, H i -
id tetnporis ea causa, ut ita dixeriin, dilata est quod bcrniae et adjacentinm insoianim, nec pro alicujtts
ipseqtti in abbatem, sciiicet Ungo monacbus Bec- personae consecralione, nisi tolomraodo regis ac
censis, elcclus crat, nondum sacros ordinesbabe- regins, sedem suam ex consneludlnc egreditur. Si
hat. Ordinatus vero est ad diaconatum ab archi- ergo rex volt ot ego enmilem bonorem exhibearo
episcopo in capella sua Cantuariae cum muliis alHs, abbati Sancti Augusliui quem sibi, parem eom volt
i u jejunio septimi mensis, et iicra ad presbylera- in regno suo faccre sibi. Quod ne fiat consuio, sicot
tum a Wiilbelmo Exoniensi episcopo in eadem ca- B ei cui fidem debeo, quatenos se ab hac voiontato
pella Jejuuio decimi mensis ». Anseimos enim inflr- cehibeal. Re etenim vera dico quia si bi ooqoam
inabatur, ei partim ea re, partim propter irominens lanta inordinaiio in Anglia facta fitcril, non modo
festum Nalivilatis ChrisU, Cantuariam ad Ansel- regi, sed archiepiscopis, episcopis, princjpibos, et
inum idem episcopus jossus venerat. Post hxc cum loii regno grande opprobium erit. > Dixerunl: i Eia,
Anselroos ordioatioucm ipsios abbalis accelerare si eum in sede sua ordinare istis rationibos actus
vellet, eo quod res Ecclesiae pessttmibant, et quo- non v i s , mandat ot io sua capella, se praesente,
tidie in soi dimitiuUonem intus et extra decidebant, illom ordioari permittas ah aiiquo episroporom cui
voiuit ut pwedictus episcopus eum in abbatem ad ipse praeceperit. > Respondit : c Cur iUum ab alio
altare Cbristi Cantuariae solemniter (se astante) episcopo ordinari permittercm qucro cgo, graiia
consecraret. Sed ubi monacbis Sancti Augttslini res Dei, pro meo Jurc, uti debeo, ordinare potis som? >
innotuit, ad contradicendum aniroati sunt. NanV c Et hoc qoidem, aiunt, mallet, ut illic eom tn ipse
Ecclcsiam soam privUegia habere commentati sont cotisecrares. > D i x i t : c Si hoc fecero nonnnUam i n -
per quae abbatem soum non nisi in sede sua ordi- juriaro faciam ipsi domino meo; meum qotppe non
nari debere raanifcsla allegaliona sc probatttros ^ est tn capella ejus roissam celebrare, nisi quando
asscroerunt.Duravlt autem haec fabula illorum diebtis ipse debet a me coronari. Itaque si boc facio pro
nonnullis, Anselmo nulbttenus asserUoni eortim ahbatis consecraiione, regtos honor vilescct, e l
cedere volenle. Tandem in initio quadragesimae * dcinceps mei cxemplo exigeior pro consoetodine
curo Anselmus Joxta Londopiara prb colloquio rcgis quod bactettus fiebat statuio teropore pro solo regis
venissel, quidam ex ipsis mouachis quos ad rem bonore. Verum quia ipse vult ot proxime consccro-
cxercendam i i qtti domi reroanserant pari voio tur, eo quod nondom confirroalo ahbale Ouctuaut
aelectos co direxeranl, omissis privilegiis suis (qtiae res abbatiae, si volueril, hic in capella bospiiii mei
ntilla vel non rata a rege et principibos comprobata euro ordinabo, quoniam qnidetn mibi facile non cst
sunt et damnata) per suos advocatos regi persuase- pro lam ievi re bac vice Cantuariam ire. > Relata
ront n l Anselmo mandaret abbatein in ecciesia sunl ista regi et, approbata ratione Anselmi, lauda-
Sancti Augustini ex anUqua consoetodine conse- vii ut omissis cunctis objectiontim ambagibus ahbas
crare. Hujus maodaU nunlii fuerunt WiUhjelrous sacraretor, u l i dixit Ansclmos. Ordinavit igitur i l -
episcopos Wintoniensis , et Rogerius Serberiensis, lum iv Kal. Martii, qninta feria primae. sepiimanae
et Willbehnus Exoniensis, cum Gtesleberto abbate, Qoadragesimae apud Lambetharo in capeila Roflensis
Wcstmonasieriiaregead Anselmom.Responditergo Decclesiae, obi lunc Anselmus erat hospilatos. Ac-
Anselmus : c Si rex me rogaret qoateoos pro stto cepla ab eo professione, ex more, qtta se Ecclesiae
amore ipsom abbalem in ecclesia soa ordinarem, Dorobernensi et archiepiscopls ejus canonicae per
fortassis facerem, ea consideralione, eo i.iluittt oronia obediltirum promisit. I I ergo qui affueruttt
quod antccessorum meorum , Jttris fuit et mei e.4 mnlto bonestioB ipsum Caniuariae potuisse sacrari
iitdifferenter per Angliam, ubicunque voluntas tolii, dixcrunl, et, quod major honor esset abbati, rcqtii-
cpiscopaie omciom administrare. Nonc autem qu*a rere patrem patriae pro benediclione sua iu meiro-
mandat ut id faciaoi ex consuetudine , dico consue- poli sede quam in capella Rcffensis ecclesi*.
lodinis illud non esse. > A l i l l i : c Si contra fidetn Inier haee Aiiselrous misit doroino papae episiolam
r.ao esse dignoscitor, omnino vult ut in sua sede hanc :
HENSCHENH NOTJ5.

ista i e i o n r t b A n n o 1 1 0 8
q«*ndoPascha tocidit in v

tnr Septembcr el Dccember, et iofra noroine quarti D1,,,lc

*» «
Du L
^
mintit Junius.
409 HISTORIA NOVORCM. — U B . IV. 4T0
« Paschali doraino Patriqoe reverendo, snmmo A operam dare instituit qualiter ai.quo modo niata
ponliflci, Anaehnus, servos Ecclesiie Canlua- quse paupcres maxime depriraebant miiigarentur.
riensis, dehitam obedienliam cum oraiionum assi- Cujus bonl exordium gnarus a sua coria ccepit.
duKate, Tempore siqoidcm fratris sui regis hone morem
« Nen debeo tacere excellentiae vestrac, quod per muliiiudo eorum qui curiara ejos sequehantur h&-
eom Dei gratia operatur in Anglia et in Northman- bebat uiqeae pcssuodarent diriperent, et, nulla ees
uia. Rex qui domioatur Anglis et Northmannis obe- cohibente disciplina, lotam terram, per qoam rex
dienter auscipiens vestram jussionem, invesiituram ibat, devastarcnU Accedebat his aliud m a l u m :
Eciesiarum, reniientibus multis, omnino deseruil; plurimi namque eorum sua matitia * debriaii [al.
qtiod ut facercr, Robertus comes de Meiiento et R i - inebrinti], dum reperta in hospitiis quae invadebant
chardus de Redueris, ut fideies vesiri el filii Eccle* petiitus absumere non valebant, ea autem ad forum
siae veritatis attracti, monitis vehemenler instite- per eosdem ipsos,quorum erant, pro suo iucro ferre
ront. Rex ipse in personis eligendis nollateitns ac vendere , aut supposito igne cremare, a u t , si
propria otittir voinnlale, sed religiosorum se peni- potos esset, iotis exiude equorum suorum pedibus,
ins cemmitiil consilio. De me autem qoanias debeo residuum illius per terram effundere, aut certe a l i -
gratas patemae benignitati veslrse scrjbendo non rj quo alio modo disperdere solebant. Quae vero in
softlcie reddere, sed eas in cbarta cordis mei scri- patresfamilias crudelia, quae in uxores ac Aiias eorum
pias lego assidoe. Cum enim, sicut servi vestri dilecli iudecentia fecerint, reininisci pudel. Has ob causas
fratres nestri Willhelmus et Baldoinus relulerunt, quique, praecognito regis adventu, soa babitacuht
vitae meae corruptibilis curam ne cito deflciat tam fugiebant, sibi suisque, qtiantum valebant, in silvis
benigna sollkitudine mihi gerere praecipitis, non vel aliis locis, inqtiibusse tutari posse sperabant,
modicum pietatis affectum magnitudinetti vestram consulentes. Huic malo rex Henricos mederi desi-
erga parvitaiem meam bahere monstratis. Omnipo- derans, indiclo edicto omnibos qui aliquid corum
iens Deus vilam vestram nobis in omni prosperitate quae dixi, fccisse probari poterani, aut oculos erui,
diu cusiodiat. > animanusvel pcdesvel aliamembraconstanti justitia
llanc epistolam Sdcirco placnit huic operi admi- sirenuus faciebat amputari. Quae juslitta, in pluri-
scere, nt ea lesic monstraremus qnae de investituris bus visa, caeteros integritatem sui amantea ab aiio-
Pccfcsiarom disimns raia csse. Ad quameliam cor- rum laesione delerreba t.
reetionem Mellentintts comes pro litieris quas e i , ltetn monela corropla et fatsa multis modis inul-
uisopra scripsimus,papa direxerat, perductus fuerii, los affligebat. Quam rcx sub taota animadversione
bttjna testimonio designare, pari volo cordi fuli. C corrigi statuit ut nollus qui posset deprebendi falses
Re ctenim vera ab iis in qtiibus olim versatus fuerat denarios facere, aliqua rcdemptione, qoin oculos et
quadara ex parte mutattts erat, si qtiidem justi araa- inferiores corporis partes perderet, juvari valeret.
tor istis consilium, illis auxilium, aliquibus utrtim- Et qnoniam saepissime, dum denarii eligebantur,
qoe, juxta quod ratio exigehal, sa pe exhibebaU Rex flectebantur, rumpebantur, respuebaniur, statuit tit
ipse Heuricus, illius consilio in regni negotiis prae- ntillus denarius vel obolus integer esset. Ex qno
siantios e i cCQcacius caeleris credens, dcfuncli fratris facto magnum bontim ad tempus toti regno creatom
soi rcgis vestigia sequi, sictit fatebatur, perhorrcbat. rst. H J C C in saecularibos ad relevandas lerrae aerum*
Aliamcti praefatus comes nec Anglos diligere, nec nas interim rex faciebat.
aliquemillorom ad ccclesiasticam digniiaiem provehi Diviua nihilominus orBcia quoniam indigne per
paticbalur. qtiorumdam sacerdotum manus eo usque traciaban-
Supra meroratoGundulphoRoffensi episcopo de lur, sollicitus institit ot et ipsa suo rito caste cele-
bac vita suhlalo, Anselmus ad eum sepeliendum brarentur. Multi nempe presbyteroruro statula con-
Roffam ivit, q u i , obsequio sob roagna litgeniiuro cilii Lundoniensis, nccne vindiclam quam in eos rex
monarhorum, clcriconimde iaicoruni multiludine exercuerat, quorum supcrius mentionem fecimus,
deceuler expleto, res ipsius episcopii, sictit expedire D poslponentes , suas feminas retinebant, aut certe
mclius intclligcL.at, ad opus Ecciesiae inius et extra duxerant quas prius non habebant. Quod inconti-
suas videlicet ordinavit. Bacultts autem episcopalis nentiae crimen rex subvertere cupiens , adunatis ad
Caniuariam ab Ernulfo monacto Roffcnsi, qui ejus- curiam suam in solemnitate Peiitccostes apnd Lon-
dera cpiscopi capcltanus exstiterat, pro roore delatus doniam cunclis majoribus regni, de negotio cum
cst, et in pracscnlia fratrum super altare Domini Anselmo arcbiepiscopo et caeteris episcopls Angliae
Salvatoris pnosentatos. tracfavit, eosque ad malum illum exslirpanditm
loter Ista rex Henricos considerans lolom pene regali aucloritate atque potentia iultos roboravit.
regnum in gravcm aeromnam muliis ex causts deci- Unde Ariselmus archiepiscopos Canyiariensis, et
disse, per consilium Anselini el procerum regni Thomas elecius archiepiscopus Eboracensis (naoi

DENSCliENII N O T J E .
a Dtbnart pro webriare saepins in sanctomm mensuram signhicabat; u l ebriut el debriut dicantur,.
Aciis ocpirrit, vox tttiqne apta ticet aurco sttcttlo quasi de vel cxtra mcnsuram potus; sobrius, sutt
ignota, siquidem bria. ut voittiit quidam, cei tam viui lllCHSUIcU
471 EAOMERI CANTUARIENSIS MONACHI 171
Gerardos tooc noper sd camdem coriam teodena A Uis diebus scnno habilus est de parocbia episcopi
abierat) ct omees alii Angliae episcopi sutueront Liocdiensis qoae io oimiom teodebator, eoqoe pre-
in pnesentia ejusdeui gioriosi regis Henricr, assensu cessit (28) ot, quouiam ratio Cbristianitatis id olile
omnium barooum suorom, n l pcesbyleri, diaconi 9 fore soadebat, regi et arcbiepiscopo csrterieqee
subdiaconi c a s t e viverent, et feminas in domibos prindpibos regoi visora foerii, de ipsa parocbia s w -
snis non haberent, p r a H c r proximas consanguiniuic mendom qoo flerct alter episcopatus (29), cujus ca-
sibi juncus, secundum quod sancU Nicaeoa synodus Ihedrae principatus poneretur in abbatia de Hcli.
definivit. l l l i T e r o presbyieri, diaconi, snbdiaconi,Sed Ansdmos, qoem ipsios negotii snmma respicie-
qui posl interdictum Lundoniensis eoneilii feminas bat, sdens praeler consensom et Romaui poniificis
suas lenucrunt, vel alias duxerunt, si ampliusmis- aoctoriuiem norom episcopatum nusquam rite i t t -
sam cdebrare vdlent, eas omnino a se facerent s k stitui posse,scripsil ei sic:
alienas ot nec illae io domos eorom, nec ipsi i n c Domino c l Patri rererendo PaschaB , aommo
domos earom intrareot, sed neqoe io aliqoa domo pontifid, Anselreos Ecciesiae Cantoarieosis, debium
sdenter coevenirerrt, netme bujusmodi Jeminse io obedicotiam com flddi obseqoio el orationibus.
lerrilorio ecclesbe babiurent; si aulem propter ali c Qooniam robor dispositionom quae utUitcr flmil
qeara bonesUro caosam, eos coUoqui oporterei, eom B i n Ecctesia D d de veslrae pendet aucloriuie p r o -
ad minos iegiUmis lesUbus, exlra doroum deotiae, quando fiuot, ad veslrom referendae sont
coUoqoerentor. Si vero iu doobos aot io tribos legi- noUUam et jodidom , o t , com apostoUco assensu
limia lestibus, vel pubUca parochianorum fama fuerinl conflrmatae, nulla praesomptioiie a posteris
aUquis eorom accusatus esset, qood hoc sutotum qoae sabjbriter s U t o t a e sont qoeant violari, sed raia
violasset, purgaret se adjonctis sibi secom ordinis permaneant iu perpetuum. In Anglia est quidam
sui idoneis testibus; sex, si presbyter; quinqoe, si episcopatos, sdlicet Lincoliensis, cnjus dioeccsis t?ro
diaconus; quator, si subdiaconus essel. Cui aoiera ampla est ot ad ea quae non nisi ab episcnpali pcr-
haec porgaUo deficeret, ut traasgressor sacri sutoti sona fleri qoeoot onnsepiscopus pleuc sufllcero non
judicaretur. IIU aotempresbyleri qui divini alUris et possil. Quod curo consideraret r e x , et episeopi, et
aacrorom ordioom cootemptores praeeigerent com principes, et alii rationabiics et religiosi viri regni
rooberibos bebiure, a divino oflido remoti et omni Anglorom, ad oUlita em Ecclesiae visom coosilioni
ecclesiasUco beneficio privaii, exira cborom pone- est episcopatom praeratum io duos dividere, ila ut
renlur infames pronunUati. Qui vero rebeUbi et sedes episcopaiis in quadam abbatia , quae s i u esl
contemptor feminam suara non rdinqueret et mis- in insuU vocaia Hcli, et est intra p r a e f a t a r o dicacc-
sam celebrare praesomeret, vocatus ad satisfactio- ^ sim, constituaiur, roonacbis ibidem permaneniibus,
nem, d negligeret, ociavo die excommuoicarentur. sieut sont mnlti episcopatus qui monachos in roatre
Eadem sententia arcbidiaconos (27) ei canonkos ecdesia habent, nou canonicos. Quod libenter cot;-
omnes complecUbator, Um de mulieribus rclin- cedit ipse episcopus Ltucoliensis, Robertus nominc,
queodis quam de viunda earura conversatione, et quia pro iis qux assumuntur de ^ua Ecclesia ad iu*
de districtione censorae, si sutuia trangressi fuin- staiirandum novum episcopatum in HcU, tanlum
sent. Jurarenl insuper archidiaconi omnea quod pe- Ecclesiae Lincoliensi resuuraiur • ut ipse sufficieus
cuniam non acciperenl pro toleranda transgressione et gratum sibi esse fateaiur. Cui rei mibi, lom pro-
bujos s u t u l i , nec tolerarent presbyleros, quos sci- pler p r a e d i c U m necessiutcm, turo propler muliitu-
rent feminas habere, cantare v d vicarios babcre, dinem praedictorum qui in boc tonseuUunt, visum
et ai eos audirent calumniari, veritatem inde inqui-
est ut, sahra vestra auctoriuie, asscnsum praeberem.
rerent. Similiter el decani baec eadcro per omnia
Precatur igitur suppliciter mea parvius , quatcnus
jurarent. Qui vero arcbidiaconus v d decanus hoc
hoc quod pro otililale Ecclesiae sic dispositum est . f

jurare nollet, archidiaconatum vel decanaium irre-

/eslra auctoriute in pcrpetuum roboretur, ne a pos-
cuperabiliur perderet.. Presl yleri vero qui» relictis yj erisulla praesumptione (quod bene sututum fuerit)
t

mulieribos, Deo ct sacris aluribos servire clige- violctur. Orarous Doroinom omoipolentem ut Ec-
rent, quadraginta dies pro transgressione praefaU clesiae suae vos in diuturna prosperiute custo-
concihi ab officio cessanies, pro se interim vica- diat \
rios baberent, injuncu eis poenitentia, secundum SoluU coria, Anselmos ad viUam suara, Murte-
q o o d episcopis eorum visum csseu Omnia vero lac noroine, i v i l , ibique in sttbseqnenti jejunioqu rU
mobilia iapsorum postbac presbyterorum, diaco- mensis, roultos aJ sacros ordines promoviu loler
norum, subdiaconorum et canonicorum tradercn- quos Ricarduro quoque in praecedenti proxima so-
lurepiscopis, et concubinae cum rcbus suis, velut lemniuie Penlecosles decium ad ponUflcalom Ec-
adolierae. clesiae Londoniensis, ad presbyteralom ordiaaviu
IIENSCHENll NOTiE.
• Dalo scilicet ono Eltensis abbaiias manerio abhati plus redderel, qttam episcopis suis bbiae lcr-
Spaldwich, de quo infra Godwinus tle episcopis naeve nonnullanim sediuui Atiglicanarum.
Anglis doo alia addit Biecleswort et Bokden; asse- ^ Postulatioai pontifex annuii, sed obicral Ansd-
rens abbatiam Eliensero u m divitero fuisse, ut suo mus antequam negotiuro couficerctur.
47S HISTORIA NOVORUM, — LIO. IV.
Deinde ad feslivlutem gtoriosi.siroorum apostolo- A
m m Peiri ei Paoli Caniuariam veniens, die ipsos
festivitatis in capltolo praesentibus Ecclesiae frafribus
c l mnltis aliis tam raonachis qnara clericis, nec noo
04 faids. dedil Radulpbo abbali Sagii •, viro equi-
dem bono et religioso, et ipsi ecclesiae valde fa-
miliari, episcopatura Roffenscm , acccpio priua ab
ipso corara omiiibos bominio ac fldelitale. Quara fi-
dcliiatem ae i l i i , et cnnctis legiiimis soccessoribus
ejos Ecclesiaeque Cantuaricnsis perpetuo servaiurum
«71
Rogerio Serberiensi, Radulfo Clccslrensi, et Willhcl-
mo Execeslrensi, accepta prius ab eo pro more de
obedientia et subjeciione sua profcssione.
Posthaec venil Anselmus Canmariam, et fbl cum
magno honore sncravit praefatum Radulphum, Rof*
fensi Ecclesiae electum episcopnm, quinlo ldus Au-
gusti, ministranlibus sibi in hoc Willhelmo episcopo
Wintoniensi, Radulfo Cicestreiisi, c l Richardo Luu-
doniensi. Qui Richardus, antecessorum suorura
[f. morem] seculus, honesto munere bonoravit ipso
t

p r o m b i l , et boc super qualuor Evangelia jurando die matrem suam ecclesiam Caniuaricnsem , juxta
coaflrmavit. l n crastino autem misit eum Rovece- quod statoitiin fuerat a rcge quanto impetravit ab
stram, et cum eo Willbelmuin arcliidiaconum suum, Anselmo ut eum sacraret apud Pagahaui, sicut
ot illom ex sua parte ipso episcopalu investiret. diximus. 7

Egesdem quoque negolii causa misit et Antonium Jnter baec electus est ab Alexandro rege Srotia
monachuro iltuc, qui subpriorts offlcio in monasterio B et clero et popnlo mcnacbus quidam Dunelmensis,
Cantuariensi fungebatur. Nam ex quo jErnulphos nomine Turgodus •, ad episcopatum Sancti Andrea?
i p s i o s Ecctesiae prior apud Burgtim abhas fueral
b do Scotia. Ctijtts consecratio dum ultra quam expe-
factus, usqeejd temporis oullus in prioratum suc- diret dctnorarelur, luro. proplcrea qoia Tboroas
ceeserat. Ehoracensis Ecclesiae anlistes electus necduro fue-
Eodem temporc rex Northroanniam ire parabat. ral consecratus, turo propter quaedaro a l i a , quae
Anselmus aulem ad benedicemlum illi porturo ma- longuro est enarrare, Ranulphus Dunelmcnsis epi-
rls obi transire debebat ab eo inviiatus advenil. Scd scopus proposuit eurodero electuro in praesentia ip-
nocte, cum sequenti mane brachioljm maiis quo sius Thomae apud Eboracam consecrare, associatis
regis bospHium ab hospitio Aitselroi dirimebatur sibl episcopis Scotiae et Orcadarum insularum.
regi loculurus transire deberet, adeo inflrmatos est Verum quia id praeter consensiuti el auctorilaiem
ot ad regem accedcre nullo pacto valeret. Quod u l i Cantuariensis episcopi rite Acri non posse sciehat,
nuntiatom est regi, ei per Willhelmum episcopum mandavitei de negolio per miiitem quemdaro, et ut
Wintoniensem et ejosdem nominis episcopuro Exe- cjns consilio et concessione sacraretur deprecatus
ceslrensem praecipiendo roandavil ne ad se ullate- cst. Ad qtiae scripsil ei epistolam hanc :
nus i r e l , sed plciue indulgeret quieti. Pcr eosdem C « Anselrous archiepiscopus Canttiariae, Ranulfo
qooqiic seroetipsnm quo pergebal, et filium suuro episcopo Dunelroensi salutem.
qiteni in regno relinquebat, ctim toio regno cororocn- « Mandastis mihi per quemdaro roililem, Scollan-
davit toitioni ejus, ut quidquid slatueret, ratum es- dum nomine, quod volebatis ut eleclus episcopua
set; irritum, qnod prohiticret. Rogavit etiam illtun, ccclesias Sancii Andreae de Scotia sacrarelur, et hoc
propier amorem sui, consecrare supra ineinoraiuro volebatis fieri mco consilio et mea concessione. Sed
liichardum Lundonicnsi Ecclcsix elecluin pontifi- hoc nec debet nec polest canonice iieri ab eodem
cem, apud Ciceslrain, quoniain prope erat , et cpi- electo archiepiscopo, nec ab alio per illum , prius-
scop', quos adjtitorcs ac ministros in officio ipso ha- quam ipse^fiat archiepiscopus cattonica consecra-
beret, prxsto. Causa autcm propter qnam hoc ita tione. Qtiapropler nec consuto nec concedo ( i m o
festiuato fieri volebal, illa dicebalur esse quia eum- interdico) ne liat ante consecrationem ejosdem electi
dem Ricbirdum, in sxcularibus multum valenlcm , arcbicpiscopi, nisi a uie, si forte boc necessitas exe-
longe versus occiienlales Angliae fincs ad sua nego- gerit. Vale. >
tia excrcenda transmittere sub celerilatc disponc- Post hxc Anselmus considerans Thomam episco-
bat. A t Ansclmus coisideratis quibnsdain rationabi- npalem suam benedictionem non ila expetere , sicut
libns causis rcnuil, nec cptscopuin sacrare in Cicc- dcbebat, scriplam hanc cpislolam ei dircxit
slra, sicul petebalur, acqoievit. Verumiamen ne n i - i Anselmus arcbiepiscopus Canluariensis, amico
bil pro rege, qui cuncla qtiae titnc petebantur pro suo Thomae , elccto archiepiscopo ecclesiae Ebora-
Anselroo faciebat, facere viderctur , eumdcm epi- censi, salutem.
scopum pro aroore illius in capclla sua apud. Pag t- « Canouica auctoritas praecipit (30) ut ccctesia
bam consccravit, vn Kal. Augusti , ininislraiitibiis cpiscopatus ultra trcs menses non maneat sine pa-
ei in boc oflkio Willhcltno episcopo Wintonicnsi, s:ore. Quoniamautem regt ptacoil consilio baronum

HENSCUENll NOTAl,
• Abbatia Sagiensis in Northmannia esl, vulgo burg et Kineswitha filiabos Pcndae, aaroribos Peadae,
Sainl-Martin deSfei, do cujus fundatione facta regum Mercioruru. ^
anno 1050 vide Neustriam piam A r i u r i . Radulphus Hic est Turgotus, anle prior Dunetroensis, cui
c

autem anno i i t * ad arcbiepiscopatum Cantuarien- Hisloriam Dunelinensem, suu nomine Siroeonis Du-
sem translalus fuit. nelmensis ediiam,vindicavimus xx Martii ante Trans-
i» Petroborgense in agro Norlhamtoniensi mona- lutioncm corporis S. Culhberti pag. 1x5.
terium, de quo multis vi Martii, ubi dc SS. Kine-
475 KADMERl CANTUARIENSIS IIONACHI
sooram et nostra coocessione ut vestra persona A
eligeretur ad archicpiacopatum Eboracae, non debet
per voa terminus salubriler constitotos diutius dif-
ferri. Uode roiror qoia post eloctionein veslram non
requisistis ot consecraremini ad quod eiecii estis.
Ilando itaqoe vobis ut octavo Idus Septembtis s i t s
apud matrem vestram ecclesiam Cantuariensem ad
faciendum qood facere debetis, et ad suscipieiicfam
consecrationoin vestram. Quod si non fcceritis, ad
me pertiaet ut ego curam habeam et facia.n qttae pcr-
tioent ad episcopale officium in Eboracensi arcbi-
episcopaiu. Praetcrea audivi quod vos priusqoam
consecremiiii facere vultis ot electus episcopus San-
cli Andreaede Scotia.apud Etoracam cotisecreier.
Quod nec vos -facere debetis, ncc ego Vcoocedo , sed n
" w w
w^.v u v u v i w , MV*. VHWV , KU
470
bet. De eleclo episcopo Saucli Andreae de Scotia
qood andistis , rutnores sunt quibus crederc non
oportct. Facite ergo cst interdici, quod, ut fieret,
non a me excogitainm est. Vivere vossannm laetum-
que, diuque Deoque nostra Domino nostro soppli-
cat Ecciesia. Sanctae Cantnariensis Ecclesiae congrc-
gationem satuto, el.oro ot pro me orct. Valete.»
Rescriplum Aosclmi ad eomdem Tbomam:
« Anselmos archicpiscopus Cantuaricnsis, amico
sooTliomaB^e^ecloarcbiepiscopo Eboracensi, salutem*
« Mans lalis mihi in litteris vestris qttod, tefmino
a me vohis consliluto (Deo auxiliante), Cantoarhe
eritis, si opportune poteritis, susccpluros et faclu-
rus qood debetis. Rogastis quoquc u l si id ellcero
non valetis, concederem quatenus id mibi x diebos
— - *— I 1

oinniiio interdico ne fiat, aut de illo aut de aliqua ante renuntiare posselis. Sed et Willhejmos clericos
pCrsona quae in regiuten animarum debet provehi ab nunlius vester prccatus est meex vcslra parteqtui-
archiepiscopo Eboracensl, quia non perlinet ad voa lenus cgo ipsom terminom adventos vestri aliqoan-
dare, vei conceJerc alicui regitnen, aut curam ani- tum exienderem, ot ad oqs opportunius posseiis ve-
niamin, quia iioitdum accepistis. Valete. i nire. Quod et ego causa veslri amoris et opportoni-
Ad illam scripta cst episiola haec : laiis libenlcr facio. fie itaqoe opus sit vos mib|
« Dilectissiino Palri et vcnerabili domino An- quidquam aole de veslro adveotu rennniiare, submo-
selmo, sanclae CantuaricnsisEccIesiae arcbiepiscopo, neo vos ot die Domiuico, qui erit quinto Kal. Octo-
Thomas Eboracae mclropoli electus, Hcee indignos, bris, Cantoariae silis ad faciendum quod facere de-
salutem et amicae fidelitatis obsequium. betis, ct ad suscipiendam consccrationem vestram.
« Gralias ago vobis, rcvcrcnde Paler, quod me Praeierea qood dicitis inlitleris vestris vos pecooiim
scmper dilcxistis et sudivistis, ct de proventu meo quaerere ot Romaot mittalispro pallio Ecclesiae vestno»
evstiliavii, et hctaium est cor vestram in Domino. non concedo. Et poto qood id fraslra faccretis, quo-
Dominus Deus retribuat vobis pro me! Quod a.l con- niam nullos dcbet babere paltium anteqnam s i l
sccralionem meam venire disiuli, causa fuit non consecratus. Litteras quas reqoiritis io testimooiom
una ncc parva quas tno delinuit. Pecuniam qttam pro ^ personae ct elcciiouis veslrae, com mihi locoli Aieri-
facultate mea magnam causa vcniendi ad vos con- tis ct ostcnderiiis coi eas dirigere debeojibenler fa-
traxeram, ultra spem meam, et niinium diu ntoratus ciampro vobis sicot pro amico, quod facere debeo.
totam dispetidi Wiutoniaea qua citius disceilens; ad Valetc. •
vos venire disposueraiu. Plactiit autem domino no- Ralus ergo Anselmus oon csse abs re praeroooire
stro regi ut cum ille lcgalos Romam pro causa sua dominum papam <le negolio pallii, quod sibi Tboroas
rniliebal, ego cum eis mouin mitierero ad requiren- se mandaverut requisi turum, scripsit ei epis:olam banc:
duro Ecclcsiae nosirae palliuni. Feslinanier igtttir < Dominoct Patri vere diligendo et reverendo
consilio r*gis ad propria reversus ad boc opus quae- Paschali, summo pontiftci, Anselmus servus Eccle-
sivi, et adbuc quanro pecuniam, sed parum, nisi siae Cantuariensis, debilam obcdientiam cum fideii-
graviler mutualam, lovenio, quoniam dominus Gi- bus oralionibos.
rardtis arcblepiscopus ecclesias nostras et homines < Quoniam fortitudo et directio Ecclesiarum Det
et ipsum domitiium nostruro mullura pauperavit. El maxime pcndet ex aucloritale palernitatis veslrac
certe rex proroisit roihi quod vobis colloqiieretur , post Dominuro, quando ralio exigit ad ejos Ubenter
el Jilalionem meam apud vos exctisaret. Termino a ry recorrirous auxiiium el consiliom. ArchiepUcopos.
vohis constiiuto (Doroino auxilianie) ero apud san- Eboracensis, Girardus nomine, migravit de hac vila,
clam Caniuariensem Ecclesiam, si opporlune potcro, ct alius, Thomas nomine, toco ejus electus est. De
suscepturus et facturas quae debeo. Quod si non po- quo ruroor est quod quaeritur ei palliuro anlequaro sit
lero, cttm mihi paternilas vestra mandavit nt quin- consccralus, el roibi faciat professionem secundom
dccim diebos ante vobis reoontiarem , prccor beni- antiquam consueludincro antecessorum meorom et
gnilatis vcstrae sanctitatem, til decein diebus ante suorum. Haec est igitur summa precum mearam i n
vobis renuntiare possiin ntibi concedatis. Littcras bac re, nt, anteqnam consecretur et mihi debitam
vcro paternilatis vestrae requiro in lestimonium per- obedienUam (sicut dixi) profitcatur, et hoc factnm
sonae ct eleclionis noslrtc quales dcbctis ct scitis esse litieris nosiris cognoscatis a veslra exceUctitia
oporterq. Hocaroodo vestra sanctitas meae parvitati palliom non soscipiaL Quod non dico idcirco quod
tlebet, hoc vestra Ecclesia nostrae dcnegare non dc- illi pallium invideam , aed quoniam quidaro autu-

HENSCHENH NOTyE.
• U vot atiis litteris vcl per nunlio3 vorbotcnus faclum oporluit quando haec UmtlaUo supra oon
cxptiiuitnr.
177 HISTOKIA NOVORUM. — LIB. IV. tfS
mant, eteiiamprocorant u t , si hoc a vobis con- A j ; u r g aniiquo Ecclesia Cantuariensis sttper Ebo-
e x

cessem fuerlt, confldat se professionem dehitam racensero scmper habcre consueverit sciuni. A n -
itiihi possc denegare. Si enim hoc contingeret, sci- selrous autem postponens clericorum liiteria respon-
tote qtiia Ecclesia Angtiae scinderetur, et secundum dere, ad litteras Thowae scripsit haec:
sententiam Domiui dicentis : Omne regnum in seip- c Anselrous archiepiscopns Cantttaricnsis, arotco
$umdivi$um detolabilur (Luc. x i , 17), desolarelor, suo Thoroae, electo archiepiscopo Eboracensi, salutero.
et vigor apostolicae disciplinae in ea non parom de-
« Mandavi vohis cbariutive piusquam semel,
b i l i u r e t u r ; ego qooque nullatenus rcmanerem i n quatenus ad matrera vestram Ecclesiam Cantuarien-
Anglia. Non eniro deberem atit possem pati, u l ( m e sem veniretis, ad suscipiendsro benedicUouem
in ea vivente) primaius Ecclesi» noslrae destroere- veslram, et ad facienduro quod dcbetis ct non veiu-
tur. Hoc ipsum et eodem affectu suggero reveren- sUs. Quapropter eadem dilectioue vobis adhuc
tiae vestrae de Lundonia , si c]us episcopo pallium mando quatenus apod ipsam maircra vestram sexto
pelitur ( quod nunqttain habuit) ut scilicet ad hoc Iuus Novembris sitis, ut faciaiis quoJ debetis, et
nuilatenus assensum praeiical. Quidam namque con- suscipiatis benedictionem nostram. Praeterea, qttia
cinnani, sub hac specia b o t i i , primatus Cantuariae B consilium petilis, consulo vobis ot non incipiatis
digniutem qoemadmodum non oportet homiliare. aliquod quod non debetis contra Ecclesiam Cantua-
Misi sanctiuti vestrae in hoc anno post Pentecoslen riensem. Nam pro certo sciaUs quia omnibus modis
litteras pcr Beniardom servientem domini Petri ca- quibus possoro ad lioc me impendam, ut desua digni-
merarii vestri, q o o d rex Angliac conqueritur quod su- UUEcclesiaipsameoieropore nibil perdat. Valete. >
stinetis regem Tetttouicum dare investitoras Eccie-
siarum sine cxcommunicationc, ct ideo minatur Non venit sed direcU epistola haec Inler alia
sine dubio se rcsumpiurum snas investituras , quo- scripsit:
niam iUe suas tenet in pace Vidcatigilor proden- c Csusam qua differiur sacratio mea, quaro nemo
tia vestra sine dilatione quid inde agere debealis, studiosias qunm ego vellet accelerare, qtii protole-
ne qood tam beno aediflcastia irrecuperabiliter de. ront non desistunt corroborare. Quamobrero quam
slrualor. Rex enim noster diligenter inquirit quod pericnlosum, qnam tnrpe s i i cnnlra consensnm
de iUo regc facitis. Oramus Dominum Deum ut n o s Ecclesiae (cui praeflci debeo) regimcn ipsius inva-
hetificet de diulnrna prosperiute vestra. > dere, veslra discretio noveril. Sed et quam fonni-
ftescriptum domini papae ad Anselmum: dab;ie, quam sit evitandum sub specie benedic ionis
« Paschalis episcopus servus servorum Dei, dile- Q maledictionem induere! >
eto fratri Ansclmo Cantoariensi archiepiscope, Ex his Anselmos advertens Thomam ctericornm
satotem et apostolicam benedictionem. suorum magis quam suo, qtioJ petiverat, consilio
f Litleras loae dilectionis recepimos, pcr qnas af- iuhaerere, fecit cpiscopos venire ad se, e l cum cis
fjbilitalis loae diilcedinem recognoviinus, etc.,«f«7oa negoUo tracuns, quid praecipne foret agendum dis-
ad: Rex vero si tn paternae neqnitiae tramiteper- qoisivit. Prohant illi duos adhuc episcopos ad enai
severaverit, beali Petri gladiom, quero jaro educere dirigi, qui illum ex parte Anselmi et omnium epi-
coepimus, procut dubio experietur •. Datae Beneven- scoporum Angliae moneanl, coeplae rchellioni renun-
i i iv Idus Octobris. > tiare, et siqtiidcm i d facere notil, suadeant el
Supra memoralos Tbomas inter isla, m u U t o priori Cantuariam pro bencdiclione sua, secunduin qnod
consilio, Caniuariam sututo stbi iermino, prohibi- se facere debere c6gnoverat, venire, ibique (st
tus a canonicis suis, sicut per litteras Anselroo possit) probet se a suhjectione quam Ansclmtts
trandavii, venire non pottiit, et ob hoc qnid sibi exigehat debere liberuro esse, et, hoc si qneat
inde forct agcndum, consilium ab eo pelivit. Ipsi eflicere, sacratus redeat in sua eum pace. Placue-
qttippe canonici scientes Anselmom a e U l e simul et runt i s u Patri. Et hxc sgere missi sont episcopi
debilitaie fatigari, rati sunt eum cilius httic vilae duo, Londoniensis videlicet, quia dccanus Ecclcsi.e
D

snltrahendum, et ideo moU calumnia Ecclesiatn Cantuaricnsis, et Roffcnsis, qtii cjusilem EcclesUe
Eboracensem parem esse Canloariensi Anselmo propritis alque domesiicus esse dignoscititr. n i ergo,
scripseroau In quo lamen electum antistitem Eccle- itcr aggressi, mandavertmt Tboroae, et occurrit eis
tix soae Caotnariam ire dcbere pro lienedictione aptid Sutbwellam villam suant. Exponunt ei pro
sua cognoverunt, sed professioncm de subjectione quibus venerinl. At ipse nunlium snnm, quero
sua ponliflci Cantuariensi eum facere debere nega- Northmanniam ad regem miseral, et plures de suis,
veront, ac ne faceret, quantum in eis fuit, ex parte qoos ad se longe inde pervenire mandaverat, se
Dei et Romanae Ecclesiae probibueront. Quod quali exspectare respondil. Qui cum venerint, inquit,
fams ipsos canonicos apud mullorum mentes n o u - audiio eorum consiiio, faciam quod potissimnm mihi
verit, et, me Ucente, conjicere possunt qui quid faciendumlaudaverint.Reversi in istis episcopi sunt.
HENSCHENfl N O T J E .
• Et expertus est, non quidero a PaschaU, a quo Suirina AcU rctractanle: sed a Cattisto I I , cui eas
aptivo iuvesiituras extorsit Henricus V, rcx Ger- inse coactuscst restiluere, auno 1122 in coucilio
maniae ono i i t l , codein curo libc? foit nequidouam
A
Wormatieosi.
479 EADMERI CANTUARIENSIS MONACIII 480

Pofl haec, bre?i temporis spatio interposilo nun- A

v tudine profesi stittt, proOlearis Quod si in iis quat
tins ex parteTbomae ad Anselmum direcius, litteras, rcepisti magis pcrseverare qoam ab eis desislerc
quas ecce scribimtis, sigilloregis inclusas ei porrexii. delegeris, omnibus episcopis lolius Britannbe snb
« llenricos, Dei gralia, rex Anglorum, Anselmo perpetuo anatbemale inlerdico, ne libi ollus eorom
Cantiiarienai archiepiscopo, cbaro Patri suo, saluu»m manns ad promotionem pontiflcatus imponat, TCI, si
ct amicitiam. ab exlernis promotus fucris, pro episcopo r e l I n
t Mando vobis ut reexspecletis aequo animo et aliqtta Christiana commonione le sosctpiat. T i b i
bona voluntate benediclionem Tbonue Eboracensis qnoque, Thoma, sub eodein anaibetnate ex parte
archicpiscopi osque ad Pascba, et qnidquid inter Dei inlerdieo nt nunquam benedictionem episcopa-
T O S inde acinm esl. Ego enim, si infra prxdirtum lus Eboracensis stiscipias, nisi prius professionem
tenntnum in Angliam rediero, consilio cpiscoponim quam anlecessores tui Thomas el Girardua Ecclesiae
et barooum mcorum vos ju te et bonoiifice inde Cattiuariensi fecerunt facias. Si autem episeopainin
coneordabo. Qnod si Lim cito non rediero, taliter Eboracensem ex toto dtmiseris, concedo ot omcio
inde agam, qnod fraterna pax et bona concordia sacerdoiali, qood jam snscepistis, utaris. >
inter vos erit. > llanc epistolam omnibos episcopis Angliae, s i n -
Ad baec nnotio peienti qoid Anscimus vcllel dare B gulam singulis, cum suo slgillo direxit, unlcutqoo
responsi, d i x i t : < Se regi qui sibi lilteras misit non mandans atque praecipiens, per sanctam obedien-
Thomae responsurum. > Delegata igitnr legatione tiam quam Ecclesiae Caniaariensi debebant, ut,
hnjos rei Odoni dccano Ecclesiae Cicestrensis, et secondum quotl In illa scriptom erat, se erga ipsom
Alboido monacho cccnobii Sattciae Marije Beccensis, Tbomam deinceps lenerent.
destinavit eos in Northmanniam ad regem narrare Post haec n Kal. Maii defonctus esl CantuarUe
illi totom quod praesenlis dissidii tenorc, inter se et in metropoli sede gloriosus Pater Anselmns, et dle
Eboracenses acltini exstiterat. Rogarent etiam illum sequenli, qoae fuit Coena Domini, in majori ecclesia
qnatenus suae aocloriiatis ingennitate et provisione ad capot venerandae memoriae Lanfranci praedeces-
satageret, ne inlegriias Chrtslianitalis in duo divisa soris sui, honoriflce sepultus, anno Incarnati Verbi
scinderetur in Anglia, certus exisiens quod scissio- miResimo cenlesimo nono,' regni vero Henrici glo-
nem, Juxia Domini dictum, desolatiu seqnerctur riosi regis Anglomm nono, ponliflcatos aotem ipsius
(Lue. xt, 17*. De induciis aitlem quas Thomae E b o Anselmi x v i , aetatis vero septttagesimo sexlo,
racensi arcbiepiscopo dari mandaverat, pro certo ltaqt.e posl bxc, paiici$ ^icbus evolutb, venit
sciret qttod prius pateretur lolits merobWtra disse- Angliam missus a venerando summo pontifice Pas-
cari qnam denegotio, in qno tlhtm conlra antlqnas chale, clericns quidam (Ulricus nomine ) cardina b

sanptoram Palrum sanctiones, si injoste et adversns lis sanctae Romanae Ecclesiae. Hic palliittn Ebora-
Deum erexisse sciebar, vel ad horatn flhts aliqoando censt Ecclesiae secum ferens, ubi didicit Anselmum
daret. Reversi nnniii, rcferunt regem aequo animo vilam flnisse (nam obilum ejus, qtti tunc nttper
ac bcnigno vcrba Ansclmi suscepisse, pollicilumque acciderat, non longe exlra Angliam famae certitndo
se per auxilium et niisericordiam Dei re ip<a osten- pertuterat) consternatus animo, quid polissimum
suram, quod inlegritalcm Chrislianitatis dillgeret sibi foret agendum dtibilabat. Pallium elenim ipsura
in Anclia, non scissnram. Anselmo primitus defcrendum a Romano pontifice
Inter haec languor qui corpns Patrts Anselmi gra- Bttmpserat, et ut deraum jnxia consilium ac dispo-
viter aflligebat gravior sibi ipsi de die in diem sitionem ipsius inde agerel, ab eodem praeceploio
flehat. Noiae tamen rebcllionis non immemor, scri- acceperat.
pslt Thomae epistolam hanc: In subsequenti festivilale Pentecostes, rex Henri-
< Anselmus minisler Ecclesia? Canluariensis, Tlro- cus curiam suam Ltindoniae in magna mundi gloria
tnae electo archiepiscopo Eboraccnsi. ct diviti apparatu celebravii. Qui transaclis coronae
< Tibi, Thoma, in conspeclu omnipotentis Dei, p sttae festivioribus diebus, coepii agere cum episcopis
ego Anselmtts archiepiscopus Cantuariensis et et regni principibus, quid esset agendum de conse-
lolius Britanniae primas loquor. Loquens ex parte cratione electi Ecclesiae Eboracensi. Ad quod reci-
ipsins Dei, sacerdotale olflcium quod meo Jnssn • in tata est coram eo cpislola, quam proxime snpra
parochia roea per suffraganettm roeum suscepisti, scripsimus, ipsi eleclo ab Anselroo destitiala, intcr-
lihi inlerdico, atqr.e praccipio ne le de atiqna dicendo videlicet illi bcnedictionero, si priroo non
cura pastorali ullo modo praesnmas intromi:tcre, facerel Ecclesiae Cantuariensi professionem. Quam
donec a rebellione quam contra Ecclesiam Cantua- Robertus comes de Mellento sibi expositam uti
riensem incoepisli discedas, etei subjectionem quam intellexit, sciscilatus esl quisnaro episcoporam eam-
aiitecessores t u i , Thomas videlicet el Girardus dem epistolaro suscipere ansus fuerit praeter assen-
archiepiscopus, ex anliqua antecessorunf consue- suin el imperimn doroini rcgis. In qua inlerroga-
IIENSCHENI LNOTJE.

• Mallem legere injutsu alias non apparet cur b

Ulrifns, sive Ulfricns, creatus cardinalis dicilur
poloerit ab exercitio presbyierii canonicc stisceptt aimo 1105, ct nalione Auglus.
prohibcriinccdum eniro pro contumaci damnabatur
 181 iilSTOIUA NOVO
tione episcopi adverlentes comiiem velle calamniam
Ttoverc, qoa eos regiae majeslati obnoxioe Taceret,
remeti a moliitudine, babilo consilio, staiucrant
o p o d se suis omnibos, si regia sententla boc forte
comitisr inslinctu dictaret, se malle despoliari qoam
iis qose Anseimos de presenti querela prabcepe-
rat non obtemperare. Erant auiem b i , Ricbardus
Lundoniensis, WiUbeltntis Winloniensls, Rbberlus
Lincoliensis, Herbertus Norwicensis, Rogerius Ser-
beriensis, Radulpbus Roflensis, Reineimus Herefor-
densis, Robertos Gestrensis, Joannes Balboniensis,
Radolfos Clcestrensis, Willbelinus Exoniensis. Istis
ergo, firmato consilio, ut diximus, inter se, visutn
est Samaonem Wigornensem episcopum acccrsen-
dom, et qtiam de negotio sentenUam ferret eiiam
ipse perquirendom. Factum est, el respondii:
• Licet hunc qui in poniiflcalum Eboracensem
ciectos est, olim ex conjuge filium susceperim, eique
juxta sseculom et carnis naluram bonoris ac digni-
talis profeclus jus aequissime debeanr, multo maxime
tamen id matri meae Ecclesiae Cantuariensi debeo,
qose me in eum, in quo sum, bonorem provexit, el
gratiae qoam a Christo Domino meruit me per pon-
tiflcale ministerium participem fecit. Quapropter
notum omnibnsesse rolo meet litteris Patris nosiri
Anselmi de causa quae nonc inter nos sgitor factis
modis omoiboa obedilurom, nec unquam assensum
prsebiturum, ut is qui. electus est in episcopatom
Ebdracensem aliquatenus consecreiur, donec de
subjeclione sua Ecclesiae Cantuarieosi debitam e t .
canonicam obedientiam proflteatur. Ipse enim prae-
sens ful quando frater meus Tbomaa archiepiscopus
Eboracensis tum antiquis consuetudinibus, tum
invrocibilibos allegationibus actos, eamdem profes-
sionem Laofranco arcbiepiscopo Cantuariensi, el
citnclis ejus socccssoribos fecit. > His dictis, illico
sbnol omnes eptscopi ad regem reversi sont, conslan-
tcr et litieras soper quibus comes sciscilalus fueral,
se sdscepisse, et cohtra eas nulla ratione quidquam
actoros asserentes. Ad qnae, cum idem coroes capot
agitaret, auiumans jam in illos quasi de conlempto
regis crimen injiciendum, dixit r e x : < Quidquid in
iis aliorom sententia ferat, de me constat quia cum
eptscopis scntio, nec vet ad boram excomrounicatio-
nero Anselmi subjacere aliquatcnus volo. > Qtiibtis I
aoditis, gavisi sunt omnes. Et agentes Doroino
grates pariter conclamaverunl Anselmuin atiesse, et
quam non poteral in corpore degetis, jant intiudo
absentem caosam Ecclcsiae suae determinassc.
Deinde in laudibos exiroii principis demoratttm cst,
ae ot ipse dignilatem primatus Ecclesia: Cantua-
riensis humiliari a nullo permiUerel posttilatus,
siqoidero in boc, dicunl, consuetudines antiquae et
earom confirmationes, aslipulatione totius regni stib
inagno rege Willbelroo factae, necne privilegia quae
bis priora existunt ab aoosiolica sedc ipsi Ecciesiae
HEXSCHENII NOT^E.
• Erat perperam cxcusum iv hal. Julii, qni anno 1109 iittcra Dominicali C incidil w feriam secuadam.
j l f . — LID. IV. m
collata corruroperentor, scinderenlur, annihilaren-
tur. Acquievit isiis rex, ei jussil ipsarom quoque
scripta aticloritauim, quae Ecclesia Cantuariensis
habebat, sub ceierilate afferri, allata recilari. Qood
obi factotn est, i n l u l i t : < Quid amplius qoaeiitorT
Auctoritaies, et privilegia apostolicae sediset qoae
in praesentia palris et roatris roeae, sob testimonie
et conftrmatione episcoporom, abbalom, et proce-
mnt regni deflnita sont ut quasi de epirtola Anselmi
penitus taceatur, ego in quaesUonem mitterem, ego
noris ambagibus agilari permitlerem? Imo soiat
Thomas se aut suhjectionem et ojtedientiam Eccle-
siae Cantuariensi ejusque primaUbus, ot antecessores
sui professi sunt, professuram ant archiepiscopotui
Eboracensi ex tolo cessnram. Eligat ergo quod rult.
I Consideratis itaque Tbomas auctoritaiibos qoibos
Ecclesiam Dorobernensem niti e| cireumvollari
ridebal, spretis clericis sois qnortim se consilio cre-
didisse sero dolebat, se conlra ipsas auctoritaics
nolle slare, sed morem aniecessoram soorutn
sequendo, et ipsis acqiiiescere et Ecclesiam ipsam
deinceps semper diligere rclle dixit et honorare.
Praecepit igitur rex ut professio quam Thomas eral
faclorus in sui praesentia dictarelur, scriberetur;
sigHloqoe suo cbaractere, of vocani, rotondo erai
imprimenda, ne quid in ea quovis molimlne, ante-
qoam eara profitendo Thoroas legeret, molaretor,
servaretor inclusa. > Quod e l facturo est.
Dominica ergo die quab foit v Kal. • JoUI conve-
neront, jubenterege, Ricbardos Lttndoniensts, WH-
Ihelmus Winloniensis Radulphus Roflensis, Herber-
s
tus Norwicensi8,Raduiphu6 Cicestrensis, Rannlphns
Donelroensis, et Herveos Pangorneosis episcopi i n
ecciesia beaU Pauii Londoohe pro coosecratiooe
Tboroae. lnler soUlam ergo cxaminationem, sooioco
professionem de sobjeclione et obeJientia sanctae
Ecclcsiae Dorobernensi exbibenda Richardos Londo-
niensis episcopos, qul Thomam erat sacraiuras, ab
iUo exegil. Professio igitur, sicul erat sigillata, sibi
coram otnnibus oblala esl, fractoqne sigHio cvoluia
et lecta ab eo esl ita : < Ego Thonias Eboraceiisis
Ecclesiae consecrandus roetropolitatius,proflteor sub-
jectionem et canonlcam obedientiaro lancloe Dorb*
beraensi Ecclesiae, et ejusdem Ecclesiae primali ca-
noniceelecio ciconsecrato, et suecessoribos sttis
canonice inthronizatis, salva fldelilate domini mei
regis Henrici Angloram , et salva obedieulia ex
parle mea lenenda, qoam Thomas antecessor
meus sanctae Romanae Ecclesiae ex parie soa profes»
susesu >
Intererat ItuicofDcio prior Ecclesia? Dorobcrncnsis
(Conradus noroine) et ex roouachis ejusdetn loci
qnaroplures, qui pro hoc ipso, quoniaro res eos
roaximcrespiciebal, illo convcncrant. Lectam iiaqoe
professionero cum a Thoma sibi oblalaro Ricliardus
antistes Lundonicnsis accepisset, eam nominato
4*3 EADMERl CANTUARIENSIS MONACIII
priori el fratribus tradidtt, dicens: i Hanc, fralref A
t i domlni mei, in teatimonium aociorilalia veslrae
Ecciesia soscipite, e l ipsam vobia facum io rae-
moriam posleriuUa serrale. > Deiode a Radolpbo
Cieeitreosi episcopo diclom io popqlo esl ipsam
consecraUooem ex recio el aoiiqua coosoeiudioe
debere fieri Cantuarhet, El adjecil:« Verom qoia
ipsa civius, defuuclo Palre ooslro Anaelmo, nunc
quidem pooUfice caret, visum regi sacraiisqoe ordi-
nibus regni est atque principibus, eam hic aique ab
bujus sedis cpiscopo prae aUis potissimum ceiebran-
dam, eo iutuilu, ea ratiooe qood episcopos L o n -
doniensis inter aUos episcopos est decanus Ecclesix
fentuariensis, et ideo speciaU quadam digniute cae-
teris anteponeodus. > l u ergo io epUcopaiom
Eboracensem Tbomas consecratus est, soscipieos a B
ministro quod suscipere detreclavit a magtstro.
Dont ergo rilae praeseuii sopcrfuil •, pcenitudo btt-
jos facti abanimo cjus non recessit, se infelicem,
ncc Unti Patris benedictione dignum fuisse pronun-
tians.
Quibus peractis, praefatus Ecclesiae Romanae
cardinahs, audito rcge curiaequc regis consiiio,
pallittm qitod detulcrat, Eboracaro detulit, ipsoque
pontificcm ejus invcsUvit, sicque Romam redeundi
iter repetiit.
Inter baec Herveus episcopus PangornensU, cuju%,
supra meroiiiimus, ab Ecclcsia sua,quam oUm dimi-
serat, penitus translatos est, et novo episcopaio.
quem rex et principes dudunt in IlcU slatuenduro, ^
juxta menlionem iude supcrius factam, decreverant
inlhroiiizaius. Quod quidcm ut adipisci mereretur,
tnulla prece, mulUstnultarum rerum promiss onibus,
mu torutn quoque ofliciorum exbibitiouibus, vix
post obiium streuuissiroi Palris Anselmi obiiuerepo-
tis fuit.
Ipso atroo apparuit slelU, qoaro comcum quam-
pluritni nominabaiiL Visa est autero in mense De-
cemhri circa lacteum circulum, crinem in australem
COJIJ dirigcns plagam.
In subsequcnti Nalivitate Domini Cbristi, rcgnnro
Angliae ad curiaro regis Lundoniae pro more convc-
n i t , e l titagna solctuniusliabila eit alque snblirois.
Ipsa die archicpiscopus Ehoraceiisis se loco prima-
tis Caiiitiariensis regein coronaiurum et missaro spe- D
raus celcbraturum ad id omnino paratum seinet
exbibuit. Cui episcopus Lundoniensis non acquie-
scens, coronam capiti rcgis imposuit, eumqtie pcr
dcxlrant iuduxit Ecclcsiae, et officium diei percclc-
hravit. At cuut ad roetisant regis venlum essei, et de
loco scssiouis inlcr eosilcm episcopos dissensio m o u
fuissct, noluit eos rex audirc, scd utruiuqtte a pran-
dio suo remotuin, pransunis bospitia sua praeccpil
ailirc. Et quidero qnod cpiscopus Lundoniensis ita
fccit (utalia Uceaui) ea ratione usus est quod et
HENSCHENII NOT^).
* Suporfuit autem Thomas tisque ad Febmarium
anni 1114, eliam hinc laudandus, qttod.cum leUlein
qus morhuin negarent medici posse sanari absque
4S4
deeanoa Ecclesix Caiitaartcoius, e i , itcni juxta i o -
stituUooem beali Grcgorii Anglororo apostoii, tune
prior alierius exstitit, quia prius eo fucrat ordiua-
tus. Cojus uimirom prjoratos graUa se sob Uuta
feslinatione, ot stipra diximos, licet aiiod io populo
praedicaretur, io ponUficatum ordioari gnarus, expe-
t i i t , qoeroadmoduro nobU tesuti sunt qoi auimi
ejus absqne dobio secreu novenml, et ipsemei a me
percuncuius famiUari aflato asseveiavit. Sed de
sessione prandii regalis tonc inter episcopos, res ita
remansit determiuanda judicio fuluri pouUflcU Caw-
luariorum.
Per id temporis, acla est causa presbjterorum
Angliae.et districUus quam teropore PairU Auselitii;
a consorlio mulierum cocrciti suuL Quamplurhiii
oamqoe illorom, ex obito Patris Ansclmi non mo
dicom exhilarati, promiscranl sibi, eo de medio
sublalo, Jicilum fore quod, ipso supersUie, sibi ilU-
turo fuisse condoiuere. Sed iu cootrarium res lapsa
csL Rex enim qui plusDeo a muitis limebatur, soa
lege eos constrinxit quaienus, vellent nollenl, con-
cilii Londoniensis (qood sopra noUvimus) saltem
oculis bominum fiereut exsccotorcs. At si ipsi prc-
sbyteri delcrius agere, qoasi bi damnationero c l
contumeliam Anselmi pro boc elaboraverunt, ipsi
viderint. Onus soom quisque porubit. Scio quippe
quooiam si fornicalores ct adnlteros jodicabit Domi-
nos, consanguinearutn, ne dicam sororom vel fl-
liaruro stupratores, noo effiigient judiciom cjus. Ncc
quod eos Auselmus ab illiciUsampIesihus prohibuil,
uUa suarum iniquilaturo excusatio erit, sed niroi-
ruro unusquisque recipiet, prout gessit. Qood si ali-
quis dixcrit Anscluturo roeiius fecisse, si Ucendo
toleraret, qood probibitum io pejos pullulalorum
fortasse procederet, dicere poierit divitem itlum
evangelicum qui ad coeoam qoato praeparavit m u l -
los vocavit, scrvum soum oon deboisse ad coovo-
candum invilatos destioare, eo qood cooUgit simul
ne vcuirent oranes excusare. Et hanc ipsam Evan-
gelii leclionem, Unt in coosecraUone ipsius Anselroi
super eum reperuro quatn et in pallii ejos susceptio-
ne in populo lecUm, ea forsiun praesignasse non
ar.enum a verilate est credere. Quoniam pcne om-
uibus quae praedicando docutt vcl docendo prohibuit.
excusaiio objeiU est, et tn uullo verbis cjos cffica-
citer obleutperatbin. Lcgal, qui vull, textum conciUi
Lundonieusis, ct, inspcciis statuiis ejus atque pra>
ccplis, pcrpcinlat quis eis obedial, quis eorom
exseculor cxistal, quis non ea quasi inania ducat.
Ecce, u l phiriuia laccantur, abbales quidaro qui in
ipso concilio pro Simouia dUposiU fuerunt, aut
illas quas perdideruttl atil alias abbatias, dato pre-
tio pcr laicos adcpti sunt. Item qui presbyteri
dicuntur sive canonici jain tepescetite regis edtcto,
apud episcooos suos et archidiaconos infami coro-
ttsu feminae, castus rcaluerit m o r i qnaro episccpa?
;
lem dignitutero lali macubi couuiuitia^re.
4S5 IIISTOIUA NOYORUM. — U D . V. 4Sf
mercio i d effeceruul ut aoi soas quas reJiqucrant, A damqtie nomiiiatae Ikciesiae dignitatem saUe
not aliaa quae magis placeant, spretis prioribus, cere et sttperabundare. Et nobis otiqoe de Iliis
libere meretriculas ducanl. Ad baec crinili quos a qnae ipse fccit (qttanlom qoidem ad ncgolia specut
Patre Anselmo a sanclae eeclesta liminibus ceriissi* qoorom graUa i l u fecit) nuUuro aUod quam illorutn
me aovtmus excoromonicatos, iu tantiim abundant judicium est vel aliqttando fuil. TJnde u | Unluin
tantnmqne ae de criniura suorom feminca et igno- onos scribendi. assumeremus, qttasi. nostro opere
miuiosa longilodioe jactitando magniflcant, ut qui opera ejus aUqualenos fuicire cogiuveriraos, aroen-
crinitos non est, ruslici TCI presby leri proboso T o c a - tia csse videtur in mentetn alicui cadere, praeserUm
bolo denotetor. Coetera borom indignitate uon minus cora nostra, qme iUis continuaniur, non nisi per
indigna, ne eorum amalores, cum tnea nibil Intcr- il(a robur ondc sobsisUnt saUa rcrom qoas descr}-
sit, gralis offendam, silenlio prcmam. Taqtum dico psimos veriute sortiantur. AtUmen (quod pace
qnia quid futura dies sit paritura nescio; inpraesenti omniuin dictum est) quaeso acciptatur non parum
scioquam pauci (de saecularibusdico) inveniuniur, ad exterminandum scandalum quod Eboraceiises
qui Tia quam tllustria Pater Anselmus docemlo sttper ipsam Ecclesiam moverunt et conOrmare nisi
monstravii, ad coenam Domini puro ac simplici cor- sunt ut de alits tacearo, ipsa epislola profuit,
9

dc properare contendanl. Exivit Angliam semel, 8 quain piae recordationis PascbalU papa Girardo
exWit secuiido, ad modum videlket praecepti qood pontiflci Ehoracensrde professione quam episcopo
cvangclico servo soo Doroinus fccit. In quibiis Gantuariensj facere debebat pro Anselino direxil.
exitibos quod ingentem moltitudiitem prxdicando, Siquidem eadem epistola Cantoarbe com sigilio
adrnonendo, castigando coense Dominicx de alieni- papae rcmansit, quam Girardus, ut vir in ecclesia-
genis iutrqduxeril, nos qui itineris ejus et laboris sticis di8ci|'linis educaliis, illius auctoritaiis pra>
comites fuimos oroni retnoto ambiguo scirous. cepto non egens, facraro in episcopatu professionem
Avertat igitur omnipolens Deus ab illis vocalis, ad Anselmo (sictit tncnlio inde superius babila declu-
qnos adducendos primo missus esl, senientiam ravit) iiitcrposila flde sua, firinaverat. Tcxtum
quaro idera Doroinua i n t u l i t : Dico scilicet vobi$ aulemipsius cpistobe. bic, utomnibusqui legerevei
qeed *$mo virorum itlomm qui vocati sunt gustabit audire isla diguaniur, innotescat, subscribemtis,
eautem mtam (Luc. xtv, 24). ei eum in laudem nobis Dei lerroinum hujus operis
^ rlis i u digestts, praesens optis, cui quidem ut constituemos.
op^ram darem, sincera dilcctio quam erga liealx < Pascbalis cpiscopus, servus servorom Dei, vcne-
memoriae Patrero Anselrouin superua pietas mibi rabiii fratri Girardo, Eboracensi episcopo, salutem
indigno concessit babere, maxima inter alias causa C et aposiolicatn benediclionero.
fuit, fini addicam. Prins Umeu, et ab iis qni mo- < Quanqttam pravc adversus nos» etc. > Vide ta
doauni, ei ab eis qui post nos filii Ecclesiae Canlua- Patchati.
riensis, id esl Dorobentcnsis (Deo donanle) futuri ll?nc igitur et in omni opere suo laudetur ipse, e i
sunt, pattcis petilum i r i precamur, ne nobfs, qui benedicatur, qtii idero in se inanens innovat otnnia,
k u scripsimus, quasi in nihil laboravcrimtis, ipsi transfcrl regna, et quent vult super ilra constiluil,
saccenseanl, judicantes fortassis apud se ea qnae vivens et regnans antc et ullra omuia saecula. Dcus.
gioriosum et magnilicum Patrem Lanfrancum sno Amcn.
leropore constat fecisse, ad luendam conscrvan-

LIBER QUINTUS.
Et h\tc ex aoundanti.

Terminus quarti libri Hisloriae, cui Novorum in
Anglia notam indidimus, plane indicat uos ibi deli-
berasse totios opcris roelam ponere, imo inodis om-
nibus posuisse. Translalo etcnim eo de bac vita tujus
amor ipsius Historiae describendac causa praecipua
fuit, videiicet domino et gioriosissiroo Palre Anselmo
Anglorom summo pontifice, ralus sum, visa mora
pontificis substituendi, me, si ultra procederem in
scribendo, aut inania forle scriplurum, aut in p r i -
valo conversanlem non molla, quae scribenda raiio
expeleret, pleniter agnilurum, Ucila incertitudine
viue mcae qnae uunc quidero roibi non certior cst
quam tunc fuil. Yeruro inter bsec, ex his qoae scri»
pseram certo coroperiens me inultorum voluuUli ac
dilectioni morem gessisse, placuil seriem reniro
describendo illis annectcre, juxta quod Deus, omiiiuin
finis, dignabitur inspirare. Eo siquidem respectu quo
illa plunbus acccpta esse deprehendi sperabaro ct
ista oneri non affulura. Prius Uroen quani illa aggre-
diar, quibusdaro qtii adbuc praefato poiiliflci, vere
sanclo, detrabere non vereniur, co scilicei quod nec
saecularitim, nec ecciesiasticarum rerum exstnictio-
nibus ipse (ul dicunt) in sua manu omnia tenens i u
studijro impendcrii 8icutantecessor iilius venerandae
y
 M7 EADMEIU CANTUARIENSIS MONACItl 488
memorlie Paier Lanfrancus suo lempore fecii, paucis A monachi per honum Ansclmum poiili snnl, muitum
rationem ostendere in mcnlem v c n i t . quaienua per omnem modum Ecclesia ancta esi, in rccupera-
inspecla negolii quatUate,ex ipsa vcritate perpen- tione videlicet plurimarnm terrarum, quas qnidam
uant an amodo sit eia silendom super hoc, an non. laici tciienies in baerediialem sibi vindicabant, m
Utique cum Sdem Anselmtis priino pontilicalum divcrsis ornamentis, inque omni decore domos D c i ,
Cantuariensem regera suscepisset, ita omnes terras ila ut pauca et iodecora visa fuerint Ecclesiae orna-
ad ipstim bonorcm perlinentcs vastalas invcnii, et menta, comparatione cecoiis et iruttitudiois iUtua
omnes redditus a Willbelmo Alio majoris Willhelmi quae in bis diehus perducta snnt. Super haec, ipsojin
rcgls direptos, ut unde subsisleret (nola loquor) oratorium, qaantiim a majore turri in orientem por-
non haberet. Quamobrem fraudatus reddilibus, qni- rectnm esl, ipso Palre Anselmo providenle, dispo-
luis a festo sancti Micbaelis (nam paulo ante boc nente anctum est. Et bocc quidem omnia r!e rebus
fcslnm Canluariam venerat) nsque in Nativitatem ecclesiae acu sont, sicut et m u l u qtue per Lanfran-
Oomini vivcre debuit, summa necessitalc coaclus, cum facia fucrunt, Anselmo de suis prsctcr illa plu-
de iis quibus ab ipsa solemnitate nsque in Pascha rimam pecnniae quantiutem in angmcntum dou:us
victurus erat, vidom sibi ministrari facicbat. Sicque Dei conferente. Ex his vero qoae in dominio suo
Bubscquentium terminorum rcdditus, in pracceden- ^ possidebat, et offerenda majoris aluris medieiatem
tibus lerminis paulatim et discreto moderamine sn- ( liam medieutem enim Pater Lai francns contu-
mens, vix tertio sut introitus anno, ad siatum a lerai) et quasdam lerras ad suhsidium monacborum
praedecessoribus suis statutiim in his pertingere antiquius periinentes, lunc auteui in alios nsos dis-
potuit. Qnid auiem angusliarum, practer bas a regc tractas, et paliia valde bona qitamplurima, ac non-
Willhelmo et snis passtts sit per illos tres et qnarto, nulla albi decori domos Dci competenlia. j n r i Eccle-
qni subsecutus est, anno, in primo et secundo nomi- sixpcrpcluo possidenda concessil. Ad hxc, postqoam
natae Ilistoriac libro, utpole qut eis affuimus, non- de secundo exsilio revocatos est, ut qnadam pace
nullis digessimus. l u igitur in tribitlatione et atroci potilus, dcdit io opera Ecclesiae denarios, qui sin-
persecutione qnatuor annis fn Anglia degens, qoinlo gulis annis* de parochianis Ecclesiis in Pascba matri
pitlsns ab eodem rege est, et lotus archiepiscopatus Ecclesiae pendi soient. JEquius enim esse jnd.cavit eos
invasus, ac per tres contintios annos, hoc est donc ab£cclesia cui pro signo debifae subjcctiona coofe-
rex idem sagitta inleriit, usque in immensum, vasta- routur possideri qnam a saccolari potesute, qoasi
lua. Anselmus vero inter haec patria eliminatus, dnm soos, obeoou cpiscopo, auferri, eo quod illos qooqne
nnde se suosqne procuraret de suis ab Anglia nibil g ponliuces,prosuoomcio, anlehac, juri propriovindi-
habere tnereretttr, ab exteniis necessaria mutnatus cabant. Neceo defuncto aliter ac ip*e disposueral, in
est, nolerts quidem gravis esse his inter quos mora- his a rege actum est, sed in eo sutn qoo Ecclcsiam
balnr, nec gratis accipere omuia qoae sibi offercban- Pater ipse moriens reliqoii, toto temporisspatioqoo
tur. Deinde revocatos a rege tlenrico qoi in regtiom pastorecarebat, ejus iostitou moUre ccnsuliessenoa
fratri successerat, et res suas in snpremam panper- aoturoans, eam conservabat. Pax igitor qoa petka
laicm redacus rcperit,eiexactores pecuuiarum quas esi, coi post Deuro ascribenda sit saUs deceL De-
niutuo aeceperat, de transmare quoiidie venienles iractores iuque lanti viri el tam magniflci bene-
vacuos a se dimittere, considerala aeqoitale, ho- facloris Ecclesiae ChrisU parcant, obsecro, tii guae
uestum esse non judicabat. Si in istis angustiabatur, suae, parcanl, obsecro, animae suae. Nam si bos qoi
milli mirandum. Superbaec, pax inicr illumet regem secrete delrahont proximo soo perseqoitor Deus,
diutina flrmiUle non duravii. Vexatus iuque gravi timendum fateor ne Utosqni pobtice et cotttra aeqottm
modo per biennium cst, ac demum exlra lerram pravis verbis corrodunl Palrem snum destruat Deos.
cxire seductus. Exivit, nec, nisi quarlo sui exitus His hoc modo pro negoUi necessiuie soccincle pro-
anno petie peraclo, redire (sicut dcscripsimus) potis positis, accedamus ad res gesias, ab illis quae descri-
fuii. Tandcm reversus duobus annis supervixit, D psimus narrandi exordiom sumeutes.
lcrtio transiit, dcbilis quibus se in peregrina palria Igiturubi bcalus ct felix praesul Anselmus ab aerom-
suslentaverat vix soluiis. liis ita se habentibus, qua, nis vilae labentis in bealitndinem viut permanenUs
quaeso, ratione poterat terrcnis operibus operam translalus esl, omnia ad episcopatum quidem Can
darc, quem tam assiduae oppressiones et suanint tuariensem pcrtinentia, morcm fratris sui Willhelmi
reriiro deslruclioncs non ccssabant faiigare? Ea rcgis secutus, in suum dominiuni rex Hcnricusredigi
umen qiitfr per se ipsuro non valchat, pcr fldeles prxcipii, rcbus roonacbortim in ea qua illas Patcr
Ecclesiae sux Glios, livorc carcns, ct nihil tisque Anselmus posuerat libertate et providcntia persi-
saccularis glorkc quxrens exercebat. Nain res mo- stentibus. Unde ct lunc mulla io decorem donius
nacboruro posuit in disposilionc eorum, couslitiicns Domini Christi facla sunl. Quapropter cum maligni
cis in priorem post Henricum, Eruulfum, posl Er- quidam regi suggcssissenl roonachos insanire, et
tiulfum, Conradum (ipsius loci monacbos) ad quorum qux regalibus cxpensis roagnifice prsscnt admini-
nulum negoiia Ecclcsiae cuncu referrentur, ei com- culari, in superfluos usus ab eis quolidie prjfligari,
rouni consilio fralrom tractarenlur, disponerenlur, ipse (ut vir prudenU bonilate conspicnus). « Qukl,
torminarenlur. Ex lilcrtaie igitur, q»:a in rcs suas inquit, in cxternas expcnsas, in saecuUria »U«raa 9
 489 IUSTORIA NOVORUM. - LID. V. 4W
itt vew >tl ordiui tuo contraria opcra res soas mo- A suggerebantur animum transtotit, vclteut lanttmv
nacbi ponunl? A l , si in augmentum el gloriam inodo mouacbi, natuque majores el populi Can-
domns Dei eas expendonl, benedicalur Dcus, qui el luarienses. Nec mora; reqnirilur quale sit iu istis
Hiis bojusmodi animum inspiravit, el banc mibi suo vdle eomm, d v o u omnium inveuiuntur esso unnm.
monere graliam tribuii, o l meis diebus mea maler Referlur in lorbam negotii somoia, et in laudcui
Ecclesia cremenluni poUos capial, quam dcirimen- Dei taxantur pro boc omnium ora. Sic clectus iu
lum. > Sic iiaque d Ecdesia proflciebat, el ne a ponUficatum Cantnariensem Radulpltus Roffcnsis
qoovis infcstarelur, regia censura prospiciebal. Age- episcopns est, et incxplicabilU Ixtiiia omni mulii-
bal quoqoe in ea curam ponliucalis omcii Radulphus ludini qttae confluxcral exinde procrcaia. Ilira nau<-
ltoffensts aniUtes, et ei intos etextra, si qua emer- qoe affabUiUs, qeae ad cunctos in eo vigebat, d eum
gebant, assidoos propugnator erat atquc lldelis. mngnopere diligi et honori cjus aggauderc quemqne
Ipse ecclesias in omnibus terris totius pontificalus bonum faciebat. Audires inierea (si adesscs) multo»
Caoiiiariensis intus et exlra Caniiam inconsultis una conclamare : < Vere eor regie in atana Dei;
cpiscopis, oli petebaittr, riedicahat. Ipse quae ad quocunque vutt inctinat iltud (Prov. x x i , I ) . > AcU
ClirUlianiUtem perUneitt, n eisdem lerns, prout sunt ha»c anno IncarnatiouU Dominicae millesimo
rcs exigebal, sedolos minislrabat. Et barc ita inte- cenlesimo quartodecimo, vi Kaletid. Ilaii, qoiolo
B

gro qoioquennio quo a transitu Patris Anselml Ec- die peracto quinquennio a Ir.msitu gloriosissimi
clcsia ipsa viduata permansil, in flliis ac rebus ejus Patris Anselmi. Venit dchinc Canluariain xvi Kal.
agebantur. Quo tempore pene peracto, rex tlenricus Junii, et gloriose a clero et populo susccptus esi,
c i moniUs domini papae, et precibus fralrum Can- alque ab episcopis (qui ob hoc convenerant) loco
luarienstum, aliorumque muliorum, imo, quod maxi- pontiflcU suhlimatus. Egit aulem primos introlltis
flBem est, instinctu Dei pcrmolus, episcopos ct prin- dies sui, In magna gloria et diviti rerom apparatu,
cipes Angliae in unnm apud Windleshoram fecil gaudenlibus cunclis, et Deum collaudanlibus quoil
venire, eorum consilium in constituendo poulificc jam tandero, post diutinam exspecialionem, Ecclcsias
Cantttariensi volens baberc. l n v i u U etiam suul soae pastorem non de exlernis, sed de domcsticis
praefatus Radulpbus Roflensis episcopos, et prior inslituere dignatos sit.
ac oonnolli fraires Cantuarienscs curiam vcnire,
Post baec, semoUs a dominatu iis. qui pontificatui
ignoranles certitudinem causae, pn»pter quam invi-
labaoior. Ivimus ergo illuc, quamplures vero nobis deminari solebanl, locavii suos ot siLi qoidem mc-
.ntes, et
eooUbus obviantes, M a
et se venin». d
c u r i a venire,
a curia el „noa
0 . « » » videb.tar, e . « n s u . plurioM>™m nccne v o l u n u .
absqoc omni c o n t n K i i e l i o n e .bbatem Abendoni*. " " ^
C b 0 , u e r a n l
."?«. « a

Faricium nomine, arcbiepiscopom babiiuros asse- fama illtos quae antehac ab omnibos praedicabatur,
verabant. Quod noa, induslriam hominU probaUnt a multis, vulgi more, sinUlrorsum detrahebatur.
babeotes, gaudenii animo amplectebamur, piacercl Inter ba?c rex Hcnricus Nortbmanniam ire parabai,
sohimmodb Dei volunlaU, in quo loUm spem nostram Francos suosqoe vicinos sibi iuimicitias exstruentes
locaveramus. Quid m u l u ? Ad coriam veoimus, et paci subigere qua praeditus erat industria voletis.
eccc orooia plena erant de abbate qdae audieramus. Sed ne quid in Anglia, se abeunte, rcmancret a i -
Et revera regia votunUs boc pntposuerat, ac propter dispositom, monasteria c u n c u , quae jamdio c i : n
idipsuro jussos a rege idem abbas curiae se pncscn - paslorali fueranl d e s l i l u u , consilio episcoporom ct
uverat. Anirous laroen episcoporum, et quorurodam principum soorom, iocatis personis, in hoc officiuiu
magnaloruro in aliud vergebat, prjeoptaniiuni vide- ordinavit. Quod si aliqui eorum lupi magis qiiam
licet attt quemlibet episcopum de ordine clericali, paslores eflecti suni, ipsi viderinl; rex eos ut p i -
aut dericuro aliquem dc capella regis in opus illud stores, noo lopi essent (sicut crcdi fas est) collocavii.
ascUd. Verutn ubi eis objectum est nullum a be.tlo Quod U m e n credibiiius forte videretor, si non omucs
Augusiino (31) nisi de nionachico ordine unquam rj ex alienigenis, sed aUquos sallem ex indigenU terra*,
ponlificatui Cantuaricnsi praescdisse, uno duniaxat non usqneqtiaque Anglos prorstis, lali ministerio
ezcepio, qui cl ob hauc praesumpliouem, el alia quae- stihstituisset. Vitae etcnim meritum ac regularis
daro perverse ab co coutniissa depositus per Roma- obscrvatto disciplittae, nec non prtidenUa rcruut
num pontificem foit, el ea rc lam antiquam et au- admiiiislrandanim quaeoportebai, eisqui rcsputban-
tbcnlicam consuetudinem, cum nulla ralio vel t i t r , non tuitius quatn iis inerat qui assuroebantur.
necessitas exigeret, subverti non oporlere, desistere 1'num eos, natio scilicet dirimebal. Si Anglus erat,
coepto, quod pturimo conatu perficere laborabant, nuUa virlus, ut honore aliquo dignus judicaretur,
computsi sunt. Disponente igilur provideniia sumroi eum poterat adjuvare; si aUenigeua, soluinino.i«>
Dei in praenominatunt Roflensetn episcopuro, subilo quae alicujus boni specicm amicorum lesiimonio
versa episcoporom senieniia est, illum scilicel in praetenderent, illi ascriberentur, honore prapcipuu
priroalem totius Britanuke constitui cupienlium, el illico dignos joJicabatur. Verom in UUs nemo cu-
assensum regis in hoc sibi cooperari poslulanliuin. JusvU injusUliae Deum accusei, cum ejus dispositioui
Ad quod rcx, statim m t i U U mente quatn in promo- cuncu subjaceant, cum nihil injuste usquam dispo-
lione abbatis hahcbal, libcns iu ca qtt;c dc cprscopo nai, curo iuterea nihil fiat sinc causa. Qiue dum ita

Pamoi.. CL1X« 1C
 491 EADMERl CANTUARJENSIS MONACRI 493
sint, iiolltis s i b i i l c i i s quae Dcus non approbat, plau- A bro prspfatae Historiae mcmitdmos, ad regimen ai>*
dat, qnoniam undc isti coronam, inde illi novit aeqoo batia? SancU Edmondi.
judicio pcennm prserogare. Sed de bis, bac interim His diebus missi suol Romam nnoUi, qoi paOiom
vice sunictat. Dies enim mali sunt. archiepiscopo Canloariensi ab aposlolica sede de-
Dum itaquc rcx Ecdesiarum dispositioni, ot dixi- fcrrent. Fuerunl autem b i , Joaones monachos Sagii,
mus, opcratn uaret, posrnlatus a pootifice Cantoa- qoi pauio ante hos dics in abbatcm Burcborum posl
rtoram cst, qoatenos sibi monacbnm Ecclesiae Can- praefatom Ernulpbum dectos fuerat et cousecraius,
tuariensis, tnnc qoidem abbatem Borcborum, Er- Warncrios motiacbos Cantoarieasis, ct Joanncs
nolfuro ooroioe, redderet, o l euro Roflensi Ecclesiae dericua filius sororis arcbiepiscopi, qui Roroam
loco pontiflds sibimeUpsi sobrogareL Et boc qoi- venicntcs Ulteras regSs Anglornm c i arcmepiscopi,
dero faciebat, tom qoia sapieotiam ac retigionem conventus qoeqoe fratrom Ecclesiae Caniearieosis,
boroinis coropertam babebat, tom qoia ignetam et singulalim omniom pene episcoporooi Angli»
personam soper ipsam Eccieslam v d inter fratres domino papae detuIcmnL Quorom Utterarom ooas
Cantoarienses immittere nolebat, tom etiam qoia deomnibos bic ponere oon abs re aestimavimos,
se ex vidoitate ipsiusmoltum sperabal adjovaodom voieotes el aliarum aeaaus per iUas agnosd. Sunl
i n disposiliooe rerom suaronu Qood rci perpen- & igitor hse:
dens, libenter annuit. Abductus igiiur abbas a Bur- « Domine sanctse universalis Ecclesiae sommo pas-
cbo est, et Cantuarbe io capitolo iratruro ab archi- t o r i , PascbaU, cooventos Ecclesiae Christi Cantua-
episcopo iv Kal. Octobris episcopato Roffiensi, cx ricnsis, fideles oratiooes d toUos saectae devoUonis
antiqno more inveslitus, eonvenientibus ad boc obsequiuro.
eumqoe digentibus menacbis, dericis, et iaicis ad < Notooi esse oon dubiuroos, > clc. fioe ia Pea-
ipsom episcopatom pertinentibus, et dia bomiiium ckmU 11.
mulUtodine copiosa. Qoi dectos, Ucet Ecciesiae De- Ad baec, qoi missi fuerant, legaUonis suxoflirium,
robernensis monachos esset professus, tamen ante- qua praediU eranl prudentia, apostoJicis auribua
quaro episcopatu per virgam pastoralem in vesUretur. suggesscrunt, sed responsum, quod d s alicujos caosaB
tactis Evangetiis, promisii se ct Odditatem Ecclesiae suae eflbctos spem promitterct, primo redpere non
Canluariensi et antisUU ejns per omniaservaturam, meraemnt. LocoU sooi bis d illis sibi noo nolis
et nuilo unqoam rootiroine aut occasione se intre- et respondebalor d s sicui ignoUs. Ftuctoabant ergo,
roissumro, vet assensuro praebtiurum, ot Ecctcsia nec qoo se loto verlereot advertebaot.
Cantuariensis dignitaiem aol potesutem qoam soper g Erat iUis diebos Romae Anseimos nepos Ansdmi
Rouensem Ecclesiam eatenos baboit, uUo modo domini aidiiepiscopi, demino papae familiaris, c i
pcrderet. U l enim ista sponsio fieret archlepiscopus ab eo abbaa SancU Sabae confessoris cftectos. Qni,
(qui Roffensis episcopus fuerat) omnimodo expedire in diebus beaU avoocoti soi plurimo lempore i »
scicbat. Moralus est autcm ipse electos Cantuariae Anglia degens, pro mausoeiudiiie sua ab indigenis
pene qoindecim diebos post baec, ac deroum vi Id. terrae quasi onus eoram diligcbatnr. Hic, audiio
Oclobris ab archiepiscopo Rhopham perdoctos at- praefatos nunlios advenisse, abcer ad eos Latcranis
que in sedem pontificalem digno cnra honore a clero venil, et io cunclis quae negoUi sui lenor cxigebai,
et populo susceptus. Eadem die fiuvios, Medewege crga eos morem veri amici sequeos, exercu t. Quicl
vocatus, ita ab australi ponlis parlc, prope castrum plura? Roroanuro ponUflcem, el quoram consilio
civitatis, per nounolla milliaria in se defecit, ot ra nilebatur cororounicala insUntia, i u causoe ill.irani
medio dveo soi eUam parvissimae naves, ob penu- fautorcs effecit ut gralis omnino voU soi compotcs
riam aqoae, elabi miniroe posscnt, nec boncde- ficrcut, et ipsum Ansclinum (qui paUium, pro quo
fecturo solos ille flovius, ipsa d i e , passos est. iverant, ex parte beaU Petri et doroiui papae Can-
Tamisia nihilominns eidem iUa die defectui paluit loariaro deferret) tradente illuro eodero sommo pon-
Nara inler pontem et regiam l o r r i m , sob ponle D Ufice, pcr roanuro accipcrent. Quibus peractis non-
e l i a m in U n t u m fluminis ipsios aqua d i r o i u u U esl Ui Roma regrcdiunlur, Anselmo pro iisqoae sua i u -
ut non soluro c q u i , sed et innumera bominnm et tereraot cum papa reliclo. Yenientes igitur io Norib-
poeroram multiiodo iUud pedibus I r a n s v a d a r e n t , rnannia ad regem, quid egerint cdisserunl, c i suae
a q u a vix genua eoram alUngenle. Duravil autem industriae i n e r i U s iaudes c x c i p i u n L Inde direcio
hic aquae defectus a medio noctis praecedentis nnntio in Angliaro, qui arcbiepiscopo gesta rcferrct,
usque a d profundas tenebras noctis subsequcnlis, ipsi advcnturo p r a e f a t i Anselroi t r a n s mare praeste-*
sicut bi tesuti s u n l , et hucusque tesunlur q o i lautur. Qui advenicns a rege cum b o n o r e susdpitur,
praesentes isia viderant, et transvadantes transva- ac pro soa sollicitodiue digniuti r e g n i Anglorum
dantium socii exstiterunt. Similcm quoque aquarum iropcnsa dignae g r a t e s persolvuniur. TradiUs deinde
defectum ipso die apud Gervcmuthara, et in aliis Iiiteris ipsi a papa directis, post aliquot dies cum
locis per Angtiam cerlo relatu contigisse didiciraus. eo exacto, Angliam nuntii qui Roma venerant,
Dehinc Kal. Novemb. Radulphus archiepiscopos comilatus i m p i g e r l e n d i l . Litteraram textus qoas
sacravit Cantoariae io metropoli sede Alboidum, regi detuipr.it, hic est:
Beccensis ccenebii monachura, cujus in qtiarlo l i - < Paschatis c p j s c o p u s , s c r v u s servorum D e i ,
495 niSTORlA NOVORUM. — UO. V. 401
dileclo filio Henrico illustri Angtorom regi, salutcm A omnia ct iu omnibos exbibiturum, dutn vivcrct.
et apostolicam benedictionem. v repromisit. Eodem anoo llenricus rcx jussil oruncs
< Cum de manu Bomini, i elc.Vidtf i/t Patchali. episcopos et principes lotius regni ad coriant suam
Igitnr Anselmus Angliam ingressus, archiepisco- sob uno venire. Underomor per toum tcrram dis-
pum adiit, a quo dcceiiter susceptiis, dccenlcr cst persus est pontific :ra Canluariorom gencralc c o o
pcr plurimum lempus ab eo detentus. Die ergo Do- ciliom (praeseote lcgato domini papae, cujus supra
minica, quae fuii v Kai. Juiii, eonvmerunt in me- meminimus) cdebraturum, ct nova qu.Tdam lan
tropoli sede Cantiae episcopi, abbatcs, quique nobilcs loqoe couvenlni digna pro corrcctione Christianae
c t iimumcrabilis quaqneversum coacla bominum religionis in omni ordlne promulgaturom. luque u l
multitudo. liaque juxta quod fucrat praeordinatum, rex jusserat xvi Kal. Octob., conventus omnium
pcaefatus Anseimns pallium in vase argenico honori- apod Westmonasteriom in palaiio regis factus est,
fice ferens, Cantuariam venit, Slumque est illi ob- ct qood de roncilii celebratione ct Cbristianitaiis
viam usque ad porUra civiuUs, ab ulroque con- emendatione romor dispcrserat nihil fuissc qu.c
vcntu duarum Ecclesiarum, arcbicpiscopalus scilicct confluxerat multitudo tandem advertil. Venit Umcn
et vicinae abbatbe Sancli Auguslini, cum omnibus illuc sappe nominatos Anseimus, qui pallium Cau-
qui pro boc ipso illo confluxcranU Pater stipatus tuariam detulerat, defcrens epislolam cx parte apo-
episcopis, et induius, ut aiii, vestibus sacris, nudis stolid regi et episcopis Angliae, bunc lexlum ha-
pedibus devotus occurrit. Sicquc delaium supcr bcntem.
altare Salvatoris pallhim esl, ei a pontiflcc indc < Paschalis episcopus, servus servorum Dci, d i -
Mtsccptum, facta prius Romano pontiflci dc fideiiuie lecto filio Ilenrico illustri regi, et episcopis Anglici
e i canooica obedientia professione. Ddnde pro rc- regni, salutem et apostolicam bencdictionetn,
vereniia beati Petri ab omnibus deosculaior, et i n - « Qualiter Ecclesia D d fundaU sit, > e l c Vide
dolus eo ponlifex sommos ad catbedram patriar- fii Paschali II.
cbatus Aoglorom gloriose perdocitor, e l iolbroni- Rcx ad baec, consllio cnm episcopis habito quid
xator. Anie quam catbedram, dictisorationibos, et super bis et quibusdam aliis quae animtim sunm
aiiis quae ipsios Ecdesiae sacer usus d i d instiiuit, phirimum oflendebant papae responderel, placuit in
mox Ecclesiae Vigornensis antistes dectos, Tbeo- commone u l suos nuntios mitteret, per quos quae
boldos oomine, ei coosecrandos praeseutatur. Qui veilet securius papae mandaret. Nam ante hos dics
ab eo examinatus et more solito canonicam ei et quidam Romanae Ecdesiae cardinalis, functtis lega-
soccessoribos sois obedientiam professos, sacratus tionc apostolicae sedis, Cono nomine, Franciam vc-
esi honoriflce i n pontiflcalum ad quem fuerat prae- ^ nerat, et i b i , juxta siiae legationis oflicium, gencra-
titolatos. Hoic coasecralioiil interfueroot et atijo- lia concilia celcbrans, episcopos NorUimannix ab
lorcs exstiteruot episcopi qoi convcnerant, videlicct episcopaii oflicio sospensos excommunicavit, co quod
Ricbardus Lundoniensis, Rogerius Serberieiisis, conciliis tertio vocati iiiteresse nolucrant. Qua: cpi-
Uerbertos Norwicensis, Radulphus Cicesirensis , scopororo excommunicatio, animum rcgls valde
Joannes Balhoniensis, Ilerveus EJicnsis. Quod rcddidit conturbaturo, ct rationis essc duxit &up r
episcopns Roflensis ca die, licet adfucril, sacralus bis papam ccnvenire, inaxiroe qnod in hujusroodi
non fuil, in co remansil, ratione detento, qtiac in visus sit privuYgia pairi et fralri suo, sihiqitc a
aliud tempus id diflereudum magis expcdire per- Uomana Ecclesia jnmoHm collau, sc n o n p r o i m -
soasit animo ejus. rehte scidisse. Ad h;cc iUque agcnda dirccuts c~i
Litleras quoque pcr id tcmporis dominus papa Willbdinus aulistes Exonicnsis, papae i oti>simti.,
FrJiribusEcclesiaeChristi Canluariensis destinavit, utpole qui saepe ad cum temporc g!orio*i l a i t i s
qoas* bic poncre non aiienum pulavi a ratione; sunt Anselmi, pro negotiis quae lunc iuler rc<:cs A.>gl:'aj
aiilero har: eteurodero Palrem veisabantur, ab ipsis l u c r j i rc-
< Paschalis episcopus, servus servorum Dei, Can- JJ B ' dcstinaliis. Nec enim cwcitas q u x v i s i u n ci
J m , s

ttiariensis Ecclcsis filiis, salutem et a|»oslolicam
bcnediclioneui.
< Ecclcsiae vcslrx legatos, > eic. Vide ibid.
Post bos dics Radulphus archiepiscopus, consilio
ct petitione cpiscoporuro proxime supra nominato-
r t i m , dedii, concedcntibus et approbanlibtis rno-
nachis Caiittiariensibus, arcbidiacouatum ip^ius Ec-
clesiae, Joanni nepoii suo, derico videlicet bonesto-
rom morum et mansuetae conversationis ad omnes.
Quae donatio facta cst in capitulo, pnescnte fratrum
convenlo, copiosa clericorum ac laicorum muUitu-
tulerat ab ipso ilinere illum polcrat cxcasarc, quia
praeterita gcsta ejus fiduciam rcgi prxbchuut iltum
pro posse, juxta morcm suuro, suae causx fidcii cr
vdle insistere.
Inlerca clcrici Mcucnwcnsis Ecclcsi.e, qtt.c s::l>
patrociuio bcali Andrcnc ct saitcli David in Walis
fuitdaU consislil, cpiscopuiu sibi defuncto cpiscopo
suo Walfrido, a rcgc ilcnrico postttlavcrc, ct clcclus
esl in hoc opus Beruardus quidam, cupcliauns rc-
ginx, vir probus ct mullorttm judicio, snccrd<io
dignus. Elcctus csl autcro Snbbaio jojnnti s j t mi :

dine pro boc ipso io medium adducta, faclo prjus roeiisis, et eodein dic ad prcsbylem:ti!u a Wc.iUno
coram eronibus ab codcro Joanne, Uctis Evangeliis, cpiscopo WHIhclroo apud Sutbwcrcbain consecruius.
sacramcnio quo sc fldclilatem Ecciesiae ipsi pcr Dcpromotionc vcro (>oiitificaius, qttam mox in cra-
 495 EADMERl CANTUARIENSIS MONACHI 196
stino fieri et rex et alii phires opiabant, cnm ubi A liniis voiis desideramus et |ietimns, srcrefo nobts
aptius fleri possct disquireretur, inlufit Roberlus cerlitudinem dignis vcstris apicibus reroaodare
comes de Mellento supervaeue de loco dnbitari, dtim etirate. Valete. >
constaret cpiscopum tali evenlu electom, ex con- - Ipso anno, vn Kal. Januarii, Radulfus arcbiepi-
suetudiiie in capella regts dcbere sacrari, et boc se scppus sacravit super memoratum Ernulfum in pon-
probalurnm, si opus esset pronuntial. Quod non tificatum Ecclesise Roffensis, et Cosfridom ad re-
;cquom liominis dictum Paier Raduifus paralo animo gtmen Ecclesiaa Herefordensis. Sacrati snnt auiem
ferre non valcns, dixit eum bujusmodi aliegatione simul CantoariaB in metropoli sede, convenieniibus
teviter posse elBcerc, ui nec i b i , nec alibi, nisi ct cooperantibos in boc oflicio suffraganeis ipsius
Cantiinrtse, pro quavis cnusa poiilifex idem sacra- sedis, Willbelmo episcopo Wintonicnsi, Herberta
rclur. Sciret tamen comes ipse, qttia, poslquam dc Norwiecnsi, Radulfo Ciceslrcnsi, el Bernardo Me-
capelia lantum rcgts dixil, nulla ratione se itlum neowcnsi.
inibi consecraturuuu Ad qnae rex, ad comiicm Post bacc x i u Kal. Aprilis factns est conventus
verstis, nibil cst, inqnil, quod intendis. Ncc enim episcoportim abbatom et principooi lotius regoi
ego, aut qnilibet altcr potest cpiscopum Cantua- apud Serberiam, cogente eos illuc sanclione regis
ricnscm aliquo modo constringere ut episcopos B Henrici. Siquidero Northmanniaro se proxime trans-
Britannfce alibi consecret qtiam velit ipsc. Qua- frelalunim disposucrat, et quid sibi eveotorom
propter vidcrit. Sntim esl. Consecret cpiscopum forct ignorans, Wiilhelmum, quem ex ingenua con-
suutp ubi voluerit. Proposnil itaqne illuro in eccle- joge stta fllium susccperat, liaeredem regni aobsli-
sia hospitii sui apud Lambctam consecrare; verum luere sibi volebat. Igitor agnita regis yoluotale mox
quia ipsi oflicio regina interesse volebat, postulalus ad nulum ejns omnes principcs facti sunt boroincs
ab ca sacravit ipsum in ccclesia bcati Petri Wesl- ipsitis Willbelmi, flde et sacramento confirmatr.
monasterii xm Kal. Octohris, acccpia abeosolila Radulfus atttem arcliiepiscopos Canluariensis, ct
professione, et sitbjectione et obedicnlia Eeclesiae alii episcopi alqtte abbates regni Anglorum fide ct
Caniuariensi et episcojiis ejus exhibenda. Htiic con- sacramcnio professi sunl se et regnum et regni
sccrationi interfuemnt, el cooperatorcs exstiternnt coronam, si dcfunclo palre suo supcrviverent, i u
suflVaganei Ecclcsix Cantuariensis, episcopi videli- eum omissa omui calumnia et occasione, transblu-
cct hi Willbclmtis Winloniensis, Robertus Linco- ros, eique, cum rex fbrct, bominia fideli ntcnlc
licnsis, Rogerius Serberiensjs, JoannesBatbontensis, facturos. De his ita. Habita qooque est bis dicbos
Urbanus Glamorgacensis, Gilehcrtus Lumniensis de causa de qucrela qttae inier arcbiepiscopom Can-
IKbernia. tuariorum, ct elecium pontificero Eboracensem per
Hoc eodem tcmpore Alexander rex Scolorum mi- integrnm penc annuro versata fuerat. Defuncto s i -
sit Radnlfo epistolam hanc: quidero Thoma, cojus circa finem qtiarti libri supra
< Doroitto et Patri charissimo Radulfo, vcncrabili memoratae Historias satis habtta roentio esl-, electus
Cnnluaricnsi arcbicpiscopo, Alexander, Dei miseri- erat ad regimen prae licli ponlifiealos qoidam de
cordin, rcx Scotoruro, salutem, el devotae fidelitalis clericis regis, vocabulo Thurstanus, connivenie
obsequiuni. Radidfo archiepiscopo, el aliam qnam rei exitos
< Notiflcamtts vobis, benignissime Pater, qttod probavit, de eo bahente opinionem. Hic ilaque clc-
episcopus ecclcsiae Sancli Andreae apostoli, dominus, clus cum ab ipso pontifice moneretur ut Ecclcsicc
videlicel Turgodus n Kal. Septembr. migravit a Cantuariensi faceret quod debebat, et benedielionein
sxculo. Unde valde constristamur tanto solatio suam ecclesiastico more susciperct, respondit b e n o
destiluti. Rcquirimos ergo vestrae consitium et au- dictionem quidcm se libenter velle suscipere, scd
xilium, sicul confidimus ih vobis, ut sccondum professionem quam cxigebat, et antecessores snos
Deum lalem substituere valcamus qni nos et gentem /ecisse sciebat, nulla raiione facturum. Cujos verbia
nostratn per Deo placilam convcrsationein regere et p H m a
Radulfus nec audtturo prrebere aeqiianimiter
docere tttililer scial. Pelimus etiam ut recordari di- voltiit, negotium ipsum eousquc indelerroinalum rc-
gnemini quid vobis jam quadam vice stiggessimus roansit. Ipse quoqne Thtirstauus legatos suos Ro-
de eptscopis Ecciesiae Sancti Audrcae; qnod in anti- mant direxeral, roodis quibtts apud Romanos agl
quis temporibus non solebant consecrari, nisi ab oporlerc sciebat, a papa cupiens absorotioncm dc-
ipso Romano pontiflce, vel ab archiepiscopo Cantua- bilae professiouis obtincre, sed nihil cflecerai. Rex
rienst; hocque tenuimus, et per successiones tem- aulem Henricus, ubi adverlit Thurstanum in pervi-
porum, cx anctoritate ralum babuimus, quousque cacia stare, et eamdero pervicaciam quasi ex tui*
doininns Lanfrnncus archicpiscopus, nescimus qtto lionis suae flducia fulcire ae roanutcnere, ropii ei
pacto, absentibus nobis et nostris Thomae Eboraci ipsius Aduciae nodos, et apcrle protcstalus est illuin
arcbiepiscopo illud ad tempus relaxaverat. Quo aut morem aotecessorum suorum tani in professtone
omnino vcstra, si placet, auctorilate suffulti, ut facienda qtiam et >n aliis diguilati Ecclesi» Canttia-
amplius sic remaneai, non conccdimns. Nunc igitur, riensis ex antiquo jure competculibus exsecutnnim,
si ad id nobis noslraeque Ecclesiae reparaiidum aut episcopatu Eboracensi cum henediciione fundi-
vestrum adjutorium sperare debcinus, quod humii- tos caritururo. Ad quae illc, clericorum quasi d i -
 MSTORIA NOYOUUM. — LIB. V. \ 49S
gniialis sua: liLcrlaii ficla rcvcrcruia acclamanlitim, A c l inclylus Palcr Anselmu> olim ab Anglia pro Ju-
suique cordis consilio impraemediiatius credciis, stitia pulsus, non sicut cxsul aui percgrinus, scd
renunliavit pontiflcattii, spondens regi el arobiepi- incola et vcrc ipsius loci pncsul ct dominus ab om-
acopo se, dum viveret, illum non recJamaturum, ncc nibus babitus fnerat, Lugdumun, inquain, cum
aliqtiam calumuiain inde molurum, quicunque sub- venissemus et cum honore ct nmore praectptio
siiluius fuis«et. Sed cum posi dies, ei consueta suscepti fuisseinus, mansimus ibi aliquandiu, tum
obscquia ct prislini honores circa se defeclui magno sincera omuium mihi convcrsantiiim dilccUonc ille-
patercnt, labescebal animo, et so fecisse qnod fecit cti, tum nimia hiemis asperilate constricli, tum i n -
rebcmenter indoluit. Quaprnpter mutato consilio, stanti Nativitatis Christi solcmnitalc devincli. Ilis
rcgem trans mare euntein secutos est, aperans se dicbus pro nota mihi locorum et bominum familia-
rcvestituram sui pontiflcatus recupcraturum, et lali ritate, ad sanctnm Ilireneum quadant vicc asccmlcns,
moik> erga eum facturum ut, eo praec*pienie, bcnc- divcrli ad orntorium be ta? Maria? Magdalena?, dua-
dictioiienPab archiepiscopo sine professionis exac- bus auciilis Dei juxta idcm oralorium pro Deo rc-
lione adipisceretur. Cui ncgotio cum se medium nisi clusis, loculurus. IIJC Patri Ausctuio pro sua r c l i -
rem protclando rex lacere nollet, scicns arcbiepi- gione quondani noiae cjus futranl sacralissima
r

scopum abominabile habere lanlo precipiiio se B

Insiiiutioiie in muhis edocta?. Imcr has instinciu
pcrcnnilcr fleri obnoxium, suspensa res est, ct nec ninltgni, gravissinta qtncdam discordia post disccs-
tpse, nec alius quis in episcopaturo Eboracensetn sum domini Ansclmi orta cst, cx iuvidiae, ut fli,
sttbsUtutns. malo producla. Dtun igilur iittcr sc litcs, impropcria
ct pluritna qttse carum proposlto indcccniia eranl
Ipso anno circn rocnsem Angustum, revcrstis a
singulis pcne diebus vcrsnrenliir, sccuudtiin quml
Rorna supra meinoraius Anselmus venit North-
ab eis ipsis acccpi, tina noclium aslitit uni iilaruin,
manniam ad regem llenricum litteras aposlolici
quam mnjor ipsius discidii cttlpa uotnbat, Patcr
deferens, quac sibi vices apostolicas in Anglia admi-
Ansehnus, dura Hlam invcctionc compieus, et qood
tiistrare concedebant. Quod regno Angliae brevi
ab eis male observata doclrina sua, de rcmoiis
innotuit. Admirati ergo cpiscopi abbales et nobiles
muitdi parlibus sc ad cas usquc fatigavcril, conque-
qitique Lundottiae adunali sunt super his, ct qnibus-
rens. Jussit lamen u l cocplis dcsistcrenl, cl si suain
dam aliis, pnrsente regina, comrouni consilio
(quac Dci erat) pacem pcrdcre nollcnt, su!» oaiut
tractalnri. Quid mulla? Placuit omnibtis archicpi-
cclerilate, omissis ambagihus ctinclis, itt paccm rc-
scopnm Cantuariensem, quero maxiroe rcs hxc
dirent. Factum cst quod suasil admirabili* prxsul,
respiciebai, regero adire, et exposita ei antiqtta Q
ct cccc Itabitantin Domo Dci miaiiiincs t:cc dnbi-
regni consuetudine siroul ac libertate, si consulerct,
tant eum sibi csse pracsenlcin qucni siinl cxpertae
Ilomain iret et haec nova annihilaret. Ainpleciitur
salitbriler corripicntcm. Pnclerea ttua de istis, Adm*
itle consiliuro, et aroorc quaro maxiino visilandi
leidis nominc, familiari aflTatu mihi sub tcsliuionio
apostolorum limina ardcns mare transiil, et regem
veritaiis iiiiiolnil, se posl obiliim mcmorandi Patri
Rothomagi reperit. A quo et Ecclesia pontificatus
Ausclmi qttadam vice pltts solito cx dono grali.-c
ipsius civitatis sumroo gaudio et honore susceptus,
Dei oraliouibus nc lacrymis dcditam subito vclttt
pcr plurcs dies in eadem civilate ab ipso rege
in mcitlis cxccssum supcr sc raptam, et trihunali
detcnlusesl. Supra memoralum qiioque Ansilmuro
gloriosissimx rcgincc coelorum aquibusdam rcvcrcu-
i b i reperirous iransiltiro in Angliaro, gralia tegationis
dis pcrsonis adduclnm. Qunm cum dcbila vcuera-
siiae exercenda?, praesiolaiitem. Scd rex Ilenricus
lionc salutasset,el jtissa antc pndcs cjus cotuidissct,
oiuiquis Augliae consuctudinibus prxjtidicium iufcrri
posl plurimn qua> vidit ct ntnlivil admiranda palrirc
non suslinens, illum ab ingressu Angli;e detinebat,
cojleslis pracconia, qtiasi qiiadam fiducia constanticr
ct ct, utpole uunlio beali Pctri, lar^itcr et oflQciose
eflecta cst. Ititcr alia quae a dontina rcrum inquisi-
itiitiislrari facichat.
vit, nec qttac ftterinl mihi diccrc voluil. D c v c n c r i -
n^ulfns m
c« rege dc ne-D b m Lugduncnsi ponlificc sciscilnta csl, mio-
H u g 0 l i e

gotiis, pro quibus v e n e r a l , j u x t a r e r u m ordiucin modo, sciliccl, aut iu qtia sorle jtidicii Dei, jam
«liligentitie agens, consiliuiu cjtts Romani itiucris defuuclus sacculo, csset coustilultis. At illa, bcnc,
callcm ingreditur. Ubi attlem in Frattciam vcuil, inquit, filia, bcnc ille erit pcr misericordiam Dc . ;

gravi ulcere in facie p c r c u s s H S est, et, inlumesccnle El dc domino mco, n i l , Ansclmo Cnniunricnsi ar-
loto capite, usque ad exlrema penc perducitur. chiepiscopo, pia domiua, si libi placet, prccor insi-
Qua de causa in castro (quod Feritas a f r c n o voca- nua quid scnliemus. Rcspoudil : De illo cci tissima
lur) per integrtim menscm lecto decuhuil, nobisqui csto quod in inagna gloria Dci est. Ad hxc illa ad
cum co cramus vix vitam illi pollicentibus. Mclio- se revcrsa: quid fecerit, in qtio vidclicct residuum
ratus tandem ab inflrmitate, p r o u t pali polttit, noctis cxpendcrit dulccdo ct dignilas visiouis con-
pauhiliro Romam eundi iter rcpetiil.ibat aulem cuin sidcrantcs quosquc doccbit.lla^c qtiasi pcr cxccssunt
roagno et diviti comitatu, ct admirabiiis cunctis diximus, ducti amore dignissimi Palris Ausclmi, quo
babitus magnifice suscipiebatur ab omnibus ad quos vehementer, Domitio miscrantc, iiiibtiti, de co scm-
vcntehat. pcr scribere nut loqui dulcc habcmus. lliuc narrandi
LugJunum vero curo veuisscinus, ubi dominus ordinc progrcdimur.
m EADMERI CANTUARIENSIS MONACHI 509
Cum itaqtic Placentiam pcrvenissemus, episcopus A Pascbalis episcopus,servusservonim Dci, dilccio
(

Norwicensis, IJcrberlus nomhic, qui oobiscum Ro- filio Hcnrico, illuslri Angiororo rcgi, aalulem et apo-
mntn ilurus Angtiaro exicrat, valida infirmitate stolicam benediclionem,
correplits est, iia ut, ingravescenlc languore, dccem < Nos auctore Deo, > etc. Vide i* Patchati.
conliiiuis dicbus sine cibo et voce mutus jaceret. Rcstitutus in pontificatum Thorstanns venit A n -
Qnamobrem quatuor bebdomadas ibi exegimus, gliaro circa Februarium mensem, anno scUiceC
suspcnsi quid de episcopo faceret Deos. Ub: vero secundo quo ipse in Nortbmanniam ad regera
illum convalescere certo advertimus, ad petitionem venerat. Yenerabilis aotem Pater Raduifua, nec-
et consiliuro ejus Pater noster coepio sese itineri dum se a regis consorUo aejungere valens, i n
rcddidit, ipse debililatc nimia fessus ibi reroansit, Northmannia reaedil, redilos sui opporiunum tempoa
archiepiscopum aut illic praestolaturus, aut conva- operiens. Soperius quoque nominatos Ansehnus
Icsceus, si moram faceret, redcundo praecessurits. eousqne morabator Rothomagi com rege, pecuoiam
Nos itaque Romam, ille Norlhmanniam, prout Do- quae hcato Petro de Anglia quotannis pendi solct
minus posse dcdit, post nonnulias dies usque perve- Romam reversurus cupiens sccuro babere. Ut aotem
;iimus. Qtioniam igitur dominus papa propter discor- ipse in Angliam pro exerceoda legatiooe sibi injon-
diam, quae iilis diebus inler ipsum et imperalorem & cta iransiret, rex, ot diximos, conseoUre nolebal,
erat, et Romanos, Beneventi morabatur, nec Radul- rationeqitampraelihavimus,elalis non minusraUo-
fus u?que ad eom, partim propter corporis sui nabilibus usus. Qualenos ergo quid in hnjusroodi (si
imbecillitatero, parUro propter prxfaum discordiam, forte conUgerint) sit agcnduro secutura posterius
cujmj causa omnibus ad papam ire volenUbos graves aiiimadverUt, qtur nostris diebos acla sont b cvi
insidiae ab incolis sireebantur, oJlaleous accedere perstrinximos, nulli praejudiciuro, quod malit sequi,
poterat, musis nunUis cum lilteris innotoit ei et ad- praefigentes.
ventum, et adventos soi causam osqoe Romam. Post liaec, secondo videlicet anoo quo et Radulfos
Quos Hle benigne suscipiens, et verba eorum roode- arcbicpiscopus Romam iluros Angliam exierat, e l
rataaequiutis lance perpendensjuxu negoUi modum Anselmos pro exercenda legaiiotie Angfiam ut spe-
scripsit episcopis Angliae et regi, sic: rabat iniralurus de Roma Northmanniam ad rcgem
< Paschalis episcopus, servus servorom t)ei, ve- Angliae venerat, sacrae memoriae Pascbalis papa
nerabiiibos fralribos episcopis Angliae, et charissimo defungilur, et loco ejus Joanncs quidam Caitae
fiUo Henrico illustri regi, sahitera et apostolicam natus subslituitur. Qui Joanues in mooasterie
benediclionem. g m o m i 8 Cassini ab infantia monachos nolrilos et
< Venicnie ad nos, > e t c Vide in Patehati //. aduitus, in minislerio vcnerahilium aposloUcorum
In bis nuntii paparo deserenies sd nos Roroam Desidcrii, Urbani et Pascbalis assiduus fuerat can-
reversi sunt, nobis autem a Roroa Sotriam osqoe cellarii olficio functus. Successor igilur sumroi pon-
egressis, post aliquot dies Raduifus archiepiscopus tificis inslitulus, mulato noroine, Gelasius est n u n -
inviutus afi imperatore eum, annucnte papa, adiit, cupatus. Rex vero Teutonicus, qui et Rooianos
el per octo dies in exercitu suo, qucm circa Roroam imperalor, audilo papam huic vitae decessisae, Ro-
adduxerat, conversalus cum ilio esU Ittde ilerum mam advolal,et Brachareosem episcopom, jam anno
Roroaro reversus denuo Sutriae ronltis diebus roora- praelerito ab eodem papa Ifeneventi excommonica-
tus cst Fama siquidem quaque disperserat Roma- tom, eedente ab nrbe Gelasio, suum papam instiiuk,
num ponlificem sub celeriute inurbemventururo,et el, cx Burdino, Gregorium nominat. Quae omuia
ratus cst sc, colloquium ejus magnopere desidcran- ut scire volentibus clareant, epistolam super bis ab
icm, illic opportunius praestoiaturum. Verum ubi i n - ipso Gelasio in GalUas missam, quein et ecce sob-
tellectnm cst rero alitcr esse, remeandi patriam iter scrihimus, legant.
arriptiil. Vcnimus itaque RoUiomagnro ad regem < Gelasius episcopus, servus scrvorum Dei, vene-
Anglorum, et ab eo raullo lempore in Northmannia D rabiiibus fratribus, archiepiscopis, episcopis, abba-
dclcnti sumus. tibus, clericis, principibus • et cneteris per GalUam
Quibus diebus clerici Eboraccnses supra inemo- fidelihus, salutem ct aposiolicani bcncdictionem.
ratum Tburstanuro, elcclum vidclicet stium, suae < Quia vos Romanae Ecclesiae membra estis, > e t c
Kcclesix rcstitui cupientes, el ne professionem de Vide in Getatio //, infra.
subjectlonc sua pontifici Cantuariorum facerel, roo- His diebus gravi damno Anglia percossa est, iu
dis osunibus insistentes, quos prudentiores de suis mortc reginse. DefuncU siquidetn cst apud Wesltno-
hal>cbutit, ad paparo d i r ^ n n l , di sidcriuro suum cjus nasicriuin Kal. Maii, et in ipso roonastcrio decentcr
:itictoritatc et imperio nova Icge per cos sUhiliri sepulta. Quo aulem judicio Dei, ignoramus. Uhco
gcsticntcs. Qui viam ag^rcssi c l nd papam usque p n > post haec plures Norlhtnannoruro quam rcgi jurave-
lecii, qttam vcridici causje suae relatores aptidieum rant fideliutero postposueruut-, cl in regcro Frantiac
i-xstitertnt, ct res gcsta, verari, faleor, superitis principcsque ejus adversarios, scilicet ipsius natu-
siyto dtgcsta, ct lextus cpi^tolae quam ipse papa pro ralis domini sui non veriti justitiaro, se transtttle-
u ni Tbursinno dircxil, scirc volentibus dcclarabit. runl. Unde quae et quanu mala emerscrinl, cogi-
!
. autcm ituM : tatti tic dicam dictu scirous cssc difiicilc. Intcr quas
501 niSTOIUA NOVORUM. — LIB. V. 503
pncfatos papa Cetasius per niarc Burgundiam venil, A fucram, aliquo nic mortis periculo prcmi tilialcuits
et adrenlus ejus mox Galliae toti innotttiL Exciuti sustiitens, Cautuariain mihi ire suanl ac p c r s u a S U ,
eunt quiqoe potentes cum mediocribus ei occur- scribens pro bonitale sua conveului fralruin Ecclc-
r e r e , et certatim parabantur interesse concilio siae uostrae epistolam banc, et per suum nuntium
qood ipae disponebat se media Qoadragesima Remis dirigens.
celebratorom. Radolfus quoque arcbiepiscopus, au- < Ditectissimis fralribos ac filiis Cboonrado priori,
dito papae adventu, de Rotbomago, ubi eoosque caeterisqne servis Dei, qui sunt Canluariae in Eccle-
morabator egressus, impiger ei occurrere statoiL sia Cliristi, fidelissimus corum fraler Radulfus,
Sed obi aliquanium itineris confecit, accepil a ejusdem Ecclesiae presbyter et uinister devotus,
quibosdam ipsom papam kmgios discessissc, et salutem et amorem cum benediclione Dei et stia.
versos Bispainas ire proposuisse. Unde ob iaborem < Desiderio desidcravi videre facies vestnts, ct eo
ct prolixitalem alfficilis vbe, consiiio amicorum amplius quod exislimabam vos aliquatcnus dcsoiari
euorum profectionem suam ab incepto rediens d!sio> super prolixitate morosa peregrinalionis meae. Ad
i i l , camdcio, ut potabat, profectionem non multo vos igitur venturus in brevi, praemillo vobis fratrcm
post rcsumpioros, et ei Ctuniacum venienti, euctore et amicum nostrum dominuin Eadmerum, omniutn
• - j m — " —— » — — mmm. '

Deo, occursurus ; ratus tameo consUii fore, desli- laborom ct acluum nostrorum conscium ct socium,
0

navitad eum tegalos soos, qtii ct itineris iiiiu* qui cor nostrum fuudittis vobis denudare potcst, el
certitndmem, et animi ejus qualitaletn erga se enucleatius omnia qoae circa mc agttntur, qnaequc de-
quidque de negoliis suis apud eum confidere posset siderii mei sint, rcvelare, quam alicui scripto cre-
diligentius investigarent. Quae ttbi Tlturstano Ebo- dere Judicaverim. Precor autem obnixius ut gratias
racensi innotuerunt, reiicta Anglia papam, utspe- ei rcferre semel et saepe rentiniscamini, pro servitio
rabat, suae causae gratia pctiturus mare transiit et et honorc qood mihi ex atnore vero, ot vir prudens
Rothomagum veniL Ubi a rege, qood se inconsuito ei perfectus, exhibuit, pro labore et onere q u o i
Iransfretaveril redargutus, ultra procedere iohibitos sine murmure pro me mcestns, pro se vero nihil
cst, donec certiorem de precessu papae senlentiam qucstus susiinuii. Memenlote crgo ut illi parcm
cdiscereL Sed evoioto non motto temporis spatio, graliam rcfcratis, osteiideuies utihi amorcm qtiem
lcgati quos archiepiscopos direxerat, reversi nun- erga me babetis, scrvientes ei, et eum honorem et
tiant se ad papam venisse, euraque, multa no- amorem impendentes quetn mihi inipendcre cupc-
stris sxculis nova ct inaudila proponentem faclu- retis, scientes qtioniam ejus absentiam aegre susti-
rttm, morie praevcntum el Cluniaci esse scpultum. Q nco. Scd terruit tne quidam quasi ramusculus iliius
lUque post haec cardinales et alii Romani qui ittflrmiuiis quo praetcriio auno vexatus est, ciijus
papam secuti Galliara venerant, sibi, veluti a suis rel gratia eum praemittere coactus sum. Yos igilur
longe remoti, consulentes, Guidonem Yieunenscm curate ut sitis ei piissimi fratres, el impigerrimi
archiepiscopum loci auctoritate et opibus fultum, adminislratores omnium earura rerum quae saluti
<juo lutiores in aliena provincia cssent, loco de- sua» congrua et consequcittia videritis. Yaletc nostri
functi papae subsiiluunt, et mulalo nomfine Calixtum memorcs.»
nuncupant. Dum baec ecclesiastiea ila in Burgundia Hanc epistolam, non pro commendatione pcr-
disponuntur, apostotatus Romanae Ecclesiae, praefalo sonae roeae, quam nullius laudc dignam ccrtissiroo
Gregorio scdi beali Pelri praesidenle, admiuistratur. scio, hic noUvi, scd ut his qui opiiianlitr et obio-
Snpcr his ergo muitis rumoribus Anglia concussa quunlur, dicentcs roe palrcm tnciiin quasi in alicno
csl, utiis huiic, aiiis ilium , aliis neutrum Ecclesiae positum deseruissc, et ci solatiiim obsequii met
Dei jure praetatum assereniihus. Galli latnen et roore prolis adulierinac sublraxisse, rem gcstam
rex Anglorum cum pontifice Cantuariorum in Ca- simplici stilo dcscrihcndo proponam. Et quidem,
lixtum se transtiilcrunt, et eum (spreio Grcgorio) cutn illuro moraro ullra condictum .in redeundo
pro apostoiico suscepcrunt. Utrunt autero aliqua D facere vidcrcro, profecto ad cum rcdiisscm, si cx
vel a Calixlo regi et priroati Anglorum, vel ab istis sua parlc mihi inleniictuin non fuisset. Naui
i l l i mandausint, illis diebos qux aiithetilica ct adveuturo suutn jatujam instarc suis in Anglia
memoriae digua exstiterint, nccne, nulla nobis sxpissimc mandans, nolchat stix piclatis inluitu
bucosque certitudo illuxil. Nos cnim, qui -bis scri- fatigari, sed se quantocius, ut puuibat, adventiirum,
bendis operam dcdimus, in Anglia; illi vero de ubi cram, jussit prxslolari. Hcc ila sc habuissc,
qtiihos agitur, cxtra Angiiam ea tempcslate mora- veritas ipsa novit. Quia crgo ab ipso patrc nou alio,
hantiir. Cutn cnioj Pater Radulfus Roma reversns, scd hoc modo ad ptxscus scparalus sum, si ca qux
cum rcge Hcnrico in Northmanniain conversarelur, inteiim gcrunlur, aut gcsta sunt mcmoranda non
et me, qni continuus comes bcati Anschni, dum scribo, nulli succcnsendum cxislimo. Nihil enim
viveret, esse soleham, quique in obscquio sui ipsius dubii pro ccrlo hactenus volui, scd ncc nunc quidem
ex quo in pouiificatum Cantttariensem assiimplus scribcre volo. Eum lamen aliquid egissc aul agcrc
fuerat,cousque assiduus eram, aliquantum infirmari disposuissc de ncgotio, quod consqnc vcrsabalur
advcrtcrct, palcrno aflectu mibi condoluil. Non inter ipsum et sxpe superius mcmoratum Thursta
igitur cxti a Ecclcsiaui, iu qua ab infaulia uutrilus num Eboraccnscin, dubitarc non posbiiro. M;^na
 EADMERI CANTUARIENStS MONACHi 50*
aiquldem inslaniia pri?ilegiom qeod tempore vcne- A
t babito mooachos, ittgenlo gnaros, prudenlla provi-
randae meoioria) Lanfraoci archiepiscopi aob maeeo dus regi ac papae iandharitatis nexo copuiatos.
rege WUIhdmo de ipea re protasdeatoro, e l sigiHo Igitor inier alia qoae huic rex papse dlceeda indtxii,
ipsioa regbi firmatom io Ecdesia CarisU Caniuarbe praedpoe Jossit ei dicl qoatenus id observaret ot,
diligenU cura serralar iltis diebca albi mitti pra>
t
nullius graUa rei intervenlente, rborsianum aei
cepiL Qood a tanto vird abs re factum noo facile ipse sacraret, aol ab aliquo nisi a pooUfice Caa-
erediderira. Hoc iiaqoe privitegram ad imperiom loariorum, o l i moria esse solet, sacrari Juberet, aoi
soum aibi albtiom Pater Radolfos com suscepisset, permitteret, alioqoia seiUom in noUom n a d o -
papae, ut oobis io Aoglia dicebatar, de sois et al is mioaUoois locum amplios receaturora. Et si conlra
qoibosdam ecelesiasUcis oegotUa com co actoros, banc senteetiam ipse, qoasi apestolatns soi aocto-
se praesenUsset, nisi forte speesioec regis Heorici r i u t e , fbrte niti vehet, 'eertos existeret quod nec
qua, se iii regnom suum reverso omnem jusUtiom pro amissione coronae soae, otpote apatio septem
ei facturum, et saepe nomiuatom Thurstanum ad annornm excomrauntcalus, propositum suum io
volanlatem et subjecUonem soam se esbibilorem hac cansa permotarei. Respoodit: < Ne putel rex
poUicebalor, illo procedere deUneretur. Et haec roe de negoiio de qoo agit qttavis ralione secns
qoidem sponsio nonnibil enm in transmarinis par- B acturum quam ipse velit. Nec enim me ooqoam
tibos detinebat, el evenlom rei paiiehter eispectare ad hoc mca tolit voluotas ut Canloarieosis Ecciesiai
persoadebat. Rex quoque belUcis tumullibos undi- dignitatem, coi tot praedari Patres, ut pcne loti
que occopatos, oec se, ot volehai, deliberare, nec mundo noUssimom cst, prasederunt, qooqoo modo
eis omissis in Angliam salva bonesiate sua poterat buroiliem. > His apostolid verbis regius nunUus
remeare. credulus euectus, de soae legationis eflectu securoa
Inter bsec, ipso videUcet electioais sose anno, Ca- faclos est. Qoapropter cora Remis venisset, et mane
lixtos papa institoit Remis generale concilium, xut Dominici diei praecedenUt diem pnesUtuU condUi
Kai. Novembris, qui fuit annos ab Incarnalioae curo Cantuaritis suis socUs audiret apod Sanctom
Domini millesimos ceotesimos nonos decimus, etex Remigiom quosdam pretestantes ei ThorsUium
quo Rsdulfus arcbiepiscopus Romsm itoros Angiiam et suos alacres ad benediclionem ponlificatus i u
exierat, attnus quartus. Ad boc conciliura factus sede episcopali praeparari, miratos esl uUra motlom,
est muIUpiex archiepiscoporom , episcoporura, ab- nec iis qoa? dkebantor aliqoatenus poterat fiilera
halom etprincipom diversarom provinciarom con- praebere«Ac ubi r d veritas palam innotuit, Joannca
cursos, cura numerosa clericorom ac piebium mttl- r archidiaconos Cantuariensis (quem negotii istius
itudine. Quos inter (32) directi qooqoe sont ab tcnor illuc addnxerat) papae astitil, et in praeseolia
Henrico rege Anglorom ad ipsum concilium episcopi plorimorom episcoporoin necne aliarom excellen-
ct abbates Northmanniae et insuper episcopi Angliae tium personarom, ipsam benediclioiicm viva voce
qui tunc temporis in Norlhmannia cum illo dege- a ponUfice Canloariorom fieri debere calooiniatus
bant, Willhelraus videlicet Exoniensis, Ranulfus est; nec ipsum, Hcet oftkio papae fongeretor, j o t e
Dunebnensis, Bernardus Meneuvensis, et Urbanos posse Ecclesiae Cantuariensi jus sttum pnertaere,
Glamorganensis. Ranulfus autem pontifex Cantua- cttm constaret eara nulU qood josie debebat eoosque
riorum, partim corporis imbecilUlale, partim aliis denegasse. Ad qoae ille respoodens: < Nullaiu, i n -
rationibos praepeditus, ab accesso ipsius conventus quit, injustitiam Ecclesiae Canttiariensi facere volo-
prohibttos est. Supra nominatus autem Thorstanus, mus, sed, satva justitia et digniute iUius, quod
a rege Ikentiam pelens iliuc eondi, eam obtinere propoouimus exsequemur. > Qood aodienUom qoi-
nollatenus poluit, donec, interposita Ode sua, qua que mirum dictu judicavcrunt, videntes eum adveraa
ei sicut domino suo astriclos erat, illi promitteret fronte, quae dicebat nimis injnsle facto refellerc»
se apod papam nibil acturum, unde Ecctesia Can- Consecratus namque in ponUficatum Eboraccnsem
tuariensis ullum anUqoae digniutis soae dispeodiom D ThursUnus est, fide quam Domino soo sob Deo
incurreret, nec episcopalem benedicUooero ab eo, poUicilus fuerat, hoc roodo fraudatus. Es quo fado
itlla ratione sosdente, sosciperei. luqoe U l i spon- in admirationero concussa sunt corda moltorom.
siooe ligatositer arripnit, e». ad papam quemadmo- Rati ,enira stint U n U m rem eum nuuatenos
dtim soo negoUo expedire sciebal, impiger venit. praesumere potoisse, si regiam voionutem sibi
Quid piura? Posthabiu fidei sponsione Romanos in consenunearo in ea non advertisset. Hoic conse-
caosam suam, quo in quaeque negotia pertrahi craUoni cura ad jussum papae plures e Gallia e p i -
solent, largiuUs officio transtutit, et per eos, ot a scopi inleressent, reverendae yteraoriae flnbaldua
papa episcopus sacraretur, sua roanu cooperante arehiepiscopos Logdonenais nollo pacto, uec ipso
iropeiravit. Sane, ante hacc nuntiuro souro rex ad papa Jobente, interesse voluit, pcrpendens n o n
paparo direxerat, caotom iilum facieos de querela reclo caUe rem procedere, et borrens U n u m i u j u -
qiuc usque id temporis versabalur inler Radulfum riam Ecclesiae Cantoariensi, coi spedaU amicitia
archiepiscopum Cantuariorum et ipsum Tbursta- et fralerna familiariute jungebator, conlra aeqoom
ntiin. Nuntius autem hororo et exsecutor fuit Sief- infligi. Episcopi vero regiti Anglorum, quos ad
fredus, cognomine Pelochinus, fratcr arcbiepiscopi, concilium a rege Hcnrico directos diximus, nondum
£03 IHSTORIA NOVO U M , - U B . V . 500
Hioc veneranl, el ea ro, ims absentibus, baec iia His diebos excilaia est sollicitudo multorum ad
compieta sont. Qoaeot regi eerto iunotuerunt, mao- Investigandum auctoritates et aullqua privilegia
tlant) modls omuibos Tborslano ei suis iuierdixit primatus qucm ecclesia Cauluaricnsis, quae est Do-
rediro bi Northmsaniam e l Angliam, ei in omnem robernensis, sibi vindicat auper Ecclesiam Ebora-
toeom dominaiionis snae. Ralum ex bis qoiqoe ceosem. Quod ea re maxime contigit quia causa
audieeiium baboere praeter consensom regisqoae qttae inier Radulfum pontiflccm Caninarioruiii ct
foerunt facia fjuisse. llaqoe post baec Calixtus Gi- Tbiirstanum Eboraceusein eo usquc, ut descripsi-
cortium venit, el rex Henricns illie ei locuturus rous, ver»abaUir, in notitiam iransmarinomm cpi-
accessil. Acta igitur snni molta ioter ees qoomm
y
sroporum dclata fueral, ipso Thurslano propugna-
graiia par erat tantas personas coiivenisse. Inter tionero eorum sibi conlra Pairetti Radulfum modis
qoae rex a papa impetravit ot omnes consoetodines oinuibos asciscenle. Et illi quitlcm, utpoie ronsuelu-
quasPaler suus in Anglia habeerat, et io Norlbmao- diutim et privilegiorum Ecclcsiae Christi Cantuarien-
nia sibi concederot, et maxime ot neminem aliquan** sis ignari, immoderatius Thurslano favebatit, aoto-
9

lcgali omcio in Angtia fungi permillerei, si non ipse otantes, ut ipse ferebat, Radutfuin vi magis c l divi-
atiqoa praecipua querela exigente, et qoae ab arcbi- tiamm copiis prodciiule qttam priscae atictorilaiis, et
cpiscopo Cantoariorom caeierisqoe episcopis regni Romanomm pontiflcom privilegiis in snis asscr-
terminari non posset, boc fieri a papa poslutaret. tiooibos trtii. Sed cttm ad lurc diccrctur in vauuni
Quibua omnibns pro statu temporis definilis papa tale quid opinari, et saiis sufliccre, ad dclcrmtua-
mgat regem Thurstnno amicum fieri, cum- lioncnt hujus discidii, quae a lempore regia Willhcliui,
que ponUficatui, ad quem ipsnra sacraverat, pro qui armis Angliam ccperal, de ipso uegolio gesta
aiDore suo restitui. A l ille boc se, dum vive- sunt, praeseriim cuin a diebus regui ejus pene
ret, non facturum sua flde spopondisse confessos cuttcta quae ab AngUs antiquittts quasi sacrosancta
est. Ait : < Ego apostolicos som, et, si feeeris qood celebrabantur, nunc vix poslreinae aucloritatis, qno-
pistolo, abbac te fidei sponsione absolvam. Tractabo rutndaro judicio babeatilur. Nott hinc, aiuul, ita est,
ds3 his, ait,et qoae eonsilii mei lenor invencrit, pater- imo nova quae istis tetiiporibus inferunttir aniiquo •
ititati luae noiiflcaho. > Hinc a papa reccssit, et ei rum scriptorum astipulationibus, ut rata siut, neces-
1 er iulernontios suos de negotio iia respondil. Quod se est fulcianltir. Ex his crgo, ad haec iuvesliganda,
•HVit se, quoitiam aposlolicus esi, me a flde quam mullororo solliciludo, ut diximtts, evigilavit, c l
potliciius sum absoluiunim, si contra eamdem fidera confisa Ecclesia Dei jusUUae, anUquoruui scritiioruni
T h i t r s t a n H r n Eboraci recepeto, non vidctur reghe abdila, sacrorum Evangeliorutn volumina, soli
honesltU convenire hiijnscemodi absolutioni consen- decori domus Dontini eaienus iuscrviciuia dftigentiiis
lire. Quis enim fidem suan ctiivis poUicenti amplins perscrutata esl. Ecce autero, ut voluutas justi
rrcdcret, cum eam mei exemplo lam facile absolii- amaus oplalo efleclu non privarctor qnae sohscrihi-
l'o:tc annihilari possc videret. Veromiainen quia mus, rcvclauleDco,privilegia quxdatti rcpcrta suni,
Thurstanum in ponUficalum tantopcrc petit admilti, flrma undique et aposlolica auctoritaui subnixa. Suiii
quanium mca refert, ea conditione pro amore stto autcm ha?c :
coflcedo ut ipse primo Cantuariam vcnial, et debi- < Bonefacius papa iEthelbcrto rcgi Anglorum.
lam obedienliam a c subjecUonem quam Thomas, < Duin Christiaiiiialis vestne integritas ila circa
Cirardus et afler Thomas Ecclesiae Cantuariensi Conditoris sni cttltum excreverit ut longe latcque
ejasqoe primati professi sunt, scripta cx more pro- rcspleudcat, et in omni mundo annutitiaia, vestra
fessione. pro^teatur. Quod si facere supersederii, Deo dignae operationis attgroenta refcrat, enorroes
sciatqood, nullo edicto coropelleute, me in Anglia largilori oinuiuro bonormii Deo graics exsoivi-
regnante Eboraci Ecclestae praesidebit. Hoc siqnidcro mus, >elc.
me servaturum promisi et fidem meam vadem < Bonefacius papa Justo archiepiscopo Dorohcr-
posui, ne aliquando fiam transgressor bujus pro- nensi.
utissi. His ila de legatione Angliae et pontifice Ebo- < Susceptis vestr.-c dilectionis apicibns, in quibtts
racensi determinaUs, Pater Radulfus Angliaro re- rcperirous inler alia, plttrimos cx geniilitate ibideni
vcrtitur, et Dofris appiitsus, cuin summo bonore et degentiunt, Dco omuipotenti el Dotuiuo nosiro Jesti
gaodio in sedem suam Cantuariae u Non. Januarii Christo attx liatilc, cotiversos, maxime aiHem iit
recipitur. Atiselmus aulem, qut lcgatione Angliae, partihus Cantiae ad veri Dci nosfri fidem vcstris
ut descripsimus, gloriabatur, nec Angliam inirarc, laboribus perduclos, valde gratulati sumus. >
nec aliqco legati oflicio fougi diguos habilus est. i llonorius papa Honorio archiepiscopo Doro-
ltaque omnis bujusce potestalis exsors eflectus, a bcrniae.
Northmaiinia est in sua regressus. Tburslanus vero < Susceptis vcslrae dilectionis litlcris, in cis repcit-
papam aecolus esi, sed non diu ab eo, nepraesentia mtis veslri laboris solliciludinetn circa vobis cont-
cjus gravaretur, delentus. Rex aulem Henrictis in lnlssum gregem, multa faUgatione occtipatant,» elc.
soa sententia perstans, eum ncc pontificatui Eho- < Vitalianus papa Tbeodoro arcbiepisco|H> Cant.
raccnsi, nec in suae polestalis aliquem tocum adinilti < Intcr pluritna, quae nobis pcr vestras syllahas
li.icoul. inlimarc jussisli, cognovitnus ctiaro desideritim ve-
607 EADMERI CANTUARIENSIS MONACIII
slmm pro conflrmaUonc dioecesis vestrac, quae tuae A
subjncet ditioni, qoae in omnibua ex noatro aposto-
licae auctoritatis privilegio splendescere desideras >
ctc.
< Scrgius papa regihns Anglorum.
< Donum gratiae spirilualis, qnod sancti Spiritos
illustraiione fideliom corda socceodil, ac reparando
reficit et virtolis mirincae conslanlia roborat, et coe-
lcsiiom beneficiorom insiiioit pcrenniter prome-
rcri suffragia, et bbenUum rerum exitia nibUominus
praecavere, > e t c
< Idempopa epistopis Angliae.
< Sicot nobis, fratris incogniti, qoibos coram of-
ficii pasloralis bcati apostotorom priocipis Petri su-
pernae dignatio miserationis regimenque concessit, .
rcvcrendam advexil praesentiam, ita qooquc vcstri
rcligicsissimi praesolatus collegii agniu salos gem,i-
num attotit monns tripodii. Nam omnium anciori
bonoroiu Domino Dco nostro imroensas peragiroos
gratias, reperta fratrom fideliom In siuu sanctae
ruatris Eccleshe uuaiiimiiatis devota consiantia, et
arooris fervente Inter se dileclionisque coiisortio. Sic
cnim sagaci soierua Deuro complacare nosconlur,
aflereiiter ci pura Mbamiiia, cnm in ara pectoris
splendore veri Inminis rcfoventes, nullis illecebris
meniem illudant, nullis fratrom stimolis corda prae-
cellaol, nuUis necenUbua proxinos meniibos an-
nuaitt, sed, ot Dei ministri, specolom se sobjectis
v i t « moromqtie probiute exbibcant. Hincsibi Deum
prosperantero invenient in adversis, nec qtiidqoam Q
poterit boslis inddiasds nocendi subripere. Eienim
uti est praesto Domini adjutorium, cuncta fugator
spiritoom inalignorum adversilas. Cumque ila
sii, > etc.
< Gregorius papa ephcpis Angliae.
< Dei omnipotentis itnmcnsae pieUlis magniludi-
nem coltaudamus, qui suae majestatis gloriam sic
diiatare di natusest u t i n oronem terram exierit Jaro
6
sonus praedicatorum suorum, et in fines orbis terrae
verbaeorum, > elc.
< Leo papa Athebrdo archiepiscopo.
< Po lificali (Jiscretioni praecipue conveuit praesn-
lihus Ecclcsiarum secundum eorum irrepreheiisibi-
ieui fidem audieniism praebere et eorum, qtue per
licatum Petruro principem aposlolorum ct nos D
geseic <!esideraverint, qoae canonicis non refragau-
tur sitnciionibus aflectum concedere. >
< Forroosuscpiscopus Anglijc.
< Auditus, nefaitdorunt ritus paganorum in ve-
stris partibus repulullasse, el vos tenuisse silentium
ttl cancs non valcntcs latrare, gladio separationis a
corpore Dci Ecdesiae vos fcrire deiiberavimus, > ctc.
< Joannes papa DunsUno archiepiscopo.
4 Joanues cjjscopus, scrvusservorum Dei,confralri
Dunstano, Dorobernensi episcopo, vilae perpttuae
perinaucndam iit Chrislo salulero.
< Si pastores oviuin solem geluque pro gregis sui
custodia die ac nocle ferre contenti sunt, et oculis
conspcclantvigitantibus ncaliqua quidcin cx ovibus
f
50S
* t errando percat, aut ferinis laniala morsibos r a -
n
piatnr, quanto sodore qoaoUqoc cora dcbemoscsse
pervigiles ob salutem animarom, qoi pastorcs d i d -
mor earom? Attcndamus igitpr nos ofbciom exbibere
trga custodbm Dominicarom oviom, et, ne qoast
lopo veniente terriU fugtamos, ne in dle divini exa-
minis pro desklia nostra ante sommom Pastorem et
negUgentia nostra excroctemor, onde roodo bonoris
revercntia in soblimiore arce caeteris dijudtcaaar.
Primatoro itaqoe toom, in qoo Ubi ex more anteccs-
sorum tuorom, vices apostoiicarsedis exercereconve-
nit, i u tibi ad plenom coofirmamns, sicot bealom
AogOiUomn, cjusque successores, praefatae Ecdcsiae
pootifices, plenius baboisse dlgooscitor. Palliu.n
vero fraiemiuti tuae, ex more, ad missarum solem-
nia cclebranda commendamos, qno Ubi oon aliter
Ecclesiae toae privilegiis in suo sUto msnentibos oti
consedimu*, quam usnmantecessoresnostri prodide-
runt. Neque loa prudentia hoc incognitum babct
vel cujusqoam, quoniam induroeali bonor modcra-
tione actuum trerocndus erit. HonesuU morum luo»
rum baec oniaroenU coiivetiiunt, quatenus auctore
Deo, possis esse conspicous, ita ut v i u loa fiiiis
tuis sit regttta, et in ipsa, si qua toititndo ilUs inest,
dirigatur, dtiro in ea qood imitentor aspiciant, in ipsa
semper consideraudo proficiani, ot tectiro Deum pcr
boc, quod bene vixerint, videre mereanttir. Cor crgo
tooro neqne prosperis qua temporaliter blandiuntur
extollatur, neque adversis dejiciatur. Qaidquid illud
foerit adversi, virlule in Christo patientiae a te de-
vincator. Nullum apod le locutn favor indiscrelus i n -
veniat: in omnibus discjeiionero alii in te cogno-
scant. insonlem apud te colpabilero suggestio mala
noH faciat, uocentem graiia non excuset. Rerobjsom
te delinqoeoUbos non oslendas; nccquod iUis non
profuerit, bos perpelrare permitUs. Sic in te ct
boni Pastoris dulcedo sil, et judicis sevcra districUo:
unitm scilicet quod innocenles foveas, aliud quod
iiiquiclos feriendo a praviute compescas. Sed qoo-
niain nonnunquam praepositorum zelus, dum d i -
stricUus maloruro vindex est, transit in cruddiutem,
correptionem itt judido refrena, et censuram disci-
plinae discute, ut et culpas ferias, et a diiecUone per-
versonim quos corripis, non recedas. Misericordiam
P^out virtus patilur, pauperibus esbibe. Opprcsis
defrnsio lua subvcniat. Oppriinentibus modesta r a -
lioue contradicas. NuIIius faciem contra jusUlbm
accipias. NuUum quaerenlem justa despicias. In co-
stodia aequiutis exccibs, ut uec diviteni polentia sua
apud vos aiiquid exira viani suaro de accusaUone
•vidias, nec pauperem faciat humililas sua despcra-
re, quatenus, Dco iniserantc, talis possis extstere
qualero sacra leclio pnecip t, dicens : Oporttt episco-
pum irreprchentibilem esu ( i Tim. m , x). Sed his
omnibus uti saluUriter poteris, si roagistram
cbaritatcm babiieris; quam qui sectttus ftierit, a
rccto tramite non reccdii. Eccc, frater chartssimc,
intcr roulia alia, i>ta sunt sacerdoluro, ista sunt
pailii jura. qux si studiosc scrvavcris, quod foris
£09 MST0R1A NOVORUM. — LIB. V. 510
acfeptsse ostcndcrli inttisbabcs. Sancta Trnltas fra- \ gnrius, privcut, si antlcnt, siicccssores beali Peiri
ternttatem vcstram gratiae sttae proieciioue circum- polestate et dignitate, quam ipsi Pclro conccssit
dei, atqoe ila bi tiinoris sui viam te dirigat u«, sanclus d juslus Dominus. Eodcttt cnim modo, quo
post vitae bujus amaritudinem, ad aeiernam simul Dominus locutus aliis, iu aposlolo suo Pctro, locn-
dulcedtnem pervenire mereamur. > Et boc scriptum tus est Gregorins succcssoribiis cju* in discipulo suo
cst per maiinm Leonis fcrinialis sedis aposlolicae in Augustino : Juste judicatc, filii bominum, e l pcr-
iiicnse Octobris, indicttone 111 Datarom, die i KaL pendite dc similibus idcm essc judicium. Illttd eiiam
Ociobris, anno xit suinmi poniUicis Joaunis. > istis annectendum putavi qnod praefattis Betla refcrt
Haec, ut praelibavimus, in arcbivis ecclesiae Do* Tbeodoriim, qui septimus a bcato Aiiguslitio in
rnini Salvaloris reperla, fulurum memorias non ab- cathedratn cjus succcssil, p r i m u m e s E O in arehi-
sordom srstiiuavimos commendare. Et quidem bis episcopia, rui omnis Anglonim Ecclcsia manus darc
plura iiivcuta sunl, sed aliquibus eorom nimia v d u - consenUrct. El htc utique cttin primo fnnctus pon-
slate obliieraiis, aliquibua in cbartis cxBiblo compo- Uficatu Britannfam venUscl, Ceaddam Eboraccnsein
sitis, et pcregriuis clutracieribos inscriplis, et ipsis praelatum a pontificatu submovtt, eo qnod non jure
quoquc ex majori parte detrilis, notitiaa noslne us- sacratns, iujuria fuerit cidem Ecclcsiae, |ter ofBcium
queqoaque non patuerunl. Ac not igoota pro notis B sacerdolale pracposilus. Moxqtie Wilfridum sulisli-
scribere horrori babenles, necessario ea boic operi nuii, c t e i intcgerrime pontificalttm Ehoracae, frctus
alicnavimus. Sane qtiod quosdam non podet astruere, auctoritatc Romanae scdis, dclegavit. Quem dcinceps
soli scilicet per«onae heati Auguslini priuti pontificis ad coneilia sua vcnire facichat, ct cjus ohedientia
Caniuarionim l ealum Gregorium concessisse non ac subjectione pro tctnporum qualilatc per omnia
solom cpiscopos quos onlinarct, neque hos tantum- ulebalur. llunc etiant poslniodiim, cmcrgcniihus
modo qtti pcr Ebotacae episcopuin cssenl ordinali, querclis, quas commcmorarc longissimum cst, in
sed eUain oniues Briianniae sacerdotcs habere, Do- sua Ecclesia Eboraci, non solom cpiscopaio priva-
mino Deo nostro Jcsu Cbristo auciore, suhjeclos; vit, sed el parochiam cjus in trcs episcopos, libera
qoale sit, sacra succcssorum cjus decreta , succes- utens polestatc, distribuit. Deinde, soiulo ipsius d i -
soribus ipsius Augitstini directa, quae paucis prar- scidii nodo, jttxta placitum voluntatis suae, retnotis
notavimus, satis oslcndunl. In his qoippe viuYre ipsis episcopis, eumdcin Wilfridum pristiuae digni-
plannm esl cos inicllexisse non magni mtineris esse, tali resliluit. Nihil novi diciiur; veiera suut baec,
si eb) solummodo illa dixisset, cum, u i alia taceam, et antiquorum gesla scieniibus cvidenlissiina. Illud
snis diehus Eboracensis provincia nec fidem Christi quoque non miuoris evidenti;e luce patescit, Brilb-
susceperit, ncc qui eam praedicaret eo directus sit. waldum successorem ipsius Tlicodori, illum ipsom
C

Taota enim itt Canlia et victniorihtis rcgionibus, Wilfridum, cujusdam inobedientij: ctilpa accusatnm,
i n pnedicatione nominis Christi, et ipse ct so- secundo ab episcopato deposoisse, ac postea sene-
cii ejus hahnerunl ad faciendum tit a tam longin- ctuti ejus et religioni compasstim, sui poniificaius
qtiisparUhuseis fucrit absiinenditm. Beatus siqttidcm gradui rcsUluisse ab apostolica scde iuterpcllalus.
Pauiinus, qui primus Northuinhricnsibtis Evange- Scd quid juvat infinita contexere ? ilaque dc his ita,
lium praetlicavit, el Eboraci primits catbedram pon- ut qui Ecclesiae Cbrisli Cantuarieusis auctoriiaii de-
tificalem sortilus esl, non a beato Augustino, sed rogare non mciount, saltcmse in lumine positos nou
o Justo, qui quarlus ab ipso Augtisiino Cantuario- posse videre erubescant, et vel amodo ora clnudhiit
rom pontifex exstitii, episcopus elcctus, ordinaius, nc prava loqucnles, recta amantibus opprohrio fianl.
et illuc dolinalus fuil, quemadmodum vcnerabilis Ipso aimo quo Radulfus arcbicpiscopus Caitluario-
Bcda iu llistoria gcnlis Angloruiu veraci stilo d i - ruin de transmarinis partibus in Angliain rcversus
gessit, ct omnibus nolissimum est. Quae igitur bea- cst, qni fuil anuus ab liicarnalionc Vcrbi Dci millc-
lus Grcgorins Augustino d i x i t , iu Augustino suis simus ceniesimus vicesimus, vencmnl ad eunt missi
successoribus dixii, per quos Dco implere placuil jy *> Alcxaudro regc Scolonim quidam houorali et
a

quae pcr ipsum Augustinunt sua dispositione i n i -
plere voluit. Non jtire ilaque privilegio Augustino
collato privandi suntqui, sedisejtispraesidentes, vices
ipsius exsequendi oflicio functi sunt. Qtiod vcro d i -
cunt bcaiuin Gregorium satis dicere posse et nos-
se, si voluissct, < tua fraternilas, ctsuccessorcsstii, >
vcrum omiiimodis csse falemur. Et simililcr non
dubitamus Dominum Christum, dicentem heato Pc-
tro : Quodctmqne ligaverit tuper lerram erit tigatum
ef in ccctts, et quodcunque sotveris super terram erit
sotutum et in cattis (Matth. xvi, 19), scisse dtccrc,
si voluissel < succcssorcs t u i . i Qui ergo privare
nitunlur sticcessorcs sancti Augustitti potcslatc ct
dignitatc, qtiam ipsi Augustiuo conccssit bcatus Crc-
strenui viri. Ilonim tinus quidcm monachus, cl prior
Ecclcsire Dtinifermclinac, Pclrus iiominc, clerici duo,
unus exslitit ntilcs. Ncgotitim autem legatiouis co-
rutu qui nosse ctiral, quam detuleronl epistolaiu
siibscriplam, lcgendo vel audiendo percurrat.
< Alcxander, Dei gratia, rex Scotorum, Radulfo
rcvcreudo Canluariensi archicpiscopo, et cum rcvc-
rculia diligcndo, salulcm.
< Audita prosperi adventus vcstri in Angliamjam-
diu a me desidcrati nianifcsta rclationc, dc inco-
lumiiatc ac prosperitatc vestra congaudcns stiuimo-
qtic protcclori gralias indc rcfercus, cum leuipora-
liutu uudiquc occupalio curarum Ucr mciim, r.t
vcstra ad pncscus valcaui frui pm^cuUa, itnpcdbt,
511 EADMEIU CANTUARIENSIS MONACItl 511
tam lilteraruro designatione qtiam lcgaionim rcla- A 1:0 nostrae liumilitatis eoncessio roborelur. Oranl?
llone aniini mei afleclum vestra» honitati cupio ma- poteus Deussubliinilaiero vestram ad hoiwreiu suuui
nifeslare. Taniae eienim d i 6 c r e t i o n ! s pcrsojtae frelus ei muniiueii Ecclesiae suae per longa lempora inco-
ronsilio, bonum proposituin pcropiiuie ad lioni ope- luiueiucusledire, ei posl lemporale regnum dignilatc
ris eflectum, Deo aunuente, uon dubilo me posse perennis rcgni sublimare diguelur.
pcrducere. Veslram igitur latere nolo excelleniiam, Rescripturo regis ad haec :
Ecclesiam Sancli Andreae in regno meo exislentem c Ilenricus, rex Angloruro, Radulfo arcbicpisco-
jamdiu pastorali cura destitulam, Dei ei vesirae be- po Cantuariae, salulem.
nigniialis providenlia pastore iiloneo desideranlem < Voio et concedo ut roonai hum illum, nnde rex
ine vclle eonsolari. Quocirca vcstrae pieiaiis de- Scotiae te requisivii, liberuiit ei concedas ad consuc-
posco clementiam, u l quatudani personatn a pleris- tttdincm terrae sttae in episcopalu Sancti Audreae.
quo mibi laudalam, Eadmertiui scilicei mottacbum, Teste Everardo deCalna apud Rothomagum. >
si vobis idonca visa. fuerii, u i |H>niiflcaIi inthroiii- Post haec misit etiiudem fralrem, proui oportere
zetur dignitale mihi liheraro concedalis. Vereus putahal, ad rcgem Scoliae, scrihens ipsi regt sic:
enim summum Paslorem roe graviter oflcudisse, < Charo domino et amico Alexandro, Dei graiia,
ctim gregem stinm negligemia mea aliisque forsan & regi Scolorum, Radulfus archiepiscopus, salutem et
crimiuibus iropedienlibus pastoris penuria desola- oraltoncs.
ttiin, el a traroite veriiatis in pluribus cxorbiiatum < Gratias Deo iuiitimerahiles refcrimo*, qui ad
diu permiseriro, filiali etiani liroore litneus in hac cognosceiidutn atquc pelendum quae debebaiis, re-
re eum amodo oflcndcre, ad veslrae fonlein discre- motis nebulis, tneniis veslrae oculos aperuit. GntUas
lionis rccurro, ul pristinae mcroor cxistens dileclio- nihilomiiius generalitati vcstrae, qui peUUouibus ve-
nis iuter nos habita?, tue liliiiro vcstrum paterno stris legitimis nos vobis ex amicis amicksiuios, ex
aflectu spiritualrtcr jantdiu n vobis adoplatum, veslri faniiliaribus fatniliarissimos et junclissimos reddi-
iuuuimine consilii in bac re ttieaniini. Valc. distis. Licei euitn ipsis petitionibus quaai oculum
Miratus ex his Pater Radtilfus, ct n t u s hoc ver- atit dextcraiu a corpore nostro avellere quaeratis,
bum a Deo cgressiim (maxiroe, quia ontnino con- iaudare tamcn hnbco justum desiderium vestrum,
slabat curodcm fraircm, ncc pcr sc ncc per quero- et, in qnaniuin potero, secundum Deum iili ohtcm-
libet hontinero, tniquaro de ipso negotio aliquo roodo perare. Volens quidem, et si pace Dei et vestra po-
apud quemqiiatu egisse, licei ejus absentiam mo- lest dici, iiivitus assentior bonae vestrae voluntaU,
lcste ferret; nam sicut iu servitio beati praedecesso- volens vcro, qtiia Dei voluntati, quero in boc facto
ris sui Anselmi, sic et in suo assiduus esse solebatj, prapsentero atque propitiuin couspicio, resistere non
noluit tamen regia? pciilioni assensuin non praehere, audeo, ncc cor vestruro in tios aroaricare. Invilus
ne vidcrelur Dci ordiuationi rcsisterc. Quoniam igi- aulero, quod (quasi solus) et patris consolatione, ae
tur acccperat ipsos legnlos pro eadem re, et pro aliis relevatione assidtia, c l filii sapienlis consilio et au-
regem Angioruin ex parte domini sui adittiros, ipse xilio in infirmitaic nostra ac aeialo desUtuor. 0 sa-
et couvcnius frairuiu Canliiariensiuin roisertinl per pientis viri consilium (si nos eo non spoliareiis, et
inantis illorum ipsi regi epislolan: banc : cum spolietis) qui tnntum vinim, lam fainosutn, lani
< Henrico regi Anglorum, charo domino suo ac Ecclesiae Dei iitilem, vita, et moribus, et lilteris
sumtno honorc venerando, fralcr Radulfus, sanctae divinis, et, si opus fticril, saccularibus a puerilia
Cantuariensis Ecclcsiae indignus sacerdos, et lolus iustructum, terrae vestrae consilio prseesse, in his
convenlus cjusdein Ecclesiae, salutem, et orationes quae ad Deum pertinenl, satagatis. Si alius cx par-
ct Adelia obscquia. libus longinquis quod petitis peteret, pro certo
< Notiitn facimus sublimilali veslrae Alexandrum, s c i a t i 8 non palcrcr elongari a nobis cordis noslri
regem Scotorum, curo oonsensu cleri et populi regni arcanum, sed vobis nihii est secunduni Deuro, quod
sui, legaios suos nd nos misisse, et consiliuni curae D abnuere velimus. Mittirous ergo ad vos personam
pnsloralis ad opus Ecclesia? Sancli Andreae n nostra qttam pctitis, et omnino liberam, ut a vobis certius
Ecclesia cxpetiissc. Considcranles ergoeorum justnm discat si ad.honorem Dei et sanctae inatris Canlua-
petitioneni, et, Intn diviui ainoris revercntiain quam rieusis videlicet Ecclesiae spectet petitio vestra.
sanclae malris Ecclcsia? utilitaiein allendenlcs, lau- Caute igttur et ctim consilio tractate quod agiUs,
dandis desideriis pium pncbuimus assensum. Con- quia sunt mulli qui libenter sacrationero istius dis-
cessimus ergo, juxta petitioncm coruro, personam turbarent, et si valerent, distitrbando cassarent.
Ecclcsiae noslrae ab cis dciiomiuatain, domnum Ead- Proindc nostrum esset cousilium ut quam ciUus ad
ineruin, qucm a pueritia disciplinis ecclesiasticis nos remitteretur sacrandus, ne dilatione quod time-
sublimiter insliluiuro el sanctis moribus decenter mus intervenial, vel quod nollemus. Saiutat vos
ornalum ad ofllcium sacerdolale omnino scirous conventtis fralrjim Ecclesiae uoslrae vere fideles
idoneum. Vcstram igilitr venerabilem sublimitaiem veslri, c l omnino ad servilium vestrum paraii. In
submisso corde deposcimus, ut veslne celsiludinis comroune autem rogamus ut ita vos habeatis erga
pia volunlatc atquc auctoriiate, et illorutn Dco digna fratres nostros, qui in regno veslro sunt, ut Deus
IKiiitio et super taro ncccssario Ecclesia? Dci nego- vobis iude grattas baboat el ncs. Valele* >
513 UISTORIA NOYORUM. — LIB. V. 5U

Veniens itaquc fralcr ipse in Scotiam, mox ler- ^ nec pro tota Scolia abncgarel ae essc monacliuni
lio die advenlus sui illo, qui fuit dies festivilalii Cantuariensem, turbato spiritu : < Nihil, inquil,
gloriosissimorum aposlolornm Petri et Pauli, susce- fecimus a Caulttaria pelentes nobis cpiscopum. > Ex
pit, eligente eum clero et populo lcrrx, et cooce- hoc igitur, cordis sui rancore devinctus, etimdem
dcnle rege, pontilicatum sancti Andrex apostoli virum in mullis ccepil faligarc, niullis injuriis clam
Chenrimunlensis. Qux res ila disponenle Deo acia el palam exagitare, eum dignitatc ac rerttm epiaco-
est u * nec virga paslorali, vel aunulo a rege invc- paliom proventu despoliare. Noti igitttr cum rccto
stilusfueril, occ hominium ei feceril. Laelus itaque oculo aspicere, non verba ejus vel eliam de Dco pro-
dies habitus est, atquc in laudem Dci alacriterex- lala, poterat paliculer amlire; quae rcs vulgtis laicro
pensits. In crastino autctn rex, cum eleclo de con- non potuil. Rnmorcs itaqne multi exorti situt, pnr-
sccrationc illius secretius agens, et modis ontnihus tes diversas in diversn trahciiles. Quod clcctus ad-
ettm a poniifice Eboracensi consecrari cxhorrens, vertens, et stium esse in lalibtis (ut prxlibnviiiius)
ubi, eo doccnte, accepit auctorilalcm Ecclesix Can- non titilc essc perpendens, per internunlios ntan-
tuaricnsis, ex antiquo toli Brilanniae praeeniiucre, davit ei bxc : < Quia video lc non esse, ut mihi ex-
ct idcirco, ipso disponenle, se Canluariae episcopa- g pedirct, serenum ergn mc, nec scio quarc hoc sic
em bencdiflionem velle reqitirere, contiirbatus tnc proincruisse, cum ccriinu hahcattir me non inul-
auimo siirgcns disces&itab eo. Nolebat enim Eccle- lum,te oflenso, in Chrislianilalis correclionc iu rcgito
siam Cantuariensem antefcrri Ecclesix Sancii A n - luo profuluruin, rogo ut luo favorc proseculus,
dreae de Scoiia. Vocans itaque Willhelmiim mona- Cantuariam ire tne sinas, quattnis consiliuin,
chum Sancti Edmundi q u i , post Thurgodum eidera quod mihi sil agendum, inde requiraiii, et bcnr-
episcopaiui prxpositus, pene illum evacuaverat, dictionem pontificnlem ad honorem Dci ct rxall.i-
prxcepit u l more solito in episcopalo se haberel, lionem rcgni Scotorum inde stiscipinm. i Non sedc-
exspolialo novitcr iuvestito. Explelo autem post hxc runthaec animo ejus, ct pctitioni illius se iiequaquaut
mense inlcgro, et his qnae supererant j&m tcrris assensiim prxhitiirum assevcravii, coutcstans rc-
cpiscopatus fttndilus evacuatis, pro voto principum gnum Scotix Cantuaricnsi Ecclesix uihil suhjcctio-
regni rex Alexander ipsum clcctum convenii, vixque nis debere, el ipsum ah ca pcnttus immuncm facltim
ab eo obtinuit ut quod sttpcr inimicos suos excrci- sibi datum cssc. Cui cuiu ille hoc sc cntenus ncscisse
Ittm ducere disponebat, virgam pastoralem dcsuper respoudcrei, prxsertim cttm cpi*loln pro se ah
aftare, quasi de manu Domini susciperet, ct ita in archieptscopo illi directa inter alia couiinerci enm
lolo rcgno corae animarum omnium, proposse, dciit- C Scotiam destiiiasse ut disceret utriitii pctitio
n o c

ceps intcnderel. Post bacc ad ccclesiam Sancti Au- quam in eligendo etim suggessil, ad honorcni Dci
dreae venit, et occurrenie ei regina, susceptus a ct s*nctx malris, Canlnariensis vidclicel Eccicsix,
acbolaslicis et plcbe, pontificis loco successit. spcclarct, non tit dignitate jam quingentis anuis nb
Inter bxc, eousque Thurstanus Eboracensis in en iuconcussc possessa, ipse pcr se in ntiritum filitini
transroarinis pariibus morabatur, et supra inemo- evacuaret, indignaius nimiiini quotidie nova placitaj
rato negotio stto viriliter insudans, ad hoc etiam in islo negoiio inire nescirc juravit. Ad b;cc illc,
regeiti Anglorura prnvocavit, quatenus et ponti- vocnto in consilium sutim Jonnne cpiscopo Glascho-
fici Canlnariorum scmel el regi Scotorum ter scri- nensi, et duohus roouachis Cautuaricnsihiis quos
ptis mnndarel, ne aul ille elcclum Sancli Audrcx tuuc lemporis secuin hahcbat, sciscilatus est qtiid
consecrarct, aut isle uila ratione sacrari pcrmitlc- in taii suo ncgotio sibi mcliiis dcccrucrent foro
ret. Qux rcs multorum animos vulneravit ct in d i - agendum. Tiittc illi rcgein adctiutes, ct siatuin aniroi
versa dislraxit, et clectum, ne CIn istianitati corri- ejussuper viro picuius ediscentcs, quasi non nh co,
gendx jure pontificali intenderet. non parutn debi- sed simpliciler a se consilii snmma prodirci, intitlc-
litavil. Uude hi qtiibus cordi erat suis voluplatibus rurit bomini hxc : < Si ut filius pa. is in pace vivere
magis quam Dci jttssionibus obiempcrare roborati D cupis, alias eam reqnire. l l i c , dum i>ic te^naverit.
sunt, et quoniam suoruin rooruin corrcclionem for- nulla tibi el paci eoromunioeril. No inus homiucm.
midabant, jaro securi irridebant. Quid plura ? Rcx lpse in regno suo vull essc omnia solus, ncc susti-
ipsc ad regis Angloruin jussa pavescens, ex hoc nebit ut quxvis polestas sine cjns dispositiouo
bominem minoris apud se honoris habere et sen- qnidquam in aliqno ncgotio possit. Jam cxacerhatus
sim sua corpil imminuere. Quod ipse adveriens, est contra tc, c l ncscit qtiare, nunquain tihi plcuc
seque modicttm, co sibi adverso, secunduin Dcitut rcconciliatur, eliamsi viderit quarc. Quamobreni
in regno itlius proficere ccrtissiroe sciens; proposttil aui linquerc le cuncta novcris oportcre, aut pcrpe-
Cantuariain ire, et inde quid sibi potissimuin in tali tuo ittlcr Scotos,eoriiro usussequcndo,contra animx
* causa foret agendum consiliuro quxrerc. Quod uli tux saltitem in opprobrio viiain ducerc. Quoil si
regi innoluit, dixil euin ab Ecclesia Canliiarieiisi discederc roavis, el auuuliiin quein a manii ilitis
penilus absoiutuui, nec omnitio aliquid in ea parti- suscepisli, etbaculuin qncin dcsupcr allare lulisli,
cipitiro lialicre, seqite in vila stta conscnstim non illi cogeris restiluere. Alioquin lcrram suam, nisi
prxbittirum, t i l episcopus Scolix subderelur ponli- eain transvolare potu» ris non cgrcdicris. i Ad b.cc.
fici Cantuariorum. Quibus cum ipse referrct, quod quanta dicta, qunuta ohjccta siui, bitic et inde ad
515 WDMERICANTUARIENSIS MONACM 516
alia tendcntcm scribere pigct; post quae omnia A regimine sciebal, et, si rcrannerct, detrimcnutm
dectns ipse, considerato ortliue qtto quae penes se animae suae et aliorum imminere videbat. Communi
a c u fuerunt, viddicet qualiter annulnm de manu tandem consilio uoiui enm vi reiitiere, petitioni
reg!8 acccperit qualiler episcopatu iovcstitos ftteril,
9
suae, qoamvis invitos, acqttievi, ct episcopatum
qoaliter bacttlum desupcr altare tulerit, i t t breri rcddidit, et fcedos amiciliae inter me et ipsom oscolo
respondit: Aiinulum quidem, quem de mano illitss confirmavit. Et baec est rei verilas qoam liller s
suscepi, iibcn* reddam, ea re quod nibil pdtestatis, vobis declarare voloi, ne si aliud ad aures vesiras
qoae eo signiflcautr, in illo accepi, laico scilicct perveniret crederetis. Sciat denii|ue houitas vestra
danle, ctii lale qttid nibil attinet. Raculoto atitem, quod vobis penitns, nt amicus fidelis, obooxios esse
qoetn soper allare, pracsentibus duobus episcopis, cupio, et consilto vesiro, vestrae etiam dilccti n i
sumpsi, ponam ubi assumpsi, et eum dispositioni sttbdi dcsiilero. Ut domino Eadmero honorem exhi-
iesn Cbristi commendabo. Relinquere autem totum beas, obnixe postulo. Yale. i
episcopatum, ea conditione, quia vis mibi infertur, Utruin autem in isiis tanto Patri rex ipse veia,
acquiesco, ut eum tcmpore Alexandri regis non re- so|)bistica falsave mandaverit, non effngicl notitiara
clamem, nisi pontifex, et conveittus Cantuariorum ejus qtti consilia, commenta et deceptiones singnlo-
_ I» . ' L ! 1.2. ->*--.-.i.i..-m*
. _t I
et rex Anglorum aliud mihi stiper his consiiiura rum suo tcmpore denodabil, redditos
* * »Mm AMA fjtMka^aA «tA*kMjt*I.St
coiqoe prout
*A*l.tS»M* 4M.Ij»».A M^M...*

dederint. In bis, in pace divisi sttnt, et Eadmerus, gesserit. Scripsit tamen ad batc Pater Radulfus
Cantuariaui vcniens, ab episcopo _ ct fratribus sois epistolam hanc:
laete snsccptos cst. Diligehator euini ab omnibus, et c Alexaudro illustri regi Scotorum, frater Ra-
qui dc. absculia iititis fiieraut moeslificati, in prae- duifus, Cautuariensis Ecclesiae minister, sic regnaie
scntia illius facti fuerunl vchcuienter cxhila- In regno terrcno ut cum Christo regoare possit i n
rati. Misit atttcm rex in accusalioncm ipsius, pcr coelo.
nuntium suuin archicplscopo cpistolam unara, c Gratias, qttas possomus, veoerabilis doraioc,
conlinenicm Iwcc: soblitiiiiati vestrae rcferimos, pro dilectioois et bo-
c Alexander, Dei gratia, rex Scolorum, Raduifo, noris munere, quod erga parvitalem nostram,
arcbiepiscopo Cantuariensi, in ipso qui vita est nuutiis et lltteris referentibos, vos habere dignosci-
semper viverc. mos. In qoo nos procol dobio nos pro posse sempcr
c lmnieusae bonitati veslne petitioni meae coo- devotos babebitis, et si qoid io vita nostra, Domiuo
descendenti, personam in praesulatu Sancii Andreae largiente, froctoosom invenialur, vestrum esse se-
SLblimandam mihi mitlendo, animi m e i a f f e c l u s , Q c u r e s c i a l i s . Gralias e t i a r a , e x b o n a v o i u n t a l e v o b i s
benevolens, et ut jtistura est, obnoxius, innumcra- persolvimus pro susceptione charissimi fiiii nostri,
biies gratias reddil. Sed pcrsona in episcopatti posiu, Eadmeri videlicel electi episcopi vestri, qucm se-
consoetodiiiibus terrae moribusque hominum, ut res cundqm petiiionem vestram vobis transmissum
et lempus exigebat, et ut jusium et neccssariutn honoriflce traclasiis. Quem nos ctiam ad partcs
esset, cottdcscendere nolutt. Ipsa vcro tandcm per- noslras redcuntem, prout decuil unUra personam,
sona, in praesentia quorumdam cpiscoporain ct co- oftlciose suscipienles, in a^ventu ipsitts non mc-
mitum, prohorumque lerrae tncae viroruin, me rcqtii* diocriter I x U l i stitnus. Cumque -secreiius postea
sivit ut ei liceutiam recedeudi, el dc lidclitaic quatn intcr nos sermo versarctur, audivimns eum aliqua,
mihi fccerat, iibcrtatem coucedcrem, cum nttllo a sensti litlerarum vestrarom, qoas prius audicra-
modo remauere vellet, uisi eum in captione detine- mus, diversa scntire, nec omnibus antea auditis, cx
rcra. Iloec audicns, ci his verbis rcspondi quod, si lolo asscnsum praebere. Nunc iuque quoniam in
aliquas diclis vel factis injurias, ei a me illaUs, ct scriplis veslris aliud legimus, et aliud ab ipso fratre
quod in aliquibus quae ei facere delniisscin me |icrcepiuius, consitio nobis est ot eumdcm filium
defccisse demonstraret, pro Dei amore ct meo ho- nostrum apud nos retineamus, quousque, Domino
nore libenlissime praesto cssem emendare. Ad liar, 0 ^,^,,^^ ( „ Angliam vcnialis, nisi forle aliquid
in praesentia ontnium asUntium, dixit quod nullas aliud quod ttobis faciendum sit anlea mandaveritis.
dictis aut factis d injtirias injeceram, nec unquam Cum autem, Deo donanle, vobis pncsenliaiiter lo-
in aliqua re quam ei facere debuissera defeceram. qni et rerum causas hinc inde audire poterimus, si
Praeterea egomcl, ct episcopi ct consules, aliique v i u ci dociriita hujus amici nostri vobis et palriae
terrac mex prohf homincs, ibi aslantes, rcvcrentiae vestrx utilis esse videtor, injuncU sibi obcdtcnlia
obedienliatn in qnibuscuuque justuin esset, inagna ad clectionis suac locum, si eum susciperc vuliis, rcdiie
animi bcnigniute obtulimus, et pro pcnuria honeslae polerit. Si vero in conspeclu vestro aiiud placituin
cxhibitionis rcverentiic non csse necesse ei praesu- fuerit, nos cum, ut virum in iege Doraini moltipli-
lauim relinquere, cum raagna adraonitione retulimus, ciler inslructum ct omni bono operi aptura, cuin
u l cliara remaneret, doncc regi Angliac ct vobis magno gandio retinebimus, el sic spem bonam iu
nuntiasscm, nt amborum consilio frui possem, ob- misericordia Dei habenles, ejus redilum frucluosum
nixe rogavimus. IIis auditis, mihi respomlit quod habehimtis. Yale. >
nuilo modo rcmancrcl, nisi eum iu captione delinc- luquc dc his ita.
rcm; sc coira ncc iiliicm, ucc iiloucum iu pra?s;tlatus Scd dum uiia circa monnchuin Cauluaiicuscm
517 HISTORIA NOVORUM. - U B . VI. 518
gerontor in Scotia, qaiddam nostris saecelis inao- A muitorum mentcs exterruif, atqne torbavit, e t d e
ditom contingit in Anglia. Willhelmus enim fllius occultis jusli Bei judiciis bi admirationetn concussiu
regis Heorici, cujus in superioribos bojus operis £o Uroen cilius scdau est in plurimornm animis
noonollis memiiiimos, Palrem suum a Northman- bqjos turbationis immanitas, quia animam regis,
nia i n Aogliatn regressum seqoi gestiens, navera qtiem maxime bec infortunium rcspiciebat, vide-
ingreditor, copiosa nobiliom, milituin, poerorom ac bant virili animo se agentem, et aequiuii judicio-
feminarom moltitodioe comilatns. Qul mox por- ruro Dei, coi nemo resisUre potest, baec sobmisso
tum maris evecti miraque aeris screoiute freti, gesto ct voce attriboentem. l u bis namque se con-
frcto clapsi, io roodico navis qua vebebaotor, r u - solans • bumili spirilu et ore ilixit quod omnibus
pem iocurrens, eversa est, et oroncs qui in ea Cbristianis in cunctis evenlibus suis dicendum fore
rcsidebant, excepto rustico uno, et ipso, ut fereba- intellexit, viddicet, SU nomen Domini btuediclum
ttir. nec nomine digno, qui mira Dei gratia vivus in saecula. Amcn (Job i , 41).
evastt, marittis flucttbus sunt absorpti. Quas res

LIBER SEXTUS.

Qua jecundiute et exsuliatione regnum Angliae in B praemissae intenlio poenae regem v d pontificem a l i -
reditu regis exbilaralum fuerit, qui teniporis illius quatenus conturbaret, ex commoni consilio pcrmis-
reeordatur, et, me ucenie, advertcre poicrit. Spes sus est idem Thurslnnus*. Angliam redire, et Ebora-
etenim magna magni boni multonim roentibos est cum regia via, vcnire. Quod et factum cst ca dispo-
iodc profecu, quae sibi proroitieret levamen et sitione ut nullatenus extra parocbiam Ehoracenscm
aoxiltom a magnis malis, quprum taedio nimtum an- divinum oflidum celebraret, donec Ecclesiae Can-
tebac videbantor infecta. Veruin dom faraa intonuit tuariensi de injuria, qttani ei intulerat, ahjurau
Willbclmum, jam olim regni baeredem designattim, cordis stti obstiitatione, salisfaccret.
de mcdio esse soblatom, oon parva bonae spei portio ilaec inter de reginae mariutione, necnc in re-
periit, consideralis injostitiis, qme in omni genere gnum promotioiie actum est inler regni sublimiorcs,
bominnm iilis diebus emergebant..Allamen rex le- ct in Vindtesora ipsum negoiiutn administrari dispo-
galis conjngi nexu olim soltitns, ite quid ulierius i n - situm est. Ubi cum episcopoa Serberiensis, quia
bonestom commilteret, consilio Raduifl Cantoario- casirum ipsum in dioecesi soa consislit, ofliciuin
m m pontificis et principum regni, quos omnes in ipsius coputae niteretur administrari, contradictum et
Epipbania Domini sob uno Lundoniae congregavil, coinprobatum ab alii* cst, magis ad archiepiscoptiiu
dcercvit sibi in uxorcro Albeleidem filiam Godfredi Cantuariensetn id pertinere, ea ratioiiequod rcx m
ducis Lolbaringiae, puellam virginero, bonis mori- rcgina speciales ac domcstici parochiani sunt ipsius,
bos et dccore rootiesti vultus deccnter insignium. nec dimcesem cnjusvis episcopi ei possc pncripere
Ad bujus igilur coputc perfectioncm directi nutitii quod sui juris dignoscitur csse, curo tota tcrra,
sunt, qui cutti bis quos dux meinoratus Angliam pro Icge priroatus, Cantoariae parochia sua s t , et oro-
boc ipso destinavcral, festinantius irenl, et futuram ncs cpiscopi lotius insuhe parodiias quas babeut
regni dominam, ut dccebat, sommo cum boiiore ad- noii nisi ab ipso ct pcr ip*um habeant. Sedaia igitur
docereul. Venienti ,ergo illi occiirsus episcoporum in his conlrovcrsia est. Itaqtie quoniam Radulfus
ct proceruro regni Dofris, ubi appulit, grandis archiepiscopus, corporis dcbiliiate gravatus, mini-
factus est, et inde ad curiaro rcgis osqoe pcrdu- steriuin ipsuin opportune cxsequi nequibat, injuuxit
cU. illud episcopo Winloniensi nc, si cpiscopus Serbc-
Cum Iiaec i u administrantnr convetitu principuro rieusis illud adroinislrarei, insuper vcnturis lempo-
qtti pre occurso regitiae factus fuerat nondum soltito, ribus aliquis Ule quid ex suae Paroi bi;c auctoriute
ntsgnus serme habittisest de discidio quod eo nsque quam ex Cantuariensis episcopi oLedicntia, sibi
versabator inler Radulfum arcbiepiscopum Cantua- p vindicarel. In crastino auiem expletionis oflicii bu-
ricnsem, et Thursunum Eboracensetn. Siquidem jus, dum in reginam ipsa pttella bcncdici tlcbuissei,
ipse ThursUnus, prout supra descripsimos, a Calixto et jam dicto introitu missae Patcr Radtilfus ipsum
episcopus orditiattis, litleras ab ipso Calixto, more oflicium cclcbraturus sacris allaribus asiitisset, ad-
quo cuncta Roroae impctrantur, adeptus fucrat; qui- veitit regeni in solio stio seoere coronatum, ct
bua jobebatur, ut ipse Thurstanns episcopatu suo aditiiratus est scieus regnl coionam se illi non ini-
potiretor, atit rcx aiiathemaie, et Radulfus suspen- posuisse, nec illaro ab alio posiUro, se praesenle,
sione pontificalis oflicii plcclcrelur. Ad quod reci- jure ferrc debtiisse. Divcriil igitur infulatus, et sui
tatae sout sentenliae privilcgiorum quae supcr.ori patriarchatus stoia redimitus, ab allari, ct ad regcm
tibro indidimus, *el quam digtte Deo baec apostolica acccdens, co sibi suppliciier assnrgcntc, scisciUtus
dispoocrentur,intcilcctumcstab orouibus. Tamcn ne cst quisnaiti capiii (jiis coronam impostiisset; ad
 81* EADMERI CANTUARIENSIS MONACRl 5ifi
qnod ille demisso vullo, se non magnam cnram inile A in Angliam votoniaiem jnssumquc oppcriens, q u j -
accepisse, et idcirco memoriae id ebpsum modesta lenua illnm ad ae perducerenl. Quibua etiam ipse
voce respondit. Quicunque, a i i , illam posutt, IIOII id rex, prudenti usos consilio, injooxit qoateoos i i e r
elique jure fccit, nec quandiu capiti tuo boc modo ejus ita disponcrent ot post iogressom Angltae nec
liiscderit, proposiii negotK exsecotor non existam. ecclesias, nec monasteria qoaelibet ad se teodcna
Coi rex : Si non jore, ut asseris, imposita esi, fac bospitsndi gratia ingrederetor, ncc aliundc qoam de
quod juste faciendum fore cognoscis, me cotitradi- suis victus necessaria ei roinistrarentur. Perluclus
ctorcm in nullo babebis. Pontifex igilor, elevntis igitur ad regem digne ab eo stjsceptos cst. E t
manibus, sostolit coronaro dc captte ejus, ipeo dis- exposita sui advcotus caosa, rex, obtensa expcdi-
aolvente ansulam qua sob roento innodata erat, ne tionc, iii qua tunc erat (nam snper Walcnscs ea
capite instdcns vacillaret. Quod i i qui circutusiabaiit tcmpestate exercituiu duxcrat), dixil se tanio nego: o
intucntes, omnes etau voce poniiflccm parccre, et opcram ttine quidem dare non posse, cum lcgaiione
regio capili coronam reroittere petiveront. Acquievit illius stabilera auctoritatem non n si per conniven-
ille, et mox juxta regem coronatum staus, Cloria in liam episcoporum, abbalum, et proccrum, ac loti; s
exceliit Deo, ad incoeptae offlcium missae inclionvit, regni conycntnm roborari posse conslarei. Supcr
cboroqoe sequentia canente, aitario rcpraesentalur. B 1 ^ { ] pairias consueludines ab apostolica scde
8 u

Rcgina itaque in regnuin consecraa esi, ct dies coucessas, neqnaquam se apquanimiter amissorum
f c s t i Y u s c l bilaris oroni poputo qni coufluxerat babi- fore tcsUbalur (in quibus baec, et de maxirois ona
t u s est. cfrat, qtue regnum Angliae libemm ab omni tcgati
Post baec arcbiepiscopus cnm rege Abcndouiam diiioue conaiiioerai) dooec ipse vitae pnesenti super-
veniens sacravitibi Robertum, qni ipsi doroinoregi, e s s c l . His boramqoe simibbus regali facoodia
in cura panum et potus streniie ministrare solebat, magniflce bonoralus, omni modo [n/. nullo modo]
ad cpiscopainiii Cestrensis sett Conventrieusis E o se illi qnidquam anliquae dignitatis derogaluram, imo
ctesiae, accepta prias ab eo professione, qua se, ex ut d i g n i U l i s ipsius gtoria undequaque a n g m e n U r e -
autiquo roore, dcvovit fore suhjeclum et obedientero tor, spopondit plena flde elabbratiiram. Pax iuque
sanclae matri Eccleshc Canluariensi, et ponlificibtis flrma inter eos flrmata est, et qoi legaii oflicb fungi
ejus. Sacratus est atitetn i u lJus Martii, assistcntibus in t o u BriUnnia venerat, immoois ab onmi offtcio
et coo|ierautibus buic sncraroento, WiHhelmo Weti- U l i , cum ingenli pompa, via qua vcuerat extra
Uno episcopo, Willhelmo Exoniettsi, Urbatto et Angliam a rege missus est. Dofris itaque transfrela-
Bernardo episcopis Wnleusihtts. turus, Cantnariae boruto regU et arcbiepiscopi
Dum haec isto ordiue in Angtia disponunlur, famae magnifice a fratribos susceptus csl, et Inler eos
C

ccrtilodo illuc usque perlata est pnpnm Catixlunt, Iridoo com jocondiute conversaios. In qtto tetnpo-
virihus uudicunque collectis, supra roemoratum ris spatio qoerimonia apnd eum deposiu est pro
Mauricium, cognomenlo Burdinum, quem vocitum gravi injoria qoa papa Calixtos Ecclesiam Cantca-
Grcgoriuro sede apostolica imperator cum suis fau- rienscro in causa ThursUni Eboracensis bnmiliare
toribtis papam constituerat, ccpisse, cumque sttis non vcritus est, elsuis litteris eamdem bumiliatio»
oronibuc spoliatura mooasterio, ttt monaCbus cssct, ncnt otnissa omnis justithe consideratione, roborare.
contumeliose introsisse. Quo faclo ipse apostolici Quae ipse levi vttltit ac miti mente snscipiens, privi-
culuiiuis securiuie potitus, libera atictoriutc, qua Icgia ab antiquis Patribus oliin a Romana sedc pos-
Romantim poiitificem niti aeqiimn esse probatur, sessa ostendi sibi poslulavit, et si r a u esse proba-
quaquaversum per legatos suos utebatur. Dc quorum rentiir, qnae noviter instiluu eranl, se promisit
numero quidant, Petrus uoroine, Roroanus genere, claboraturtim ot in nihilo redigeretilur. Prodeotom
monacbus Cluniacensis professione, venit in Galliam, igitur ratione viroraro probaturo est bull&las anli-
missus ab ipso ponliftce functus, ut ferchatur, quitus cbartas incendio, qnod tolam ecclesiam neo-
lcgatione Galliae ac totius Briunniae, Hihcmiae n doin traiisiUsqoinquaginUannisomninoconsompsit
quoque, et Orcadaram iustilarum. Supercrcvernl esse consumpias, paucis itlaram in antiquis schedu-
auiem fama istius famaro omnium, ante euro iu has l:s, scu veteribus libris qooqoo modo raptim tran-
partes a Roinana sede desunatomm, et abbales, ac scriptis aqoe relentis, quarum verius, et Romanl
nonnulli alii viri videiicet honorati, ejus adveniuin siilo eloquii et auctoriUte, jam per quadriugenios
Anglix praeconaturi, ab co ptuinitiebanltir. Erat et co amplius annos ab ipaa Eccksia inconcosse
enitft filiii8 Petri praeclarissimi, ac poteulissimi liossessa declaralor. Quibos ilie perspectis aique
principis Romanorum, cujus fides et actio magiii perpensls lesutus ettaro ipse est Ecctesiam Cantoa-
consilii et fortiludinis esse solebat iis qui in sedc riensem grave tiimis et imrooderatiim praqodiciutn
aposlolica canonice consliluti Patres orfois habeban- esse perpessam,et qoalennsbocvelocius corrigcretur
tor. A l l o n i u igitur tola lcrra in exspeclatione quasi se modis omnibos opem adbibiturum pollicitus cat.
tanti adventus, dircxit rex Henricus Bernarduin Post baec Angliatn egreditur, prospero curso procci-
episcopum Sancti DaviddeWalis, el Joanncin filium losutn marc evccttis.
patriti sui clericum trans mare, ubi eousquc idciu Ilis ila variatiiibus, supra designattta episcopus
Pelrus roorabatur rcgis Angloruin de iniroilu stio
r Scotirc, Caniiiariae continue degchal, skut olun
 m IUSTORIA NOVORUM. LIB, VI.
priosquam itt ponliftealus electus essel, faccre sole- ^ iniiiikiiia» uiilii cx vestra parlc per eos quos vobts
bat. Conventunt mouacltoruin non faciic descrens, familiares esse sciebam , inlcndercntur , msi epi-
sed more aliorum sese in omnibus liabens. Tratisiit scopalui fuuditus cedcrem, ct his veslcr hahilus
i n isiis annus, iulegcr el scmis. Venienlcs inlcrea circa II e, ct dissaisilio, qua mc his rebits ad pon-
Cantuariam diversi episcopi, abbaies, ct qtiiqite titicalum pcrlinetitibus, sinc lege et judicio spoliasti,
nob les, qui liomincm ex cohabilaltone Palris Anselmi alteslareutur, neccssario dimisi quod a b l a t u m rc-
qitondam nolum habebant, de negolio illius pcrciin- linere non potui. Scd dc tstis cpistolari brcviute
ctabanlur. Et ordinem rei edocli, ctun Ecclesiam disquiri commodo non valet. Qttamobrem, omissis
qttam canonicc eleclus regcndam suscepcral, milla islis, brcvilcr sug^cro quia si in pace vcslra pcr-
ralione juxta sciia canountn indemnatum dimitlerc miiiitis, el opem (ul veslram rcgalcm subiimiiaicni
posseconcordisententia asseruerunt, licet consecra- decel) fcrre voluerilis, ut ad vos hotiorilicc rcdeam
tus non fueril, electionem videlicet qtiodammodo ad explemlutn apud \o$ scrvitiuiu Dci ct vestruin,
consecrationi praeslare contestantes. Usus igilur secundtim voluntatem Dei couabor iter aggrcdi, ct
illorum et quorumdam aliorum consilio, necne hcati in ouinibtis voluutati vestro parcre, uisi, quod absit,
Patris sui Ansclmi, cujus beata conversalio eum in videatur volunlati Dci resistere. Quod si amplecti
multis oliitt inforinaverat, exemplo provocalus, qui B minime viiitis, ullra IIOII possuin. D C O causam Ec-
olim ab Anglia asqtie, ut ipse a Scotia, pro similt clesuc sti;c cotninilto. Ipse videal, ipsc <li>penscf,
causa pari ordiite pulsus fuerat, sicut longe superius ipse, quod qiiisquc incrctur, in hoc st/o uegotio
babila mentio est, rcgi Scoloruin epistolam, quain cuique reddal. Ego libcravi, ut ;csf jmo , aiiimaiii
ccce subscrihiinus, scriptam d i r c x i t : mcain; cgo, ttti dcbui, coram eo cxposui causuiti
c Aiexandro illustii regi Scotorum , Eadmerus, meam, paralus in omnibus sequi voluiitatrni suaiti.
quomlani electus episcopus Scotiai, salutem et ser- Ne tamcii putetis me in aliquo vclle quidqtiam de-
vitium. rogare libei tati vei dignitali regni Scotonitti, secu-
c Pro benigna volunlale, quam se erga ine vesira rum vos esse volo, quia quod a me pelit»tis, ct egc
>cxcelleniia olim habuisse luoustrarc diguala cst, lunc quidem acqtiicscere n o l u i , xsiiinans aliud
gratias, quas | K ) S S I I I I I , vobis exsolvo. Et quidem quam sccuitdtim quod postmodum didict, aestiiuare.
bcnigniiatis vcsinc IIOII merilorutn meorunt fuisse dchcbam, dc regc scilicet Aiiglorum, de putttili. v
I I O I I nescio, qtiod prajleriuissis intiumeris, quos ct Canliiaiiorum, ct de bciicdiclionc saccrdoiali.
vitae probilas, et sapicntix» atque prudenliae illustra- hucusque persistiiis in scnteuiia vislra, 111.» am-
Lat auctoritas, me in cpiscopatiiin-clegistis, etfeguo plius coiitradictorcm iiou hahetis, ticc. ill.i m e i t
— — « r » — _r- —c p • - -» v
vcstro, itt iis quas Dci siiut, pncesse voiuislis. Bed- u
servilio Dei ct atuorc veslro, quin quod volueriti;.
dal vobis omuipoteus Detts pro tam hona volitntate faciatn, tillo modo d i v t l i c i i l , tai.tuiui-.odo alia qi.a».
illud pneiuiuin quod boua voluulas mcrctur apud potiliflcis Sancli Attdrea? juri compettnit, tnilii Iic.;at
etim. E l boc ulique oiat quolidic et dcsideral ctnn vcslra itoita voluiilalc aduiiuistraie. Ilac oli .
anima mea. Quod autein res aliuin, quaiit proposili vobis insinuasscm; sed qttia rumor quaque discur-
cointtiuiiis tenor exsliteril, evcitttiui soriila esl Dci
f
rebat vos in Aitgliam, poslposila o u u i nmbiguilalc.
disposilioiii, quam peneirare vel siibterfugerc iiemo liinc vel tmic, aut certe lituc veiiltirum, scriheie
polesl, asctibctiduui forcuou dubito. Quid lamcn cx distuli, quod magis optabam secreio vohis ;tlT«iii
discessu itteo a pomiflcalu didicerim, si facuitas iuihi declarare. Sive igiiur ista suscipiatis, sive al ioii
daretur secrctius vohis loqnendi, sanclue fldei vestrae constlio postponatis, ego, quod mca referi, pura c l
nctiflcarem. Licct eniiii corpore a vobis disccsseriiu, simplici couscictitia feci, ipso cuucta tnspicieiite ct
jtoverilis lainen pro certo quod fldem, qiiant vobis exaininante, qui novil quid cuiquc reddininis ;vquo
deheo, Deo juvaule, non violabo. Unde vcslrutn moderaminc sit. Quoniam ergo in mauu ejus sunt
ct rcgni honorem, iu qtiibuscunque poleio, si etiain corda omuitim rcguut, tutimo cordc rogo ut

uon sprcveriiis, fideliler quaram, ipso leste. qui JJ 'P vestrum, cl attus vcstms, ad scstta gratia
SE c o r

conscieutiae mex soltis ct vcrus inspector est. Ncc dirigat, quatcnus el Ecclesia stta , qu.-c in regno
bacc dico quod miiltuui desiderem in regno vesiro vestro peregrinnlttr, vcslra opc iu sancta conver-
epi«copari, sed tamen mailem dignitalem lerrae salionc de dic in diem prolicial, ei anima. vestrae
vestrse augeri quam minorati. Prastcrea novcrit post banc vitam bcaliludinis ;clcrnx iuerccs cxiude
bealitudo vcstra quod oitines qui audiunt qualiler provcnal. Amen. Quid de islis exccllcuiia» vestra*
eleclus, susceptus, et ponlificatu saisiius, c l loco plaeeat, benigiic, quicso, milii lideli vcstro lilleris
pouliHcts sobstitutus f u i , tina sei.lenlia asserunt, suis nolilicare diguctur. Valc. >
nec me jusle potuisse episcopatum dimiitere, nec Misil eliam, ipsis dicbns, Badttlphus archiepisco-
alium me viventc juxta lcgeut Domini subslitui pus el fratres Ecclcsiae Canluaricnsis cpislolam
posse. Nec ciiim vir tixorem suam, aut ttxnr virum, ipsi regi, haec intcr alia coiilinculciu.
u t a l i i nubat. dimillerc rcgaliter potest. Sed fortasse
dicitis : Tu dimisisti. Dimisi qttidem, sed, quod f Alcxandro illttstri regt Scoioruin, Radiilphtu
cum pace vestra dicattir, illala vi, cui couliaire ne- Canlttaricnsis Ecclcsix minister, et fratrum cott
qttivi. Cumenim per|>es discordia, et inlcrminabile vettius Domino Christo iu ea dcscrvicns; oer illui«a
PITROK. CLIX.
17
 5*5 EADMERUS MONACHIS CANTUARIENSI3. *tt
in l e m regoare, eui famulaiur omnis militia CCB- A speramus, vobis utilcm, et in lcge Dei a pueritia
lebtis* nobiliter insiructum, in primnm diiectionis vestrai
i Novit pruilentia vestro, cuarissinte doniine , gradunt, ct in ofBcium sibi injttnctum pro veslra
qnamo tenipore sedes episcopalis, qoae in patria gloria revocale. Deus pacis et dilectiouis, a qoo
vestra praecipna babetur, suo caruent paslore, qtue omne bonum consilium procedit, sit semper vo»
procol duhio quanto fuerit suo deatituta vigore, biscuro. Quid vobis videalur de iis quae vobis m a n -
tanto deteritis subditorum mina inde proveniet. damtts, nobis prccamur rcscribi facilC. Valeat d i -
Undc bortamur sereuitaletn vestram, qoam divina lectio vestra, cum douJna regina uxore vestra, et
propitiatio inter alios reges ita absque itotabili re- ctim oronibus qni ea quae jusla sunl, volttnt, ct vos
prebensione bucusque honoravit ut ab omnibus lau- dHigunt gloriose doniine, n houorandae saiictae inn-
dabilis babeatur, quatenus latito religionis detri- Iris Ecciesiae flli. Amcn. »
mento flnem danles, pastorem quem vos canonice Eodtro antto, qui fuit annus ab Incaniatione Do-
clcgislis, et nos legaliter ad vos inisimns, ad sedeni mini millesimus centesimus vicesirous sccundus, ct
suam, ex bona .voluiilate veslra, revocetis. Et ctini cx qtioab episcopatu iloflensi in palriarcliaium Can-
ncc in vobis, nec in ipso culpa pateat, quare boc tuariensem translatns est annus nonus, defunctus cst
digne fien non debeat, ex Patrum auclorilale, non B Cnn.uarUe, in Metropoli sede, Radulpbus arxbiepi-
inlelligitnus qualiler, isto viveulc, alium mcmorata scopus XIII Kal. Nuvcmbris, prcsenlihus filiis sois
Ecciesia vcslra possit sorriri episcopum; quia sponsa glorioso scilicct agmine mouachonim ejttsdcm loci,
Dei (suo superstite), ne fiat adultera, nisi legalero el terlio die ab liinc in rocdio auLc mnjoris ecclesia»
oronero conteronil mariluro. Quaproptcr quomodo- decenter sepultus.
cunque baclenus boc dilatum fuerit, virum, sicut

JOANNIS SELDENI
IN

EADMERI HISTORIAM NOVORUM

NOTJE.

\[) Qni non pntno (uerit homo regit et de mnnu - morttio aiitistife, baculum illttd pasioraic (puto et
liut epitcopatus vet abbatia? investituram. Obtinebat . anituluin) a destinaio ad hnuc rem sacrt corpor.s
tcvo illo superiore roossoleinuis, atqtte ante Norlh-
iiiannorum eiiam adventum bic usitatissimus, u l
majorum geutium aulislilcs sncri, cpisiopi nimirum
e t ccenobiarchae (qui saiiem iu clieutela regin) a sa-
cris Ecclcsiaritm corporibtis clecti , quin samius
eiiam, sprctis omniuo corporum sacroruro suflra-
giis, in auia designali, annuli e l baculi pastoralis
sive pedi trnditioue, iu (iigtiiialis pos$e»siouein a
regibus uostris, jure avilo uixis, mitteretttur. l u
Clastonicnsis coenobii privilegiis, apud C. Malmcs-
buriensein De gestis regum Jib. 11, cap. 8, rex Ed-
garus monachis etectionem sui abbatis perpeluo m a -
nere censet, sibi vero suisque hasredibus. tribuendi
fratri eteclo pastoraiem baculum, potestatem, reli-
nuit. Aiqui idcm auclor alibi eleclionem praesulum
ct a b b a t u m tempnre Anglortun | cncs clericos e t
mouaclios ftiissc scribit, uii videre est in iibro ejus
i i i De gestis poniiflcuiii, ubi d e Edinuudo episcopo j )
Lindisfarnensi agit. Verum cilcrioribus aevi Saxo-
nici annis, sive regunt tauluinniodo gratia sive a u -
licarttin parliuro studiis, sacri bujiisttiodi bonores
delati, etneglecto prorsus sulfragiorum jtire, eodcm
rilu dottati. De ea re Ittculciilissiimim |>erhihet testi-
iiionitun Ingulplius, abbas Crowlaudeusis, qui Guil-
liolino I cox'Uneus.;A muliis, ioqtiil, annis retroactis.
nutta eleclio prwtatbrum erat mere libera el canonica.
Sed omnes dtgnitates tam episcoporum quam abbaium
per annulum et baculum regis curia pro sua compta-
centia confercbal. Egregium porro rittis hujusce ad-
jicll exemplum de vulgalo coenobiarclia Wcgelan-
«icnsi in Crowlaiidensein ita creato ab Edwardo
Confessore; tinde liquet ctiam solemne fuisse, de-
nttnrio, regi, qtti stto arbitralti subropamliim autisli-
tem eo insigiiiret, cxhiheri. Ccrvasitis ciiam Doro-
hernensis in declamatiotie, scu, ul vocat ip.se, ima-
ginatione. ms. cotttra Robeiiuro nbhaiem Saucti
Augtistini Cantuariensis; Laufrauciis , inquii, pt-
tivil regem (Guillieliiuiin nempe I) trl sibi donationem
abbuiice (Saucii Auguslini scilicel) concederei sicut
omnes prwdecessous suos constat habuisse. Ites^ondit
rex et dixit se velle omnes bacutos pastorates Anglia?
iti munn lenere. Annales item Lichfeldensis Ecclesiae
mss. : Vsque ad ilta tempofa (de Hcurici 1 aevo ver-
ba flunl) reges conferebant omnes ejiscopatus in An-
gtia per invcstiluram annuli et bacuti; complura
ejusmodi p^ssint occtirrunt. Quam conlroversinsa
res essct, fusius patet ex auctore hoc nostro atque
aliis qui ejiisdem sscculi rcs uarraut. Caetenim ut-
ciinqiie httjusinodi j u r i reuiintiatiim fuerit ab Hcn-
rico 1 (ita eitim scribmit), in aliquo tamcn tiso' dio
postea durasse videtur. Quod eliccre fas est ex
Joannis regis diplomate, quo baculi pastoralis, in
<unobiarcjia Nuteleieitsi designnndo, iradendi jus
Guillieluio marescallo Pcmbrochiae comili traiistnlii.
Uleiu, ni fallor, conccssil qttod jus palrouatus cus-
n o b i i juriscousiilti poslea uomiuabaiil, verom cc.u
ipsa diplomalis vcrba dcscripta ex l a h u l i s regiis ,
quas c h a r t a s v o c a n t , aimi n Joauuis regis, metiihraii.
Ui, iium. 118.
« Joauucs, Dei gratia, clc. Scialis nos proptcr
nmorcm qtieui erga d i h H t u m el fldelcm mistruni
Williclmiitn marescallum comitcm Pciubroc habui-
mus, ct proptcr honuiii ct fidclcin serviiium quod
ipsc uobis fecit, dcdissc et concessissc, et hac chart*
KS I * MST.
nostra eonfirinasse ei e i haeredibus suis dotiationetn ,
baculi pastoralis abbatiae de Nutelega quae est in
feodo suo, babcndam et tenendain in perpeluura
com omnibus rebns e l libertatibus et liberis con-
suetudiuibus ad denalionem baculi pastoralis per-
tinenlibus. Quare volumus et Ariniier prxcipimus
qttod pncdictus Williehnus marescallus» et baeredes
sul post etim, habeaiit ei teneantde nobis et haere-
dibus ttoslris praedtctain donationem haculi pasto-
ralis hcne, et in pace, libere, inlegre, plenarie, et
bonorilicc cnin oinnibtis lihertalihus c l liberis con-
sttetudinibns suis. Tcstibus R. Coiu. Melleul. et R.
com. Ccslr., R. cotn. Leic. Dat. per tnanum S.
Wellen. archidiae. apud Regulain xvt die Augusti,
anno rcgiii noslri sccundo. >
Ncque apud Anglos viguit duniaxat hic ntos. Fre-
quens idetn ipse rcperitur lum in imperio Routano,
titm itt Galliarum reguo, alibi; qua de re, prseter
Otboiiem Frisiiigensem, Sigciciium atque alios
qnampluriiiios hisloricos vclercs, cos maxime qtii ,
res llenrici impcratoris IV, ct cjusilciu tiomiuis I
regis Auglortim conscrips r c , cousuteudi imprimis
stiiit Sigouitis De rcgtto it*.tli;e lib. iv, 9, 10 e l 1 1 ,
Baroniits lom. II Auii. m. L X X V H , el postca saepins,
Cherubintis de Nursia in Bullarii tom. I , pag. 1G
c l 17 ; Binius Coucil. lom. I I I , pati. u in Urbano,
Catixlo et Pascbali secuiidis, Renains Choppiiius
De domauio Francine lib. n , t i ; . I , § 6 et scqq., ct
Dc sacra politia lib. t , l i t . 7, § 22 el 23, ciim cis
q u x o b i t c r d e hac re leguntur apitd Ivonem Carno-
leiisctu in epistolis, Goflriduui Viudociiiensein in
opusculis el epistolis, atquc in Cujacio ad lib. n De
feudis, t i l . 5, qui, ephcopatut, iuquit, imo ei omnia
ftuda aniiquo more Gaittco per unnulum et virgam,
qn*d dicebatur par rain etpar baston, conferebantur
rain pro annulo, ul hodit Germanit reing. Quod
eViam phine Auglieanum est ring. Adde, si placet,
Gratiati, disL 63, c. 22, Adrianus. Plura de hoc A l vcro tttcunque cniionibus priscis adco cautiim fuc-
j t i r c adaolaia halics in sercuissimi rcgis paramesi
ad principcs Christianos. Id ipsttm, quaulum sallent
ad pedi iraditiouem spectat, diceiidtim de imperio
Oricntis, quod luculciilcr oslenduiil el Georgius Orcidentis tum OriciUis, Ocsiireutu jus, uli Anglo-
Phraiiies iu Chronici CoiisUiiiiiuopolitaiii lib. n i ,
c i 49, et llalaxus Pelopoiiesitis in Historia pairiar- clioites siveiuores adversabattlur; et atiiisiiies sacK
cbarum. Cunt enitu electo in patriarcbam Gcnnadio
SchoUrto, Muhamedes I I , Turcarum iitiperaior, stt- cidentc atquc aliis reguis, satis id notinii esl, ex iis
pcr rilus itt crcando palriarcha adhiheri solilos,
fracros Urhis ordines rogitabal, res|»oiisuui e s l , E l de Orieitle, Tlieudoriis Biilsamon, palriarch.i
ifotfa TtfG o Rftadrj? (ila sc Itabcnt barlrara rccen-
tHiris Gneciae vocabula) p.% T O %ipri T O U T O Stxovix*, xui
ixZn tf)«€iv o X O V A T O V O C tu T O X * P * ^
t o
otxecwixn, x a i
t o
T » c3oxtv i t f r o xt/fr* T O U 7r«Tfcapx » ov
» Dare
u O C
totebal imperaior m palriarcha munus sapionem seu
pedum (quod Acxavtx* Itic e i iiitcrdum 7rar/?cttoxcxov
&cx*Wxcov vocalur) atque i'a accepil manu tua impe-
raior pednm, et in palriareha*. manum tradidit. Sed
vide*is eumdeiii Malaxum in llicretnia palriarcha.
Ad vctusiius illud apud majores tiosiros investitu-
raruni, u l vocabant, jus speclal id quod habelur in
Kdwardi regis 111 litleris, ad Romaiiuiii potiiilicem
ct purpuraioruiu collegiuin dalis, quibtts jnri sibi a
nucjoribus transmisso adversari mcrito asserebat
qttod cpiscopuin aliquem iit Anglia elecluin Roina-
ittts potitifex sacris soieinnibus in digmlale p r i u s ,
etiam tutic teittporis , flrmaret qtiam regius acce-
dercl clecliuni assciisus. Nam prugeniloret, inquit,
nottri qni dudum fundurunt et doiarunt Ecciettam.
tingulas caihedratet ecclesias regni noslri vacante*
ohm libere contulerunt regio iure suo (quod ipsttm
yetustum iuvesliiurae jus) sei postmodum.
plicationcm cleri uc reverentiam el rogatum summi
poutiftcis qui tunc unitersati praisidebal Ecclctice,
eoncessit dominns rex Anglia* qni tunc erat capituiis
Ecctesiarum cathedrutium. quod cedeme vei deccdente
iod pontifice, sacrortiin corporum votis alius csscl
dcsignaiidus, qui tamen necessario solcinnein regts
aasensuin, lametsi uon invcsiitura foriwtlam quatn
NOV. SELDENINOTJS. S%
diximus, exspectarel. ExsUnl litierae illae in tahulis
Romanis anni ix et x, Ed. I I I , num. 3 et 4. Deces-
sorem autem, quem inlcllicjl, pulo. bic Eilwnnlus,
est Joannes r^x, de quo vidc, si plncet, Mattbaeum
Paris, pag. 342. edit. Loudiner.sis. Rcceitliora qu;u
hanc rem atiinent consullo praetermiuiinns.
(2) Exctptis duobus episcopis, Ernette videticet at»
que Gundutpho. Nam anlistittim Ruflcnsitim suhro-
gandorum jus erat oliin |ienes archiepiscopos Can-
tuarienscs, quod singttlaie privilcgium (jarceuiitt
commtini, eniscopatuiim |>atronus, apud nos, dttn-
taxat rex scinpcr hahilus esl), passitti occurrll in
vetustis Cnntuariensis Ecrlesia» inlmlis, et vidcsis
Joscelinum antquae Ecclcsia^ Drilannicuj in Viia
Chicbeleii, et Chart. 16 rcg. Junn. mcmbr. 0, et
Dors. 5, in Archivo Rcgio. el Rvactou. lib. v De
Exceptiouihus, cap. 4, | 8. In codice itcm cceuobii
Dtinsiaplcnsis ms. Ic^imus : Anno 1182 Wallerus
Rojfensis episcopus obht, cui Gualerauus archiiliaco
nus substituitur, aui per texivm Evaitgelii de manu
archiepiscopi (Ricnardi nimiiitm, qui suh llcttrico I I
rege praeftiit) spirilualem cuusttm e.itcofmtus : pee
annutum autem, regaliuin posxessiontin nctef.it. Lan-
davcusis ilent Ecciesix palronus clitn comcs en;t
Gloccstrine. quod occurrii in cod. vet. ms. itt an bi\o
flscali diploiitalum, sciiicct pontiflcioruiu, p. 161),
aUpie alibi noii semel. Sotloiensis eliam episcopii in
Mannia pairoiius hahclur hotlic Derlicusis coii-.cs,
utpole, jtire aviio, in^uhc domitius.
(3) Deo sacritqne canonibus conlrarinm. Vclcres
quos hic intelligit canoues siint, ptuo, canon. 31 cx
iis qui apostolis tribiiuntiir, et oecuiuciiicnc sepliiii;c
synodi, qunc Niceo! haliia est, canon. 3, prxtvr alios
supcrioris a?vi apu I Gratiaiium repcrios di>l. G3;
coucilii Roiitani sub Grcg'trio VII cauoiiem o ; sv-
9
uodi Antioi ItenaB caiionem 2 3 , ctun causu! xvi qiix*si.
7, cnp. 16. Alii sunlrecentiorcsdc quthtis ir.ox obiiev.
rit, nc priuci|ies episcopos aut iiislititcretil, nut dcsi-
gnaretit, aul d« signatos scb clectos iu digui atis pos-
sessioiiem mittcrciil, in ulroque tatucii iuipcrio, luin
rum, Galiorum ilem, nliorum reguoium, sive sau-
a rcgibus iustiliiti occtirrunt freqitentissiuii. De Oc-
locis qune stipra adiioiantur de iuvcstituramir» riliu
Aniiorhenus, juris perititvsimus, :id synodi Catlhagi'
nicnsis cauou. 16 : O BaffiXcv;. iuquii, *$ti*c
t\u iViffxojniv tic purjTf 07roX«v ayicv, xet « T T O ; C V O V V C X
e b l
TOJV ocxci&iv f/uTjDOTroAccuv, ojf-avT4»f iwpixc 0CP^Cff>C«JV
5tat/5civ, xac t*x vcov iTrto-xowov; xui MiTponolUxKeYttQtff-
T I C V , id est, Imperatori compelit jns,episcopulum in mc-
tropvtim muiare.et a propria metropoli atienare, quin
et diteceses pontificum dislerminare, alque de noio
epitcopos et metropotitas consiiluere. Etundcm iteui
Theodoruui fidcsts nd cau. 4 coucilii Cbalcedoti.u-
• sis
(4) Wentanns episcopus. Winlonicnsis iicmpc.
Wiiiionia enim Ptolem-co cl Autoiiino, Vcuta diciiur
Belgaruni, hodicquc Caer-gnent Cambnt-BriumtiH;
umle Vciiianus et Wculnnus saqMiis apud vetusl o;t*
tiioiiachos c l depravatc pio eodem Wenlnnnt itt
cmlicibus imprejSis Gutl. Matmcsburiciisii De gesi.
poiititicuiii, lih. i , p. 117 b, c lit. Loudin.
(5) Qutc ntifnc iit qnadratjinUt octo tempore rsg.s
Etiguri uovat surtexi-ranl. Exun u s ciunt
ad sup- coeuobtorum el iuslauraior el :outor K-igmis rc\.
aique ad Dunstmi horiNtu;:i formalits, «Mirtiiu <;>ii
vit;c solitaria! uomina diMlcranl, aiiiatut^siiMus « r.it,
preshyicr.itiim sivo cicncoruiu uliorum cceiihus u i -
miuni infenstis. Cousullo pr.etoriniitciis quidq iiil
apud cditos hisloricos dc ca ro lc^itur, li.ti i iai^.n-
peslivc hic adnoto l:i*tilutionc$ ah codeui rc^* pro-
mulgalas quae mou t^tieic pcr toiam A: gliam icipu-
blicjc lunc te:uporis reparatae sivc so!ali:;tis, u t r j -
 527 EADMEUUS MONACIIUS CANTUAIUENSIS.
usque sexos, Benedictinis, vivendi n o r m a i n prxbe- L mynecyiia myiistrclusan swa uneargcs mid gewu-
bant. Alque e a r u r o s a n e ctiaiunuiii exstal exeiuplar sanctimonialium mandras ut impavidi mo-
veiuslissiniiini tuin Saxonice l u i n Latiue characte- nau Hyrdes heo bcwerude. swithwaerelice he be-
r i b u s perpuichris exaraluni, quod fideliler exscri- re Cuslodis defenderet, caulissime prace
ptuin, utroque etiain idioiuate, exhihere b i c visum bead , thal thiludlicc wa*pnmaii waepnmnun w i f -
e s t ; t t e q t t e alia foruia quaui in ipso exemplari repe- pit; ttf videlicet Mas Maribus, Eccmi-
r i t u r , uhi verhum verbo redditur, atqtie i t a , p u t o , utann wifmaniiunt bnlon aenigre wenau iwy-
ut I I O I I t a m propriam idiotnatis Saxonici syntaxiii et na totminis, sine utlo tut icionis scru-
ordinetn, quam siugulorum vocahuioruin M g n t f i c a - nunge gebeolpe. Regulicre witudlice llaeliger fae-
tionem indicarei. pulo subventret. Regulari itaque Snucti Pu->
Prohemium regutaris concordias Anglica\ naiionis der richtiug*' wunhlico onfaiigeiire. ge
monachorum sanctimoniatiumque orditur. trht Benedicli norma honestissime suscepta, tam
Sewuidor falla wiludlice Crisler gefullu- Abbttdas switbe metie^a ge eac Abbti.i*»an.. mid
Gloriotus etenim Eadgar Christi opitu Abbutes perplurimi quum Abbatissaf, cum
nugendre gyfc. Engliscra a n d othra thcoJa witbin- hiiti uiiderllieod.luin gebrolara and syslra geferscy-
lante grutia.Auglorum cceterorumque gentium in- sibi subjeclis Erulrnm Survrumque colte-
u a n cmbhwirft Brilliscer latandcs wuuigcudra Ciug piim. lialgeua liliau folswathu mid anutii gcleafati.
giis sunctorum tequi teaigin unu fide,
ira ambilum Briuinnut Litula; degemium rex
aeihelboren. frain ongimeinlre his cyldhades yl lt* ua swa theath mid aiiiim theawcs gcwuiiaii.. lo-
non tamen uno consuetudinis usu, cer-
egregius, ab ineunie siut pucritiai ofiute 1
gcHiccs mid mycclic bygdan gebl\ssmigc. MiJ
iheatilhe. swaswj scO gewuitaih yld. iiiyslictim brtt-
Intim cum mugna (b) sinduerint hiinruate. Ta-
iicet, uli ipsa solel wtas, diversis ute-
wilctim wiiu.ltuc an.l iluis mycclum bigcitdge thu^s
ce tbeawutn, aud swatheath gcsythe tuid^odcuiidie
ti ignur ac ittnio slutlio prw-
retnr moribus, allumen respectu divino
aihrinen. Abbude suuton gcorufulluin niyncgienduiu forsaeda Cyueg iitajrlice gegladude. diglu geh-
(utw ited magnopere delectatus, arcuita qmc-
altaclus, Abbate quodam asiidno moneme
a u d Cynelicue lihtcr geleafau wcg ge»wuteligen- wilce mid georuftilte c a e smeagende. syuoihlice
que diiigenii cura exuminuns, Synvdale
mc llegiam Cutholicai fidei viam demonsirau*
geniot aet winiau ccccalre heou gedcmde. aiul tbal
d m u . oiiganu iiKcrlice God ondraedan. luli.nt a u d
Concilium Wintvniie fieri decrevil, iiiuaiue
te, ccepit mugnopere Denm timere, diiigere ac
wiirlhian; Sciitenriuui litlun vel aelwcga geleafan word myiiegyeiidlicc and gesibsmuc ou bocfcllehlui-
vtrba exhoriatoria ac pacifica f.ilucio tucu-
uenerari. Rudiunte pautatim fidei
hpcarcan. ydeluysse m i d slaewthe adiligud acwune. lurUce awi iicuc swithe caihuod he asclide. and
tenlitsiine caraxultt humittimus destinucitj cun-
scimitla, ne otiosilalis corpore expiosa delitcscerct.
callo Crislcs ou bryrd miJ gyfe. hciuyiiegiide. tb.ct
Sli t hwilcuui haligra worca ge truungum 011 balne*
c.otque Chrisli conipunciu* grutiq, mvtiuii, nl
Qttibus sanclorum opere meritis in (ervultuu
lii cseiilhw;erc iuuigclicuiii Iheawas gcwunati.
f.ilifremeduysse wylm heon 011 itlei he mihte.gcoin-
cvncordes aqtutli consueludiuis nsu,
pcrjcciiouis urdvrem accendi valeret, siudio-
l u l l u e asnieagian c a r f u l he ou gatiit; Afuudeiium haligas an 1 acos geefcuhctende Iiedr.is. nrgullice
satutos probutotque imttando Pttlrcs, reyutaria
se nercunclari sollialus ccepd. Comperiv
gewisllice. tbae tha halgau Miusiru. 011 misl.cmn b y s he.ioda mid f;esttim gcihaiices aucrau gchcaldendo
prwcepia lenaci mentis anchora servantes
etettim, qitod sacra Lcettobia, tttccrsis sui
tialc hwan twyiccendc ungetbwaii udon. thainu
ryucricer slrowum. lororeue and foriteau Dribtucs
nmto modo dissenliendo
discordurent; ne
tegiminii locis, diruia ac pene Doinini
uugclic aud m i s l i c anes regulcs auvi ato.-s Etbelcsge-
ure llailcndes Crisles Iheowdoin forkctcuegyiiiclcu.-
impnr ac varius unius rcgulae ac ithiits Pulrice a-
nostri Jhesu Chisti servitio deslitulu uegtiyen •
wuna bysmorlice lale lial.gie drobliiuitga ou-
lice actlrcdou. Tlnilitnes 011 bryrd midgyfe. mid
snt probrose vitttperium samia! cvncersationi ir-
ter ttibesccrtiu, Domiui
compunclus gruttn, cum
gcbroh e; Thiscs hcali yldcstait Cyugcs uiidsuieagie
micelte modes bliSse e f s t c u i l e ; r g h w . u a s l o w u rognrel. Ilujusirarceltenttssiinilieyit saguci
magua animi atacritate [esiinuiulo ubicunque locorum iuym^imge gasthcc ou brirde n a that att Bisceo-
geryseul.ce geeudslaluuV, aud ttiadnef d u m gyuie- vw.tnu spirtiuulitcr compuncti uoit loiuum E isco» t
decentissime retlauruvit, ejectisqtie neytiycn- pcs. ac c a c swdcc Atthudas atid Ai^buiibSan ih.cl
leasra Preosia lililiuiii. ua t h a l an Moticms. at-
pt, verum etutm Abbuies tl Abb .litsaf qittd
tium Clericorum spurciiiis, nvn solttm Aluuuiiws, ve- swilonc a u d swa iui< mv bige c a r u t t u o i / h a u b ^ u Lu-
cac Mynecyna eac. ftcdciuiti a u d iiiod.lrum gc- lulcin et luutnm meiuerunl httbere Do>
rum Sanctimuniates eliam, Putribus blutribtisquecuii- r o\v. u w w a s t i v l t t i u i t (o roderuui hauJuiu oiuri:le
setlum. to Godes Iheowdoiuc a*ghwar gconJ swa ctoiem, ereais ad a>ihera palmis.itnutcnsus
sliiutis, ad Dei fumutuitun uu,uue per tuit- beali bitletiiiii.il ihaucas. w i l ira^g.cncs gcicccc.«ii
uiycelc his rices rymlhe esfuliice bc g^scao celsi thronc grutes, vvti coinpotes rcjerre
tuiit sui regni ainptuudinemdevuiusiinecuitsti tut, hytta yl.1011. wniid sona byr Uxsuni mid calre
a u J mid godum calluiii gcg.Klieitduin bliilie nvn distulerunl. flum illico ejus imperii* tuto
ivnisffue onuiibus tocupletans gratutabundus inodes smeauiigc blithelice hyrsuingeude.aitd hali^cs
)ie gewelegudc. Cynelicere w i t u d l t c e gebroceti i b c - meutis cunamuiti utucriler outemperunics, sunctique
dituvit. Iteguti tuique junclus of- (uldics urcs lala mid lliam tb.ci.e Lad-
iiunge. swaswa llyrda ilynle carfull Iram rea-
ftciv, veluii Pustvrum Pustvr (a) svlticitus u ru- lairuni nustri Gr. goriidocumenla quibus Deutum Au-
lluiii ortrywra geaglum. swilcc gymceiidum wul-
gaii tiiyiiiau bc hygdc tbal na ibat an rouia-
bidis perftdvrum lettuus, uti hiantibus Lupo- yustinum mutiere studuil, ut non solum Hotua-
fa g u i i i u m vel hiacuui. tha sceap. the Thrihteucs niscra ic cac swilc Iranciscra wynhlicc Cyiecena
rum aucibus;
r
Oves quas Dotnini nw, verunt etium CaUiurum houestos Lcdesiuruin
lorgifendre gyle. geornfull he gcgadeiude beweri- gewunun. uiwre Lngla Cyrceau. gcwhlcgeiuio be
usus, rudi Anylorum Lcclesta, uecormidu coit-
iargteme grutiu, studiosus cuttegerit muitien-
geude b c geikiude; and by> geiueccean gesettc. wynhigeude. logeclipcdum Floricuin M u n o
slilueret, lecolentes, uuitit llorensis
dv enpuit; conjugique suce At(ritha)

(a) Cilalur hic locus (atque ex ip>o cxemplari qtio dedicaloiia excrcilationibus Boroniauis ptacfixa.
nos u»i suiuus) a V. C. baaco Casauhouo epistoii ib) stuuueruul.
 IN H I S T . NOV. S E L D E N I NOTJE. B30

cu ti thaes Eadipan and eac tbaes healican A gehihtc. Ihnt gewistlice. nrrnig Mnneca otittha
Benit Benedhti tteenon prwcipui didit, ut videlicet, Nultus Monachorum vrl
m y ysires th.cl hrymuin ysgeirmned iintnnn. scvigcs henhran hades wer oihihe neothernn digltt
Casnobii qnod celebri Geni. nuncuptttur vocabulo, alicujus attioris gradns vir vel inferioris secreta
Mmiecuni. a>ghwylce of wurlhiiiii byra thenwiuu Mynecena dyrstig ingan farendra gelhristhehtc.
Monacht, qnceque ex dignit* eorum moribtts sanclimonialium audax ingredi lusirando nrwsnnteret,
wurthfulle gepdriende. swa swa lieoti Hunigcnnib aud tiltia ihc gasilices anihealdcs Ealdorscine io
honesta cotiigente, uti apet favum et Iti oui spiriinalis imperii Prioralnm td
leares rui I misltcuin felda hlosanum on anre hyfe, Inre note. na lo weartildlicre ricctere
nectarit divertit praiorum floribut in uno alveario, disciplina nlilitatem non ad scecularis tgrannidem
swa thas theawa gewunan lo lyfes wyrlhuysse mihtc ofer hig hegntlt. swa hyra swase Eadi#t
ilm hat morum consuetudines ad vtlce honetlutent polentatustuper eas cxercent, ita suum, ut Healut
and regulicre gohcaltsumnesse wereduesse thut fram iniiiegalli digln - gemaetlicc foicscc-
et regularis obtervantias dutcedinem ut ab hortatur Isitlorut, secrelorum tentperale prtvvi-
iliaui ihe wcg cynclicue hehoda Drihlnes bulon winu tognitg. thal hyra regnles gchcal.istimttcsse
hit aui viam regiam mandatorum Domini abtque dennl accessum, nt earum regulari observanlias
|ilpesleahtrerneaicliibe uii gyi Eadmodlice staeppaih naies hwon ongeati cwcihan.
joctaniuv vilio lactei adhnc humilitet incedunt minime conlratticanl.
ulanyddre snoffan aeuiyldtiysle buionceorunge.rewli- Tliaet svlf rith gclyrcdrtim rcgunctim g e o c e under.
(a) depultu nameai ladio *ine quereta, tegili- » /// sottintmodo Cathoticis regnturi jngo de-
ce drencebeoii ahurgcd inyd lufwenduiii. audgradi- theoddutii to tiegytueitue we gedetudon. un lliat iha
mc hauttu deguttari libentissimo, ac avi- ditis adtendendnm censuimus, ne eum
ge mid htflicre hi, mihton beoii gefllled est fulhiesso llie oiigewnnati Hcdrn for thaiic t^yugc aud wcldon-
di amabili pojttent impteri devolione qua: usu Ptitrnm pro Hege ac benefihio-
gemeilice. tnid iiiycetum and fremfulluni gesceades dtim of thntra weldicdiiu. Crisie gilendoiii. wesyud-
temperate, eum magna ac tubtitl Naiionit ribus qnorum beneficiis, Chrislo tttrgiettie,
lodale. Cristcs middaiicardes lla?lendes gcfultu- fcdde thing r«cdene au gebiedc gewnnlice wc sin^ t l i .
dhcrelionty Chritli Mnndi Satcaloris opilu- ciittur, inlercessionis oramine consuete canimux,
utigendre gyfc. 011 thysse gehwaedon geselton hec. tnid micelie swifnysse syngetMlc Go I swyilmr io
lante gralia, hoc exiguo appo*uerunt nimia velocitate psalleudo Deum po.ius ud
(h) Codlcitlo. yrsunge unhesceawudlicc, that I M sigc fot thciypi.ut
tracundiant inconsiderale, quod atnit, provoceni,
Ihicnne forsceawudlice lo symia fnrgifiiyssa umla-
Thact na.wiludlicc syndrigc. gys hi hyra. thal na quam provide ad peccumhnim veiiunn invi-
Ne igitur singuli, ti tuam, quod I h i n u . Swa witudlice ininegiemlc f;edcr t i r t i m
gewyrtbe. flndele 011 hyra wisan thristfiillc tent. Ita igitur, hortunie Putre uottro Dene-
absit, adinvenlioner* tuapte prastum; tuott ealletq daelendlicc siugcndc hydryutan. that
geturan. Ihaene mn?rusiau halige hyrsuinuy^se dicto, omnia distiucte psatleiido modificeittur, ul
eligerem, excellentit^iinum tanctce obed.entia» r gethange ure gelhwaerige stefne ure. aud that si JJC-
w&slui. siimte wylltcrwyrdnessc wrilan o n u n - ^ vtens noslra concordei voci notlra; et implea-
fructum, alitujut arrogantia* fastu inopiitu- fyllcd thal Aposloiice. Ic sitigeon gasle. icsingc aml
uet beswicene earmlice forleton. and tur iitud Aposlolicutn, Psnllain spiritu, PsnlTam et
tt seducti, miserabiitter amitterent uc Sarabui- on gethaiice; g \ f sothlice for seui^re nende aliwat
othihe neah. ma thamue Munecns oihlhc uicnie. St amem pro qttulibel necetsitate quid
tce, vet ferce, poliut qnam Monachi aul witliutan gemennc rcgulices thenwes gcwuitau
Menn wacron geihuht aewlicc; hehat Thrihliie exira comtnunem reyntaris consueludinis usum
Homhies viderentur, iegitimum votum Domino 10 icemie bvlh. swalange hyt sy gedon olh thnt se
vrutn Haelendum (riste anmode hy he helon aud mid addendum fnerit, tantdiu ugatitr qnoadusquent-
nottro Jetu Cltritto unanimes voveruttt, pucto- htliuga for iham h i l is gedou, Cristcs gefultiiiuigeti-
wedde gastlicunt h i gewasiuudati l i i . lyfe gesithan. golium pro quo agilur, Cbrisli opitultw
que spirilualt coitprmaverunt sc, vita coniue, drc gyfe. sigehel and lliat. foihogttdre wiiheiwcr-
geore regulesunder thcoddc, thasamearcttdait tlieawn le gruiii, metioretur, et ut, coiiiemplo arrogan-
jnt,o Hegulat dedilos, htts adttolntas morum duyssc wtylaii thaiicfulliist hyrstimuysse si hegeieu
gewunau inid gemeicuelicre openlice hcaldau droltt- tia* fastu aralissimns obedieniia? adquiralur
consueludines communi pulum custodire comer- waeslm and grad se regiillicn. au th »n ys gchodcn
nuuge. (rucius et qradu* itte regnluris, in quo prwcipitur,
t

taliune. that nanlhtng na do se Munuc butou ihnt geincnnes

ut nihil agat, Monachus niti qnod communis
Olher. a'ghwile oti <!igtum gchcdhuses stowun 0 Myncsires regull othlhe yldreua syn gcminegude hy
La*lerum 9 unustjwsaue stcretit Oratorii tocis, Monasterii regula vet majorum coltorlan.nr, exetn-
onswa niicehiiii swa llaliges gastes gyfe mitdelice seua. gebrulicost si ge healdon ; tutc^hwoii leug
in quantum Stutcii Spiriiutgrutiu clenienler pla,ditigeniissimecustodiatur. Nequaquam (c) uttertut
onliht syudcr lyputii, gcwttati godc mid godra thrisiliccgcwttiiansihealdaniuid dyrsiygiicssc bittoit
inttigavertt, pecuiaribus, tesie Dco, cum bonorum prasumptote usu leneatur lemerario nisi
weorca wascceau waedlh e brucc gcbedum. gelhcahic Syuothlicuui gecorcu and beiluele mid
operum vigilantia consulte ulalur orationibus. Cuncilio Synodali etectum trudiiuntqne cuut
Thaet lo sothan se aethela thysscs eiheles grcsceade magena entra nicdcr fraiu eatlutn byih
Uoc etenim Dunstanus egregius hujus Patrias discrelione virlutum omntum malre ab universis fuerit
Arcebtsceop, tuid forewiiigumihiirbhlawen gasle rihigelyseduiu; OnJorspunenutu witudlicc syiioihli-
Arckiepitcoput 9 vrnsago afftatus spiritu, Cutltolieis. Prafato tquidem Synodati
to getrytniiicue liises foresrcdan Synotltlicre gega- cmn gcmote that to uiiderstandeune inicelhmiealtc
ud corroborandum prcrfati Syuodatis con- conciliabuto hoc altendendum magnopere cuncti
derunge gcmol. gleawlice and wislice 10 gedemdon that Alibuda aut Abbutissena c\re
tcntus Concttiabulum , providt ac sapicntcr ad- decreventnl, ut Abbatum et Abbatissarum electio

m) Depulso forte. (r)Lcg. forlc nec quidqnqm; sc*d ita Saiottice lorei,
! t)I. Codicello. ui asnige thing
55! EADMERUS MONACHUS CANTUARIENSIS. 539
niid Cinges gclhcalite and mid raedc balge* regules A Equitandb mutem vu peditet Utr agettao, non
eum Regit con$entn el contiiio, Sanctat Regulai yd<dum snellum h i gejemlgan. acolhtheseamsaugwm
w;uregedon m«d lare« otiosis fabulis vacenl, sed vet Psalmodiit
ageretur dvcamenlo. hig iheawian oththe be. thingiieodbehaefumon alyfc-
' Risccopa eac cyre. eallswa Ahhnda. inserviant vel de re necessaria opportu-
Epitcoporum quoque eteclio, uti Abbatum, dom tyittan hi spsecan.
lacahwar on sede Bisceoplicuin Monecas reguilico no lempore loquantur.
ubicunquein Sede Epitcopati Monachi regularet Thisse besceawigeiide Ihat tida regoilicena riden-
drohlniath. gyf. dribleues unnendre gyfe. swilcre Uoc considerantes ut horas Reyularesnon equi-
convertantur, * i , Domini largiente gratia, tanti de ac of borsum iibiende cneowigeiide. buton
theoginege that Miuiuc beon geinetinrcg; Tha sylsum tando sed dt Equit detiliendo genu fteclentes, nisi
profectut inibi Monachut repperiri poluerit. Eodem daeg freols hil hco, godafenlice, swa swa bi magoe.
gemelehitsi gedon naothruni xiiigumgemauethaeaue dies festiva fuerit, comenienter f ut potutrintt

modo agatur, nec atio quotibel modo, dutn mid godcundra o n brymyssc. bi gefyllao.
th.ere sylfan hi syud drobtnunge fr.-m aeuigiim cum divina contpuncttone, compleant.
ejntdem tuul conversationis, a quoquam Silhigendesolblicciia^uiigIiiiffasacgethugenetha>
sygelhrist. llinerantes vero nonjuvencufos sea f aduttot quo-
pratsumalur. ra mynegunge liibcon gehelernde. mid biin ou gefer-
Gyf solhlice dysigdome ffcleltendum olhthe syn- rum ammonitione mclwrenlur, tecum in comi-
Si autem, imperitia tmpedienle f pecca- U scipe gelaedan. A l haut sodlice wunigende na t h a t an
vet
num gceareduni swilc tbe swa miceles bades wurlh- tatu ducanl. Domi vero degenttt non tolum
lit promerenttbut, tatis qui tanli
scyre wyiihe sig on ihxresylfan gesaerraedeue heon
re dignut tit in eadem
gradut hono-

congregatione reppe-
ratret ?
;ebrotltru ac eao Ahbudas sam gunge o i b f i i e e i l d r u
sed etiam Abbales adoletcentet velpuerulot
mid earmum clyppende oihthe inid lippum t o o h t l i c e
gemet ua inatg of olhruiii ciithum Moucca Min- tion brachiit atnptexando vel labrit ttviier
riri non poiuertl ex alio
f nolo Monachorum Mo- cy$seude. a c mid lufwendtim modes willan. butaa
slta mid anrcrdum Cyneges and gebrothra tham deotculantlo, sed caritativo animi affeau, tina
natterio, concordi Hegit el fratrum quibut wordum h i wigendum. arwirlhlicc mid miceluin
heou gehalgod he seal geihcahtc sigecoren; Se gcha- verbis adutatores, reverenter cum mmgna
dedicari debet consitio, eligalur. Qui ordi- wxrscype lufian. Ne to hyr»uinuysse syudrige aeni*
dud gcwisiice Bisceop on eallum tbienesylfan theaw cuulela ditigant. Nec ad obsequium privalum quem-
nutut videlicet e;;itcoput in omnibus eumdem morem gue byra. ne htira uuder gastelices I h i n g e s g y -
regulicre mid Munecuin hys ihaene se Ahhud hyt piam illorum, nec sattem sub spiritualis rei ob-
regularem cum Monachit suis quem Abbat tenet r.ncge senlyligne u t laedan gethristlaetean ac e a l swa
reg.ilic mid geornfulre gcmene attd swithust mid tentu sotum deducere prmuntant; sed uti
regutnris, diligenli cura et magnovereex- se regul hyt unde hys hyrde* wjeccean vet gymetie
ormastre ealnew:eg buton geswictnge gehealde; Ne Re.gnta prafcipit sub sui custoilit vigilanjia
cetlenti jugiter tine iutermittione cuttodiat. Nec syu^allice winige.
Bisceowhades intiitgau regttles beboda oferwrtit _ jugiter maneat [\. manel.] f

Epitcopatut occasione, rettulce prwcepta tintidut Ne se hyrdes mid syudrigum aeuiguui ctlde bn-
olbthe ofergittol thristlice betwixseude ac swa iny- Nec ipse Custos cum singuto aliquo puerulo ti-
vet obtiviotus teotere intermillat, sed quan- lan thriddan se gcwiinysl au stande lo fareuiie Leafo
ccltim swa he ofeistihih ad weorce. ne lertio qni teslis assistat migrandi licentiam
luui excettat et opere. haehbe ac uiid gewunan mid calrc stole. gif I b i n ^
Theowurdlicra Ealdorscype tbat nc to mycelre habeal; sed sotilo cum tola scota si ret f

Secutarium vero Prioratum ne ad mngni gefceadlice s w a gcarnth. ihydcr ueod ys. u n d e r

hryre hynthe ealswa swilum gclamp. earudtce ratiouabilis ita exegerit quo necesse est f sub 9

ruinam deirimenli, uti otimncciilerat, miserab.titer swigeau olhthe sealmsaiiguin on I h e o w i g e i i d e m i d

hecome nsicl myccium embcthance and mid aiuati- sitentio vet Psatinodiis inserviendo cum f

devenirel, magna animadversione atque ana- hteistinge he farc.

sunrutigc beon onfangett Myustvum on halgum wisli- benedictione eat.
themate susripi, Cceitobii sactis sapien- Tuiia sothlice cmbe f<cr. huion neod mycel
ce forheodcmie. Cinges huruthinga and Cweue Vittarum autem circuitut, nisi necetsitas magna
ter prohibenies, Regis tanlummodo et Regtnas togenyde. and ned be hefes gerades t o d a l l l i a t
hlafordscypc lo halgre slow initude aud lo Cyricli- compulerit el necessarim
f rationis discretio hoe
Dominiunt ad sacri loci muntmen et ad Ecctesia- dilue vel s c i f t e . woiigcude nates hwon geiotn
cre adile fulltim inid villan symle gyruan dictavcrii, vagundo nequaquam (rc-
sticw possetsionis augmenlum, voto semver efftagitare Ueceuu.
gcwisceudlicum ealra snoierlicusl hig hetoii. D quentent.
opiabiti prudenitssime jnsserunt. Woruld manna sohtlice gebeorscypas. bnton (x-
To Cvnges sotblice neodo and Cweno faedras Scccutarium vero convivia, ni (or*
Ad Hegis vero obsequium et Regince, Putres rtiuga fujrcs cuinlythnys unmiiidlunga ofer becume.
Myusira and Moddra swa ast framige. to batiges san itineris Itospttalttus ittopinate supervenerit 9

Monasteriorum matresque quoties expeaierit ad sucri on nane wisan mid thristnyssedyrstigrena t h a Eaidraa
Alyustres Iham hi ofcr synt nole niid Godcs ge nutlo modo ausu temerario nec Prwiaii
Cwnobii eui prcesunt, ulilitaiem, cum Dei timore na tha underlheoddan geneosian gethristlaecean.
and regules gehcaltstimuessc eadmodlice to gan. nec tubjecti adire prajtumant.
et reguiaf obsercnntia humititer accedant. Bigleofan mid gewihte gcmele aud getele. scrud«
Ricuin na forinlingan lo gereordigenne ac Vtctum cum pondere mcntura et numero, vestitum\ 9

Potenlibus vero non cauta convivundi sed faesten. lorhaefcdnesse.wecceaii. awigeau. byrsuiw-
for Mvustres note aud bewerunge swa aft swa h i i . jejunium, abstiuentiam, vigitiamjaciturnilaiem obe- %

pro Monasteni utilitate atque de(entione quoties

f
ncsse god a n d oitire gehwihe tlia Muiidhoma
fremige oiigeangangende wiihiunan oththe withuiau dienlias bonum et ca*tera quwque, quce Palroni
expedterit obviandi intra infrave ures thas Eadigau Beuedictes gesctednesse willice
Mynstre feafe hi hahhau. nostri beati Benedicii traditione votuntaric
Honasteriorum licentiam habeant. we onfengou. Drihtues urcs Ihdeudes Crisies g e u *
Ridende sothiice oththe faetan facr donde. na suscepimui Donimi nostit Jcsu
t Chrisii oa-.
55* U1 H I S T . N O Y . SELDEM N O T J * . b34
tteiMtrt tif. miil eallum ma*«enum gehealden- A bi quam cunctit tuccettoribut tuit pro abbalt
nuentt gratm 9 lotis viribus custodien- onhttic Abbudyssan bcon geseald on Crislcs tbaesges-
de; vet abbaissce dart in Chritii cujut vi-
lee. welian b i synd and hys modor Marian and ealra
fte gewuiitlicum thas haligun regules ihcawnm carii tunt ejutque genitricit Marias ac omnium
Dt eontuetit tanctas regulee moribus Halgena naman tnid aecum he forhead anwealde.
aamtbe fram ibam forsaetJon faedcr Benedictc samthe
tam a prardicto
frain baligum aefter fyligenduin and ge efcnlaecendiim
Patre Benedicto quam ? anclorum nomint eeterno

Moc autem benevola

prohibuit
au sothlice mid welwillendre rihtincga myngientle
intentione hortando
imperie

a tanctit seqnacjbus et imitatoribut he lacrde that Mynstra faedras and Moddra swa
bys. dneltnactuin mUI thaes inicehim domes tosceade. tuatit ut monasteriorum patres matresque auas~
tuii % partim cum magna txaminit ditcuttione hwilce ofer gewunaii neadbehefe gestaihelian. tniirh
mid, syngalum gehealdalb gewunan. foresedan Cyn- cunque super usus necessarios restaverint9 per
va*gf cnttodiiit usu 9 prirdicli re- handa thearsena 011 beofentice inid micelcre and sin-
ges niyneffunge gegodude and yldrena luesum gctry- manus pauperum in mlestes cum magno tt ju-
§it momtu freti9 ac Palrum imperiit con- galreoiibrydnyssegelogiangold hordu thal lichatiiait
mede carfullice. eal>wa we be hetou. on swa mice- gi compunclione recondattt thesanros quo corport
fui a so licite, uli potticiti tumut 9 in quan- on corthan wumgendunt mod f:cr drohtnegende
luin swa mibta hel|iath. and caslcs hnliges gifu. on iii terra degente animu* ibi conversaudo
lum tiret inttin- n underfltigede winige that ge gold horduin tnid c n -
tubpetent, et Spiritut tuncti qratia
tiht. to lufweiidre brolherlicre anuysfegehahlrtun- subsequens maneat ubi thesauros or-
aVrif, ad caritativam fruiernai unilatit cutto- hyrdtiesse forescnd riihlwisusire; gifsenigc yldran
nesse wrilende uton oulihion. thal fram him aeces dtne promisit juslissimo. Si auat vero Priore %

dism tcribendo dilucidemus, ut ab ipio aternm gewilendum helifan. se aeftra Abbud swa tha*s
1 fes eadleau ealle anrxdlice and blithlice obeunle supcr(uerint subsequens abbas nt 9 9

vitce remunerationem cuncli concordiler et gratutttbnnde llaligan gastes gyf ougebriuctli na Ihatn magon
gel.ealdende oufoit. se the deth aniuode. Ihait is snncti Sptrilus grntia instinxeril; non projtinquis
fontervantet recipiaut qui facit unanimet, 9 id ett Ihesclicum othihe Bycnm weoruldliciiin aefter thaes
nnes thcawes eardian on hnse. that is Cyniug God carnalibns vet tyrannis swcutaribus secundum an-
uniut morit habiiare in domo; ubi ett Bex Deut acrran Dihte dajlcnde ac neodtim gehrolhra
Godes aud faemnan sttnu. se niid feder and ILiIgum terioris dictalum dhidendo, sed necessitalibus fratrum
Dei et Virginit filiut, qui cum Palre et Spiritu atid thcarfetia hetpendc. sortende mid gcbrolhra
gaste leofalh and rixath God 011 worntda wo- et pauperum subveniendo, ordinaM cum fratrum
tancto vivit et regnat Deut in tacula tajcu- getheahte wislicc dihtc.
ruld. consilio, sapienter disponat.
lorum. Amen.
Seqnunlnr capilula x u de sacris monachorum et Idetn jus poslca semper apud nos in usu, praeter-
solemniis ofliciis, atque ea BenedictiiiiM praeceplis qiiam ubi mos singtilaris aut pactuin ejusmodi prae-
aptata, unde eiiam ipsisstmus noiinnnquam oralionis r siaiioncm exigeret. Qua de re consuleudi, si placet,
et prooemii et capiiulorum coittexliis pclilur. Alqui, ^ Bractonus lib. Dc acqtiireudo rerum dominio, cap.
absolotis capilulis hisce, regia stibjungiliir sanctio, 35, § 4 ; codex Breion. dictus capile De Iloningiis, 5
q u a cautum est ne, deinorluis coeuobiarchis, ea qu;c edil. 3, fol. 76 6, 20 cdil. 3, t i t . Avowru 124, et
tZhhxxtxa jiiriscoustillis Gr.ccis dicta, et Relcvia t i l . Relief, 8, 3, llen. 4 , fo). 2 a, 8 Bich. 2 l i t . ,
scu llercota nostralibos, ab iis qtii succedtitit, flsco Relief 14. Et dc ITereoto seu llergeate Saxonico,
pciidercuitir. Antea ettim pemli solebant, ouod ex sivc Retevamenlo aut Retevntione seu Relevamine
smctione ipsa, qtiam hic subjicimus, liquct. (ttli vocabant/ videsis Lcgum Canuli icgis c;«p. 08 et
Thas foresxde tosottian Cyuiug that hc thysse 1 1 - 69, ct Leges Edwardt Confessoris, cap. de llere*
Prcefatut equitlem Hex ut Ituius ti- tochiis. Quibtis ha?c adjungas ex tahulis Augtiae ccn-
tlau boce endspajc ealLwa .uirgynu geleafiillre and sualihtis, sttb Guillelmo primo, puhlica flde conscri-
beitnH Epilogum nti prohemium fideti uc plis ntquc ciiainnum in nrchivo flsenli scrvatis. In
gesccadwislicre fonhahtincge invnegunge ongan rilh Cuntia qujindo moritur (ila tabtibe ilbc) alodiar u>,
rationnbili exltorlationis moniiu ccepil, Or- rex inde hubcat retevttiiunem terras excepla lerra S.%

gelcaflice helttce iuid Kiioicrum smeagcude we- Trini atis el S. Augustini, c l S. Marthti, et exceptis
9

thodoxe concluderct, prudenti discutiem exa- /tix, Codric de Bunies, et Codric de Carlesone, el
rede. mid iiiycetum bys Cynclican mihtc anwcaldo Atinod Citi, et Esber Biga Seret de Cileham , et
9

.tnine, euin magno IUW rcgias potettatit iiuperio Turgis et flormatt et Aror. Super istos habet rex
forheodende •uaeslilculsl he het t h a l nati Abbtida oththe forisfacturam de capitibus eorum lanlttmmodo, et de
interdicent maqnopere juttil ul nemo abbalum vcl terris eorum habel relevamen qui habent suam socam
Abbadyssena liiiii slowe to ibxMit gold hordige cor- 0 et sacant. E l in civitalc llcrefordensi : Burgensis
abbatittarum sibi toceltum atl hoc thetaurizttrei ter- cum cubulto serviens cum moriebaiur, habebal rex
Ihlicc ibat gcwualic gaiul that iimbcdisce llcregcate eqitnm et arma ejus. De eo qui equum non Itabei si
renum ut tolilnt centut qnent iudigence lleria tna moreretnr, hubebal rex aut x solitlos aul terram ejut
gewanlice clypialh. Ihat for thyscs eardes niagam cum domibus. Itein in Arceufeld (quod nitiic Irchht-
utualiter vociiuul; qni pro hujut patrias potenlibut feild diciutus) pagi llerefordetitit villa, Utibet rtx u l 9

arficr gewilincge Cyunegutn beoti peseald gewunys. iu lahulis illis legilur, tres eccletias. Presbuteri ho-
}Ott obitum, regibus dart totet %
rum ecctesiaruin ferunt tegntiones regis in Wales; ei
tha::on for hiui. woruld!;era g«fcnhecinege. heon ge- auisque eorum cantat pro rege u missas unaquaque
unde pro eit ttrcntarium imitaiione 9 da- hebdumada. Si qui* eorum moriiur, rex Itabet de eo
at ald mihl, hi h:cfdou. and swa 011 Auanian and Sa- xx solidos, per consueludinem. Vide eliam Cantdc-
ri postet 9 habereni; et tic Ananias ct Sa- uu.it in pago Berokiensi de Tainorum relevamme.
liran autansumunge hrcosende to mvcelutn hys sawle Alque aita ejusmodi reperiuntur. Sed de his obi-
phyrce anathemate corruenlet ad magnum tuce animas ier.
folyrde llatigcs Rcgules bcboiu. syndrige ealle Gcleruni quod ad sedulam Edgari in npvandis
(tetrimentnm sanctai Regulce praicepta, peculiaria omnia sohtaritt vitae inslitulis curant atque uavatani opc-
forueodenJe. touahtegedydou.Ac ihaisamlhchi syl- ram porro atlinet, exslat eiiamnum codex, ejus
/ rohiben:ia t adntillarent. Sed lioc tam ti- jussu litteris aureis pulcherriute exarattis, quo ea
fum sa:n callum %!tergonrgum hyra for abbu I iiovo Wintoniae inonasterio instauravit. PraBfaliotie
535 EADMERUS MONACI 11S CANTUARIENSIS. &36
»(1 illi»»s aevi morem satis turgida (qure aliquot i Pecunia, qnam menioral, vectigal illud est qnod
paginas occupal nec tamen ad rein omnine farii) bit Romano ponlifici concessutn olim ah ina, Occidtto-
pneiermif?a, mioil reliqmtm est, etiam exhibemu* rum Saxonum rege, Petri Denarii vulgo apoellatur.
€ Eso Kdaar, divina faventegralia,» elc. Vide Le Sed mirtim interea, undenam Bertoldus Constan-
geseccleth uicat Edgari, Patrologia; tom. CXXX Vlll
9
tiensis tam falso affirmaril in appendice ad llerman-
col. 486 et teq. numConiracluin suh anuo i(»8i, Guillielmum Viclo-
Aique <Ie iusigni liac solttariae vilae instaurattone, rem, tolam lerrain Angloruin Romano potitifici t r i -
inlclligemlum esi illud llenrici Huntiigdouensis in bulariam fecisse; nec aliqucm in sua polestate a l i -
Eiigari regis Elogio. quid emere aul veudere permisissc quein aposloli-
cae sedi inohedienlem deprehenderel. Fallii p'ane et
Templa Deo templit monachot monachit dedh ngrot.
9 9
falliinr; cl iilius aevi res apud Auglos gestae nianife-
Levi eamdem reni pede iranseunt historici nostrt, siissime reluclantur. Ponlifex aulem nomanus apo-
inicr quos constilendus, si plncet, Florenlius W i - stoticus hic vocalur, uti passku lumapud hunc aucto-
gorttiensis sub anuis 964, 969 et 970 ut eiiam Mal- rem, ttiin eos qui et coiclanci sunt, ct velustiores.
ilueus Florilegus, el quod sexagesimo quarto supra Vocahulum aliis promisciie tributum est anliquilus
iiongeiilesimtnn antto trihuuut, de uovo illo Winlo- episcopis. Poslmodtim vero Romano ponlilict pro- *
nire cowobio, in scxagesimuni sexttim iransferen- ritim uomen factinn csl. Vide de ea re Gregoriuin
duui esl, si fities hahenda (el habeuda plene est) Blaguitm lib. v i , indicl. xv, cpisl. 57, et quae nota-
rogio diplomati qttod jam inseri supra curavimus. vil doclissimiis Isaacus Casnubonus in Excrcitalio-
Videsis porro quae ocnirmnl aptnl Suriitui die v , ttibus ad Anuales Baronii, § 4, Attii. 32, num. 5.
Octohrisel Baronium lotn. Xanu. 970, tihi sanctio- ' Aique in Juriscoiistiltoruni noslrorum Commeniariis
nes qtt.T evprcssissimis verhis Edgartim sui attcto- vctttsto Gallorum idiomate consarcinalis, Vaposteille
retn non semel luctileatissime sguosciiitl, hreviter frenueuter idem denotal, uti non semel apud Golo-
memorantur ac si Dudslanum soltimmodo cl Joau- fred um Vilbirdovinum in prisca illa Hisloria Con-
nein XIII poMlificem Romamim auclores hahuisseiit. slantinopolifana Gallice conscrtpla, idem reperitur.
Qniii EJgari iiem oratio ad atitistites de ea, quam Tralalilium enim esl ttoinitia prima contpluriiini
dixiinus, iiistauratione exstat apud Ailredttm ahha- aeqtte coiinuunia, singularis alicujus diguitatis si-
lem Rhivallettseui iti ms. eptslolica historia ad giiiflcalioue postea coerceri, uti videre est in ducis 9

Hciirictim II. Aiqtte observaln quidem est dignissima comitis, mititis, pretbgteri
9 diaconi eliam el papse.
9

ea ipsa est quam laudat V. C. Isaacus Casaubonus Papa eniui olim oiunibus episcopis irihuebalur iu
in cptsiola Exercilationibus praefixa, alque ita se Occidenlis imperio, qnod videre cst apttd Sido-
liahel JMeliler transcripta ex eisdem tiiss. quibus nium alque altos passim, et Joannes patriarcha
ipse iieiis est. Alexaiidriuus, o rrar.rruc 'JLhfrnAptias appellatur ia
< Quoniain magniGcavil Dominns misericordiam Iciumatc epignunmatis Anthologi;c lih. i u , cap. i.
auain*, i etc. Exttai tupra in tegibus eccletiatticit Qtiiu a;vi OrienUiIis impcrii citeriori, eliatn papa
Edtjuri regit. haud aliud quam primtim sett inflmutu sacri orditii*
(6) Cnm omnibut qnm ferebat etc., pro ritn toci
9 9
praduni designabal. Id liquet ex Isaacii Comneui
rap ivitati addicitur. Mos prisctis ctiamiium restal nnpi^ratoris saucliotic qna ntpl T O V xavovcxoO scti
fere per omnia liitora Chrisliani orbis. til naufra- , honoraria cjus, qui in sacros ordtncs cooptandus
goriim boua fisco applicenlur, quoJ tamen apud 1
cral, praistaiione legcm lulit. Slatuil euiiti u l co
Attclos hatid obtiuct uisi ubi neque homo qtiispiam iiomiuc iiullus episcopus plus quam scpteni niireos
neque cauis aut felis vivus evaserit. De litiorc utimmos ncciperet, iiiium scilicel OTC irout oOroy
Gallico videndtts Berlrandus Argentraeus in Coiisuet. XtTov Trarcov ^roc ttwtyttovxir» rpia 3c, orc x ^ ^ " * 11 0 01

Briian., t i l . Det droitt du prince, art. 56, § 45; ccurov Acax«vov xat rrcfa rpia. O T C xlvpot arjxifHipiu
Carol. de Grassalio De Jnre rranc.tO, de Neapoli- nroi pptcCvTtpov. id esl, unum quando facit eum
tano; Audreas de Isernia ad Conslit. Neapol. i , et simplictm papum tive lectorem, tres quando diaconum
Matlhmus Afllictus in Conslit. Ncapolit. lib. t, t i l . 59. eum inttituil, et qui cccteri sunt tres quando inte*
Dc aliis, idetn Bertrandus, Clioppinus de Domaitio gram sacerdotis sen presbyteri dignitatent ei confert.
lih. t, l i l . 15. Bodinus De rep., lih. t, cap. *0. Sed Alque nptaronarznac dicebnlur qui sivc legendo sive
aliter jus Ca»sareum. Qvod enimjut (inquit Anloni- alia ministcria oheundo vices pairinrchai Conslan-
nus iuiperator) habet fitcus tit aliena catumitate, ut tiiiopolilsiui seu va favrtptla T O U apyjtpive, qttae
de re tam luctuotn compendium tectetnr? C. De Mau- vet ba sunl Codini, gerebal. Couineiit autcut sanctio
fragiis, lib. i . El qui naufragorum Chrisliaiioritm qiiam meinoramus, occurrit apud Thcodoruiii Bal-
hona rapiunl, anathetuate fcrit jus ponlifieium iu samoncm nd Photii Noiuocaiiouis litulum De fide.
Evtrav. Dc raploribus c. 3, Excommnnicatiuni 9 el (8) Principem quoque regni tui non sinebat quic-
in sanctione illa ponlilicia Dulla Ccena: Domini di- qnantttatuere aut prohibere nisiqnac snw vountai.
cta, ad qtiam videndus Bartholouiams Ugoliuus Quantus itein fueril Guillieluius istc iu iinpeiio
Jibro De censuris. Doiniuum autem lerrne iutellige quod circa sacra exercetur, palam vhlerc est iu
bic Guidonem comitem Ponltvum, sive Pontivi, Pi- ] diplomate cjus quo coenobio, (juod a Bcllo in quo
cardiae scilicel provinciae maritituae, atque Noilh- vicit Haraldum ad litttis Susscxiannm denomitiari
niannhe viciuac. voltiit, pttira privilegia tam sacris ofllciis quam j u -
(7) Quemquam in omni dominalione tua constitu- risdiclioui episcopi Cices!**ensis dcrogautia, slylo
tum Romanat urbis pontificem pro apostolico, uisi st pcrquam impertoso concessit. Illud ex ipso auto-
jubente, recipere, Hoc ipstim agnoscit, el eum qui grapho quod etiauintim sigtllo regis appcuso serva.
in hauc sauctioneiii. peccarel, ctiam Iicsae majestalis lur iit Thesauro quautivis pretii Coltouiauo, sub-
seu pcrduclliouis reum pronunlial Guilleltnus II eo- jungain
dem lihro. Iluc spectal epislola ilia Guillietnii I , c Willelmus, Dci gralin rcx Anglorum, tam cte-
qua obscquii fldciqttc professionem Grcgorio VII ricisqtinm laicis pcr Attgliam coiistituiis; salulem.
poiililici Romaiio eatn per iiuntitim petenli, avito c Notuin sit vobis tue coticessisse ct coulir-
jiiri siihiiixus pcrnegat. El se ila hahel in ins. co- masse, > ctc. Vide ubi supra.
dice cpislolaruui Lanfraiici archiepiscopi Caiitua- Id genusciiam esl saiicituin ejus, qno sacriim a
riensis. civili dtscrimiuavii fortiui. Eietitm floreme &ixo-
c Excelleutissinio sancta? Eeclesiae pastori, Crc- num imperio, muluas in jtire diciindo vehui trade-
gorio, gralta Dei Anglorum rex ct dux rsoriitanno- bant operas alquc codeui iitebniilur his quotanttii
ruiu Willelnius, saluutm cuut amiciiia. foro droeceseos cpiscopus sitiiul el provinci.c praesrs
\ llnbcrlus legatos tutis, religiose Pater, » eir. scu vicecomes, quem et Shyregcreve (uude Shiri/fe
Videin Witletnw Honquestore, Patrologia* l . CXLIX. itutic dicimus) ct interdutn Etttdormnn uoinina aut.
 557 1N I I I S T . N O V . S E L D E N I N O T J E .
Neque aliud fere eonim i l l o sxculo forttin eral qtinm A
qti.dc ntinc essel tiniuscujiiKqiic cpiscopi syoo.lus
ctitn vicecomilis loro conjuncia sivc in eaileui curia
e i eodeui I r i h i i u a l i c c l c b r a l a . F.dgartis r e x Leguui
capile 5 : Ikebhc m o i i ihtiwa n n gcar Bnrhgcmote
and twa scyre gcmolc; and ihajr scyic geinote
Bisceop and sc Eaidormaii aud tliar rcgther t i c o n g o
>dcs ribtcgeworuldes rilitc ; > qcod apttd J n h a i i i i c i u
S r a m p l o t i u i n abbalcm Jornallensein iu Historia stia
nts. itihi vetcrcs Angl r t i o i lcgcs |>ene onuies ex
Saxouico scrmone iu barbaricm illitts x v i v e r s i e
rcperiuutui) ad btinc niodiim rcddiltir. Ilabentnr in
anno Bnrgmotus ter, el Sctjremotus bis ei inlertitt
prarsut ciimiialus (ncmpc S.yrcinoto, s i v e scmcstii
coiiventui) el Aldermatinus el tttrique doceanl Dei
9 sacer libcllum, iu qiio complurcs injurias queritur
recium et saicnli. Totidcm fcte v c r b i s iu Catiuii rc-
gis lcgihtis ibidcm b..belur. Atquc inde forsan cst
quod eiiam ho.lie semestres illi iiiqiiisttionis cou-
veuttis quibus p r . i e s l vicccomcs (Torncs ct llun-
dreds, id est, cenluriarum forum dicimus) auie
iiicnseui a Paschatis ct D. Micbaelis fcsto chipsum
s o l e m n i rilu babendi sint, idque cx vcttistissimo
niore, uti liquct cx Magmc Cbarla? cap. 35, et Siat.
t i l . 31, Kdil. 3, cap. 4. Nain lcmporaria lcx olim
lala esl iu Auiiocbeno coi.cilio, qn;e cjusino li syno-
dos bis qunlaiuiis, eisdemque, quas d i x i i u u s , tcin-
pcsiaiibus , a b cpiscopis iudtci prxcepil. N: qttc
vcrisiiiiilliuiitm uoti csl iude naiuiii morcm avo tllo
superiore, ut vicccomcs el cpiscopus staiis bisce
teitiuoribus simiil priiuo uleienliir, alquc inJe post-
i t i o d u m ad nos propagatum csse, u l , disterinitialis
sub Guiliclmo eoriiin I r i b u u a l i b i i s , prisliuum tlc
lempore et tol saecttlis receptum inslilutuiii a vicc-
coiuite servarcttir. Vide coucil. Auliocben. cauon.
20, dist. 18, cap. 4. El coucilii ejusdetn atino s a l u -
l i s . 3 i l babiti canoties iu Ecclcsuc velualissinio
canonuut corpore locum etiam obliuuissc, uotissi-
iiium cst. Quiii cl iu aposlolorum, ut vocaul, ca-
iione 58 idem lcgitur. In u t r o q t i e aiilem xtxupxn
sGfapu&i xnc UcvmxoaTQc scu quarla Pentecostes heb- I
domada idcm denotat quod imra monstralnm a Pa-
schale lempus. Nam Pcutccoste tbi inlervalltuii,
qtiotl Pascbatis diem ct Pcntccostes festuin iuter-
venit, dcitotat; baud vcro ipsunt fcstum, uti vulgo
U M i r p a t u r . Dnde esl quod apud Gratiaiium jaiu
dicto loco, Burciiarduin lib. i , cap. 44, alquc I v o -
nem. v, cap. 154 cxplicalur per tempus medium inler
Pascba et Pciitecoslcu, qtiod jttri qtio ctiantiitim
utitntir congriiii. llypet bcreueus vcro mcnsis ( q u i
ridicnle per Beritheon in excusis Burchardi libris
dicitur) planc Oclober csl, ct Syrorum s c t i Syro-
Macedonum mensis, a quo ct aiimiiii auspicabautiir
et Epocham Alexundream qu;c Tarik Dhi Ikarnain
vocaiil Arubcs, quod Epocham scti ALram Bicornis
soual. Eo eniin iiomine nolus e s l Alcxamlcr, ea
figitra iu nuiuiuis s c t i l p i n s ; Jovis tiimirum Hatti-
i i i t i u i s , Cormiti Patris, cfligie dccoratus. Ncqtic id
bic iiioituissc opcrae pieliuiu duxeram, nisi doctos
alioqiiiu viros, an llyperbcrctacus liic Scptcinbrcm
an Oclobrcm siguiticarcl diihilasse iiou a v c t u s l i s
iitodo i n t c r p r e t i l H t s , venim ct ab i p s i s canoiiibiis
saiis iuicriiti cdoclos, o.sci v a s s c i n . Vide nolas ad
Craliani cditiouis Gregorianx» d i s l . 18, c. 4. Aiiui
utilcm veteris Olympiadtci (in qtio miiic iu Septcm-
brem, iiilerdiim ui alios i i t c i d e b a t llyperberetaus ct
Aiexan.trei9 qui Ilyperbetetaum Ociobri pcrpcluo
coiijunxtl, discrimeii minimc a d v c r t c b a u t . Vidc dc
bac re iucouiparabilem V. Joscphum Scaligeruni
Dc emeiidat. I c m p . lib. i , § De periodo Mnceuonica
wsiivu. Cajtertim sauciio quaiii dixiinus Guiliclmi
rcgis-ita se babct in ejus ad Bcmigium aiilisliteiu
Liucoliitctiscui rcscripiu.
t Williclmtis, gralia Dci rex Atiglorum, comiii-
bus, vicecoiliitilu s , c l omnibos rVaiicigenis ct
Atiglls qut iu cpiscopalu Rcmigii cpUcopi terras
habciit, salutcui.
c Sciaiis vos etnncs,» e t c Vide in Wiltetmo.
538
1 ranscriplnni esl aulem cx arcliivo regio in arco
Londincnsi, ubi inler regia privilegia Ecchsi.c Lin-
C(duicnsi olitn indiilla atquc a Iticbardo II conlir-
maia, repcritur. Niiiiiruiii iu Cbarl. 2, Bicb. 1I #
inembraiia 12, ntimcro 5. Ilabclur ciiaui Anglice
apttd roxtim in Ecclcsiast. Hisl. 4, pag. 154, qucin
ct vidc Itb. I I I , pag. 155, ct Ilislorie nnslrx» l)e
dccimis captil 14, § 1, ubi forum vicccomitis seme-
strc pro tnensiruo siibslittti libciilitts mavclim. Cav
leruni iu actorum Robcrti Winclielseii archiepiscopi
Cauluarieitsis regislro seu publicis cjtts labulis inss.
lotidcm fcre vcrbis occurril id quod Guiliclmo rcgi
liic Irtlitiiltir. Regi cieuim Edwardo 1 in ordiuuiii
comiliis, t i l in diclis labttlis lcgilttr cxbibet, ordo
jtirisdiciioui su«e a civili foro illatas. Ncquc alius
sanc esl, qtiam arlicnli coiitiiicules gravamina Ec-
clcshe Aiiglicaua?, qnoruni meiilio (it iu protvmio
Coustitutiontiiit quas Arlic tos Cteri vttlgo ttoiniiia-
r. nius. lu libcllo aulctn qucm dixi : t Ciim Willicl-
IIIIIS, iuqtiii ordo sacer, duduui rcx Auglitc de com-
mtini consilioarchiepiscoporum, abhaluui,el omniiiui
proceritm regni sui, lcges episcopales, quae nou hene
nec sccunduiii sanclorum canonuni prjeccpla, fueranl,
sicui ucc suut bis dicbus, in regno Aitglcc obser-
vandas inconcusse judicaverit, proplcrcaque iuaii-
daverit.cl pncccpcril quod utilhis episcopus vcl ar-
chidiacbuus de icgibus episcopalibus vcl causis quas
ad rcgimen animarum pcrliuciil, ad huudrcda, vcl
judicia sacculariiim hominum quidquaui addiiccrcnt,
sed ut qtiilihei dc qiiacttuquc causa vei culpa sc-
cuudiiin leges episcopales inter|iellalus, ad lociiiu
ecclesiasticum et ordiiiariuiu qiiem (episcopus) ele-
gcrit veniut, ihiqtic de cattsa vcl ctilpa rcspoudcat
secunduui canonicas ct cpiscojialcs lcgcs ; et si
t^piscopi judicio slarc uolucril, si optis fuciit, ad
vindicaudum forlttudo c l jiisliliu regis vci viccco-
mcs adhibcatur. E l nihiloniiiius ilcfemlcril et iuier-
dixerii nc ulltis vicccomcs pr.cposiltis scu uiiiiistcr
> regis, atit aliquis laictts homo de lcgibus qu;e ad
episcopum pcrtiueiit, sc iiilromiilat, pront h;cc c l
alia (ita se habcnt libclli vcrha) iu charta prxdicti
Willielmi regis pleuitis iiiscribuittur, clc. » SCII
porro de regio Guilliclmi iu sacris ordiuandis iin-
perio, vide, si placet, Viiam lliigunis abhatis Clu-
niacciisis iu Bihliothcca Cluiiiaccusi ful. 4*>4, praitcr
Gregorii VII lih. ix, cptsl. 5 ttbi, Prwsbyteros uxo-
res , taicos decimtis quas deiinebaiil, etiam juru-
mcnto dimittere computit, qttae Grcgorii verba suut.
(9) Pinlti . . . . episcoporum permitlebal ul o/i-
quein de bar< n bus tuis seu minislris pubtice excom»
municarel. IJ ipsuin pciic rc)»crilur in Clareiidoneu-
sium comiliorum capilibus quarum licnriciis II t n -
staurator suh auito HG4. t u d c ciiam qmd haroncs
hic dcuotciil, forte disceudiim : vocahidum ticiiipe
alia noiione iisurpari qiiam vulgo; ncqiic cos dun-
taxal, ul bodie, siguilicare quibtis peculiaris ordi-
IIUIII comiliis locus est, sed universos qui sallcm
i beatioics, rcgia tuuniliceiilia, ad formiilain jutis
nostri clicnlclaris, quod iiulhus villui rcgi;c glcbam,
scd ipsiini laiittimmodo regcm spcctat (tcnure en
cheif pbrasi forcnsi dicimus sivc tenuram in cupile)
laliluudia possidebanl. Nam in capilibus qu;u Uixi,
ita legitur. Nullus qui de rege tenet in cupite nec %
utiqui* dominicorum ministrorum, ejus excommuni-
cctur nec ulicujus eorum teme tub tnlerdicio
t ponan*
tur, uiti prius dominus rex si in regno fuerit,
y con-
veniatur vel justitia ejus (qui, vclul piicleclus pt.e-
lorio aut pro-rcx, rcgias illu avo viccs agchat; ct
capitalis Aiiglhc jttsliiiarius ctiam iudigitahatur),
si fuerit exlra regnum, nt rectum de eo fucial et iia9
ut quod perlinebit ad regis curinm ibi terminetur, ct
de to quod spectut ad curiam ecclesiastivam ad eam~
dem mittulur, ul ibidem termiiutur. Ilahcmur veio
coinUioruiu illorum capilu liini apud Gcrvasium
Dorober.Micmcm ei Rogcrum Wciidovcriiuti inss.
ttiin apud Mattl;«xum i'arisii!in (licct d**|»ravalc)
539 EADMERUS MONACIIUS CANTUARIENSIS.
rujiis flisiorlu» pars nrior, qttae a GuiUieliiii I itiitiis A
afl aniiutn Henrici III «lecitiium nonuin nrotendttur,
Wendoverio, itndc exscripla e«t, tota dettetur. Sed
ct alia eorum (a) occnrruiil alibi exemplarin. Cac-
tcmm omnes qui qnocunquejure clientelari ftindos
regios obtinebanl, bac lege ittlcllexil Roberius Glo-
cestrensis coinprehendi.isenim rbyihinis Anglicants
hisloriam nostram usque ad suutn (nempe Ed-
wardi I , ni fallor) aevum complexus, narrat quibus-
uatn cx capitibus tstis refragaitis fueril Thomas
nrchiep»scopus Cuntuariensts suh Hettiico I I , alque
hoc quarta sede collocans ita in exoletum sttae acta-
its sermonein transferrc se putabau
Tlte verthe was that uo man that oflhe king huld ought
ln Cheif or in eni Servise lo Mansing vere brought.
Bote the Wardenis of holy Chirch that brought hrm
[thereto.
The king sede or is Bdilifes was he had misdo.
And loked verst were tliet to amendment it bring;
And bote hy wolde hy their leve do the Mansino.
Observalu autcm dignissimttm hic, quod narrat
Radttiphus de Dicelo, decanus Londinensis, sub anno
4103 : i Thomas, inquit, archtepiscoptts vacantem
Ecclesiam Ainefordiae coultilit iu Laureiilium. W i l
liclintis, villa* dontiuus, stbi vindicaus jns palronatiis
iu eadctn Ecclesia, Latirentium cxpulil. Archicpisco-
pns euin excomtniinicavil, quqd quia tttinimc cerlio-
ralo rege, fechwet, mnxtmam regis indignatio-
iiem incurril. Asseril namque rex, juxla diguilatem
regtii, quod uulliis capilatteoruin, nullus militans
regi, iiullus minisler regis, nulltis «cilicel, u l vulga-
ritcr loquar, dc rege tenens in capile casleilutn,
viilam, vel praedium, citm consciciitiam regis, est
excominunicandus ah aliquo; nc si super hoc rex
ccriioralus non fucril, iguoranlia lapsus cominunicei
cxcommuuicnto, cnpilaueuni stiutn venienlem ad se
vcl inviians ad osculuin, vel recipiens iu cousilmtn.»
lt.ilio legis jani diclne rcdditur, ei quid bnrones,
quid tninislri in ea denoletit, luculeiitius explicalur. r
Nec vero ila intcmpestivum hic dttco aliquol quae
MII> Guilliclmo scnpta occurriiut de baronilius lesti-
monia adnotnrc, u l de vocnbulo census, qui eo acvo
aique hoc loco iu usu, certius iuiiotcscat. Censuales
GuiUicliiii I tabukc baroues ad huuc modnm, in
Dorseliae censti, mcmoraiil. t lu Warham de parle
S. Wandrcgisili; sunl ihi XLV domus stahtes et xvit
stiut vasiatu?. Dc parlihus nliorum bnrontim sunt ibi
xx domus staulescl LX sunl deslntctae. El in burgo
de Warawic (ha tubuUe illai, in pagi Wanvicensis
censu) habel rcx in doiuinio suo c x m douiiis, cl lin-
roucs regis hnbcnt r.vii, de qttibus omnibits rcx ba-
bcl gclduui siiuin.
Episcopus de Wirccstrc habet, ix mnsuras.
Episcopus <!e Ccstre, vn.
Ahbns de Covcnlt ic, xxxvi.
Episcopus Constanticnsis, I.
Coaics de Mcllcol, xn. Q Itobcrto dc Odbcryile taiuo scu ininislro rcgio ;
Albericus coiucs, iv.
llugo <ie Grcuieuiaisvil, iv moiiachi habcnl i
Ilenricus de Ferere», n. |de co.
Aarold, u.
Rubcrlus dc Staldford, vi.
Rogerius de Lury, n.
Richardits Veualor, i.
Rndulfus de Liinesi, ix.
Abbas Malmesbtiiietisis, i.
Wiilielmus Bouvallcl, i.
Willieltiius fllius Corbueioii, n.
Goiffridus de Maguavill, i.
Goiffridos de Wirce, i.
Gisleberlus deGaut, u.
Gislebertus Buili, t,
NicJiolaus Balistarius, i.
(a) Viilc Joaiinis Soiisbur. epist. 159 et Vilam Thouiac Cintuariensis qunm QHadritoyium dicimus.
540
Stefauus Stirman, i.
Turchil, iv
llarold, ln.
Osbernus F. Richardi, i.
Cristiana, i.
Luith Monialis, IL
Hae masitrae pcrtincnt nd lerras quas ipsi baroties
tenent exlra burguin, el ibi appreciatae sunt. Praeler
Cbristianaro hic el Luitbam, oiunes regis barones
eraut, qui nempe cxn sitperius diclas doinos possi-
debanl. Alia quae mox aliorsuin adnoiala, haec tetn-
pora spectaiii, lucem hic deBaronis ejtts aevi noliotte
praebehunl, ministros autem hic dicios intelligo eos
qui ofliciis sive pahttinis, sive urbauis, sive ruslicis
functi, regii fainnli habehanlur. Neque alios fuisse
autumo tainos et urvienles regis in censiialibus Gui-
lielmi, quas memoraviinits, labulis vociiatos. Quam-
plurimi eniin ibi tainorum occurrtinl nomine, id est
thegens, unde taini Latine; quod miih[stros i n t c r - .
B preiatur. Neque alitid vocabuluin esi (si originem
spccles) quam diender Belgicum quod a dienen, boe
esl ministrare, fll, etrov theaen vestigia satis servat.
Uude dienst-knecht etiam lamulus esl, et dienst-
maeght ancilla. Nam knecht maseulum dcnolal, u l i
iiem apud Saxones nostros. Excmplum meniitii i u
prognoslicis aliquot de partti, Saxonicc conscriplis.
Porrige, inqiiit auclor Anonymits ms. gravidae i i i u -
licri lilitun simul et rosam atque adco u l suo a r b i -
tralu utrtim borum malueril, elicai : c gyf heo
iiymih Liiian , hco cautlb cnyih, gyf hco iiymlh r<»-
sau, beo cicnlti maedcii, » quod sooat» si Ulium pre-
henderit, masculum (id esl gtiylh) si rosau, (emetlam
pariei. Minislros autem illos regios sive tainos el str-
vientes, iu tabulis illis censualilius, ita iiotatos babe-
iiius. Cota venalor, Ulvict venator, Codwinus aecipitra-
ritts, llugo tatinarius, Milo portarius, Merbertus cqme-
rarius, c l hujusmodi. Latinarius auteui esl idettt qttod
interpres; unde et Latimer eadem noiione usurpa-
liiin.Latinae ncmpe lingua» peritum, caelcras, qttae iu
usu, ila caUuisse existiinabanl, u l gcnerale iuler-
pretis nomeu non iinmerito ei iude donandum puta-
rent. Neque snne aliosfuisseiuncleniporisserv.cn-
tes a thanis plane cuttstat cx ipsts mpe diclis labti-
lis.ln Surriensis nempe pagicensu il)iaein,Oswaldns,
Thcodoricus, alquc alii servieiiltiut noiuine memo-
rautur, qui laincu ipsi taini indiscriniinaliin postea
statim vocitanltir, uti in Wiltoin.x» censu Hcrva^tts
alque alii ininistii dicti, scrvieutes slatitn iiomiiiati-
tur, quos Tainos iiem appellatos liquet. Idcm iu
Coiuino atque aliis scrvicutibtis in Devonijc censu
observnndum. lbidcni entui neque alia natione, laini
siiutil dicitniur. Itinc etiaiu lainlu/nde occurril in cis-
dciu tnbulis, id cst, lainorum terra, seu fundus lainis
pcculinris. lu WilUmia legitmis : Vtltetmus comes
dedit Ovinlone el Suindone et Cheurel, quae crant
taiiil.itidc,/iro terra de insuta de Wthi, quai perlinebat
ad ftrinum de Amblcsbirie. Et iu Sott.crsetia, dc
llic Itoberius habuil unam virgalant qnam tenebnt
Dodo ttbere T. R. E. (id esl tempore regis Edwardi\.
Iluic addita fuil Dolverlone munerium regis. Modo
dijudicata est esse taintand. Iluc spcclal phrasis illa
forcnsis Clamare ad Taiuland, qttod in Cestruc ccustt
occurrit. Eo nomine fuuduiii viudicarc, Id sigui-
licat.
(10) Quo! autent in saicularibus promulgaverit, ctc.
(Ilic Willi Jmi Conatiestoris Lcges exhib. t Seldenus,
quas cum jatn in Wiileiino, ad aiiuttm 1085, Palrol.
I . CXLIX, dedimus, hic recuderc supcrfluum duxi-
imis.)
(11) Quod sacri canones filios presbylerorum quos
religionis ordo non ornal a sacrornm ordinum pro •
motione retnoveanl. Toiidcm verhis.idcm uarraturA
Radtilpho de Dicelo dccnno, rcguanle Joanne Londi-
541 I N UIST. NOV. SELDENI NOTJE.
nensi, quem itt Historiam suam hi cooicibus niss.
eervaiam, contphiria ex Eadmcro deprompla inse-
rulsse palel. Caetcrtini qttinam illi canoues (qtiibtis
hoc, adjccta eiiain tle religlouis, uii vocanl ordine,
conditionc, catilum csl) aul sub Alexandro II aul
flecessoriim cjus aliquo? Annus erat 107|, quando
Bomam adibat Lanfrancus, comilaniibus eum prae-
snlilnis isiis, alque lunc tentporis ob lianc causain
-spoliatum ab Alexandro iiarraul Eboracenseui. Nul-
lus auie.u ejusmodi, si bene memini, reperitur aut
iu juris poulilicii Commentariis aoi alibi canon, ctti
ir.iiia vctustiora suiil concilio Claroroontano quod
quinquenuio aut crrciler post Laufranci obittim,
amio niinirutn 1095, sub Urbano II babilum est.Vide
dicti coucilii canon 25, el dist. 56, Extr. tit. De fitiis
presby$rorum 9 praeter Beruardi Papieusis, lib. i ,
t i l . 9 , Joamiis Gallensis lib. i , tit. 9, alque Ivonis
pari. v i , cap. 410. Neque aliud ultra protiuiitiare
attdtMims quam uon liquel, nisi fas sil Eadmerum
i n c m o r i a 3 lapsus bic el lcmporis anlicipati postulare.
Cum eiittn scripsil ille, ejustiiodi lex poutificia vim
obtiucbal; qttas tamen Lanfranci :clate mittime erat
nala. Catttius igilur G. Malmesburietisis agil dum id
ge us eanoneut uon adjicit, sed quod filius esset
prcshyicri duntaxat, ideo spolialum Eboracenseut
sciibit itt Laufranco, uti alii nondum editi. Romae
cniin, ctiam ilto aeyo, sacerdotum hTii pro spuriis
liahiti; quod satis elicilur ex jttre ponlificio auli-
nittori apud Gratiauum disl. 52 et 33. Lege aulem
judaica, uti in aliis nonnullis, ita in bac re liinc
nixi poutiAces Romniii snurios a sacri ordiuis digni-
tate arcebant, atquc indo erat quod sacerdolis fllius
liic exucretur sua. Lex autem Jttdaica, qiieiu excmplo
sibi esse volcbani* babettir Deiiterotioiuti cap. 23,
Comm.JL mrP--np2 TDO #2! h id cst, Non veniel
Mrtmier in Ecctesium Dontiui. Manzer e.tiui ibi (quod
inde pxnZnp sit el pro noibo usurpatitr alicubi el
aptid Gregentiiiin el apud Cedrenum) Graccis itiler-
prelibus est lx nopvnc natus, et Arabice in sacris
Bibliis reddilur pharnch alzani scu \tullus meretricis
ttii ctr.un in versione Cbaldaica qui Jonatbatii Uzie-
l i i lilio tribuitur. Vide porro si ptacel, disl. 56, cap.
12, Apostolica, cic. 13 per veiisrabilcm exlr. tit. qui
filii ssnt tegitimi.
(12) El ipscmet scripserit. Opus ab eo de iis rebus
spiptuin desideratur. Videsis Baljei Cenlur. xui,
J&cripf. X I I , ubi scripta Cjtis cntimeranlur, quoruin
pars maxiuia iujtiria lempiuis intercideruut.
(13) Instituto ei Paulo abbnte. De abbate isto
Mattbaeus Parisius in mss. Vitis ejusdem coeuobii
abbattim, mec sciipta reiiquit. t Rox Wtllelmus, de
morte abbalis Paritii certilicaius, coenobium Sanctt
Albaui vacaus in iiinnu sua lenuil, ct exstirpatis
silvis el depaupciatis bominibus, oppressit. E l uisi
correptiombtis Lanfranci refrenareiur, irrestaurabi-
litcr tottitn ccenobium desti uxisset. EQicacitcr igi-
lur procuravii ipse L.infr.uicus ul Patilus ejtts con-
sangtiineus quem sccutn in Augtiam duxerat, iu
abbatem praelicercltir lste, nationc Ncttster, cotisau-
giiinitate arcbicpiscopo Laufranco propinquus, c l
ut quidain autumant, Ulius, monacliiisftiil Cadoinen-
sis Kcclesiae. Ilic eccleshm bcati Albani suscepit
regendain,procuranie dicto arcliiepiscopoLanfranco,
qtu euindem Paultim filiali dilexit atitorc, promolus
iu abbaletu anno graiiae 1077, tv Kal. Julii, lempore
regis Willielmi, regis majoris et conquestoris, anuo
regui ipsitts x i . Hic primus abbas liujiif ecclesiae fuit,
postquam Aogtia Nonhmannisftiil penitus suhjttgata.
Iste banc ecclesiaut cncteraque aediflcia praler Pi-
storium et Pinsinocbiuin medilicavit, ex lapidibus
et legulis veteris civitalis Yerolamii, et iualerie
lignea quam invenit a praedccessoribus suis colle-
ctaiu ct reservalam. Dilavcral eiiim ipsum archi-
episcopus Lanlrancus, ct ipsum electum thesauro
niultiptici reddiderat abundantem. Iste quoqtie Pau-
los abbas vir religiosus et clegantcr liberatus el in
ebservanlia ordinis regularts rigidus et prudcns,
542
lotitis nionasticae rcligionis uorinam, quam jam oimt
tam pradalorum qiiam sub litorum remissioris vila»
illecebrosa vohiplas elimiuavcral, caute el paulalirn,
ue repeiitinn mttlntioue tumulluiit gravaret, refor-
mavit. El facta esl ecclesia Sancli Alhani quasi
schola religiouis ct disciplinaris ohservaiitiae per
loiuin regnum Augliae. Aitulerai namquc secuin
consuetudines Laufranci et siatuta monastica a
doiiiiuo papa merito npproSaia, conscriptn. Uude
odor bon& famae bujiis Ecclesiu' Rmnanaui curiaiu
ct reinola regua ilhistraudo praivolavit. • Kt inulto-
rum lam praelatoruui quaui utagnalunt felicitcr ci
inclinavit.
(14) Gundulfus nomine t ab eodem ibi subrogatns
eviseopatus est. Huc spcctant quae auctor priscus
ViVae mss. Gundulfi Ronensis episcopi, de illius ele-
ctione tradidiL c Laiifranco, iiiquit, ecclesiasiicae
dignilatis summnm apiceiti in Angtia tenente et
sapienter adinitiisirante, Rovecestreiisis Ecclesia suo
est pastore desiituta, defuucto Eruosto episcopo qni
iiiotiaclitis Scwardo, c l ipsi inonacho in episcopatum
quidem successerai, sed in eo auuo tantiim dimidio
vixerat. Volens aulem ponlifex ut ex more antiquo*
ruin nionachus succederet motiacho, cogitare coepit
quem polissimuiii monacboruin ctigere possct, qni
boc onus sihi injuiictuin portnre valeret. Cogitanti
tanten Guiidulfl cilius occurril siinctilas, quae iam
certts expcrimeniis safs ei fnerat approbata. Hunc
igilur, habito cum sapieniibns constlio, ad pontifi-
catuin elegit, et ut ejus eleciioui rcx assensum pra>
beret, ipstim transtnarinas ad partes ad rescin
direxil. Gaudio auicm rex replcttis non ntodico,
quia occasionem Dci homiucm evnltandi iiiveuerat,
de cujussanctiialejam adettm sntisclara fama pervc-
ncral, ponlilicis iictiliotiiluis jus:is libens asseiisum %
pr;cbnii, et hooorc poulilicali virtim Dei dignissi- ,
nium jtidicavit. Accepta igitur Laiifraucus auctori-
tate regia, praesules convocal, primores Rofleiisititii
mandal, rcgis et suam voluti;atcm omitibits paudit,
9
oinmbus asseusum pnehcutibtis ei gutidcntibus flde
lcindoiiius Dei dispensalorem cousiituii. Nou fuit
obiiiiendi potcstas, cuiu eum urgercl regis inagui et
pracsulis tanti auctorilas. Vox se iiidignuin claman-
tis opprimitur, cum quo se clamal itidigniorem eo
dignior acclainalur. Ordinatur ilautte vir vcre dignis-
simtis episcopatu, Guiidullus, iu Eeclesia Dorober-
nensi xn Kal. Aprilis, nuno nh lucarmilione Domiui
1077, undecimo vcro a.lvcnius Norlbmniiuorum in
Atigliam sub comiie Guilleluo, rcge postuioduiit
Augliae nobilissimo. Coiisccratns aulcui cx moio
nropriain, leiiditinviscre scdcm, Iripiidiaulibtts luihis,
Rodfcusem ingreditur urhctii, lontiflcati sede intro-
nizalus inducitur, praesul oumi veticr.tlioue cx eo
hahelur. Reddmiiur ei deuiquc posscssioiics quaeilaiii
Rufleusis Kcclesi.x, quns p/^sulaulibus anteccssor -
bus snis Laurranciis iu sua teiiuerat ditione. Ea
vcro couditione rcddunttir, ut iu Eciicsia Roflensi,
sicul jain pra?stil uterque dclibernvcrat, monaclii
ponautur. Audicraul cnitn ibi quondani mouaciios
fuissc, unde ad antiqua sludia redcuntes, mottacbo-
rtim inibi ordincin suaiicre sauxcrunt. Tempore
ergo brevi elapso, ecclesia nova, vetcii dcslrucla,
iiicipitur, odtciuariim aiubilos conveiiieuler dispoiti-
tur, opus oiuiio intra paticos dies, L iiifrauco pecu-
ntas subministranlc iiiiillas, pcrflciiur. Igilur, per-
fectis omnibus, quidaui cx quiuquc lanluiu cleiicis
qiii ihi inveiiti sunt nd reli^ioiiishahitiim confluenles,
associalis nuiliis al;is, nd scxagenarium, et ampliiu»
iiumei uai iu bicvi sub doctrina Patris Gundulfl suc-
crevere mouachi. Ilis Guudulfus vivendi speculuut,
his lotius rcligioiits fnclus est documciituiu. »llacto-
uus anctor iltc auonymus mss.
(\b) Ipse iwi/e, c t c , confirmala sub teslimonio reait
sigxlti scripia retiquit. Tunt in uis. codice epistofa*
ruin Lanfranci tuin apud G. Mal!)esburiensem i u
Itb i i i De gestis regum et De pouiiflcuin geHis i ,
et tn Aiitiquilatibus Ecclesix Britauuix pag. I I I
 543 EADMERUS MONACHUS CANTUARIENSIS. 5U
alibi d i a m , acta de bac re habentur. Sed vero in A ipsas tcrras eliam parvum quidqttam clamarei
Lanfranci epistola iOa quam ad Alexandnim I I scri Stokes vero et Devtuiune el rracenbam reddidit
plam inseril Malbesburiensia, iniquum eral ea prae- ecciesise Sancli Andreae, quia de jure ipsius eccle-
termilli quae lectu dignissima, ex ms. codice Baro- siat anliquitus fuerunl. Et in eodem placilo non
nins primo in lucem edidit. Vide euni to:n. I I , solttin islas praenomitialas et alias terrns, sed et
anno!072, et part. u , toin. I I I . Coitcii. postrcmae oinnes libertales Ecclesine snae, et omnes coiisiieiit-
edilionis Binianae pa&. 251. «messuas renovavii, et renovalasibidiraiiocinavii,
(16) Disposito apudPinnedene prineipum eonventu. Soca, Saca, Tot, Team, Flymcua, Fyrinibe, Grith-
Quawain in illo convenlu acta sint, el qua jutlicii breche, Foresteal, llatinfale, Infaiigeiiiictheof, cuni
forraula, luculentius ex hisloriola qnam in co lice omnibtis aliis consuetudiuibus paribtis isiis vel mino-
ms. Roflensis Ecclesiae cemperimtts, edoceiiiur. ribus istisin terris el in aqtiis, in silvis, in viis, e t i n
Eam cum cpigraphe quam in dicto codice prae se fcrt, pralis, el iu omnibus aliis rebus iufra civitaiein et
suhjitngtmiis. cxtra, infra burgum et extra, el in otnnihus aliis
Deplacito apud Pinendenam inler Lanfraneum «r- Iocis, et ab omuibus illis prohis et sapienlibus ho-
chiepiscopum et Odonem Bajocensem
f episcopum. minibus qui affucrunt fuit ita ibi diratioctnatuin,
t Tempore Magni rcgis Willielmi, qiti Anglicnin ct etiam a toto comitalu recordatum alque jttdicatuni
rcgnum armis conqtiisivit, ct suis ditionibtts suh- quod sicut ipse rex tenet suas terras liberas et
jogavit, 'contigit Odonem Bajocensetn episcoputn, quietas in suo dotninico, ila archiepiscopus Cantua-
ct ejusdein regis frairem raulto citius quain Lan- rieusis teuet stias terras ontnino liberas et quietas
francum archiepiscopum in Angliam veuire, aiqtie insuo dominico. Huic placilo iiilerfueruntGoisfridus
i»i comitaln de Chcnl cuni magna potenlia residere, B episcopus ConsUnliensis, qui in ioco regis fuit ct
ihique potestatem non modicam exercere. Et quia jusliliam iilam tentiil. Laufrancus arcliiepisropns
illis diebus in comitatu illo quisquam non erat, qui qui, u i dictum est, placilavit et totum diraiiocinavit,
tanlae forlitudinis vlro resistere possel, proplcr tna • comes Cantiae, videlicel praedictos Odo Bajocetisis

5 nam quam hahuii potestaiem, tcrras coinplures episcopus, Ernostus episcopus de Rovecestria,
e archieptscopatu dantuarberiae et consuettidines iEtfelricus episcopus de Ciceslra, vir anliquissimus,
noiuiullas sibi arripuit alque usurpans stise doniina- et leguin lerrae sapieiitissiinus (qui ex praeccpio re-
liotii ascripsil. Postea vero non multo tempore, gis adveclus fuit ad ipsas anliquas legum consuelu-
conligit prjefaluin Lanfraticum Cadomensis eccle- dines discutieudas et edocettdas in una quadriga)
siae abbaiein, jussit regis, iu Angliam qtioque ve- Richardus de Tunebregge, llugo de Monte Forti,
nire, atque iu archicpiscopatu Cantuariensi, Deo Willielinus de Arces , Hayruo vicecomes, et alii
disponente. lolius Atigliae regiti primalem subiiina- niulii barunes rcgts et ipsnis archiepiscopus aique
tum esse. Ubi, dum aliquanditt resideret et antiqnas illorum episcoporiiin homines multi, et alii alioruin
Ecclesiae suae terras mulias sibi deesse inveniret et comitaiuuin homines eiiaui cutn toto isto comitain
snorum uegligentia anlecessomni illas dislributas niultae et magnae auctoriutis v i r i , Fraucigenae sci-
« alque dislraclas fuisse reperissel, diligenler inqni- licet et Augli. In borum omuiutn praseulia muliis
sila et bene cognita veritaie, resjem quam citius et apertissimis ralionibus demonsiratuin fuit quod
potuit el non pigre inde requisiviL Praecipit ergo rcx Anglorum nullas consnetudincs habet iu oitini-
rex comitaiuin totuni absque mora considere et hus terris Cantuariensis Ecclesiae uisi solumniotlo
iiomines Comitatus omnes Francigenas et praecipue C tres. Et ilhe tres, quas babet, coiisuettidincs hae
Anglos
A —.„ in
• anliquis legibns ei consiietudinibos peritos siint; tina : Siquis homoarchiepiscopi effodii illam
iu unuin conveuire. Qui cuih convcnerunt apud regalem viam quai vadit de civiiale in [al. et in] civi-
Pinendeiiam oinncs pariter consedeninU E l quo- tatem. Altera : Si quis arborem ineidit juxta rega-
nlam iittilta placita dc diratiociuationibus lerrarum tem viam el eam super ipsam vium deiecerit. De istis
et vcrba de cotisuetudinibus legum inter ^rchiepi- duabus consuetudinibus qui culpabiles inventi fue-
scoptim el praedictum Bajoceusem episcopum ibi riul atque deieuli, duitt talia faciuui, sive vadimo-
surreieriitii, et etiain inter consuetudines regales, iiiiim ab eis acceptuin fuerit sive nou, Uinen iu se-
et arcbicpiscopates quae prima die expediri noti po- culione minislri rcgis et per vudiiuoniuiii enieudH-
tuertint, ea causa , totus comiiatus per tres dies bitut quae injuste emendatida sunt. Tertia cotisuetttdo
fuit ibi detcutns, tu itlis Iribtis diebus diraiiocinavit lalis est : Si quis in ipsa jregati via sauguinem fude-
ibi Lnnfrancus archiepiscopus plures terras quas r t l , aut homicidinm vet aiiud aliquid (ecerit, quod
tnnc ipse cpiscopus et homines stiitenuerunl, vide- nullatenus fieri ticet, si dum hoc facit deprehensut
licet, Herebertus fllius Ivonis, Turoldus de Rove- atque detentus [uerit, regi emendabit. Si vero depre-
ceslria, Rndiilfus de Curvn spina, Hugo de Monte hensus ibi non [uerit, et inde absque vade dato umet
Forti, ctnn omnibus coiisueiudinibus et rebus quoe abieritt rex ab eo nihit jnste exigere poterit. Siniiiiler
ad easdeiu lerras perlincbanl; scilicet Raculfe, fuil ostetisum iu eodem placilo quod arcbicpiscopus
Saudwic, Ratebur^ , Wedetune, monasterium de Cantuariensis Ecclesiae in omuibus terris regis et
Luiiniiig cutn tcrris et cotisuctudiuibus ad ipsuin coimtis debet inulias constieiudines juste habere.
mottaslerium periiiienlibus, Saltvtide cum bitrgo D Elcniiu ab illo dic quo clauditur Alleiuya usque ad
lletbe ad Sallvude perlinentc, Laugport, lliwen- octavas Paschae, si qtiis saiiguinem fuderit, archi-
denue, Rokinae, Delliiise, Preslitune, Sunderbersie, episcopo emendabit. Et in omni lcmpore Uut extra
Cabethe, Orpiiitune, Fiuesford. Quatuor Praebendas qiiadragesimam qua.ii infra, quicunque tllam culpaiit
Broche, de Riwenttinc, Stokes et Deviutuite. In fecerit quae chihiwite vocatur, archiepiscopiis nttt
Sulhreia, favenle rege Willelmo, diraliocinavit ipse totatn aul dimidiam euiendationis parlem hahebil.
archiepiscoptis Mnri etacbe. lu Londonia monaste- lnfra Quadragesitnam quideut, tolain, el extra, aut
rium Sauclae Mariae, cum terris el domibns qu^s lolam aut diiuidiain emeiidattonetn. Ilabet etiam iit
Livingus presbyter el uxor illius habuerunl; in eisdem terris omnibiis quaocunque ad*curam el sa-
Midlesere llerghas, lleisam; in Bochingcainsire, iutem auimaruiti videntur pertinere. Hujus plactti
Riscbcrgam, llaltiiite; Itt Oleufordsire, Riwciilune; muilis tcstibus multisque ratioiiihtts delermiuntuiti
i n Castsere Slistede, in Sutfolchia , Frncbenbam. lincin posl«|uatu rcx audivil, lattdavii, laudans cuiti
Item swper Radiilfiun de Curvn spina. LX, solidnias conse.isu ouiniuiit principunt suoruin confirmavit»
de pastura in Grean. El omnes illas terras et nlias el tit deiuceps iucorruptus perseverarel, firmiter
diratiocinavit cmn omnibus constietudinibus et rc- pncccpit. Quod propterea scripiuitt est hic, ut et
bns quae ad easdem lerras pertinebanl ita liberas fultine in aetertiuin tnemorhc proiiciat, et ipsi futuri
alqttc quieUs, quod in ilta die qua ipsuiii placitum cjitsdciti Ecclesiae Chrisli Canluaricnsis sticcessores
liiiiiuui fuit, IIOII rctnausilhonio iu toto regno Au- sciaiii,qiiae et quanla in dignitatibus ipsius Ecclo-
gliae qui aliquid inle caluinniaretur, ttcque supcr
515 13 HIST. NOV. SELDEM NOTA.
eioe a Deo tcnere, atque a regibus el principibus i BcnediclinamGregorii familiatn fuisse vuttBaronitis;
liiijns regui aelernojure debeant exigere. » aique is, ni faltor, hoc primus voluit et reccptis-
Neque inleinpeslivuin cst hic nieminis.se quotl simae vetustatis scntenliae demum reluclari ausus
taiu tle siiignlaris archiepiscopi tunc temporif prje- esl, duclus nimirum conjccluris, nec saue coittem-
tensojttre, quam de seutentia secttndum ecciesias nendis, nec magui sane nonderis. Vides s Aiiualium
8. Trinitatis ct S. Aiigustini data, i n tabtilis ssepe loui. V I I I , suh auno 596 el ntia» iu eum scripsit
nominatis Gtiilielmi ceiisnalibus comperlum est. Vande.iizypius locisjam dictis. Fateor, apud vctetes
f Archiepiscoptis calumiiiatur (ila tabuiae illae iu rertun nostraliiim consarciuatorcs luiaime discrtis
Caniia. cenMi) forisfacluram in viis extra civita- (si bene inemini) vcrbis alicubi doceri Augustinum
tem ex iitraque parie uhi terra sua esl. Quidam ex sodalitio fuisse Bcncdictiuo. Sed praecise
praeposi tns Brtimanniis t oinine T. B. E. (id est tem-
9 monacbiiiii duniaxat vocari sxpius. Et Augusliiium
pore regis Edwardi) coepit cousueludines de extra- et alios plurcs cttin co mouachos lcgimus apud
itcis mercatoribiis in tcrra S. Trinitalis et S. Augtt- rtedaiu qucin plerique sequuiiiur. In \eteii item
s i n i , qui pos:ea T. B.W. (lempore i L YYUtielmi) aule Chronico Saxonico ms. stth auiio 506 : c Her Gte-
archiepiscopum Laiifrancuni et episcopinn Bajocen- goritis papa sende to Brilene Aguslinum mi.i wcl
seut recogttovit se injitstc accepisse, ct sacrameulo manegum muiiecum tha godes woid Anglatheode
facio, juravit quod ipsa? Ecclesi;c suas consuetudi- podspelledan. » lloc c s t : Hoc anuo Cregoriut papa
nes qtiicias habueriul B. E. iregis Edwardi) tein- tii Britanniam mitit Augustinum monacttum cum
pore. Et exinde utr.eque EccUsiac iu sua terra h;:- quaniplurimis monacltis qnt Aiiglicame genti verbum
9 9

hiicrttiil cousiiciudiiies suas judicio hai-oniim regis » Ueipreedicarenl. Ncque aiiler, ad hanc reiit, IIICII-
qui placitum lcnucrunl. « Lat.T. eliain jam di«las lionem ejusdcm Oeri apud vcteres reperio. Scd
apnd Pinnedeiic sciitcnihe mentio esl iu eisdcm ta- iiilerim, tou monacltus nullius faiuili.x nota adjecia,
9

l u i l i s . Nani in Cauli;c ceiisu, sub iudice latifundio- de iis qui apud majores nostros eo iiomiiie iiiemo-
rniti Rotfcnsis artistilis. » Estoches iiiaiietium (iia rautur, dicttim, seinper (uisi meiuoria ine fallal)
lr£i:ur, quod stoket in mcinorala seitlcntia' histotia) Benedictinum interpretatiir, uti apud Graecos ferc
fuit et esl de episcopaiu Boifeiisi; sed Godwinus co- Basilinnum. Accedit eliam coeuohii S. Salvatoris
iue». T. R. E. ciuit illud ilc homiuibiis qui iltad Caiituaria. incolas Bencdiclinae familiae c i a i n ab
tcnebaiit dc episcopo, c l , co ignoraiiie, facia cst ipsis incituabiilts seinper apud nos esse habitos;
h;ec veuditio. Posliuotlum vcrn, reguante WiHiclmo saltem uihil occurrere in velustis quae hic teslimo-
rcge, diratiociuavii illud Laufrancii.i conlra Bajo- nio csse possunt monuiuentis quod alius cujuspiam
ccnsem episcopum. Et iude cst modo saisiia Roflcu- faniili;e iiomen uiiquam aut induisse eos aut
sis Ecclesia. < Quin ct iltud dc pnhlicaruui, quae cxtiisse aut suadel aut oinnino innuil. Et apprimo
Canluariae proxiuic inserviuul, viartim fossioniuus huc facit iltud Bonifacii poiilificis Romaiii i i litteris
iiiulctisqtie ob eartim violaluni jus, a.l htinc motluin suis ad Elhelberluni: c Fili gloriose, inquit, uuod
ihidetn memoraltir. Coitcordatunt cst dc rcctis cal- ab aposlolica sedc pcr cocpiscopucn uosti tiui Blclli-
tihus qua» hahucrint pcr civil.ilein iulroilum ct IIIIII postulastis. libcnli animo concedtmiis, id est,
e i i t u n i ; qtiiciiuquc in illis foiisfcccril rcgi emcnda- iit vestra beniguitas iu inonaslcrio in Doroberiiensi
bit. Similiter dc callihus rectis cxira civitalem, civitale consliluto, quud sauctus docior vcsler
usquc ad unani letigam et 111 periicas el 111 pedcs. Si Attgtislintis beatae mcuiori:c Grcgoni discipulus
qnis ergo iitfra has puhlicas vias intus civiuiein vci saticti Salvatoris noiuiiii coitsecravii, cui ad pra«scus
extrafoderil vcl palitm lixeiil, scquilur ilttitii pruepo- pneesse dignoscitur dileclissinius fralcr noster
siliis regts iibicuiiquc abiciil, ct eiiicudam accipiet Laurculitis, licenter pcr oiuiiia inouachoium regu-
ad opns rcgis. » Liritcr viventium habilatioiiem slaluat, apostolica
(10*) Prajcepit Auguttino ut cjusdem oraims viros 9
aucioritalc decernentes, ut ipsi veslri pncdicalores
cujut et ipse nofcitur este. Monaibos nempc Bc- inonacbi ii.onachoruin grcgcm sibi associenl, ct
iicdctinos. G. Maliiicshiir.cnsis in ms. codicc Dc eoiuui vilam sanctitatuiii moribtis cxorncnl. Quac
aiitiquitatibus Eeclesia? Glasionicnsis, aule Augusti- uoslra dccrcta, si quis successoruni vcstrorum ,
iiiiui scriliil c iitonacliosGlasloiiieusisEcclesix (atqne sivc regiim, sive episcoporum , iiericorum, sivc
par est sane crederc ctiam caiieros) morc ^Egy- laicorum irriia faccre tcutaverit, a priucipe aposto-
ptieusium luonachoruin vilam «legissc. lliitc (inqu'l, loruui Petro, ct a cuuclis successoribtis suis ana-
po»t adveiitum scilicei Augtisliui; in diversis lorU thcin uis vocabulo subjacc.l, quoad iisque quod le-
ordiiiantiir scdcs cpiscopalcs, coii»truunlur moiiasle- incraiio austi pcrcgit, Domiuo placita sati>f.iciione
ria sccundtim B. Palris Bcncdicli Rcgulam Dco mi- pauiilcat, el ejus iiiquieiiidiiiis vciam emeiidalioiiein
litauiia, ita u l poslea iu gcutc Atiglorutn nulli rcpc- faciai. » Aut igititr prim.i, cujus auclor Aiiguslintis,
riatiiur momjchi qtiin fiierint B. Betiedicii Regul.un iiislitulioue soil.diiiuni httjtis cosuobii eral Eqmtia-
prolessi. lndc bis tcmporibus in iiiouaslerio Glasto- iitim aut Beiicdiciinum. 'iNequc eiiim dubilatiir a
iiiensi cuqiil piiiuo cadcm tcgtila cxerccti quod Baronio qitin el Augnsiinus et Gregoritts Equiiiani
prius fuerat morc cuciiobiorum yEgypii. » Ms. codi- esscnl, si iiou Bciicdictini. Si prnuo Equiiiaiiuin
rcifi pro iusigui sua buinutiilalo quain sludhi noslra fnissel, iieccssum planc cral ul uovalio ejusiuodi
1

opiime mereulem pcrpetuo aique libeiiiissiiue
agnoscunl, comiiiuiiicavil mecttm oliiti V. cl. atquc
Oiiuii cru.iitioiiis gcnerc siiiuinoque judicio ornuiis-
stmusThomas Atlcnus, Gtocestiensis sodalilii, alquc
celebcrriuue Academia. Oxouieiisis dccus insignis-
bimuiii. Sed miuime credi votuul iioiinulli, moiiacho
rum .Egyptieusiutn iiistituia (quae pleno deiucusa
borreo jiabcnlur apud Cassiauuui) in Occideuic
tiiiquani csse rcccpla; qua dc rc cousiilc, si placet, jussissct oiuiie» ejusidcm fatuilia', cjthdetn sodalilii,
llciiiicuiu Vaitdetizypitiui parl. u i De monaslico
ordiuc S. Gregoiii, "cap. 5. Atquc fusius disputat
illc I I I ejiis«tciii libri part. m , cap. 4, de Auguslini
uostri familia quaiu haud aliam fuisse, pr;eicr caui
iu qua sacraius crat S. Grcgorius, eat pulo apud
oinues iii coufcsso. Etiam ipse Grcgoritts salis l«sla-
tiw lib. V I I , epist. 114 , ad Syagrium cpiscopttiii
Augustoduneusem, ubi Atigusliiitim quondam mo-
nasterii mei prapositttm vocat. A l Equitianam, nou
posfnoduui acccdcrel qu;c in Henedn litiatn irans-
iuutaiet. A l non inouu inhii cjusuio.ti ic, eiilur, sed
tti ipsis ctia:u iiicuiiabulis, a jam dicto Don.fac.o
sanci.ur ul iiiouachi (s>c anlc Ic^itur) qui ibi craiil
ab Aiigusliuo inslilitli mouachoium silii gregeui
associareut et corum vilam sanci.laluin inonhus
cxoruarcnt, ct nc qttis omiiitio saucilo j l l i advcrsa-
rctur, gravissinia caututn cst intei tiiiiiatioiic, ac si
quo primuiti lueiaiil i n s l i i u i , t l i.uinen cl inores
pcrpeluo ibi scivarc. Ncque sane, uisi merc ticlis
habciida sit lides, aut novatiouis biijusmodi aul
iiomiuis aul noruuc Irausiuulaiiouis vestigiiiiu a i i -
quod cxstat. Qua tle re dihgrii:er eiiain ciuisului
tabulay jain dicti cicuobii, tibi quampluriiua caqttc
vetiistt^siiiia poutilictiui inslritiuciila, quibus muiii-
lum cst, compcrio; hujusnioiii veio lraiisiuulalioiii.s
nequc volam coinpciio ncque ^c^ngiuui. Lt videsis
547 EADMERUS MGNACHUS CANTLARIENSIS. 5S8
Ornericiim Viulem Hlslor. ecclesiastic. lib. iv, pag. A cnmcaiarum. In Can i*r ceusn in Benindene mansi*
f

516 et 517. At vero si primis initiis Benedictiutim
esset ccenobium iflitd, eadem ipsa aryumeiitanili
ratio qua in conjeciuris suis «lc Gregorto usns est
Baroniiis, Anguslinum Beucdictinae fantilhc fuUsc
demonslrare:. Neque enim dttbiut ipse quin ejns-
Godricus et tenet xx acras in atodio suo. Et in SusT
sexia, Cetingley Atmar lenuil de rege Edwardo, sieut
alodium. Uttde eliam atodiarii et aloarii, chenietari
boc jure fundos, attidia diclos, possidenlcs iiuiicii-
paiitur. In SusscxKc censu Lansewice Godwinus teuet
%

modi rueril amisies qnales ipsi sodales ab antistite de comite de Dw et de eo vis. atoarii. Et quindo mori-
%

asciii. Sed porro viderint bic quornm inieresu lur atodiarius (ul legitur in Cantiae censn) rex inde
(17) Chrisma tamen a tobis acci.iant. Exslat habet releeaiionem ierra* excepta terra Sanctat Trini-
%

eadem ipsa epistola in codice uis. epislolaruui tatis. Et tn ceusu llaulonicnsis provinckc : « llugo
Lanfranci, neque ab bac omniuo di*crepat praeter- de Porl • tenet Cerdeford, cl Willielntus dc eo. Duo
quam quod tantnm non tamen, in en legalur. liberi hotnincs in alodium tciiuenint pro n tnaneriis
(18) Tolius Ano/i>, Scotiw et Uibermec, necnon de rege Edv*ardo, tttnc c l modo gehbhat pro v l l i iis.
adjacenlium insularum mairem. Huc speclanl epislo- TeiTa est iv carucaiarum. In Domimo sunt n cnni-
ke binae in ms. Lnnfranci cpistnlaruiu codice re- caiac ct xx hordarii ct iv servi cuiit t carucaU ct
perl.T, qtianim altera est Thomae Elioraceusis nuii- qitaler xx acra? prati. T. R. E. et iiiodo valel iv
slitis ad Lanfrancum, altera Lanfranci ad Wigor- libr. cum recep. c. sol. lisdem Willielinus tcnet do
irensciu et Cestrensetii rpiscopos. Utraque vero agU llugone unain virgatnni el diindiuin in Clnlingrs.
de elecio Orcadum episcopo solemuibus sacris tn Dno liberi homines tenueritnt de AIwino,sc.l non
disjniutem evehetido, Radtilpbo ncittpe, cttjos nomcn fuil alodioti*. lhi i i bordarii ct vt acne p m i i , vnhtit
R

quod in jnm diclis litteris iiiinime occuriil, edisei- x sol., tnodo vu S4ilid. l u isto htmdicdo ct in i > l i
D

mus ex Tltoma Stubbaeo, veleri nrchiepiscnporuni maucrio lcnct Picol n , virKalas ei diiniditim de
Eboracensiuin V i u r u m scriptorc, itondum cdito. regc. Phitclel teuttii iu alo lio dc rege Edwanlb pro
nianerio, tutit et modo geldabnt pro n virgalis ci
Thomat archiepiscopi Eboracensis ad Lanfrancnm dihiidio. Terra csl dimidium carucaUe ct ihi csl cum
Canlnariensinm antistilem epislota, de Radulpho I I I I O villano c l n bordariis cl x aerts prati. Istam

Orcadum episcopo sacrando. lerrain caluitinialtir WiHelraus de Cbernct, dtccns

perliuere ad inanerium de Ccrdeford feudiim llugo-
« Piissimo et sanclissimo Cantuarioriim archic- nis de Pen, per hxrcdiuiem sui aiiiecessoris, ct

f risccpo. tolitisqtio Briutitiiae sumnio pasiori, Lan-
ranco, Thomas lidelis suiis, elc.
« Nisi pnrsiimpttiosnm sanctitnii sune vidcantur, »
c l r . Vide in Lanfranco, Palrologia*, I . CL.
Ad cpiscopos Ceslrettscm ct Wigorniense •» scribit
Lanfrnncus, nt Kadttlphi antisiiiis Orcadutu sa-
craudi niuneri iniersinl.
« Lai:fiancuR, graiia Dei, sattclne. Dorohemcnsis
Eciieshc nnhicpiscopns, veiternbilibus Iralrihtts
Wlfslano W igornieusi, et Pctro Ccstrcnsi episcopis
r solidis. » Hujiismodi sttiil alia. Oualeuain vero alodii
saluletu.
de boc snum teslimoninm addttxit de meiioribus et
antiquis bominibus loiius comiutits et Hundredi, ct
PitOl conlradnxit stiiiui lestiinoniiim de villani el
vili plebe et de praeposilis qui volunl defendcrc pe#
sacramcntum aul pcr Dei judicium. quod illc qui
teituit lerram lilier homo foit el potuit ire cuiti lerra
sua qtio voluit. Scd lestes Williclmi nohmt accipere
lcgetn nisi regts Edwardi usque dum difiininlur pcr
regcm. Valuit xv soliii. et post vm solid. modo x
jus npttd mnjores nostros aevo isto, in ttsu fueril,
14

« litsinuavii nobis vcnembilis frater Tbomas, » iticeriiiin est. Quid aliae gentcs, maxiuie Germani,
etc. Vide ibd. Franci e; Itnli hoc nomitte inieilexerint, scire lii ei
De prtsco c i i i m Cnntuaricnsimn amistilum jttrc in ex Cujacii praefaiioue ad lib. i De feudiset ad lib. t i ,
Hihemia, notidum scilicet imperio Anglicano adjccta, tit. 17, praeter Hotomani verba fcudalia, et qnae sunt
luculenU stiul testinintiia eptslolae ilhc Laiiiranci ad id genus caetera apud jurisconsultos vulgarissima.
Gothricum el Tenlelvacum Hibcmhe rcges qttae Frcqueutiam porro vocabuli diligcniissiiue ex ve-
babcnlttr inlegrae in diclo ejusce epistolarum lihro, lerihtis noiaUm hahemus apod doctissimuin virem
et apud Baroninm snb aniio 1089, loin. I I , ptihlici Fredcricutu Lundebrogiuni tn Glossar.o suo ad co-
jiiris primo factne siint. Alia item occtirruiil aptid dicent legnui aiitiquarum, in verbo Alode Juriscon-
Eadtneruiu qtiae hanc rcm nleitius explicanl. Viile sultis autem extertsa bei eficio scu feudo iiapleruin-
S. Bcrnardum iu Vila Malatbke. In Mathihhc porro que distinguiiur, ut, cum benelicia solcninibus sive ex
regiuae litlerarum ad Ansclmtim iiiscripliouc, salu- lcge, sive ex pacto praesutioiiibus et coodition bus
UMir Aoselmus, primas sedis archiepiscopus, lliber- Sint ohnoxia, atodia, vciut xraftora ibwnpt&purxn
nvrum omniumque Sepientrionnlium insularum qnw (iia Grxcorum alicui ea dici niemiui) sive agri pro-
Orchades dicuivur, primas uti hnhetur tn Anscliui
9 priutn duntaxat possideulium jus agnoscentes omni
lib. t t i , cpisi. 55. De Hihcrtiia vero, ad banc rem, ejusmodi fidei quae juratnenlo pmestito fieri solet
videsis Cntudcni Brilattniam pag. 755 et 705. De
Scolta, cousule, si plura' velis, eiintdcm png. 705, et {
irofcssione, omut undequaquc senitio babcaiittir
iberrima. Aiqui itt tiosiralis juris qno ntiiiiur coii:-
Polydorum Hisl. Anglic. Itfi. x x t v , in Edwardo D mctiiaiiis nihil omiiino habeiniisinqua hujttsdoiiiiim
qttario, anno 1471, pra-ier Rogemm llovcdeiiuui snb foniiuhi- vesligium est, exlra unicam forteeant qtiaut
aniiis 1180 c l H 9 i , ciijus veiha fOre iranscfitiit Fratikalmoigiie stu liberam eteemosynam vociumus,
Baronius Inm. XII iti eisdcm nunis. quae ad ordinem sacrtim lanluintnoiio specut, et ue-
(19) lnalodium e(c, tramirenl. Inalodiumiransire
% que ceusiiiii aeque lidti quam diximus professionem,
illo aevo dicebntur etiam ex sottdo coneedi. Guilliel. sed precum soiummodo in patronoruin seu domiito-
ttalmesburiensis lib. t De gestis ponlifictim, verha rum salutem cftuudeiidarum oujcium a clientibiis
faciens de Rttfi munificentin in Aiiseluiiim, uibem, cxigil; ita tamen ul civili foro clicns de ea resiaii
Inouil, Cantuarias quam archiepiscopus Lanfruncns nou possit. In cacleris formtilis, qtiotqttot apud nos
habueral ex beneficio, isti concessit ex solido. Idcm ant eliamnnm exsianl iniegrae aut vestigia sua r c l i -
pette hahclitr cx Ubulariis tnonasterii S. Aitgtistini qucie, soletniiis lidci professio, sacraiudito firmata.
apud V. C. Guillicluiuni Caiudeiitiin in Cnntio, Jurc c\igiUir, atque adeo ut ud iiiiuin oiunes apuJ
pag. 258. Sarpius occurrit alodium el lenere in alo- nos gleba*, veluti lieneticia seu feuda, clieoleiatn
dium in cciisiialibus Guillielmi printi Ubulis. In aiicujus domini merilo ac planissimc attl agnoscanl
ccnsn agri Henioniensi: Roncctte lenei rex, Ulffet aut ngnoscere dcbcaiii. Cajteium ad vctusiuin ar-
tenitit de Tosti comite. sed noa fnil alodium. I I idein chiepiscoporum in Caiilunrin jus qtiod boc loco mc-
etiam : Warochsetle tenet rex. Cuedu comiiissa tenuit moratur specui ciiam forsan priscnm iiiiiniMnm
4e Godunno comile in atod*um; lunc getdati: pro v ciijus pars altern Plegmundi archtcptscopi, nltcia
Mdis, modo pro u Hidis et dimidm. Terra e*t x Eicmuodi Cusoris nomiuc nd bunc moilum sigtuta
 . SELDEM NOTiE. 550
m 1N UIST. N0\
est. Prototypitm servalur in Ihesauro Cotlouiano, r\ nato, abstincrent; qtiod lant cerltim esl leais per-
ubi etiam uummutn Celnollti arcltiepiscopi el nomen pctua? Iinii non ohliuuisso, quani ipstitn judicti ritiun
et imaginem prae se fereulem, nte vidisse memini. posimodiitn cilo in dcsiietitdiiiem ahiisse. Rcgium
Et pecuniae cudendae jns, quod majesUtis meriio aulem quas inlclligimus mandatum ila se hahcl i u
censetnr, archtepiscopo ut ttrbis domino liitic lem- Pat. 5 llcnr. I I I , nieiubrana 5, uude fidcliter descrk*
poris (ila videtnr) coinpctebal; nti forsan aliis op- psimus.
pidorum cclcbrioruin, qtun Burgot vocamus, ant c Rex dilectis et fidclihus stiis Philippo d c Ule-
civitatum sive dominis sive dccurioiiibus. Atque eo l o t , et sociis suis iiiueraniihtts in comilalibus
ae?o, uon soluin (quod opinor) gaudebat jure cudcmia?, Ctimberland, Wcslmcrland, c l Lancastcr, s:ilutem.
quilibel ejttsmodt donunns, verum eiiam, pro suo « Quja dubiuium fuit el non determinatitm anlo
arbitraln, nomine stiopte sive eflkie eaut stgtiabat. incceptionem itincris vcstri quo judicio deducendi
Pesiea vero (nam Celnolhus snh Elhelwtfo rcge, ct sint illi qui reclali snut de latrocinio, mttrdro, i n -
Ptegmuiidiis siit» Alvrcdo lloruit) caiitum csl, re-" cendio et his similibus, citm p r o b i b i U i m sil |icr
giiantc Mhclstano, ut uiiunt dtinlaxat pcr impcrium Eccle.-tiaiu Romanam judicium ignis c l aqu.T, pro-
AHglicanum alque idem essel tibiquc pccnnise geuits, visum csl a consilio noslro ad prxse ss, ul in hoc
qtto abrogatum pnlo pristinuin ac promiscumn illum iiincre vcstro sic fiat dc rcclatis do hujiisiitodi ex-
signandi inorem, neque ulltim poslmodum sine prin- ccssibus, vidcicel quod illi qui rcctnti sittil d e c r i -
cipiselfigic aul nomine tiummtim perctissum; adjccio minibus pra?diclis mnjoribus, et de bis hnheaiur
inierdnm sive comilis provincialis. stve tirbis aul stispicio quod culpnhilcs sinl dc co unde reclati sum
oppidi dotttini. tivc cusoris etiam nominc. Alhelstaiii D (de qtiihits c i hcel reguum tioslriim abjnrarcnf,
auiem lex iia se Itabei cap. 44 « we cwaeihon ihal an adhuc suspicio c s s c l qttod postea iualcfaccrciil) le-
niyret *y oscr callc thacs Cyuges auwcalde and nan neanttir in piisona nostra c l salvo cuslodiauliir. i U
man oe mynetige hutan p o r t ; » hoc cst, jubemus, quod non incurranl pciiculuin viuc vel niemhrortiui
unum per totum regis intverium fore nummi genut; occnstone p r i s o n a i uoslra». 118a vcro qtti uieirHS c r i -
nequequis iiiud extra oppidum cudul. Atqnecx ejusdeni ininibus rcciali fuerint etquibiiscompcteretjudiciiini
legihua porro docemiir Cantuarhe plures fuisse cx ignis vel aquae, si nou csset piohtbitum, ct dc qiiibu*
iustiiulo, monelx ciisores quam alihi in Amtlia, urlie si regnum noslrum ahjurnrcut nulla fuciit postca
duulaxat Londinensi excepta, ttbi v m , Canluarias mnlcliciendi suspicio, legiium nosirum abjurcnl.
vtro v t i , qtiorum regit eraut quatuor. hini atitem Ilii vero qui minoribus rectati sunlcriniinibus nec dc
archiepiscopo inserviebanl, et iinus &rnobiarcb.v. eis fueril mali suspicio, salvos et secuios plegios in*
Videeis etiam Edgari leg. cap. 8, ct Cauuti cap. 8. vcniant de lidetitate ctpace uostra conservanda, e t s i c
(20) Quod cervot regit ceperint... ad judieium rapti diinitlentur in lcrranostra.Cuni igitur u i l i i l c c r i i n s iu
judicanlur. Venatioues (scrihil G. Mulmesburiensis hac parte providerit coitsilium nostrum ad praescus,
de Guilleltno n) quas primo indulseral adeo prohi-
9
rclitiqitiinus disrrelioiti vestra? huncordinein praniii-
buii ut capitale esset supplicium, prendisse cervum.
9
c inn ohscrvaiiditm iu hoc itiucre vcstro, tit qui p**r-
Alque htic polisstmum respexisse anliimo Joaniiein sonns hotnitinin, forntain dclicti, r t ipsariim rcriiui
Sarisbtirieusem Itb. i De nugis curialium, cap. 4, vcriutem ntelius cogiioscere poteritis, noc ordtue se-
ubi de venaliune locuttis. « Iit lantam, itiqnit, qui- ciiiidum discretiones et conscieniias vestms in ln>
dam hujtis vaniutts insiinctu crupere vesaniatn, u l , jiisinodi proccdaiis. Et in hiijus rei teslimoniiim. etc.
bosies nalurec ficrent, condilionis sux imniemores, Tcste domiiio P. Wmlonieiisi episcopo apud Wesi-
1

divini judicit conlemptores; dum ht vindiclam fc- irionasterium xxvi die Jauuarii auiio n g n i nostri m .
rarum, imagiiicni Dei exquisitis suppliciis subjugn- Pcr eumdem et H. de Burgo jusiiciaritnn. »
renl. Nec veriti sunt bomincm pro besliola per- Eadctn fonnula memoratiir in archivo scriptum
dere, quent Cuigenttus Dei redemil san^uine suo. » esse ad alios nonutillos provinciarum jtidiccs, So-
(21) Examine igniti (erri. ld genus crimiitis apud mersciiae nempe, Dorsetiae, Canthe, Essexhe ct
majores nostros purgandi reperitur, cum i H i i o t i s - llcrefordix. Caeleros ctiatii, qui provittciis ittnc lcm-
simsB Einmx, Edwardi Confessoris reg.s matris, hcsac |ioris jttdices praefttere, veri est simile ejustnodi
cum Alduino anlislite Wttitoniensi pttdiciliae, insi- mandata acccpisse. Animadverlenduin vero interea
ntulatx judtcio, lum in velertim Angliae rcgtim, utt est diu aote Hcnrici III iuilia, examina ejusniodi
Alhelsiani, Canuti, Guilliehni i , aique aliorum i n - jure pontiflcm velita esse. Annus euiin Hcnrici
seouenliura sancitis. Rilus autcm soiemnes in codein tertius eral 1219 snlulis hiimauae. Atqui ea, non
adliibitos ediscas licet ex verhorum explicatiouc solum in epistola Aiexandri I I ad Raynaldiim Cuma-
Guilliehni Lambardl Archaeononiiae suae pnclixa, num episcoptim (aute Henrjci itempe aevum, nnnis
Vtla Roberli Geuieiiceiisis archiepiscopi Cantua- ceiilum snpra quiiiqiiaginta c l amplius conscripu)
rieusis iu Anliquitatihus Ecclcste Bi iiannicae pneier vclut illicita datitnanlur, sed ipsissima qtia? hano
Glossaritim Peiri Pithaci capitularibus Carolinis el rcm specubnt epistolae verba in Corporc canonuui
Ludovicianis inservieiis. Neque duiiiaxal ferro ignilo, pouiiliciis jurisconsullis liiuc iemporis iritissimo,
setl etiam aqua ntitic ferventc, nnnc frigida, judicia ulpote aucloritatc clarissimo (quod sciliccl Graliani
publica excrccbaulur. Id litin locis quos diximtts < operae acceptum ferimus) locttni sortiu fueranl.
1

tonslal, tum apud auctorem libelli quem Ranulpho
Clanviliae (nescio an reclc) vulgo Irihiiimus maiii-
f
c-sinm est. Vide dicti liuclli lib. xiv, cap. I ; Rogc-
*um Hovedenum Aniialtuin part. i , in aun. 1176* el
seqttente, n. 547 et 506 cditionis FrancofurUiKc,
Vide, si p b c c l , caus. n , qiuest. 5, cap. 7, § Vurga-
lionem, et Ivoiteni part. x, cap. i 5 , c i cxtr. l i t . De
purgnlioue vulgari, cap. 5, Dilecli. I l x c uti aiia
etiam qiiaefuereiujudiciis excrccndis cxniiiinum ge-
ncra iiominabanl antiquilus ordutlum, scu ordalia 9

Heuricum ilent Bracloiiimn lib. u i De corona, cap.
16, ( 5« Quae ad ejuamodi aptid alias gcuies ntorcm
perunent, consullo praelermitiimus. Dtiravit atiieui
m Anglia horum examiiium usus usqtie in llcur.ci III
tetnpura cutn lam legc lata qitam desuciudine ,
i ique ob rcverettliam jtiris pontificii quo din antca
pruhibittis emi, prorsus evautiil. Ncquc euiin aliud
Mve iu ubulariis rcgis sive alihi repcrliim puto (tc
bac re apud inajores noslros saiuitum, praeter i l l u l
uiiicuni quod in publicis auni iertii lleurici III la-
huiis babcmus, ubi proviiicialibus aliquot iudicihus
datur in mandaUs, ut ea quae iusubat judicii vicc
tb hoc examinis genere, uipole a poutiliciis daui-
nt foruia Latina vocabaiil, quod n i h i l aliud esi prae-
lcr judicia. Inde etiain h o m e Alematiuis et Belgis
(quorutii idioma optitniis csl in compliiribus veieris
nusiri sernionis inicrpres) Uitlteyl et dordeet jtidicia
sonanl, et Unheylen cl dordeelen judicnr*, ttti cliatn
urtlteyler et dordeeler judicein. Id v e r o oiscrte asse-
l i t u r i u canonibiis synodi E^nhanicnsis subEthelredo
rcgc habitcT. « Jitdicium [ila in canonibus istis) q u o d
Anglice ordul diciltir, ct j u r n m e n U vulgnria festivis
lciuporibiis c l legiliuiis jcjuttiis, sed c l ab Advcnlu
Doiiiini usquc p o s l oclnvas Epiphnniae, c l a Scnlua-
gestma usquexv dics p o s l Pascha iniuimc cxerccan-
tur. » Dictx tynodi cauoncs liiteris nian.lavtl
 554 EADMERUS MONACHUS CANTUARIENSIS.
WlsUnus ponlifcx Eboracensis, qui sub Ethelredo, | nei duntaxat, ut vocani, sed unive s*s) ordlnis sacri
cunt jElphegoCantuariense anUstite,praefuit. Etiam- viros in Ecclesiis soiemnem operam impciidisse y

num integri legttnlur in codice nts. perquam vetusto
et eleganti ejnsce aevi charactere, exarato.
(22) Quiddam deepistoia tibiolim ab Anselmo, e i c , archiepiscopum Cantuarieiisetn equiicm crcasse ie-
edUa el directa. Exsut epistola illa in tom III Ope-
rum Anselmi. Quae sequuntur autem hic de concilio
Barensi pleraque omnino hactenus desiderala erant.
Aiqui non conlemnenda accessio inde fieri potest
diligentissinio doctissimoque Binio qni de buittsce
quod inde forte emanuit quod, vetustion saeculo,
ipsius eUam digniuti* auclores habcrcniur. Nstit et
S
imus; Lanfrancum scilicel Guilieliiium secumtutu.
lalineshuriensis iiionachus, lib. iv, De ges is re-
gum, de Guilielmo, accessit, inquit, favori ejus
maximum rerum momentum archiepiscvpus Lai fmn-
cus, eo auod eum nutrierat et militem fecerat. g u i n
%

actis nibil reperisse se faletur praeter ea qttae Ead- de Baiido coenobiarcba Edmundoburgensi et Hc-
merus obtler in Anselmi Vita, el Malmesbiiriensis wardo adolescetite streuuo, ingiilphus png. 542 edtt.
in primo Dc gestis pontificuin meininere. Idem di- Lond.; Patruum suum, inquil, abbatem. Bnrgi,
cendum de concilio Romauo u , stib Urbano habilo, nomine Brandum virum valde reiigiosnm, e i c , adni 9

de quo hic noster pag. 55, 54 et 55. Vide Bintitm et se fieri tegilimum militem, pratmissa primiius om-
in ConciL tom. I I I , part. u , pag. 421 et 422. Opus nium pcccatorum confessione et eorum percepta abso-
autem illud De processione Spiritus sancti habctur lutione, instantissime suppticatit. Videsis- V. C. GuiL
In Anselmi Operum part. i . Camdcni Brilaiiniant, pag. 426.
(23) /tt corona tedet itti potita est qui iocut non
%
( 2 6 ; Velut bruta animalia venundari. Si de ser-
obscuri honoris. Gervasius Dorobcrnetisis ms. in U vortint (qttos vitains phrasi forensi dicimus) vendi-
declamalione conlra Robcrlum ahbatem S. Augustiiii dione IIOII loquiiur hoc canon, non omnino capio*
(quam imaginaiiouem, ut id genus alias, Y o c a t ) Eoriuti etiiiii tiii atiarutn qtiaruincuttque renim, qtue
Antetmus inquit, in Cantuariensi ciritate conseeralus
%
mancipi, jure Caesareo, vocaiae, doitiiiiinin sive
9

ab Urbano papa patlium suscepit, et lantam ejns gra- vetiditionc sive douatione, el Saxoniuu letupore c i
iiam habuil, ut eum alieriut orbis papam rocaret, Northtnannorum rite tmttsferebutur. Videsis cbiro-
tt in Angtiam reterso pallium Eboracensi archlepi- graphuin Thoroldi de Bukcnhale apud lngnlphutu iu
scopo donandum mitteret. Ita ille. Qui lanlo notmne exlremo. Neque sane aui canoo hic aul alia aptid
dignus erat, loco eiiam honoralissimo meriio collo- nos laia lex id juris haclenus adeo relixit, quiti i n
candttm ceusuil. Vide porro V. C Guil. Camdeni jurifconsultortiin nustrcliuin cominetiuriis passini,
BriUnnhe pag. 239. legibus, qitibus utimur, consonuiii agitoscaiiir. De
(24) Quee sagitla ulrum jacla ipsum percusserit. servitutis jure vidcsis uine disptitaia Bodiutis De
Veieriim plerisque tradilur tratisfossuin fuisse regein repub. lib. i , cap. 5, et Albericus GeHlilis De j u r e
sagilU, qtiam iu feraruut vivnrio, quod Novam Fo- bcili, l i h . I I I , cap. 9.
reslam dicimus, jactu infeiici collitnarat Gualterus ( i 7 ) Archidiacones. Ila ms. codcx. Alque arrat-
Tyrellos, Gallus. Idque esf receptissimum. At Suge- diacones (b) dixil puio ut alii hypodiacones. lsidorus
rius.qui huic rcgi coaetanetis et Tyrello familiariute, apud Gmtiaiium ilist. 2 1 , cap. 4, Cteros. Uwj,odia-
ut videtur, conjunclus, de morte ejus verba faciens. conesGrcecequos nos subdiaconos dicimut. Sic enim
c Intponebatur, iuqiiit, a quibusdain cuidam nobili ibi legitttr, Umetsi in Isidori Codice qno uliiuur,
Gualtero Tyrello qtiod eum sagilla pcrfoderat,quetn, , edito uempe a Bonnventura Vtticaiiio, hypodiaeoni
{

cum nec timeret nec spcraret, jurejurando ssepitis • babcalur, locus est in Uriginum lib. vu, cap. De
audivimus quasi sacrosanctum asserere quod ea dic clericis. Caetcrtim frcqucns m velusiis conciliis usus
nec in eam parlem silvae in qua rex veuabatur vc- esivocabuli diacones et eoruin quic iude formantur.
nerii, nec euin in silva oinuino videril. Legimus iu Concil. Agalhensis canon 5 9 , Presbyteri, diaconet 9

V i U Ludovici Cmssi rcgis Gailiarum. » Sed accu- subdiacones , vet deinceps quibus ducendi uxores
raiius mulio qiiam caeteri, siugtilaria omuia, qttae licentia non est etiam alienarum nnptiarum evilent
%

intsemm regiscaedemeiTyreiti jacititii faUlemaiti- convivia. E l canon 4 9 , Diacones vei presbyteri, ctc.
neui, narrai Ordciicus Vilalis iu Hisl. Ecclesiasiicae Et cauon 65, Qnoniam non oportet diaconem stdere
iib. x, png. 7 8 V presente presbyiero, etc Rcperittir ctinm diacones i n
(25) Ne abbates faciant mitites. Prisce euim ab casu reclo in coucilii Eliherliiii cnn. .48, TolcUui
insignioruin Ecclesinrum nutLsiibus, rilu solemni ivcan. 58, atque obiier apud Burcharduui, Ivoneui,
adhihito, iuiliii;c scti eqttestris ordiuis digniuie Gralianum : ueque plura adjicerc cxempla est opene
tirones donnbantur. Codex veiuslus de rebus ad pretium. Itide recciiliorcsGncci habciiteiiain 5i«xwv
ccenobiiiiii Saucli Marttui dc hello speciaiilibus, in pro 3i«xovo;. Malaxus Pelopouesius iit Historia
tabulnrio Proventuuin rcgiorum quod augtnentuiio- patriaicharuin :A/wtviof Staxwv pro Artenio diacvno,
num dicimus : Terras censuales non donel (ahbas) et postea, cVri, owotoc yini upyaptuc n isptin n icat-
ad feudum. Sec milites nisi in tacra vetle faciut. irwv, etc Neqnc eiciiiiu diaionus ni recto evialur.
Velus iletn diploma coeuobiarchae Radingetfei a b Tam eniin iu dictis conciliis aucionbusque Latiuis
Hcnrico I coiicessuin et post a Joanne (irmatum : quam npud Malaxum, ulruiuqiie tudiscriitiiualim
Terras ccnsuales non donel (abbas) ad fmdum. Nec ' i iisurpatur. Eadctit nnahgin formabant Gruect ue-
(aciat mitites nisi in sacra veste Christi in qua pur- Tpuv pto patrono. Hesyibius iu Lexico : ncVrMvtc
tmios suscipere modeste caveat. Maturos antem seu ot irpSnot T W V ot^tw&ivTwv rne Poaftatwv itolcnimc viro
discre:os9 lam clericos quam laicos provide susci- Pw/xvXoy cxaro» ovxte. Theophilus Anucessor l n s i i l .
piat (a). Reperio in parl. i , llen. IV, parl. n , menth. lih. i , liU 47 : O VO/AOC 6 3u6>3cxa3/>To,- T O V J noroonac
26, uuin. 4 0 , et iu ptiblicorum judiciorum actis ucti Tou? T W V irarf 4>v<uv rtaitiue iitl «njv T O V T A » iitxpo-
T r i n i l . n , Ed. m , rol. 406, Betk. id ipsuni occurrit. Trriv xouet; Lex xn Tabularam patronos aiqne patro-
Qui diltgentius de hac re consulere velit, adeal l u - norum tiberos ad eorum (hbertoium seilicel) tutetam
gulplmm ih Historia Crowlandeusi, Joanneui Sa- vocat. l u etinm frequenliasimc IcgiUtr tum apud
iisburieusem Do nugis cnrialiuin lib. v i , cap. 40 et Basilicorum auciorem lih. X L I X , . U U 1 et 2 , ubi
43, Petr. Bleseiisem, cpisl. 94, c l superions aivi AniXtvfjtpoe, ait, xctra frcrrpMvoc cVncioirotov icytojw ou
ritus, in sacrandis creaitdoriim eqttitunt armis, qtii dvvatac xrv^^ac. Libertus sulicei contia putiuuum
in rituaiibus (quae ponliliciis nosiris in usu el m a - famosum actionem itisiituerenon potes'. Harmciiopoius
nualia dicta) aique ejusmodi rJiis exstnnt. Hxc enitn utque nlii jurisconsulti Gracci idem s;epis>inie haueut
omuia satis edocent in crcandis cquitibus (nou Bal- et veleres hiscripiioncs in Gracia T O V 7rar/>&»a, pro

(a) Ad miUUie cnim armal«e diguitalem intcrdum (b) lla Aiisclmus lib. i u , epist., Dc arcihdiaconi-
etiam qui sacri eraiil ordinis, Irausftigiebaiii, Vide- bus, etc. l u npud Rogcrum Hovedeiium part. t ,
sis Maith. Paris., pag. 882 edit. Londinensis. pag. 270. 7
5*5 1N HIST. NOY. SELDENl NOT/E. 554
paiiomm, qumf legimus apud Janum Grutcrum, A videbntur, sine ejus conaiventia non Qerct i > u
pag. 593, nuiu. 41 et l i . muutio ne dioecesis ejus paleretur injuriim, si i n -
(28) Vi quoniam ratio Christianitatit id utile fore consttlto stio episcopo, alius in cutn indttcereltir
tuadebat. — Cbristianitaa et ea quae ad Cbrisliani- episcopatus. Propterea oporluit ut futurus episco-
Uiem pertineut passim apud Eadmenim aique alios patus aliquam baheret parochiam, quam sibi itn-
iUius aevi scriptores. Functionem episcopalein atque p e r t i r i de Lipcolniensi Ecclesia canonica j t i s t i t i i
fori sacri actionem et admiuistrationem seu omcimn cum aeqtta compcosationc postulahal. Dalutn csl
e*iscopale,ut nsiuiins appelUturdenoUot.Col. 366, i u q o e manerinm de Spaldewic l^incolniensi Ecclesiae
ifde* omnem Christianitatem in Anglia fere pcriisse. in jus perpetunm pro commulatione rpiscopalh cune
E t col. 381, omnem auctoritalem exercendat Christia- sitper pagnm Grantehregentem, ct finito hoc inler
nitatit illi ndimere cupiebat.KVm sunt ejusmodi, alqne r e g e m ct ttoberttiin cpiscopum s C c r e t o ncgoiio (mo-
gcneraii Christianontm noroine, in ediclis imperaio- nacliis o m n i n o inconsultis, Eccfesiac flliis et i g n o -
rttni veterum, episcoposspeciatim designari volunt j u - ranllhus) Hervaeus episcopns cubt liiteris regis ad
risconsulti nonuulli ad I . \ i , C h r i t t i a n o t , C. De epitco- ronflrmandnm hoc propositum Romain dcstinaliir.
pati audientia. Hinc apud nos fora sacra quibus, jitre Qtio veniens iinpetravit qnae p c t i i t , ad r e g e m ct
iiempecommuni subnixis, atttepiscopi praesunt,aut i i archiepiscopum et coniprovincialcs eniscopos, litte-
qui eo nomine episcopos, utpote qnos provocare licet, ras aposiohcas super sua causa qnalcs opiabat re-
stispiciunl, Curiat Christianitatis etiamnum vociUntur. portans. Quarnm textum hic subscribi, nec oiiosutn
Pritno Chrisiiaiiiialis vocabtilum, legero Christianatn cst nrc oiierosum. »
seu venerationem Christianam, et Chrisiianuiu B («) Quod llervaue a domino papa mandatnm obtinuit
ctiltum generatim sonabai, uti videre est in C. t i t . ad regem Flenricum de promoeendo abbatiam de
De Apottatit, I . 4, et C. Theodos., t i t . De specta- Elp in epitcopatum, et conttituendo eum iltuc in
eutit, I . 5, C. cod., t i l . De decurionibut, I . 112, C. epncopum.
eo:L, tit. De Judatis, ccelicolit l i h . xix, alihi item. « Paschalis episcopns. servus scrvommDei. dilcclo
Sed nostea functio atque jurisdiclio illa qti» iu in Christo filio Henrico glorioso regi Anglorunt,
gercud* Christianx religionis, seu Christtanilatis sahttem et apostolicam benediclioncm.
aut polithe ecclesiastica? cura polissimnm exercen- « Omuipolcnti Dco gralias agiuius,» etc. Vide in
tur, Christianitas ctiam signanler dicta sunl; alquc Patchali ll, infra ad an. 1118.
iude sacra fora, Fora Chrtstianitatis vocitala. Alias qitoque litteras misit p?pa eidem rcgi qua-
(29) Cuius calhedrce principatus poneretur in abba- rum hic textus csi. *
tia de Ileli. — De initiis hisce episcopalus Eliensis, Quod auctoritate apottolica epitcopalut tn Ely
fragmeutum ms. veteris cjusdem Ecclesix Htstorix contlHuiiur.
liabetur; quo et consilia adhibita, et regia et pon- « Paschalis episcopus, servus servornm Dei, ve-
lificia de ea re diplomata comperiuntur. «Post mor- ncrabili fratri Ansclmo Canluariensi arcbiepiscopo,
lem Ricbardi abbatis (ita hittoria illa) miltilur a el caelcris comprovincialibus cpiscopts, salulem, et
reee ad Eliense coenobium Hcrvxus Patigorensis apostolicam bencdictionem. \
epfecopus a suoepiscopatu per vioicntiam ejectus, ut «Intcr cxtera regna lerrarum, » e t i . Vide ibid.
ibi de rebus Ecclcsiae ad teinpus sustineretur deneo
His suae conflrmationis Ilervaeus 8ti|cepiis episio-
expleniiis ueiiberasset quid dc eo esset faclurus. Est
C lis. Angliam cttm aposlolica benedictioae properavit,
aiiiem Pangor monasterium in Wailis tot babitatio-
r e g e m et archiepiscopitm a d i i t , litteras efs ostendit,
nibus pienttm, ut sicut Beda refert, si iu septem
assensum eomm ohtinuit, ct in sequenti anno l o i n n i
parles divideretur, non minus quaeque portio quatn
negolium consnmmavit, anno videlicst Dominicae
ccc hoinines baberet. Hic cum episcopatu fuuge-
lncarnationis 1108. PonUlicatbs auteni domlni Pa-
reUtr Hervxus gentein efferam nimia atisleritaie
scltalis secundi papae anno x . Quo cliam anno rex
traciabai. Yidens untam in moribus eorum pcrver-
Hcnricus abbatiam Elicnsem ad episcopalcm m u u -
siutem fquam nemo facile posset tolerare, undeqiie
v i i s e d e m , et euindem Hervaeum Pangorensem episco •
cpiscopali liiiiort tiullain servabant revereutiaiii)
pum e i d e m Ecclesiae prxfecit, conltrinans eutti se-
glaiUttm bis acutiim ad eos domandos exercuil, nunc
quentibus chanis.
crebro auaihemaie nunc propinquorum et aliontui
bominum eos coerccns mullitudtne. Nttitc minor fuit Charta reqit Henrici, quomodo abbatiam de Ely in
eorum cotttra eum rebeilio. Tanto periculo ei i n - epiuopatum trantmutavit.
sisiebanl ut fratremejusperimerei.t,similimodoeum «In nomine sanctae ct individu* Triniiatis, Patris,
perimiluri si possent in eum manus injicere. Expa- el Filii, et Spiriins sandi. Anno ab Incarnaiioue
vit episconum ingruens infortuuium, phirimisque Domini 1108 ntdictioue...,anno pbnitflcatus domiiti
snomm iuierfectis aut graviter vulneratis, videns Pascbaihi papae secundi decimo, regni quoque mei

a uod anima sua qtiaereretur, nec congruos haberet

efensores, ad regis Anglhe confugit patrociniuni,
utile sihi coiisecuius cxstlium. Rex autem ejtts ad- p
ventutn u l famosi tunc lemporis et religiosi episcopi
beuigne suscipiens, ad Elyensein ecclesiam destina-
tum procuraiionem inde accipere eam constituii.
Ipse vero illuc veniens, graiia, convcrsatione, et
mirabili prudentia omniuin pene monachonim sibi
similiter decimo, ego Ilenrictis providente divina
clementia rex Anglornm el Nortbmannorum dux,
Willielmi magni regis filius, qui Edwardb reei hae-
retlilario j t t r e successit in regnum, videnslet Eccle-
she ntessem in regno meo tnuluiit csse et agricolas
quidem paucos et ob hoc phirimum laborantcs in
i n e s s e , et iu ipsa Lincolnienscm Ecclcsiam multa
p l e b e fecundant, ex auctoritate et consilio pracdicti

all^gavii affecium, u l si fieri possct euiti sibiepisro-
pem adoptarent. Quam circa sic affecUonem aspi-
ciens ccepit paulatim quibusdam circtimiocutionibus
loci utilitateui eis proponere, frairum aiiimos at-
tempure, et muiu jucunda promiitere, si abbatiam
in episcopatiim promovere el seipsuiii vcllent in
episcoptiiii suscipere, ad quod eQiciendum, suum
quoqtte eis protnisit auxiliuni, dum lamen illi suum
praeherent assensum. Ipsis aniem facilo ad cum
conversis, ipsc regom adiit. Rex petita concessil,
BQbertmu Lincolniensein episcopuin ad colloquium
i n v i u v i t , ut, quod ille locus in ejus episcopatum
C
ipaePaschalis, etassensn simnl et p r e c e Robeni
incolniensis eptscopi qui tunc Ecclcsiaet pncdictas
praesidebai, et toUos capiiuU sui eum ipsof anntienle
domno Anselmo, beaiae roemoriae Catiluariettsi ar-
chiepiscopo, et universis episcopis el ahbaiihtis to-
tius Analix, scd et omnibus ducibus, comitihus ct
principibus regni mei, Elyensc monasterittm in quo
quidem nsque in tcmpora mea abbales fuerant ciini
C a n t e b r e g c n s i provincia qnantmn videiicet ad jus
Lincolniensis Ecclesix p e r l i n e b a l , cum duahus ab-
baliis Thorneia videlicel et Chartericb in episcopa-
lem scdein sicut et cxleros episcooaius regnt uiel

ia) Ycrba sunt ducioris quem describimua uU cxlera qux i U in bac historfola intcrscruntnr.
PATSOL. C L I X 1 8
555 EADMEIU MONACIll CANTUARIENSIS
liberaui ei ahiJ.uUin perenniier staluo et conflrmo, dura qttinam celeberri nartni Ecclesiarum a r r b i -
c i pro sub,eclioite et omnibns eptsropahbus con- episcopi sodalitio Benedictino se imrmVnissent, i n -
sueutdtuibus ad suprailictam Eccicsiam LinoolnieR- dagando se torqnet, in Cantttartensibos Notbelmnm,
setn pcrtiueutibus ajsolveiiduin, consilio et assensu Cuihhertum, Bregwinom,alios et am(sed, ut verntn
;

praeuicto paaa; Paschalis de beneftciis ejusdera mo- fatear, nonnullos ottos ceriissimum est BenedicUnoe
nastcrii viilam nomine Spaldcwic cum omnihus fiiisse) practermittit. Vrde ai plaret Arnoldum i n
nppenJiliis suis quae in territorio Huntendone sita Ligni Vitae lib. u , cap. 20, et G. Maliaest^rienseui
csl, cum omnibus cousueiudinibus ad villam prae- De gestis pontiflcutn lib. i , in Odone.
diclam pertincniibus, supradiclae Lincolniensi Ec- (52) Directi quoque tunt ab llenrico reee Angie-
clesiae et Roberto ejus l e n sedis episcopo el succes- rum ad iptum concitium, e t c , Wittetmut Exonientit,
soribus, sicut eam unqnam Elyeuse monastcrinm Ranuiphut Dunetmentit, etc. Quatuor nempe episcopu
iiberius et quietius tenuit, jure ncrpetuo tradidi Nam i u mos soiemnis olim oblinebat, ot ad couct-
possidenda. Primum siquidem Londoniis apud liuro generale iv dunuxat ex Anglia eptscopi mitte-
westraonasteriNin in soleninilate Pentecosies, de reninr. Idem ohservatum in conciiio Lateranensi
negotio isto in praesenUa mea coram felicis memoriae snb Alexandro U l , anno 1479 habilo. Et cnm in A n -
Anselmo archiepiscopo et universis episcopis et glia tunc temporis concilium de miltend s itomatn
abbatUras el proceribus regni mei tractatum est, episcopis, ut coocilio ibi interessent, adhiberetur,
et eornm ommum communis assensns est favorabi- episcopi Anglis constanter asserueront (verba sunt
liter consecutus. Post mortem praedicti pontiflcis Rogeri Hovedeni, Simonis Dunelmensis ros. atqoe
Anselmi, e i auctoritate domini papae Paschahs, ; aliorum de ea re agentiom) quod ad generale cencL
sicut jam supradictum est, in conciiio apud castrum lium domini papee, quatuer episcopi de Anglia u n -
Rotingbam babito in die translationis beatae Eihel- tum Romam miiiendi sinl. Caeterum in conciliis r e -
dredae virginis sedis ejusdem, feliciter per miseri- cenlioribos mos varius est, et pro arbitratu regio et
cordiam Dei terminatum est et deflnitum ix Kaiend. re n a u stcpius m u u t . De legatis seu oretoribes ad
Novembris. i concilia oencraiia ex Anglia missis, constibs licei
llistoriolam hanc in exemplaribns biuis legi, qoae Matibati Parisii anttum 1245 (ohi eiiam Anglicano-
eadem ferme exbihent, utraque ante annos amplius rom civiitm universilas sett iriplex orde liUeras d
irccentos exarau. Sed Odei forsan saspectae uierito oratores deslinat ad concilium Liigdeiiense anb Inno-
videantur. Neque enim forensis, qui eo aevo in usu, centio IV celebratum), et Tbomae Walsiogham Tpo-
siyli cbaracterem habet Henrici regis dipioma, ut- digma Neostriae in eodem anno, pag. 466, et eum-
pote quoJ ab i n u s i u u omnino verborum, nescio dem in anno 1409, cui accedat ex archivis id quod,
qua pompa in ponliflcis Romani nonorcm consarci- ad resarciendnm in concilio Pisano scbisma (a) tnne
n a u ; auspicatur et duces veluti nomen honorarium, temporis Romanensium partes niroium distrabens.
idque a comitibus plane disiinctum, memorat, com Henricus 1?, Angliae rex, sutuisse iegllur. c Ordina-
ccrtissimum sil neminem, posl Guillelmi 1 tempora vimus quod oratores nostri soiemnes (ita scripsit i n
ttsque ad Edwardum tertium, ejusmodi digniutis litteris ad ordines AquiUniae dalis) ad diem et locum
vocabuio apud nos esse insigiiiluiii. Nec in archivis dicli concilii transmilteniur, quodque duo archiepi-
rcgiis, ubi saepius vetustorum quae episcopio Elyensi scopi cum quatuor docteribus tn corura comitiva, e l
t:it etiam quae aliis indulgenttir privileeiorum iustru- qtiinque episcopi cum totidem doctoribus nna secuni
itienta itentniur, hujusmodi qtiid, diligenter licet I ibidein debeant personaliter interesse. Et qutlibes
anquisiverim, reperio. Ansehuus itetn obiit 1409, caelerorutn episcoporitm u m regni nostri praedicU,
x i Kaiend. Maii. At vero in diplomate hoc quod qttam lerrae nostne liiuentiae ad dicbim couciliitm,
anno 4108 tribuilur, inenlio est Atiselmi mortui. cenis forsan ex csusis, minime transeuntium nnum
Pncterea annus 4108 bic fll annus decimus Hetirici doctorem pro se et clero suae dioecesis desUnabii, et
regis, cum planissime noituut superare non possel. quod quatlibet universiuium nostrarum deos docto-
Crassissiuii sane anticbronistni. Obiler monuisse me res, qeorum unus sit in tbeologia et alter in jure
hxc satis esl. Perspicacioruin judicio cartera relinquo. canonico vel civili. Et nigri monachi quatuor abba-
(30) Ut Ecctetla epitcopalut uttra tret mentet non tes, CiStercienses verodiios, canonici regulares simi-
maneat $ine patlore. Pastore nempe consccrato, i u litcr abbates duos, Ciuniacenses vero abbates dtios
jttbet conciliuin Chaiccdonense Actor. 45, can. 15 : aut priores, Cartbusienses unum priorem, Praunon-
'£Kft'?^ li Ttvtf T « V pirrfoiroXtT&v, wc «f*wx«favf*, stratenses vero unuin abbatem; et quodlibei etiam
*/uloCcrc To>v tyxixtptoutvuv o/rotV rroottviwv xoi ov«- capitulum eccleshe caibedraiis unum dociorem ad
& C X X O V T C U Tac xctooTovtac T C # V ijrtOTtoirt*v , c*oV;c rf dicium transmittet concilium; qoodqne prior bospi-
drytx C V V O O M fVroc; ypw p»7x»v yc^cadca xac xccpovo- Ulis SancU Joannis Jerusaiem, in Angha residens,
viac T C V V inuTxoTtur id est, Quoniam metropotitani illuc in propria persona se transfetat, llas autew
quidam, uti accepimut, negtigunt committot ttbt grt- ordinationes nostras et qoascunque alias facusseu
get et differunt ordinationet epitcoporum, vitnm ett etiam faciendas Ungentes maleriaro schismaiicis aut
tgnodo tanciat, intra tret mentet fieri debtrt tpitco- unionis praedictam non solum in regno uostro prae-
porum ordinationet. Hahetur etiatn apud Gratianum i dicto et d i c u terra Hiherniae, verum etiam iu ducatu
dist*. 75, cap. 2. Videsis ctiam Rurchardtim lib. i , nostro Aquiuniae volnmus obscrvari. > l u legtmus
cap. 24 et 2 5 ; lvoueui part. vt, cap. 5, et Gratiati. in ubulis Vascon. 9 et 10, Hen. IV, meinbr. 4. For-
disl. 400, cap. i . muiam item qua Uenricus VI rcx legaios soos (quo-
(54) Ni$i dt monachico ordine, elc., uno duntaxat rum civilis a l i , alii sacri ordinis erant) ut coecHio
excevto. Procul dubio Stigandum inteilexit, qui apud Basileensi interessent sohsUtuit; cum rarissime
Guillehnum Mahnesburieusem etiam expressim no- ejusmodi quid occnrrat, merito visutn est adjtcere
miiiaiur. Scd viderint inierhn, qui diligentius hanc ex tabulis Franc. 12, Henr. VI, metnbr. 2, ienie>^
rem pcrpendere volunt, de Nothelmo alque superiori- iu margine est: Dt potettate committa antbattiato-
busNothelmo arcbiepiscopis, etconsulantporro Josce- ribut regit ad initrettendum concilio Ba$ileenti. i n -
linumln AntiquitalibusEcciesLe BriUmiicae,etr>an* slnimeuium ipsum i u concepium est.
ciscum Godwiiium, episcopum, dum scripsit, Landa- c Rex omntbus ad quos, etc, saluiem.
veiisem, nuuc Herofordensem, in episcoporuin no- c SciaUs quod a i m , j u x u decreia Constanihvt-
slrorum vitis. Et sumuius saue neque otunino indi- sis (b) concilii, pracseus concilium Basileense aciua»
tigcns monastici ordinis cultor Arnoldus Vyonus, liier celebretur suh sanciissimo Palre doiuino Euge-

(a) Vide concii. Consunt., sess. 20, apud Bin. apnd Btnium lom. I I I , part. u , et Basil. apud cum-
totu. Ul, part. i i , pasr. 943. uem toin. IV, parl. i , pag. 14.
(4) Vidc concil. UnsUut., scss. 19, pag. 935
S57 LIB. DE EXCFLLENTIA B. MARLE.
nio papa qiiarto, nos eidem concilio, nedum ex parte A
ejiisuen» couCilii per suos oraiorcs nobis ex liac
eausa specialiter destinatos, verum eiiam apostolicis
et imperialibus ac aliorum qnamplurhnorum sanctx
mairis Ecclcsiac Patruut et principum saecularium
iitieris creberrime instiffati, ad Dei laudem, sanclae
matris EetJssiae prosperiutem optaum el bonorem,
c i pnesertim ob fidei eatboticae exaiiaiioncni intec-
csse cupientes, variis et diversis causis ratiopabili-
ter pracpediti quo minus personaHier eidcm inleresse
poteriraus, ut vellemns, venerabiles Patres Robcr-
lum Londonlensem, Pbilippum Lexovieosem, Joan-
nein Roffensem, Joannem Bajocensem, et Bcmarduni
Aquensera episcopos,ac cbanssimum consanguiiicum
nestram Edmundum comitem Moritonii, dilcctos
nobis Nicolaura abbatem Glasloniensem, WtluMmuni
abbatem ecclesiae Beaiue Mariae Eborum, et W i l l k l -
mnm priorem Norwicensem, necnon dilcctos c l
fidetes nostros Henricum Broumfleie, militem, ma-
gisinim Tbotnam Bronn, utriusqne juris doctorem,
barura dccannm, Joannero Colluelle, militem, nia-
gistrum Petram Mauricti, doctorem in tbeologla, et
niagistrum Nicolaum David, arcbidiaconum ConsUn-
licnsem et licentiatum in olroque jure, nostros ain-
bassiatores, oralores veros, et indubilalos procurs-
tores, actores, faciorcs el nuniios speeiales conali-
tuimus, facimus et depuumus per praesenles, danles
c i damus eis et ipsorum majon parti poicstateni et
mandatum lam aeiieraie quain speciale nomine no-
stro et pro nobls in eodeni concilio interessendi,
Iractandt, communicaitdi et concludendi tain de his
quse reformationem Ecdesiae universaiis in capite et
i n membris, quam in his quae fidei orthodoxae fulci-
meuturo reguinquc ac principuiu pacificatione.n cou-
158
ccrnere potertinl, necnon ue et.snper pacc pcrpctua
gucrrarumve ahstinentia inter nos et Caroluiu ad«
versarium nostrum de Francia, ac etiam traclandJ,
communieandi, et appunctuandi, consentiendi itisu-
per, et si opus fuerit, dissentiendi his qtiae juxf»
deiiberationem dicti conciiii inibi sUtui ct ordinari
contigeriu Prqinitlentes et promitlimus bona fido
nos ralum, gratum et lirroum perpeluo habituram
totum, et quidquid per dictos ambassialores, ora-
tores et procuratores nostros, aut majorem partcm
eorumdem, actum, factum seu gestum fuerit 111 prae-
missis et in singulis praeinissorttm, et boc idem cum
dc el supcr his certiorati fuerimus, quantum ad nos
et Cbrisiianuin principem attinel, exsecutioni debilas
curabiiiius demaudare. Iu cujus rei tcstimoiiium bas
litteras nostras lieri fecimus pateiites. Dat. sub
magni sigilli nostri testimonio in paUtio nostro
Westm. x die Julii. •
« Per consiiium. »
Litterarum autem ponlificiariim qtiibus ad conci
lia generalia onlines vocautur, formuias habes apud
Binium tora. IU, part. u , pae. 674, iu apparatu ad
concUiuin Laterauense sub litnoceniio I I I celebm-
t u m ; apud Malth. Paris. anno 12i5, p a g . 886 edi-
lionis Londinensis, ad abbates scilicet et priores
Eccleshe Anglicanae Lugduno d a U s m Kalend. Fe-
braarii, anno InnoceiiUi quarti sccundo, quas U -
men reperio etiam vetusUs Annalibus ms. Burlo-
nensis coanobii, ubi, svltabis alioquhi vix discrepan-
tibus, v ldus Juuii sttbstituitur; apud Binium iicm
d i c u tomi tertii pag. 768 et sequentibus in concihi
Viennensis sub Clentenle V prxparatione» e l tom. IV,
part, i i , pag. 276.

EADMERI nONAGHI
DE EXCELLENTIA VIRGINIS MARIiE
L I B E R *.

CAPUT PBIMUM. C proptcr peccatores quam propter justos faclani csse

Quod Naria excellU omnn creaturae. Dci malrem. Dicit eniin ipse bonus FiUus ejus te non
Sttpereininentem omni quod post hominem Dcuni veni$$e vocare ju$to$ 9 $ed peccatoree (Matth. ix, 15).
creatum cst exccllenUain bealac utatris Dei qtioiuo- Apostolus quoque testatur quod Chri$iu$ venerit in
docunque et saltemlippieiitioculo cordis contemp ari mundum peccatoree ealvoe facere t quorum se fateitir
anhelaus, et, conteinplando, quod iude mihi capere primum esse(/ 7im. i , 2,15). Si igilur Ipsa proj ter
conceditor ad communem notitiam proferre deside- peccatorcs, scilicct propter me meiqv.e similcs, facla
rans, horreo peccatorum q u i b u s premor enormiu- est Domini maler, quomodo immanilas peccatoruiu
t e m , et valde limeo ne mibi tam alta pelcnti m o x 1
meorum cogerc me p o l e r i l desperare veniam eo-
1

ohjiciatur illudsacrae Scripturae dictura : Totlaturim- rum, cum laiu ineuabile donum * sit facttim ex e a
p i m , ne vidcat gloriam Dei (l$a. xxvi,iO).Verecum s
ob curationem eortim? A t ipsa curatio ad quos efli-
recogito sauctum Filium cjus, o b hoc ut peccatis cacius progrediclur, aut in quibus niisericordius
botninum i u e d e r e U i r , f a c U i m esse fliium ejus,nonnibil operabiiur quain in illis a quihus Untum bonuui
spei concipio quod vel parum percipiendi do s u b t i - amaiur, aropleciitur et veneralur. Excitemus ergu
m i u i e U u l a e mairis, sciens videlicet illant titagis
4
fj mcntem nostram, fratresmei, et eniiauiur, quanlum

VAULE LECTIONES.
1
CoUatue ett cum m$$Corb. E . 10. et S. 62. ms E. 40. Scriplum Eadineri Monachi discipuli beaii An
celmi Caniuariensis Archiepiscopi. De piissiraa et dulcissima Maire Dotiitni Maria. m$ S. 62. Incipil Senno
de SancU Maria. Hoc m$. non dittinguil Capituta. Peienti mox ma S. petenti misero
1
Veruiu cuin mtt. 1

rsre cum Quod vel partiin concipiendi tle sublimitate Untae matris, Dci scilicet Geuilricis, omniuinqtio
4

lam Angeionim quain boniinum Beginae, sciens m$$ quid vel paruni percipicndi dc sublimilale lantae matris»
sciens Coffcre ooierit m$$. cogerc tne poterit rneflabilc uenum mt$ incffabilo doiiutn
1 4
159 KADMEKl MONACM CANTUARZENSIS 5i,0
Possumus, tu In cclsitudiuero U u t r e Yirginis atten- A ncscio desccndissc), inagna quaedaffl A ?ue miranda !

i h i n u s ; el, quae noMs miscratio filii cjus rcvclato
djguala fueril, pro laude cjus proferamus, prolata
itititinemus . E r i l enim foriassis lioc ipstini opiaue
T
riobis* cansa non parva salutis, ct sauciatis ex vitio-
divfnorum stgnorum iudicia prsecurrisse. Quae tauicn
ilia fucrint, soltts ipse sine scrupulo nuvit, qui eam
sibi antequain " iiasceretur, in malrem eiegit; qttod
ea rc' , ut autumo, et non iucongrue actum credi
1u > f

/um punctiouibus atiiinis medicina salubris. Qui
namquc fieri potest ut ex mcmoria laodis ejus salus
non provenial pcccalori, cujus uterus factus est via
ipsi, ad sanandum peccatorem venicnti Salvalori ?
9
Quid dixi, via,cum idcin uterus thalamiis Dei, attla
Dci, in qua habilarcl, sil faclus? vere eteuim babi-
lavit in eo, quoniam seipsum ipse in eo et ex eo t
quod prius nou erat fccit. 0 habitaculum mira-
hile ! 0 babitare itieffabile! quem coeli ccelonim,
l f
potest, quatenus co major veneratio fidelium circa
ejus ortum exislcret, quu suhlimitatcm " Unlae rci
altiori secreto celari quisque perpenderei. Nec enim
Ecclesia Dei inconcussae auctorilatis ducit ipsam
Scripturam,quae oriuiu illiusab augelopraenuniialum
rcferl. Nam licct beatus Uieronymus, juxta alterius
cujusdain Scripturae materiam, quam in adoiescenlia
sua lcgisse, et cujus auctorem se fatctur ignorare,
eam feccrit ; dicit lamen non eo paclo se scri-
9 7

qucin oinncs rcntm creatarum niacbinae capcre nc* psissc qnod scripsil, ut nliqunm descripta! rei cer-
queunt, virginalis utcrns bcntae Mariae ccpit, quando titiiditicm Ecclesiis veilei inferre, sed hoc solo
eumdcm ipsum de se vcrum et perfecttim Dcum cl u l rogautibus amicis simpliciier morem gerereu 1 8

hominem in una pcrsona couccpil ct gcneravii, v?a
lamen ipseuterus exslitit,quia pcr iiltim Dcus homo
fadus in mundum visibilts veuit.
CAPUT I I .
De origine Virginis J/arhr.
Quamvis igittir hoc solum de sancta Yirgine prae-
dicari, qnod Dci mater est, excedat omncm aliiiu-
11
dinem quae post Dcttm dici vel cogitari potest, ct
Uude, quemadmotlum dixi, scriptuiu illud in a u •
clorilatero Ecclesia suscipere noluit, videiicct
indccens esse repnlans de heata matre Dei qu;d
duhilahile in laudem ejus rccitari, cum ea quas
incunctanler de illa vera existunt tanla laudis ma-
tcria sint referta ut, quicunque in laudando cam
morari desiderat, necesse sit u l facullas ejus ma-
gniiudini et veriiati succumbat. Sicut enim sola
M

allissimum quid habcat in hoc ad contcmplandtim ct
ntmiiiandum mcns humana quac ao eam atihelat",
lamcn qttoniam mihi v e u i t in cor ut dc ea aliquid
11
dicam primo de ejus origine, ac deinceps, si quid
l%
tenuilas scnsus mei de ipsa quod dignitali illiusexi- Q
siimem non adversari capcrc poltieril, in inedium
profcrre iibel. Adsis igitur, domina, et non nica,
qu?e cxsecror, sed tua, quae prccor merila illis
digneris atlendcre, qnae veneror " . Tu quidem nosti
prae cunctis roeriti singiihtris enituil, ita qtiidquid
eam altinct, speciali quadam verilatis firmitate d i -
gnum cst enitere.
CAPUT I I I .
De annnntiaiione angelica.
Nata igiiur, et infantiles annos exttta, qtiam caste
qiia-.n saitcle, quain Deo digne vitain insliliierit, et
instiiuiam egerit, qtiis vcl cogilatu, non dico d i c l u ,
qticat conjeciare ? Nulli dcnique duhiuin casiissi-
M

meulcm meani in hoc csse quod me omnino iudi- nnim corpus et sanctissiniam animain ejus funditus
gnum judico de te loqui, atit quidqunm scribcre . IT ab oiiiui fuisse n.acitla pcccati, jugi angelorum c u -
Scd, quoniam insitae luae 1 1
pielatis oculo super stoilia protectaui , ut|>otc aulam, qiiam suus et
M

mnltos mei siroiles scio tc respexisse, aliquo, licct omuium creaior Deus corporaliter iiihabilaturus, ct
dignitati tu;n indigno, meae devotionis obscquio cx qita hominem in suae personae uuitatem incf- 1 1

vcllem agere erga le, quatcnus ipso consueix

19
misericordiae tuae oculo quandoque digneris cl me
rcspicere. Tacitis tlaque illis quae ab iuitio " omnis
creatunc, usque ad sancium filii sui adventum ,
de hac Yirgine propbctata sunt lam per eos qui 1 1
fahili fueral operatione sumpturns. Et quid mirum ?
Nam el inter " homines usus ohtinuit (si tamen a
coelcstibus ad terrena potest esse contparatio ulla)
, l ut, cum praepouens aliquis ct persona dives aliqno .
vadit hospitalurus ciienlcs pcrcurrant ut locutii
u

ante legem quam et pcr eos qui sub legc justi D muuianl, tnundenl, orncnl et ctistoiliant quo ve-
fucrunl, illud conjtcio apud me, nalivilalcm cjus nienli doiiiinosuoapiusadinbabiiandumet congruus
(quam quidem ex linea gcneraliouis humanae non iiat. Quod si lalis apiiamlus fit pro adventu lcrreni

VARIiE LECTIONES.
Latidecjusproiatn ruminemus mss lande cjiisprofcramiis,prolata ntminetnus *Optarenobis t t t M o p i a i a e n o -
7

his Peccalorum, cujus uterusfacliiscsl via adsanandiimpcccatoresvenientimMpeccaiori, ciijusuierusesi fa-

9

ciusvia ipsiad sanandumpeccatorem venienti 0habitacttlum mimbilemuomitt.

19
QuucDeimuqitod Dei 11

s >
Ad Dominum anhelat mu ad eam anhclat " Quoniam modo vcnit mxe tamen quoniam mihi venit 1 4

.Primo parum de mu omilt. partim 11

Tua qnae prccor ms B . tua, precor " Qune vcrcor mss qnae veneror
" Aliquid scrihere mss quicqnam scriberc Insitne tibi ms D. insitae tuae
11
Velim aaerc mst vellem
1 1

agcre " ltlis ab iniiio mu illis qnae ab inilio Sanctum sui advcntum mu snnclnm fihi sui advenlum
1 1

1 9
Sicnl tam per mai omiit. S'Cttl " fiam anieqiiam mu enm sibi antcquain " Qttod in ea re m u qttod ea
te " Inconpjrue actum W I I omitt. acium " Quod cnim alio inodo sublimitatem m u qno sublimiiatem "
Eam refeceril m u enm fecerit " Similcm morem Edit. Pie. humiletn morem uru simpliciter morem "
Magjiitmlini rei m n ejus magniludini " Non dicam... conjecturare m n non dico... conjectnre Protectn 91

mss protocum Uniute m i i unitalem " Naro inlcr mss nam ct ioter
M
Ilospiuturtis ut clientes
n

omitt, ut
561 LIB. DE EXCELLENTIA B. MARIiE. 56*
nomints el momenUneae potesUtis, qualis apparatus A subslaniialem, coaelcr.ium, coomnipotentein, cx sua
omnis boni putamos fiebat pro advenlu ccelcstis natura sine initio Deus Pater genuii, et pcr euin
Regis et aelerni in corde sacratissims Virginis, qoae omnes crealuras visibiles el iitvhribiles ex nibilo
illum nonsolum erat in semet transilive Iiospiiatura, feciu Hunc igitur sibi Um nnicum quam dilcctissi-
seletiam ex subsuntia sua factum bominem paritura? mum, et in omnibus omnino ajqualem, non passus
Siquidem ubi venitpleniludo tcmporit(Gal.\v 4), qnod est remanere solummodo suuin, sed eumdem ipsuiu
f

suo adventui ipse Deus anle tempora praedesiina-

u voluit in Yci veriute esse bealae Muriae unicum, et
vit, misit angelum Gabrielem, unttm de primis prin- dilectissiinum, et naturalem fiiium, ncc i u ut duo
cipibus regni " sui, nunttare l i b i , o bealissiroa esscnt, unus videiicet Filius Dci, alius filius Mariac,
feuiinarum, insure salutem generis bumani, et se scd idcm ipse qui Filius Dci, in una persona essct
camdem salulem operaturum, c l ex le castissima, filius Maria?, et qui filius Mariae, unus ct idcm esscl
|ier Spirilus sancli operationem, vcrum hominem in una persona Filitis Dei. Quis baec audicns uou
17

nnscilurum. Audis, domina, quae fcruntur, c l ad obsluposcat et quod Dcus u l e quid vclle polucril,
rem omni fseculo inaudiiam pares et miraris. Nuila non ukra omne quoJ dici potcst admirabilo ducat ?
tamen increduliute moveris; verum induhitanter Pueila de propagine Adam nata, dc pcccatrice pro-
tenes apud te omniinodis impossibilc fore non fieri ® gcnie orta, subito vcrsa vicc malcdictiouis Evac
qeod angclus dixit fitturum esse. Credidil crgo et benedicta praedicatur supcr omnes muiicres, et
ccrtiisiiiie intcllexil Deum tam boiium, tam ptum, concipit, el parlurit, el parit homiiiein Dcum, om-
lam oronis niisericordias visceribus plcnum u l ad ues pncvaricatioucs ah Adae filiis propnlsaturuni,
lcrras de coelcsti sede desccndcre, ct homo factos, cosqtic in coelesti regno suo sibi cohxrcdes con-
4 1

per indebium sibi mortcm, gcnus humanum a per- s t i t u . U i u m .

petua vellet mortc qua teuebaiur cripere. Respon- CAPCT IV.
dens ergo nuntio a i t : Ecce ancilla Domini, fiat mihi De amore Virginit ad ftlium.
tecundum verbum luum (Luc. t, 38). 0 fidcs Deo Qttnm mirahiiis iuqucet ineffabilisamoris affeclus
accepU 1 0 humllitas grata! 0 ohedientia omni 4 1
considcrari qucal inler hunc lalctn lantae matt is
sacrificio jucuiidius Deo oblata ! Quid ergo quod filimn, ct hanc talero tanli filii malrcm, pcrpcndant
venientis Dci oculos offendcrct in illa potcral resi- hi saltem qtioquo modo qui untco dilcctiotii* f e t v u i e
dere, in qua tanlnnim virtiilum iusignia veniens sesc allriiisecus amanl, matcr sciliccl filium c l filiu*
ittVcnit redolerc? Ccrte sola fide Abraham fertur mairem Perpcndat, inquam, aliqua hona inater "
Deo placuisse ; el hoc sohim qttia Deo eredidit ad £ <!»<> affcctn lcncalur ergn unicuin ct l>onum filium.
jneiiiiam illi repuuttim fuisse (Gal. w , 6). Snper ci- honus fiiius simili modo perpcndal qua pictatc
humitei aulcm et qnietoi, ac verba tua trementet moveaiur erga hoitam ac dulcissiniant suam ma-
(Itai. LXVI, 2). Spirittim sutim rcqtticscere, c l obc- trcm, ct aliquatenus l c n t c n t s i quomodo in se
dientiam se prae sacrificiis M
malle asseril Dcus conjectare valeanl, amorem hujtis bonac matris crga
(/ Reg. xv, 22). Cum igitur in his qtiae Unlopere verc bonum et unicum filittm sutitu, el isiius honi
Deo placent sancta virgo Maria tam cxccllcntcr illi filii erga verc honam ct dulctssimam inalrcm stiam.
placuit, ut nequaquam crediderim ipsam nlla ra- 9 9Et quidem omnes homines cx conjnnctione duanim
tione cxccllcntius placere potuisse, nimirum lene- personnrum, hoc cst, maris ct fcminrc procrcantur,
rous fide, ab omni, si quid adhuc in illa originalis et amorem suuni ulrique pcrsoux, id cst pntri et
sive actualis peccaii supererat, i u mundatum ;cor inalri naturaliter deheut qtii sic getierantur, ipsis-
illius ttlvcrc super * cam Spiritus Dci, scilicct super
4
que nihilominus suum parenlcs ambo, qui cos 4 4

biimilem cl quietam et tremcnlcin vcrba stia i o t u s genuerunt. Cum autem amorcm,qucm pater ct
41 47

requiescerei, ipsam voluniati Domiuicae castissimo inater singuli dcbent filio suo, dcbct hxc felicis-
vc simplici corde obedicntem omni holocausto sua- sitna niatrmn sola filio suo, amorem ctiam, quent
vius acceplaret, virluleqtie Aliissimi obumhratam, D debet, quilibct filius simul suo patri et nialri, ilie
Filium Dei ex illa incorporarel. Hic se suberigat fiiius vere Virginis dcbctsujc soli matri. Nam sicttl
iitlenliomeniis humanae, et, pro posse, paucis iutcn- alii fiiii nascuntur cx pntre ct matre, itn filius cjus
dat quatili penderit omnipolens Dcus meriu liujtts nntus csl ex en sola mntre. Exccdit itnque omncs
licatissimae Virginis. Iiilcndat, inqitam, et contem- amorcs pnrcntum in filios, aul filiorum in pnrcnics
pleiur, videat et admirelur unum Fiiium sihi con- amor istius mntris in filium suum ct istius lilii

VARI/E LECTIONES.

" Suo adventu mtt sno adventui " Principibus snis scilicct regni mst principibn* regui V<»- 17

ntm Detim el hominetn I R M verum hominem " Pro sacrificiis mss pr,c sacriliciis " Credcret qttls
illam aliqua m u crediderim ipsam ulla Ut ncc super mss ut vcre super
40
Sun onus mss sua loius
41
"
E l paril hominem Dcumonuies pracvaricationes propiilsaturtim, cosqttc <|tit sibi obietnperarcnt in calcsli
mss ac paril Denm omties pnuvaricaliones ab Adae liliis propuisttruin, cosquc iu roclcsli Mirahilis naiitra
4 1

el incffahiiis affeclus amoris m$% mirabilis iuque el incffabilis atnoris affectus Aliqtia hona matcr m* S.
aTiqua mater « Tcnlct titii tentcnt
4
Ipsumque nihiloitiinus atnorcm suum parcutes iuu ipsistpie nihilo-
4 4

miuiis suum parctitcs Cum atitcm m i i cum atticiu

47
 m fiADMElU HONACIII CANTUARIENSIS Stl
iit inaircm snam. E l haec quideni i u ac liabeul, A aieoda succidilur. E l revera diguuui fuii ut, co it*
} u i l a raiionero filiaUonia quae facle probatur extra Virgineiu " superveniente, i l l a fccundarelur, quat
legem bumanae procreationU. Alio quoque modo si paritura erat Deum per quem totus niundus s a l v a -
placet, amorcm bujus filii ct bujus matris perscrote- relur. Quid ergo bic dicemus? Estne, puuUs, u l l a
mur, et, quamum inde nobis concesaum fuerit, roens homiiiis, quae modum bujus dilectionis, quaut
prout ** possumus, speeulemur. Certe quoe generai De.is ad banc Virginem babuil, queat penetrare,
virgo est "temporaKter nata; qul gencralus Deus est quando et i l l i , qiiod ebariua amabat, sic iniegre
per qvcm omnia tempora sunt, et ipsamet virgo • servavit", ac eam tam digne et caste fecundaura,
creala. Oslendit ergo ipse primus amorem, quem sui ipsius matrem fecii. Poteslne, quseso, uilus
babebat erga Tirginem, et amorem, quo nultum hominum aot angelorom istius amotis iramensitaii,
putamus esse majorem ; matrem suam fecit i l -
91
a u t dignilali bonoris illius quidquam ve> cogttatu
9 9

fam, et virgiuitatem illi non ademit. Et qoidem baec percipere comparabile? Eriojte, obsecro, fralrcs
dno ipsa jucundius amabat, acilicet virginitatem ei mei, erigite aciem menUs vestrae ad conteroplandnro
fecunditatem; virginiiatem, quia banc piacereDeo U r a m i r a r m divinae dignationis operalionem , U m
pcromnia inlclligebat; fecundiutein, quia sinehae hieffabilem " et stupcndam omni saeculo bujus
R

inalcdicium legis, quae adbuc carnaliter eustodie-
batur, ineurrere metuebat. Vicit umen amor in ea
servandae v i r g i n i u i i s , e l exclusit ab ea Umorera aupereminens grafiatimnia graiiarum, q u i d a n i m i ,
incorrendae malediciionis. Yirgo iUqiie lenera et
dclicau , regali stirpe progenita, et speciosissima
totam iiitentionem suatn, totum amorem suitm, to-
fura sludiunt suum ad boc intendil ut corpus et
onimam soam Deo virginiute " perpetna consecra-
ret. Sciebat enim quod qoanlo sanctius eam conscr-
varct, lanlo suhiimius ei qui omnium castissimus,
imo qui ipsa casliUs est, appropinqnaret. Ampte-
mulieria graliam et exaltationem. Et t u , o beajis-
sima feminarum, in qttam fluxit lam coplosa ct
quaeso, gerebas ad eum, qui iibi naec roagna fecii,
unde,sicut ipsa dixisti, jani ab orani generaiione
bcau dici meruisti? (Lue. i , 4 8 . ) Vere magnillcavit
anima tua Dominum; et $piritu$ ttius exiuitavk in
Deo eaiutari tuo (imd. 4 6 , 4 7 ) . 0 saltiUre niirabilel
quod non solum, domiua, te injesUmabili salote su-
blimavit, sed et lotum mundtim, pcccalorum vulnc*
ribus putridum, ex le prodiens roira dispcnsatione
41

cicndo igiiur quod accepubihus esse cognovit Domino sanavil. Verum, dum illuro, qui sibi baec mirande
lcgis, speravit et credidit se plcne evasuram male- fecit, parvnlum intcr manus suas versari, et ad
dictum daue legis, repuuns secum illum laittae boni- ubera " sua pendcre alque ad parvas parvi " cor-
taUs et lanlae sapientiae ut, dum se nullalenus, j u x u Q poris laesiones parvulorum more vagire conspiceret.
conscicntiam suatn, melius scire aut posse facere quo, precor, aff*ctu piissitnus ejus animus move-
quam faciebai advertcrel, certnm c o n s i l i u m " , ne batur, qnove sludio ad occurreoduro ctinctis, qua?
quidpeccali inistis 8ubirel,iuveniret; necdeceptaest. incoramoda illi fore timebat, parabatur castissimum
Quis euim speravit in Domino, etderelictits cstab corpus ejtis. Deus FiH bujus felicissimae malris,
co? (P$ai. xxx, 2.) Denique ttbi lam sancum inten- qui es virlus el vera sapicntia summi Patris, oramtt?
tionemejus,lam castum propositum cjus,tam firroam te quatenos ipsa misericordia, qua factns cs lionio
fidcm; cotistaiitem spem, ct indcficieulem vidil cha- pro nobis, insiuuare digneris cordihus nostris qnc
riutcm cjus,co misericordiae" snae intuitit egit circa animo, qua cogiuiione tenebatur haec dulcissima
84

illam, «u ncc sanctius intcntioitis ejus fruslrarctur,
neccastitas proposttiejus violaretur, ne aut firmius
fidci iniirmata a spei consUnlia tiiubarcl, aut cba-
ritatis in ea plenitudo dcftccrel. Dedil crgo illi ut
clvirgo, quod magis optahat, perroancret, ei, ut
nemo illam a maledicto legis lihertinam dubiiaret.
fecunda fieret. Et unde fecunda? Fccunda Spiritu 0 pictas informabat, libi pro qualitalum vicissiludini-
sancto, qui omnia fecundat, omnia vivifical, omnia
ituirit; fecunda, inquatn, illo, sine quo omuis fe-
cundius iu slerilitatcm vcrlitur " , ct igni consu-
lua raaler cum l e , inquam, lalem ac tanlilhim it*
11 brachis suisexsulunset laeU tenerei, cum tibi u*
infanlulo gcsticnti dulcibus " osculis alque frcqnen
libus congauderet, cum le lacrymaiitem super genu?
sua quibus polerat modulisconsolaretur, cum deni
que aliis el aliis slndiis, ad quae ipsam maleru?
bus sedula blaiidirctur? Doce , inquam, nos ve
paululuin menle percipere aflecturo ipsum qu<
rcplcbatnr.cor illius, u i , s i eum peccaiorum nostm

VARLE LECTiONES.
Conccssum, proul m$$ concessum fticriu prout " General, esl m n general virgo, csl •• Ipse piius
4 8

mtt ipse primus 11

Putcmtis csse possc majorem m u putemus esse inajorem " Deo virginilate m*i Deo
pro virginilate " Qtiod acceptabilitts Doinino csse cognovil, legcm soperavit, sprcvilqtie inaledictum data?
Iegis, eicredldit repulans secmn illum cui placere quaerehat, lanlae honitaliscl taulae sapicnliaB u l antc
se vei de se tulum consilitim m n quoil acceptabilius esse cognovil Domino legis, etc. Ejus miserii or-
84

diac mtt ejus, eo misericordirc Aul smiias mt$ aut firmitas.

8 8
Unde foecunda? De illo stne quo... con-
88

vertitiir m u unde foecunda? Foecunda Spiritu sanclo, etc. Eo itt Virgine w i i eo in Virginein
8T
Scr- 1 8

vahal u t m u servavit, ac Amoris inunensitalem penetrare vcl miiamoris immensiuii aut " Coniem-
89

plandim latn incflabilein mt$ contempiandum tain inirara divinae dignaliouis operatiouem, tam iucffabiletn
8 1
Prodiens mirabili m n prodiens mira " El ad verba m u et ad tibera " Ad parvi ac teneri tnia ad
parvas parvi 8 4
lulentionc fcicbalur mt$ cogitatione ferebalur Tibi iufanlulo dulcibus mts tibi ut i n
lantulo geslt&iti dulcibus
 5GS LIB. DE EXCELLENTIA B. MARIiE. *W
n u n squatoribus o b r u l i , quantus fucril plene non A Ilaque cui sallem Ua concessum fucril sa?pe dulci
mererour coniingere, saltem pauca de illo intelli- studio posse cogitare de Ula, magnum promerend;e
gendo mereamur " in noslris aerumnis aliquatenus salutis indicium ease conjecio. Sed quid dicam ? si
rcspirare; nec pulelur " ab aliquo coniemnendum lanlus fuit amor ejus erga " bunc dilecUssimnm
vel parum quid sehtire quemlibet in se de affectu filium suum quo vei quali gaudio replebatur lota
f

istius nlalris in flliuro suuro. Nullo siquidem modo substanlia ejus, quando eum, qucm untopere dili-
crediderim quod is qoi adeum inielligendum provebi gebat, quem Creatorem ac Dominaiorem omnium
merueril ab amoris ipsius dulcedlne extraneus rerum esse sciebat, secuio d e g e n l e m " , sccutn
usqueqnaque existere possit. Qui autem in dileclionis cdenlem , se quaecuuque nosse volebat dulci affalu
suavitatem transil, nuiio pacto diffidehdum quin c t docentem baberet, quis c a p i e t " ?
ln relribuUonis ejus participium trausjturus sit. CAPUT V.
Quam vero retribuiiouem sui amoris sit adepla lota De eompatsione heatm Marim pro filio crucifixo.
Christiaaitas novii, quae illam super omnes coelos Tanla dilectione, tania exsulialione cx pracscitli*
exallalam et angdicis cboris prjelatam certissime illius et conversaUone jucundaia , perpendal qui T>

crediL Eia, fratres, quanium possumus, enitamur potest, quibus doloribus, quibus gemitibus, quibus
aliquo modo affectum isiius lam bonae malris agno- ^ suspiriis cruciabatur, quando eoin a se crudelium
scere, ct in nobis saltem rci magnilodini succum- ntauibus avelU,quando ad condcmnandum t r a d i ,
b c n d o degusUre, quo ipsius meritis a d j n t i , et quando ad subeundam morlem judicio juJicis iniqui
w

dilectionis ejus suaviute " recreari e t aUqua futnrje tribunali conspiceret sisti. Forte tamen inter baec
consolationis mereamtir remuneratione snblimari. ei potcrat esse, ut more loquar bumaiio, a!iqua spei
Qulcunque igitur aliquem sihcero et dulci dileclionis consolaUo de evasione iilius, dum seiiientiam mor-
affeclo dilijgit eiqtte omnla commoda etjucuuda ci tis ejus pendere audirel sub altercalione praesidis "
succedere cupit ilUus incommodis.si quae accidcriiit, ipsum liberare quaerentis " , et Judaeorum pcssiiuae
mopsius ingcroit, volvat et revolvat bunc suum plebis, ne liberaretur, regnum Caesaris contra pracsi-
affectum apud se, et cogitet quid sibi esset, si adbuc d e m appellantis. Verum ubi, prolata c e r l a scn-
, l 81

niimero, q u e m flugere l i b c t , niuliiplicatus in se tentia mortis ilUus, omnis eam spcs evadendi dose-
Tt

idem affectus major e x i s t e r e t Q u o d cum fecerit, reret cumque crucein, in qua suspcndi dcbebat,
ct bunc suum amorero, qiianturocuuque in intcllectu bumeris ad " loctim suae passionis subvcbere gemc-
sQo magniflcatum, amori istius piissimae dominae bunda conspieerei, estne, precor, aliquis, qui qucat
malris \n Deum Filium suum aliquatcnus comparari , percipere qualiutem pccloris ejus? Aujeclus csi his
imsse puUveril, nescio utrum audicndus in bac sua * doloribus ejus, dolor alius : Peirus ct aiii disciptili,
u!Sliroaiione sit.Ncc mirum, ipse enim Spiritus Dei, a b co de nihilo iu aposlolatum clccti, et jam iu
8 4

ipse amor omnipoieniis Palris et F i l i i , ipse per tantae celsiiudinem virtutis, ut etiam dacinouibus *•
quem et in quo amatur omne quod bene amaiur, iinperareiit, erecli, nec non secretorum illius conscii
ipse, inqoam, corporaliter, ut ita dixeriro " , venil et familiares in cunctis eflccii, iustante bora trad •
i n eam, siugularique gratia prae omnibus quae tionis ejus fiigant ineunl et eum pro quo se morlom
creata sunl, sive iu ccelo sive in terra, requievit in paulo anle subituros promiserant, obliti lantonim
ca, et reginam ac iinperatricein coeli, et terrae et bonorum spoiisioiiisque suae, soluin ipsa conside-
oinnium quae in eis sunt fecil eam et alicui, bono rante retinquunt. Unde ipsuro " , ad passioncm
ad tempus affeclu debrialo " , in animum cadet se omnibus amicis dcstilutum tcndcnlem, bac voce
quidquam amoris babere, quod illis amoris queat sequebatur gemens : Vadis propitiator ad fmmohiu-
comparabile aestimari,quem b;ec beaUssima malrum dum pro omnibus; non libi occurrit Petrus qui
ad id ipsum habebat a quo se tam incffabili digni- dixit : Pro te moriar (Malth. xxvi, 35); rcliquit tc
tate sublimatam intelligebal. Superat ergo omncs Tboinas qui a i t : Eamut. el morlamur cum eo omnet
omnium rerum creaurum amores el duicediues D (Joan. x i , iCj, ct uullus ex his, nisi lu solus duceris,
magnitudo amoris islius Virginis in filium suum , qui me casum conscrvasli, filius meus ct Deus
7V

c l dulcedinis immensius qua exsulubat et liquc- mcus. Vcrum hxc verba, ex magnae picutis foulc
fiebat animacjus in enmdero Dominum Deum suum. producu, ita paucis ad boc roemorasse" sufllciat,

VABLE LECTIONES.
" Pauca mereamurmiipauca de illotntelligendomercamur 97
Nec pnlel mtt nccpuletur " M c r i i i s adjuvari
mai merilisadjuii " Saluiaris musuavitate Adliuc quem m n adhuc numero quem
70 71
Fingere multiplicaius
inse sedemmajorexisterel m$$ fingere libct mulliplicaius inseidemafleclus major cxisteret 7 1
Ut Iiene dicain
m i i u l i t a dixenm Tempusdebrialomn tempusaffectudebriato
71 74
In flnemmu in Aliiim " F u e r i t amor ejus
etvere major erga m i i fuit amor ejus erga 79
Secum egentem m n secum degentcm 77
Quid capcrel m i i quis
capiel 7 t
Cum ergo Unta dilectione taiita exultatione beala Dei genilrix ex pnesenUa illius ct conversa-
tione forel jocundau m u u n u ergo dileciione, tanta exultaiione ex praisentia illius et conversatione jocun-
data " Pendere conspicerel audiretque suballercationes praesidiis m u pendere audiretsub allercaliono
nraeaidiift M
OQuaerenUs
1
u & r e n t i a ;: ecorripiam ergoMeum
n r r l n S a m Arorn et dimilUm;
i m 01 dimilUm;et
et iudaeoniOI
iudaeoruni m
miul qquapreutis,
iuPrAnti*A et
t JJudaeoium
nHiSMkriiin *
4

Conlra praesidentem m i i contra praesidem 1 " ProlaU

Prolau ceru m u prolala certe
certe " Humeris usque ad mia
bumeris ad Discipuli ejns ab m n discipuli ab " Ut jam daeinonibus
84
daetnonibus m u u l cUam daemouibus " Yide
ipsutu m i i Unde ipsum T
• Ad baec comiiiemorasse m$$ ad boc meinorassc
507 EADMKRI MONACIH CANTUiRIKXSlS V 5<J8
u l ea ocuios pietatfs attendens, dum Uittae inalris A batur in conversaUone secum adbuc i n carne i n o r -
gcmebundus affectibus conipaUtur, pii amoris iUius talidegentis isitus * filii sui, considerare nitere-
9

frudu remunerari aliquando merealur. Sed, com mttr i u ipso noslro adnisu •• ocfecimus, et eatu
ad ipaam ^jus passtonero ventum fuisset, el ipse cruci ultra omnem bumanum inleilectum magnam ct t n i -
aflixua binc ipsam matrem suam, binc discipulum, t a n d a r a esse advertiinua. Si ergo tam magna fuit

quem diligebat, prope astantes intuitus esset, ne tum, cum ipsum benesciret pauio post moritunim,
matrem penilus orbatam relinqueret, ei pnesentem quae vel q u a n U p u u i i s , fuit nunc, cum ipsutn v i -

discipulum •* suo loco in fllium sobrogavlt: Mm- dcret j a r a calcatis moriis legibus resurrexisse,
M

lier, inquit, ecce filius tuus (Joan. xix, 26). 0 com- non soium i n acternum victumm, s e d et eoelo et
m u t a t b l pro aeleruo et incommutabili Deo purum terrae omniqoe creaturae perenni jure dominaturuni?
ct corruptibilem bominem, pro naturali et nnico Nolo hanc itnmensiuiem gaudii e j u s pcuelrare quis
filio servum acccpit iu filium. 0 domina, qtti, pre- laboret, quoniam, qttae ipsis angelis Dei est admi-
cor, cogitatus in le •• sibi succedebanl, eum lam randa e t impeucirabiiis, nou facilc crediderim q u o J
inaestimabilem commutalionem ab ipso*quem snper cuivis bomiui raorUli possit cssc penclrabilts. At s i
omnia diligebas, libi fleri audiebas? Yere pertrans- aliquis quasrit c u r evangclislue non referant ipsum
pii siinum Doininum a morle resurgeniem, huic suaa
ivit aniinam tunm gladius doloris, qui libi amarior p

dulcissinue m a t r i , ut cjus dolurcs mitigaret,piitno

t 7

cxslitil omui!:us doloribus cujnsvis passionis cor-

ac praecipue apparuissc, dicimus qtiod a q u o d i r a
lioreae; quidquid cnim cmdelitatis inflictumcst cof-
sapientc de b o c ipso scisciiantes audivitnus. A i l ergo
poribus innrlyrnm levc fuit, aut polius n i b i l , com-
l a u u c s s e scitur auclorius •• narral onis evangelicae
paratiotic ipstus tttae passiouis, quas iiimirunt sua
ol nihil i n ea dependens, nihil inane, nihil super-
immcnsitalc transfixit ctiucla penetralia tni benignis-
flunm reperiaiur. luque s i " matri Domini, si do-
simi cordis. Et utiquc, pia domina, non creJidei ira
iniin» tntindi ipsc filitts cjtis ah infcrno rcsurgciis
tc potuisse ullo pacto stimulos lanti cruciattis, quin
scribcretur, sicul aiii cuilibet, apparuissc, eantque
viLnm amitleres, sustinere, nisi ipsc spiritus viiae,
dc s u a resurreciionc docuisse, qtiis non l a l e scri-
spirilus totius consolationis, spiritus scilicel dulcis-
ptiun stipcrfluum duccret? rcgitiam vidclicct cccli ct
feiini tui filii, pro quo moriente lanloperc torqtieba-
lerrae, omnisque crealurae, coxquarct i l l i , v c i i l l i ,
r i s , te coiiforlaret, le consolaretur, te intus do-
M

quihus apparuit, viru atil inulieri. Spirilus cjtis

1 M

rerct nott essc raortcm cnm abstimentem, seJ magis

in i i l a plene et pcrfccte quiescehat, q u i sihi ct c s s e
triumpbtim omnia ci subjicientem, qtioJ in ipso
illius ctfacta ejus omnia luce clarius rcvelabat; c t
Jieri coram moribunda videbas. liorluus cst tq- Q
91

cvjtigclisix scribercnl tunc vel lunc illi lalcin ac

ic.cn, ct ab octtlis (tiis te inspectantc scpulcro rcclu-
talcin s c m e t " cxhibuisse. llis ita
1
paucis a l i -
I M

sts. CaMcra silentio prcmo, penitus iguorans ubi

cujtts forsilan inquisilioni, protil accepimus, r c -
vcl unde aliqttid dicendum assiittiatn ex qtto Ittclus
sponsis, adhucaliqiiid gmdii liujus boalissitiwc V i i -
tui moJtim, o piidicissima virgo, considerandttin
ginis matris spccuianJo prae oculis coiistiluaittus,
nlicui •• proponcre queam. Siqnidcra cum i l l u m ,
noo ca spe u l inodum ill.us nos in h a c tnortaliiale
qucm te virgincm conccpisse, virginem pepcrissc,
vivcntes pcrfectc juielleciuros furc optucmur, s e d
et poslpartum virginctu noveras pcrmansnse , ncc-
ut iude aliqiiantuiura dcgustaido q u a possumui
noii per quetn te iuicUigebas ab omui generatione
iiluJ devotionc vcncrcmur. S.c cuim inspectum c l
bcatain dtci mcruisic, vidcrcs •• iuiquorum sa*vilia
digustalum magmiin in cjus amorcm anhelainihus
tam crtideli nccc pcrerapttira , tara subilo luis as-
solct gcnerare profectutu . Eia, si ga.idiuut ha-I M

pectibus abstractum, ct sepulcri aittro reclusuni, huit ipso filio suo secuin in carue degentc, si gau-
quM ego nescio qttis babercin, ubi vel uude accipe- dium habuit codcin suo filio calcala inorlc ab iufc-
ictn quoU in consideralionem lui siatus aitimi qttcui ris rcsurgcnte, uttin minori gaudio cxsuhavit ipso
gcrcbas co lempore cutlibct panderetn; sed accrbitas suo f.lio in ea carne, quam de se assump:ani uo-
inoeroris post resurrectionem cjtisdem filii tui iu D vcrat, corara oculis suis codos penetranu ? quis > o v

helitiam versa esi. E l in quara qualcmvc kciitiam huc dixeril, imu qtiis gaudium ejus omuibus, qtue
iutendamus, fratres mei. illud pncccsscruul, gaudiis i i o n crediJ r i l c m i -
CAPLT VI. ncre? Bonae ntatrcs solent magttifice in h o c inttiido
De gaudio rcsurrectionis. cxhilarari, c u m vidcal filios s u o s tcrrcnis h o n o -
Supra, dura gaudii cjus cxsultalionem, qua rcple

VARI.fl LECTIONES.

*• Praescnlem discipuloruin m u praesentem discipuluni •• Qux prccor iu lc mi qui, prccor, c o g i U l u s i t t tc

•• Morienle conquercbaris lantopcre lorqueharis wss moricnte lautopere torquebaris Coratn mori-
f l

hundo mii coram moribunda •• Virgo, alicui mti virgo, considcraiidum alicui Vhlebas mss vidcros
* Dcgenlibus islius tmi dcgc.tilis isiius
v
•• Nostri animi nisu mn nostrx annisu •• Ipsutr. j a m mii i p s u i u
vhlctet jaic , 7
Snaj dulcissimse dilcctiss macque ntatri mn dulcissiinae suae malti
:
•• Audivimus sic : laitta
c3t s t i s c i U l a aucioriias m n audivimus. Aii ergo, lan:a csse sciltir auctoritas •• l i a qnod si mss iuquc M
, M
Coaequarc i l l i s quibus mn coacquarct illi vcl illi quibus Talera semet mii U l e m ac u l e m serael
1 , 1
'••
llis ita mn his ilaqtic 101
Profeclum mn prolicuum Non miuori... pcuetrare... mn num mitiori. .
l 0 >

)Hneirante?
5(9
ribus suoitmari; ct ista mater, procul dubio bona, A
non ineffabili gandio laeUretur, quando Filium
iuum unigenitura omnea ccelos dominandi jure pe-
netrare, ac i n Dei Palris omnipotentis vidil con-
cessnm ascendendo pertingere? Imo quid hoic gandio
nrjquam fuit aoditum siraile **? quid in medium 1
prohuura, saltem per illud aliquo modo possit mens
humana in istud aciem suam dirigere ? Sed et bacc
gaudiorum suorura magnitudo nonnihil incremenli
accepit, cum, adveniente auper discipulos Spiritu
sanclo, mox ad praedicationem iUorum fldem filii sui
tauU, sieutscitis, h o m i n u m mulliiudosuscepit. Nec
1M
mirum alicui videatur quod dico gaudium ejus in
credenUum conversione crevisse . lhi enim exccpto 1>T
gaudio qnod de salute generis huuiani in istoruin
conversione concipiebat, fiiiutn suuin non fiiisse B
gratis mortuum, cutn t a m efficaciter operari videbat
fidem mortis ejus etiam i n eis qui auctores ejus
exstilerant. Gaudium iuque ei erat i n c o / l o , gau-
dium i n t e r r a , gaudium instiper i n otnni creatura.
Gaudiura in cceio, q u i a frucius venlris sui jatn v i -
eior mortis et orbis iu ccclo regnabat, suaque victo-
ria Deum Palrem oinnipotcntem glorificahat , et
cuncU coelestis curiae agmina iiiaesliraahili tna-
1 M
guificentia laetilicabal; gaudiura i n lerra , quoiiiatti
eos, pro quorura saltiic matrcm Dei se f a c U m scie-
hat, abjeclo jugo diaboli, a quo caplivi tenebaulur .
liberos i n ipsam salutera currere couspicicbal;
119
i n omni quoque creatttra gaudium hahuil, e o quod
illaraa prifctina oppressione erui, atqtie i i . itlum ad
quein f a c U fucral suttim redire vidil. Postquam ^
enim horao Dcum conlcmpsit, el ejus maudalis t u -
midus contraire IIOII timuii, i n n u i l a creatura, quam
Deus ad subsidium ejusiostiiuit, justo judicio ali-
quid juris aroplius habere debuit. Cum igilur et i n
coutumacia sua contra Deum omnium rcntm Doroi-
num perstitit, et U t n e n tismn rerum i n subsidiutn
stium rctorqucre n o n destitit, Do nino Deo iujttsti-
tiam, et Dei crealurae violeiuiam i u t t i r i t ct o p p r e s -
sioncm. At nunc, cum jam reconcilialus homo pcr
morlein filii luijtts heatissimae matris redit in
111
gratiam Dci, rcdtt e l i a m i u jura libertatis, ad quam
facla fuit crcatura Dei, famtilandi scilicet ei pro 111
quo se inslittilam essc cognovil.
Ilrcc, sacratissima domiua, vidisti, hacc intellexi-
sti,haec per l e U l i inodo i m p l e U esse niagnifice
gavisa es. l s u , fraires, dicimus dulce hahenles, e l
vos dulce habcre ctipicntes saepe revolvere alque re-
colere in memoria amorera e t gaudium htijus
111
coiuina?, quibus jtigi exundantia in Dcuin et de Deo
Fuit siraile ntsi fuit auditum simile
> M
TanU homtnura m n Unta, sicut scilis, homi-
nunt Incrementum sumpsisse mas crcvisse
197
Fidem amoris ejus in eis qui amaiores i»i/« fidein morlis
cjus etiam in eis qui auclores Ventris ejus benedictus jam eral victor mortis cl orbis in coelo regnabil,
199
et cunctamt* ventris sui jam victor niortis et orbis, etc.
liheros Morlem filiae m$$ morlein filii
111
Gratiam Dei faroulatidi m$$ gratiam Dei: redil etiara in jtis
liberutis, ad quam facu fuit creatura Dci famulandi.
lere in Becordari horum et mis rccordari nominis islius lionae Mariae et
114
promptior salus Id juste facit m i i id jusio judicio facil
119
cflicaciter ah Utilis aliquando m u utilis est io subvcniendo
119
wu m$$ vitae labentis Ad nnmeusitatetn ms$ al immcubitalcm
1,1
LIB. DE EXCELLENTiA B. MAftLE. 571»
jncundabnur tbia illiug substanthr. Nihil cnim utl*
lius post Deum memoria matris Oei, nihil salul.v
rius mediatione pii amoris quo fervebat in memoria
et contemplalione filii s u i , nibii jucnndiits sapore
praelracuri beati gaudiiejus, quo multiplicit<<r pa-
scebalur in eodem et per eumdem filiumsuum. Saftpe
quippe vidimns et audivimus plurimos hominum in
suis pericolis recordari nominis istius bonae Marise,
el m
oinnis periculi roalum illico evasisse. Yelocior-
que est nonnunquam salus memorato noraine
111
ejtis qunm invocato nomine Domini Jesu unici filii
ejus. El id quidcm non ideo flt quod ipsa major
attlpoleiitior eosit, nec euim ipse magnus aut po-
tetis esl pcr cam, sed illa per ipsttm. Quare crgo
promplior saltis in recordatione ejus quam filii sui
stcpc percipitur ? Dicam qttid scutio, filius cjus Do-
minus eslet judex omnium, discernensmerila singu-
1M
lortttn, dum igiiur ipse a quovis sno nomine invo-
catits non sUlim exaudit, protoclo id justo judicio
f a c i t . Invocato autem nomine matris suae, etsi
I U
meriia invocautis non mereniur, meriu tamen ma-
tris iiitercedunt u l cxaudialur. Iloc denique usus
hiimaiius quotidie probai, ctun quis, proposito amici
sui nomine, cfllcaciler ah illo aliquid impetrat
117
qtiod siinpliciier sua prece nequaquam impetrare
valcbat. luqtte si Um utilisest iu subvcniendo
niemoria iiominis inatris Dei, non mirum si tnagnae
salutis afferet fructtim frequens mediutio sancti
a t n o r i 8 ejus , si plenara jucundiutem dabii dulci
sludio cogiuta et recogiuta immensitas gaudii
ejus.
CAPUT VII.
De gaulio bealas llarix in fiiii ascensione.
Quapropter adhuc in spcculationem gaudii ejus
verba vcrtamus, ct mentcs nostras ipsius dulcedine
aliquantispcr cnutriamus. Perpendamns iinque, citm
Uuta gaudii magiiiludo impleveril intiina piissi-
119
ina? Domiiuc htijus, ex his qu.-c jara patilulum i n -
liicmlo, ut potuimus, praplihaviraus, utrutn ci supc/
illa adhtic aliqtiid gaudii adjicere poluerii, id quod
revclaiite Spirilu sancto, remoU omni ambiguilale ,
sctebat se dccurso vitse labentis spafo iu bcati-
> M
ludincm rcgni ccclestis ascensuram , filium suttin
omnipotenti Dco Patri in sua dcilatc coa?qnalcm ,
sicut est, indcficicuii coutemplaiione visuram, scque
post eum oinni creaturae coeleslium, lerrcstrium el
^nfernorura perenui jure dominatiiram. At imrocns -
talein gaudii hujus qtiis considerabil, qui non iu
M l
ipsa consideratioue penitus ab ca opprir^attir ? Et
VABIiE LECTIONES.
1 M
I M
Qiioniam corum... iiberam inss quoniani eos...
1 , 9
119
Saepe volvere in m$$ sxpe revolvere alqtte reco-
111
Propilior salus m i i 111
Dominico nominc ah m n amici notnitie
>1T
Cum tami mai ctiui taiita llabculis
119 190
 5/1 EADMERi MONACHI CANTUARlENSfS
si causa gaudii lalia ac la:iu cst, gauditim ipsum \ CAPUT YIR.
qnale el quanium eai ? Sed, o bone Jeau, istius l u x De attumptione beatee Dei gcmlnctt Maria?.
duHssitnae malris piissime Ali, qoomodo poiuisli pat i Yerum cum ipse in regnum suum eam assumere,
u i , te in regonm tuae glorhc reracante, illam qunsi et ei magnlficeoliamgloriae suae decrevissel oslen- 1 M

orbalam in roiseriis mundi relinquerea, et non eam dere, cujus, precor, dignitatis et bonorts apparati-
stallin tecum regnatoram assumeres ? ForUssis, Do- bos iutendebai tola curia angelorum, qnibosve vo-
mine, ne tuae coelesti curiae Tcnirel in dubinm , qu* cibus exsulutionis et salotls resonabant nume-1 M

potius occurreret, t i b i , videlicet Dontbio aoo tum rosa ubernacula anliquorum Palrum ipsi curtae
primo regnum tuum in assumpu carne petenti.
1 M
nuper associaiorom ? Cerie crediderim omncs I I -
1 , 1

an ipsi domlnae suae in ipsuin regnuin jara snnra lius beatae patriae cives festiviori solilo ac subli-
materno jure effectum ascendenti. Nam ut i n parlcs miori nitere decorisad adventum malris Domini
sno occorso divideretur, qualenus pars tibi et pars sni pneparari, ae nova qoadam et ineffabili j u c n n -
illi in primo advenlu obseqnerelur, non docere ditatisgralia pro u n u e r e i exspecUlione conjobilare.
existimo, p r a e r t i m cum tua sit tna, lota qtioque Et quid miruro ? Ipse Jesue, Dens ct Domlnus o n i -
sii per te eadem coeleslis curia soa. Prodentiori ergo i i i u m , filius bujus castissimae Virgiufs et d o m i n a B
, M

et digniori consilio usus praecedere illam volebas, B rerum, ipse ei sicul suae unica! mairi toius festiviis
quatenui ei kxom iromorlaiilatis in regno tuoprae- occurrere volebat, et aliquis de familiaribus suis se
parares, ac sic comluius lota curia lua feslivius ei a lanti gaudii immensiuie subtraberet ? Utiqite
1 M

occurreres, eamqoe aublimius, slcut decebat luam inter bominci roofis scilur esse unumquemque lio-
ntatrem, ad leipsum exalures. Et quidem non est num servum cujusvis praepotenUs domini eo majori
abs re credere ipsom bbi de causis matrem suam gaodio in amici domini sui adventu exsulure , qno
praecessisse, cum ipse Idem Unigenitus bujus beaiis- ipsum dominum suum cognoverit adventanieni
m

simae Virginis promiserit suis discipulis se, si ab- amicum magis amare. Cum vero de advento paren-
iret, eis locum In ccelestl sede praeparaiurum, ae tum domini soi agitnr, de quorum apeciali dilecUone
deinccps eos ad scipsom acceptnrnra. S i ergo lo- nullus uUa dubitatione lenetor, ille nimirem raagis
1 M

cus ab eo parabatur ad gloriam et bonorem discipu- felicem se aestimat qui inajori jubilo et festiviori
lorum, quomodo non parareiur ad bonorem et glo- occursu laetitiae frena relaxal. Si ergo baec i u se ha-
riam Matris suaa, dominae scilicei et reginae angelo- bent apod bomines, quibus si qua bonius inest,
rum ? EratpraHerea, ot mibi quidem videiur ,
ftM
longe umen supernorom civium b o n i u t i imper f t U

ulilis et neceasaria fldei nostrae conversatio sua , est, contempleiur anirod, qui poteat, quo gaodio,
post ascensionem Dominl, iuter apostolos ejus, qoia qua feetiviiate, quibus concentibus jobilabant o m -
C

iicct ipsi per revelationem Spirilos sancii edocii fue- nes bealoruro spirituum ordines, quando et unicara
rint omnem veriutcm, incomparabititer tamen emi- Domini aui matrem adventare, et ipsttro Dominnm
nentius ac manifestius ipsa, per cumdem Spiritura, Denm suum ei videbant omni sua gloria decoratitm
ipsius veriuUs profundiutem iiitelligebat, ac per
ftM
velle occorrere. Slipalus iuque mille n.illibus, i u t o
boc multa eis per banc revelabantur, qnae iu se non innumerabilibus angelorom agminibusDeus ipse butc
solum siraplici scientia, scd ipsoeflectu, ipso expe- piissimae Mairi suae de boc mundo migrauli occur-
limento didicerat de inysteriis ejusdem Domini no- r i t , eamqoe super omnes coelos e x a l u t a m , cunctae
stri Jesu Cbristi. Nec dilatio suae assumplionis quo- sccmn creaturac nercnni jure dominaturaro in ihro-
quo modo jacturam aliquam inferre vajebal immen- no collocavil. 0 dies U n i i occurstis gioriosa ct fe-
> M

s i u i l amoris et gaudii sui, quoniam ipsa perfectio l i x I Dies U m praeclane exaltationis beata ctcelebns!
ftM

amoris et gaudii ita illain reficiebat plenitudine sui Dies l a m soblimis glorificationis fcstiva el omni sac-
ut boc ipsum ei ad amoris et gaudii augmeutum c u l o admirabilis I Dies enim i l l a n o n soltira te , do-
magnopere fieret quod se illic csse videbat, obi m i n a , ineffabiliter suhlimavit, s e d c o e l u m ipsum,
Deuro, quem prae cunctis araabat, magis velle scie- D q t i o d p e n e t m s t i , uecnon cuncu quae in eo sont,
bat. Igitur ubicunque erat, et ipsa in Deo, el Deus n o v a ct i n e f f a b i l i gloria decoravit. Nova quidem glo-
in ipsa jucundabatur, qua ipsa jucundilate felix, boc ria cccluni dccoravii, q u i a priorem gloriam cjus ex
prac caeteris ubique fieri cupiebal, quod /»apientiae p r a c s e D l i a tui, t t i i r a q t i a m dici possit aut c o g i U r i ,
Dei potissiinum placere intelligebat. Hac iuaestima* magnificavii. Nam c u m tu, d o r o i n a , illuc ascendis,
bili amoris et gaudii immensiute pcaedila fuit haec
1 1 7
n o v a illud et praecellcnti virtutum tuarum digniuie
Yirgo sanctissima, quandhi enm in omni m o r u l i irradias, iramensaqtie miscrationum et gratiarum
came manere placuic sapieulissiino Filio suo.
1 M
l u c e perlustras. Eadera q u o q u e dies ascensus l u i

YARIiE LECTIONES.
I M
Cum posl m$$ tum primo Praeparalunim. Si mt$ prarparaturnm, ac dcinceps eos a d
se ipsum acceplurura. Si • Ut hic quidera m$$ ut mihi quidem '
1 U
Spiritnm veriutis ipsius ve
ritalis m$$ spiriluro ipsius verilalis Ipse perfectio m$$ ipsa perfcctio
1 M * * Hac
l l n n aesliraahili
a M & i i m n l i i l i msi
) t f m u
T
bac
lia<

kiaestimabili Quanditt etiara in omni rooruli carue placeret sapicntissimo m n quandiu in mortali carne
1 , 8

cam tnanere placuit sapienlissiino * Magnificentiom regni gloriae m n omitt. rcgni

I M
Et salulis m n ei 1 M

sahiialionis Cunae nuper rnu cnriae lunc

1 , 1
Filius ejns benedictus hiijus m n filius hujus
1 M
Fa-* , M

tnilia sua se tanli manntcript. familiaribus snis se a tanti Quo ipse m n quo iusuui 1 , v
Supernorum > M

booiiali m n supeinonnu civium bonitaii In throno glorix mi omitl. glorhe

> M
 573 LIB. DE EXCELLENTIA B. MABLE. 571
ccs^^quiciveoejusabiiiitiocreaturacesscinenicraiil, A came viventis acslimare niillalenus suflicit. Nelamcn
solito fesliviori exsullationis gaudio induil, qui pcr aliquia eorum quae dicimus, nirais insofens autu- 1V>

gloriosum fecundse virginiutis luae fructum semiru- metnosmagis more indiscreie laudaniium ista d i -
tam vident civitalem suam redintegrari. Yere in ttio cere quam rem, sicnt est, considerationi fidelium U f

adventu, per quara Untura bonum meruerunt, gau- quocunque modo comniemorando velle praefigere,
dii aui magniiudo jure debuit augmentari. Terram plenius ea quae humanae natnraeper eam bona pro-
etiam dies exalutionis tuae, o beatissima ferainarum, vcnere commemorare juval, ac sicqualiter omnes u a

mira gratia irrigavit, quia, dum le, quam de se et aliarum rerura formae per ipsam sint refbrmatae
in se aliorum bominum lege progenitam cognovit, nihilominus, prout pourimos, in medium proferre
usque ad Creatoris omninm tbronom exaltari co- delecut. Quod ea quidem re facere placet ut prae
gnoscit, antiqusemaledictionispcenam, quain inpec- ocnlis, cliquotenus deformalis singularibus beneflciis
cato primorum suorum filiorum sese merito exce- ejus, nemo relinquatur cujus consideratio immensi-
pisse sciebat, jam per tanlsebenediciionis tuae abun- late promeritae laudis iilius non obmatur. Nota igi-
dantiam sese evadere indubitanicr credebaL Quid t u r ; omni saeculo loquar, ct de quo ad quid provecli
amplius dicere possum, doraina ? iinmensitalem simtis bujus dominae meritis, pro posse, cdican.
quippe gratiae el glorise tuae considerare cupienti B Ilaque naiura nostra ad siiuilitudiiietn Dei in
u v

sensus deflcil, lingua faliscit. Quemadmodum enim principio creata fuit, qualenus indesinenUr ipso Deo
omnia, quae in coelo sunt per gloriflcalionem tuam frueretur, el cjus gloria sine omni corruptione ct
iiiTstimabililer decoraniur, ila, per eamdem glori- mutabililate aliquando potirelur. Hoc u r a grande
ficalioncm, cuncU quae in tcrra subsislunt, incffabi- bonum natura stalim in prirais hominibtis pcrdidit,
liter sublimantur. Singula nempe in immensae digui- et in hujus mundi miserias infelix et praeceps
laiis decus profecerunl, com |>er luam bcaUm et r u i t , debinc in aelcrnas roiserias decursoviiae
ftM

inlegerrimain virginiutera Dominum Deuin suum lalientis articulo mulio infclicius ruitura. Trans-
quem non cognovcranl, agnocere, et agnituin coicre ieruiil multa saecula, et daranationis istius ira-
et amare meruerunt. Qnam super omnes cudos as- maniua supcr orones filios hominum semper est
ceuJere ac in dextera Doraini Del sui filii tui bette in deterius roborau. Nec enim summi Dei sapien-
dieti exalUri cognoveronl, in eo etiam didiccruut tia ullam in massa creationis bumanae viam con-
se eiftem Deo suo toluin debcre quod sunt, quando s t i l u i t , per qnam, ut disposuerat, in mundum
1 M

tu, quae inter illa ct de illis una fuisii, U n u m veniens ura loctuosae perditioni subvenirc,, do-
1 M

digniutis eminentiara meruisli. Nihil igiluraut ido- aec ad islam, de qua loqiiiraur , Virginem vetttum
lis hoinines, aut ullae aliae rerum spccies intcllexe- cssel. Sed baec mox , ubi in mundum per hu-
1VT

runt idolorum cultoribus se debere, ubi et singula- manae generatioois linearo v e n i l , U n U omnis bo-
rem Auctorem sui, ex tuo castissimo utero ad resti- iti virtule atque conslantia pcrfecle rcsplendtiil
ftVt

tutionem primae crcatlonis suae progenitura, susce- ulcam Ipsa sapicnlia Dei, uli a saeculis praedestina-
peroni, et te, per quam amissara digniutem suain verai, vcre dignam judicarel, pcrquara in horni-
u t

recuperavere, omni creaturae tara suhlimiter prae- ncra venicns, non modo reatum priraoruin boini-
poni accepere. nuro, sed et lotius mundi peccata delerel, ei diabo-
CAPUT IX. lum suis operis inimicura cuui suls e l i d e r e t ; nec 1M

Quantum profuit beata Virgo Maria natura? humana*. non darana ccelesiis patriac, illuc homincm deducen-
Qoas itaque laudes quasve graliarum acliones, do, rediiilegraret .Quisigiior ista perpendensacsti-
iai

non solum bumana nalura, sed omniscreaiura buic raare qucatqua lande digna sit, quae Unlorum bono-
sanctissimae Virgini debel ? Pura enim sanctilas ct rum sola praecnnctiseflici memit mcdialrix?Liherati
sanctissfma puritas piissinii pectoris ejus, omncm
1M crgo a lege mortis qua delinebamnr, resnrgimus in
omnis creaturaepuriuiem sivc sancliutem transcen- gloiiam quam in prirao parcnte perdidimus, irao in
dens, incomparabili sublimitate boc promeruil u l |> ampliorein, qtiara vel ipse in se, vel uos in ipso
reparalrix perdili orbis dignissime fieret Undc quid aniisimus. Qui etenim adhuc etiam in carne mortali
laudispro U r a i n e Q a b i l i bono ipseper cara repara- per fidem ad amissam graliam seu palriam lendi-
tus m o n d u s ei jure debealcor alicujus sub inorla rous, in filiaiiouem Dci per bencdictum filiuin bc-

VABIiE LECTIONES.
I I T
Tui eorum m n loi eos1 M
Quia t^iiur super omnes coelos in dextra DominL.. cxaluri digue, cognovcrunt, co
ctiam...ouandoeaquaeinteriIla etde ilIisunautitammiiQuaiitomnes coclosascendete, nc iu dcxtera Deistii h >
nedicti filii tuiexallari cognovemnl. In eoetiam didiceruniseeidein Deosuolotuindehere qtiod suitt, qtiando m
inter illa et de iilis una fuisti, U i i u i n
1 M
Piissimi pasloris m n piissiini pectoris * Ei jure dcheat sesti-
1V

inare nullateiius sulbcit: ne u m e n aliquis eorura nirois m u ei jurc «lebcat, cor alicujus sub mortali carne
vivcnlis xslimarc nuilalenus sufficil. Ne tanien ahquis corum qux dicimus nimis Sicnt esl considerare.
u l

Ne ie/tiur videatur cuiquam qtiid consideraiioni fldeliura m u siculest, considerationi fidelium Aut si 1 M

qualiler m i ac s i qnaliler u a
Sunl reparatae sive reformatae manutcript. sint reformatae Natura mea 1 U

WII natura nostra > M

Dehinc aeternas m i i dehinc in aelernas Viani constituit m i i viam inveuit
u < U T

Sed haec mox ubi mi E. scd haec mox ttt m i S. sed inox ut >va
Virttilc el suhstantia ms* virtttte e l con-
stantia l M
Sapienlia Dei vere rnu sapientia Dei, uti a exculis pncdcstinaveral, vcrc Suis eludorct
, M

*t<ii stiis clidcrclm

Bedinicgrarct ms* rclintcgret.
 r.?5 EADMERI MONACIII CANTUAIUENSIS 5?6
uediclae mauis Marbc traiurimus, eamdemque fUium A amoris desidia e debita laadem exhlbilionc reUr-
ejiis nobia fralrem ipso anclore asdssinMifl A deL
niorte enim resergens n e a fratres soos apcellavil, e t CAPUT X .
qeod ad Palrem suum et Patrem noslrum, Deem Quantum profuit omui cTMurm, ctiam prsncr
kumanam.
s o u m et Deum nostrem fbret aseensurus, f a m i l l a r i
aflatu nobis inlimari praecepil (Joan. xx, 17).
l s a erum quoniam aliquantispcr animadvertimns
Quod igitor tantnm patrem et U n l u m fratrem sor- quid boni per exceileniissiina beaue matris Dei
l t f

titi somus, utiqae beaiae Mariae ascribere debcmes, Mariae meriu adepti sumus, paucia etiam, at pre-
cujus inlegerrima fecundiute in U n U m digniutem posuimus, pro posse, qoid aliaram species rerom.
surreximus; quam quidcm digniutem nostra natora per eadem ejusdero meriu sint adepUe, adveruraus.
nequaqaam a d e p U fuisset, si iliius fecunda virginitas Scio qoidem supcrius me quaedam inde eommeoio-
Deom de sua subsumia non genoisset. Cum igitur rasse, sed ad commendandam piis aoribns tantae
U m insesUmabili digniutis booore, eUam in bujos dominae emineniiam non videtur fore superQuum
mundi squaloribus deaens, per piae mairis Dci Mariae earodem praesenure • sententiam. Omnem ilaque
mcrita bumana nalura sil exaltata, v d adrerut, qui crcaturaro, tam coeiestem quam lerreslrem, ad sui
, »i— n - •
potest, q u a quaU gloria decorabitur, cum bunc
m
num sapiens
Creatoris laudem ambigit, nemo
114

e t gloriam sapiens silet.

instiluum, nemoQna-
sa-
ipsum fratrem suum, omnipotenti Patri cjos coae- propler , si aUqoid
1 , 1
ejus laudi aut gloriae, sive
qualem, in sua majestaie regnaulem acceperit, bonori derogai in qaoquam, bene mtuenlibus liquet
\ ejnsque regni cobaeres exislens, perpelua el incom- quod idem ipsum caetera, suae suhjectionis intcgri-
l e u u b u j glorificatioue vultui ipsiua praesens astile-
talem ei servantia, quodam exinde confusionU
U 1

r i l ? Advcrut, inquam, adverut quae gloria,

m
verbere saociat. Nec enim ad Doniini sui fidelitaiein
q o o d gaudium, vel quae jubilatio eril oronibos illis
ifiiegre sese tenerent, si verecundiaui sni auctoris " 1

qui, in regnum aeternae beatitudiuis assumpti, Deum aequanimiteret inconcussa iranqoilliute t e n e r e n t .

m

Dominuinque rerum omnium in suae carnis s u b s U n - Moino igitur, qui a Deo inler caeteras creaturas
tia sibi similem viderint, et c u n c U , quae sive in sublimis naturae creatus Deum pcr inobediemiae
l t S

ccelo, sive in terra, s e u in infcrno subsistunl, ad suae reatum inbonoravii, omnia quae sui juris prius
nulum illius pendere, eumque fralerno aflectu, imo erant amisit; omniaque, quae sui status inlegriu-
ukra omncm fraterni amoris afleclum, seipsos tem servaverunl, ipsa reatus sui immaniute, quau-
sine conlradiciione, sine defeclu
a m a r e et quaccunque vebe
sibi siue
poterunt,
1 M
mora, Q lum in ipso fuit, quadam confusione vulneravit;
acternaliter
subministrarc. Super hxc cum ipsam domiiiam, per adjecu est e i s supcr hac confusione c t alia confusio,
quam U n t a bona ets provcnere, prae oculis babueriut quia huic, quem a suo Condilore p c r raal e vit.e
juxta Dcum, qucm desuo utero Virgo Filiutn pepe- merita e x o r b i U r e videbant, p e r suae conditionis
reral residcnlem , ctjttre maleruoccek) lerraeque
l , T
legcm ministerii sui obsequium nullo tempore abnc-
cum eodem suo ftlio praesideutem, considercmus qua gare valebaiil. Ingercbaliir igitur operibos Dei
cxsullationc exsultabunt pro tanta gloria ejtis, quo conluroeliosa quaedam oppressio, et fiebal de eis gra-
bonore sublevabuntur in lanta poteutia cj.is? 0:nnis vis et injuriosa abusio. Jus siquidero nuUuoi iu his
uiiquc creatura defcrrcl eis bonorem, non solam qune Dei sttnt jnstc deheret habere qui voluutaii
quia vidcbit nalurae ipsorum consortcm csse suum cjus non verelur p r a v i s actibus conlrairc. lu co
Crcatorem, sed eliam qttia dominalriccm suam tiuani iuqne quod lumine cceli el siderum molu in stris
ex eis esse conspiciet factam regiuam augclorum.
I M
usibus homo reius poticbatur idem coeluni et sidera
Ilis igitur ita cousidcratis, tu quicunque ex kumana ipsa roagni bonoris delriinenu patiebaniur. Nempe
stirpc progcuitus es, quomodo potes et quaiilutn Uli serviebant propier quem se neqtiaqttam instituta
potes, erigc acicm mentis lua» cl qttas gratcs, qttas sciebant. Ad servitium quippe j n s l i hotninis, non 1 H

laudes, quae obseqiiia ei pcrpetuo dcbeas, per cujits D injttsti, qui liinceral, condiu fuerant. kloc ipsum de
beaiam cl inlegcrrimam fccunJilalcm dc lanto malo aere, de lcrra, ct quac profert, de mari, el omnibus
ad lantum bonuin, ui hrevi ostendiinus, sis prove* aquis ac de his quac conlinent dicere Ucet et sen-
cttis, gnarus allende. Nttlla tc ab horum considera- lirc. Omnes igitur rerum forrnae iuformi qoadam ei
tioue suecuU deiectatio movcat, nulla cujusvis vani contumeliosa ohfuscaiiooe teeebantur, eo quod ipsi,
VARLE LLCTIONES.
Arcessimiis manuscript. asciscimus
1 , 1
Fainiliari aflcclu mss famiiiari aflatu
1 , 1
E x a l u u qualis
l , v

quali mss exaiuu advertat, qui poiest, qtta vel quali gloria Vullum ipsius pracscns constiioerit mss
1 M

vullui ipsius praesens aslilerit Ainare, vellc mss aroare, et quaccitnque vell« Pcperil resiilenlem
1,7

a u i pepererat residenient Qtiia Domiuarasuinmam el unicam dominalrtcem cceli el lcrra Mariam ex lus
I M

conspicienl essc faciam reginatn mss quia dominatriccm suain unam ex cis esse conspiciei faciaro Regiuam
m
Per excellenliam manuscripl. per excelienUssima Sanae meniis mss sanum sapiens
, M
Atnbi M l

gil. Quaproptcr mss ambigil, uemo sapiens silel. Quaproptcr Stiae subintcgriutera mss sitx sitbjectiouis
1 M

inlegriuiem Dorainisut el auctoris mss omitt. Domiui sui

I M
Tcncrent mss sustinerent
u v
Lrealu< 1 M

cst, dum Deum mss crealus, Dcutn Ad obscipiitini quppesivc scrvitium jusiiniis ad scrviuum qutppc
1 M

juiU
677 LIB. DE EXCELLENTIA B. MAlU/E
qtti Dcnm suum incessanlcr offcndcbat , niinisirarc A cata 1<T
llujus igitttr tam magni honi effectum illi
17

ac snbdi sine intermissionc rogebantur. Duravit au- profeclocensemus imputandura, pcrcujus vlrgineum
tcin haec i n rerum substantits injuria quousquc venit utcrum is venit in mundum, qui et humanara natu-
in carnem illa, de qua loqitimur, beala Virgo Haria. ram in tantam, stcut diximus,digiiiutisexcellentiam
At ubi Tenit ipsa, et in se Filium Dei incorpora- sua sapientia revocavit, el oinnem simul creaturaiii
v i l , et pristinam dignitalem in Deo, qui nascebatiir, privilegio nmissi honoris mira dispensaliono redoua-
humana ttatura reeupcravit, nibil ulira confustonis, vit. Quid ergo huic sacralissiraae doininae orauis lant
ant injuriam alicui rerum specici rescdit, imo libcr- ralionalis quara etiam irrationalis ercaiura jure de-
lalem priinae creationis suae confestim recipcre
i C 9
beat, qtii valet, ex bis quae paucis perstrinxiinus
mcruit. Nam ipsa, cui juxta lcgem suae conditionis dilatalo scnsu advertat. (Jtique cuncta, qtuc Dctis
jtts libertatis maximum erat, obsequendi \idclicet bona et titilitcr fccii, in eo stalu quo condila fueruni,
illi quem ad Dei imaginem conditum noverat, cutn sicul ostcndimus, cssc destiterunt, et pcr hanc
ipsum in Creatoris sui simililudinem, quam pec- beatissimam Yirgincm in statum pristinura rcvocata
cando i n se corruperat, per bona opera redire con- sunt et rcstituta. Sicnt crgo Deits sna potentia pa-
spexit, non mirum si deinceps obsequcndo dominaiui raudo cuncla Pater cst et Dominus omtiiuin, ita
ejtts, conlumeliosae jttgum servilutis cxcussit. ^ beata llaria suis mcritis cuncta rcpnrando ntalcr
CAPUT X I . est el domina rcrum; Deus enira cst Domittus om-
De eodem. nium, singula in sua naiura propria jussioitc coit-
Alio item modo, si placct, consideremns qnaliier stiiucndo; et Maria cst doiuiua rerum, singula con-
omnis crealura ad utililatern hominis sit creata, ct genilae diguitati per illam quatn incritit gratiam
quemadmodum eadcm ulilitas ob pcccatum primi restiluendo. Elquemadmodum Dcusex sua stibsUnli t
hotninis quotlammodo evanucril, quove pacto pcr genuit euro per qucm qunctis originem dedit, iia
beatam Dei matrem virgiuem llariatn, priniam su:c Maria de sua carne pcpcrit illum qui in dccorem
171

utililatis dignitatem rccuperaverit. Ccrtc homo qui primae creationis omiiium cuncta r e s t i l u i t IUMII, 17i

mentis ratione subsistens carnis fragdiiate depri- sicut nulla rcrum species, ttisi per Dci Fiiium facla,
milur ad boc condilus crat ut coeicmplalioiiis oculo subsistil, ila lcx debitae damuationis neminem dese-
fbrmae sui Crealoris jtigiter intenderel. Sed quia ipse rit, nisi qucm ab ea filius Marix ahsoivil. Quis i g l u r ,
Conditor ejus ineircumscriptiis spiritus est, et nemo ista recto sensu ct corde sinccro perpendeiis, plene
unquam carnis corruptihilitate vaUatus i n inagni- percipere queal excellcntiam dominae hujus, per
I M

tudinis ejus notitiam, vel admirandae diviniialis i l - quam tam ineffabili gratia, a tam aestiuiabili deje-
lius \ speculationem , sicuti esl, pertingere po- ctione
1 7 l71
erecius est mundus? Quis, iuquam, tatn
c 177

test, proposiu illi aliarum rertim existentia est, miram, et omni prorsus rci praeier hanc inaudiUin
qualcnus earum < onsideratione stiblimius ejus, qoac graiiain btijus mulieris oculo mentis aspicieus, non
per se nequit v i d c r i , ab ipso intellecta censpice- obstupescat, et non modo eliuguis, verum etiam a
1 7 t

rclur. Yerum ubi post primoruro homintim pecca- Uutae rei comprcbensione prorsus immunis fiat?
lora gencrationis humanae propago in desideria CAPUT X I I .
cordia sui prolapsa per vitia sorduil, non solutn Oralio ad bealiuimam Virginem Mariam.
Crealoris contemplalio, sed el rerum creatarum Quapropter ca qtue nobis sunt impenelrabilia i n -
miriflcae dispositionis saiutifcra meditatio ab ea termittentcs, prccibus iinpetrare niuntur ut, quod
procui evanuit. Yides ergo quali inodo in lapso inlellectu capere ucquimus, salulari saltcm affcctu
homints ruit dignilas rerum. In consideralione enim obtinere mereamur. Bogamus ergo le, domina, pcr
iUaruro homo resurgere debuit in agnitionem Dci, ct ipsani gratiam qua le pius et omnipotens Deus sic
sic quasi quidam ei gradus lieri debuerunt perlin- exaltavit, et omnia tibi secum possibilia esse dona-
gendi ad Crealorem ipsitis el sui; sed baec in eis vit, quaienus id apud ipsum nobis obtincas, ut ple-
dignius periit, quando qui ea digne uterelur nullus nitudo gratiae quam meruisti in nobis sic operettir
exslitit. Nec ullalcnus, ex quo primus bomo corruil, ^ quo parlicipium beati praemii ejus nobis misericor-
rcceperunt amissam eminentiam U n l i boni, donec diter quandoque donelur . Ad boc quippc Dcus 17t

ille Agnus qui peccau mundi lolleret in persona Dci noster per te factUs, est fraler noslcr ut, quemad-
ct bominis prodiit mundo per Mariam. Yerum, in
171
modum ipse dignatus est consors fiOjri noslrae l^uma-
cognitionem Dei homine per hune Agnom revocato, nilalis, sic nos mereamur consortcs ficri suac divi-
omnis etinm alia creatura i n sutum suae conditionis niutis. Iniende crgo, domina piissima, ut nobis ad
et bonore proprii congenitiqoe decoris est revo* cffccturo proveniat, propter quod Deus noster ex
179

YABLE LECTIONES.
197
Oslenderat mst oslendebat Patriae creationis mu prira» crealionis
I M
Carnis incorruplihililate
i n

pressus ullalenus in mu carnis corrupiibiliute ullateuus Digniialis iliius m n diviniutis illius

179
Spe- 171

culationem mu speculum Neque videri ms S. nequil videri ms E . omitiil. videri

171
Prodiit motlo 178

aijt prodiit ninndo l n s U t u . . . revocau mu in sutu... renovau

i n
Carne inuiidissima msi omiUuHt.
179

itiMndissima Decorem... cUnclisrestituil msi iu decoremcuncU... rcstiluit Perquam tam inacstima-

177

; i * »P«« qtuin
rerum,ialnra ,
iaminacsliinabilisgratiaa u m ineffahili dejectioitc m u perquainUiu
iiicuabilisjraiia a lain iucffahili dejcctione Coudonctur m n bene donctur Mclcffe<tuinmiiadauccliiuj
179 17
tf* EADMERi MONACHICANTUARIENSIS 6W
tuo castissiroo ulcro factns liomo inter bominos A nobismiseris ultra cvcniat, gloriae ttue jactura nul!a
venit, nec *is, qnxsumus, exoratn diftkilis, quia ittde pervcniet? Et hoc qtiidem fortassis aliquo
procui dtibio idem benignissiinus fiiius tous erit ad modo, boua domina, dici posset, si pro tui soliua
concedentlum quidqtiid volcs promptus et exaudibi- exaitatione et s a l u t e mater Dei facta fuisses, si 1M

lis. Tantumittodo itaque velis salutem nostram, et utiqtte Deus, qui bominem assumpsit ex lua ca-
verencquaqnam salvi es e non poterimtis. Quid igitur stissima carne, boc fecit pro lua et nostra communi
stringet larga misericordiae tuae viscera, doroina, salute . Si ergo, quae plena salute es potila, non
fttT

conlra nos, ot noiis salvari nos? Certe Deusnoster inlendis ut eadem salus pro modulo nostro etiam ad
(teste Propheta) misericordia noslra est (Pia/. nos usqne pertingat, jam luorum suflSciens conuno-
Lvni, 18), et tu ejusdem Domini noslri absqne dubio dorum, nosirorum negligens esse videberis, et quae
vcra mater es. Si tu ergo, quae Dci maier es, et ea pro lotius mtindi salvatione mcruisU fieri mater A I -
re vera misericordiae m a t e r denrgas nobis effe- tissimi, cum nos proposneris , quos ohvolvil finis
t M 1 M

cttim misericordiae, cttjus lam mirabiliter facta es saecnli, qtiid, quacso, proderit nolis tua gloriosa et
matcr, quid faciemus, cum idem filius tuus advenerit fclix exaltatio, el quam inde habemus, dulcis et 1 M

(unctos aeqno judicatttrus judicio? Siquidem Iicet affectuosa cxsullatio? Ut ergo fiUum tuum totius
ipse filiua tuus sii per le faclus frater nosier, ntiqtte B Salvatorem, et te ejus reconciliairicem esse
m u n d i

tamen ubi volunialem tuam sic videlicet dul-

M i veraciler sentiamus, eo nos propensiori studio Juva,
tct

cissimae matris magis porrectam adverterit, iliue, precamur, el fove, quo jn faecibus mundi na:os et
scrvata aequitalis raUone, a qua te nuilatenns dis- alitos poUori Icvamine prospicis iodigere. Ab
t M

crcpare velle videbit , et jodicii sui senteniiain,

1 M iniiio denique renovaiionis humanae, omttibua snb
sive ad misericordtam infiectendo, seu ad jttsittiam tuum praesidium confugientibus hucosque sucmrri»
intcndendo, promtilgabit. Subveni ergo nobis, do- sii, et idcirco prae omni creaiura, omni iaude dignis-
mina, et non conyiderata peccatorum ncstrorum sima dici et esse meroisti. Eia, succurre nobU, ora-
multitudine, velle tutitn ad miserendum nobis infle- mus,nt laus.quam per tol saecula dignepossedisti ^ , 1

cle. Cogita, quxso, et recogiia apud le quia non ad continua Ubi duret in gralia ipsa qua mnndo per-
damnandum, sed ad salvandum peccatorcm Conditor dito subvenislfl Tibi ergo nos commcndamus,
M t

noster ex te factus est homo. Cur iiaque non juva- tu procura ne pereamus, eflice potius ut salus nostra
bis nos peccatores, quando propier nos in lantam de die in diem multiplicetur, et filio tuo Domino
celsitudinem es cievata ut te dominam babeat ftttnostro Jesu Christo vita nostra jugi devoilone farou-
el veneretur omnis pariler creatura f An ideo otrum letur. Qui cum Deo Palre, et Spiritu sanclo vivit,
pereamos, amplius non curabis, qnia quidquid de C dominatur et rcgnat per infinita saecula Deus 1 , 1

YARliE LECTIONES.
180
Mater et gratiae mii omilt. el graliae Nostcr: Uhi m n noster: ntique tamen ubi
191
Suae vtdelicet mu sic 9 1

videiicet 1 M
Discreparevidebitmsidiscrepare vellevtdebit TeDonunamiileDominam 1M
Etutilitaiemia 1M

Ct salute Sed uUqtte msi si uUqtte

101
Nostri oinnittm salute mii nostra salule
>tT
Postposueris mss 1 M

proposuerii Et quid inde nua et quam iude Alilos msi ahos 1 M

Digne possedisti m n omitt.
191

diane 191
Mundo perdilo msi omitt. perdito I f i Corb. E . 10. Expllcit Scriptom Eadmeri Monachi de
M t

piissima Matre Dei Maria mi 5. fli. Explicit Sermo de sancla Maria.

DE QUATUOR VIRTUTIBUS
QUA FUCRDNT IN BEATA MARIA ,

EJUSQUE SUBLIMITATE

CAPUT PRIMUM. quatuor virlutes esse philosophi non tacuerint, j o -

De Aii virtulibus generatim.
Multi, dominae sanclae Mariae iaudcs stylo for-
mareconati, libenler humauo generi pro viribus
proposuero quanta olim in eam confluxit copia vir-
ttitum, et quattla nunc facilitale necessilalibus suc-
currat niortaiiiim, quanta lunc (ticrit donorum gra-
lia sublimis et roirahilis, quanta nunc pietale sit
potenter singularis, singulariter dulcis. Nam cum
stiliam, prudentiam, fortiiodinem, tcmperaoliani,
ex quibus, quasi ex gaudio [forte teg. qnadrivio] I t -
mite, onme virlulum agmen emicei, quia majorca
nostri qualuor priroas in ea regnasse docuerunl,
certas appendices in ejus animo conquadrasse per-
ieve fuit ut osienderent.
El justiUam quidem ejus sic asseruerunl, qnod
ipsa tanta tenacilate Dei praeceptis per legem iunae-

i
681 OE IV VIRTUT IUS B. MARLE.
rehatutnecilla dlmiuenda pularet qttae ab ejut inte-
griuie progenerari [forte Ug. potse non observarij
noscuntur, Terbi causa, purificationem poat partum.
pro aobole sacriftciom, annnnm ad tempinm ascen-
seas; haec c n i m ab ea ex abundanU factt quis flde-
lisambigat?
Prudeniiam, ut prima feminarum, animadverteret
rem quae carebat eiemplo, qoam gratum Deo esset
pudicitite aacriflcium quod ipsa voverat Deo, legis
maiedicto r d i c t o i n rnedk). Praeierea, posisaluuito-
nero angdi qoam prudcnter locuta, quaro facile
credula. F u i t enim ea fldes et credulius prudeiithe
supcllex, quod credidit poase fleri per Spiritum
sanctum u t sine compiexu maris absque pericnlo
podoris, exaubinte urtica libidinis, produceret fi-
liunt,
Fortitudinem, ut quae jusle debere fleri pruden-
ter intelligebat, ineuncUnter voverai, et volom con-
sUntcr pcrsequeretor; justum autem est ut quod
graUosius et speciosius babeas Deo oronium bo-
norum largitori ad ejus notum offeras. Id pmdens
Virgo sapienter coUigens, virginiutem suam, qua
nibil amabilius, nibil formosios ducebat, Dco for-
litcr Tovit et fortissime servavii.
Temperantbim, quod supradicUs Tirtutes studio
bumiliuiis ccntinuaverit, pcr illam custodiens quid*
quid boni menUs ingeneae devotio, et coeiestis gratia
coacervaverant in ea. Fnit ergo jusUiiae, qoodbonum
fecit; prudentiae, quod qualiler faciendum esset i n -
lellexit; fortilodinis, qood perseveraverit; tempe-
rantiae, quod in tanlo fasUgio Iocau, buroUi mente
casum cavit.
CAPUT I I .
De iuttitia et eju* appendiciie.
Uabent porro nae virtutes alias, ut dixi, appentli-
res et comiies, babent pedissequas et coilalerales.
Quaram eflcctus in Domini matre ita, si bonae fidei
memoriam babeo, disposuere. Justitiam, inquiunt,
eomitattir religio, que esl munditia vilte, ut per
eom Deopiaceatur; pielas, per quam diUgitor proxi-
mos; gratia, quae est beneficii accepti memoria;
obsequentia, quae obseqoitur cui dignedebet; veri-
us, quae docet vivere pro naiura, loqui pro re. Has
virtutes i u beata Domini inaler trivil ot religiosa
raunditia vilae Doroino Deo templum in suo aediflca-
retcorpore; picute proximuro coleret; collatorum
in se beneflcioruin, Deo non ingrata, ipsi vicissim
aniroam et corpus viva ipsa bosiia libarei, obsequi
nia{oribus et diguis sedula, adeo ut cnm praeconio
angelico matrem se Dei fore audisset, impigrc in
montana consceiideret (Luc. 1, 59), anom cogna-
U m obsequiis ad partum dilinitura. VeriUlis mater
vcriuti innixa, pro nalura vivere assueu, qttae
ipsom naturae opiflcem inlegris bajulavit visceribus.
Pio re ioqui non nescia, sponsionem angeli diligenti
ntioois trutina examinavit, nt plane quomodo fa-
tlendum esset addisceret quod flcri possc et debcre
nou dubitaret.
ttt
CAPUT Hf.
De prudentia u ejut $equacibu$.
PrudenUam tequnntur providcntia, qoae prospteit
quod in futuro utiliter fiat; intelligenlia, quae intel-
ligit quid in praesenti utiliter flat; raerooria, quae
bene vel secus a c u inlegrc colligit, et de praeterito
dicU. Nullus autem hac domina providentior, quae
antequam voveret Deo v i r g i n i u u m suam, pcrspi-
caciUr providit quanlum profectus illud votnm fa-
ctum et bcne observatum sihi et toti mundo indu-
ceret. Non enim rem voveret exoticam, nisi provi-
deret sibi et aliis incomparabilem inde accomulari
gloriam. Nullus ea intelligentior, quae, et expediu
menlis acie et ipsios deitatis conscie, plene intelli-
gcret in Domini n a t i v i u u , passione, et resorre-
ctione, quantum esset in praesenti bonum, quod i u
futuro essct incomparabiliter fructuosnro. Memoriai
erat lenacis et unicae, omnia quae seia de flUo scie-
bat, secreiiori consilio sibi lantum cogniu coacer-
vans tn cumulum, cooscientbe inculcavit borainim.
Unde de ea d i c i t o r : Uaria autem couurxabat omnia
uerba harc, conferene in corde $uo (Luc. u , 19). Debct
ergo ei tolus mundus salvationis suae pienam noti-
liam, quae plenissimae cogoitionis apostolis non i n -
viderlt scientiam. Qoapropter quia ad exiguum boni
increscere processus Evangelii, nisi cognosceretor
tenor principii, merito illa dicltur et aposlolorum
apostola, el evangeUsurum evangeUsta, per quain
principalis ipsis fldci princlpibus iUuxit doctrina.
CAPUT IV.
De fortitudine et eju$ $equacibu$.
Fortiludini aJbaereut magniflcenlia, qnte magni-
ficum conatur quiddam aggredi; coufldcutia, quaa
splendide c o g i u u fiducialiterarripit; perseverajitia,
quae bouum incboatum slabiliter urget; patientia,
quae u l i l i u i i s causa difflcilia tolerat. UUle aoteni
quod bic et superius noroinavi, eo sensu volo accipi
secouduro beatum Ambrosium De officiis, ut idem
sit udlc quod bonesium, et bonestum qued u t i l e ,
quamvis in saecularibus scbolis aUler deliniatur.
Et permagnifice quidem felix poeUa egit ut bo-
num rimarctur incboandum quod confidenter i n -
choavit, et perseveranter absolvit. ratienliam nec in
suis, nec in filii contumeliis rupit. Magnificentiae fuit
quod dixit : Hagnificat anima mea Dominum 9 et
eieuttavii $piritu$ meu$ in Deo $alulari meo (Luc. i,
40, 47); coiifidenlite: Ecce enim es hoc beatam me
dicent omne$ g neratione$ (ibid. 48); perseverantix':
f
Quia fecit mihi magna qui potene e$t % et eanetum
nomen eju$ et mitericordia eju$ a progenie in proge-
t
nie$ limenlibut eum (ibid. f 49, 51). Porro de pa-
tientia ejus dictunt est : Et tuam ip$iu$ animam
pertrantibit gladiut (Luc. u , 55).
CAPUT V.
De temperantia et eju$ $equacibu$.
Temperantiae sunt coiitermhiae coniinentia, pct
quara praecipua cupidiUs anbni regilur gubenu
tione consilii; clementia, qua refrenatur metis, to
mere iu alicitjus oditim couciiata; modcstia, qtta fl»
585 EADMEIUMONACtU CANTUARlENSlS »4
ex u.conque luperfluo diligens ei cauta rccUio. Uas A CAPUT VII.
viriutes beaum domioam exercuisse liquet perspi- Non potuitu Deum ex alie virgine nominem effici.
cue, eum constet eam nec fuisse incontinentem Unde roibi vidcnlur a vero alienari qui dicunt
alicojus Toluptatis stimulo, nec praecipiUm odio, nec Deum potntese salutem bnmanam procurare, vei pcr
iramduesUm animo. Quomodo enim i l l i c i u commit- aliam virginem, vel per aliuJ quam per virgtnem. E t
terei, quae a licitis temperabat? Accedunt ad coutl- illi quidcm qui opinantur potuisse Deum incorporari
nentiae prsecepU morcs qnos virginem babere dccei, iu aliqua altera virginc, respondeo compendie: Imo>
sicut Ambrosius familiari illi stio, et aliis inimitabili uon potnit, quia non voluit. Et e convcrao: Non vo-
jaecUre docet : Ut l i l vireo, qum nuiio doti ambitn luit, quia non potuit. Quamvis enim omnipolens sir 9

eineerum adulteret efectum, corde humiii$ f verbie m i i l u sunl Uroen quae dicitnr npn posse; sicutnec
gravit, antmo pruden$ % voluptatim ciborum dun- mentiri potest, nec mori, quia non vult. Nam si
taxat, t i qua fuerit, parvo redimene, carnie vitia vellet meniiri vel roori, non esset oronipoUns, quia
omnino competcent, loquendi parcior, iegendi tfu* mentiri non est potentia, scd est peccaturo, id est
diotior. Cui tit non ge$tu$ fractior % non incettut lo/w- boni impotentia; et mori est deflcere a potentia. Et
ftor, non vox petutantior % ut ip$a tpeciet corporit tit idco de Deo dicitur: Omnia qucecunque votuit fecii
timulacrum mentie et figura probitatit. Quae in matre B (P$al. cxm, 3), quia nibil voluit nisi quod decujt.
Domitti fuisse, nemo Cbristianus ibit inflcias, cum Eodem modo dico ettm nec poiuisse nec debuissc
ejus vita inclyta, ut canilur, cunclas illustret et i n - nasci ex alla virgine. Et propurca, ut dixi, non po-
formet Ecclesias. tuil, quia noluit. Noiuit porro, quia ratio non fuit.
{CAPUT V I . Deom cerle rationia auctorem contra rationem nibit
Ba$ tanctm Marice virtulee Chri$tu$ confirmavit. vclle, nibil facere, nibil etiam posse, in promptu est.
Huic poellae sie virtutum diademate redtmitae, to- Quisvero non videat Deum a ratione resiluiase, si
tnm se infudil Dei Filius, bona illa virginalis animi cwm omnes omnino feminas infra sanctiutem beatae
suo potissimum adventu custodicns. Namque ip«e Marise cerncrei, alia quaiibel in matrem elecia,
non solum justus, sed et ipsa est justitia, qui dici- ipsain sperneret? Ipsam autem omnes muiierea san-
tur in psalmo : Ditexitli juttitiam et odieti iniquita- ctiule prarcelluisse pulo quod intelligit qnl su>e-
tem (P$ai. X L I V , 8). Matrem ergo suam jam jusUm riora animadvcrtit. Naro aiiae qitidem partesgra-
iuslilia Dei penetrans., unxit eam olco exsultationis, tiartim metuere; ipsa aotem plena gratia ab angelo
id est Spiritu sancto, prae omnibus participibus salutatiir.
snis, id est omnibus virginibus. FecundiUtcm mairi g Araplius, qui dicit Deum debuisse vel poloisse
conferens, virginilalem non auferens, ipse non *o- alitcr qtiam per partum virginis Adae reparare pec-
lum sapiens, sed ipsa Dei sapieutia est el in co rc- cainro, idem est quasi si diceret meliua cum fa-
qoiescunt omnes Ibesauri sapicniiae etiaiti corpora- cere dcbitisss, vel lam bene aliter potoissc. Quod
bUr. btveniens ergo sapientcin puellam, sapieiifiam ai mcbus fecissc debuit, vei lam bene aliter po-
servavil Dei sapientia, id est mundatn custodivit t u i t , et tamen non fecit, vel neluU, xel nestiviL Si
corde et corpore. Siquidcm scriptttm e s t : In mate- melius noluit facere, cnm poiuisset, invidus vel
voiam animam non introibit eapiemia. nec habitabit ignavus fuiu Si nescivit melius facere, cum de-
in corpore tubdito peccatie (Sap. i , 4). Ipse est lcnv- btiisset, ignarus fuil. Quantum enim a Dei natora
perans, et ipsa temperantia, sicut dicit in Canticis : abborreant invidia, ignavia, ignorantia, fatetur qul
Ego lUium convaltium (Cant. u , t ) , id est flos l i u - videtquam pudendura sit baec vitia c u l b e l boneste
inilium. Idemque in Evangelio: Di$ciie a me quia boraini ascribere. ItesUt ergo ut qtti baec Dco asst-
miti$$umethumiti$corde(Matlh. x i , 29). Dtgtialione gtiare erubescit, nec prtediclas ratiocinationes rc-
ergo soa bumiliialem virginjs accepuns, plena d i - spuit, fateatur quod Deos non nisi per virginem et
viniute in ejus influxit gremium, ut dicit propbeu: per banc potissimam virginem mundum resUurare
Superqnem rcquie$cam ni$i $uper humitem eiquie- pPoluit. Non potoit aliter quia non voluit; noluit,
iumt (l$aL L X V I , 2.) liemque ipsa i n Evangelio: quia ratio non f u i t Et qula ratio non fuil, non de-
Quia retpexU humilitatem anciiim $um (Luc. i , 48). buit. Quam gradationem si qnis reciproce converut,
Ipse etiam est non solom fortis, sed et fortitndo non i r r i u erit boc modo : Non debuit aliler salvare
Dei, per quetn fecit Deus Patcr omnia ex nullo. Qui genus buroanum, quia raiionon fuit; et quia ratio
fortis diaboli foriior superveniens exspoliavit atria, uon f u i l , noiuit; et quia noluit, non potnil, quia
et divisit spolia (Luc. x i , 12). Non ergo fonitudinem contra rationem faccrc nec potuit, nec voluiL
matris enervem reddidil, scd sna pbtentia sublima4 CAPUT VIII.
v i l , ut esset imperiosa creattirae totius hera, conci- Subiimitae beatm Vitgiuu expticatur.
lians et demulcens enperos, deturbans et exterrcns Sensibus antiquomm Patrum de virtutibua beaiti
inferos. Eant tcrutant corda et renet Deu$ (Pm/.vit, Mariae breviier dcfloratis et i n uuum coacervaiin,
iO), ex omnibns virginibus, qtias capiebat mundus, nunc ad sublimiuiem ejus commendandam, quani
degit et sanctiflcavit, nt babiuret in ea corporaliler, propier graliam virtutumest adepu, viguabitoraiio.
quam jam pteoam pridera supradictis virluiibus fo- Ad quod pcrspicacius or.ticieandura, araorom ftlii ut
vcbai cl circttmplecicbaiur <piri;naiitcr. niairem et malris in fllinm proponam.
 585 DE IV VIBTUTIBUS B. MAIILE. 58*
DeusFilius consubstantialis ct coscternus et coom- A vitim suorum olim pcr pcrcatum Jiminutum nume-
nipoiens Palri, edilus ex Patrc ante tcmpora sinc rum, nunc pcr beatum cjus partuin redinlegrari.
matre, voluit nasci de matre sine palre sub lempore, Caudebant et gaudent bomines, quia quod pcr pri-
elegilque hancpuellam pro amore quem habehal crga mam amiserunt femiuam, ccntuplicati prclii fnenore
cam, in quam tota diviuitas influerel, ct qtuc Dei et rccipiunt per Mariam. Corruerunl servi, rcsurgunl
bominis genilrix fieret. Araavit ergo eam, antcquam fralres ct filii; fratrcs Domiui, Marisc fllii. Quod
ex en nasceretur, ut csset de qua digne nasccrctur. gaudiura in incomparabiic cremcntum pullulabit,
Parvusque hic amor est ut faceret ex lilia malrcm, cum iilorum pracsentia prxscnti fruentur in calo Jae-
ex creatura Creatoris genitricera ? Nec post partum tilia, per quos lanta conscculi sunt gaudia. Gaude-
araor defecit, lmo incomparabile augtnentum acce- bat ct gaudet omnis crcatura, quia quaj in inilio
pit. Sicut enim omnes homines, ex utroque parcnte mumli a Deo ad ohscquiura hominis facla, quando
geniU, departiunlur amorera in utrumqiie parcniem, se homo a cognitionc ct scrvitio Dei rcinoverat, illi
ita Dominus Jesus ex matre genitus sine palrc, patris qui Creatori suo rcbcllis crat, dcgcncri faraulalu
et matris soli matrt dehuit ct persolvit amorcin. substcrni dolebat. Ula, inquaro, homine per bcatam
Item, duo erant in Virginis animo, invisihili scd raa Mariam salvato, in antiquum decus cvasit, in p r i -
gno concertantia praelio, Virgiuitatis amor, el Icgalis B slintim splendorcra rcniluit, dura i l l i famulatur qui
maledictionis liuior. VerumUmen librato diu m u l - Creatori suo et flde et opere obsequitur. Sicut ergo
tumque consilio, vicit amorqui prseponderabat, ct Deus cst Patcr et Creator omnium , i u baec Virgo
dedit terga limor. Hic occurrit Dei auxilitun, qui ei est mater et recreatrix omnium. Quia sicut nihU
el quod limebal eriperet, et quod amabat saivo si- existit, nisi quod Dcus facit, ita nihil recreatur, nisi
gnacnlo non auierret. Dedil ei ergo ut esset et proie quod filius sanctae Mariae redimit.
fertilis et virginalis damni immonis. Ascendat ergo fidclis anima in mentis speculam
Quid illa? Nonne Untis filii beneficiis digno re- et, quantum «potesi, videal in quant subliiui locata
spondebat aroorc, plcna Spiritu sanclo, qui est amor sil domina Maria. Ontnis natura a Dco cst facU, et
Patris, ct prolis aroor suavis et dulcis; amor non Dcus est facttis ex Maria. Deus oranium faclor se ex
volaticus, sed xternus? Nonne eum amabat qui eam Maria fccit, ct sic cuncta refccit. Qui potuii omnia
fecit omnis creaturae dominam, coeli et terrae regi- ex nihilo facere, noluit ea violata sine Maria reficere.
nam, ferliliutem, ut d i x i , tribuens, integriuum Deus est igitur Pater rerom creaurum, et Maria est
non minuens? lmo vcro totis medullis, totis viribus matcr rerum recrcatarum. Deus illum genuit per
in cjos amorem suspensa eral, amoreroque qucm pa- p quem suut orania f a c u , el Maria illum gcnuit per
tw M _ _ M .^. I.
tcr et maler soboli suae debeni, sola i s U duicis e l
. _ • _ ^ _ S_ ^ • ? J
quera suut omnia rcfccta c l salvala. Per has ergo
L i . _- 4 /ili A nt _* _ • _ * fl « V « M _ _ _ # _ «-%-%-_**_* AS « . A !*•«_ i.__ T\ _. __ i_ —. _* ,

tcrrena mater domino et filio suo impendebat. Nec ratiocinationes impossibile est ut aliquis bomo ad
est aliqua scientia quae possit penelrare, nec elo- eara conversus et ab ea respeclus damnetur. Nam
quentia qtiae possit praedicare, quanu dulcedinis se- quia ipsa gcnuit eura per qucm morlua reviviscunt,
duliute parvulum foverit, q u a n U diligentia obse- per quem homines ex peccato salvanlur,quia non est
quioque adolescentem e U t i rohur aeutis vadenlem justilicatio, nisi quara ipsa in titero fovit; non est
provexerit, quanla lartitia juvcnem rairacula facien- salus, nisi quaro ipsa peperit. Ipsa est ergo ma-
tcm et eorum gloria famosum audieril, viderit, q u a n U icr jtistiflcantis ct justificaiorum; ipsa est mater
moestitia patientcin et moiientem suspiraverit. Et salvaniis ct salvatoruin. Igitur roater Dei qui soius
huec profeclo U u t o nobis sunt pene incogiuhiiia, damnat, qui solus salval, quem solum limemus, i n
qiianto insuela. Jam vero resurgentem el ascendcn- quo solo sperainus, cst mater nostra. Judex et Sal-
tem quam laetis ocuiis Virgo felix i n l u i u , quanto vator noster, est frater noster. Quomodo ergo de-
trtpudio beata movehantnr viscera, praesertira cum speremus, cum salus, sive damnatio nostra, cx boni
jain inlelligeret in eflcctum prodire quae lanto par- fratriset piaeraalris pcndeat arbiirio? Nunquid sus-
luriebanlur tempore? Genus hunianuin ad salutem jy tinebit bonus frater puniri fratrcs suos quos rcde
vocari per apostolos videbat, cujus rei gratia Dei mit, bona mater damnari filios suos quorum ip a
Filium de se incorporalum et in cruce passum ante Bederoptorem genuit? Dulcis maler rogabit dulcem
inlellexerat. Quapropter laeubalur quod spei quam filium suum, pium fratrem noslrum; filium pro fi-
ante concepcrat, quodque saluUre loti mundo forc liis, unigenitum pro adoplatis. Pius filius libenter
ex voto virginiutis suae sper *veral, jaro in rcro vc- audiet malrero pro filiis, Unigenitus pro iis fuos
ram transibat. Gaudcbanl et a.igeli qui videbanl ci- adoptavit, Dominus pro iis quos lihcravit.

I
PaTHDt. C L 1 \ .
SsT EADMERi MONACHI GANTUARIENSIS Ctf

EJBLDUERI MONAGHI
LIBER

DE BEATITUDINE CCELESTIS PATRIiE'

Reverendo domino, et fratri et amico suo, Guil-
lelmo monacho, mansuetudine, modeslia et none-
statevilae multum amando, frater Eadmerus, rooea-
cborum Ecclesiae Chrisli Caniuariensis iufimus, qnod
Dens promisit diligentibus se.
Recordatur, u l aestimo, sanctitas tuae dilectioois,
bonorandc frater, quia, curo yenerabilis Paler Ansel-
mus&nraariensisarchiepiscopus, nuper in ccenobio
Cluniacensi aliquantis diehus moraretur, et loqnens,
a religioso ipsius toci conveutu, pro sua reverenlia
devotissime audiretor; lua prece mecum egisti qua-
tenus verbum, quod deaeterna beatilndine in capitoio
corain positis fratribus fecit, styli officio, [too coo-
spectui praesentarem. Ego igitur, utpote qui iibenti
animo voJebam pro meo posse tuae voiuntati morem
gerere, opus illico aggressus sum, aestimans illud le-
vioris ad ezplicandum negotii fore quam postea sen-
serim. Noverit ergo cbarissima mihi dOecUo tua,
quia tui solins causa tennit me ne ccepto deststerem,
licel fortassis melius fuisset penitns destitisae. Ma-
teria siquidem pulchra et appetibilis cum narratnr
sermone inculto et contempUbili, solet noesroeqoam
magis offendere animnm audienUs quam demuicerc.
Quapropter veYeor ne boc ipsum in meo facto aUcui
contingatt scUicet ne materia decens indeccnti styio
digesta, id aped hominem menles efBciat, ut quae
prius per se sine scripto placebat, ex >cripti dein-
ceps loediute vilescaL Sed certe quod scripsi, taa
sincera dilectione provocaias tibi scripsi, hec solum
intendens ui ea simplkiter dicerem, quae. me in
eodem capitulo per id temporis, vel aUbi ab ore ip-
sios Patris, de eadem re accepisse lecordari valebaio.
Valeat sanctitas tua ei oret pro me.

PROLOGUS ,

MuUi kominet, quibut nonnunqumn boni moret ti ittud ob dentium teneritudinem tt oritanguuiam tb-
justa optra proponuntur, et qui ut uin « t , scecuti va- tnmere nequeunt, ti pro illorum capaeitate primo non
nitatt pottpotita exerceant admonentur inquirert so-
9 9 fuerit particutatim dhitum. Itaqut dividumut in par-
tent quamobrem quo prwmio, qua retributione. Re~
t tet magna qum diximut, ut inde pottint ad uitam
tpondeturitaqueiiiit quod tcriptum: t Quia nec ocuhis nuttriri dequibut agimut. Qum ul metiut etuceent,
vidit, ncc auris audivit, nec in cor hominis ascendit contideremut qum inhac eta ment amet * Aiuaume,
t,s

quod praeparavit Deus iis qui diligunt illum (/ Cor. el ex hit prout pottumut conjectemut ea multo *
t t
IA

I I , 9). > Quod cum itli non dartquid tit udvertere pos-
tunt, rcpetitur hoc iptum atiit verbit, et dicitur eit:
Prmmium quod iis qui in hac vita Deo terviunt in (u-
tura vUa recompensatur, vita mterna, beatiludo mter-
na, mterna jucunditat, tuficientia uilicet est ost-
nium commodorum secundum voluntatem et sine
omni indigentia. Hmc trgo cum illit hoc modo dicun-
tur bonaquidem
% tlmagna, ut tunt,euevidentur; ud
quia non inttltigunt quid in ipta vita mterna habUuri sint9
excellemiut eot habiturot in vita futura, st quidem ta-
ter mundana tentationum pericula conttituti, Dominica
fuerint prmcepta seculi, atque eum ipta iltic adepti
fuerint, ptenitudint dtsidtrii tui u nequaqnam frau-
datospercipient.Ra*e,inquiam,faciamus,eia minimis
paulatimfyrogrediamur. Ecce, ut prhno,qum adcbrput
attintnt bona succincte enumeremut, ista, nt mstimo,
tunt qum propteruet propttr qumaUaqnmque ab Ao-
minibus appetuntur: putchritndo, velocitas, fortUudo 9

**c tubito quid sit omnium commodorum ucundum libertas, sanitas, votuptas, diuturnitas vitm. Si autem
tolunlatem sufficientia et sine omni indigentia perci- in hss aliqua sunt qum atiquando urvi Dei non snodo
pere possunt, hmrent animo, nec multum eficaci ad non appetunt, ud etiam magnopere in hac vita curara
audUa taport trahuntur. Quid trgo agtndum ut hmc tubterfugiunt, ut sunt, verbi gralia, pulckrUudo cor-
itlit aiiquattnut sapiant, tt sicadoptra bona evigi- porit alque voluptat, utique non idcirco id faciunt
Itnt t Puerorum more cibandos existimo, qui, 11 quod ea naturaiUer notint, sed ne Deum in eit quo-
quando grouum aiiquod pomum tdtndum percipiunt, quomodo oftndani. Nam ti per ea nikit ofentionu

VARLE LECTIONES.
Cotlatut ett cum mu Corb. S. 63. E. 10. et 605. qum pramUtunt Epittotam Eadmeri ad Cuiltetmum ,
ted non distinguunt Capitula Jfi E. Sequens opusculum est opusculum venerabiUs Anselmi de Beatitii-
1 M

dinibus mt 62. Iucipit Prologus Eadmeri Monachi in libro de aeterna beatitudine, quetii composuit ex verbis
beati -tnsebni Archlepwcopi Canwariensis " Mens amat mu mens amet "* Et ea muito ntu ea multo
>tt
 S89 LIB. DE 0EAT1TUDINE COELESTL 5S0
in Deum contrahi posu certo untirent vei u ab 9
, , T
^ quippe oculorom nostrorum in sublcvatione palpe-
amore aHernbrum impediri non pertimescerent. pro- brarum ccelum usque pertingit, et in ictu eamni
fectojucundiurin iptit quam in eorum eontrariit uu tolus insemet, ac integer redit. Amplius constat
deducerent. Uit ita prmlibatit singula quce propotui-
9 quidem auimas sanclorum, quae jam coelestia Unent,
mut breviter traclemus, et qualiter iltit post corporum necdum plcna fclicitate frui, donec incorruptibilitale
nostrorum resurrectiouem per(ruemur 9 prout Domi- corporum suorum polianlur. Quam cum adcplaj
nue dederit, explicemut. fuerint non erit quo I amplius veiint. Haec iiaque
CAt>UT PRIMUM. corpora si eas a sua veiociUU Urdiores aut gravio-
De pulchritudine corporum beatorum. res efficere debereni,niinirum potius eorum consor-
Itaque pulchritudo bonam quoddara est 4 t qnod tium abborrerent quam appelerent. Igitur ea quam
naturaliler a canctis babcri amatur. In iiia igitur dicimus vdocilate perfungcmur, cum in vera vita
viu pulcbritudo justorum solis pulchritudini, qui fuerimus.
aeptempliciter quam modo sit speciosior e r i t , ad- CAPUT I I I .
a e q u a b i U r , q u e m a d m o d u m d i v i n a Scriptura t e s U t u r : De forliludine.
Ful§ebunt Inquiens, jutti
9 9 ticut tot in contptetu Dei Post has nominavimus fortitudinem, quam pleri-
(Matth. X I I I , 45). Ad haec, corpus Dominicum clari- JJ que perosa imbccilliute plurimum amant. PraesU-
tati solis praelucere neacio aliquem posse ambigerc. bunt igilur viribus, quicunque stipernis m e r u e r i n l
Et ei similes, attesUnU Apostolo, erirous, qui d i c i t : civibus a s s o c i a r i , in U n t u m ut nullatenus illis o b s i -
Ktformabit corput humiiitalit nostrce configuratum slere quidquam valeat, si movcndo aut everlendo
corpori claritatis smm (Phil. 111, fci). IsU falelur au- voluerint quid a s u o s U t u quomodocunqoe divertere
etoritas, eui contradlcere scitur esse nefas. Haec q u i n i l l i c o c e d a f . Nec in eo qood d i c i m u s raajori
Umen si qnis sfl>i vclit ratione probari, credo nuili conatu lahorabunl quaro nos roodo in motu oculo-
debere incredibile videri justos pulcbritudinem solis rum 1 , 1
n o s t r o r u m . Ne, quaeso, cxcidat animo
i n illa v i u , nbi mortale boc absorbebitur a v i u quam adipiscemur angelorum simiiiludo, quatenus,
(// Cor. v, 4), sortiri, cum vere dicanturet slnt tete- si bic , , a
a u l in iis q u x d i c t t i r i s u m u s aliquod e x e m -
plum et sedes Dei, quod nusquam i n divina paujina plum non occurrerit, ipsa o c c u r r a l , atque in quibus
de solo isto visibili meminimus legi. a n g e l o s v a l e r e c o n s l i t e r i t , e l n o s aeque v a l e r e p r o b c t

CAPUT I I . e i a s s e r a l . tiemincra a u t e m q u i d u b i i c t e x i s t e r e p u t o

De vetocUate. a n g e l o s e a q u a v o l u n l f o r t i t u d i n e f u n g i . Sed forussis

Velocitas, qoae ptilchriludine non minus amatur, quaerct a l i q u i s q u i d n o b i s i l l a fortitudo praeslet, c t i m

U n U nos coraiubilur ut ipsis aogelis Dei aeque (j singulislamconvenieiiier,utconvenientiusnequeanl f

eeleres simus, qui a coelo ad terras, et a terris in ubique dispositis, nibii muUndum, nihil evertendum
ccelum dicto cilius dilabunlur. Quae celerius, si nihilque sundum sil in quo vires suas quivis eier-
u l n i m sit in angelis probari nccesse esset , e x e m - ccat. Qui h#c dicil, paucis nohiscum quid in hujus-
i,s

p l i gralia, dici forsiun posset hominera, morUli ad- modi habeal usus huroantis attendat, et vidchit quia
buc carne gravatum, mox a Judaea per angelum in non seinper omnibus quae habemus et qnae nos ba-
Cbaldaeam delatum, indeque, tradilo prandio quod bere non parum gauderoiis aciu utimur, sicul, verbi
deferebat, sine ntora relatum. Ergo cum istis om- causa, visu ipso, poteslate aliqua, scientia rerum
nino parvelociUs i l l i s e r i l , quibus, sicut promissa nonnullaruro et mullis in hunc modum. Sic et lunc,
cst, iilorum aequalilas ineril. Apostolus etiam, qui de qua agitur , fortiludo erit. Sola namque pos- m

corpora uoslra, quanlacunque locorum intercapedine sessio ejus grau nobis e r i t , e t exsultaiio grandis
separau roembraiim fuerint, sive dispersa, in ictu eril, licet nequaquam sil nohis in aclu, cunctis, ut
oculi (/ Cor. xv, 52) asserit resurreclura, satis i n - dictum est, in suo slalu collocalis. Haec eadem
nuit quam velociutem eadem corpora jam incorru- quaestio, si aut de velocitate, aut de aliquo eorum
ptibilia sint babilura. Corruptibiie quippe hoc sicut quae ob proposili 9 operis inlentionera dicturi , , f

i p s e l e s U t u r , incorruptioncm, tl mortale induet i m - D s u m u s q u e m l i b e l m o v e t , e a m , q u a bic soluU est,

mortaiitatem (ibid. 53). Hujus quoque velocitatis
$ solutionem, si aperliorcm ••• non habueril, accipere
exemplum in radio solis licetinlucri, qui statim orto valei.
scde in plaga orienlali, perlingit in ullima plagae CAPUT IV.
occidentalis ut in eo perpendamus non esse im- De tibertate.
possihile quod de noslra dicimus ftitura vciocitatc, Hinc, secuiidum quod proposuimus , ordine suo
praesertim cura rebus auimatis soieal incsse major liberias seqtiitur, quae superioribus non minus dili-
velocitas quara inauimatis. Htiic radio solis simile gilur. Quicunque igitur angclorum fuerinl similitu-
velociutis eiemplura habemus in nobis. Radius dinem assecuti, eoruro qtioque libertatem necessario
VARliE LECTIONES.
, t T
Ut vel se mu omitt. ut Probari neccsse esl mss proliari necesse esset
, , f
Plagae Orienialis mt I M

tdag^e OccidenUlis Adcpti fncriut mss adcpiae fucriut

1 0 0
Molu oculuruitt m u in n.oiu ociiloriiiu 1 , 1 , M

E x c i u t animo m n excidat auiino Quatenus hic mts quatenus si bic

, o s
Fortitudiue mt fortuudo m > o s

Pnepositi mis proposili ••• Aptiorcm mu apcrtiorein

591 EADMERI UONACHl CANTtJARIENSiS 592
asscqucntar. liaque sket angelis eibil obsistit, ncc A slnt experimcnto diolcerunt i n sc at v

aliqoid eoa impedire T C I coasiringcre potest qoin, sensn pcrcepi, ncc ab ulio qni pcrcepcrit, o t dixi,
pro T C U C suo, cuncu Uberrime penetrcnt; ita n o o acccpi, noe eodem roodo. Crcdere tamcn et iocnn-
erit obsucuium oilom qood nos r c U r d c t , non d a n - ctantcr, ut mca quidem fert opinio, astracrc licet
sura quac nos detineat, non eiemcntam quod nobis saniutem vitse folorae i u jogem ct incommntabOca
ad vdle pervium omnino noo exstet. Esempli causa, atqne invkdabilem tbre ut inesTabifi quadam atqoe
ccrte Dominicam corpos, cni confignranda corpora sensibili suaviiatis dolcedine totnm boeuaemrepleal,
nostra Pauies lesUter (P*iu>. rn.2i),et,s«pra mcmi- et omne qood abcojus in sc vidssiluJiais, reulabi-
nimus, choso sepokro a mortuis serrexit.ar demum litatis, aot laeskmh» suspicioncm praeletHlere qeeai,
ad discipulos obscralis jannis palpandum introiil procul arceat atqec repdlat. Haec de saaiute d i c u
(Joam. xx, 26, 27), nobisqne in hoc UuerUtis folune
docnmenlom grande reliquii. CAPCT V I .
CAPFJT V. De voimptate.
De imip$mibUUaie. Hinceo ordineqno s m g n l a de quibos i n s t i U n n e s
Soper baec saniutem amari ab botninibus d i x i - t r a c U r e preposnimes, Tolupuiem s u b j e a x i a a u s .
mus. Etde bac quid meUus dici poterit qnam quod B quam abo nomine corporebrem senstram delecta-
Psalmisu canil, So/vs, inquiens, justorum aDomimot tionem appcllamus. Et baec quidem magnopere seiet
tPsa/. x x x r i , 39.) Quibos autcm foerit a Domine amari, quia singuli corporis *** seusus in iis qeae
'cra sar.ius, quae subripere vaiebit infirmiUs? Ye- sibi commoda judicant detecUnUr. DdecUter
rom de i s u saniute, quam ta fuluro saeculo habebi- quippe, u t , Terbt gratia, paodsdrratur *,odoralus M

mus, quod excmplum ancrre queam, ut quae sit odoribus Tariis, et gustus rcrusa diTCrsaresa sapo-
intelligatur, non vtdeo, quia nihilsaniuUs, q o o d d rtbus d r r c r s b , necne singeli aUi senses bis ct
couiparare possim, aut ego in me, aot aliquis sub ilhs, j u x U quod cuiqec f e r t ruurahs appctitas.
1 , 1

luortali carne degens sensit in se. Hic etenira tom Islae umen delecuikmes noo semper ddectant, sed
nobis sani Tidemur, cum nihil In nobis quod doleat snis quoqoe amatoribus sei aeanuaquam taediem
senUmus. Fallimur Umcn nonnonquam in hoc Nani ingerunt; iransiloriae nanique sont et besUalcs. lilae
frequenter in aliqua parte corporis infifmamur,nec Tcro, quae in fotnro *** saecalo plene jastis admiet-
tamen boc ipsom nisi aut motn corports, aut u c t u strabuntur perpetes sunl et ratiooabtles. Quare noo
afiquo uUo pacto experimar. At de iis qui ncc i u video ut qualiter intcUiganter possit edid,pnesertim
infirmanrur, sed omni ex parte sibi sani esse viden- cum, in delecuiioaibes vitae praeseatis, qeo eaa
tur, quid diceiiios, at utrum sint v d noo sint sani C designcmus exemplo nequeat invcairi. DdecUlioni-
prnbemus? Propone tibi aliquem sanissimum corpore, bus etenbn iUis quo magis qaisqee utetar, eo fer-
et de saniute illicts scisdUre, sanus est suo judicio. vcnUus ibas amplecteter, qoia ex caraa saluriuie
Hic u l i s pauJo durius Ungatur, aut in aliqua sui nullum fastidiam uUi creatur. Quas deJecutiooes
corporis parte arctius constriogalur, et suUm v i - nemiuem in bac m o r u t t u u vivcntcm esse pelo, v d
ilcbis qnia clamabit: Sine, laedis me, vexas me. fuisse, qui scnserit " \ v d gusuverit, ut iUarum
Quid est hoc? Nonne priusse esse sanum dicebat? et saporem v d habiludinem caeteris digcrerc possit.
l u t c modice uclus, i u doleuier socdamat. Istene Duas cnim bcaUtndincs, et itera miserias duas,
libi sanos videtur? Non puto. Nequaquara ergo raajorcm vidciicet alque minorcm csse noTimns.
sab.s hojustnodi nobis dabitur, quorom salus a Do- U:ijorem bcaUtudinein , regnum D d ; minorcm
mino futura esse specialiter repromillilur. Nam abt- dici.uus esse, in quo Adam primo posites fuerat,
tergcl Deus omnem lacrgmam ab ocuiit snorum , gat*dium paradisi. Ilem majorem mtscrtam,3etecnum
,#7

ei jam non erit amptius neqve luctus neqme ctamor

9 ignem gebeniue; minorem fateraur,quas incessanter
f

neqme mltms dolor, qmoniam priora transierunt (Apoc. paUmur aetumnas praesentis viiac. BeaUtudinem autem
x x i , 34); et non esurient neqme sUient amplims. nec ncutram aliquando expcrti suntits. Qnod si saltcm
y

cadetsuper ittos soi, neque uilms eestms (Isai. XLIX, D Ulam parvaui beaUludinem,qtiam Adam iu paradiso
40; Apoc. vn, 16); dcxlera cnim sma Dems teget eos, posilus habuit, cxperti essemus, forte pcr hanc,
eibrachio sanclo smo defendet illos (Sap. v , 2 , 17). iuara majorein aliquo modo coiqccUndo Tidere
Quid iuque cis uocere poterit quibus dexiera Dei posscmt.s, sicul nunc in minori miseria nali, nu-
legmentum erit? Qualis autcm sit sanius illa, certe triU et aduiti, ntulu de majori iitiseria, quotics
scio me nec meo ncc aiicujus sensu vel experimento Totumua, cdicere et expianarc valemus. Itaque cum
accepisse. De febrium vero et diversarum infirmiu- delccutio, de qua agimus, conslcl csse ena porUo
lura quahute, si cojusraodi sinl quivis interrogarel, magnae hcatitudinis, quo iUam modo expliccmus,
facile forsan inteUigendas exponercra, cunt quia ego ut capiatur, non video, uisi forte id agantus aliqua
iUas in me, tum quouiam ab ets accepi qot cas quae contraria sirailitudine magnx miseriae quam cx
VARIiE LECTIONES.
m
Sanctorum suorum m$s omittmni. sanctonim Amari. Corporis mss amari. Quia singuli Corporis
**• Dicantitr mss dicatur Singuli «ensus mss. singuli aiii sensus
t > #
* " Cuiquc fcrc mis cuique fcrt "*
Vero in futuro mss vero quae in futuro E l qui scnseril mss qui scnseril
111
 LIB. DE BEATITUDLNE COELESTL 59*
leinori conjectamus. Sit igilur ante oculos cordis A illis deliclis tuis ? El unde graiias agcs, si niliil
, I T

positus, exemplicausa, bomo aliquls, qui tam in
ipsis oculorum suorum pupillis quam ct in singulis
mcmbris ferrum ignitum et candens inflxum habeat,
ita ut nec medulhe, nec inlestiiia, nec omnino quid-
eorum, uude illas jure debcas, in tua memoria
uabes? Ut igtlur in illius laudibus aetcrnaliter j u -
cunderis, semper de quanta sis niiseria erutus, ut
puto, corani hahehis. Cum ergo sin ulorum con- d
r

quera in toto ipso crucialus illius immanitatc vacet,
vel eam levlus quam in oculis aliquatenus sentiat.
Quid dicam? Anguslialur. Quis hunc exisliraet sanae
mentis inter ista ? Eodem modo, sed penitus con-
traria consideralione, in illa futura vila incffabilis
ddectatlo qaaedam honos inehriahit, et dulcedine
sui lotos eos inaesliraabili exundantia satiahit. Qui
dixi totos? oculi, aures, nares, os, mantis, pcdcs,
gultur, cor, jecur, pulrao, ossa, raedullae, exta etiaro
ipsa, et cuncta singulalim, singulaque mcmbra
eorum in commune, tam mirabili delcctationis ct B
dulcedinis sensu coroplebuntur ut vere totus horoo
torrente volupuiisDei potetur,et ab ubertate doraus
ejus inebrietur (PsaL xxxv, 9 ) .
CAPUT VII.
scientiae singulis pateant, fateri audeo ea qtioque
cunctis palere, pro quorum curationc tu Deo jugiier
gratiosus existes, non ad luam confusioncin, sed
ad magnam Dei glorificalionem tuamque congralu-
lationem. Ncc cniin tunc pro pcccatis tuis te major
cordis angustia premet scclcruraque tuoruin mage
pudebit qtiara aliquein, uiagnis olint vulueribns
saucium jaraque omni ex partc sanatura, abolili
languoris molestia prerait, vel eorum qtue in cuna
positus 111
infans egerat nunc grandaevum pudet.
Tuncquippe cum integra sanitas, perfccla munditia,
plena remissio, secura omnium offensionum impu-
nitas libi cerlo arriseril, cognitio eorum, qui magis
horrori tibi esse valebit quara est raodo beatissiino
aposlolorum principi Pelro qua Christum negavit 119

De vitee ceternitate.
Qoi ergo haoc bona fuerit adeplus, non intelltgo
ad quhj pro commodo corporis suus ullerius
t u
porrigatur affectus. Solumroodo adsit e i , quam
cnnctos appetere diximus, diuturnitas vitae. Sed ista
i l l i minime deerit, quia j u s t i in perpetuum vivent
sicut Seriptura dicit (Sap. v, 16). Sunl etiam aiia,
quae quidem i i s , quae digessimus , uon roinus
1 1 1
amanlar, sed adanimam, sicutilla ad corpus, re-
fernutur. Quae nihilominus, in septenario mimero
constilula,non modicum placenl menti quaeipsoruro G
fueritsapore imbula. Sunt aulem haec, sapientia,
aroicitia, concordia, polestas, honor, securiUs, gau-
ahjuratio stia, beato Paulo qua perseculits csl im-
manitas stia, bcatae Marise Magdalenac peccaia sua,
el mullis aliis tnulta, quae sciunlur jant don.tta, c r i -
mina sua ? Verum super baec agniiis dciiclis, velut
cnormi ac fceda infirmilale tua, pietas, virlus ac
sapientia mcdici, qui le sanavil, sublimius a cun-
ctis admirabilur, laudabilur, magnificabilur; laus
autem et magnificentia gloriuj Dei, tua, si bcne * "
advertis, gloria est. Sed dices: Et qtiidem consenlio
laudem Dei gloriara meain esse. Yerutn cum hinc
indelotet lot, ad comparationem mei, innocentes
prodeant, qui, consideratis vitae mcac obsceniutibus,
me oninino, sicut aequirav" eril, horrori haben-
1

dium. dura judicent, quid dicam? Justitia nempe suum, et

CAPUT VIII.
De sapientia.
Saplenlia igitur, quain omnes et in hac vita non
viriliter amanl, U n U in futura v i u honis erit u l
corum quae scire voluerint nihii stt quod ignorenl;
scient enim cnncta quae scienda fecit Deus, Uro ea
suum injustitia pneraium exigit. In his, frater, nolo
tiraeas; aliter erit quara existintas. llhiin siqiiidera,
quera tu tibi coraparatum judicas peuitus innocen-
tein, non ihi rcperies dc tc, quemadmodura aestimas,
scnlientera. Namque videns te ille, de quo agis,
plane i n i e l l i g e t le nequaqtiam se, sed Deum,
tM

quae praeterila quam quae hujus saeculi sunl fuiura. quando pcccasti, offendisse. Cuin crgo viderit Deuro
lbi a singulis omnes, ibi ab omnibus singuli cogno- tibi sua debiU fundilus dimisisse, ncc in cor sibi
scentur, nec qnemquam omnino latebit, qua patria, ascendet ut te inde " aliquatenus judicct. l n boc
8

qua gente, qua stirpe quis editus fuerit, vel quid in enim ipso Deum se offendere cognosccrel, si lc,
v i u feceril. Hic forUssis ait aliquis : Quid est hoc? Deo per omnia recouciliatum, pio iis qnac olim
peccau quae feci, scient omnes? ad hoc ea confessus ^ feceras, ullatenus conumnendum cogiuret. Magis
sura ut delerentur, ut obliviscerentur, ut nulli am- autem gratiosus admirabilur ineflabilenvDci cle-
plius panderentur. Bene; sed cum tu inilla glo- mcnliam, non soium in le, sed el in se : in le, quia
ria * " ab omni crirainis sorde purgatus vullui Dei de tam profundo iniquitalis eripuit l e ; in se, quia
praesens asliteris, ingraltisne ei esse poteris pro sola gratia cjus, ne in idem profundum ruerct, lentiit
U n U misericordia quam lihi fccil, rcmissis illis et se . Laudando igiltir magnificabit iu lc, posl
m

VABIJE LECTIONES.
m
Corporis sui mas corporis suus Quae quident iis qiiae tligesstmus tnss S. 02 quae quidcm huc
111

H s q u e digessimus t M
Sed cum tu illa gloria mss S. 62 et 605 scd cura tu in illa gloria Beraissis t i T

i l l i s deleclis luis ms S. 62 reinissis ct illis deleclis luis et ms 605 remissis illis et illis delictis tuis
•'• In v i a positus m i S. 62 et 605 in cuna positus Quia Christum mi qua Chrislura
f l t
Laus autem ct w 0

magnificentia Dco gtoriac tua si bcne m n Laus aulem el raagnificcntia glot i.c Dei, tna si bene Sic xquuiti 1 , 1

tn$ sietit aeqiium n i

Iniclligit mss intelligct Tc dciude mtt ic imlc
, n
Bucrcs tcnuit potius se mst
, n

recret tcuuit sc
595 EADMERI MONACHl CANTUARIENSIS 596
gratiai 1 Dei, ¥1111 atque consUnliara qoibus enilens A Uanl, libi in cunctis pro verilale raUonia honorem
Yoragioem tanti mali virililer evasisli, quaro, j u x u deferant, perpende, si vales, qiiam ^ r a U " • ait sa-
qnod ipse considerabil, si dereliclus a Deo siroili pientia i s U , qua tu sic ab omnibus , sic omnej
131

modo incurrissel, non ila forsiun evasisset. Vides agnosceniur a te in vita iUa.
igiiur quam nibil improperii vulgau cognilio pec- CAPUT IX.
cali t u i , imo quam muiium laudis et graUarum De amiciiia.
cognlu remissio sui generabit. Ipsi eUaui angeU si Nonne consequenter ex ista quae cunctis erit com-
te socielate sui propter tua peccaU indignum vel- munis sapientia, et quaedam maestimabilis amicitia
lent judicare, haberes qualiter feM
conlra eos jure procreabitur, quae in U n t u m " * singulorum inluna
te possis defensare. Quonam, inquis, modo? Audi. « " erga singulos suo fervore m
coropleat ut amor
Propone angeloruro aliquem, quasi Ulia libi iropro- cujusque bi quemque cuique sufficial. Nec enim
perantero : Tu boroo de pulvcre factus, tu pulvis video quoroodo aliler esse possil * " praesertiin cum
quandoque futurus, contra Deum te extutisti, con- orones u n u m c o r p u s Christi sint, et Christus,
m

tra prsecepu ejus te iu coenum omnis peccati et qui est ipsa pax, sit oronium 1 , 7
eaput, nec minori
imrounditise tumidus dejecisli, et nunc nostri similis sese affecln coropiectaniur m
quam memhra
csse quaeris, quos nunquam in atiquo volunlati Dei B unius corporis sibi invfcem copulantur. Amabis
contraisse cernis. Ad baec licei ita respondeas : Si igitur omnes ut ipsum te, et amaberis ab oronibus
ergo, ut dicis, de pulvere factus sum, forte non ut ipsi a se PuUs, abundans eris in dilectione,
m i r u m , si vento tenUtionis impulsus in sordes quando haec tibi fuerit in posscssione? Atunieu
sura criminum iapsus. Vcrura agnila et credita istam transi, et contemplare ipsum per quem
misericordia Christi, spretts omnihus quae illum haec bona tibi provenere, el percipics quia ille
nolle scirepolui, in cunctis quae iltum velle jntelli- plus quam tu le ipsuin et quam oranes alii i n -
gebam meroet exercui. Unde iribulaiiones et an- comparabUiler amahit te; ei tu super te ipsum el
gustias in fame, siti, vigiliis, verberibus, conlume- snper omnes alios ineffabili quadaro suaviute iUum
liis aUisque modis innumeris ad bonorem ejus amabis.
bustinere non dubiuvi, et, quaeque mundana " * pro CAPUT X .
viribus nibili pendens, ejus Untum solius gratiae ' Dc concordia.
per singula reconciliari desideravi. Vos aulem quid Sed quoniam solei aUquando contingere inter
borum unquam sui causa sustinuislis? Semper vos homines u l i i qui sese alirinsccus unanirailer amant
gioria, semper jucucdius est comiuta, scmpcr vos nou in oranibus ubique concordent, duro buic secus
teuuit dexura Dei atque defendit ab irapugnalione C atque illi vidclur, et quod hic appetit ille fugit,
omnis peccati, ita ut nuUa vos fuscaret macula t , Tnecessario addenda praescripto amori coucordia est,
ejus. Iuque si a v o l u n u u ejus non cecidistis, ipsius ne, si uUatenus vel in punclo defuerit, aUqua laesto
donum est, a quo jugiUr teuti estis. Sed quia haec Unto bono subrepcre possil. Erit iUque t a n U i n
ratio illos tantumroodo respicil qui perditioni suae cunclis concordia nt in nullo sentias aliqucm dis-
vim fecertint et rcgnnm calorura violeuier rapue- crepare ab eo quod le consliterit velle. Corpus
runt (Matth. x i , l i ) , alii qui in illud suot, sed aiio unura erirous, Ecclesia una erimus, Sponsa Christi
jnodo intraluri, alia rationc paritatera angelorum erimus quicunque ibi erimus. Non ergo major tunc
sibi sunt vindicaturi. Si quaeris, qua? forsiun i s u . inler nos discordia eril quam nunc est inler nicm-
Dicent igilur illis : quod in regno Dei veslra quae- bra unius corporis. Yerum sicut vides in raoiu ocu-
rimus aequalitale beari, dono " et gratiae Chrisli
8 torum, quod iiluc quo unus vertitur mox alius se-
Jcsu Domini nostri id ascribimus, qui ad hoc digna- quilur, ila quocunquc tuum veiie convcruris, velle
tus cst horao ficri, ct pati et raori, u l nos, ab omni omniura sine disccptalione illico tibi praesU babetis.
deiicto in sanguine suo juslificatos, ipsius rcgni sui Quid dixi, omniura ? Ipsa Dei volunUs non erit a
consortes eflicerel. Vos igilur considerate an san- ^ tua diversa, sed sicut lu quod iUe, ita et ille votct
guis Cbristi, qui est pro nobis effusus, queat nobis in cunclis quod t u ; capul namque a suo corpere
esse perfecta causa salulis. Quid ad haec angeti, qui discreparel? Uic aliquis forsan in sui cordis
qul iibentcr, eo quod boni sunl, rationi acqukscere sccrelo quaerit, dicens : Eia I si Deus et omnis ille
volunt, dicerenl " uisi quae d i c u sunt, ratione beatoruni coetus volent quod cgo, tunc et augmcu-
9

n i t i , et bujusinodi bomiues jure sua acqualitaie tum mei boni mecum voleut quod cgo ibi non vclle
dcbere poliri ? Cum iuque angeli atque horaines, non potero; ero itaque, pro vclle nieo, de majoribus
quos magis le judicaveras inuocentes, tibi consen* 111 coelo. Uuic rcspondco qui, si etiam bcato Pctro

VARLE LECTIONES.
* " Habcs qualiter mtt haberes quaiitcr " • Qucoque mundaiia mtt et qmeqiie mundaiia " Vobis
7

subripere roacula m n 62 et E . 10 vos fucarct macula * " Beaii, dono mis beaii : dono * " VoiuHt
dicent m i i volunl, dicerenl , M
Quam gratia m n quam grata m
Tu ab omnibus ttisi lu sic ah omnihus
n t
Quae jus Unlum m u quae in lanlum " inlimo mtt intima
s m
Suos fervore m n suo fervore * " llle
possit mis csse possit ' " Cura unum m n cuni oinnes unum t , T
Pax omniura m$i pax sic oninium a
"
Coinpleclaraur mis coinplectautur * " Ut ipsa a se m n ut ip&i a se
597 UB.
par in gloria esse voluerit,,erit: in gloria, dico, quia A
ot Petrus sit in persoua, velle non poteril; nsmque,
si boc vellet, seipsum nibil esse vellet: quod velle
nequit. Sed neque in gloria illi aequari, si meriiis
ejus impar est, velle polerit, quia pulcberriroam
illius corporis coropositionero, quam in boc violari
conspiceret, omni commodo plus aroabif. Nec enbn
in huniano corpore vel pes, looo aut officio manos,
vel manus pedis fungi optat; aut os, sive nasus, uhi
oculi sunt; aut oculi, uhi os, seu nasus est, relictis
sedibus suis, transferri desideranl; aut si transfer-
renlar, patienter id paterentur: eodeni modo in
illa admirabili et gloriflcala dispositione Jiealae civi-
tatis Dei, ita quisque quod habet amahit ut statum
suum poliori gradn mutari non velil. Quare? Quia
cnique satis erit sua felicilas c l bealitudo. Amplius,
si bi qui jam in ipsius corporis unilate locati sunt
m a j o r s quam sunt adepli desiderarenl, eo
, w
ipso
miseri essent quo nondum haberent quod vel-
M
l e n t ; b i quo enim aUcui quod cupit deest, in eo
misor sit necesse est. Sed absit ab iUo regno om-
nismiseria. Aderit itaque omnibus omnis sufficieiis-
tia, quam perficiet in singuUs unanimis et plena
concordia.
CAPUT XJ.
De potestate.
Cum itaque Deum et omnes tuae voluniati concor-
des babueris, profeclo nihil voles quod non possis.
Omnipotens igilur eris luae voiuntatis quoniaro
Oronipotentem habebis in omnibus. concordantem
tuae voiuntaU.
CAPUT X I I .
De honore.
Itaque, cum baec tanta poieslas tibi adfuerit, ho-
nor condecens potestati minime deerit. Qui hoaor
cujusmodi sit, brevi sub exeroplo consideremus.
m
Ecce s i t " anle ocuios nostros posilus pauper ali-
a
quis, omni solatio destilutus, uJcerum et aliarum
infirmitatum foedilale corruplus, et omni quo vel
a frigoris incomrooditale defendatur tegmine nudus.
liunc igilur taiem, tali modo jacentem et in nnilo
semet juvjare valenlem, si rex aliquis potentissimtis
transiens videret, et miseratus ejus vuineribus me-
deri curalnmque suis jubcret ornamentis vestiri, c l
adductum sibi adoptaret in filiuni, praeciperelqtie ut ^ ciens tibi videberis ? E l maxime, inquis. Age igi-
in regno suo stius filius a cunctis babereiur, alque in tur : si omnibus istis vci una dic, sicut exposita
nullo quod juberet a quoquam ei contradiceretur,
haeredemque suum ac filii sui cohaeredem conslitiie-
ret et eum suo nomine vocari praeciperet, nonne
diceres , M
magnifice honoratum? Et cerle Deus
nobis haec omnia faciel. Nali eniro de putredine
carnis, replemur multis miseriis (Job xiv, i ) ; in
quibus miseriis consUlutos, et omni solatio desti-
^ Itai et majora mu omitt. et Desidcrant ed mst desiderarent eo
, u
Hum Ertt tua volutitas mu erit luae voluntatis
itisf Eccei sit Diceris mss diceres
M
Et juvabit mas et curahii
nm omnique creaturae... quod voleratis Qua ipsi mu qua ipsa
sjne aubio Dares proeraitini m i darcs prcciura?
, w
DC BEATITUDINE COELESTI. 598
* »°«» omniuroque infinniutura passionibus ob
u
noxios, ac pcccalorum et corruptibililaiis ulceribus
plenossola misericordiaduclus accipiel,etcurabit
nos, et sauilali rcslitulos ornameiitis perfectae Ju-
stitiae et incorruptibilitalis ornabit, adductosque in
filios sibi adoptabit, regni sui consortes cfficiet ci
baeredes, Fiiioque suo unigenito sibi per omnht
aequali et cooninipolenU concorporales staluet ct
cohaeredes, omnique creaturae jubebit ut in owui
quod volemus M Y
nobis obediat, vocalosque nos
noinine suo dcos facict. Dicit eniin ipse : Ego dixi:
Dii estis, et /i/ii Excelsi omnes (Pta/. L X X I I , 6; Joan.
x, 54). Sed ipse Dcus deificans est; tu vero deus
eris deiflcatus. At fortassis a i s : baec ratio tua in
illis quidcm roagnis aposlolis, seu marlyribus po-
B terit exislcre rata; in ine autcm qui, ulinam! vel
ultimus esse merear, quonam paclo constare queat
, u
non inteiligo. lntende et iiiteliige quia nulium j u -
slorum ab ista deitate excepit Deus, ubi d i x i l : Dii
eslis, et /i/ii Excelsi omnes. Vcrnm, ut dicia melius
eluccant, considera sub cxeroplo naturam ignis et
naluram rcrura ignitarum, si forle ibi aliquatenus
queas iraaginari qualiler iiii suminae deiuti pro
modulo tuo possis participaudo deificari. Ecce ignis
unus est, et in sua natura calidus; in hunc ignem
pohe lignum aliquod, plumbnm, et ferrum simul.
Itaque cum lignum fuerit in carbones conversum,
et plumbura liqtiefactum, ita u l in carbonibus uihil
nisi ignis appareal, ct piumbo nihil caloris addi
queat, necdum uraen ferro polerunl in calore coae-
C quari, quod nondum forsan penitus incanduit igne;
licet igitur aliud alio magis in caiore profeccrit, sin-
gulum Umen, servata nalura sui, usiuio tocutionis
modo, quia ignilum esl, per se dicilur ignis. Sic erit
in illa beata sopernorum civiuin socieute, de qua
loquiraur. Naiu queraadraodum i i qui sumrox Dci
roajestati sunt propinquiores, et ob hoc aiiis prae-
sunliores, dii dicentur; ita et qui illis sunt inferio-
res, quoniain una ct eadem qua ct ipsi m
deitate
pro sua capacitale parlicipant, simili nomine dii
dicenlur. Quando ergo cum tanlo bono adcplus
fueris hunc honorem, non video qua ralione possis
cupere ampliorem. Igiiur dum possessione horum
bonorum qtia? digessiraus fcliv fueris, nonne suffi-
sunt, in re frui valeres, gauderes? Sine dubio " . s
Siautem mense vel anno uno, laetificareris? Ncc
dici quidem, ut aulumo, potest laetitiae modus. Et
si toto tempore vitae tuae, quid faceres? daresprcc-
raium ? Utiquc libens, quidquid haberes, et i n -
180
supcr teraelipsuui, si sic et non aliter ea adipisci
valcres.
VARIiE LECTIONES.
Quod noudum I N M quo non-
u %
Brevi exemplo msa brevi sub cxempio
, u
Ecce si u l
' » Orani creauiraef.. quoJ volumus
* (iauder« > sinc dubio ms$ gaudercv i
3i
 EADMERl MONACHl CANTUARIENSIS €00
CAPUT XIII. & jUos, sicul lu le ipsum. Poleslne igiiur illins gauda
De securitate. modus a quodam bomine penetrari, cum uttra , M

Si Tcro ad haec omnino securus eiiateres quod miile millia el decies millies centena millia i i m u -
ea, dum viveres, nullo eventu amitteres, omitto merabilcs ibi sint, et omncs eadem beatitudine
dicere utrum vel cogitare possis, an nou, quid perfruantur, ncc tillus eoram sit qui noo lantina
exsultalionis tibi esset. Itaque, cum tua vila per* de bono allerius gaudeal quanlum de suo ? Praclerea
petuo duret in illa vita, et baec omnia tibi videntes Dcum ipsum, supra qnam ipsi sese ania-
habenti securitas quoque ea amplios non perdcodi burit, ipsos amauiem et inlelligenles se iuenarra-
certo arriserit, obsecro, quid acslimas tibi erit ? bititer plos quam semelipsos illum amantes, in gloria
Credo quod etiain ad nomen securitatis mota est in ejus roira et ineflabili exsultatione exsultabunu
le quaedam jubilatio cordis, et an tanta bona sccure Gaudium ergo erlieis intns et extra, gaudium sur-
sis perpetuo possessurus, avidus addisceue cupis. sum atque deorsum, gaudium in circuitu e t u b i q u e ;
Dico igiltir quia, si ea perdilurus es, aut lu ipse et hoc est, sicut pulamus, quod, quemadroodum i n
voles ea perdere lua sponle, aul Deus ea aufcret capitc hujus opusculi dixi, Dens pneparavit diligen-
tibi nolenli, aut aliquis alius Deo fortior supcrve- tihus se. Haec itaque, jnxta quod interim atibi mea
nieus ea tollet, Deo et (e " * non volenle, sed cerle B aestimatio dicit, quodaromodo potest " * dici illa
nec t u , abjecio lanto bono, in miserias quas te beatitudo acterna, felicilas aeierna, commodonm sci-
evasisse " gratiosus exsultabis recidere voles, nec liccl omnium sufficienlia secundum voluniatem et
a

Detis, qui illud tam larga el clemenii bouitate sine omni indigenlia, quam plene habebunt omnes
donavit, id tihi aliquando auferre volct, ncc ullus aroici Dei in vita aeierna; nec cnim volumt? am>-
fortior Deo superveniet, qui, Deo te protcgenltv roare illam bac quam digessimus multo ma;orem.
, M

illud tibi invito aliquatenus tollet. Securus igilur non esse.

lanlornm bonoruin perpetuo eris " , nec alicujus
v
CAPUT XV.
tibi adversari volentis incursum timebis. Quid ergo De miseria reproborum.
putas tibi erit, cum baec omnia, pulcbritudinefn Curo igitur justi fuerinl tanta felicitale b e a t i .
videlicet, velocitatem, voluptatem, diutumitatem restat ut injusti per contrariuro sint inaestiroabili
vitae, forlitudinem, libertatem, saoitatcm, sapien- quadaro infelicitate miscri. Sicut enim istos " * ,
tiam, aroicitiam, concordiam,polestatem, honorem, juxta qtiod, prout potuimus, Deo donante, descri-
securitatero, sccundum quod ea descripsimus. imo psimus, roira pulchritudo, veiocitas, fortliudo.
supra omnem hutnanam aestimationero gloriositts Hbertas,sanitas, volupins alacres faciet et jubilantea;
aiqoe subliroius
atooe sublimius ouam
quam scribi
scrihi vel dici nossint.
possinl, in oos-
pos- j l a m o g d a m et inaestimabilis foeditas.
i i n n i a n i s q u a s

se>sione aelcrnaliier habueris, nonne gaudium,quod larditas, imbecillitas, servitus, languor atque dolor
erit consummatio omniuro horum? Be elenim vcra, mcerentes reddct el ejulanles. Sane diuturnitatem
videre non possum quomodo inaeslimahilc gaudium vitae, quam isti pro fruendis tantis bonis sumroo
circuroquaque non habeat quem tol commoda healae aroorc complcclentur, illi pro inierroinabiii poeos,
felicitalis felicisquc bealiludinis sino flne circuin-qua lorquebuntur, quouiam tllis ineril, summo odio
dant . Tunc igilur el tu islo gaudio perfrueris,
, M
exsecrabunlur "*. De sapientia vero quid dicam,
quia nihil, unde gaudere uon deheas, habebis. non invcuio, nisi quia sicul jnslis in gaudium ct
CAPUT XIV. bonorem, ita injuslis, quidqniJ scient, vertetur i n
De gaudio. moerorem ct confusionem. Amicitia vero, qua i n
Itaque si baberes aliquem, quem ut le ipsum invicem pii sutnroa jiicunditate copulabuntur, si
penitus amares, et de cujus bono, sicut de tuo, qua in impiis erit, iu torroentum " * cis e r i l . Quo
omnino " * gauderes, illumque uon minori quam te enim magis quosquc amabunl, eo magis gravius i n
feiicitale per omuia fultum vidcres, noime in gaudio illorum poena dolebuni. Si conlra, concordiam an
cjus gaudium duplicalum haberes? Si vero duos, D babituri sinl, quasritur : discordiam habebunt
m

aul trcs, aut plures huic libi in amnre pares possi- cum oroni crealura, el omnis crcatura discordahit
dcrcs, el eos " aequa felicitatc conspicuos cerneres,
7 ab aliis. ilincergo pro potestate bonorum, lanta
nunquid pro eorum numcro non in te mulliplicare- impotcntia cos scqueiur " * ut omnino nihil eonim
turgaudii tui magnitudo? Et uliquc, cumdc amicilia quae voluerint possinl, et quidquid habucrint noliat.
supcrius ageremus, oslcndimus ila omncs illius Igitur, pro honorc sanctorum, oblinebunt pereooe
patrhc civcs amaturos tc, sicut amabuut se, el lc opprobriiun. El bcec quo flnc claudentur "•? V^re,

VARLE LECTIONES.
" ' Cum in tua vita perpetuojn illa luta et haec msi Citm vita tua perpetuo duret in illa vita, et h.Tc
beo et te ntu Deo el te " * Tu evasisse mss te evasisse * " Perpeitio
Perpeiuo ejus mis
msi pcrpctuo eris " • Circiin-
dal mss circundant " * Omniuo pcniliis mss oiuittunt penitus " Aut tres el eos mss aut trcs sive phtrcs
7

huic sibi in amoro parcs possideus el eos " * Qtioquam horoine mss a quoquaiu homiuo * " Quetnadrooduir.
poic t m n qtioiiatnmodo potest " • Ai qnaui m u hac qtiam " Sicut enint juslos mss sicut eniin istos
l

• * Stimmo odio exurabtint mi suroroo odio exurabtmlur " * In tormentis m n in tormcnlum " Contra con- s

rordtatn, quod habiluri ms* couira, concordiam uon habituri " * Tanta impotenlia cjus sequctur m i i lania
iropotcn'h eo*i sequelur •** Et h.rc quuquc si\e claudentur m i el I I T C quo fine claudcnlur
 601 LIB. DE BEATITUDLNE COELESTI. 0C2
t i c u l aniici Dei sccuri erunt sc u n q u a i n a m i s s u r o s A c n i i i q u c s i c u t c o h j c r e d e m c t c o m p a r l A i p e m rcgni
bona sua, ita isli inimici Dei omnino desperabunt sc coeleslis quasi scipsos pcrcnnitcr diligcnl. Siqui-
jam amplius perdiluros haec mala sua. Pro aetcrno dem, qnantum iu ipso fuil, et civiutein Dci, et
igitor et ineflabili gaudio bealortim, haercditabunt angcloruni numerum ct sanctos homines constim-
aeternani et incogilabilem tristiliam omnes qui, mavit. Scd cum i i qui ad vitam xleruam pcrtingtint
pro impoenitndine reatus sui, transituri sunt in tanta merentur, patet, per contrarium, quid ncquain
socieiatein dsemoniorum . f M bomines, quia rcgno Dci exiorres suo merilo ftitnt,
His iuque consideralis atque perspeclis intelligi promcreanlur. Qnantum ctenim ad eos spcciat, ucc
polcsl quam ulile sit homini in bouis moribns ac Dci civiins, ncc augcloriim nuincrositas, ncc clecto-
justis operihus viUm suain excrcere, quamque dam- nun homiiium proficicl pra*fixa intcgritas; imo,
nosuin illis omissis pcr vitia et iniquiutcs af- ctim ipsi ad horuiii pcrfcclioncm comlili fucrint, nec
fluere. pcrlingcre saUgunt, nc unqtiam pcrficiantur suis
Quod si lalius consideremtis, videlicet quam u t i - faclis iulcndtint.
Ie sit quemlibet hominum bonum esse, vidcbimus Qucmadmodum igitur quivis homo dolet et qticri-
noo solum ejus qui bonus est sed et Deo ipsi, et
t turquando aliquo moclopctdit quod pro sui com-
angelis, et cuique. justo homini ac insupcr omni B modo et utililate acquisivit, i u Dcus quodammodo
creaturae id utile csse. Et Deo quidem, non quod dolct et queritur, qtiaudo homiiicm.quem ad opus
pcrsonae illius aliquid commodi vel incommodi acei- suum creaverat a diaholo rapi, cl in aclcrnum sihi
derc possil, bonus bomo utilis esse dicitur, sed quo- pcrire consideral. ludc ctiam illi qui damnantur
niam illi ad perficiendam civiutem suam, quani de perditi dicuntUr, quoniam Dco ad cujtis rcgnura ct
bonis hominibus perficere insliluil, eo studio quo in bonorem conditi sunl, in confusionein aetcrnam a
illam lendil adininiculatur. Hnmanus quippo iisus diabolo pruecipilali depcrcuut.
boc habet ut eum sibi quis utiiem judicet qui se ad Ecce utcunque proposiu nobis cst beaiitudo viue
boc adjuval sine quo id quod bene vult perficerc non pcr.nnis,cl econlrario miscria morlis actcrnac. I I t
vull. igilur haec evadantur, illa ncquiranlur, eo magis
Qualiter autera bonushorao sil etiam angelis u t i - elaborandum est quo ista interminabili po?na ma-
lis, inde cognoscitur quod ex societate bonorum he- los crucial, illa indcficienti Jucundiute bonos oblc-
minum numerus illorum qui dirainutus erat redin- c u t .
tegratur. Cum igitur aliqnis per viUm bonam in Qui ergo est bonus perseverel, donec debila sibi
socieUtem illorum currit, magnum quid ipsis prae- beatitudinis practnia capiat; qui vcro malus, qtiod
stat, quia, quanium in ipso cst, numertim eorum C est esse desisut, quo miseriam quam meretur cva-
supplet et perficit. Omni quoquc justo homini, nec dere qtteal. Et quidem boniias, quia lux cst, plaitc
non omni crcaturae justum hominem ulilem diximus. instruit euro, cui inhanrct, qua gradiatur ut ad vitain
Juslo boiuini, quia quanto ardenlius in supernam pervenial, scd roalitia, quia lcncbrae sunl, obcaxat
pairiam tendit, u n l o velocius patria ipsa in suis illuro qui ea inebriatur, ne videatqtio rtt!t,ui inicr-
civibus consuraniabitur, el quisque, adcpta suoruin eat. Scd sit aliquis forlc malus, qui quo I cst c s s c
corporum rcsurreclione quara multutn desiderat, ertthescal ct se bouum ficri vellc dic.it. I I c n c c c s s c
geminala hclilia alque in hoitorc in rcguo Dci pcr- est ut antc omuia sc malum, id csi pcccatorcm, ac
froeiur. Oroni creaturae, quoniani dum pcr boni- pcr hoc tcucbris involutnm intclligal, qtiatcnus sc
Utcra suaro incrcmcntum civitalis Dci assurgit, ubi jaccbat posstl vi.lerc. Stint elcniin plurcs qui
renovationero qua ipsa creatura in mclius est com- lam ilcusis pcccatortiin tencbrts obvoluli sunt, ut
muunda ultra IIOJI impcndit, imo, quantuin sua nulla ralione sc vei in ipsis tcitcbris cssc possint
refcrl, omiiem ei inoram pcrfcctionis rumpit et advertcre.
adiinit. Primiim igilur ct mngnuni quid boni cssc constat
Quanlum crgo ctiiqtie sil ciiitcndtim u l bonus homiuera seipsitm possc inlclligcrc iu quo slatu vcl
sit, perpendat qui polcsl, quandoquidcm cx houita- casu stthsistal. Eo cnim quo se iutclligit, luci accc-
D

te bominis cl consiimmaiio rvgni ccclcstis cl p r . x - dit. Cum itaquc intelligit sc raaliim csse, oportct tit,
destinau toli crcalunc |>cndci reparatio univcrsalis. si bontis ficri vult, dolcat sc maluin cssc. Alinquiii
Nibil euim borum oinni cx parle perficietiir, doucc falso dicit sc alium qtiani csi essc vclle.
numems elcctorum implcalur. Tanlo iuque bonum Scicntiae igilur qtta tiovit sc, dolor adjiciatur
istud plusdificrclur, quanto i i qui aelcroac v i l x digni neccsse est, diccnlc Scriplura : Qui add.l scientiam,
existtnt ininus invenicntur. additet doiorcm (Ecclc. i , 18). Ycriim dolori mc<!i~
Singulo igitur homini nd rrgntira Dei pervcnicn- camniluni vult adhibcrc, ubi dolcat, cxpcdit tit
t i Deus ipsc, angeli quoqtie, ac justi hoiuines, co ostcndal ci qtient scit sibi nossc ct posc mcJcri.
quod se Ulem exhibuit ut illuc pervcuiet, graliosi Yutnus cnint qttod jam puiruit, c l in sc horridum
cxisteiii, ct ut sua omnta cjus sintunanirailcr volcnt, virus cx pulrediuc stti coadti;iav:! f;tiousquc spc- :

VABIyE LECTIONES.
/a m>< EE 10 cl S. (»i. Wma icquuntur nua hatlcnus incdita jucinnt.
605 EADMERl MOXACIU CANTUARIENSIS 804
rialur et putridus humor exprimatur, nec a dolore A milem, patienlem, sua Indigenlibus largienlem, i n
tiberari, nee ullo valet modo Uberari. Sic qui sibi Dci servitio sedulum, et quae sibi fleri volt aliis beni-
peccaU vulnus dolet inflictum, per veram confessio- gna menle facienlem, piurlmaque in bunc modum,
nem ipsom detegat ac sic, expresso mortifero bu- ei hic tahs judkabit se viliorem illi quemlibet csse
more qui lalebat, per consilium praesidenlis, quo luxuriosum, superbum, injuriosom, depraedalorem,
curetur |>oenilentiaemedicamen assumat. Nonverea- Dei servititim, quanlum valet vel audct, devitantcm,
tur linguas hominum, non proponat pcenitentiae et qualiter aliis contraria faciat pro posse elabnran-
cultum. Imo apud se hoc in menle flrmiler habeat tem. Ita oportcl, nocesse est. Aliter enira divinae
quia, si aliis peccali scandalum inde subrepere non paginae humilitatis metas excedens, non obedit. N. c
timcrel talem se cunctis innotesceret qualem se in aliquis aestimet sacram Scripturam cuivis quidquara
t

conspectu Dei quem offendit esse videt. Hoc enira prxcipere quod debeat judicare factu impossibile
mnliiiui valet ad dignum poenitentiaj fructum, quan- esse.
do homo tantum dolet de peccato suo, quo Deum Quia igltur scriplum esl ut quisqno se viliorem
offendit, ut non refugiat ab aliis hominibus (alis omuibus aliis non solura ore pronunliel, sed eliara
agnosci qualem se in oculis sui Creatoris esse agno- uitimo affectu cordis credal, qoaliler quod impleri
8cil. Quod quamvis faclo non sil admitiendum, ne B queat, considerare studeatis cujus meiitem diviuus
EcciesiaeDei quodlibet scandalum exinde generetur, Spiritus tetigit, ut se in bujusmodi exercere velit.
tamen nec inflciari nec perlurbari debet, si ab aliis Grave siquidem est ut, bonam et sanctam viUm
ei objicitur quod ipse de se sua sponte confltetur. agens, perversi cordis et operis bomini se jodicet
Sunt elenim raulti qui pluriraum perturbantur,dum ex iutimo corde inferiorem, eum naiuraUs simul et
de eis alii dicunt quod etiam ipsi de se publice divina lex sanciat bonum semper malo praesUntius
fateri non refugiunt. Ad magnura ilaque perfectio- esse, el btiic ceternac gloriae retributio, iiU sempiierni
nis culmen perUnet, dum quis malum, qnod praedi- opprobrU pcena paretur* Ex effectu ilaque mercedis
cat de se, paiienter et. illaesa mentis tranquillitate utriusque patet quid cui praestet. Si ergo bonus se
ab aliis contra se dictum valet sustinere. Prohari judicat malo inferiorem, roalura praepostero ordine
namque per hoc potcst illum in vero hurailitalis sibi facit superiorcm. Quod sic esse verum natura
gradu consistere, sicut e diverso iilum qui hoc non non adtniltil. Aut igilur v e r i u t i contrarius erit qui
potest in quadam jaclantia et appelitu sublimitatis se bonnm malo credit inferiorem, aut, si non credit,
nientem babere. Juslus siquidem vult haberi. Scri- divinae paginae, quae boc jubet, inobedieus erit. Sed
ptum quippe est: Ju$lu$ inprincipio accusator e$l boruro n i h i l admittenduro.
$ui (Prov. xvui, 17). C
Yidcndum igitur est quonam modo fieri valeas
Dum igitur se accusat, et de eodem ipso ab alirs
ut et veriUs non deseratur, et diviniutis praecepto
accusari recusat, quid aliud intendil nisi ut se
obediatur. Cum ergo quivis bominum vult compara-
bumUitate, alios autem falsitale vei odio praeditos in
re se ad alium, quid in se a se habct, et quid alter
eodem ostendat?
noo a se, sed per Dei gratiam babeat; a se quippe
Si ergo vuit verae humililatis cnlmen atlingere,
nemo, uisi malum, per gratiam vero Dei babei si
concedat oportet ab aliis dicta paUenter audice
t

quod bonum. Ponat iUque malum suum cum malo

quae ipse de seipso oon verctur palam ullro pro-
alterius, et s u t i m videbit quid borum sit potius.
ferre, et patiatur se ita ut sc dignum fatetur ten-
Perpendat etiam omnia in fulurum j u n c u scrvari,
uri. v

el ne forte ipse occulio Dei judicio a bono decidat

Cum ilaque homo in hunc hurailiuiis sutura
et abus a maio resurgat gnarus attendat.
pervenerit, tunc revera si in antiquam coiiveraaiio-
Quicunque igilur lali consideralione se studtterit
ncm suam oculos cordis reflcxerii, videbit se in
examinare, profecto non residebil in animo suo quo
horrendo malo et tencbris vere fuisse, et gratiosus
se debeat prae aliis magnificare. Eoque magis Deo
ineffabili gaudio et exsultatlone admirabitur se in
D proxiinus adhaerebii, quo de se humillima sentieus
magno bono et lumine esse.
nullura contemnit, sed ut omniuin vera dilcctione
Custodiat ergo cor suum, custodiat corpus suum,
potialur sub Deo conlcndit.
ne iniraici ejus sibi subripiaul quod per Dei graliam
Haec, ut ex ore B. P. Anselmi acccpi, conscripsi,
acquisivit, reumqtte dejiciant in pristinas tenebras
satisfacere cupiens voluntati amici mei, nie boc fa-
quas reliquit. Nihil virtulum, quas adeptus est, suis
viribus impulet, nec supcr eos qui nondum ad hoc cere obnixe rogautis. Cui et epistolain deslinavi,
provecti sunt, ullo raodo seextollat. quam in exordio hujus opusculi pouerc non ouiisi,
cavcns ne quis, mauriae pulchritudinem et dicUmi-
In bumiliuiis culmine, ad quod pervenil, se
nis foediutcm intuendo, aestiinarct Anselmum ex
sempcr caute custodial, et inferiorem se omnibus
materiae quidera formosiute illud composuisse, ex
hominibus, non ficto, sed iniimo corde credat. Quo-
dicuminis vero viliute, quo mentis ilUus perspiea-
idam, inquis, modo i J aliquis facere potesl, u l se
cia et lepos eloquii evauuerit, mirum duxtsse.
viliorem illo credat qucm in bonis actibus non
solum sibi, sed et aliis inferiorem esse sine dubio Noverit Umen quicunque bocin suinotiliam trans-
contut? Yerbi gratia: viJeas aliqttcin sobrium, hu* irc dignabitur ipsttin Patrem hoc saepe legfcse et
 665 LIB. DE S. ANSELMl SiyiLlTUDINlBUS. 00«
audisse, suaque sancta maou ei aucioritate exa- ^ coromendasae. Sit igitur Deus benedictus in omni-
minatum posteris ad transcribendum ac legendum bus. Amen.

E A D N E R I BIONAGHI
LIBER

DE SANCTI ANSELMI SIMILITUDINIBUS".

CAPUT PRIMUM. ctionem et ad volendnm optanda: mcrooria vero,

t M

De triptici voluntate . t M
ad roemorandum memoranda; cogiiatio, ad cogitan-,
Yoluntas tripliciter intelligilur. Yoluntas etenim dum cogitanda; intelleclus, a d discernendum quid
dicitur illud aniraae inslrumentum quo vult, e t sit volendum, vcl memorandum, vcl cogilanduin.
m

affcctio ejusdem instrumenti; affeclio vero, est affe- Anitnus quoque a d cbaritatem erigitur , a d huiui- M 1

ctio ejusdem instrumenli voleudi. Haec voiuntas,
quae dicilur affcclio , esl ad lempus quasi sopita,
tTI
qtiia est eorum quae roens non memorat, sed mox,
u t ea recolit, etiam instrumenlum volendi appetit.
Iiem voluntas dicitur velle, vei u s u s ipsius iustru-
niciili.
litatem disponiiur, ad palientiam roboratur, et a d
siias virlulcs geneiandas aperitur.
CAPUT IY.
De sensibus eorporis.
Siinililer e t corporis sensus aperiuntur ad impe-
B rium ejus, videlicet visus ad videnda ; auditus, M t

CAPUT I I . ad audicndum Dei verLa; gnstus, ad gtistanda; odo-

Similitudo inter mulierem et votuntatem. ratus, ad odoranda; taclus, ad tangebda; olfactus,
Yoluntas itaque, qu» est instrumenlum volendi, olfacienda ; oculi quoque, ad vigilanduro el plo-
a d

aic est inter Deuro etdiabolum quomodo mulier iuler 1 °«» ^ " ioquendura ; manus, ad recle
r a n d u m a d 1 5

auum legitimuro virum e t aliqueni adulterum. .Yir operandum ; pedes, ad ambulandum quo debent.
ei praecipil u i sibi soli conjungaiur, adulter vero
t T t
l *° ^\unitks
S i c <
posiquam Dei voluntafti
u e u n l h
9

persuadet u t e t sihi copuletur ». Si itaqtie s e soli

,T
esl juncla, tol viriules jgeneral e l opera hona.
legitimo viro conjungat, legitima est, ipsaque filios CAPUT V.
** legilimos gencral; si autem aduilero se junxeril,
k
& obedientia. e

adullera est, et ipsa illios adulterinos parit. Si- « J » ™Iunlatis affectio sive usus, ohe-
U U a u l c r a

miliier ergo Deus imperat voluntati ut societur ipsi <*icns volnnias vel obcdieulia diciiur, quia Dci volun-
soii ; diaholus vero ex alia parte suggcrit ut toti obcdiens, eara hahct advocaiara, si quaeratur
m , M

conjungalur ci sibi. Si ilaque se soli Deo conjunxe- cur boc vel illud velit. Qood si baec volunlas, quae
r i t , id est Spii itus sancli suggestioncm, velul semeii dicilur instrumcnlum volendi, diabolo se junxerit,
bonum, receperit, fit ejus conjux legitima filiosque ejus recipiendo C
suggcsiioiicra velul inordinatuin M V

Icgttimos gcnerat^ i d e s t virtulesel opera bona;

,TT
semen, adulicra malcr cffccta filios adulterinos, i d
inox eniin ad imperiura ejus omnes aperiuntur ani- est vitia et opera mala gencral. Univcrsos enira bo-
m x et corporis sensus ad implendum quod praecipit minis sensus claudens ad ea quac praccipit Deus, tM

Dcus ™. pandil ad ca qu?e juhel diabolus. Ipsa namque pritis

CAPUT I I I . apcriiur ad affcctioncm vitiorum, e i ad ca volen-
De tensibu* anima?. dum, ac deindc hoininis sensus npcril ad ipsa perpc-
Ipsa nantquc volunlas aperitur ad v i r l u t u m a f f c - tranda. m

VABIiE LECTIONES.
m
UColiutu*e$t cum mts Cem. Dec. Corb. 507. Victorino EE. 13. San-Cermanensi per me notato A.K.Et
cum Editione Coloniensi 1573 Ms Vict. lucipit libcr Anseliui Caiiluariensis Archiepiscopi de Similittidini-
b u » . ms Corb. Incipit Traclatus S. Anselmi d e Sltnilitudinibus. ms San-German. Incipit iraciatus a vencra-
bih Anselmo Cantuariensi Archiepiscopo edittis de Tripliri Voluntate. Jn eo ms hic Tractalus in Capitula
non dividitnr. De divisione v o l u n U t i s mss de triplici volmitate Tripliciter intelligilur volttntas.
, T #

Etenim dicitur m$ San-Germ. v o l u n U s tripliciter inlelligirur. Volunlas etenim diciiur Quaeest affectio , T t

m$ San-German. qttae dicitur affeclio Vir cnira ei m$ San-German. vir ei

, M
* Ut sihi copulelur tw* ,T

A. i ut et sihi copuletur Legilima esl, iusaqtie filios msA.i legitima csl c l ipsa, filiosque " Adul-
m ,T

tera e s i , el ipsa (ilios ms A. i adullera e s l et ipsa, fiiiosqiie Societur sibi soii uu A. I societur ipsi soli
• Generat, i d esl m$ Vict. paril, id est
TT
Quod praeccpit Dcus m$$ Vict. etA.i
178
quod praecipit Deus , , f

Ipsa namque el aperilur ad virtutura m$A.i ipsa namqtte aperitur ad virtutnm m$ Corb. Ipsa namquc et
apentur, namque volunlas.ad virtulum Affectionem, et m$ Corbcicns. affectioncin crigitur, et
M #
Ad M l

cbariutem dirigitur mss A. I . Bec. et Gemmet. ad cbariuiem c r i g i i u r M ,

Ad r e c U vivendum m$$ ad vi
veudom • " Si qiiaeralnr m$ A. \. si reqniralur Ejtts recipiendo fnanMacripf. A. I cius rccipicns
M k , | B

A i l c a quae prsecepit m u Vict. et A. I ad ea q u x pnecipit

€07 EADMERl MONACIU CANTUARIENSIS 606
CAPUT ¥1. A hominem sunt disjuncla, quandoque vero duo
De inobedienlin et propria votuntale plura conjuncu.
Mujus vero afftctio sive usus, inohediens volun CAPUT X .
Us vei raobedieotia vei eiiam propria volunus m
De tribus gentribus propriw votuntatis.
dicitur. Propria quippe volunus cst quae Dei volun- Propria uamque volunUs, aut est in delecUtione,
Utem sibi advocaiam hahere non poiest, ut, si aut in exaltatione, aut in curiosiute.
quaeratur *** cur hoc vel illud velit, respondere ve- CA**UT X I .
raciter non valet quia et Deus vult ut hoc velit. De delectatione.
Affectio atitem sive usus i l l i , ez diabolica nascentes DelecUlionum genera sunt duo principaiia; l M

, M
suggcstione, Dei volunutem sibi advocataro ha- unum exUrius, in quinque sensibus corporis; aiiod
bere non p o s s u n t . Utraque igitur volunUs indu- interius, in animae affectionibus.
tM

bitanter est propria; quae a Dei voluntale porro

t M
CAPUT XU.
privatur, ob haec rccle propria volunus nomihatur De quinque corporis seusibus*
. na?e aulem voiuntas propria, superbia est ilia
, M
Sunt autem corporis sensns quinque, visus, au-
9

quam iniiium omnispeecati Scriptura nuneupat . dilus, gustus, odoraius et iactus. Qui ideo sensus
t9t

CAPCT VU. B dicuntur, quia per eos exteriora sentiunlur. Per

De superbia. visum enim formae et colorcs; per auditum, soni;
Superhia ideo vecatur, quia strpra quaro debeai per gusium, sapores; per olfactum, odores;per
graditur. Superbia namque supergressio dicitur. laclum, dura vel moliia, calida vel frigida, aspera
Propria ilaque volunlas, quia Dei volunUti non sub- vel lenia , gravia vel levia seniiunt. Horum autem
M 7

jicilur, sed snpra eam extolhtur, ob hoc recle super- sensuum delecutio raro e s t bona, saepius vero t M

bia dicilur. Ipsa quoque omnis pcccali esl initiuin,
quia ex ea nascilur omne peccatum. Et quoniam
bomo illam babet a se : neque voiuntatem Dei, u m babere non potesl.
qnaro sequatur» vult habere super se, ipsi Deo
M l
aufert, quod proprie et siuguiaritef debet habere.
CAPUT V i l l .
Quod propria votunlas soti Deo conveniat.
Solus enim Deus, quidquid vult, debel vclle pro-
pria voluntate, i U ut aliain, quam sequatur, non
habeat supra se. Cum igilur homo vull aliquid pei
propriam volunutem, Deo auferl quasi suam coro-
nam. Sicut eoim corona soli regi competit, sic
propria volunUs soli Deo. Et sicul regem aliqtiein
inhonoraret, qui suam coronam ei auferret; sic ho-
nio inhonorat Deuro, qui auferl ei proprire volun-
roala. Bona etenira esl, cuiu Dei volunUtem sibi
advocaiam babet; mala vero curo eam sibi advoca-
CAPUT XUI.
De generibus detectationis malat.
Uujtis auUm delectaiionis raalae geuera sunl t r i -
ginta et unum : e quibus quinque sunt simpltcia,
decem dupiicia, decem triplicia, alia quinque qua-
druplicia, unura vero ex quinque partibus conslat.
CAPUT XIV.
De quinque simplicibus generibus.
Quinque iuqae sunt simpiicia, quia plerumque
delccUiur per se unusquisqtie quinque sensuum.
Aliquando enim solus visus vane delectatur, ut i n
conspiciendo equos cerutim currere aut ac*
t M

Utis privilcgiuro, habendo quod ille dcbethabere cipilres volantes alias aves capere. Aliquando solos
solura. Sed sicut propria volunlas, Dei fons est et audilus, ut cum hominem delectat, ad aurcm suam
origo lotius b o n i ; ila propria voluntas homiuis, diu noiam pcrculere, qui eam audil dulciter so-
1 0 1

totius est exordium raali. narc. Aiiquando solus gtislus, ut in comedcndo mel
CAPUT IX. imntodcrate, non umen visu delccUbilc. Aliquando
Similitudo inler propriam voluntatem et fontem. soltis olfaclus, ut cum aliquis defert fenictilum n a r i -
Ilaec est enim vciut fous quidam, qui in tria ca- bus suis suspensum ut sihi sttaviter redoleat. M t

pila dividiiur, e quihus rivi diversi et innumerahiles Aliquando solus Uclus *°\ ul cum aliqnem immo-
derivantur, qui in locis quibusdamab invicemsepa- ^ derate refeclum conlrectare ohlecut ventrera m

ranlur, aliquibus vero duo et duo, vel plures

m
suum.
p l u r i h u s coujungnntur. Ita quoque propria vo-
t M CAPUT XV.
lunl.is iii genera tria dividitur : e quibus viiia d i - De decem dupticibus.
versa et sine numcro nascuntur; quae aliquando in Decemvero sunl duplicia, quia plerumque dele-

VARIiE LECTIONES.
Vel propniim mss vcl etiam propria
M t
Ut si qnirratur ms A. i ul si requiratur
1 , 7
Ex diaboliea t M

nasccns manuscripta cx diaholica uasccnles Habere non polesl mannscripta non possunt habere
M t m

Propria. Unde proprta volunlas, qiiaj quia mss propria : quas quia Oh haec recte propria voiunus , n

nominalur ms A. i oh hoc propria rccte noroinatur Scripiura nunciat mss Bec. Gem. et A. I scriptura
4 , 4

nuncupat * Aliara, quam ms A. i aliam voIuntalcm,quain

M
A quibus vero mss aliquibus vero
m
Ut m

nltiribus mss ut pltires phiribus ms A. i vel plures phiribus Dcleclationum gencra mss et Edit.CoL
I M

1573 deleciationis genera Aspera vel levia mss aspera et lenia

1 , 7
Raro esl ms A. \ rartus est fct
, M m

coniemplando ms A. \ omittit. *•• CerUtim concurrcre ms A. i ccrutim currere Diti nolam ms 101

Vtct. diu nigellam vel nolam Narihus suis suspcnsura mif auribus suis suspcnsmn
m
* Solus iracius M

m n solus lactus Oblcctct vcntrera m n oblcclnt vcntrcni

M V
609 LID. DC S. ANSELMI SIMILITUDINIBUS. 610
c u n t u r stmul duo, ei duo iidem sensus . Ali- A piperc conJilas imcrim edcre; aliquando auditus,
m

qoando enim delecUnlur simul visus e l auditus, guslus et Uctus, u l cum aliquis, i n balneo rcsidens,
m

nt cum nimis delecundo canes bestias inscqui v i - fahulas audii, edit et hihit, atque teporem aquae 111

detur, et conclamare post ipsis audiuntur; a l i -

m
circumqttaque U n g i l ; aliquando auditus, olfactus et
quando visus et gusius, ut cum magna delectatione Uclus, ut cum aliquis cantilenas audil, duro in lecto
vioom limpidissimum conspicitur in sapbyrino s c y - mollibus strato quicscit, uhi ct herhas undiquo
pho et bibitur; aliquando visus et olfactus, ut in sparsas olfacit; aiiquamlo guslus, olfactus et lactus,
videndo simul et olfaciendo nimis rubentes r o s a s ; ut cum nocte roanduntur immoderate poma sapida,
aliqtiando visus ct U c l u s , ut in conspiciendo et odorifcra et moliia.
complanando aliquem muricipein album; aliquando
CAPUT XVII.
auditus et gustus, ut cuttt aliquem sic bibere de-
De quittque quadruplicibUs.
lectat u t j n t c r labia sua sonituro qucmdam pilis-
Quinqtre vcro quadruplicia sunt, qula plerumquc
sando m
faciat; aliquando auditus e l olfactus, ut
siniul quaterni et quaterni d e r e c U n t u r . Aliquando m

c u m aliquem bibendi avidiute delecUt ausculta-

enim delecuntur simul visus, gustus, auditus et
re m
mustum ebulliens applicau a u r e , et ejus
olfaclus, ut cum in nuptiis ludi videntur, canlilenae
odorcm naribus attrahere; aliquando auditus et D
atidiuntur, cibus et potus deliciosi sumuntur, eo-
U c l u s , ut cnm m
aliqucm nirois delectat citharam
rtimque odor seulitur; aliqnando audilus, gustus,
resonantero audire, et earodero percutiendo langcrc;
olfaclus ct lactus, u i cum in nocte nihil ihi videtur,
aliquando guslus et olfactus, ui cum immodcrale
quo dclcctalur visus, sed cum auditu, guslu el olfa-
edunlur gallinae pipere et cymino diligenter cou-
clu delccuiur et uctus % ut cuin sponsus sponsain
at

dilae; aliquando gustus e l laclus, ut curo g t i l o s i u u

manduntnr ficus matur.c, duices ad cdcndum, ct
fcncs et molles ad tangei.dtim; aliquando
et l a c t u s , ut cum iingucnio bene olcnti quis uti-
gitur.
ampiexatur, aui alius ab alio libidinose U n g i l u r ;
aliquando giislns, olfactus, Uctus et visus, ut cum
oifacttis
ihi nihil auditu dcleclabile auditur, sed adsunt alia,
quihus caeteri senstis, quisque suo modo, delecun-
lur ; aliquando olfactus, tactus, visuset auditus,
m

CAPUT X V I .
ut cuin ibi nihil gtislalur, sed flores iilic aspcrsos
De decem triplicibus*
delcciat convivns olfacerc, tangcrc, inspicere, d i -
Decem quoque suut triplicia, quia sa pc tcrni, ct
versos rousicorum sonos auscutlare; aliquattdo
, , T

terni deiectantur corporis sensus supradicii. A l i -

Ucttis, visus, auditus el gustus, ut cum nihil ha-
quando enim condeleclanlur visus, auditusct guslus,
Lelur, quo deleclelur olfactus, sed Ulia, quibus ca>
ut curo nimis avide collyridae cduuliir, quae quasi C
teri quatuor sensus condeiectenlur . m

nix candidae videnlur, sponicque inanibus vei den-

tibus sic atleruntiir utresonare audiantur; aiiquando CAPUT XVIII.
visus, auditus et olfactus, tit cuin aiiquis in liorto De ullimo genere delictationis malcc.
slc rcsidet ul virides hcrbas aspiciat, fabulas audiat, Unum autem ex quinque partibus constat, qtiia
fiores olfaciat; aliqtiando visus, audiltis ct tactus, quandoque dclccunlur simtil hi omnes corporis 119

ut cum mulier speciosa dclectatiouis causa conspi- sensus. Aliquando enim dclectal hominem doinum
c i t u r , luxuriosa loqui audilur, sed et intcrca u n - interius omaum conspiccre, ebriosos in ea decan-
gitur; aliquando visus, gustus et olfaclus, ut cum Untcs audirc, ihideiii el viiiuin cornibus dcau- m

aliquem d e l e c u t inspicere vinum herbis coufe-

1 1 1
ralis p o u r e , ct flores per domum dispcrsos ol- m

ctum s c i n l i l l a r e , bibcre ct olfacere; aliquando facere, ipsosque, vei cornua aurea, vel alia tactu
visus, gustuset Uctus, ut cum aliquis est saturatus dclcctabiiia contreclare. Triginta iuque et unum
racemis, vineam u m e n deambulat, ut quam pul-
m
genera sunt delecutionis, ad quinque corporis
c h r e racetni in ea dependeant videal, et hos atque sensus perlinentia; qua his IriginU et uno m

ilios conlrcctans degustat; aliquando visus, olfaclus deleclantur modis, ex quihus duplicia simplicibus
et Uctus , ut cum qtiis diu nirois lilia conspicil, D sunt pcjora, dttplicibus triplicia, triplicibus qttadru-
oifacil et U n g i l ; aliquando auditus, gustus et ol- pltcia, quadruplicibus illud quod ex quinque par-
factus, ut cum divitcs delectat ccrvos in silva cla- tibus consut. Quunto eiiim plurcs sensus in delecu-
mamtes audire, cl quorumdam jam captorum carnes tionc sociantur, lanto ipsa deleclatio pejoratur.

V A U I i E LECTIONES.
m
Duo iidem sensus mis ,'uo, id esi, scnsus ms Vict. duo simul sunt idcm scnsus Condclcctantur m

visus ms A. t dclectatitiir siinul vistts * Et clamare ms A . i et- conclamare

07
Pilissando ms m

Vict. pulsando Dclcclaiur auscultarc ms A . i dclcclat auscullare

309
Atiditus, ut ctiin mss et 310

Edit. Col. 1573 audiiusct tnctus, ttt ctim " Aliqucm delectant manuscripta aliqtiem dclectat * " Viueam
l

Uraen ms A . i vinea taiiicn * Aique teporc aquae manuscript. alque teporem aquae
ai
Plcrunque m

quaUmi delectanttir sinyil el qnnteriii. ms A . i plcrunque simnl quatcrni et quatcnii deleclautur.' 01- , l f

faclu delcclatur tactus m$A.\ olfactu delcctatttr et lactus Suo modo deleclatur mis suo niodo, dclc-
,lft

clanlor Divcrsos musicoruin ms A. \ divcrsorum musicorum

117
Scnsus delectcntur m i A . i senstts
118

delecUnlur Edit. Col. 1573 scns»is toudcleciciuur Omnes corporum m n orancs corporis
M
Vinuni 1,0

de coruibiis manuscript. vinuni« j r U M U > Dcspersos m.vs dispcrsos

: j i
* Qui his mss quia his Ji
 EADMERI MONACHI CANTUARIENSIS
tll
Attameu aliquaedo pejor ett unius quam omnjum A * u l q u a i e r n i , aut simul omnes r e p n e a e n U s a e s i ^
simel delecutio. Sunt et alia delecutionis animae genera, quae n e e
CAPUT X I X . sensus Talent illi r e p r a e s e n U r e , ncc ipsa p o t e s t p e r
Pejoreu deltcteiie qum tdmrimu uui grtmoribui imaginationem cogiure,nt cum superbia d e i e c u t u r ,
detecimtur. sine o m n i imaginatione. Hanc etenim sensus n o o
Gravius est enim detraciionem libenter a u d f r e Talent Uli r e p r a e s e n U r e , quia nec V i s n a pofest discer-
quam flores polcbros aspicere, tangere, d f a c e r e ; n e r e utreaa sit aiba T e l nigra; nec aoditns, an aat
i n U r e a bibere semel aut bis plus quam esl necesse; sonora T d ranca ; ncc gestus, an eit duicis T d i m >
aliquodqne verbum otiosum audire. Sed in eodero r a ; nec olfactut, an sit r e d e i e a s a u t foetida; n e c
paribusTe iteccatis pejus est plures quam pauciores tactus, an sit mollis Tel d u r a , l e a i s v d a s p e r a *
sensus d e l e c u r i . Pejus est enim d d e c u r i visu et calida T d frigida. Ipsa quoque anlma a e a v a t e t
auditu inbonesti ^bci quam T i s u Untum, aut auditu imaginari u t r u m sopcrbia illa sit u i i s aut U l i s , q u i a
U n l u m . Iiem pejus est immoderau deleciari gustu est in exalutione s o l i u s cogitationis. Multo i g i l u r
et olfaclu potus confecti qoam Untum gustu, aut p l u r a genera s u n t delecuUonis, qna anima deiecta-
Untum olfaclu alicujus deliciosi cibi. l u q u e ex istis tur, q u a m iUius qua quinque corporis sensus o b l e -
triginta et* uno generibus deiecUUoois, alia sunt B c l a n »tt ^
l u r I eamdem ddectat Ula •*•
# C

mala, alia pejora. Mala, in quibus pauciores de- rare quae et illos scnUre , et toiidem modis, quot m

lectantur sensus, aut, si fuerint plures, oblecUntur sibi repraescnuvere; ei alia imaginari quae iUi sibi
in levioribus. Pejora, in quibus ddeetantu? plures, non repraesenuverunt, quia nunquam scnseiuut,
m

aot si fuerint pauciores in gravioribus ddecUntur.
Tot igitur et u l i a sunt genera ddecUtionis qua de-
lcciantur quinque sensus corporis.
CAPUT XX.
De animm detectaiione.
IUius vero delccUUonis qus dclectator anima,
genera sunt multo plura. Quidquid eniro exteriores
sensus scntiunt, sentiendo animse innuunt quale
sit Ulud quod senUunt, ut, cum qualiutem " rei
reprsesentaverint sibi et quod sentiebanl sentire
omiserint, deleclat animam idem cogitare, et loti-
dem m
modis quot sibi sensus reprasenuvere . C
Sicut enim sensus singulos, atit binos, aut lernos,
aut quaternos, aul simul omnes delectat istud vel
illud sentire et animae repraesenlare, i u et animam
delecut cogitare, quia sensus eisdem modis illud
v d illud senserunt, sentiendoque sibi repraescnU-
Terunt. Illud quoque, quod sibi scnsus nunquam
repraesenlaverunl, quia nunquam senseruni; sed
si sensissenl, repraesentare possent. Tol modis
sed si seusifsent, repraesenUre possent; et maaedaui
cogitare, quae ncque illi possunt sentire, neque ipsa
per imaginationem cogitnre, sed simplicilcr sine
orani iraaginatione.
CAP13T X X I a i l
.
De generibue exoUationit.
ExaltaUonis aulem 'genera snnt quiodecira, e
quibus quatuor sunt simplicia, sex dupUcia, qualoor
a iripiicia, unum vero qoadruplex.
CAPCT xxn.
De quatuor timpticibut.
atl
Quatuor iuque sunt simplicia, quia est exaliatio
aliquando in sola opinione, ut si quis opinelur se
esse dignum episcopalu, nec tamen vdit ficri c p i -
scopus; aliquando in sola volunuie, ut si v d i t fieri
episcopus, nec lameu opinetur se esse diguum epi»
scopatu; aliquando in sola locuiionc, u l si j a c l c t
se csse dignum, nec tamen velit fieri sciens se esse
diguura; aliquando in solo opere, ut si quis i o -
firaus per ignoraotiam assideat juxta regcm.
111

delccut animaro cogiure quot sibi sensus valcrenl CAPUT X X I I I .

repraesenure. Nunquam enim visus repraesentavit De ux duplicibut.
ei domum auream t o u m , quia non v i d i t ; nec au- Sex vero sunl duplicia, quia aliquando e x t o l -
a a a

ditus sonum ioto mondo diffusum, quia non audivii; lilur borao, in opinione simul ct volunuie, ut c u m
nec gustus panein melle dulciorem, quia non gusU- prioralu aliquo se esse dignum aestimat, et boc v u l t
vit; nec olfactus vinura balsamo fragranUus, quia ut prior flat; aliquando in opinioneet locutione,
m

non olfecil ; nec Uctus indumcnla Janea lineis

m
et non voiuiiute, ut cum aiiquis aliquam noo v u l t
leniora, quia non lcligit; nec aiia roulu ei sensus praciationem, quje sibi ofleriur, et ex boc ipse sc
repraesenUrunt, quia non senserunt; sed si sensis- cxtollens meliorem se aiiis arbitralur, et inde se
sent, repraeseniare possenl. Et tarocn, aut baec, aut jaclat i u umcn ul non a v e r U l u r ; aliquando in m

aiia bujusroodi inania eam imaginari deleclat, ac si opinione el opere, ul si aliquis se aeslimat dignuea
sensus sensissent, eique singuli, aut bini, aul terni, sedere juxla episcopura, el alicubi per igiioramiam

VARIiE LECTIONES.
m
Ut cum qualiuiem mt Vict. et Edit. Cot. 1573 ut quae qualiutem mt A. I uliqne qualiUtem Cogi m

u r e : toUdera mtt Vict. et A. i et Edit. Cot. 1573 cogiure et lotidem RepracsenUvere...ms A. I reprae* m

K£?K" *" N o , f a c i l m M
e t E d
° n olfecit
i L C o
»» Ulius quinque... delecUntur mu et Ediu
L i 5 7 5 n
Coi. T

1573 ilhus qua quinque... oblectantur Et eadem delecUt illam mt A. i et candeili delecUt illa
m

Quae illos seutire mt A. i qnae el illos sentire Quae sibi non mts A. i Vict. et Edit. Col. 1573 quae iUi
m

sibi non aa
« /n mi A. i hmc utque ad Caput 37 exctutive non habemur. m
Si quis inflrmus m i i Vict.
Gem.Bec. et Edit. Col. 1573 si quis infimus Sex sunt m i Vict. et Edit. Col. 1573 Sex vero sunt
a a a
•«*
Yi prior m t i et Edit. Col. ut prior Ut non averutur m i Via. et Edit. Coion. 1575 ne averuter
m
 GI3 LIB. DE S. ANSELMI SIMiLlTUDINIBUS. 614
assidcat e i ; aliquando in volunlate et locutione, nt A indtgnam ea. Contra eant extoUcntiam, q o r est ta
com aliquis volens episcopari, jactat inde se csse opcre, ipse Dominus ait : Cum inritatus fueri$,ad
dignum , licet sciat se esse indignom; aliquando
M f
nuptias, recumbe in novissimo loeo (Lue. xiv, 10).
in voluntate et opere, nt cum aliquis in convivio Contra cam vero quae est in loculione Salomon
vult residere in superiori loco, et ibi se ingerit i n - d i c i t : Laudet te alienus f U
, et non os tuum (Prov.
vitante nullo, qnamvis indignum se aestimct loco xxvn, 2). Contra eam quae cst in opinionc Aposlolus
tam alto; aliquando in locutione et opere, ut cum ait: Noli altum sapere, sed time (Rom. xt, 20).
praelatas aliquis aliquam in se fragilitatcm videt, Conlra eam vcro quae cst in votuntaic Dominus
ob quam, si boneste possei, ipsatn pnelationcm de» iterum dicit discipulis suis : Qui voluerit inter vos
sercret, et tamcn in verbis et actibtts suis qunmdam primuse$$e,erit vester$ervu$ (iiatlh. xxix,27).Contra
extollentiam ostentat, ne ipsam m
ejus fragilitaiem omnia vero extollcntiae genera itein ipse d i c l l :
quis anbnadvertat. Omnis qui $e exaltat, humiliabitur; et qui u humi-
CAPUT X X I V . liat, exaltabitur (Luc. xiv, i l ; x v m , 14).
Oe quatuor triplicibus.
CAPUT X X V I .
Quatnor autem sunt tripiicia, quia aliquando de-
De curiosilate et sedecim ejus generibue.
lectatnr bomo in opinione, ct voluntate et loctitione, B
Curiositas est studium perscrulandi ea*quae scire
ut cum dignnm se praelalione aeslimat, ct eam vult,
nulla cst uUIitas. llujus atttcm scdecim sunt gencra,
et inde se j a c l a l ; aliquando iu voluutate, locuiione
e quibtts quinque sunt siinplicia, sex depiicia,
et opere, ut cum ideo quia vult prelationem habei e,
quatuor triplicia, unum vero qtiadruplex.
fingit verbo, et opere, et actu , dignum se esse,
qnamvis sciat se indignum. Aliquando in locutione, CAPUT XXVII.
De quinque $\mplic'tbu$.
operc et opinionc, ut cum aliquis, licet jactet d i -
gttum se esse praelatione, el ea liberitius agat quibus Quinque itaque sunt simplicia, quia aliquando
dignus videatur esse, et boc idem arbitretur dc se, in sola cogilatione curiositas esl, ut cum allqnis
non vull tamen praelationem habcre, ut sanclior studiose cogitat quomodo alteritis secretum scire
judicetur esse. AUquando autem in opere, opinione valeal. Aliquando in vcrbo, ut cuin iilud curiose
et volunlate, ut cum praefalus subditos opprimit interrogal. Aliquando in aciu, ut curo circa illuin
immoderate, ut suam praelationem, qua dignum se dcarobulat, quasi aliud aliquid qtincrat, si forle
aestimat esse, qtfandiu vult possiderc, sine ullo ob- quod quneril, indicio aliquo cognoscere valeat. m

staculo haberc possit. Aliquando in visu, til cuui sollicilc considerat quo
C illc t e n d a t , quid agai; qnoroodo sedendo, staudo,
m

CAPUT XXV. arohuIaudQ, vcl aliqtio aiio modo se habcal. A l i -

De uno quadruplici.
qnaudo iu audiiu, ut cum inlenle a u s c u l l a t quid m

Unum est quadniplex, quia plerumque se bonto ille de alio, vei alius Jc illo dicai.
aXtollit in opinione, voluntate, locutione et opere ,
ut cum laude dignom se aestimat, et eam appctit: CAPUT XXVIH.
ei ipse se laudal, et quxdam magna operatur ttt De nex duplicibue.

laudem acquirat. Qttindecim itaque sunt exlollen- Sex vero sunt duplicia, quia aliquamlo in vcrho
iiae genera. quatuor simplicia, quae sunt mala; sex et aclu, tit cum eum amicabililer alloquittir , et
U T

dnplicia , quae sunl pejora ; quatuor triplicia,

f M interiin ei aliquid opcratur, ut cum scrmoiiibus
quae sunt pessima ; unum vero qoadruplex, quod bUndis, cum servitio quod ci facit, exiorqucat ab
cacteris omnibus pejus est; quanlo enim in plurihus eo quod quacrit. Aiiqnando in vcrbo e l visu, ut cuin
Itomo extollitur, lanto exlollentia m
ipsa pejoratur. alium rogat ut eum secum aspiciat,dicens: Piilasuc,
item sciendum quia solius operis extollentia t v #
9
iste ita vci ila agerel, nisi lalis vel lalis essct?
quassemper est per ignorantiam, est mala : solius Aliqtiando in verbo e l auditu, u l cum propc iilum
autemloculionis, pejor;solius vero opinionis, pcssi- p rcsidct, et ad alium loquitur qui ex aiia sui parie
m a ; solius autem voiuntatis, omnibus aliis esl pcjor. sedcl, et lamen aitenle auscullat quid ille poslerius
Stultom est enim cum aliqua vilis persona per igno- dical. Aliquamlo in actu ct visu, tit cum aiiquhl
ranttam assiilet juxta dignam; sed stultius cst, cum agil, nc advertatur dttm cum aspicil, sed credatur
inde te jaclal d i g n a m ; stullissimum vero, cum hac
avt scmper inlcndere opcri qtiod facit. Aliquando in
se m
aestimat dignam; multo aulem stultius cst, actti ct atiditu, ut cuni ante eutn vadit, el venit,
cum vuit residere juxta eam, cum sciat so inde cssc aiiscuiiaudo ca quae d i c i t . Aliquando in visu c l
m

V A B I J E LECTIONES.
Jaclat scessc non indlgnum m$*Vict. et Edit. Cot. 1573 jactal inde se esse dignnm
M f
Ostcndii : atit 1 , 7

ipsam ms Corb. oslcndit ne ipsam Edit. Col. 1573 ostendat : uec ipsam Sed dtiplicia mss scx duplicia
m

m
Tanto excellcntia ms Vict. tanlo exlollenlia Opcris cxcetlcntia mu opertsexiollcuiia
a M
So jactat 3 , 1

digtium m$$ se jactat dignam " Cum hac se ms Corb. ciim his sc
a
Te alientis ct mi Corb. lc aiieiiuui
m

ei Judicio aliquo mi Vict. et Edit. Cot. 1573 indicio aliquo

m
Quo ille intcndat i m . Vict. quo ille
m

tendat m
Atlente auscullat m i Vict. et Edit. Coi. 1573 inlente ausctilut Cum ei amicabilitcr loqtiilur
a v T

nu Vict. et Edit. Col. 1573 cum eum ainicabilitcr aUoquilur Auscultando ca qux dicis m i Vict. et Edit
a v f

Col. 1573 auscuiure ca quae dicit

 015 EADMERI MONACIII CANTUARIENSIS
nudilu, u l cum curiose ea quae agit considerat, r t A terrogat. Aliquando in guslu et olfaclu, ut cum
atudiose quae dicit auscultat, ut per hoc aecreta qujc degusut et olfacit. Aliquando in gustu et U c t u , nt
quaerit agnoscat, cum gustu scire quaerit an sit sapidum; et U c t o , an
CAPUT XXIX. sil calidum, frigidum vcl tepiduro. Aliquando ia
De quatucr triplicibut. oMactu el visu, ut cum aliquis, dum legit, berbam
Qualuor aulem sunt triplicia, quia aliqttando est j u x u se **• incognitam invenii; et a legendo ces-
in verbo, actu el visu, ut cum aliquis enumerat, et sans, eamque naso suo apponens, olfacit; deinde
inensurat, et considerat, quautum sol et luna dislcnt intuens, eam studel agnoscere quae sit. Adquando
a terra, quam magna sint ipsa luminaria. Aliquan !o in olfacto et verbo, ut cum cam olfaciens, quaerit
in actu, visu et auditu, ut cum aliquis se occultat ab alio quae s i l . Aliquando in olfactu et U c t u , ut
causa videndi el audiendi alioruin secreta . A l i -
m cum eam olfacit et conlrccut, ut sciat utrum sit
quando in visu, auditu el verbo, ut cum aliquis mollis an dura, lenis vel aspera ; quod l o L u m ooa M >

j u x u vias sedel, ut vidcal transcunles, audiat et ideo facit ut sihi nccessaria sit; sed U n t u m ut sciat
interroget rumores. Aliquando in audiiu, verbo et quae v d qualis sil * " . Aliquando in visu ct lactu,
aclu, ut cuin causa audiendi et inlerrogandi futura. u i cum aliquis veuiens ante roensam ubi pransnms
daemonibus sacrificat. B est, moz sublevata mappa qua panis est coopertus,
iniuetur an sit candidus ***; et eum conUngil, ul
CAPUT X X X .
sciat an sit calidus. Aiiquando in verbo et u c t u , ut
De uno quadrupiicu
cum eum non discooperit, sed inierrogal an cabdus,
Unum vero est quadruplez , quia aliquando est
vel ez quo teropore coctus sit; et eum coonertum
in visu, audilu, verbo et actu, ut cum aliquis
conUngit et premil, ut sciat an sit cahdus.
intuctur et auscultat quosdam, quos consiliari con-
spicit, et de quibus suspicnlur aliquid maU, ut et CAPUT XXXIV.
consilium eorum quoquo modo agnoscere posslt, De decem triplicibut.
accedens ad eos qtnerit an viderint aliquid quod se Decem vero snnt triplicia, quia aliquando est in
circa eos perdidisse fingit, et inlerea inspicicndo et visu, et in verbo, et ingnstu, ut cum aUcubi quis
auscullando circa eos quaerii qtiod nusquam per- residens **\ et ante se polum cypho deferri videos,
didiL sutim assurgit, et intuens cujus coloris s i i , quaerit
CAPUT X X X I . etiam quis potus s i t , el degustat an bonus s i L Ali-
De oeto et viginti generibut curiositatis.
quando iu visu, verbo et olfactu, ut cum eum non
Item o r i o s i u t i s genera sn..l tiginti et octo, e „ 0 ^ ,f a c | , ,
e n ( e q u a .
quibus tria sunt simplicia, novem duplicia, decem
lis sit. Aliquando in visu, verbo et Uclu, ut cunx
iriplicia, quinque quadruplicia; uuum vero ez quin-
aUcui comedenli deferlur cibus inier duas scuidlas*
que partibus consiai.
et antequam finierit quod prius comedebat, scutdlis
CAPUT XXXII. spertis qualit ille sit cibus considermt, et an benesa
De tribut simplicibus. coctus investigal, et eum conUngit ut an calidus %tm
Triasunt simplicia , quia aliquando coriosiUsest frigidus sit, agnoscat. AUquando bi visu, ct gusiu«
in solo gustu, u l cuin defertur piscis alicui pisa et olfactu, ut c u m de eo nihil inlerrogat, nec eunt
comedenti; et priusquam ipsa comsuropserit, de- coiilrccut, sed ei curiosus eum viiiere, et eoo u V
gustat cujus saporis sit piscis. Aliquaudo in olfacta, gusut et olfacii . Aliquando in visu, etgusru, et
m

u l cum eum naso suo apponii u l scial cujus odoris U c t u , ut c t i m dc co uihil inquirit, neccum osacit,
sit. Aliqttando in tactu, u l cum aliquis pannum sed curo curiositalc videndi eum degusui, et contre-
novum videns, conlrecUt, soluroroodo ulscial ulrum C U I causa quaro d i x i . Aliquando rn visu, et oibctu,
sit asper vel lenis, grossus an subiilis. et U c t u , ut cum de eo n i h i i inquirit, n e c eum degu-
CAPUT XXXIII. s u t , sed unlum intuelur, dfacit atque contrtcuu
De novem dupiicibut. D Aliquando in verbo, et gustu, ct olfaclu, u l cum
Novem vero sunt duplicia, quia aliqtiando est in aliquis convivantibus supervenit, el an d b i etpotis
gustu et visu, ut cum quis degustat ferculum sihi q u o s habent, sint b o n i , rcquirit, ct quosdam degu-
appositum, anlequaro consumpserit p r i m u m ; et s t a n s , alios olfacit. Aliquando i n verbo, gustu et
intcriro consideral si is qui residet juxta cum,melius U c l u , ut cttm non oifacit e o s , s e d panero contrecut,
habeat ferculum. Aliquando iu gustu el verbo, ut aut alios cibos; e t gustando quosdara, quaerit de
cum illud degustat, et an pipere conditum sit, in- aliis. Aiiquando m
i n verbo, olfactu ct tactu, ut

YARLE LECTIONES.
*• Aliquorum secrcta mt Vict. et Edit. Col. i573 aliorum sccreia Herbam apud sc mt Corb. et Edit.
m

Col. 1573hcrbam juxta se Levis vel aspcra mts lenis vel aspcra
181
••* Scd taiitum ul sdat q u * vel
qualis sil. Desunt ha*c in Edit. Col. 1573. * Inluetur au sit calidus mt ct Edit. Cot. 1573 intueluran sit
M

candidus m
Quis residci ms Mct. et Edit Cot. 1573 quis rcsidens *•• Nibil iuleriogai, nec eum con-
trcclat; sed esl curiosus enm viderc cl eum deguslal el olfacil ms Vict. 13 nihil inquirit, nec eum olfacil,
sed etim curiosiute vidcndi eutn dcgtistat ctolfacit Cihos, cl gustando quosdam, qurcrit de aliis.
m

Aliquando ms Corb. Vict et Edit. Col. 1575 Cibos. Aliquando.

«,7 LIB. DE S. ANSELMI SIMILITUDINIBUS. 61*
cum cos non deguslal, sed olfacit, qnacrit ct tractaL A tanintoexfcliini •••; ct cx sese quaedam exerdtnm
Econtra m
aliquaudo in gtistti, oifactn et tactu, n t magnum faciunt; illi volunlati, velot cuidam
M t

cmn de eis nihil intcrrogal, sed tamen degustat, dominac, ohediunt.

oJfacit e l coutrectat. CAPUT XXXVII m
.
CAi>UT XXXV. Simiiitudo inter propriam voluntatem, et aduUeram
reginam.
De quinque tripticibus.
Quinqoe vero sunl qitadruplicia. Qnia aliquando Propria namque voluntas cst velut qtiacuam adnl-
c s l i n visu, el verbo, ot gusui, elelfactu, u i c o m tera rcgina, quae se cuidam regi adultero conjunxit,
aliquis deamhulans in nundiuis, bas vel illas mcrccs ex quoetiam trcs filios habuit. Ex bis vero tribus m

considerat, cujus hnc vel ilto prelii sinl, iiivesligat tol alii filii el ncpotes sont geniti, ila mttliipUcati, m

uvas, vel poma, vcl alios fruclus degustal, olfacil ut numerari non possinl. Omnes atitem in familia
piper, vel cymium, vel alia I»cne olenlin; hoc totum illius rcgis ct rcginae consistunt, eorumque jussa
ca tantom faciens dc causa, ut scial quse vcl qualia quisque suo modo pcrficiunt. Bex ilaque cum m

s i n i ista vel illa. Aliquando in visn, et verbo, ct
gustu, et lactu, ut cuin supra dicta facit, exceplo
quod nihil ibi olfacit, sed roerccscontrcctans^ volvit
e t r e v o l v i L Aliquando in v i s u , et verbo, et olfaclu,
e t tactu, ut cum ibi nibii degustal, s e d alia facil
o n p r a d i c t a . Aliquando i n visu, ei gustu, et olfacttt,
e t iaclu, ut citm non inqutrit cojosbaec v e l illa sint
prctii, s e d caetera quae diximns facil. Aliquando in
verbo, e t gusttt, et olfaclu, e t tactn, ot cum rou
e s t curiosus videre ca, qttia saepius vidit talia, sed
regina isla cuidam alii rcgi adversatur, rollectoque
filiorum et ncpottim exercilu, regnum illius aggres-
D
snm praedalnr. Iiic atiiem exercilus sic scrvos illius
rcgis invadit, ut aut plurcs plures, aut tinus unum.
aut plures unum, atit tiuus plures nggrediatur.
Quoscunque vero devincere posstint, vinctos et
abductos in carcerero irnduni, exigcntes ab ebi
quantam nuuquam persolrerc possnnl, sed omnibus
affccti miseriis, in carcere illo defic.uiil. Haec aotem
regina , propria csl volunus omnium inobedien-
m

c a e l e r a facit sitpradicia.
CAPUT XXXVI.
De ultimo genere curiotitath)*
Unttm vcro c x quiuquc parlibus consislit, quia
nliquaiitlo est iu v i s u , e t verbo, et gustu, et olfaclu,
et U c l u , ut cum curiose ad baec vel a d illa oculos
convertit, et caetera omnia qttae supra diximus facit. £
QuadraginU Uaque e i qttatuer curiosiutis suni
genera, e quihus ocio suut simpiicia, uuindecim
tium domiua. Quae idee vocatur aduitera, quia sc-
paratur a Deo, cuicssc dehcrct conjuncla; otdiaholo
conjiingitttr, a quo dcbcret essc dtsjtincla. Ipse vcro
diaholus idcirco rcx dicitur c i adoilcr. qttia in ho-
mhiilms regitanspcr voIunlalcmpropriam,aniinabus
eorum, Dci vidclicet sponsis, ahtililur. Cui un
postqtiam propria voltmtas junxerit, cx illiussemuie.
id esi pervcrsa siiggesiione, tria prbicipalia cjtts
vitia , scilicet dclccUtionem, extollentiaro, cu-
M T

duplicia, qualuordeciiri iriplieia, sex quaoruplicia;
unum vero ex quinque partibus consut \ ii;cc
a a u m Um multiplex curiosius, quam el exaltatio
et dcJecUlio, dc quibus superiiis diximns, omncs ex
propria voluutaU nascuntur. Nisi cnim bomo prius
babuerit voluntatetu delectandi, vel exalundi, vel
iuvesUgandi curiose quae nuila sibi cst uUlius scire,
nanquam delecubiiur, vel extolletur, vel curiose
inotUia scniiabitur * * ; sed Umen borem vilioruni
mala praecedii volunus, sequuntur et ipsa, i u na-
riosiutem concipit; ct per qtiinque corporis scnsus,
M
velut ca paricna, emittit. Ex his vero tribos t o i alia
vitia nnscuntur, sicquc mulUpIicanlur, ut ahsque
numero babcanlur. Oinnia vero ex familia diaboli
prqpriaeque voiunUiis cx islunt; et ex scipsis quamdam
admirandam multitudinem reddnnl. Diabolua ilaque
propriaque volunias Deoltegi regum adversatur; et
congregata viliorum tnUitia, regnutn illius, scilicet
hiinc mtindttm, aggredientes, praedaniur. Ilaec au-
lem mUitia sic bumanum genus invadit, ut aui
m

scanlur ex ca, ex bis vero alia omnia. Ex deiecia-
liene naroque nascitur luxuria, adultcriuro, fbrnica
l k ) , immunditia, ventris ingluvics, cbricus et alia 0
Iiujusmodi vitia. Be exaltatione vcre inanis gloria,
iavidia, ira, Iristilia, et avaritia, et aHa siraUia. De
coriositaie auleni inquieludo, susurratie, detraclio
et caetera alia. Omnia vcro in famiUa propriae vo-
plora viUa plurcs homines, ant tmura unura, aut
pluraunura, autttnum plures, divcrsis modisacch
pianl. Qiterocttnqne vero supcrare possont, mala
consuetudine tigatum in infcrnum deiruduntl Ubi ab
eo [ i H i u m q u o d q u e vilium exigil quidquid unquam
pcr illud commisit. Quod quia nunquam persolvere
poteril, ncc c i mtseria unqttam doeril.

VARIiE LECTIONES.

Scd o l f a c i l , quaeril et traclat. Ecouira m$ Vicu et E d i u Colon. 1573 sed olfacit. Econtra
**• Ex partihusconsisiit qttitiqiie m$$ ex quinquc partibus coesistil: Nunquam delecUhitttr vel extol-
m

letur v d . . . scriiubiiur ms Vict. nunqtiaiu delectareUtr, vel exalurctor vcl... scnitaretiir VdunUlis m

exisUnt m i et Edit. Colon. 1575 vohiutatis existutit Exercitiunt iiiaguum m$ VicU et Edit. Col. 1575
M t

exercitum magiium **• I n m$ A . I llcra Iractalns ejusdem Anselmi Cantuarias Archicpiscopi, de propria
voiunlatc. m
Itt h>s vero m$$ et Edit. Col. 1573 Ex his vero llaqiic quoquc m$$ et Edit. Coi. 1575
m

omiU. quoque m
Bex aittem ms$ el E d i u Col. 1573 Bex itaqttc Ihcc nuteni Brgina ms. A . I hacc
m

Uaque Hegiun m
Tria prii;cip;dii vilinmss trt.i principalia cjus vilia •'* ll;cc aulcm familia ms et EdsU
Coton. 13/3 ha-c aulem niilitia
PATUOL. C L I X . 20
 619 EADMERI MONACHI CANTUARIENSIS 6»
CAP13T XXXVIII. A aliquando alterum alteri cedit, ut luxuria glorbe
SimQitudo inter propriam voluntatem, et venenosam iitani. Aliquando enim luxuria rcpellilur, ne laus
lierbam. concupiu perdatur. Omnla vero, sive hoc, sive illo
Rursus pr >pria volunus cuidam berbsB venenosae modo, proprhe volunlali diaholoque famulantur , m

atque mortiferae assimilalur ; quam medicus m

e quibus in homine tribus modis procreata nascua-
quidam peritissimus progeniei cujusdam, primis lur . Diaboli enim suggeslione, et earnis ddecie-
m

scilicet parentibus, interdixil, comminans eis quia tione, spiritosque consensu, unumooodoue vkium
sim
ex ea comederent , leprosi effecii procul
m
consummatur.
diibio interirent. At illi pneceptis ejus obedire no- CAPDT X L . m

luerunt, sed ex eadem berba comederunl; unde et Similitudo inter $ugge$tionem delectationem coneen- t t

leprosi effecti, leprosos quoque 6lios genuerunt, sum et canem.

atque, ut medicus eis cotominalus fucrat, uiortoi Ex bis igitur tribus (suggeslione videUcet, dele-
sunt. Qoorum ftlii, licel patres suos agnoverint berba ctatione et cousensu) suggesiio est velut canis poa*
illa infirmatos fuisse et morluos, seque ipsos lepra derosus; deieetatio, ut levis et acer catulus; coe-
percussos et morluos , eamdem tamen berbam
m
sensus aotem, quasi cauis fortls et tmmensus. Pon-
super omues alias diligunt, indeque cjbos oniversos R derosos etenim canis, cuni quempiam j u x u se
suos condiunl. Mane quoque surgentes ex eadam transeontem audierit, semd vel bis post eum h i -
m

quasi pro medicamento accipiunt, sed et somnum trsns, sutim quiescit, si lamen ille viam suam in
m

sero caplori, similiter faciunt. I l i igitur quam sint direcium teuuerit. Si vero respiciens instigaver.t
dementes, omitis qui audit, advertere potest. Sed cum, canis qnoque latrando, licet non mordeat,
nec minus demenuntur, qui propria volunute uluu- insequiler eum. Catulus levis et acer, instat acriter;
lur, ipsa est ctenim berba diaboli, venenosa sug- ct nisi cito pcrcussus fuerit, acrins mordet. Fortis
gcstione venenau, et onmibus ea ulentibus pesti- vero canis et immensus, et fortiter insUt; et aisi
fera. Hanc Deus, qui nostris pie fncdelur peccalis, magna vi obruatur, bominem stranguUu Quare
primis humani generis parentibus inlerdixit, cum ponderosus canis non est respicicndus, catulos vero
eos comedere pomum sob mortis comminatione mox repercutiendus, canis vero immensus viriiiler
probibuiu Qui quia praeceptum ejus transgressi ex obrueudus. Simiiiier aotem si peccati suggestio
eo comederunt, mox peccaUres effecti, el in anima animum pulsat, qui ab amore praesentium lendh ad
mortui, postquam alios peccalores genuerunt , et aeterna, mox eom deserit, si inientionem suam le-
m

ipsi carne moriui sunt. Homines Umen eamdem
voluntatem prae caeUris diligunt, et cam immiscetit C
emnibus pene quae aguiO. Nihil iUque islis demen-
Uus qui nibil ulunttir sita morte libentius.
CAPUT XXXIX.
Osiensio quomodo propriat voluntati omnia vitia rni/i-
tenl seu deserviant.
n i
nuerit ftrniiter. Si aulem ad eam altendens ia se
e
* cogitando qoasi cam inciUndo revoi-
verit, et ipsa saepius eum infestat, quamvis non vul-
neret, dum e s l suggestio sola. Sed si diutius eam
replioaveril, ponderosus canis in calulum transit,
id est suggestio in deiecutionem, quaeacriler i a s U t .

et nisi d l o rejidatur, animam vulneral. Quare mox

Buic deaique propriae voluntati, postquam suam ut venire coeperit, debet eam rcpdlere anima sponsa
in bomine sedem consUtuerit , alia viiiorum ge- m
Cbristi, cogiUns quia magna est ignominia i l i i ui
nera serviont, quasi mUites terras tenentes, dia in ejos conspectu appareat foedau delecuUone u m
velut pro soUdaus miUunies. Iba elenim vitia m
turpi. Nisi eam repulerit delectationem, catolus
quasi Urras lenentes, ei obediunt, quae pro seipds transit in immensum c a n e m , id est delecUtio in
in hominibus consislunt, ut adul*erium. Qui enim consensum t r a n d t ; qui arripiens animatn, eam nisi
aduiteratur, hoc ea aelum facit de causa, quia eum magna vi obruatur, o c d d i L Sed mox, ut ccaperii
viiinm ipsum delecUL llla vero servittnt ei, vdut atieniare , debct eum aaima magna vi obruere»
m m

mUiUntes pro sdidatis, quae sunt in homine, pro id cst immenso lerrore morUs aelcrme in se de-
aUis v i U i s : ut cupiditas preiiosarum vestiuiu pro p struerc. Suggestioni ergo ne altendamus, ddecu-
m

gloria inani. Nemo enim preiiosas vesles n i d ad tionem mox reprimamus, consensum fortiier obrua-
inanem gloriam quaeriL llcm viUum aiiquando huic, mus. Sicque cor nostrum studeamos custodire, ut
sliquando Uli viUo servit, ut avaritia aUquando nec una superfloa cogiutione diabolum
m

venlris iogluviei, aiiquando exduUoni. Rursus, valeat vioiare.

VARIifi LECTIONES.
m
Assimilator et comparatur mss et Edit. Col. 1575 omittunt et comparator Commlnatis m

d s qui si atss comminatus eis quia d Ex ea comederent ms Vict. ex ea comederint

m
Per- m

cussos et mortuos mss Gem. Dec. A. 1 et Edit. Col. 1575 jpercussos et moritoros Mane ser- m

gentes mss et Edit Colon. 1573 mane quoqne surgentes Et somninm mss et somntim m
Alios m

peccatores genuernnt m i Vict. alios genuerunl In m$ Vict. Quomodo omnia vitia propriae vohjnlati
m

miitislrent Sedem consiilnerit nu A. 1 et Edit. Col. 1575 sedem cpnslruxerii

m
llle etenim snuet m

EdU. Coi. 1573 IHa clenim Prae aliis viiiis mnnuecript. pro aliis vitiis
m
Diabolo quae famulantur m

ms A. 1. diaboloqtie famiilantur m$ Vicl et Edit. Cot. 1575 diabolo quoqtte famtilantur Proercala m

nascunittr tns Vict. peccaU nascuutur InnuA. 1 omiltitur. m

Atlenlare msi Vict. et Edit. Cot.
advenure m
Dcbcl cuut auima ms$ dcbet eum aniiua m
Ut ncque uua m$ Vict. et Edit. Col. ut ncc una
 L.1B. DE S. AN ELMl SIMILITUDINIBUS. 62i
CAPUT X L I . A taclus, secundum gcncra cogitaiionum mundarum
Simililudo inter cor humanum et molendinum. quac iutus voivuutur. Ex his auteiu cogitationibus
Cor etcnim nostrum siinile est nioieiidiuo seiuner inundis, ct Deo eas cogilando descruit, el aelcriiaui
molenti, quod domintis quidain cuidam servo suo sihi yitam acquirit; si vero diabolum cor suum
custodiendum dedit, praecipiens ei ut suam tantuin corrumpere periniserit, mox vitia per scnsus pro-
aunonam, videlfcet frumcntum, vci hordeum, vel grediunlur, juxla genera cogilalioiitim malaruiu
ctiam avenam, in e o m o l a t , et exeodem** quod
Mf 7 quae intus volvuntur. liaec autcm et Deo vehenicnter
moluerit, ipse vivat. Verum illi servo quidam i n i - displicent, ncc homo cx cis victum sibi acquiril,
niicalor, qui huic molendino semper insidialtir; qui sed mortem. Cum euiin ad fincm quisque pcrvene-
si quaudo iliud vacuum invenerit, aut arenani ihi rit, qnantnui boni vel mali nunc moluerit, tanluiu
statim projicit quae illud dissipai, aut piccm quae ad vitam vel niortein sibi pwparatuni iuvcnict.
conglutiuat, aul aliquid quod faedal, aul paleam Verum sciendum quia borum moleittium, id cst
quae tantum iliud occupat. Servus igitur ille si
m in bac vita laborantium, tria genera suuL
k

molendinum suum bcne custodicrit, doininique sui , CAPUT XLIL

taututn aiiuonam in co inolucrit, munda ex eo farina Simiiitudo inter molehtet et taborantet.
egreditur juxta genus amionae quae ralus molitur. ^ Uaec autem tria gcncra *** velul tres sunt bo*
E& eodem aulem quod nioluerit, et domino suo mines, do mane usque ad vesperam manu molentes.
servit, sibique ipsi victum acquiriL Si vero inimi- Horum ilaquc primus quidquid iiiolit i» saccum
cum suum violare molendiunm sutim pcrmiscril, suscipit et abscondil. Alier vero partem capii, par-
mala ex eo fariua procedit, quia mala eal annona tem in flumen negligeutia cadere perniittit, partein
quain molit. Hasc aulem farina, et vehementer dis- vero ventus rapit. Tcrtios autem quidquid molii,
plicet domino i l l i , nec servus ex ea sihi victum, sed impetus flumiuis secum tollit vel venttts dissolvit.
famein conquirit. Hoc ilaque molendinum semper Vcniente vespera, quando a labore ccssatur, et f r u -
aiiquid molcns, cor est humanum, assidue aliquid ctus laboris inquirilur, quid puias singulos habitu-
cogitans. Hoc Deus unicuique homini servandum ros? Qui farinam loiam rescrvavii, tolum laborem
iradidit, jubens ut in eo volval*** ilios tanium co- suum bcne recognovii. Qui vcro partcnt collegit,
giiaius m
quos ipse suggeril. Quorum cogilatuam inde hetatus est quod habuil; inde aulcm inaesuis
alii ut frumenluin, alii ut hordeum, alii ut avena est, quod vcnlo aui in fiumiue amisil. Qui vero lo-
suiiL Puri quippe ut frumciilum sunt, qoos anima tum amisii, eo tristior esi. Flumcit pro saeculi de-
rcplicat, ctttu in contemplatione posita pure dc ^ cursu accipitur, vento vcro gloria desiguaiur inatiis;
Deo cogilat. Ui autetn hordeo assimiiantur molendinum quod lola dic iuolit, pncscns labor hu-
qui dc virtute ht virlulem, quasi per quosdam la- jns saeculi, qui a manc usque ad vesperam nun-
m

bores, ascendcre medtUntur. Hi etenim, iicet sinl quam finit. Mane nobis crat qiiaudo nali fuimus,
boni, miuus tainen superioribus suut perfecti. Bli vcspera vero erit quaitdo pcr morlis debitum biiic
vero sunt ut avena, quibus homo inteudit sua dese- Iransibimus. Tempus itaquc pracseus dies est quo
rere v i t i a ; boni natnque sunl ct isti, sed lamen laborare debemus, unde iu vespera vivamus. Et sicut
impcrfecliores pracdictis. Uos itaque otnncs vult mola, circtun circa ducla, ad eumdcin semper lo-
Deus ut botuo tolo corde revolvat, et ex eisdem sihi cum revertilur, sic labor iste siugulis aunis more
victum aelernum acquirat. Sed quia bomiiii sempcr soiilo reiieralur. Modo namque aratur, seiuiuatur,
adversatur diabolus, et setnper iusidiatur cordi i l - metilur, pauificatur, comeditur quod iierutn ad idem
iius, quod si aliquando vacuum bonis cogilationihus reveriilur. In vcspera ergo, quando dicetur: Voca
inveuerit, statiin replet, si polest, malis. Harum operariot et redde illit mereedem tuam (Malth. xx,
9 9

aiitem malarum, aliae cor dissipant, ut irae el invi- 8), laetabuntur jtisti, tota fariua servata, id est vita
«Itae. Aiiae conglutinanl ct coinquinant, ut gaslrimar- sua. Alii vero qui non eam totam scrvavcrunt, iu
gi;c et luxuriae. AHae tanium occupant, ut vanae D ^
, I O C
» lxil > ^ * « P ri« laboris
M O B S L I 0 1 1 1 l a n i e , l 00 1 x a

11011 nimis nocivae. Hic igitur homo, si cor sttiim

M 1
sui Deum recogooverunt. Verum alii qui oinne tcm-
bene custodierit, sanclosque cogitatus iu eo revol- pus suuin in vatiitalc ponunl, ct quod faciunl 11011
verit, niunda per os vcrba, velut per foramcn mo- ab hnmana laude absconduiii, quasi otnnc studiuiu
leuditti, emittuiitur; uiiiiidus per oculos visus, iitun- vitx sua? iu dccursuut flumiiiis projiciunl, farinam-
dus per aures aitditus, tnundus pcr os gustus, inun- que suain vcnto committuitt; unde et iu fine, pane
dus pcr nares odoratus, mundus pcr totum corpus viuc ictcrnx carcbtiut. Vae iilisl
M S

VABliE LECTIONLS.

m
I n ea molal mtt in co molal m
Ut ex eodent mtt A. i et Vict \Zet Edit. Colon. eiex eodem
Scrvus auteiit iilc iwu et Edit. Colon. Sei vus igitur ille Ul iu eo mohit mtt u l in eo volvat
m
Tan- m

ttiin cogiiaus mtt laiilum cogilalus M l

Ul vanai gloriai 11011 m n A. 1 et Vict. i 3 111 vanic 11011 In m

m i A. 1 tucipif § ab hit terbit: veru.n scicndum, eic. Ilaec attlem tria gcn?ra, velut mt Vict. ei Edit.
m

Cot. baec atitoiu vclut > PiiCscns labot hujns wm p^aesens csllalior liujus
n Pauae v i l x tctcrnae mt Vkt.
m
1

uauc a:Uruu
 EADMERl MONACKll CANTUARIENSIS tes
CAPUT XLHl. A ci» itnn muliitudine rcplevit. Quorum nonnulli, M t

Quod bonilas cujusqne ftdelis Deo et omnibus bonis cum propriain vohintatero potius clegerunt facere
sil utilis . quam stih votuntate et ordinalione Dci remanere,
M l

Eo diligenlior ad sindium bonitaiis qoilibet cflici- miserabiliter corruerunl.el dontus ct aedificia magna
lur, qito fmctus tiberior inde provcnire probatur. ct spatiosa ex parte vacua rcmanscrnnt. U l igitur
Sciendum itaque cst quod bonhas cujusquo omni alumis qui urbem roagnaro fieri ordinassei, qui
creaturac cst utilis et bona, exceptis dacmoiiibns ct multa in ea palatia construxisset, roultasque mau-
damnatis bominibus. Deo etiam, qui nullius est i n - siones ad urbis aedificaiionem fecisset, sed babiia-
digens, qusdam ratione prodesse videlur. Homini- tores non haberet, et omnes quoscunqoe polnissel,
bus est utilis : quaudo enim ex vilae roerito quis ad ad se invttasset; sic facit Dominus Deus . Oinncs M >

aeternam beatitudinein pervenit, numerus electbrum enim, nt ad se venianl, et ut sibi ad sunc civitalis
incrementum accipit. Qui quanto amplius crcverit, aedificationem subveniant, precatitr, admonet, i n v i -
tanto roinus acterna rctribulio exspcctanda erit. tat, bonas leges pollicens, pacem et sccurilalcm
Nam cum numerus iile sanctorum complctus fue- promiltens.
rit , retributio jusl6rum mox accipienda crit,
M T
CAPUT XLIV.
tunc quidem in corporibus qnam jam habent in ani- B Commendatio supernce Uierusuiem.
mabus. Si atitero unusquisque fidelis, mox ut banc Ibi namquejura lcgum immobilia, opiimne con-
vitam dcserii, corpore simul et anima a.lernam bea- suetodines, ibi cives non ex limore alicujus suas
titudinein conscqucrelur, omnis qui hoc viderel ejus occultant opes, imo gaudent dum palam omnibus
sequi sanctiUtem cotnpelleretur; itaquc nieritum apparent. Nulius siquidem ibi incursus malorum,
fidei quodammodo videretur evacuari. Bonis itaque pestis nnlla, violentia omnisque rapina procul inde
utilis est, bis qui cum Deo sunt, quia eorum mcri- reroota. Praeterea locus arooenus el magna dulcedine
tum sua pracsentia anget: et illis qui in praesenli refcctus; domos paretae, aedificia ampla, diversi
vita sunt, et adhuc fuluri sunt, prodest, quia
M t
generis mansiones. Unde et ipse Domintts : In domo %

locuni in illo coetu beatorum implet, qui nullo modo ait, Patris mei mansiones muitee sunt. Et propbela
in fine vacuus esse potesl. Facit etiam aliud; ma- Baruch : 0 Israet quam magna esl domus Dei et % %

iitiaro perversornm siquidem exemplo suae boni-

I M
talis restringit"°. Soli ac lunae bonus bomo, caete-
risque crealuris est ulilis, quia in consummatione
justorum commutabilur in melius quidquid est
omnium creaturaruin. Sol quippe, sicut prophela
qnam ingens tocue possessionis ejus! (Baruch. 111,24.)
Magnus, et non habel consummationem, excclsus
et iroroensus. Tenebrae ibi nullae, luce iudeficienter
circurolucenle; infirmius nulb, sanilas indcfessa,
u
i ommodi, omnia ad votum. Ad hanc iUque
n i h i l nC

a i l : Septempticiler lucebit ut lux septem dierum; et %

aedificationem i n v i u t nos Dominns, dicens: Vente
luna erit sicut soi (Isai. xxx, 26). Aiiae creaturae, ad me % omnee qui taboratis et onerati e$tis et ego%

iicet pulcbrx s i u t , maubuntur in melius, cum illas teficiam tos (Matth. x i , Qui ergo venire voluc-
Deus muubit in slalum exinde non comrouUndum. r i l , Dei procul dubio quodammodo adjtttor erit.
Angelis quoque bonus bomo utilis est, quia se onv Unde Apostolus : Dei adjulores sumus\ Dei atdifico-
nibus iUis amicum facit. Qui enim mihi amicum - tio estis {I Cor. m , 9). In boniute ergo quicunque
acqoireret, qui me Unquam seipsum diiigcret, et steteril, non solum sibi et omni crealtirae u t i i i * erit,
quem ego Unquam meipsum aroarero, roagnas ci sed etiam ipsi suo et omnium Conditori, u l dinimus,
graiias deberero. Quisquis ergo bonus sluduerit beneficium pracstahii. Hacc enim civius sancta, cni
esse, in bonortim aroicitiam transibit, i u ut unum- se sponle associavit , si vei unus homo defuerit v , v

qucmque lanquam scipsum amabit, et omncs eutn

bonus, nunquam pcrficietur.
sodem modo charum habebunt. Tantus enim amor
CAPUT XLV.
Untaqne concordia inerit omnihus, u l omnes amici
Quod bonitat boni hominis damnatit et damonibut
unius, sinl amici ct allerius. QualiUr auicm bonus D sil inulitit . 4M

cliam Deo sit utilis videamus. Omnipotcns Deus Noundum etiam qtiod, sicut bonilas hominis boni
civilalem quamdam mngnam ct admoduin spatio- omnibus esl ad laclitiam incrementum, sic daeiue-
M f

sam ad suam gloriam aedllicavii, quam copiosa

M >
nibus el boroinihus damnaiis est a d detrhnenUim; i M

VAULE LECTKONES.

In mt Vict. et Edit. Col. Quod bonius cujusque fldelis Deeel omnihus bons s i l utilis
M f
Ille m

scihcet sanciorum completus fucrit ms Vict. et Edit. Colon. ille sanclorum iniplems fuerii n
pnesenti vita sunl et adhuc mt Vict. et Edit. Col. impracscniiarum suni vel adhuc Militiain perverso- m

l . vf*!
r u n m
. 9
'
- € l
J E
P^rversorum * Siquidem, exemplo, suae boniuiis reslringit ms Vict.
d i L C o t M A I L I A M
M

et Edtt. Co/on. siquidcm excludit exemplo suac boniutis Admoduro spaciosam mt Corb. Vtct. et Edit. M l

Col. Admodum speciosam Quam speciosa civium mi Vict. et Edit. Col. quam copiosa civium
M l
Sic k M

facil Doromus Deus : msVicl. et Edit. Col. sic facit Dcus : » Et omni et crealurac mtt tl Edit. Cot. ct M

oinm creaturx cui soonU assoniavii mn Corb. et Edit. Col. cui se sponte associavit *•» Quod bouius bo-
itunis, damnatisel docmonihiis sii inulilis. m i Vict. et Edit. Cil. Quod honitas honi hominis damiialis , ct
dcemonibus sit utilis Oinnibuscst ad ms Vict. et Edit. Col. hominihus csl ad
M #
Damuatis ^ t ad M T

mt Vict. et Edil. Col. damnalis erit a.1

8*
d*momun* namque ei hoininibus damnalis, sanclo- A
ram cousummatio cril inlerminal ilis luctuset aelerna
damnatio. Nam cnm isti obtinebunt corporis ct
400
animae gaudium sempiternum, lunc similiter el ilii
ibnnl in sttpplicium aeternum. Quod quia daemones
LID. DE S. ANSELMI SIMILITUDINIBU^. 6*6
fuerit iufidelis csse, flagcllatur inlurim, tisqiiequo
congrcgentur ct alii qui cum co in carcerem sunt
detmdcndi, ut simiil in eo incipiant omncs cruciari.
Mox crgo utfucriut omnes congrcgati, et fidelcs vel
iufidelcs essc fuci int comprobati, hi simul ° onmes %l

iton latet, modis omnibus laborant sanclorum incre- in convivium collocati, s a l i a n t u r , illi v e r o iu 41T 4 l i

mentum impedire. Qaoniam quidem, donec ultiinus
illorum eis associetur, uon includuntur, sed habcnt
poteslatcm tenlandi cleclos Dei, quatenus qui probati
inrenienlnr digna remuneratione coronentur; victi
vero atque reprobi perenniter puniantur. Vigilemus
ergo, ut Salvator admonet, quia adversarius nostcr
circuit, queerent quem devoret (I Petr.
carcerem trusi, fame et siti inoriuniur. Ilic igilur
rex ipse Deus est, qui sic discerntl iuter bouos ct
malos mundi istius. lpsc elenim, praparato hinc
paradiso et hiuc iiiferno, constituii qtiia qtioscunquc
sibi fidcliter ohsequentes invenire poterit, postquam
omnes, ad euin cxhoc saccuio lr?iiftet*iHes* futfint
v, 8). lllum congrcgati, simul omnes in paradiso in corpoic 4 , 0

auiem devorat quem sua suggestione in malis actibus
indurat. Nolaudum etiam quod qui bonis alterius
arridct, sanctis conscniil; qui vero invidel, diaholis.
Siqoidem magis pulo ejus salvationem sperandam
qui parutn boni facit et benefactis aliorum favet
qoam illius qui roulta facit et invidet. Is eteniro cui
benefacta aiiorum placent, si damnatus etiam csset,
Juste laliter conqucri possel: 0 vos sancti, semper
et anima collocabit. Quoscunquc vcro repcrirc potc-
r i l pncceplis sms resislentes, postquam ipsi conve-
B iieriut, omnes siinul in infernum horribiliter cum
diaholo detrudet. Omnes itaque per praedkatores
suos ad se invilat, ut quomodo sibi quisque velit
obcdirc agnoscat. Verum ejus praeceptis alii obc-
diunl, aiii vero resistunt. Utrorumqiie autem alii
prius, alii morientes posicrius ejus cxamini rc-
400

de vestra justitia juste laetatus fui. Ilaque, si beati- pnesentantur. Quicunquc itaque ei ol>ediens fuisso
ludinis vestrae parliceps non fuero, inde damnatio- comprobatur, rcquies ei (scd in anima sola) interim
nem accipiam unde semper gaudebam.
409
dalur. Quicunquc vero de inobedicnlia convincitur,
CAPUT XLVL et ipse in anima sola cruciatur. Postqtiam aulciu
De timiiitudint inter Deum et auemiibet regem $uo$ oinnes mortui, et, ut dictum esi, sigiilaUni exani-
judicantem . 4 u
Diati fucrint, fiuiloqitc s;cculo cuuctisque resusci-
4 0 1

loter salvandos autem et damnanoos sic Deus

014
discernit quomodo rex quidam inler fideles et infl-
deles impcrii sui. Hic ilaque rex, praeparato ex una
parte quodam convivio roagno et ex alia parte
419
quodatn carcere tenehroso, disposuil quia quoscunque
sibi fidcles polerit coroprobare, poslqiiam omnes
4 i a
congregali fuerint, faciet simul discumbere; quos-
cunque auiem sibi infideles esse conviuccre poteril,
UlU.illud etiam gcncrale j u iiciuin peractum fucril,
boni omnes, in coeium trauslati, in anima siinul ct
, corpore heUbuntur; inali vero, in infernum dclrusi,
' el ipsi i n anima simui c l corpore torquebunlur. E l
sicutboni perfecuro corporis et animae bcatitiidinent
lunc primuni obtiocbunt.sic et roaii c contra perfeclx
niiseriae corporis et rniinae iuuc primum subjacc-
buut . 4 M

postquam et ipsi fuerint congregati, in lenehrosum CAPUT XLVIL

iilum carcerein simul faciet dctrudi. Omnes itaque De qnatuordecim beatitudinibus corports et animcc.
ad se i u v i l a t , ut quis sil fidelis quisve infidelis
4 U
Multi honiincs (qtiibus nomiutiquani boui morcs
4,3

agnoscat. Iloruin auiem fidelium et infidelium, qui et justa opera proponuntiir, ttt sc iu eis, sxculi
onines invitantur, alii pracedunt, alii subscquun- postposita vanitate, cxcrccant admoiieuturj inqttirerc
lur. Fidelium igitur cuicunque, u l vcnerit, |ioslquain solent quaroobrcm, quo pracmio, qua rctributionc
vcre esse fidelis comprobalus fuerit, datur misluin in Bcspondctur ilaquc illis quod scriptttm c s t : Quiu
terea cU)i,doiiecconveiiiantoinnesqui curo ipso sunl nec ocuius vidit, nec auris audivit t ncc in cor homi-
ccenaturi, ut simul incipiant omnes epulari. Infidclium nis ascendit quce prccpwavit Deus ddigentibus se v u

aulem, ut venerit quisque, postquam convictus rj

419
(I$ai. L X I V , 4 ; / Cor.n,9). Quod, cum illi nou claro

VABIiE LECTIONES.

Nam curo isU m$ Vict. nam cum justi

4 9 i
Damnationem non accipiain m$$ el Edit. Col. damnatio-
4 0 9

nemaccipiaro De similiiudine inter Dcum ct aliqucm regem, suosjudicaturos. tnii

419
etEdii.Cot.de
siinilitudine inter Deum et qtiemiibet reges suos judicantem inter salvandos siqiiidcui ms A . 1 Inter
M l

s dvandos autem * " Quodam convivio m$ Vict. et E d i l . Cot. omittunt qtiodam * Quod ouosctinqtie %l

m$$ et Edit. Cd. quia qtiosciiiique * Adinvital ms A . 1. Vict. et Edit. Col. ad se invilai
u
Infidclitim M i

ttt ms A . i Infidelium aulem ut l l i , srilicet, simul ms A . 1 el Edit. Cot. hi simttl

u o
Collati salian- 417

ttir m i A.i et Edit. Cot. collocati sali-.inlur nu Vict. collocati socianlur llli vcro, scilicei i n -410

fideles, in mi Vict. et Edit. Col. I l l i vero, in In -paradisuni, in mi Vict. et Edit. Col. in paradiso in
M f

490
Alii moriuntur posterius m n moricntcs poslerius Sigillatiin examinati mis Sigillalim exanimali
%tl

Torqucbatur. mr A . i torquebantur. Kt sicttt boui perfcclam corporis et animac bcaiitudinem tunc

4 t >

primum ohlinebaot: sic el mali econtra perfecte miseriae corporis et animac tunc primuui suhjaccbiint
Mulli horoines, etc. A . i. Qualiiordccim quippc sunt beatiludinis partes, etc. qua: in senlentiis quidem
1 , 1
%

omnino eadem sunl ac in Edilis; at in verbis prorsus diversa : in mss enim abbreviauc sunl sancti Anselmi
stntenlia! de bentitudine, quas prolixius exposiias legimu$ in excusis manuscript. Sugiense P. 16 harc eadem
bretiut adhuc conlraxit Diligcntibus eum mi 1'icf. et Edit. Coton. diligenlibus se
i J V
CS7 EADMERIMONACHI CANTUARIENSIS •»
quid sit advertere possunl, repetitur boc * ipsum A sed neM
Dcom in his qnoqno modo posstnl oKpaulcrr.
sliis verbis, et dicitor eis : Praemium qtiod liis qui Nam si pcr ea nihil oflensionis in Demn ceolrab»
in bac v i u Deo senriont in futnra vHa recompensa- posse ceito sentirenl , v e l se ab a?icrnoruni amore M ,

toT, est vita aeterna , beatituilo aeierna, aelerna

4 M
jucundius, suulcientia simul omnium commodorum
secundum voluntalem et sine omni indigentia. Haec
ergo, cttm illis boc modo dicuntur, bona qt.idem
et magna, ut sunl, videntur; sed quia non iniellignnt
quid in bac vita babituri sinl, ncc sobilo quid sit
omnium commodorum secundum voluntatem sufficien-
tia et sine omni iudigentia percipere possunl, haerent
aninio,nec multiim afTceti saporead aoditiet a sae-
4flT
culi variitate i r a h u n t u r . Quid igilnresl agenduiu ot
4M
haec illis al quatenus sapiani el sic ad bona opera
erigilent? Puerorum more cibandos aeslimo eos qtii,
bonoriim impediri non pertimescercnl, profcclo ]w-
cundius in ipsts quam in eorum contrarus sc dcdu-
cercnL
CAPUT XLIX.
IIa $unt quatuordecim partes
1
miscrut,
Partes vero miseriae qnaiuordecim pnrfibcitis bea-
litudiuihus conlrariae, hae s u n l : Turpttmlo, poode-
rositas, imbecillilas, serviiiis, infirmilas, anxictas,
viia; brevitas, insipicnlia, inimicilia, discordia, dcde-
cus, impotenlia, limor, irislitia. NsUndum quod
sicttt seplem priores illius healiludinis partcs ad
corporis beatitudinem , septemque po«teriores 4,4

si aliquando grossitm aliquod pomnm edendum per- B
cipiunt, illud, ob dcntium tenerttudinem et oris an-
gustiatn, absnmere n e q i i e u n l , nisi pro i l l o r u m
4M
capaciiatc prius f a c r i t particulaiim divisum. Ila-
4 n
que dividamus in partes magua quae diximus, ut
inde possinl ad vilam nutriri, de quibus agimus.
Quae ut melius eluccanl, cotisidcrcmus quae in bac
viia mcns avidius antet humana; et cx his, prout
possumut, coiijcctcmus illa cos habiiuros in vila
aelerna multo cxcclleuiiiis. SiqiiWem intcr multi-
moda mundi pcrieula constiluti, si Domini fuerint
prxccpla seculi, alque cum ipsa illic adepii fuerint,
plenitudine dcsidcrii sui se ncquaquam fraudatos
4 , 1
ad animae pertinenl beatiludiucm, sic quoqtte scptem
priores hujus miseriae partcs corporis, scptcmque
4M
ultiroae niiscriam perficiunt mentis. Quicnnquc ergo
illas omnes beatiludinis par:es hahere polerU, ner-
fectam cerporis et animae beatrttidinem possidebit.
Quemcunqite vero has omnes miscri» partes tole-
rare contingerit, sitmmac corporis ct aniinae rniseria?
subjaccbit. Vertim tn hac v i u , ncc tmam Hlius bea-
tiludinis et hnjus miseriae partem qttisquam potest
hahere, nec nirsus cx toU ea carcrc. In alia vero
viia, aut perfcclam habens beatilitdinem miscriae
nullatenus suhjacebit, aut summae subjacens miscrisp,
oronino beatitudine carebit. Quod u i lolttm cotu- 4 4 1

pcrcipieni. H:cc igitur, ut praetaxavimus, faciamns
et a miuimis paulatim progrcdh.mnr. Quatuordecim £
igilur suni beatitiulinis parleg, quas, Onito generali
examine, perfcciius omnes clccti babcbunt; loti-
tlemque miscrioe genera, qux mali tunc sustinebunt.
I I * autent bcatiutdinis partcs atque roiserice sic sibi
invicero sunl omnino coutrarhe quomodo ct ipsi qui
eas accipiunl in rctniincralionc.
probare possimus, pcr singulas bealitudinis alque
miseriae paries curramus.
CAPUT L.
De pulchrilndine et turpitudine.
Pars igilur prima beaiiiudinis est pulchritudo; et
miscriae, per contraritiro, lurpiludo. lllam omncs
hahere, hac vero eonenpiscttnt carerc. Verum bic
nculram habere perfeciam , vel nenlra possunt
4 , 4

CAPUT XLVIIL carere. Qtiaenam enim est illa speciosilas hominis,

IIcc snnl quatnordecim partes beatitudinis. qu.-c non sil multo tninor piilchriludiue floscitli . 4tT

Parks vero bcalitiidiuissunl pulchritudo, agtlitas, Qitis enim til liliuro candct? Quisve u l rosarubcif
fortitttdo, libcnas, sanitas, vohtptas, longaevilas, Qnia lamcn quanliilamciinque pulchrilndincm
4 4 8

snpietitia, amicitia, concordia, honor, polcsias, seeu- habct, ncc suroroae turpiludini subjacct. N o n ergo 4 M

ritas, gatidium. Ista, ut aestimo, simi, quae propter
sc cl pioplcr quas alia qtinpque ah homiitibus appe-
luntiir. Si atilcm in his altqua siinl quac aliquando
servi Dci non modo nou appeittni, scd etiam magno-
pcre in hac vita ctirare subicrfugiunt, tit sunt, vcrbi
graiia, pitlchrtimlo corporis alquc vohtptas, utiqite
non idcirco ca fugitint quod h;ec ualuralilcr nolinl,
vcl illam vei isum pcrfccte habere, nec eis iu hac
viia potesl omnino carerc. In alia vero v i u pcrfccle
alteram hahehil, alteraque omnino carchil. Pulcbri-
IX ludo cleuim bonum quoddam csl, ct quod nalurali-
tcr a cunciis haheri amalur. In illa siquidem vita
pulchrittido juslorum solis pulchritiidini, qni scptcm-
plicitcr qnain modo sil, gplendidior eril, adaequabi-

VARLE LECTIONES.
4 M
Repcrititr hoc m$ Vict. etEdii.Col. * Recomper.santur, csl v i u m$ Vict.ei
rcpclilur h o c 4fl
Edii.
Coi. recomp?nsnninr, viln aeterna Multuin aftccli ms Vict. et Edit. Col. multuro cfficaci
4 I T
El a sav 4 M

cnli vanitate tini Vict. et Edit. Col. omittuut Absorbere nequcunt ms Vict. et Edit. CoL
4 M
assnmcrc
iicqttcunt 4 M
Nisi pro iilorttm ms Vict. et Edit Col. si pro illorum Prius fucrit ms Vict. et Edit. Coton.
4,1

pritts non fuetii Fueriut. pleniiudiue ms Vicl. ei Edit. cot. fucrnt plcniludincm
4 M
" Certc sentirent 4

•m Virf. c c r l o sentirciit Scptcm posteriores msi ei Edit. Coi. sepiemqtte postcriorcs

48V
Quod lotnm 4 , 8

itt m n A. I . Vict. et Edit. Cot. Quod ut loium Ventm hanc nciilram habcrc p e r f c c U n l ms A. I Verum
4 M

ncittrum habcrc p c i f e c i c ms Vict. et Edil. Cot. Vcrinn hic nettlram habcre pcrfcclam Fhwcnli? nu 487

A. I el Vict. 1$ tloris Dci Edit. Coi. foris scculi Quia lamcn q i i a t i t t i l a m q u c F.dit. Colon. Qula cinti
4 M

qtiaiitiitannini|uc ms A. 1 Quia tamcn qu^nlulaucunqttc ms Vict. 13 qu;c U m c n ouautuiamcunquc Sub- 4 M

jacct Non Edit. Col. s u h j a c r r c , ncc

 LIB. DE S. ANSELMI SiMILITUDINiBUS. b30
tur. Unde scTtplum c s l : FnUjebum justi sicut sol, in \ Radius quippc oculorum nostrorum, tn sublcvatione
conspectu Dei (Uatth. x m , 43). Amplius, corpus palpchrarum, usqtie ad coclum pcrlingit, et ictus
Christi ciaritati solis pracluccre ncscio qucm-
4 4 0
carum lolus in semei ac itilcger redil. Amplius,
4 4 t

ijnara posse ambigere. Huic atttcm similcs, teste
Apostolo, criinus, qui a i t : Reformabil corpus humi-
iitatit nostrce, confignratum corpori ctaritalis suce corruptibilitate corporum suorum potianluv; quam
(Phil. i t i , 21). Ha?cautcm atictoritatc comprobata,
4U
si qobi eiiam vclit sihi ratione comprobari, credo
nulli debere incrcdibile vidcri justos pulchriiu linem
solis in illa vila, ubi mortale hoc absorbcbilur, lan-
tummodo sortiri, cum vere dicantur et sint lem-
phim et scdes Dci, qnod nusqnam in divina pa-
gina dc solc isto visibili mcminimus I c g i . Hac
constal quidem animas sanciorum, quac jam ccelc-
stia teuenl, necdum plena fclicilatc i r n i , doncc i n -
cum adeplae ftterinl, non erit quod amplius velinl.
Ilrcc itaque corpora, si cas a sua vclocitatc aliqttale-
nus lardiores aul graviores cfliccre dcbercnl; nitni-
rttm eorum polius consortitim abhorrercnl qtiam
appcterent. Igittir ea, quam diximus, velocitatc do-
tabilur bomo sanclus, cutn ad vcram vitam fucrit
Iranslatus. Mahts vcro lanlo pcenarum pondcrc pre-
4 M

igilnr tali el lanta piilchriludine justus rutilabit. Si metttr, u l nec pedctn quidem, vcl manus, vcl aliqui.l
vero injustus ftierit, coeno ct omni cadavcre fceiidtor
erii, omniqite fuligine furpior. Ihi ergo pulchriludi-
nem perfeitam aut su umam habebit tiirpitudinem.
CAPUT LL
De agilitate el ponderositate.
Scctinda pars beatitudinis esl agilitas; ntiseriae
vcro, econtra, ponderosiias. Has vcro nec omniuo
habere nec rursus his homo potcst penitus hie ca-
rere. N.un quanta est hominis agilitas, quam mini-
mus pas»erum superat, quia lamen qtioquo modo
4 4 1
movere se polesi, nec sumntae ponderositati subjacei?
in fiiiuro antem ant perfecte agilis erit, aut sic pon-
derosus ut s c omnlno moverc non possil. Scd iu illa
heata viia velocitas, qune pulchritudine non mintts
amatur, tanta nos comitahitiir u l ipsis angclis
Dii apque cclercs simus fuluri, qui a coelo ad ter-
ram ei, econvcrso, dicto cilius dilabuntur. Quae
celeritas, ulrqm sit in angclis, si probari nccessc
esset, excmpli gratia, dici posscl bomincm, mortali
adbuc carne gravatum, mox a Judsca in Chaldaeatn
sui corporis possil movere. Undc ct illtid in Evangc-
Ho : Ligatis manibus et pedibus ejus, mittite 4V
* eum
in tenebrus exteriores (Mallh. x x n , 23).
CAPUT L I I .
De forlitudine et imbecillilaie.
Tcrtia pars bcatitudinis fortitudo dicilur; miscriae
vero, imhccillilas, quac ei opponittir. ScJ quae est
bominum foniiudo in hac vita, quortim plenant
navini echinus in niari reteiilal? Quia lamcn homo
imbeeillia quncdain supcrare valci, uec omuiiio
imbecillitati subjacel. Ilaqtic nec fortiiudincm per-
fcctam, nec sumnt.un hic habot imbcciUitatem. Verum
prxstabnnt viribus qiiicuiiqiic stipcruis tncrticriitt
civibus associari, in tautum, ut nullatcuus illis
4 4 4 quidquam obsislerc valeal, vcl si niovendo quiu
aut cvcrtcndo volvcrint a suo slntii, qtiin illicocedal.
Nec in co quod dicimus majori laborabunt conatu
quam nos modo in oculorum nostrorum niolu. Nc,
quacso, similitudo illa aiigclortim nostro cxcidal :th
animo qtiam adcpturi sumtis in fultiro, qnatcnus,
440

per angelum delatum, iudeqtte tradito prandio quod si in hac forlitudiiic atit in his qu:c dictitri stimtts,
deferehal, sine mora relatum. Ergo cum istisomnino cxemplitm noit occurril,vcl ipsa, pcr qiiam angclis
451

par veIocit:is nobis eril quibus, M C U I promissa esi, hdaeqti^bimur, ad ca comprohan.la prosit. Sic
eorum aeqtialitas incril. Apostolus eliam, qui cor- igimr iu qittbus angclos valere constat nosira
4 8 1

pora nostra, quanlacunque locorum intcrcapcdinc
separata mcmbraliiti fueriut sive dispersa, in iclu
ocnli asscril rcsiirrcctura, salisinnnil qitam velocila-
icm eadem corpora iucorrup.ibilia sinl habilttra.
Corruptibite quippc hoc, sictit ipsc lcstatttr, imficef
incorruptionem, et mortate hoc indnet
(l Cor. xv,r 53). Hujtis qtioquc vclocitatis cxcm-
/ — •g«.v.|>.*« ••»»««*'
plum in I J lio solis liccl itttucri, qui staiiin orto
sole in plaga orienlali perlingit usquc ad ultima
|d.tg.c *occiJcntaIis u l in eo perpciidainus uon essc
44
impossihileqtiodde nostra dicimus ftitttra vclocitate,
pncserlim cuin rchus animatis solcal incssc major
velocilas quam inanimatis. Uincclisim " radio sriis
sitnile cxeiuplum vclocitatis habcinus iu nobis.
Corpus Chrtsti ms Vict. 13 Ilcc autcai ms Vict. et Edit. Col. haec auicm
441
iiihilhomiitus foitilttdo valcal; ncmiiicm utilciu qui
4 M
duhitcl pula cxislere angclos ca qna volttnt
fungi forlitudine. Ctiin igilur similcs cis fucrimus,
nunqiiam imbcciUiores illis crimiis. Scd forlassis
qtuercl aiiquis : Quid nobis tuuc illa fortiludo pra>
immorlatilatem stabit, cum singulis lam convcnicnlcr, ul convcniou-
tius ncqueant, ubiqtte dispositis, nihil immtitaiidiim,
_ w | 1 '
nibil vcrtendum, nihil staluendiim sil in qtio virc*
suas quis excrccrc possil? Qtii baec dicii paucis
nobisctim qttid in hiijtisiuodi habcat usus htimanus
altcudal, et vidchil quia non scmper omuibtis quiC
habemtis ct qu;c nos habcrc non parum gaudemus
4
actu titimur; sicul, vcrbi gralia, ipso visti potcstatc
nliqua nonnuilaruin scicnlia rcrum, clmultis inliunc
VABLE LECTIONES.
invenimus 4 4 1

legi mss et Edit. Col. mcminimns Q-ii tamcn msset Edit. Col. Quia lamcn
448
Angeli mss Angelis 4 , 4

4 V I
Ad tcrram ms Vict. et Edit. Col. ad lcrras Ad iiltimiim plagac mss et Edit. Col. ad ullinia plagae
4 4 f 4VT

i *.iic ctiam mss hinc ctiam Et icltt caruin mss et Edit. Col. c l ictus cariim
448
Et pedihus cjtts, m i t - 449

ttlem* Vict. el Edit. Cot. cl pcdibus, millite Qtiam habituri ms et Edit. Col. qnatn adcpluri
V M
Sumtis 401

cxemplum ms Vict. el Edii. Col. snmiis ad cxcmplum Si igilur ms Vict. 13 sic igitur 4 M
Eorlitudo V M

valcbit iiciniucin, qui mss ct Edit. Cot. forliludo ^alcat, uemiiicin atilcm, qui
 <Bt EADMERl MONACIII CANTUARIENSIS 632
modum, sic ei tunc de qua agilur foriiludineent. A hicipil esurire, aiiire, iaceacerc " • , suis in pannis
Sola namque possessio cjus nobis grala eril ei exsul- sordescere. Uinc caeeus vet stirdus, mutus vcl cleu-
latio graudis, licet in actu ncquaquamsil necessaria dus, cardiacua vel seabiosus, lcprosus, vel parart ti-
nobia, ctmctis, utdietmn est, insuo stalu ceuve- cus " , aliove morbo efficiiur iufirmns " * . Quia 4

nienter locatis. Hax eadcm qiiatslio, si aul de vcfo- tamen ejus infirmius leniri o^ibusdammedicameiiiis
eitate aut de aliqua partium bealiludinrs movclur, potest, nec summae " infirmitati subpcct Veruni i u 4

bac soiulione, si nou apliorem leclor iuvenerU, fuluro, sic sanus erit quod uuliatcnus inflrmabicur r

solvatur. In fuluro igitur, ut jam praetibaviuius, sic sed sumtna sanitate perfruelur. De bac sanitatequid
justus *** fortis erit ut etiam, si veiit, terram com- meiius dicipoterit quamquod PsalraiU cstili? Setus,
movere possil; et e couverso injustus imbecillis, ut inquiens J«i/animfl/)ometo (Psef. xvxxi, 39).Qutbus
uec etiam veriues amoverc queat ab ocuiis suis. autetn fueril a Domino data vera sauitas, quae sub-
CAPUT L l l i . rlpere valebit infirmius? Verum de i s u saniiatc
De tibertate et senitute. qnam in saeculo futuro habebimus, quod exemplum
QuarU parsbeatiiudinis, libertas dk*lur; miseriae aflerre queam, u l quae sit inieltigatur, non video.
vero, servitus. Liber est ilie qui " • cogi non polcst Quia nibil est saniUs. quod ei " contparare posscm, T

ad ea quae nolit, nec prohiberi ab eo quod vclil. ^ aut ego in me, aul aliquis sub moruii dVgens carnc
Sed quis iu bac v i u valeal esse qui banc possis sensit in se. Hic etenim tune nobis sani videmur r

UberUtem habcre? Quis non quoudie patitur qued cum in nobis uibil, qnod doleat, seutimus. Fallitmir
uollet? Quis valeat assequi oinue quod vellet? Qnia lamen nonnonquam in hoc; nam frequentcr in a l i -
umen " • non ad omnia bomo quae uon vult cogiiur, qua parte corporis infirmamur, nec tamen boc
nec ab onmibus quae vult prohihetur. nec omuiito ipsum, nisi aul motu corporis, aut Uctu aliquo ullo
hberute privatur, nec omnino scrvituii subjicitur- pacto experimur. Ac de bis qui nec i u infirmantur,
In futuro aotem, aut perfectam bomo babebit iiber- sed cx omni parte sibi sani esse videntnr quid
u i e m , aul omuiinodam inibil servitotem " . Sed, ut diceinus,ul utruro sint sani aut non sint probemusl
T

>:im praediximus et auctoritau " • aposiolica idipsum Pone tibi quemlibet sanissimum corpore,.ct de sani-
conflrmavinius, angclis consimiles critnus. Qui- Ute illius sciscitare, sanus est suo judicio. Uic
4 4 8

canque angelis assirailabuulur, eorum quoque liber- Ulispauio durius Utigatur a u l i n aliqussui corporis
lalem necessario assequentur. fuque, sicut angelis parte arctius constringatur, et sUtkn videbis quie
itihil obsistil, nec aliquid eos impcdire poiest nec ciamabil: Sine, laedis me, vexas me. Quid esl hoc ?
eonsiringere quin pro velie suo cuncu penetrent Nonne prius se esse sanum dicebat, et nunc niodice
l.berritne, i u non erit aliquod cbstacnlum quod nos ^ lactus, i u doleuter sucdamat? Islene lihi sanus
r e U r d e t , nulla ciausura " • quae nobis ullatenus videtur? Non polo. Nequaquain salus btqtismodt
ebstct, non elementum qitod nobis ad velie neslrum nobts dabitur, quorum sahis a Domiito foiura essc
pervium oronino non e x s t e l "*. Amplius, certe do- p r o r o i l t i t n r . Nam absterget Deus omnem tacrmuam
miiiicum corpus, cui c o r p o r a iiostra configuranda ab ocutis sanclorum, et jam non erit amptius negue
Paulus t e s U I u r (Dhit. m , 2 i ) , ut jam s u p r a memini- tuclus, neque ctamor, neque uilus dotor, quouiam
nius, clauso sepulcro a mortuis surrexit, a e dcmum priora transierunt (Apoc. xxt, 4); et non esurient.
a d discipulos obseralls januis palpandus introivit neque sitient amplius, nec cadet super itlos sol neqne 9

(Joan. xx, 26), nobisque i u hoc futurae l i h e r U t i s utlus ccstus (Isai. XLIX, 10; Anoc. v n , i 6 ) ; dextera
grande documenturo rcbquit. In illa e t e n i m v i t a , s i enim sua Deus teget eos, et brachio sancto suo oV-
bonos i u e r i t , nihil paiieiur quod nolii, sed agere fendet ittos (Sap. v, 17). Q u t d i U q u c eis nocerc
perntitletur quaecunque v o l u e r i l . Si verofuerit malus, valebit quibus dextra Dei tegumentum erit? Q u a l i s
ad o m n i a quae n o l u e r i l cogelur, et ab omnibus quae autem sit ilia sanitas, certe scie rae ncc aiicujus
voluerit probibebitur. sensu vcl expcrimento accepisse. Fcbrium vero,
CAPUT U V . D et diversarum infirmiutum qualiutes, si cuju&moJt
De sanitate et infirmitate. sinl quis interrogaret, facile cas a me exposius
QuinU pars b e a t i U t d i n i s est sanius; miseria) f o r s i U u intelligeret, tum quia ergo iUas in mc **, 4

veio, l i o u i o " • a b ortu suo carerc,

w f i r m i u s . illa tum quia a b cis accept qui sciunt, q e i eas expert-
b a n c autem i n c i p i t t o l e r a r e . Ex quo e n i m n a s c i t u r , menlo didkenint in se. At quod nec sensu pcrcep*,
piima vox eju* i n d i c a t quod p a t i a t u r . Mox d e u i q u e nec a b ubo qui percepit, ut dixi, accepi, nou codcni

VARLE LECTIONES.
414
S k Justtis ms V i c l . et Edii. " • Liher e s t qui msA.i hber est i l l e , q u i " • Com
Colen. et sie jttstus
U m e n mm et edil. col.Quia lattien 0.iiuioiodaui inihil Serviiuleut ms A.
W 7
O i n n i n o servituli subjacctiil i
*** Ut praediximus aiicioriute ms Vict. et Edk. Col. ul jam prcdixiiuus, cl auctoriute Angelis e n i a e 449

cousimtles ms Vict. et Edit. Col. omst. e i i i m Nulla clausula mss uuUa cbusura
4 M
" * noo e x t e t etae
n e n essct Edit. Cot. non e x e r c c l " * llla atitem hoiito mss llia homo Lacessere mss Laccsccre 49a

4 4 4
Paralytkus mss \el paralyticus " • Aflicitur infirtuus mss A. i et Vict. 13 el Edit. Col. euicitur i o -
ftrtnus " * Ncc suumue ms A. non sumiuae i.
" Nibil s a n i U l i s quod et ms Vict. nibil cstsanhaus
T

eviod ei Edit. Cot. uil s.ttiiutij» quoJ cst, ei " Tum qttia itlas i u mc ms Vict. et Edii. Cot. t a m e e q e i a
4

ego iUas ui tuc

653 L l l l . DE S. ANSELMI SIMILITUDIMBIS. 634
modo. Credere Umen et incunctaiiUr, ut mea qui- A tur, non video, nisi ferte illud agamu* aliqua 4 T i

dem fert opiuio, aatruere licet sanitatem viiac futurse coulraria simililudine magnae miseriae, quara ex
ita jugem, ct immutabilem ac iuviolaUm fore ut ininori conjeclaraus . Sii igilur anle oculos cordi? 4 T f

ioeflabili quadam dulcedine suaviutis totuin bomi- po3iius, exempli causa, homo aliquis, qul Ura iu
ncni repleat, et omuequod alicujus in se vicissitu- ipsis oculorum soorum pupiilis quam ei in siuguli*
dinis, m u u b i l i u t t s , aut lacsionis suspicioucm
4 9 i
luemhris ferrum igniium, el candens inflxuin ha-
pnetendere queat, procul arceai aiquc repcllat. Sic bcat, i u ut nec inedtillae, nec iulestina, nec omnino
igilur justus erit sauus. A l vero quemlibct injustum quidquam in toto ipso sit quod illius cruciatus i n i -
lanU ibi infirmi.au scias iufirmari ut nuilo posirao- II aniuie carcal, vel eam leviusquam in oculis ali-
dum medicaiuine queat medicari. quatenus scntiat. Quid dicam angustiaturj Qttis hunc
CAPUT LV. sestimet cssesanae mcntis inter ista? Eodein modo>
De voluptate et anxietale. scd pcnitus contraria cousideralionc, iu illa fittura
SexU pars bealiiudiuis esi voluplas; miseriaevero, viia delecutio quaedam ineflabilis bonos incbriabit,
anxietas. illaui bomincs appctunl, hanc vero refu- et insesiimabili dulcedine sui totos eos incnarrabifi
giunt. Vcrunt, cum eam hi hac v i u quaeruni, uon exttndantia satiabit. Quid dixi tolos? Oculi, aures,
nisi pcr anxieutcni hiveiiire possunu Cuinqtic ad B nares, os, manus, pedes, guttur, cor, jecur, pulmo.
id pervcnerint quod voluptatem puUnt, non nisi ossa, medullae, e x u etiam ipsa, et cuncia sigil- 4TT

iaborando eodcui perfrui valcnl. Quod si eliam # lalim singulaque roembra eorum, in cotninuni tarn
4T

usi fuerint immoderatius, rursus cis iu anxict 4 e m mirabili deleclationis et dulcedinis sensu repleben-
verlitur . Quia tameu in co qualilercunque dele-
4 T I
tur ut vere tolus homo de l o r r e n t c voluptalis Dci 4,4

ctantur, nee omuiraodam anxietatem patiuntur. potelur el ab uberUte domus ejus incbrictiir (Psal.
Post haucvcro v i u m , aut iu omnimoda volupuie xxxv. 9). Vcrum econtrario,ut diclum cst, credimus
e r u n t , aut omuiiio repiebuntur a n x i e u t c
4 T i
de injusto.
CAPUT L V I . CAPUT LVIII.
Similitudo ferri igniti. De longeevitate et viice breritate.
Sicut enim ferrum iguitum quacunque sui parte Septima pars heatiiudiuis est longaevius; miseriae
coutiuet ig*tem, sic in sc honi voluptatem, mali vero, vitae brevitas. Illa bcalitiidinem corporis, haec
vcro seulieut auxieutem. Ilanc vcro voluptatem autem niiseriam pcrficit. Tuuc enim primum prac •
ncuiiuem in hac morulitate viventem esse pulo dicUs beatitudinis partcs corpus habcre potest,
vel fuisse qui cam, ut est sctiseril vel gusUve- cutn eas diu reliucre valet. Nain si eas omiies habe-
r i l , u l iilius saporeni vei babitudineiii aliis declarare ^ ret et stalim moriendo amillerel, quid eas sibi ha
possit. buissc prodcssct? At longaeviutem habere perfecUtn
CAPUT L V I I . 4 T 4nou potesl qui aliqnando morilunis est. Quanlum-
De duabus beatitudinibus totidemquemiseriis. iibet enim vivat diuiius, s o i n n i i i m sibi esse vide- 4T9

Dicatnus lamen aliquid ad hanc dcclaraudaat. turquod vixil, cum moriiur. Non ergo longaevilaiem
Dicamus duas beatitudines et iteui miserias cssc homo hic habct, ubi qtiandoquc tnorituriis cst. Qui
duas, majoreui videlicct atque miiiorcm. Majorein, lameii, quia mori citius posset, ttec vilam otniiino
regnuiu Dei; miuorein vero, i n qua Adaui fucrat hrevem hic hahel; in fuluro aulctn aut longissi-
primo positus, paradisi gaudium diciinus. Iteui ma- iiiam, aut v i u m hahehil brevissimain. Si eniin bene
joreui miseriaiu, leteriium ignem gehcnnae; miiio- vixcril nttnc, luuc vivcl quautum et Dcus, quis
rcin aulem, aerumnas fatcmur vitae pnesentis, qttas, scriptuui est : Justi autem in perpetuum vivent4 9 9

dutn viviinus, incessanier patimur. Bcatitudiiicui (Sap. v, 16). Si vcro malc vixeril, non uisi inoriendo»
quippe neutram aliquando experli sumus. Quod si vivere tunc poterit. Niltil ergo brevius illa viu» 4A>

saliem iitam parvam beatitudineni quain Adam iu cui iitors fuerit scinper juncta. Nuuc aulein notan-
paradiso positus babuil expcrii esscmus, forle per p dtiiu quia septeui prjediclae bcatitudiuis iiiiseriaequc
banciilam majorera aliquo modo conjcctaiido vidcre partes ad corpus pertinenl; cctcr» vcro, quae se-
possenms, sicut nuncin minori miseria nali, nutriti qu.uniur, adanimam.
et adulti, m u l u de majori miscria, quoties volumus, CAPUl LIX.
ediccre et cxplanare valcmus. luque cum voluplas, De sapientia et insipientia.
de qua agimus, constel esse uua porlio stimmae Oclava iuque pars heatitudinis ad animam per-
Leatitudiuis, quo illain modo explicciuus, ut capia- tiueiiiis * cst saoicntia; miscriae vero, icsiuientia.
8f

VAHLE LECTIONES.
Vicis«itodinis,Smmutabilitalismi Vict. et Edit.Col. vieissitudinis, mulahilitalis
4 9 9
Q110 si ctian: fr.iiQuod 4T9

sietiaiu Vertitur ms A. i . Vtct. 13 el Edit. Col. convcrtitur

4 , 1
Aul iu omnimoda voluptatc enint, atit
4 7 i

mss A. ant volupute. a u t m i Vict et Edit. Cot. «ittt in oiniiiinoda voluplatc siint Qui en.n ut esl ntss ct 4 7 1

Edil. Cot. qtti cam, tit csl, 4 7 4

In ms S. Ccrm. A. i . integrum hoc Caput omittilur 4 , 9
Forie agamus
uu Vtct. elEdit. Cot. fiirtc illud agamtis Coiijccluraiiiiis ms et Edit. Cot. coujeclainns
4 r i
Extra etiarn 4TT

etif c x u ciiam II01110 de lorreule iu* Vict. et Edit. Coi. homo de torrente
4T4
Somniuiu s i b i I J H I A. \
4 T i

somiiia Mbi m* Vict. 13 somnum sibi Unde scriplum esl m i Vict. 13 quia scriutum est
4 M
Wibil 481

brcvius illa mss et E d i l . Cot iiiltit crg'» brevius tila Ad auiraam prrtitieubm* - I . i ad animam perlmentts
4HI
035 EADMERI MONACIII CANTUARIENSIS 3C6
lllam baberc bacque carcre se bomo rcstimat, si A tia, plena remissio, sccura oiniiitim orTensiorium
quid agnoverit qnod alius nescial. Sed quae est ejus impunilas tibi certo arriserit , recognitio vel rc- M 9

aapienlia qui scipsuni ignorat? Quis enim pcrfecte
agnoscere valeat ciijusinodi res sit anima sua?
Quisve novit quale sit corpus cjus interitis, vcl
quale posterius, vel eliam exteritis? Quia tamen et
se et alia quoquo modo cognosctre potcsl, non
omnino insipicus cst. Yerum in iuturo, aut pcrfecle
sapiens aut omnitio eril insipiens. Sapienlia igilur,
cordatio peccatorum tuorum in nullo tibi inagis
horroriesse vel confusioni valebilquam est modo
beato Pelro aposlolorum principi, qui Christum
negavit, abnegatio sua beatae Mariae Magdalense
peccala sua, et multis aliis multa, quae sequuntur,
jam donata crimina sua. Verum super bocagnitis
dclictis tuis, v e i u i in euormi ac foeda infirmitate
491

quam omnes in hac vita nou iuuliliier ainant , tua ,pieias, virtus, sapicniia medici qui te sanavit,
4 M 4M

tnnta in fulura viia bonis cril ut corum quae scire
voluerit nihil sil quod ignorent. Donus cnim perfc-
cla, qnae Deus est, sapientia replehitur, camque
facie ad facicm intucbilur. Quam dnm ita perspe-
xerit, creaturac tptitis naltiram videbit , qnae in
Deo melius qunm in seipsa cousistit. Tunc cnim
justi ctincta scienl qtiae Deus fecit scienda, lam ca
quac praetcrita sunl qtiam ea qtiae postmodum stitit
fultira. Ihi a singuiis onwes, ibi ab omnihus siuguli
coguoscentur. Nec qucmqnam omnino lalehitqua
patria, qua gcitte, qua stirpc quis cdilus fuerit, vcl
siihlimius a cunctis admirabilur, laudabilur, magni-
ficabilur. Laus autcm ct magnificenlia gloriae Dci,
tua^si bene advertis, gloria est. Sed dices : Et
qtudem consenlio iaudem Dei gloriam esse meain;
m verum, cnm binc inde l o l e t tanti, admei compara-
lioncm, innoccnles prodeant, qui, consideralis vilac
mcac obsccnitatibus, me omnino, sicul aequum c r i i ,
norrori habendum judicent, quid dicam? Jusiitia
nempe suum, et suuin injustitia praemium exigit.
In his, fraler, nolo limcas; nliter enhn crit quain
existimas. lllum siquidem qitem lu libi compara- 499

qtiid etiatn in vita sua fecerit. tum judicas innocenlem, peititus non ibi rcpcries de
CAPUT LX . M 9 le qtipmadmodum pntas sentieniem. Namquc v i -
Qnod peccata tlugulorum tlngulit pattant. dens illc, de quo agis, plane intelligil le nequa-
494

Hic fortassis aliqttis ail : Quid csl hoc? Pcccata quam sc, scd Deuin, qnnndo pcccasti, oftcndisse.
499

qiwe feci, scient oinnes? Ad hoc ea coufcssus stim Cttm ergo vidcrit Deum tibi dcbita funditus dimisis-
ut delercntur et oblivisccreiittir, ttt iiulli amplius se, uec in cor ascendet ut te inde nliqualenus
panderenlur. Dcne. Scd ciim tu in illa gloria, ab judicet. Iti hoc enim ipso Dount oficnderc se cogno-
omni criminiim sonle purgaius, vultui Dei praescus sceret, si le, Dco pcr ouinia rcconciliahim, pro bis
aslileris, ingralusne ei poleris esse pro lanla misc Q quae olim fccerasullatenus contcmncndum cogitaret.
ricordia qu.im libi fecit, reiuissis illis et illis deli- Magis aulein graliosus, incffabilcm Dci clemcnliam
ctis? Nott, inquies. Et unde, inquain, gratias ages adiuirabilur, non solum in le , sed etiam in sc. 4 M

, si iiihii eorum undc jurc gratias illas debeas iu

M 9 In tc, quia te de lam profundo iniquilaiis c r i p u i l ;
tua luemoria habcas? U l igilur in iaudihus illius in sc, quia sola gralia ejus, nc in iiicm profunduro
aelernaliter jucundcris, scuiperdc quanta miseria sis rucrci, tenuit se. Laudaudo igitur, magnificabit in
erultis, u l puto, coram hahebis. Ctitn ergo singulo- le, post graliani Dci, viin atquc coustantiam, q u i -
rum conscientiae siugtilis paleani, falcri audeo ea quo- hus cnitens voraginem tanti inali viriliter evasisli,
que pcccaln cuiiciis electoruiii patereproqtiorum
49T jtixta quam, quod et ipse considcrabit, nisi a 49T

cttratione lu Deo graliosos cxislcs nssidue, nou ad Dco adjuliis fuisscl, non ita forsiun itcr justitiae
tuuni confusioneui, scd ad magnam Dci misericor- lcnuissei. Vides igitnr qtiam uihit habcl impropcrii
diam, ejusque glorificationem tuamquc congralula- vulgata cognilio peccati l u i , imo quain tuitlttim
lionem. Non ciiiin lunc pro percaiis tuis tc mrsjor laudis et graliarum cognila rcmissiosui gencrabit.
anguslia cordis premct sccleritinve ttiorum magis 489 CAPUT L X I . 4 M

pudebil quam aliquem, olim magnis vulnerihtis s i u - Altercatio inter hominem jnstum et angetum.
ciatum jamqne ex omni parte sanalum, aboliii l a n - Ipsi ctiam augeli, si le sociclatc sui propler pccca-
D

gtioris molcstia premil. Vel nunquid eoruin quae in la tua indignum vcllcnt judicarc, haltcres qualitcr
cunis posilus iufans egcrat ntinc grandacvum pudct? contra cos jure le posses dcfcnsarc. Qtionam, i n -
Tunc quippe, cutn intcgra sanitas, pcrfccla lnuiidi- quis, modo?Audi. Propone angclum aiiqucm qtiasi

VARLE LECTIONES.
499
Vila non inutilitcr nmnnl m s Vicf. 13 vita amaiil Edit. Col. vila non tilililcr amal 494
Nalura
videhil mt A. I Vict et Edit. Col. untttrniu vilebit 4 9 4
M$ A. i integrum hoc caput omittit 4 M
Craltas
ngcns in« el Edit. Col. gratias ages Audco co qtioqitc mtt et Edn. Cot. audeo ea quoqiic
48T
Scele- 499

rtimque magis msi et Edit. Cot. scclcrumvc tttorum mngis Tibi rccto arris. mtt et Edit Cot. libi certo
4 M

arriserit Abtiegniio sua tus Vici. io abjurntio sua

M 0
Delictis tuis velttt mt Vict. et Edii. Cot. de-
4 , 1

liclis velttt Infirmtintc lua mtt Vici. et Edit. Col. infirmiiate sua
499
lllitd quidein mt ei Edit. Col.
4 , 1

illuin siquidem Nnmqiie vidcns mt Vicl. ei Edit. Cot. namqtie videus

4 t 4
Planc iuiclligit te, ncqtte
4 M

mss Vici et Edit. Col. Planc ncquaqttam inielligct le, ucqunounin Ncc solum in tc m s Yict. et Ed.Coi.
4 , 6

non solnm in lc Jtixia qtiam, ct ms Vict. et Edit. Col. juxia qttam, quod ct
M T
Ms A. I . NOH hahei 4 , 8

niti utlima verba hujut capitit

 LIB. DC S. ANSELMl SIMlLITUblNIBUS. (33

lalia lihi improperaiitcui: Tu homo de pulvcne fa- solum insipicns, vcrttm omuino ftas et aroeus.
ctus l u pulvis aliquando ftilurus, contra Deum le
t
CAPUT LXIL
eitolisti, contra pncceptum ejns; el in cccnttm omnis De amicitia el inimicilia.
pcccali et immundiliae tutnidus dejecisii ct nunc no- Nona pars bcalitudinis csl amicilia; miseriae vero,
stri similis csse qurcris, qtios nunqttam in aliquo vo- iuimicitia. Pcrfccta autem ainicilta csl, quac in iui-
lontati D c i ccntraisse cemis? Ad Jiaec ita respon-
4 9 9 miciliam convcrti nou potcsl. Sedqtiishic habet st0

deas : Si ego, ut tu dicis *",de pnlvcre factus sum, amicitiam tantam, etiam filius erga patrem? Quia
certe non est mirum si vento teniaiionis impulsus in tamen mtllus habct hic, tnimicitiam tanlam, quai
sordes sum ego criminum lapsus. Veruin agnita ct couverti uon possit in amicitiam , nec omnino 8 l i

credita misericordia Gbristi, sprctis omnibus qttae hahcl bic inimicitiam sttmnnm, in ftituro aiilem 1 1 1

illnm nolle scire potui, in ctinctis quac illum vclle
inlcllcxi roemctipsum cxcrcui. Unde irihttlationes et
angoslias, in fame c l siti, vigiliis, vcrlieribus, con-
tumeliis aliisqtie modis innumeris ad honorcm cjus
snstineie non rcitui c l , qiueque niundana pro viribus B
aul amicitiam perfcetam aul iiiimicitiam quisquc
* " , iiiveniel snmmatn; bonum ctcnim qttemquc stc
Deus omncsque alii diligenl boni ut eiim hahcrc odto
ttltra non possinl. Quanlum namque quisquis sc-
f
P » tantnm ct latndiu diligcl alieriim. Ncc cuim
S M f n

meis nihili pendcns , ipsius laniummodo solius

t f l
graliae pcr singula reconciliari sludui. Vos atitcm
qtiid honim unquain sui causa sustinuislis ? Scmpcr
vos gloria. seinper jucuudiias est cotnitata, sempcr
vos teuuit dextera Dci atqtte dcfcndit ah impttgna-
vidco qtiomodo alilcr esse possil, prarsenim cnm
omnes unitm corpus Christi siut, et Christus, qtti
csl ipsa pax, sit omnittm caput. Ncc miuori scsc af-
feclu complectantur qnam meinbra iinius corporis
sihi invicem copulantur. Qiiantum puias " a h t t n Inns lv

lione otnnis pcccati, ila ut iiulla vohis subriperet ma- cris in dilectionc, quando hoc tibi fucrit in posscs-
cula ejus. Itaque si a voluniale ipsius nou rccessislis, sione? Attamcn ista traitsi, ei conlemplarc ipsum
illius ••• donum est, a quo jngiter lenti eslis. Sed per qtiem baec bona libi pcrvenere el pcrcipics qtiia
quia Itaec raliocinatio illos lanlummodo respicil qui iile plusqttam u l tcipsum el quam omncs alii sc i n -
perdiiionfi suae vim fecerunt et rcgnum coelorum
8 0 9 comparabiliicr amct le, el tu stipcr lt ipsum et su-
violenter rapuerunt •** (Mattlt. x i , 42), a i i l , qni in per omncs ali<ts incffabili quadam sitavitale illunt
illo sunt, sed alio modo intraturi, aiia ratione pttri- amahis. Malum autcui qticmqiic sic Dcus omncsque
talem angclorum sibi sunt vindicaluri., Scd quarris: l>oni habebunt odio ut ncc filius qttidem pictalcm
Quo? forsitan ista. Diccnt crgo illis : Quid in regno habeat de patre in poanis conspeclo.
Dei vesira qtiacrimus aequaliter bcari " * , dono c l C CAPUT LXIIL
graliae Jesu Chrisli Domini nostri ascribimus, qui De eoncordia et dhtordia.
ad hoc dignatus est bomo fleri, pali, mori, ut nos, Dccima pars bealitudints cst concordia; miseriae
ab omni delicto in sanguine suo justificalos, ipsius vcro, discordia. Concor liam homo * lam raram hic u

rcgni consortes clucerct. Vos igitur considerate r.n habet ut nec sibi ipsi scmper concordet. Sic euim
sanguis Cbristi, qui pro nobis esl effitsus, queat no-
corpus et anima dissidcnl sibi ut qtiod iinum appc«
his non esse perfecta causa salutis? Quid ad liscc tit alierum nolit. Vcrum qtiia non scmpcr hoc \ B l

angcli, qui libcntcr, eo quod boni sunt, ralioni ac- faciunl, sed aliquando idcm voluul, non in discordia
quiesccre"* voluuf» i.icercut nisi qtiae dicla sunl ra-
summa persislunt. In alia vcro vila, vcl in concor-
tione niii ** ct bujtismodi homines jttre sitam aequa-
T
dia vel in summa pcrsislcnt discordia. Corptis ct-
liiatem dcbcre sorliri? Ctim iiaque angeli alque euim etanima cnjusquc sancii,imoconcordinc lanurt
homines qnos magis tu judicaveras * " innoecntes, erunt oroncs justi quantae in pncscnti sitnt octili no-
tihi cotiscniiant, cnni in cunctis pro verilate ratio-
stri. Sicut enim octilus unus vcrli uon potcsl quo
uis bonorem deferanl, perpendc, si valcs, quaro non vcrlatur ct alitts, sctl in eamdcm partcm scmpcr
grata sit sapienlia isla qua t u , sicul ab otnnibu«,volvunlur, sic etiam corpus ct anima, vel socicias
sic omncs a le cognosccnlur in viia illa. Si autem D illa jiisiorum, nihil polcrunt vcllc divcrsttm * , scd 17

fueris malus, verum etiam omnino " sapicutin 9

eamdem scmper voltmtatcin hahcbunl. Corpus cniin
privatos , tanlis urgcbcris doloribus ut non ttnum crimus. Ecclcsia uua crinius, sponsa Christi

VARLfi LECTIONES.
999
Contra voluntalcm Dci mss et Edit. Col. voluutati Dei Ul dicis ms Vict. et Edit. Col. ut
9 0 9

tu dicis • " N i h i l pcudcns ms Vict. et Edil. Col. nihili pcndcns •*• Non rc» cssistis, illitts ms Vict.
et Edit. Col. tton cccidislis, ipsins *•* Qui salvalioni suae mst et Ed. col. qui pcrditioni su.u
* Rapucrunt: ideo nlii mss et EdU. Col. rapiicrnnt. Alii
0%
••• iEqnnliiaic hcati mss et Edit. Col.
aequalitatc Itcati " Kalioni vcri acqttiosccre mss ei Edit. Col. raiioni acqnicsccrc
4
Rationc 107

ntoti ms Vict. et Edit. Col. rationc niti Magis judicavcras te L . magis tc judicavcras **• Vcrtini eliaiit
8 0 8

ouiiiino ms Vict. et Edit. Cot. vcrtim omnino ° Scil quis habet mss Sed qttis hic habet
s,
Amicitiani 8 , 1

laniamquaeconvcrli non possititi iuiiniciliam mss etEdit. Col. iitiuiiciliam latitam qun! convcrti non possit
in amicitiam * " Ncc tillus omniiio habct hic iaimiciliam siimmam, aut amiciliam. In futuro mss et EdU.
Cof. ncc omnino habcl hic inimicitiain sutnmam. In futuro * Attlcm pcrfcctam, aut itiimicitiam qtiistpic
st

tass et Edit. Col. aiitcm nut amicitiam magnam vcl pcrfectam, aitt iuimicitiam qutsque Quaiilmn 114

pula^ ms Vict. et Edit. Colon. omittnnt, qiiaiittim •'• Conconli:m homo ms X. i Coucordiam vcro hoino
* 19
No» »iiiipM' hici Mis X- I uon i>cmpi r hoc k t :
Vcl ilixctsum ms* vt Edit. Col. vcllc divprsniu
65f EADMERI MONACIll CANTUARIENSIS HO
crinius, qulcunquc ibi erimus. Ipsa Dci voluntas non J nutn habere. Nullus enim vcl impcrator Iaudatur e
c i i t a tua diversa, sed sicut tu quod ille ita et ille cuiretis , vcl oronibus aliis praeponitur. Quia lamen
volct 11 cunciis quod iu. Caput namque a suo cor- nec uUus a cunciis hic blaspheitiainr, vcl aliis om-
pore quomodo dUcreparel? nibtts subbieruitur, nec omuino inhonoratur. In futo-
CAPUT LXIV. ro autent, aut honorabitur, aut econtra omnino
Quod omuet jusli idem telint. inhonorahilur . Qtii honor cujusmodi sit, brevi
A M

Hic forsitan dices: Eia I si Deus et omnis ille bea- sub exemplo consideremus.
torum ccclus voleut quod ego lunc et auguientum CAPUT L X V I .
mei boui mecum volent, quod ego ibi non vclle non De paupere in regnum adoptato *. n

potero. Ero itaque, pro velle meo, de majoribus in Ecce sil anlc oculos noslros posiiusaliquis paoper,
ccelo. Huic luae imbeciilitati respondco. Quia sietiam omni solalio destilutus, ulcerum et aliarum infiruii-
bcato Pct o in gloria rer esse voiuei is, eris. In glo- laluin focdiiaie corruptiis, et oroni qtio ve) a frigoris
ria dico quia, ut Petrus sis iu pcrsona vclle non po- asperitate defendatur lcgroine midus. HuncigiUir ta-
teris. Namque si boc yelles, teipsum nibil esse vel- lem, tali roodo jacentcm et in nullo setnet jttvare va-
les, quod vclle nequibis. Sed nec in g!oria illi aequa- leniem, si rex aliquis potentissimus transiens illuni
r i , si meritis ejus iropar fueris, velle potcris, quia 1 videret , et miseratus ejus uiceribus mederi j u -
m

pulcberrimatn illiuscorporis compositiouem, quam in berel, curatumque suis regalibus ornamenlis i n d u -

boc conspiceres vioiari, plus omni comiiiodo ama- ium sibi praesentari praeciperel, el adductum i n
bis. Nec etiam in bumano corpore vel pes loco aut filiunt adoptaret, ac deinde praeciperet ut in regiro
officio manus vcl inanus pedis fungi exoptat; au} os suo filius suus a cunctis baberetiir, .alque in nullo
vel nasus, ubi oculi sunt; aut oculi ubi os; aut na- quod imp eraret a quoquam contradiceretur, baere-
sus, relictis sedibus suis, cupiunt transfcrri; ant si dem suum filiiquesui proprii cohaeredeiu constitueret
transferrentur, convenicnter et sine injuria nou id et eum stio nomine vocari veIIel,nonne dicercs hunc
paiereulur. Eodcm modo, in illa admirabili et glo- maguifice et inopiuate honoratum? Et cerle Deus
rHlcala disposilione, el acque disposita glorificationc nohis haec omnia facict. Nali eniui de putredine
1 ealae c ivilalis Dei ita quisque quod adeplus lucrit caruis replemur mullis miseriis (Job xiv), in quibus
umabil ut statuni suum poliori gradu immutari non miscriis conslitutos, et omni solalio dcslituios, o m -
vclit. Quare? Quia cuique satis eril sua fclicitas et niumque infirmitatum passionibus obnoxios, ac pec-
healttu Jo, sibi pro meritis suis mitericordiier impcr- calorum et corruptibiliiatis ulceribus plenos soia
ti:a. Amplius, si b i , qtti jam lunc in ipsius corporis misericordia ductus accipiet ct curabit nos, et
unitate locati fuerini, majora quam|siui adepti desi- sauitali rcstitutos ornamenlis perfectae jnstiliae et
deraieni, coipsomftteri esseut, qtiod nondum babe- iiicorruptibilitaiis ornahil adduclosque in filios suos
rent f i s
quod vellcnt. In quo enim alictti, qitod cupit sibi adoptabil, regni sui consortes efficiei et hacredes,
deest, in co niiser sit neccsse cst. Sed absil ab illo Filioque suo unigenito, sihi |>er omnia aequali et
regno omnis iniscria. Aderit ilaque omnibus omnis coomnipolenli, concorporales statuet et cobaeredes,
stiffictcntia, qiiam perficiel in singulis unauimis et orouique crealurae jubebit u l iu omni quod volemus
pletia concordia. Mali vero in discordia taitla per»i- ttobis obedial, vocalosque nos nomine suo deos
stenl ut eorum corpus et anima semper dis>iJeant. fucicl. Ipse enim d i c i t : Ego dixi Dii tttit, tt /E/ii
Nam ei corpus attiiiiamodio liabcbit, eoquod male fxcelsi omntt (Ptal.LXXXI,6).Sed ipseDeus deiflcans
iiin;uam cogilaverit, ct aiiinia corpus eo quod male est, lu vero deus deiflcatus. At fortasse ais : H.xc
cogitata opere compleverit, pro quibus omnibus ratio tua in illis quidem magnis apostolis, sett
torqucbuittur in pcettis.
i l f martyribus, potest existere rata, in mc autcm (qui
CAPUT LXV. utiiiam inter illos vel ininimus csse mercarO non
De honore et dedecore. inteliigo quonatn pacto couslare queal. Ad hoc
Undecitna pars beatiludiuis, lionor dicitttr; m i - ^ iulende, quaeso, et inlcllige quia niillum jusloruin ab
seriae vcro, dcdccus. Houorari Itomo ab onmibus ista deitate excepit Deus, nbi a i t : Dii estis, et /i/ii
a p p e t i l , atit eorum vcrbis, aut factis. Vcrbisqui-
M0 Excetsi omnes.
dcm, ut cum collaudent? factis autem, ut sibi eum CAPUT LXVII.
praeponanl. Sed, ciiui bouorcm liujusmodi appetit, Similitudo inter Deum tt ignem . 919

lalc esl ac si untis vermis qtiacrai ab aliis iau-

M t Vcrum ut dicla melius eluceant, considera sub
dari eisquc iu regiminc pratponi. Ilniic lamen hono- exemplo naturam ignisei naiuram rerum ignitarum,
rein» licet nuiliis sil pcne, ncmo poiest I;ic «d ple- si forte ibi aliquatentis queas imaginari quaUler ilU

VARLE LECTIONES.

Quodnonduni babcrent nu Vicl. et Edit. Col. q<o nonduui haberenl * " Torqtientur in ms torqttebuntur
,l0

in Ab oinnibus appetil ms A. I ab hominibus appctil

0 M
Uitus vernm ms A. i et Edit. Col. mus
M >

unus iiihoiiorabitur ms Vict. et Edi\. Colon. Exhouoi abitur " irc patt|>crc iu Regniim adoplata
f M fl

ms Vict. et Edit. Cot. Dc pattpcic in rcgem adoptaio * llluiv vidcret uts Vicl. el Edil. Coton. omitt.
n

illum SrjniliUtdo i.iler Dcuui ct igunu tns Vict. ct Edit. Cot. simililudiiie inlcr ignem ct Dcilatciu
1 , 1
641 LKB. DC S. ANSELMl SIMXITUDINIBUS. Ci2
sutnmae majcsUti \ pro rooduto luo, po&sis parlt- A
9 ,
Si TCTO adhuc omnino sccums cxtstercs quod.ea.
dpando deiflcnri. Eecc ignis unus est, el in sua dum vivercs, nullo evcntti amiltcres, omilto diccrc
naluracalidus. In htinc ignem pone lignum/plumhiim utmm cogilare * possis an non quid exsulutionis
, ,

et femim simul. Iinque cum ligniim fuerit in carbo- tibi decsser.

ues conversum et plnmbum liquefaclum, ita ut in CAPUT LXIX.
caibonibits nibil nisi ignis apparcat et pluroho niltil De tecuritate et limore.
caloris addi qneat, nccdum tamen polerunt ferro in Terliam decimam beatitudints partem, accipe
ralore coaeqnari, quod nondum forsitan penitns securiiatem; miseriae vero, timorcm. Ilaec aliassi-
incandnit igni. Licel igitur aliud alio magis in calore qnidem omnes beatiiudinis partes conflrmal, nee
profeceril, singuloram laroen servata nalura sua, bnberi possunt perfecle sine illa. Tunc enim perfcctc
usilato locutionis modo, quia quod ignitum, esl per homo cas habct, ctim nusquam amiltcre t i m c t .
se diciiur ignis. Sic erit in illa beata supernoroiit Verum in hac vita nihil quis potesl h a h c F C , unde
1 , 1

civium soclclaie, de qua loquiiniir . Nam quemad-

117
secums valeat esse. Sub codem enim momcnto pau-
modtim hi qui summae deilnti sunt propinquiores, et per ex divite, morlotts cx vivo polcsi cxistere. Ergo
ob hoc aliispraestantiores, dii drcenlur ita etqui illis nec alias bealiiudinis parles, nec securilaiem pcr-
sunl infcriorcs, (quoniam una eteadem, qoael ipsi, B fcclara hic habel. Quia tamen non semper qucd
suminae deidati prosua capacitaleparticipanl) simili patitur limet**\ sed quandoque effugcre potest, ncc
noinine dcos dicendos necesse est. Talis bonor, ut snmmum titnorcm hic habeu In fuluro auiein, aut
praelibavimus, juslis pro modo merilorum exhiliebi- securiiaiem perfectam.atit econtra stimmuui babetit
tur. Quisquis vcro malus e c o n l r a sic exhonora-
1,8
timorem. Bonus atttem quidquid volucrit habcbit, et
hitur ut, in omni fclore dejeclus. verroium etiaro nihil ex co se aroissurtim limehit.
dominio suhjicietur. CAPUT LXX.
CAPUT LXVIIL Quod nuUuvamitlat bona semel adepla.
De potentia ei impotentia. Dico enim quod si ca perditurus est, aut ipso
Duodecima pars beatitudinis est potcnlia; miseriae volet ea perdere stta sponte.attt Deus volel ei \o!enti
vero impotentia. Veram ille potentiam obtinet qui illa auferre, aut aliqnis alius Dco forlior supcrvc-
quaecunque volucrit facere potest. Qtiod quia nullus nicns, ea tollet ab illo, Dco ct ipso non volcnfe. Sed
Itic valct faccrc, ncc veram hic poicniiam p o t e s l cerle nec ipsc, abjccto lanto liono, in miserias quns
,tf

habere. Quia lamen quandoquc quod vult faccre po- se evasisse graliosus cxsultabit recidere volei, ucc
test, ncc onniino iropoteniiae suhjacct. Verum in Deus, qui illud tam larga et clementi bonitate dona-
futuro, aut vere pracpotens, aul omnino semperqtie C vit, id ci aliquando auferre volct, ncc ullus etiani
9 , 9

impolens erit. Bouus autem quidquid voluerit fortior Deo snperveniel.qui, Deojtislum prolegeiitc,
999

facere poterit, quoniam ipsuin Omnipoteniem in oro- boc illi invito aliquaienus tollet. Malus veroet sem-
nibus suae voluntati concordantem habebit. Malus per toruicnta quae patietur pavebit, et nunquam ex
vero nihil quod vclit agere quibil. Quando ergo eis evadere poterit.
cum u n t o honore et com caeteris praeiaxaiis banc CAPHT L X X I .
adeptus fueris omnipoientiam, non video qua ratione De gaudio et Iristitia.
possis cupere ampliorem. Igitor, dum possessione Qoarta decitna bealiludiuis pars, gaudium; 999

hantm bcaliludinum quas digessimus felix fucris, miseriae vero Iristitia cst. Gauuium perfectum solos
nonne sufliciens libi videberis? Et maxime, inquis. ille potest habere qui praedicus omnes beatiludiuis
Age igitttr. Si in omnibus istis vel tuta die, sicut partespotcst obiiucrc. Qiiaram quia ullam nemo hic
exposiia stint, sccurtis viveres, gauderes sine dubio. babere potcst, paiet quia nec gaudium sumnttim
Si autem roense, vcl uno anno laetiflcaveris, si loto bic retincre valcl**\ Sic ct illc solus verc tristitiam
tempore vitae tuae, quid faceres? Nec dici quidem patitur summam •*• qucni prxdictnc omiies mheriai
potest, ut autumo, laetitiae modus. Darem pretitiro partcs omnino coarctani. Vemm quia nulliis cx toto
n

U t
utique libcns quidquid baberem, el memelipsum bic eas patitur, liqucl quia ncc in summa t r i s l t i a
insuper, si sic, etnim aliter, ea adipisci valerem. bic babcatur * " . Insaeculo auicni fuluroaut kctita

VABLE LECTIONES.
Sommae majeslati ms Vict. et Edit. Col. summae Dciiati * De qua loqmtur mss et Edit. Col. de qna
9 9 ,T

loquimur 9 9 9
Malus sii, econtra ms Vict. et Edit. Col. malus, econlra •** Yolueril, faccrc poicsl. ms A.
i volueril, potest *** Bonus vero quicquid ms A. i Bonus cnim quicquid * " Quid faceres? Nec d k i
quidem potest, ttt autumo, kctiliae modus. Darem prcciuni ms Vict. et Edit.Coi. qnid faccres? dares
precium? *** Uiniro cogiiare nu Vict. et Edit. Col. utnnn et cogilarc *** Possuiit linniter atutte pcr-
tecte, sioe illa. Veruro ms Vict. et Edit. Col. Possunt perfecte sine illa. Vemm mss Bec. et A.i. Po^sunt
perfecte, sine illa. Tunc enim perfecte bomo eas habet, cum nttsquam amiltere tiinet. Venun Non 9 9 9

sempcr patilor, quod titnet: mss non semper quod patilur timet Id cn aliquatulo ms Vict. et hdit.
999

Coi. id ei aliquando QuarU decima beatudiuis ms Vict. et Edit. Col. Quarta decima ig tur hcatilu-
9 , 9 :

dinis Kctinere valet ms A. i babere valct •*• Solus vere tristitiatn paiitur summain m$ A. i soles

e li polcst tristitiam sumroam • " Necciiam suinroa

nec in turnmn tristilia hic habcatur
na trisiitia hic hahctur m$$
m$$ A.- 1 et Vut. 13 *t tdk
 643 EADMEIU MONACM CANTUARIENSIS 644
aut irislilia qmsque rcplebitur summa. Donus enim A illuc iatenler et multum callidc, ut qnaai nnllo
quisque omnino tunc poteril " " gaudere, quia prae- sciente valeant eosobtinere; et quo dum appropriant,
dictas omnes beatitudinis partes obliuebit perfecie.vebemenlergaudcnl el cxsultant. Sed cum proprius
Quid ergo beatius isto, qui tanto replebitur gaudio accesserint eosque se posse jam apprebendere p u t t -
verint, bonores de mauibiis eoruin se exculiunt, et
' " . A d h u c lanien ad cuinulum beatiludinis suaealiud
babcbit, unde magis possit gaudere; quia enim quis- aliqua de causa ad ilips aliquos se irausferunL Quos
que, sicut se, alterum amabit, patet quia sic de illius
si quandoque adepti fueriut, gratulantur, quasi a l i -
quem verum bonorem fuerint assecuti, cuni ad
felicitate, ut de sua, gaudebit. Quot igitur et quanla
gaudia quisque obtiiiebit qui de tot et tantis beali-veri bonoris culmen pervenire non possiul, si non
tudinibus sanctorum jubilabil? Quod si tantttm de bos, pro suorum " salisfactioue commissorum, f

aliis, quos ut sc diligel, gaudebit, quanlum de Deo, reliquerint

quein supra se diliget, exsulubit ? Gaudiuin enim eril CAPUT L X X I I I .
ei intus et extra gaudium sursum atque deorsum, Similitudo inter Deum et aliquem dominum.
gaudium circum circa ubique gaudiuro plenum. Ma- I u inter * " Deum et bonitnes agitur quomodo
lus vero e contra tristilia rcplebilur summa, quia inter dominum aliquem ct servos illius, qui vulgo
omnos miseriae parles, quibus nibilominus se cir- R naturales vocantur. Si enim dominus naturali servo
cumseptum scntiet,iiieviubi)iter *siue fine patielur
,v
aliquid jusserit et servus domino libenter obedierit,
ct indesiueuler. agit servus quod debetet quod domino • " placeL Si
CAPUT L X X I I . aiiteuidomini sui praeceptis restiierit, gratiaiu ipsius
De cupiditate mundani honoris. sutim amitlil.Quam si voluerit recuperarc, acdein-
Sic agunt " illi qui mundi bujus bouores appe-
f
ceps domino suo fideliter servire, sicul prius debue-
t u n t , quouiodo pueri qui scquunlur papiliones. rat naturaliler feoisse, si ei domiuus tunc jusserii,
Papiiioncs enim cum volam, tramilein rectum nun- jurat quod ejus obediet pneceplis, eique fidclius N 1

quam lenenl, scd bucillucque se agitant, cumque serviet quandiu vixerit. Quo facto, dominus ei cou-
alicubi residcre videniur ** , nec ibi diu morantur, donatquoddcliquil, et si ita d o m i n o placucril, ali -
v ,M

Hos autem cuin pueri capere volunt, ciio post eos quid proprieutis, unde vivat, babere concedit. Vc-
currere satagunl, et quia non ad suos pedes, sed ad rum, aliquanlo temporis transacto, scrvus paulatim
papiliones inteiiduut, aliquando in foveam cadunl, ncipitquae juraverat oblivisci, et ab amore doniini
seque iuimauiter lasdunt. Pierumque vero, cuin eos isui lepesciL Et quia ca quae dominus jubet sibi dura
vident alicubi insedisse • " , incedunt suaviter et videntur, prius quaedttm, postiiioduui plura iraiisgre-
caute, i i t eos valeant comprehendere. Quod duui C dilur, doncc in oinnibus pene perjurus babeatur.
faciunt, manihus quoque plauduut, el ad invicem Sicque rursus domini sui gratiam perdit quani prius
levi voce dicunt: Ecce jaui eos habebimus, ecce eos rocuperaverat sponsioue coi rectiouis. Quid ergo
jam habebiinus. Sed " cum proprius accedeulcs eos
f
a m p l i u s (aciet? Quid aliud proiuiltere potcst?
,,,

apprehendere tentanl, papiliones avolant. Si quando Naturale jus corrupit, jusjurandum vioiavil. Esl
vero eos apprchendcriul, exsulunt de nihilo, qunsi Unien aliud quod adhuc faciendum inveuil servus.
uiagnum quid fuerint adepti. Similiter autem faciunt Licentia enim domini sui aliquid reiinueral in pro-
qui mundi hujus bonores appeliuit. Honores eniut prieUle \ unde se potest, ut antea, reconciliare.
, 5

hujiis niuudi nunqiiani cerlam tenciii viam, sed i n - Postquam ergo se errasse cognoscit , ad dominiiui m

certis diverticulis de uuo ad aliuin transvolaiil. suum redit, eum c x o r a n s hujusmodi verhis : Do-
,M

Cumque suh alicujus substiterinl poieslale, non ibi miue, itiquit, conQtcor nicam iuiquiutem, quia quod
diu possunt reniauere. Hos ergo dum slulti bomines tibi naluraliter dehueram, quodque postmodum j u -
asscqui cnpiunl, feslinant post eos quibuscuuque rejurando proiniseram, lotum ad mcain traitsgressiis
modis possunt. El quia nou considcrant quo eos modo sum miseriam. Scd adhuc semcl indulgc mibi, s i , , T

assequantur, scd ut quoquo uiodo adipiscantur,

,VT
placet, quidquid deliqui, etcgo tibi reddam quidquid
saepius in gravia criinina dccidunt, q libus suas aui- ^ proprictatis per tuaiu licentiam bactenus retinui
inas vebemcnter laedunt. Aliqitando vcro, cum vide- Me autem ipsum ita in tuo scrvitio aslringain quo.I
rint eos alicubi quasi paratos sibi esse acccdunt meam ex loto voluiitatem diuiillam, tuaiu vero, i n
VARLE LECTIONES.
f
" Omniuo lunc polerit mt A. i p e r f c c t e poterit Q u o luuc replebiiur justus gaudio? m$t
, v l
L

ui Unlo replchitttr gaitdio Mentaliter mtt et Edii. Col. iueviia biliter

941
" Sic a p i n l mt f

1 t sicenim agunt " Residero videautur nu A. i resedertitit L.j residerc videutur

f
•** A l i -
ctibi insedissc mss A. 1 Vict. et Edit. CoL alicubi resedisse * " Ecce jain eos hahebimtis. Scd
mt A. i Eccejam eos habebimiis, ecce jain eos habebiiuus. Scd Sed tit quoquo ntodo mt A.
,VT

i sed ut quomodo Cum suoruin mt A. \ pro suorum

f v f
" Ita inler mt A. \ sic euiin inter
B
hi l t 0

quod Doniuio mt A. 1 et Douiino Eique fidciius mtt A. \ Vicl. 13 et Edit. Col. cique (IdeliUr
1 , 1 , B i

b l si ita Domino mt A. \ el si ita sibi " * Quid ergo amplius mt A. i Quid amplius fJctinucrnt , , v

proprietatis mtt relinueral in proprieuie Edil. Col. rctinueral de proprietate mt Vicl. 43 retiuuerat i : i
uroprieuteiu M f
Se crrasse cognoscil mt \icior. 13 sc peccasse cogiioscit Eum orans mtt A. i
, M

Vict. 13 et Edit. Colon. cuut exoraus Adbuc indulge, si mtt et Edil. Colon. adbuc scmcl utdulge mihi,
, , T

si Ilaclcuus dctiimi mst A.\ Vicl. i 3 el Edit. Col. hucienus n t i n u i

IU5 LIB. DE S. ANSELMI SIMILITUDINIBUS. 646
quantum polero, faciam. Et, u i eam semper valeam ^ dum. Sic enim sine laborc semper ab inimico soo se
implere, ponam me in illorttm subjeclione qui ine poterit liberare. Siinililer auiein diabolus piaci- M i

illam sciani et veliut docere , et adroonendo, cor-

Sst
tat contra bominem : locus autem placiti hujus est
ripiendo, castigando faciant cttstodire. De qnibus cor hominis ipsius . Ad bunc itaque locum dia- STt

omnibus faciaui tibi jusjurandum, si mihi indnlseris boltis venit ad placiiiitn. Et licet sciat quod rectuni
quidquid hactenus deliqui. Tunc dominus: Et ego non babeat, lamen ibi asserit verum esse qttod fal-
adhuc, inquit, iudulgeo tihi omnia quae petis, si tu sum est, et falsutn quod verum e s l * . Ibi naroquo ,T

omnia feceris quae promillis. Sed hoc scias quia nisi dicil cogitatioiiein, quam immitlit, veram esse, sci-
hanc conventionem castodieris, vel si eam casu iu licet quod h o m o debcat mundutn diligcre, divitias f U

aliquo violaveris, nisi ad eamdem poenitendo

1 4 1 et honores appcterc,desideti.i camis adimplere, baec
Ml

redieris, per aliam convenlionem me placare non et his sitnilia facere: quod quidem falstim est. Ex
poteria. EoJem itaque modo inter Deum et bomincs alia vcro parte dicit es>e lalsuiit qitod bomo de-
agttor. Deus enim primo bomini quiddam pmeccpit, beat mundttin reliiiqucre, divitias et honores cott-
cui si iUe obedisset, ei profecto placuisset . Sed temnere, dcsideria carnis ahsciudere, eleemosynis
Mt

quia illius pracceptum praeteriii, gratiam ejus staiim peccata sua redimere , monacbatum demum acci- ,TS

perdidil. Ilanc ergo si voluerit homo recuperare, pere , haec et alia multa facere: quod totum ve- >Tt

sicut Deusjtibet, j u r a t i n baptismate quod audivitnus B rum probatur esse. Sed cuin aliqtiis, qui inter rc-
illutn servnm jurasse. Sed quia et hoc ipsnm sacpius ctos et non rectos cogilattis scit discernere, audit
trensgreditur relictis omnibus curo propria vo-
M l
diabolum in corde suo haec dicere, judicat itiju tJnt
luntate, nionachus effieitur. Aut ergo monachus
, M
essc cogitatttm quemille essejustum dicehat, et e*S3
salvabilur, aut aliter damnabilur . jiistum quem ille injustttin esse aflirmabat. Et hoc
, M

CAPUT LXXIV. judicio facto, abjicit injustitm et sequitur justum,

Simititudo inter diaboium el improbum ptacitatorem. contenincnsqtte saeculum acccdil ad monacba- >TT

Veruni sciendum est quia sic placitat diabolus

I M
tum . Sicqoe diabolus convictus a cordis placito * m

contra bominero quomodo improbus placitator con- recedit, contrislaturqiie quia vincere non poluit. Scd
ira alittm aliquem. Improbus enim placilator licet postquam spcrat diaboltts qttia bomo oblitus fuerit
non habeat r e c l t i m , lamen propter iinprobitalem quod antea sic judicaverat , pulans eum in aliqua
,tT STt

suam veniens ad placitum, hoc quod est injuslum, parte posse inveuire immnnituiu , ad eumdein , M

justdm, et quod est juslum vult ostendere injustum. locum cordis revertiiur, renovatoqtie placito, qtiasi
Setl cum eym aliquis Jurisperitus audit, ei quia non non recte deflnilo, conqnerilur. Quod si illc pro
rectam habeat causam aguoscit, judicat esseinju- ccrlo cognoverit quia rectum judicavit in eo quo I M l

stumqeod iliediccbatjustum.etessejuslum quodille ^ saeculum reliuqueudum esse censuit.diabolus statiin

asserebat injustum. Sicqne ille convictus a placilo dis« non esse redum respondet ut eum tam cito vel ila
cedit dolens, quod aliquid facere non p o l e r i t . Sed omnino desereret, adbucposse sibi ipsi, remanendo
,M

aliquanto tempore transacio, postquam boc judictum insaecuio, iitdulgere, pauperihtts vei suis adetun
putat oblivioni esse tradilnm, suam rursns incipit respicientibus suhveitire . Scd ille qul semel , M

causam, dicens sibi fieri injnriam. Quod si aliquis mumlum ipsumque diaboltim recle superavit nou
sibi dixcrit boc jam esse definitum, dicit non recte curet ea * quse frauduleuter ei dicit, sed firmum M

esse judicalum . Sed ille qui semd jam vicit, non

M t leneat quia quod sctnel juste el stabilitum non m

attendat ad ea quae d i c i t , sed tantum d i c a l : Quo4 est denuo destruendum, et qtiod denique recte > t B

semei est bene definitum, non est iterum incipien- defintvit relitiqttenduin non est iterum
tTt appeten- , M

VAULE LECTIONES.
S c i a n t et velint doceremi A. sciantdocere
m
In eastt atiquo mss A. 1 Vict. 13et Edit. Coion. casn in
> M

aliqoo M t
Ad eandem pcenitenliain nui et Edit. Cot. ad eandeui pociiitendo Obedissel, profecto fecisset S M

quod facere dehuisset et qttod Deo placuisset mss obedisset, ci profeclo plactiissei S;vt>ius irausgredhur S M

mt A. 1 omittii, saepius O m n i b u s , cum propria volunlale, Mouachus, nti A. i omnibus, Motiachus *** A l i -
m

ter damnabilur Edit. Cot. allcr damiiabilttr (sed mate) Vcrutn scieudiim csl, quia i m A. i Verum eiS M

scieiidum, qtiia Nott habeal justuui mss et Edit. Colon. Non habcsl rectuin
S , T
Qtiod aliquhl facere M t

itonpoterit ms A. i quod aliud faccre non pottiit Becte esse iudicatnin ttu A. i recte esse dijudica-
t M

tttm 1 9 9
Non alteudit ad ... tauiuiu d i c i t : non esse iterum m$t A. i Vict. 13 et Edit. Cot. uon atteudat
ad... tantum dicat.. non est iteruiu Labore ab inimico suo se iibcrare poierii. Seiitper atitem diabo-
1 1 1

Ins mtt et Edit. Cot. labore semper ab iuimico suo se fioterit libcrare. Similiter diabolus Hotuitiis 171

alicujus ms A. 1 hominis ipsius El ecoulra ms A. 1 el falsum quod veruui est

STS
Cogitatioiiein, s u

quam intmittit, veram esse, scilicet, quod ms A. i cogitatione, qiiam imiuiltit, verutu esse qttod Elec- f T S

mosynts peccata sua rcdimere mt A. i omittit Monachalum dcinuiu accipere nu A i ad Monachatum

S T t

accedere Coniemncnsque mititdum mss A. i. Vict. 13 ei Edit. Cot. coiilemueusque saeculum

fTT
Ac- , T t

cipit Monachalum mi A. i accedil ad Monacbalum Sic judicaverat mi A. i sic judicaverit 0 1 9

Pu- 999

tans eum in aliqua parte posse invenire imiutitiiittm M I A . 1 omittit llle pro certo cogitoverit quia M t

mt A. f ille ex alia parte cogilaverit, quia • Adbuc posse sibi ipsi remaiiendo iu saeculo, indulgere;
M t

auperibus, vel suis ad eum respicientibus, subvenire ms A.i omittit » Non cura ea nttt A. i et Vict.
?
M

5 non curet ea Sed finuum tenct mss A. 1 et Vict. 13 scd firmuin teitcat
m
Non csse dcuuo mst M i

A. i et Vict. 13 uou esl dcuuo Non esse iterum mt A. i uou est iterum
s t t
647 EADMERl MONACHi CANTUARIENSIS 6MS
dum. Sie enlm facT.e, Deo subveniente, diabolum A versationc gaudium est sceuritatis Unlae ut quisqois
scmper pourit superarc
M T iiluc aacenderit, noHt inde unquam r c d i r c Baec
CAPUT LXXV. aulem omnia rex idem Deus babet in p o t e s t a t *
Similitudo Inter Denm ct quemlibet hregem sua; intmicus vero e j u s , id est diabohis, U n t a c po-
Deus ipse sic inimicitias exercet advetsns dia-
999
tesutis est quod omnes Judaeos atqne pagatios, 9 9 9

bolom quomodo rex quidara contra prlncipem quem- quos extra Cbrtstianismom reperit, n^Ilo obsbttcnic
dam inimicum snum. ttic auiera rex habet in regno rapiat, et in infernum d e m e r g a t . In ipsnm quoquc m

auo villam admodum amplam. Christianismum saepius inlrai, et eos quos dcbilcs
CAPUT LXXVI. invenit t e n U n d o violat, animasque corporibus 991

De regno, et villa, et cattello, et dungeone . inhabitantes capUvas asporut. Illos vero, qui fortes
m

In vilia vero rex babel car teUum quoddam, supra sunt et bene munki, postquam eos superare nc- 999

castellum autem unum dnngeoncm . In villa, quit, U n d e m , l i c e t trislis, dimittiu In mdnachatiftin

M l

qua?dam domus snnt vabdae, plures invalidae. I.*t quoque non valet irrumpere, nec bis qui monacbi
castello autem firmius est U n U ut, si quis ULic effecti sunt quidquam facere m a l i , nisi ad saeculum
coufugerit, nisi inde redierit, ab abquo laedi nou redierint corpore, vel corde, vei aliqoa parentusa
possit. Tanta vero s e c u r i U s est in dungcone ut, afectione . IM u m

si quis illuc scmel polerit ascendere, nuuquam eum CAPUT LXXVIL

inde libeat redire. Ilaec autem omuia ille rex h a b e t Similitudo inter monachum et pothnenu et abbatem
in potesuie stia. Inimicus vero ejus est i u fortis ut et medkum.
quidquid exira viifam invcnR, sine uUo obstacnlo Sed, quia boc saepius solet evenire novitiis, at-
comprehensum abducal ln ipsam quoque villain tendanl qnia sic agit qtii monacbatus arripit diffi- 9 9 4

saepius intral, et domos quas invenit invaiidas vio- cuiutem " * , qnemodo infirmus qui gravem accipit
lat, eosque qui jnbabilanl captivos cum suis aspor- poiionem. Plerumque etenim coulingit ot qui aK-
t a t . Illas vero quas Armas invenit, postquam eas quam patilur inflrmiutem corporis, potionem quae-
m

irrumpere nequit, ad extremum invitus diinitiit. In rat qua ab hla inflrmiute curari valeal. Cumque
castelluiu quoque non potest ascendere, ncc illuc medicus ei dicit ut illam v d illam potionein a c d - 999

coi.fttgienlibus qtiidquam niali faccre, nisi redierini piat, et sic sanari poierit, emil eam, v d graUs ac-
ad praclium villae. Sed si amore suorom parentum d p i t daUm . Sed cttm petio fortis ejus viscera M T

redit* rint, qnja eos andiunl occidi et male tractari ritnatur, membra omnia percurrit, malos betnores
, et per foramen vcl fenestram curiose respexc- conlrahit, vires tollil, corpus dissolvii, lerrae pre-
1 9 1

r i n i , tunc eos facile occidere aui vuinerare poicril. « i c r n i t , dcsiderium maximum bibcndi in co ac m

Ouapropter necesse est eis u i nunquam ad clamorem cendit, vel dormiendi, vel foras ad venlum exeundL
parentum attendant, nec a d hellum reverUntur,
9 9 9 dque medicus baec interdicit " , comminans quia 9

aut respiciant, sed semper, u i cceperunt, fuginat morictur, si haec fecerit. Uen me, infirmus inqnit,
donec ad sumoiuiem dungeonis pervenerinL
999 cur poUonem banc accepi ? Mde mihi prius erat,
Poslquam cuim illuc pervenerinl, erunt omnitio et modo cst pejus. Heu i quanlo meo maioihos vidi
securi. l U q u e rex iUe Deus est qui cum diabolo qui hoc coosiliem mmi dederunt, eec nnbi qoia bec
bdlum babet. Hic in seo rcgno habct CbrisUa- ct boc me oporlerei pali praedixcrunL Si enim bec
uismum; in Christianismo v e r o , nienacbatum; supra scfvissem, nonqnam potionem acccpissem. Sic e i
monachatum, coiivcrsaiionem lantummodo ange- sic isle conqueriiur, dom potione coarcutur. Cum
999

lomm. m Christianismo, q t n d a m in virlutibus sunt vero mali bumores delluere coeperint, lotumque
validi, piures vero InvalidL 4n monacbaiu autem corpus pauIaUm ieviari, gatulet et exsultat quia
firmiUs est u n l a nt si q u i s , UIuc confugiens, mo- Uletn polionem accepii ecr quam ad prisUnam sa-
nachus effecius fnerii, n i s i inde poeuiieudo r e d i e r i L , niuiem redire se sentii, et bomines qui boc 9 9 9

a diabolo laedi non oosait. In angclorum vero con- f j consiiittm d dederun* bencdicit. SimUitcr vcro

VARLE LECTIONES.

^Diabolum poterit mi A. i dialiolom scmper p o t e r i t Et aliquem Regem mu et Edit. Colon. e t q o e m -

999

libet Regem 999

Dees i n s e eti A. 1 Detis enim ipse Et Dongeone Edit. Col. et divigione
9 9 9
Unumdoo- m

gconcm m i A. i tinnm dtmgiouetn Edit. Cot. tinum divigioneni In dongcone mi A. I in d o n g i o n e Edit.

199

Col. in divigionc A h d t i c i i mts a h d u c a t C a p t i v o s ctnn stiis asporut s i i A. i caplivos asportat

m m
El 9 9 9

male t r a c U r i mi A. i v d malc traclari Ncc ad bcllnm Edit. Col. riec a d bcllanduin

V M
Dotigionts au A. M T

i dttngionis Edil. Col. divigionis 9 9 9

Cotiversationem lanlumniodo mi A. i omit. U o t u u i m o d o Quod 199

o m n e s mi A. i n i omncs 9 9 9
Rapit.. demergit tnss rapial .. demcrgai Animas quoque e i i . I 991

animasque 999
lllos vero, qui fortcs sttnt, et hene n.nniti. posiquam mi A. i iilos vero, qnos l e r t e s inve-
niL postquam Vel aliqna parentnm afleclione m$ A. i vel corde manuecript. Vel corde, v d a l i q n a
e
9 9 9

renlunt affectione m
Aitcndaitt noviiii, quia a u sed|quia hoc K c p i t t s solel venire novitiis ;attendant quia
Accipit d i f f i c t t l U l e m mi A. 1 arripit d i f f i c u l t a i e m Edit. Col. arriperit dilDculutciu Cem eniro m

mcdicus e t u et Edit. Colon. cumqoc roedicus V d graiis accinit dalam mi A. 1 vel d a t u r d , et aemptl
497

4 9 9
Terne i n f e r n u m p r o s t e r n i t mi A. 1 Terrae. p r o s i e r n i t Mcdicus inicrdicit muf Edit. Ce/. Medktts
9 9 9

IKTC iuterdicit 9 ? t
Et homtnen qui mi A. i et omncs, qui
(49 LIB. DE S. ANSELMI SIMILITCDINIBUS. 650
meilotiee accidfe u l aliquis, qui animae suae infirroi- ^ s a n c t i vcro bomines qoasi conversi. Sed nec angett
tatem considerat, medicinant inde sptritalem quae- sanctos despiciunt, quia tenutionibes aliqoaado
rat, qua ab illa viliorum suorum infirntitaie mundari v k t i snnt, nec sancti angelos, quia nuUam, quam
valeai. Cumque ei aliquis spiritualis boroo dicit vincerent, passi sunt tenUtionem. Si cnira Micbael
qaed per monacbaioro possel salvari^ dat quidquid diceret Petro: Tu Doroinuin negasU, posset Petrus
habet nt in roonasterio aliquo suscipiatur, vel ei respondere : Verem quidem est quod dicis, sed i u
gratia aliquando conceditur, et suscipitur. Sed *** pro Domino nunquam veiunumcolapbum susUnuhuL
cum ordinis difficullas cogil eum vtgtlare, dum vellet Quod omnino non faciuat, sed i u existunt coucor-
dormjre; esurire, dom veilet edere; sitire, dum des ac si omnes essent angeU, vel homines. Sic ergo
vcllet bibere; lacere, duro vcllet loqui; legerevel sont " * isU ac si nutriti sint omnes aui conversL
cantare, dum vellet quiescere; sedere, curo vellet CAPUT LXXIX.
stare vel ambubtre; aut siare vei arabulare, cum Smiiitudo inter monackot> tt angetos^ tt Deum ••*.
vebei sedere; injurias sustinere multas, propriam Sic esi inter monachorum congregationem i n
volenUtem ex toto deserere ; Memiserum, ioquit, ierris et congregationem angelorum iu coelts, quo-
boac babitum quare suscepi T Antea male agebam, modo inler eos qui suni adbuc exterius in cella
R

. __ _ __ h __ • _.* .____.._». __. . . ____ 1.1 —* *** . 1 2H_*_B smm. • _ «V Ml _..._-• _•»_.. A.lil. S a _n__P_.n
. _»_ I
eed inodo pejus ago, quia lot et u n u , quae mihi novitiorum, et Ulos qui jam sunt interius in con-
jubeniur, adimplere non valeo; et vix nisi invitus, gregaUone monacborum, qui, ut praevalent , i u nt

aliquid boni perficere valeo. Quid igitur * " ? Vae omnibus se perfecte custediunt. Hos enim abbas
miei, vae roihi • Ut quid bis credidi qui mihi boc per semetipsum jam omnia docuii quae vult eos ob-
coosulueruni ? PuUbaro quod orones isU horoines aervare; Ulis vero magistros ex isUs praepooit qui
essent sancli. Maec ei his siroilia novitius dicil, dum eos doceani quae debeant custodire. IsU jaui probati
ordo Uli iroprimis • " videlur gravis; sed postquaia sunt bi onuii huroiliute, et obedienUa, elpatientia,
seesit et secum c o n s l u e r a t quia, haec uaanimiter et ebservaUone oronium quae ordo expoi>cit. lUi veto
m

paUeudo, sic omnia sua posse aboleri peccau sicque adhuc probandi *** sunt, uirum veiini esse humiies,
saaiutem animae ciiius receperare, toium quod ebedientea, patieates, et observare omnia quae orde
anlea grave videbatnr, pauUUm leve eficitur, et requirit. Uuumqoemqoe ergo Uiorum is qai eis
qoasi jam nihil male babens, b e u i i hscipit, Deo magister depautus est probat, ei argueado et i n -
graUas agit, quia monacbatum suscipere meruerH, crepando. Plerumque etiam uageliando ten^at an
et omacs oui tale ceasUium sibi dedereni beno- seius ad saseipiendum *** iu congregaUone aUorum
diciC Q exislat. Quem ai viderit cuncia patienter sostmere
CAPUT L X X V I I I . et aimrum coasorUo per emnia dignum esse, veuii
Conitntio inttr momuket esnaerioi, et nutritot adabbatem nonUans ei coram emni congrcgaUone:
Verum quia de conversis et nutritis oongregatur Domine, inquit, noviUus ille, quem mihi commisisii,
erdo moaachorum, diceadum est quod solet esse m
, i u perfecte se habet omnibus modis, quod jam
conienUo qtuedam inter notritoa menacbos ei con- est dignus inter nos csse, si Jueeus. Quibus auditia,
versos. Asserunt enim • " nutriti se nuHa crimina abbas aul eum recipU, comaeai consiUo fratrum,
commisisae, nec se i n saecuU sordibus coinquinasse, aut adbuc dimitUi, ad exempium alioram uovitio-
sed qaia mundam ab infantia vitam duxerunt, et in rum. Sicque de isto nevitio condigne agitur, qui
Bei servilto semper laboravenmt, illos vero ecox- servornm Dei consortio jam dignus babeiur. Ulum
irariosemper vixisse * considerant, et ideo merilo
n
aulem novuium, quem magister suus viderit inobe-
infcriores esse judicant. At contra conversi, quia dieniem, itnpatientem, superbum, suscepiione indi-
scieadam exlerioruiu babent et res * monasterii n
gnuin, postquam eum diu toleraverii, multisque
sapietiter tracuni, nutritis ipsis necessaria invc- modis emendare ientaverit Undem si nibil pro-
niunL, ordinem quoque suum fervenlius plerumque fioere potesi, venit ad abbatem, et Ulia ei referi :
cottodiunt, iUos vero parum in his valere conside- D Domine, inquil, noviiius ille quem babui in ••• cu-
rant, ideo se meltores iUis aestitnant, sicque aliis stodia, ttl eum docetem quomoilo possei esse diguiti
alii se praelerunl, dum non suam, sed aliorum in- convcrsatione noslra, ita pervcrse se habet in onmi-
firmiuiem attendunt. Sed si vcrc monacbi esseat, bus qttae agit ut nec intcr reliquos novitibs dignu*
sic esset inter eos quomodo inter angelos in cceiis sitconversari. Providere itaque vobis convenil quid
et aomines sanclos. Angeli euim sunt qtiasi nulriti, potius de eo faciendum sit. Ad boc iUe respoodens,

VARLE LECTIONES.
M l
Conceditnret suscipitur. Sed mi A. I . concedilur. Sed * Et vix nisi invitus, altqnid boni perficere vale«>.
il

Qnid igilur? mtA. i omit. * * In prlncipio mtt et tdit. Coton. imprimis

l
• " Seutit, et sectim considcrat,
quia eic. mt A. I ka*c abbreviat • " lnler conversos Monachos, ei iiulrilos m i Vicu et Edit. Cot. Inler Mona-
chos nutritos el couversos • " Altendunl enim mt Vict. i o asserunt eifim * Econlrarto vixisse m u con- IT

Jrario semper vixisse • " IIa!»eui et res mt A. 1 haheul, res • " Sic ergo sunt mt A. i sic ergo sinl **• Et
Deum mi Vict. A. i et Edit. Coton. omittunt Ut pnevaleant m u ut praevalent
M 1
•*• Adhuc probandi m i
Vtci. 13 ad baec prohandi •** Ad recipiendum ms A. 1 et Edit. Cot. et mt Vict. i 3 ad suscipiendum Mihi m

coinmisisti m u A. I Vict. i 3 e i Edit. Colon. tniht comntciidastis •*• Tculaveril, mts A. 1 Vict. 13 et Edit.
Co/. tenuvit, •*• Quem ha!:ui in mss A. i et Vict. i 3 et Edit. Col. qiiem habcbam in
PATBOI.. C L I X 21
 d3i EADMERl CACTUARIENSIS SONACU!
magistrom borUtor u t eum adtmc oronibus modis J. i n q u a n U u t p o s s u n t , SUJB v o l u n l a t i obeoiunt, sicqtte
emeodare eonetnr. dicens melies eaae illum biter ad regnam coelorum, patris sui Adae culpa perdi-
rdiqeos tolerare qnam dimittere ad •aecuium reverti l u m , haerediurio jurc pervenire conlendont. Ter-
•**. Sieqae oovitius Ute nee in congregadone reci- tiuro autem h i , qui Uatum pro terrenis serviunt
piter nec a ccfla noviUorum espeilitur. SirolUter
9 commodis, quasi mililes stipendiarii. Sic ergo per
ergo est consideranduro per oronia inter Deuro, et emnta est considerandum inter haec tria genera et
aogdos, et mooacbot, quomodo iater illom abbatem, Deutn, quomode inter aUa tria supradicU et impe-
et magistruro, alque novitios roonachoa. ralorem suoro.
CAPUT L X X X . CAPUT L X X X I .
SimiHtudo inier Deumfel quemiteet mperatorem ***. Quod menacho protit. «t aiiquod bonum imdtut fa-
Yidendum etiam est sic esse inter Deum, aa-
t t f ciat.
gdos et bomines , qttomodo intcr imperaiorem
w , Contingtt aliquando quempiam sic abundare 9 9 1

terrenum et sibi obsequentes. Tria quippe sunt ge- bumoribus malis ut, nisi secetur, aliter sanari non
nera bominnro quse terreno iropcralori serviunt. Alii possit. Ut ergo ab eia possit ex toto mundari, spon-
cnim serviont ei pro lerris quas habent, nihil aliud te sua prius se facial Ugari, rogans etiam SA+ q u i
quaerentcs nisi quod lenent; alu, quia Urras re- •»•» «^cturi sunt, ut aen eum diroiltant, qtVJquid
M l B

cuperare volunt quas eorum parentes aliqoa sua ipse dicat, donec eum pcrfecte aecuerinL Cum ergo
culpa perdideruni; alii vero pro soUdatis * " Untum. putredinem pongere coeperint et resecare, c h m a t ,
HIos iuque dotoinus honestius tractat qui nihil
t t a et dicit se prius nihii raali habere, comminatur- m

unquam deliquernnt, necjriiud quam quod habcnt quc eos, nisi eum dimiserint, occidere. Scd i l l i , qui
quxrunt. Hi radicati stint et fundati, nec eveUi for- eum hoc dicere propier dolorem sciunt, non verba
midant, dum se in volunUle domini sui conservant lllius atteadunt, sed, ut coeperanl, putredincm pcr-
m
. illos vero, quorum parentes sibi peccaverant fecte abscindunt. Cum autem ad plenum mundatus
quique pro iUorum haerediute sibi s e r v i u n t
9 , t meUus babaerit, eisdem, quos antea tM
f
minabaiur
aliqnanto vilius IracUt, modisque diversis tenUI,
M l occidere , gralias agit, qood noo eum ad volun- u >

" videlicet conviciando, comminando, qusedam gravia Utem suam dimiserint. Quid ergo T Nunqnid noa
jobendo, quandoque etiam flagdlando. Qui si haec ideo prodest d sectio, qui eam toleravit tuvitus,cuiti
omnia homiliter sastinuerint et Domini sui miseri- ad eam loleraudam se fecit ligari sponuneus * " T
cordiam patienter exspectaverinl, Undera eisdc- Prodest revera, quia per eam ahscissa est inflrmitas
ntinus haercdiutem pairum suorum reddit. Si vero reparau est sanilas " . Similiter autem plcrum-
r
e t f

I • . i . . i i - . ... n n _ _r._F._r.t2_._til n l M!._-•.1« M / 1 H I > J A I - » t i . : _ . _*• I _ « . ! ! _ _ _ - . .

noluerint hacc tolerare, nec suata valent baM*ediU- que cooUngit ut aliqttis redundet vitiis, el inieUigal
tem rccuperare, nec alittd vttlt eis dominus dare. quod altter salvari non valeat, nisi a se ferro dislri-
1IU autem qui nihil aiiud quaerunt quam solidatas clioris pcenitentiae * fuerinl resecau. Ut ergo inde w

" * et ut bene pascantur, tandiu imperatori obse- purgari perfecle queat, alicui iu monasUrio sponte
quunlur quandiu haec eis largitur. Quae ai eis abun- sua se alligat. Professionem etetiim faciens, ibi sta-
danter donaverit, iaudant eum, et dicunt quia vere bilitaiera moruroque suorom conversionem promit-
*** domino lali servieiidum est, qui talia *** servien- lit, seque intra monasterii daustra eo tenore reciu-
tibus s t b l confert. Si vero baec illis dare destilerit, dit ut roedid spirituales, videlicet sui paslores qei
slatim recedunt, ipso vituperalo, et incipiunt servire eum corrigere debent, quidquid ipse postea dical»
ipsius inimico. Tria igitur haec sunl * genera bo- non eum diroitiant, sed ejtts vitia resecent et emen-
u

roinuro aUcoi ferreno iroperatori roiliUotium. Si- dent. At plerumque cum eum cceperint ad meliora
roililer autero tria sunl genera eorum qui superno slimulare, et ejus vilia corripiendo resecare, recal-
Regi deserviitnt. Primuro genus sunt angeli, qtii, ciirat atque irascilur, dicens se non esse culpabilem,
aHerna beatitudine sUbiles, sibi sine oinni intermis- unde reprdienditttr, ipsosque qui eum arguunl a l i -
aione servientes. Aliud vero bomioes boni sunt.qui, nquando eUam pcrirocrc minatur. Hi vero, quiboc
r

VARLE LECTIONES.

*** Reverii msi A. i Vicl. i 3 et Rdit. Coi. reverti dimiltitur Etaliquein linperatorem m i Victor.
i 3 et Edit. Col. et quemlibel lmperatorem Videnduin csl, sic manutcript. A. i videtidnm etinn sic
f , t

•*• E l homines el Angelos manutcnpt. Ar.gelos el hondnes Alii, qui tet ras m u A. i Vict. 13 eCEdii. , M

Colon. alii, quia terras * Per solidatis m i A. 1 pro soiidis

M
IHos itaque etc. utque ad heec : et ut bcne^ M l

pascantur, trantpotita tunt •*• Hi radicali sunt et fundati, nec evelli forroidant dtim le in vohinUle Dominl
sui conservanl. Hce detum in mt. A. 1 Qoinque pro illoritm m u A . i Vict. et Edil. Coi. quinque iUorum
M t

M t
Sibi serviuni m i A. i emiL sibi Aliquamlo vilitts m i A. i aliquanlo vilius * Quam sohdau mt A.
M T M

i quam solidos * Dicunl: vere m u Vict. et Edit. Col. dicunt, quia vere
M
Quia uha m i i A. i VUu
15 et Edit. Col. qui lalia Tria igitur haec sunl m i A. i Tria ha>c sunl
M 1
Conlingii aliquando quera- M 1

piam m i A. i Sedad hocquis dicat nibil Monacho prodesse quod invitus cogitur agcre. Cui respondendoin
estqtiia afiquatido contingil qticmpiaro- Se prius nibif m i A . i Senibil
M l
Qttos antea m i A. i m

quibus anlea Minabalnr occidere m i A. i omittit occidere

t M
VolunUrins m n tt Edit. Col. spon- M t

Uneus • " RcparaU csi saniias m i A. i rcparaia sanitas Ferro dislriclioris poeniienliac ms A. I t M

omit.
655 LID. DE S. ANSELMI SIMILITUDINIBUS. 654
eum proferre propicr ordinis districtionem cogno- A drantcm cxigam. IIoc ita judicato •••, converiitor
scunt, non euro ideo dimitlunt, sed ab eo dislrictc ad aliura c l dicit : Et l u , roale servc , qui
M 0 M i

stultitiam, ut pnevalent, nunc boc nunc illo modo
abscindunt * " . Cum itaque fuerit emendatus a viiiis,
et mitior factos, ad se reversus eisdem gralias red-
dit, qoibos irascebatur, quod eum repreliensura
correxcrioL Quid igitur ? Nunqtiid non ideo sibi
mihi fidelitalem promiseras, ct ideo tibi magis ca-
vere dcbucras, quare hoc fcctsti ? A l ille : Doroinc,
ail, confiteor revera roe deliquissc tibiqtte fideltta-
tem promisisse. Sod postquain mc poettiict me dcli-
qtiisse , debeo ego pejus pali, quia tibi lidclita-
M 1

proderit illa tanta districtio, quia eam infinuilate tero, anleqtiam dctiquissem, promisi, quam ille qtii
carnis invitusad boram s u s t i u u i t , cum ad eam
M i M>
hanc tibi vuil promilte«c eliam postquatn peccavit?
9

suflerendara sponte sua in roonasierio se alligaverit ?
Proderit olique, quia et per eatn liberatur ab omni
inflrmitate vitioruro, el redii ad veraro sanitaiem
virtutom. Sed dicei aliquis * : Melius esset u l Deo
M
sine professione servirel spontaneus quam in mo-
nasterio professione se alligans servire cogeretur
invilus.
CAPUT L X X X I I .
Quam magna M i
til tpet monachi ptofettu
Hic autem est rcspoiidcudum quia tanla distanlia
cst inler illum qui non vull facere Deo proroissio-
r.ero serviendi sibi , el eum qui libenter earo fa-
M l
Ideo quippe volui me esse tuum ut, si qnando pcc-
carem, non mc judicaies ut alicnum, sedemendares
n l pruprium. At dominus : lla cst, inqttil, ut dicis.
Cum ergo volucro, de te vindiclam accipiaro, u l do
meo. Sic autem et Deus ihtcr professutn nionachum
et nolentem profitcri judicat, si cos coutra cuin
B peccasse pcenileat. Non solum auicm profcssum
mitius judicat ••• non professo, scd etiam quolilci
laico adhuc in sacculo constilulo. Licel cnim ulcrquo
idem peccaium commitlal, lamen si toto ex c onht
roonachum poenileat dcliquisse, eumque urdincm,
cui se subtlidit, fervenli aroorc cuslodiat, ma-
M i

cit, quaqla inter horoines dttos qui ambo ex debilo jorem quam laicus inisericordiam coiiscquetiir ,
debeiit servire domino uni. Sed unus eorum acce- qnantumlibet illc poeniteat saecularibus adhuc t!e-
dit ad dominum, et d i c i t : Doraine, ex toto corde lentus. Si vero pceniterc nolucrit, majori quam lai-
tibi servire volo, sed esse tibi fldelero promilicre cus daronationi subjacebil.
nolo. Quia si hoc libi promisso, postea peccarem , M i
CAPUT L X X X I I I .
gravius delinquens graviori vindicta dignus existe- Simililudo inter monachum peccantem et laicum.
rem. Quanlo lamen melius potero, serviam tibi, Quod ut apertius a simili videamus, homincs
sed, si quando pcccavcro libi, judica me ut illum duos unius doroini servos intucamur. Ambo ilaque
qiti se tihi esse fideiem miniroe promisit. Alter vero ^ a domino illo possessiones proprias obtineanl sihi,
vcnif, et d i c i l : Domine, ex loto corde meo te diitgo, sub jurejurando promisso quod ei fidclcs exi-
6 M

tibiquo fitlelilatem et subjectionem proroillo, u l , si stanl. Unus tamen illorura conditione tali hoc
aliquaudo frcero contra praeceptum tuuro, non uie faciat quod, si quid ••• in eum qtiandoquc delin-
judices ut aiicnum, sed cmendes ttt proprium ser- quat • " , de proprio suo, prout fucril juslum, sihi
vuin. Ilis itaque dictis, cvenit ut ambo idem pec- croendet; alter vcro dominum stium adeo diligat
catum postea facianl, ac deiude poenitenles ad M T
ut nihil proprium retinere, oiunibus ei diu.issis,
misericordjam domini sui vcniaul. Dicit itaque do- familiarius sibi malit•*• servire. Hoc etiam paclum
minus illi qni sihi fidelitatem promitterc noluit : cum eo facial ••• quod, si aliquando " • qttid contra
Qtiare boc fccisli ? At illc : Domine, inqtiil, confi- eum commitial, de scipso, non de re alicna, scd m

teor quia deliqui, sed tamen roe tibi non esse deli-
cturuin non promtsi. Scd ille : Lieonc, inquit, no-
hiisli roihi fidclitatein protnittere, u i posses contra
nte liberitts peccarc ? Ergo et ego conlra tc, non u l
crga mcum, sed u l adversus alienum agam, loitim-
qtte quod eril mei juris ••*, usqtte ad ultimutn qua- |)
tit de proprio, qnnm vuhtcrit vittdictam assumat.
Ilis igiitir actis, st culpam eamdem comroiltit uler-
quc, ac deinde poenitcntia ducti veliut croendare,
sed ille de proprio, quod ncc adhuc tolum vull darc
pro illius culpcc satisfactione, iste vero de seipso
qtiem eiiam lotitm domino mancipaverat prius, v i -

YABLE LECTIONES.
•*• Ut praevatent, nunc hoc illo modo abscindiint mi A. \ praevalenl, ahscihdunl Eum reprc- ( M

hcndeiido mtt A. I et Via. 15 et Edit. Col. eiim reprchensum Iiilirmitatcm carnis mtt iufirmilatc
611

caniis lnvilus sustinuit mtt ad horam suslinuil ms A. \ invilus ad horain sustinuit

M 1
Sed dicel M a

aliquis Jn m*t hic incipit Caput 82 Quod magtia mtt et Edit. Col. Quatn magna
M V
* Ad servicndiim M

sibi msi et Edit. Cot. scrviendi sihi **• Si hoc tihi promitlo, ct nostct sibi peccarcm mtt si hoc l i b i
promUso, postca peccarcin Dcinde poenitenlcr m u et Edit. Col. dcin le posuitentes
4 , 7
••• Meri juris
rntsB. 1 et Vict. 13 et Ediu Colon. juris ••* lloc itaqtte judicaio mst A. Vicl. 13 et Edit. Cot. boc ila
judicato ••• Coiivcrsus ad alium dicil m u A. 1 Vict. \o et Ediu Col. convcrlitur ad alium, et dicil :
•*' Ettuscrve m u et tu male^S-rve Poenitet, quia-deiiqui mtt poenilel me deliquisse
M 1
••• Minus
judicat mtt A. 1 et Vict. 13 melitis judical Cmn ex corde Motiacho pocniieat deliqiiissc, cuinqiie
M v

ordinein cui sc subdidtt fcrvcuii tnss lamcii si toto ex corde Muuachtim dcliquissc pcciiileali cumqtie cui s<»
suhdidit ordinem ferveuli ••• Sub jurcjuraudo m i A. 1 Vict. 15 et Edii. Col. sibi; jurejurando ••• I l
si quid m i Vict. et Edit. Col. q u t H l si q t t i d Dclinquat mt A. 1 deliqttcril * Familiarius sibt
i i T M

rnalilmi A. 1 familiatius vebt " * Cum co faciat mt A. 1 ciim co componat ° Ul si aliquando mt A.

<7

Vict. 13 et Edit. C.ol. q t i o d si :tIiqiian-'o * '

7
Nuu ul dc rc uu .1. I Mct. 13 tt Ediu Col. non dc rc
 655 EADMCRl CANTUARIENSIS MONACHI 056
deatqtte dominus quod ille tanturo facere nolit, A
t T t
Ipsain quoque vestro assignabo praeposito, u l ex ca
etiam postquam sibi pcccavit, quantum iste,
<TS
fructum colligit, indeque vobis, prout velle voa no-
priusquam in illum delinqueret, fecit. De quo, i n - verii, diligenter dcserviat. Scd et ego quanta d i l i - v

quam, majorem velle videtur habere misericordiam genlia potero, eamdcm vestrae utilitati cusioJ r* 4 1 1

m
, an cum iilo videtur velle roitius agere quero
<T>
curabo. Cujus igitur horum obsequium doroino ihi
eperibus comprobat se minus diligere ? Quod si
t T <
magis videlur acccptum ? An illitis, qui, quando m

bunc alierum velit altero durius arguere , scrve, quaqturoque voluerit , dat ei de fructu prupriae
<TT m

inquicns, male, quanto mibi eras familiarior, tanto arboris, vel illius qui arborero et fi uclttm lotaliter
es culpabilior, potest iste sibi sic rcspomfere : Do-ofteri ? Imo magis illius qui arborem l o u m dat ei m

mine, inquiens, verum est quod dicis, sed quandiu cum fructu. Sic ergo serviiium monachi Deo est t t T

poBniiere uolui: at postquaro toto corde pceniteo,

magis acceptum quam hominis saecularis. Ipsi enim
t T t

rocque ipsum i n emeiidationem trado, nuuquidnam sunt homiues duo, qui sub Deo velut arbores quas-
pcjus illo debeo pati qui nec illud quod habet, tibi dam halenl seipsos. Ipsi quoque utrique suni apti
totuin vull dare pro satisfactione sui commissi? ad ferendum fructum operisboni. At quia non eo-
Justumne libi videtur ul quia te magis dilexi, m i - dero modo diligunl Deuni, nec ei pariter bene ope-
aorem debcaro misericordiam consequi? Imo eo R rando deserviunt; saectilaris enim, quia eum miuus
majorem roibi facere deberes roisericordiam quo diligit, tunc Untum, cum bene operandi animvru
<Tt

nullam roajorem tibi facere possuni salisfationem ? babuerii, boiti operis offert Deo quantcm v o l o e r i i ;
Quid aliud dominus diceret quam quod veritas ha- monachus vcro eum diligit in tanium ut ad eum ac-
bet? Iiunc ergo milius judicat, u l ex tolo proprium; cedens lotum ei o f l e r a t seipsum, faciis ac verb.s (tt

illum vero severius, ui rainus sibi privalum. Sic ergo
Deus celcrius indulget roonacho qui se ei tolura
m
committit quam laico dare nolenli, vei sua , pro
eum sic alloquens : Domine, inquit, roeae bactenus
polestatis eram, quodque mihi libebal boeum ma-
luroque facieham. Vertim qtiia luus omnino debeo
m

bis qttae comroisit. esse, libique soli bona Unlum opera fructificare,
CAPUT LXXXIV. me lolum luae trado poiestati, ut amodo libi f r u -
Sitnilitudo inter monaehum et arborem. ctiflcem soli. Qtiod u l mdius facerc valeam, me tini
Elenim rursus a simili pou sl videri, acceplabi- ex Ecclesiae praelaiis •** subdam, qui roe costodieus,
lius esse Deo bonum opus mouaehi quam hominis ea lantum opera doceat facerequae libi noverit roa-
rujuspiam saecularis. Solet quippe accidere duos gis placere. Sed et ego, pro modulo meo, meipsum
csse homines sub domiuo uno, singulas habenies cusiodire studebo. Cujus ergo munus Dco est
arboresin proprio solo. Arbores autein ilb* fru- accepubllius ? An illius qui sibi offert qttaedam ex C

cium ferunt bonum uiraeque. Verum quia iili doini- operibus suis, pluriiwt vero subtrahit? Imo illins
num iuaequaliur diligunt, etiain ci de fructu earum magis, qui dat ei seipsum cum operihus suis . m

iropariter aerviuut. Unus enhn eorum, quia tniuus Nec ideo propria privaiur mercede, qaia saepe b o -
cum diligit, cunt arboris suae fruclus ftierii ntatu- num opus cogitur agere. Sicul euim is qui arborem
rus, colligit ferlque inde domino suo quanlum sibi tolam coromisit pracposito damini sui, ut ex ea
fucrit visum, Altcr autem adco dominum amat ut, fructum colligeret, ex quo et domino suo, p r o u i
ad cum veniens, arborem ipsara ei oflerat. Domine, eum velle nosset , dcserviret. Ut, inquam, pro- m

iiiquit, arhorcm habeo quamdain, honum valde f r u - priu.n nou perdit meritum, si ilie colligil f n i c t u m ,
ctum fercnlcni, quae quia vcslrae * congruii digni- priusquam maturcscat, aut in arbore dimiliat
tf

U t i , malo cam vestri esse juris quain mei. Eain doncc putrescal: sic uionachus, qui se totum com-
igitur oflero vobis, ttl antodo vobis fiuclificel soli. misii pradato, ut eum custodiret, eaque opcra l a u -

VARI_£ LECTIONES.

De seipso, quoniam etiain toti (Edit. Cot. totum) jam prius domini sui mancipaverat poiesuti : videat-
t T t

que mst. De ^ Mpso, quem eiiam lolum dom*no mancipavcrat prius : videatque Facere noluerit, eliam t T t

tnu facere nolii, vel Habercinisericordia mts et Edit. Cot. habere misericordiam,
fiT%
A n cuin illo ms A. t T t

i ac cum illo Agere quam cum illo qttem operibus m$s et Edit. Col. agcre quem operibus
< T <
Quod si m

bunc velil aitero durius arguere mss et Edit. Cot. Quod si htiuc alierum veht ahero diirius arguere m$ A. I
quod ai hunc allerutn vclit dtiritts arguere D i c i s . Sed quandiu..ac postqtiumm$ A.t dicis: sed quandiu..
tTt

al postquam Facere dcbcrcs nt A. I facere debere

, T t
Sic eu.iu Dcus ms$ A. i Viet. et Edit. Coi.
m

sic ergo ct Deus Nolenli se vel sua m « A. i Viei. 15 et Edit. Col. uolenti vcl sua
# t l
Quae si m

vestnc m n A. 1 Vict. 15 et Edit. Cot. quae quia vestrac Vcstrae vnhinuii custodirc m i A. 1 tiobis
f t l

cuslodire m i Vict. 15 el Edit. Cot. vcstrac uiilitali cusiodire Cujus i^itiir obsequium domir-o magrs m

videtur essc acceptitm mss et Eait. Cot. cujus igitur Itorum obsequiuin domino iilis magis vidctur acccpluiii
m
Qui quaiituint-unque volueril mss qui qtiando qtianiuuique Ar.>otis? Vel illitis qui arhorem el fructum
m

lotalilerouert.lmmoiuagisc/c. m i A . I Vtct. etEdii.Col. arboris?Imiuo magisric. Sicergoelscrvitinmmi ctT

Vict. 15 slc ergo servitium Vero eum diiigit in tantuut, ut ad eum acccdcus, toium ci offeratmiA. i vero
U 8

cttm eum in tanttim dilcxit ul nd eitm acccdens, totum ei oflerrci Ettit. Co/. vero cuin diligit in Unlum eitir,
ncredcns loluiit ci offerat " Ecclesiai Pra;latis m n A. 1 Vict. 15 et Edit. Col. Ecclcsiae tuae Pnelatis
e

*** Mtiiius inag«s Deo cst mis rouuus Dco cst Opcrihus suis cuuclis t/u A. 1 omit. ctinctis Edit. Cot.
4 , 1

omittii, suis Velle noicct L . vcile nosset

m
Dimittat econlra m i Vict. 15 omitt. ccontra
, s
 K7 LIB. BE S. ANSELMI SIMILITUDINIBUS. 638
lum ab eo agenda exigcret , quae Deo placcre A
m m
statur vebemenler el dolei, suxque magislrae, si
potius nosset . Sic, iitquam, propriam non pcr-
m audet, durius respondct. Si autem aperte ausa nou
det mercedem, si quid operis boni agere cogatur
m fuerit, ci occulte * delrahil, quodquc facicbat
Tl

antequam velil, vcl ecoutra probiheatur, cum agcre opus inlermittit. Qnod si operari jussa fueril, pra?-
velit, donec et ipsam amittat voluntatem agendi. tendit protinus quod sit infirma. Aut si quando m

Non ergo omittcre debcl quidquid boni prselatus ei se solam videril, prolinus cxsilit, ostium petit, huc
praecipiat, vel pracsumere ut agat, a quibuscunque illucque circutnspicil, mandat iili vel illi liccntiain
eum prohibeat. Est euim illitts praevidere quid m quacrere secum loquendi. Quod si in hoc repct ta
praecipiat, quidve probiheat; hujus vero scqui eum fueril atqtie correpla, prosilit statim in hujusmodi
in bono per omnia. Sed u l boc voluntale obe-
m verba : Quid, inquit, feci, quod sic debcam " • cor-
dieuti faciat, noverit a simili quot sunt volunlalis ripi ? Qua? mira visa sum agere, qitia inferuntur
subditorum genera™. tol n i i h i conlumeliae ? Sed jam satis apcrtum
T l <

CAPUT LXXXV. videlur quam injuste conlra me agatur . Itaquc TIT

Ssjniiitudo inter matrontm el divinam voluntatcm. residet moesta, dolens, quod ila sil reprehcnsa. At
Accidit quandoque matronam aliquam lilias cum postquam ad modicuin ille dolor resedit, maturita-
m
ancillis magisirae cominendare, uieas opera mu- B qnamdara praetendit. Cumquo aestimai quod ah l c m

lieribus congrua doceat. illis vero praecipit u t * ei aliis reputelur matura, licentiam rursus quacrcre T <

cunctae obediant, quodqoe sibi facicodum in- tentat. Quam si habere nequiverit, protinus subdit :
T t >

junxerii, expedite adimpleanl. Hoc itaque disposito, Slullus est, inquit, qui bene agit, cum aeque boni
magistra eas in nnum congregat, et jungil cuique tractentur ct mali " • • Quod si licenliain habcic
quid agere debcat, et ne foras egrediantur observat. poterit, foras confestim egreditur, huc illucqtie va-
CAPI3T L X X X V I . gaiur, juvenum consorlia expclit, mulia non agenda
De (Uiabus matrono?. coromittit. U l crgo hac similitudine potesl colligi,
Quibus ila sub ejus magisterio aslrictis, bonae Iria suut geuera voluntatia in subdiUs.
m

quidem liliae per omnia sibi obtemperant, sed nec C A P U T LXXXIX.

abeundi foras licentiaro quaerere c u r a n l . De obedientia, iicenlia. et inobedientia.
T # s

CAPUT LXXXVII. Horum aulem primum obcdientia , secundum

De anciltU ejus bonis. • licentia, tertiiim inobedientia dici polest. Haec vero
AnciUae quoque™ sitniliter faciunt, excepto quod genera omnia invcniri possuut in nionachis, quos
insiabiliores exisluut. Quia enim taedet eas in cu- mairona quacdam magistrae cuidam commendavit,
stodia diutius essc, licentiam foras exeundi quae- C id esl voluntas divina voluutati abbatis eorum sup-
T0T

runt quandoque. Quam si " • obtinere non valent, p o s u i t . Licentia quippe roullos decipit. Obe- m m

nou inde trisuntur, vel murrourant, sed tantum dienlia vero ei inobedientia contraria suiit; harum
dicunt quia datam libenler acciperent. Quod si
7 0 meilia, iiccutia est. Is ergo qucm obedientia con-
eis conccssa fuerit, egrediuniur quo eis visum stiingil ciaustra non egrcdi, vult tamen cxire, re-
Tt<

fuerit, cessanique interim ab operibus suis. guheque districtionem licenter

711 decliuarc, quain* 711

CAPUT LXXXVIU. vis noiit sine liccntia id praesumerc, el ivlcirco ac-

De anciUa tatrone.
lnter eas autem quandoque est latro qu&edam,
pncceplis magistrae vix obedire volens. Hacc quia
cnstodia laedio scmpcr existit, licentiam exeundi
T 1 >
aaepius quaerit, el causas qtiae rationahiies videan-
tur adiuveiiit. Quam si obtiuere non potesl, contri-
tum suum licenua qua praevalet conaiur dcfendcre,
peccalum profecto habcl ex USa iliicila voluutaie.
Non cnim poslquaro mortuus est mundo, claitstrum
subiil ad mundi negotia, vel volutiiaic, ullatenus
redire debuil, velle taineu suum n ' . n nisi pcrmis-
sus facto implere v o l u i l . Obcdi. ».* a ergo quam T 8 t

VARIJE LECTIONES.
m
Ea opera lantum ms$ et Edit. Coton. eaque opera lantum Exiget mu cxigerci ' Poli Potius noscct m u

mu potius nosset Propriam n o n perdit mt A. i propriam n o n perdet

197
Est euim iliius ppracvidere m

mu A. i Vict. 13. Sit enim illius pnevidere Cum in bono m$$ A. \ Vicl. 13 eum in bouo Pcr m 7 M

omnia mi A. i pcr omiiia. Sed u t hoc volunlate obedicnti faciat, novcrit a siiuili quol sunt volunlatis
sitbditomin gencra Filiam cum mi A. i Vict. 13 et Edit. Col. filias cum
T<1
Pnccepit u t m n et , M

Edit. Col. prarcipil u t Quodqtte sibi facieitdttm m i Vict. et Edit. Col. qtiodque facieudum
m
Sttb 704

magislerio m i i et Edit. Cot. suh eitts magisterio ™ Quaerere curani m i Vict. et Edit. Col. quaerere
turent ™ Anciilae vero m u A. \ Vict. 13 et Edit. Col. aucillae quoque Licenliti foras m u ct Edit. T<T

Cot. licentiam foras * Quam si forle m n A. \ Vict. 13 et Edtt. Col. omiitunt forle
7<
Tantum T0<

dictint mi Vicl. 13 sed lantum dicmtl Coucessum fucrit cgrdliunlur m n concessa ftteril egrediutttur
T 1 <

mi Vict. concessa egrediuntnr Cessant inlcrim m u A. i Vict. i 3 ei Edit. Cot. cessantqtic iulcrim
T U

11
Vix ohcdire voleus. ilaec igiiur quia cuslodta msi A. i et Vict. 13 vix obedire volens. Itoc qui custodia
T W
Si vero aperiacausa ei n o n fuent, ei occulie m n si atilem aperte ausa T i o u fucrit, occulte* Ac si T U

quando m i A. i aut si quando Qttod sic deheam m i i A. i et Vict. i 3 quo sic debeam
T1>
Inferuii- T 1 <

tur mibi m i i inferunlttr lot mihi Conlra me aganl mis et Edit. Cot. coiilra ine agartir
T l T
Tra- T U

rtenlur ul mali. mss et Edit. Cofon. tracienlur et roali Eorum supposuil. /n mi A I el ccetera huju$ T 1 <

Capitie omUtuntur ™ Licenlia quippe m i Vict. i 3 et Edit. Col. licenlia iailur Dislriclioaem T 4 t

hbeiiter mss et Edit Col. disirictionem liccnler Implere vult m n et Edit. Col. iropleic volull u t
 659 EADilERl CANTUARIENSIS MONACIII 660
in iioc amplexus est, ipsum factnm excosabit, sed A sauro coelcsti nunquam reponit, sicut nulhis de-
m

veMequod conira obedicntiam babuit, periculosum, narium falsum,Iicetapte roonetatum, suo™ thesauro
nisi poeuiluerit, illi erit. Quod nonnulli, minus at- reponere qiwerit. Quem vero viderit obcdieutera
teiidentes, licentia quam pro implenda volunlate esse, etsi aliquando fragilitate peecet humana, nou
sua expetunt sarpe falluntur. Ut igitur breviter lo- hunc tamen repeilit, si vere pceniteat ™. Ut enim
quar et succincte, sub ipsa obedienlia vivenles sunt ab invalido denario, denarius ™ falsos, sic a debHi
matronae rcgalis Aliae ™ . Ancillarum vero nomine, diflert monachus falsus ™ . Invalidus quippe ™ de-
licentiae adhaerenles accipe. Inobedientia vero, quae narius minus babet poodus quam debeat habere ™ ,
dicitur ct ipsa latro, rebelies designantur in or- sed iihid quod habet puro ex aere ™ constat. Falsus
m

diue monastico. vero eaiudem quam bonus monetam praetendit, sed

CAPUT XC. interius latet faisitas aeris. Sic falsus monachus
SimHiiudo inUr monachum ti dentrium. eumdero quem bonus hahitum habet, sed inobe-
u t

Rursus a siicili possumus videre quot in perfe- dientiae falsitas interius iatet. Debilis vero, scd
cto ™ monacbo debeant esse. Tria cuique bono in- obediens, licet non tantaro, quin aliquando cadat,
sunt denario, quae cuique bono debent ™ inesse haheat stabilitatem, obedientiae tamen rejinel puri-
monacho. Denarlus quippe honus puro ex aere, recto B tatem. Mox etenim poenitet eum quia deliquit, quod-
pondcre roonetaque legiliroa debet constare, si eniro que ei praecipilur, pura obedicntia facil. lUe crgo,
unuro ex bis defuerit, venalis esse non potcrit. Ut ut denarius falsus, a coelesti thesauro repeUititr,
crgo vcnalis valeat esse, baec tria pariter debet ba- huic vero, pro sui modulo vigoris, ibi reponitur.
berc. Haec quoque debel habcrc el mouachus, ut Nihil igitur cniquam prodest babitum monacbi exle-
vere roonacbus esse repiiletur. Ejus quippe roetalli riorem babere, si non sluduerit et interiorem r c i i -
puritas, pura est ejus obedientia; nulla cniro inobe- nere ™ . Duo quippe sunt ordinis genera viro reli •
dientiae impuritas, sed sola in eo dcbet esse obedien- gioso convcnientia. Unum er.terius, quo religiosus
tia. Rectuni vero illius pondus, stabilitas esl pro- videtur ™ ; aliud vero interius, quo religiosus babe-
positi ejus. Non enim leviter exsufflari debet ab
m
tur™. Et illud quidem exterios factiUi, boc vcro
eo quod coeperit, sed usque in flnem perseverare interius, naturalis est ordinis . FacUUi quippe m

stabiiis. Illius autem monela, babitusest monacbalis, ordinis factiUae suul consuetudines, ut in ordine
atque tonsura, anie et retro, et bis consimilia. Sicut monachorum inveniuntur plures. Has etenim bomi-
eniro denarius a monela dignosciiur, cujos sil re- nes adinvenerunt, qiiibusdam de causis rationabili-
gionis ™ , sic ab islis monacbus cujus sit ordinis. Is bus ™ servandas insliiuerunt. Naturalis vero m

auiem monachus qui adeo est senex ut anie ei reiro C rdinis naturales sunt virtutes, ut huraUitas, chari-
0

jam ncqueat inclinare, denario illi est similis cujus tas, et aiiae plures. Has enim Deus ipse™ naturaliter
monetam temporis anfiquitas jam develal. Isle vero indidit bomiui, suaeque causa salutis servaodas
qui ™ habitum roonacbalero non adhuc, sed vitaro mandavii. lUe itaquc faclitius ordo sine islo nihii
snscepit, et ideo nomen non hahcl monachi, assi- homini prodest, isle vero sine ilio eiiam salvare
roilatur nummo pouderoso, monetaro lamen non bominem potest; ut tamen scrvari valeat iste, valde
habenli, et ideo non aeque venali. Verum sicut ™ necessarius sibi est ct ille ™ .
qui ihesaurum congregare desiderat, hujusmodi
nummuro, scque ut babeniem monetaro, aroat,
7 t l CAPUT XCI.
sic Deus qui thesauro coelesii nos omnes reponere De timitiiudine inter corrigiam et totuiarem, tl inter
cupit™; hujusmodi homincm, aeque ut habituin ordinem (actitium tt nalurattm.
monacbi habentem, ibi reponil. Quero aulem vidc- Sic enim est inter ordinem factitium et naturalem
r i t babilum qtiidera monachicum babere ™, sed ex quomodo inter corrigiam el sotularein. Corriga
;cre impuro id est inobedieniem esse, hunc tbe- namque sola coUigala pedi, nullo est munimento 7 9 1

VARLE LECTIONES.
™ Rcgalis fili;c mt Vict. 13 regalcs filiae ™ Rebciles designatur mt Vict. 13 et Edit. Col. rebelliones s i -
gnantur ™ Qu:r in perfecto mtt quol in perfccio ™ Bono el perfeclo debenl m i * bono dehcnt ™
Non euim lcviter Edh. Coton. non ergo levite- ™ Sit regionis m i A. I sit rcgiminis ™ Isle vero,
qui mt A. 1. Is vcro, q u i ™ Non adhuc : sed vitam suscepil (et ideo noroeti non hahet monachi) asst-
milalur numino ponderoso, m o n c U t m tamen non habenti, et ideo non aeque vcnali. Veruiu sicut mi A. i
non adhuc suscepil, el ideo non habct uomen Monachi, assimilalur nuniino, moneiam nonduui babenti et
ideo nouduiii venali. A l sicul lla ut habcnie.in m i A. i aeqtte ul habentem
7 , 1
™ Reponerc c u p i t w u
A. i recnpcrare cupil Monachalem h:tl>crc mt A. i Mouachiciim habcre
7 , t
llnuc I h e s a u r o mt
m

A. i htiiic in I h c s a t i r o ™ Falsum, licet ap!c inoiteialum, suo m i A. i falstim sno ™ Si vere poeniteat
manutcript. A. i si s i a l i i n pccniteat A valido d c n a r i o denarius manutcrivt. A. i ah invalido deiiarius
787

7 , 8
Sic aperfecto diflerl Monaclttis impcrfectus mi A. i. Sic a dcbili diflerl Monachus falsus ™ Inva-
Udus enim m n A. i Mct. 13 et Edit. Col. Invalidus quippe ™ Quam delieal babere, sed manuscript. A. i
quara debeal, scd 741
Puto ex aere m i et Edit. Cot. puro ex aete ™ Eundem o n e m perfeclus manu-
tcript. A. i eundem quetn bonus ™ Inleriorera relincrc m i A. i intcriorein babere ™ Religiosus
videtur mi Vict. i 3 religiosus habetur ™ Religiosus habetur m i A. I ndigiosus haheatur ™ Facti-
cius quippe ordo mtt Dcc. Vicl. 13 et Edil. Col. factitii quippc ordinis ™ Dc causis ratiouabilibus mt
A. i de cattsis irraliotiahilibits ™ Nalurali vero mis ct Edil. Col. uattiralis vcro Dcus, i p s i m$
7Vt

.4. I Dcu* ipsc 7 , 0

Esl ct iiljL- mt A. 1 c s l iUc Muiiimcnlo mi Yict. 13 juvamcuto
7 , 1
661 LIB. DC S. ANSELMI
pedi, imo magis inconvenicns videlur esse, si lbi A
sola circumligelur. Sotularis vero, eiiam solus pe-
dem munii satisque decenter convenil ei, ne laroen
cadal vei lortus fiat, necessaria sibi est corrigia ut
iigetur ex ea. Sic licel faclitius ordo nihil solus pro-
sit, sed roagis dedeceat, naturalis vcro sine illo et
prosit et deceat, u l tamen iste firmus tcneatur ne-
cessarius iile sibi babetur. Hiuc quippe est quod qui
religionem inlerius servare desiderat habitu mona-
SIMlLlTUDlNIBUS. 662
bircuro immunditix, glirem soiunolentiae, cquum et
muUim luxuriae, asinum pigritiae, aliaque bestialia
vitia in sc occidere™. Begis autem ofDcium proprium
est regere regnuro, hostes inde propellere, ne justo
injuslus injuriam faciat providere, malis depressis ,
bonos exaltare. Hoc itaque officium debel esse mo-
nachi ut suae mentis regnuro regat et corporis ™ .
Hinc enim™ otnnia expeliere debel vitia, providere
iie tnalus bono appetilus rcsistat, sed u l bon» ma- ,c

chali exterius se alligat, qui qnod exterius deuion- lum sibi semper subjiciaU Quidquid postreroo exte-
stratsemper eutncoargual™,qui», si poslea noluerit rius ostendit in habitu, vel in consuetudine, ™ stu-
boc esse, magjs™eumdedecel habitus iste. Sienim, deal etiam interius baberc. Alioquin, nihil sibi co-
verbi gratia, monachus supcrbus fuerit, qui babitu rona sive lonsura proderit, uilusve babitus vel con-
exleriori bumilitatem praetendit, tnulto iuconvenicu- suetudo monacbaiis ™ . At sunt plerique qui factitio
ordini imputanl quod naturalein non servanl. Dicunt
tius essc videtur quam si careret humiiitalis habitu.
Decet igilur ut quod ostendit exlerius studeat et B c n l m b o n o
P a n i m o
^ 8 6
*
a l i n o n 0 0 8 8 0 e i s i m D ( >

bahere iuterius. Nihil enitn pene exterius habet in n a n t u r consuetudines tantae. Querunlur cliam
m

habitu vel professione sive consuetudine m

qnod
non eum commoneat aliquid interius babere.
CAPUT XCII.
De vettibut monachi.
Quod enim viles ™nigrasque fert vestes, ut ™ se
vilem repntet peccatorcmque commouet™; quod
vero eisdem a capite usque ad pedes tegitur, boc
eum facere a principio vitae usque ad finem borta-
tur ™ . Quod autem eaedem in modum sunt crucis,
eum semper babere commonet memoriam Dominicae
quod in saeculo roeliores fuerint eosque monachalus
deteriores cffecerit. Veruro quisquis hoc dicit, dena-
rio falso est similis.
CAPUT XCV.
Simitiludo inter monachalum et ignem.
Falsus quippc denarius, bonus plerumque esse v i -
detur; at, si in ignem fuerit missus, protinus falsus
esse probatur. Sic plcrumqne male morigeratus ho-
mo, bonis csse moribus videtur in saeculo; at si mo-
nachus fucrit eflectus , culpisque post modura 771

passiouis. exigenlibus regulariter fuerit increpatus , protinus

CAPUT XCllI. probalur non esse quod videbatur . Qui cuim bu- TTt

De corona et iontura monachi. c milis videbatur el patiens, tnox soperbus iitvenitur

Corona denique capillorumque toitsura eum esse et iropaliens. Quod si hoc iroputaveritordini, talc est
debere sacerdoiera ™ et regem deroonstrat. Sacer- ac si denarius dicat igni : Tu me falsunt fecjsti.
dotes quippe in Legc raiira tegcbant caput ad sirai- Non enira faisura * eum fccit, sed quod erat
77

litudinera cujus et huic caput radilur. Beges autem
co ona utuntur™, ad cujus simililudinem, hujusca-
pilli tondentur ™. Haec itaque cobortautur ™ euro,
ut sacerdoiis et regis gerat ofilcium.
ostendit. Sic denique islum non ordo male mori-
geratum eflecit, sed quia hoc jam esset declaravit.
Non igitur ordinem sed seipsnm accusct moresquc
perversos in bonos commulei. Nisi enini csse bonis
rooribus videalur, bona, si quae exterius agit, T U

CAPUT XCIV.
De tpirituali tacrificio monachorum.
OflScium sacerdotis ™ erat tn Lege generis diversi
pccora maetare; hujus ergo simililer officium debet
esse leoneiti irae et crudelitatis interficere , lupum
rapaci atis, taurutn fcrocitatis ™, vulpem astutiae ,
parvipenduntur.
CAPUT XCVL
De interiori virtute et exteriori.
Duo quippe virtulis sunt gcnera quae inler se sic
difleruut ut corpus et anima. Unttro cnira iuteriiif

VABLE LECTIONES.

™ Esse arguai mtt A. 1 Vict. 13 ei Edit. Col. eum coarguat ™ Quia si poslea noluerit esse,*magis mtt.
Quod st postea noluerit esse, magis Edit. Cot. Quod si postea noluerit hoc essc, magis H a b i t u vel posses- 7U

sione sive consuetudiue mi« habitu vel consueludino mtt Victor. Gemmet. et Edit. Colon. habitii vel profes-
sione sive cunsueludine ™ Quod enim vitem mt Vict.tt Quid euim viles ™Vestes tit mt Vict.iZ vestcs
nisi ut ™ Peccatorum commonet manutcripl. A. 1 peccatoremque commonet ™ Haec estcnim lalaris
tunica et polymiia quam filio suo ioseph fecisse legilur Jacoh Patrian ha mtt omiitunt. ™ Eum esse
sacerdolem mt Vict. 13 et Edit. Col. cum esse debcre sacerdolem Coronis utuutur mt A. 1 corona
T<0

uluntnr T f l
Toiulini'ur mtt el Edit. Cot. tondenlur ™ Coaclant mis cohorlanlur eum ™Ofliciura
siniiiiier sacerdotis mtt / 1 Via. 13 et Edit. Col. oflicium saccrdotis ™ Tanlum ferocitalis mtt A. i
Vict. i$et Edir. Col. taurura feritatis ™ Vitia occidere mtt vilia in sc occidere ™ Ut suae mentis
regmim regal et corporis. mt Vict. 13 omittit * Hinc cnim mi Vict. 13 hic enim
T T
™ Vel in ipsa
professione m i A. 1 omiltit ™ Hahitus monachalis m i A. i bahilus vel consuetudo monachalis T T t

Eis imponantur m n A. 1 Vict. 13 et Edit. Coton. eis imponuntur Verum si rigorcm arripuerit aliquo
T T I

instinctu Monachatus ; culpisque mst A l si Monachus fuerit cflectus, culpisque Videbatnr esse et 771

UIII A. 1 Vict. 15 et Edit. Coi. videbalur et * Non autcra faisum mis non enim falsum
TT
Si qua T U

cxlcnus mt A. 1 qux cxlerius

663 EADMEIU CANTUAJUENSIS MONAGHI 66«
et invisibtle, aliud vero exterius est atque visibile. A debeat more horlulani ™ . Hortulanua qnippe q u i
Interius namque est charitasj humilitas, palientia , plantare appetit herbas , priuft lcrrae et earam
benignitas, cxteraque siinilia; exterius vero, jeju- naturam considerat, ubi easplanlet. Nisi enim t e r -
nare, eJeemosynas dare, in oralionibus vigilare, la- rae et earum nalura convenerit, crescere vel f r u c l i -
crymari aliaque hnjusmodi. A t sicut corpus sitte ficare nullatenus poteruut. Sic qui virtutum fecere
anima non diu subsiatere valet, anima vcro sine vult plantarium, quo in loco sui plantet ™"eas sibi
corpore 001681™; sic exterius genus sine interiori est praevidendum. Si enim locus fucrit vitiosas, e*
non diu subsistit, cum hoc iuterius faciat s^ine exlo- ipsae virtutes in vitia redigentur.
riori. Diu eniin cbaritatem habere quis potest,etiamsi CAPUT XCVIU.
non jejunet, cum diu pro Deo jejunare non possit, si Oe cedificante domum.
eum non amet* Ut taroen plerumque spiritus roali- Rursus sic euro agcre decel veiat qui doroun»
gnus corpus assuroit illudque vegetando subsistere gsdificare debet. Qui enfm aediAcium facere vultsta-
facil, sic inanis gloria cor bominis intrat illudque vir- soUditatem prius considerat terrae, quo sciticei
tuUs genus exterius slmulat. Sicut eniin charius je- f damentum Armum supponere, parietem erigere,
un

junare, sic et ioanis gtoria facit. A l slcut corpus exa- lectum stiperimponere, lutusque possit i n b a b i t a r c . m

nimattimcito fetet, et conletnnitur , sic exterius ge- « i

S i c vult faccrc aedificiuro, quo securus
q o i v r l u w i m

nus sine iateriori despicilur . Cum enim quispiam

m
kiUabilet ab insidiis daemonum, quo iti loco sui cott-
jejunio quidem intenlus, sed irasci facile videtur, si ^ Hiud™ sibl estpracvidendum. Si enim locos non
% i T U

de jejunio laudetur ab aliquo, confestim respondetur VM f H ftrmus, nec aedificium diu subsistcre pote-
u e r

ab allero : Quis, inquit, de iilius curet jejunio, qui . Hoc ilaque solum vel lerra bona™,esl humilitas,
r i t

sic htflamroalur pro nihilo? Si autem frequenlius

TTT
j ^ „ ^ , 5 virimibus congruil natura casque v e u t
C l l u g

manducaret, sed humilis ei patiens esse videalur; si f damenlum suslenlat.

u r m u m un

quia non jejunat,ab aliquo reprebendatur , illico ab TTt

CAPUT XCIX
altero respondeuir: B e n e u i i q u e u l roandueet,pro- ~
m
. .. ... . ... ..
_ . . . , . r
Quod superbta $tt valh$ maxima bestus vtttorum
merelur, quia adeo™ patiens est et bentgnus. r
p/ e m r

CAPUT XCVil. Non est in allum ™ elevata supcrhia, sicut q u i -

SimUitudo inter monachum et hortulanum. dam putant, sed demissa est, et vailis maxiina bcs>
Sciendum est ad virtutes tendenti quod agere
T J t
Uis vitioruro plena, ei caligine tenebrarum densis-
G
VARIJS LECTIONES.
m
Sine corpore esse polest m u A. i Vicl. 13 et Edit. Col. sine corpore poiest ™ Inle-
r i o r i , Deo et Angelis displicel m n et Edit. Col. inleriori , despicitur " Sic inflalur pro m i TT

sic inflammaiur pro ™ Sed lutmilis el patiens essct, recte videretur. Sed s i , qui non jcjunat,
ab aliquo reprehendaiur m$$ et Edit. Col. sed humilis et patiens videatur esse; si qttia non jeiunal, ab
aliquo reprehendatur Bene ulique m i A. 1 bene, ait
TT9
™ Qui adeo m u A. 1 Vicl. 13 et Edit. Col.
qttta adeo T S I
Sciendum est ad mi Vict. 13 et Edit. Cot. sciendum ad mi A. 1 veriiro scieiiduin ad 7 9 1

Boni hortulani m u A. 1 Vicl. 13 et Edit. Cot. roore hortulani ™ Terrac carutn m n A. 1 Vict. 13 terrae
et eorum ™* In loco plantet m i A. 1 in loco sui planlet Tutusqite inlus possil mi A. 1 tutusque
m

possit ™ Construat illud mi Vict. 13 et Edit. Cot. constiluat illud ™ Si emm ejus loctis non m i i A.
i Vict. 13 et Edit. Cot. si enim locus non Vel terra bona m i A. i vel torra pura
T t T
™ Non cst in
altum etc. u$que ad Cap. 109. Verum quia elc. in m i Beccen$i et San-Germani. Tanditt enim virttttcs aiios
suhsistere valenl, quandiu firmamentnm huinilitatis retinenl : Ipsa namque velul mons magnus in cujus
cacumine Inx spletididissima, in valle vero profunda densiLis esl tenebrarutn magna, superius quoque
personae mulium Jionestae, inferius vero in valle mullum malae inbabilant besliac. Sunt enim dKpositi gradus
quihus a valle usquc ad monlis cacttmeu ascendittir. Qui vero in valle moralur, lenebrarutn densitate
caecatur, a hestiis saepe invaditur : qui vero liiuc exiens asccndere coeperit, quo altius ascendit* eo rare-
scentibus tenehris lux ei clarescit, bestiae quoque persequi eum omitlunt, hones^aeque pcrsouae sibi ob-
viam veniunt. Cttro autem usque ad montis cacumen pervenerit, inler ipsas personas, luce clara quiescit.
Vallis ilaque profunda, superbia esl, qnae quo extoililur, iiiferius jacei; densilas vero lenebrarunt est
ignoranUa sui,id est cum qui non agnoscil qtiod sil contemlibilis : malae atileiii besthc sunt vitia, eos qtti
se ignorant conculcanlia. Gradus vero quibtis ad monlis cacumcn ascendilur, septem sunt huraiUtaUs
pradus quibus ad ejtts perfeclionem pervadilur. Qui ergo in valle superhhe commanens esl; tenebris
ignorantiae sui caecalur, vitiisque qiiibuslibet saepe conculcatur. Qui vero, relicia superbia, per htimiiitalis
sradus ascendcre iucipil, quo plures ex cis ascenderit, eo ignorantia rarescente aperitur sibi cognitio sni.
ViUa prius noii ut prius emn inlestanl; sed honeslae personae, id est virtutes, ei appropinquant. Ltim autent
usque ad supremuin hutnilitatis graduni ascenderit, inler ipsas virtutes in clara sui cogitiiioue quie*ui.
Primus itaque humiiiialis gradus esi quemque contemplibilem cognoscere se esse. E l quia siiul quidani
qui contemplibiles qnidem se esse cognoscunl, scd inde non dolenl: sectiudtis esl dolcre se conleinplitdlem
esse. Quia vcro sunl alii qui se esse coniemptibiles doleni : sed confiiet i iioiunt: terlius esi confiien se
esse contemptibilem. Et quia rursus alii qui se conlemptibiles esse confltcntur, sed nolunl ut ita credatur;
quartus est persuadere contemptibilein se esse. Verum quia quidam conlemptibiles quidem volunt credi,
sed hoc sibt nolmit d i c i : quintus est pati ut dicatur conlcmptihilis; quod quia quidain paUunlur, sed
taroen pati nolunl ut conleroptibililer tractenttir : sextus esl ita patienler injuriain sucipcre, quasi
cominoduin mafptum fierel. Sed quoniam ex horum quidam inviti paliuntur : sepiimns esl amare
ut contempiibiliter iraclentur. Uhi postquam quis ascenderit, clara est in luce, id est in perfecta
sui cogniiione; inler honestas quoque personas, id est virtutes, commoratur, quac oinncs hoo humi-
litaUs mont<», velut aedificium quoddam fundanlur. Hujus deniqtic humilitalis omnes ilii gradus sant
 665 L1B. DE S. ANSELMI SIMILITUDINIBUS. 666
einta. Nam qoanto amplius quis snperbia involvilur, A CAPUT Cll.
tanto lucem veritatis tniuus intuetur. Nec clare j u - Quod qui iu Deum peccat omnem creaturam eontra as
stum ab injusto, quandiu in lenebris, id cst in cae- excitat.
dtate cordis sui jacet, discerneresiiperbus polesl™;
Ex qua oftensione non sobim iram Dei promerui-
sed quae sunt distorta seque scctatur utrecla. Uude
mus, sed etiam tolam creaturaro adversum nos
fit ut in vaile ista tenebrosa vitiorum , sit copia
9
excitavirous. Eteniin si servus alicujus a dominosuo
qnasi bestiarum crudelium multiludo magna. Nam
recedcret et inimico domini sui adbapreret, nou
leonea cntdettutis, vulpes callidifatis, serpentes quo-
solum ipsum doroinum exacerbarel, sed et loiam
ejoe venenesae invidix, ranae garrulitatis et iracun-
cjus familiam jusiissime irrilarel. Cum igilur Do-
diae, csetera etiam vkioruroanimalia solenl ibi abun-
ininum creatorem cunclorum offenderimns, advcr-
dare. Quae qnanto plus cuique fauiitiares habentur ,
sum nos omnem crcaturam, qnantttni specut ad
tanto minus quam sint crudcles videnlur. Consue-
meritum noslruni, in iram commovinius. Poicst
todo enim vitii est ut non faeile videalur ab illo qui
ergo nohis justa consideratione lerra dicere : Nou
eo premitur, sed mox ut cessaverit et ab eo se alie-
debeo vos sustincre, sed potius absorbere, quoniam
naverit, tunc demum considerat in quanta foeditate
jg a Creatore meo non timnislis peccando rccedere et
e l miseria jacuerat ™ , et quam graves morsus ma-
iniroico ejus, diabolo scilicct, adhaerere ™. Poiest
larom bcstiarum toleraverat . m

etiam cibus dicere et poius : Non meruislis ut vos

CAPCT C.
Dc monU humilitatit et teptem gradibut ejut.
Humiiitas autem mons-magnus est, in cujus sum-
mitate lux est non modica, ct honeslarum pcrsona-
rom, id est sancUrum virtutum pulcherrima lur-
ba. Sed qnicunque ad hunc ™ pervenire desi-
derat, necesse est ut per gradus quosdam ascen-
dat, si bunc moutem agnoscere et inbabitare af-
fecUi.
CAPUT CI.
Ptimut gradut humiiitatit.
Primus ilaque gradus in monte b u m i l i u t i s , est
cognitio sui. Hunc unusquisque sic debet habere ut C "os viles pcccatores multoqno supplicio dignissimos
se inferiorem omnibus judicet, imilans ™ . Aposto- fore cognosccmus. Qui se ergo talera judical, jam
lum, qui se omnium suorum coapostolorutu dixil esse in primo gradu humilitatis stat.
minimum (/ Cor. xv, 9). Nam si esset aliquis homo,
qui i u peccassel ut dominus ejus sihi justo judicio
pedes et manus amputare, oculos eruere, et totum
corpus dilaniare possel, nec taroen faceret, sed cx
stta misericordia illum toleraret, vehementer se do-
mini sui dehitorem cognoscere deberet, et eo magis
humiliari quo se niinns perpenderet meruisse a do-
mino sic tolcrari. Nos igitnr Dominum noslrum in
multis offendimtis omnes (Jae. m , 2), et in lantum
i i l nos ex vindicta jtistitine sune menibraliin posset
dilaniare, aut jugi languore in praesenti affiigere ,
aut pcenis postmodum aeternis tradere.
f pascere debcamus, imo polius ut confusionetn et
necem vobis pnaeparemus. Ab illo cnim peccando
recessistis, per qttem nec aies esurit. Sol quoque:
Vobis ad salulem non debeo lucere, sed, ad viudi-
clam Domini mei, qui cst lux lucis el fons luminis,
peniius coercere. Sic el singula quaeque creaia ™
conlra nos possunt surgere irrefragibili ralione.
Proinde expedit uobis bumiliari, ne, diu di!aia v i n -
dicla, tanio acrius advcniendo mala nostra puuiat
quanlo diutius loleravcrit ™ quod punire poterat.
Ul ergo humiliemur, quid simus, quld nati m
fue->
rimus, vcl quid feceriratts, mente pertraclemus, ef
CAPUT CIIL
Secuudut gradus humilitatit.
Secundus gradtis est dolor. Naro sunl nonntilli
qui se peccatorcs csse cognoscunt et fatentur ™ ,
scd nullum inde doloicm haberc dignoscuntur; qui-
bus neccsse est ut doleant, si veniam m<;reri deside-
rant, quia non valet ad salutem o l se cognoscat quis
peccatorem, nisi inde habcal el dolorcm. Nam st
domino stio aliquis pcccarel, ct iude dolorcm non
baberet, quid putas dominus ejus de eo diccret ™ r
Quomodo ei oflensara possel dimiltcrc, quandiu

VABIAE LECTIONES.
aecessarii, sicut a simili perspicue potest videri. Si enim domiuus quispinm scrvum h a h e r e l qnem nro
culpa sua I r a d e r e morli ileherel, posiuque ralione cum eo, servus culpum occullure velut in leucbris vcllcl,
vel si cognoscerel, non inde dolerei, aui si dolercl coram aliis, domiuo licel jiibente coufileri n o l e l , aut
si confileretur, pcrsiiadere nollct u l hoc i t a crederelttr, atit s i vellel culpabilis crcdi, pati larocn nollct u l
dicerctur culpahilis, aut si lioc sibi paicrelur dici, tion lamcn pali veilel u l sicul culpabilis tracurcttir, aut
boc patiens non ita I r a c l a r i amaret, licet hoc velle doniinum sciret, non ei profeclo culpam illaut Dominus
dimltterel, imo m a g i s itiiqiium serviim eum puniret: sic ncc uosiras nohis culpas Douiinus diroitlet, si
iion nos gradibus iisdem humiliaverimns sicui ipse jubct.
™ Supcrbis potcst I W I I Vict. 15. et Corb. 507 snpcrbus potcsl. Edit. Col. stipcrbos polest ™ iacucrit
m i Vict. 15 et Corb. 307 jacueral * Toleravcrtl mtt Vict. 13 et Corb. 307 loleravcral ™ Quicunquo
T !

ad hunc mi Vict. 15 et Edit. Col. qui ad hunc ™ iudiccl : imitans mi Vict. 15 et Edit. Col. judfcet. esso
iintlans Diabolo servira el adhaererc m i Vict. 15 et Edit. Cot. diabolo, scilicel, adhaercre m i Corb. 507
m

diabolo adh.*ererc Sic el singula; quaequc creatnrae m n Vict. 13 el Corb. 507 Sic et singula quaeque
m

creaU m
Ditttius loleravit m n r i c i . 15 et Corb. 507 diulitis loleravit ™ Quid vel qiiaicsnaii m n n r l .
13 et Corb. 507 quid nati ™ Esse cognoscnitl c l faleutur, scd mi Corb. 507 csse fatentur, sed m i Vict.
13 et Edit.Col. esse coguosctint, sel ™ De co diccte m u ct Edit. Col. dc co diccrcl
 667 %
CADMERI CANTUARIENSIS MONACHl 666
euin de offciudone sua, M #
nequaqtiara scirel dolo- A niin pura esi confessio, si eam sequiiur Tolunlaria

rein habere? Ridiculum poiius quam aliud videre- pcrsuasio.

tur, si veniam pelerei de boc unde se non dolere CAPUT CVI.
faieretur . Necesse est enim ut doiorem habeat
M l Quintut gradut humititatie.
quisquis de perpelraiis culpis veniam consequi de- Quinto igitur g r a d u j confessio apponalur, ut
t t t

siderat scilicet qualem se quis cognoscit dolet, confiletorct

CAPUT CIV. suadei, ulem quoque se ab aliis concedat judicarL
Tertiut gradut humititalit. Sunt enim plerique salis semelipsos *udicantes, sed
Deinde sequiiur confessio, qua q u a l i t e r se pec- t#1 nequaquam possunt ab aliis pati judicari, vituperari.
calor cognoscat et doleat conliteri slndeat. Mulli Qui ul ad montem v e r a humililaiis ascendant,
t o t

enitn sunt qui se peccasse co^noscunt et dolem, et iis necesse est ut sicut semetipsos despiciendos
8 1 0

lamen celant, quoniam quidem hoc conflteri eru- jtidicant, sic etiam alios, si se judicando despexe-
bescentes non audenl. Et quia sciunt confessionem rint, tolerare sciant. Qua in re opus est patien- 8 1 1

ad saluiem necessariam fore, iia iu cotdibus suis M l lia, quae sexto loco est appooenda
coram Deo paenitent, et illi conflleri proponunt CAPCT CVII.
luiiHoque uiajorcm poenitentiam agunl quam si con- B Sextut gradut humilitatit.
iiterentur eisque injungerel aliquis sacerdotum. Ve- Hsec itaque unicuique familiaris sic esse debct ut
rum iu hac re penitus decipiuntur, quia nullus Deo quatidocunque ei aliqua iitjuria fit, i u eam sus- f l t

quidquam confiteri potesl quod ipse ignoret. Omnia cipiat patienter quasi commodum sibi magnom
enim ei nuda tunl et aperla (Hebr. iv, 13). Vult fierel. Profecto $i aliquis servorum alieujus discreti
itaque Deus ulqtticunque ei peccaverii, ac si ipse bomiuis peccasset, et, dum sibi exinde fierenl
nesciret, jia suo loco alii nescienli confiteri ne dis- multse molestiae, non reclamaret, sed polius juste
simulet, quatenus boc judicio manifesie comprobet U l i a pati se diceret, ciiius apud dominum miseri-
qui, si D e u s h o c ignorarel, ipse vcraciler ei mani- cordiam inveniret. Nos i U q u e qui tnulla contra
m

festareL Ad hoc, si is qui majorein poeniteniiam ex Creatorem nostrum commisimus, lanto studiosius
proprio arhilrio non confessus vult agere quam ali- bumiliari debemus quanto magis indulgenlia ejus
quis, si coiifilerelur, veilet ei imponere, p u u t nos indigere videmus.
majus qui se fecisse ex propria voluntate quam si
CAPUT CVIII.
* confiteretur, penset apud se quid sihi pius consti-
Septimut gradut humiiitatit.
tcrit, an confiteriel parvam pcenilentiam agere, an
Nec soluro absque murrouratione pati debemus
siue confessione sponlanca vchiniate longo tempore ^
molcslias, sed ut etiam [graviier puniamur ad v i n -
pcenilere. Cumque magis e l i g i t poenitentiam gra- 8 M

dictam Dei amemus. Amor enim supremus montis

tis protelare quam realum suum | er confessio-
t o t

bumiliutis gradtts esse vidclur, quoniam lunc qoi-

neni inanifestare, agnoscal pro cerloquia nondum
dem est Deo grata satisfactio, cum in ejus mente
vcre confessioni illam suam sponUneam poeniteu- v

qui satisfacil, nulla maoet murmuratio, sed pia j u -

liam, quamlibet gravis fuerit, adaequavii, quo-
t t T

niam quidem necdum sibi lantum consiilit graviter
clam poeniiuisse quantum coufessionem, cui eam
facere debuit, fecisse. Quare minus est semper
quemlibet graviter sine confessione pcenilere quam
puro ex corde confcsstonem facerc.
CAPUT CV.
Quartut gradut humititatit.
Cum Iiaque tres gradus in monle bumilitalis ha-
beamus, sequitur persuasio quae unicuiqtie habenda
csl, quartus videlicet jain praelibalae virtutis gradus.
giler fervet diieclio.
CAPUT CIX.
Recapitutatio graduum humititalit.
Quod autem superius dilate per partes ostendi-
mus, nunc eadero breviter et sumroa^tim sub exeuv-
plo coliigamus. Si enim dotninus quispiaro servum
haberet, quero pro culpa sua tradere morti deberet,
posiuque calione cum eo, suaro servus culpam
occultare, velut in tenehris, V e l l e l ; aut si cognos-
D c c r e l
v<i est primus humiliutis gradus) nott inde
uoJ

Cum enim necessariuin sil u l confileamur, scicn- ueierei; aut si dolerel (quod esl secundus) coram
dum est quod i U coufiteri debemus, ut hoc ipsum a I U s
» ^om\no licet jubeule, confiieri nollet; aut si
quod confilemur, i u esse persuadeamus. Tunc ete- conllieretur (quod est lertius) persuadere Doiiet u t

YARIiE LECTIONES.

Pro effensione sua m i Vict. 13 de offensione, sua

s t t
Unde se non dolere faterelur mi Vict. et Edit.
8 0 1

Coi. uiide se dolere non fateretttr Ut scilieet qnaliter m n Vict. 13 Corb. 307 et Edit. Col. qttia qualiter
808

M t
Fore, in cordibus m i Vict. 15 el EdiL Col. fore, ila iti cordibus Quod si Deus m i i Corb. 507 Viet. 13 t o i

et Edit. Cot. Quia si Deus Magis clcgit m i VfcM5 magis eligit

t 0 B
Poenileittiam prolelare m i Corb.507 t t e

Vict. 15 et Edit. Col. paeuiienltam gralis protelare Quanltimcunquc gravis m u Corb. 507 Vicl. 15 et
M T

Edit. Col. quamlibet gravis Igitur gradui m i i Vict. 15 Corb. 307 el Edit. Cot. jgitiir gradu
8 0 8
Qui t t f

enim ad m u Vict. 15 et Corb. 507. Qui ttt ad t l #

Ascendanl iis necesse m n Vict. MCorb. 507 ef Edit.
Col. ascendaul, nccesse Quare opus m n Vict. ilCorb. 507 et Edil. Coton. Qua in re Esl expo- M

nenda et apponenda m n Vict. 15 Corb. 507 et Edit. Col. est apponenda Ut quandocunque m i Vtct.
ut quautuncuuque
669 LID. DE S. ANSELMl SIMILITUDINIBUS. 670
hoe i u crederetor; aut si vellet inde culpabilts gcnerat mala. Virtus vero illius semper dchet at-
credi (quod est quarttts), pati umen nollel, ut dice- lendt, quia cjtts consideratio contrarium facit ; t t f

reiur. culpabilis; aut si boc sibi dici paterclur (quod
est quiulus), non tamcn pati vellctut sicut culpabilis
tracUretur; aut si hoc patiens « (quod est sextus) u
non i u lamen tracuri amarei (quod esl septi-
ipsa namque peccatorem converti, poeniienlem poe-
nitere, magis lenlaturo lenUiloni resislcre, non ten-
tatum sic pertnanere, juslum humiliari, diligenteiu
, u
raagis diligere facil. Allerius igitur virtuleui,
t 1 6

mus), liccl hoc velle dominum suum scirel, non ei non vitium, suumquc vilium, non viriulcm, attcudere
profecto cuipam illam dominus dimitteret, imo magis dcbct qtiisquis ad culmen huroilitalis ascendere
ut iniquuin servum eum puniret. Sic nec nostras studel. ,
nobis culpas Dominus dimitlel, si non nos gradibus CAPUT CXH - tlT

iisdem huuiiliaverimus, sicut ipse jubei. De duabut tororibut hunc montem custodientibus.
CAPUT CX. Hujus autcm humilitalis pulchcrrimi niontis duae
Quomodo unutquisque te minorem omnibus putet. sorores sunt custodes, verecundia scilicet quae cst
Verura quia nonnuuqttain ideo extoilimur quia apud Deuin, et verecundia quae esl apud horoines.
nos aliis non recle comparamus, videndura esl uobis g Naro cum tenlatur aliquis, si anlo inentis suae
qtto id modo facere debcamus. Si enim nos aliis octilos has e^ias sorores firroiter reduxerit, hanc fa-
volumus comparare, ea u m u m dehemus couside- cilc superare polerit. Sic enira sibi ipsi loqui
rare quae a uohis suut in nobis , non a Dso
8 l t
debet.
8 1 T

quasi prestita nohis . Sic naraque agil, qui de

81t
CAPUT CXIII.
bonis a Ded sibi praeslilis super aliuin cxtoll.tur,
819
De terecundia quee est apud Deum.
velut qui vestibus alienis indtitus gloriatur. Non ergo Si cgo boc pcccalunt vel illud fecero, quomodo
haec aliorura l»oiiis comparare debetnus, sed mala ante Deuro ei sauctos ejus augelos, qui roc v i -
taulum nostra, quae a nobis in nobis habemus. dent •**, oculos roeos levare potero? Quid dicam,
8 l t

Quod si fecerimus (mala videlicet nostra bonis alio- cum realum meitin o m n i s crcalura videbit?1,19 t M

rum u l conferamus) in n o s inferiores esse caeic- Angeli et diaboli

111
me accusabuni. Neqtiaquam 8 , 1

ris omnihus nobis ipsis videbitur. Quod contra, quia peccabo, imo propter te, Domine, morte afliciar tota
supcrbi faciunt, etiamsi sint orauibus deleriores, die cuslodiamque vias meas, u l uoti delinquam ••*.
conctis tamen se judicanl csse meliorcs. Sua cnim Sic sibi * unusquisque propoual, sic semetipsum M

bona taittum atlendentes, aliorutn malis comparattt, consideret, sic se ab irruentibus bestiis cruel ^ . M

quorura raala iiullatcntts considerare dcbereut. > Q Sed considerandum quia verccundia quae est ante
CAPUT CXI. Deum , semper est libera et custos lidelis.
Quod obsit consideratio alteriut peccati. CAPUT CXIV.
Consideratio namqttc, vel cognilio aiicui peccati, De verecundia quas est apud homines.
mala multa in diversis parit. Si enira peccator est Vcrumtameu illa quae est apud homiues verccun-
qui allerius culpara considerat, malo tllius exemplo dia nonnunquam fallax el latro pessima esl. Soiet
iit suo peccato persevcral; si vero poenitens a pec- etiim conlingere ul aliquando mentcm alicujus, ubi
cato, a pieuilenlia frigescit eodcm exemplo. Qitod si jain saepe diclus mons huinililatis esl cotisliluendus,
eodcin peccato, vel etiara alio lenUbalur, faci- m
hircus luxnriae, lupus rapacilaiis, vel alia quaelibei
lius iltius exeinplo superatur. Si autem lentatione viliorum beslia, lenlel irrunipcre * ; qunm ctira vc- st

carebat, eo ipso tentatur quod vilium illius consi- recundia, quac apud homines est, ne inlrarct prohi-
derat/Si vero est justus * ; praeferendo se i l l i , in
M
bere dcberel, sic sibiinel ip»i ititerduin inalc cousu-
siipcrbiam extollitur, quem si diligebat in Deo nunc lendo loquilur. Magna eril, inqitit confusio, si huic
cuin iitcipit habere odio . Non ergo faciie consi-
m
tenUlioni luxuriae, ut poslroodum scialur, adiluiu
dcranda esl allcritis culpa, cujus consideralio tot dedero. Sed nullus hominum hoc vidcbil,etego bcitc

VARLE LECTIONES.
* Ant si hoc paterelur mts Vict. i 3 Corb. 307 el hdit. Col. Aot si hoc paliens
u
Amarcl 818

aul amare uon posset (quod mss Vicl. 13 Corb. 307 et Edit. Col. amarel, quod Debcrotis con- A t t

aiderare ms A. i attendere debemus Quae nohis sunt in nohis m n qnac a nobis sunt tn nobis * Prac-
817 u

stila uobis mss p r a e s t i U sunt nobis Sihi collalis et praestilis mss et Editio. Colon. sibi praeslilis
819
Qn.ti M t

a nobis sunl, in nobis mss quae a uobis, in nobis Fecerimtis, mala videlicei uoslra bonis aliortim ut
1 , 1

coiiferamus, n o s mss fecerimus, nos Vel eiiam alieno mss Edil. Cot. \e\ eiiam alio * Si vero j u s t u s ,
8 1 1 M

mss b\ vero est j u s l u s Q u c m si dilifjehat, iiunc eum incipit odio hahere mss q u e m si diligcbat in Deo,
m

incipit ettm habere odio ms A. i qui st diligebat etiam in Deo, nunc eum eiiim iucipil habere odio Edit.
CoUn. q i i e m si diligeb:*! eliun i n l)eo,jiunc c u n i iucipil habeie odio Per conlrariuin vadil ms A. I m

uer coutrariuin f a c i t mss Bee. contrarium facil Diligcutein v e r o magis ms A. i diligcntem tnagis
m

ftlT
In ms A. 1 omittitur hoc Caput cnm subseqnentibus usque ad Capul i I 7 cujus similiiudinem aliis
eliam verbis exprimit. Qui me vident ms Vict. 13 qiti hoc vidcul * Ctitn peccatum mss Vict. 13
M t tf

Corb. 307 et Edil. Col. ctiiu reatum •** Meum in die j u d i c i i o m n i s m u Corb. 307 Vict. 13 et Edit.
Col. tiicura omnis Angeli id est diaboli m i Vict. 13 Corb. 307 el Edit. Coi. Angcli c i diaboli
1 , 1 m

Mcas u t in aninia IIOII delittquani Edit. Col. tueas ut non dclinquam Sic i g i l u r sibi m n Corb. 307
m

Vict. 13^1 Edit. Col. s i c sihi B c H t i i s c r u a l m i Vict. 13 boslUius cruat m i Corb. 307 bcstiis eruct
m

•** Autc Dcum iiis Viet. 13 apu I Dctim **• Tcnct irrumpcic ms ci Edtt. Vol. tcutct irrunqicrc
 671 EADMERlCANTUARIENSIS MONACIII 671
celabo meipsum, nec amplius eril cogiMimn. Modice exsecralur, ccce fallax soror fallaciter eam ple-
A

nunc voluptati consentiam, et, cum voluero, me- rumque sic consolatur : Eia, quare tanluin doles?
melipsum coi rigara. Ac deinde poenitendo salis me- Cur tot tanlisque lactymis teipsam aflligis? Gravius
lior quam modo sum ero. Multi enim post ruinam le ille vel ille peccavit, el vcniam obtinoil. U u -
t 4 t

surrexerunt, et poslmodum meliores fuerunt. Sic inanum cst peccare, nec tanti ponderis est pccca-
minirum verecundia quae est apuJ bomines, maio ttim quanti facis illud. Taliicr male consulendo,
sttoconsilio iionnunquam faililurel fallit, el malam dolorem tentat ienire. Sed fidelis cuslos, quae se
vilii bestiam iu moniem, quem tucri deberet, sub- coram Dco forinidat accusari, sicul fallere nescit,
iutrare pcrinittit; quae cum intrare permissa fue- sic malum consiiium admitlere coutemnit. Naro
r i t , non facile expelli poterit. Nam si is qui scelus commissa et dolendo plangii, et plangendo iiidesi-
commisit, conflteri aliquando voluerit, ea cogitalio, neiilcr sui conditoris indulgentiam qttaeril, atque
quae prius promiltebat ei quod se emendaret mox ut iocum suum curiosius deinccps cuslodil.
voluisset, post perpelrataro culpara d i c i l : Quoraodo CAPUT CXVI.
confiiebor,? Qua fronte reatum tneum aperiara? Non Quod non temper misericordia Dei debeat cogi-
1
amplius bonorcm habebo, si roe manifestavero, sed . tari . MT

qui modo apprctior, oroni tempore vilis ero. Quid Notandum esl igitur quod tempore •*• tenlationis,
1

igilur faciam? Saturabor voluptuose vivendo, non- ante perpeiralionem cuipae, nuttquatn misericordja
dum viam justitiae tenere valeo . Ecce quoroodo M T Dei debel cogitari; sed jusiitia et judicium ejus,
miser homo decipitur . Quam callide viucilur,
B M furor et indignatio illius. Haec debenl p e n s a r i , ,M

qtiaui astute superatur I Ipse namque humiliiatis haec anle mentis octilos reduci, baec saepenumero
inontem paulatim proflciendo slatuil; ipse custodes cum magno borrore retractari dcbent. Quando quis
ejusdem iiiontis constituit, ipse custodes eosdem a tenlaliir, noti debet dicere : Misericordia Domini
propugnaculis roontis expulit; ipse poslrooduro se- roagna est, sed hoc potius : Horrendum ett incidere
metipsum male custodiendo mancipium hoslibus in manut Dti viventis (Heb. x, 3 i ) . Quando appetitus
suis trjilidit. In me siquidem est unde cuin Dei luxuriae quemque pulsat, non cogitet tunc : Q*e-
graiia proficio, in me etiam unde deficio. Non mihi cunque die peccator ingemuerit omnia peecaia ejue 9

proficiendi aliqtiis vira facit. Non ad defectum ali- oblivioni tradentur (Exech. i , 4), sed potius saepe
quis uie vcnire cogit. Suggeril Deu>, suggerii ratio, recogiiando iractel quod maledielus omnis qui pec-
suggerit virttis ut recte vivara; et est in me maleria cat in spe; et illud Isaiae : Vae genti peccatrici, po»
arbitrii, seilicet libertas, el hoc facere possum, Q P*i° 9m* iniquitate. fiiirs tctteratit, semini neqnam
si volo. Verura e coulra suggerit diabolus, suggerit (/sa. i , s). Si autem per injuriam fuerit peccatt
appeiitus ct viilum ut volupluose vivam, et babeo admissk), lunc demuro Dei miscricordia propeusius
potestatcra hoc faciendi sed contradicere est cogitanda, ne desperatio veniae snperveniat*
iiolo . t v l Tempore itaque lentationis, modis omnihus uniis-
CAPUT CXV. quisque debet conari ne superetur. Quia licei t M

De consuttatione•*• duarum prwdictarum tororum. Deus veniam promiserit poenitenti, non tauien spo-
Sciendum esl quod verecundia qnae esl apud
M pondit delinquenti, u l ei daret voiunlatem poeni-
homines, interdum fallat, multisque modis pcr eam lendi. Cum aulem ccrlum sit quod Dei graiiam
audilus nobis vilioruui fiat. Verecundia quae est promeretur quisquia declinat a malo et facit l>ouum,
apud Deum, ncc fallit nec fallitur. Hapc etenim et irara et indignalionem incurril oronis q u i M 1

quando ad monlem revocatur, postea et locuro operatur peccatuin, magnopere curandum est ut et
suum, videlicct humilitatis, quem tueri deberet, vilia viterous et virtutibus adbapreamus.
failente sorore sua, vitiis suhversum, quasi porco- CAPUT CXVII.
rum rostris disjectum invcnil; vehementer i u r -
M V
Qute comparatio sii inter atcendeniet.
hatur, dolel, iogemit, snepe etiam tacrymas fundit, Tria sunt necessaria ascendenli, innocenlia, be*
luisera roiserabiliier secum qtiacrit quaiiter be-
M
neficium, praelaiio. Innocenlia taiis esse debet, m
slia iutravit funesla, quae fuerit caitsa, qtiod exor» nulli noceat; beneficium, u l otnnibus prosil; pra>
d i u m , quisve adilus. Et dum illam vehcmentcr latio, itt se infcriorem oronibus judicet. Unde
M >

VARIiE LECTIONES.
Tenere valeo mt Vict. 13 tenere volo
t t T
Homo in his decipilur mts Corb. 307 Vict. 13 et Edit.
t M

Col. bomo decipitur Quod eihocfacere ms Corb. 307 et hoc lacere INS Vict. i 5 ei Edii. Cot. qnod
M t

hoc facerc Potcslatem boc f.tciendi ms Vict. 15 et Edit. Col. possihilitalem hoc faciendi ms Corb.
t v t

507 potestatem iaeiendi Sed contradicere uolo ms Corb. 307 si contradicere volo
t u
Confabulatio M t

ms Vict. 15 et Edii. Col. de consultaiione Quod verecuitdia mss et Edit. Colon. quia verccuitdia
, M

, v 4
Dejectnm Edit. Col. disjectum ms Vict. i 5 dissectnm Fumlil miserabiliter n u i Corb. 507
M t

Vict. i 5 e l Edii. Col. fundit, misera miserabililer Gravius ille m i i gravius le ille
t v t
Quod len* M T

lationis tempore non seutper tnisericordia Dei deheal cogitari m n Vict. 13 Corb. 5u7 et Edil. Col.
Quod non sempcr raisericordia Dei dcbeat cogiiari Quod lempore mi el Edit. Cot. quta lempore
t v t

Ilaecpcnsari m i i et Edil. Col. haec debent pensari Debc.t vehemcnler conari m i i Viet. 45Core.
M t

307 et Edit. Col. debet conari Et iram el itidignationem msVict. 13 et iram indignationis
111
Omnw 1 , 1

) H I S iiifetiorem m n Vict. V> Corb. 507 et Edit. Col. omnibus aliis iiifcriorcra
675 LID. DC S. ANSCLMl SIMILITUDINIDUS. C74

Aposio.us : Superiores invicem arbitrantet (rhilipp.

A j f ierna cbarlute lenere dcbcmus, ut sic quasi
n ra

i t , 15). Uaec tria dehel unusquisque aliis iropendere, qtiatndam coenoxexiam spintualem portemus. Nos
e l nihil horum sihi fieri cx dehito exigere. Nam si enim in excelso monte, in coelesli scilicet palria,
eervus alicujus dominosuo in tnultis peccasset, non domum nobis aedificare satagere debemus, quae sola
solum iram dotnini provocarel , sed etiam om- m
virtutum operaiioue conslmitur; ad quam htimili-
niunt couservorum snorum indignalionem incurre- latis gradihus asccnditur. Qui gradus necesse est
r e l ; etsi aliqua injuria ei inleritn fieret, non juste ut fiant pcr innocentiam, bencficium el praelationem,
conqueri deberet. Dicit aliquis : Inuoccniiam et scilicel, ut nulli noccam, ontnibus serviam, el ttt
beneficiutn aliis libenter inipendo, sed me omuihus quemlibel mihi ipsi pra?feram. Cum haec aliis fre*
aliis inferiorem credere nequeo : sunl eleniiu ho- quenler exhibeo, eUi mibi exhibita non fuerinl,
micidac, adulteri, latrones, et htijusmodi. Ad hoc : patientcr tolero. Gradus pergendi in moniem vir-
Quicunqtte comparalionem facis inter le et alium, tutum, ad domttm coelestis patrhe, mihi congruos
noli ponere in trutina quod tuum non e s l ; iino
m
facio, et coenovexiam beneporto. Si atitcm aliis haec
quod loum esl, videlicet mala tua, et poslmodum impendere detreclo, qttasi dorsum contra dorsum
bona sua. Taiis comparatio, vcl Ulis coneideralio verto; dtim illum pergentem, el qtiasi anieceden-
semper sit inier asccndenies. Si quid vero boni in B ^ e q u i debereni, faciem illi verlendo. At si
S U D S

te videas, non l i b i , sed Deo imputes. Unde Apo- mibi baec quasi per dehitnm fieri quaero, et ille quod
siolus : Quid habet quod non accepistif Si autem poslulo facit, qnamvis non libeuler, quoniam exigo,
accepisli. quid gloriarit. quati non acceptrit .* (/ Cor. quasi faciem contra faciem in suhveciione •** coeuo»
IT, 7). vexix verto. Cuin vero exigo, et ille quod cxi- m

CAPUT CXVHI. gilur dcnegat, quoniatn illum per exactiouein irriio,

Similitudo inter ccenovexiam et charitattm. terga veriimns ad locum ad quem ire dehemus, et
Sic igitur debemus innocenlia, beneflcio, et prae- facies unde procedimus. Sic istis tribtts ntodis qui
Ialione uti in faciendo et recipiendo, sicuti tisua-
M t caenovexiam portare satagit, plerumque lites et dis-
liter portatur coenovexia. Quippe qui illam sub- cordias sustinebit. Fac<em ergo, hoc esl inteu-
M t

eunt faciem ad locum quo lenduni; ad lo-

t M lionem, sempcr babeamus super innoceiiliam, be-
cem autem unde venitini, dorsa verlunl. Tribus neficium et praelalionem, ut illa oninihus indepen-
enim •*• aliis modis polesl, sed non convenienier, daiuus, et a nullo eadem reqiiiramus. Hoc enim esl
portari, videlicet, ut facies sint contra facies, vel ad illa tcrga vertere, vitlelicet ad praeseutia et ad
dorstim contra dorsum, vcl facies ad locum uttde iabentia, facies vero ad fttiura et ipsa perpetualia
r

i s— J - L
procedere im
, terga vero quo ire
M t
debeant,. conver
tantur. Et notandum quod non minus quam a duo-
bus coenovexia in operando portatur; nec charitas
(q tatn per coenovexiam vohimus significari) minus
quam inter duos baberi potest. Si ergo in roonie
aiiquo aedificarenl sibi bomines plures doroum, et
CAPUT
r i n i i T CXIX.
I-VIT
Simititudo inttr qualitalet corporit et anima?.
Sicut qualitatis*" corporis, sic eliaui genera suiit
duo qualiialis animae. Qualitas quippe corporis a i i -
quando subitauea, aliquando vero est coeninua.
Subitanea, u t cunt repente repeiUina infirmitate
m

de valle oporterel lapides, coeroentum et alia quac nigrescit, vel verecundia erubescil, sed mox bac.et
ad aedificalionem domus pertinerent, coenovexlis illa iranseunte, ad cclorem pristittuin bomo redit.
sursum in moutem portari : si, inquaro, iili
M t Continua, ut cum assiduaro patitur infirmitatem, M T

portitores inslrumenlum illud ita acciperent, u l quae sibi conlinuum parit paliorem. Sic auimae qua-
nlerque sibi dorsum, aut faciem vcl dorsa quo leii- lilas aliquando subttaiiea, aliquando vero conliiitia
derent, facies vero verlerenl unde procedere vcllcni; esl. Subitanea, ut cum irruenle subiia leniatione,
et dum sic ire compelenter nequireui, verbis litigare suhiio in peccato nigrescit, sed statiin per confes-
inciperent, et de I i t i g i o ad puguos et capillos
M t sionem et poenitentiain ad priorem puicbriiudiitem
vcnirenl, deinde ad arma : rogo, quid diceret ali- 0 redit. Conlinua , ut cum «ssidue in peccato jacet,
quis praetericns, si sic bos bac de causa pitgitautes per quod et assidue ante Deum deformis apparel.
invcnirel? Utiquc quod insanirenl. In nobis igitur Haec aotem genera duo quaiitatis animae genera
baec omnia consideremus, quia lalero babiludinem suut duo iudiguilatis suae. Qui iudignus est secun-

VARIiE LECTIONES.

Iram Domini provocaret mtt Vict. 15 Corb. 507 et Edit. Col. iram Dornini deserviret
M t
in m

ntedio seu Irutina mts Vict. 13 Corb. 507 et Edit. Coi. in Inilina Sic igilur dehetnus innoccntia, m

beneiicio et praeiatione etc. In ms A. 1 contrarins ista ponuittur Quippe illatn, qtti ms Vict. 15
m

qutppe qui illam ms Corb. 307 quippe illi qui * " Subvebunt mss Vul. 15 Corb. 507 et Edit. Coton.
stibeunt Faciem hahcnl mts Vict. iZCorb. 507 ei Edit. Coi. omittunt habent
t M
Tribns autem mts M t

Vict. 15 Corb. 507 et Edit. Cot. Tribus enitn m

Unde proccdiuii mss Vict. 15 Corb. 307 et Edit. Co/.
Unde proccdere Coeuovcxia sursum ms Vict. 15 et Edit. Cot. cumovexiis sursuui *** De iit.gio
841

rns Victor. 15 et de litigio mt Corb. 507 litigio In stibvecliouein mst in subveclione ms et Edit. CoL
m

in subjectionc Cnm ergo »uss el Edit. Col. cum vero •

m
Sicut quaiilales mst A. 1 Vict. 15 Cor6.
t e t

307 siculqttalitatis StiluUu^a e^t ut mtt A. 1 Vict. 15 subiianea, ut

m
Assiduam quis patitur m i > 867

A. 1 Corb. 507 et Edit. Cot. assidttam poiilnr mi Vict. 15 assiduaro homo patilur
C75
dum subitaneam qnulitaiem , nou idco tamen ad
judicium sibi asstunil Chrisli corptts et sanguiucm.
Qui vero secundum conlinuam qtialiutem indignus
assistit ***, ille ad judicium ea sibi assumit.
CAPUT CXX.
De cordis immunditiis.
EADMERI CANTUARIENSIS MONACIU 676
A
infirmiute • " deicntns iusipicnter agit ai sibi ceslo-
diam adbibere desliierit, quia aliquoties adhibiU,
statim a tehtatione liberatus non fuerit.
CAPOT CXXII.
De appetitu. el quid intersit inter appetitum ef votun-
tatem.

Noverit qnoqtte qui siiam discutere intendit inflr- Nuilus namque appetitu vitiorum prorsos carer»
mitatem, tria esse genera immunditiae cordis. Pri- potest, sed eum vice appetitus verae commoditatis
mtrro namque genus est amor non amandoruro, quasi naturaliter retinet. Postquam enim bumana
veluli luxuriae et similium. Secundum vero est natura perfectam beatitudinem amisit, perfectam
odinm eorttm qnae odio non dehent haberi, slcut quoque sui commoditatem perdidil. Semper lamen
est odium alienae prosperiutis. Tertium autem nec naturaliter affectionem ejusdero commoditalis
878

amor, nec oditim, sed quaednm cogitalionis vani- habet. Et quia perfectam commodilatem baberc
tas, ut cum cogiiamtts unde iste veniat vel quo ille non polest, nec perfeclae commodilatis appetilum
B amittere valet. Habel itaque appetiius ingluviei et
vadal.
hixuriae, aliarumque falsarum coinmoditatum , e i
CAPUt*€XXI.
per bos incedit quserendo illam perfeciam commo-
Simiiiludo inter corporis et animce infirmilates.
ditalem cujus appetilum retinet naturalem. Hos
Rursus nttendendum duo esse genera infirmi-
989
autem appetitus diabolus * " accendit aliquando per
talis anima^, qtiemadtnodum snnt infirmilatis cor- falsas commoditates, el per eas volunlali aliquod
9 7 8

|K>reae * *. Corporis namque tnfirmitas aliquando peccatum suggeril, aliquando vero per semetipsum
7

est quasi infirmius naturalis, aliquatido vero est ipsi voluntati perstiadei, ut eosdcm appetiius ad
casnalis. Qttasi naluralis namque est, ut si cui ab peccandum incitel. Ut cum ehrioso, qui amplius
ipsa hominis infantia sibi continuus languor sit *". bibere nequit, aliquid assnm * " velle comcdere
Casualis vero est ul febris, quae frigore repen
871
sttggerit ut habeat appetilum amplitis bibendi. Sic
lino vel alio casu accidit homini. Hsec itaque quia autein* * diaholus iucitat volunlalem ad peccandum,
8

occasione accldit cxtrinscca, facilius ctirari polcst aui pcr hos appelilus, aul pcr semctipsum. Velut si
una medicina. llla vero, quia quasi naturaliter ad- quis lalro aliquem ad se sjvoliandum incitarct aut
bneret homini, non una repentina curari, sed cum artificio aliquo quo carnem ejtts calefaceret , aut M l

frequcnii medicina potest ininui et alleviari, doncc C dicendo ei siinplici verbo nt se exueret. Ad quem
facilius valeat portari. Ita quoqtte viliorum, quae vero cum ille nihil stispicans fallaciae, appropinqual,
siwt animae infirmitates, alia quasi naturalia, alia subito cppitur, vapulat, versa vicc despoliaiur,
vero sunt quasi casualia. Quasi naturalia qttjppe qnandoque demuro occidilur. Appetiius vero isli
sttnt, ut ingluvies et luxuria, quae cx ipsa carne nsn alittd sunt quam quaedam commoditalis neces-
concrescunt ab infantia homini. Casualia vcro, ut sitatcs. Non enim idem esl appetitus quod voluntas.
mendaciura , quod aliqua extrinsecus accedcnie Appelilus namque ntali non cst raalus ***, sed vo-
causa saepe profertur, eliam non praemedilatum. lunlas mali cst mala. Hos igitur appelitit* quia dia-
Ilaec ergo, quia catisis extcriorihtis accidttnt, leviori bolus semper accendil, sludio magno el coslodia
cuslodia evitari possuul. Illa vero qttia inlus nalurae snnl restringendi.
cohaerent, licel non una abstineniia omnino deleri,
continua tamen instantia eo usque possunt minui, CAPUT CXXIII.
quo satis facile valeant lolerari. His ergo de-
871
Simiiitudo inter aquam el humanam naturam.
lendis semper instare debemus, licet non omnino Iltimana namque natura lam facile per vilia quam
ca delere possimus. Sicul enim nainralein * cor per plautim diffunditur *** aqua. Stc crgo agere de-
n

poris infirmitatem paticns stuHe agit si sibi medi- D hct qui eam restringere appetit, velut qui aquam
cinain adhibere ncglexerit, quia semel vel his adhi- currcntem rctinere contendit. Sicut enira ille a-
bita non staiira cuiatus fueril, sic naturali vitionim quam*** concludil in slagnura alqtte coerccl, sic

VARLE LECTIONES.
*** Continuara, indignam exislit mit conlintiam qttaliiatem, indignus assislit * Attendendum nu M

A. 4 attemlat Infirmitalis corporis mss A. 1 Vict. 15 Carb. 507 et Edit. Col. iufirmiiaiis cor-
878

poreae 871
Ut ficusabipsa hominis infaniia sibi coiniiiuus. ms Vict. 15 ut fictts ah ipsa bominis infanlia
sibi conlinuus.languor sit. mss el Edit. Cot. u l fictis ab ipsa homiuis iufaiiiia sihi quasi conlinuus Quast 9 7 1

vero casualis mss et Edit Col. casualis vero * * Quod satis wtsi ci Edit. Cot. quo salis facile *
7
Sicut n

tiaturalem m u et Edit. Col. sicut enim naluralem * " Vitwrum in firmitate mss ei Edit. Cot. vitiorum
infirmitale Tamen naturalcm aflectiotiem mss Vict. 15 Corb. 307 et Edit. Col. lamen naturaliler
878

affectieuem ms A. 1 tainen affeclionem • " Hos aulcm diabolus mss el Edit. Col. hos atttem appetilus
diabolus Accendit pcr falsas commodilalcs, ct pcr eas ms A. 4 acccndii, et per eas
871
Aliquid ad 978

suum m n aliquid assiim Sic cnitn nns et Edit. Cot. sic autem
880
Aul carnem suatn ealefacerct
881

m i i nuo carnem ejns calefacercl Non esl mstla mss et Edit. Cot. non csl malus
M t
Profunditur 888

nw diffundilur ms Corb. 507 cfftiuditur illc qui aquain mss illc aquaui
88v
 «77 U B . DE S. ANSELMI SIMIL1TUDINIBUS.
fete naluram humanam vagam infra ••• regulara A
ahquam cohibere debet. Utque ilte procurat ne qua
parte dirumpatur stagnnm, qua affluat aqua, ita et
istom providere condeoet***, ne suam in quoquam
violcl regulam, quo ad peccaium *•* proruat. Sic
enim realringi carnis appetitos posaont: qnod est
qoandam faccre pacem inter ipsam carnem et sph
r i t u m ; qnam quidem pacem *•• ncmo melius secum
habere *** poterit, qoam qui districlioni ordinis mo-
nastici semetipsum subjugare sludueril. Ipsa eienim
est qnasi quaedam claosora vel stagnum vivarii.
Quoniam quidem sicut pisces decorrente aqua v i -
varii moriuntur, si clausurae ipsius minulatim ac
saepe crepant, nec reflciuntur, ita oranis religio mo-
nastici ordinis funditus perit si custodia ejus per
roodicarum contemptum culparum paulatim a fer- g
vore sui tepescit, atteslante Scriptura, quae dicit:
Qui modica epernit, pauiatim decidet (Eccii. xix, 1).
CAPUT CXXIV.
Quod quatuer modis pax agatur.
Qualuor quippe modis pax agitur, quibus boroo
ad veram qnielem perducitur. Aut enim flt ab
aliquo inter aliquos duos, aut ioter semelipsum et
atierom, aut inter carnem et spirilum, aut inter
corroptibilitatem noslram et incorrupiibilitatem
quara Deo donante exspectamus ***. Si t r e s su-
periores modos nnnc habuerimus, tonc demom ad
illam pacern perveniemos de qtia dicil Apostolus:
Bakte pacem cum Deo (Rom. vi). Duo itaque prhai
modi flunl per concordiam. Esl enim pax carnalis,
•78
e t : Inquire pacem, el persequere eam (P$al. xxxiu,
15). Quartus vero modus erit per remunerationem,
corrttptione nostra transmutata, ut jam disimua in
incorruptionem.
CAPUT CXXV.
De quadtiparlito elatu humanat naturar.
NoUnduro siquidem quod humanae naturae qua-
tuor sunt sutus ***, quibus pro diversis roerilis
beau vel miscra redditur. Duo naroque primi
beati, doo postremi sunt miseri ***• Beatorum autem
alius minus beatus, alius vero beaiissirous. l u quo-
que miserorum, alius minus miser, alius vero m i -
serrimus est. SUtns utique minus beatus fuit iile
quo anle peccatum Adam in paradiso stelit. Beatis-
simus vero esl ille quo nunc in coelo sanctorum
animae sunt. Minus autem roiser sutus noster est,
quo dum vivimus, in hoc saeculo sumus. Miserrimits
vero ille erit quo rcprobi permfcnebunt itt poenis
inferni. Ut ergo in beatisaimo sUlu aeiernaiiter
quiescamus, Ui Dei servilio temporaliter labore-
mus ••*.
CAPUT CXXVI.
Similitudo inter hominis obsequium et pramium.
Bomo, quia aeterntim*" babere non'posset prav
mium, si Deo aeternoin laborando exhiberet obse-
991 qttittm***; Deus stiae praemium vitae, quae est aeterna,
vilaeque hominis ***, quae est lemporaiis, serviliutn
comparaf. Si enim homo quaudiu vixerit, Deo ser-
vierit, et Deus ei hoc coadjuvet ***, et ipse recom-
pensabit. Qui vero non a prineipio quidem viiae
N t

est el spirittiaiis. Concordia eiiam esi carnalis, el c ^° > coeperit ••% sed ex quo taroen
s e r v l r 6

spirilualis. Pax el concordia carnaiis esi, quam coeperit, si usque ad finem perseveraverit,
J
* Deus ab
Habeat infideles, vel etiam falsi Cbristiani, cum ia eo vitae praecedenlis servitiiiro non exiget, sicut ncc
peccato concordant, et inde quamdam paccm obti- ipsc a Dco vilae illius praecedcnUs praemium ***. Si
nent. Hanc aulem pacem Chrislus non commenda auteni bomo e cotitra, quoad vixerit, Deo male ser-
v i l , uhi d i x i t : Non veni pacem miliere in lerram. vierit,et Deus illi malum rependet meritum, quandiu
sed gladium (Maith. x, 54). Per terram terrenos, per et ipse vixeril. Qtiod si non a principio viue suae
giadium separationem, qua separamur a carnalitate, male Deo coeperit servirc, sed ex quo Umen coepe-
polest intelligere ***. Tertius vero modus per spiri rit, tisque ad finem vitae voluerit pcrsevcrare, non
tus fit victoriam sihi suhjngantis carnem. D«* hoc ei Deus vitae praecedentis servitium bonum recom-
etiaro idem Dominus a i t : Pucem relinquo vobis, pa- pensabit in roaliim: sicut *** nec ipec vitae illius
cem meam do vobie (Joan. xtv, 27); et propheta : praecedentis praemium habere voluerit *•" iiialum.
Pax mulia diligemibus legem tuam (Psat. cxviu, Natn et suae vitae praeceilentis bono, et Dei praece-
i«5); c t : In pace facttts est tocus ejns (Psal. x i , 15); dentis vitae malo carebit praemio **. Dco ergo serviat
9

VABIiE LECTIONES.
••* Iste nalnram humanam vagam infra msCorb. 507 istehumanam infra ms A. I istenaturam * * * I t a

ei Justum praevidere condecet mss sic et iste procurare deliet mss Corb. 507 Vict. i 5 sic et istum providere
condecet Quoad pcccatum mss quoad peccalum •*• Quam qtiidcm parera etc. ms A. I harc usque ad
991

finem capitisomit.msVict.lSontiitit quidem •*• Mclius hahere wtw Vict. i o Corb. 507 tnciius secum babero
**• Quam Deo donante expeciamus ms A. i qitae unien in praemiutn recipittir post hanc solam viiam
9 9 1
St tres, elc. ms A. i hojc omit. usque ad, Duo iUque, elc. «711«? etiam contrahil *•* Poles inleilige
et le mss et Edit. Col. potes intelligere ••• NoUndum siquidein, qtiod humanae nalurae quatuor siiut
sutus, msA. 1. Qiiatuor quippe humanae naturae stinl suttis ** Beala vita vel misera mss A.i
v
Corb.
507 beau vel roisera *•• Poslremi iniseri ms A. i postremi sunt miseri ••• Tenip«»raliujr laboremus
sti A. i addit; nam et aelernum praemium aeterno promereiidum scrvitio essct, si utrumque siroiii esse
posset *» Horoo quia aeiemtnn ms A. i verum quia bomo aeterntim ••• Si Deus lahoiando «lernuni
T

exiaeret obsequium. Sed Detts ms$. Si Deo aetcrntim laborando exhiberet obsequium, Dcus Edtt.Col.
Nisi Deo, elc. ut in ms$ Vilae Itomines m u et Edit. Col. vitaeque homines **• Et Deuseitra coadjuvet
999

atss et Edit. Col. et Deus ei boc coadjnvet Qui vero non a ms A. i Quud si non a *•* Deo dcserviro
991

ceperil mss A. \ Corb. 507 Dco servire ceperil ••• Praccedeulis exigit pracmium m$$ A. * CorJ. 307
pratcedenUs praemiiiin Recompcnsahii in malum, slcul ms A. 1 recompensabit. Sicut •*• Habere
voluerit nu A. 1 hahere noiuerit ••• Malo, non carebit n t u et Edit. Col. malo carebit pracuuo mi Corb.
Wl ntalo, v i t * aeternae caiebii pracmio
m fcADMERI CANTUARIENSIS MONACMl
semper omnis homo quisque eo ordine quo consti- A fieKT Uousquisque sui ordinis gerat oflcram, na H

iulos ab ipso esl. totum quod vivii depntetur mendacium.

CAPUT CXXVIL CAPUT cxxix.
De tribue hominum generibut teu ordinibue. De mendeciq.
Tres qoippe sont ordines boroioum, videlicet Si eniro quod ordinis sui est non egerit, omnls
orantes, agricultores et defensores. Hos aotem ejus exterior habiius menUlur, qui eum ordinis » fl

ordines sic ad diversa oflTcia Deus in boc mundo itlins esse tesutur. Actus qnoque illius, et verba,
disposuit, quemadmodam quidam paterfamilias ipsaque mentitur cogiutio, qnis mendscium lesutnr
oves, et boves. et canes maximos in domo sua pro vero> Cum enim quidpiam a g i l , vel sHeR vel 9 1 9
9

dislribuiu cogiut, sie esse agendum, dieendum cogiuadeafrqne

CAPUT CXXVIIL sliis i n d i c a r * . Plus etenim loquitur plerejeqee 91

Exemplum otium, boum et canum.

faomo acte qnem vecbo, sieet bee petest videri
Oves namque ad bec habet ut Ue sibi et laaam eieroplo»
feranl; boves vero, ut lerrara exerceant; canes CAPUT CXXX.
aotero, ut u m oves qoam boves a lupis defendaat.
Exemptum de medieo.
Sl igitur boram quodque animalium suum gerat
B Medicas namque b e r b a m aliquam si dleeret 919 919

efficium, Ulud a d > i u m Dominus servat, quja ejus

a?groto salutiferam esse, et aeaex ea comes>erei » ,fT

sihi oUlis est vita. Sl vero ofhcium qued est suain

9 9 7

aliam vero mortiferam, ipse umen ex ca gesUret,

non egerit, morte sola judicatur dignum, quia ejns
pius ei ectu qeam verbe diceret, quia plas ei arnuc
vita nniium f e r t froctam. Si eaim ovis iac vel
9 9 9

actu quam v e r b o cemedeadam suauereL Cam 9tt

ianam non attulerit, bos autcra terrara non exer-

9 9 9

igilur quiepiam qois agit, vel dfcit, vei cogtut, aic

euerit, qaem alium fruetutn ferre pelerent ? 9 1 9

esse agendum, dicendom ess^Undumqae caHerii

Rursna, si eanis cttstodke pccudam depuutus, eas
manifesut Qood si i u est, verum acta, ei
repos permiserit laniare, aut easdem ipse vel aUos
verbo, ei meate teqaitur. 81 vero nen est, iiadaai
canea coeperit strangolare, qaid aliod dominus agere
omnibus a centra mentitar. i n qeaeieaa ifUer 999

debet quam eum obraeret Sic ei Deas de illis or-

dloiboa agit quoa ad oascia diversa ia hec maado
disposoil. Quosdam aamqae, ut derices menscbes-
que, ad boc ipsnm disposuil et are aUis oreat,
miiesqne, u i oves, iacU predtcaUenis eos imbuant, ~ peccantus, Deo ei aoatinlbe*
lanaqoe sul boni exempii ferventes hi Dei amore
verum didtar, bena; in eaaatava vere laaaaaciaai
profertar, male vivitur, e/ria'oaaac peccalaas seee-
daelam esse arobatar. Siqaidem non aisi c e g i u -
tioae, loeatieee et oeere eeceatar, qamaa eeeties
aus i t a -
quetribus Dei iimorem
ouia, m

faeiant. Alioa vero, nt agricultores, ad hoc dispc-

iesiante Sciiatara : Tiaier Dtmim ttptitt fotte-
suit, ut de suo, velut boum labore, ipsi vivaot
tnm (EcdL t\ Sf). Trmor deeiejee Seiritaa asjaati eat
et aUL Quosdam etiara, ot mitiles, ad boc instituit
denotu aUereaaeu* easaiam primam.
u t asperiutevn, preat aecesse foerit, oslendanl,
tamque orantes quam agriculiorcs ab adversis gen-
CAPUT cxxn.
tibns, velot a lopis, defendant. Si ergo sui quisqee De tmptom donie Saavtea tanttL
ordiols osseiom impleat, longaro promereior v l u m , Septem qelaae sant deaa Seiritas saacti, videtJ-
qum caterorum vivit ad ulilitatcm. Si vero istud cet, tirnor, aieias, scientia, forUtudo, consUiam,
agere noiuerit, vita ipsa indignos existit, qoia f r u - iiilellectus, sapientia. Horum auiem doneraai, et
ctum nou affert propter qoem viviu Si enim clerici dictiiro est, Umor est primam, aliorumque veiuti
inonacbiqoe orationem vel pncdicationem alds i m - quoddam fundamcntom. Maac namque Seiritos
pendere, vel eiiambonam • " exempliim praetendere, sanetus roentis in campo snnponit, aiiaque deaa sue
out terram agricolae noloerint excolcre, quod alied in ordine veloti in ssdificio superimpooiu Prbss 9 9 9

poteronl olBciuin explere? Rursus : si roilites aiios D mentem » metcere * facit,

P&n\% ne pre
infernl comaeccatis
diabolostris
l o r separe-
lorqeea-
a D e o r m

defeadere noluerinl, aut etiaro roore rabidorum tur. Huic dcnique timori superimponit pieUtem,
cannro, cosdem aut seipsos occiderint vei oppresse- cum menli sic meluenii sui ipsius* aspirat comaas-
rint,quid de illis nisi quod de rabidis canihus debei sionem, pieque recolere facit qaam roisera erit sl a

VARLE LECTIONES.
Q u l a e j u s s i b i msA. I cuj.is sihi
ttT
Nullum fert mt Vkt. 13 nullum facit
m
Lac ellanam muA.i 9 9 9

Vkt. i 3 Corb. 307 tt Edit. Col. lac vel lanam Ferre poteruni ImstA.i ttEdit. Col. ferre poterint?ms
f t t

Corb. 307 ferrc potuerinl ? mt Vkt. 13 faccre polerinl ? E l etiaro homim mtt Corb. 307 Vict.iZ et Edit.
9 1 1

Col. vel eliam honuiit mt A. 1 vel bonum •>« Qui ordinis mt* A i Vict. i 3 Cor6.307, et Edit. Coi. qai eam
onlims Cum enim qtiispiani quid agit mtA.i cum enitn quippiam agit
9 l t
Aliis Judicalmis aliisindicat m

Mcdiciis namque herham mi A. 1 si enim ineiicus berhaui

9 1 9
Aliquam si diceret mi A. I qitandam 9 t t

thcerel iEgrolo saluti feram esse, ac u l ea coroederel, mi Vict. 13 cognosco saluliferam esse. Et uon ex
t , T

ea comedcrel, Quam eam verbo mn A. i Corb. 207quam verho

9ftt
Aliis manifeslat mis Vict. iZ Corb. m

507 et Edtt. Cot. caeteris manifestatmi A. i caeleris indicat Eisdetn omnihus mss A. i Corb 307isdea 9 , 9

oronihns Deo et bomiuibua mentimur mi A. 1 omittit, Deo et horoinibtts

m
Ponamus custodiam mst m

Am
*J ? * J ^ - •
f g
i- - 3
ponamus custodem
U 7 e l
S u a in ordine mi A. i suo qtioque ordiue
E il Coi t M

ntii Corb. 307 Vtcl. 13 et Edit. Cot. suo tn ordine

681 LIB. DB S. ANSELMl SIMILITUDINIBUS.
Deo separata et in inferre cnni diabolo fueni toita. A Non cnim tunc mores dicuutur, cmu cito adve-
Debinc vero scientiam superimponit pietati \ niuut citoqiie recedunt, sed cum in aiuraa sUbiles
99

cum mens, quac sic timct sibique compalilur, qno cxistunt.

valeat modo salvari scruuiur, cique Spiritus sanctus CAPUT CXXXIV.
liujus rei cognitipnem largitur. Exinde autem forti- Uortt aiii boni, et mali atii tunt.
ludinem superimponit scicntke, cum mcns pavidtt, Ilornm autem morum alii boni, alii vcro sunt
sibique compatiens, jamque quid agere debeat mali. Boni igitur virtutes, mali autem vitia di-
sciens, ftt fortis Spiritus sancti dono ad operandum conlur.
quae fiidicit quibusque salvari se posse confldit. CAPUT CXXXV.
Posl baec vcro consilittm forliludini superaedificat, De virtute ei vitio.
cum mens jam fortis ad operanduin, quae pie t i - Virttites autem bona exterius opera, vitia vero
mettdo scit csse facienda, suo experimento didicit pariunt mala. Non tamen quolies agitur opus virtu-
Spiritus sancli '.gratia nuid de bis omnibus aliis tis vel vitii, virtus ipsa vel vitium proprie d k i l u r
consulere debeat. baberi. Tunc eitim untum proprie babenlur, cum
CAPUT CXXXII. cx constietudine possidentur, unde et bomines justi
De donit Spiritus taneti quinqut ad activam, dao vero B vel vitiosi dictnitur. Cura autem perfeclc babentnr,
ad contemplalham vitatn pertinent. licet ipsa omiiiuo sint dissimilia, baud Umen dissi-
Haec autem quinque Spiritus sancti dona ad acti- milia scmper balent **• opera.
vam, duo vero quae sequuntur, id cst intellccttis et CAPUT CXXXVI.
sapientia, ad contemplativam pertineut vitam. psa Desapentia et tlultitia, quandoque in eodem
tamen 999
Spiritos sanctus primis q u i i i q u c sn- m
convenientibut.
perimponit, tit suorum aedificium donorutn possii Quaedam enim ex ipsis, ut sapienlia perfecta at-
omnino complcri. Postquam enini Spiritos sauctus quc stultitia***, cadem facittnt plerutnquefieri opera.
mentem facil paventem sibique coinpaticntcm, ct Sicut enira perfccte sapiens dimittere non vult
9,7

ea quae scit esse facienda fortiler operantcm, et de quin agat quod sibi bonuin videtur, sic et iilc qtii
i;isis sui exemplo a l i i s consulentem, accendit peifecte stultus est. Verum boc idco illc facit, quia
99T

camdem •*• ad intelligendum cur baec vel illa Deus sctt honum non esse ut iiiud d i m i i u t ; stuitus vero,
praecipiat; cur bomo, licet alteii liomini benefacial, quia :.ic puutt. Est autem aiius medius nec i u sn-
liullam ab e o rcmuncrationem exigere dcbcat.
m
pie.ts (^uin metttal falli, nec i U stultus ut iu tnalo
Qnorum ut intellcclum Spii iius sanctus menli aspi- quod coeperit perseverarc velit. Hic ergo quod
rat, ad m
postremum etiam sapientiam superaccu- C s i b i bonum viueltir, pcrssepe dimittit, quia magis
$ n

mulal, cum quod videlicct** ratione intelligit, fit quam siid altcrius credit cpnsilio.
1

sihi 9 , 1
sapiduin alque dulcissimum, soloque reclitu- CAPUT CXXXVIL
dinis amore sequitur quod intelligit esse sequeiidum. De odio et amore peccati.
Ab hac U m e n sapientia, quam extrcmam posuimus, Item perfectum peccati o d i o i i i , perfeclosque9>9

Spiritus sanctus dona sua dinumerare pcr Prophc- ainor ejusdem, klcm plerumque opus exbibet exte-
tam inc pit, ct usque ad timorem, a quo c&pimtis rius. Sicut enim qui perfecle odit in se peccatum,
;

ascendere, dintimerando descendit. Unde n o l a n - non curat quis illud cognoverit, sic et quidem d i -
d n m quod ** nobis innuit dcscendendo quomodo cx
9
lcctuiu in se perfecle diligit. Verum hoc ille facit
iisdem donis construat in nobis aedificium ascen- ut sibi Deus indulgcal, iste vero pro sua hoc facit
dendo. Hoc igitur aedificio ita composiu), Spiritus impudenlia. Alius vero medius est qui nec i u pcc-
aanctus i n eo residet, totamque familiam domus catum odil ut hoc omnes vclit scire, nec rursua sic
inlerioris, id est omnes animae sensus, regit ei ad amat ul et omncs velit nescirc. Hic igitur ct plu-
m

obseqniuin disponiu ribus illud abscondit, ct uni tamen pcr eonfessionem

CXPUT C X X X I I I . patcfacil.
De quatitatibut animet et morteut. ' CAPUT CXXXMII.
1

Hiiic animae q u a l i U U s , quae prius erant insta- De humititate et tuperbia

h i l e s , jatn in boiios redigit mores. Mores quippe Bursus: perfecta bumilius pcrfecuque superbia
q u a i l u t e s sunt anitnae in h a h i t u m jam r e d a c t a e . opera quaedam habeiit similia. Sicut enim perfecte

VABlitf LECTIONES.
m
Superimponit pietali mtt superimponil menli *** Ipsa lamen mt A. \ ipee latnen *** Primus

2 uinque mtt primis quinque De ipsis suis exemplis aliis ms A. 1 de ipsis exemplo sui aliis mt
# , T

orb. 307 de sni exetnplo aliis * * Accendil, eandemqtte mss accendit eandem Edit. Col. accedii,
s

eandemque Nullam Umen ab eo mss A. 1 Vict. 13 Corb. 307. nullam ab eo

9 , 9
Menii asniret; 999

ad mst A. 1 Corb. 307 menti aspirat; ad Ut quod videlicet mss A. i Vict. 13 cmn qtiod videlicct
9 , 1

tjtf Cerb. 307 cumque videlicet Sit sibi mss A. i Corb. 307 fit sibi
999
" * Unde noUndum quod mt
A. 1 verum scienduin quia Sensus regit et ad ms A. i sensus ad
914
*** Dissimila semper habent
ms A. \ dissimilia habent Aut sttillitia mss A. i Vicf. 13 et Edil. Cot. atque stultilia
m
Sictit w

perfecte mtt A. 1 Vict. 13 Corb. 507 tt Edit. Coi. sicul euint .perfecle Hic ergo quod sibi Edit. 998

'Jo/. Itoc crgo sibi Peccatum odittm mss tt Edit. Cot. pcccati odium
PITROL. CLI\.
 m EADMEHI CANTUARIENSIS MONACHl 68*
homiHa cum peccal, vult u i ejus praclalus snam A taciiurnitas, corports continenlia, verecundia. Ta-
/Trstrtcte punial rulpam, sic ei valde superbus. Ve- cilurititas videlicet, ut priua taceat, postcrius dicat.
rum hoe iHe vult pro ejusdem cutpae retnissione, Corporis autem conlinentia, ot non leviter oculos
isle vero vuU pati pro indignatione. Dedignaiur huc illticque reducat, manus pedesve ne moveat, sed
aamque ttt praefotus ipsius su( miserlus vel ad mo- omuia corporis sui membra dccenter coniincat. Ye-
dicum sibi parcai, imo magis u i suam immoderate recundia vero, ut crubescat comm homiuibus cutn
puniat culpam desideral Est aulem alitts tnedius quid vetititm agit • " , lolusque mbore suffusus osleu-
flm ncc omnino dislrtcte puniri, nec suam sihi cul- dat qnia eruhescil. Ad haec itaque iria juvenis q n i * -
pam vult ex toto donari. Hic ilaque cum aliquando que nilattir, quta unoqiioqiie corum ad alUorf p r o -
peccat, partim puniri partimque dintitli suatn sibi vehitur. Siquidcm tacendo et audicndo sapieniium
culpam desideral. Ilic natnque illud bahet verectm- doctriiiam, paulalim concipit scicnUam. quibusdam-
dke genus quae partim coram Deo, partimque est qne incrcnieiiiis ad spirilualem vitam pcr eoruai
eoram hominibus. vcrha p rlingit.
CAPfJT CXXXIX. CAPIJT C X U .
De tribut vtrtcundias gentribut. Simititudo inttr diverta attmenta el pratcepta.
Tria etenim sunt verecundiae genera, quie et b
Sicut enim alimentis diversis ad perfcctam corpo-
ipsa operantur exterius diversa. Alia namqtte cst
n i
ris aetalem, sic praecepiis dissimilibus ad spiriUtalem
coram Deo laulum, alia vero tanlum coram homi- perducitur vitain. t l t enim educalttr prius sinv»
9 4 9

nihus, alia autcm parlim coram Deo el pnrtini co- plici lacle malris, de hinc aliquo alio, deinde fa-
ram bominibus. Verecundia namque '** coram Dco rinse commislo, postea micis panis, poslmodum
tanlum est, cum quia tales sumus qualcs non esso etiam crustis donec quolibei solido ciho valcat
decet erubescimus, nostraqne peccata, si non aliis m i . Sic ei primum jubetur itt Deum credere,
9 4 9

obessenl, coram bomiuibus fateremur. Verecundia debinc eum diligere, deinde limere, poslca bcne
vero corani hominibus tanlum esl, cum quia agno- opcrari, postmodum ctiam adversa pali , qno- 9 9 9

«cinius qttales uoii csse dehemtts, cruhcscimus et usque sibi >rxceplum quodlihet secure possit i n -
vcrecundantitr noslraqtic dclicta ctiam uni dc- jungi.
legere per confessionem erubescimus. Verecundia CAPIJT CXLIL
aotem parcrnt coram Deo, partimqtie coram homi- Exemptum novi vatit tenel imbuli.
nibus esl, t i l cum nec ita de nostris peccatis co- Quia spirituali doclrina semel ad plenutn imbu-
ram Deo eruhescimus, ut ea etiam coram homini- tus, novo vasi similis esse videlur. Utenim vas
V „ ,
M ..w.w ' - -

bus faieri velimns; nec ita rursus coram boini-
nibus, tit ca vel uni per confessionem deicgere
crithescamus. Quae itaqtte verecundia est lantum
coram hominihus cst bona; quae vero partim coram
Deo est, parUnt coram hominibus, esl melior; qttae
aulem coram Deo lantum est, optima esl. Haec eniin
postrema, ut diclum esl, si non obesset aliis, suam
homines conflteri culpam coram omnibus faccret.
Media vero, nec ita esl perfecla ut coram omnibtis
velit, nec ita est perfecta ut saiutem coram
novum potu hono semcl afltcium, vix ejus saporem
amitiil, eliamsi alio po>tinodum rcpleatur diversi
saporis, sicjuvenile cor spirituali doctriua semcl
intbutum vix ejits dttlcedinem pcrdil, eliam cum sa».
culari occupatur postca negotio, ralione oflicii ctti
981
inteudit. Si autem taccndo sapientium vcrha con-
lemnit audirc, nec ad ullain ascendct scieutiam spi-
ritualis viiae.
CAPUT CXLUI.
m

Exemptnm cullri.
uno per confessioiiem suam erubescat culpam
Utque qui proprio caret culiro, merito esurit, s i
fateri. Prima autem etiam corrm uno erubcscit
alieuo incidere nolit, et iste propria carcus
m

curpam faleri, .bona lanten est et ipsa, qnia licct

sub rubore, culpam lamen confiteiur vel uni quan-
itoque.
CAPUT CXL.
De tribut quat notanlur in juventn
lo juvene quoque Iria notantur , quibus ad m
probitaiem veuturus praenosciltir. llaecautem sunl:
scientia jure spirituali fame deperit, cum aliena
nolit taccudo scicutia u t i . Taccttdo igitur sr.-
D pientium vcrhis attendat, ut ad scientiam s p i r i -
•
tualis vitae doclriua eorum pcrlingat. Cotitiiicuvlo
atitem corporis memhra , ut stipra dicttttit cst,
in melius proficil, quia meutein Iioc modo s i a -

VARIiE LECTIONES.
Desiderat. m u addunt: fflic namque illud habcl vcrccundi;c genus, quae partim coram Dco, partimejate
9 M

csl coram hominibus. ' Qtiaeet ipsam msi quae et ipsa

94
Verecumlia namque etc. nit A. i . oauwu
M

utqut ad finem capitit. Qualeni esse dehemus, verecundamur m u Vict. 15 Cora. 507 qualcs non t a s e
m

debenius erubescimus et verecundamnr Perfecia, ut sallem m n et Ediu Colon. Iperfccta u l coraui o i i f

m

nibus vclit; nec ila est inipcrfecta, ut saltem Dc tribtts geueribus qu;c mi Vict. Kzel Edit. Coi. tlc tribus
m

(|tts Tria genera notaniur m u A. 1 VicU i 5 et Edit. Cot. tria iiotanttir

m
Quid vetitttui agat mis Q i . i d
9kT

vetilum agit m i A. i quid illicilum agit Ul enim educatur etc. ms A. i . Htvc ei ulta omnia qucr tequumur
m

de Simititudinibut omittit: et praadduclit tubjnngit timilitudinem mititit tpirituaiit et mititit lemjorolis, et

de Celtario Domini: quce von cxstanl hnc usque in Edi:is. Sic enim pi imuin Vict. i 5 et torb. 307 sic
M

ei primum Diversa p a i i m u . Vict. 15 et Corb. 50 advcrsa pati

9 , 9
Poslea negotto, ratione ofiicii, cui
9 1 1

mss Vict. i 5 el Corb. 507 omittHiii, ncgotio, ralione oflicii, Alieno scindere m i i . Vict. i 5 Corb. 507 ct
9 , 1

Edit. Coi. alicuo iuciderc

685 LIB. DE S/ANSELMI SIMILITUDINIBUS. €80
biliorem et placidam reddit. Mens vero stabi- A loquendo viliorem efllcit. Unde necesse est ut ab
lis e l placiaa exterios verha reddit el ipsa. inviceni consuroautur, pcenia vidclicet gehennalibna
CAPUT CXLIV. detrusi miserrime punianttir. Sic igitur is qui a l -
Exemplum de aqua quieta et totit radiit. terum detrabendo coroedit, consumitur ab co quem
Cl enim aqua quieta, cum ex una parie solis morsibus dctracUonis consumere geslit. Nam cum
suscipit radium, ex altera quietum et ipsum aliquo ejus vilam pcr detractionem dilacerat , semei- M >

in pariete reddit, slc mens pacata suscipiens aure ipsum aniejustum judicem Deum condemnat. Sicque
eujuspiam verbum, ore remittit et ipsum pacatum. pierumque conUngit ut is qui alteri derogat, nist
U l vero aqua commota, radium commotum, sic. et resipiscat, coram Deo in damnationem cadat; quaro-
mens turbau verbum reddit lurbatum, sed et om- vis ille cui detrabitur, nibil hrsionis ex ipsa detra-
nem exterius actum. Ul ergo ad qnietem mentis, et ctione sentiat. Quid autem detraciio operelur, vel
oris, et operis sibi proflciat Juvenis, qtneque mem- quid sit inquiramus, et iitquirendo, quod Dominus
bra decenter conUneat. Enibescendo autem, sicut dederit, breviter dicamas, non ideoquod nesciatur,
et dictum esl, in meiius proficit, quia verecundia sed idcirco ut quod scitor melius leueaior.
pmnitentiam parit, cujus alia quidein sicca alia CAPUT CXLIX,
vero humida est. Exemptum ignis, et venti, et humana mentit.
CAPUT CXLV. Solet eniro conlingere ut ignis in aliqua uiateria
De peenitenlia ticca el humida. aliquando paululum ardeat; et[si] venlo impelliiur,
Sicca namque pcenilentia est, cum aliquem q u i - ad roajorem ardorem crescal. Taliler ei roens
t M

dcm sui pcccati poenitei, sed hamore pietatia horoana salubrt adroonilione puUata ad opus agen-
suique ipaius compunctione caret. Humida vero dum, post suggestionem ocius s u r g i l tA quod
M T

est, cum habet utrumque, suumque luget pecca- prius surgere neglexerat. Sicque ut ignis veuto mo-
tum magna cordis contritlone. Ut ad banc ergo vettir, sic mens a torporis dcsidia ••• admoni-
, M

proficiat•*• poenitentiam, non juvenis tantiim, ve- * tione excitniur.

rum etbim omnis bomo erubescat, cum quid agit CAPUT CL.
iUicitum. Detraetionit detcriptie.
CAPUT CXLVI. DelracUo itaque est qttoliescunque quis aliquid
Exempium arborem maqnam tuccidere vottmit. ea inlenUone de a|iquo dicit unde ipse vel mlnus
Eat autem scienduro, si quero roagni alicujus
M % amari sive minus appretiari possit. Detractio vero
poenitet crimini&, aibi esse agendum morc arborem malis duritiam, poeniientibos rerrigerationem , m

magnam succidere volenlis. Sicut enira ille minora tentatisM t

iu circuitu arbusla prius curat succidere, ne sibi
arborem ipsam auccidenti possint obesse, sic et huic
vitia minora illi crimini vicina prius sunt exstir-
panda, ne qua sibi crimen ipsum destruenti ftrant
impcdiiiienta.
CAPUT CXLVH. .
De dttracttone.
DetracUonis viiium, quod maxime ex otiositate
solet nasci, multum est cavendum, qtiia perniciosum
est malum. Unde bealus Clemens inler caetera quae
ab ore beati Petri se didicisse fatetur, hoc modo
scribit.
CAPUT CXLVIII.
De tribut homicidii generibut.
Tria sunl genera homicidii, quae pari poena plc-
cluntur: iiilerfectio fratrum, detractio, odiuro. De
qua etiam Paulus dicit : Si comeditk, et invicem
mordeth, vidett ne ab invicem contumamtni (Cai. v,
15). Comedit uaroque alier allcrum, et quasi roor-
stim in eo facil, quolicscunqvc aliquis aliquem inale
exemplom peccandi, qoasi fomenta ma-
litiae praestal. Natorale siquidem est u l , sicut Id
quod a nullis fieri audio, facere formido, sic illud
quod a pluribus vel etiam a paucis fieri percipio,
facilius praesumo: et quo plures eamdem rem fe~
cisse cognovero, eo mintis eam facere dubiio. Bonus
quoque, si nec pceuiiens de aliquo criminali fuerit,
nec teutationem aliquam inde habuerit ei alium illa
vel illa criminalia perpetrasse per detractionein
andierit, nisi sibi vigilanti oculo providerit •••, raa-
teriam supcrbiendi accipil. Propriura namque est
superbiae singularitale seroper gaude* e. Quapropter
summopere cavendum est peccatuin detracliouis,
quia fotnes est tantae perditionis.
p CAPUT CLI.
Commendatio charitatit.
Tollil enira charitatem, tine qua impottibite ett
quempiam Dto placert (Hebr. x i , 6). Qui enim non
diligit, manet in morte (I Joan.m, 14). PIus nara-
que peccat qui araorem proxirai a corde aiterius
minuit, quam qni victum ab ore pauperis rapit.

V A B I J E LECTIONcS.

•** Proficiat mtt Vict. 15 Corb. 507 et Edit. Coi. sibi prosit Quein magni mt Corb. 500 si quem
, , v

magni Edit. Cot. quam magtii ••• Laceral mis Viet. 15 Corb. 507 et Edit. Col. dilaceral ••• Taiiter
ctiam efl niens m i Vicl. 15 taliter etiam mens m i . Corb. 507 taliler et mens Cititis surgilmsi Vict. 15
M T

Corb. 507 el Edit. Coi. ocius surgit •** Sil mens a m i Vict. et Edil. Col. sic mens a m i . Corb. 507 si meus
a •*• Corporis desidia Edit. Coi. lorporis desidia M f
Itefrigerium mtt Vict. 15 Corb. 507 et Edit. Col.
refrigeratioitem • " T e n u r i s m i Corb. 507 teiiialtirtis *•• Vigdantiae oculo praevideril mtt Vict. 15 Corb.
307 et Edit. Coi. vigilauti octtlo providcrit
 0i>7 EADMERI CANTUARIESSIS UONACIII
Nara sieut anima pretiosiur est quam corpus, sic A CAPUT CLIV.
gravius est animae victum auferre quam corporis. Exemplum citharislm.
Yictus vcro animae est amor Dei et proximi; Qui Ut si is qui citharista esse debuit, cilharam non
cnim diiigU proximum, iegem implevil ( florw. xm, cognovit , qualiter citbaroedus ? Si etiam i n s l r u -
m

8 ). Qui igilur dilectionem, qua debet anima susien-
tari, tollil, quantum in se est, animam occidit. Pro-
ptcrca cavendura est ne quisquam aliquid sinistrtim
de aliquo ioqtti praesumat, nisi propter emcndatio-
nem ejus hoc faciat. Nam praclalo aul illi qttera
pttto posse consulcre peccauti et vitionim vuluera
mcderi, debeo allerius malefacta propter emcndatio-
neni detegerc, quae per meipsum nequeo cmendare.
Et ne alius corrumpatur ipsius offensione, compen-
diose etiam possum eura mouere, ne tali jungatur
singulari aliqua famlliaritate; aliler vero, nuilo
modo de aliquo quidqttain adverst loqui debeo.
CAPUT C U I .
Quid noceat detractio et qu d prosit bonum
:
audire.
menium ilhid non agnovcrit, et si agnoverit, sed
tangere illud nohteril, qualiter citharcedus erit? Si
autctit illud agnoverit, et tetigerit, sed ejos usum
habere cotitempserit, ntinquam propter cognitionern
etvoluntatem, sineusu bujus artis, peritus e r i t T a l i -
tcr namque,licet quis haheat scientiam bene viveittN
et voluntatem, neqttaquam bonuserit, nisi ctiam bo
iit operis usura tenuerit juxta suam possibilita-
lem.
CAPUT CLV.
Similitudo inter desides et peccantes
B Sunt autera quidam saitctarutn Scripturarnin
ignari, et dum aliquid de eis qttod posscnt ad aedift-
cationem sul retinere, audiuni, contcmnendo d i -
c u n t : c Ad quid istud tantillum teiieho? Non ex
m

Caelerum sicul••• nocet multis de qti.Ttl.el mnlum re tam parva sapiens ero; cur crgo mihi laborcut
dicere, sic pluribus solet prodesse de aliis bona ati- imponamTi Dicuut: cJam quiescatn,vivam tit polero,
dire. Nam cum bona dc aliqtio referunlur, lii qui qtiia fruslra sapiettliae amplius sludebo; non etitm
boni sunt ejus facla aemulanlur; eoque propensius omncs peribunt qui sapientes non suiit.* llrec ct bis
in sua bonitate perseverare niluhlur, quo alii ejus- similia piger et insipiens sibiinet proponit nec per-
detn bonitalis sectalores laudantur. Si autem c pit quia antiquus bostir ad interitum ejus talia m

IMenitentes fuerinl, tauto studiosius suam pce- sihi stiggerit, quatenus m omni vita sua nuili iuten-
iiitcntiam, ut boni efficiantur, peragttnt, quanto dat utilitati, sed in negligentia et lorpore seraper
gloriosiores m
bonos esse malis sedula reiatione vivat el pereal. Aroplius qnoque: i Satis, inqiiit, t f l

percipiunt. Porro si mali fuerint, erubescunt, cum sttnt sapientes in mundo, satis scriptores, salis qui
dc aliis bona referri audiant, a quibus semetipsos habetit pcritiam arlium, non est opus ut ego tue
vacuoscsse coiiaidcrant; tantoqtic facilius ad poeui- ^ diccndo fatigem. Praeterea pueriliaro jaro exui, jant
tentiam revocanlur,quanto plures, et fortedehiiiores senectuli appropinquo, nec jam posscra " * ad ma-
sebonaoperari eisreferuntur. Sit igiturorani Christia- gtium scientiae fructum venire, si raodo incipcrem
no in sedola cousueludine semper hona de aliis aest ima- laboiare. i Sic secum piger traciat, et in sui lorporis
re, bonaloqui, iiihitmati crederc nihiique profcrre. desidia perseverat. Simili etiam tnodo nonnunquam
CAPUT CLUI. percator irrctiiiir ne ad bonae operationis exerci-
De scientia, votuntale et usu. tium aiiquando<exstirgat. Solct enira contingere ut
Cum in omnibus m
actionibus nostris summo- is qui luxiiriae inquinatncnto fadatur, inierdutn sc-
perc quxrendtim s i t u l boui sirous, atioqmii beati
m
mctipsum cognoscat, et facti sui poeniteat; scd cuui
esse non poterimtis, quaerendum etiam esl quibus iierum tentatio advenerit, ellocus peccandi affuerit»
potius utenduiit sit ut boni efficiamur. Tria ilaque dicit: c Quare isiam voluptalera perdereui? Salis
tnihi esse videntur quae necessaria sunt volenti etiain hauc aduiillere potero, sicul et multas alias
cffici bonus, scilicel scientia, volunlas ct ttsus. Nain fcci; et in futuro cum satialus fueiv>, omtiia i:i simui
nisi quis hate.it scientiain bonuin faciendi, nequa- conGtcbor, et sic honus efficiar. Satiabor igittir, do-
quam bonum, unde salutcnt consequatur, opcrari ^ ucc Dco de o m n i h u s satisfaciam; ct lunc lantum
,T>

polerit. Et si habet scieotiatn, sed voluntatein ope- jejunabo, tnnc tot afflicliouibos, t u verbcrihus cor-
randi non babuerit, bonus nullo modo erit " . Quod T
pus metttncasligabo, tantum ebcinosyuis et parci-
si boni agnitionem el voluniaiem operandi obti- moiiiae sludcbo, ut in me nihil remaneat dignum
,T%

tiuerit, nec lameu ejtts usnm opere complcverit, supplicio. Ciimcnim adhticilla et itla iu nie restaut
cnm possil, bomis tiequaquam crit. siueconfessione, cur mc ab bac soia compcscerciti dele-

VABM2 LELIIONES.
, v >
Cacicruin vero sicut mss Vict. Corb. 307 caeterttut sicul Quaitlo gloriosiores ms Vicl. qiianio
u %

gralioMorcs , e >
A. Cum oniuibus mss. Vict. Corb. et Edit. Col. cttin in ou<iiihiis Quaeremluin cst nsa
Vict. qtiu?rendum eliam Nuilo modo cst mss. Vict. Corb. nullo modo ertt •«• ^on cuguovcrit m&s
f , T

Vict. Corb. et Edil. Col. non cognovil ••• Conlemncndo etiatu dicuitl mss Vict. Corb. et Euit. Col. cort-
temnendo dicttnt m
Eis lalia mss Vict. Corb. et Edit. Col. ejus talia Amplius quoqiie «licunl: salis
971

tusj et Edii. Col. amplius qtioqtie, salis Nec jam possuni mss Vicl.Corb.
,7T
ct Edit. Cot. ncc j a m
posscm • " Donec Dco dc otnnibus ms Vict. doucc du onuiihus * Ei parsiinoni.s mss. Vict. et Co:b.
,T

parsimouiae
689 LIB. DC S. ANSELMI SIMILITUDINIBUS. 69*
etalione?! Talla nonnuHi interdumsihimet ipsispra- A scrmocinatione, sclentia aequiritur. Quia ctim quis
vc consnlunt; nec mlscri atteudnnt quanta crroris l c g i t , aut legentem sive loqucntem audit, ad hoc
f 7 f

caligine interius obienelirentur. Nam quanto sunt
peccatis obligati majoribus, acbonit ite paupei iores,
linto debereut esse ad omne dclcciameutuin diabo-
ricae siiggeslionis excutiendmn ardcnliores. Sicut
enin virtos virtuli aecumulala prodcst, sic vitium
apposilum vitio obesl. Qtiisquis ergo bodie quid-
qttam boni o p e r a r i potest, nullatenus boc procra-
>Ti
iit eorum quse leguntur sive rcfcriiniur sctcntiam
babeat, inlendit.
CAPUT CUX.
De experimenlo et ratione.
Experimcnto vero acquiriiiir scientia, cum rei
quam aliquis probavit, certam babcl notiliam. E l
r a i i o n e quoque percipilur, curn per naiuralcm fff

stinare debct. Undc Salomon: Quodcunqne potett
manut tua facere, inttanJer operare, quia nee oput,
uee ratio, nec tapientia, nec tcientia e$t aond inferot
(Ecctt. i x , tO).
CAPUT CLVI.
Similitudo inter pauperet, ttuttot et negligenlet.
Verum bujusmodi liomines ita iu peccando negli-
gettlcs imitantur cliam panpcrcs insipientes. Siqui-
dem panper insipiens, cuin obolum acquirit, aut
alitid quid parvi munusctili, d i c i l : c Ad quid illitd
taniilliim scrvarcm? Nou propter hoc dives ero.
Expeudam itaqtie hoc in pomis, aul nucibtis, aut
qualibel alia re mihi dclertabtli. Noti ciiim istud
custodiendo soliicitus volo baberi. i Sic stolidus, dum sed quod Deus
nicntis discreiioncm in illis quae facienda sive o m i l -
lenda snnt, qois solidatur. Scienlia igilur bis Iribus
rebus acquiriltir. Sed quia hifiat, nisi eam charitas.
aeilificet, nihil prorsus proflcit absqtte voluntaie bo-
nitalis. Voluntas ilaqne bona esl, qttae Dei volun-
g tati subjecta est; qux lunc volunlati Dei subjecta
est, qnando id vttll n«od Deos vult eam velle debc-
r e ; ct tunc jusla sive recla dicitur, qnando id quod
Deus vult cam velle dcl>ere, ampleclitur.
CAPUT CLX.
Quod non temper debemut vette quod Deut vuJ.
Non enim scmper velle debemus qtiod Deus vutt,
vnlt nos velle debere. Voluit ffft

parvipendit modica, iiunquam proficit ad majora. enim Deus bcatutn Martinum ah hac vita tolterc;
Sepiens autein pauper parva quae nauciscilur, ctislo- sed si ejtis disciputi hoc tunc voluisscnl, crudeles
dit, et quo minus se habere cotmiderat, co magis nliqite cxstilisscnt. A l noluerunt quod Deus voluil,
nacta retinere desideral, quatentis ex parrulorum sed voluerunl quod Dcns voluit cos velledchere, et
congcrie ad majora queat quandoque pertingere . vitam jusiiliae tenucre. Quicrgo cum scienlia vo-
, i f
fTf

Sic nimiruin is qui se pauperem scientiae ac bonila- luntatem bene opcrandi portat, maxima ex porte
lis sentii debet facere, si ad aliquein effecitim bouilali appropinquat. Un!e sciendum est quia qui-
scienliae ac bonilalls velit pervenire. Nam C cunque bonam votuntalcm hahere dcsiderat, neccs e
8 i c u l

plura grana massam, c l gultae flumen, et multi
iiummi divitem faciunl; sic mtillae scientiarum scn-
lcniiae sapienlem, cl plurcs bonilatis actiones,
fTT
bonum quemlibet cfllciunl.
CAPUT CLVII.
De tcientia et tribut parlibut ejut.
Cum igiiur scieniia sit necessaria u t bonus
est ul a vaniiate sese nlienare studeat. Nam sictit
ttna operatto aliam a se divcrsam opcrationem cxclit-
dit, sic cogtlatio cogilaiioiicm expcUil, el voluntas
nihilominus volunlatem rcpcllit. Cum enim manit
scribo, non agrtim scmiito; deinde ctiam cum semi-
navero, scriplionem exclttdo. Sic utiqtie cum ct ipse
inane quid cogito, non iutcrim tuihtatcm pcnso;
f T i
f f f

quis cfliciatur, el manifestum sit nullum eam posse et cum postea utile quid pcnsavero, inanitatctn cx-
comprehendere, qui minimas ejus partes negligit pello . His igitur qtiae diximus de scientia et vo-
m

coliigcre (nisi forie quis subilo illutninetur, sicul lnntale transcursis, vidcamtts eliam qitntn sil neccs-
apostoli et prophetae), quaerendum est qtiomodo per sarius usus bonae opcrattonis.
gratiam Dei illam valeamtis acquirere? Tribus ita- CAPUT CLXI.
que causis videtur mihi illam posse adipisci, doclri- De utu.
na scilicci, experimenio et ratione. Quippe sicui corpus humanumsine freqnenli ciho-
CAPUT CLVIII. 1
rum ttsu nequit suhsislere, sic anima ahsque virtu-
De doclrina. tum frequenlalioue non potest vivere. Qni ergo ad
Per doclriuam quippe, quac capilur lcclione ct cffectum bonilaiis venirc dcsiderat, ncccssc est

VABIiE LECTIONES.

Boni operis opcrari mtt Vict. Corb. et Kdit. Col. boni opcran
f T i
Qnaeral quandoque pcrlingcro
f i T I

mt Vicl. queat periingcre ms Corb. qttcal quandoqtic peiiingere Mullae scienliartim scnlenliae ms Vict. fTT

multae sentenliaruin scienli;e ms Corb. multae scicutinc Ad hoc ut mss Corb. Vict. tt Edit. Cot. ut
f T >

Qnisquis enint legil ms Vict. et Edit. Cot. quiactim qttis legil ms. Corb. quod quif,qtiis legit
t 7 f
Et m

ratione mtt Vict. Corb. et Edit. Cot. Et ralionc Sed hoc vclle deinus quod Dcns mtt Vict. Corb. sed
m

qtiod Deus A l noveruut quod Deus voluii; scd volucrttnl quod Dctts vohiil cos velle debcre, ct viain
;
m

mtt et Edit. Cot. al noliierunt quoil Dcus \oltiil; sed volucriint quo I Deus voluit cos vclle dclicrc ; et viam
tusa Vicl. et Corb. At volueruni qttod Dcus voluil cos vclln dchcre, el viam Sic itaque rum cl ipse ms f 4 f

Vf>f. Sic cl ipsc cum ms Corb. sic uliqiie c um cl ipsc * Virluicm cxpollo mi Vicl. ct Edit. Col. inani-
p>

tatein cxpcll i
191 EADMERI CANTUARIENSIS MONACHf $91
u l cura scientia et volunlaie cliam ipsom usum A rem jusUAcamur, pcr usum bealificamur. fu qaan-
feabeat. tiun quis Deum inielligit, sapiensest; in quaotui
CAPUT CLXII. vero araai, jttstus; verom in qnanlum utiiur, bea-
Quod bonu$ 999
homo de omnibus sibi bonum tus. Quando quod rectum est videmna, Deum per
999

facrat. intellectom mentls sentimos, quandoquidem qtiae-

Bonns liomo de omnibos bonis el malis ul'd> cunque rectitudo est ab illo esl.
999

taJem sibl acqoiriL Siquidem, cum aliquid bonl de CAPUT CLXV.

bomine bono ve) malo aodit, gaodet et Deo inde Simiiitudo inter Deum et tolem
gralias agit: quod dum facit, mercedem a Deo bonae atcut enim ex splendore solis ipsum soiem senti-
voluniaiis accipil, ac si cooperator fuisset ejusdem mus, anteqnam illura perspicue videamus, slc ex
operis. Malum aniem si audierit, doiet quod sibi in mentis nostrae spoculationc Deoro seniimus, quande
merccdem repuialiir , quasi ejusdem mali destru-
91T
verum qoid ex ipsa veritalis loce perspicimus;
ctor fuisset vei diminolor. Sed dicit aliquis : « De sicque illum intelllgendo et amando, per fidem et
bono et prosperitate inimici mei nequeo gralulari, spem ad praesens senlimus. In fulnro autem, j a m
neque de damno ejus conirislari; qnod si ore per speciem seiitimus, qula videbmut eumticuti
9 9 9

eon.flteor, me condemno, corde etenim inentior i
CAPUT CLXIII.
Ratio qnomodo inimiei dUigi po$$int.
Ad boc conslderandum est qualiler is qui in iiono
proficere desiderat, sibi ipse vim inferre debet ut
proficere valeat. Licet carnalis appetilus mens 9 9 9Sictit enim diverso modo iignom et ferrum ignls
damnum inimici mei appelat» non tamen hoe ore ardore calcni, sic ccalestes spfcltas etbeatorum ant-
profiteri debeo sed poiins damnom ejns plangere,
9 9 9
9
et contra appetitum carnis raeae, illius prosperilati
favere; illius damnum solum verbis, si corde
9 9 9
simul nequeo, dcmonstrare mihi displicere, Nam si
rationem consideramus, rectius agimus quando Deo xtii, 12), ct quasi in piclura ea quae dicimus, veluii
obedimus, quam faciamus qnando carnali voluptati
consentimus. Praeceptum elenim Domini est ut ini>
micot diligamus. Si ergo eos aiTcctnose diligere Q
nequeo, quoniam carnalitatem meam nd amorem
eorum adbuc flectere non valeo, lamen vcIJe deheo
eos me posse amare; et, doncc valeam hoc agerc,
verbunf quod polestali meae siihjacet, bonum el non
maltim de iiits promolgare. Cumqtte hoc ago, non
menlior quando dico me illos diligere, quoniam
velle adjacet mihi perficere autem non habeo (Rom.
9
B ett (II Joan. m , 2 ) ; non lamen enm omoes aeqoali-
ter videbunt, nec ejus amore omnes aequaUter cale»
banl.
CAPUT CLXVI.
SimUitudo inttr ignem tt Dti amorem.
mae inaequaliler Dei amore fervenL
CAPUT CLXVU.
Quomodo $ancti Deum videbunt.
Nune autem videmut eum in eenigmate (f Cor.
picium solem aut mare videremos. Solem qaippe
aat marc cnm depicta vhlemns, non sicut est ia ipsa
»
r e
habemns. Cum vero solem clare lucentem
pcrspicimus, aot mare turbulentnm v d tranqoillam
cernimns, rem sicoti est veraciler intoemor, quam-
vis tanlam quanta in se est intoeri nequcamus. Stc
sancli Dei in gloria sua Deum videbnnt, sed magni-
ludinem divinitaiis ejus sive iromensilatem potea-
tise illius comprebendere nequibtint. Non enim i m -
inenstis esset, si intellectu alicujus comprebendi
994

v u , 18). Condeleclor tamen Dominico praecepto, potoissel.

secnndtm rationcm spiritits met, ut cos diligam, CAPUT CLXVIII.
qttamvis corruptibilitas carnis meae repugnct. Jam De quatuor modis prtecipiendi et totidem obediendi.
enim non operor ego iltud, sed qnod regnat in me Aliqttando bctte praecipitur , et bene obeditur;
99S

peccatum (ibid. 20). Aliud cnim esl senlire, alittd et e contra inierdum male praecipitur, et male
consenlire. Malus vero homo e contrario sibi de obtcmperaiur; aliquando bene praecipilur, et maie
bonis omnibus ci malis peccatum accumulal,
991
obeditur; aliquando male praecipitur, et bene obe-
cutn bonis omnUms invideai, malis vero favorcro D dilur. Bona est praeceptio, et bona est obedilio, cum
exhihcal. Hujus flnU >i>terius, mors et tribttlatio, praecipitur ne casiitatem quis violet, el servalur . 999

JusU atitem finis esl Christus, vita et exsullatio. Mala est jussio, ct mala olteditio, si jubetur furari,
CAPUT CLXIV. vel hujnsmodi, ct fiat. Bonom est praeciperc, et
De intetlectu, amore et usn. naltim obedire, tit si, verbi gralia, aliquis capli-
Tribos rootlis scniitur Deus, videliccl inlellerlu, vetur, cl ad capilis plcctionem vcniatur, ne fugiat,
amore et usu. Per inlellectum sapimtis, per amo- ligaiur. Httic autem st forte aliauis dicat: i Fuge,

VARIiE LECTIONES.
* Quod nonis m$ Vict. n Edit. Coi. Quod bonua
M
De omnibus hominihtts lioiirs el tnalis m$ Vict. de
9 M

omntbus Itonis ct malis Deputaiur m< Vict. Corb. et Edit. Cot. reptilatur
98T
Camalis seu naturalis ap-
9 M

petilus ms$ Corb. Vicl. el Edii. Cot. carnalis appelilns' Confileri dcbeo ms Vict et Edit. Cot. profileri
999

dcbeo 999
IUiitsqite damuum mss Vict. Corb. ei Edil. Cot. iliitts damnuin De bonis ct malis ms
991

Vict. de honis omnihus ci malis Sed qiinndo mssVict. Corb. et Edit. Cot. Quando
9 9 9
•"Nonjampcr
spem titi Corb. non jam per speciem mt Vict. jam pcr specicm Si illc itileilectu M I I I Vict. Corb. et
9 9 v

Edit. Cot. si tnlellectu Aliquando malc piwcipitur, c l hcnc obcdilur. ms Vicl. omiltil
999
El scr-
999

Vcnlur m u Vict. Corb. et Edit. Col. ei scrvattir

S9* LIB. DE S . ANSCLMl «MILiTO WNIBUS. 604,
prote i n vinculis istis mo ponam, pcenara pro te A. CAPUT CLXXL
excipiara \ > Bona qoidem u l i s praeceptio, quia ex
tw
De $ugge$tione deleetatione et censensu. 9

pcrfecu cbaritate descendU; aed mala ad hoc con- Tres namqoe delecutiones sunt : una quae aentl-
cessio, quia prorsus dbviat c b a r i u t i . Nam ubi tttr in carne praeter voluniatem, quae vocatur sug-
dictum est: Atter alterius oneta tyorlare (Galat. v i , gestio. Alia quae senUtur in volunUte cogiuUo-
2 ) , non dictum est, onera hnponile. Mala est jussio, nis " " , non tamen in volunUie actionis, quae dici-
et bona obediiio, ut si quis poma cedrina, vei quip- tur delectatio. Tcrtia quae sentitur cum voluntato
piam alind, qood sine pericolo baberi non posset, operandi \ et nominatur consensus. Sed illam I H

quls prsebttus sibi affern praecipereL Unde David quae nominator suggestio, nulla poena comitalur.
aquam de cistcrnasibi affetrl praecepit; quae quia Nam ubi non est consensus voluntatis, nutla sequi-
In periculo suorim almia est, poeniiuit praeceptl, tur pcena delecuUonis. Unde Apostolos: Nihil dam-
nolnitque eam bibere, sed eam Domino Ubavit nationie eet hi$ qui $unt in Christo Je$u qui non st- 9

CAPUT CLXfX. eundum carnem ambulant (Rom. v m , 4). E t a l i b i :

De timere, eommodo et amore. Condetector iegi Dei $eeundum interiorem hominem.
Deo quidem tribus de causis homines serviunt, Video autem atiam iegem in membris m r i i , repugnan-
videlicet Umoro, couunodo et amoie. Sunt namque tem legi menti$ mem et captivum me dneentem in B
9

nonnuUi qui si poenas inferni non.esse scirent, pro lege peuati, qum eif in membri$ mei$ (Rom. v u , 22).
nulla repromissione a B t e r n o r o m bonorum a sttis Inieriorem hominem v o c a t ipsam rationcm; legeiu
vohtpiatibus cessareqt Qni, Ucet pcenas illomm membroruro, d e l e c L i t i p n e m sine volunute; fegem
qui Deum minbne verentur, evadant, non umen Dei, observaUonem mandatoruto ejus, quae at lex
plcnara relributionero invenienL Alii autem Deo. mentis dicitor, quia ineute servalttr; leeeui a u U m
scrviunt, utmagoom inde habeant commoduro sive peccati, quaro prius Jcgem membrorum notnina*
i n praesenti v i u , sive et in hac * " > t bi futura, verat.
Quibus, si Deus voluerii, ex quadam raiione pote- CAPCT CLXXIL
r i t dicere : t Gralia commodi vestri, mandau mea De nominibu$ animm.
scrvastjs, non quia pure me diligehatis, sed quoniam Nota quod plura sunt nontina aniroae. Tocatur
a me lucrari volebatis. i Sicut bi qui regi serviunt, eoim aliquaodo spiritus, mens, aniiaus, ratio, iutel-
Don regem " " multi, sed donaria diligunt regis. lectus, interior homo. DicUor etiam a n i m a vegeU-
Aiius c s t qoi verc Deum diligit, et solo amore ejua biUs, sensibilis, ralionaUs. Sed com plura nomina
praecepu ejue custodiL iste profecto legalilcr s e r v i t , babeat, ad illa adbuc redeamos de quibus sermo
" * *• - — * ° 'p " ' — •
e l bonam perfecumque mercedem sibi acquiwl. fuit prius. Quia voluntas in illis aut rectc se habe-
Igilur, sicut Deo iUe nibil praeposuit, sie illi Dcus bit, et erit legitima; aul illa deserendo, fornicatrix,
justa recompensaiione reddere debet seipsum, qtti vilia et abjecu. Namqoe si volunus, quaeest media
rebus oronibus exccliit. inter rationem et appetitum rationi concardaveril,
CAPUT CLXX. lcgitinie v i v i t ; s i vero appetitui, fornicalrix erit.
De ratione, votuntete et appetitu. Esl ergo ratio siye spiriius, quasi v i r ; volunias, ut
In anima tres suut natiirae, videlicet ralio, vo- sponsa; appetilus carnis, quasi aduller. Non igilttr
luntas et appetiius. Batione assimilatur angelis, ei volunlas in aliquo ceusential; scriplum est
appeUiu bruiis animalibus, v o l u n l a t e utrisquc. 1M1 enim : Concupi$cetitia 9 cum conceperit 9 parii pecca-
Voluntas inter rationem et appeUium media est; lum; cum coneummatum fuerit t generat mortem
aliqutndo enim ad raUonero, aliquando ad appeti- (Jacob. i , 15).
tom se babei. Sed qoattdo ad rationcm se conver- CAPUT CLXXUL
t i t , quia ea quae sunt ratiouabilia et spiritualia sapit, De tordido exemptum.
dicitur horoo rationalis et spiritualis. Quando vero Queinadmodnmsi sonlilus aliquisetomui fctore
ad appetituro se tenet, quia ca sapit quae snnt car- p plenus occurrerct alicui dicens se cunt eo vella
naUa et irrationabilium animalium, dicitur horoo
AIIA AI • S• A Svall «M. A 1-* 11 » J!«! S
_
coiisiliari, non dcberet mundus subsislere
AAMM!I!AMI MAA& JALAMAI
, sie
ii.nn«liiA l t M

carnalis sive animalis. Umle scriptum est: Animalis nec volunlas appetitui carnali acquiescere.
homo non percipit ea qua Dei $unt. Spiritualis autem CAPUT CLXXIV.
dijudicet omnia et ip$e a nemine judicatur
9 (I Cor. De quadralo tapide.
l i , 14). Cum iuqtie juxla hoc quod voluutas se ha- Quadmtus lapis scx aequalia habel latera, In qnod
bet, dicilur homo carnalis sive spiritualis, scicndurn horuin cccidcrit, firmiier j a c c b i i ; sic providcn-
est quod interdum quacdam sentiuntur m caruo, dum cst viro justo, ttt in suo persislal proposito.
quibtts voluntas minime consentit. Hujtis aiticm latera* scx h.xc s u n t : prospenlas,
VAHIiE LECTIONES.
• Pro pcenam te accipiam ms Vict. poenam pro lc excipiam mi Corb. pro le eripiam
H
Cessarenl t M

tn$ Vict. cessassent Sive in hac m n Vict. Corb. sive ct iu hac

, M
Non quia regem m i i Corb. Vict. l i M

non icgem Batto assimilatur.. appelitus. . voluntas mii Vict. Corb. ratione assimiiatur.. appetilu...
1 M 1

voluntale In voluntate snggeslionis m n Vicl. Corb. ei Edit. Coi. iu volunUlc cogilniionis

l i M
Cnin , M I

voluntalc opcrandi mi Vict. in voluutaic operandi Nun thtbel qtti inundus esl subsistcre mi Viei. non
I M V

deoerel muudus sustincre Edit. Col. uon debet inundus suhsisterc

 EADMEftl CA-NTUAMENSIS MONACIIL <*f
adversins, so. joerlas, sobjecuo, io seerelo esse, A neflcio ingralum existero, .uslo Dei judiciu nec
et in pubUco; in qeibos stngulis, si a diabolo inv ad meliora proficial, nec quod aceepit diu te-
1919

pulsetur, stet, nee a proposiio raoveatur. u e a i " , aut in eo uUliler persistat. Quippe dum i n -
11

eessanier laboriosia cogitaUonibus de roeUndo, aut

CAPCT CLXXV.
si m u u r i non valet, s a J t e m de iroprobando propoaito
De peccal&.
mediiator, aunqaaro interim ad finem neriectioois
De pcccato tribus modis loquirour. Seettndtim lendere conator. Nam quoniam i l l i " " fuadaieen-
naturam, id est districlam justiUam, ut illod : Qui tuin quod posuit dispUcet, nuuatenus iUi stracturam
dixtrit fratri $uo fatue reu$ erit gekennce ignie
9 9
bonae " " viiae superaedificare libet. Uode fit ut " f k

(Matth. v, 22). Secundum graliam, u l : Quacunque quemadmodom arbuscou, ai saepe iranspianielur,

hora ingetnueril peccalor, peccatum euum remitletur
aat noper p l a n u u in eedem loeo, crebra convul-
ei (Ezech. xvin). Et : Cofttirrhetitt ad me, didt sione " " inquietetor. neqoaquam radkare valens,
Dominu$ et ego cenuertar ad vo$ (Zach. i , 3). Secnn-
9
ariditatem cito allrahit nec ad aiiqoam fructes
dum disciplinam, ut cum praecipitur homini tanturo
fcrtiliutem pervenii: sic infaUx monachos, si sae-
vel lanlum poenitere. Discipliua est sub graattt, quia
pius de loco ad locnro proprio appeUtu movetur " "
iuillus pcenitere vel salisfacerc posset nisi gralia B frequenter ejus odio concu-
M | n u n 0

pnevemret.
tttur.
CAUUT CLXXVI.
CAPUT CLXXVIIL
De dmititudine cere*.
De puerie piantm comparatti.
Videas bominero in vaniutc ab infanlia usque
1999

ad proftindam senectulem conversaiuro, sola tcr-
rcna saptenlem, et in his penilus obduratum. Cum
boc age de spirilualibns, huic de subUliUte divinae
conlemplationis loqucre, hunc secreu rimari coele-
alia doce, et prospicies eum nequaquam posse hacc
Dic, quaeso, si planum arboris in borto too plan-
lares, et mox illam ex omni parte i u concluderes
ut rainos soos isultatenus exlendere posset, cuna
eam post annos excluderes, qualis arbor inde
prodiret " ? Profecto inuUtis arbor, rngosa et gib-
1 T

v i d e r e . Nec miruro, indurata est cera, in istis

l999
aefatem nulrivit, aliena ah istis sequi didicit. E con-
tra consideres puerum aclate et scientia lenerum,
ncc bonum, nec malum discerncre valentem, ncc
te qtiidem intelligere de hujusmodi dissercnlem.
Nec quidero mirum. Mollis eniro est cera, etquasi l i - C
quens, nec imaginem sigilli quoqtiotnodo recipiens.
Mcdius horum adolesccns et juvcnis est, cx teneri-
tudine alque duritia quasi cx senectiiie c l pueritia
congrue lemperalus. Si ergo hunc inslruxeris, ad
quemcunque utiliutis profectetn volcs> sivc hone-
stalie, apte informarc valebis.
CAPUT CLXXVIL
De cenatu diaboti contru
Cum diabolus nequil monachnm obruere vitae
qttam profcssus est odio, nititiir " euro conversa-
i T
bis pleua, ramis snts incnrvis perplexa. IIoc utique
facitis, o vos piierortim magistri, de pueris veslris»
qui planuti suul per ohlalionem in Ecclesiie horto,
u l c r e s c a n t " " et fnictificent Deo. Vos autetn i n
lanttiro terrorihns, minis * t verberibus undique
illos coarcUtis, n i nulla peniius liceat sibi liberuie
poUri. Itaque indiscreie opprcssi, pravas et spiua-
rum roore perplexas cogitaliones i n f r a sc conge-
runt, foveni c i nulriunt. Unde fit ut qnia nibil anio-
ris, nihil pietatis, nihil benevolenliae circa se in
nohis senliunt, nec illi aticujus boni in vobis; sed
quidquid esl odii, i r o p i e U t i s , malevolentiae, p o s t e a
spem habeant. Contingit iloque miserabili modo ut
sicui corpore crcscunt, sic et in eis limor lantum, e t
nevilium.
i n v i d i a , et susptcio o i n n i s maU crescai ex vobis*
sempcr proni et incurvi ad vitia, s e c o m practnedi-

U n t e s ant qtiomodo vestras insidias et machina-

tionis in qua est stibruere, fastidio. Et Kcel illi
iioncs valeaut evitare, aut deinde saeculo redire.
monachicuro propositum lenendum quast conce-
1999

dat, umen hoc quia sub talibus, aut etiam inler CAPUT CLXXIX.
tales,' aul in U l i loco i n c e1 p i t /, illum stultum
,99t
nf- Exemptum de iamina auri.
• » - » • • »%.••• »•.— _

mis imprudentemque roultimodis versutiis arguere tfdistfs, qnaeso " " , nnquam artificem ex iamina
noi» cessat. U l dtiro iUi persuadet incoepto Dei bc- auri vel argenii solis percussiouibus " imaginem M

TAItliE LECTIONES.
" Videns houiiiiem m i i et Edit. Cot. videas hosniuem " Ad h.rc vidcre tiris haec videre m i Vict. hoc
M M

viderev Cihn diahohis nequit roonachalitro nlicui dare odio. nilittir m i Cetn. G. 40. Cmn diabohis roooa-
,a9T

chum neqttit obniere vilae quain profepsus esl odio, nitilttr Monachalum proposilmn m i i nionachicnrn
f 0 M

proposilum " " Loco suscepil m i Gem. loco incepit " " Mitltiinodis.. nec ad mi Gem. C. 40 illutn slultutu
nimis. imprudcnlemqne muliiniodis versutiis .vgttcre non ccssat; ut dum tlli nersuadet ittccpto Dcl bencficio
ingralum exisiere; juslo judicio Dei ncc ad Ditt tencat mi Gem. omit:it iliu
1911
Improbando proposilo 9
1 9 , 9

etc. m$ Gem. improbando ittitio meditatiir; minquam atl finem |>c. fectionis tettdere conalttr. Nam quoniam
jlli Slriictttr.tin hotuc mt Viet. frtictiim Imnac " " Ul fil ut m i micle St ut " " Conculcatione nu
1919

Cem. convtilsione Appelilu inovetur m i Gent. appetilu mulalur * QU.IICH puUs ramos extcnderet
1919 9 I T

m$ Gem. qualis arltor inde prodiret Sciliccl itl crcscaut mw Cor6. Vict. et Edit. Coton. omittnnt. sci-
1 , 1 9

Hcet Audisiis, quaeso m i i vidislis, qtiaeno

1 9 , 9
Solis mallci pcrrussionibus ms Vict. Corb. et Edit. Coi.
aolis percussidnihus
«07 LIB. DE S. ANSELMI
spcciosnm fortnasse? Non pulo. Qnid tunc?.Qunte- A
nus aptam formarn ex lamina formet, nunc eatn
stfo instnimento leviter premit et perculii, et post-
modum planat; nunc etiaro discreto levamine
levins levat et informat. Sic et vos, si pueros ve-
stros copitis moribus bonis ornatos esse, necesse
est uteum depressionibns verbernm, impendatis eis
paterna* pietatis et mansuctudinis levatnen atque
snbsidiitm. Tenera quidem teneris , sicutet ipsi
t # i a
teneri b.mi, lac scilicet, non solidum cibum prae-
bentes eis necdum ad perfectam aelatera provectis.
CAPUf CLXXX.
De charitale.
Qui charitatem in corde retinct, boc nnde Dens
gratias scit ei, h a b e t ; illc vero ad quem lan-
i m
tummodo habetur, minime . Quas enim gralias B immortalitatem ct incorruptibiiiialcin uobis pro-
, 9 , i
mihi dehet Deus, si quis me diligit ? Amplius : is
cui dilectio alterius servil, solius commodi rounus
perfunciorie suscipit, verbi gralia, bencficium
t 9 9 9
unum, bonorcm unum, pranq*iiim unum, vel quodli-
bel officit gcnns in bunc roodum; alitis vero qui
cbaritatem , quasi comroodi munus exhibuil,
l 9 I T
intransitive sihi retinuiL Charitalis enim ofli-
ciuro ab eo qui hoc suscipil, transit. Charitas vero
ipsa, quae Deus est, In eo reroanet qni eam aliis
impendit; bonum antem permanens bono trans-
eunte melius est. Hsec igitur considerando profeclo
perspiciemos magis csse nobis gaudendutn si alios
diligimus qnam si ab aliis diligarour. Nihil mihi
deber aliquis, nec ego aiicui; ergo cliuriias csi
oxhibenda, non exigenda.
CAPUT CLXXXI.
Ex tribus causis omnis res amatur.
Quidquid amalur, aut natura amalur, aul rcctc,
eut spe ccmmodi. Natttra cnitn est nt omne
lionum amemus et utile. Bectum vero, ut heuefa-
cientem nobis amemus. Spe commodi quandoque
res amatur. Alia propler ustim, ui m e l , eo quod sit
lionttm el suave, etiam secuudnm usum. Alia vero
secuiiduro eflctlum, ut absinihitim, ct nonnulla na-
tnrcths potio, qunc cutn dcul sanitatetn, nullani lamcn
in usn pncbcnt suaviiatem.
CAPUT CLXXXII.
Quod tribus modis diligendus sit Deus.
Tribus ctiani his modis diligcndus est DCUH. Na- ^ ouinino perdil. Primi omniiio higeant,doIeant adhuc
ttira, quia oroiiilms et melior ct ulilior, et ideo plus
eaeteris est amaudus. Bcctiludine. quoniam omnia
quae habcntiis praeslat nobis, ctiam hoc ipsuro quod
sutiius. E l tanlo ittajor atuare dchemus pltis nohis-
ipsif, quanlo niajor est ipse qui sc pro uobis dedil,
ct nohts eisdetn semctipsum dattirus est. El quoniain
ei personalitcr non possiimus rcddere illud (non
Minccint suo mss ei Edit. Cot. nituc eam
1991
Edit Col. niiiic eiiani lcvatuinc
t Teucra quidein lenclis mss Corb. ViVl. et Edil. Cot. tcneni
quidem lcncr s llic iiude gratias Dco agal, habci w*$ Corb. VUt. et Edit. Cot. hoc tiude Deus gralias
l i 9 v
scit ci, hahct Ille vcro.. iiiiitimc ms Vict. et Edit. Col. illi vcro.. iiiiscricordia.
1 9 9 1
r.t EdU. Cot. pcrfunctovic Alius vcro qui cliarilatem ms Vici. ct Edii. Col. Aliis vero charilalcui
1017
Charitas ciiim oi*« C.vtb. Virt. Cliaritatis cniiii
9 9 9 9
SJHILITUDINIBUS.
enim Iiis persona cjtts cget), ostendit nolds quibtis
t 9 9 t dcbeamus vicem reddere, dicens : Mando vobi$ ut
diligatis invicem, ticut ditexi vot (Joan. xv, 17). Et
1 9 9 9
aposlolus : Sient pro nobi$ Chrutut animam tuam
posuitjtadebelis pio fratribut animat ponere (I Joan.
III , 16). Diligere igitur debemus nos inviccm,
tum quia et brula qtuedam animalia hoc faciunt,
tum quia unius familiae, sciiicet Christi, suinus, et
quia in regno ejus singulos sicul nosipsos diligemus,
et quia ibi aequaliler ah ipsis diligemur. Indeccus
euim est si in hoc mundo bahtierirous odio quos ihi
sumus hahitttri charissimos. Scicndnm esl eniin
qnod quicituque ibi aderunt, nobis vicero red-
dent pro dilecliouc pncsenti. Spe etiam commodi
vcl renumcratiouis diligendus cst Deus, quoniam
mitlit.
CAPUT CLXXXIIL
De tribus liberlalibus.
Libcrtatis siquidem roodos tres dicimus csse : l i -
bertatem videlicet aclionis, quam orones volunt, id
est, ut libere facere possint quae volunt. Dicilur
cliam liberLts intelligentiae, quam non omnes volunL
1 9 1 9
Est ethn libertas reclae volunlalis, qune scmper est
bona: nanc paucissiroi voltint, id est ttt ea velint
quae dcbenl. Notandum quod lihertas aclionis sine
libertale bonae voluntatis sentper est mala. Verttm
libertas inleltigendi est rocdia, quae hona est, quo-
ticpcunque liberiati recioe volunlatis adhaeret; mala
aiitem, cttm sinc illa est. Ilabet primo quis qnan-
^ tulamcunqtic hbcrlntcm intclligcndi, id est scil i n -
tclligcre quid sibi cxpedit; velil illam in hono, et
sic promerebiiur adfpisci iihcrtatcm intelligendi
qtiidquid expedit, volendi qiiodcunqiie dehel, agendi
quidquid prodesl. Sub libcrtale volcndi cst libcrtas
1999
arbtlrii.
CAPUT CLXXXIV.
De renatione diuboti.
Diaholus pcr pcccali stiggestionent qttolidic i l ad
Y c n n n d i u n . Eos vero inlra rclia stta rctinel qttos
nec dolor pro peccato proprio aflicil. lllos autcm
jam amillerc inciptt quos pro carnis infmperic l u -
gcre jatn conspicit. Quosdam aulcm tertii o r d i n s :
r
id est s a n a t o s a cariialibus et spiriiualibus peccatis^
seajindi, lcrtii verogaudeanl.
CAPUT CLXXXV.
Quod Deus non horreat peccatum.
Horrcre dicitur Deus animam pcccalricent, non
quod horreat pcccalum, quod nihil c s l , sed quia
uon e i l ihi debita justitia, quaro ibi amarel. Ut d i -
ciinus tios horrere domtim, in qua nihil est quod
VABIiE LECTIONES.
Nunc ctiam discretn lcvaminc ms Vicl. et
1 9 1 9
1 9 1 9
Pro Iiinctioiie mis- 1 9 , 9
Nnturalc cuim esl n i u Corb. nalura cnim cst
, e s 9
 EADMERi CANTUARIENSIS MONACHl
a sed
v et iiled tmproprie. VirtuUbes igi- A beiatur et UJO modo beee t i b i cst, dum veroinler
hoc
\postpooeodo viUa, et banc patien- corvo* et coroieulas t e o aliaeavea» i o C B i a a t a r a c
liam aa^lectendo com jogi exerritio. Paticotia ct- dilaaiator et oataine sibi m a l e cat: otpete qartu bie
ciiim.Tel qoa^ibet virtes abte exercitio.quasi plambea restro male percatit iile a b a i a eam irreit aller
I M C
t 9

rero unguibes disdndit, ita et mibL Qaaado esum

CAPUT CLXXXVL cam mooacbis. meis adlicet fiUis eeoversari e u e o , 9

Fiate Antdmi de fueke. mibi beoe est et grata haec siaguiaris vitae maae
VidiL at asserere soiebaL Ansdmas in inflrmiute consoialio. Qoaado vero remoies ab i l b s iaier aav
posilos, et in exsusi quodamroodo extra se rapios, calares coaversor, binc iode nte variaroai ctwe+rmm
vidit, ioqnam, fluviom anom rapidum atquc praeci- locorsos dilacerani, at quae aon amo saecalaria
pilem, in qecm confloebanl omniom fluxuumpur- negotia vexant. Male i U q u e mibi esl. qoandq sic
gatorae et qearamconqttc terrestrium reraro lava- sum, ac tremcns pertiinesco animae nsese dUpenaam.
tunr. Videbalur lUqoe aqoa ipsa nimis turboienu, Hic idem Pater noster qoadam vtce de t r a t u mare
et imniuada et omnium spurcitiaram sorde borrida. regressem regem GaiUebnum Juaioreaa adiit, et
Raptebat igiter ia se qoidqoid atUogere poterat, ot Romam ad papam Urbauum pro slola sai arcbi-
et devolvebattam viros qoam molieres infra se, B episcopaios eomti sibi Ucentiam daret b e a n H t c r et
dlviiesetinopes simoL Fceda qaidem erat aqoa, cx mansoete petiit. A t r e x , ad aomen Urbani tarfaelus,
ea Utoen vi\ebant. et delecubantar la illa, ut ilm dixit se IHom pro papa neo teaere, nec sass con*
asssrebat qoi eum docebat. Illo vero ab i p s o m - S t t e t o d i n i s c s a e at a b e a u e soa elecUone a i i c a i l i c e r e c
l i f 9

quirente quisnam torrens ille esset, v d qotd m e l t i - ia regno sae papam oominare. Hine bjttur orta
tudo i l l a , ln eo voIoUns, praeUrtderet, adjecit Ule qoaedam gravis disseasio est inier respem et sacer-
praedux Patris nostri, atqae ait rc Ne mireritv Torrena doUom, adeo quidam otagaa qood et ipse a b s e e c i m

maadam s i g n i f i c a t q o o rapiuatar, In cajos Ulece- asseosu regia A n g b a exivit ^ et Romem petiil»

h r o s i s sparciUis i n v o l v u n t o r o o H i c s ipsum amantes. t i b i q u e aliquandiu c u m maxime bonere et reve-

E t b i s d i c t i s , ioqiiU- rentia, tam ab ipso papa qaam ab Ipsis Romanta,

CAPUT CLXXXVIL soblimiter eommorana, ac tandem precata * " regis
De vero monechoiu. ac toUas regai Angiiam reviaaas, suae protecto
iVisne videre quid sit monacbatos verusT» Ad boc aedi, Deo q a i d e m aaaucnte ac popule favente re
alter: c Voio.t Doxit ilaque illum q u u i in conspe- sUtotus e s L
clom cujasdam roagni claustri,et admodum spatiosi CAPUT C L X X I I X .
et spcciesi. Et a i t : c Circumtptce.» Aspexit etille. E i C Exemptum de lepore.
ecce parietes daustri iUius obducU erant argeuto Discedente autem qaadam vice eodem Patrc ne
purissimo. Herba quoque vireus in medio erat, et alro a pnedicU curia regis, pueri euos uuiriebat
ipsa argentea, mollis quidem, et redolens, et ullra leporem sibi occorsantetn iu via canibaa inaccoti
hutnanoro opinionem delecubilis. Haec more alteriua stint fiigienienij etiam inira pedes equi, quem
berbae stib bisqni in ea pausabant leviler flectebatur, Palcr tpse insidebat, subsistentem coasecuU ***
et surgentibus illis, ipsa quoque erigebatur . Ut
l i a isont. Ille vero scieos miseram besUolam sic se rt>
quid imtnorert Quidquid est jucundiutis, ibi erat. fugio consuluisse, retentis babenis equom locq flxit,
Cum ergo bic perpetuo habitandum elcgissei Ansel- nec cupilum liestiae voloit praesitjiom dcnegare.
inus, ductor ejus se ei spopondit, si vellci, veram Quam tanes circttmdanles, et linguis suis bane
oslcnsurum palieniiam. Sed qma, u l assolel, interim grato obsequio " hinc inde lingentes,nec de s u b
10 i m

evigilavii, et promissum et p r o m i s s i demonslra- litJ
torem amisit. Has igitur duas risiones, a sancu
paterniute et a palerna sanctiute nobis relatas
equo poterant ejicere, nec in aliqoo laedere. Quod
videntes, adntirati sttnt qui aileranL A l Paler pius,
ubi quosdam aspexit ex militibus ridere, et quasi
l f U
9

libenter audiamus, el audiendo dcvole lenearous, pro capu liestiola laetitiae fretta laxare, solutus i n
n

tencndo roenie juglter revolvamus, ut unitis borro- Jacryinas, a i t : c Bidetis; ei huic utique infelici nuUus
rem, dum vacat, fugiamus; alterius vero amosnae risus, nulla laeiitia, bostes ejus circa eam sttnl, et
jiicundiuti et jucundae amoeuiuti insistamus, nos ipsa sola dc vita soliiciu confugit ad nos, pnesidiiim
qui monachatom tcnemus. suo modo flagitans. Hoc plane, filii, est similiiudo
CAPUT CLXXXVIII. hominis el aniniae morienlis. Nain cnm de teqiore
De eecurilate et pace in retigwne.
exil, mox inimici sui, maligui sciiicet spiritus, q u i
earo in corpore dcgenleni pcr anfractus vitiorttni
Sicut bubo, dum in eaverna cuiu pullis suis csl,

VABIiE LECTIONES.
"*• llle vcro ab ipso Edit. Cot. il!o*vero ab ipso Ipsa quoque surgeiial t w i Vict. Corb. ipsa qttoqite
crigebatur "•• Evigilavit, promissi mss Viet. Corb. evigilavit, cl promissum c l promtssi " " Bdaias m i
Vict. nobis relatas Alleiius velulmsi Vict. Corb. altoritts vero " " Bostro percuiit mt Met. r o s t m
iuale percuUt " " Ul ipsc ahsque ms Vict. Corb. et Edit. Cot. quod el ipse absque Angliam extvit t m

m*s et Edit. Col. Anglia cxivil Tandcm precalu ms Victor. Ac Undem prccalu ""Insidehat conscciiti
, 0 3 i

Vict. Corb. insidcbat 6 u h s i s i c n t c i t i consccnti " " Ilattc gralo obscquia mss hauc gralo obseutiio
mi Vict. ac gralo obscqtiio Ncc *c subirs Vict. ncc dc sub
, f t U
701 LIB. DE S. ANSELMI SIMILITUDIMBUS. 1<A
ntuliis modis persccuii siuit, crudeliter adstint, A CAPUT CXCII.
parati eam " rapere, et in mortem aeternam prae*
v t De terbit defttnctt.
cipiia>e. At ista nimis anxia , buc illucque cir- *erba defuncli Osberni monacbi, ad Ansehiiom
cnmspitit, et manum defcnsionis et auxilu,qua in spiritu delau et ab eodcm Aosefmo postinodum
sc tueatur, sibi porrigi ineffabili desiderio concu- cxposita : Tcr, inquit iile deftnictos, antiquosser-
piscit. Daemones autem econtrario rident, et i m - pens insnrrexit in me, sed Ursarins domini mei
mensa lsetitia gaudent, si nullo eam adminiculo liheravit m e ; haec dicens, evanuit. Benedictus vero
fultam invenire queant. i Quibus dictis laxato freno Pater noster visionem illam expcrgefactus a sorono
iter arripuit, et bestiam ultra peraequi clara voce ad memoriam revocans ac singula propensius inspi-
canibus inlerdixit. Tunc illa ab omni kesione iimnu- ciens, quando et qnibus ISbtiit sic eam exposuit .*
n i s , exsultans et hiiaris praepeti cursu camposail- Primo, 'nqtiiens, pro pcccatis quibus obligaltis ante
vasque revisit. baptisnium fuerat, in eom insttrrexisse hostem an-
CAPUT CXC. liqnum; secundo, pro peceatis qtix feril post ba-
Exemplum dt avicuta. flisnnalis sacramentum, ante professionem • terlio,
Alia quoque vice rcspexit puerum qnemdam cuni pro illis qtwc fecit post professionem, anle obilum.
nvicula in via ludentem, quae pedero filo innexum B
Sca ler cecidil; peccaU enim quibns astriclus foeral
4

l i a b e b a t . Soepe cum btxius ire perniiitebatur,

lt%i ante baptistnttm, fide parenium in ipso " sacra-
1 #

fuga sibi consulere cupicns , avolare iiitehatur. At
per filum roanu lenens relrabens irrelitam aviculam
nd se tisque dejiciebat, et hoc ingens gaudiuro pul-
cbromque spectaculum puero praesUbat. Factuin est
hoc semel et iterum, factum frequcntius. Quod
Pater benlgnus aspiciens, avicube condoluit et ut
rupio ttlo liberuti redderetur praecepit. E l ecce
filum rumpitur, avisque avolat: puer plorat, Paier
exsultal. Et vocatis qui aderant: c considerastis, i n -
qu.t. jocum pticri?» Elconfessis cousiderasse, a i l :
c Simili consideralione jocattirdiabolus cnra homini-
mento delala, di.ibolus invenil. Illa etiam quae in
saecttlo vel in monaslerio anie professionem com-
misit, in ipsa professione monastica aeque a b o l i u ,
scrpens ille antiquus reperit. Quae vero post profcs-
sionem feck, vera confessione ante obitummona-
chus ille delevil. Per illuro dominum Ursarium
designari dixit ordinctn angelicunu Sicnt enim ttr-
sarii ursos, i U angeli spirilus malignos a sua saevitia
coercent et opprimunt, ne nobis noceant ouanlum
volunL
cAPUTCxan. x

bua roultis, quos irretilos suis laqueis pro sua vo-
luntale in diversa viiiorum impedimcnta perlrabit. Q
Sunt enim quidam (tit verbi graiia dicam) avariliae,
aeu luxttri-e et sintiliutn flammis succensi, el ex
mala consoetodine illis addicii. His contingit ali-
quando ut sua facU considerantes fleant, seqne
amodo e Ulibus cessaturos ore promitunl, el more
avis t m
irretitae liberos se volare autninent " " .
Scd quia pravo usu irretiti ab hosle tenentur, 110-
lenles in eadem viila dejicluntur; filque boc sae-
pios, nec omnimodc liberanlur, nisi magno conatu
el graiia Dei " " fuffis ruropatur pravae consuetti-
dinis.i
CAPUT CXCL
De malitia et fosditate peccutu
t Si hinc " " , inqiitt Ansclmus, peccati pudorem,
et illinc cernerem inferni horrorem , et necessano
itni illoront hahercm immergi, prins mc in infernuin
niergerein quam pcccatum in me immitiercm. Mal-
letn enim purus a pcccato el imiocens gehennara
intrare qnara pcccalt sonle poihitus coelortira regna
lenerc, ctim constet soios malos in iuferno lorqticri,
cl solos bonos in caelesti bealitudine foveri.
Similiiudo milHit
Sictit miles temporalis arniis munilits est tcmpo-
ralihus, sic railes spirttualis debct arniis munittis
esse spirittialihus. Quaecunque enim militi lemporali
contra hosteiit visibilcmsunt necessaria, ipsa eadem
spirttnaiiicr intcllecia, spiritnaii militi coulra hbsiem
invisihilera siiul peruecessaria. Sed qnae siint iila"
quae temporali milili sunt necessaria? In prirais
siquidein cahallus qui ci adco est nccessarius ut
rcctc dici possit suus fidclissimns socius; ctim illo
namqtie et occurrentem aggredilur Itostem, et ner-
scquitur fugteiitein, ei,ctim tempus postulei, fugii
pcrsequeniem. Dcinde frcnum additur quo ipso equus
regitur; non eniin in directnm viam lcncret, si
tniles emn freno minime regeret. Apponitur et sclla,
ipsi militi admodum idonea, quia tunc primum supcr
r> eqtuim suura decenter ascendcre el ftrmiler polcril
sedcre, cum vidcrii cum super se sellam habcre.
Addtinlur ctiam et calcaria ad etimdem equum exci-
landum valde nccessaria; saepius natuquc gressunt
non moverct si miles cum calcaribus non urgercl,
quorum allentm esl dcxtrnui, alteruin vcro sini-
slruro. Dehinc milcs suis induitur arrois, quibus ab

VABMS LECTIONES.
ttw Paratj u n l cum mtt Vict. Corb. paraii eam
S * Annexum hahcbat ms Vict. et Edit. Cot. annexuin
i9k

hahens El morc avis »11 VuJ. et Edit. Colon. si more avis

U V i
" " Atilumenl mt Vict. ei Edit.
Cot. auluraant " " Et gralia mtt Vicl. Corb. et Edit. Col. cl gralia Dei " * Si hic »wu et Edil. Col.
si hin:* " " Per fidem parenlum in ipso mt Vict. fidc in ipso mt Corb. fidc parentiim in ipso tns
Corb.ZOl. Explicit liher sancli Ansclmi Canlttaricnsis archicpiscopi, De simililitdiuibus. Jnmt.Dec. Ic-
iguntnr intnper dmr Similitudinrs: unn dc Milite; tdicra dc Ccllario, qnw ctinm hubvntur iu mt 5a/iCcr-
muni 4 . 1 .
705 EADMERI CANTUARIENSIS MONACHl 704
liottis sui incursti dufettdiiur. Lorica vettitur, ne in A prius equus multoties repugmiret. Decet itaqoe nt
aUqoa sui corporis parte vulueretur. Galea caput in equo suo babeai frenum, si vullexpedile pugnare
ejua ornatur, ut ct ipse inde decoretor, et ejos prin- contra adversarium. Debet aulem secondom eqni
cipaie securum babeatur. Scutum praetenditur ut qnaliiatem freni providere qnantitatem. Si enim
ipae totus inde protegatur. Lancea in manibus tene* obedieiilem eqoum babuerit et qtiietum, in eo par-
tur, ut inde hosUs adbuc Ionge semotus transfigatur. vnm et suave debet ponere frentim; si vero rebeitem
Gladio accingilur, unde idem bostis cominus jugu- et iiidomitum, magnum in eo et asperum necesse
letur. Ista itaque omnia militi teroporali sunt valde est ot imppnat frenunt; si aulero mcdiocrem, el in
necessaria*; ncqnaquam nainque bene armatus esse freno debct providere mediocrilalem. Similiter si
poterit,si vel unuin ex istis, quamlibet minimuro, iili miles Christi vnlt legitime cerlare contra diabolnro,
defueni, nec proprie dici potent miles legitiraus, quia dehet in soo equo habcre frenuro; frenum aotem
adhuc erit imperfectus. Verum isla omnia, ut pne- quo hojosmodi regitur eqttus, abstinentia dicitur;
diximus, spiritualitcr accepla, apirituali militi nibi- per abslinentiam namqoe debet inlerior homo exte-
lominus sunt necessaria» Spirilualem vero miikem rioris lasciviam refrenare, et eum seeoadom pro-
nosirum dicimus bominem inleriorem, hic eienim prlam voloolatem linc atque illuc flectere. Nam sine
debet omni tempore soo Crealori mililare; equos hojusmodi freni regimine nullatenus expedite pote
B

autem militis hujns esl corpus ipsius, sicut eniro rit adversus diabolum pugnare. Sed ipsa absUnentia
militi equus cst necessarius, sic interiori homiul debet csse discreta; secundnro enim corporis sni
corpus. Nain qnemadmoduro roiles cum cqne contra qualitatem decet ut inlerior homo provideat absU-
suum adversarium pugnat, sic interior horoo cum nenlhc quanUlatem; alioquin sibi non eril ad ullum
corpore contra diabolum. Cum corpore nanique et adjumenlum, imo ad maximum impedimentum. No-
occurrcntcm diabolum expugnat, ejus tenlalionibus tandum qtioque qtiia frenoin doo lora solet babere»
virilitcr resistendo, et fugienlem cniciat instxnter quac miles in sna manu debet tenere, et aic equom
persequendo, et persequeutem, cum ratio poslulat, suum regere, sed si alterom plus allero traxerit
deridet prudenfer fugiendo. Cum enim bomo bene neqnaqnam ipse equos In directtim viam lenere
vivere incipit, roox diabolus illum decipere lotis poterit. Ut autem in directum viam leneal, necesse
viribtis satagit; cui si iUenon consenseril, sed ejns est ut miles utraque lora in directum trabat. Quid
tentaiionibus et animo et corpore viriliter restiterit, itaque per duo lora freni, nisiduo memhra absUnen-
roox ipsum diabolum devincit; hoc est euim diabo- t i x debent intelligi; alia namque abstinenua est
lura viocere, ejus suggestionibus fortiier rcsistere. ^ nimium remissa, alia supra modnm tlislricia qme
Oui si ctiaro in bonis operibus, et animo ct corpore si inaeqtialiter interior homo exteriori indixerit, id
instanter perseveraverit, ei ipsutn qnidem dinholum est, si tintim piusqtiara alierum ei iujunxerit, uequa-
magno persecutioniscruciatu ferit.Tunc etiam iniles quaitt reciam viam tenere potcrit; autenim propicr
Christi diaholum persequitur, ciim in hene opcrando nimium rcmissam abslineuliam superbiet, aul pro-
perseverantiam ampiectiiur. Cum vero ipsi dia- pler plurimum districtaro deficiet. Uestat igitur ut
bolo, summa Dci providentia jttste disponente ncutram indiscrcte corpori suo injtingat, sed discre-
omnia, supcr hominem potestas tribuitur, lunc illuro tionis manu mcdiocriiatem tcneai. Debet auteui
perscqui dicilur. Sed plerumqtie roiles Chrisii ejus tniles iste super equum suttm sellam habere. fcjus
ad modicum cedit vesaniae, ut adhuc Domino suo sellam credimtis esse mansuctudineni; bnnc enim
possil fructificare, jnxla quod idcm Domintts ipse debct interior homo super cxleriorem ponere, u t
dc memhris ipsius diaboli suos discipulos admonutt sttper eum firroius sedere et ctim decenUus possit
dicens : Si vot perteculi fuerint in unn civitatc, fugite regere, videlicet u l nullura membrum buc vci illuc
in aiiam (Mallh. x, 23). Quod cnm ittilcs Chrisli inordinate movcat, sed oinnia decenter et uiansuete
facit, ipsum diabolum prudenter illudit. Non cnim coiitineat, tit itibil agat siiperbe, sed omnia cuin
fngit qttod eutn limeal, sed ut Domino suo adhuc j ) tranquiilitate. Sunt cliam calcaria huic militi ad
pradam acquirat. Valde itaque est uecessarius no- equuin excilandum pernecessaria; iata siquidem
stro miliii stiuseqnus, id csl iiiteriori homini, cor- calcaria duo sunt cxhortationuin genera. Duo nam-
ptts cxterius. Scicndum vero quia proprium est que sunl genera exborlationum, quibus inierior
tnilitis praeesse, cqui autem subesse; militis impe- horao exleriorem debet excitare ad optts bonntn:
rare, cqiii ohtemperare; nequaquam namqtie piiles quaedam namque exhortaliones siint de tiinore ;
contra afivcrsnrium deccnler pugnare poterii, nisi quaedam vero de amorc. Illae auiem qttae sunl de
cquus sutis sibi suhjecttis fueril, et nisi sibi per Umore dkuntur sinistrae; quae vero de aroore, d i -
onmia obcdierit; sed quia cst animal muluin et non cunlur dextrae. Sed de quo limore et de quo amore?
babet intellcctum, miles capiti ejus frentim itnpo- De limore gehennae et de amore vitae perpetuae; de
nit quo cura htic et illtic, cum etiam noluerit, seciin- timore borribilis calamilatis et de amore deiecu-
diun propriam voluntatem fleclcrc possit. Neque bilis jucunditatis; dc timore perpeuiae ntiseriae et de
cnint cvpedilc advcrsus snum pugnare poteril ad- amore perennis gloriae. Quia ergo nostei cxterior
vcrsarittm, nisi in cqno suo habuerit frcntim. Naro homoest infirrous ct corruptibilis, sacpius aliqoa
quomodo ipsi hosli fortitcr rcsistcrci, cttm sibijiro- iitslantc gravitatc a liono opcrc vcllcl ccssarc, setl,
TOu U B . DE S. ANSELMI SIMILITUDINIBUS. 706
cum iulcrior liouio cum ab iucoepto bcne opcrandi A sic solent quaedain membra subsequi. Quic autem
i l i i i e r e v e l i e lorpere senseril. mox c u m quasi n i i l e s intclligcre debcrous per galcaro, nisi bcalam spem?
cquuro s u t x D calcaribus debel exercilare praedictis Naro qnomodo galea sursum dirigitnr, sic beata
e x h o r U t i o i i i h o s , aliquando videlicel dextris, a l i - spes semper ad superiora suslollilur. Tunc ergo
quando sinistris, i d e s l iiunc limore, n u n c amore, miles Cbristi stiper caput suum galeam ponil, cuin
quaiidoqne simul u l r i s q H e . Haec d e c q u o e t de bis intenlionein stiam beata spe mtihit, id esl, ctim
quae a d e u m pertincnt dissvruirous. Nunc vero ad quidquid boni iulendit agere, boc solumroodo facit
inilitero nostrum redeatuus, e t qujbus armis a r m a r i ob spem beane cl percnnis gloriae. Est eiiam c l j - c

dcbeat afjeiititis inqtiiranuis. Militem nostrmn, u t peus tiostro militi valde necessarius, bune quippe
praediximns, uostruni csse iuieriorem bominem c r c - dei>et pnrelenderc, ut a virulentis diaholi jaculis iam
dimus, u n d c , sicul conslnt dc tcmporali mililc, nnl- se quam cquuro suum valcal defendcre. Scntuiii
l a i e i t u s ntiles isle c u m adversario sno sine armis inililis bujus fldeiu docct csse Apostolus : Sumite f

bellicis poterit legilime ccrtarc. Nam quomodo a inqttil, seulum /ideiinquo (E\me$. vi, 16), ctc. Fides
diaboli mortiferis jaculismctnbra suaservaret ilhesa, nainqtte tauquam scutum iiicxpugiiabilc ardcntissinia
st iton indueretur loric.i? Quam securiialem stio vitiorum tcia solet cxctpcre, ae mctii gclicnnac ct
principali obtinerel, ve) quem timorem ipsi bosti B ccclestis regni crediilitatc morliticaudo cxstiiigucre.
inciileret, si galcam in capitc non baberel? Quomo;!o Possuinus ctiam, pcr sculuro , nplissime paliciitiam
a virulentis anliqui serpentis ictibus lam se qitnin accipere. Sicttt euiiii sculum ex» ipicudo adversarii
equum suum dcfendcrel, nisi scutum praelendcrel? tela inilitem lcmporalein scrvat incoluinen , ita pa-
Unde vero ipsom bostem transflgerct, si lanceam iu tientia excipicndo morlifera diaboli spicula, miiiieni
manibus nequaqnain tcnerct? Aut unde idcm bostis spiritualem. Notaiidtiin quoque quia milcs cx sinistro
jugularetur, si iniles Cbrisli gladio non accingerc- latere scutum solet pracleitdere; per siuistrani qttippo
lur? Sunt itaque admodum nccessaria noslro militi partem, iniclligere possumus adversitatcm. Scutum
sna arroa. Arma ista, licet sint bellica, non sunt ilaque roiies Christi ex sinistro praciendit laiere,
lamen lemporalia, scd spiritualia; non sunl car- cum paiienliam el animo el corpore antplcctitur iu
nnlia, scd iutellecttialia; sicut ciiim docet Aposiolus, adversitalc; nunquant enim in prospcriiatc csl virlus
spiritualia spiriliinlibus comparare dehemus (/ Cor. patieniiae. Ille auiem vere patiens esse crcditur qtii
n , i * ) : stqttidem miles nosler spiritualis dicilur, scd adversis atlcritur, et tamen a spci recliludine non
cjus itdversarius iiihilomintis spirituaiis creditttr. fleclilur. Bestat igilur ut miles ille absqtie mora
Quid ilaque coiiseqiientius quam ut isti lalcs advcr- lanceam manibus arripiat, gladio se accir^oi, ac-Sic
sarii armis adversum se iuviccin dimicenl spirilua- C audacter ad singulare certamen acced.it bostiqne
libtis ? Ut ergo miles Christi conlra ignita diaboli stio viriiiler se objicial. Lanccam debet nrriperc, ut
jaculn cx omni pnrle se mtiniat, siue mora loricam imle suuro hostem valcat transligerc; gladio dchet
suatii inilual. Ejus quippe lorica, atlestante Scii- accingi, uudc idc.n hoslis queai jtigiilari. Quid au-
p t u m , dicilur justitia (Ephes. v i , H ) . Nam qucm- tem per lanceam iiiteiligendttm cst, uisi provideutia?
admoduttt lorica annulis coutexiliir, sic jttstitia Sicut enim teroporulis adversarius adhuc longe
bonis opcribus perflciltir; opern nnmqtte jusliiiae scinotus tratisiigilur l:\ncca, ila hostis aniiquus
snut qttasi annuli loric.ne, sed ipsa jttstilia debet esso qnasi adbttc longe divisus quadnm transligitur pro-
«vmtinua. Manifcstuni quidem cst de lorica quia, si vidcutia. Uude, ut diximus, inilcs uosler ipsaro lau-
fueiit inlerrupln, ad lueiidiim militeiu minus sit ccam debel lenere in ntanibus. S;rpius in divinis
idonen. Eodcm modo inlelligc <!c justttia , si el ipsa Scripturis, quia per cas solcitttis opcrari, opcra per
fucrit interrupta : ipsa quideni iiilcrrupu dicitur, itiantis solenl dcsignari; lanceam itaque iti manibus
qftac quandoque inlermittittir. Qtii ergo intermittil teuere, cst iu opetibns providcnti.ini habcre. Ctiitt
justitiam, quasi inlerruptaro induit loricam. Scd enim milcs Christi aliquid proponit ngcre, suiim
miles iste iiequaqiiam poterit conlra adversarittm ry ipsum opus mentis inluittim dehet ditigerc et ad
a ( J

suuin fortiter puguare.

K l l l l i n ti\Wt IIA— n . i r v . t n m*%
Igiiur
l.il...
u l miles Chrisli
. . . -^. / ^ l . ~Z~." ....
an- qtiem liticm teudat
AIIAIM l l i . A m I d i u U l
diligcnti
.ltl.<VAItft
providentia circuui-
ItnAlili 1 A n I • J . l . / i m i t .

liqtio hosti viriliter resislat, loricam juslilix invio- spiccrc, qttod si tedenderit ad finem mnlutn, mox
lalam custodiat, id cst sine iiitermissionc opcribus analhcmatixando illud, lanqiiam mortifet uin respuat
jostiti.e sludcat insislcre. Debcl ctiam miles iste venenum; sin autem ad finein bonum videattir ten-
galca caput suumornare, videlicet ut el ipsc inde dere, sive sit leve sive sil grave, inircpidus ipsuin
decoi u^ apparcat, ei ipsi hosti ob taitlutu sccuiitalis opus debct arripere, ac hihtri devotione perficere.
signnin lerrorem minimum incutiat. Captit hiijus Si igitur miles Christi hanc providain soHicitttdincin
tnililts I I O I I iuconvciiiciiter nccipittir inlenlio ipsins in omnibtis opeiihus suis jugiter halx»re studiicrit,
bomtnis inlerioris. Nam sicut capui pra?esl caeletis ipsttm adversarium siiuin, lauqttam lancca providen-
Licmbris corporift, sic iutentio videiur pncessc cav tiae tntnsfixtim, faciHitne superarc poterit Qitid vcro
terii insinimentis inlcrioris liomini». Ul eitini nos significet glndius? Exponcrc nobis dignunt dttxil
doccl ttstts ipsc, inleiilio in nobis solet pr.TCcdcre, Apostolus : Ei gladium, inqiiil, spiriiut, quodesl ver-
deiude cura, soIliciHido, studium ct c.elera Iiujus- hum Dei (Ephes. v i , 17). E l iteruro : Vivus eslsermo
iiiodt. ul ipsa inlcntioopcre valcat demonstrari. Ac Dei et efficax (Dcbt. iv, 14), elc. Vcrhtiin ouippe Dci
7 I37 EADMERI CANTlAKlENSiS MONACIll 70C
iion ineonvenlenter giadius, spiritualis videlicet, scu A potus etpi utstoria, sed et dulcior iu aliegoria ; d u l -
anceps dicitur gladius, quia quod nujusmodi gladius cissimQS vero i n moralitate, louge autem incompa-
agit corporaliier, verbum Dei videlur agcre spiri- rabiiiter dulcior in anagogen, id est in contempia-
tualiter. Anceps uaroque gladius ex utraque parte lione. Poios qul continetur i n primo dolio, id eat
solet incidere, sic et sermo divinus qitasi e i ntraque in bistoxia, sunt simpiicia gesta sanctorum et exem-
parte videtur incidere, cum corda horoinuro duobus pla, quibus dum intendimus, animas nostras magna
modis soiet coropungere, scilicettnunc terrendo, dulcedine quodammodo potarous. lo secuodo autcro
nunc blaudiendo, nuoc mortem aeternam commi- dollo, id est 10 allegoria, est fidei iostructio ; per
nando, nunc vitam sempitemam promittendo. Cum ailegoriain namque ad fldem instruimur et interiore
ergo roiles Cbrisli hanc verbi Dei lectioncm et in se horoine adtnirandae suavitatis sapore irobuimor. I n
et in quoscunque valet exercere, ipsum. antiquom tertio ver/> dolio, id est in moralilate, est roorum
hostemgladio quodamroodo videtur jtigulare. Quasi compositio ; per nioraitiatem etenim morcs nostros
enim jugulando eum usque ad internccionem pro- coroponimus, et, quasi mirae dulcedinis poto refecU,
sleruit, dum longe a fliiibus suis, acordibus videlicet biiares et amabiies proxiuiis nostris appareraus.
in quibos ante inhabitaverat, gladio verbi Dei illum Potus qui continetur in quarto dolio, illo videlicet
violenter expeUit. Vaide itaque utprsedixirous, sunt B q u i stat in nngiilo, id est in anagogen, cst quidam
necessaria spirituali roiliti sua arina. suavissimus divini amoris affeclus, cujus ineffabili
CAPOT CXCIV. dulcedine, cum anima nostra refititur, ipsi seimrne
Simililudo ceilerarii. d h i n i u U quodamroodo unitur. Com igitur ccUe-
Salomon ex persona sponsae dicit in Cantlcis : rarius iste aliquos in cellarium suum, sanctam v i *
Inlroduxil m$ rex in cMlam mnariam (Cant. u , 4), dclicet Scripturam iniroducit, modo qoo sopcrioa
Videamus quomodo prodens ceilerarius soleat or- dUimus, eis ad potandum t r i b u i t ; simpUciores
dinare doiia in cella vinaria, siquidem j u x u ostium namque e l rudcs in fide ac ejus amore, de prime
illud ponit dolium in quo est dobilissimum vinum, dolio solet poure, id csl de historia; capaclores
j u x u quod et aliud ponitur in quo aliquantum me* vero de allegoria ; pcrfeciiorcs aniem de m o r a i i u -
lius vinum habcttir, sed et j u x U illud tertium si- t e ; perfeciissimos aittcin de anagogen, id est de
stitur in quo adhuc mclios vinom contiuetur. Sicque contemplalione. Scicndum vcro quod quisquis de
quanlo dolia ab ostio disjuitguntur, tanto in eis quarlo dolio, dc illo videliccl quod siat i n angulo,
melius vinum habetur. Novissimo vero, id est in an- id est de anagogen, b i b c r i t ; quantulumcunque inde
gulo, iilod ponilur dolitim in quo conUoetur pretto- gustaverit, staUm ob miram ipsitts polus dulcedi-
sissimom vinum. Orani prudenlia opiimum vinum c n e m
»
e u r : u s
vidclicct ebrieUlc ad quam
e n l

nequaquam poniiur j u x U osliuro, sed illud quod spoitsus cleclos EUOS iitvitat in Canticis: Comedite 9

est vilissimum. Sed quare? Propier ingredientes amici, et bibile et inebriamini, chariesimi. Quicttn-
y

videlicet et egredicnlcs. Si euim bonura esset juxta
osUum, ipse cellerarius non minimum inde ab i n -
gredientibus sive egredientibus incurrerct damnuin;
ciUus uamqiic arripitur quidquid prope niantis i n -
venitur, el ideo viliorero pottitn antcponit, potio-
rem vero postponit; solet etiara et aliam facere
prudentiam, cum aliquem in cellarium suum iniro-
ducil, j u x U moduro quo eum diligil, ei ad polandum
t r i b u i t ; quem cnim parum diligil, illi de leviori
polu tribuits quem vcro aliquantiilum diligit, ei de
mediocri potu tribuit; quem aulem pluriraum dili-
git, huic de optimo dolio ad polandum tribuil. D i d l ^
qttc cicttim dc poius bujus dolii suavissiiuo sappre
inebriatur. niox ad inundi Irojus turbiues, lanquani
ebrius, Inscnsibilis redditur. Habet autem istud cel-
larium in se qucwldam ostiuro ; iu islo vcro oslio,
quaedaro ciavis bahctur per quam infidelibus d a u -
dtlur el fldclibus apcrilur. OsUum hujus ccllarii, id
cst sanclae Scripttirae, esl recla fides; cavis autem
htimilius ; qui ergo vult iuirare in cedariuin Do-
roini, id est in sanctam Scripturam, necessc cst ut
intretper ostiuro et ciavcm, per fidem vidclicet c t
bumiiitatem; debel namque cerlissime credere quid-
I " ! uicit sancu Scriptura verum esse; deinde
1 1

ilaque sponsa : Jntroduxit me rex in ceilam vina- sensum ipsius

»"«»••• Scripturae,
R^im.....* ac si
s proforibus puisando,
a

rtant. Rex iste Rex regum ceilara habet vinariam
in qua sponsa sua, videiicct fidelis anima, se gra-
lulatur introduclaiii; ejus cella viuaria dicitur Scri-
ptura sacra. In hac cella qualuor habenlur dolia
ntellifluae dulcedinis plena,quorum ista sunl nomina:
simplex hisloria, allegoria, mcralitas, anagogeu, id
est inteiiectus tendens ad superiora. Ista quidem
doiia roodoquo superius dixtinus sunt ordinata.
Priuio natnque loco in Scriplura sacra, lanquam
j u x u osliuui, esl simplcx historia, deiude ailegoria,
postea tnoraliUs, novissime vero, quasi in augulo,
esl aitagogcn, id cst contemplatio. Valde dttlcis
humililer debet iuvestigare ; nullus elcnim sine
fide ci humilitate in cellarium Domini ad suam o t i -
litalem potcrit inlrarc. Poterit quidero lauqiiaut fur
irrumpere, et quadara vi saecuhtris scientiae, de p r i -
rois doliis qunsi qtiasdara guttas lambere, sed ad o l -
limura dolium, in qtio coitiinetur iilud vinuro quod
Ixlificat cor hominis (Psa/. CIII, 15), id est ad aiia-
gogen, nuUatenus quihit periiugere. Quisquis igitur
in ccllario Domini de omnihus doliis, id e s t d e b i -
storia, de allegoria, de rooraliuie, de conlcmpla-
tiouc suulciciiler biberc desiderat, rcctam fideui cutu
sum:t:a hmuililalc habcrc st.:dcut.
Ito VITA S. WILFRIDI. 7UI

VITA S. V M f R I D I EBOBAGINSIS EPISCOPI

AUCTORE EADMERO.
( M A I I I L . , Aela tanclorum ord. S. Beued.. lom. I I I , parte i , pag. 170.)

0BSERVATIONES PBJEVLE.

1 . Pturet Wilfridum to 9 nomine primum Eboracen- A DoroberneniU Eccletice; quod fragmentum ex aH

tem epucopum uriptit tuit ceitbravtre auctoret. In Eadmeri opere detumptum ett. Eadmeri eequatie fuit
primit Beda VenerabUit ret ab eo gettat detcribit in Wittelmue Malme$buricc monachue , qui itidem
variit Bi$torice $uce locit , maxime in lib. 111 tap.25, facta $ancti Wilfridi recantavit in libro $ecundo
et lib. v cap. 20. Bedce cequalu accedit Eddi uu De pontificibue Anglorum f ubi de epitcopit Ebo-
Beddiut 9 cognomento Slepbanus, qui iibrum De Vita raceneibue. Po$t eot pmne$ Pelrue Bleun$i$ 9 ar-
eancti Wilfridi compotuiue fertur apud Joannem chidiaeonue Bathonien$i$, Hbrum De Vita eancti
Pit$eum atio$que recentioret. Is fuit inviUlus de Wilfridi compo$uit % eumque Gaifrido Eboracenti at-
Cantia a reverendissimo viro^ VVilfrido, ut primus chiepiuo dcdicavit 9 uti tegitur in Monatltco Angli-
po$t Jacobum canUndi magister NorUiihumbroruin cane 9 pug. 172, ubi fragmemum es eodem Petro
Eeclesiis euet 9 te$te teda in Hi$torice lib. iv cap. 2 ; adducitur. Uit omnibu$ annumerandi $unt Angtorum
qua ex contuetudine Wiifrtdi ge$ta certo retcire po- $criptore$ 9 in hit Thoma$ Stubbetiut in libro De epi-
tuit. Po$t Ueddium occurrit Fridegodu$ 9 cui Odo $copi$ Eboracen$ibu$, auoraiu cataioguc vetu$tu$
Cantuarien$i$ epitcoput Vitam ejutdem $ancti keroico exetat apud Labbeum in tomo I Blbiiotkecaf novaf 9

metro texere prxcepit. Legerat Witleimue Malmet- pag. 322. tix prcediclit aucloribut obvii quibmqua
buriee monackue eam Fridegodi uriptionem 9 de qua B tunt Beda et Wiiietmue. Ilic duo$ exhibemue hacte-
koc profert judicium in lib. i de Pontificibut Can- nu$ inedito$ Fridegodum 9 * extrema quidem parte mu-
tuarien$ibu$: Exsecuius est id rounus Fridegodus tttum; el Eadmerum 9 cujut lucubrationem ex Angtm
quidam veraibus non improbandis : nisi quod hitiui- accepimue beneficio viri $pectatittimi D. Jotephi
u t e i n perosus, graeciutera amat. Wiltiamtonit. regi ab intimtoribue ucretit. Heddium
Grxcula verba frequeniat, ut merilo dictis ejus diu extpeciatum, $i fort conAngat ut ope amicorum 9

apiciur illud PUutinum : recuperemu$ 9 dabimu$ Deo dante in Appendice nujut

9 P

$aculi, aut alteriut intequentit, cum Frideyodi C.T-

Haec quidem praeter Sibyllam leget neroo.
minum reliquiit.
Huic lucubrationi manum admovit Fridegodnt ttatun
2. Wilfridi diem nalalem exprimunt tum Martgro-
po$t Wilfridi reliqniarum tranttationem in Ecctetiam
logia recentiora, tum vutgata Bedce hi$toria iv Idus
Caniuarienttm. Ipu eliam Odo qui Ecctetice Cantua-
%

Octubris, tametei hac verba intru$a $unt in textum

rienti prcefuit ab anno 954 in annot qualuor et vi-
Bedaj. quct apud Abrahamum Whelocum inlra pa-
ginti 9 Wilfredi getta detcriptitte perhibetur ab Ead-
renthetim concluta 9 dttunt in exemplari nottro Ger-
mero. Eadmerut vero $eu Edmerue monachu$ 9 An-
manen$i 9 uti et tn Aluredi vertione Saxonica. Die$
tetmo Cantuarienti pontifici a $ecreti$ id potlea pra- 9

C certe prccdic:u$ e$t trantlationit, quo te$te Eadmero

tiitit anno 1121. Sic enim pmfixa habet intcriptio
corput tancti Wilfridi decentiorVloco repotilut a Lan-
codicie manu exarati bibtiothecce Cottonianaf: Yiia
frauco etl. At quo tandem die vir tanctut ad tuperot
sancti Wilfridi arcbiepiscopi per Eudmerum Can*
migravit, titcul Vitce tcriptortt omnet 9 unut inter
luariei.sem anno &1CXXI. Re$ ab u detcriptat inexordio
vctuttot fatlorum tacrorum conditoret detignat diem
et in fine approbat aucloriute vcncrabilium virorum
VIII Kal. Maii, it nempe qui nomine Dedce vulgatut
Odonis arcbiepiscopi el Bedac presbyteri, nulla Hed-
est tnetrici Martyrologii auctor in tomo X Spicitegii 9

dti aut Fridegodi mentione facta tametti Fridegodi

hit vertibut
%

iptittima verba non raro utnrpat. Unde tutpicio irf-

jieitur num Fridegodi felnm Odoni 9 qui hortator Egbertus, digna virlulum laudc corusctis,
operit fuit 9 eupponat. Sed lamen ex prologo iptiut Aslrigerum oclavis vcncranler scandit olyiiipunt.
Odoni$ quem Eadmerut
9 in fine Vitcr ab u cowpotitrc Quoque diepncsul penetravit Wlfridtts ;«liiin,
citat aliam Odonit
9 a Fridegcdi lucubralione luitte Angelico vectus coetu trans sidera coeli.
conjectura e$t. Eadmeii fragmentum de trantlatone Ceiebrior tamen videtur fuit$e tolemnitat transta-
corporit tancti Wilfridi recital Gervatiut Doroberuen- tionit iv Idus Octoh., itl palet ex lituto quem Endme-
$i$ monachut in tibro De combuttione el reparatione D rut oott orologum Vita* prwpotuit.

* Yide Palrotogw tom. CXXXIII, iu FRIDKCODO.

7|i EADMERl CANTUARIENSIS MONACUI 7f 2
3. Monacki titam «6 anno mtatU quarto decima A nodo Streanetkatenti. tametei Beda in tib. I I I cap. 26
eaH Wiifridut. ei regulam $ancti BenedicU mirifice signat anxum 661. Verum Beda non satis $ibi con-
propagetit. Qua wero in toco monaeticum susceperitstat dum co loci ecribit Agilbertum epUcopum Callum
kabitum. non ita liauet. Et primo quidem annoe natuehuic sunodo interfuisse. ejueque jussu WUfridum
quatuordecim apud Lindi$famcn$e$ monachos dUi- adhuc preebgterum Colmanno rettitiue; et tamen
genter ea quas monasticx castiutis ac pietaUs erant* Witfridum episcopum ordinatum esu anno ra/o 664
et discere curabat, ct agere, inquit Beda inlib.e CompendU in Galtia. ex cop. 28, ab Agilberto jam
cap. 19, i necdum quideni attonsus, verum eia qui Parisiorum epUeopo. qui fiaiU ac soluta concione
tonsura majores snnt virtuUbus, btimUiuUs et obe- domum, id est in proprium epUcopaitm, quem apud
dtenlia), non mediocritcr uisignitus. in quo mona- occidentaiee Saxones obtinebat, rediiue dicttur
aterio cum aUquot aunos Deo serviret, animadvertit cep. 26. Certe in Epiteme Saxonica, Bedm Bistorije
minime perfecum esse virtutis viam, qttae tradeba- $ubjecta AgUbertus anno 660 abiisse a Kenwalcbio,
9

tur a ScoUa : proposoitquc animo venire Romam, et et Pnrisiorum episcopatum iu Calliis ad Sequanam
qui ad sedem aposlolicam ritos ecclesiasUci sive flumen suscepisse perkibetur. Wiifridus, anno 664
moaasuriales servarenlur, videre. Iltic perfectam ordtnetus epUcopue Eboracentit, cum ex GaUia rt-
oitm monatticm. koc eet Benedietinm, adeptus nor- B vereue didicUut Ceaddam Ecdeeim $um coneecratum
mam, rewersus Lugdunum a Dalfino $eu Annemundo epiuopum, $ece$$it in BRipenee numasterium. Dein a
lociepUcopo ton$u$ ut. Postea Alckfridut 0$uni9 Wulfario Mereiorum rege accUut. poetea ventf t*
Nertankumbrorum regis fUius WUfridum in Britan- Canttam, ibique presbyieros et diacooos ordioavii v

niam rtgrtuum, virum, ait Beda. doctissimum, ma- osqaedom Tbeodoros adveniret, ex Btdrn lib. i u v

gistruin babuit erodiUoeis Cbrisliame. Hujus do- cap. 28, et lib. i v , cap. 2 , a quo Ceadda Ebotaco
«Urinam omnibus Scotorum tradiUonibus jore prav puUme, et WUfridue in ude $ua in$tilutu$. Anno
fcrendam scleiiat: unde ei etiam donaverat raona- 670 Osmiut rex Nortaukumbrorum cnm Romam
steriuin quadraginU faiuUianim in loco qui dicilur ire eeUety Wilfridum itiueris dncem stbi fieri r c e a v e -
'o HBipum. • Umc Beda in tib. m cap. 25, ubi rat; $ed re infecta moritur. apud Bedam fn. lib. iv,
Witfridum abbatem coneequenter appellat. ut proindecap. 5. Anno 673 WUfridus concilio tteorutfordensi,
mona$tka intignia eo in mouaeterio $u$cepi$u di- Tkeodoro prmsidenu, per proprios l e g a U r i o s a d f u i s s e
cendus $il; paulo post ab Agiiberto Gatlo, occidenta- memorutur: ibidem. c Anao 677 o r U i n U r ipsum c i
lium Saxonum cpiuopo, io praefalo suo monasterio, Egfridum regem dissertsiooe, paisus i d e m aatistes a
presbgttr factus rogalu Aicbfridi. Scotis tn sunodo sede soi episcopalos, e t duo in l o c u m e j o s subsU-
treaneskaUnti confutatU* in mona$terium UndUfar-^ %nl\ episeopi, Bosa, qoi Deirorum; et E a U , qui
nenUf ubi Scoti monacki dtgebant, monackos uostroe Bcruiciorum provinciam gaberaarct, cap. 1%. $a!e-
induxit. Vnde ipee apud Witletmum glorietur, quod rim Wilfridut poet bUunsum Ratnam pergU^ cmusam
primue in NoHanlrumbria c verum Pascba, ScoUs dicturmt. Confecta re preunciam auttraUum Saxo-
ejectis, docoerit, et saactissimi BenedicU Regulam a num contertit ad Chri$tum ae SeUteiemu mohotte-
9

moaacbis obscrvari josseriL Comptura mdifUatU rium mdifctmt fetoeute EdiUoaUho regt: ac. Ccud>
cetnebia. HBipcnse, Hagusialdcnse, in tuo tp$iu$ umte Uidem comtpirantt Vectm, intulm popnlum Chri-
epUcepatu ; aba in Cantuariensi; Sdeseieitse apud tttauU instUsuU Uubuil cap. i 6 . Anno 687, posf sver-
outtrotet Angtoe. et alia in regno Merciorum. Iluc tem Cutkberti UndUfarnentU epUcopi epiuopetum
9

tpectant epUapkii ejus ki eertmt: EccletUt iUius anno ono servabat venerabUis an-
latiae locis islis monacborum examina crebra tistcs WUfridas; ciouec eiigeretar qei pro Culaberto
CoUiail, ac moeiUa cavit qaae reguU Pairetu, anUstes onlmari deberet, cap. 29. c Post longum
SeduTus iasUluit. exsilium, eunorum wkuticet ampiius decem ia epi- 9

Quo ta loco rtgmsa tancti BenedUti. qnam Wilfridut scopalom Hjgaslaldeasis Ecdcsiae receptas ett ex
tum ta Brkauum, tnm Romm didkU tt excoluit. Re- lib. v cap. 3. Aaao secando (malim deodedmo)
jula Patram tmpdUtmr, nli et dieerte upud Ambro- Aldf.idi, qoi post Egfridam rcgnavil, eliut ub Al-
$ium Amtmertum in hbre De aife ttmcti Peldemt ckfrido. xd ett anno 697, sedem suam et episcop;i-
abbatU et tucceuorum. tuin, ipso rcge inviunie, receml. Sed, posi quutque
4. Ad teriem aettorum Witfridi qued attmet; anoos, denuo accasatas ab eedem ipso rege ct plu-
natut eet aano 634 eal intequenti. $iquidem ebiu riiuis episcopcs, prasuiatu aaisas est, veaiensqne
aaao 709, annet matmt temtmaqinta quinque. Adotet-Romam anno circa 703, e Jekamnt papa amtolutut
ctntanmorum quatuerdecim Unthtfarmenu monatte- rtpedemit iu GoUtam. Metmu mi tnrema ritm rtda-
rimm petik, ibi atitjuot amuot moraturut. Inde Romam ctut, tnduciat anuormm qmmmu a Deo avcraar. Peuea
potnt aaao drca 6 3 3 , pauio ante aut certe paulo pou in concUio Niddemsi rtttUutut princrpto rasat Otredi
nuelem Bonorii Ceutuarieusis tpiuopi, quam eo Afdfridi fitii, id ett euno 705, msortuut ett tmrno ejut-
aaae rtpemt Bcda in Rb. m cap. 20. AnnU fere dcm Otredi regit quarto, post quadragtnu et qniuque
tmtumor trnm m Luaduni atore. fem Romut exectU aanos episccpatos, teste Beda ia tib. v , ccnt. 20, et
t

reeertmt m Britanuiam BRUtuu mouauerium ardi- quidem vtu KaL Mwii oam 709 intmntU. Certe ejuin-
%

fcat et abbatit mtmine administrat. Aano prope C60 decics lcruos eptscopus aaaos oguse perkibeiMr iu
Cvlmennnm, Scoterum autesignauum, refKtat iu »y e;i*a hio suo C ; R 4 tcdam rdcto.
t
 TITA S. WILFRIDL
m
PROLOGUS AUCTORIS
I. Brlttan a (1) qnam Anglf vicUs a se protnr- A
?
9 Anglorum Ecclcsia est alrociter pasaa. Hinc, ut alia
batisque Brittanis Angtiam vocant et incolunt, omni
ex parte Oeeaoo cincta, tam ingenitis quam et un-
decunqne allatia divitiia mirabili eopia aniiqoitos
exuLorabat: quae ut terrenis rerum copiis, iia quo-
que sanciissimorum virorom magna fecundiute
pollebat. Quorom exigentibus meritis in lantum
gratia Dei omnipotentis totam insolam soa munifi-
eenUa decoravit, nt et coltos circa Dei obaeqnium
drcumquaque mulUplicaretur, et rea tam pubUcse
qaam famiUares muka pace felkique prosperilate
froerentor.
t . Sed com nibil omni ex parte perfeclum
mundanis rebus natara concessit, caeca damnatrix
animi eupiditas dom mterdom quosdam ad hoc
perduxisscl, ut aois rebus contenti esse nescirent;
pacis munimenla dirupit, pax dirupta rapinas, i n -
cendia, sediliones, bdia, omniumqoe bonorum ex-
ddia peperii; quae nonnunquam a sanctis ejusdem
provinciae viris d e l r i u ; nonnunqoam, ipsis iu in>
mensum malis crescentibus, i i qui mala deterrere
moliebantur, veria casunm perturbaUone altrili.
Dum enim studiom suum in eo potissimum pone-
rent, ne perversorum bominum pravitaU ainissa
sui sUtns reclitudinc cederent; dumque IIU e d i -
verso utodis omnibus insudarent, ne iatorum re»
cUtudini ad sui corrcclioftem sese v d ad modicum
darent; iidem nequitiam suam modo v i , modo frau-
dibus cxercenles, quos in malilia neqoiverant, bos
in communi vila spcios bahere nullo modo vole-
bant. Hjnc mubi propria digniute privati, multi a
patria eliminaU, multi quoque cruddissima morte
necati, et a justo judice Deo gloriosissime coronati.
Haec in primordio coaiescenlis fldei partim insuper
venienUbusin se praedicatoribus est experta; baec
in processu ejusdcm fldei parUm iu propriis et in
se procreatis praedicatoribus eat nerpessa; haecni-
bilominus eadem fide quaque fundau partim a
suis, pariim ab extcmis bostibus, in suis palribus
INCIPIT V I T A
Sanciissimi confesaoris atque pontificis Christi Wilfridi, eujus festivitas colitur tv Idus
Octohris
4* Anno igitur Incarnalionis Verbi Dei sex- D
centesitno tricesimo qnarto, regnante in Cantia filio
gloriosissimi Edelberti regis Catttuariorum Ead-
baldo, et in Nordumhria sncccssore uobilissimi
Edwini regts Nordanhumbrorum sanctissiino rege
( l ) l u non raro apttd antiquos scriptnm rcperitur Briitania,
qtura.
PITROL. CLIX.
714
taceam , venerandi antistites Mellilns et Jastus
Galliam petunt Anglia expulsl; binc sanctlssimua
Pater Wih*ridus loties a propriae digniutis sede re-
jtcitur; hinc quoque gloriosissimua rex Eadmundns
et beaUssimus antistes AHfegus iniqua morte dam-
n a i i , martyrii glona dignissime coronantur; hinc
etiam dubio procui vir praeclarissimm- et excdleo-
tissimae sancliutis Palcr DunsUnus in exsilium
pulsus fuisse dignoscititr. Sed baec niebrevi attigisse
suflecerit. Majores etenim nostri de his m u l u me-
moriae digna cognovere, et luce veriutis insignila
exinde sua posleris scripu reliqucre.
%. Et quoniam ea quae de praefate Wilfrh'e
scripu habentur, non simnl in ano, se4 in diversis
B auctoribus sparsa esse probantur; rogalus a non-
nollis, quibus me contradicere incongroum dnxi;
imo, ut vcrum fatear, ipsius sanctissimi Patris d i -
leciione compulsus, ea quae sparsim de ipso scripta
suni, nostro opere in unum componere insUtui.
Equidem Beda, nobilissimos gentis nostrae historiae
scrlpior, in bpsa bistoria de eodem Patre pcr divcrsa
loca oonnulla disserit, et be:itae niemoriae Odo u n -
ctae Dorohemcnsis Eccieske pontifex de v i u et cou-
versalione ejus quemdam UbeUum edidit, pcetqaam
rtliquias ipsius sancli de loco in quo primitm
positae fuerant, excepit, et ad ccclesiam lotius
Briiuniae malrem, quae ui urbe Cantuarberia sita
est, magno devotionis houore Iransvexit. llorum
_ igitur d i c u per omnia sequens, pene nibil quod eo-
rum aucloriute roborari non possit, nibii autcm
ex toto quod contrarium s i t , dicturum me fure
coutido. Sane quicunque baec v d legere vel audiie
dignatus fueril, precor ut isU me non i u scripsisse
acdpiat, quasi amiquis, quaecnnquc sunl bac de
re, mca velim scripta praeferre; sed poUus cogitet
et amicis meis me ( u l dixi) rogantibus morem ge-
rere, et sancto Dei aliquod ohsequiuui mei amoria
el reverenikc exhibere volu sse.
Oswaldo, de inclyu gentis Anglorum prosapia puer
Dei Wtlfridus nobilitate natus, et e vestigio c c e l e M i
est prodigio mtindo nobilissime designatus. Cuni
ettim beatus pucr iiitempeslae noctis siientio matiia
prcdiret ab alvo, columna i g n i s supra domuin lo
etiam apud Gnccos B/MTWUI nom.un-
23
715 E A M E R I CA3TUARIENSIS fctWACUI 7i6
qua nascebatur coelitus emissa omaes circunifiasse A obsequio. Quo rcgiua venerabitis aguito, ntuiittm
noctls lenebras radio suae lucis abstersit. Qoiaue ejus animi virtule laeuu, consilium s i r o u l e t auxi-
igknr vicinorum Unti luminis magnitudine subito lium untae rei perficiendae devota roeolis alacritato
terrore turbati, i i domibus proreant, el stopore largita e s L Et quoniaro eurodero v i r u m monasticam
anecli singoli quod primo eapere poteraot arripiont, singnlari v i u m praeferre cognovit; eura, u t ips:
et m turbam coacti lurbato raurroure ad igoem placuit, ad insulam Lindisfarnensem venire, et mo-
concite corrunt. Ad domum usque pervenientes, nastcrio roonacborum sociari fecit. Quoconstitutos,
flammam, ut cosperat, radios eroitteotero inveuiunt; diligenler ea qoae monasticae casiitalis ac p i e U u s
sed domuro et qusecunqne vicina nil laesionis pati erant ediscere corabat et agere. Et quoniam acris
roirantes aspicionl. Niroio ilaque stupore paventes: erat ingcnii, didicit qoanlo citius psaituos et aliquot
i Pape ! inquiunt, quidnam signi boe nobh inuuere codices, nccdum quidem attonsus, verom eis quae
pttUs? nimirum divini est nuroinisossen.iEtdomom tousura majores sunt virtulibas, scilicet bumHiutls
irrnere volentibus occurrerunl nmHeres de domo, et bbedientiae, non mediocriter insigniius. Propler
diccntes : «SustineU, sustincte, precamur, quo r u i - quod a senioribus et coaeuneis suis justo ceJebalu?
tis ? ad causam ignis cognoscendam quem prae affcclu.
oculis babetis tanlopere tenditts? non aliaro csse B 7. l n quo monasterio com aliquot anuis Chrisio
quam pueruro nunc roaternis visceribus edittim pro serviret, animadverlit paubttim adolescens, miniroe
certo noveritis. i Quo cognito, gressu reflexo in sua perfectam esse virtutis viam, quae tradebator a
rcdetint, magnalia Bci sua devotione vcncranles. Scotis, proposuitque animo Romam venirc, et qui ad
Quid ad baec diceiidiini? antiquum lioysi famulo scdetn aposlolicam ritus ecclesiastici sive monastc-
Dci oslensum in rubo miractilum videmus, cum rialcs servarentur videre. Quod cum fratribus rcfcr-
ecce iu domo pueri Dci ignis aestual, ncc comburit; ret, ejus proposituin iaudaverunt, eumque id quod
flamma emicat. ncc aliquid cousuinil. E l illud mente disposoerat pcrflcere soadebani. A t i l l e c o n -
quidem antiquitus facltim quid signi protulcrit, jam festim veniens ad praedicum reginam, indicavit ci
mundus agnovit: boc atitem in seipsa experta pcne desiderium sibi inesse apdstolorum limina visitandi.
totius Anglici regni nobilitas didicit. Be elcnim Quae deleciata bono adoicscentis proposito, tnisit
ipsa probaturo est, quod sicut olim Dominus po- illum Cantiam ad regcm Erconbertum, qui e r a t
pulum juum ex ASgyptia scrvilule liberaturus, ipsius filius avunculi sui, postulans ut euin Bomaro bono-
liberaiiuuis ministcrium Moysi pcr ignem rubi dc- rifice transmitleret, quo tetnpore ibi gradum arcbi-
mandavit; sic et nunc idcin Dominus alium popu- cpiscopatus llonorios, unus e x discipulht beali papje
ium suuin a tenebris vitiorura educturus, qitem C Gregorii, scrvabat, vir in rebtis ecclesiasticis subli
ejusdem educlionis magisterium babere delegerit roiler iuslitutus. Uhi cum aliquanlisner demoratus
pci emissum coelitus ignera designavit. adolescens animi sagacis, diligenter iis qoae insptcie-
5. Primordia ergo vitae beatissimtis Palcr W i l - bnt discendis operam daret, supervenit illo alius
frldus untac nobililalis signo accipicns, cum essct adolescens notnine Biscop, cognoinento Benedictus,
puei bonae indolis, eidem nobiliuti sua industria dc nohilibus Anglorura, ctipiens et ipse Bomam
morum nobililalcm superaddere studuit. Undc aeu- venire. IIujus ergo coraiutui rex beatum Wilfridum
teni rooribus transiens, nil pucrilis leviutis, nil in- sociavit, atque ut illura Roraam secum perduccrcl
solentiae in suis rooribus admittcre voluii; sed ita se jussit.
tempore adbuc tenerae :etatis roodesle et circuin- 8. Qui cum Lugdunum pervenissenl, a venerabili
specte in oranibus gerebat, ut merito a majoribus Dalfino ejusdem civiuiis archiepiscopo honoriucc
quasi untis cxipsis araarelur, venerarelur, amplecte- suscepti sunl. W ilfridus a poniifice detentus, Benc-
T

rettir. Vultusenimroaguaevenusutis, sed in habilu
vultus crat ci roulio venustior mea probilatis. Fa-
cundae, u l id aeUlis lenor adroittere poteral, rounia
linguae, non garrulitati vel detractioni aut conten- ^
tioni, sed iis quae Dei sunt summo slndio dedicarc
curabal.
6 At poslquam perfectioris aeUtis attigit roetas,
defuncta roalre, sUtuit natales re^nquere fincs,
quo liberius posscl Doinini servitiis operam darc.
Quod ubi palri suo retulit, libeutcr ejus voiis ac de-
aideriis coelestibus annuit, eumque salutaribus coepts
inststere jussit. Ubi vcro quartum deciraum aetatis
explcvit annum, comiutus muniraine D i i , veuit ad
reginam Eaiifledam noinine : a qua bcnigne sus-
ceptus ct aliquandiu magno cum bonore deten.us,
innotuit sibi propositum suae roentis in eo quampo-
tissiroum esse, u l relicto saeculo Dci se tnaLciparei
dictus Romam usque profectus est. Ddccubatur
etenim antislcs prudentia verhonim slrentiissimi
juvenis, gratia venusti vulitis, alacritale acUouis,
constanlia necne maturiute intentionis. Unde qua>
que iiccessaria habebal, ipsi cutn sociis cjns, dum
secnm esse volcbanl, abundanter tribucbat. Quin ct
heato Wilfrido partem non modicam G.illiarum rc-
gendam obtulit, ac filiam fratris stii virgincm, si
conjugcm ducere vellel, ei se dalurttm fore promisit.
quatenus ipse illi in patrero, et ille ipsi csset U l i
conjunctione in filium. At ille gralias agens piclali
quaro erga se, cuin peregrinus existcrel, dignaretur
habere, respondit sibi magis proposilum aUerius
conversatioiiis inesse, ci oh hoc reiictapatria Romam
ire coepisse. Quihus antistcs auditis, dalo iUncris
duce, simul el iis quae untae viae neccssius poscebat
copiose impeusis, ipsum Romam transmisil, obse-
717 VITA S. WILFRIDL 7111
crans el m o l u prece conleslans, qottemis de Rowt A poria rotgno lerrori quampltii imis crau *oa tcilicet
ledient ad te declintret Anglornm natio interdixii. Gorpus lamen occisi dc-
9. Ut tutem Romara venil, beatitsimi tpotlolo- bitobonore tumulavil, sicqoe Angliam protpcro corsu
rum principls limina orandigratia peliil: el egressus, repedaviu
germani beati Petri,cadem causa ducttie, orttorium 12. Praefoit eo lempore genli Nordanhumbrornni
esl ingressus, miutique prostratus bac prece fertur Christianissirous rexOswius, successor beaiissimi
piem apottoium, quem menie praetentem videbat, regis el martyris Oswaldi, qui Oswius flliuro sutun
palam rogasse : c Piissime aposlolorum Dei, fraler Alfridum regni sociuro sibi constituit. Fuere atitcm
beaiisslmi aposioli Peiri, en ego peregriuae provinciae ulrique reges in Cbrisliana religione ferventes, Ec-
civit ad lua limina T e n i , veniam pro peccatis meis clesiarum diligentissimi caltoret, et cttholicanim
pottalatnrus. Prccor le igilor p e r pieutem, qnam doctrinaram studiosissitni anditoret, amatores, te*
cteteris praestare lolius orbis atteslatione probaris, cUtores. Cum ergo beatnt vir Dei Wilfridut in pa.
ot veniam peccalomm, quam per le obtinere confido, triaro esset reversus, faroa sanctiutis et predentia*
non qnaeram in vanum, n e roilii Untae progressio ejus, faroa eloqnentiae 'et aposlolicae doctrinae ejus.
viae procedat incassuro. Verum, ut experiar, vincula circumquaque roira celeriute innotnit, nec non ad
rneae tmpielatis pcr m e r i u tua solvi; solte, quaeso, B aures praediclorum principum ingenli cum laudo
hnpedimeula iugeuii mei ct linguae meae, quatenus processit. SanctiUs quoque et insignis amor Cbri-
verbi Dei mysteria corde percipere, et diterto elocu- stianiutis, qui reguro corda repleverat, notitiain
tionis modo eadem aliit valcam insinuare. t 0 fldcs sancti nequaquam fugcre poleral. Exboc cariae regis
famiili Dci, o insigne pietalis indiciura apostoli Dei, Alfridi praesentatus, bumane suscipitur, brevi, quod
o larga benignitas et benigna largius clementiae Dei! antea solo auditu in eo sciebalur, reipsa cognoscilnr,
Non citius orationis verbacomplevit, qoam Vivacissi- et eo regali araicitiae ramiliariter associatur. Prohitas
mom menlis ingeniom et promplissimiim elocutionis etiam integcrrimae viiae.quam fama primo vulgaverat,
modnm sese percepisse cognovit. Redit in se, et gra- et prodens simplicius siraplexque prudentia quae in
tiotus iniralur seipsoni qui fuerat jam nofl esse. illo ad omnes bumililate vigebant(T) non modo regi,
iO.Romaeagiiurdegens, orationique acroediuiioni verum etomnibuseum charum exhibebant. Tribusex
rernm ecclesiasttcaruni quotidiana, ut aniroo pro- hoc annis regalero coriam fovii, et virtuie animi
posuerat, insUniia mancipalus, pervetiil ad hotitiam graiiam, gbriam, bonorero sibi comparavii. Undeet
viri tanctissimi alque doctissimi, Bonifacii vidclicet regio munere auclus tam mobilibus qtiam imroobili-
archidiaconi, qui w
_.«,...»..«<ww..., ct consiliarius eral aposlolici :. bus rerura bonis,* etiam inter —
animales
• ^
homines
cujus magtsterio et amicitia felix, quatuor ab eo ^ clarus erat. Super ha?c quoque Ripcnsi Ecclesia cum
libros Evangeliorum, ralionabilem Paschae terroi- iisqnaesuijurisexstiteraiil,regali rauniflcentiadonatui
nnm, aliaque nonnulla quae in patria sua nequive- est. Ex eo aulem summa cura procurabat, quatenus
rat, didicit. opes suae magis transirent in victum indigenliom, quam
11. Ecclesiastica igitur disciplina magnifice ira- servaret eas more avaronim opes suas recondentiiim.
butas c i aposlolica benedicilone perfusus, in iier 15. Interea venit ad regem episcopus occidenia-
rediil, Daifinum episcoptim de suo redilu valde su- lium Saxonum, nomine AiUiertus, vir sanctus et
speclum laetus adiit, eiqtte tribus annis fida socieute ecclesiasticis disciplinis apprime insiitutus, qui et
adbaesil. A quo attonsus, in tanlo esl amore habilus eidem regi magno fnerat familiaritalis amore con-
ut illumsibi baeredem facere cogtiaret. Sed ne hoc junctus. Hic, rogatus a rege.Wilfridum ad presbyte-
ficri posset, antistes est crudeli morle peremptus, et ratus olficium promovit, tttpole quem sacerdotio
Wilfridus ad suae potitts, hoc est Anglorum gen- fungi dignissimum esse cognovit. Mola esl autetn
lis episcopatuin reservatus. Siqnidera regina Fran- ea lempesUle quacslio de observatione Paschae, quae
corum ea terapestate saevam Ecclesiae Christi tem- magna el frcquens eatenus exstiterai, probantibus
pesUtcm inttilerai. Nam daemoniaci furoris igne n simul et confirmantibus eis qui de Cantia ct Galliis
soccensa, fortunis oinnium bonorum inbiare, iuhians adveneranl, quod Scotti diem Dominicum Paschae
rapinis et depraedationibus aestuare, aestuans atroci celebrarent contra morem universalis Ecclesix*. Nam
multos examinalionc damnare, et damnatos immani Scotti usqtie od id temporis scripturarum scrie hac
morus feritate necare. Unde, ut alia Uceam quae in de re disptilante non plene edocti, saepe Domini-
innnmcros quasi minores cnidelia exercuit, oclo curo Paschae diem celebrabant cum essei Dominica
ecclesiarum Patres ense peremil, cum quibus et prae- dies in Pahnis, ea re quod ipsa dic decima quarU
dictum venerandum antislitem pari huic vilx poena hina csset, qtiae lerminus est diei Paschalis. Istius-
mortis exemii. Quem usque ad locbm suae neci dis- modi sectae v i r sanctissimae vitae Aidauus suo tem-
posiliim Wilfridus sccutus cst, cupiens pro eo, si pore grande firmameutum fuerat iniantum, n l a
concctleretur, aut cerle cum co, si permilterctur, si- cunclts quasi xquo animo toleraretur, dum cximia
mtii gladio mori. Verum ne id Oerct cpiscopus modis in opere Dei moram ipsits conversatio considerarc-
omnibus intcrdixil, ct ne unliiro fingiiium flagitiis lur. Sed, illo defunclo, Finanus, vesligia sectae illius
suis gladialores adjiccrent, Christi miseratio sancti- per orania sequens, in £piscnpatura ejus siibrogatus
quc viri peregriuatio interdixit; quodque tunc tein- est: quo uihdominus buic vitae modum facieme.
710 EADMEBI CANTUARIENSIS MONACHI
Colnjannus in sectam aniborum sedemque successit, A
eujus temporibus gravior dc pascbali observatiooe
atque aliis ecclesiasticae viUe disciplinis coolroversia
vtrsata est. Quapropter merito movit bsec quaesUo
senstts et corda inultorum, limentiumne forte ac-
cepto Cbristianilalis vocabulo in vacuum currerent
ant cucurrissenl. Pervenit et ad ipsas principum
aures, Oswii videlicet regis filiique cjus Alfridi, quo-
rum primus a Scolis edoclus atque baptismi sacra-
nientis imbulus, nibil mclioris proposili exisiere
posse crcdcbal, quam quod a suis doctoribos acce-
pcrat. Porro sequens potioris fidei privilegio p r i -
nium praecedens, Romanae et universaiis Ecclesiae
rilum omnibus antestare ratum babebal. Siquidem
Clirlslianissimus et doctissiraus vir Wilfridus, qui et
Romae (utprodiximu8)ecde4»iaslicacdiscip)inaerouha B
documenta acceperat, et pcnes Dalfinum Galliarum
pontificem Lugduni nonnullis iinbutus exsliterat,
eum suo magisterio rationabili atque catholica eru-
ditione informaverat. ac informatum omni scrupu-
lositate sublata in verae fidei slabilitale firmaverat.
M o u ergo (ut praefali sumus) quaestione de pascbali
observatione, dispositum est, u l synodus cogi, et
baec quaeslio dcberet ventilari terminarique. Vene-
runtque iilo reges ambo, patcr sdiicet etfilius,
magnopere deprecantcs ut eis adesse dignaretur
Spiritus sanctus. Venit itaque jam dicius Ailbertus
autistcs, Alfridi regis amicus, cum beato Wilfrido et
suo Agatbone presbyteris: contra quos Colmannus
cum suis clericis venit, ct Hiidem abbaiissam, sectas
suae faotricem, comaliis pluribus secum io synodum C
duxiL
14. Silentio lUque facto, primo rex Oswius prae-
fajuone praembsa tali fertur modo iocutus : c Hacte-
nus, Patres venerandi, scbisma in Ecclesiis Chrisll
exortum eo quosdam minus veriuU sltidenles per-
duxit, ut bis in anno (quod dicto quoque nefas esse
probalor) sanctum Pascba sil celehratum. Cujus
tamen r d causam bene considerantibus non adeo
mirum videlur. Dum enim ipsi arieles iter diversuiu
arripiunt, greges etiam post se diviso tramiie
rapiunt. l l h i plane miscriam esl videre, curo ad re-
gnuin via sibimel contraria tendunl, quo comrouai
proposito fidei properare coniendunt: el qni viaro
individuam perveniendi ad viuro solummodo Chri-
slum noscuntur habere, absouum valde absurdum- ^
que fore dignoscitur, ipsuin Chrislum in suis nay*
stcriis vdle dissona observatione dividere. Ea re in
hanc roe sententiaro ipsa rationis necessitas pofissi-
mum duxit, quatcnus utriusque partis defcusores
una venirc jussio nostra constriugcrel, quo utrinque
ratione audiu, quid sequenduro, quid fugienduro
sit, discusso errore qucamus inspicere. Quapropter
l u , Colroanne, qui prjecipue coutra morem univer-
Balis Ecclesiae Pascha ceiehrare a nonnullis caluro-
niaris, causae tuae, inquaro, et ego lccum similis
observationis .warpuor, primo propugnator assiste;
quatenus auctoriute qua uititur agnita, si tanta
est, Cat amodo nostra sob eadem auctoritale a untis
710
calumniis observaiio Ubera. QuoJ si ea qoa uite-
ris miuus firma aucloritale victos exstiterbi, profecto
ncc roe, nec quemlibet roeorum tuae seclae ultcrios
scclatorem habebis. t
15. Tum Colmannus : c Pascba, inquit, a quaria
decima luna osqoe ad vicesjmam ceiebramos, et
celebrandum confirroamus, el ita fieri oportcre
validae auctorilalis firroamenlo coroprobamus. Bea-
tissimus etenim Joannes apostolus et evangelista,
Domiui Jesu tam familkaris conviva, ut sopra pcctus
ipsius in Coena rccubuerit, eodem quo nos ordiiie
illud celebravit, et in omnibos qaihus prarfuit Ecclc-
siis celebrandum fore sua auctoritate praefixit. Iloc
pcr successionem prudentum et aeque sanctissimo«
rum virorum ad nos usque pcrlatum, boc noslro-
rum doclrina majorum in nobis stabili ArmiU:e
fundatum, boc a nobis antehac inviolahili observa-
tione servatum, et firmarous nuUa ratione n o n esse
scrvandum. »
16. Quo haec et bujusmodi nonnolla dicente, jussit
rex et Ailberlum soae morem observalioois i n mc-
diom proferre, ot sciretur quo principio, cajosie
niteretur auctoritalis instilutione. Respondit AUbei-
tus : c Loquatur, obsecro, vice mca Wiifridus
presbyter, q u i a unum ambo sapimus cum caeieris
qui bic assident ecclcsiasticae tradiUonis cuitoribus;
et ille melius ac manifestius, ipsa Ungua Anglorum,
q o a m ego per iuterprelem, potest expbinare q u x
sentimos. t Tunc Wilfridus a d jussum regisexorsus,
Colmannuro non modo a q c t o r i U U beaU J o a n n i s
f lso nitiaperU raUone monslravit, verum ct contra
a
Joanncro et contra legem et Evangelium, necno
doctrinaro apostoloruro, imo et conlra universalis
Ecclesiae morem cum sentire in paschali observa-
tione probavit. Quam probationem idcirco scribere
supersedimns, ne in re buic opusculo non necessaria
aliquod fasUdium. lcgcntibus iufcrremus. Si quia
autem eam velit, in nosirae, boc est Anglorum,
gentis historia rcquisitam inveniel.Hacergo omissa,
v i u m beati v i r i , ut ccepirous, ordine proseqoainur,
prout ipse, de quo loquimur, nos aiQuvare digualur.
Finito confiictu coiilentioneque soluta, Ailbertus
doroum rediit; Colroannus vero, suae 6 e d i s e p i s c o p a ! u
diroisso , ScoUam peiiit,- quoniam ecclesiasties
traditionibus suas tradiUones posiponere noluit.
17. Vir aulcm Domini Wilfridus cx hoc magnae
aptid omr.es csl veneralioni babilus : qtiippc qoi ct
divinis eruditiouibus praeclare irobulus.et Dontiuicis
comprobatus eratoperihus magnifice fultus. Quapro-
pter a rege Alfrido lotius plebis acclamalione ad
pontificatum eligitur; sed ipse gravi recIaroaUonia
adniso ne id fiat obsislcre niiitur. Tandero impor-
tunilate omnium viclus, id a rege petivit, ne se
inordinale ordinari in BrilUnia permitlerel: ve-
rum ui lanta res secundum instituu canonum ex-
pleri valeret, ordinanduro sese in Galliam niitte-
ret. Vcuerabilis nempe Dcusdedit sanctae Cantua-
riensis Ecclesiae archiepiscopus jam huic vitae
subtractus fucrat, nec in tola Brittania eptscopus
7*1 VITA S. W l L r f t l D I . 72»
aliquis canontce ordinatus suporcrat, cxccpto Wiue A causa veianle conflrinaut. Quid igitur ncgotii tenor
o cidenUlium Saxonum episcopo. 'Ailberius siqtti- intenderet socii pontificis intelligentes, pracmissa
dem, cujus paulo ante meminimus, relicta Brittania, suppliraiione ad Dominum arma arripiunt, magis
Parisiacse civitatis episcopatum sortitus er.it. Cum volentes more virorum fortiter bello occumbera
igitur i u se rcs liabebai, quod pelebatur rex prom- quam ignava captiviute longioris vitae spatio scr-
ptissimc annuii, el consilio patris sui Oswii beatuin vantfo producere. Quod ubi a paganis cognitum,
Patrero ad regem Galliarum direxil, rogans et ob- aciem struere, ac in populuro Domini tela dirigero
sccrans quatenus virum bonorittce susciperet, atque festinabant. Stans quoquc princeps sacerdotum ido-
bi graduin pontificatus stia anctoriuie sublitnari lolatriae coram pagauis in turouio excelso, suis ma-
praa*pcrct. Igitur, prout dignum fuit, a rcge bono- gieis iiicaiilalionibus suos quasi bcnedicendo con-
r fice suscipiiur, ad Ailberlum cpiscopuro ciim mau- forUre, ac socios faniuli Dei malcdiccudo satagebat
datis ditigitur, quibus ul summa bouoi ificentia ser- enervare. Cui operi cum quantum sua intereral,
vum Domini ad ordtnem episcopalus prorooveat summo studio mente, voce manuque vacassct, j u -
J-ibeitir. Qui roandatls gratiosus oblcmpcrans, enm vcncultis quidam minister hoiriiuis Dci funda lapidem
cooperantibus undeciin episcopis bonorifice conse- Jecii, et eurodem magum trajecU fronle dejecit,
cravit. B exstinxit. Rediit mox ad memoriaro viri Del anli-
18. Quo poat ordinationem suani in transmariuis quum per David faduro in Coliaro roiraculum Dci,
partibtis demorante, i i quoruin scctae pravitas pcr cum subito mire paganorum lumultus exoritur, et in
eum pridem delccta fuerat alque dcjecta, repcnden- discerplionem Christianae partis vires omnium exe-
darum injuriarum sese jam teropds opportunum mnttir. Qtiid plura ? insurgunt acies, miles Christi
accepisse pulantes, rcgero Oswium fraudulciiU cal- sesc prosternit in preces; Doroino autero pro suis
liditate convenicntes circumveniunl, circumvcuiendo pugnautc, inimica raaiuis confusa et victa discedii.
in cam scntentiam ducunl, quatenus Ccaddain Ebo- Sed post paululum multtplicior in idipsum ct imma-
racae civitatis episcopum fieri jubeat, ne Ecclesia nior redit. acicm struit, tela in vacuum dirigil. Tela
diulius careute pastore fides Chrisii quamlibet non vacua recipit, pars maxima ruit, ct pars residua
Jacturamincurrat: praesertim cnro pcnitus, inqtiiunl, fugil. Et quid morer ? jara tcrlio victi cum se ad
ignorelur qno Wilfridus devcnerit, quem ad ipsius quartum praelitim ctuh rcge suo pra?parareitt, mc-
EcclesLe regiincn ordinanduro in Galliam Alfridus ritis bcaii Wilfridi multo ante horam tnare eflhjxit,
direxil. Ilac ipsorum versutia rcx Oswius incautc navem extulit, ct sauctum Dci cum omnihus suis.
prareplus.dalopraefaloCeaddaeipsiusEccIesiajpon- quinque solummodo ex sociis perditis, prospere in
tificatu, roisil eum Cantiam in gradtim sacerdoiti Sandicum portum evcxit. Quod inimici videntes,
consecrandum. Quo cum suis venicns ct raradem niaxinia coiifusione in sua remcant, et servum Do-
sedcm pastore viduatam invenicns, iude divertii, miui kcta sercnitale viclorem abire gemehuuili vje-
praedictum Wiue episcopum adiit, ut episcopus ab plorant.
eo consecrareuir obtinuil. Assuroptis ergo duobus 20. Patrio itaque porlu .patriaque potitus, con-
ile genle Brittonum episcopis, qui contra scripta feslim sibi rumor innotuit, qualiter suae f edi Ceadd.i
canonum erant ordinati, eumdem Ceaddam pari substilulus antislcs siu Qui pro re nibil omuiuo
inodo inordinale ordinavit. perturbatus, placido vuliu et hilari pectore Ripum
10. Ordinatus antero Eboraccnsi Ecclesiae prae- perrexit; ibique serviiiis Dci intenlus, magna mentis
lalus est, cum non post mullos dies bcatus Wtlfri- stahiliUle per aliquod lcroptis in secretiori habiu-
dus patriam rcdire insiituens navem ingredilur, ci cttlo deguiu Sed quia civitas supra montem posiu
aliquandiu felici cursu navis aeqooreos fluctus trans- nequit ahscondi, a multis ct pr&cipoe nobilibus fre-
vcbilur. Jam aulcro medio n:ari transiio, et beato quenlabatur, cxiroiae sanctitatis cjus ama permotis.
viro cum suis clericis in ea qux Dci sunt corde et Bex quoque Merciorura, uomine Wifjrius, vir Deo
ore iniento, vcntis ntuiaiis validissima lempesUs rj valdc dcvotus, famulura Cbristi adiit, cumque ut
cxoritur. Qtii magua vcxatione quassati, Undem iu loco cederet sccumque maueret importuna vix prece
regionem australiuro Saxonuro, quam non noverant, deflcxii; et compos suac voluntatis eflectus, ingeuti
rr«>Jccti sttni. Fluctibus vero in sinus soos i u iHoc bcalum Pairem dilectionis aflcctu coluit, terris et
retractis indigcnae adhuc gentili errore devincti honoribus auxit.
advolanl, navero et ornnia qua? in ea erant iu jus 21. Mctropolitana vcro sedes tolius Angliae, dum
suum vindicare volcnles; et id propositi obstinato baec ita fleretil, pastore carebnt, defuncto (ul pra>
corde tcnenlcs, ut aut captivareut, aut morie sihi diximos) arcbiepiscopo Deusdedit. Et quooiaro lanta
resistentes involverenU Quo vir venerabilis agnito sedcs absque episcopali providentia esse nequibat,
copiosam eis pccuuiam ohtulil, ct qualcnus ab i n - re\ Canliiarioruro Egbertus bcali Wilfridi prudeulia
leutione sua rccederciit humili postulalionc admo- sauclitateque audita, ad ipsum misit quam bmnil-
nuit. At illi ferociores ex illius verbis effccli, nil sc liroa eura siipplicatione contesuns, ut Ecclesiam
ab eo pro ipsorum dimissione suutpturos fore pro- viduatain sua dignaretur praeseulia visitare, opo
clantant, qtun etiam non modo omnia ^ua, vcrunt ct consolalionis erigerc. conlra spiritualcs ncquitiau
eumJem ipvum iu u * oronrium sc acccnturos nulht
l
«rvpeo snne adntonitit.-nis protcgeiv, 11 qmcquc tcnof
723 EADMEUI CA.NTUAIUKNSIS UONACIII
ecclcsiasticae traditionis eipelcrcl, in ea pontificaH
auctoriiale staitiere. A l ille lali in cattaa renili hr
esse nequaquam exislimans, regiae voluntali asscn-
sum praebuit. Atl ecclesiam igilur venil. et quae pcr
Spiritnm sanclum agenda cognovit, seilttltis inibi
administravit. Is primus erat, qui inlcr cpiscopos
de Anglortttn gcnlc crcalos calboHcum vivcndi mo-
rem Anglorttm Ecclcsiis tradere didiceral: unde et
pcrplura catholicao observalionis moderamina qua-
que per easdcm Ecclesias sua doctrina difiundcbat.
Quare ractum esl u l , cresccute per dies institutione
caiholica, Scoti omnes qui lunc morabantur inler
Anglos, aut his manus darent, aut ad suam palriam
rcpcdarent.
22. Beatus autem Wilfridus, prout ei facultas
incral, hac Hlac propter verbum Dei disseminan- B
dum magna populi freqoentia comitalus pergere
consueverat. Quod cum tempore quodam facerel,
dcvenit in locum ubi natus fucrat alque nutriius.
Cujus loci indigenas verbo vilae coelestis enutrlcns,
inultos ab amore terreno avertit, ct ad amorem oiit-
iiipotcnlis Dci convcrtil. Unde factum cst ut plures
ihidem ccllas Domhio servire volcntihus iustiluerei,
ct qtionam pacto eornm vila compoui dcbetet,
uunmquemqtie prttdcnter instrucrel. Sicque per
tres continuos aunos inodo Cantuariensis Eccleske
dispositioni, modo i l l o r M i u exhorlalioni et illorum
«orrcclioni suae providentiae curaro hupendit. Et
liccl episcopaliscaihedrae proprium iocum uusquata
haberet, tamen episcopali oflicio studiose intentus
satagebat qualiter diabolo sua vosa eriperet, et ea
Domino Christo conciliaret, atque in sanctae convcr-
safionis proposito corroboraret.
23. Euienso autem spatio triuro annoruro, Thco-
dorus a Vitaliauo pnpaarchiepiscopus consecratus
et missus, Caniiam venit: susceptaque sede ponli-
ficalus in mctropoli civiuue, mox secundum quod
vigorem ecclesiasticum deccbat, ca quae circuro-
quaque eincndauda erant, suinma prudentia et pon-
liflcali auctoritate in mclius mutare sludebat. U i
vero comperit Ccaddam contra canonuni statuta in
episcopatus gradum fuisse consecrattnn, publica
iiluin increpaiione redarguil, et quod degradari jure
deheret pattlo districliua minatus cst. At llle, u l eral
niagnae humilitalis c l mansueludinis vir : i Si me, p
iuquit, asseris contra scita canonum ordinatum,
libenti auimo exordjnari concedo, cum profecto
nunquam tanii apud mcroettpsum exstiterim, qui
loco hujusce regtminis vel ad horatn praeesse de-
buerim; sed obedientiae causa jussus subire, boc
licel iudignus consensi. > Qua responsiouis ejus
humiUtale Theodorusacccpta, dixit cum nequaquam
gradu sacerdotii se vclle privare. Verum quia (ul
diximus) inordinale ad tantum niinisierium fuerat
ordinatus, ipse ordinationero ejus canonica, ratione
consuroroavil. Sed ille considerans se non juste
t-piscopatuhi alterius episcopi oblinuisse, poeniienlia
duclus elcgil polius tali honore carere quaro alte-
rius calhedrae ultvrius injusle prx&idcrc. Discessit
721
A i^ihir episcopatu, cl atl tnonasteriiini suutn, quod
c r a i in Lestingesci, privalus scccsstt.
21. Porro Thcodorus bcaliim Wilfridum in epi-
scopatu Eboraccnsis Ecclcsias rcstitnit, nec noftet
omniuin Nordanhumbrorum, sed el Pictorum, quo-
usque rex Oswius impcrium proiendere potucral.
Sicque vir sanctissimus et aiiimam suam in paticu-
lia possedil, ct muhiphcatus houore, quod sutint
fuerat, totitts populi exsuliatioiic receprt. Quo tem-
pore regno Mcrcioruin Wlfarius pra>hJebal, cujua
paulo ante meiuinimus. Qui cuni mortuo Jaramauno
episcopo sibi suisque alium a Theodoro daii petcret,
noii eis ille novum voluit eptscopuni ordinare, scd
praefatum venerabilem Ceaddam eis dcdiu Bcatus
vero Wilfridus suis reddilus, egrcgia mentbi instan-
tia operam dabai, quatcnus et eaquae ionga vetnslas
aut inctiria dissolvetat, in ectlesiis rcsUurareU et
quac in suhdilorum suonun moribus oculos magnj
Dei oflendere poierant, eliuiinaret. Quihus operibus
quattto inagis iuiendebat, lanto se in majori vlrlu-
ttim excrcitio conslringcbat, ut snbjcctis ln ejus vila
csset videre, qua diligentia deberent verhorom ipsius
documetila suscipcre..
25. Uis aulcin quae dcstructa rcpereral in inlegrum
rcstilutis, ecclesiaro in Iionorem beati Petri aposlo-
loruro principis a fundaroentis consuromavit, et eam
multo dccore suh immcnsa priitcipuin ac populoruro
frequcntia consecravil. Ut autein vcntnm est ad sui
scrmouis oCScium, luce clarius visa sttnl Donihiica
(n ea vcrha cou p l e r i : Nou vos estis qui loquimin!,
sed spiritus Patris mei qui loquitur in vobis (AfcflA.
x, 20). Qood ea re plane licel considerare, cum et
poptilus in Dominum roagna sit dilectione ex iUo
aflectus, et corda principuro tanto tiroore et aroore
Dei siul accensa, utuon solum ea qux prius ad jura
ipsius ecclesiae pertincbani, ad vocein iliius lcsia-
iuentis conflrroarent, sed el qusedani de suis ipsi
ecclcsiaa condonarent. Triduo post baec omni turba
secuiu deienia, pane vilae lam coeleslis quam ler-
restris eam copiose rcfecit. Eccle6iam pneterea
magnis muneribus ct ornatnentis decori domos Dei
competcntibus ditaviu Et com haec opera laude
diguissiina faccret, i mortiferaro pcslem laudcm
fugiebat huinanain : ac sic positus in medio populc-
ruiu, omnibus erat speculuro et iiiformatio operum
honomro.
26. llis ita sese habentibus, omnipotens Deus ut
merita farouU sui quanti pcndcret routido dcroon-
strarel; qu;e internarum luce virtuium primo pro-
fudil, eliam exteriorum exuibitione miraculoruro
decorare voluit. Hinc est quod die quadam com ve-
nerabilis pastor oves Dei verbis ei fidei sacramentia
imhuerel et antiquo bumaui gcneris bosU in eis
jus doroiuaudi auferret, atque per sacri chrisroatis
unciionetri seplifonnis gratiae Spirt|uin jain bapUxa-
lis traderct, ecce per effusas lUrmfls mulier nimio
dolore afllicU miuistro Dei occurrit, defunclae funera
prolis miserabili dcporutione in ubtis ostenUns.
Quo viso Puiet obttupuit, hxsitque loco, pauiumqtte
725 VITA S. WILFRIDI. 72H
afc inccepti operis miuistcrio tc cobibcnti o r b a U A tnstituU. Haec prfiptersitmmaqtties crat plcbi lcgalia
mttiier acri doloris nimictate ttirbata pronior inr*i- jttra tcnenti, lerra frugihiisellraiiquillilateopimastiis
buit, gemiluque praepediU vix in bapc verba c r u p i t : culloribus non modo cgestatcm colcbat [f. lollebai},
« En, tnquiens, bone dominc, quem ad impositioneni scd et operi Dci absque sollici ttidinc sarcttlarium
mantis tuae couOrmandum in Chiisto portarc dccrc- rcrum curam impenderc pcrmitlebal. Classica dira
veram, jam non soium ad coiifirmaiidtun, vcruni silcnt. ncc lalronum incursio forroidalur. Quid
primo ad resuscitandum a mortuis tuae sanclx pietati plura ? ut citncia bre.vi edicam, proniical Ecclcsia
piaeque sanctilati apporto. Cbristum tuum praedicas pacalo foedcre nexa. Quae ut diabolus vidil, propria
omnipotentem, quod precor operibus proba, ct sibi tnaligniiaie invidii, et tractans scctim pacis i u -
meum a morte filitun unigenitum stiscita. Et quanii lerruptioni c a u s a s invcuit. Spiritu namque superbiae
boc est otnnipotentiae suae parvulum suscitare, et suae invadit gcntem Pictorum in tantum, ut ca gcns

mei doloris stimulos effugarc ? revcra nibili. Qua- (quod scntper fcrrc consuevcrat) bello a se lcntarct
propter in boc pelo quae praedicas rata esse potenter cxculere jiignro Anglorum.Pra.fuil co tcni|K>rc regno
ostcnde, ut ad meam consolaiionein unicuin filiuin Nordanhumbroniin Ecfridus filius Oswii rcgis, qui
meum restituas viue. > lngeminat querulas voces, patri suo in rcgnum successcrat, vir in armis stre-
cujus vcbementi gemitu coacti sub uno couvolant B nuus, et bcati Wilfridi amicitiis vcheroeitler aslri-
omnes. En plangor grandis. Tandem compassus clus. Hic ergo pontifici negotium Pictontm qtiodin-
vencrabilis Domiui servus, agit tacitas sancto sub curobebat exposuit, atque ut rcbusopcm suae i n -
pcclore grates, quod turba nondum pcrfcciae fidci tercessionis ferret supplici precc admonuil. Cujus
novit rcgare clementiam Domini Cbristi; moxque dehinc bcncdictione vallatus atque sanclissinia ora-
solo fusus ct faciem lacrymis pcrfusus : t 0 Dominc tione comitatus, cum parva mililum roauu Pictis
Paler, ait, non ad merita mea, sed ad turc pietaiis eccurril, Piclosqtie occursantcs catcrvalim pro-
opera, precor, placatus attenoc, et aerumnis bnjus stravil, ct Pictorum lumorem gladii tiltione rcprcs-
mulicris opem tuae consolationis impcndc, resti- sil. E l quid tnorer? dal slragcm latc, rcdcunt in
tuendo incolumem filium suum per Jesum Christum colla catcnae; sicque victoria lacta potitus rcdiit, c i
Dominum nostrum unigeiiittim Fiiium tuum. > Quo cximias propugnotori suo gratias cgil. IIoc roodo
diclo surrexit, et caput defuucli dextcrae manus genti Anglorum pax r e s t i t u U pcr aunos aliquot
oxtcnsione letigit: cui ad ejus tactum caput cxagi- inansit. At regno Merciorum post bcec in disseusio-
tanli v i r Dei manutu porrcxii, ct crecium vivum nem clalo, rcx pncfalus armis pacent revocarc d e -
incolumeroque cunclis exhibuil. Vulgus in nimios siderans, ohvius cidero regi in beilum proccssit,
admirationis ac laudis clamores cxcitalur, et fidc pugnam coromisii, quaro qtixrcbat paceui, ducc fu-
plenissinia in Christianae legis ohscrvaiitia consoli- gato cxerciluque prostrato, viclor obtinuit. Ea nimi-
datur. Pucr rcdivivus in Christo per rnanus impo- rnm r e huic rcgi sic proccssil, quo Dctis ostendcrct
sitionem confirmatur, malri cum gaudio rcdonalur preccsbcati Wilfridi antc se pcnitus cassari non
eo pacto ut septem annis matcma cura nutritus possc. Nec miriim. Q i t i eniro in Evangelio d i x i i
viro Dci restituatur. Quod posl praeliuituni lempus omnin fore potsibilia eredenli (Marc. tx, 22), mcrito
ne fierei patre suo iuterdicente, cxsul ad cxlernos illi qucm ct fide calbolicum, ct in ope*ribus cjttsdcm
fugit cum prole Brilannos, sciens videlicel pueruro fidci praeciptium ipsa Domiui sapicntia vidit, qu;c
ncquaquam conlra viri Dci prxceplum in proprio justc pctehat, possibilia esse conccdcrcdebttit. Naiu
securo posse manerc. Quod tamcn sua fuga ei con- de illius fidci intcgrilale quis dubilarc, aut quis d c
pcrfectione opcrum cjits digne valeal dispularc?
l u l i i . Posl parvi tcniporis dies praefectus quidam
Vcriimtamcn paucis opera ejus quxdam dcscriban-
invitis parcnlihus puerum in roanus Palris reduxil,
tur, quae et intcgritati sune fidci tcstimoitium pnc-
quem protinus scrvitio Dei roancipavii, et benc
beanl, el illitis cordis dcvotioncm iroilari volcuics
instructum pluribus iinitahilcin in saucla couvcrsa-
tione postuioduro f cit. Ilinc quique perpcndite quid p quod intilentur prae oculis habeant.
signi praetuierit supcr cjus cunabula ccelilus emis- 23. Ac primo dicendum quod oplimis a puero
s u m lumen radiantis fiammx. morihns institutus, nuila quoad vixit eUdem potuit
2 7 . Ea tempestate r e g n u m gcntis Anglorum gc- rationc ahduci iiiconimulabilis justithc cullor, ncc
nrino decorc nilcbat, cuin ei r e g e s Christianitatis favore r c m i l l i , ucc dctraclione diduci, ncclaudibus
amorc fervehant, el pontificcs diviui o p e r a t i o H C i n decipi, nec viiuperationibus in zeium poleral c o m -
mysterii siimmo studio c x c r c e h a i i t . Ilinc regalis moveri. Per noclero divinis iusisiens obsequiis,
providentia hoc potissiinnm pcr se gcrcbat qtiosque corpus suum quod ab omni contagicne ex utero
subditoruin magis a pravitate morum abstrahcre, matris suae inundum custodierat, tam vigiliis quam
quaui cupiditate animi res eorum dirtpiendo distra- frigorihus roire afllciebal, singulis illud noclibus
h e r e ; nec ulla eis cura fucrat quam sttbditis, scd a q u a ft igida liugueus, nec prius ah h a c consueiu-

quam bonis ipsi regnarent. lliuc nibilominus s a r e r - dinccessans, quam Joaunis apostolicx sedis anti-
dolaiis apcx sui officii plenissime compos exstitcrat, stcs eiitu pro wtatis suae gravitatc huic proposito
cis solummodo sua diligentia opcram p n c b e n s , ad lincm jtibcrct impouerc. Non hunc a r d o r ; c s U l i s ,
quur ip*ii»s ordiuis insiitulor cl auclor Dcus ipstuii itoii frigtts hictub a b i u s U n t i a cu'|»ii t»|»cris D u
»7 EADMfcRI CANTUARIENSIS MONACHI 7it
delorqoere valebaot. Praelerea quaquaversom gralia A q <| n e g o t i n m regina* persuaderet, ot o m l t s e
U0

praalicandi gratiam Dei pergens, paratus erat p r o v i r g i n i u t i s p r o p o s i t o rcgiae v o l u n U t i a s s e n s u m p r a >

i p s a quam pradicabat veriute viumdare, si o c c a s i o beret. At WilfVidos, sciens scriptom esse : Vovete
coinpclens offerrelur quae id i i e r i postularet. Si et reddite Domino Deo vettro (Pud. LXXT, 12),
quando aliquid deJiciarunt quovis eventu, el boc maluit Ecfrido bac in re noo parere, qnam seem
sumina ctfin parciuie, in escam sumebat, idipsum Domino ucrificium anferre, ne per boc non mode
In a e postmodum gravi inedia vindicabat. Haec i u - virgiois, verum et soae animae mortis aeternae ets-
atitutio vitsc miiiimum elationia et maximum huuii- pendia pararet. Ergo virgioei voti fautor existens,
l i U l i a inejus peclore sludium comparavit. Harc vigbanlis animi sagacitate procurabat, ne qua fe-
subdHis sibi exemplum sanctae conversationis i u - mineae inentis inconsUniia proposiium virgo posu
d i x i t ; haec eosdem in arctam conllneniiae viatn pooerel, et terrenis illecebris animum devicta sup-
induxit; baec quoque mubos a auo errore conversos ponerel, Egit igilor sua Indaslria, ot virgo potias
nd Christi graliam duxit. Unde qnamphiriml nobi- divertiom conjogii a conjoge quaereret, qualcnus
Rum I n c i U t i , filios soos Dei servitio mancipandos liberute potita saecuium linqaere, et thaUmisselerni
viro tradebant mirantea, admirando ejos meriu di regis valeret feliciter iiinaerere. Qood qnidera fa-
fi

gnis laudibusapprobantes, atquesoos ipslusprobi- ctum cst. Nam ubl rex coroperit eam uullo pacto a
U t i s imiialores lieri modis omnUms exopuntes. proposito possemtturi , licet invitus, concessil la-
Sed sicut saepe quod aliquibus provenit ad virtutis men ut relicio saecnlo, proul volebat, acciperei
profectum, aiiquibus procedit ad biiqoiutis effe- velaroen insigne virginitatis. Qua liceaiia felix, ac-
ctum; sic unde nonnolli in amorem et veneratio- ccpto vclaroinc a beato Wiifrido, quae mundi sunt
nem famuU Dei profeceront, inde quidam in odium cuiu roundo descniit, sprevil atque a sui desiderie
et conlumeliam ejus ernmpuot. At albleu Dei cum cordis procul abjecit.
iit qut oderanl paeem eral paeifuut (PtaL cxix, 7), 51. Erinemburgis vero regali cst copubla coajo-
el edio ipsornin suae rependebat obseqiiiuni mausue- gio. Pcr banc igitur diabous odium quod conlra
ludiuis. virum Dei habebat, excrerc opportonuro existiroans,
29. Praeterea in Aiigutuldensi oppido teinpltim aninium illius injectis quiuusdam siniultatihus ar*-
mirabili opere fecii, quod Ipse in bonorem beati vcrsus euro inflammal, quoque ipsi suamm insidSas
Andreae apostoli Domino dicavil, ad vicem videlicet fraudum tendat vehementcr instigat. Coi sugge-
beueficii repcndendam, quod jdem aposlolus jam ci sUoni eo facilius cessit, quo mubebris incottsUntia
duduro iuipeiideral. ln cujus tempU conslructione Q mentis, intemperanlia lubricae oslenlaiioms, op-
non defuil iuvidia morltferi serpeotis. Nam doro pressio ac rapina violenlae damnalionis, qnae in <
caemeiitarii liuunt superiura parietis, praecipitaute magno cum turoore vigebanl, servuro Domiui Ut
illum adversario humani generis, unus eorom in ledargutionem sui multoties acerba invectione ar-
pneceps corruit, et sic ut contriUs oronihus mem- mabant. Quaroobrem non parum intos offensa, ei
hris jam defungi putarelur. Qui cum velul in ex- insuper daenioniaco igne succcnsa, gloriae d i g n i u i i -
balatione stii spiritns lahorarct, excurrunt omues que ipsius magnopere coepit invidcre, et qtiooam
uipote ad exseqoias fuoeris cjus. Vir aulcm Domiui modo eum dignitaie sua spoUare ac spoliatum abji-
Wilfridos cum corpore absens prcscntia spiritus ccre posset, occasiones quaerere. ConsidcraU er o e

cuncU dignosceret, mox sese in Ucrymas dedit, et gloria virt, qualiter eum omni ex parte abluetit.a
quosque assideutitiin quid evenerit ex ordine do- dignilatis circumfulsisset, regera muliebri facundia
cens, pro salute fratris eos iiilercedere poslulaviu convcnil, quasi de quibusdam suis oliliutibos actu-
Ubi vero ad aegrum vcntum est, mox ad Patris ta- ra; re autero vera prima an animum ejus ad quae
ciuro pristinam receperont membra salulem : el, si vcllet acclinare possel babere, cx obliquo perqoi-
dicendum,lethomerubaii, eum per bominem vitae se sitora. Qttem ubi ad suum votqm esse persensit, u l
depelli, et homini v i u m restitoi vidit. Cujus roorlis 0 bominem Dei in invidiam adduceret, frauduIenUs
auclor diabolus, videns virum iam internis animi serraonibus ejus gloriara regi coepit admirando enar-
virtuiibus quam exierioruin cxhibiiione miraculo- rare. Nara, exposita divitiarutn abundantia, cceno-
ruin suam coufusioncm angere, in uitniam sui furo- biorutn ntultitudine* aedificiorum magnitudiuc, sub-
ris maligniutem accenditur, quibus modis poierat ditoruin priucipuin turba, •obsequentiom militoui
inquirens, qoaliter confusionem suain versa vice in copia, rcgalibus vestibos et armis inslrucla i n l u h t ;
cum rctorquerel. c Et quid amplius ipse tibi, quam tu sibi? lotum
80. Acceperat aulcm rex Ecfridus conjitgcm no- rcgnum tuuro episcopatus ipsius est; quiu et si tua
mine Adcldrldam, qcae iu voto virginilaUs potius potesus ejus potestaU comparetur, minor est. Ter-
hanc viura iransigere proposuerat, quam abeua niinus enim iroperii tui suis finibus coarcutor;
libiJine violari. J n n c U e s t U m e n regl praefato lege terntinus autem rpiscopaius ejos tuos flnes auclo-»
conjugali, non conjuoctione carnali. Cujus rei gratia r i u t e progreditur. Et, foleor, fidclibos et aiukas
beatum Wilfridora U m per se quam et per amlcos tuis est timendum ne, si aliquando iniraici toi contra
suosrex convenit, oraas et obsecrans, et maxin a- te arma sosceperint, ipse quam praedicat pacem se-
rum retum poHiciutione in hoc ipsum allicere len- qucnrt suos ab arrois immones reUneat, luque luo
m VITA s. WILFRIDL 730
rufii paucllale inimicis infcrior victos occumbas. A ejus biforlunio value conlriilatis non panca dissc-
Quaproptrr de ncgotio ante ncgotium tracta; et, rult verba consolationis, patientiae et verae chari-
n a i n ipaa geslione ttegotii lua virtus decidal, quae u t i s , dicens, inter alia, nibili esse pendendum quod
obsant gnarus praeordiua. Sunt quidem et alia non- consUret nonnunquatn fore pendendum. Ipse vero
atilla quae tibi boneste posaunt persuadere, tui bo- post haec Romam itiirus, et ne qtiod scandalum
noris nullalenus esse, non dico superiorem, sed Ecclesiae Cbristi propter eum imraineret causara
parem quemquam in regno luo babere. Quac ncc sttara ante sedera aposlolicam expositiiros, ad mare,
dici quldem opus esse recogooseo, qoia non inodo veuerabili roonacborom coliegio dexlra laevaque
ttue prudentiae, sed et cuivis imprudenti clara esse stipatus, perducilur; navi iniponitur, pia illorum
non nescio. > imprecatione perfungitur; prospero cursu ventis
»31*. Talibus verbis rcx permotus, et quasi suae vela panduntur. A l ubi pauluiotn navis processit,
utiliUli consuleretur, ad ea totus arreclus, melius mntato vento ptihuis est Fresiam : obi a barbaris ae
suis rebus consuli non posse putavil, quam si vir rege illorum Aldgislo honorifice susceptus, ibideui-
Dei suis omnibus privaretur, et episcopalos ipsius que honorifice conversslus/ ab omnibus summo
in plores episcopos divideretur. Yerum quia id agi cum honore, qooad ibi manere cordi fuit, habitus
praeter consensum Cantuariensis arcbiepiscopi m i - B esl, licet adbuc tola provincia idoloruin cultui de-
nime poterat, verba roalignae accusationis contra d i u deservirei. Vicero iUque benignilati eorum
episcopuin ipsius sedis antistiti Tlieodoro mandant, rependere volens, praedicabat eis verbuui Dei, et
et ad sme volonutis eaectum deceptum inclinant. m u l u millia verbo veriutis iustiluit, acfunle salu-
Venit igitor ad regalem coriam Theodorus, sua tari a suorum peccalortim sordibes l a v i t : sicque
auctoritate reg am voluntalem super Wilfrido i m - susceptores suos el a Domino suscipi, ct Dominum
plclurus. Quod factum esl. Nam protinus in locum in se stiscipere fecit. Erat autcm ante adventora
ejus tres episcopos eo absente ordinavit. Res viro beati viri terra ipsa magnae salsiutis magnaeqne
cclari con potuit : et admiratione quammaxima sterililatis, et velot in modum ropis nimiae asperi-
ductus, bilari corde, alacri vullu, modcsto gressu Utis, ac per boc quibusque animalibus ad incolen-
regis paLitium subiit, causam negotii pen|uisittirus. dum magiue incommodiutis. Verum ad praedic-
Cui hoc tnodo, ut fcrlur, ad inquistla responsum tionem viri Dei eadem gente fidem Doroini susci-
est : c Nec te impraesentiarum alicnjus criminis pienle, sicat corda eorum supernae dulcedinis rora
admissione noumus, nec tamen sututtim de te j u - ad fertililatem operuin bonoruin roollita, et inhabi-
dicium hac vice mtitabimus. • Itle vcro U l i b u s ver- utione Spiritus sancti sunt accomrooda f a c u ; ita
h i s non sibi satisfaittun esse cofisentiens, apostoli- c
et lerrae ipsorum salsiias in dulcedinem, sUrHius
< a m sedem appellavit, el pro eortiro injuslilia indi- in feriilitatem, asperius in moilitiem alque pin-
gnatus reflexo gressu a t i l a m egredi voluil. lnttiens guedinem versa, omnibus iuhabitantibns eam d i -
autem quosdam s a t i s foeJo s u i s casibus insitlure versae commoditatis copias htutissime inlulil.
cacbinno : i Et o, inquil, filii, felici prosperiute 33. Interea i i qui sua nequitia vicli amicum Cbri-
ducalis tempora louga; sed noveritis, quanlocius sti propria digniute, posscssione, terra proiuiba-
sors infesta resolvet haec g a u d i a vestra : nec prius verant, legalos suos U m fraudibus iniquissima»
hunc annum transisse videbitis, quatn isias quas delallonis ligatos, qnara et diversis exeniis oneraios
super me derisiones h a h e i i s , acerbi moerore lua- in Franciam dirigunt, quo viro Domiui partim
lis. > Quae prophetia veritas facu est. Nam post fraude, parlini raunere iaqucos deceplionis et ca-
non multuro U i n p o r i s conserto gravi pnelio inter ptionis, laqueos depraedationis, perditionis et morlis
Ecfridum et Ailredum regem Merciorum j u x u flu- instiioant. Sed ut laqueus corum, qui niuneribus
v uut Trcanu, occisus est Elfuinus frater regis scducti laqucum insiiluerunt servo Dei, ipsos invul-
Ecfridi, juvenis circiter decem el octo anuos ha- veret, quemdam sacerdotero Domini, nomine Win-
bens, otrique proviuciae multum aroabilis: ex cujus U fridum, nuper a suo episcopatu deposilum, et lunc
morte magnus et inlolcrabilis mcnror Ecfriduro a c in peregriualionem pro Dci amore euntem. occulto
s i t o s percutit, omnisque ketitia q u a i u de expulsiotie judicio Dci suis ouinibus spoliaverunt, vicinitate
beati Wilfridi habuerant, juslo Dci jndicio in irisii- noroinis propriaque malignitate decepti. Verum ttbi
liara versa e s l . Sic ex eo quo a se fortissimuro hoc ab illis est inlelleclum, et quomtm vir Domiui
luililctn Doroini repellcre non tirouerunt, nunquam ea tempesuie degeret recognitum, EbroiniiS, regalis
LcU victoria potiti sunt : sed qui prius p a r v a mano curiae et istius nequiiiae priuceps, scripta cura raagno
tuilitum, ejus inteircessione miiniti, ingentes copias munere Aldgislo regi direxit, petens ut Wilfridunx
straveraut, poslmodum cunt i i t g e n i i copia a raro oranihus bonis exspoliatum crudeli morte necaret,
iullite victi cadebant. Nec injuria. Repulso cleniro Bex autcm nec precibus, nec donis sub se cadere
eo per qtiem victores exstileraiil, nil erat residui tanlae neqttiliae acquiescens, missam cbarlulam
quare passim vinci non deboerunt. Veruin ad ordi- magna cum indignatione dinipUm ignibus injecil ;
nem instituti operis slyli oflkio rcdeamus. aequiliaeque, nt dtgnum fuit, exprobrans, legatos
3*\ Beatus Wilfridus cpiscopalis catbedrje digni- absquo honorc dimissos statim rcmeare praeccpit.
Ute privatus ad sua rediit, filiis ct fralribus suh) de 54. Sccurus igilur iiishhjtrunt prxstil, in ip a
 751 EADMEBI CANTCARIENSIS MONACHI 752
proviucia (otam cum nova Defplebe liiemem feliciter A suo fidus existeret, fuedus rumpere nnluit; egogra-
cxigens, deinde pergendi Romam iter repetiit, et tia Christi fidelis fidcm quam vero Deo promisi,
Galliam perveniens nota sibi regis Dagoberti mcenia violabo ullius terreni commodi causa? Absit, ahsit!
subit. Quem ipse rex visum mox recognovit, etim- imo in sua |7. mea] fide le suscipio, et quoad velie
que multa cum laeUtia hospitio snsrcpit, et vocatis tibi fuerit, ut mecum maneas obsecro. Id quoque
homiuibus suis, hac eos voce alloquitur: i Viruin magnopere desidero a te pelere, qnatenua si quid
hunc quem ecce coram habetis, magnopern dilcctioni iu mcis affectiiosius amas, accipias, utaris, posai-
vestrae commendo, rogans ul illi in quocunque ne- deas. > llac viri bonilate simul el benigniiale vlr
gotio vcstri optts hahuerit assistatis, siquidem tnc, Dci magnifice delectalus, quid potius animo propo-
sicut credere fas est, sincera mente amatis. Hujus stierit, viro n p e i u i t : sicque mtihiplicalus rehus ac
clenim probilate et industria vobis redtliltis, vobis- sociis, gratiosus ab eo discessil.
que, u l iinpraesenliarum videtis, regia sum digni- 56. Romam vcro usque pcrveniens, illico fama
u i c pnclalus. Nam dudum, veral ipsi recordatnini, jam cognita satictitalis cjus quaque percrebuit, et ei
tiim popularihus insidiis fere perdiius esscm, exsul quamplurimoscivium vatietiti in ohviam egit. Adcrat,
quaqtte libcrationis meae gratia oberrassem, pelago et maguo vulgi favore susccptus in aulam bcati Pelri
quoque jactatus ad ignavos Ilibernos perlattis fuis- & vcneranter adducttis csl. Pontificatum aposlolicje
scin; hiitc me inde adducimn magna bcnevoleniia sedis bcalse memoriae Agatho lunc rcgebal, vir justus
secum aliquandiu lenuil, ab omni periculo protcxit, et simplex, ac iu rebus ecclesiasticis nou mediocri-
a qtie nativo solo incohimcm ac lultim restilui posse ter solers. In cujus ac plttrimorum episcoporum
f

donavil. Quapropter per meam et vestrain vos oh- praesentia cum beali Wilfridi causa esset praesenii-
testor salutem ut, si qua in vobis esi Ades, tantiim bus accusatoribus v c n l i l a U , universorum judicio
servemns amicum, et vicem exhibilae mihi dilcciio- absque crimine accusalus fuisse, et episcopatu dignus
nis ac beiievolentiae commuuiler gralinsi procurra- esse comprobatus csl. Quo in lcinporc cum ideni
mus [f. procuremusj ei rependere. > Ad baec d i c u papa Romae synodum congregaret ccntuni vigiuti
quique lacuntur, suamque laetitiam vehementi accla- quinque episcoporum adversus eos, qui unam i u
matione teslanlur. Neque enim leve judicabalur i n - Domino Salvatore volunutem atque operationem
icr illos qtiemquam subjectorum vcl mutire conlra dogmatizabant, vocari jussit bealum Wilfridutn,
praecepium aut volunlatem principis siti. Hinc sedes atqtte inter episcopos considentem dicerc fidetu sitaiu
ct prxdia, dignitates ct varia dotia sancto a rege siniul et provinciae dc qua vcnerat. Cuinque cathc-
offertiutur, atque u i stti regui diguaretur terras i n - - licus fide cum suis essel inventus, et abs re sacerdo
colcre uc iucolcndo j u r i proprio vindicare, multis tali digniute privatus, plactiit u l Romanae sedis sedh
precihus exoralur. decrelo in episcopalum restituerctur, ct in monu-
55. Sanctus autem, sui proiwsiti memor, regiae ineutum sune catholicae fidei cjusdem sytiodi geslis
voluntati ttoii cessit: sed qttihusdam necessariis re- hoc scriptum insercrctur : i Wilfridus ( 2 ) Deo
bus assumplis, qnin eliam sociato sibl quodam amabilis episcopus Eboracae civiutis, apostolicam
prasule Dcodato nomine, a curia recessit. lude sedetn de rua causa appellans, et ab hac polestatc
Campanix ducem vocabulo Bertberum adiil, et ab de certis iucertisquc rcbtis absolutus, et cum aliis
co nobUiter susccpttis csi. Qui post exhibila verrc cenlum viginli quinque cocpiscopis in synodo juc!i-
ch.triutis atquc humanitatis officia, cum homine Dci cari a sede conslilutus, pro omni aquilonali partc
residens coepil ei enarrare, qualiter iuimici ejusdeut Brittanias et llibernix, quae ab Anglorum ac Britto-
volucrinl eum perdere, et se ad inlentionem ejus num nec non Scotiorum et Pictorum gentibus i u -
oblatis muneribus infleclere. t At ego, inquit, non coluntur, veram et catholicam fidem coitfessus est,
immcmor quid fidcliuiis et amiciiiac quondam in ct cum subscriplionc sua corroboravit. >
pagano qitodam rege repercriin, cum de patria mca 57. Apostolico igilur et synodali dccreto in epi-
pulsus aptid eum exsularem; nolui minus fldelis D scopalum restilutus, acceplisque ab aposlolica sede
iuvcniri Chrisliantis tihi Christiano, quam homo litteris, rcgi Ecfrido el archiepiscopo Tbeodoro dc
paganus mihi exslilil homini Chrisliano. Siquidcm sui stalus redintegrationc dircclis, servus Dei magno
rex Ilunoruin gentilis cum causa tucndx mcae salmis scrvoruin Dei reliquiarum munere diutus, iter Au-
ine secum degentem retinerel, iniil mccum foe lus gliam vcniendi rcpctiit, el qtiia noverat scriptum :
in nomiue dominorttm (/. deorunt] suorum, qtiod Qui ambulal simpliciier, ambulal confidcuter (Proa.
me nunqttam iniinicis meis quavts occasione prode- i , 9), regia via gradiebatur. Ecce autem extra quam
rct. Post aliquot vero dies nuntiis ad se ex parie putabalur latronum manus, ad interficiendum p a r a u ,
Inimiconim meorum venientibus, et ingenlem pe- viro Domini haud g r a U processione occurnt. Eranl
cuniam pro inlcrilu ineo sibi pollicentibus : c Duut, ctenim qui regi Dagobcrto insidias tetenderanl,
inquii, viiain meam succidant, t i cgo pro quovis eumque gladio in inguine inerso necaverant. Hi ergo
lucro terreno vobis cedens, iuitum foedus qtioquo viro Dei occiirrenles, animiqoe furorem vuitus sui
modo disstilvero. Si ergo hoino infideli?, ut falso deo ferocitate pandenles, prxlia vibratis intentant comi-

(2) Eadcm aubscripUo apud Bedam c l Wiilcluium. Acla concilii cxslanl partim apud Wiilclmum, par-
tim apud Spcljranmim.
 755 V I I A S. W I L r BIDI. 734
ntts hastlf. Quorum uutis qui quasi loco principis A qne foeda garru.tiate et feminea loqflacitate derisum
iuter eos habebattir, ezcusso qtiod manu tenucrat a b j e c i l . Ergo i n d y t u s herof, « c c i i s el o p i b t t s o m n l e x
lelo, militi Chrisli foedo ore conviciabatur : c Dcla- p a r t e p r i v a t u s , ad s u o s , p r o u t p o l u i t , i n t e r i u i q u o -
tor, inquietts, patrise pelulans c l moribunde vialor, r u m m a n u s sese c o n v e r t i l , a t q t t e i n b i s v e r b i s b r c v i
lu quidein jampridem Gallica sceptra violasti, ,lu a d e o s o r a t i o u e m f e c i l . c Non v o s , i n q u i t , d o m i n i
Cnllica rura |>essnmdedisli tu Gallicam libertalem
9 f r a t r e s e t filii m e i , n o n v o s haec quae n o b i s h i g e r i -
ni servituiem redegisli, cum lyrannum a nobis jaro l u r i n j u r i a t u r b e t , nec a v e r i t a l i s I r a m i t e quoqtio
olim exsiliatiun lua inslautia in regnum constituisti. m o d o p r o i t t r b e i . Prae o c u l i s s e m p e r h a b e l e : Omne$
Ai ipsius quidem crudclitas justissima morte punita, qui voluntin Chri$*o pievirere , a e c c s s a r i o I r i h u l a
te quoque utpote maximum suae tnortis anclorem, t i o n e m p a l i o p o r t e r e (// Tim. i n , 2). Verum l i c e t
te, inquam, eadem morte pttnienduni esse dechtmat. i m p i i a d t e m p u s p i i s p r a e v a l e r e v i d e a n t u r , l a m e n
Procumbe igitur, peslifer, procumbe, et digna u l - n o n s i c s e m p e r e r i t . Erit e n i m t e m p u s c u m et p i o -
tione mulctatus,eidem quani coiilra nos fovisti morti r u m t r i h u l a t i o p e r e u n i l a e t i t i a r e m u n e r a b i t u r , e t
fttccumbe.» Et Patercontra : c Si non jitre, inquil, i m p i o r u m s u p e r b a e l a t i o p e r e n n i t r i s l i t i a p u n i e i u r .
fcct cum regem regno injuste depulsum, qnantum in Sed ne t r i b u l a t i o v o s i n i m p a t i c n t i a t n agat, a n i m a d -
me ftiit, baeredilariae dignilati praefeci, et hoc ita M •eriiie quonaro modo cana patrum series multas per-
pencs se esse justissimi judicis aequitas habet, fatcor, pessa Iribulationes, per patiettiiam meruii, Deo j t t -
poenas juslae ullionis promptissime pendam. Quod si vante, vincere multiplices hosles. Nec id vestrae
neqnaquam hoc itt facto conlrarius, sed cuin jttre menti ullatenus volo abesse, neminem secundum
feci, velui ipsa mox innocenria mcirtis mihi testatur, Aposloli diclum posse coronari, nisi qui conlra dia-
eo libentius, si vultis jccidere, morii desldero, quo bolum studuerit lcgitiine decertare (// Tim. n , 5).
ine pro jitstitia occisum martyrii glorla coronandum Etcertehujus temporis ccrtamina parvipendenda, nec
fure considero. > Quibus dictis, ubi viderunl vimm itiulium diutina : per illa tamen aelerna felicitas et
lanta menlis constanlia nili, nimio lcrrore perculsi fclix aeternius regni Dei comparatur. Quam felici-
arma projiciunt, terrae procumbunt, viri vestigia latero, quaeso, fratres, aroate, eam desiderale; ad
osculis petunt, veniam qtiaerunt. Qtia ad suum votum cam tendiie atque ad cain pervenire t o u mentis
invenla ejus beuediciione diiati, viae prosperiiati inlentione satagite. Qnod si feceritis, profecto nihil
pontificem cum suis omuibus rcddunt; ipsi certo erit quare istiusvike adversa formidetis. > Vix verba
itincre pergunt. compleverat, Cum ecce in quornm manihus slrin-
38. Perveniens vir Dci Brittauiam, regi lilleras gcbatur, acriori furore ex ipsis verbis accensi, eum
quas ab aposlolica sede acceperat dctulil, el eanitn- C 1,1
lcnebroso carcerc vinctum detruseriint,
dem lilleraruin auctoriute subnixus, in conveulu ov. Oconslantia v i r i ! sic enim tui cordis, san-
iiobilium suaro causam viva voce defcndit, seque ctissime Patcr, hilaritalem in Uuta tua adversitate
faiso accusaturo ac iujuria degradatum libera pro- contueor, sic considero hilarem te esse solere, cum
teslalione ostendit. Rex aulero quanto illom majori omuia prospera tibi videbantur arridere. Taroen ,
veriuUs ratione vallattim agnovit, Unto se minori ne pietalis viscera in tuis filiis aliqualenus perdi-
veriutis ratione suffulttim iudoluil, moremqtte nc- disse videreris , eorutn polius quam tuis aeruronis
quissimorum iroitalus, maluii in sua pertinacia con- pias lacrymas impendebas : et curo te carcer tene.
tra aequiuiem perdurare, quam aeqttiutis ratione brosus involvcret, magts dolebas ab eorum auribtis
suam pertiiia&iaui mitigare. Hanc vero soi cordis vitae verba separari, quam te praesenUa corporeae
socordiam magnopere confirmabat anliqoorum dela- lucis spoliari. Interni etetiiro luroinis fulgore nitebas*
lorum inveterau discordia, duro ipsi quos ipsa jam qno carcerales tenebras pro nibilo contendebas.
repletos possidebat, vcnena stiae malignitalis regiis Quarc cum divinae lucis spleiidorero Deus in te
attribus iufundebant. Propria iuque rex ira cnecalus vigerc conspexerai, buroanis tenebris te neqnaqiiam
et seduccntium sc adulatione a vero distractus, litte- diu premi permisil; sed eisdem fugalis radiuni suae
ras apostolicipapaj tumido faslu despexit, despi- D l u c i s
q«am inhabitabas immisil. Ac quidem
4 k , m u i

cimdo irrisil, irridendo a se procul abjecit, ac in fa-
iituhim Dei itequissitoi delatoris criroen injecit.
Tanta regis indignatloue nonnulii clientes, iroo et
quique nobiles oppido permoli , unanima omnes
coolra beaium consplraUone insurgunt, ae multis
eum coiititmeliis afficiunl; el quo regiae majesuU
se ad plenum fidcies existere monstrent, indigna-
tioni ejus plene satisfacere cupittnt, et Dei boininem
a regis :onspectu avulsum carceris iroo delrudcnduiu
arripiunt. Ermemhurgis autem bononim omnium
perseculris, ethujus schismaiis indomabilis auctrix,
merilo. Nam quia pervigil aeUrnae luci U m iu n o -
ciis quam in «arceris borrore assisiebas, dignum
duxit sui luminis effusionem siguare, operibus tuis
et caligini tenebrarum nihil e s s e coromune. Haoc
lominis effosionem costodom v i g i i i a proteslaiur,
quae circa mediae noctis horaiu carcerem mire ful-
geolem non absque gcavi timore sese vidisse tesu-
l u r . Sed hoc lestimonio le non eguisse perpendii,
qui sanctiuiis luae merita o c u l o fideli altendil. BeaU
Petri aposioli carcerem cum luo poiius considero.
t e q u e s i b i a c c e p U liberatione evangelica i n lumics

sese in direptione illius mediaro immcrsil, cansulain ostensione comparari vcbemenler exsollo. Qtianquam
tcliqqiarum de ipsius coUo procacilor abstulit, cum ppst haec t t arcbangelica MichaeUs visitaiione ais a
735 EADUEUi CANTUARIENSIS IIONACHI 736
morus periculo libcralos, u l cunctis darescat, quod a
ris expognare ? qnitl loiies ei loiies ad virrcfotdum
gktria regni Dei simui cum ipso aaostoio sis coro- vincubt muus , et a te viucula quibos ex merito
1**10*. tuae praviUlis es vincU , non potius niuus? Collo
40. Intcr haec oxor praefecii Offridi, qui beatam jusli lora lua imponi verenior, quod ipstun jugo
Wilfriduin in custodia babebat, acerrimo langoore Clirisii subjcclum esse digna venerationc coniucntur.
rorripitur, jantjamqoe ad vilae extrema perdocitor. Ifanicae tuae manibos ejas inseri metuunt, qui iu
Jocet aiquidcm toto corpore debilliata, solotisqoe fovendis pauperibus eas fuisse exertas attenduni.
compagibos omni membrorum officio destituu: per- Tremcnies catedx pcdes ncxarc d e v i u n t , proptcrca
dito instiper senso contractis emortua nervis viscera
9 quodillorad pacem praedicandum vcloccs exstitisse
uuiiabani. Qnae res viro soo magni doioris et anxie- considerani. Omnes ergo vircs toas frostra d i s p c n -
Utis stimolos niagnae dcfeciionis c l borroris causas dis cum illum, quem nequaquam pcrmitleris, lor-
9

ingerebat. Quo infortunio motos virum Bei Ucry- quere contendis. Beatus aulem Wilfridus, licct car-
mosis qucstibus adiit; vincula quibus gravabatur ab- ceralibus lenebris involuttrs, quosqoe uroen adven-
soivit; ad pteutis affcctoto i o d i n a v i t , et eductom U n t i u m lomine verbi Dei, prout ei licuil, illutainavit,
ergastuio
v soae coqjagi medicum salatis adduxil. ~Ad- - _ edocoit,
— — - ac baptismaie ab omni crirainom labc i
fuil vbr Dei et mox Utrbas, quae ad fuuus mulieris daviu
vencrant, jossit amoveri. Hioc precibus ad Domi- 4 1 . Daec inlcrira rex, dom sais comitatus ad ex-
nom prxmissis aqnam benedixil, et benedicUm sn- oletiooera soae voloptaUs se quaque dcdocerct atque
per Jacentis corpos aspersiL afirabtle dicta I noa in magna bilariuie frena laeiiiiae Uxaret, eccc repen-
prias aqaa iitfirmaniis mcmbra l e i i g i t , qoam omoi tino lurbantor gaodia caso. Dom etenim regia con-
languore dcpolso,niulicri perfeda saniUs rediiL Quo jux tomens nimio fasto impieutis raptis aodet abuti
facto abomnibus qoi adcrant gratcs Deo consona vocc rdiquiis, illtco vioilex ira sobit. Siquidcra easdera
reddunior, ac merita beaU Palris non carcere, sed reliquias ferens,com sicot pcrdix aUcri mentc lasdva
oroai booore dignissima praedicantar. Ne autem gra- garriret, contigil ot roox replcU daemooio, sicuti
tia evadeadi carceris magis qttaro pieiaUs amore vulpecula, perdiu mente insana ganoiret: qncmque
duetus boc virtuUs signum ab aliqno fecisse p o u - stta prius pelulanUa volens coioil, bonc postmodum
relur, extra remanere noluit, sed diviniuUs lumine in sui corporis babilaculo noleus fovit. Uacc propter
frnituras quantocios carceralis coslodiae sepla revi- quibusqoe in staporero arrecUs accessit matcr regU,
s i L Coajox v e r o praefecU quae f a e r a t s a n i u i e do- fitrcntem iucrcpabat linjusmodi vcrbis : c Anne pa-
naia, p o s t paocos d i e s , spreto saecoto, i n serviiiom Q l e n t , i n q o i i , s o r o r , a n n e pateut vetcris commissa
ChrisU s a c r o e s t velamine i ddesignaU
esbxnaU. piacli 1? Wilfriduni tuis falsis criroinalionibus a s e d e
4 1 . Praefectus autem ex eo lempore servum Do- sui episcopatus pepulisti, et nunc vice m u U U in se-
mini in magna veneraUone habens, regi per nantios dem tui pccioris dxmoncm recepUU : nt per boc i n -
adilo d i x i t : c Per salatem et regnum toom te ad- teingas quid peccati iUo in facto commisisti. WuV
j u r o , qnatenus sacerdotetn Doraini Wilfridum a me frido sanctoruro reliquias &c coUo non sancie lobsti
diuUus detbteri ooo faeias ; qota fateor melius mibi etecce o l collum touro suodominio daetaou subderct
esse mori qnm in eo aliqutd injuriarum ulterius meruisti. Wilfridi sancUssima verba et beati Petri
exercere. Quod si hac adJQraUone despecta in lua auctoriute suffulu despcxisti; et ob boc da*mone
senieniia persisiere mavis, me simnl coro eo tor- cor luum possidente verborum luorom j u s perdidtstc.
ntenu el moriem magis suhire velle cognosce, qoam Wilfridus divinilaUs lumioc plenus carceralcs lene-
eom in lormenUs baber*. i Ad haec rex vebemenier bras pcr le in ds positus noo verctur; et tuus ani-
Iralas jossit sanclum dod in orbera suam Tbyra- mus daemooiaco furore repietus per boc jam nunc
ber (3) ad praefeclura nomine Tydtin, nipote fero- digntssima ulUone torquetur. » Rex aderat oppido
ciorem, praecipiens illt ot coinpedibos et vincolis conturbalus, et ingenli fororis tgne sacccnsus ^
forUter asiriclom arcUori cuslodiae manciparei. Qui n ium naribus qnasi furaum emiitcbai. Quem etiam
jttsfiioni conlraire non audens, virum suscipit, cus- m a t e r sua U l i voce e s i allocou : c Jam taadem, fili,
todiae trariii, vincuU fariL Verum cum iu boc ot U- jam t a n d e m raemor esto t u i . Cltio diviaa luam quam
garetor mioistrorum mauus daborarent, aut rupta n i r o i s diligts coojugem, ol cernis, afmgit, ct faleor,
ab ipsius corpore eadem vincula diSdilichatit, aut c r o d e m i b i , qoia b e n e promcrait U i i sopplicio fati-
certe coUigare non valentia diffusa cadcbant; et gari, eoquod d i a h o l i c a iadignatione sacccnsa, ser-
miro moderamine Christi eo minor in eom ligandi vuro Domini Wilfridum non Umoit miris afBkttooi-
potestas exsUterat, quo ad ligaodum bostilis feritas b u s i o s e c U r i . Qoapropler b a n c vmdicum s t b i i r r o -

linmanius saeviebat. Cndc illi niroium admirati, seJ g a t a m nc dubilcs, obsccro, proeter U esse coUaum.

rcgtotcrrore suaque vecordia in barbaricos tnotua Q u o d s i b a c corrigi s p o n t e coetempseris, cave ne

exagiuti, alia et alia vincula parant, connin suo, tua p r o p r i a corrigaris invitus. Ergo solve v i r u m a
casso bbore ftinditos consumcndi. Eia, libi ligandi e a r c e r e , q u e m n u l i i u s sui criniinis caaaa novimus

potcsUte sobiala qoid luris , manos insana ? qutd d c t i n c r i : ei si e u m in regno too aaaaere nolucrv.

Untopcre nitcris oppngnarc, qocra nunquam potc- jubc illum regno d c c c d c r e , n e si dioUus f e e r i l tentus,
(3) Willcimus $*tdlitem T*mP:r voi.it.
737 VITA S. WILFRIW. 738
luiiceom primo dimiltcre velis, cum fueris majori A csse non paieris? Ecce cum illnm a Cliristiania
posna mulclalus. i Istis rex ipse admonitus, annuit depcllis, ad paganos liberaliter i b i l , velis, nolis: et
ui carcerem vir sanctus exirel. Factum est, el e tc- qui limes ne quorumdam Chrisiianorum menlea luis
nebria lux mundo processii. Malens aulem servus Dei deceptionibus per ipsius conversalionem quoquo
booum pro malo quam pro malo malum redderc. modo evacuentur, longe qoam pulas per ixta eflicis,
oravii Dominum, et rcginaro confeslim daemonefu- ut integra provincia penitus tua dominalione p r i -
gaio aanitati restiiuit. vetur.
43. Hinc patriam cognataque ruradeserit, etvelut 43. Namque diverlil post haec ad provinciam
advena lerraa australes peliturus, eo veniendi iter aostralium Saxonum, qnae adhuc illo tempore paga-
invadit. Et cum Veritatis praeconia nulia qncant fal- nis adbuc cultibus insudabal : ibique verbum fidei
lacia violari, famulo Dei priiuo quaerenii regnum praedicabat, ei credentibus lavacrum salulis ministra*
Dei, nibil eorum quae vitaenecossitascxigebat.deesse bat. Erat autem rex genlis illius, Editwalh nominc,
valcbat. Unde conligit ut bunc euntem quidam non muito anie baptizalus irf provincia Merciorum,
Byrtwaldos, regia stirpe progenitus, magno cum ho- et rcgina nomine Eabe bapiizaia in sua, boc est
nore obvius exciperet, et aliquantisper sccum dc- provincia Huicciorum. Itaque beatus W.Ifridus, coti-
tcnlo quaeqne opus babebat beuigne iinpenderet. A i c e d e n l e , i m o multum g.utdeiite regc, primos pro
B

iuvidia diabolica diu impcndi fcrre non potuil. Prae- vinciae dtices ac roilites sacro fonte abluebat; pres-
dictuin etenim virum veneno suae perversitatis infe- byteri vero stti, caeteram plebem. Antehac enim tota
c i l , quoqtie militem Chrisii sua munificenlia cxutuin ilia provtncia divini nomiois et fidci erat ignara,
a se suisque ontnibus cliininarel cflcciL Eral nam- praeter regem alqoe reginam. Erat tamen ibi raona-
q- e fraler iEdelfrcdi rcgis Merciorum, qui sororem cbus quidara de natione Scottorom, noinine Diculus,
regU (4) Ecfridi habebal iu conjtigium. Timens igi- hahens monasierium permodicom in loco qui voca-
tur ne frairis aniinum offenderet, si eum qu. iralrem lur Bosanbam, silvis marique circumdaium; et in
conjiigis suae infeusum liabebat, secom teueret, non eo fralres quinqoe *al sex in bomili ac paupere vita
veritus injostiiiam, Witfridoin abjecil, non tamen Domino famulanles. Sed nuUns provincialium vel
absque conlumelia, ut per hoc sciamus eum non eorum viiam aemulari, vel praedicationem corahal
immunem fuisse in hoc facto a menle maligna. Nam attendere. Evangelizans aoiem genU episcopus, non
prius lam a se quam ab iEdelredo rege suisque uxo- solum eam ab aerumna perpeluae damnaliotiis, ve-
ribus, necne voluntalis eorum fautoribus iuultipli- rum et a clade infanda temporaUs interitus eripuit.
citer aflUcttts, injuriatus,
' , —§ w
roullis quoque
•
lerroribi.s Siquidem tribus annis anle advenlom
^ UI«|UHIVIII i t i w w « n u i v «»w » v »
ejos
. . .
in provin-
v
*
ad violaUouem fidei suae atque ad exprobratiouem i a nulia illis in locis pluvia ceciderat. Quamobrem
c

caibolicae et aposlolicae traditionis pro qua maxime fames acerbissima plebera invaserat, ac impia n e c e
impetcbalur incitalus, impulsus, nec prostralus, ad proslraverat. Denique ferunt, quia saepe quadraginta
uitinium cum dedecore pulsus est. simul aut q u i n q u a g i n U bomines iuedia uiacerati, ad
44. Omni ergo buraano frustratus auxilio, quo praecipiiium aliquod sivemare procedcbaut, el juneiis
tenderet, qito se verteret ad hospiUndum ignorabai: misere manibus pariter orones aut ruina periluri,
hoc solutn fiduciae prae se gcrens, quod a Deo nequa- aut fluctibus absorbendi d e c i d e b a u L Verum ipso die
quam deseri posset. Qua fiducia magnifice fretus, quo baptismura fidei g e n s soscepit, a d preces eximii
quidquid ei iiicomroodiuUs accidebat, suroroa cordis Palris, plovia serena sed copiosa d e s c e n i i i L Reflo-
alacriute perferebat: quoque magis adversiuiibus ruil i e r r a ; rediil viridantibus arvis annus laetus a c
feriebatur, eo amplios in opcra Dei toto stodio fcre- frugifer: siccue a b j e c l a supersUlione, anliqua ex-
balnr. Venit Undem ad curiaro regis cujtisdam, qui s u f l l i U idoloiatria, eor o i n n i u m et earo eitultaverunt
Kentwiiius (3) vocabatur : ubi satjs buntane susce- in Deum vivum (Ptal. L X X X I I I , 3), intelligentes eum
pius et bcne, veruro brevi habitus esu Nam qttem- qui verus est Deus, et inlcrioribus e l extcrioribus
admodum alias, sic et ibi daetnonis insiinclu femiueas r> se bonis gratiae ccelestis diUsse.
passos est iras. Siquidem regia uxor soror crat 46. Antisles quoque, com in provinciam vcnissct
Eriiiemburgis, malontm fere oronium qucc conlra tantamque famis pocnam ibi vidisset, docuit eos
virum Dei fiebant auclricis. Ilxcigitur asua uxorc[/. piscaudo victum quaerere. * Nam mare ct fluinina
sororejin menlismaliguiialc uon roinor, beatumpne- corum piscibus abundabant, sed piscandi peritia
sulemjroullisconlrarielatthusanlictum a suis omnibtis genii nulla, nisi ad anguillas tanlum inerat. Bcti-
expuiit. Qtiid diaboli furor imroanis, quid lanlopcrc bus igitur anguiliaribus undcquaque collcctis et ab
adverstts famuluro Domiiti saevicndo vagaris? quid ei homtnihtis anlistilis in mare niissis, meritis sui
laqueos tuae fraudis innectcre tcntas, el lentando Pairis divina sunt largilate adjuti, ceperuntque di-
illum variarum calumniarum tempestale faligas? vcrsi gcncris pisces trccentos. Quibtis trifariam
quid cum ab buntani cordis acdificaiionc flcctere n i - divisis ccnluro in opus pauperum dispendcruiit,
ieris, et oh hoc Christiaiiorutu socielati conjutictuui centum cis a quibus retia acccperant contuieruitl,

(4) Oidridam scilicel, quae t i i tolaiium Elwini fra- (5) Hunc locnro inlacttiro praetermisit Willelmus,
trit occisi EtJtetrcdo nupterat , pacem inter maritum a Fi idegodo cxposilttm.
tt fratrem component, e x Wiliclmo.
739 EADMERI CANTUAltlBNSIS MONACIH 740

ccnium in soos retinueranl. Quo beneficio A ckbuii,eodcspecto , ab eisdeiu bostibos mori, q u c i

tnultumanlistes coromninm i n sui converiit amorenV. prius eodem sibi faroiliariter accepto meruit felici-
e l eo praedicante flducialius coelestia sperare ccspe- ter atus dilioni subjiccre. Ipsa aulem hora qua ipae
runty cujus minisierio terrestria bona ceperunt. rex gravi bello in Pictorom provineia premebalnr,
47. Quo tempore rcx Elidwalh donavit servo seryns omnipoteotis Dei Wilfridtts io Suth Saxo*
Domioi terram octoginta septem familiartim, voca- nia sacris missarum celebratioiiibus intendebai.
bolo Selesei, qood Latiue dicitur Insula vituli ma- Curoque dicto Snr$um corda, resnondereiur : Habe-
r i n i , ubi auos homines qui exsules vagabantur, re- mu$ aH Dominum, raptos io mciHis eicessum vidit
cipere posseL Hunc ergo locum cum accepisset ecdem momento per spiritum Dei Ecfridum capita
episcopns Wilfridus, fundavit ibi mouastcrium, ac esesum morti procombere. Qna visione perierriius,
rcgulari vila instituil, maxime lamen ex iis quos majori est per motlicom terrore percuUus. Nara,
secum adduxerat fratribus. Quod monasterium cum seqtienlia missx prosequerctur, et vn pnefa-
nsque hodie soccessores ejus lenere noscuntur. tione Per Ckrielum Dominum no$lrum dicerclur ab
Attamen sedes calhedrae cpiscopalis in Cicestram ipso, aspcxit, ct ecce duo maligni spiritus auimam
poslea mutata est. Inclylus autem Pater Wiifridus regis attle ipsius oculos iniserahiliter attulerunt.
illis in partihns annos quinque, hoc esl usque ad B borrendo gcmiiu suspirantem sccum ad i t t -
itiortem Ecfridi, rr.Ira sanctilate el prudenlia pnc- ferni clauslra l u l e r u n L lllico Accam presbyler
ditus, officium episcopalus omnibus valde charutf et soum vocavit, et ei cuncla quae viderat enarravH.
honnrabilis adininislrabat: ad qtiem illi rex cum Ad quae presb}ter vehemctiti slupore altonitus, v i x
prxfata posscssioiie omnes qtiae ibidem rcperiae illius verbis audilum palieuter credere p o t u i L
suut facitliates cum agris et hominibus donavil. ittstus autem diom el horaiu regiae interfectionis
Oinucs flde Christi imbulos ttnda baptismuli l a v i t : notavit, et eam ipsam fuisse post aliqoot d i c s reJ
inter quos servos ulriusque sexus numero ducenlos gestae altesiatio comprobavit.
quinquaginta toplizavit, quos u l baptizando a scr- 50. Fama igitor circomqoaqtie regis obilom de-
vilule diabolica liheravit, sic etiain iiherlali do- noniianie, veioci relatu ad aures Tbeodori metro-
nando bumanae jugo servilulis absolvit. poliUnx scdis anlistilis perveuit. Qui deliclum qi:o I
48. Post hxc, cum Cedwalla, qni nb exsilio roe- jam oiim in famulum Dei comroiserat, consenliendo
ritis c l Interventionibus beati Wilfridi fueral rcvo- vidcliccl cuin lanlis perturbalionibus, ut praefaii
calns, regno politus esset Gevissoruin, Vectain i n - sqmus, injuste afiligi; boc, itiquam, deiictuin hu-
subra bello capere, ac expulsis indigcnis homines ~ mili saUsfactione corrigere volens. misit propter
suae provinciae cogitabal cidetn insulae subsliluere. eum, el ad se hoiiorifice perduclum u l i t e r est allo-
fuerai autcm cadcm iusiila eatenus idololatriae de- cutus : i F i l i , imo virtutum meritis sanctissimc
d i u . Ubi vero ad ccrUmen ventum esi, voto se Patcr, ego qui ad hoc prae caeteris constilulus eram,
memoratus princcps, quanivis nondutn in Chrislo ui oiitui iujusiiiiae quae in.hoc regno emergere pos-
regcncratus, astrinxit, quoniatn si victor insttlaro sei, obviarein; propria fragilitau suhaaus, p l u r i -
ccpissel, quarum cjus partem simul et praedic mis libfconira jus adversanlibus, falcor, mullum
Chrislo Domitio darel. Quod ipse vicloria ustts peccando consensi. Sed mibi culpam fatenii et i n -
laliter solvit, ut hanc beato Wilfrido utendam pro litno corde pcenilentiam agenti pius, qttaeso, veniae
Domiuo offcrrct. El quoniain roensura ejusdcin in- largitor assiste. Ultima ergo mex, sicut tu ccrnis.
sul«c, j t i x u xslimaiioucm Anglorum, famiiiarum est nunc insUni lempora vitae; ac per hoc quod depre-
mille duccnlarum, dau est antisliii posscssio tcrme cor annue, ei, suppliciler a me postulatus interccde
famiiiarum trcccnlarum. A l ipse parlcm quam ac- pro me.» Terrilus his verbis Jesu Christi Domini
cepii, commendavit cuidaro de clcricis suis, cui no- servus, rcspondit: «Et quidem multis mc tribula-
men Bcrnuinns, qui erat filius sororis ejus, dans tionibus le consenlicnte afflictum, paslor vencrandc,
illi preshyleruin nomine Hiidilam, utrisque praeci- f) non nescio. Absit tamen, absit u l hoc te quavis ma-
picns, qualenus in ipsa instiia quthuscunque vale- litia inductum fuisse crediderim 1 Verum, ut au-
rent, vcrhitm ac lavacrum vitae miuistrarent. Qui tumo, ea potius iutentione id fecisti, qoia volehas
minislcrio praedicationis assumpto, merilis el intcr- me per ipsas iribulaliones in patienUa exerceri ;
cesstonibus bcati Patris suaque inslanlia,Cbristianx quatcnus anxietatibus actua, per iier patienliae
fidei jtigo prxfatatn insulant suhjecerunt. possem perfcctionis culraen atUngere. Quapropter
49. Auno iiicarnati Verhi Dei scxcciilcsimo oclo- multo magis tibi pro tua bona intentione grales
gcsiino qttinio, cum Ecfridus rex Nordaiithurobrorum agere debeo, quam tu apud me inde veniam quav
lcmcre exercitum ad vaslandaro Pictorum proviu- rere : prxsertim cum nunquam venia rile pelatur,
ciain duxisset, hostibus fugam simuUntihus, in nisi unde aliyua offensio contracU essc p u u t u r .
augustias inaccessomm montiuro est perducius, Sedquoniam le circuuiquaque oculatum insur cos-
atque cum roaxiina sui cxcrcitus copia, quam sccum lesUs animalis esse non nescio, perspicaciter atque
abduxcrai, cxslinclus. Et qtiidem juste, qui curo subtiliter quar sunt videnda te considerare per-
virum vitx nullo pacto in amicitiam suam vel in pendo. Ea propler si puus te, Palcr dilcclissime.
jura potestatis su.c dignaluscst adroittcre, mcrito aliquid peccaU conlraxisse in iis quae conlra me
7J1 VITA S. W .FRIDI.
fieri coosensisti, qaanlom mes mente libens indul-
geo, et iudulgens etianv super te miscricordiam j u -
dicis venire supplici devotione deposco. i Ex boc
finnissima sanctissimaqoe inler ipsos vencrabiles
viros pace fundala, pasloraii auctoriute mutuo
seseCbristo conciliavere, et laeliiia spirituali j u - et celeriler per eos regem, pace discussa, in iram
cundanles, quae Dei sunt unanima assertione tracU-
vere.
5 1 . Praeterea Tbeodoros roisit litteras Alfrido, qni
i n gente Nordanhumbrorum dcfuncto Ecfrido funge-
batur : in quibus sibi rhelorica facundia snasit et
persuasit, quatenus beaio Wilfrido ex eorde amicos
fieret, eomqoe io sede Ecclesiae soae, de qua injusle
depositus fuerat, bonorifice reciperet. Ailreeo (b)
etiam regi Merciorom, necne qoibosdam aliis super
eodem negotio mandavit, quibus ea Je re mandare
non incongruum judicaviu Qui omnes una com re-
gibos mandatis pari conseiisione faventes, molta
cordis alacritate nobilissimom Domini famulum sese
in propria recepturos remandavere. Quin etiaro rex
Alfridus nuntiis a latere suo directis, debito vene-
rationis obseouio viruro revocarc praecepil. Regali
ergo inviutione, nec non pontilicali praecepiione
conventus ad suain eeclcsiam rediit. 0 quam felix
iile dics omnibus per id locornm commanentibus
evstitit, quantamqne meutis laetiiiam cuuctis in cir-
cuilum populia babiUnlibus allulit, qui bcatum W i l -
fridtim ab exsilio revocalum primus videre prome-
r u i t ! Quishqjus laeiitiae formam plene capiat? quis pro libitu,. non pro ratione staluerai, nullo paclo
eam cordibus aliorum per sui oris ofliciuih iufundat?
Crebra monachorum examiua obviam Palri procc-
dunt,clericorum agmina cnm tolius frequentia plebia
suo pasiori cerutim occorsare contendunt, et om-
nes elata vocc Dominmn benedicentes cum susci-
piiinl, ac in ccclesiam ducunt. ln qua ille roboratus,
et a qua posl modicum climinaiis quae censura
aeqiiiutis aufcrri debere monstravil, quidquid ter-
rarum aut rcdituum juri ecclesiae compctebat, brcvi
recuperavit; nihilominus quoque divinitalis verba
subdilorum cordibus quolidie per illum infunduntur,
et in ei$ fons aqnm $aiienti$ in vitam eeternam [Joan.
iv, 14) exoritur. Chrisli fldes cum oonorum operum
redhibitione recalescit, opus aulem perfidiae ei ma-
hgnitalis ubique frigescit. Quamobrem pax sinccra
cordiuro, tranquilla opulentia rerum, alacriUs ma-
gna in Dei scrviiium, jucunda delcciatio, delectabilis
jucundius processit in Doroinum : qme omnia ma-
gnam contra ipsum invidiam diaboli conciUverc.
Vcrum miles Christi jam hcne inslructus armatura
vcrbt Dci, jamque plurima expcrtus teiilamcnla dia-
holi, quo in bello excilalior, eo ad dejicicndum
diflkilior crat : moremque forlissimi bellaloris i m i -
latus, non modo sc scd ei suos commilitones ho-
sietn caedemio dextra laevaque protegcbat. Sicque
diabolo impeneltabilis, pcr quinquenmuui iu sui
sUlus dignitate pertnansit.
52. Sed, o iiiextcrminahilis invidia diaholi! o vio-
(6) Uas litteras refcrt Willelmus uon Umen eas quas Tbeodorus ad Aifridum direxil.
743
leuu damnatio ejos I et quam difllcile ad subterfu-
giendum cx consuetudine admissum jns posscssio-
nis ejus! Dum enim viro virtulis qnid novi in pacis
subversionem objiceret non invenirei, antiquarum
disseiisionum persuasores in prislinos moius excitat,
contra pontificem armat. Nam, verbis dclalorum
accensus, in varias et mulliplice* posscssioncs ejus
coepit sobiu cupiditate aestuare, et eas j n r i ecclc-
siarum, quibus datae fuerant, non jnre auferrc. Cni
qooniam Wilfridus episcopali auctorilale contraire
non timuit, gravi contra se regem iracundia inflam-
mavit. Unde factum esl ut rex ilium onmibos sois
spolialom a regno suo pellere proponcrel. Ad quod
peragendum ut arc|iiepiscopum Canluaricnseni pro-
posili sui exsccutorem haberet, opposuit illi quod
sialuu pontificum ipsius sedis nonservarct, etprae-
cipue venerabilis Theodori, qui nuperrime v i u dc-
cesserat. Et quoniam nefas erat illum cpiscopuiii
Anglici regni in auclorilate haberi, qui stalutis Caii-
luariensis episcopi vcl levitcr contraire audcret,
Wilfridum sese hac dc calumuia non omnino excu-
sare valeniem in regno suo episcopum csse nolebai.
Siquidem Wilfridus ea staluU Tbeodori susci-
piebai, eisque debium obcdieniiam exbibcbat, qoae
a caoonibus instiluta el pritnis atque postremis ar-
chiepiscopalus teinporihus sui in pace constituit:
verum ea qnae temporibt s intermpta pacis, u i feriur,
suscipere, nec eis asscnsum praebere volebat. Qua-
protpier quasi iuobedientiae et coutumaciae macula
contra sedem totius DrilUnhe matrem in eo rcperU,
pristina esl aucloriute privalus, et apud Birtvaldum
arcbiepiscopum, qui Theodoro successerat, pro
uegotio accusatiis. Abjectus ergo ad fidelem ami-
curo sunm rcgcm Merciornm nomine Ailfrednm
seccssil: a quo gloriose susccptu^, stib protectiono
Dei et illins aliquanto tcmpore conversatus est.
53. lutcr hxc rogalu rcgis Alfridi Birlvaldus ar-
chiepiscopus pncccpit gencrale conciltum episcopo-
riint l< lius Briliantx congrcgari in cajnpo qui dici-
lur Easlrefcld. Ctti concilio til Wilfridtis suam prae-
senliam exhibcret mandalunt esl, simtilque promis-
sum omncm se jtislitiam de injuria quam sil.i
querebatur illaUm rcccplurum, si tamen iujuriam
sibi faclam ccrU ratione oslemlerc posset. Quid
plura ? venil ad synodnm, scd ncquaqttain invenit
jus sibi promissuni. Qnidain enim episcopi, regine
volunUli favenles, mox in concilio virum Dci falsis
calumniis exagilare, et quibus polcranl contrarie-
lattbus perlurbare coeperuut. Cumque ea quae ohjc-
cerant, nulla veriute subnixa probarc valcrcut;
tandero suis objeclionibus id adjecere, illuui dccrctts
Caiitnariensis archicpiscopi Thcodori miuime parerc.
Quibus ille : « Dccrelis, inquit, vcncrandi Patris
Theodori, quae in pace et canouica auctoriiate pro-
niulgavil, conscicnlia tcstc dcvota mente subdi,
743 EADMERI GANTUARIENSIS MONACIH 744
e i s q u e (nt j u s t u m est) per o m n i a o b t c n i p e r a r e v o l o , A d i c e b a u t ) i n Dei servitio solura conTersari. quara
et seeundum ea judicari pro ratione nutlatenus al>- insudantem minSsterio pontificali jurgiis bombaum
aao. Attamen, precor, inihi dicatis quidnam sit, quotidie fatigari. Sensit prudantia viri bojusfnodi
qaod Jam per phirimos annos litteris ab apostolica consiliura quali de fonte manavit : et admiralua
aede directis inobedientes existitis, et tantopere me fraudera iliorum» tali omnes oralione coafuiaT u
accosaiis, qnod eas institutiones Tbeodori non rc- « Virtus, ait, veri consilii quae numeratur in septcjn
cipio, quas ipse non auctoritate cauonica, sed dis- donis Spiritus sancti, nibii in se dupiicilalis admit-
cordia dictante composoit, ut vos ipsi optime IM> t i l : ac sic quo simpliciori fonte procedif, eo lcetini
stis. i iu animo famuli Dei quo suscipiaiur, liherius inve-
54. Ad quoe cum yerba penitus ratione carentia nit. Vestrum autem consilium,quod simplicitate S p i -
turbato murmure jacularentur, juvenis quidam cu- ritus sancti carere quivis iotelligere potest, tanto a
riaiis, viro Domini bene familiaris, cJrcumstaniium me longhis abjicio» quanto ex iis qtue In me primo
multitudini sese immcrsit, ac ad illum perveniens congeasistis onde procedat aptios video, Meudacia
ci totius tumultuantis concilii causam aperuit, ut nempe qoai contra me malitiose composeistis, noa
sibi providcrel s u a s i l : confestim per viara quam potoereot cx se procreare donum Spiritas veriiatis»
venerat clanculo curiam rediit. Praeroonitus igilur B Quare secundum consiliom Veruro proprii censura
et prarrounitus relatione fidelis aroici, tanto constan- judicli me gradu sacerdoult non dejiciara, «ptU fa-
tius scquitalis sibi defensionem adscivir, quanto et tepr quod, licei inolgnos, opera larocn poniincaiu
ipsos judicca suos scienter contra justitiara agero non mediocriler digoa adjolus Domiui gratia feci.
scivit. S u t igitur inler verborum jacuia securus, Hinoest, quod ecce per annos quadr.giiiU mieme-
quoniam suae liberus cooscientiae fuerat ei dextra ratae fidei vcriutem quibus potui prsedicavi, et coa*
Isevaque iropcnetrabilis moros. Qood obi compertom tradicenies iavicU ratione devici, deviclos ab omni
babuere, quem verbis soperare neqoibant, i n j * tis veriuiem doccndo errore correxi, correclos lumiae
minis ad soom vdle detorqoere qua*rebant. Quibus verbi Dei perlustravi, ac membris Ecdeaiae. Cbristi
cum responsa dare ad illorum v o u miniine vellet: copalavi. Haec Umen non ego, sed beus ipse per
€ Scito, inquiont, quod justa damnationis sententia me. Ritum insuper eccJesiasticae observationis m o i -
punieris, nisi cito ea quae tihi sunl objccU dato re- tis per Augliam locis Scoiica tradltione depravatum»
sponso deleveria. i At iile : « Ad majus quod mibi apostolica fuitus aucloriutc, correxi. Haeccine alia-
a vobis objecturo esse lolelligo, sciiicet me decreiis qoe perplura, qtiorum inpraesetili reminisci piget,
gloriesl Cantuariensis Ecclesiae praesofis nolle' pa- < * nierocraui, ot qnasi legum proditbr patriaeque
c
h

rere, )am respondi; et bocipsum, si vultis,iurum nusquam tutus esse p c r a i t u r ? Pr«ccptU

iteromque respondeo, quod ejus canonicis institu- «postolicae sedis, quae me Jam simili injuria
M U e m

tionibua per omnia subjici volo. i Qtue verba frau- accusatuni atque damnatom excusavere, et a l M o i u -
dulenU roox callidiUte ex ore ejus rapueront, et loro esse coosiitocre, obtemperetis, si nec pro amo-
boe ejus dixerunt canonicum instilotum esseut re, nec pro timore Dcl quietom esse permiiiere vol-
siiperbi et inobedieoles deprimantur, humi)es vero lis. Sed, u t pulo, illa pnecepta aut obliii estis, a u i
et obedientes extollantur. « Tu autem el contra do- cerle sciU atit cogniu pro nibilo ducitis. Quapro-
minos toos in soperbiam es elatos, et nihilominos pter licel senio sim confectus, re Umen vera nove-
archiepiscopo too inobediens comprobatos. Qtia- riiis me Romae coram apostolica sede prebaturum
propter aequa ratione judicatura et statutum est ut esse calumnias, quas roibi pro regis indignatione
omnibus tuis spoliaius, elationia et inobedienliae iroponitis, veras non esse; nec minus vere me prae*
pomas exsoivas. i Quo audilo borror et ipsos ini- dicaturum esse sciatis, quali studio sacerdouie m i -
micos ejus invasil, dicenics iropium esse, viram nisteriuin geralis, qui magis vullis injuslitiae homi-
quaquaversuro nalionibus bonorabilem sic absqoe num favere, quam justitiam Dei tenere. Quod saUs
ulio certo crimine omnihus suis spoliari. Uttde rex •) est^manifestum, dum me, contra aequuro et verum,
et archicpiscopus, a nonnullis inlerpellati, monaste- lauto sludio irapugttalis, qoera veriuU et jnstitba
riuin qr.od ipse beatua Wilfridus in HRfpis (ut su- studere aperla ratione vide:is; el insupcr nihil ad-
perius dixirous) conslruxeral, ei cum omnihus quae vcrsi pro iis, quihus rae accusaus, conscientia leste
ad tilud pcrtiiiehant conccssere, ca conditione pro- raeritiim ad boc tentatis perdticere, ut contra jtts in
posita, ut iilic quietus sederet, et absqne liccntia meipsura sententiam damnalionis edicam. Sed bac
rcgis scpta monasterii non exirel, nec curaro episco- in re noveriiis quod vobis neqttaquam consenliara,
patis oflkii ulterius adininislrarel. sed fiducialilcr appello sedem apostol cara. Verum
55. Hac igitur mutali judicii cleinenlia coraru auiem qttisquis mecutn agere vult, a roe hodle invi-
omnibus accuralo sermone exposiu ad hoc labora- latus mecuin illuc ad judicium pergal. i TaUbos
turo est, et Wilfrido quasi ulile consilium daltim, vcrbis rcx in iracundiaro vebeinentcr accensus. vio-
qoatenus ipsemct pro pia suhscriptione se degradari lenlia sui cxercilus cum opprimere, et ad subcuo-
ab ofllcio episcopali eligeret. quo libcr a turauliu dum judicium sutim cogere cogitabal, si arcbicpi-
sjccularium contemplationi vitae cceleslis inlendcre scopi conseustim in hoc poiutsset babtre.
pussel: pr.Tscrlim cuin ei felicius esscl privatira (ul 56. Post barc conctone soluu vir Doroiui ad regeai
 745 VITA S. WILFRIDI 746
Ailredmo rediil, c l lolins ncgolii siimttiam sibi a p c - A rrpulsus. Undc etiam (aiili aptid etmi hahituscst ut
ruil. Qni lanlx fraiitlis maligHitate slupcfaclus, i n - ipsiim in concilio quod cotigregar.it cpiscoponim,
juriam d illalam vcheuicnlcr indohiif. Alfridus qtiia nipoic virtim incorrnptae fidci cl aitimi probi, rc.«i.
Wilfridum ad sutim valle tractarc tton poluii, no dcre procipcrcf. Quihus auditis, omncs una ctim
lamcn in hac p:trle uihil possc ptilarelur, disposuil ipso summo ronlinVc dixcre, virum l uiUe auctori-
ra qnae ipsc servis Christi ad victnin paraveral lalis, qtti pcr qusdraginta propc annos cpiscopatu
omnino couvellerc, dissipare, dislrabere, cl cum fuoclus erat, nci|iiaqtiam d.unuaii tlchcre; scd ab-
ipsum locum hahilaiiotiis eorum pcnilua descrtitm soluttim ad patriam, ulpole iminuneni abomiitcul-
cfOccre. Al ctcnitn disposilio jtidicis qui humaiio pa, citui bonore rcdiic. Scriptum csl igitur regibtis
fuxori ccdcrc n c s c i l , loctim famulorum suortim in Anglornm iEilredo et Alfrido, ut $i anatliciuaie plc-
manihus pcccalonim neqiiaqnani ire pennisit. Dc- cti nollcnt, illtim stii cpiscopatos scde rccipi absque
uique Paler Wilfri l u s priusqnam cnndi n<>mam relraclatiow? fjccrenl, eo quod ipsiim iitjuria depo-
itcr arripcrcl, nd loctun venil, fratres nt se pcr siluiii csse omncs ratitm habcrenl.
omitia Deo comiuen l.nmit ndmontttt, c l nc hominis 58. Post haec famuhis Domini inagnis sanctorum
Sram limerenl magnopcrc Jussil, diccns, uil pcniltis ^ reliqttiis locti|detaius, el mulla mttlloritm vcner^a-
eis posse nocere, si Denin prolectorem mcrerenttir tione pcrfuncttis ct cxhilarattts, palriant rcmcandi
haliere: habereul aiilcut, si cuin verc diligercut, viain repeliit. Cuntque in partes Oalliarum d.vcni»-
eiqne semper sinccro cordc scrvirent. At i l l i verbn scf, suhita trifirmilate corripilur. Qtia crcsccute,
soi Pairis obedicnifo susccperunt, ei in Dco coutra tanto dolore vcxatur ut cqtto minime vcbi valcrci,
omnes adversarios Denm proteclorem habcre merue- scd ininistroruin manibus in grabalo portarcttir.
runl. Sicquc delatns in Mchhin' civitalcm Galliae, qualttor
57. Cum auieni beattts Wilfridns Romam venis- dichtis ac noelibtis similis moriuo jaccbat, halilu
sei, magnilico tam a Joanne apostolicae sedis an- sohunmodo pertcniti viuc sc fundittts stibtractum
Itstite, qoato c l a populo Komano susccptus est. non csse demonstratts. Ctun vero ila sine cibo ct
Adventus autem sui causa cum coram aposlolico poiu, sine voce et audilu quatridiio perscveraict,
tiiuliisque cpiscopis vcnlilari dcberet, praesentibus quiula ilemttin die ctim jamjamquc inot itttrus a suis
accnsaloribos s u i s locum sese defentlendi acceptt. plangerctur, sanclus Miehael archangelus a Domino
Itaque snrrcxii, causnin sttain coram omnibus (7) niitiitur, per qttcm saniiati prisiinim restitunlur.
t . h i i ; qitod dixil, sic se babere firma veritaiis ra- Cni Patcr ititendcns, ac velut oplimc coguilo pro
tiune prohavit. Unde communis judicii senlenlia C pnssc suo vtillus alatrilalc adgaudeus, lacitns jace-
virl Dei iiinocentia comprobalnr, atqtie nccusantiiiin bal, <|uiditam sibi diccrc vellct opcrietts Sfatisiti*
falsac cahimniae rcprohanlnr. Stiper hacc qunqiic quc angclorntn princeps linjiismodi vcrba viro locu-
venerandtts papa Joanncs a cunctis cxoralur, q t i a - tus asscritur: t Wilfride, conc.vis dign ssime, sur-
:

tcnus opostolica sanctiotie, ctjustiiia jtisti dehito gc, quid jaccs?nam liccl inler civcs ccclorum n u -
honore sublevctur, ef iujustitia ei resistentittm con- tticrcris, tamen proptcr oratroms filioruni itinnint
grtia damnatione preniattir. Jtivit aulem causam hoc lcmporc non moricrts, pnccipttc per incrila ct
iltius leclio syr.odi vcncrabilis papae Agalhonis, quae inlcrce sioucs beatac Mariae geniiricis Dei et pcrpc-
qiiondain in s u i pracsctitia (sicul diximns) acla est, l n x Virginis. Oravit enim pro le, proplerea quo I
cunt in consilio episcoporum ipse medius rcsitlercl. qtuedam opcra sibi placucrint facta pcr tc. ScU
Nani cuni, rc exigcntc, synodtts eadem jtissu p a p x nempc qnid opcris Pctro feceris, quidqoe ipsius
legcrclnr, ct coram nobilibus plebisque frcqticntia- fr.tlri Atidrexconstrtixcris. Quaproptcr nitnc quiilcm
d t c b n s aliquol rccitarcmr, ventum csl ad ctim locttm, a morie rcvocahcris, ac vilae sahilique restitueris,
ubi scripttun e r a l : * Wilfridus, Deo aniahilis, cpi- sed paratus esto, quia post quadrieniiiitm rcdicns
scopus Eboracae civifatis aposlolicam scdcm dc sua visitaho le. Patriain vero pcrvenicns, maximam
cattsa appcltaus, i et cailcra qnae supra posuimus. ' possessiontim tttamm, qiwe libi sunt ablatx, p o r : i o
Q i i o d tthi lectttm, slttpor apprehendil audientcs, el ncitt recipies, alquc in paco tranquilla vitam lermi-
sileitte lectore coftpcriint alterutrum rcqttirere, quis nahis. > Quihtis tlictis, visio angeli colloquenlis r.b
ille W i l f r i d i i K c p i s c o p t i s essct. Tum Bonifacius apo- cjus couspcctu clapsa esl. At ille prolinus ac si de
s l o l i c i papae cousiliarius, et alii perplutes, qni cum gravi sotnno expcrgcfactus sorrexit, sedit, apcrtis-.
lemporihus Agalhonis papac ibi vidcrant, diccbant que oculis circa se cltoros psalienttum fleutiumqno
ipsttin esse cpiscoptnn, qui accusatus a suis, alqtic fratmm aspexit, ac modicum siispiraus, itbiii.mt
a scde apostolica judicandus nupcr Romani advenil: essel Acca preshyter itilcrrogavit. Qni statim vnca-
qui jamdiidum, iiiqniuul, aeque accusalus htic a d v e - tus inlravit, el vidcns cum inclius habenlcm ac loqui
niens, ntox amlita dijmlirttaque c a u s a ei c o n t r o v c r - valciitem, flexis genibiis cnm omnibus qui adcrani
Zi\ ulriiisqiie partis, a bealae inemoriae papa Agalho- fratribus Deo gratias cgtl. El cum partini conscdis-
ne probatus est coulra fas esse a suo episcopatu scnt, ac de supcruis judiciis trcpidi alitpia confalai-

(7) Epistotam ejus Joanni papae in sni purgalio- eminentistimit Eihelredo regi Meniorum, el Alfridv
netn oblaiain rcfcrt Willelmus : nec nott liiteras regi Deirorum el Berniciorum*
Joamiis papae in graliam Wilfridi directas dominit
ParnoL CLIX. 24
747 KADMEIM CANTUABIENSIS MO.NAClll
lari coepfcsmi!, jussit ponttfex caieros ad horam ^
egrcdi. IVbioc a<I Accam prcsby crum conversus,
n,u:cque vuterat ordiitc rctulil, tremenda illum adjn-
rationc roiisiringens, nc dum buie viiae supcrcssct,
cuiquam iiomini visioucu ipsnm ediccrcl.
59. Convaluil igilur cpiscopus cnnclis gaudcn-
tibus, cccploque ilinerc Brittaniam venil. Epistolis
autem quas a Romanae sedis antislite accc|ierat in
convcntu nobiliutn lectis, Birtualdtis archicpiscopus
ct jEilredtts quoudam rex, lunc aulem abbas, eis
libeutissimc faverttnt. Qui vidclicet jEilredus acci-
itim nd se Cocnredttm, quem post se regem feccral,
liorlaltts cst u l servutu Domini ex animo sempcr
i oleret, eligerel, foverct el contrn omnes advcrsa-
rios indefcssus ei propugn.ttor existcret. Bex aumiit.
Alfridiis vero rcx Nordniihuinbrormn, sicut rcgni,
sic el indigtia.ionis fraternae malens sticcessor esse;
qnam jussioni apostolic»e deposilo rancore mentis
assenstim praebere, ambagibus quibusdam objeciU
nitebaturostendere, sibi penitus noncsse possibile
qnod praecipiebalur explere. Verum omnium secre-
la cordium scrutans sap entia Dei ncquiliam cjus
attendil, atCendetis examinavit, examinans dammt-
vit, ac corpus illius acri doloris invectione sic dcbili-
lavit, u i prolintis Iccto recipereltir, et omni pene
inembroruin omcto deslituerelur. Qtii cum se mori
cognosceret, adliibitis testibus promisit, quod si
Deua vitam sibi concederei, el jussis apostolicis
vellet obedire, et Wilfrido omni tempore inclinaius
cxisterc. Scd ipse qniilem sine retractatione a vita g
recessit, et Jalulfus quidam ei in regnum successil,
praedecessorcm suutn crudclilatc cl cordis obslina-
lioue praeccdcns. Nam sanctus Witfridus ad ejus
curiam de Itipis venicns per nuntios an paci acquic-
sceret inquisivit. Quibus ipse pro anliqua et insila
sibi neqttitia dure respondens:« Per meam, inquit,
salutem juro, quia uisi infra spatia sex dierum meo
reguo deccsscrit, qttoscunque de stiis invenire po-
tcro, vila privabo. > II.cc propler, facta conjuralione
contra eum, regno quod duobus inensihus lenuit
depuisus est. Post quem regnanle Osredo ftlio Alfri-
di, cum synodus essetcoacta juxla fluvhim Nid, post
aliquantutn utriusque partis conflictum, landem
cilnctis faventihus bealus Wilfridus in sedem suae
ccclesiae receplus est (8). Cujtis familiari amicitia D
rex Ofredus magno aflcclu copulatus, per omncs
iinperii soi tcrras praccepit, qualcnus nemo illi in
qnolibet ncgotio contrairet, sed sieut famnlo Dei per
omnia oinnes oticdirriil. Quod faclum esl. Siquidem
qitatuor annis qtiibus ipse Pater supervixit, nemo
qtti sibi cotilradiceret fuil, non qttisqtiam stia dicto
spcrnere, non sinislre vel Icviler auJebnl iuicrprc-
lari. Omnis enim invidia qttaquaversiim tnm amo-
10, tum timorc jacebat oppressa. Ipse Patcr quod
sui ininistcrii cura pclchal, circitmqiiaqiic fiileliter
cxseqticus, qtianlo magis dtcui su;e vocalionis int-
(8) Aditiicnle potissimtim Elflcda so ore Alfridi,
ahhalissa Sirc.incshalensi post Jliltlain : couspirantc
eliaui v;ro ilhtstri Bcrfritlo, apttd Willcltnuiii,
748
mincrncngnovil, tanto soilicitius instabal, i i l lalco-
ttitii sibi crciliium Domino suo fenorc mullipBcato
rcporlarct.
00. El jam tcmpus angclica revelationc promis-
SIMII iuslarc praesensit, cum cccc gravi corporis
languor.i invadilur, et fatigalus lecto recipilttr. Ve-
n.cran<Ia fratrtun aginina, uec non el plebis cnm
stiis primalibus pars maxiina in tinuin confluit,
icctum jnccnlis flcbiliter ambil, fltqnc pavor gran-
dis, nc forte reccdat ab illis. A i ille se de labore
ad requiem, de miseria aJ bcalitudiiiem, de trislilia
ad pnrennem laetitiam migrare pcrpen !ens, tristia
corda circnmslnntitim qtiibus polcrat vcrbis conso-
labatur, dicens eos lugere pro se nullo modo debere,
qnetn non ludibrin, sed summe jucunda posl mor-
lein ndire certissimnm posscni babcre. Ipsam vero
scricm verborum quae in coruin consolationem,
simul et iu sanrtoe viiae propositnm servanduni
cxbortan:Io locutttscst, quis explicet? Natn quanto
magis incommutabilitati verae cousolaltoiiis et
anerna! vil;c appropinquabat, lanto plenius ejits
dulccdincm liauriebat, et baiislam qtiorumque assf-
stciitium auribus itifiindebat: et ut ejus sacra infe~
sionis vir:nlc:n andicntiuin corda conciperent, quae
verbis dicchat, mirtlbUi signorutn efficacia in ipso-
rmn oculis sic esse comprobabat. Quae signomm
efficacin co magis viruin coinilabalur, qtio vitae
h jus transtlpria frngilitale decedeus, suminae V e r i -
lati *etcnialiter copttlabaiur. Unde fateor dic< r£
meum uon esse, quol iitftrmi per eum infirmttut
sitil nb otnni infirmitatc sattnti, qnot dtemouiact
libcrali, quot paralyltci solidati, quot caeci illiuni-
nati, quot surdi niutique ctirati, quol aliis calaniiia~
tibus afilicti, operanle Deo, per cum magnifice re-
creati. Ilis aliisqtic de causis niaxima bominnm
multitudo de longinqtio properahat, eique se ac suoa
proximos pio slu.tio comincndahat: qnos ipse
sancto mentis aflcclti Dco commendans borlabatur
Dei mandata sinccra charitatc amplecli, eisque pcr
omuin dcbitam obedieuiiam ctim reverculia caht*
bcre.
61. Inslnhnl igilttr lempus ct hora, quae a nullo
mortalium potcsl praetcriri, lotaque iufirmtias
qnac famttti Dci corpus premcbal, vital a subit. Ag-
mina diversi ordinis astanl, ct vola laudis Deo pro
illitis ohittis cxspcctalione pcrsolvuul: ac licel ob
dcsolalionem sui ncqnaquam lugerc non posscnl,
spe tameii maxima consolaultir, quia sc spiriltiali
ejus pncsenlia nunqtiam dcstitiieudos fore cojiR-
dtini.lpse vero Patcr circumslanlitim filioruni nimbt
charilate teuuiler respirans, dcfcssum caput paati-
sper c n x i l , alque in his verbis cos alloqtii coepil:
« Gralin divini amoris ul in vohis jugitcr ittancai.
fratres dulcissimi, tola virtulc opcram dale. Qtiaui
gruliam ut feliciter tncrcamiui perpeiualitcr chti-
ncrc, frateriti amoris oflicia siudiose invicctn cxcr-
priuctpc sccundo a regc, cx Monnsttco Angli •
ctno.
749 VITA S. WILFIIIDI. 7:>0
ccresludeie. Nil qtioJ vos nb isttusinodl ofiiciosa A irradiavit, omncmque nociis ct tciubrnnim horr<>-
charitaie seducal atiendaiia, ne ab ea quae in rcmstia praeseiitia effiigavii. Quod vidrnfcs magni-
Cbristo est sinceritale cadalis. Maligni insidiatoris ficc snnt exbilarati, fixum animo prae se habeotcs,
quos ftdelibos tendit laqueos noslis, quxrcnlis co- itoti intiliiini de corporali Patris absentia cs>e doleu-
rum anintas deceploriis captare figntcntis. Qnae dutn, cum despiriluaii ejtts praessutia qtiam apcria
figtnenla. sicul.ame sacpe audistis, omni solliciiu- lucis osteusione sibi adesse didicerant, ntttllo
dinc cavcle, el prout me faccrc vidislis, a vohis niaxinic scirctit esse gaudcndum. Ex hoc itaqttc
procul abjicitc. Haec facite, ct Dcus pacis erit vo- vehemens omuium circa bcatissimtim Patrcm W i l -
biscum. E l nunc, fratres mei dilectissiroi, nolite fridtim veneralio crevit, id qtioque cerlunt omiiiuo
moras inferre migranli. Vos equiilem, vos jam olim teneules, quod sicut ipse sauctissimus poittifcx in
me ad vHam*cunlera rcvocastis; sed modo parcite, hac transitoria vita lemporabler degens omnibus
qnaeso. Juval enim me deposilo carnis onere Agnuin eral miiis el nflabilis, sic et nunc In il!a percnni
Dei srqui. Ullra vobia in bac cariie non apparebo, vila cum Chrislo aeternaliter vivens, omnibus dili-
donec Christus resnscilcl me vobiscum in fiue sa> genlibus se pius sit et exorabilia.
cttli hujiis. 0 viscera mea, valele. Urgeor, o jam 6 4 . Magnitudo ilaqne signorumqnae ad corpos
delungar, ct, o fratres, vigilate ue vos somnus per- ^ ejos Dominos de die in diem opcrabaiur, merita
petuae luortis involvat. i Haec ait, ct durae quieii ipsius lougc laleqtie declarabat, et iusi^ni fama
inembra prostravit. Fratribns atttem psallcrium ex pcrntoios ad memoriam illius innumcros populos
ordine dccanlanlibus, et jam usquc ad vcrsuin psahni aggregahat. Qttapropier locus ipse multo tcmpore
ccnlcsimi tertii pervenieiilibns : Emitte spiritnm sutnuii bonoris est habilus, el quibusque iiiflrini*
tuum ef crtabmntur (Ptal. c n i , 30), spiritnm snum laiibus pressis ad reciiperandaitt saititalem vahlo
in manus Crealoris feliciter emisil, el sic Agni Dei salttbris. Dominus qnoque bosliles incursus ontiii
convivium perpctno recreandiis adivil. Traitsiil ao- cx parte setlavenit, quia ilevotioneni populi sui
tem (9) anno Incamatioois Dominic;c 709, qui est quamad vciterationem famttli sui babeliat, pcrtttr-
annna vitae ejos 75, episcopaiiis vcro 45. Scpultus hatum i r i nolebal. Ubi vero pro assiduitate con-
sane est in monasterio suo, quod ipsemet in U i - fltictitjs turbaequidam vicini laedio aflici, ac idcirco
pum a fundamentir instituit, ac Deo in honorem a loci visilaliouc paulalim cohibere coepcnini, con-
bcali Petri aposlolorum princlpis consecravit. Ubi ligtt ttt ips<»rtiin exemplo alii a fcrvoris sui dcvo-
nt se ncqoaquam vitam pcrdidisse, sed in inelius tioue deficer<Mil, ncc lociint ipsunt amplius niore
mutasse morlalibos probet, quae in hac vita positus ^ solilo visitaretil. Sicquc factum est ut qut primi ad
fecerat, huic vilae subtractus miracula, cuiri res studiom piae actionis alios smdio suo accenderanl,
esigit, facerc non cessaL poslmodum sua desidia a pietalis opere quampltiri-
fi2. Vcstes illius, prout aule morlem disposuerat, inos discedere cogercnt.
distributae sunt. Unde intemlain ejus sanctissimi 65. llacc intcr accidit nt boslilis incursus ipsam
corporis sudore madcntem cuidam religiosae ahha- provinciam occttparel, occiipans ittibi multa bo-
lissae minUter ilefcrendam accepil. Qitam mulicr minum millia necaret, nc omnia loca iuonaslcrio
qitaedam paralysi dissoluia, ut langere mereretur, beati Wiifridi circtiinjacenlia ad instar soliluditiis
ohnixe rogavit. Sedhacc quidem ipsam vestcm devaslarel. Monastcrium ipsum pervasum el diru-
langere ison mertiil, veruni aquam, nbi eadcm tum, quod prius exstiterat hynuiis el < anlicis glo-
vestis inlincta fuii, in potum accepit. illicoqtte riosttm, modo erat ferarum ct iniinicorum sordibus
sanala est. Post haec quidem initnici hominis Dci, ignoinintosum. Corpus interca ipsitis anlistitis Cliri-
propriae iniquiiaiis igne succcnsi, doinum in qua sti omni honorc privatum, inler ipsas sordes pritno
ipse hnic viiae moduin fecerat, injccto igni sttcccn- sepultunc suae loco mansit immolum. St*d oiunipo-
dere conali suitt. At virlus deftuicli vivetiteni lcr- tens Deus qui sua pielate c l justitia neqtiit piivari,
ruit ignem. domunt illacsam scrvavii, bosles fuga- p qiiorumdam bcne religiosoruin men:os iu coitsiilc-
vit, laliierquc illum vcrachcr vivere dcmonstravii. ralionein lanlae rei cxcitat, atque ad demutattonciu
63. A die vcro deposilionis ejtis jam anno trans- i l l i t t H aflectum cflcctumqiie ministrat. Regchal ca
curso, convenit undecun<(tie maxima |>opuli mtihi- tempestale Christianitalem in Auglia vir hontts ct
tudo, uipole pi;e depositiouis illius memoriac excu- sancius Odo Canlttaricnsis Ecclesiae arcbiepisco-
hias celcbratitra. Ctun crgo turba pcrnox sua Do- ptis, ufpotc totius Rrilauniae prinias: qui cum sua
mitto vota persokercl, el paternac consolationis af- solliciliidinc dtspositionihus omnium Ecclesiarum
fectom irrccuperabililcr sese in illo pcrdidisse dc- invigilabat, ipsas Ecclesias, prout ratio poslulahal,
ficrel, aspiciuiit, ct ccce lux coelittis ab Orientc visitarc solebat. Qua sollicitudiiie acttis, cum qtto-
demissa tottim locum famuli Dei miro splendore dam tcmpore Eboracensem provinciam adisset ct 9

(9) Defanetm ett in monatterio tuo quod habebat ilus v m Kal. Maii ex dictis, ct cx Kalendario vctusto
in provincia Undalum tub regimine i.udbaidi abba- Missalis Ccincticcnsis, a Robcrto Lomloniie epi-
tit et minitterio fratrum pertatut in primum tuum
% scopo concessi anle annos sexcentos. Dacttla abbat
monatttrium quod dicitur in-ilRipnm, potitutque inltr coeterot corput Wilfridi tindone invohittt fer-
in tctlctia S. Petri juxta tltare. ex Dcda. Dics ob- lur in Mouastico Anglicano.
 751 EADMERI CANTCARIENSJS MONACIU 732
oa pro qutbus venerat strenue pcregisset, ad Rl- A diximus) in allari recon lidit; i n prologo ipsiusope-
pnm p e r g i l , monastertnm h e a t i Wilfridi consi- ris, qnod de vita et conversatioiie ejus scripyil, haec
dcraturus. Aderat, cl horrida solitudine visa la* qua? dix imus hrevi scntenlia protnulgavit.
c r y m i s manal. Q:io illis in partibus demoranie, 63. Nos quoque qtii ossa ipsa de prarfalo loco aC-
l i quorum confa~(nt dixi) Dcus ad dcmtttaiio- crpituus, nulla de his duhietate flucluare permitti-
nem coriestis I h e s a u r i tctigorat, rati se oppor- ntttr. Nam iu ipso hiro cum mul isanuis illiLaia sct v -
lunitatem ad explclionem su.c vohintalis acccpisse, rciitur, el jam ah ilio tempore quo illic priiuo locaia
pra*niissa supplicalione ad Domitiiim, •qnod diti suttl, centenariiis ainiortim nuineriis nonnullis annis
meiite lractaverant , opere implerc salagcbant. stiperaretur, aequo D/i omiiipotcntis occttltoque j u -
Sicqtie faclum cst. Nau», sliluio dic, a.l lucuni dicio civitas Caiitiiarioruin fere lota igne cromata,
veniuul; t e r r a m uhi corpiis beatr Wilfridi scpul- atque ecclesia Christiinihi coitstitiila ebdcra est i n -
lum jacebat aperiuni ; o m n i a ossa revercnicr centlio conAagrata. Cujus couflagraiionis anno ter-
cum pulvere lcvant c t c a venerabili OJoni Can- tio jucundae simnl el gtoriosac ittemorise Lanfrancus»
tuarienst archicpiscopo praeseniant; qoatenus ipse Cadomcnsiscoenohii abbis, ipsam Ecclcsiam regei;-
ca Cantoariam sectnu deferrcl, ct in cccIesiaChrisli, dam snscepit. Qui, postquam est in ipso patriar-
cui praesidebal, pro voto recondercl. Monastcrio et- chatu priinae mclropolis Anglorum nobiliier usquc-
B

euiiii Ipso quocondiia fuerant, sccuiidum quodprae quaque roboratus, quidquid ipsios ecdesiae vetusti
dielnm esl, in soliiudinem iniserandam redacto, operis resederat, uova omnia construciuras evertit.
nullus iuihi locus resedcral, in qno locari servnri* Cum crgo praedictum altare subverterelur, rdiquiae
qneiuto valerent. Quocircaarbitrali suut, nusquam beati Wilfiidi repertu» ac levatae seut, atque in scri-
tutiusautjusiitis ea servatum i r i posse aut debere, nio collocalae. Veiom, cttm post aliqiiot aniies fra-
quam in ecclcsia Cantuarieiisi, ea vidciicet causa, I m m voltiiilas in eo consciiliret, ut magis fixo loct»
quod et iilo tempore Caulia ntagnn pace rigebat, et cLiuderciitnr, sepulcrom eis iu aquilonari parte a l -
quiaipsebeaiiisvirolimfraode quorumdam supplan- taris factum esl, cl in eo sunt quarto Idus Odobris
talus, cumconversari non posset in Ecclesiae Ebora - rcvcrcnter inclosae.
censi eidcm EccIesiaeCaniuaricnsi per sacerdotaie ofli- 67. Nos qiioque, bis i u de ipso Paire quoqtio
ciumcuram impenderet. Jusluin siquidem illis visuin roodo digestis, jam landetn scriliendi ordineut con-
fuit ut illic morlutis in pace quiesceret, ubi viveus in clodamus, ct Deo ac Domino noslro Jesu Chrisio*
paceqoicvii. Pr&lerhaec qooqueuffecttissacri amoris, gralias de omnibus suis persolveiite*, flneiu buie
quein ad veneranduiii OJonem habebant, maxiuta optisculo imponarous. Yerumlamcn id in fiue adji-
— „„„^ p r -~r

causa fuii. Nam ctim illura lalia doua diligere nove-
raul, in hoc se ejus dilectioni morem gercre vera-
citer intelligebant. Ne tamen locus qtiem ipse bea-
tus Wiifridus dum in corpore degeret, prae cccieris
amavit, ipsis reliqttiis penittts privarelur, aiiquan-
f.iia oaruiii pars est ab eis cum pulvere retcuta, at-
qnc in loco cotivenienti reposita. Porro venerabiiis
Odo taulo muncrc locupletatus Cantuariain rediit :
ubi magna lotius civitatis exsultatione susceplus, et
In aulani Dei sacra cum laude pcrductus, sanclissi-
roas heati Wilfridi reiiquias quas advexerai, in ma-
jori allari, qnod in bonorem Jesu Chrisli Domini
nostri sacratojn erai, cdllocavii (10). Qoa de re
posteritati, ne olla dobieias tiascereiur, Ipse Pater
qni oasdem reliquiae suscepii, transiulil, ac (ut ^
cietidnm putavimus, ut si quis hacc legens vel a t i -
diens, indignitatem et ingenii mei fatoitatem remoia
pieiale perpenderii, el ea re iis qnae de lanlo Paire
dicla sont fidem pmebere contempserit, noveril quia
omnia,qtiae deeo utcunque descripsimns, anctori •
tale vencrahilium virormn, Odonis videlicet arcbi-
episcopi ct Bcdae preshyleri, rohorata probami»,
nil in cis cx nostra pane ponentes, nisi quod pro-
priis oculis intuili smnti». Illud tamen quod dixi de
damnalione rcgis Eglridi(H), fatcor nusqtiam icgi :
sed lot lalesqtte viri ila se habuisse cotifirmant, ut
cis nolle credcre tnagnae impudeothc essc crcdide-
tiin. Sil ilaqtte lans el gratiarum actio omnipotcuti
Dco Patri et Filio et Spiritui sancto oer otnnia &e-
cula saeculorutn. Amen.

(10) Lege hac de re Eadmeri fragmcntum apud ( I I ) Et laiue.t Beiht venerabilem ae piittimum re-
Cervasium monacbuiti in lihro De combustione et gem Kgfridttm vocat inilio librl priini d a historia
reparationo ecdesiio Dorobernensis, mottastcrii sui.
753 VITA B. BRECWIXI 754

V I T A B. BREGWINI
ABCBIEPISCOPI CANTUARIENSIS

AUCTORE EADMERO MONACHO

(WABTDON, Anglia $acra, I I , 1 8 4 . )

Exordium propositi inei atque prociirsum, quo ile A en'vigchai; ulpote sanctissimis ac streniiissimis suc-
heato Bregwiuo poiitifite Cnntiiariorttm s c r i b m a cessoribus ejus, quos Roma direxerat quique iili
quibtisdam familiaribus meis rogaltts inslitui, gra- in patrinrchaium Cantuariensem usqite ad pr.elatuin
tiae commciulo Spirilus sancti, orans nt stiac largiln- Birhiualdum successctant, ne iu aliquo vacillaret
iisabund«*ntia quae sunt diccnda revelet, et ad en vigilanti sollicitudine itisisteiilibits. Siquidem ab
promenda cor iucum et linguam juxta placittim suae iugressu Patris Augtislmi in Angliam eo usque i u -
voluntnlis clemeiiter aperiat. Fuit autem ipse bca- sula ipsa non tnittuni paiuit baruaroruni irruptioni,
tus in matrts uiero n Deo electus, eamdein electio- qiiantum eain postmodtim pntuisse acccpiinus, et
iiem ante oninia saecula in disposilionC pncdestinn- quidem justc. Noviler enim susccptum Christianiia-
tionis Dei feliciter nactus. Parentcs cjus ex gcnte iisjugum majori diligenlia a mtiltls portabalur, et
Saxonuni, nobili, ut ferlur, prosapia o r l i , boc mc- ca de rc Domintis Chrislus sihi adhacrenles propen-
rtierunt u l lalem eis filiura Crcator omniuin daret;/ siori clcmentia iticbaltir. UuJe bonus odoretin ex-
qitem probitate morum, quem peritiadisciplinae cae- terns rcgiones ciiintians pSures nativo solo reltcto
leslium dogmatum el stimmutn in ecciesiasticis di- in Angliam egit. Inicr quos Dregwintis Jesti Cbristi
gnitalibus gradum et pereunis gtoriae regnum ilignc g graiia fuhus eo vcnicns, tnox statione potilus ctin-
debere adipisci comprobalur. Uaec inier opera Dri ctis charus est ei civis palriae facius.
regnabat in Canlia vir strenuus et nobitis Wilitre- Deindc livorc cnrens, docel alios quae sciehai,
dus nomine, sacratissima in Detim rcligione imbu- discit ah aliis quae ignorabat. Igitur, sictil ailalc et
tus, servos Dei in Deo et Deum in servis suis prae scientia, ila iuspiraitie Dci providentia, sic in sauciis
se magni semper babcns. Suo lempore pater prae- moribus proficiebat el calesli sapientia. Quia crgo
dicaudae memorfce Birblualdus in palriarchatum scriplum iegerat: Qui atldit $cientiam % addit et lato-
priinae melropolis Anglorum bealo Theodoro succes- rem (Eccli. i , 18), eo magis videbat sibi in hac viia
seral, el eum digne Deo in oninibtts admiiiislrabat. laborandtim, ne inler innumeros diaboli laqucos
llujus inslinclu et exhortatione (12) praefattis rex iu gradiens illis aliqualentis ab acterna vita impedirc-
geuerali concitio cunctas regni sui ecciesias ab lur, quo majori acientia praedilus inteiligcbal qno
omni dominatione el exaclione regum sive cujusli- graderetur, si nullis eoruip impedimentis irrctitui
het ferrenae potcstatis liberas in pcrpeluum esse in via rcclitudinis detinerctur. Usus ilaque salubri
eonstituit. consilio, sprcvil mttndtiiii et ohleclamcnta mundi
His dicbus fillcl de quo scriberc proposuimus in omnia, seqtii cupiens eorum exempla, qui secuC
Saxonia natus est, et a parentibus Bregwinus co- C Doinintim reliquernnl se et omnta sua. Itaque sae*
gnominatus, sacro dchinc fonte iti Christiana fide cularem vitain vita monnchali cominulans, habilu
regeneratus; ct infantiles annos cgrcssus camit srcculari abjecio, monachoruni sese collegio nihil
puer bonae iudolis esse, modeslia morum sanc(;e habeulium sociavit. Factus ergo inonac.htis. cjus
spei fidticiam suis de se exhibere. Hinc lilteris tra- exlerior homo, cuncta quae veri moiiachi sunl, vir
ditur, et in schola Dominica enutriiur. Augenttir iu tutum scilicet orttameuta, amplexus cst iuterior
co de die iti dicin studia sacri profeclus ; et fit pro homo. Et hicc singttla in sua adotesccnlia sihi asci-
feuore stiae aelatis in lilterati scicntia non miilio v i l , sciens se juxla vocetn divini elogii ctiam ciitn
post leinporis intervallo pcrfectus. Florcbaut etiam scnescercl, ab eis non recessurum. Nec fecit. Igilur
adhcc qtinqtic |>er Angliam cxercitia ac slm!ia lilte- coeleste proposilum, quod ex dono gratiae Dci susce-
rarum, quac cx bcati Theodori pontificis Canlitario- perat, in servitio Doinini perseverans eidem grati;e
rtim ejtisquc discipulorum tradilione tolam lerram conservandum jugiter coinmendabat.
rnagnifice irrigabanl. Beligio nihilominus Cbrislia- Illis-dicbus antisics Birhlualdus vitae prxsenli
na, quam ex pncdicatione gloriosi ac Deo digni Pa- sublatus, vilae perrenni illatus est. Locum nulcm
tris Atiguslini Cantia susccperal, quammaximc in quem mundo disccdeus vacuum reiiqutt, eoJcm

( l i ) Factuin id aiino C94in concilio Becanccldac, cwjus Acta cxstant in concil. Angl. lom. I , pag. 189.
Un fApMEIt! CANTCARIENSIS MONACIil. 75G
anno Tatwlnus quidarc prcsbytcrii gradu s iblimis, A Proponiliir itaque v!ri a ptteritia Dco digna coovcr-
vircximhcrcligionisc, quod prseciputiin esl, niotta- satio, inausticludo ad omncs, btimililas in omnibus,
elti professione et habilu insignis, ex totius Eccle- viiae gravitas, et in l>is singuKs et simul i n omnibos
abe sacratissima electione nrchieptscopiis facltts continua ciim di&crelione fortitodo. BeJertur b l
anpplevit. Hic est ille Talwinus, qitem vcnerabibs populum; consenlionl omncs in nnom, U l e m v i d e -
Deda in llistoria sua, id esl, gentis Angloruiti qitam licet Domini servom dignissiroom fore tantae Ec-
edidit, tiltimtiiu pontiflcent Cantuariorum ponit; deshe saeerdotem. Qoht plura? Rapitor, e t licct
sttoqnc tetnpore tatn ipsi historhc quain suae yibc mtillnm ohniiens, grantlaevilatem qooque s u a m q u i -
modnm posttil. Sane praefatua Cbristianiswiiutts rex bus poleral conatlbus objicicns, patriarcbalu Can-
Wihtredus antc Itaec nonnullis arinis dicni siipreinum tuariensi investilur. Deus in promotione ipsius sttb-
sonitus, Eadhcrio hahettas regni rcliqttit. Cujus limi lolius cleri conflucntis voce corporis ac jubilo
regni anno undcciino Talwinus (13) archicpiscopus cordis collaudalur. Dein Cantoariae n t Kalendas Oc-
lieato flne quievit, quarlo videHcet anno qno arcbi- lobris, stimtno cttm honore (15) sacraius, catbedram
episcopattno totius Angliae gubernandtim susceperat. pontiflcalcm ad rcgendum Ecclesum Dei exsultauli-
Qiicm Notbelmus subsecutus, quinque annis Cbristi bus cuuclis asccndit.
Ecclcsiam nobiliter rcxiu llaque post ha*c, anno B Speculunt igiltir omnibtts a Dee constitutus, i u
scihcel Iiicarnationis Dominicae septingentesimo i n sanctis opcribtis clams eflttlsil, ut q u i lecis e c m j -
quadragesimo seeumlo, eleetos est Ctttlibertus (14) tam vombaiit incedere, in cjes vila qua gradcrcn-
Iit sedem pontificum prsenominatontm, homq ex lur satis posseut apcrtc videre. Si de miraculoroni
illuslri prosapia gentis Anglonim clara progenic evhtbitione, quae sanctilatcm dcmonstrare ntagU
orlus, et ipse totus ex virtutihus faclns. h inlrr solent quam generare, qois inqeirit, dtco quod scn-
alia bona, quibos totttm vitae snse tcmptis coram tlo.Equidem nlntm aliquoil hujesmodi feccrit nccnc #

Deo et fe|Oiiiiiiibus chuificabat, fecil ecclcsiatn in ad notitiam meam faieor non hoc us]ue pervenissc.
orientali parte. majoria ecclesiae eidem pene conti- Qucl si fecerit, ea aut scriptorum iuopia aut v e -
guam; eamque bi bonorem beali Joannis Baptisiae lustas v d certe casuain tliversoram aliquis evcnlus
solemuiier dedicavit. Hanc ecclesiam eo respectu a uostra scieatia tulil. Illa U m e n , qnae pesl o b i t u n
fabricavit, nt baptisteria et cxamitiationea jutUcio- ejus certa rebtione rognovimus facla ad sacruiu
m m pro divcrsU causis consliluloruui, quae ad corpns fjus, lacc clarias innuunt quid in corpore
correctiopemsccleratomm in ecclesia Dei ficri solent, dcgcns facere posset, si eum raiio aot necessitas ad
inibi cclebrarentur, et archicpiscopomm corpora in talia exercenda perdoxisset. Scd iUa teropora fide
ca wpelirentur, sublata de oiedio anliqua consne- C
Chrisii quaque fuudata nou cgcbanl signis m i r a -
tttdiue, qua ealenus tumulari solehant extra c i v i u -
cuiorum; qnae, ut heattis Cregoritis a i l , infidelinm
tent in ecclesia beatoruui aposioloruiit Pelri ct sunl polius quant fidclium. Et vane miracnhim foria
P.tuli, uhi posila sunt corpora omniiim ant c c i s o r u m
oslenderetur, si dccssct qtiod inlus operaretitr. Ac
suorum. Uic decurso vibe psaesentis articulo appo- u l mihi quideiu ratio sttadci, ratum esse videiur
situs esl ad palres snos qnit^to dccimo praesulattis raajus esse auclorem omniuin uiiraculorum per
sui anno, et in pncfaia ecclcsta beati Joaunis de- mundiltam camiset spiritos in se quemqtie contiuue
cei lcr sepultus. habere, quam ittiractila, quae et reprobis Ycriias
Qua-rebattir ergo summo studto ab Ecclcsia Dci, tlicil esse communia pro libitti hominum et admira-
qtti non inferior vita ac sanctiiate moruin posscl lione exhlbcre. Pax qnoqtie diebus sui pontificaUis
in locum defuncli suhrogari. Teitehal ca tcinpestale in lolo regno vigebat, nec incursus bostiles aliquis
jus rcgni in Cantia jEtbelberhtus supra memorati mcittebat. Doncc ergo iu Dei pace quaeqoe consistc
tegis Wigthredi [filius], Eadbetlo qui ei successeral banl, Deus pacis in omnibus et per ottinia omnib s
jam oliui defunclo. Qui iElhelberhtus beatuni ciat. Bealtis et felix Patcr in islis cum in populo
Bregwinum ex subKinate s.utcii proposiii morumquc f) vcrbum vitac pnedicaret, mausuelo atiimo ac niodcsto
illius grnvitalc nolissimum hahcus, conlulil cuiu aiulicbalur; el quae fieri in cxhorlaliotiibus suis
iis quns in electione pastoris universoruin tcnor prxcipiebat, placido effectu proseqiiebantur. Ut fides
pr&cipue respicicbat, suadens ut in COHIIIIIIIIC viri vera aul succrescerrt, aut vacillans robur staltimve
indtistriatn, sanctae convcrsationis iiormnm, coepti rcciperct, soia vox Patris vallata incrcmeuto quod
propositi pcrseveranliain cousideratttes, proposita trifiuit Dominus sufliciehat, nec ad eam probandam
voluntale Dd ecclesiasticamcleclioncm iu co coufir- miractihitn aliquod quis exigcbat. Scd Itaec bona
tnarent, si in rcgiminc otuniuin Ecctcsiartim totius uon mullo lcmporc [Mr.nnnsentnt. Sublalo uamquc
Brittaniae eum iJonetim coucordi assensu judicnrcnt. in brevi de hnc vita beatu viro, cttjus meriiis ti\

(15) Tatwinus thronum asccndil anno 751 mc-
dto ; excesstl post medium annum 734. Wightiedfs
obiit anno 725, juxta chrrnotogiam Saionicam. Tai-
wiuiis igitur anno decimo Eadbertt Yitam finivit.
(14) De Culhbcrli sticccssionc vide disscrla-
tioncm dc vera succcssionc archicpiscopi CaniiM-
riensis.
(15) Eodcm dicanni759, Brcgwiiium consecra-
tuui e s s c lidem facit chronolo^ia Saxouica; et an-
iittm qnidem recie posilum opinor. Dics aulem islo
nuno tii Domiiiicnm non incidit. Illa igitur aeutc
non bohim Domihieis, scd etinmin sanclomtn feslia
ct»ii!>ccratioiics cclcbraUc fuissc vtdenlur.
 VITA B. B R E C W I N I .
provcurrutil, evolutis pauculis aiiui« cl ipsa snhlata A vcl quanla d a i m i u locti» ipse p e r p c s s i H t i i , nulltis
itint. l.ominum etliccrc potcst. Ul lamcn qu;eil:nii inde
f ribus siquldem annis vixit i n pontificaltt, Deo lattgatniis, quidquid in auro, in argcnlo, in tlivcrsis
per oronia plenus, el universis virtiitibus indcficientt alianun spccierutn oriiaiucnlis, iu tlivinis ac saectila-
eonstaiilia pneditus. Anno autem patriarchaius e j u s ribits libris prcliositts habebai, fcrc loltini vorans
srcundo jEtltelbertbns (16) rcx, filius, ut dixitnus, lingua ignisahsorhuil. De bis lamen quia fucruut
s t r e n u i s s i r o i r e g i s Wihtredi, diem uliimtim clausii. recuperabilia, minus esl fortasse dolendum.Atdolor
Antto vcro post bunc f u i l v a l i d i S d i m a hicms, iiimia iintnanis ct iiullo finc claiidendus hucusque eamdcnt
frigoris acerhitale cuncla constriiigeiis, ariiinulia ecclesiam premil, ctun privilegia Romanonim pbn-
diverai generis et iiiviutu dcusilate et inniiani Iniiime lificuiit, privilcgia teguin et principum rcgni ipst
aspciitate cx.*iiugueiis. Veruin cutti, j u x l a verha ecclesiae sutdiose sigillaia el coUata, quibus se ct
veri Salcmonis in Cantico canticorura loqueniis, stta pcrcnni jurc iiiuuire deberet atque lucri, ex
iienis iraiKiisc , inr.ler ahisset et recessisset (Cant.
1
inlegro redacta in nihilum deperietunt. Siqua au-
n , I I ) , flores Domiuici appanienint. Unde el vinea l tn suut cx illis recuperata, divcrsis iu locis, ubt
rotnit:i Sahaolh suavissimi odoris florcm emittcns, coilra scripta fiicrunt, reperta sunt el accepta;
ailvocem turairis acsponsi diceutis : Surqc propera 9 9 D btillis alque sigillis, quae alia fieri nequibant, cum
mmica mea, teni de Libano, veui, coronaberit (Cant. rcclcsia iu qua scrvahanltir ignc consumptis. Ex
iv, 8), aninia feiicissiuii Patris dulcis atnica suiumi quo robur et forlitudo hoslibus cjus usqtie in pracscns
Palris surrexit, boc esl coroiiaiida ab sponso suo coiitra aequum iucrevit, et raulta mala, oppressiouca
Jesu Cbriflo; sarculiun corpusque ndiquit, ac ange- ci scandala insurgeiitium filiorum sitper cam audacia
Jonini adininiculo fulta, ubi ipsuin Doum deorum in struxii. Scd bacc notissima omnibus vane qnasi
Sion aetcrnatilcr ccruerct, gamlens b.larisquc <on- alerutn notitiac scribendo significamus. Quaproptcr
scendit. Sepultus sane est in pni fata eccle ia beaii is.is oiuissis dicamus, quod post istud gemendum
baptislae Joannis prope corpus revercndi pontificis iiiceitditim corpora pontifitum supra memoralorum
Culhberti ipsius ecclcske, t i l dixiiims, fundaloris ac suis loculis imuiota quicsccbant, doncc iUe virorum
stii dignisaimi pnedccessoris. Po$l hunc assuntpltis strcnuissinms el cuni omui bonore nominanlus
cst in ponlificatum relietae Ecciesiac Jambcrtus Pater Lanfrancns vidclicct Cadomensis canobii ahbas
et abbas viciiuc ac prxiiominalac abbatia? glorioso- archicpisropaiu Caiiltiariensi functus esl. ls qcippe
rum aposlolorum Petri et Pauli. omnia qux conibttsli monaslerii rcperit vei acdificia
IBttc evohuis pauculis annis Dani gens eAVra vel acdificiortim dclrita moiiumciita teriae coaequans.
^ - w _ - — 1 " — »

p T u i s c e n i c s Atigliam in omni pene genere hominum ^ el quae sub terra erant fuudamcnia eflouicns, cuucta
a pristiuo slatu cxorbilare, el diviliis ac vohiplalibtis nova exsinixit, ct prafalos atitistilcs levari ac iit
iuagis solito operaiu darc, cceperuitt quasi pedelen- tulo locari consiituit, doucc ea quatn cocpcrat
lim probare, iribus navibtis illuc pritno direciis, ecclesia facta essct, iu qua dcccnter poni valercnl.
quaui efficcrc posseul si ptures millcrcnl, plures El ita facttim rst. Post aliqttQl aunos in ccclesiam
vcnircnl. Quas cum prospcre in nonnullis egisse jam ftindatam illali sunl, et iu nqtiilonali pattestspcr
audirent, animati sunl, ct classe parala Angliatn voltiim siifguli sub siugttlis li^ucia l i . C i l l i s , tthi
non semel aut bis, sed saepcnutiiero veniendi usum quoiidic n.yslerium s ; . c r i f i c i i snlitinii* c c l e l r u l u r ,
acceperuiit. Quodani iiapie tcmpore, eic. Sequuntur positi siitit. Ilis ila disposiiis, lortc i!ie quadatn iiutis
miraeuta piura, quorum Epitomen abbreviatit Ead- ex fratribtis e c c l e 6 h e i u scan no sedcns coram e-
tneri verbit dedit Vila Bregwini Otberno mnle ctcripla pulcro beati Bregwini, ctc. Scquuntur miracn'a
tupra. Plura fetuirur iu bunc modum de b a i o *bina. de quibnt videtit Epitomen Otberno falto in-
v r o , quae omnia tcriherc nimii ponTu-is cssct. tcriplam tnpra. E l quidcm, ut | mttlti aflirma I »
A l : lia erf o tendciites, hu. c is.is | oni.uus modiim. httnc inler sc moreni Saxones praeMantius ba-
Tr.msieiunl plurcsanni. etiorpus ejus sub vette-^ |, iri
C f l mnjorcs suos dignitis honorent cl irrc-
U

calionc
i»«.n inullorum
. u . . n « . m loco
M i ^ mansil
m» « i i Jiitimo:ttm.
n ....... Noimulli
M ».. ..us
n V ercnliae subdilorutu nou pnrcatil, ne insoicscani.
qiioquc successoruin ejus huic viiae dcccdentes, Morcm igilnr suae gentis et niundo exemplus filiis
locuui sepiiitunc in ipsa basilica accepcrunl. Post suis sluduit bonus patcr exbihcre, ut e< s monerct
bjcc multis inalis quaqnc per Angtiam crebrcscemi- qtm reverenlia se dcbeant erga majores suos ha-
btis, conligit civitalem Cantt ariam ex incuria qno- bore.
riimdam sua minus caute curantium igue succendi luter hujusmodi facta sanclissimi viri vcnil Can-
cl cresceniibus fiatnmis in matrem tc< Icsiam itttbi tuarinra quidam monachus dc terrn Tetitonici im
consislcnlcm incendiunt fcrri. Quid (lic.uti? Combu- pcratoris Lamberlus noroine, notus roginae/niam
atacst tota cum olficinis monachorum ibi <'egeuliom rex Henricus defuncta prima conjuge stta uxorem
pcne omnibits, simttl et ecclesia bcati Joautiis Ba- de Saxonia duxerat. Hic Lamberlus per inulliim
piist;r. ubi, ul prncdiclum csl, archiepiscoporuut tcli- lcmporis Cantuariae rogatu reginx cttin fralribus
quiac jaccbnut httinnl.nc. Itt qttn couflagrntionc qu;o convcrsatiis cst, ct pcne qtmsi moitnchus loci nb
(Itf) Eihcll>crtiiin rcgcm anno 700 ohiisse p r o i l i l chroiiologia Saxonica, qtiae ct h i c m c m nspcrriiuaiu
auui scquctitis m c m o r a t .
7&9 EADMEIil CANTUABIENSIS MONACIIl 7C0
omnibus habilus. UndefamiUarilatequcque poiitus, A ocutis Dei uttanti peniifick preisentta eoi peeseeeione
t

coept frequcntare loeuro in quo pontiflcum re!iquiat debueril jure peiiri.

quicscebant; illicorare; ilUc missas celebrare; illic De bb) ila considerans ergo provida sollieiiudi
familiariter conversatL Iiiterrogabai bunc et iUum^ servnrum Dei^et ex iis qttae frater iile facere molilur
itttis ille esset vel iile, quove noroine vocaretur qni considerando perpendens in futuro lempore aliqniJ
iUo vel illo loculo claudebalur. Ubi autem «Je bealo huic siinile a superveuientibus extemis hominibus
Bregwino audivil, succensns est desirierio habendi posse moliri, ne faciliorcm effectum sortirentiir,
ilhiiu et in terram suam transfereodi, recordatii* rcliqtiias ipsius Patris a praefalo loco cum rcliqttiis
fortassis anliquae bonitatis famae quam in patria stta beali Plegetuundi archiepiscopi i n auslralem ccvlc-
de illo didicerat. Verum, dtini impossUiilc sibi v i - six parteiu tratislulit, et post allare beaU Cregorii
derct clam vcl palam desidcrii sui per se effectu pnpx deccitiissitiie tumulavil. Quidam aulcm ex
potiri, stiggessit archiepiscopo qui lunc erai ct gra- monacrhis Willclmus iiourine ex cousensu alioruiti
vitcr morbo paraljsis preincbalur, nomine Radulfo, lioruiii otuuiutu se p r x cxleris medinm fecii, et cjus
ut ossa memorati P a l m sibi coueederet, asserens iiidusiria ac provisioue fcrine otunia quae iu ipsa
ei locum consiruendi tnonasierii a primoribus geu- retiqttarum tratispositione vei sepulcronitn compo-
tis suae concessitm, quori sub patrocinio Patris B aitiaiic impcnsa fticrtiut procurata suni. Is itt una
Bregwini conslruere et omniuiodis servitb Dei ac- posl hxc solcmnilnte scrvitio ecclesiae tolo couaminc
coinmodum ipse ct sui proposucrant ordinarc. Qttid scsc dedens,et ulira vircsiti cantando vocem cdeus,
inulta? Acquiescit ponlifex : i:ec etiim noverat quo rupttts esl iu interiorihus, moxque ia vontitti san-
de agebatur ; et ideo facili asscnsu ad preces pe- gtiiuis aliisquc gravibus itiolesliis vehcmeuter aflli-
lculis permovebatur. Bes feriur itt audienliam mo- clus. Quid igitur ageret, ignorabal. Nove/at eniin
iiacborum; et quidam, ut coucessio pontiflcis pcr- jam bi ipsa ccclcsia hoc nonnullis et eadcin cattsa
flccrctiir, plenissiine laudant; quhbm econlra modis contigisse ; quonim- alios roorle luullatos, alios
omnibus iicganl. Post dies deiungitur arcbiepiscu- mullis anuis mullo languore vexaios, omni ainbi-
pus. Itaque plurcs eorum qui eo vivenle laodaverunl guiiate seinota scicbal. Veuil autem ei in nieiitetu
fleri quod roganti concesserat fratri, versa vicc quid scrvilli, qujd soUiciludinis, quid honoris n u -
contradicentihus acquieverunl, et uno aniino pariier |>erriiite iuipeiidcrit duohus poniificibus islis Bic-
iusliterunt ue suo paslore Eielesia, qua viveus in gwitto el Piegeiutindo. Itaqne corde contriio, spiritu
carne pio diligchat affoctu, destittteretur. Ne tatnen bumilialo, pcrftisus lac 17111 is genas, orat eos sihi
concessio atitistiiisvidereiur usquequaque conleiitni, t miscreri; qualeuusiiiipctraia sibi a Christo Jesu p i i -
cx coinmuiii consensu deliberatum esl, in quo et 1
stiua corporis sarilale iujcHigat, quid de illis ipsi et
archicpiscopum consensisse nonnulii a i l C A t a l i sunt, aliis amodo sit senticnduin, quave fiducia pro xterna
ut scilicet os unum, bracbium videlicet sinistruin, sun salule eos nppellare possit ad iuUTveniciidum.
sacri corporis fratri conferretiir. Qttod ipse paruia M.ra Dei bonitas, poientia mira! Mox, sicul ipse rc-
a?sliroans, ct iis quae sibi proroissa dicebat fruslrari ferl, se oinniscnsit latigtiorecuratutn nccitovi doloris
uoit snstincns, suspicatus est se per reginam, posse aut incoroiiioditattsullam ullcrius molesliam pnssuin.
apud rcgeui clflccre, quatenus ipse regia potestate Ikec de bcato Bregwiuo luinus snpietis cdidi, qux
vi a monachis cxtorquerel ut sibi conccderent qtiod a raajoribus et veridicis viris didici. Et hi qtiidem
quxrcbat. Sttper ncgotio igitur regiiiae locuturus, et alia se expcrtos in se fuisse tradunt, alia vel ab illis
cam cttui rcgc iu parco Wudcstochico coinmoran- qui prxscnlcs fucrunt vcl a prxsentibtis accepcrnni,
tem ndilurus, Luiidouiaui venil, ihique vaiida iufir- seitue referunt acccpissc, coiistanti atlcgatioite com-
initale cbrreplus, progrcdi ultra i.equivit. Languore memoranl. Ne ergo auimos amicoriim incortitii me
in dies crescente, ipse Cautuariaiu reportalus esl, ad hoc opus iucilaniium oflcndereiu, ccssi vuhintatt
ubi parvo tcinpore vivens dcfungilitr, c l inler mor- eoruin. Quod ilaque scripsi, eis scripsi; vtdenul
luosfraties sepelitur. Hinc noclc sequenli n&lilil vir Q ip»i» Si in nliquo hcne processi, gralias Deo; si
qtiiriam stattira mcdiocris, pcrsona insignis, habitu aliter iu atiquo, iuteiitiiis oreut, ohsecro, pro sce-
utounchus, facie iguotus, ctiidain fratri de congrc- leie nuo. Memoria irausitus hcalisstroi viri v-11
galione per visum, honiini hcue rcligioso Deunupie Knlendas Si^picinbris recolitur, ut illic nomen Do-
titncnli, dicens illi : Scisne quam ob causam Lttm- miuiqui illutu honoravit eipeditius niagnificetur. Sil
benus itte Saxo sic inopina morle ruplus sil 7 Cui igiiur ipse qui vivit, dominalnr et regnat per otnnia,
cum se nescirc responderet: Scias, inquit, quia eo benediclus in saecola sacculorum et ullra. Anien.
auod corpus Bregwini de sua sede auferre sibiqne Explicil Vila beali Bregwini Cautuarieiisis arcbi-
oona{u$ esl eindicare. Sec enim tatis meriti fnit in episcopi et confessoris.
761 VITA S. OSW.VI.Dr.
VITA S. OSWALDI
KPISCOPl WIGOBNIENSIS ET ARCIIIEPISCOPl EBORACEXSIS
AUCTORE ET ADMERO
I I Kal. Maitii
Sccundum proposilitm grati;c Dei vriicranrius A
Eltoracciisis anlislcs Oswaldus ante saccula a Dco
clccius, iitgeituitateni gencris sui, quo noLilitcr
editus iu hujus nutiidi luceni processit, iugeuuis
niorihiis initialus, viam vilx» prxseiitis iucessit.
Cujus quidcm gesta vario «Jiversorum slylo dige-
sla'(17), qtio mullipliciora eoaiiiinis, ad mtilta divi-
sis videntur ari iegenduni onerosiora. Undc iis qui,
sicul veracitcr creditur, illum iu bac vita pras cxie-
ris sinceritis diligtuit, piacuit latn prece qtiam prae-
cepto roe ad hoc commovere, u l quae intiltipliciter
de eo scripta sunt, compendioso ac novo narraudi
siylo expediatn. In quo, fatcor, nonf arum expavcsco;
fatuitatc quippe ingenioli mei peues meipsum con-
siricrala, vcreor ue peteutibus satisfacere in ipso
opere ncqueant; quiascio qttod liunc quem prxcipue
antant Ixtissiina exponi oratione desideraut. Nou
p;.rere autcm voluntati illorum ncfas judico, cum
ne sibi amicJssiiiiis scilicet meis me nolto gercre
niorero, lum nc, laesa conscientia sua, mc crga san-
ctuin Dei nullum babere opiuenlur anioroin. His
angusliis sepiuselegi potius ruslicano eloquio u i i i -
coruiu meorum voto coiteitrrere, quam urbano
siienlio cos contemnendo per ittobedientix culpaiti
offendere. Scripturus ilaque pro injttucto oflicio
vitatn lanii v i r i , quae ilii jugiter adfnit, graliam
invoco Spiritus sancti, qualenus ea quae per illtim
ad laudem sui noniinis operari dignatits esl, illius
uierilis concedere mihi dignetur inoflensis Ecclcsiae
sox auribus quaiicunque vcrboruin iudagine expli- Q
care.
Exonlitiro crgo nativitatis gloriosus Oswaldus
no|uTissima progcnic ualiis, clcganti lorma enilttil.
Qui ubi infaitliles aunos diligcnli cura nutritus ex-
ccssit, puer facltis pueriles incptias devitare, ac ul
ailns iila adverlere potcrai, a<a> sanclilalis opera
scuictipsum cocpil informare. Proposuil enim iu
ronspeciu ccrucniis sccrela pcctoris sui sc almae
wgiiatioois stix nullatenus fleri vellc degenerem;
s<;d qitos propiuqttos sorlilus fucralin genere caruis,
bos sequerctur passibus virtulis, iiisltin lus flde
caeierisque coeleslibus armis. Bonus siquidcni el
uitus tle praecipuis Patribus Angtormn Odo iiontiuc
(17) Oswatdi res gestas styto amea mandaverant
Elfricus et Folcardtis : de qiiibus cousulc prxfnlio-
nem.
(Irt) Nouduin sciliccl Odouis Yilam Earimerus
fralcr eral palris tjus, vir prxsians rcltgioue, <iis-
crelioue stibli nis, moribus gravis, juslitix cultor,
inagmis consilio, qui et iu nnmi actione sua circiim-
spcclus, aucloiitate prxetninebnl: <!e cujus actibus
qux uobis quidam auliquiores pleno relalu dcscri-
pscre, pauca iaugerc (18) non iitcntigttium rati
sutnus, ut inrie probctur qttam imitabili, qiiam
speclabili prosapia pucr Dei Osvrul Uis origtncm
duxerit.
Hic, tit ferlur, ^Eibelslano vjctoriosi&simo rcgi
Anglotiint vaMc cbarus eral ei accepltis, ac pro
illius pixdieabili ssuclilatc rcx i;!ciu iiluiii seciim
iinbcre cjusqtic cousiiiis inagnopcre iniiifl *oleb:tt.
Qui rex Deum diligcns, xquitatis legibus scrvicns,
B regnuin slrenuc gubernabat. Is immcnso pagauoriim
cxercitui quodaiu tcmpore armatns octttrrnns, me-
moralmn Odonetn, cujus meritis sc qunmmaxime
crcdebat bostcm viclurtun, in acieni riuxii. Et
commisso prxlio Odo eminiis a ptigua staiis^lutniiia
ac niantis in ccelum teteudit, pro rcge et snis Do-
miuuro inlenlius orans. Pugnaluni binc inde ntio-
cissiinc, et dies fcriue lotus in ccriamineabsttmpius.
Tanriem j m sole iu occasum vcrgcnte, sors lacrv-
mnbilis acciiiit; juxta cnpuluin confraclus csl leg.ns
ensis. Quid faccret ? l l t se nrutnrct, utillum <!e t u s
exnrmarc volebal. Quid lunc? ilosics qui jam vcrtcrc
tcrgn cceperunt, videnles rcgcui fraclo et»se faciiuii
quasi ineriiicm, animati et in piignnm acrius re\c:>i
sxul. Insoiitiil clamor, Odoncm citius utlvolarc pcr-
tirgcus. Adest; u l opem stiam prece ucgoiio fcrai,
rcx ipse borlatur et obsecral. A l i l l e : Ope quaiu
detiderat, uli tolummodo velit, prcrtlo etl. Quid
igilur agit t Ul quid eo qui iti lalere luo peudet gladin
parcit? Cur eum ab interilu liottium arcett Quid
formidatt Nil dubitant arripe illum; et ecce manus
Domini erit lecum. Nec priut tofit continget occubi-
lut, quam obtittentet advertariot tuot fnga iiivolcat
nut inleritnt. Dixil, cl tvx nd ejus verba atlonilu.s,
illico versa dcxlra ari vnginnm cxtrn\it glariium
fttlgirium, fortem el insiguem. In quo cunctos
occnrsantes deterrcns, cxdcns seu prosicrucns, nd
verbuui servi Dci juxla lactus est ct solis o c c u b i l A s
c l regis triunipbus. Ipse Odo, quoniam Ecclesiie
conscripseral. Hoc loco Vitam illius ab Osberno
scriputm iuiiucrc vii!ctur,aU|uc cariem ftisius posi^.i
narravit in Orionis Viia,qu;u Osbcrno malc insirtpia
supra collocalur.
 EJPMEIM CANTCA IZNSIS MONACIII W
Catiluaricnsi oflicio^umtui por*lif'«;e h.co cl dignilale { i n divbiU ac sxctriaribus discipliu!s qttosquc sui
presidebat, j*.ira ChrisUanitalis pcr toium reguiim lemporis sapienles praccellere puiabaliir, magisterio
111 palriae paler prndentissinie aritiitnistrabal. In functus siudiosus discit, et iu brevi plurimum proft*
qttibus diebus Edwius, qui quarlus a prafato jfethel- cit. Spiritus namque supieulim et intellecius (Isa.
siano regni Anglorum sceplra tcncbat, voluptalum x i , 2), super eo quiescebat, inspirans ei graUaoi.
amator roagis qnam Dei, iuxuriae quam sobrielatis, suam et cor inlelligeus ad singula disceatla quae
libidinuin quam castitaUs, regiam dignilalem obsce- audiebat. Ssccuia.rium ergo librorum scientia ad
nis operibus dehonestabat, ac viros virtutuiti parvi- ptenum itnbutus, divinarum paginis lilteranim se«
pcudens, contra aequum exasperabal. Unde beatos dula inlentione animutn tradil. Ex quibus sanclo
Duiislaiins lunc teitiporis ahbas Glastoniensi*, eo charilalis igue in Deum proximnmqoe succensus,
qtiod ad suggestionem ct imperium saepe faii Orionis in conteoipium mundi totus erigitur, ei quaiitcr
ipsum regcm illicitis aroplexibus violenter abslraxit, servitio Det mererctur omni modo ascisci siugulis
e natria puhuis est, e| demuju iimumcra per Angliam boris mediutur.
mala ah eodein cege palraia. Conlra quem OJo ap- Inter baec Winloniam (90) a patroo soo sapra mc-
itiatura Sptrilus sancU praecincitis exsurgere, i n i - morato scilicet giorioso Odonedirigitur, qaaleaus i b i
quitatuin illius publicus hostis effeclus esl, necrie- ^degens, si quam forte in canonicis viam vitae i m i -
siiiil douec sopilis incestibus regnunt ab infandoe tandae reperirei, discerel et imitaretnr. Qpid ana-
mulieris infamia, cui rex i.lem omfcsa conjitge sna plios T Fii caoonicos injer canonicos ipsos, si qna>
srpius conimisccbalur, expurgaret. Eam siquidem ritur qualis inler qoales, regularis inler irregubrcs.
suorum mtl lum mantt vallatua, a regall ctiria in Ipse cienim quae insliluUo vitae canonicoruitt docct
qtia mausitabat vi abduxii, abdt ciam perpeluo ex- cl praecepit indcfessus exseqtiebatur; ilii spreta
silio in llihernia condcniiiavii. Erat quippe vir viri- iustilulioae ordinis sibt juxia cordium suoram dcsi-
bus puran arquitatis aer otniila fnllus, ncc al cui :
deria gradiebantur. Uode admirandus cuncUs effc-
iniquiiatis minislro favens, volunlali Dei in cunciis clus ob plenitodinem gratiae Dei, qoae ia rooribus
obseqiii satagebat. Quapropter et Deus ei stra mise- ejos enitebat, uecantts factus adoleacens praepooitur
ricorriia semper aderat, ac vohtntaU illius atires sttas senibus, qoatenos catiiiies seusu/ Hlius c l immaco-
iiicliuabal. Verbi graiia par.ctcs ecclestac Chrisli lata vita illius maculaiani senttin vitam anacularei,
Dorobernensis suae videlicct scdis in aliiorcm qiiam ac poeriles sensus illoruiii studio disciplinae ctxlestis
erat statum sublato tecto ipse Pater construere evacuarel. Sed illi magis antiqua pravae seneciuib
volens, ac velle sttum facto adimplens, oravit Domi- t ianera lenere volenics, liceteum bouum beneque
num o%quandiu ipsa Dci domus inlegrilate sui ca- ' agetilem bbndo bonure dehUoque favore veneraren-
rerel, pluvia quae populum a serviiio Dei arcercl lur, lamen illuni nnllo pacio sc in lalihus audituros
infra ambilum illiusnott desccndcret. Quod etfactum aflirtnabanl. At ille de lattdia ipsorum venlosiiale
est. Vidercs etenim loiam- civitatem saepe grandi aihil cttrans, gemebat quotidie ct, ul sihi ad sahitein
pluvia circumcingi, elipsum tetnplum cjusdem plu- suam Deus consuleret, precabatur nocte ac die.
viae inuudatione nec cottlingi. Item idem Pater,dum Verum ubi perpendit illos propter cum neqoaqnam
quadam vice sacrum itiysteritim altari praesens ad- vellc a veteri vita emendari, seque per illos, si non
miiiistraret, corpus Domiuicum inter manns ejus ahsentaretor, a suo proposito posse depravari;
cruentttm et sanguinem disiillans in calicem appa-
spreta qtia cingehalur pontpa saeculari, spreUs qno-
m i i . Ex quo intueniium meniibus nimio pavore
que diviiiis quartim copia redtindabal, rebcUsque
percnssis, mox ad preces ponUficis in consuetam
canonicis quorunt conTersalione eatenus usus fu-
sui formam restituiiim esl.Feruntur ei alia deeodem
eral, redil ad poniificem palrutim suum, negolium
viro miranda facta, qunc nos silenlio praeterimus, ne
salulis anim» suae cum eo tractatnrus. Qoid multa?
putcinurobiili oper.s qttod incoepimus.
Ubi mtserias vilae mortalis cum ponlifice loqoens p!a
Ilujtis igitur Palris uepos puer Dei 0*wutdos • considcratione dcflevit, ubi qttain dtfflcile sit bopii-
cxislens, a parentibus suisejus doclrinis imbueiidus, nem inter roundi iilecebras gradicutem ipsis illecc-
cjtis exemplis institucndiis ci comiuciidatiis esi. Qui Lris non irreUri, uirinquc serino procedens appcndil:
ex conversationc tanti viri s c s e felicem forc pronun- infert Cbrisii roilta Oswaldis sibi jam ceddisse in
tians, nec miraculorum, qua» iionnunquaiii adsunt mentem se nudum saecubribus cunclis velle amo/lo
malis, sed vittutum ejns, sine qtiibus nemo fil bonus, Christum sequi et vere mouachtini ficri. Exsilii
itnitator esse ctirabat. Uttile c l ab omuibus dilige- gaudio ponlifex ad audila, el erumpenlibus lacrymis
baltir, nou sohim quia tanta carnis propinquitate prae jubilo cordis qua voce exprimat quod prae se
itli copulahalur, scd eliatn qtiia vcrstts omnes id inttis habet invenire minime valet. 0 hinc inter cos
egeraut meriia ejus ul a cuticlis aroarctur. Tradilur cx divinis verhis vitae perennia orta conlemplaUoS
litleris, ctcujtisdam viti FtilhcgoJi noiniuc (19), qui 0 in contemptum initndi nala suadihilis divinaqne

(19) Monachiis is Cantitartensis plurimis tn Iucem
Cilitis scriptis claruil, maximc aulcm Yita S. \Vil-
fridi mctrice jitssn Orionis cotupoaila.
'iO WiiitoniiC i:i vctcri niona.slcrio Oswalriiiin ab
x
Odone collocatum ac postmodum decanttm factutn
Tinmtilhcnsis r e f e r t . Monasterio iili tunc tcmporia
iuscricrun! cationici sxcularcs.
T65 VITA S. OSWALDT. 7<H
cullalio! Qu.Is \ )$\m eriisseral? Iiortalur dcinceps A salionis suae Dco fatuifluriiis adhserercl. Ilhc igliur
t

scitex juyeneiu ue rclro abcat, nc posiia supcr ara- oralioni, mcdilationi, coittemplationi vilae pcrciinis
trum nianu posl lerguni a>piciat (Lnc. ix, ( i i ) , ue reinoius ah illorttm inqoietudinc operam dare solitus
laqueos saeculi jain cvadere incipienlcm suis bqueis esi; iiiagnuiii humani generis hosti foinilem livoris
inimicus iuvolval. Ad quae ille : BuptU vincutU et odii suggerehat. IIIc quippe atiendens et stien-
votuptatum carnaiium jam, intpirantc Deo,
% tibertati dendo suhveriere inbians stodhim streuui/simi juvc-
donatut *um; et iterum me traderem mi$errim<* ca- nis, multipiici enm versuiia pulsat, puhmndo l e r r i -
ptititmti $ub eammdem voluplatum vineulU vintien* l a l , terrendo faligat, fatigando proturbare loco
dum ? Non ar$timabam me hoc ordine ChrUtum uqui laborat. Unrie qHariaiu vice dum se m oraiione pro
debere. Amorem tui mihi conceuit ex no.itia Scriplu- compuiictiooe cordis Deo noctu maclarel, adfuit
rarum euarnm; et nunc eum deureremf Taiem ipse msllgnos, et sonos borrittcos ctlens bomiuem
videicet fructum ^capitndo ex mtditationt earumt lerrori aridicere moliebator, com ut coepio desiste-
Imo, Paier, $i ptaeet, dic nee dubitee ubi reU perfi-
f ret, lum tit aliis boris siinilc opus atit scgnius aot
ciam quod propotui; aut certe $i tibi grave non e$t nulblenus atlcnlarct. At Oswahlus fidei Chrislianne
f

ipee proponam qnod ditpotui. A i l , dic. Regulam f scoto prolt clus. non magis ad fremilum leonis vel
iuqnil, beati Benedicti $ervare tub obedieniia toio; B aibiluui serpeiilis quam ad hablum ovis vcl strido-
et idcirco in Gnlia apud Ftoriacum, ubi iptiut Patrit rem soricis (hamni eulm ct aliarum ei hesiiaruiii
retiqniat dcnntur hqberi, monaehut fieri mente re- bnprobus ille voces ingessit) exterritus esi, cuncla
voho. Nam.jnxta quod mihi mea attimatio dictt* videlicct nihili peiiriens, cum suo atictoie cuucia
nu$quam rectiut urvanda $unt nec forle urvantur ueririens. Quod da?inon advertens disparttil; sed in
qua* tdtm Pater inttituit, quam in toco quem ipumet aiigelunihtcis evesiigio iransogiiraius viro apparuit.
tua corporaii praruntia in perpetuum honorare non Euin quippo jam tunc nova de se vicioris uaum
detiuit. Antisles ad Uxcildem, inquit, untimut; sestimabat sibimciipsi suasurum, se scilhei nou
idem$apimn$; in idtm nottra inlentio teudit. Mona- ittjttria ab angclo visitandum , quem firtna frefiim
chtvt toci Uliut tum. Habilum tnim rtiigionit ad onut coastatttia nicniht nullis potuit inimicus irretiro
rtgiminUr tub quo gemo, vocalut inde tuuepi; et figincntis. Scd sua tibi iniquitat mtniita e$t (Ptal.
propterea tt, quem tpeciatiut amo, monachum ibi xxvi, \W). Nani ad hoe monsiruui ramulus Chrisli
fitri potiuimum opto. E l qnidem hacc patriae riemu- signo firici se signavil, scietis exinde angelum lucis
latio ea re lune ita uiriuaque volunlaii complacuil; noii irriianrium, angeiuto aoiem tenebrarum emi-
qttoniain per id tcutporia religio monachici orriinis, g aus cfliiganrium. Quod et factuin est. J.uvcnem
qna», cutn propter barbarortim freqnenles irruptio namqtie hac crucis amatura mnnitum atatim dcge-
nes, tum propter quorumdam malignantium lurbo- aer angclns, qiti appartiil, lerritus fugil. Tune ille
ienias seditiones dudom in Anglia pene lota obsole- psiillcii3: A dtxtrit e$t, ail, mihi Dominus, ne com-
vcrat, needom sui vlgoris staio reformata cbrueral. movear. Propter hoe delectatum e$t cor meum, et
Mitlilurego juvenis Floriacum, illic florihus ful- extutiavit lingua mea; intuper et caro mea requutcct
cicndus virlulum. M i t l t t n t H r quoqoe ctini lilleris in $pe (P$at. xv, 8, 0). PtaTerea lectioni divin.c
commcndaliliis dona qoamplurinia, juvenem ei d i - crebro intctirichal, el qtue, riocenie Doniino, inrie
cto c l facto abhati ac fralrlbus commendanlia. didicissel, hilari vullu conle bcnigno minus scienles
Suscipitur, et monachos babiin factns, vila quo- criocebat. llasc inier cxerciiia c us, post suwptos
quc tNonachi in ipsis primordiis est decoratus. Qtti iuferioresecclcsiasliri or i i-gradus. gratlrtn suscc-
igitur veneral ab aliis doceri alios imilari, lalein se pit diaconalus in quo mittisirans Deuin obsequio
illis exbibiiii, u l salis haberent in eo qno doceren- humillinue devoiionis populuui vcro riemulcebat, eo
lur,qnod imitareniur. Erat enim somno parcus, cibo quo mngniflre prareminebal concenlu dulcissimae
sobrius, iu loquendo discrelus, in oralione a s s i - vocis. Siquideni inter ca qttae, ulpncfali suinus, in
duus, iu aliisaulcin virluiibus, paiictilia dico, hu- ry co fulgehant viitutum insignia eliam in cxleriore
uiilitate, beuigiiilale, mansucttidinc, caeierisque hu- homine illius cmicabat mulliplex qtucriam et sttpcr-
jitsmodi quam fortis, quam subdilus, quam bettevo- cmiueus gralia. In habiln cnitn, queiii oculis i n -
lus, quani consians exstitit, cx siucera chariiate, liiemittin pncfcrcbat, c l decens et appclib.lis com-
qua supra humanam aestimationciu ad onines crat positio ineral, non alictti pomp:c, nou dissoluiio-
diffosns, conjici polesl, Apostolo di< entc : Cbarila- n i . tion ostentaiioni, non serviens hypocrisi. In
tem pntienlcm esse, bciiignam ess<*, non . T i i t u l n r i , \uliu liihilomiuiis formosilas nmpla, ncc cujuslibcl
non iitflari, non ngerc perpcrnm, ncc qtixrcrc s t i a , pravm vohiplalis inccnliva, scd quae caelerortim
ticc irrilari, non cogilare mnlnni (/ Cor. xtti. i ) , <•! \u.'tihtts attlcstarcl magiia honeslalis pncrog.iliva
e:ctera, qux mihi brevilalt sludenli exsequi l u u g u u i (21) Talibus donorum insigtiiis vir Dci 0»wahlus ad
est. Ilic ideni Domitii scrvus sccrclum in (hclesia potiorcm diaconalti ccclesinstici or.linis gradttin
lociim ah abbale acceperat, in qtiopro morio convcr- coWendcre dignus cst comprobatits, ac dein prc-

(21) Ititc^m bicc scclio codici in^. Benediclino iiu loiidom fcrc vcrbis npud Tininuihcnscm, lib. x x i ,
serto folio csl np|>usi;a inanu tcrentiorc. qtuiurum rap :\'l.
antnitpeitsi» conJMCic fultiil. ^var.at. ExMnl cathiii
767 EADMEBl CANTU ABIENSIS MONACHI T;;S
st yteii lionore subliinatits. In quo gtadu Deo sacrifl- A ceplut tamen in
% sacrosanclo ministerio titifici corpo-
cana, qua puritaie cordis ei corporis Christo iuhae- ris et sanguinis ejus non sum ab eo dtsertut. Interdl-
scrit, quamque bcnigitum audilum precibus ejtts piis xit U i n e n ci modis quibus poterai ne, dom ipse viue
Dens accoinmodaverit, et exqualiute yitx ejtts, qtue prxsenii superessei, r e m quae accidcral cuivU bomi-
dictante rerum witatedescribiiur, et cx angelonint nttni iniiotescere'«
praesenUa, quam ei nonnunquam eliain visibiliter Poslquain autcin supra mcmoratus venerabilis
adfuiase moitstralum cst, luculcnicr intelligi datur. pontifcx Odo certe relaiu cognovit nepolera suum
0?wjldum in bonorttin operum culiuen excrevisse,
Locus siquidem in quo, sicut d i x i m t H , j u x u confes-
aionein abbatis orare solebal, crypta quxdam erat imiiicnsas omnipotenii Deo gratias agens, diebos a c
in occidenuli parte, deceitli opere facla, qui locus liociibtts eoiu precabatur, qoatenos illom e t jugiter
confessionis nomen pro more oblintiit. Pro foribus ad itielioria p i oiicere et in via perfcctionis consum-
autem cryptae ipsios duotlccim paupercs convcrsari matmn concedeiel posthanc vitam se Deum deoruin
ex antiquo usu consueverant, ct qnotidianuni viclunt in Sion virierc. Missls prxteren riiversis maneribus
ab ipsa Ecciesia accipiebant. Qui paupcrcs ita fuere abhati ac monachis pro suo Oswalrio, quas noverat
dispositi ut omnes littcrarum socii, omnes clerici es- convciiire cmn precibus gralcs exsolvil. Inriicavit
sent. De bis ergo reverendiis Pater Oswaldus unum B ctiain illis se ipsius praeseiitia magmpere veUe po-
delegcral nt qtiolies in ipsa missaruin volebat so- l i r i , cumqtiiasenio confiuis morlem sihi propinquain,
lemnia cclebrarc , ejtis opc ac minislcrio lanii my-. scicbal, tiiui quia rcgulari conversttione sox gentis
sicriii fficiuin cclcbrarcl.Quadam i t a q u e riic cumipseviros pcr cum inslitucreriisponebat.Quae ubi fratribus
altario prxsens cccpue missx officio insisicret, et relata suiit gravi moerore riejecli asscruerunl se sinc iiio
post evangelica dicta offcremla in uiamis p n e m ct ncquaqtiam,sifieripos8ol,inhac v i u vivere vellc, prc-
calicem,sicul mulioruut mos esse diguoscitur, siitne- ptcrca quodvjtisconvcrsatioiiem sibi el in anima ct i u
rei, oculisque iu coeluin direciis orationem suscipe, corpore seitsissenl valde profnisse.Non audentcs tamcit
suucta Trinitas, inleula uieulead Deuin prxmitteret, voltit.tati anlislilis obviarc, parenl, a c Doinioi ser-
viditpraefatus miuisler e j u s quamdam reverendi vultus vttiii dcbilo cum honorc ad nutum praesulis dirigun'.
pcrsonain, indextera parlcaliarisslantem, faciem ad At i l l c ci:ato iiincre Angliam pclcns, lerra n t a r i q t t c
ipstiui altare versaiu babeniein,panemcandidissimuni, ali o i ; i i i perictilo proleclus csl. Et hilari v u l l u ,
nontaiicn aritomngnttn', inler manus, qnasusqtiead meittc. jucuitria Dulris nppulsiis, extcmplo iitgenti c M
caput suuin porrccias habebat, digno cum bonortt riolore pcrculstis (22). lllum enim, quem prx cxleris
tcneniein. Ad quod licel nimio timore perterrilus ob- arclitts riiligebat, illum cujus ritilcent faciem p r x oui-
sltipuisset, sus: iuuit tanicn, ncc stib: tam voluit i n v a t h T c C
l u u i s vidercsiticb»!, illum cuiadhxrerearricutissiiiia

fugim. Verumubieumdem panemjuxlaquod saccrdos .chaiiltlecttpiehal, cta quo se laiiriiu rcmolum fuissc
in secretis oiatiouibus procedebat, paiilatim cresce- nvu sine granrii angttsiia conlis recohbat, jain tutu:
realque itisolitae magnitmiinis crescendofiericonspe- noviter nott morio sibi, sed et sacculo exempluiu a t i -
x i l , ullra resi<!ere non ausus,extraosiium fugalapsus di« n s , ntilli mirandtun si riolebat. Deus mcus, quos
esl. Emansit itaque presl yler sqlus, et qui videbatur gemilus ille luus ahimntis ari h;ec nova pulamus enii-
in dextera siansangelus cjus. Minislcr vero, qttem sit? Qu;e suspiiia eriiriit? Q t i n s lacryinas fudil? Q t t a t
pavor ubduxrral, foris propc oslium latitando subsi- fuit, obsecro, coufusio auimi ejtis, quando eum pro
elene, per viccs< slio < aptu ingi rebat, elquid circa al- citjus ainore ac revercutia a cunctis sese nmpkc.i
lare gcreretur irepidus explorabal. Ctiin Dei servus s« l c r c mcmineral, j n m in lerram converlcnriiiiu. ;t
per omnia sacula sccculorum el alia qune in audientia cuiispi ctihtts omniiim suh I c r r a rietrusum riidicerat ?
populi dici solentdiceret in ordine missa?, nec ullatt- Q u i s inccror iiidilaui piissinto vultui ejus hilarilatem
nus respondere auderel vel accedere pro admiramla obduxii, qtiando et Augliam gravi uioerore proejus
quaesibi apparebat visiouc, audivil angeluin, qucm vi- o l ituronsiernnlatn reperit.cui niminun impar tnoero-
debal, adsingularesponrienlem etminislri obsequittm j ris illiuscausn fuii? Veniens igilitrCanluariain, sed
ci deferenlcni. Consumpio atilcm sacrificio l o t o , cam iiivcuietis paire orbalam, quiri facerel,qtto grcs-
capul ex ntore ahditus ministcr ostio intulii, et iilutn sum flecterct riubius hxsil. Auctus ad baec lacryuta-
quem videral jam non vidit. Inlroiit crgo ad sacer- hilis riolor. Illi eniut qni ctim prius agnoverunt,viso illo,
dotem palpiians el Ircmens, ac nc auin uut cjtts ex recorrinlione dcfuncli Patris 1. crytnis tnauani.
quoqtiouiodo offendissel in eo qtiod ipstim quusi so- PncsiJebat ea teinpesute per curaiii officii pnsto-
Ium reliquerat timcns. Et exposila causa fugx sux, ralis Ecclcsix Dorcacestrensi q u i r i a m Oscbetcl no-
pallens scisciutus est utruin el ipsc vidcrit ct au- ininc, hoino bonx famx, et q t i x sua intcrerant
dieril quaese vidisse fcrebal el audisse. Atille : Dene, riispotiere gnartis(23).Hunc vir Dei Oswaidtts, utpolo
inquit, vidi ct audici quce dicis; ud benedictum sit sibi el camis consanguiuitate prnpiuquuin, ot q u a
nomen Dei omnipotentis quia licet a te sim mate de-
9 pollebnt sapienlix luce c o u & p i c u u n t , a I c o h n b i U n -

(22) Paulo alilcr Wiilhelmus Mahncsburieusis Dc (23) Oskitellum archiepiscopum Eboracensem Ec-
gest. ponlif. I . 111, f. i 5 3 , q u i Oswaltltim r c f e r l nor.- clesix Dorcacestrensi anlea prxsedisse, omnes scri-
nisi nuntio atgrijam discumbenlit atnncuii porcuisum plores iiostrates baclenus editos latuit. Vide qrae
iter iniissc. supra adnotavimus ad Badulphi de Dicclo bislurium
 709 s
* OSWALDI. 770
dum adiil, volens, juxla Salomo-aem, gradicndocuni A diguitnte perpcns^, tnm vilae illins qunlilaa quam
sapienle sapientior fleri, non cx co: soriid insipicn- monun probitas est Oswalrio, prxter solam aetaiem
titim iliis ipsia asaimilari (ProV. xvi, 20). Susrep:t, et pontificalem digniialem, lota pene reperla. Dum
autem illuin idem episcopus benigtiissime, ac sin- igilur viia ct mores in eo imiubnittiir riignitalcm
ceredilexii,secumquedegenieiu suisecreti conscium pontificis, ralus est beatus DtinsUnus i|isam vitaiti
fecil atqtte consoriem. Post dies defunclo archiepi- ei mores illius jure sttblimandos digniiate pontificis.
seopo Eboracensi praefatns Oschetel sedi illius sub- Quam ob rcm adito Edgaro , qno rcge per iri lem-
rogaiur.ls pro stola archiepiscopalus Romatn pclcns, poris Anglia gloriabator, veneranrititn Oswaldtim
sanctum Oswaldom snae viaeconiltcm b a b u i L Poliius secum adJuxil, eumqtie pro meriiis suis ipsiconv
autein deaiderio suo, cuin Roma digrcdieus i n pa- imnrinlum fantiliarilati illins inriuxif. Quid pltira?
triam stiam remeaudi iler accclcrnrcl, Oswaldus Praedicatur a snmmo pontifice virlus animi cjns,
relicto consortio ejus Floriacum divcrtit, cTericmii consiantia propositi ejos, inlrgrilas morum ejus, ct
q u c m d a m , Germanum nominc, arUtc juvencm,
ad hoe rex ipse tanio tcstimonio cretlens perdti.
ntoribus senem, itineris sui e patria socium seciim citur ttt sno jusso alqtte jtidicio catheriratn episco-
dticens. Exripiunl auiem illum a b b a a e l f r a t r e s cum pnlem apud Wigomam, ctti Palcr ident praesidere
summa krtitia, ac nonnullis diebus circa cnm kcle ^ solcbal, antislcs faclns ascendat. Primo Utnen rc-
exactis, pro sola qnam inlellexeranl volunlate illitts quirilur vohinUs cleri ct populi snper re Spsa, et
quem adduxerat Germano sancbc inter sc co:tvcrsa- cum ingenti exsnlufioue el vociferaiione fil vi.x
tionis babittiin I r i b u u n t . Mansil vero vcncrandiia omn um una. Concrepattt, claiuant Oswaldum dignis-
Oswaldu* i n ipso coenobio aliquanio tcmpore, Dco simum Untae sedis episcopatii, el magna prece dc-
pcromnia serviens et verbo ct faclo, qttalitcr ad poscunl eum quantocius in ipsnm niiinaicrium con-
coelestia lenderent cunclis illic commaiientibus secrari. Fit quod clcrus ct plehs Wigornensi*
cxempla prartendens. precalur, ac in summuin sacerdotiiim feiix OswalJns
n Palre DunsUno sui)limatur, factttmqtie esl pia Dci
Interca memoralus anlistes niissis miintiis rogat
riisposilionc ut sicut patruo S. Oswalrii Canluariae
cum Angliam r e Itre ad se, qnatcnus via sanciie
hcattis Dunstamis, i u snncto DnnsUno in episcopalu
religionis, cujus ettm culmen attigisse cerlo cogno-
Wigornx sticcedcrcl hcatus OswaMus.
veral, sutc gcnlis homines instruerel. A l ille pctitioni
. ejus mitis obK.mperans, Angliam Germano reiicto Ftincttis ergo vir Dci poittifiralit, idein qui prios
perrcxit. Rttdb cnint aribtic t n riisciplfnis rcgularibus fuit iu bonis aclihos praestitit; imo quemadmodum
crat; nec illum uisi perfecie edoclum aloco separari ^ nlios digniute, ila scipsuin siipcrgrcssus cst in
binebat. Pervcniens ilaque a d cpiscopum, soliio bonilnle,el licetomni fuerit virtulum nilore insiguis,
tnore i n omni sattctiiate e l mansuetudine jttxia cum orationtun Inmcn assiduilaleet eIeemosynarumpro:n-
conversabaiur, ct ideo a cunctis pio affeclu, magno ptissima largitaie summo ei ttllra qnntn dici possit *
amore, summo stutlio ampleclebalnr, foveliatiir, opcrc praeditus c m l . Coepil ilnqne, jiixta Aposlolutn,
vencrabatur. Inler Iwcc ille praeclarus c l gloriosun omnibus omnin essc (/ Cor. ix, 22t, c l is qttcm nec
Dei amicus Dunstanus i n cathcdrain pouiificaiiis nmor nec ira cujusquc possct a vin jttsiiiift qnovis
Cantuaricnsis praediclo Odoni successit, vir Dei pnclo declinarc. Discrctione lamcn iu hoc qnnin-
gratia a malris ulero plenus, et donec vita? prascnii maxime fcrebaittr, scietis ncminem a discrctione
supcrfnii, nunc coelestibns secrctis admisius, nuuc nttUntem justiiiae legcs omni ex parte tneri. Clcro
beatonim fpiriiunm' crebra visitatione perfirnctus, igttor nc poptilo suh suo regimine posito pervigil
nonc in exliibendis miraculis celebri eflicacia freliis. itisislcrc, ct qua grariere<itttr nri viiam verbo ct cx-
Ilic a u r i i u eximiae sanclilatis fama, qnae ben ttin emplo vinm demoiistrnre. Vcnim cum multittirio
Oswalrinm circumqtiaque magnificabal, mittcns corum, qttos a via recttturiinis cxorhitnntes in vinin
accersivit t»um, cx convcrsntioiic illiva pleniter Ju liiiae reduceregesliehnt, mentcut sunm interdtitn
ediscere gestiens, vulgaia opinio vcrane cxstiteril r> fnligard, directo in Gnlliam niinlio Gcnnanitm,
n e c n e . Post aliquot vero riics comperto qtiori inve- ctijus sttpra meminimus, et alios limore Domini
stigabnl, multuin praeslarc illis quae fama riisperscrat pneriitos viros fecit venire ad sc, ipsorum videlicct
gavisus est; e l i n graiinrum actiones Deo pio cor e ope ac rcligiosiute illorum cuptens irrcligiosilatem
et ore soliitus. Veriimlamen s:cpc agebnl cum eo, corrigerc. luque Gcnnanus ari pontificcm vcniens,
n o n u l Annituriinem aniiiti ejus quasi suspcciam honorifice stiscepttis cst. Eral cnitu benc religiosus,
haben* cxplorarct, scri sicni cam i n bono firntain sacris litteris et piis stndiis apprime imhuttts.
penes se habchai, ila vcraciler essc nliis compro- „ Teiicranl praeierea ad bcatum Oswaldum anle
barcl. E l revcra i n omni virliitum riecore probntus rjus arivcnttim nonnulli ex Anglontiq prosapia nati,
repcrlus esl, oque n o n tnorio nh co vcrtim el nh nliis sacro ipsius inagistcrio se sobdeiite% ct eum sibi
pr.eslnnti esl affectu dilecttts. Unrie benli pnlrui cjtts patrem nc reclorem in via qux ducil ad vilam

De prcstifilm* Anglkc. Quori vero Oskilclluin co nitte Odonis ohititm tbronom Eboracensem adeplos
tempore sedi Dorcacestrcnsi pr.cfuissc ml Ebomccu- csl. Kiimriem crrorein iniit mounchiis Uaincsicusis:
sdm postca Iranslaitim Eadmertis rcferi, l i u co ma- apuri Mnbilbn. SJCC Dcueriict. V, p. 735.
tiifesle Inpsm esl. Oskilcllus ciiini bienuio circilcr
 77! EADV.ERI CANTUABIENSIS MONAf.lll 771
constilueutes. Inler lios fttit quidam, Erinotbtis HO- A Christi vesiigiis cc.de m pcrf.ciio jndtcat esse profanjr.
mine, qui grailu saccritolii fiinctus ob sagacililcm Quapropter si HOI, cum yossimus, supertedemus mo-
ct industriam suam Seuior ab aliis cognontinahaiiir. uackos in suo propesiio muliipticare, aut corum reli-
Coiieeti itaque fratrcs dttodcnarii numeri suinmr.in gioni invidere, aul cam non amare vei sequt noUe
complenl, quos Pater Oswalritts, ut juxla sn?cli conviuci poterimus. Sed hirc n nobis procv.l arcent
proposili normam Domino Cbristo die noctuque omnipolcns Deus. Qvare, fiii charissime f m.lla te
servirenl, in vilia sul ponliflcalits qwe Weslbert rii- tmculuris ambitio teneat, qum r t ab institutione" el
cilur collocavit, instilucns eis praifatum Gerntamiin adjumeuto monackiem religionis impediat. Nam sicut
praeposilum et institiitorein, nec non «lclegnns ex ad miernem vitam quis optat iertemre f ita debct
sttis qtue illis stiflicerent ad eonim susteiitaiioiiem. \onari et alios tecnm ad eamdem perducere. lllnm
Degebanl igitur illo inloco, servorum Dci pcr omna quippe illic major honor et gloria tutdpiel. qui majne
et inomnibos vitara agentes; qtiontm sittdiis snncius tucrum hic de aliorum salute Christo acquirlt. Gaudio
vir eximie delectatus cos frcqucnter visitarc, cis ex bis dux ipsc replettis, dictn cotui vultu suscipit,
monila salutis aclertue ministrnrc, cos consolari, ct responsutn ila paticis absolvil: Fnndue miki eet
inter eos conversari, ct divinis operibtis, hymuis, Dameseia ditlus, aquis et paludibus circumcinclus,
, • - * ' n » ^ ' ——,
psalmis, )ejuniis, vigiliis et orationibus, sauclis n
talium hominnm qnates memoras conversationi. nt
quoque meditationibus solcbat operam dare, sc<pie «Tf//fNO, congrnus f in qno eliam tres riri nunc man-
ab extcrioribos curis ac sa?cularibus ncgotiis per s tam sanclat retigionis amore ferventes
:
f et sub Degula
intemam nteniis quielem magtiifice recreare. beati Benedicti rilam ducere, af doctorem kaberent%

His ita disposilis, fcrtum Dontitiicas resurrectionis megnopere gestientes. llunc locum, ei tibi ptacet.
instabat, et ad regis «curiam totius regni nobiliias eamus inspicere; et si visus fuerit rei de qna toqucrie
convolaliat. Aduiinti priticipcs laelos dies agunl val- aptus existere f dewue operam f ut in opere Dei cmteeti
dcque solcuuies. Jam solttta curia in sua qiiique . fiat habitatione praclarus.
redibani, et ecce de regiis miMtiboa onos dives ac Itoc vir Domini inira cordis alacritate amplectcos,
poiens morti subactus plangebatnr a pluribus. Ilujis ac riciude comitatus ipso rince ad locuin osqoe pcr-
cxsoquiis pius interfuil Pater Oswaldus, qui et ipse venieiis, obi adVcriii com liabilationi nmnacborom
curfam inter primos Angline proceres venerat, regi acconiuioduiii, gratias Deo, graliaa quoquc cgit vc-
acceplns llrmaquc ejus amicilia frelns. Hunc iEgcl- nerabili virO qui illuin pcrduxt eo. Inatitit itaque
winus quidam de polenlioribns rcgni ducibus tno- cttpilo opcri citius iinponcre manus, verens ttc, at
dcsto incessu, demisso vullu funns sequcntem atque Q bonuin propositum dilTcrrelur, aliqua postmodiitn
psallentein aticndena, iu amiciliam iliius cvectus inaligni bostis vcrsulia praepedireiur; quod ct viro
cst. Anlebac enim audilis probis ac mausuetis mo- consuleiido suggessil, ac ut opem sua logconttate
ribus ejus, quos uiagislra virtute comparatos in- operi ferret studiosus admonuii. Quid plura? CreriR
ducral, mngni eum prae sc jamduduni habebat, ct in consilio, acquiescit adinouitioni, condticunlnr opc-
boc aiiimutii composueral, ut si qua iu re voluntali rarii, inslatur operi, laboraiur, el frcium tam mul-
ejus obseqtti possei, libens id agcret. Qtiam voltin- tiplicibus rerum iinpensis snociissimi Palris quam
laiem ejus qtiibusdam indiciis vir Dci intciligetts, et ejus instanlissimis oraiionibus tuira celerilate
inter alia quae cum co de vera Dei ac proximi dile- opus perficitor. Post dies sub immensa frequeutia
ctione locutus est; innotuit iiii) se qttostbim mona- populi, divitum scilicet meriiocrum minusqne babcn-
cbos in episcopatu suo rcligiose viventes baberc, tium perfecta ccclesia stib patrocinio beaii Bcnedit t
sed locum in quo degebant illorum conversaiioni Deo solemniler dedicalur, ei de mouacltis qui apud
nimiae striciitudinis essc, praesertim cum pene quo- Weslbcriam morabantur, iricm locus insiiluilur, ct
lidie in numerum eorum quiriam currereul, quos in brcvi alii ct alii illuc collignnlur, ad quomm
eo quod Dominnm quaercbant rc|»eI!enrios nullo morio victura atque vestilum nec non ad Dei serviiintn
juriicabal. Et subjunxit relte igilur, si religioni tua* p
celcbrandtnn plurimae lerraruin posscfsioncs, p l u -
motestum non est quatenus si aliquem locum snb
f f rimac diversoruin oriiamcnlorum riotiationes loco
tua dominatione monachorum habilationi accommo-^ ciriem nb utroqttc collata? sunt. Fnctn est igitur de-
dum liabes. enm aul sotius animcc tum obtentu aut cens ct babilis inot;» cbonim babilalio. llinc prxpo-
alicujns ntuneris intervenlu ntihi concedas, qualenus siio ariunatis fratribus Eatlnotlto, cujtis supra me-
iuibi monasterium construam el per memoraios frc-
f minimus, viro pmdenti el religioso, qui ei Lincolniae
tres monachorum conversationem de auctore illic Ecclesice postcn pontifex fitit, ipsc Wigornam rever-
constituam. ilagnum enim quiddam est ante Dettm titur, el inter stias oves eis el sibi superinlendens
vtia monachi el imilaniium omni Chrisliano tiomini.
f
bonus paslor conversalur.
QuicHiirjiie enim in hac vita ad vitam tendere et Por id temporis ex sauctione el aucloritatc Joan-
mortis tuqueos cupit devitare, profccto id nullo pacto nis aposlolicae scriis nniistitis beatiis Dunslanus
eficere pratvatel^ nisi vila sna vitw monachorum qua» arcbiepiscoptis C^nlitarkc ctprimas tolitts Brilanniae,
dam dispensatione concordel. Vila namque monnclv, cujtts paulo supcriits mcntionem fcctmus, coaclo
qute vere vila monachi est, cuncta admittit quat do- gcncmii concilio siattiii, el siatucndo decreiuin con-
cet. Pcrfectio Chiisticna cuncia dimitlit, qttir a firtttavit viriclicct ut canonici omncs, prcsbylcri
7J3 VITA S . OSWALDI. 774
01111JC&. riu,oni c l subuiaconi oimics ant castc vivc-
A twta honorabilis babcl.nlur. Prariaii q u o q t t c ct islis

reiic, a u i Ecclcsias quas tencbani una cmn rcbus ati per eum suut singuli Patrcs, jElfricus sciliccl, qitcut
cas pcrlincnlibus perderenl. Habcbut nulcin regem Ecclesia Cantuaricnsis pasiorcm postmodum habuil,
KJgaritnt in hoc ncgotio fidelcm faiitorcm, constnn- Albancns', Biilhtnolhus IIelicnsi,BeauiflyieitsiGode-
lem adjtttorem, firmum dcfcnsorem. Qui rex ipsius mannits. Coeuobium vcro Raincsiense, tit desct i p s i -
Patris consilio ulcns, curam cxseqttenrii drcrrli nuis, ejus inslinctu et operaliouc a fundainciiiU
hujiis super lotum regnnro duobus viris iujunxil, aeriiflcaltim esl. Aucta cst crgo per Angliam obscr-
Oswaldo scilicei episcopo Wigurnensi et Athelwol.lo vantia disciplinae rcguiaris in tnnium ut qoadrn-
Wintoniensi. Qtiod illi svlo domus Dei succcnsi, c l ginfa octo mpnastcria pariim viris, partiin feminis
i l v i n i l a t i s aiuorc subnixi, ct insupcr prxdictn nu- stabilircntur pcr hos viros, Ditustniium vidclicct
i loriiate ntuniii, streuiiissime sunl exscculi. Nam, archiepiscopum Caniiiarienscm, Oswal Itmi poiiiifw
ut de aliis laccam, bcaius Oswaldus seplem monn- cetit Wigorncnsem, ct Atbclwolduin cpiscopuiu
sicria i u sua dioecesi rcgulari disciplina, ejeclis cle- Winioiiiciisein.
ricis feiiiinnrum consoriiuin Ecclcsiis aiitcponcnti- lis aulcm qum bcalus Oswaldus aedificaverat; de
bus, iiistiiuit, dclcgalo eis super ca quae Ecclcsiae aliis eniin scrihere a proposiio nosiro rotnotum csl,
prius babcbant tanto cX inunifkcnti.i regis ei ajio- B ipsc magna semper cura ct solliciludine iuvigilabaf,
mm principum rcgni subsldio rertiin, u l cohabitan- ue diabolus, qui sicut leo circumit quacrens qucm
tibtts sufueeret ad viclunt alque vcslitum. Winccl- devorel, (/ Pe;r. v, 8), ulliiin fratrcm a profcssionis
cttmbensi vcro monaslcrio, qnod dc seplem nttuni suae noruia devianlem invcnirel quem devurarei.
crat, supra memoratutn Germanum (24) iu abbatctn Undc et cadem monaslcria circumire, ae iu singulis 9

ordinavii, ct aliis singuljs siiigtdos in religrone pro- prout noverat expe.Iire, morari coiisuoverat, vcrlio
balos abbates praeposniL De quibus quidain, Fol- simul et opcre fratribus, quae aaluii ciijusquc otilia
berbttts nomine, Perscorcnsi Ecclcsiae, qux una de fore advcrtcre polerat, paterno aflectu submini-
septem alriiniiis esl, in abbatem praehtlus cst, vir slrans. Supcr Itacc nonnullis Ecclesiis, quibus ipse
nioribus gravis ct fcrveniissimus cullor monachicae iion eo qtto supcrioribus modo inlcndcbat, lam di •
iustitutionis, scd in subdltos, qtiod valde in eo rcpre- sciplin;c rcgularis qitatn et grauimalh-x libcraliuui-
hendebatur, itimiae et indiscretae scveriiatis. Is ad qtte ariium itingislros pottiilalus dirigebal, qui aut
cxtrema pcrdiietus, et buic vitae subditctus, at pie in in Gall.is doeii ac per eum 811 Augliam ducii, nttt
fcrclro mortuoruiu more locatits, rcccplo spirilti, cerie sua S i t g n c i i n t e in monasteriis suis imhuii, sa
ircpidantibus cimclis erexit sc. Igiltir ftigienlibtis g pienlcs el praeclari bnbebantiir. Ii.tcr quos quhtatti
aliis, praefalus Germanus accessit sciscilans quo vcl Floriacensis monncbus erat, Abho vocatus, moiuin
a quo duclus s i l , quid videril, quid ilii coiiligeril, snnclilaic pmcclarus, ac litlerarum lam saecttlarium
ct ob qitid reversus sil. At ille se a bealo Peitcdicto quain diviuariitu scicnlia apprime instructiis. Ilunc
iu visionem Dei perductum fuisse, et Deiim sua paier Oswaldtis posuit in coenobio RnmclVnsi m o -
peccala merilis dilecloris sui Oawaldi sibi indulsissc, nachos docere, scbolas regerc ct quibtiscuuqiio
stlqitc a l imimandam sanclilatem ipsius Palris se valerct, ciim in discipliua rcguiarium, ttiin in scieu-
rcvixiise respoitdit. Rtirsus qnacnaiit forma, qui tia liltcruii protlessc. Quod el fecil. Ilinc ergo pro-
hahitus, qttis Palris Bcticdicti co.iiifatus cxstil r i l , cessii u l cum religionis augmcitto iiberalcs arlcs,
pcrciinctalus, habitum gcinmaruin ni;ore praTulgi- qttae pritis ob divcrsos castts in iieglecium pcr An-
duiii, fortunm cjus ttltra humanam aestimalioncm gliam vencranl, quaquavcrsuin Palris Oswaldi i u -
dccor^ut, comitatiim innuincris candidatoruui iitilli- dustria et sollicitudine evcutilaiae muliiplicilcr
l.its tiionachoruiii ct spcciosissiiiiarum sanctimonia- piillularetit. Prxfatus vcro Abbo ob mullam sui d i -
litim respoiidit esse composiliim. Quo dicto conticuil, giiilatem bealo quoquc buiislaiio familtaiis v a l d e
cl ncccplo viatico Dou.iuici corporis dimidiutn dicm cxslilil, cjusqtic inslinclu ct disposilioue passioucni
siipervixil. lUquc vilaut obilu ilcralo finivit. D h c a t i Edmundi gloriosissimi regis Anglorutn s l y l i
Post hnec in :>l is Aitglbc parlibus nd parorhiain o f l i c i o posterorum memoriae tradidil. Posl haec ct

siinm ntl pcrtinenlil.us insigres EccTcsias ob pra> a l i a innumern bona, qtix in Anglia fccerat, a r i nio-
fixniti causnin clcricis cvacuuvit et cns mcmorr.ta nasterium suum Floriacmn rcversis, a b b n s i n c<»
aitclorilnle subnixus viris monnsticne inslilutionis f x t u s c s t c t postca m a . l y i i i p a l m a a Doo pio ju.sli-
siiblititavii. Stinl aitlcm b;e : Ecciesia preliosi ttinr- li.i c o r o n n t f s .

lyris CtiriMi Albani, ccclcsia snnclx jElhclririthne Bcaius nulcm Osw.ridus ttbi se correclioni clc-
virginis iu l l c l i , c t illa qttae npud Dcamflciain consti- ricorum Wigorncnsium inlromitlere aggressus c s i ;

(2i) Itcfcrt innnachiis Rnmcsicnsis Gcrmniittm Ban:csicnsi sticccssil. Q u i , postqunm priorniii:n

orlti Winloiiiciiscm fuissc, Oswnlrii in coeuoLio Flo- nunis ti g c s s i s s c l . post n.ot leui Aiiwiui lititrialoi i
rinccusi commonnclium, dein priorcm Weslbirix nnno i>93, ahhas clccltts csl, n r i qu>c«»pniiiiu Dor
nd docendum tubditot momtstictv iiistiiuiionis nor- ccslrcnscui I t n i i s l a t t t s anno iOOH, iu pniho E^seu •
mam (Enriiiothits Scnior interitii nd gerendam cxle- ritincusi occisus anno I O I G . Isln rie Eariuoih" l i n c.
riorum tolliciludinem prwpositns innitntnt fuit). mox r i g i s t r t t m I I incsiriiso i u Mounslico, loui. 1, pa£.
priorcm Ramcsix, postrcmo abbaicm Wiiiclicnimbjc. 240.
Ad Wiiichccuiubniii trnuslafo K:i,hi«»lhiis iti i>ii>t.:Ui

•
775 KADMERI CANTCARIENSIS MONACIII 775
ipsi advertcnles in quas, qtinulum snos mores al- A Dci quori monarlii f.irictant prarscnios ariessc, pro-
tittebat, eos angus:ias vcliel dcirudere, statim T e r b i s pterea qtiod qucmarimoriitm sibi ralio inentis suac
ejus aditum sui cordis occluscrunt, nec ea sensnm dicebni, ceccnlius ci Dco dignius servilio clerico-
suum peneirare ulla ratione passi sunl (25). Qua de rtim flcbal. IJnrieci faclumesi ut, sicutpUbis mu-
re sumpto a Paire Dttuslano, cujus ccnsuevcrai i n - laiio ab titta ccclcsia iu nliam facta cst, ila cl plcbis
niii prudenli consilio, annucnie jam saepe memo- obinlio mtttaia sil. Dum igitur in eo quod illi p*r-
ralo glorioso rcgc Edgaro, monastcrium infra ipsnm dunt isti Ittcrantur, in qtm illi ileficinnt isti ninlti-
sericm episcopnlem constrticre coepil in qno quibtts- plicaitlur. Qttid moror? Qui major natu et ItonoralH-
ciitn couversareliir monaclios nrittnarct. Et jam ma- lior iuter clericos bnbebaltir,- Wensinus nomittt».
«cries operts nlttus levata profrccrat. Non longe nbjcctis saecoiarihus r m i c t i i , se et untnia soa faclns
vcro ab opere suo quidam l a p i s qundrits jace! at a d monncbus tnoiiacbia largiius est. Super qtio fjiuultis
opciis fabricain omttino aplits ac ncccssarius. Ari Dci mirc l.t-tatus euui ciapso brcvi tenqtorestuilii*
littnc pro jussu pontificis s n o loco movcitrium el in ccclestibus pletiilcr eruriicitriiim Raiii<s am dirigti, :

striicturam templi componeuriiiui artificcs, qui et cruditum indc reiktcetis adunaiis utonacbis W i -
sufih ere aeslimati sttnt, aecesserntii. At riuui illum, gorn.c morum pra?cepio:em constiiuit. Quem cnim
qtti quast radicilus terrae haererci. iiull > countti vel R in cicr.catti jnxla mores antiqiios semper antatorem
leviter tnovere valcrenl, adjiiticti stutt eis alii et alii hoiiesli scicbnl, buttc nibilo miiius in ntonacbaln
v i r i , qui pari inorie ari poiirius iapiriis nihil viriuin faiitoretit et exse< u«orcm forc hoitcsti spe ccrta sihi
halere stinl deprchensi. Sltroor ingens occupai o n - proiuiticbat. Uude nec falsus est. Btintiiti quippe,
nes. Ilaiidatur dc negolio Patri Oswaldo, qui lunc qno.l Pater <!e co spcraltat, ipse niagiiopere in bonn
nberat; ct rogatur qtiantocius veniat rousidcrare aciihus acctiniiiUbal. Qiue ontnia clericorum noti-
qtiiduain luonstri res ipsa pra3lctiri.it. Ariesl,ct niul- uulli aticiiricnics, cl mciite conipnitcti, consihuiu
liiudinem circa pmcdicli lapidis motumxasso labore conlra Detiui noiicsse pcrpcitdcmes (Pror. x x i , 30),
s t H f a t i i e m aspicicns miratus csl. El attoniltis staHs, spreio sasculo, sprcia oiuni ponipa saeculari, jugo se
Deuiiiqite silcntio deprecati», aspcxii in lapidc illo Chrisii suhjiciuiit c l iuter ntoiiacbos, quos paule
/E.hiopcin qucmdam sedcre et ohsccnis nuiibtts ante itimium exsccrabanitir, monachi fiunt. Audires
laboraittes suhsannando deririere. Iiaque vir Domini ad haec quampluriiiios hoiitiuum stii|>ciido cauiarc :
siaiim conira daeinoueiti signum snnciae crucis i t t - 0 rere mutotio icxtrte Excelti ! boc ilaque ntedo a
lorsil, ct illum cvesligio territnm sihi fugn consu- beato Pclro in llatrem Douiini Salvaloris a ciericis
|cre comr.ulit. At lapis, qtiem ociogiuia viri anle (i n inouacbcs iranslata cst series poiiiificalis bouoris.
movere ncquibant, a paucis hontiiiibus facillime • llis ila sese habetilibiis, praefatus Eboracae civiia-
f latim lcvaius cst, et in opcre collocaitis. Populus lis anlisies vitac pra-scnli adimitur; el gravis exinde
qni ad hoc speclandom undique flttxerat, considc- moeror Angloruiu populis procreatur. Fauta igilur
rans rei gcsiae polentem virtutein, Deo soper niira- ohilus ejus agili lapsu riiscurrcns rcgias pertiugit ad
bilibus stiis immcnsaa gratias retulit; Patrem qno- aures, nec beali Duttstani notitiam segnius aitigit.
qocsttum at jueponlificemeximia laude praedicavere, Volens atttem idein Paler pro suo olficio viduatae
inlHligeiites veraciter esse amicuni Dci, ad ctijita Ecclcsiae consullum irc, regem p e l i l ; et consiliom,
nutum lam inerti pavore percussus tremens dispa- qood salubritis sibi de substiluenrio pastore occur-
rnit nrivcrsarius Dei. r i l , regi proponil. Prarriicat dignitateut venerabilts
Perfeciain ecclesiam ipse in honore sanctae et viri Oswalrii.qno videlicel quanioqiie parenle nobili-
perpetuae Virginis Dei genilricis Uariae dedicnvit, talus, qua religione a pucro iustilittus, quibus virtu-
ihiqtte, ttt proposttcrat, monachos in sancla conver- tnm ptserogativis fuerit hisignittts. Stiper II.TC qunin
snlione Chrisio scrvilttros congregavii. Clerici ergo strenue calherimm pomificalem, ctii co nsque pr.c-
in scde episcopali, qttae sttb nomine gloriosi aposto- sidehnt, giileninrit, cdisseril;ac pcr hoc quo jurc
lonim principis Petri fuudaia aniiquitus fucral, con- ry mcriio ricbeat celsiorein nsccnricrc, pnndil, prohnt,
veiilcbnni, ct motiachi in nova ccclcsia sub palroci- asscrit. Placcnt rcgi quae feniuiitr, qitodque D u n s u -
nto Kauctae Mnrine ttna degebnnl. At plebs nunc ntts de Oswalrio fieri lattdat; velit solniiimodo cteris
istam tiittic illam ecclesiam vicissim aliquaiidiu fre- et populus Eboraccnsis; vtilt, sttadct, oralur, jubct
quentnhat, scri posl dies admiranles ei admimndo ut fiat. Rogattir volontas iliorum, et voce consott*
vcnemnics ntooachonim rcligiositntem, panlatim sc siinul omnes respondent tiuiim vellc sc, tllum pr.o
clcricorum collcgio coepcrunl abscnlarc, cl scrviiio caelcris sibi pnrfici coucrcpanl, cl id mpta o u n i

( 2 ^ /n tempore illo Ecctcva Wigorniat juxia rete-
rum inttitulionem pro monnchii cnnonicot twcnhtret
hnbebat, inquil tnottachiis llamesiciisis, cnp. 7.
Karietiu qiiam rcfert E iriuterus, nrle cnnonicos loco
suo nmotos, Mnlmesbttricnsis iinriil. Alii taiucti bi-
siorici vim n<lhihita:ti s n h i i i i i o t i M t . Sic Florcutiits ct
ntounchtts Kamesieiisi*. Ccrte Oswal.li moliniina
Lrtlgarits rcx auciorilalc sua summoperc fovit : qua
de.rc exsi.u cjusriem, charta, roncil. Augl. loni. i ,
p. 43i, cl oralio ihid., p. 47d. Primu* omui ui
Oswaldus canonicis saecularibus rj-»ctis mouaiTios
ccclcsiiscaihc.lr;ilibits inlrodtixit. Qi;aiiiobre:u lex
de cjicicnriiH c l e r i c i s uxoralis antiqiiilus vocata est
Oswnttlct-Luw. Faclum i<l ah Oswalrio i i Ecriesin
W i g o r n i e i i M Jiftiio 9G9, lesle Floreutio; qui Win^i-
nmti monacbis r e c c n t c r inlroritKTis luco uVcuiii prae-
fccttitu nririti. Nmi alitts isa Wcnsiuo proxtme inc-
m o r a i o fuii. Eumriem priorctii vocnt iiionacbus
Raincsicnsis; p r a * p o s i t n m , Erigarichartn.

e
771 V I T A S. OSWAIJM. 77«
mora fiat magnis posltiiationihus inslanl. Ncc mora. A a sc in fuluro quoil rielrimcntum sihi gignerci cxi-
Vir ascilus advenit; sed peteolibus suscipere regi- gcrctur, scd quod bcata rcmuneralionc rionarcltir.
nicu viduatae Ecclesiae non statim annttii.' Intonat Quamobrein iricm qui fuil in visiiatione monastcrio-
•ox populi, ut dnbio procul attestarcris Scripturae rum quae itistitucrat, semper cxslitit, iricm in con-
vocein populi vocem esse Dei. Par charitas, scnlcn- solntionc fratrum inibi ricgcntium prxstitit, iricm iu
lia concors, una voluntas populi in bono fuit; ct suslcnlationc illorum omniutnquc stia ope inriigctt-
Deus pacis, qui inbabitare facit unanimes in domo tiunt mansit. In nttllo igitur sanclilatis opcre ricfc-
(Psai. L X V I I , 7), quique est inler duos vel tres con- clum passtis esl proptcr onus sacerdotalc, sed aut
gregatos in nomine suo (Maitfl.xvni, 20), non faverct idem qni ftteral prxstitit, aut, seipso sublimtor iu
rei cui tanla multiludo favcbal, nec seutirel quod hitjusmoili opere factus, ad vidcnrium Deum deorutn
seulicbat, nec vellel quod volebatur? Nolebat plaue, in Sion acicm SUUJ mcntis indclicicnli coutcmpta-
sed esto quod Deus fieri vult fiat necesse est. Vult lionc dirigebat.
antem quod secundum se voluut fideles sui. Alioquin Hic igilur quamvis Eboraccnsi poutificnlu suhli-
hene possent velle sine i l l o ; el Verilas nott esset matus exstiieril, curnui lamcn cpiscopatus Wigor-
veredica, quae dicit nihil sine se quemquam posse uensis non amisit. Si quidem l>eaius Diinsianus,
(Joau. xv, 5). At secundum sc voluerunl fideles sui «1"«« solliciludo oinniuin Eccleaiamm in Brilannia
B

sanctum Oswaldum ficri ponlilicem Eboraci? Ctttn constilulartim respicicbal, vcrcns uc inonachi in ipsa
igitur boc ipsum Deus voluit u l fieret, necesse omni- Wigorua pcr eum tuuc ttovilcr inslittili aliqua ultra
inodis f u i t ; quapropter acquicvit ille Deo, acquic- quam ferre valerent iciitatione conculerenlur, si
scendo voluntali servorum Dei. pastorali cura destituti non habercnt quo munireu-
Factus igilur archiepiscopus Eboraccnsis (26), Bo- tur, praccepit ei ex anclorilale summi Pastoris, qua-
mainpergit, palliuin Ecclesiacsnaedebituro ab aposto- lenus ca qua solebat diligcnlia illis inlcnderel, quoad
lica sedc req'iisiturus, plurimaque negotia regni, prout personam taiilac rci irioneain Dco monstrantc illi
ei rex sibi dclegaverat, cum ipso tractaturus. Hinc suiistitucrc possil.
palriam egressus , transtto m a r i , transttis terris Posi h:cc iustabaut ritcs Bogationtim, et servus Dei
periculorum diversilalibus plenis, Bomam perveuil, Oswalrius sumpto iliucre Bamesciam petil (27), visi-
Bomana maenia subit. Inde Joanni apostolico pnc- tare sctlicct ct consolari fralres, quos, n l supra
senlatus, voli compos efliciiur. Denique suscepto ntcminimus, jamdudum ibi posueral. Adest; et mo-
pallio quod petebat, functis quoque responsis regiae nacbt pro more nominalorum diemm proceriunt ad
legalionis quam ferebat, bonorifice a papa dimissus ecclesiam beatae Mariae, qtiae ob interjaceutem paltt-
Angliam reverlitur, reversus a principe regni ac ^ dem nonnisi longo circttilu per siccum adiri valebat.
regno gloriose recipitur. Post quae rcddilo regi lcga- Ubi celebrala missa et a poulifice solemoi pcracto
tionis suse responso, et ipso qttod in omnibus pru- praedicationis oflicio, monachi iongitodinem viu*.
denier egissot sublimi praeconio a cuuctis praedicato, qua vcoerant compendio mutare volentes, navem
magna regis benevolenlia fretus ad sedcro suam ascendunt, ad monaslerium per fluvium qui inter-
Eboracensem vadil. Ubi cgregio com bonore sus- fluit redituri. Verum rium major numerus hominum
ceptos, cnm johilo plebis, cum sonoris clericorum in navcm fugercl quam navis ferre valeret, onerala
conceniibus, catbedram est arcbiepiscopalem inde- niinis mergi coepit. Turbanlur in navi consistentes,
plus. Quo faclo non quasi rudis et inscius, sed ut el mori meluunt. Exclamaui, opem heati Beneriicti
vere etoerilus ac perspicax paslor ovium Dei, die ac sui Patris Oswalrii aflerre sibi postulantes. Nam
illa confluentem mulliludincm laro doctimento vitae ipse Pater, in ripa fluminis a Ihuc slans, iis qui
manenlis quam alimcnto vitx labcntis copiositis secum eraul utilia quaedam ac necessaria dispone-
pavit. Exin tractans secum illud Sapicntis quia cui bal; ut aulem auribus ejus clantor insonuil, siuporo
p/us commiuitur, plus ab co exighur (Luc. xu, 48), atlonilus, mox illuc Itimiua flexil, el vidcns fiiio*
omr.i bora sollicite curabat ita sibi commissa riis- 0 suos in morlis pcriculo positos, cor ad Detim, riex-
pensando tractare ct traclanrio dispensarc, ut nihil tram lelenriil ad illos. Quosigno beatae crucisediu»,

(2G) Oswstdttm Oskitello inimediate successissc visitatom memornt Bocistrum Bamesiei se (in Moun-
Eadinerus, Floreulius el Malmsburieusis I r a d t i n t . slico, lom. I , p. 2i0). Priuitim uutio 972, dic I>IM ol-
Adelwoldum latneti interponunt Thomas Slubss e l lationis sancti Joannis, quando moiiachos riuori< cii:i
%

Simeon Duneltu. Adelwoldo digniialem alircuun-
tiaiiie successil Oswalrius auno 972. Islo euiiu anno
archiepiscopatum Eboraccnsem iliuiu oblinuisse nar-
rant lngulpnus, Wigornicnsts, Hovcdeitus et Duitel-
mcnsis in lib. De gesl. rcg. Angl. Eodem anno,
ttteiise Sepicmbri, obiil Joanncs papa, a qtio pallium
Oswaldo datutit Eadmerus scribit. Dnnchneiisis igi-
lur lapsus, qui (inepistola d e ponlif. Ebor.) pailium
a Benedicio Joannis successpre donalttm v n l L
Certe falsus Thomas Slubbs, qui Slepbauo papae i J
Westbcrieuses secum adduclos inibi collocavit. Deiu
anno 974, quanrio una cum Dttnstano ecclesiam
Ramesiensem deriicavil. Fnctum iri nuiio 974, fi ld.
Novcmbris, Oswaldum comitante non Dtittsinuo,
sed Alfnollio Dorcacestrcnsi cpiscopo juxta moun-
chum Ramesienscm (apud Mabiiion. sacc. v, p. ~\t).
ldem ctiam primam Oswaldi visitationem uteiitorat,
ante annurn autcm 972 contigisse innuil. Demuiq
anno 991 , Oswaldus ccctesiam Ramesieiiscm ab
Elhelwino coiuile rea*dificaiam iteruin consecraul t

accepluin refert. vi ld. Novembr., feria m , auctore Florentio.

(27) Monastcrium Bamesiensc bis ab Oswalrio
PArnoL. CLIX. 26
779 EAflMEHI CAXTIJAHIEXSIS iiONACHl ?8fr
illico navis uh aqnarum profundilate cmergeus , rgcutcmcotuigil vice quadam vcnisse Bhipttm, ohi
A

quasi nihil oncris f e r r c l , in ulieriorem fiomiuis bcalus qeeudam Wilfridus nobile construxerat
riparo prospcrrimo lapsu cum oronihus quae poriahai templum, in quo ipse mundo sublatus scitur fuisse
cvecia esi. Magno iimori securitas magna succcdii, sepultus. Hoc templuin ante tempus beati Oswaldi
ac, pro re quae accideral, Dei lausex corde omnium barbarorom irruptioni p a t u i t ; qui illud magna ex
el ore procedit. parle diruium, non mbiisieriis divinis, sed btlibulfs
Dein aliqiianlo lempore ihi, ut suae consuetudinis ferittis fecerunt accommodum. Hnjtts templi eonse-
erai, inter monachos degens, aedificaiioni vitaeiUo- plum virDei subintrans, noclu pervigil in orationinus
rum diehus ac nociihus intendebat. Et ecce nun- inibi mansit. Iliic ergo divina revelaiione luslratus,
tius quidaro a monachis Heliensibus direclus ad- didicit ipso loco sanctorum corpora condrta esse ;
veniens, innotuit iinuro ex illis de maceria Ecclesise quae investigans cum nominibos singulorom dubio
praecipiiatum subtla mortc occubuisse. Ad quod procul invenirel. Facto mane suos convocat; quid
Oswaldus vehe.menti moerore dejectus (novcral cnim noctu accepcrit, eis enarrat. Ad audita cuncti exsul-
hominem non usqueqttaqiie vitam duxisse felicem). tant. Igitur ad jussum pontificis semirutae ecclesiae
confcstim quod dehuit oflicium ei charilalis impen- g pavimcnlum eflbdiiur, protnissus thesaores tancia
riit. Eienim monachis sub uno vocatis pandit even- curiosilate investigalor. Sanctorotn corpora cum
(um rei, suhjungcndo preces quibus exbortando tabula haec continente reperiuniur : Hic B X Q I H E S C I T
perorat quatenus pro nnima defuncti Dominum stu- SANCTUS WlLFREDtJS ANTISTES EBORACElfSIS, ET SEVE-
diosius orenl. Parent illi monilis ejus,el pro aeterna RENDI ABBATES TvLBERTCS, BOTWINUS, A L B E R T C S ,
salute fralris instant vigiliis, instant psalmis, i n - SICREDUS ATQUE WILDENGUS. Ex his scrvus Dei otnni-
clant Jacrymis, pulsantes ad januam misericordLc poicniis gaudens bilarisque efiecttts, rcperlas reii-
tntindi Bedcmptoris. Super hacc quoque singulis quias loco intcriin aplo coUocavii. Posiiuodum vero
dicbus oflerlur pro co id quod his omnibus antecel- ad rerpus sancti Wiifredi feretro convcnicntcr ap-
lit, illud scilicct sacriflclum laudis quod in ara cru- tato, illcid in eo magna cum rcvercntia condidit.
cis Fiiius Dei oblulit Patri suo pro nobis. Quie dum uipotc qucm magno Wilfrcdo, fundatori videlicet,
fiuul, una noctium ponlifici , in oralione Chrislo loci ipsius consanguinitate junclura noverat, quem
apud Eboracam inlendcnti, defunctus idem visibiliier in rcgimcn hcclesiae Eboracensis, sicut Yencpbilis
apparuit ; a quo percunclaltis q u i 6 esset, illum se Beda propc fidcm Historiae gcntis Anglorum rcfcri,
pro quo et ipse pcr se ct alii pcr ipsum Deum inter- ei succcssissc scicbal; qucmquc uti nominh cjus
pellabani cssc respondit. A l ille suspirans, Qualiier, c consortem, ita et vitx morumquc baercdcnt fuissc
inquit, fraler, libi fuit vet quatiter nunc ett ? Hacte- accepcral. Corpus (28) siqtiiricm illius majoris W i l -
niu, ail, volde ma!e, nunc autem vutde bene. Tuis fredi, quod ^cmolum ab aliis pcr sc iu cniiitcnii
quippe meriiis et precibus a pamis quibus cruciabar loco in ipsa cccicsia lutnham habucral, qtiam ct
per angelunt suum me die keslerna eripuit Deus. Quod cpitaphtum ut iricm Bcria in carictu Hislorkt narr.it
et tibi iusinuando veni gratias agere, quo adrerteres, dignitcr dccoravcral, a grorioso Canluarionim a n -
ttcet id optime scias, quam graiiosus pro koc et atiis lislilc Orionc, ctijus itt iuilio hujus opuscult pattcis
jnre debeas Deo existcre. His diclis, non comparuil. mcminimus, trauslalum Cantuariam fucrai, qucm-
Vir aulem Domini, magno gaudio ad isla repleius, admorium ipscmclin prologo Viue i|>sius Wilfrcdi,
hcnedixit Deutn super ineflfabili misericordia ejus. qu.x pcr cum Itcroico mctro composiia cst, aticsla-
Facto mane, quid factum sit, quid vidcrit, quid au- lur ila scribcns: Jgitnr venerabilissimas beali COH-
riierit, suis relulil. Debinc exsultaos ei gatidcns in fessoris Christi Witfridi reliquiae indccenti sentinosic
Spiritu sanclo, pro re quae conligerat gratias cgit voraginit situ marcidas,nimia, quod dictn quoqne
Deo Patri per oblationem corporis et sanguinis rii- meticutosum esi, pralatorum horripitatione ncglectat %

lectissimi Filii sui, in quo solo, sicut ipse lcslattir, cum inde favente Deo sciticet a toco teputcri ejut
bene complacel sibi (Malth. x n , 18). Mandavit ctiam D quidam transtntitsem, revercnter excepi, alque iutra
hocipsum filiis suis, monachis videlicct Bamcsien* ambilum melropotitanas cui gratia Dei prwsideo cc-
sibiis siiiiul et Wigorncnsibtts ; ei quod pro aniinne ciesiai cottocavi ; praserlim cogentt itlo evangelisttv
fratris absolutionc pio Deo graies exsolvercnl, mo- testimonioi meo videticet apotogetieo, quia ubicnnqne
ntiil et borlatus cst. Quod ipsi diligenti stttriio cxsc- fuerit corpus, congregabuntur el aqnitaj (Luc. xvn.
cuti sunt. 37). Itaque lantai iamque Deo dignw affimtatis de-
Praeterea dioecesira suam opportunis lemporibus leclalus vicinitate, tt ediiiore eas entheca decusare,
peragrans, quidquid cdiscere poleral in raoribus et excerptis de tibro Vitiv ejus ftoscntis novo optre
suorum oculos summi Dei ofiendere, palerna casti- pretium duxi cartnine venutiare. L c a l i s crgo t c ! i -
gatione corripcre atque corrigere satagebat. IIORC quiis, et convenienter, ut dixi, locatis, aliuri ;<b illo

(28) Historiam Iransiationis reliquiarum Wilfririi
Senioris Earimerus fustus narravil in Vita illitis,
qtuc inter Acta Beneriictiu. cxslal, Sa*c. I I I , p. 22(>.
K \ Earimcro Gervasius iu Clironico p. 1291. Acriter
i !iiiira contcnriebnnt Eboiuccnse cnipns Wilfridi
Juniores non Senioris ab Orionc traiislalum fubsc.
De qtta controversia viric Mnlsbiiricnscm Dc cesi.
pontif. Augl. f. 153, c l lom. I hujiis cirilcclmtits p.
66. Prologuro auicm Orionis ab Emliticro ciiatuui
supcrius habes, p. !>0.
T«l VITA 5
c,iiod feceraf primo par omnimodis ei aequalc hcatus A
Oswaldus fereirum fabricavii, ipsumque a c e conse-
craiutn Wigornam deslinavil. In cujus eonsecra-
tioue rngalus ad quarumnam reliquiarutn condilio-
nem illud apparet, boc se ad bonorem Dei respondit
composuisse, et illi cojusnam rdiquiae forenl in eo
condendae notissimum essc. Servatum esl ilaque
Wigornae ferelrum idem, ac reliquiae ipsius admi-
randi Patris Oswaldi a lerra post mulios annos
levatse magno cum bonore sunl in eo collocatae.
Uis ita diclis, coeplae narralioni insisiamns. Dif-
fusa igiiur snnctiiatis fama sancll Oswaldi co pro-
diit ut languoribus variis pressi ei de longinquo id
ipsum mandarent, sibi ab illo subvenlum i r i nullo
modo diffidenles. Nec fallebanlur. Verbi graiia, v k
quidam potens regi Edgaro ex ministerio, quo ci B
deservire solebat, notus eral. Hic valida infinnttate
corporis lactus, per nuntium viro Dei se oppido
iufirmari simpliciter insinuavit. A t iile benediceas
panem eique transmitteits,ut plena fide recuperandae
sanitatis inde comederet jussit. Fecit ille qttod
praecepit; nec unius borae spatium prius transiit
quam se degtistato pane melitis babuisse percepit.
Alio tempore dum idem famulus Dei bi multiludiae
suorum apud Eboracam pransurus consedissel,
jamque pancm sua sacratissima manu signatum
conaidentibus distribuisset, forle micas decidentes
sorex soperveniens avido simul et pavido inorsu
colligere coepit. Qui dum i n medium nullo eum
deterrente prodisset, succubutt, nec usque progredi Q
vaiuit. Benedicti etenim paitis reliquias famelicus
vorans, nec quod devoraverat nilatenus evomcre
qulbal, et suflbcalur subilo. Bemansit iiaque mor-
luus. Quod faclum ne suae laudi quivis ascribercl,
cxanimem bestiam a conspectibus inluentium abjict
vir providenlissimus jussil. Denique animadvertit
nonnullos inier se indeloqui, etrem nllraquam sibi
cordiessel exlollcndo adinirari. E i mibi quidem
duo baec, quae de panc signaio proxime facia relu-
hmua, consideranli nec alienum ab admiratione esse
perpcndo, boc scilicet irrationale animal praecipi-
tasse de vila in monem, quod animai raiionale sub-
levavit a roorte in viiaro. Profecto natura panis
eadem in illo qux in islo f u i l ; et qiiemadinodom
bomo pane, sic et sorex alitur pane. Quod igiiur D
bomini viialis, sorici faclus est exitialis ; nec sub-
siantiam panis, sed ineritum respicit sanctissimi
Patris ; qui ubique et in cunctis parvus et humilis
exstans in octtlis suis, magnus erat in ocnlis Dei
aique sublimis. Quod inter alia eo probabalur, quia,
ne dicam, i l l i , sed quod minus esl, locis quibus
pervices insistere solebal, sua Dcus prolectione
et correplione, ne ab indignis occuparcntur, inten-
dcbat.
Sed forle non creJcttir iis quae dicimus, si ea de-
clarans exempluin uon suhjiciinus. Fratcr quidain
crat professione et habitu monachus, nomine jEgel-
ricos. llic laxatis balneo membris, ctim fcssis quie-
(29) Oswaldus Ethelwino ecclcsiain P.amesicnscm dtuuo consecravit anno 991, vi Id. Novembr.; quod
OSWALDI. m
scere opus haberet. locus quictis, vae misero! is
primus occurril, qucm vcnerandus prnesul Oswahlus
sedcrc frequentius morem bahchat. Non crgo veri-
lus sanclitalcm l o c i , qnam fnerat ex assiduilale
pontificis nactus, in eo sese dejecit, somno inibi ac
dulci quiele vclut sibi poilicebatttr fmituros. Et jain
quiesceitiem Icnis sopor involvit, sed absqne mora
com ab ipsa quiete irrucns dsemonutn moltiludo
alrociter evolvit. Astaniquippe illi plures teierrimi
spiritus, ei ab eo dislricta examinalioiie perquirunt
quaenam illius mcntero dcmentia ceperil, quae sibi ut
se in loco lanti pontificis coliocarci subriperc politii.
Ad quod rationcm qttam pro sui excusaiione profer
ret nullam habenlcm invadonl, lorquenl, laniant,
bac ct illac Irabunl, ab imo sursum rapienles, de
sursum ad hna dejicientes. Quid miser agerel? Scie-
bat ubi eral; necse tanta angustia involulum vel
loco avellere, vel ad subveniendum quemdam polerat
ittterpcliare. Tandcm tainen violento conatu erupit
in vocem, et borrido clamore infremuil. Qui circa
erant ex abrupto dormientis sono perterrili accur-
rnnt, vociferantem pulsant, polsanles excitant, exci-
laiutn quid dormiens passus sit diligenter inlerro-
gant. A l ipse pavens ac pailens, quo casu quid fe»
cerii, quid aut a qoibus audieril, quid perluleiit, ex
ordine pandit. Ad quorumcunque ergo nolitiam
isiud perlatum esl, non soli viro, sed et its quae sita
inler erani dciuceps bonorcm ac revereinlam pcr
omnia deferebant. Dc quibus licet piurima scribere
fortasse possemus, lamen, ne cui laedio simus, illa
oroittimus, intendentes videlicet brevilati qua nos
scripluros fore decrevimus.
haque ad sacrum ipsius transilum styli oflDcium
convcrlamus, et opus qttod paucis buc usque pro-
traximus, suo,sicut Dcusconcesserit, fini subdamus.
Bcferre elenim qualiter Paler ipse 0*waldus Bamc-
seiam postretno reliquerit, quantis lacrymarum im-
bribus, praesagis, u l auiumo, ilium amplius eo non
rcdilurum, a fralribus dimissus sil, forsitan conjc-
ciando, quis possit, cerle autem rci vcriiale nctr.i-
nem pronuntio possc. Discedenlcm vcro non morio
inouachi, quos illic adunaverat, sed et plebs hinc
indc suh uuo coacta dedticunt, singnli se iilius san-
ctitali cominendanlcs, sibi ab illo benedici supplici
devolione flagitantes. Discessum autem illius sul>-
secutus est in ipsa ecclesia terribiiis fragor; qui
tertio iiitonans audicntes nimio pavore concussii,
sagaccs animos ilhim non mullo post saeculo adh-
mcndum etex hoc plerosque gravi tumultui subden-
dos edocuit, praemonuit, praemunivit. Denique non-
nuili nosse volentes, unde qui audiebatur sontts
prodieril, e domibus prodeunt, et in Ecdesiam
pcrvcuienles, otnnia sana, omnia integra, omnia
suis in locis solito consislentia mirantes inveniunt.
Jam quod aliquibus per visum fuit osiensum, ruiuant
videlicct duarum turrium faclam fuisse, praeiermitto
ne, si dixcro illarum lurrium casus beali Oswaldi
et prafaliducis iEthelwini praesignassc in (29) mor-
733 EADMERI CANTIAIUENSIS MONACIll 7ge
tem occastts, aestimer mihi futurorum scientiam, A insliiutionis debelur Cliristiauis de bac v i u iranfi-
quam non habeo, cx iis qtue facta scio jure deriden- iluris. Quo illi aodito i n gemitos et lacrymas ert*in-
dus arrogasse. lllo igitur, ttl diximus, praelermisso, punt, non iilius gloriae perenni ad quam properabat
nos gloriosum Patrem Oswaldum jam proxime coe- invidcntes, sed cum paternae p i e U t i qua privafcinlur
los pelilurum descripluros sua prece rogamus idem pios affectus impendentes, tum suam desoiationeni
Patcr tueatur et adjuvel. quam lanlo Palre O r b a i i se passuros non d u b i u -
Ut igitur famuius Cbrisli Oswaldus Rameseiam banl amare defientes. Exbihent U m e n illi quod pe-
liquil, Wigornara adiil. Spiritus quippe cbaritatis, tcbat; et grandi mcerore consternati, sequeuletn
qui in eo circa Wigornenses per gratiam suam sem- noclem per mulla saecula, si fieri possit, opubanl
per ferventior erat, ea re illuc eum non injuria cre- protelari. In qua nocte ipse Pater, ac si languoris
diltir adduxisse, quia noverat illura co potiori aeler- quo ienebaiur oblitus, horam nocturnae vigiliae prae-
nae vitae pracmio debere remunerari qito in majori veniens, prout suae cousuetudinis jugiler esse sole-
verae chariutis affectu huic viue decedentem con- bat, ccclesiam pctit; ibique noclis ofiicium explens,
lingeret inveniri. Mansil ilaque ihi quandiu in cor- residuum spatii quod diem usque tendcbatur divinis
pore mansit, dicbus ac noctibus Deo ititendcns, et laudibus pro more pervigtl expendit. Et U l i quidem
iter suuro eundi ad Detitn toto conamine purtitn ah D modo nocte illa suis dimensionihus lerroinata, fra-
omni obslacuio faciens. Ob quae labore ct insuper tribus illuxrt metuenda dies, i u qua te, reverende
senio fessus, languore corripilur gravt, per quero Paier Oswalde, susciperet felix et nuilo claudenda
se inleliexit alias de isla vila vocari. Aderant sacri termino quies. Uac etenim die pereanlato psailerio,
Quadragesimac dies, dics scilicet in qttibus divcrsis q t i o d singulis diebus cum floribus inde accepiis
modis diluilur quod in aiiis anni diebtis varia daemo- d c c a n U r e solilus erat, unicum rericmptionis bunia-
monum illusione deitnquitur seu bono, quod alio 1133 sacriflcium coram se Deo Palri fecit offcrri.
tempore excrcclur, diligentiori studio invigilatur. Cujus dein participatione refectus, obilum suuin,
ln usu habebal idcm antistcs siugtilis dicbus prater quem instare sciebat, cjus invicta virtutc munivit.
alios, quos quolidie innumeros alebat, duodecim Ac demum lolius diei oflicio in bonorem Dei per-
pauperuro pedes abluerc, deosculando crine ac l i n - celehralo, quasi convaluisset de infirmiutc, surrc-
teo lergere, manibus aquam fundere, denarios prae- x i t ; et monachis nequicquam insistentibus ut siue
hcre, et ipsis apposiu meusa cibum et poturo sufli- parceret iinbccilliuti, solito more linteo praecinclus
cienter niinistrare, eosqite in Pascha vestibus novis pcdes pauperum lavit, et osculans eos crine lintco-
indutos per aliquot dies ipsius festivilatis in curia Q qtic delersit. Q u i b i t s lotis et quindecim graduum
sua honorifice secum habere. Nulla eum inflrmiUs psalmis, quos inler ipsum ministerium psallcre
corporalis ab islis reiardabat, sed quo se corpore scmper moris habebat, percantatis, subjunxil Clorio
scntiehat debiliorem, eo sihi ad serviendum eis i n - Patri et Fitio et Spiritui sancto. Ad quod cum paupe-
gessit vim validiorero. Et jam Dei regnum ascendere rcs ei assurrexissent, ac solitas grates exsolvissent,
cupidus, die quodam oralorium, quo conlinue iu ipse diccndo Spiritui sancto sanclam est resolutus
Dei servitio tenebalur, cum suis egredilur, ct sub in mortem, cmiltens spiritum suum ante paupcrum
ncrc slans acies ocuiorum coelo inlentissime fixit, pedes in nianus Cbristi, cui in ipsis pauperibus ipse
Cbristum ad qiiem anheiabal pio corde el ore inten- miuistraral. Ipso enim leste, sibi fit, qnod uni ex
tius orans. Nec erecu lumina, u l fit, cito deflexit, minirois suis fit (Mattk. xxv, 40). Transiens itaque
scJ quasi aliquod novi ac delectabile contemplare- a Christo susceptus est, quatentts, j u x u verbutn i l -
lur, ubi en defixer.il diutissime fixa tencbal. Undc lius, illic csset tibi et ille (Joan. xiv, 13). 0 vero
pnescnles adtnoritim arimirari, quiri lanto opere in- miuisterium felix, quod sui exsecutorem sub U n U
tuerelur, sciscilali sunl. Quibus ipse a i l : Considero celerilate regni Dei fccil haeredeinl E i tu, o beatis-
quo tendo. Quapropter, filii, suslinete, quaso, quate- siinc Patcr, non minus, imo tnulto excellentius fe-
nus juxta
t quod mihi concedilur, prcegustenKgaudia ^ r, , qui functus ministerio, ipso eodem momento
x

qua: exspecto. Attamen quod percunclamini, si quid quo illud fideliier percgisli, in gaudium Domini lui»
sibi velit nosse vultis, cras robis et me lacente res ipsa cui servisti, felici praemio remuneralus fciicissimus
notabil. Salus enim (vlerna, pro qua hucusque labo- hilroisti (Mailh. xxv, 21). Illa gloria, qua coronaris,
ravi in terra, instat, nec ante transibit craslina dies innttil tuis quantum possis sibi prodcsse a: te
qnam mc in eam Dominus meus, sicut est potticitus, Deum, 6 i dignaris. Et quidem, inelytc Paler, felix
introducai. D i x i l ; cl unde fucrat egressus, in orato- fuit v i u lun, fclix fuil et mors tua. Alque utinam
rittnt rcvcrstts est. sentianl in se alumni l u i , quod sil felix meinoria
Cotwocalis dciudc fratrihus,hortatureosiinpenricrc lua, sibique salubris atque bcnefica quam ad tc
s.bi mmislerium sacrx itiunctionis cum viatico Do- hahcnt humilis devotio sua.
iniuici corporis, quod juxla rilum eccksiaslicc Itaquc fratrcs, Palrem suum jam defuncluni co-

rx Ftorctitio c l monncho Rnmcsiensi colligilur. rcnlitts nutem iri fcria sccunrin, Ramcsiensis Domi-
Obiil Elliclwiutis attno 902, vtu Kal. Maii; qtiori ex niia tcriia Qun.lragcsiniaj contigissc trndil. Rectius
tisdoni conslal. Oswalrius coricm nuno pririte Kal. Florcnlitis.
Mjtrtii ricfuiictus cst. iu iJ u:riqu' conscr.tiunl. FIo-
785 YITA S. DUNSTANf.
gnoseenles, accurrunl cl coinplosis manibtis lugnbres A sttspiriis atque lamcnlis pcrmisti acra compleiu.
ejuiatus emiilun!. luler quos lamcn trepidi ac gc- Hos iulcr acerhior Delus inoiiachos c l inopes crtt-
mentes exaoime corpus accipiunt, ciiicio sternunf, ciabal; hos quia pastorcm, palrcm ct advocalum;
nbluunl, sacerdolalibus, uti ntoris esi, vcstibus i n - illos quia sc iu eo pcrdidissc advcrterant totius vittc
duunt. Perciperes ad bacc pietatis officia, quaro pio subsidium, spem et consolalionem. Fitigitur lucttts
affectn vivens pastor a suis ovibus diligcbatur, cum omnium inaesliinabilis, et adunala mullitudo iniiu-
in cxstinctu procederet tantae charitatis oslcnsio u l merabilis. Qua circumstante seseque supcr inviceni
nullus i l l i putarctur satis honoris detulisse, qtti non comprimcnte , sepeliuntttr sacratissimi ' prxsulis
lacrymanlibus oculis manihus ejus ac pedihus de- artus in praefala nobilissimx Yirgiuis aede, loco vi •
vota oscuia impressisset. Hinc superpositus ferctro, deiicet divinilus pridem designato. Post haec annun-
fertur ad ecclesiam beatissimae Virginis virginum, tiatur dcpositio ejtis his et illis, id est vel quos rc-
quam, sicot supra memini, a fundamento ipse con- gendos sub paslorali cura susccperat, vei quos ;t
struxit. Etecce dum in sublimi gestarelur, ac prae- saeculari conversalione abslractos qualiter Deum iu
cedetitibus iis, qui sonoris concentibus Deo laudes monachico hahittt sequcrenlur instruxerat. Unde cx
et precesofferebant, subsequente autem populo, qui dulcedine recordationis ejus, cunctis qui intellige
amissum pastorem una ctun monachis miseranda B hant se fuisse fllios ejus iudicitur luclus communis.
voce plangebant, apparuit gloria Dei, quae doclas Ubi autein sacpe memoralus iEthelwiuus dux resci-
metiies docuil intelligcre, meritum morlui. Vidcrunl v i l gloriosuin Oswaldum htiic vilae inoduiu impo-
etenim, qui convenerant, niveam coiumbam de su- suisse, prae nimia augtistia cordis infirmitas cor-
peris venientem expansis alis lenlo.volatu protegerc poris, qux illunt tunc forlc premebal, iu tanlum
corpus anlistitis. Igneam quoque sphaeram ad scuii convaluii ut posl niodicum tcniporis sanclo finc
teretis instar una coelo delapsam sttpcr ferctrum qttiesccns uiiiversac carnis viam iitlrarct, scpulius in
intucbantur. E l adtnirantes unuin ct aliud signttm, ccclcsin qnam iu Bamescia ipse cl Paict* Obwaldus
rogant ut qui non advcrterent intueantur. lusouat !c suo fubricaranl.
clamor binc et inde, fitqtic diruptio vocum laudatio- Transii aulem venerandus Dcoquc dileclus an -
nis divinae; iaus autcm ipsa quo magis diruropitur, tiatcs Oswaldus ab hac vila ad vilam aelcrnam n
magis angetur; rumpitur incanoris vocibus, augetur Kalcudaruui Marlii, Trnnsaclis ab cpiscopatu, quo
in jubilo cordis. Jubilant namque Deo progratia, primo funclus c r a l , trigiula vcl amplius aunis :
quam i n tanta muliitudine monstrare in Patre suo Condilumqtie est vctterabilc corpus illius, uli p r x -
dignalusest; percolumbam videlicet ostendenssim- diximus, Wigornaa, in ecclcsia gloiiosissimae Dci
plicitatem et innocentiaro pectoris ejus; per igneam ^ genitricis et pcrpcluie virgiuis Marioe. Sauc ul graiia
sphaeraro, fervens studium quo praeditus eral in di - Chrisli designel mortalibus Oswaldum mundo mor-
leclione Dei et proximi animus ejus. lnterini vcnc- tuuiu sibi vivcre, qui cum non quasi penitus mor-
rabiie corpns oratorio infertur, cceptae protectionis tuum requirunt, verc vivcntis et nnte. se mulium
prsefati ignis atque columbae conlinualione comiia- valentisindicia in co repcrtunl. Quod ul cvidcntibti^
tum. At ipso deposito eoram allari, visio quae appa- probcmus argutneniis, qtiae per euni posl inoriciu
ruit in austraiein ecclesiae plagam prope altare di- suam facta et ad nostram tioiiliam suiu pcrinla,
vertit, quasi locum designans corporis sepeliendi. paucis subnecterc rali sumtts. Scd ne judiccmur dc
Quo facto iutucntium oculis ctelum remeans elapsa percipicndis indigni, si invenimur de pcrccpiis in-
esl. grati, pro iis quibus scribondis aitimum dedimus,
Fama igitur obittts ejus circuinqtiaque petiabitur, et jant ciTcctum, proul Deus dcdit, uacti suinus,sil
et illo die ac nocte subsequenle quibus a sepiillura ipsi omuipoienti Deo, Pnlri, Filio ei Spiritui sancto
corpus suspenditur, undique parvi ac magui utrius- laus el graiiarum aclio per iinitioria'-' *. sxcula saecu-
que sexus homines advolant, eorumquc clatnoics loruin. Amen.

Explicil Vila beali Oiwaldi archiepitcopi el coufessoris.

VITA S. DUNSTANl
ARCHIEPISCOPI CA NTUAIUENSIS.

AUGTOBE EADMERO MONACHO.

INCIPIT PROLOGUS
Quia Deuro iu sanctis suis uiirabiiero prophelica quae in sanclo- Dunslaiio primae mclro|H>(is Auglo*
voce laudarc juhemur {PsaL L X V I I , 30), cum in iis rum pontilicc niirnhiiitcr opcrari digoatus cst, om>
781 EADMEBI CANTUARIENSIS MONACHI 788
runtdam sitnplicinm in bono fratruro non conteni- A commendare cupicbam. Ncc in his meo senso osus
nendae vohjnlaii obtcmperantcs, usitalo more lo« sum, scd firma et cui non credere ncfarium esse
qucndi siyli oiflcio laudare decrevimus, scriptis qtiae credebam Palrum auctoriiale subnixus, quos mibi
alio qoodam elocutionis genere ipsa gesta comrae- quondam attestatos fuisse recordor se res ipsas,
moranl sapienium consideraiioni reliclis. Cui u l juxta quod eas describimus, certo relatu eorum qtti
l i c c i insipicns acqiiiescerem, rae nonnibil illexerunt
optime iUas noverant cognovisse. Horum onum
cudem scripta, co quod in quibusdam nonnuilis mo- iEgelreduin scilicet, qui suhprloris et cantoris ofli-
dum usitatae narrationis excessisse videnlur. Addu- cium in ecclesia Cantuariensi strenuissiine per mul-
ctus etiam in boc sum quoruradam calumniis, qui lum lcroporis administrabat, qitiquc postmodom ob
frcquenter qtiesli sunl et conqueri non desistunt att- religiosam prodentiam ct prudentem religiositatem
ctorem (30) ipsorum scriptorum vulgatae rerum hislo- suam Wigornensi ecclesiae sub bealae merooriae W u l -
riae non omnimodls concordasse. Quod non quidem slano cpiscopo praelatus erat, et raultis qui adboo
in miraeulis, quae de i so Patre scripta sunl, ei sub-
r supersunt notlssimos fuerat, nc nudis solummodo
repsissc conlhemur. Dequibus, verbi gralia, est verbis agere judicer, omissls aliis proponere cordl
qnod scribit episcopatum Wigornensem, cum adeum fuil. Hic -Egelrico Cicestrensi episcopo bomini ma-
Pater Dunstanus electus ct consecratus est, fuisse * gnarum rerum peritia praedito antchac diu adbas
in honore beatae matris Dei Mariae, cum revera serat, et ab eo mulla de bealo Duttsiano, cui pene
fuerit iu bonorero gloriosi apostolorum principis contemporaneus fuil, didiceral; quae iile ab iis qtii
Petri; et quod referl, secundum Edwardum, marly- intercsse meruerunt se accepisse fatebalur. Sunt
rero ex sanctimoniall femina natunt, curo procul super haec scripta vcterum simpliciori stylo digesta
duhio constet cum ex legilima conjuge procreatnm; et chronicortim abbrevialae nolatioues, iisquc scri-
et alia quaedam in bunc modum. Quorum ontnium bimus auestanles. De iis autem quae post sacra-
puram veritatcm rogatus ah aroicis meis tanto studlo lissimum transitum cjus per eum facia significamus,
iuvestigare sollicilus fui ulquaque per Angliam, ubi quaedam ex lilterarum monuroeutis, quaedam cx pro-
lalium sludia vigere scicbam ct ipscroel ire non po- priorumsensuum approbalionibus, quaedam ex veridi-
teraro, pro hoc ipso roe miilere non pigeret, omnino corum virorum allegationibus, qui ea partitn vistt,
videlicel deteslandum cxistiraans a rerum limite partim audilu, parlim experimcnlo in seipsis d i -
exorhitantia verilaleot nosse voientibus dicto vel dicerunl, omni remota scrupulositate, cognovi-
scripto subniinistrare. Unde ne quis me quavis ar- mus. Si quis igitnr haec legere dignabilur vel au-
roganlia vel inviriia duclum judiccl islis scribendis dire, ita, quaeso, legat vel audiat ul conscientiae
c

manum imposuisse, fateor tcstimonium mihi pcrhi- mea3 simplicitati non deroget. Nam ea non deirabcro
bente conscientia mea in ipsa veritale, a qna Chri- studiosis, sed parvitati mex meorumque similium
stianum deviare non iicet, quia nisi me hurnanae condescendere scienlibus atque paratis, pro caplit
mcntis caecitas fallal, nil in hac parte quac dixi vitia meo descripla esse pronuntio. Non itaque se illis
valuerc, sed solus amor veri, quo tantum Patrem ct quae scribimus inanitcr occiipct, cui quodpctintus
praesentibus el secuturis oroni seposila arohiguitate in mente non sedel.

(30) Auctor is Vilae Dunslani, cujtts errores Ead-
mertts persiringit, nec Bridferthns fuit nec Osber-
nus. Hle enim tieqne de ecclesia Wigornieusi beatae
Virgini dicata, ncc de Edwardi regis matre mcntio-
nem intulit. Iste quiriem ecclesiam Wigornlensem
B. Virgini sacralam fuisse rcfert; <le Edwardi autem
tnatre nil babet. Alium igitur ab Eadwero stibinnui
auctorem puio; qucin Osbernus in pr;efalione stia
res geslas Dunstani stylo festivo paritcr el bene
a
ordinalo conscripsisse tradit. Hnjtis enim scripta
uamvis incendio Cam. ecclesiae anno 1070. con-
agraverint, iu Auglicum laineu sermonem traiisiata
superfuissc idem Osbernus perhibet. Osbemi quidein
librum Eadmero uequc loium foisse constat. Ipse
autem Oshernus oiiinia amiquiorum de rebns Duo-
slani geslis scripta perlegerat, eumdemque Tinmu-
thensis passim descrihere solel in Hisloria soa ms.
lib. xxi, in qua prolixam satis Dunstaui Vitam dediL

Explicit prologut.

INCIPIT VITA.
Beatus ergo Dunstanus, ex nobilissiroa gentis A n - 1
glorum prosapia origiifem duccns, eo nobilius in
bujus mundi latitudinem prodiit quo sub materni
sinus ipso adhuc angustla clauso divino miraculo
designatum est praeclarum mtindo pcr cum lumcn
oriiurum. Cum etenim mater ejus eo gravirin spc
prolis futnra: Ixtnremr, dies Purificntionis bealae Ma-
tris Dei feslivus illuxil. Mulliludo igilur nlrinsqne
sexus horoinum pro exccllentla tanlae fesiivimtis
circumquaque coacta fluxit ad ecclesiam, quae nnli-
quilus Glasioniae de lignis aedificata in bonorem erat
ejusdem Dei Genitricis consecrala. In qua multitu-
dine mullos nobitiiate dignilaleque praecellens pater
sancti Dunstani, Herstanus noinine, cum Chync-
7C9 VITA S. DUNSTANI.
dt iiba matrc cjus ad Dci scrviiium properabnl, :tmho A
ccrcos quos pro rilu ipsius dici Dco oflcrreut riefc-
rcutcs. Jam utissoe oflicium celebrari coeperat, ctc.
(Vrosequitnr Ihstoriam Eadiuerns styto ttberi. tles
gestaseodem,quo Osbernus ( 3 1 ) , narrat ordine; eudcm
eodeivqne loco referl miracuta, sttjlo tamcn tonge alio.
Simpticem el historicnm Eadmerus adhibet, Osbernns
mpgis affectatum et quasi declamatoriunt. Ex rernm
et ordinis convenientia conjici poteril utrumque Dun-
slnni gesta ex eodem jonic, Anglica sciticet Uislorin,
potissimum hausisse. Ne inutili igitur repelitione
lectorem gravcmus, Eadmeri omnia proJterniittenda
duximus, nhi qua: aliorum narrationes aut corrigant
aut egregie illnstrent, pwfati sotummodo nota* in
margine codicis antiquitus apposilas Edredi regis ob-
itum auno 055, Edwii 958* reponere.)
Extn riefunclo episcopo Lundoniensi, quaesiium
quis in episcopatum digne succcriere possct. E l cum B eslin sumrouro Ecclcsiue Dorobernensis pontilicatum
in boc aliquantum lcmporis expenderelur, nec per-
sona dcccits ct idonea reperirelur, tandcm clcctio
omnium super Dunstanum versa esl, et ipse ponti-
flcatum prajdiclae Ecclesiae suscipere coinniur.i cun-
ctorum acclainatione coactus esL Ulraque igittir
Ecclcsia, Wigornensis videHcet el Lundoniensts, co
paxsule gloriabatur, quandoquidem summa necessi-
tate compulstis utriusque pontifcx per nonitulltim
temporis spatium eral, utrique sollicilitdinis succ
curam iropendens/utramquc intus et extra sua de-
fensione contra omnes aemulos muniens, in utraque
officiuni pontiflcale opporlttno tempore scdttlus cx-
sequens. En visio, quam supra descripsimus, in gla-
diis apostolorum parlim impleta est, cum in episco-
patu Lundoniensi, qui ex nomine bcatissimi apostoli C Dunslanus acclamalione quasi voce vere divina con-
Pauli celebris babelur, Dunslanus coniirmalus est.
Profecto namque gladium ipsius aposioli ipsi Ec-
clesiae praelatus accepit, quia verbum Dei morem
Ulius seculus subdilorum cordibus excellenter infu-
dit, et potestate, qua ille in vjrlule Dotnini Cbristi accepta beatissimorum aposlolorum Petri et Pauli
glorialus est, ipse ad lerrendos impios, ad demul-
eendum pios circumquaque usus est. Quod el in
Ecciesia Wigornensi strenuus egil, quam in gladio
beati Pelri regendam suscepit. Siquidein episcopa-
tus idcm per iri temporis in lionorem ipsius gloriosi
apostoli fundatus babebatur. Sed Oswaldus, vir san-
ctus et religiosus, quem in regimen ipsius Ecclcsiac
beatus Dunstanus anlisies Cantuariensis eflectus
sibi succedere fecit, quia clericos ibi degenles nec
a pravilale sua convertere, nec inde eo, quod nobiles
D chattini priroaesedisBrilanniarum receplus, in ipstim
juxta saeculum atque polentes erant, quibal elimi-
nare, construxit pene contiguam ipsi ecclesiae eccle-
siam beatae Dei genilrici Moriae, in qua ipse cum
monacbia, quos se proposucrat adunaturum, Cbristo
serviret. Quod et factum est. Religio itaque mona-
cborum contemplum clericis peperit, et vulgi con-
ventom ab eis alienaturo sibi assiduum fecil. Quiri
plura ? Numeros clericorum passiro minullur, ino-
nachorum convenlus in dies augelur. Quidani insu-
per ex ipsis dericis conversi numero illoruro addili
sunt. Hoc modo sedes pontificalis lnntata est iu cc-
ctcsiaro Beaiae Mariac semper Virgiuis.
(31) Vidc Palrologiiju totn. CXXXVII, col. 107, in S. Dunstano.
7(0
Mcmoralo Odouc arcbicpiscopo Caulitarioriim a«l
pcrcunis vilae gatiriia translalo, ironieitsum omuibus
Anglorum Ecciesiis luclum suus transitus intulit,
et innumcros populos acerbo mccrorc pcrcussit.
Poslttlalus Dunslanus Orioni iu patriarclialuin sctlis
Anglorum succericrc abncgat, stisccpli rcgiminis
onus satis grave sibi ari portandum, nedum majus
superaririalur, cssc protcstans. Unde /Elflinus Wcu-
tanae urbis antislcs per regni principes, quorttm alios
re praesentium, alios spe muneruro futurorum a.l
boc sibi fautorcs efleceral, nrcbi< piscopatum rcgo
anituculc obltnuil. Qui post nliquol ndcplae riignita-
lis riics Romam pro archicpiscopalus stola pctcns.
in Alpihus nimia frigoris aspcrilalc corrcptus ulti-
nium flalum ibidcm cmisil. Posl qucro sub.siitutus
Birhlelmus Dorsalcnsis poptiii pnesul, yir tottts cx
mansuetudine, bumiliiatc ct modcslia factus. Ycruiu
ubi coropertum cst nihil in corrigendis vitiis, t;ib I
in exerccndis ccclesiaslleis disctplinis, nihil deniqiiv?
virtutis scu conslantiaj in co esse ad luenilos bonos
vel coerccndos mnlos, nri Ecclesiim suam jussus
rcriiil. Et ila serics Canlnaricnsis a pontilice ali-
qunnlis riichus vacua scriil.
llaquc unanitnis oronium eiectio Dunslanum incta-
mital, illum solum se nosse vociferans, qucm tanta
sedes dignuin valeret habere rectorem, pncscrtim
cunt a primacvo aclatis flore vilae sanclitas, inoruni
gravilas, ct cui nemo contrairet eum perlustravcrit
invicta, conslans et sequenda aucloriias. Hac crgo
strictus primatero lolius Brilanniae sedero regcndam
suscepil, ct cam immensa oronium arijacentiuro Ec-
clcsiarunt ac populorum exsullatione el gloria dedu-
CIU3 asccndil. Post haec lcmporis opporlunitaic
limina peliil, c l eum sumroae scdis ponlifcx magm>
sinccroe dtleclionis aflectu iilo venicntcm cxcepii,
secutnque postea familiarius agens, et agcnrio lcm-
plum saucti Spirilus esse indubitanler agnosccus,
magniflce illum honoravit, ac stoia sui npostolattts,
pro qua vcncrat, decentissime decoravit. Sicqttc
delegala ei legatione apostolicae sedis genti Anglo-
rum pastorem ac salutis eoruro provisorero dcsti-
navit. liaque vir Dci Boma reversus, et in pairiar-
mundi principem qttasi gigassurrexil, ct nrmnluram
verbi Dei « a dcxlris ct a sinistris i (// Cor. xt, 7)
constanti virlule in euro vil>mre, et membra cjus
circumquaque debellare, proslernere coepil ei cnc;-
vare.
Inter haec visionem, qiiam sibi iu oblalione npo.
stolicae armaturae dudnm apparuissc dcscrip.imu^,
mente revolvcns, cl eam jam in adminisiraiioi.c
rcgiminis duaruro Ecclesiarum, Wigornensis vidc-
licet cl Lundoniensis, flriue iroplelain conspiciens,
dicendum existimo per quiri archiepiscopalus Can«
luariensis, qui hos diguitate pra?ccriit el in quo ip*f
701 EADMERi CANTUARIENSIS MONACHI 7»
excellentius sedil, ei pisesignatus sii. Nituirum per A cujus momenti rcputans, ad hoc solum se tolum
vcrbum Dci, quod scriptum susccpit in gladio bea stttdebat impendere u l Dunstano excitarel scanda-
tissimi Pclri, secundum quod illtui rcx Edrcdus ex- luin, et Christianae legis jugum, quo a sua iibidine
posuit, qttando ci visioncm ipsam ipse Dui.slanus, cpcrccbntur, sibi faccret nlienum. Legatos ilaque
ut praedtximus, relulil. Sicqtic glariitts Petri eccle- suos Romam deslinat, et lalibtts assueia quorum-
siam Petri, ct verbtim Dei ccclesiam Verbi Dei quae dam Roinanorum corda ct ora iu suam causam largo
Cantuariaesita est, signiQcavit. Exin videlur ralionis munere largiori sponsione permulat. Quid deinde?
dicere quid gladius bcali Andrea? cum caHcrisoblatus Praesul apostolicae sedis Dunstano peccaiori bombii
pr.vtenderii, qunndoquidem ipse in uulia ccclesia condescendere verbis ac litteris mandal, et cum
quae stib nomiue ipsitts apcstoli consecrala sit, Ecclesiae gremio integre conciliare monel, bortator,
sicut in pracdiclis tribus ecclcsiis sedcrit. Quod imperat. Ad quae Dunstanus ita respondil : t Equi-
quidem, quanlum attinel ad nos Anglos, qnibus dem cum illum de quo agilur sui delicti paenitudi-
•qnid hoc sit lucc clarius patel, superfluum reor dicto ncm gcrere videro, prxceplis domini papae libeiis
commemorare vel scripto. Proplcr exlernos lainen, parebo. Scd ut fpsc in peccato suo jaceal, et ini>
si forle aliquando aliquo casu isia intcr eos cecide- munis ab Ecclesiastica disciplina nobis insultet et
rint, brev.ier dico iiluin merilo cum gladio Pelri ^ exinde gaudeat, nolit Deus. Avertat etiam Deus a
verbo Dei Jnscripto gladium suscepisse Andreae. me ut cgo causa alicujus mortalis bominis vel pro
Nam qui Ecclesiae Cnntuariensi per pontillcatuin redemptione capitis mei postponam legem quam
pnesidct, Rofcnsi ecclesiae quae sub palrocinio beaii servandam statuit in sua Ecclesia idem Dominos
Andreae subsislit per cpiscopi inslitulionem, pcr meos Cbristus Filius Dei I i Haec sibi reiata iilo
boruin et horum intus cl cxlra cum res exigit dispo- aodiens, el Dunstanum ab iis quae certo diceret i n -
silionem, utpotc. suo doniiuio praesidct. flextbilem esse ceriissime sciens, excommunicaiio-
Quis igitur in cunctis qtiae rcligioni competunt uis suse poena cum hominum pudore consirictus, lum
Duustnnus fucrit, videiiccl cujus virtutis ad omnes limore periculorum quae talibus nonnunquam acci-
omniuin personarum injustitias deprimendns, ad dere solent perierritus, obstlnaciam suae mentis de-
bona qtiaequc opera fovcnda ct munienda exstiteril, posuil, et, abdicalo iilicilo conjugio, poenitenliae s i t i
iisquc hodic loln Anglin cauit, nec opus esse arbi- culium imposuil. Dunstano namque generale lotina
tror ut mc in iiiis scrihendis fatigel grandis labor. regui concilium de observanlia Chrisiianilalis ccle-
Noniitilla tnmen, quac ab illis qui ex cjus lemporc brante, ipse suimet ohlilus, nudis pedibus, laneis
usque ad nos pcr successtis aclatum fluxcre accepi- ^ indumenlis corpus amictus, virgas manu ferens, coti-
niiis, compcndioso relatu subjiciam, quntenus indc cilio sese medium ingessil, ct anleperies Dunstanl
percipiaiur vcrilns verboriiiu quae proposuimus. gemebuurius c l ejulans corruii. Quo vtso moti suni
Comcs quidam propotcns coguntam suam itticilo omnes qui arierant ari pietalem, el ipse Paler om-
sibi malrimooio copulavcrni; el a Dunslano semcl, niuin majori prae caeleris pielate xnotus esl. In vultu
sccuurio et terito rcdnrgutus, iucesium suum d i - tnmen scrvato riisciplinae rigore, ulpote bominem
vorlio expiare nolebat. Qunpropter gladio Sptrittis pleuiler Deo reconciliarc desiderans, lacrymas ejus
sancti a viro Dci pcrcussiis, a limiuibus esl sancttt nri horam sevcrus sustiuuit, ac demtim a toto cott-
Ecclesiae separnttis. Qui typo allaclus superbiaB re- cilio postulatus, lacrymans et ipse culpam inriulsii.
gcm adil, Dunstanum immorierntae ct impiae severi- Itaque ab cxcommunicationis vinculo absolutom
tatis nccusal, regin sanctione sc ah ejus tyrannide communioni fldeiium gaudentibus cunclis eum r s -
lihcrum constitui querelosa voce precatur et ohsc- slilitil.
crat. Cujus verbis rex acquicscens, Dunstano man- Alio lempore monetarii tres, qui in poteslala
dal ut hominem cum ea quain duxcrat in pace ma- viri erant, cum falsa moneta capti ari subeunriam
ucre sinat, et a quibus suspenderat lhninihus sacris pcenam hujusmodi hominibus per totum regnura
ipsiim lesliluat. Aliratur ille ad auriita, et dolet rcli- r j proraulgalara sunl judicati. Quae res Dunstano abs-
giosum regem per mendacem hominis linguam ante condi ~non
1?
" potuit. ™DDie ergo
" " ' ™Pentecosles
" "
f c idem
:4
""*
rci iiiquisitionem cl exaiuinaiionem esse seductum. Pater missarum solemnia celebraturus pcrcun-
PonK taraen horainem ad rationem, ct tara pro cuttir utrtim Dei populo statuta justitia de ipsis
comraisso crimine quam et propter injustam sui monelariis facta fueril an non? Respondettir
criminationeni apud principcm lerrae factam paulo ob reverentiam lanti diei in aliuin dietn
durius incrcpat, cnpiens eo modo ad poenitentiara dilatam. « Nequaquam, inquit, ita fiol. Monetani
ci correclionem cor iilius cmollire. At ubi viriit ncmpe, qui falsos ex induslria denarios faciunt,
ipsura non solum verhis suis non consentire, scd fures sunt, el eorum furlo nulhim nocenlius esso
instiper contumaci spiritu contra se furerc rainari- cognosco. Nam in falsa moneta quara faciunt totaro
que, snpra id quod eum ah ingressti domtis Dei terram spoliant, seductinl, pcrlurbant. lpsi divites,
suspenderat, til dixi, omncm ci communionem fide- ipsi mediocres, ipsi paupercs in commune laeriunt:
lium donec a sna pravitate discedercl interdixii. et omnes, quantura sua interest, autin opprobrlum,
Titnc ille, scipso delerior effcctus, hmnaiii est fu- aut in egestatem, aut in nihilum redigunt. Qua>
rore. corrcptus, et tiiliil corum quce possiilebnt ari- propter noveritis otua cgo horiio ad sacrificatiduni
7W VITA S. DU.NSTANI. 704
Deo noii accedatn, uisi primo illi qui dcprehcnsi } Per id ferme lemporis rogalus a quodam viro no-
smit, eani quam iu scduclione totius populi promc- bili et rcligioso, detiicavit ei ccclesiam, quam ipse
in suo fundo contruxerat. Ubi ad ministerium aqua
ruerunt subierint poenant. Si eniin in ullione tauli
mali cum negotium me respiciai Deum placare su- deflciente, el ob boc hominem nonuulla mcestiludino
persedeo, quomodo illum de manibus meis sacrifl- corripienle, famuIusDei praeroisa prece lerraro bn-
cium suscepturum spcrare queo? Sed haec licet crtt- eulo percussit, iUkoque fons limpidissimus erumpens
dcliuti possint ascribi, Dco lamen palet inteniio omnes qui praesetites erant non modicnro keliflcavit.
mca. Lacrymae, gemilus alque suspiria vidunrutn Qui fons usquc hodie manana Dunstani nomen et
ac pnpillorum, clamor quoqtie vttlgi totius mihi in-merilum celebre facit. Idem Paler, a Cantuaria in
cumhil, et correciionem bnjtis mali deposcit. Quo- remotiores villas suas opportunis spatiis bospiiia
rum afflicliotiem si, quantuin in me esl miligarc sua disponens, apud Magaveldam, sicut et in aliis
non intendo, et Deum qui gemitibus eorum compati- ho*piliorum suorum locis, llgneam ecclcsiam fabri-
litr nimis oflendo, et alios ad idcm malum exercen- cavit. Quaro ipseroet dedicans, dum ex more circuni-
dum prooipliores et audaciores facio. i Dixerat, et irel et eain ad aequinociialem solis ortitm minlme
pro poena illorum qui manna erant perdiluri pielate versam perciperet, ferlur quod transiens buroero
suo illam aliquantolum presslt, moxque mutalam a
motus, lacrymis manat, ut aatis esset videre de quo I
fonte procedebat ediclttm quod nonnullis videbatur proprio slalo in medium orientis tramilem pro voio
crudele. Uhi vero aodivit praestitutam justiliam convertit. Quod ipsnm facile poluisse etficere nemo
faclam, surrexit, ae lota facie ad oratorium exhi- ambigil, nisi qui verbis Domini Cbristi, quibns fldem
larato vultu abiens a i t : c Quia Deum obediendo sicut granum sinapis babentibus promitiil quod eli.im
montem dicto transferant (Lue. xvu, 6), incredultts
stalulis juatitiae legibus audivi bodie, confldo quod
et ipso per misericordiam suam sacriflcium de cxistil. Inter htijusinodi opera Dunslantis Deum
manu mea suscipiet bodie. i Cujus confldentiae cf- seinper in menie hnbere, Deo quidquid boni facie-
fcctu privalus non esl. Eo qnippe inler sacrosancia bal uon sibi ascribere, magnnm bumilitatis , mini-
missarum solemnia sacras matuis exlendenle, c l mum elaiionis cor per omnia et in omnibua possi-*
Dcura Pairero omnipoienlem u l Ecclesiam suam dere.
catbolicam c pacificare, custodire, adunare et re* Coin autem a saccularium negoliorum occupatio-
gcre dignaretur toto orbe terrarum interpellanle, nibus ei quies arridebat, modo conteinplationi divinae
nivea coIumUi multis inlueulihiis de ccelo descendil, et orationibus incumbehat, modo sacrarum Scriptu-
ct donec sacrificium consumpium essel, super ca- rarum leciioni et earum expositionibus intendebat,
pul ejus expansis et quasi immotis alis suh silentio * modo fratrum exhortationi seu lihrorumemendationi
tuansit. Inter haec quid animi gereret servus Dei ? seuulus operam iinpendebat. In compunctione vero
Quo aniore, qua dtilcedine, quo desiderio puias in lacrymarum tanla gralia praeditus erat ut quoties
Deo pascebatur, qui ex praesenti gratia Dei lali eum sacris aliaribus sisti vel aliquo oflicio ponlifi-
visilatione fovebattir? Consumpto sacrificio, co- cali fungi conspiccres, Spiritus sancti fervore raen-
lumba eadem in australetn altaris partem dcclinavit, tem cjus accendi, el quae illo exterius admiuisirabat
et super tumbam beati Odonis, cujus supra men- ipsnm interius operari per indices ex oculis illius
lionem fecimus, se reclinavit, alis sois illam hinc decurrentes lacrymas non duhitare. Ilaec inter sibi
inde complexans, cl qtiasi roslro deosculaus. Quod et succcssoribus suis compelentia lant infra muros
beatus Dunslanus intuens, et exinde meritum jacen- urbis quam et in quibusque viUis ad arcbiepiscopa-
tis appendens, in iania eum deinceps revereniia tum pertineniibua aedificia constitui, vcl constiluln,
babuit u l qnotics coram sepulcro illius transibal, si qua ex parte dirula essenl, renovari faciebal, se
genua flectcrei. Cognomine qtioqtie Boni in ma- scilicet in istis non modo sibi, sed et mulioruro ut>
lcrna lingtta post hxc eum sempcr nominarc con- litaii nalum vivereque perpendens. Praelcrea concla-
suevit, videlicel Odo Scgode, quod Latine sonat Odo . ( r u m Ecclesiarum toiius Brilanniae adjacentiumque
Bonos. Quo cognomiue ex eo tempore usque ad insularum solliciludinem slrenuus gerebat, earom
banc nostram aelatem solet ab Anglis, maxitne la- caosas, qoae ad eum sicut ad pritnatein et patriar-
ioen a Cantuaritis, nunctipari. Percanlata missa, cham quotie ferebantur, disponebat. Et quia vigilanli
Dunstanua ab aliari digredilur. Ministris autcm ejus studio Domino Christo per omnia fainulabatur, saepo
pro signo, quod acciderat, his et illis inuuentibus, stipernorum civium gaudiis atquo concentihus , ad
et alios ex frairibus minisierio pcmtificis afltituros quos anxie suspirabat, miscebatur, aliquando cor-
suspicantibus, ipsi se in diversa toUunl, ac virum pore vigilans, aliqoando sancto sopore qoiescens.
adbuc immensis ex praesentia graliae Dei lacryma- Qiiodque fortassis non minus stopeas, per visuro
rum imbribus madeniem solum relinquunt. E l ecce quaedam a bealis spiritibus didici qtiae ipse pottea in
diiro casulam, qna inier sacra vestiebatur, depone- servitio Dei caoenda suos edocuit.
ret, nec ullus adesset qui eam susciperet, dis- ( Sequitur Historla viiionis de matre sua cuidnm
ponente Deo sospensa pependit in aere, ne ca- regi potentissimo desponsata ; quam habes in O i -
dens in terram scrvtim Dei a sua lurbarel inten- beruo. )
tione. Alio quoaam lempore rcx in die Dominica maoe
795 EADMERl CANTUARIENSIS MONACIIl 7W
vcnatum ivit, et Duustsniim, qui tunc lortc sccam A Quos versus cltorus virginum resuoiendo pcrcanlans.
erat, missam stiam donec rediret differre pctiviL praedictae binae canlrices binos qui sequaniur iu
Appropinqnante igitttr hora tertia, vir Dei ad eccle- ordine versus prosecutae s u n t :
siam procedit, et indutus sacris vcstibtts, regem, Primui ad ima ruil magna de tuce tuperbet.
sicttt, ei promiserat, exspectabat. Stabat ergo cu- Sic homo cnm tumuit. primut ad ima ruit.
biiis inuixus allari, orationi ac lacrymis deditus. Sicquc doncc vir Dei perduclus in oratorium esset,
Tum subito sopore leniter pressus, in ccelum rapi* virgineus chortis primas et virgines binae binos,
tur, et beatis augelorum agminibus associatus, audit juxta quod series hymni sese babet,versus modu-
cos sutnrosB Triuitati in laudem modulalis vdcibus latae sunt. Propter baec et horum similia facla inst-
decantantes atque dicenlcs Kyrie eleiton Kyrietleiton
% % gnis Pater Dtinsianns quanti bonoris, quantae reve-
Kyrie eteiton. Quorum roelodiam ccelestium conlem- rctiliae, quant.i ve magnificenliae apud omnes bonos
platur edoctus, ad se reversus est. Et conversns ad cxstiterit, aestimo, quod qui talia Dei dona amplecti
suos ititerrogat Rexne venerit, an non. At ubi ettm novit, ex magna parte et me silente videbit. A l iis
nondum venisse accepit, ad suas preces sese con- qui putius in malitia quam in bonitate vitam agero
vertiL Facloque nongrandi intervallo, iterumextra satagehaut, borrorem atqne terrorem vuitus ejos
se ductus audivit in coelis altisona voce d i c i : lie. B incutiebat, nt ab eo fugere qoam ad eum accedere
mitta ett. Ad quod cum Deo gratiat responderetur, malieot. Omnea vero, qoi pnrversa acta aua deserere
accurrentes clerici regis regem adesse vociferantur, et ad recta opera cupiebant transmigrare, vera
sacerdotem utfestinantius Missam celebretobsecranL pielate ac misericordia visceribus eum redundare
At ille versus ab altari, Missam se babere pronuntiat sentiebant, et ulira bumanam aestimaUonem consi-
et aliam se ea die celebraturum abnegat. Depositis- lium simul et auxilium soae salutis in eo reperic-
que vestibus sacris, a suis de re inquirilur; quori bant. A remoUs itaqoe terrarom parUbos ad eum
latebat apcrilur. Ex boc itaque sompio sermone passim correbatur, et quo illum praeemir.ere notum
regcm in diebos Domiuicis deinceps a venaiu prt> erat, Spiritus sancti consilium ab ipso petebalur.
hibuit. Kyrie,. dtiton, vero qnod in cceleslibus rii- Si ad ista diaboli odium et invidia aaeviebat,
dicit, stios docuit, irique multis in locis hodieeancta nulli mirandom. Sed quia se in perturbatioue v i r i
Ecclcsra inter missarom solemnia caniL nibil posse, nisi qtiod verecundiam sui et ejus glo-
Moris erat viro loca sancta, qnando Cantuarfce riam magniflcaret, jam certo sciebat, ab ea qua
morabatur, uno tantum fideli socio comitatus nocto illum saepe fatigare solebai, impugnatioue sese cohi-
peragrare, et se inibi per componctiooem et contri- buit. Vcrum ut enm redderet conturbatum, Eadgaro
* w
c
lionem cordis Deo mactare. Quadam igitur vice ad regi, quem multum pro soa reverenUa diligebat.
u
— —
monasteriom beaiissimorum apostoloruro Petri et laqueum gemebundae deceptionis tetendit, et irre-
Pauli, in quo beatus Augustinus et alii noonolli de tilum gravis peccati naevo involvit. Quadam enim
Pairibos Ecclesue Christi Cantoarieosis tumulaU vice idem rex bi monasleriom virginum, quod W i l -
snnt, ex more circa mediae noclis silentia perrexit, tuniae situm haheiur, venit, ibique capius specio
ibiqtie Deo se diutius in oratione prostravtt. Egres- cujusdam puellae, quae de nobiiibus Angiorom nata
sus vero ari oratorium beatae Dei genilricis et per- inter sancUmoniales non velata nutriebalur, cosio-
petttae Vlrginis Mariae, quod in orientali ipsios mona- diebalor, eam soo colloqoio addoci secrelius jussit.
sterii parte sittun fuerat, eadem facturus divertit. Illa cum duceretur, timens pudori soo, raptum ab
Cui appropinquans, andivit inlus voces psallenliura una sanctiroonialium capiU suo veluttt iniposuii, co
aique dicentium : Gaudent in ccttit animm tanctorum modo se protegi sperans, si forte rex quid btbonesti
qui Chritti vettigia tunt tecuti. et quia pro ejue amore a se exigere velleL Qoam ipse velatam intoens,
tanguinem tuum fudtrunt, ideo cum Chritto gaudc~ « qoam sobito, tnquit, sancUmonialia effecia es. i
bunt in alernum. Ad haec ille stupefaclus, astiUt Arrepttimqtie velum detraxit capiti ejus, illa conatu
oslio, ac per rimas illius inirospiciens (erat enim ^ quo poierat frustra obnitenlc Abusus stquidera ea
obseratum), intuetttr oratoritim totum iramensa luce est, et gravi scandalo quique per Angliam religiesi
splendere, et quemdam cuueutn candidatarum per- ex hoc menle vulnerati sunt. Quod scandaiom eo
sonarum ipsam antiphonain laetis concentibus reso- vehemenlius fu|t quo rex idem legitimam uxorein
nare. Alio ilem lempore praefata paslorum ecclesiae babebat iEIfledam videbcet, cognomine Candidam,
limina simili bora pari voto reqoirens, obi inde Ordinaeri praepoteulis orienlaUum Anglorum ducis
discessil, mcmoratam sacratissitnae Virginis acdcm filiam,de qua el sanctum Eadwardum genucral.
preccs illic Deo fusurus adire ccepiL Ecce autein Ubi vero res Dunstano innotuil, etc
ipsa beaiissima virginum Virgo, comitale numeroso (Sequitur de correntione Dunttani et pamitentia
virginum choro, venienti viro occurrit, et sttnimo regit; dc quibut vidt Otbemum.)
cttm Itonore susccptum ad suam ecclcsiam quo tcn- Ordo clericalis ea leropeslate plurimum erat cor-
dchat duccrc coepit, praccinenlibus duahus dc choro ruplus, et canonici cuin presbyieris plebium volupta-
puellis illud Sednlir carmen itaque riiccutibus : tihus carnis plus aequo inservielianL Quod uialum
Cantemutp tocice. Domino. cantemut honorem. Dunstanus corrigerc cupiena, fretus auctoritate
Dufcit amor Chritti pertonet ore pio. Joannis aposlolicx scdis antistitis, apud regem
 707 TITA S. DUNSTANf
obtiuuit qtiatenus canonici, qni caste vivere noUent, A domus affixa audieiaibus cunclis dixit : Non fiet t

R clesiU quas tcuebant depellerentur, et monacbi tton fiet. Judica$ti$ bcne, mularetis non bene. Treme-
loco eorurn inlrotniilerenlur. Pnesidebat ea tem- facto in bis simul universo coiivenlu, iutulil Paler
pestate Wenlanae Ecciestae prsesul Atbelwoldus, vir Dunstauus et a i l : c Quid amplius vultis, fratres
eximhe sanctiUlis, et educatione Patris Donstani mei? Divina sententia dcflnitum audistis negotitiiu
nou parum insignis. Hic pnescita de canonicis Ecclc- praesens. » A i u n t : « Audtvimus vere. > IVsedei unt
siae suae, qui nimium saeculares existebant, volttn- igitur monacbi Winlcnia? dcinceps sccuii, et, qtioad
tate Duustani, monuit eos semel et saepius mores et clerici ipsi vixerunt, qui eos super causa ista iiiquic-
aclus mulare, eorreclioris viiae seniitas, rclictis laret nemo fuit.
fcminis, arripere. At illi impraesentiarum qtiidem id lllis autcm buic vitae snbtractis (32), fiiiieorum,
sibi possibile esse negantes, voce corvina semper in cupientes recuperare qute perdiderant in parentibtis
crastinum corrcclioncm sui poUtcebanlur. Quod ipse suis, Seotiam miserunt, et inde quemdam praegran-
gnarus non diu sustinuil. Paratis nempe qttampluri- dis, ut fama ferebat, eloquentiae virum, Bernelnium
mis moiiacliorum cucullis die qup communio Servite nomine, magno conductum pretio in luilionem auae
Domino in timore cantabatur, cborum inlravit, vestes caosae contra Dunstanum adduxerunt. Conglobaii
quas paravcrat secum deferri faciens. E l projeclis ergo sub uno clericorum filii regem atqde Duusta-
illis in mediuin, canonicis a i t : c Animadverlistis nutn apud villam qune dicilur Kalne in quodaro cce-
quid modo canlaveritis? Animadverlimus, inquiunt. naculo cousisientes reperiunt, el arniati rbctore illo
Igitor, inquit, si servire Domino in timore el ei vul- qui suae victoriae spes maxima erat, antiquae ca-
tis exsultare cuin tremore, appreltcndile disciplinaro, lumniae coram eis jurgia promunt. Ad quae Dunsta-
vestetn-videlicel monacbilem, ne pereatis, sicut can- ntis bis verbis brevi respondit: c Calomniam istam,
taslis, de via jusla (P$al. u , l i , { £ ) . » Ad quod illi qoam movetis, divino ore jam olim definilam novi-
siupefacli, inore solito inducias petunt, id se factti- mus; ucc eam novo conflictu aroplius in ntediutn
ros in futuro proinitlunt. Tunc ille : c Mihi creditc, revocandam existiroarous. Ego qiioque grandaevus
ampliiis non credam buic vestrae sponsioni corvinan, 6 u r o , et vitae meae residuum quotl pauct leinporis
scd aut disciplinam in praesenti apprebendetis, atit csse uon nescio, in pace, si licuerit, transigere cu-
loci istius beneficiis et conversationi binc eliroinaii pio. Laboravi,dum potui.Amodo tolitis laboris impa-
jamjainque ccrietis. » Itaque nonnulli ex illis slatim licns, Domitio Deo causam Ecclesiae suae contra i n -
abjecto clericaii babitu monacbi facti sunl, caeteris, surgenies bostes tuendam commuto. > D i x i l ; et
juxta verba ponlificis, de Ecclesia eliroinatis. Caete- ecce solariuin sub pedibus eorum qui advcrsus v i -
r
' — " ~ |* w
— r

rtim qttia isti qui ita noviter fuere conversi, regularis rum convenerant c vestigio cccidit, omnesque pari
disciplinae norroaro sine aliorum magisterio docie ter praecipitatos in suo casu non modicuui hesii.
servare ncquibant, inonachi de Abendonia ab eodem Ubi vcro Dunslanus cum suis cousistebal, nulla
pontifice adducii sunt, qui monaslicae institutionis ruina domus, nullus cmerserat cnsus. Hoc igiiur
tramilera ibi docerent. Clerici vero, qui ejecti sunt, modo calumnia clcricorum esl sopila, et usquc ho*
citalo gressu regera adeunt, judicium alque justi- die monachoruin conversaiio in ipsa ecclcsia siabi-
liain sibi de expnlsione sui ficri posttilant. Hefertitr lita. EJecti nihilomiuus pcr id lemporis el alii quam-
negoiiura ad audientiaro Dunstani, et ipse eos aeqtia plurcs cierici homm similes de sitis ccclesiis sunt,
postulare pronuntiat. Igitur cx praecepto regis et et monachi in locum ipsorum substituti. Aucta est
arcbiepiscopi coil Winloniam nobiliias regni lotitis, igitur religio pcr Angliain iu tanlum ut quadraginta
el rex cum sua conjuge adest, ad determinandum octo monaslcria iuonachis vel sanctimonialibus in-
querelas negotii httjus. Surgunt hinc inde lites; qttas stituerentur, cooperantibtis bcato Dunstano in hoc
Dunstanus propositis rationibus destruir omnes. viris venerahilibiis, Oswaldo videiicet, qui priuio
Hationabiiiier quippe cunctis ostendit clericos, qui a Wigoritcitsis, postea fuil cpiscopus Eboracensis, el
sorle Dei incorrigibiliter per pravitaiero vitae sux - j Alhehvoldo Wintoniensi, quorum supra meroininiiis
^ rectitudinem sibi
dissiliunt, nil per .-u: vindicare posse Tiinm ilaqtie beali Dunslani el actus forroidabatit
ex iis qoae Ecclesiis daiae sont ad sobsidium eorum omnes qui incedere volebant juxta vlas adiuvcniio-
qni in clericatu pura conversatione sese cuslodiunt. ntim suarum (P$al. LXXX, 43).
Quibos audilis, omissa orani conlroversia, rex el de lnter haec sopito negotio, quod regem Eadgaruro,
principibus plures clericorum precibus ad pielaiero ne regio more coronaretur, detinuerat, Dunstanus
usque pennoii Dnnslaoum interpellant; quatenus adunatis episcopis, abbatibos et caeteris principibus
bac sola vice parcat, et clericos, jam quid amodo si cum tota regni ingenuitaie, coram iis astante immu-
se non correxerint incursuri sinl reipsa edoclos, de nera populorum multiludiiie imposoit illi coronam
Ecclesia sua revestial. Silet ille ad isU, quidquid regni, gaodeniibus cunctis et juhilaiitibus Deo ii*
polissimum de negotio sit agendum, dcraisso capite voce laudis et evstiltatiouis. Ipso auiem post bicn-
mente pertracUt. Silentium ingens occupat oranes, nium, quo haec facla sunt, imniatura morlc pnc-
et suspensi ad responsura pontiflcis erigunt aures. venlo, Eadwardo filio suo tolum regnnm haerediurio
Tunc subito crucifixi Dci imago signo crucis in edilo jure rcliquit. Qui Edwardus, cura in regem conso-
(32) Imo vix sepienniura, ccrle non dccciiuitim, couciliis Wintoniciisi et Calneusi inlcrccssit
700 EADMEBI CANTUABIENSIS MONACIII 800
crari debcret, nottiiulli dc principibus tcrrx con- A noiinullis aliis, quae constal cuin Teracitcr prae-
traire ne rex fferct nisi sunt, cuni qttia inoruiu i l - dixisse, conflrroamus, et id suhjecto cxemplo pro-
lius severiutcm, qua iu suonun exccssus acriler barous.
s&vire consueveral, suspcctam habebant, tum quia Seqnitur prophetia Dunttani de morte Eihelwoldi
malrem ejus, licct legalitcr nuptnm, in regnum ta- Wintonientit et Doffentit epitcoporum; de qua con-
t

men non magis quaro patrero ejus, duni cum genu t tnle Otbernum.
sacraram futsse sciebant. Sed Dunstanus discrettone Ex Athelwoldi obito gravis moeror Dunslatiom
ct industria confisus adolescentis, unuro non me- corripuit, cum quia lanli viri ingens solalium anii-
luens, et observato paternae liaereditatis et tesla- seral, lum quia cui potissimum tenerae adhuc statum
menli jure aliud conteranens, arrepto sanctae crucis Ecclesiae regenduro committeret dubius fluctuabat.
vexillo medius constiiil, et per ralionem cunctis quse Quos fluctus ingerebant animo ejus binc monacbi
objiciebanlur elisis, Edwardum regem consliluit, et nuper intromissi, hinc clerici ab ecclesia illa ejecli.
constiluto palernum aflectum, consiiium et auxilium Monacbi quippe suac professionis virora babere ept-
in omnl negotio, dum v i x i l , exhibere curavit. Rex scopuro praeoptabaiit. Clerici vero sui ordinis honii-
quoque ila mores suos in oronibus et per omnia nem sibi praefici desiderabant. Uli viddicet per mo-
c o i t i p o n a b a t , i u t o t u m r e g n u m sanciis legibus d i s p o - B M c h u m i n ecclesia s i b i c o l l a l a c u p i e n i e s solidaii;

nebal ut et actus ejus Deo piacerent, et, eo quod in isti per clericum ecclesiae sibi ablaiae sperantes n -
susdpiendo regno ei contradixeranl, quique sibimet formari. Sed baec providens sapicntia et sapiens
ipsis displicerent. Sed illo post aliquot annos per providentia Dei citius determinavit. Nam per bea-
fraudem uoTercae suae interfccto, ^tbelredus filius lum Andraeam apostolum, cui speciaii quodam di-
ipsius malae mulieris in regnum sobstitotus est, lectionis affecto Donsunuro adbacrere Deos conces-
matria ignominia magis quam Edgari palris soi serat, Dunstano mandavil quatenus nihil ItacsiUns
solerlla praeditos. Cojus provectio non usquequaque iEifegum abbalem Batboniensem constiiueret Wen-
sedit DunsUno. Ideo Uraen quod proximus regni lanae Ecclesiae summum sacerdotem. Laetalus est
baeres existebat, complevit ei jus rcgium, sciens se Duitsiaiius in istis, et reddiu Deo gratiarum actioitc
inoffensis legibus lerrae atque priucipibtts id n o n pro beneficiis suis, iu ;£lfego pcrfecit quod ei per
posse transferre in qtiemquam alium. Attamen i l - a|>oslolum suum Deus ipse praecepit.
lum solio regali ootituro sevcro qoodam vcrborum Mulu de hoc v i r o , j u x u quod muhorom non
lonilruo, qoia per snngoinero fralris regnum obti- spernenda testimonia ferunl, adbuc litlerarum me-
nueral, increpavit; el quod in sanguine victurus, inoriae veraci stylo commendare possemus. Verutn
ac posteri illius crudeli barbarorum incursu deva- ^ ne incuilae narrationis prolixiute quemlibel grave-
sundi, l o u eliam terra per pluriroa saecula saevo mus, pnetermissis illis ad sacrum iransiltim ejus
illoruro dominaiu forel depopolanda, pracdixit. Quae enarrattdum cor ct linguaitt praeparemus. Quod pra>
iicet se vivente eventura negarit, eventura lainen parare quia nostrnc opis non est, oremus u l ipso, de
omnimodo esse nimis veraci, ut in Cbronicis legi- quo agimus, intervenienle perficialur ab eo, cujtts
mus el hodie vidcinus, propbetia asseruit. Accele- hoc donuro el gratiaro scirous cssc.
rabit, cuui sibi placuerti, omnipolens Dcus, qttain (Stiecedit narratio de Dunttani obitu et ttpullura,
subscculuram proraisil liberationera per tauti vatis Otberno piane contona, niti quod Otbtmut corput
sui roerita et iulcrcessionem. E l quidcm illuin spi- ejut de terra miruculote levatum (eria quinta fuitte
tcribat; quod Eadmerut ipto quo obiit, Sabbaio r

ritu propbeliae daruisse non lanlum hinc, sed ct ex conligitte pontt.)

V I T A SANCTI ODONIS
CANTUABIENSIS ARCIIIEPISCOPI.

(Exstai stib Osberni nomine PatroJoghe tom. CXXXUI, co). 931, in S. Odone.)

EADMERI EPISTOLA AD GLASTONIENSES

Quo tempore Glastonienses asscrebaat se corpus patroni nostri sancti Dunstani habcro

Glorioso convemui monacborutn eoenobii Glasto D fratribus, fldelem amicitiam et cbariUlivum servi-
niensis, fratcr EDVESUS, untis ex minoribus bonilalc littm in Chrislo icsu Domino nostro.
ct scieutia, Ecclcsi* Christi Cautuaricnsis filiis ct Rccordor ntc jam oliui quadatn vicc ad vos ve-
801 EPIST. AD GLASTONIENSES.
nientem magno gaudie et lionore susccptum, ct cum
majore tripudio etexsuluiioue, donec inihi veile fuit
voblscrmi moranrii, habitum ac detentum. Unde vo-
bis bucusque gratiosus cxisto, et minus graliosns
ero, dum iu v i u pnesenti subsisto. Dum igittir taiis
sim e i de jore esse debeam ergavos, nulli miran-
dum exisliroo, si vestrum bonorem diligo, si ca quae
vobis condocunt approbo,si denique eaquae vobis op-
probriom generant delestor et improbo. Ncc enim
aiiter fldus amicus cssem, nec fraternae dilectionis
legem servare dici veraciter possem. Qnod quam
grave videri debeat Gbristiano ad regnuin Dei per-
venire volenti, advertit qui- beato apostolo crcdil
diccuti, hominem non amantem fralrcm *uum ho-
roicidatn esse (/ Joan. 111, i 5 ) , el cjusmodi iu rcgito
Christi et Dei haerediutem non habere(£pAei. v, 5).
Cur liaec praeiibaverim, accipite. Qtiidam ex.vestris
noviler, ut putamus, inter vos conversi praedicant
autiquoa Patres vestros fures fuisse el lalrones, ct,
quod nequius est, etiam sacrilegos; idque illorum
praedicandi laudi ascribunt, quod Ules luerunt, for-
lassis et eadam voluntate dehriati, non perpenden-
tca quod divina inlonal pagina, fures scilicet el la-
trones regnum Dei non possessuros ( i Cor. v i , 10).
Super haec, u i Armius eis credatur ila esse, Judae
iraditori eos similes fuisse aflirmani, qui loculorum
Domini custos ea quae custodire dcbcret scelcratis-
sime furabatur. 0 homin*s! O fratrum bonorato-
resl 0 verborum Domini iuteiitissimos auditorcs!
Centum et eo aroplius anni evoluti sunl, exquo ipsi
quosfures et^latrones praedicanl, a v i u praescnti
stiut clongati, et modo noviter lantum iis oppro-
brium invebitur, et aeterna pcena, qtta juxta scu-
leniiam istorum miserrime cruciantur, iiifclicissiroe
illis innovalur. Vere roagna impictas. Nam ct si ipsi
non fuerunt tales quales isti eos esse volunt, non
csl propter hoc horuro iropietas niinor, imo, re-
moto omni ambiguo, tnajor, qui infamant innocen-
tes, qui se omnibus manifestant esse mcndaccs ac
impudentes. Testis cnim esl roihi omnia scicus et
disponens vcritas Dcus, qtiia curo adhuc in scholis
querulus esscro, ex praecepto beatae meinoriae Lan-
franci Cantuariensis archicpiscopi, primaiis videli-
ccl totius DriUnniae, iiiduclo jcjunio loti popuk)
lantiae, levalum est corpus bealissimi Duustani a
priroo sepulturae suae loco, aslante abhate sancti
£0i
A Augtistini Scoilamlo, Gundulfo, posl faclo Hofcnsi
cpiacopo, cttin tolo monachoruro agnrine utrinsquc
Ecclcsiac, noslrae scilicet quae est Chrisli Cantua-
riensis, et vicinae nohis bcatortim apostolorum Pciti
et Patili, quae usiutio nomine hoc lempore dicitttr
beati Augttstini, coiifluente a d hoc innumcra viro-
rum ac mulierum ntullituriiue, qui omites illuui
caricstein thcsauntro curo iugenti modulaniino
vocis ac jubilo cordis usqne a d locum quo reconden-
dus crat proscculi sunt, ei diem ilhim divinis roira-
culis illustraltun laelum atqtie solemnero peregcrunt.
Nuuc (35) aulem eflluxis quinquaginta annis, cx quo
illud iacium est, qtiidam U r o c i i ex vcstris sttrrcxe-
runt, et ubi eis libct pracdicant, jain antc centuni
annos ecclesias veslrae monacbos ccclcsix uostnc
H cuslodes depuutos, quae oh roariyrium gloriosi Pa-
tris nostri Elpbegi i n inaguam, u l aiuul, dcsolatio-
nem venerat, e t ihi qttod prctiosissimuni habebalur
fraudulenta calliriiute furlo stibripuisse. Vac homi-
nesonuiibus horoinibus nequiores! Ecclesia t o t i u s
Britanniae insulae malcr i n occisione sui Patris ac
flliorum a f l l i c U coufugit a d filiam soam unice ab ea
dilectam, e t ipsa r e , quod quasi faclum sit atl prae
sens accipiatur, magis i n prolectione iliius confisa,
ut se e l reliquias suas servaret. Et ipsa (sicut vos
pracdicatis) meliorcs filiorum suorum e i ad quod
pclcbaulur dcstinavii, e l ii>si illic custodes sacroruin
eflecti, uteruro malris suae (quam tuendam snsce-
peranl) invaserunt, diripueruut, cor ac inteslina
ipsius dcpraedali sunt, rapuerunl, asportavcruiit.
^ Judaei cum mortuum Dominum a c sepultutn, n e ab
apostolis auferretur, in sui costodiam accepisscnt,
quandiu potoeront a costodiendo n o n defuerunl,
nec sibi commendatum furlo sobripere aot alias a o -
ferre conati sont, sed potius furti crimen a l i i s se
dormieniibus imposuerunl. Si simili modo eustodes
Glastonienses fecissenl, hoc e a t , si sacrilegiutn,
quod laudanturcommisisse, ab aliis se somnodepres-
sis dicerent cominissum fuisse, forle aliquanlu-
lum famae suaj consuluissent, n c c lam dctestabili
modo deliquissent. Nunc auiem quid dicemus? Ut
praelibavirous, Judae similes eos i n furto approba»
mus, n o n U m c n nos,sed eot, sequentes fraires sui
Glastonicnses. Nos enim revcra scimtis eos omnino
D imrounes e s s e a b hoc peccalo. Quid illis crit qui
couficlo U m iufrunito mendacio fralres suos, imo

(33) De translationc corporis Dunstani a Lanfranco
facta isU habet Oshcrnus in lihro secundo de Vila
DunsUtii. ftec multo po$l ecctetia Salvatori$ igne
combusta e$t paristet cecidernnt;
9 nec quicqnam ex
omnibu$ monasierii officini$ incombuttum rematuit,
prceter duat domot, $ine quibu$ monachi remanere
non pottent, dormitorium tcilieet et refcctorium, tan-
lamquc clan$lri partem $nb quanta absque imbrium
infvsione ab una domo in atiam pottem inlroire. Ex
quo $ati$ videre fuit quantnm no$tri curam Pater
uo$ier Dun$tanus habueril. Sed horum ruina in me-
liut commutata est, veniente venerabiti viro Lanfranco
archiepiscopo, et omnium qui noslra mate in terra
fuerunt $ancli$$imo simul ac srpicnlissimo. Qui cum
fundamenla conetrnenda novcc ec<'csi<r ponere vellct,
neque hoc abtque transtatione corporum infra ambitunt
ejusdem ccclesio? quiescentium facere potset, indixit
jejunium omni populo, quatenus sanctorum volunlas
fieret, ut eornm corpora ad alia toca transferri debe-
renl. Die vero huic negotio constitulo, oranle omui
populo, ctero cereis et aromatibus omnique gcnere
gaudiorum occurrente, paravernnt tacerdotet. ut lhe~
cam tancti Putrit Dunttani absque contrectatione ror-
poris illiut e terra Itvarent, et ad tocum cttm omm
diligenlia prceparatum deferrent. Contigit incenriiuin
istutl anno 1074, Nonis Seplcmbr., juxla Gcrvasiuni
Dotobcritensem. Quinquagiuta a n n o s a b eo lempore
cffluxissc Erimerus riicit. Scripia est igilur hacc e p -
stola circa annum 1124.
403 EADMERI CAN fUARlENSIS IIONACHI 804
patres siioi crin'inantitr? Sed tttique ncc fralres A dum, ulpote furtl sui eneeli tecuri? Au ipsi piimo
nec palres. Nam si fratrcs aui eorum fllii esseni ipsi venerunt et eflbssum corpus beaii Dunstani arcbi-
naturalet eftccli, aui cerie podor humanus docercl episcopi Cantoariensis ad Glasloniam detulenint,
eot parcere lingtiae, docerei eot providere famae ibique iotigniis pontificalibus tpoliatom, abbatem
stne. Sed esto, u i furtum suttm sancii frairet Gla- vestrum eisdem intignibut redimitum, in scpolcro
tlonienses prudenti asiutia cnnctis absconderenl, tnblali Palris rccondeiidum transtulerunt? QuidquhJ
cadaver cujusdam abbalis sui (cujus nomen ab iis borum dixeritia facium fuisse, qoaniom riemenliae
qui isla componuht ignoralur) secum iulisse fe* t i t vobts, crodere facillitnom esl, cuivis etfam cseco
ronlur, acloculo sancti Palris noslri Dunstani, ne v i d e r e . 0 infelices, qtii sic inani sloliditate involuti
vacuus remaneret, rcposuisse. C prudentiae! Nbn sunl, ut intelligerc nequeant iptam stolidiuiem
erant otsa mortnorum inter Canluariam et Glasio- suam nuliius prudentis oculos posse l a t e r o I Cbrittut
niara, u l necesse eis fueril ad celandum furtura (qui ett vertlas) dicil Verilms liberabit vos (Joan. vnt,
suum cadaver tiesciont cujtts per ducenU, ut ila dixe- 52). Ct Y e s t r i vales hoc tetnpore dicont, fortnm et
rira, milliaria traostoliste. Noveril beatitodo veslra sacrilegium pairomqoe vestrorom et yetlrom men»
quia egoqoi haecscribo non pantm conlnndar in tam dacium honoraboot Eccletiam nottram ei nos»
evidenli ttuliitiaetomnibomini risu digna, maxime, Quod tnendacium?Corpus, inquiunt, beati Doiulaui
B

quod ad anglis dicitur esse conftcla. Vae quare non pontiflcis Canluariorum et primatis lotius BriUnoiae
consuluistis aliquem bomincm transraarinura; qui a aua ecclesia palrcs vestri furtim abttulerunt, et
in mullis cotiversali, multis imbuli, m u l u con- Veslrum abbatem U l i sacrilegio emptum (qula vobis
ilngere scinni, ui vel prctio ageretis quasi ipsi
9 erat inuliiis) illuc delatum sepulcro illius iululerunL
saltein vobis aliquid vcrisitnilc mcndacium de tatita 0 gaudium! 0 Ittctum! 0 locura vestruin u l i taulo
re coinponcreuu Vae vobis! meae geutis hotuiiies, foeuore maguiflcanduin! Scd, o conlrarii porae
tam stolida simplicitale notaremiui ut omnibut de- verilati, quid facielis, oro vos, cum ipsa Veri-
ridcndi in perpeluum indicaremini. Ad baec rogo tas veoerit omoes perditura qui loquuntur men-
praedicaiores lain praeclari sacrilegii, qualenos mibi daciuin (Psat. v , 7). Et qtiidem omnibos ioce cla-
patriotae suo dicant, utrumnam cadaver sui suppo- rios constat mendacium vos imponere patribos
l i t i abbatis noviter defuncti el integruin a Glastonia veslris, quia inviuti Cantuariam secunt cadavei
Canluariam detulemni? Ututrnm more surami pon» sui abbatls dctulerunt; nec ibi degentet atporUtc
tiflcit infulatum, pallialom, tpindulalum, eisan- corpore beati Dunstani illud atiulerunl. lUod enim
daliis fperil calciatum? Quod si haecomnia haboerit, Q niniiae et iiicredibilis non dico soltiiiae, tcd de-
unde, quaeso, pallium (ut de aliis inlerim uceam) inentiae esset. Hoc autem impossibilis perpetrandae
haboit? Nunqnid aniiquilus alibales Glastonienscs a u d a c i a c effeclus existeret. Cum enim ipse beains
pallio utehantur ? Scd hoc patriarchis solum, p r i - sepulcntm sihi e f l b d i , ut liber Vilre ejus veracis-
matihus et arcbiepiscopis a Roma el aposlolica sede sime t c s U t u r , praecepit, et infra lerram ad s u t u -
coiiceditur. Sed hactenus omui sscculo inaudilum raro virilis corporis fovese profundius penelravii;
est patriarchalum Glasloniae fuisse, vcl etiam ponti- qui, quacso, tam inani furtolocus el o p p o r t u n i U s
flcatum. Sed igitur palliaium cadaver ad deceptio- csse potuit? Curo et ecclesia ipsa iiunquam sine mo-
nem fulurorum aiilcccssores vestri Cantuariae de- nncbis domesticis flliis suis fuerit, et civitasCanluaria
luleruut. IIoc cffeceruut, ttt ipsi Romano pontifici civibus suis nequaquam fueril exinaniu. Ad bxc
el omni Chrisliano bomini, qui se ad fidcro Christi considerandum quia ecclesia ipsa in passione bea-
sub roagislerio beati Pclri lenenl, ohnoxii sint et tissimi martyris Elpbegi nec igne consumpu, ncc
infames ac omni opprobrio digni judicandi. Scitur tecto aut parietibus diruta fuil. Violalam quippo
cnim quia iilud a sede aposlolica non habuerunt, fuisse, et pluribus ornamcnlis spolialam, ac sup-
sed ipsi i l l u d , malignitaiis illos auctore docenie, posito de foris igne ut concremaretur adorsam no-
tomposnertint vel componi (si iia fuit) a sui si-j>vimus, quo vesana manus |K>nlificeiu intus sesc
milibus eflcccrunt. Re eniro vera corpus, quod in- luetiiem quem mandarel exire compelleret. At old
venimus, ita fuit, scilicei quasi oinnino integrum, iptuin exeuntem comprehcnderunt, omissis ignihus
infulattim, auntilnliim, pnlliatum, spindulatum, et aliis roalis, quibus ad caplionem illiut occupa-
sandaliis veniistissime adornatum, cum quo et batitur, ipsum necatis aliquibus roonacliis in oculis
scriplura in pluinhea tahuln exarau invcnla esl, ejut abduxerunt, et usque itd locuro exiiio iUius
quse plane testabatur bcati Dunsuni archiepiscopi destinatum roultis afuictum injuriis et crucistibus
Cantuariorum esse corpus, quod tumulatum ibi ja- perduxerunt et percmerunt. Quae euro ita slnt, qus
cebai. Habetis, quacso, aliqua litlerartim monu- fronte dici polest pavimentum ecclesiae sub ocuJic
menta, qtiae haec ita se habtiisse probent? Videlicet omni spatio seplem pedum hinc inde ad tcpuMiri
qoae ferant cadaver ahbatis illios eo quod dixirous profttndiuicin tendenti eftbssiira, aliter enim nulle
inodo redimitum. Adhuc qtixro; illi anliqui patres modo attingi valercl, et i u abstraclo corpore san-
et fratres vestri, qui ad luendas deslitulae ecclesiae clissimi Patris Dunsuni per quindecim, nt dicam,
noslrae reiiquias, ttl dicilis. ndilncti xttnt, nttuienint dies paleus rcroansisse, doncc roonachis cum furto
nc sectim cndavcr illttri bcato Duusiano supponcn- subctintthtts ad roonastcrium sunro, ct ibi non dico
m EPIST. AD GLASTOMENSES.
m
peremptuni ah eis, sed in cursu iliorum sintim mor- A corpus bcati Dunaiani furati sunt, aestiino quod isii
tuiira abbalem dciraciis a beato Diuistato pontifica fuerunt? Sed cum isti Caiiluariac essent a primo se-
tfbus ornamentis illum adornasse, et i a cursim piilturae soae loco, ut praedixitnus, jam fuerat trans
foruase aselio aliquo Cantuariam delatum iu sepul- latttm in locum, ubi eis acccssus nuMus patcbat.
cro ejus collocasse? Adbuc interrogo: Yastata fuit Non ab eis ergo fuit ablattim, nec crgo ab ullo ve-
terra inler Glastoniam etCanttiariam i i l i i diebtis, et stromm. Ossa itaqtic, quibtts onerastis imaginem
in solitudine acta ut liber cursus ac recursus nullo nostri Redemptoris, ue ipse vobis indignetur, nostro
obstante defereniibus u n l u m tbesaurum quaqna- consilio auferetis. Salis enim babct iu se unde ho-
versura paterel, an non? Verum utique ubiqtie quando norelur, nec opus est ut sancliua ei anl ex ossibtta
i s u , ut astruitis, gerebantur, Daitorum palebal im- moiiuoram aut aliunde cuinttletur. Fratres mei, co-
mauitas; nusquam pax, nusquam securitas; beila, gitet, quaeso, et recogilei prudentia vestra quori
sediiiones, usquequaque fervebanl. Super haec,qitem- bonestum sit vobis cogilare, quod couvcnial loqui,
admodum certissime scitur, in medio cbori ante qnod deccat agere. Centum anni et ullra transierunl
gradua, quibus ad majus alure ascendebuiur, cor- a marlyrio beali Elphegi, et uullus hominum qui
pus beati Dunstani bumatuin fuil, et plumbeo in interfuerit, vitae pracsenli superest, vel certe qui se
loculo, el illo in magna profunriilate lerrae locnto, D meminerit interfuisse, nec ad nostram noliiiam
uti Anglis olim moris erat suorura cadavera luniti- bucusque perlatum esl qoemqoe illontm, qui illis
lare.Qualiler igilur monachi Ecclesiae, qui ad rainus, diebus vere fuertint,inde de quoagitis aliqnid dixisse
j t i x u quod dominns Osbernus refert (51), quaiuor vel scripsisse, quod cuivis santim sapienti pro dicto
Unlae cladi supererant, cum clericis, qui eis admisti vel scripto suscipicndum videalur. Quapropter
Dei serviiium in ipsa ecclesia adminislrabant, ipsuin omissis poerilibus naeniis, ut decet viros sapicnies
terrae biatum pcr lol dies sustintterunl, donec allalo atque pcrfeclos, diligile beaium Dunsunum sicot
abbate innomiiiabili in sepulcro sublali Dunsiatii Pairem vestrum atque patronum, et yeriuiem de
collocarettir? Mira palienlia, et vere mirabilior pro eo loquimini, et tunc revera diiigi ab eo uierebi-
advcntu venttiri abbutis Delsini vel Wlsini forlasse mini. Merabmm ei amicus est summce veriuiis, nec
vocati exspecuiio! Propter qttod, damiiii nr.ei, ob- ab ipsa discordanles potesl admitlere in sinum suae
seero, est ne aliquis qoi ad taniara vaniutem se a cliarilalis. Novil Deus ei ipse Patcr el advocatiis
risu contiiicat? Et certe adhec satis plura non sai- nosler dulcissimus quia qttae dtco, pro veslro ho-
nus idonea ad designandam ipsius vaniutis inepliam nore et utiliute dico; nec in aliud leudit luec inten-
dicere possemns, si pudori sacri ccenobii vestri non tio mea, nisi ot Deus, qui verilas est, et in bealum
parceremits. Cum enim tales, qui i u se infamant, ^ Dunstanum, sicut aeqtiura csi, magnificctnr, lauric-
fovet, n u t r i l , ampicclitur, pudor csl illi et oppro lur et praedicetur Um a vobis qtiara a nobis, ct (sf
brium magiium. Nec enim Glaslonienses ea lem- efficere possem)ab universis fidelibus lolius condiii
pcstate, qua lingunt, Caiiltiariam venerunt, nec ibi orbis. Scio quia modo cpistolaruni iu loqtieitdo pau •
conversati sunt. Non igiiur illis subripientibus cor- lisper excessi. Sed Ulis fuil materia ut, quaravis
pus beali Dunsiani nobis ablatum et vobis ullaienns me proposuerim paucis locuturum, tainen se exten-
fuit allalum. Sed ali aliis aut alio lempore allalum deret in id quod videtis extensom eloqoitim meoni.
negatis. Fatemini ergo neccsse est vates vcstros Ne ergo mireraini. Non e$i enim homini$ via ejn$
faisa loculos, et de corpore beati Dunslani vos (Jer. x, 23). Vos iuqoe, domini et fratres mei, qui-
quidqoam babere omnimodis falsos esse. Quapropter bus Deus aperuit sensum inleiligcndi quae ralionis
consuiite fatnae vestrae, et ab i s u vaniute os ve- sunt, compescile insipienlium juvennm procacem
stntm cobibcte.AlUmenveritas vobis,si obliti estis, insolentiam, qtii co solum ut videantur scire loqui
in memoriain revoceiur. Absqtie dubio scilolc Agcl • aperiunt ora sua, in quaccunqiic volubiliias cordis
nothnm abbalcm, imo et ahbalem Glasloiiicnscm, sui eos distemlerii, autumaiucs se aliqtiiri essc, cuiu
cuin uno vel duobos monacbis ohiu pcr plurimnm ^ aliomro simplicilas suis verbis accoromodat aurcs,
temporis conversatom Cantuariae. Et abbalciu dico, Novi quosdam olim tales, et me fortasse fuisse, et
qnia pcr hcatae memoriae Lanfrancuin Sauctae Can- ea re non penitus diffido Ulium et mci similes ali-
tuariensis Eccicsiae sumroutn saccrriotem in geucrali quos boc lempore esse. Sed ]am senui et incanui,
totitts Angliae synodo a sua ahbatia fucrnt deposi- el multa, qttx juveuis maguipendcbain, duco pio
tus (35), et Cantuariae digna quidem Uiito viro, in nihilo. Hoc erii Dco donante et juvenibus lemporis
qnadam lamcn quasi caplione posilus, et tunc nn- bujusmodi. Quia vero pmlixilas epistokc finem po-
mcrtts monachorutn inibi Domino Christo et bcato stulal, hoc ultiinum dico, quoniam si omnes antiqui
DunsUno fainulantium sexagenariam quantilnlciu Patres veslri, qui in cosnobio Glaslonicnsi jara ante
ascendcral. Si igitur unqnam monachi Glastouiciiscs cenliim anuos fuemnt dcfuncti, aliquos taroen puto

(54) Refert id Osberous in Elphegi V i u . Post
lugubrem tstam monachorura stragero, clcrici avitam
possessionero, quam anle novein nnnos ab Alfrico
arcbicpiscopo expulsi amiscraiit, rcciiperariiui ett
ad Laufrauci lcmpora tenucruul, ita taincii u l
clericis monachi niinore numero admiscerentiir.
(55) Factum idvirielor anno 1801, quo Thiirslt-
nuro Northmanniim abbatiae Glnstonijusi a Lau-
franco praepositum fuisse refert lltstoria Glastoui:u-
sis in Monastico, tom. 1, p. 17.
W EADMERl CANTUARIENSIS MONACIIl EPISf. AD MOXACII. WlCORN.
atiperesse qui ante ista Norlhmannorum lcmpora A
luibi nutrili in ntonachica rcligione fuerunt, qua>
riie ab eis, si qui sunt, utrum recordenlur abbatein
loci vestri singulis annis ad festiviiatem Patris
Dunstani cum quatuor aut pluribus monacbis Can-
luariam solituin venire, et ibi per sex aut plures
dies inter fratres ob revereniiain tanli Palris laHi-
tiaeet exsuitauoni vacare, an non ? iEslimo, si ali-
quis lalium hucusque remansit, ita rem lunc lcm-
Expticit epistvla Eadmeri monachi Eccleeia
EADMERI
EPISTOLA AD MONACHOS WIGORNIENSES
De clectione episcopi
[ W A S T U 0 5 , Aitg'ta $acra 9 t . l l , p. 238, ex bibliothcca Cottoniann, Claudtu$
Dominis ej fralribus suis, domino videlicet cha-
rissirooroin charissiroo Priori N. et aliis oninibus
Wigornae Deo servienlibus fraler E. ipsorum lotus
paccm Dei oinnera sensum exsuperantem.
Pater vester, episcopus vesier, u l scilis, a saeculo
transiit; et vos orphani reKcli estis. Sed utinam
iile qui dixit discipulis sois : Non reiinquam vos
or^hanoe (Joan. xiv, 48), vos orphanos non re-
linqoatl Et ntiqoe non relinqoet, si vos eum primi
nott reliqueritis. Non relinquetis autem, si pacero
inter vos habueritis. \pu e$t enim pax no$tra qui t piopter omnipotentem Deum nullios amor vos i u
fecit utraque unum (Ephe$. u, 14). Pacem igitur
hehete inter vos et Deu$ paci$ erit vobiuum (U Cor.
x i n , 1!). Quod si Deus fuerit vobiscom, pro ccrto
erit et pro vohis. Et si Deus pro vobis, quis contra
vos? Charissimi roei, precor vos, precor vos propter
Deum et propter bonestateni sanclae conversationis
vestrae, unuin estole in Christo Jesu, fundati iu
radice chariialis in ipso (Ephe$. m , 17). Quotl si ab
invicein divisi fueritis, limendum est vobis el amicis
vestris, ne in desolationem corrualis, juxla verbum
Domini qui dicit. Omne regnum in $eip$um dicitum
deeolabttur (Matth. x u , 24). Cogitate in qttantam
Invidiam quorttmdam maiignorunt bominum ordo
monachicus hoc teropore vcnil, et quanluro nilanlur
curo saltera ad episcopatibus exstirparc. Cavete
(36) Prxcedit in eodern codice epistola prioris et
ronventus Wigorn. ad Willbehnum archicpiscopttm
Canttiariensein, petens ut liberam 6ihi novi praesulis
elcciionein a rege impetrct. Sequilur responsio
Willhelmi archicpiscopi consolaloria de morte pa-
808
poris faclam non negabil. Nam si aiiier facerct,
procul dubio yerilaii conlrarius esset. Si igitur
corpusbcali Dunstani se sciebaut babere Glasloniae,
cur illud T e n e r a n d u m in sua fcstivitate requirebaut
Cantuarhe? Haecita sint ad iroprudentium confutan-
tandum errorem, et ad prudeniium» confirmandum
in nos (quem multnm optamus babere) sanciuni
aroorem. Yaleat igitur sanclitas veslra in Cbristo
Jesu, et oret pro uobis.
Christi Cantnariar.
A, 1] ( 3 9 ) .
igitur propter aniroas vestras, ne primi aitiaqut
exstirpemini. Si consilia, quibus bactenus usi estis,
pacem pepereruni inter vos, et terras vestras, ex
quibus victuro, vestituro et ontnia neccssaria habcre
debelis, in nianibus vestris diligeniissime cuitas
retinuerunl, et ornamenta Eccle>iae in quibus Deo
scrvitfs sacratissima cura ne quoquam dislraheren-
tur couservaverunt, o domiui mei, illa lenete, ncc
ab illis gratia cujusvis amici velitis discedere. Qtiod
si borum aiiqua conlraria inler vos operata sunt«
eis detioeat, nollius blaoda proiuissio uUa ratioue
seducat, ut ineis permaneaUs» Servite Deo, et omnia
necessaria miuisirabit vobis. Nemo dicat : Non
serviam Deo, nisi omnia quae animo roeo sedeant,
prius babuero. Qui eniin boc dicit, prius mercc*
dem exigit quam servitium cui tncrces debeiur
exhibere velit. Quod quam incpium sit eliam intcr
bomincs, quivis ratione uieus satis advertii. Yos
autem videte quid agat sanclitas vestra. Ego stultus
factus sum monendo me meliores et tttique pcr
omnia sapientiores. Sed revera charitas vcstra mc
coegit. Yalete igitur et orate pro me, et perdonnic
mihi hanc noxam. Oinnipolens Deus dirigat vos et
actus vestros tn Ler.eplacilo 6uo. Amen.
storis, Solus e Wigorniensibus cpiscopis Theulfus
tetnpore VYillhelini archiepiscopi obiil, anno scilicd
1425, x u . Kal. Novcmbr. Illi successil Simon, nnno
1125, electus, uou ex grege monachorum, qoo* 1
cnixe suadet Eadmerus, sed e clero saeculari.
*t* NtCOLAl EPIST. AD EADMERUM. 81*

NICOLAI EPISTOLA AD EADMERUM

De primatu sedis Eboracensis in Scotia.

< W A S T I O S , Angtio $acra 1.11, p. 234.)

t

Electo pcr Dei gratfam iit Sancti Andreae calhe- A ChristianiutiSf nec n o n et pontiflcom ceosecralio-
drsm domioo EDMESO, suus NICOLAUS ex adversis nem a Scolis saepenumero mntoaverit, Scoti v e r o
ad joconditatem prosperis successibns teodere aeier- ab ipsa nonqoam, praeter qood in Thorgodom (37)
nam. actum est. Nam poslqoam Eboracenses a flde apo-
In adversSs qiiae te pati commemoras, patientia s U U n t e s , 'primum pontiflcem suum Paulinum a
maxime necessaria est, deinde prudentia et tndu- Cantia eis ordinatum expulerunt, Sanctus Aidanns
stria ad eviucendam gentis barbariem, quam nollo Scolus et a Scotis destinatus et ordinatos, fidem
ingenio citios tois moribos quam largitate dapsiliu- Chrisii fideiqoe sacramenta toti Nortbimhriae stre-
tis conciiiare potes. Unde et beatus Petrus apostolus nuus invexii. Deinde ejos successores Eboracensis
bi instructionem sancti Clementis, qnem sibi succes- Ecclesios prcstiles (38) usque ad quartom oinnes a
sorem statuit, inter caetera taliter admonuit: Cha- Si-oiis orditiati, imbtiti, et iili Ecclesiae desliuati
ritatU recipkndm et habendm maximum erit fomen- sunt.
tum, $i frequenter inter vo$ communem cibum men- Unus etiam ex eis propter suam indiscreiionent
$emque faciatU. Et post pauca: Propter quod inutilis iili Ecclcsiae judicalus, ab ipsis Scotis de-
cemmunee farite eibos vettrot cum iU qui tecundum positus est (59). His omnibus sanctus Beda atteslalur
Deum fratret $unt. Per hmc enim prmcipue charitae ^ in Historia Anglonun. Praesulem vero seti doctoreni
comparatur. Nec mirum, si barbaries iudomita ali- aliquein Scotis destinatum vel ordinattim ab Ebo-
cujus gentis, bis orocijs emollita, ad moralitatem raca nulla doccl llisloria, itec eliam fabula, pranlcr
flectitur civilem, cum et ferocissima? rationisque supradictunt Tburgod. Cesset ergo Ehoraccnsis
exeertes ferac, alimouiis huinanisque atlraclibus de- Ecciesia primatuiii Scotiae sibi vindicando appetere;
linitae, mansuescunt, in tantum ut bominum magis qtiem si baberet, cum praesul Sanclt Andreae sum-
qoam consodalium affectent belluarum societalem. mus pontifex Scotorum appelletur, summus vero
Quapropier, ut amicua de amico sollicilos, suggero, iion cst nisl qui super alios est; qui aiilcnt supcr
soadeo, admoneo t e , ut cbarissimuro, quatenus alios episcopos est, quid nisi arcbicpiscopus cst,
supra vires etiam toas dapsililate et monerom lar- l i c e i barbaries gcntis pallii (40) honorem ignoret?
gitate aftectum omnium tibi comparare studeas, quia Si, inquam, super bttnc, qui suminus vocatur pott-
taiihos oftlciis quam roaxime effera corda genlisque tifex suae gentis, praelaUonem haberet praesul Eho-
IndomilaB barbariem ad tui amorem et sanam doctri- racse, jatn non lanlum metropolitanus, imo primas
oam ecclesiastitamqoe disciplinaro suscipiendaro esset alterius etiam regni. Qttod nusquam legitur.
emoilire praevalea. De his jam salis. £ De Eboracensis Ecclesiae suffraganeis quid ad vos?
De Eboracensis aotem Ecclesiae primalo super Alias sibi quaerat, non de vobis. Quod si tot inve-
Scolos, unde inlerrogasti, nulla est auctoriias, nulla nire, quot se aestimat habere dcbuisse, non vatcl,
ralio vcl exemplum patet quod hoc asirual. Quip- sibi impulet; non alicna invadere altemptel. Suae
pc cum Ehoracensis Ecclesia fidern ei doctrinam quidetn negligentiae ascribilor, imo et c u p i d i u t i ,

(37) Turgodos prior Dunehnensis anno circiter
4107 electus est epiKopus Santandreanus. Mola
aulem ab archiepiscopo Eboracensi controversia de
sobjectione Ecclesiae Sanundreanae, dilata esl a l i -
quandiu consecratio. Consecratus demura est post
medioro annura 1109 (ipsis Augusli Kalendis juxia
Mailrosensem) a Tlioma Eboracensi jussit Ilenrici
regisAiifftioe siue nlla subjectionis exactione, salvo
tamen Ecclesiae utriusque jure. Scotiam reversus,
Ecclesiam sexenuio fcre rexit. Orta demum inter
ipsum et Scolos multiplici lile, Romani adeundi
licentiam a rege petiit. Repnlsaro passus, in gra
cli
animi nicerorem incidit, et Diineimum recedendi
licentiam postulavil et obtinuil. Repatrians igitur,
obiit in coenobio Weremuihensi amio 4415, prid.
Ral. April., feria lertia, postquam sedisset annos8,
mensesi, dies 10. IsuSiuieoit Dunelmensis uberius
relert lib. De gesl. reg. Ang. p. 207, qui in dev-
PSTEOL. CLIX.
gnando obilus tempore nonnihil erravil. Anno enim
1115, prid. Kal. April. cuio feria q o a r u conipo-
nitur.
(58) Aidano soccesseruot Finanns, Colmannus ct
Tuda, Scoli omnes, ct a Scotis ordinali; qui, quam-
vis Lindisfarnae sedcra episcop.ilero collocaveritil,
louro laroeti Northanimbriain, provinciam scilicet
Eboraccnsem, rcxcruiil. His eiiim Lindisfarnas se-
deutibus, vacavit sedes Eboraccnsis anuis circiter
triginta.
(59) Vult Wilfridum Seniorem, qui sede sua sae-
pius est deturbatus a regibus North.miiiihriae. Ex-
pulso primittts Wilftido atiuo 078, subrogatus esl in
u
sedc Liudisfarnettsi Eata, natione Scolus et ahhas
Mailroseusis. Hinc factura puto, quod Nicolaus W i i -
friduni a Scolis deposiiuui fuisse asserat.
(40) Autistiies Santaudreaiii palUi usuro anle an-
nuro 1472 nou oblinucruiit.
*tl EADMERUS CANTUAR. MONAC.
quod suffraganeorum rato numero caret, quippe
cum regnum satis amplum et aufficieDS lot epiacopia
sit. Sed prxsules ipsius Ecciesiae, cupidiute pos-
aessionutn i i ccti, magis in destruendls quam insti-
tuendis sufiraganeis laboraverunt. Unde ipsa sola
Ecclesia sex episcoporom parochias ohtinens sibi
viudical; qui omnes certis Ecclesiia et cath^lris
discreti erant. Prima sedes Eboracae : secunda,
ultra amnem Usae in Ecclesia Chrisli prope c i v i u -
tetn (41); lertia, ipud Ripom (42); qoaru, apud
Pevcrlie (43); quinta, Haugusuldensis Ecclcsia(44);
s c x u , Casa Candida (45). Has omnes Ecclesias et
earura parocbias ipsa devorans, et in suum corpus
trajiciens, sola, obtinet. Vix duos sibi suffraganeos
reliquit, videlicet Liitdisfarnensem qttae modo Dun-
bobn dicitor, et Combrensem qoatn Joannes modo
tenet. Pictorom (46) vero cpiscopi sedes, atjos
menlionem sanctos Beda facit, ubi fuerit pcnitda
igooro. lpse Umen ocuvus suilraganeus esse de-
beret. Plures vero nunquam babuil, sicut nec Lun-
domensis ullum, ncgligenlia videiicet episcoporam et
tnsubiliuie geniis circa tidem saepius apostauntis.
(il)Deest in codice ms. civiUiis nomen. Qusenam
isla fuerit. haud facile aiigitrari possttm. Ecclesias
quidem Wigorn. et Lincoln. sibi sithjici debere
archiep. Eborac. illo tcmpore contendebant. Uira-
que Umeu proprium habuit episc. ct obedientiam
sedi Cant. praeslitit lentporo episl. istins scriptae.
(42) Ecclesia Ripehsis unicum episcopum habuil,
Ealhedum scilicel quem de episcopalu soo Ltttdi-
siensi ab EibelredoMerciorum rege depuUutn Theo-
doms arcbiepiscopusCantuariensis Ecciesiae Bipensi
praefecit.
(43) Sedem episcopalem Beverlaci posium nos-
quatn legi. Joanues Uroen Eboracensis archiepisco-
pus, postqitam Wilfridutti Jnniorem sui loco substi-
iiitum consecraverat, ab Eboraco reccdens, reli-
quuin vitae tempus Beverhtci exegit. Hiuc natum
Nicolao errorem puto.
(44) Antiquos dicecesis Hagulsudensh) limiies
hodie nescimus. Certe partera dioeccseos alqtie
insam sedein cpiscopalem dioecesis Duiielmeusis
devoravit. Altera pars in Eboraci dilionem trausisse
lidclur. Episcopalus HagulsUriensis riefccil in T i l -
erdo episcopo circa annuiu 82l,auctore Bicardo
lagulstad lib. i , in Ane.
(45) Sedein episcopalem Australiuin Pictomm Ni-
jianus cpiscopus ad Canriiriam Casatn primus fun-
davit, leste Beda lib. m , cap. 4. Ncc sedem nuiUvit
episcopalus , postquam, Pictis ejeclis, regiouem i n -
sedissent A n g l i ; quibus primus episcopus ioslitutus
cst Plecielmus circa attnutn 750, auctore codem
lih. v, cap. 24. Provincia entin Gallovidiensis, quae
nodis pars Scotiae hahetur, oliin regibus Nortlium-
Oriae,adeoquearchiepiscopis Eboracensibus subjecta
^rat. Quin et episcopi ualiovidienses, longe post
excussum ab incolis Anglorum jugum, Lcclesiae
Eboracensis erant suffraganei. Anuo enim 1176,
Chrislianus, Candidae Casae episcopus, a Viviano
joutificis Homani legalo ad conciliutn Scoliae epi-
NICOLAI EPlSf. AD EADMEBUM. 8ff
Ecce, quanlum epistolari breviute potui, de hi#
certnm te feci. Plura ore ad os intimarcm valdr
necessaria. De tuq autem negotio aodi consiliun»
meum. DUsolve litigium (47) de le Cantia et Ebo-
racae, principumque Angliae Scoilaeqoe; et favore
regis Scotorum apostolicum sacrandus espelc.
Negotium Ecclesiae tuae gentisqoe strenuus exse-
quere, nec, le praesulante, UberUtem digniutemqoe
suam aroitUL Qood si boc tihi placet, cave ne per
regem Anglhe transitom facias, et ne Eboracenaia
Ecclesia boc percipial, ne impediatnr conatus tuus.
Ego vero paralos suro, qood etiam volo ut ipsi
Scolorom regi dicas, quia, sl necesse fuerit, in
conciuo Romano diratiocinare libcrutem d i g n i u -
temque regni et Eccleshe Scotoram ab Ehoraca.
PraHerea rogo et valde obsecro ut margaritas can-
dfdas, quantum poteris, mibi acquiras. Uniones
etiam quascuuque grossissimas aeqoirere poies,
saltem qoatuor mibi acquiri per te ntagnojiere po-
stulo. Si aliter non vales, sallem a rege, e/ti ib bac
re omnittm hominuro ditissimus est, pre munere
eipete. Vale.
scoporum vocatua, respondii epitcopatum tuum ceT
legeantiam Eboraeentn archi pitcopi, gui eum in
epitcopum eontecraverat, tecundum antiquam u/rfe*-
que contnetudinem ptriinere referenteJoanne Brom-
t
tou in Cbronico o. 1111. Vacavit forte sedee per
phiies annos Eadineri tempore. Unde factom ul
narochiam Candidx Casae ab Ebormensidevoralem
Nicoktus scribat. Parvo post tcmpore, nost annum
scilicel 1125. Thurstinus arcluepiscopus Eb«iracensis
1
Gilaldanum episcopum Canriidae Casae consecraviU
teste Thotna Slubbs, p. 17i0.
(46) Pictos scpteiiirioiiales el australes Bcde
memorat, iUos ad fidein conversos a Cobimbai
presbytero, anno 565; istos multo ante temeore *
Niniano episcopo, Hitt. lib. m , cap. 4. Septentrie*-
nalium episcopem a Beda inemoraiuin non m e m i n i :
neque ilh quid cum Etoracensibus archiepiscopis
coinmuue babuemni. Australium autem episcopus
non alius crat nuam illo Candidae Casae WitUrnensis
diclus, de auo in Annoutione superiori.
(47) Eaatnerus ad episcopalum SanUndreanum
postulalus, consecralionis munus nunquam obiinnii.
ipse euim uimia Ecciesiae Cantuariensis, euius erat
monachtts, veneratioue ductus, Ecclesiam Sonten-
dreanam Cantuariensi snbjiceie et a Baditlpbo a r -
chiepiscopo consecraiionem suscipere voluk. Conlre
Tursiinus archiepiscopus Eboracensis EccJesiaro
Scoiiae ad jus suum specUre conlendil. Alexander
rex neuirl Anglorum archiepiscopo Ecclesiant regni
sui subdi voluit, et Eadmero ut Romam profectus
rotisecrationem a papa obtiuerei, suasit. Nicolatts
igitur regi morem gerendum, et Ecclesiae Scoticae
libertaiem asserendam monel. Sero nimia coniihauai
amici pmdeniissiinum Eadmeras admisit, quaee-
obrem el digniute excidit. Cautius rem geesit
successor ipsius Robertus, qui ab ipso arcitiepiscefie
Ehoracensi sine ulla professionis sobjeciione coti-
secrationis munus obtinoit.
 ANN0 1)0X1*1 MCVIII.

GUNDULFUS
ROFFENSIS EPISCOPUS.

N O T I T I A HISTORICA I N GUNDULFUM.
(FAMJC., BibL med. et inf. Lat. W, 474.)

CoodUftM, episeopes RoffensU ab inno 4077, cojos Codex Bftforom, superiore snno 4734 in sedione
pobiicn biMioibecae clarisslmi viri Hermanni van de WaU, Amsteiodami veolit. Codex membranaceus
inagna molis, per dnas coramnas exaratos satis nitide, et banc in fronte volominis et pariis oiriosquc
notam prseseferens : Prima part Btblim, per bonm memorim Cundutfum Roffentem epitcopum. Liber de clau-
tiro Bofeutu Quem qui inde aiienatit, aiienatnm ceiavit, vet kum titutum infraudem deievit, excommunicatue
ett fereniibut tenttntiam epiteopo priort, ei tinqulit pretbuterit capituii Reffentit.
9 9

VITA GUNDULFI
EPfSCOPl ROFFENSIS,

AUCTORE MONACHO ROFFENSI COiETANEO.

(WASTHOH, Anglia eacra, U , 2 7 3 . )

INCIPIT
(4) VilaspraxedcnUum Patrom posteria ad exera- A
plom vivendi transmittere eorom est, qoi praeclaro
praedid ingenio tantom dicere possunt, quantum iUi
facere potoeronu Studuerunt iUi magni csse magna
faciejwlo;slodentelUti magni esseroagnademagnis
scribendo. Unos umen spiritus est sommus; qoi et
Ulis magna facere posse, et istis aspirat magna di-
PROLOGUS.
Gundulft Hovsecestrenais episcopi, Spiritom ipsom
impioro sumraura, qui ei contulit, ot posset facere
magna; quaienus et mibi conferre dignetor, ut de
u m o Patre referre valeam qose fecerit magna. Om-
n i a umen quae de illo scribere proposui, aut ipse
ctim eo conversando vidi, aot ab iis qui videre vei
t u j audiere et ipse aoditq percepi.
p 8 0

cere posse. Scripturus igitur Y i u m vcnerandi Patrhi

Expiicit prologut.

(1) Gundnlfl YiUra dedit codex Cottonianus Nero a monacbo quodam Roffensi plurima ipsius loca i n -
A. 8, longe elegantissimus, Gundulfl aelate paruro dicant; seque cum GunduUb familiariier cbnversa-
biierior et picturis miniaiis ornatus. ScripUm fuisse tum esse auctor in prologo tosutur.

INCIPIT VITA.

Fnit in diebos regis Angiorum Willelmi primi v i r B veraci decrevirous prosequi, dicarnus primo quid
vitae vtoerandae Gundulfus nomine, Northmannus clericus, deindc quid monachus, demum quid episco-
genere, a puero clericns, deinde monacbus, demum pus egerit, ut de ejus v i u imitatione digna ordo
episcopos, vilam clericalem roonachili conversaiione quisque sibi decerpai quod viruro Dei sequcodo sibi
transmuUns, v i u m raonachllero episcopali digniuie ad iroiUndum assumat.
decorant. Cujus quia toum ex ordine v i u m siylo
815 6UNDULFI ROFFBNSIS EPISCOPI 11«
Asuis amplius incedere posset. Unde eo inscientcr
PARS I . relicto, longius p r o g r e d H i n l u r commeantes, et, quo-
Pnlre tgitor Hatheguioo, malre vero Adelesla dam monle ob nimiam arduitatero d i f f i c t t l i e r ascenso,
genittts, dioecesin Hothomagensem In territorto paululum q n i e v e r u n l . Ubi quidam nobiiis, qni cne»

Vilcasino suo illustravit exortu, Htleris, in eadem, eis comiubator, Gunduifl reminiscens, quod coor
cuin jam puerili floreret aelale, traditus, et eis, ut solom rdiquissenl, graviter i n g e m u i t , et veloci cursc
illa pati poierat aetas, pro ingenii capacitate imbu- rediens, illura omni solatio d e s l i i u t u m et languore
tus. Cum aulem jam grandior factus apud Rolhoma- turbatum et quasi proxima v i c i n i i a t e mortis afffi-
gum arli studeret grammaticae, ccepit jam Spiritu ctum invenit, et nullain eundi vel standi v i r t n t e m
afllatns divino multo magis arti uliliori sludere, habentem in bumcris s u i s imponens, m e i n o r mise-
aiudiosa videlicet inteniione perquirere qualiter Deo ricordiae et totius bonestatis, asperiiate raonlis ite-
potissimum posset plaeere, discens ab eo leciione rata cum gravi labore ad consodales reportavit.
Deinde, illum superna^clementia respiciente, in brevi
inlerna qitemadmodum milis esse valeret et bomilis
convaluii, et orani post tempore illum venerabilem
corde (Matth. x i , 29). Cumque adbuc esset inter
virum, qui ei opetn a d j u l o r i i i m p e n d c r a l , dtgna re-
ciericos clericus, et in eadem urbe in ecclesia Bealae
Dei genilricis Marhe clericalibus officiis deditus, conipensatione chariorem in vita sua habuit
B

caelcris in exemplum factus, formam vivendi so Itera aliud hiter cxiera terrae marisque pericula
praebuit, muliisqne religionis tramitem appelentibus unura caeteria omnibus gravfus eis imrainuit; quod
sua rcligione profuil. Guillelrous igilnr lonc quidem eis lamen v i t s ittimutandae occasionem per Dei, ut
orchldiacoiius, fulurus autem urbis ipsius Hothoma- creditur, provideniiara dedit. Cutu enim per longa
gensis archiepiscopus, videns clerieum juvenem, maris spatia incerto, ut sit, ferrentur navigio, gra-
juvenilem aeiaiera morum seneclute. vcnustaolem, vissinia in eos tempes.as i r n i i i , turbinc ventorum et
eum et Maurilio arcliiepiscopo et sibi valde familia- fluctuum navim omni ex parte, compage jam fe*e
rem effecil» ct, ut ejus frequenter frueretur collo- soluta, concossit, morlis melum vclut jaro imminent s
quio, tnetisa communi hospitioque recepil. Dulcia nimio terrore oranibus incusstt. Quid plura? Morte
namque inicr cos saepe miscenior colloqoia, sermo jam, ut credimr, instante, ad vota confugiiur, et, ut
de muiidi coulemplu proponilur, de aeterna beatilu- eis Doinini pietas Iranquillitalero aeris reddere d i -
dine ei beata aeiernitate disserilur, viiae praeseniis gnaretur, ititegraro incoeptae religionis perseveratt-
labor pro aetermc quietis recompensalione loleran- liam promitteutes, docente Uraore el amorc Dci,
dvs appelitur. ^ Gondulfus et archidiaconus ex voto monachatum
cuuciis mundi deiiciis praefentni, et fiuntexdevota
Placet ergo tandem ulrisque ut carnis exercendae
promissione monachi, qui habitu roanent adhuc,
gratia Hierosolymam adeanl, loca sancia gratia
sed non sponte clcrici. Facto igitur volo cadit maria
orationuin invisant, ot, agnilis locis incarnaiionis,
tempcsias, redit serenilas, venitor ad lerrara, rcd-
passionis et asccnsionis Dominicae, dulciori haec
iiur in patrlam.
omnia memoria poslinodiim tencant. Facturo esl
ergo quod dispositum fuerat: aggrediunlur laborem PARS 1L
itinere longo. Fatigalur uterque libens, terra roari- Differente autem archidiaeono reddere votum,
que, discrimine multo. Perveniunl landem ad Hieru- quod tamen Cadomi postmodum solvit, Gundulfos
saletu terrestrent supernae patriae amalores; pro Bccci religionis veste induitur, monachibs vilae r u -
nihilo reputatit qttidquid passi sunt in via, cum dimenlis sub Herluino abbale et Lanfranco priore
flunt dcsiderii sui compoies. Quis aotem narrare imbuitur, ct inter perfectos jain ab ipso iuitio mona-
digne poie£i, quibus sancti amoris incendiis ipsi chos computatur. Erat eoim vir obedicntiae mulue,
adoravertiul in locis ubi sieterunt pedcs Domini abstinentiae magnae, orationis assiduae, componciio-
(Psal. cxxxi, 7), quibos dcsideriis ipsi intuiti sunt nis prccipuae, ut, si ejus aitenderes oculos lacrymis
in terris ubi conversau est corporaliter salus bu- D difflucnles, duos esse diceres fontes rivulis affloen-
mani .generis (Baruch m , 58), qnam dulcia oscula ies. Qua nimirum comptinctionis virtule, qua se
impressernnt in loco ubi crucifixus est Dotninus, macubat in oralione, in mhsarum celebratioue, ila
ubi mortuus et sepultus, ubi deuium ascendil in in monachalu, ita postraodum in episcopatn, i u
coelum? minoribus, i U roajoribus faclus est adrairabihs ut
lmpleto iiaque sanctae voluntatis proposito, iu quasi propheu haberetur in terris, ab omnibus bo-
redeundo geminalur faiigalio. Occorront eniro illis noraretur, ab omnibus Dei servtis diceretur. Factus
sicut in eundo difficilee viarum transitus, et, ut tunc est autem et ecclesiae Bealae Mariae Becci custos et
temporis erat, horrendas formidabanl Sarracenorum sacrisU ; unde et ejusdem semper iniemeralae Y i r -
insidias. Intolerabiles etiam corporis paiiebanlur ginis familiarior facius est et symmisia. Eo enim
infirmitates, et nonquam securiutein babendo, factus est in oratione devotior quo ei commbsus est
nollom locum vel tempus sine tiroore roullo trans- locus oratioui commodior.
ibanl. Contigit aulem ot, illis laboraniibus in via, Eodcm nihilominus auno Anselmus, quero pro sua
Gundulfos lanla afficcretur corporis et lassitudinis sanclitatespectabili et doctrina roirabili posiea Can-
inolestia, ut neque oedmus stare neque cum sociis tuariensis ponUflcatus iufula subUroatum vidimtts,
•17 Tl A.
lleccoin e t i p s e ad coitvcrsiouem veniens, tauU
Guodolfo est amicilia vinctus ut se alterum Guudul-
fum, Gundulfum T e r o atterutn Anselinum diceret et
T o c a r i gauderet. Erat enim illis i n Deo cor unuin et
anima u n a (Act. iv, 32), frequens in spiritualibus
collocntio, multa inter colloquendum lacrymarum
effusio, molua u t semper ad aliiora conscenderent
exbortatio, sancta ot se invicem ad opos Dei praeve-
nirent aemulatio. Aiiselmns tamen, quia in Scriplu-
r i s erudilior erat, freqoentior loquebatur. Gundul-
f e s v e r o , q n i a i n lacrymis profusior e r a t , magis
lletibns rigabalur. Loqnebatur ille, plorabat iste.
Ille planlabai, i s l e rigabat. Divina i l l e proferebat
eloquia, profunda iste irabebat suspiria. Cbrisli vi-
c e s i l l e , i s t e gerebat Mariae. Dixit U m e n aliquando
Anselmos Gundolfo : Tune 9 a i l , cote mea cuftrnm
tuum temper acuere quafrit; cote vero tua me meum
euttrum nunquam acuere permittis* Dic et tu quceso. 9 lavaret, lolisque postea manibus staiim missam
unde proficere pottim et ego. Sum etenim more cotit
9 %
in kebelalione mutta ob muttiludinem peccatorum
rneorum temper obtunsut. Tu vero ad amorem cette-
etie patritf animum et bttentionem tuam ardenter d i -
rigcnt, in conlempiatione Domini jugiler manet acu-
tue. Dixil e l ille bona qoae poluit. Succenduntur
nmbo, e t sic se reficiunt duicedine superni desiderii.
Talis borum confabulaiio, u l i s ciaustralis conver-
satio. Procul erat a cordibus eorum vel lingua prio-
r u m aut fratrum suorum detractio. Non eos vexa-
bal, ut plerosque mulloiies solel, cibi vcl potus aut
vesfHim murmuraiio. Et quia perfccie in viia sua
innndi contemptum babcntes, Deum 6 t u d i o s e , per
abstinenliain, eliam licita respueudo, et per sancta-
rum virtutuin exereilia quaesicrunt, ideo, sicttl cre-
dendum est sine ambigiiilate, illuin veraciter appre-
bendere meruerunt.
Priori quoquc Decccnsi Lanfranco omnium e o
tempore nominalissimo adeo cliarus, adeo familiaris
Gundulfus faclus est itt cnm Lanfrancum Nortbman-
norum nobilis, dux Guillelmus, coenobio Cadomensi
abbatem primum praeflceret, bunc pro sua sanclilate
el prudentia secum assunieret, sccum duceret, se-
cutn i n ejusdem coenohii gtibernatione coadjutorem
baberet. Cumque et i b i subtimius virtuluin ejus
quolidie atigmeiittim caperct, fecit etiain malrem
stiam carnalcm illuc venirc, el eam sanclo desiderio
accensam i n tnonasterio virginum, quod i n eadem
villa Matbildis ejusdeni principis u x e r el Anglorum
ftilnra regina construxerat, sub sanctimoniali pro-
posito consiituit. Illa itaque, i n observatione sanctae
regulae el mandatorum Dei ardciilcr perseverans,
optiroo flne i n eodem loco \itaro conclusit. Et sic
idcm paler matrem stiain, quae ctiro pepererat inun-
do, per religionis babituut et sanctimoniatn com-
mcndavii Deo.
Denique ctiin comes idero, Anglia sibi armissub-
itigata jaro, in ea regnarcl, et Lanfrancum Canlua-
ricnsi pontilicatu ct lolius Angliae primatu sublima-
ret, bunc ille i n Angliain secuiu addttxit, et, quia
itt tcbus etiam exterioribus indtistrius valdo crat,
Sll
^rei faiuibaris suai procuratorein constituit. Faroa
ilaqtie viri Dei inagis ac magis succiescere coepit
tant de illiua sanctissima teligione quain de prtiricn-
tisstma saecularium rerum adroinistratione. Tanta
cnim discretione diei spatia dividebat ut aliia boifs
ad pedesDomini sederet com Maria, alih» Dontiuicam
ccenam prxpararet cttm Marlha (Luc. x, 39, 40).
Hanc auiem virlutem discretioiiis bifldae tam ante
episcopatuin quam in episcopatti semper noscilur
babuisse, nunc siquidem divinse contemplationt,
nunc pattperum tottis deditos procttrationi. Deniqtte
cum, tempore quoriam, valida fames Angliam l o U m
vebemenler oppressisset, ille, pecuniis multis a Lan-
franco acceptis, Lundoniam adiit, patiperum mulli-
ludinem innumeram cotlegit, e t loio famis lempore
pie el misericordiler pavil.Ferlur autero quia eortim
miseriis adeo compaticbatur, ut eorum inflrmiora
dccanutum iret, ut corum recordaiione reccnli se-
metipsum acrius inter roissam cruciaret. Cum autcui
t a n U cura esset illi in paiiperum sedula adinini-
atralione, aut iinpedimentum iu procurandarum
rerum exsecntione, sive locus deesset ubi ab bomi-
nom conspectibussegregatusoralionibuset lacrymis
in praesenlia Dei more solilo seipsum mactare pos-
set, accepta noclu candela, quasi ad viriendom
equos suos ulrum b e n e procuraii essent procedcbat;
et super praesepe eerum residens, aut iu aliqtio an-
gulosese occultans, quod in diurna luce ante iiilueii-
titim oculos non poterat aut itolebal, U n t o ardeniius
quanto secretius in coelo reponebat sudores sui la-
boris, orationum singultibus et duicissimac coinpuii-
tionis irobribus irrigatos.
Iloc in tempore peccatis exigcnlibus contigit in
ecclesia Cbristi Caniuariae quemdaro e fratribus
mente excidere; et perverso spirilu plenus, a sen*
sibus bumanis in verbis et factis alienus factus est.
Cumque, vincttlis astticltis, dentibns strideret et in
multis se inordinate babcrct, riicebatur illi a fratri-
bus : Tace % miter et ab intania tua quietce. Et ti nen
9
v't propter not, dominut Cundntfus jam veniet, et
immoderatos tui corporis molus et lingnai compescet.
Ast ille : Estne. inquit, ilte Cundulfus qui die et
nocte lacrtjmis snis el orationum suarum stimutis me
exacerbat ? qui in missarum freqnenti celebratione el
jejuniit et mulla carnis suce conlrilione corpus suum
crucians, operibus meis el votuntati indesinenter con-
trarius exittet? Ille me persequitur; ego utique per-
sequar iltum: et unde modo gloriatur, in proximc
damnum sibigrave cousurget. Quibus sibi relatis, non
cuiro is interfuit, vir vcncrandus armis justitiae vitam
suam rouniens, contra castra spiritualis nequitinr
t obustissitne r e s t i l i l , et licct ei quadam die, inlcr
ntissarutn sacra solemnia, corruente calice, turbalio
gravis accideril, nuiiquatn a laudibtis Dei vel gra-
tiarum aclione cessavit. Scri quia hoc cx proroissiotie
maligni el sua negligeniia crcriidii evctii.^sc , qttasi
anlca uihil in scrvitio Dei cgisscl, ct rudiroenta
coslestis vitae quasi tunc ptiimim inchoassel, sc&u
819 GUNDULFIBOFFENSIS EPISCOPI
pms solito in lacrymU ei aliU sanctU laboribas A destituta, o^mncto Eriioito epitcopo (5) qul 9

gravissime aflkiens, Inde erevit ad eumuknn sanctae cbus Sewardo et ipsi monacbo in eplscopatnm «fui-
celsiCudinis; unde fraudis inventor enm praecipiure dem succcsserat, sed in eo anno tantum dhnidio
voluit in baratfarum confusionis. Nam idem inflrmus vixerai. Volens autem pooUfex, ot cx more t m l -
per B. Dunstanum aanatus poatea fuit, et Gundulfus quoruro in Eccleaia Boftensi monacbos succederet
in aancto proposito infatigabiliier persevcravit. monacho, cogitare cceptt quem potUslmain
In iliis diebus vir darus in doctrina et religione chorum eligere posset, qoi hoc onus sibi I
Becci manens AnseUnus, audiens vitam et nobiiita- porure valeret. Cogiunti umen Gondolfl d t h » oe-
tem actuum Gunduifl, aotiquam amicitiam renovando currit sanclius, qoaejam certis exoertaentU salis
misit illi epistolas; quas quicunque audierit, ex d fuerat approbau. Huoc ergo, balltocum eapien-
tesUmonio et aoctoritate tanti viri lucidissime d i - tibus consilio, ad pontificaUrm elegit, et u i ejus
gnoscere poterit quU inier eos sancti amorbi afle- elecUoni rex assenaom praebcrct, ipsum tranemari-
ctus, vel qoalis vita Gundulfi exsUterit. Et ut ad nas ad partes ad regem direxit. Gaodio autem rex
noliliam audientium odor sanclae societatU eorom repletoa non modico,qoia occasionem D d bomineai
gratanter fragrando resplendeat, pUcoit qoasdam ex exaiundi invcnerat, de cojus sancUute j a a ad euiii
illis in boc opusculo inlerponere in verbis istU : B satis dara fama pervenerat, ponUfids peUtionibee
« (2) Domioo reverendo, fratri cbarissiroo, domno justU libens asseesnm praebuit,et nooorepootifi-
Gundolfo fraler Anseimus, salotem. Cum tibi cali virum D d dignUsimum jodicavit.
propono scribere, > etc. AccepU igitur, Lanfrancus, auctoriuie regia 9

llem misitei aiiam epUtoUm, quae de promptuario praesules convocat, primores Roffensiom mandat 9

sacrae dUecUonU eflbiens, mentem Guuduifi *contra regU et soam volonutero omnibus pandit, omnibee
faUaciam inanU gloriae, quae interdum sub palUo assensum praebenUbos et gaudenUbos, fideleui do-
sanctarum virtutum fraudulenter so ingerit, specla- mui D d dUpensatorem consecraodo consUluit. Not*
biU monitione munivit in haec verba:«(5) Gundulfo fuit obnilendi potesus, cnm cum urgeret regis
Anselmus.tdeotam amicos tam amico saiutationem magni d pneauIU UnU auctorius. Vox se iodignum
jneam tam breviier praenotare volui, quia sicdUe- damanlU epprimitor, com quo se damat indignio-
ctus sic dilecto anectem mcom opulenUas intimtre r e m , eo dignior eccUmator. Ordlnatur itaque v i r
non potuu Qoisqais enim, i etc. vere dignissimus epiacopalu Gundulfus b i ecdesia
Item, quis Ulum ia orationibus assiduura esse Dorobemensi, doodedroo Kalendaa Aprilia, enne ab
sciebat, misit BU idem ccelesle organom, scUicet IncarnationeDomini milUsimo septoagesimo sepiimo,
Pater Anselmus, quas ipse divino afflatoa Spiritu C anaVximo veroadventus Norlbrnanriorom in Angbasn
coniposuerat, tres de B. Maria oraUooes seu potius sub coroite Guillelmo, rege postmodum AngUirunfi
inedilationes, et quaUter bi bTU mediundo stodere nobilUsiroo. Consecratus a u t e m e x mere, propriana
deberet, insinoat, dteens : « ( 4 ) Domno Gondolfo, U n r i i l iitvUere sedem; tripudianlibus lurbisRoflee-
frater Ausebnus, quod Gundulfo Ansebnus. Non cst aem ingrcditur orbem, ponUficaU sedi inthronixatos
opus, » etc: inducitur, praesul omni veneratione e x e o habeter.
IstU auditU intdliget lector quantum dilecUonU Redduntor e t ei deniqtte possessiones q^iaedaaa
vinculum Utoa Patres in unum conjunxeril, et qua- Roffcnsis Ecdesiae,qoas, praesoUntibes antecessoH-
1U fuerit in praesenU.viU eorum in terrcnis nego- bos sois, Lanfirancos io soa leuuerat diUone. Ee vere
Ualio. eondiUooe reddonlur u t in ecclesia Roffensi, sicut
PARS IU. jam praesol uterqoe dettberaverat, monachi p o e a e -
Qoaliter vcro Gundulfus ponlificali caUtedra su- tor. Aodlerant enim Ud qoondam monacbos fuisac;
blimatus fuerit, quoque modo ponlificando v i x e r i l , unde ad anUqua s u t u u rerieuntes, monacborefu
quove fine deficiende Ecclesiam sibi comroissam inibi ordinem s U l e e r e sanxerunt. Tempore e r g o
tristem reliqueril, jam hinc, ut possumus, enodare p brevi elapso, ecclcsia nova, veteri destrocu, inci-
conerour. Lanfranco iritor ecclesiasticae dignitatis pimr,ofi1cinarunt ambitus coiivcnienlerdisponuntur.
summuro apicero b i Augila tenente et sapienter ad- opus omne inlra paocos annos, Lanfraneo pecuiiias
roinistrante, Rovecestrer sis Ecclesia suo esl paslore subminislrante m u l u s , pcrficitur. lgitur perfcctU

(2) Exslal inler Anseiaii epislolas, lib. i , ep. 4.
(5) Exslat ibiriero, lib. t , cp. 7.
(4) Exstat Ibiriem lib. i , ep. 20.
(5) Chronologia Saxoica refcrt Ernostnro Lun-
doniae a Lanfranco consecratum csse sexto arcbi-
episcopalus sui anno, sciticet inler exitum Augusti
anno 1075, el exitnm cjusdem anno 1070. Euindem
anno circiter diroiriio Ecclcsiae Roflensi pracfuisse
anonyrous noster flriem facit. Obiit autero Ernostus
Idibus Julii ex fidc Obituarii Cantuaricnsis ms. Con-
sccratus igitur vidctur sub iniliunl anni 1076, in
concilio I^ondini in ecclesia S. Pauli celebralo; quori
Malmsburiensis (f. 117) anno 1075; Bromtonus
(col. 975) anno 1076 bahitnm d i d t ; Ule annum eb
Annunlialtone B. Virgiuis, Ute a Circumcistonc
Domini exorsus. Anno sequenti Gtindulfum Ernosto
substUulmn esse refert Cbrouologia Saxonica. Com-
poniior is quidem curo anno 1077 Cbristi, e l u n -
decimo advenlus Northroannorum; quem bistoricus
noster consccratioiii Gundulfi posuit.' Dfies autens ab
eodem assignatus in feriam tertiam ibo anno i n c H i k ,
adco ut decimo quarto Kal. Aprttis potius Gundui-
fus consecratus censeri possit Doroinica cuim terlia
Quariragcstinx consccraluni csse ex infra dicendis
constal.
»
»| VITA. S2:T
omnibus, quiJein ex quinque lantum clericis, qui A noviute ad mundiiiam vilae mutata, non est cum
ild invenii sunt, ed religionis babitum confluentes, mutiere a sancto repulsn, sed, gaudio sospitatU
associatfs mullis aJiis, ad sexagenariora el amplius manenle, ad dooium suam alacriter reineavit, gra-
numeruui Hi brevi sub doclrina Patris Gondulfl suc- tias refereus Dco et pooUfici Gundulfo, per cujus
c/evere monachi? llis Gmidulfus vivcndi speculuin, consilium a Unlo periculo Uberata fuit.
hU,teties rcligiouis faclus esl documeutum. Ilis Uaec inter audicns suus dileclor Anselmtis illnm
ViGgt*. poerilu districte corrigcndo; bis bacuius, pontificio sublimaturo esse, ad corroborandum cor
ffttiJra miserkordUcr sustenUndo; bis Marlba, ne- illius et coutra adversa, quae interdnm mentes prae-
cessaria prpcorando; bis Maria, inteniae se formam latorum a quiete inierna concutiendo evenire solent,
contemplalioiiU praebendo. Noctu Umen et mane illura volens essc munituut, illi misit epislolam
orandi Maria, boris vero aliis Martha speciaUter consolatoriam in haec verba :
erau 0 quanUs.cum oraret lacrymis Dominicos pe- € (6) Oliro, dilcctissimo fratri, nnnc dulcissirao Pa-
des.rigabail 0 quauta prudcntia cum exleriora t r i , > etc.
cbjpoae/ei se agebat I Quam larga mauu monacbo- Item misit ei idcra Pater sncrae dilcclionis aliud
ruin vel panpcrum necessaria procurabat! Q quam indiciumiubac epislola: tSuo(7)suus,amico aroicus.
dulcia oscoia in ccelestium contemplaiione orando B
frater, Gunduifo Aiiseuiius, pro amore felici-
ttuXri
flgebatl 0 quam amaros singulius in peccatorum UUa perseveranliatu in sanciitatc , pro praemio
suorum rccordatione trahebat! Quis ejus oculos vidit sanctiUlis setcrnilalem in fcliciutc.
fletibus edos ? Quis eom gemeotem audivit, el slatbn c En uieus Gundulfus, i ctc.
ipse nou gemuit? Qnis cjus vultum lacrymarum so£» Redeamus igitur ad harc quae incoepimua de Unio
fusioue lurbatuin atleudit, et diu aspicere potuit? Patre dicere. Laudabilis enim vita efus omnibos
Perfectis igitur omnibua, sicot dictura est, quae Deum qoaereiitibus potom coelestis dttlcedinU sua-
servis Dei apud Rovecestriam manenUboa polerant visaime propinat.Duas denique singulis Tere diebus
esse necessaria, babilo cum sapientibus consUio, celebrare solitus erat missas, qnas inter ocolum
idcm venerahilis Paier, collecto roonachorom el vht sodom habebat. Primam qnidem de Domioica
ckricorum convcntu necnon Cl copiosa moliitodine aot de CommemoraUone B. Mariae, vei B. Andreae,
piebU, cum magna solemniute accessit ad sepui- aut alicujus sancli cujus mcmoiiam specialius re-
crum sanctissiosi confessorU Pauliui, qoi in veteri colebat, sive pro faiuiliaribus auiicis; secundam
ccelesU recondites fuerat, el thesauruin sancurum vero, pro Defunciis, ad qnam nolluro praeter mona-
reJiquUrem ejns in novam ecclesiam transferri et in ^ ebce suos el aliquos poeros adesse volobal caelerii
ioco dcceoler ad boc praeparalo reponi fecit. Interim recedentibus. Cotn aulem in directum absqoe caotu
fuit ibi qitardam matrona mentU et corporis infir- usque post Evangelium, qood ipse legebai, cidem
m i u i e gravi detcnta. Quae promissione facta quotl mi&sa diceretur, diclo Domiaai vobitatm, exceUa
nunquam ulterius crimen quoddam, quo lurpiler voce dicebal Orem*$. Sutim subsequebantur pueri,
premebatur, iteraret, sisanitaiem recipere possct, dalcisona roodulatione canlanles oflerendam Domlne
ineriUs B. Paulini sospiuti reddiu est; sod pactnm Jetu Ckri$te sive 0 pie Deu$. Ipsc vero iuierim iu
t

proutissuin minime servaviu Nam, u l rediit corporis sediii suo sedens, et dulcedini cantus intendens," totos
saoitaa, subsecuta esl ciUus i n y i u illius iterati in Ucrymas suavilatis Dci solvebatur, et in amoreiu
criminb perversius. Tempore deniqne sequenti pro cceiestis patriae animuin ttgens, erectU ad ccelum
necessiuUbus quibusdam, quibus vir suus impetti- luminihus plusquain dicere aUquis possit supernje
los fuerat, cum obUt^one soa opem auxilii ab co jucuitdiutU pabulo mirifice fovebaiur. Et baec pro-
qeaesUurasancturo Dci adiiu Sed illa, qttam interins lixius agen% detnum stirgebat, el qitod restabat de
eonseientia ttirpis fcedabat, vi quadam divinae iurii- mUsa persolvebat. Uis autem cxpletis, locum pclc-
gnationis quasi flatu vehemenli repulsa, cum spreto bat sccrelum, moeroris amicuiu, oraUonibus suis
rounere multum verecunda doniuro reriiii, et non specialiter riepuUtum. Habebat in omuibus villis
multo post, languore gravi percus*a, infciiciter riicin suis, in qutbus manerc solebat, cclluuni oratoriara,
cxspecubat extremum. Seri pius Dorauius, qui nul- ubi cuto illuc veuiret, cubicularitis ejus libeilum
lum spernit, nullura a roisericordia sua excludii, oralionura ejus ponebat. Ibi crgo diu orationi va-
inspiravit ei gratiara suara ; ei advocalo ad se ve- cabal, sicut et ante missas fererai, nec ab bac
nerabili Gundulfo episcopo per bumilem confessin. orandi sivc roissas celebrandi vicissituriinc usquain
nem rcatus sui ttirpitudinero pandit, perseverautiant vel uiiquam cebsabat. Prxterea consuetmlo ejtis
emendationU iittegrani in v i u sua ex magna cordis erat, quando aiiquatn suavem inodulalioncm atit
contritione promitUt. Quid plura? In hac pollicita- sonitum aliciijus dulciler souantis campauae sivc
tSone a pio pontiflce ovis morbida recipitur, antido- aliquid hujustriodi [aulirel], statira ex profuudo
tnm saiubris poBnitenliae adhibelur, et sic demuro cordis alie suspirans dicebat : 0 quantum e$t qan-
perfecfa saniute recepla, cum oblaiiouc sua sancio dium in eceti$ ubi iaut Dei jugiter tine oflen$i<ue
%

mel Paulino humiliter se praesentavit, mentisqnu eeternaiiter auditur! Quando knmana manut vcl /nt-

(6) ExsUI inter Anscirai epislolas, lib. i , ep. 69. (7) Exslat ibiriciu lib. i , ep. OTK
819 GU JIDULFl ROFFENSfS EPISCOPf 814
gua lautm $onoritati$ contonaniiam $mo ingenio expri- A ejusdem aposlofi o n t i o e c n temel Dominlcam p r o
mere weteet! Haec ilte. Deinde velociter, si in secreto eo c a n U r e t . fMtabatur itaqne valde Roflensis e c c i e -
toco esset, assuelae compunctionix regulani seque- sia tum p r s e d p u e i p s i o s arcbipraesuhs d o n i s , tuoa e t
batur. aliorum oblatiooibus m e i t i s .
Et quid dicemus? Quanta erat ef pura sanctae Cura a u t e m p o s i t n o d B m l o t e s s e t p o s s e s s m o i b e s
Teneralionis soHicitudo in audiendo vel dicendo d i u i a o t earom p a r s q u i d e m e p i s c o p o , p a r s v e r o
serritiom Domini. Baro,quandodicebatursecundum monachis sufficere posset, placuit episcopo, p l a c e i i
nocturnum sedtbat, nisi infirmitas gravis aot
9 e t Laiirrauco ut episcopus r e s suas s e o r s i m , r a o -
lassitudo m u l u coegisset; et siiniliter, postquam i n - n t c h i vero e t ipsi possessiones s u t t h a b e r e e t s e e r -
cipiebant dicere Laudale Dominum de cotlit usquo sim. Hoc autem i d e o mtxiroe facturo est, n e q u i s
in finem matulinorum, et boc idem in laudibus de episcopus superventuro tempore esset, qni m o n a c b o e
omnibus sanclis. Cora quanu etiam cordis diligenlia non adeo diligens, res eis divisas minoere posset.
et fervore divbti anioris recolebat memoriara Dorai- Qoia v e r e monachi pluribtis, otpole jam m o l t i ,
nicae passidnis? Hane assidue retinebal in mente. indigebanl, l u m qoidem p r o eorum viclut
Hanc imiubatur, sffligens el domans carnem suam tudine e l vestiAas» toro vero pro bospitom
jejuniis multis et interduro acri verberum macera- B ptione, stpienter rortus provisum est u l m o n a c b i
tione. Dicebat etiara nobis : Quid facimu$, fralree p l u r a , 'epitcoput vero possideret pauciora. Quaa
tnei? Quid dicemut, cum venerit Dominut? Scimut vero plura t i n t illa, sttis evhlenii disiinctum est
eerte quod Dominut no$ter Jetut Chrittut ex tota c b t r u i n ecclesia Boffcusi reposita, regum e t pro-
pitlatit tuce mitericordia nuitit neeirit prmcedenli- ceruro nec non e t episcoporuiu Anglix auctoritate
but meritit^per pattionem crucit a mortemterna no$ conftrmau. Hoc eniro ab omnibus obiinere viro Dei
rtdemil. Hoc ille nobit: el uet, quid illi ? Quat vi- faeillimum fuit. Nam nullus reguro ejus lemporibos
tet tanti honorit illi rtcompentamut? Vulnera qmin- i n Anglia regntndi p o t e s U t e m babuit,qui n o n eum
que pro nohit morient pertulit. quinquiet et not hoc oflendere iimuisset.
dutriteime in memoria cordit recolcndo quotidie fie- Defuncto igitur tpud Bothomtgum nobilissimo
re dtberemut. Et, ti pro fragililate nottra. qnm rege Anglorum Willelmo, successit fllios ejus Guil-
not muUiplicUer corrumpit. totiet non po$$umu$ $al- lelmus i n regnum. Hic tcccpto regoo com ntnliit
f

ttm ad minuti in commemoratione iiliut. quinque lo~ o b i n s o l i U t quatdam i n f e s U l i o n e t e t rerum mttlia-

crymat ptr tingutot diee fundamue. rum gravedinet onerosus e t ininus t m t b i l i t e s s e t ,
In islis laudandus pontifex ducebat dtes stios. Pro hunc prae omnibus episcopis veneralioni hahuii»
r

hisergo omnibus admirabilis, omnibos habebator audient muiloruro relatione v i u r o horoinis Dei i n
aniabihs. Dahant t i mtilta roulii, sed et multa studio tupernae dilecUonis diu esse probaiam. E l s l
dabat et ipse multis. Majora tamen qoandoque m i - alias quibusdam augariis perturbavit, Patri Gun-
noribut pro necessitudine, minora vero roajoribus dulfo et ecclesiae Boflensi omnibus diebut suit
pro charitndine* Minores siqoidem ejot monere d i - benigne pepercit. E l non sohiin pepercit, sed et larga
tiores, majoret vero se fore eredebant tutiores. Qois inanu possessiones episcopi multem liberaliter auxii.
enim annulum vel parvum sibi ab eo collatum l l u j u s spedali amore maneria doo, Haedreham v i -
digito portavit, et se luriorem non esse credidil? delicet et Lamhethant, primuro quideni ut dona-
Quis se iliins orationibus commendavit, et non ab retur concessit, alterum vero propria munifitcnua
eo securus abscessit? donavit. Nam Hasdrebam Lanfrancus archiepiscopus
Lanfrancus igitur Dei servum virtiitibus audiens proprio labore et pecuniis acquisium, non enim e x
succrescene Untis et de ejus sanctiute famam ad anUquis possessionibiis archiepiscopatus eadem villa
usque sidera tolli, gaudio replebatur non modico, eral, favente hoc rege Gundulfo episcopo et eccle-
quod de ejus contubernio Uutum ecclesiae decus siae suae omni post tempore e x integro posddendam
processisset, ejusque ad se saepius evocati vel 0 coocessil. Lanibetbaro vero idem rex douavii e x
sponte venientis libens fruebatur colloquio. Vix propria volunute sua, pro resuuratione damiti
aulem eom remiltebat vacuuni; scd nunc cappis, quod ecclesia Boflensis perpessa est i n obsidione,
nunc candelabris preliosis, ntinc aliis ecclesiaslici qoae i n codem loco facia esl, contra Bajoccnsem
decoris ornamenlis donaluro. Aliquando vero, cum episcopom Odonem.
eom vacuum dimisisset et ob hoe commotum t i - Bex iiaqoe, cum euindem Odonem i n ipsa nrbe
meret: Timeo ait suis, ne a nobit epitcoput commo- cum aliis maximae polentiae viris obsideret, quod
%

tu$ ditcet$erit. Atiquid itaque e$t ei mitlendum, quod in eum plusquaro civilia bdia comiti Boberto fa-
ilti e$$e pottit acceptum. Paratis igitor magnis qui- vendo movisset, virum Dei lainen et liccnter exire
bosdaro donis, ornato ecclesiae dignis, ei acceleravit ct licenter, cum volebat, urbem pectniilebat inlrare.
transmillere, mandans humililer ut B. Andreanv TanU siquidem iUe prudentia ittler ulrosque mc-
cujua vicarins erat, pro eo dignaretor orare. Ma- dium se agebat ut ct obsidentibus placerct e t ob-
gnam siquidem in apostolo illo habebat fiduciam, sessis suspeclus non essel. Cur boc autcm, nisi
adeo ut, cum per epfccopum aliqua dona praecipua quia taulae sanctitatis essc credebalur quae net
mttteret, euin suj-plex exoraret, ut antt allare obscssis nocitura cssct nec obsidentibus ? Iino vero
825 VI
faauliarU utrisque, profutonts pro s u * religiona
credebatur otrisqoe.
DevictU igitor iriimicU suis, idem princeps et
caneri nobiies regni eom nimia veneratione colue-
rent, attcnoentes in eo pnrcipae nnnc Mariae lacry-
mosa saspiria, nnnc Martbae toboriosa omcia. Qois
eoim soilicilior fbit post qutetem Mariae el Martbai
laborem exercere? QuU stodiosior in menibrU soU
Cbristom cibo et polu atqoe veslitu fovere? Saepe
sedens ad mensam quss dokiera noverat tangerc
9
nolebat, sed iis quos magis indigere didicUset aine
mora mittebat. Inqnirebat autem studiosius qoi
cssent paoperiores, qoi in villa vel extra inveniri
possent debiliores. Talis in mensa coUocutio, taiis
de paoperum necessiuUbns dispuutio. His cibum
csurienUbus , illia potum mitlebat siUentibus. Indi-
genlibus vero utroque misericorditer miuebat
utromque. Propriam ssepe scutellam, cum in ea
cibum modice degustando sensisset UuUorem,
mittere festinabat cuipiam languenli dicens illura
9
edulio tali se esse dtgniorem. Quod si qua pauper-
cuU prsegnans vei recena enixa ei nuntiabatur, iU
Impensius quod neccsseerat eorum pUngendo m i -
serias iargiebatur. Faciebat autem et in aula sua,
cum praitderet, aingulis diebus pauperes ad minus
tredecim reflci, praeter praebendarios iUos quos locis
semper alebat diversis. E r a t e i et maxiina cura
nodos vestire, imo ne nudi essent bruraali roaxime
teropore procurare. Multimoda iuque indumento-
rum genera coroparari jubebat, et pro singttlorum (
necessiUUbus sexus utriusque pauperibos erogabau
ln Unturo etiaro eorum miseriU compassus est ut,
qoodam tempore, uon longe a Rovecestra progre-
diens, viderit terram spatiosam fercndis ntessibus
a p u m , sed arboribus et vepribus occopaum. Hanc,
cum esset in possessione uionasierii sui, ad utili-
Utem servorum Dei de infructuosa fructuosam
adbibito laborc facere disposuit. Et ne expers et
qaasi vacuus a mercede hujtts exercitii apud Deum
esse viderelur, s u t u u die, illuc cum suis veniens,
fossoriuin manibua propriis, quas roulU absUnenlia
satis tenues feceral, buiniliter accepit, et primtim
Uborera suscipiens, priraos tribulos et spinas pius
agricola evulsil. Dciude exboruns familiam sttatn
et alios operatores, in brevi per matiuni ipsorum \
desiderii sui effectum complevil, sicque ipsatn cul-
turani per cnram elcemosynarii sui pauperibus sem-
per in poslenim possidendam contradidit. Haec et
plurima pieUtis opera, sedulus custos domus Do-
mini sui, inopiam patientibus jttgiter impendebal.
Igitur temporibus bujus principis, GuUlelmi sci-
licct JuniorU, secundo post obsidionem Roffeusem
anno, Lanfrancus egregius Ecclesiae Christi doctor,
quinto Kalendas Junii de bac v i u sublatus, multos
et maxitne Patrcm Gtindulfum de sua morle tristes
et graviler desoUlos reliquit. Suscepit igitur ex
praecepto regis et consuetudine Ecclesiae Roffensis
curam arcbiepiscopatus in iis quae ad Deum per-
tfnent nomiuandus prxsul, qttani etiant Lanfranco
826
viventa ex jussiooe ipsius et graUa babuerat Raro
enim per semetipsnm aot eedicationes cccIesUrum,
aut dericeruni ordinationes, seu coUecUs pueroruni
conflrmationes faciebat, sed dilectom suum Gun-
dulfum mitlens pro se boc fleri amicabilitcr prse-
cipiebat.
In iUU diebus praeerat inooasterio S. Augustini
Auglorum aposloU virslrenuus abbas Guido. Huic,
construcU ex plurima parte ecclesU quam ante-
cessor ejus incboaverat, placoit ut corpora sancic-
rum Augoslini sociorumque ejus ad excelsiora loca
de autiqtta ecciesia tratisferrentur. Q u i , paratis
omnibus quae Unto ministerio necessaria csse v i -
debaniur, piures summae probiUlis viros etapecia*
Uter Patrem Gundulfum ad se vocavit; et per ejus
1
sanctiuUs operaUonem quod disposilom foerat cum
maximo tripodio et sumraa devotione compieviL
Hoc lunc temporis in Anglia quasi consuetudittarium
erat, ut cum aliquae praccipue dedicationes aut san-
ctarum muutiones reliquiarum alicubi fleri debe-
rent, velocitcr Gundulfus vocabatur, ut per mna-
ditiaro manuum ipsius lantamm rerum ceisitudo
Iractarclur. E l c u m a l i i potiliflces itt iis vocaiioni-
bus vocanUuro datis rouneribus qttasi pro gratUrum
aclione laeUflcarentur, ipse boc oroni conaroine
respucns, versa vice vocantium aniuios sua sa?pe
munificenlia betificabal.
Post baec atttem, spatio quasi qualuor annorum
post mortera Lanfranci transacto, rex GuiUelmus
gravi infirmitale deUtitus, omnem fcre populttm
Angliaa desperanda salule vikc suae ambiguum red-
didit. Yenerat eadem tempesute in Angliam, ttrgen-
tibus quibusdatn necessiutibus, Pater Anselmus,
de quo superius mentionem feciinus, qui tunc abbas
S. Mariae Becci erat. Tidentes igilur episcopi et
principes regni periculum iinmiiiens regi, c i deso-
lalionem, nec non et oppressioncm Ecclcsiarum et
maxime Cantuariensis, ut eis in tanto discrimitie
primatem consiiloal, bumiliter iraploraut. Factutu
est aulem. Audit rex eorutn consilium, et ipso
annuenie omnes pariter providente graiia Dci An-
selmum eligunl, cleciuni advocant, vocaiuin, licet
lolis viribus renilentem, arcliiepiscopum statuuni.
Gundulfus i u q u c , qui httjus rei volunlaritis coope-
raior exslilil, dtsideraiara dilecti sui dilectoris in
gremio sanciae suaviUlis ardenler aiuplecleus refri-
geriuro consolalionis iiitima?, quaro roullo lempore
pro morte Lanfranci perdideral, corde exhilaralus
rccepil. Quae autem fuerit vita Anselmi ante episco-
patutn et in episcopatu, aut quas adversitatcs vel
exsilia pro libertate sanclae Ecclesiae acqiiiremla ut
robuslissimus roilcs Domini in lempore stto stisli-
nuerit, quicunque perfecle dignoscere cupit, it>
scriptis, qttae de ejus v i u et admirabili doctrina c l
sancliute cdila sunt, salis lucide reperire polerit.
Nos autem ad proposilum redeamus.
isti igilur Gundtilftts et Anselrous gloriosi pi i u -
cipes lerrae, quomodo in vita sua in principio couvcr*
sionis suae Dccci dilcxerunt se, ila in finibus l c r t i i
»1 GCND13LF1ROFFENSIS EPISCOW ttS
peranpcrnam cleroentiam JnncUt cplscopaHhtis suis. A epecUM qeedtm diligebai amore, kujua meraoriaie
teparati. RecedenUbua enhn afiU episcc» et qootidiaua commemoralione et aenoa aefnper
pia a cemmdnione AnseJmi prepter quasdam discor- facere satagebat apkanitate. Qoia enfim otaJtmo
dfarum occasiones, qme finter ipsum et regni prin- peceatorem ae eaae ciceebei, eam qiue taeJtue* pcc>
cfpes o r t s ftieranl, Gundnlfus dold o*sequio ilU cairix feerat, qoid meltom peccatori magia oeccs-
semper et.firmiier e l fidditer triluesit, et inlar aarium ettet, magia noeae dicebat .et mefUvebt
v

utreeque^prudenler se rnoderans, in cauJs eorem, mUcrcri credehat. Hanc igitur aatideebai peecibaa,
ct arehiepiscopo omnino fidem servavit, et adver- iMerpeUabat fleiibus, csMeris tcqeendaex peeponc-
sarios ejus nequaquain offendit. CoasoUUone Haqoe bat qaantum aequenda eaaet iu seineiipeo praue-
autlquae dilectionis percepU.lsti soperna) palrias rcbai. 0 doctorem seqoendum, qel eood
amatores, quos raoUoiempere terrie marisqoe spa- fadendum eocebat, prioa ipte, et eaHeri eeu
t U separaveranf, iu unum eoojuncti, dukibus viue renurr, fadebal I O e^*copoiii,0ini>«m, o » peceeha
a^rnacoHoquiU, qpibus se soIIU fuerant refovere sed UcrymU eplscepeiuni adcetum! floet epttoopi
adhoc in daustro monacbi, iisuem ae refovere non quidam simokiioneni sub vefcunhte fdifioeU neo-
dUtulerunt jam In AngUa veoerandi episeopi. Sae- oonquam m k m caote ostendeedb; faetaaesl iste
pius cnim ia diversU locU couvenietiles, motoU se • epUcopot laerymas muiUs ex eorde proJua^oVado.
vcrbUfo Dd siMxeudebaet amorem : arcbiepUcopo HocUmcn ipeum materiam.Ucrvmarum dni ipd
tamen divioi amoris ifnem freqoentios accendente proponehat,' craod vtdellcel qoa«odatn rdigionis
loqiiendo, episcopo vero se a d ignem Mum acceo- specicm ottenUndo factos episcopos fueral. F r ,
suin propius calefaciente U c e o d o . Qmesivit U m e n inquiens, atiaf petcaiori. qmm ticmi tmidam epi-
episcopos aUquando ulrum oiooiboa qtue in ecclesU ecopotnm tmmni utctmiarum dietraetkme, eic at eoo
«ucerenlur animum arcbieptscopos «eqealiier iuten- tanctilatit eujutdam uvnmt cauta atMmudieme! 0
deret aqeaUierve reUnerei. At ibe: Rgo. Inqui^ oieria inamt, qmdmikiet Hbit Quni qmod nenea
9

omnibut f s i d * * qmm audio kmc retinert toUut bt- meum, me ottentart tnfgeru quati meum f Imo quod
tendo; ttdtmpiut fuaiunt mentem assem, dum ttmui aet nikU cmrmikituadeeut ottendam qmeni aluruid?
9

emuie cmpere volo. Goi episcopus: Jnre utique. m- Q*Ueti qmod in mt iuwenlro queot, qmo nat jmre
quit, iiUamitiit omnia. qui omma cencupiuendpam' attoiitre tjeieat t Vbi materiam attoUendi mom intenit t

yUakur.Uoc qeasi auedeos elceeat. enr nat aUoUere qmmrit l Lanfrmncmm arckkpiecopmm,
«ercbat: Mgo trutcm non ommout tmm eudio imm viteret, edtre potuitti.et atiot nmne laauutt pre-
l ^ a a f r a a o ; ted tx omnikut mnmm qnod miki magU ^ r
t ( t t i t
drot, d toaiUtf rii intenire dignot attoili.
ttl cordi eUoo, deat sfiidfoiias innmrent aliquam em Ibitapicmiiam eum tdtntia, Ui dititht ineenU cum
to tmperni amorU mikidmlcedinem eiicio. Quemadmo* peteniiom Ibi intenit virot intlrumtntit ttmctarum
dum ei eui mgroto piura cibormm genera offerantur,virtutum multipUciter ometot^ et tnU framdmUmiu
We autem mom omnia ud ex omnibut mnmm tibimagh pienu mackinationibue robuttittime retittere vaUnlee.
froium oeinti pomum tdigat, qmod deguttando remo-Me peccatortm et nikit korum kabentem reHnquc. in
dium aiiqmodium tnfirmitatit capere waieai. Et hmc quo nonuUi peceatum potet invenire. Addebat et so
quidem il!e. Not tuiem qui ejut v i i t m utu et auditu adraoilum vcreri ne d eveniret qtiod quidara eve-
satU cognovimut, banc illi temper fultse consnetu- niase aqdferat, qui ad extrcmom veniens, cum Jam
dinem frequenier experti tumus. Aliqnando enim ultimum effiare tpiritum deberet, d i x i t : 0 gtoria
com in Ecclesia iUod decanlari aodiret: Affiicti inanit quantot ptrdiditti. qmorum ego unut tum!
pro peecatie nottrU attidue cmm iacrgmit txtpeciammtGloriaro ergo Inanem et stodiose viubat, e l miotis
finemnoitrum; v d i U u d : Diet illa. diet irm; v d stndiose eam se v i u r e timebal. Altercabaiur iuque
aliud siinile componcUoni amicora, iOico caeteris cum UU stepe, ut dictom esl, vclot cum adversario
omnibus omissis e i , qood sibi magis acceptum au- qoodam, ui a se eam repdleret, ne com pro merito
dieral, solutnroodo intendebat; oculisque in ccelum UudabilU viue ab omnibus UodahaUtr, d uodecen
D

ereclis, bU ilhid t e r v e v d quater suspirando repeie- que subrepere posset. Quem enim extoIUntU aon
bat; lolumque se in gcmitus vocesque lacrymosas tangeret aliqua, cum proceres regni aliU epUcopU
resolvebat. Videbamus, et in lacrytnas vel getnitus ipsutn praefcrentes, ipsum adeuntes, ipsius faroUU-
saltem tolvi et i p d cogebamur. Quid ctuii ad popu- ritatem appcterent, propria ei peccata fajniliarius
lum scrmonem faceret? AJiquando interrumpenUbut denudantes, se per eum absohniores fieri non dubi-
Ucrymis loqui et Spse non potertt, nec popnlus Ureot, tutioret denique eo se credcreot die, qoo v d
quidquam aliud quam flerejrd g e m e r e illutn altcn- ejus oscoUri maaus vei saitero eum videre vaUreot«
dena poleral. Cessabaut verba, lacryni» sermonem E l certe audivi a quodam boni testiiuonii episcopo
explebant. Hbc autem maxime ficbat, cum in fesli- et veriutis amatore referri,se, cum gravtssimU car-
viute B. Mariae Magdalenae de ejus pcenitentla vel nis suae sUmuIU et tenuiioorbus i u adetesceniia
i a c r y m i s s e r r o o n e i n ad populuro fadebat. Loquens sua, ut inUrdum evenire solel, urgerelur, Gun-
quippe de cjus | H B n i t e n t i a , populum ad poenilenUam dulfo passionum suarutn nebuUs corde ptiro cx
provocabal. ReciUns illius Itcrymas, lacrymans c i inlcgro manifesiassc, et omni post lempore ab bujut-
ipse caetcros ad Ucryroas succcndebat. Hanc quippe modi criminum impcdirocntis consilio et eEatioai
 VITA. 839
bus ejos iiberioretn esse. Hsec quippe dleebanlor de A proximi Deo el afllniUle sanctis angdis conJuocU,
i l l o . fpse ismen non se in bominom ore qoaerebat, qui seroina pads in cordibus suis auscipiuni, et baec
oed In se qold esset s se atteotius disquirebat. l l l i bi roanifesto per operuro exsecutionem ostendont.
oom efferebant, ejus attollendo merita; ipse seipsum b t i s auditis, quidamex ipsis innocentUm viri D d
deprimebat, soa ad memoriam reducendo peccata. et sanctimonUm consideraiites, monila saluuria
S l qoando vero inaniter raperetor extra se, qooti- devote suscipiunt, concordiam com rege firniant v

diana eoolemptatione se qoaereus et inveniens, per fcedera pads deinceps tenenda promittonl. Pro istis
custodiam bumilitatb) citius se redueebat ad se. ergo amabilis factus esi regi et prindpibus regni,
Dictis itaqoe qoibosdam de moribos ejus, nonc ad et cum de aliU nobilibos terrae in paiatio aul alibi in
exseqoendom operom ejoa ordinem calamum con- colUlionibus eortim flcret mentio, Gondulfus iulei
Tertamus. eos, non ut sodus, scd ut superior et quasi Patcr
Habiio igitor cum sapientibus consilio, ei maxrme repuubalur.
favenie et auxiliuin praebente in moitis venerabili Videns iUque providns Pater congruam opportu
Aiisdmo arcbiepiscopo, sicut iu d v i u t e Roffenti niuiem se babere ct lempus, in quo utrisque mo-
conslruxerat virorum, ita et feminarum ccenobium nasieriUsoUin aliqoo prodesse posset, redditoa et
i n possessione sua, quam Mellingas dicoul, vfir Dei & possessiooes monacboroin suoritiii, a suis quondam
aedificare curavit. Amabilis enim uirique sexui, ad separatas, aucloriuie regis Henrici et nobilium
religionis pietatem prodesse studuit et utriqoe sexoi. regni nec ndn ei ardiiepiscopi Ansclmi et sua pro-
In praedicto igitur locoecclesainbonorem B. Mariae pria et diorum episcoporura Angliae corroboraiione
semper 'virginU composila, coinpositis el omcinis confirmaUs, atque per cbartam eorum sancilas, eis-
aiiquibus pro temporis opportonilale, qoanta potuit dem flliis suis contradidit. Et qtiod luuc staintum
instantia, sanciimonialiom inibi aggregavit coiiven- csi quisquis tenierarioausu infregeril, nisi digna sa-
l u m ; eaa doctrina Insunli erodiens inlerios, eis i n - tisfactioue correxerit, anatliematis mucronepercos-
dostria solerti vitae necessaria procurans exlerius. sos seiitentiam damoaiioniscom Juda proditore sor-
Magna siquidetn providebat cura ut et auimae pro- lUtur. Apud MeUiugas vero, obi coenobiom femioa-
fulura eis omnino semper adessent, et quae corpori rum construxerat, cum eadero vilia ab antiquis
necessaria erant eis nunquam decsseni. Matres igitur temporibus campestris esset^et raro incolcretur
spirituales de aliis acceptas monasieriis priores v d babilatore, favente gratia regis Uenrici, satis popu-
custedes d s praeflciebai, redditus vel lerras unde- larem, ct afflucnlibus uudecunqne turbis et sibi
cunqoe poterat acqoirebat, earom ecclesiam ornalo mansionem facientibus, iu eodein loco sicut hodie
(

vario decorare corabat. Unde el plores etiam no- ' apparet, vicuiu pergrandem et mercaloribus aptum
biles illios magisterio subdere se gaudebaut, spcran-
les se per illius obtinere sanciiutem, quod per pro-
priam non poterant corporis fragiliutem. Abbaiis- cjusdem principis Heorici, cognitara babens reve-
sam Umen eis primum praeflcere noluit, sed eos per
plures annos propria cuea regere curavit.
In illis diebus obortis propler libertatem Eecleeise
Inter Patrem Anselmom et regem magnis discordU-
rum qoerelis, idem Aosdmos Angiiam cxiens apod
Logduoom exsulabat. Gonligit autem posi aliquot
annos ot ipse rex, sagilla percossus, terribililer oc-
cumberet, et frater ejus Henricus ad regni fasiigia
subUlns esset. Qui slalim Anselmnm ad palriam
revocavit, et Uude dignura Gundulfum, sicul anle-
cessores ejus feceraiit, nimia veneralione coluit,
attendens in eo vitae diu probaiae sanciiuiem et
quam sibi exbibebat inler prospera el adversa raagnae
devoiionis et fidei securiutem. Turbatis enim rcbus
ob inuUlionem regum, principes quidam regnt secu-
r i U l i n o v i regisminos fidem servantcs, imperiura
ajos;in quanlum polerant, fraudulentis macliinatio-
nibus litubare faciebant, illi suhdi despicieutes. At
Gundulfus, perspeclis Unlis perturbaiionibus, mtil-
tutn elaboravit, ut pacis vincula inter rcgein et ad-
vcrsarios ejus nectere possct. Unde et perlurbatorcs
uacis per semclipsum s&pius adibal, oslendcns sa-
tris admonitionibus, quanta ma'a cx abundantia
discordiae oriri soleul, ct qui>l inercntur mali qui
bujus scandali scctatore* uxis/.uut, ci quam suitt
ad u l i l i u i e m sauciiiuoniaiium effecit.
Matbiidis praeUrea nobilis Anglorum regiua, uxor
rehtiam vilae Uudabilis etdigniutem bonorum ope-
rutn viri Dei, ejus sanctilati valde familiarU effecu,
eum ad se freqnenter venire faciebat,cjusquesaluhri
cdioquio infaUgabiliter satiari cupiebat. In lantunt
etiain amorem illius ampUxala est ut, cum filium
genuisset, ipd specialiler baptisandum e l de sacro
foole ievanduni eum commendareu Quod et d c fa-
ctum esL Charus iiaque regi et reginae, cbarusetiam
omni populo Angliae. Nam cum roul.i apud regem
scu reginaro aliquo impedimenlo obligali essenl,
f ipse ab impeditis requisiius, pius inierveiitor fidu-
ciuliler ad eos acccdcbal, ct opem roisericordiae et
sublevationis se requirentibus ab eis saepios impc-
irabat.
Mililavit autem Deo sub rcgihus Irihus, omnibits
iis cbarus ei acceplus. Rcge naro Guiilelroo primo,
ecclesiam Roffensem, Lanfranco suffragante, con-
struxit; regnaiite secundo, lerris aliquihus a u x i t ;
Rege Henrico filio prioris el fratre secundi, res mo-
nachorum a suis regiae auctorilatU charu dUtinxit
et coufirroavit. Annuit aulem rex primos libens
construenli.secundus adaugenli, lerlius confirmaini,
omnibus cooperari gaudentibus Dei bomini quod
bonum erat operanii. Quo vero roodo, stib rege ter-
tio, Dcus dilcclo suo dcdcrii, ut bincci inciperct bae-
831 CUNDULFt ROFFKNSIS EPISCOPI
reditae Domini, Jam nonc narrare incipUm, ne A reaidena, iaqniailia atlenliua Decetailatibat.eonim,
mnlu sdbuc dicejida diceado fattidiom lectoris in- Ucrymas oeolU /ondeoilbus, eorum miseriU
corram. Qood ot nalli incredibile vidcaiur, a c i a a t petiens, aecundum modiun uniutcujusqne, bi victu
ocaoet, qniconqoe baec audituri a a n t , q u o d m o l t o et vestito d t qood opus erat miuistrabau
ampliora iia aub testimonio veriutit fueront opera Et quid dicemot de costodia bomiliuiit ejos? lo
cOmpunclionU et pictatU iiliua. secreus deniqoe flliae rcgit, cujus omnU gloria est
Anno Igilur a n l e obilom s u u m p l o a miuoa ono, ab intos (Psa/. xuv, 14), thesauros virtotum sua-
verbere paterno corripi, grafiqoe infirmiutc oppres- rum sob davi humiliutU reponens, ut froctus eo-
ana, vlribos corporU io dies magisroagitquedestitui rum in dle necesslutU recipere pesset, nolebat ex-
coepit. Taclos e s t auiem et n i m i o capitU doiore ex loilere se super se. E t nt unom de moltU profera-
et nimU, ot dicebant, astldua Ucrymarum eflusione. mot, io ipso anno io solemnitaie Oroniom Sancto-
Non itaque soliia missarom celebrare solemnia, rum, cum bi ecclesia majori apod Rovecettram
non lacrymarom e f u u d e r e flumina, non orationom missam fettivam ceUbratset, et pro re qualibet sibi
solitiim r e d d e r e pentum poterat. Niubatur umen ingrau aliqoantum quasi iratus torbarctor, astitit ci
iniirmiutem vincere ex bona quantumeunque po- qoidam de fratribus sibi familiariler, dicens : Et
terat consuettidine. Priroo igilur quianon, ulprius, * quid ett,Patert Vnde hrnc ptrturbatiot Et quare
duas poierat, unam saltem quandiu potuit mis- commovelur tertnitat cordit vettrit Totnt populut
sam cdebrare saugebat. Orationum quoque, e u i istiut civitatit tummo tripudh pro recuperatione w-
«on totum, reddebat Uroen cum lacrymis quod po- gorit vettri, tkut tperent, guia intonuit hodie vox
terat pensnm. Eleemosynarum vero largiiioncs mui- vettra dht detiderata in aurihut eorum, non medie-
tat per villaa suas ficri jussit, quod tamen suo criter extuttat, et vot iurbamini t Ad baec ille : Pro
successori diu sufBccre possel, ot prodem dispen- me, inquit, plaudit populut t Et hoc freqoentios
sator facienarcservari. Qoi com aodisset suum di- iterans, interrumpenlibus vocem singultibus et U -
fecluro dilectorero praecipuum, Cantuarienscro arcbi- cryrais, iis inlentus diulios siluil. E i dixit: 0 qnit
episcopum Anselmum dixisse,quia non eral episcopi ett qui pro me gaudere debtatt Ecce infirmitalt grevi
niorieniU res eccletiaiiica sibi commissas ex tolo dettntut morior; ei quid laude dignum in omni vita
dividere, sed successorii sui usibus aliqua reser- mea egi t Nec etiam nnquam tcintillulam unam fer~
vare : Deo inqoil, gratiat ego, quia mihi facuttat vorit tt amorit Dei, al dignum euet, tandin vivent
t

euppedilal lanta.qum pauperum indigentiam relevare,apprehendere potui. Haec prolixius exsequcns, viuoi
et tucctuori mto ucum hominet etiam habenti i r i - g tuam armis justitiae et pielaiis usque iu Auem pro-
ginta novot ad utqut rtdditut ttrrat copiam pottit videntissime munire non desiilil.
pnrtiart. Pauperuiu igilur, ut cceperal, inorlein ad Ingravescentc poslmoduro infirmiutis suae mole-
usque curam paiernam egit, nec tamen episcopiuin slia, venil ad euin dulcis amicus ejus Paier Ansel-
suum pauperum miseienojO pauperavit. Domus mus, ei videns eum viam uuiversae carnis quasi
siquidem fidclis disjiensator et prudens, et in prae- incipientem ingredi, facU prins pura et simplid
senli Domiui sui servis quod necessarium erat dis- conlessione, ab omnibus peccatis vice B. Petri eum
tribuit, et iu futurum qaod distribui abunde posset absolvit, et ex more sacrae unciionis oleo devoiis-
sapienler reservavit. Cujus prudentia ponlifex ve- sime livit. Commisit autem episcopus iu ejus vene-
nerandus cognila, ejus disiribuiioiiis pium deside- randas manus et se ei suos quos aggregaveral filios;
rium el discretmn exsulians Uudavil, et de inslanti ul el eum, qui de boc munrio rcccriebal, suis Deo
ejus perseveraniia in bono Deo gralias egit. Et vere predbus commenriaret, et nos, quos in hoc sapculo
laudanda erat ejus in opcribus justis perseverans relinquebat,cura pastorali vicc sua custodirel. Obor-
devotio, quia, cum Unlai esset debiliUlls ut uec tae igitur Ucrymae piis serrooiiibus Palris fluunl ab
ctiam equo insidere posset, sed vebiculo diiobus ulroque; madent flliomm ciicumstanliuin genae.
equis parato, curo ralio posccbal, de villa ari villain D Longa trahuiilur suspiria, intoleranda praecogititur
transferretur, staiiro cum illo pervenisset, memorU orbitas. Peraclo denique sacrae unciionis oflicio «h-
pauperiiui ari mentem reducebaiiir, c l roaxime prae- cedii archiepiscopus, quibusdam adverleus inriiciis
bendarioruro luorum, quorum procurationi studio- quori aliquandiu essel ille viciurus.
dus invigil.ibat. Non creriens itaque ex loto mici- At vero episcopus curo mortem poslmodum jain
stris suis, quori se absenle secundura lihitum siium adfuluraro liroeret, nec u l episcopus in donio subli-
procurali esscut, sibi vim faciens, el iufirmiiatis miorum, sed ut roonacbus et inter monachos tu
gravediue posiposiu, u l magis soliUrius quod dis- loco humiliori mori mallel, inier tnanus ministroru.m
ponehat explere potuUsel, circa vcsperain ne ab sc jussit atlolli, ct itt ecclesiatn B. Andrcae apostoli,
bominibus agnoscerclur, nobis niiraniibus, raanibus cujus vicarius erat, deferri. Ibi ergo in lacrymas
guorum super equuin lcvabaiur, c l assumplo uno gemitusqtie resoluius, orabat apostolum Dei pium,
tantum monacbo et duohus famulis sccura, ccllulas u i pie miscreretur illius, prorsus ignorantis utrum
dchilium et eoruiii etiam qui podagrico et elcpban- ad ejus ecclcsiam Jam ulterius essel redilurus; eum
tioso Unguore dissipabautur per semetipsum visita- ilaque a peccalis suis abtolveret, benedictiooe dala
hat, ei inius progrcdienset anle cubictilum corum liccnliam abeumli concedcret; iocuro illuro ct moiia-
855 • rA. 834
chos in cjas obsequium congregatos curs pervtgili i defoncto, hujus actionis obsenrtUa, sieot paolo post
custodiret. His igitur similibusve mente devots pro- in ordine soo scribeodo petebiL .
fusis, in domum inflrmorum, ut inter monachomm Qoadam auiem die postbaec congregationem c o n -
niaons spiritum redtleret, sc deferri fecit; ubi tamen venire jussit, et ut in omnium conspeclu pro omnl-
aliquando post tempore in magna cordis et eorporis bus peccatis suis corporalis ei fleret riisciplyu,
contritione supervixit. posiulavit. Sed cum hoc fratres, mnllam debililatetu
Quibtisetiam diebus, cum ei lectodecnpbcntla illius considerantes, factu borrendtim pntarent, re-
quibusdam insuretur, u l Mellingensis coenohii prio- spotiderunt boc se de Hlo quidcro facere itoo posse,
rem caeteris abbatissam praeflceret, ne, eo defuncto, de seipsis vero pro illo hocidem omiies facere velle.
locns ille sine rcgimine rentaneret, aliusve cujus Factutn esl igilur. E l ecce in sequeuti Sahbaio ve-
non interesset super locnm illum dominationem sibi nerandus Paier, vicinilate mortis oppressus, mtil-
esurparet: Qnid inquit, compeltilU me factre.
f qui tum debililari coepil; u m e n aliqua piclatis opera
ecee moriert quod uirum ptaceal Deo prortut ignoro. iuriigentibus ipsa die fleri praecepit, ei ad missan*,
Ostensa tamen jttstac rationis necessitate, et consi- qnae in capella infirmorum ipso auriienle riicebatur.
lium dautibus ex hoc rege et archiepiscopo per l i t - inietuioncm rievotissime dirigctis, cuin Evangeliuui
terarum suarum in praeseniia ejus recitaum auclo- I legeretur, ad reverenliam U n l i inysterii sese erigi
ritatcnt, asUntibis circa lectum ipsitts multis, ac- fecit. Vespere facto commutttii, ct tisque ad boram
cipiens bacutaiu pastoralem illi priori contradidit, mediae uoctis exspectans sinc voce, sed non siue
et ejusdem loci priinam abbatissam earo eonsiiluit, sensu jacuit, et dictis Ifalulinis in prxsentia ejtts ad
ipsa deinrie jtirante obcdieutiam f t subjectioiieut diem pertiiieiitibus, et omnibus Horis de S. Maria,
caiionicam episcopo et Eccleske Roffensi, et quia tuncdemum spiritutn exireiiium irahere coepiu Ta*
nec per se nec per aliutn idem coenobium subira- bula igiturde inore percussa, ipsoqtie super cilicium
berc couaretur suhjcctioni Roflcnsi. posiio, motiachi suttima cum festinalioue accur-
Deinde omni circumspectione providus, vestes ruui, Symbolo fidei practnisso psahnos liuniamquo
suas ei quaeque habebat parva et vilia induinenu cauuntes, atiimae commeiidatioiieiu iiicipiunl lacry-
usque ad caligas, utpote liber monacbus, se levigans mis et orationihus animain P.iirisegredieutcm et ad
ab omni ignominioso proprietaiis poudere, fralribus Creatorem suum revcrienleiu coitductint. Cutnque
ct egenia scienier distribuil. Annulum qitoque epi- in hac Iremenda exspectatione aliqua mora ficrci,
scopalem gestare formidans, eitm cuidam fratri sibi atque oranlibus fratribus el psaHeitlibns, ad seplua-
assiriue iiiiiiisirauit commendavit, Gutnque a qtiibtts- gesitnum nonum psalmum p*rveuluin fuisset diccnrio
dam rogaretur, ut cuidain viro religtoso abbati, circa i l l u d : Deut virtuium, contertere, rttpict dt
scilicct de Bello, qui in extpecUtione finis illius eoslo, tt vidt et viiita vineam itiam. spirilus Palris
9

apuri eum morabatur, eunidem annulum darel, re- orienle aurora de corpore egrcditur, vineatn quam
s p o u d i l : MonachuM etl; nihit tibi el annulo. ipse planlaverat, scilicet cotigregationem Ecclesiae
Erat in Anglia iu illis diebus vir magni nominiset suae, quam in studio coeleslis disciplinae nmliiplicitcr
religionis famosits, Radulfus noroine, abbas Sagii; erudicrat, custoriiae et visitaiioni nuinini Crea oris
qui infesUlione cujusdam tyranni de monasterio relinquens. Coopus autematlendentes reliciitiit, n t i -
soo expulsus, apud Palrem Anschnum, non quasi rum diciu ! videnl albescere miri camloris S|ilen-
exsul, sed compatriola maiiebat, ipsi Gondulfo no- dore, quod iiatum semper iiigmui soliti erant videre.
tissimus. Hic audiens amicutn suuin infiriuari, veuit lmpuUnt ergo eleemosynarttm largitioni, quod
ad eum jam inter infirnios dietn exspecunlera exlre- albescunt mauus; imputaiitet lacrymarum effusioiti
muin. Cumqueille post dulcia coelestis vitae colloqoia, et sanctae viuc illius, quod lotiint eliam ali.escit
accepta ultimae separalionis et abeundi licentia, corpits. Lottim iUque ctitii reverenlia dcbiii honoris
effitsis hinc inde copiosis lacrymarum fluroinibus, indumentis ponlificalibus iiidtiunt, ct in ecclesiam
usquc ad osttum doinus recedens processisset, vo- B. Andreae apostoli cum fl^tu el caulu ante ipsius
calo episcopus fralre interim eui commiseral annu- alure depoiiunt. Mittilur el sine mora qui Cantua-
lum sutim, accepit illum ab eo, et staiim subjunxit: rino architplscopo Anselmo chari sui obilum nttn-
Vocaie, inquit, abbatem. Qui vocalus rediii, et ex tiet, et ut ad exiremum auiicitiae miinus corpori ejus
preecepto cpiscopi recedentibus cunctis, tenens ma- persolvendum veuiat, roget. Qui, nuntio accepto,
nuro abbatis imniisit annulum. Qui expavescens et quatitocius Rovecestram acccdil, cl amici exsequias
atl rei noviutem obslupefaclus •: Quid etl hoc i n - debita salis veneraiione, proitt episcopalem decebat
f

quit, Domine Pater f non ett mei ordinit annntum digititatem, per omnia exscquens, eum anle a l u r e
habere; tum enim habitu monachut etti non vitn; Crocifixi ecclesiae, quam ipse a fonriamentia con-
nnde mihi re non necettaria onerari formido. Ari b.i c slruxeral, tomulavil.
episcopus: Sume, inquit, iltum; erit enim libi ne- 0 quantus inlerim monacborpm luctus, quos ipse
cestariut, et ne inobedient in recipiendo pertittat. aggregaverat! 0 quantus sanctiiiionialium flelus,
quta ixpedit ut fiat quod voto. Tunc ille satis arinii- quas ct ipsas munrio subduxcral! 0 quanttis populi
rans, et latentem bnjus rei causam prorsns igito- plaucttts, aupcr quem benedictionem suatn loties
rans, accepto annolo reccssil. Clarnit u m c n , ipso furierai! 0 quanius pauperum geniilus, quos patemo
 1

835 GUNDULFi ROFFENSiS EPJSCOPI E P I S T O L J E . 85*

affecto paverat t 0 qeanius d o l o r otnnioro, qooa A imbeciilitat mea non tufUert viderttur, me ad onmt
paslor booos annis)ain trbjtnU et ono altte qoerela ejue ttupidum ot accipere remuntem increvavit. tt
rexerat! Obiit siquidem venerandos bie PaUrocia- poti increpatUncm annuium me redpere coegtt; dein*
•o Idos Martii, Docnioiea tertia Qoadragedrna) in de non epparuit. Hisc iUc. Nos aotem q u l praeseales
qoa eanitnr Oftciom, Oculi mti tmper «d Doad- ab eo baec audivirnus, inteUexiaaos postea non
num (Peal. xxtv, 18). E i idem canUtom eai in con- pbantasiieam esse iUusioneui, quam rir aanclus in
secraliooe ipsios ot etiam per hoc Dotninos cnnciia
9 aomnis vidcrat, qoia, postroodam facios RoffensU
innoerel qttiboa aiudihi ejos v i u in praesentl ssecelo pontifex eomdem annulmn recepit, q u e m Goadui-
dediu fuiu Bene eniro ipaa die transiil de boc mnn> fbaepbKopos TiTens Rodulfo adaoc abbaii, sed fa-
do qnia secondom qaod dictnm est, ex contpunciio-
9 lare episcopo dederau
nis gratia ocoli ejos assidue utenti fnerunt ad Hsee de r i u PatrU Gonduifl ouoc qoidem pros*
Dominem. Et ldeo ul credendom est, ad retriba-
9
latios dUseruimus sed paocU antehac T e r s i b o s be-
9

llonem bonorom actnom ipsios evuUi ennt pedm
ejne de laqueo mUeriarum (Peal. xxiv, 15), quibee
abundat prcseas r i u . Fcdt aoteai tooc locaniatio-
nis Domioka) annoa miuesimos centcsiroas octavas, B
regni vcro regis Anglorum llenrici ocuri, teUtU
aalem soae plns minos octogesimas qaiatas, mona-
rotcU breriter comprebendimus. PUcuU auieam
eoa ipeea et kie soboectere; quja metrtcam Tim
presa gratiorem e^bosdam OOTUOUS e s s c Suet
igitur bU deoi, ordine sobscripto dispodU:
Tt Gunduift Pater peperit Nortkmannia mater
9 9 9

chatus ?ero quioquagesimos primes, episcopatos Mnndnm tprtvUti, ctauttrum Btcccnte petUti.
autem, oi dictum esl, Iricesimus primus. Te monacki texU vettU te rtguia rexit.
9

Rexu et erexit. nee te via praea refUxU.

Aliqoanto post ebitom Palris nostri elapao tempo-
Primo Beccentet juvitti. pott Cadomenut.
re coVpil arehfepUcopes Ansdmos tracure qoesa
Bunc mare trantitti. Lanfraneo comptecuitti.
9

lo loco ejes posset episcopem snbstitoere. E l ba-

Summo doetorum doctorum pracipuorum.
bens eonsHiem, qood sicol credtmos de T o l i u Dd
Hoc donante datnm rexuti pontifUatum.
prodiit, de qoo seperios diximus, yenerandom R a -
Templum fundatti. donU ttlud decoratti.
dulfom abbatem Sagii, faveoUbos omnibos, sd epi-
Tu coUegitti monuckot. quot kie potuitti.
soopatam Roocnsem e l e g i t , et dectnm ex more, ls>
Tn Pater iilorum vixitti. tn poputorum.
taotibos concUs, ejusdem lod peotblcem devote
Te tam majoret quum ditexere minoret.
consecraTit. Qui factus episcopos, tunc primuro
9
Tu peceatorum tolamen. tu miterorum.
intdlexil qoam in se baberel signiflcanliam ilhi
Pauperibue largut vivebat et tibi parcut.
occolu annoli datio, quero Gundulfus adhoc T i T c n s C
9

Orando fUbat. tutpiria longa trakebat.

aiterl negatetn dbi speciaiiler desigoavit. Uode a p -
Dnm eic tuaebat. mUtat ceUbrare telebat.
parere T i d e t u r iUum tmsdcnUam in T I U soa
Te prope multarum ctvcavit font Uerpnarum.
babeisse quis posi eum In loeo soo ponlifldo debe-
AnU diem mortU dotor advenient ttbi fortU.
rel soblimarL Sed el bic Radolfos cnm fere sex
Anno dante moram. pottremam traxU ad korem.
aoois Roflensem rexUset Ecdosiam, defuncto An-
sdmo ad archiepiscopalom iraosUtu*, Ernulfnm, r i - Te mort bit quarta tulit Idue MartU adorta.
9

rom laoue digoissimom et scieniia lilterali et reli- Yerdbas ergo et prosa venerabUis Patris neslri
gioee diu probatom, oUm quidem priorem Canlua- vium posteris ad exetnpluiu vivendi transmillimos;
riensem sed tonc ahbatem Borgensein p o s t se 9 et si qoanu gesserit non quanu debuimus dicundi
coosUtuit episcopum. Qui omni f a T o r e a s u i s rece- venosuu depinxinius, fecimos lamen aUena polius
p t u s , i p s o dic decUonis soae dixil n o b i s : Scitbam
9 petiUone qoam nosira praesumpUooe quod potui-
inquit, fratrtt. ante paucot diee me licet indignum mus, ad Uudcm et bonorem illius, qui ei ei qood
ad ceUitudincm kujue ordinU in proximo promoven- fecit faccre et nobis quod scripsimos coneessit scri-
dnm. Appamit enim miki dormUnti. cnm adkuc bere, qui vivit et regnat in saecuU sascutoruin.
eeeem in loco meo Pater Guudulfut. annulum magni Amen.
9

peuderit miki oftrene. Cumque ad gravedinem iptiue

GUNDULFI EPISTOLiE DUiE.

EPISTOLA PIUMA.
Ad monackot Beccenut. — Vt non tritttntur de erepto eibi abbaU Anutmo.
(Vide supra inter epistolas Anselmi, lib. iu, ep. 5, hujus volumiaU col. 17.)
EPISTOLA H.
Ad Anulmum Lugduni degentem.— Vt ecctetiam Cantuarientem multimodit tribulationibue
prafuntia tua relevet.
(Yide supra in Eadroeri Hitt. nov. !ib. iv, col. 455.)
 fnifo Domiu ncviu.

PHILIPPUS I FRANCORUM REX

NOTITIA HISTORICA.
(Jfisfdr* IUUrairt de la Frauce. tom. I X , p. 584.)

PbUippe. I " , r o i de Fraocc, qoi ayant ete eon- oo t n e m e l*en ddivrer entierement. Avant apprUqoe
A

uee e n 1059, du vivant de aon p e r e lienri 1 - , aa taatd e U i t alteree et qoe le lieo de ton exil n V
a apres lui }usqu'au vingt-neuvieme de julllet U i t pas propre a la reublir, i l le preare de ae retirer
l i u B , terme de aa vie, n ' e U i t rieo moins qu'ua dana a e a E u u , car Lyon n*en faisail paaencore

R rince leitre, quoiqu i l eui de reloqoeoce e l qo*U

U toigneux de faire eludier Ke prince Louis ton fllt, F
arlie, et raasnre qu*il y recevra dea marquea de
affecUon qu'il Ittt porlaii. M. de la Corue de Sainle-
connu dans rbiaioire sous le nom de Loufit le Gros. Palaye, dans le conrt de ses>oyaget liileraires en
Mais divers m o n o m e n U qa*on a tous son nom, ei l u l i e , a decooverl une autre lettre ibi itieiue prince
qoelqties anires qoi le cpncernent personnellemeni, ii renipcreor lleori IV, laquelle couimence par ce
noos engagcnt a dire ict un mot de loi, nour faire m o t : Philipput.
connaltre ces monumenu comme uUles k rbiatoire. On noos a conserve le terment solennei qoe ce
Enire ceox dela premiere dasse, II y a trois lel- prince ftt de quiiier saut reiour Bertrade sa concu-
tres de ce prbice: l une, qoi ett U premiere en d a u , b i o c I I le p r e U ie tecond de oeccmbre 1104, enlre
%

k Bernard, abbd de MarmouUer, ei Paulrc k taini les maint de Lambert, dveque tPArras, qui avait eie
Anselme, arcbeveque de Cantorberi. La premiere est nomme a cet e f l c l . Bertrade fut obligee d'en faire
eTaulaol plos iinportante q o ' d U contlent plos de a a u n t : et son senueui s e trouve a la suite de ccbji
t r a i u des bons seotimenis de ce prince, malgrd U du roi Phibppc.
•ie volnptueiise q u l i menait atora. II debuiepar II y a de ce prince im autre acte public qui
avooer ae p i e o x abbd qn*U avait aoovent use de flrme rabrogaUon qu EUenne, comte de Cbartres,
9

mauvais traitemenu a soo egard, et q o l l avait ne- B avait faiie de U pernicieuse couiume qifon avait de
gligc iosqo*ici a lui en faire une satisfaction conve- piuer la maUon episcopale ei touies ses depeadsn-
nable, ses pecbes en etant U cause c i de grandes ces dct que it tiege de cetie Eglite venait a vaquer.
affaires l*en ayani d^tournd, qooiqoli col toojours Cet acte, qui fut fait en rannee 1105, a U priere
aimd et coosiuere aon monastere au-dessns de toua d Tvet de Chartrea, esl sur loui interessant par le
v

les autres. Apret cei aveu i l conjore Bcrnard el d e u i l ob i l enlre de lout ce qu*on pillait en cette
loute ta communaute de prier i n t U m r o e n i pour l u i , occasion. L'oo n'epargnait non-seuUmeni ni meu-
ct lui donne comniission de reformcr rabbaye de bles, ni bestiaux, ni provUioos, mais encore ni les
Farmouticrt, ou i l s c u i t jglisse des detordret scan- viires, ni U plomb, ni U fer, ni les pierres.
daieox. Peu de teuips apres, le rocme prince cbar- Quanl aox mouumenls qui conceruenfU per-
gea Bernard de reudre le roeoie tervice a celU de sonne du roi Philippe, c'est-a-dire qui trajtenl ex-
Sajoi-Magldre a ParU. Cctte derniere commkssion pressement de 1'histoire de ta vie, ou de ton regne,
csi en d a l e du moU de fevrier 1095; e i i'on v o i l noos n'avont aoe trois peUtes nieces de vers, qai
par la qoe U Ulire, qoi n*est point d a t e e , U pre- sont autant d*epiUpbes consacreet a sa memoire.
ceda de qodque temps. Doro Mabillon en ayanl La premiere en cinq grands vers ne conUent que la
trouv^ rorigiual d a u s le cbartrier de Marmoutier, la d a u de sa mort, encore exprimce d'une manicre
fll graver d a n s s a Diptomatiqne. pour servir de roo- assex obscure. La seconde coniposee de dix vert
o c i e du caraciere en r u s a g e du xi« s i e d e , et l*a elegitques, le fait descendre des andens Troyeim,
reimpriroee depuis dans ie corps de ses Annates. et le represente comme un prince bien f a i t , puis-
La. lettre a saint Ansdme e s t courte, mais bien sant, belliqueux, bon poiitique, qui avait de U pietd,
ccrilc a tous egards. Elle fait parUe do recoeil de de la douceur, de lcloqueiice, de ragrement en ses
c

rdles de cet arcneveque, a q u i elle fut envoyee lort discours el ses inanieres. Enfiii U iroisieine, de
de son sccond exil a Lyon, cn 4104. Pbiiippe l u i douze arauds vers, sant eittrcr dans un si graud
marque rextreme part qu'il prenait a set pemet el d e u i l , fait assez bien dans les six premiers vers le
lui olfre sa protection, t i e b e peut les lui adoucir, caraciere de Philippe.

PHILEPPI I REGIS
EPlSTOLiE ET DIPLOMATA.

I. venerabili Majoris Monasterii abhati, omnique con-

PniUppi regit epittota ad Bernardum. Majorit Jfo- gregalioni sibi commissae, sahilem.
natterii akbatem. — It perdititeimot Farentit Quamvis sanctiutein veslraiu iu multis me exas-
partkenonit moret reformet. hortatur. peias*e cogiioverim, lamen volo vobis maoifestum
(MASILL. Annat. Bened.. V, 511.) este, ecclesiam vcstiam super omnes alias monasii-
PniLrms, Dei gruiia Fmiicoruin rcx BF.SNARIK),
v ci ordinis ecdesias dilexisse, ct orocl* r bumiliiaicir
ajp, PUIUPPI 1 FRANCOKUM REGIS 8M
ct potienUam T e s t r a m a m o d o d i l i g e n d a m ordlnit r d i g i o n e , ilein t e r o exterioruan
Yerum quia multit et megnit praepeditns negotiit, ocpopulatione, nt pauci fratret, qui adbuc ibi re-
peccstit mds, fateor, exigentihus, vestra sanctiuU manteranl, de rebut ecdesite, prout mooacbot do-
satisfacere neglexi, nune obnixe deprecor, n| me, cet, sosteouri non valerent, et jam pene ad taecu-
lariutem redacii, unutquisqoe de proprio soo, proot
licet immeritura, deinceps in orationibus r e t t r i t sus-
cipiatit, qualenus per eas in praesenti et l n futuro poterat, cura magna necesslute et ordinis irans-
merear aujuvari. Confido enim quod magnam apud gressione tibi procorabal. De bac ergo desoiatione
Deum babent fldnciam. Nunc hjitur sequendo resU- cum supra dicto abbau Haimonerationem pooentes,
gia praedecessorum nostronim, monasteriom sanctae cum te excosare non posset, et per negUgeniiam
Mariae scmper virginis sancticque Farae, in quo ex suam omnbi baec accidisse cognotceret, assensione
infirmitate et incuria inbabiUnUum omnis reiigio et ejusdem et tupplicationo fratrum loci ipsiut babi-
inonasUcus ordo penitus ett annullatut, et (qood Utorum, adraonitione quoqoe opiimatumootlrorom,
miserabilios est) prostibulum factum esse cotidole- et soggetUone quorumdam religiosorum Tirorom,
mus, pro salute animae meae per praeaentem cbar- boc coosilium salubre reperiraas,utecdesiam ipsam
tam in cellain vobis jure perpetuo potsidendum in manus ordinate et monattice vivenUura, abbatit,
iradiniut, coiicedimu*, ei aucloriute regia conflr- g T i d e l l c e l Bernardi e t monacborum Sancti MarUni
m a m u t : quatetiutper tanctilatit vestrae prudenliam, Majoris Monatlerii, ad resiaurandom traderemus.
et oraUontim vestrarnm intunliam ordo roonasticut quod etleciinus pro redempUoue animae noslrar, e t c
ibidem reformetur; et Eccietia D d , qoae bactenus, Actumest boc Paridus publice in aula regia,
prob d d o r I adulterints foedata est complexibus , corain subtcriptit testibus, anno ab Inc. Domini
et Unto lempore a servitio Dei privata esl, cum ec- 1093, indict. i , epacu xxvi, x Kat. Martii, regnante
clesiae Testrae fllUs de ralle lacrymarum ascendere, Pbilippo rege, anno ordinaUonis suae Xxxvi.
etcaniicum graduum se canUre congratuletar. Con- (His lilleris apposita sunt tigna ipdut Philippt
forumini iUque in Domino nibil btedUntes, sden- regi^, Ur&ionis Sirvanecleiisis eptscopi; Hogonis fra-
tesquc aaxilium meum T o b i s in naUo defuturura. t r i t Philippi regis, Widonit dtpifen regis, Adelel-
Yalcte. ( I ) mi conslabolarii regis, Simonit de Nielfo, Goid ini
regis camberlarii, Uaulerti camberlarii regis, W i l -
II. lelmi camberlarii regtnae, et Harduihi cainberbrii
Philippi regi$ epi$tola ed eumdem. — Itli monatte- reginae, et alioruro. Ex monachis buic sanctioni
rium S. Magtorii Pari$ien$i$ commiltU in nulio- pneseuies fuerunt Bilgodne, qui fuit Sucuiouum
rem $tatum reetUucndum. emuopue et Andreae frater ejue, Botbertue Purwcn-
$tt prior $upra dicti casnobii, et Botbertue de Caetetla
(MABILL. ubi tapre, p. 3 1 6 . ) 9

v _ . , ' ,/ . t . qui fuit dapifer $upra $cripti regi$ Philipfu Huber-

r

Notam d t omnibus babere nos capdlam domiiii- C ia^tiarme $crip$itet $ub$cjip$it.)

cam, in honore beaii Bartbolomaei apostoU et beaU
Wl.
Maglorii cotifessoris construcum, s i u m i n Parisio-
Philippi regi$ epietola ad S. An$etmum Lugduni
rura civiute j u x u aulam regiara, quae bactenus a
exutantem. — Ut Galtiam, wi$itare dignetur.
propriis abbatibus non U r a gubernau q o a m deso-
(Yide tupra inter cpistolas Aosdmi, lib. iv, ep.
l a u T i d e b a t o r , maxime tempore Haimonis abbatis,
50, htijus touti col. 230.)
per cttjus incuriam i n U n t u m annibilau erat primo
( I ) Vide Ironis epistolam 70, ad Galterium Meldensem eplscopum

JURAMENTUM PHILIPPI
REGIS FRANCORUM

Quo Bertradam pellieem. jnbenie ponlifUe Romano 9 ee dimiuurum poUicetur.

(LABB., Concil., X , 6 5 8 . )

c Audiat, tu Lamberle, Atrebalensit episcope, c mutuum coUoqulum et contoberoiom, nisi sob

t qtti bic aposlolica vice fongeris : aodiant archi-
i episcopi, et praesenles episcopi, qnod ego Philip-
< pus, rex Francorum, peccatum et consueiudinem
c carnaHs ct illicilae copulae quam hacienus cum
c Bertradaexercui, ultcrius non exercebo : sed pec-
i catum istud et flagilium peniios et dne omni
i rctractaiione abjnro. Cum cadem quoque femina
c testimoido personarum minime suspecUrom, non
c babebo. Haec o m n i a , sicot litterae papai dicunt ct
c TOS inlelUgitis,sine omnimalo Ingenioobserrabo.
c Sic me Deus adjuvet, et htec sacrosancU Jeto
c ChritU ETtngelia. >
Simililer et Bertrada cum excommnntcallonit
vinculo s o l T e r e t o r , tacUs sacrosanctis ETanqdiia iii
•41 DIPIJ IATA.
persona soa hoe idera joravit sacramenlum..
Aciuni Parisius in prssentia doraini Daimberii
SenonensU, et Radutfi TurouensU, arcbiepUcopo-
rura; doraini quoque Ivonls Carnotensia episcopi,
Hurabaldi Antissiodorensis episcopi, Joannia Aure-
lianensis episcopi, GuaionU Parisiensis episcopi,
Manasse MeldensU episcopi, Baldrici Novioraensit
episcopi, Laraberli Atrebatensis episcopi, Uumberti
gilvaneciensis episcopi : abbatom quoque, Adae
ParisiensU, Olrici sirailiter ParUiensis, Hainaldi de anno sexto.
PHILIPPI REGIS
DIPLOMATA DUO.
l.
Sigiltum Pkilippi rtait dt Sancto Gtrmano. — Ad
augmentum fundaltonit cellat S. Germani in Laia
nova eoncedit pradia.
(Anno 4072.)
I M A I T E H E , ampL Cottect.. I , 400, ex cbartario Co-
luinbensi.]
i u nomine sanclae et individuae TriuiUifs, PatrU
videiicet, et F i l i i , et Spiritos sancti. Amen.
Ego PHILIPPUS gralia Dei Francornm rex. Notifi-
cari volo lira praesentibus quara aetali posterornm,
quaienus avua nosler Robertus rcx in honore Dei et
Sancti Germani apud siivam quae Laia vocattir,
quoddam construxerunt roonaslerium , adhibitis
necessariis ibidero servientium fratrum. Pater vcro
meus, videlicet rex Heuricus, qui post eum Galliae
rexit imperiuin, concessU omnibus qua ille dederai,
plura tribuendo locum amplificavit. Ego igitur, ut
essero parliceps lanti beneficii, supradicto rooua-
slerio et monacbis tkilumbensibus eodem in loco
Deo famuUntibus, dedi omnem dccimam vini et
annonae roeae, quae pertinent ad celUrium vel grana-
riutn PUsiaci, videlicet de Tr#/, et de Ckarla vana
et de ipso Pissiaco; decimam etiam Alvcrt vini et
annonae et leguminum, ct avenae undecumque siu
Similiter dedi omnem decimam annonae meae et
aveuae, leguminum de Aquilina, et omuium cremen-
torom meorum, quae facU fuerunt in ea. Molendi-
num etiam FilUli-curtU dedi et lerram Gaudme.
Brancas etiam de Laia quantum necesse fuerit ad
focum monacborum, necnon ct mortuum lucttm
quantum sufficil ad usum mouachorum, et hospiioni
suorom, et pasluram loUni pecoribus monachoruro,
et etiam bospitum suorum. Dedi eliam vivutn ne-
roos quantum fuerit necessarium ad aediflcia mona-
chorum, vel nova facienda vei reparanda. Gaute-
rium qooque quemdain ( i ) collihertum meuro, et
oronem ejus posleritatem, et apud Bivoldicortem
quinque hospites praedicto loco beali Germani con-
(2) Coiliberli nec servi erant nec liberi, sed me-
dtum quemdaro inter utrosque sutum tenebanl, ita
PATROL. C L I X .
811
Prato sancti Germani Parisiensis, Rainoldi nihilo
minus Stampensis : archidiaconorum cliam qoam-
pluriura, et bonorabilium clericorum, et Uicorum,
non parva multitudiue inibi consislentium.
Taliter iUque ex aposlolicse sedis auctoriUU reiu-
corporatns esl Philippus r e i Francorum sanctae ca-
tholicae Ecclesiae mairi suae iv Nonas Decembris,
indiclione x m , annoauiem Dei Cbristi 1104, pon-
tificante vero in scde Roinana Pascbali papa U ,
tuli. E l no memoria delcretor hujus bcneficii, iiile-
ras inde fleri praccepi, quas ipse propria manu flr-
mavi. Testes supradictae dationis subtilulari prae-
cepi. Cousideraiis vero quod de die in diem in plu-
ribus hominum refrigescit cbariUs et abundat iniqui-
u s , baec omnia in sigilli inci praesidio et luilione
aubscribi feci, ut qui post nos venerint, sciaot quae
pro anioue meae, et antecessorum meorum redem-
pUone roonacbis Columbensihus Deo et sancto Ger-
wano servientihus conccssi vei dedi.
Actum publicc Parisius x u Kalendas Junii, re-
gnante rege Philippo, x m regni sui anuo.
S. GoiflVedi Parisiensis episcopi.
S. Hugonis comitis MellcntL
S. SimonU de Montelbrti.
S. Guidonis de Monle-Leherii.
S. HngooU de Puieolo.
S. Ivonis comilis.
S. Willelrai Albani. »
S. Gauurii.
S. Garnerii.
9
S. Froroondi fratris ejus.
S. GoUfredi filii Nivardi.
S. Nizardi fratris ejus.
S. Hugonis filii Gauterii dc Pissiaco.
S. Walterii infantis fralris ejus.
II.
Philipput 1 rex Francorum jubet bona epitcoporum
Carnuttntium defunctorum intacta tervari.
(Anno 1105.)
[ACOERV, Spicil. I I I , 2 9 6 . ]
In nomine sanctse et individuae Trinitatis, Aroc
Phiiippus Dei gralia Francorum rcx.
Noiuin ficri volumus universis in Regno Franco-
rum perfutura tcmpora successuris, qund domnus
Ivo sanctae Carnotcnsis Ecclesiu: venerabilis cpisco-
pus humili devotione ceUitudinem nostrae serenitatis
adieril, obnixe deprecans ut pravam consuetudincm
tamen ut propius ad servos quam ad liberos ac:e-
derent.
27
sis rniLiPM i raANc. ftCGis EPlTAPiHUJI TAIPLEX. MJ
I D fleroibes epiteopatiboa ejusdero Eccledae a comtte A fennm, oves, et boves, et caetera animalia, oeaaUqee
Heurico cognomiue Stephano, et Adda oxore ejes, reliqua laoedia, quae confregau, vel coUecU fne-
coiiceatiooe lilioruni suorum WiUeUoi, Theobatdi, rint, tive in urbe, tive cxtra nrbem, aate ebitum,
Odonn, StepbanL remUtam et liberlaiera praedictU v d disccssam episcopi cujuslibet, b t u c U manere
domiees et rcbus ia eisdem colleclis a praedictit co- firmamns: UUs profutura quibut cmiseopes rescr-
mitibut donatam conccderemus, ct notlra pragma- vare, v d donare, seu per te, seu pcr oeconomum
tica sanciioue firroaremus. tuuro decreverit, ut majores personae Ecdesiae, d id
Cujut pio detiderio assenlientes, et aequissimae episcopo aliqua occadone praevento facere noo U-
postuUtioui aurem inciinantes, secnndam lenorem cuerit. Coacedimus etUra ut exacUo, quae defuuctis
scripti, quod de pncdictis rebus praetaxati comites episcopis, v d discedentibus fieri solet in servientcs
fieri decreveruni, nostrae majestaus auctoritate res episcopi v d rusticos, de ccetero numquam fiat.
praetaxatas a prava consueludine lUieramus, doroom Ifeec omnia sicut a pnedicUs comitibus coocessum
scilicet, et dorous ejusdein ferrum, plumbum, v l - est et flrmatum, et not, ut praedictum est, cooccdi-
trum, iignum, lapides, caeleramque supellectilem, mus, et per pragmaticam sanciionem^itostram fir-
scilicet tabulas, scamtia, scabella , vasa vinaria, le- mamos teslificante [leetificaio] cbaractere nostri
ctos, necnon coquinaset borrea, granaria, cellaria, R nominis, el sigilto nostrae majetutis.
lorcularia, furnos, furnorumque domos, sive in Philippus Dei gratia Francorum rcx.
urbe, sive extra urbem, silvas ut non vendantur, nee Acluin et confirniatum Parit. anno Dominicas I n -
saccidantur, nec dentur; annonam quoque, viiium. carnattonis!!05, anno vero regni nostri XLVI.

PfUUPPI i REGIS
EPITAPHIUM TRIPLEX.
(Docnetim, Hitioru* Francorum Scriptorat. tom. I V , 1 6 7 . )

1. C Augosti lerais conscendit in aetra KalendJs,

Ex octeri libro m$. D. Atcx. Petavii $enatori$ P a r i -
$ien$i$.
Septem milleno cenluro simul adde resecto,
Tuncque scies atinum, Regem subiisse PhiUppum
Ingressum mortis dirae nuUi renuentit,
Augusto qnartat Orbi siguante Calendat,
l n feria d i c u Sylvettri dobmate quaru.
U.
Ex olio ejusdem domini Petovii codice.
Francorura summus latet hac leUure Philippus,
Rex fuit hic magni progenies Priami.
Corpore procerus, vuitu stdUnte serenus
Imperio species congrua Romuleo.
Strenuus in bellis, regni defensor aviU,
Sollers coiisilio, providus eloquio.
Insignis pietate, truds coerdtor irae,
YerbU jocundos, moribut et pUddos.
Annit tceptra novem vigies et bis agens.
Ul.
Rex foeram praedivet opura, linguaque ditertus,
Progenies regutn, virtulc potens, genus altum.
Cloria magna mihi, qua tenditur aemuU virtus.
Hac lumuUtus bumo nalurae debita solvi,
Ac cinis in cinerein sensi daius ecce quid essem.
Heusl quid honor, quid opes, quid gloria, qutdva
[potesusT
Ast petii, Benedicte, tuam specialiua aedero,
iEtneream concede rogo predbus mibi sedem.
Julius exactis dum lucibus iret ad assem,
Spiritus Augusus cessit meus anU Kalendas.
Qui legU baec, merium roinui roihi Jodids iram
Exige, sed precibos faveu h i t , Christe Rederoptor>
 AHHO D O W K I MCIX

SANCTUS HIJGO
ABBAS CLUiSIACENSIS

VITA SANCTI HUGONIS

(DOLLAKD., April. (. I I I , d. 29)

COMMENTARIUS PRJ2VIUS
omnia repdamus, ibidem inveniet curiosos lcctor:
| 1. Deccssorcs ejns, a*ta$. discipuli, amiei memo-
addimos tamen eloginm, quod nobis Chronologia
rubiles.
abbatum Cluniaccnsium o f l e r l : i llic non solura
I . Primam ordinis Cluniacensis sedcm el incuna- carnis sedetiam mentis nobilitate couspicutis cxsti-
bula, atqoc omnium ejusdcm instituti coenobiorum t i l , ac locum islum (Chmiaciim iutclligc) super
caput, ad 13 Januarii in Viia B. Bernonis descri- omnes antecessores suos adificiis, ornamculis, pos-
psirous. Fuil is abbaium Cluniacensium primus, et scssionibus, monasteriis, cellis, ultra quara crcdi
atitequam Cluniacum conderel, Gigniaci et coenobii potest, usquequaque lide et industria sua amplht\il.
Balmensis, sub cujus fundatore S. Eulicio lirouem Qui cum esset omnium virtutum cxerciiiis dcccnler
dlae monaslicac egerai, sanclissimus archiraandriu. omatus, monasticae rcligionis ordiucin laxius dif-
Ulum anno Domiui 926 vita funcium S. Odo excepit, fluenlem provideutiae manit restrictius coarclavil,
nobilis Francos, ex canonico S. Martini Turonensis geroinasque missas, ttuam scilicct pro fratribus de-
monacltus el abbas primum Tutellensis; faclus. Cui fnnctis, aliam vero pro vivis in duohtts oratoriisa se
Ayinardus succcssit, alio eoque vario apudscriptores coeslructis quotidic cantari conslituit; clceraosynis
iio uine Eymardus, Ademarus et Ademardits vocila- vero supra omnes nostri teroporis honiincs ila scm-
lus, eximius sanctae sintplicitatis ac innocenliae cul- per fuit jntentus, u l illius Ecclesiastici verbi scntcntia
tor, hoc infelix quod anno 934 videndi facultatero B digne sibi congruere judicetur, qtia diciiur : Elee-
ambdt, quare suapte sponic digniiatem a se abdi- mosyuas ittius enarrabit omnis Ecclesia sanctorum
caos, illam S. Majolo cessit; qul nobili adroodum (Eccti. xxxi, 11). Hic a Deo nobis donatos diu ad
loco in provincia nattis Valenliolae, priino Matisco- profeclum bujus loci vivere permissus cst, grcgcnt-
riensis Ecclcsiae archidiaconus fuit, vitamque landem que sihi creditum vefhis pariier ei cxcmplis c r u -
cum morte commutavit anno Doroini 994. De mortuo diens, mullipliciter augmcnUvit; landemque scnio
suffectus S. Odilo, de Mercettr diclus, Beraldi I , confectus, i u Kalend. Maii in hebdomada paschali,
cognomenlo Magni, Domini de Mercorio in Arvernis sancio stnu quievtt. i llaec inde.
etGerbergae fllius. Post cujus felicem adsuperos tran- 2. Anntts S. Hugonis naialis, cx anno obiius et
situm, qui inannuml04)iiicidil,S. Hugo, dequo hic acu tuoc aetate definieudus esl. Obiit scilicct, ut
agimus,ad abbatiaeClnniacensis clavum sedere coe- scriptorcs vitae tradunl, annum agens aetalis octo-
p l t ; de qoonon pauca virorum iusignium testiiuoiiia gesiraum quinlum, octavo die postquain e v i u S.
bibliotbeca Cluniacensis colligil; ex qua utdelihemus Ansclmus migravii, quem cum ad 21 Aprilis circa
aliqua, primum aucioris vitae S. Arnulpbi episcopi Pascha anni 1109 obiisse ostenderimus, neccssum est
Suessionensis hujusroodi esto : i Fuit corpore et naulera S. Hugonis in annum Chrisii 1024 incidisse.
auimo casthsimus, cleemosynis et orationi jugilcr C Natnm igilur S. Hugonein anno Christi 1024 dici-
intentus et addictus; mouaslicae disciplinx cusios et mus. Anno 1039, aeutis xv, apud Cluniacenses S.
promotor insiauiissimus, perfectorum monacborum Benedicti insiitulum amplexus, sub S. Odilone tunc
ct personarom ccclcsiaslico cnllui idonearuin nutri- abbale roonasticam v i u m i n i i i ; decimo posi, aeutis
tor perpeiuns, taiicix Erclesix procurator el propa- scilicet xxv, Chnsti autem 1049, eidem vita funcio
gator inire fer^ens. i Uoc auicm Sigcbcrii Gembla- in ahbaiiales infulas successor renuntiatus, eo in
cenais ad aunont 1087 : c llugoabb:* Ciuniicensis, munere rdiquaro viiam posuit, scilicet annos sexa-
pietate insignis, discrctionc praecipuus, sanctilate ginU, additis oclo diebus ac duol us mensibus, ut
et religione darus habetur. > Plura his simili.i, nc scribitur in fine Vitae secoodae; loogoro sancta
 «47 S. IIUGONIS ABBATIS CLU.MAC. S 4 S
digniUilis tempns, et multis, quos praeceptis reli- A 3. Pontifices, qui sub lauto magistro viri»#icm
eiosae vilae imbuif, admodum salutare. Nam e schola compararuut, quae eos primum ad sacram purpnram,
ejus episcopi, cardinales, ponliflces, Tiriqtieob vitae deinde ad sttum ecclesiasticae dignitatis apicem cvc-
sanctimoniam sacro cuitu insignes prodiere. Clunta- x i i , Urbanus U et Gregorius VII sunl : ille ex cano-
censes quippe coelitum cboris insertos B. Morandum nico regulari ordiitis S. Augusltni,qucm in Romane
et S. Udalricum illi debent; quorum ille 5 Junii Latcranensi monasterio professus fuerat, arctius
apud eos, bic vero 10 Julii colitur, adroissusab ipso vivendi institolum qujerens, monachum iu c o B n o b i o
S. Hugone ad monasticum hatitum, cum Geraldo S. TriniUlis Cavensi induit; indeque profectus Tn
cpiscopo postca Ostiensi faclo : De quibus ista Galliaro, inler Cluniacenses,sanclo piimumOdilooi,
Chronicon Cluniacense : c Iste Geraldus fuit Balis- ac deinde successori ejus S. Ilugoni erudiendum se
ponends civitatis scholasticus, et rogalus a S. U l - dedit, a Gregorio VII, quicuro in Ctuniaco, dum
darico adiit Bomanam urbcro curo pr«ediclo Ulda- uterque monachus adhuc cral, sanctam familiarita-
rico, el oblenia absolutione suoruro peccatorum, lem contraxerat, cardinalilia purporedonatus; anno
exploratorcs vinulum veuerunt aJ S. Ilitgonem, et Undem 1088, n n i v e r s a e Ecclcsuc rcctor, S. l e t r i
sub ipso in Cluniacensi monasterio secundam rege pontificiaro calhedram ascendiL Hic vero, id est
nerationem snsceperunt. Ipse vero Geraldus eral B GregoriusVII.IlilJebrandusantcponlificatum dictus.
sapienlia, consilio ac morum gravitate iusignitcr ex coenobii Cluniaceitsis priore, a NicoJao U in car-
praepollens, non post multos annos roajor prior con- flinalium coilegium allectus, et anno 1073 unanimi
stitutus, ac poslmodnm jubente apostolicas sedis Palruro conscnsu cum insigni Ecclesiae ettiolumento
praesule Gregorio scilicet V I I , Osliensis Ecclesiae pontifex enuulialus, taitia virtute ac viiae sanctiino-
pontificalu sublimalur. Cujus sedis curam rexit cum nia effulsit ul nomine exinde sanclororo faslis i u -
suroma sollicitudine credilaeque sibi negotialionis scriplo C U I I I iisJem et sacrum cullum obtiiieai.Multae
talentum Doinino suo curo duplicaia reporlans usura, ejusadS. Hugonem toro. XXVI Couciliorumepistolae
meruit auilire : Euge, serve bone et fidelis, intra in exstant; naro illa in terapesUte, quam perpeiuo
'gaudium Domini tui (Matth. xxv, 21). Sancturo quo- dissidio adversus Gregorium el Ecclesiara Henri-
que Uldaricuro, divinis roagttiflcum cxerciliis, S. cus III iroperator concilarat, opportunus pontifid
Hugo abbas ad sacerdotale prorooveri fecil oflicium, conJiiiarius fuil, et arduis in coinroune r d Chri-
sibique con$lituil Capellanum et consiliarium, et sliana? erooluroentum tractandis negoliis praefectus;
quia sciebat eum virlute ac sapientia toioro esse i n quibus qoantopere pontifex desideraret ejns ope-
compositom, suo eliam gregi apud iiluni coufessionis ram, quamque necessariain eaitt haberet, Ep. 6%
praeparaviladiluro. Unde accedebanl ad eum lara 0 Ub. I , exprimil: c Proinde, inquiens, uoscat r d g i o
senea quam juvenes, diversis passiouibtis laboranles, veslra, quoniam qui denegalam nobis praesentiam
Unto sincerius quaulo securiiis conscicnUas suas veslram hactenus cum admiraiione susUnuimos,
illi aperientes.Ipse vero cura suinma charitaieomnea deinceps sine multa anxieUte et raentis perlitrbatiooe
tuscipiebal, et more sapientissimi medici congrois ferre non possumus. Memiuisse enim debelis quot et
quousque pcenitentiae reutediis curabal. Iste vero & quanla negotia in>estra roanu et confralris uoslri
Uldaricus, ex iilustri prosapia Bauiiariorum Ralis- Giraldi Osiiensis episcopi posuerimos, quae propter
ponae civitatis procreatus, velul lucifer inter caetera absentiam vestraro aul neglecta pereunl aut compe-
poli sidera, sic inler cognailonis suae relucebat no- tentem flneui babere non possunt. Quoniam cum
bile steraraa. Caetera ejtts virtuiura merila ct raira- praefatum episcopum iu scrvitio S. Pelri ultra mou-
tula iu libro gesiorura ejus habeittur, festivitas seu les ad regem roisimus, vos venturum aeslimabaraus.
ipsius solemnitas apud nos agilur decima dic mensis Quapropter, elsi coromoii, dilcctionetn veslram
Julii. i Haec de Geraldo episcopo saneioque Udalrico. inlimo coromonerous afleclu, ut nos in multis et
B. Morandi Vita brcvis, suo tempore danda exslat roagnis angusliis posilos quanlocius visiUre cure-
in fiibliolheca Cluniaccnsi, col. 501 ct sequenlibus. ^ tis, > etc. lta ad eutn praeter multa ejusmodi alia
His accensendi sunt illustres quoque ex cadera pontifex ; cujus quae difficillima erant cum Henrico
schola viri Goderanus episcopus Xanlonensis, Du- modo meroorato negolia sic traclavit ut periculosa
rannus archiepiscopus Toiosanus, et Hugo dux Bur- ad tempus tempestale liberaril pontiflccm; et Hcn-
gundiae; quoruin postremus, Roberti I I , Burgundire ricum, solulum quo tenebatur anathematis vinculo,
ducis, ex Henrico ejus filio nepos, sanctioris vitae Ecclesiae amicum fecerit.
incenstts desiderio, transcripto Odoni fralri ducaiu, 4. Arcta ei necessiludo cum B. Petro Damiano
ei scilicet, qui Cislercium paulo posl funJavit, in intcrcesstt, cujus litteras aliquot ad eum missas
Chiniaco sub S. Hugone monacbum induit, postquc Bibliothcca Clnui;iccnsis colligil. Fuit aulem S. Pe-
tres ibidem sauctseacseverae viiae anuos diem obiit, Irus Damianus in Cluniaco, ibique S. Hugonis re-
annoCbristi 1097, ctijus apuJ Cluniacenscs scpulcro latu lerribilia isia exempla didicit, quae refeninlur
hoc epilaphium inscriplum legitur : Uic requiacit in epistola 15, lib. u ; et eodcm horlatore Vitain
rircelebranda* memorice. magnm saculi con:einptor, B. OJilonis conscripsit; ita enim Damianus loquitur
Jlugo aux llurgundicc, monachu* Cluniacentis. vostca in cjus prologo :* t Ilugo, Cluniaccusis raouasterii
sacerdos. rcctor ct spiritualis militiae dux ac praedpuus iufur-
849 ViTA. — COMMENTAB. PR.€V.
m»lor,boc mihi laborisinjuiixit ulViumB.Odilonis, \
decessorift videlicet aui, proprio stylo succincte por-
fttiiogerem, ut ex bis, quae in anterioribus paginis
btUus reperiebantur esse diflusa, utiliora quaeque
magisque necessarbi brevi compeniUo dcflorarem.
Cujus ego eompulstts imperio, non luculenti venu-
autem aucupabor eloquii, aed sicut ex oblatis api-
dbes dcprendere potero, cum Dei omnipotentis au-
xiiio, meae veritaU deservtre teutabo. * Desiderio
qaoqiie abbau Casinensi, summo postea ponUflce et
Tictore Ul appellato, famiiiariter fnit nsus Hugo
sanctus; nam Casinum circa an. 1085 profectus,
inter sttos ac Casinenses monacbos cotnmunionem
meritorom cum eo institutt, quod i u lib. n i Cbro-
nici Casinensis, cap. 50, Leo OsUensb) p r o d i i : c Hls
temporibus Hngo venerabilis, Cloniacensis abbas, B
vir vilas ae famae celebris, ad Patris Benedicti
limina devotus edveoit. Qucra venerabilis Deside-
rius, ut U n i u r a decebat virom, magno com bonore
suscipiens, et socieutem Cbmiaceusium fratrum
nostrae congregalioni conjongens, inito fcedere, et
iios:rtc apud iUoa et Ulorom apod nos cougreg3tionis
memoriam perpcluo babcndam singulares iUi viri
decreveruni. >
5. Quid nunc GalUarura episcopos dicam, per S.
Uugonera monasterio Cluniacensi dcvinctos? Duos
nobis exbibct spicilegii Acberiani tomus VI in Misccl-
laneis epistotarum, Araidum et Isembardum, pcr
qaos insignilercoraroendata disciplina, et l o c u p l e l a U
quadam tenus Eccleaia Cluniacensis esL « Araldus
• ' ' p
Ecciesiae Camotensis episcopus et ejosdem Ecclcsiae ^
canonica fralernilas, bona fama virlutum Cluoia
censis monasierii Unqoara florcitlis boriuli, suavis-
simoliliorumaique rosarura odore perflali, et idcirco
babendae fralcrnilatis ejusdein monasierii desidcrio
diviuitus inspirati, praebeodam quamdam fralribus
praedicti monasterii in perpetuos usus concedunt: i
u i nabcttir uutn. 23; deinde, num. 24 : c Isembar-
dus gratia Dei Aurelianomm cpiscopos et l o u
congregatio sauclae Crucis . • . ab Httgone venera-
bili abbale Cluniacensi el sanclissima coiigregatione
sibi eommissa rogati, ut pro anleriori dicUone et
aocieUlo quara inviccm iiiieraut, praehendara cujus-
dam canonici, ccclesioe el Petri et fralribus ibidera
servienlibus perpetuo hahendam concedereitl, • . . . jy
ea ralione annoeruni, ut et ipsus nos, inqoit epi-
scopus, in stto inslruraento, c in consorliutn suum
recipereni, et unumqueraque canonicorum nostro-
ruin, Unquam untim ex monachis facerent, ct nobis
orationutn et cleentOKynarum ct caeterorum bene-
factorum snonim participium darent; et uniuscu-
josque canonicorum tiostrorum obitum et anniver-
sariuro obitus diem, Unquam unius monachonim
suomro claustrensiuro, precibus, eleemosyttis et
caeteris soleronitaiibus comraendarent; si veroalicoi
canouicoruro placeret monachum fleri, si nihil dare
vellet vel posset, gratis rcciperenl; noslruni vero
annivcrsiriuro, hoc esi episcopi lauquara ahbatis sui
facercat cl succcssorum meorum quoianuis; nos
830
autera illius ecclesiae abbaUbus et monachis, lanqmm
nostris cpiscopis et canonicis, et vivis ct moriuis
faceremus. >
§ 11. Impcratorum ac rcgum crga & Bugoucm
obtcrtautia ttugutarit.
6. Soeculi principibus impetise ebartts etiam fuit
Hugo.Ex bisdigniuteprimus nominandus Henricus,
imperator bujus nominis I I , rcx Germanorum Ul,
cni cum ipse aono 1051 c de reddiu saniute et
conccssa divinitus filii adopiioiie i csset pcr lilteras
gratiilatus; denuo cidetii scribcns imperator, sic
coitclitdit epistobim : c Quod auicm te pro longin-
quiiate itineris negasti potuisse vcnire, sicut jussi-
mus , quanquam gratanlcr tuuin suscepissemos
advenium, co ignoscimus ictiore, ut in Pascba ad
nosColoniain veuias, siest ficri possibile, qoatenus,
si audeinus dicere,euindem pueruin, quo ila laelatus
es, do sacro fonte sttsciperes, et spiriioaiis paUr
tuae benedictionift ntunere signares, sicqtie siraul
expiaU ferttienlo delictorum, pascbali Mt!enmttau
mereamur perfrui azymis cariestis gloriae. > i u
fadum anno sequeoti, et patcrno noiuine Henricus
nuncupatus poer, imperator postea appcllationis
islius I I I , rex I V ; cujus, defuncto patre orphani,
mater vidua, c dilectissitiio Patriet omni acceptiouo
digoo abbati Hugoni, i anno 1056 scripsit cpislolam,
qtue cst 14 in Spicilcgii Achcriani I I Misceliaucis
(ubi praecedens quoque et ali;c mox ciundae refc-
runtur) in bunc sensutn : c Quia in iuctum ttrta csj
citharamta (Job. xxx, 31), pro gaudio geroiiuai,
* » ^ r-- s o »
et pro exsuUatione, qoam litterae vestrae feceraui,
refero lamentabilero planctum. Cor Utnen mcerore
pavidum rcfugit ex loto referre. Quapropter et quia
velox faroa malorum, ut solel, raeura vobis dolorem
nuntiavit, precor ut Dominura meuro, quem diutius
in carne servare noluistis, saltem orando curo vcstro
conventu defunctum Deo commendeUs; fiiiumque
vestrum diu sibi baeredem fore ac Deo dignum obtt-
neatis, et turbas, si quaj contra euro in vestris v i -
cinis parlibus regni sui ortantur, etiam consilio
sedare studeaUs. Vale, Paler. i
7. Non defuit parlibus suls llugo, sed pessimo-
nun coiisiliariorum adulatoriis suggcstionibus de-
pravatus paulalira Uenricus I I I , Eccicsiae libcrtaUra
ac jura violando, per raanifesUm contumaciam i n -
obedientiamque, landem coramcruit a Gregorio papa
VII excominunicari, iu Auguslino principum con-
veniu privandus iinperio, nisi intra annum cum Ec-
clesia redivisset in gratiam. Tunc sesc in arcio
positum videns, Hugonem, cujus consUia et raoni-
liones patcrnas forsiun aodire ncglexerat, coepit
respicere, ct in Italiam causa absolutionis pelciidae
iransgressus, codem inlerveuiente atque pro ipso
spoudeuie, consecutus est gratiam, anno 1077. Sed
hrcvi ad ingenium rediit, aut polius poeniienlia lar-
vam exuit simulator, eo qnoque progressus,autanU-
papa creato schisma perniciosissimom susciurit, ad
mulUrum auimaruni ruinam, loiiusque imperii con-
fusionem exiretiiam. Sed qui fldclium omnium conv
 83* ft. HUCONIS ABBATrS CLUNIAC. 151
uiunem Patrem dc Pelri aede conatus ett exlurbare, A tmectum oottra dirigere dignetur opera, > iua oliquo
ipsea proprio filio Henrico IV dejectos ab iroperio de quibus i n eadem epistow sic erat pollicitus. c No-
est anno ItOo. Tuoc consilii inops, < cbariasino toto facimos serenitati vestrae quod pro reparaUooe
atqne dilectissimo Patri Hugoni, el oniversis sanctis ccciesiarom, quae nostris temporibus, nosiris peo
fratribus Cluniaceusis coenobii, dulcetn fllii affectum, catis, beu 1 corruerunt, omnibos roodis, proctt Deus
ac devotum fratris, imo scrvi obseqoiuro, > defe- vires dederit, volomos laborare, et saois consilits
rcns, scripsit epistoiaro, qoae in^diclis Misceltaneis oinuium bonorom amodo acquiescere, si qoo modo
est dccinia, boc exordio : i Quia tuaro semper valeamus dispersa colligere, et biantia cuneo scbi-
pielatem et palernam erga nos solliciludinem bcni- smatis unionis glutino coadunare, atque ruinam
gne experti surous, ita ut de multis saepe pericuUs, Ecclesiae, qoae per nos facta est, pacis et JusUtiae
tuis sanctis orationibos credamos nos liberaios, instauratione recoropensare. Praeierea signiflcaroos
idcirco, Pater cbarissime, ad te post Deom, qoasiad vobis, quod si Dco propitio regnuro et sacerdotiotn
singulare refugium necessitatis nostrae, recurrimus; in unum recoUigere poterimus, post conflrmataui
et ut apud te saitem miseriarum nostrarum sobttium pacem ire Jerusalem disponiroos, et videre sanctam
inveniarous, bumiliter deprecamur. Etutinam nobis terraro in quo Dominus noster in carnc vi$mt ett et
contingeret faciero tuam angelicam corporaliter vi- * cum komimbut couvcrtaiut ttt (Baruck i t i , 58), ipso
dcre, ut luis affusi genibus, caput noslrum, quod de propitio valde dcsideramus, ut ibi expressius eum
fontc salutari suscepisti, tn sinum sanctitatis tuac adoremus, ubi eum alapas, spuU, fiagcfla, crucetn,
familiariler possnrous reclinare, ibiqne peccala no- roortem, sepnluiram passom esse pro nobis cogno-
stra deflendo, roultitudinem tribulationum nostra- vimos. > Haec ille, quae, ut noUl Baronius, c aliaque
rum per ordinem enarrare! > ld vero curo in bac possent bominis maxiroe pii animum insinuare, sed
epistola diffuse iatnentabiliterquefecisset,tandem sic quod sic comparatus csset, ut cttro deprimcrelur,
concludil: c Scd jam teinpus est tam longae mise- lunc suhdole ad falleudum sibi larvam pieutis
riaruro nostrartun tragoediae finem imponere, quam induceret* quam roox deponeret, curo quod etset
idcirco tuae, Pater amantissiroe, pietati deflere cu- conatut effecerat, jure meritoque eos qoos ap-
ravimus, quia in Deo et in te magna et singularis peilavil patronos sancios, est expertus ultorea,
spes est nobis consilii et auxilii saluUs et Uberlatts roorte repentina mulutus anno 1106, iv idua A o -
nostrae. Unde toto affectu et desiderio animi, totum gusti. >
cousiliura noslrum tuae fldei coramittiraus, et quid- 9. Credibile est Pbtlippi I Franciae regis pceniiea-
quid de noslra curo apostolico reconciliaiioiie, Q Uam sinceriorem foisse; qoi ab incesto decem
qoidquid de pace et unilate sanctae Bomanae Ec- annorum pellicato landem Parisios abtiofulus anoe
clesiae, salvo honore nostro, faciendum esse decre- 1104, non metu lerreni imperii amitiendi, sed cce-
veris, tolum nos facluros sine duhio Deo tibique iestis certius couteqaeodi desiderio, c ad boc a e
promklirous. Festina ergo, Pater cbarissime, nobia non dedignatos ett incUnare, ut quod resUt tempo-
consulere, nec te pconiteat, quaestimus, elsi non pro ris nobiscum, > inquit S. Hugo (eidem rescribens
filii liberatione, quia peccavimus in coelumet coram epistola 18, in praecitalis MisceUaneis) c unsnttneru
te (Luc. xv, 41), saltem pro mercenarti l u i saluto ac concordem vivere velle faieretur|.., • Ei quo-
lahorarc. > niaro, pergit idem Hugo, Deus Januam nobit dolcis
8. Hisce per monachos Cluniacenses directis noo familiariuiit, ad vos de se aUoqoendum, a p e r u i t ;
conlentus, rursus alias, ibideio subseqtienler legen- nonc vobis primum aperimus, quod de vobit o o n
das, addidil per alios nuntios, c quidquid, licet pec- nunc primum cogiure coepimos et opure, ot p r o -
cator umen spiritualis fllius, devoliua et buroiUus pensiorem affectom et inteotioncm roajorem amodo
poterat, suo desideraniissiroo et dileclo Patri ap- babeatis ad bonuro. Ad verum, dico, bonom, a d
precans;quibusrursuro ejus paternilalis sanctitatcro, somroom bonum, quod Deus est.Omagne amice, r e -
velut publicanos, peccatororo suoruro refugtum, et, p cordamini quiame aliquandointerrogastis.anartqois,
ut oaofragos, salotis portoro, desiderantissima devo- unquaro de regibus factus est monachus. Respoodi,
tione deposceret et in illius consiiio aiiorumque etiam. Sed eui de nullo alio cerii essemus, solius S.
religiosoruro virorum, qoos ad hoc habcre veilet, > Guntramni Francoruin regis exempium suATcerei,
totam caosam se ponere profiteretur facturus quod qui, relicUssaeculi pompiselvanitalibuset Ulecebris,
ille disposoerit. Denique terliis lilUris, lesUri voleus factus est monachus • • • • Moveat etiam vos ac
spem misericordiae diviuae conseqoendai exeroplo perterreat conteroporaliutn vicinorumque vestro-
popoli Israeiitici, c qui peccans a Doroino punieba- rum, Willelmi dico Anglorum regis et Henrici irape-
tur, poenitens dignus venia judicabalnr, diu est, ratoris, lamentabilis casus plangeudusque i n l e r i l u s ;
inquil, quod inflrroum vestrum, sicul solebatis, non quoruro alter unius sagillae iciu, non io bello, ted i n
visitastis, et quod adhorUtionum el consolationum bosco, momenloieroporis ittleriit; aller inter multoa
fomeoiis contrilum vestrum non curaslis. > Postea aogores gravetque aeruronat, quas diu susUnuerat,
vero, per preces ipsius atque Cluniacensium fralruin nuper, sicut vos audivisse jam credimus, defecit. >
cororoendari Deo optat, c ut qui nos, inquil, bonae Quae credimus ipso quo Ilenricus obiit anno scrtpta.
vtlunutis prasvcnit roisericordia, ad frocluotoro Rex autem Willclroos (oti 41 Aprilis a d Vitatoi
89S ¥11A. — COMMEiNTAR. PRJET. «54
S. Ansebiti plenios describitor in Uistoria Eadmeri A 41. Tanlo affeciui aumque seculis pluribus ae
lib. I I , num. 45) obieral anno HOO, mense Ociobri, maximis beneflciis aliis, digne et gralanter respon-
De extrema S. Gunlranmi aeuie panca qusedam ex surus Hugo, constitutionera edidit, c o r a n i b n s fra-
Fredegario babemus, prolaU ad 28 Marlii, in quibua I r i b u s i n Cluniaccnsi coenobio, lam praesenlihus
licel nuUa aii mentio monachalus, salis Umen vero- qnam fuluris, sic edicens : Notum sit, nos de domuo
simile esse; credirous, quod si i n mouasterio S. Alfonso Hispaniarum regc, nostro fideli amico, qui
Marceili, i n quo sepultus colitur, eUam aliquanlo U n U ac Ulia bona nobis fecit, et adhnc indesinenter
lempore vixit et obiit,t saltem in mouastico babRu f a c i L . . . . Huic quoqtte mensurae bonae, eonfertae

obierit; sicut apud Prumienses imperaior Lotha- aimul et coagiutae, superelfluenliain addere cupien-
rius, eum bac Umen differenlia, quod huuc constet t e s , dedimus ei in ecclesia bealorura apostolorum
imperio regnoque cessisse per renunUalionem pu- Petri et pauli nova, quam ipse de propriis faeulta-
blicam; de Gonlramno nihil u l e legalur. IJtaC sit, tibus construxisse videtur, u n u m a l u r e de praeci-
exemplo lali Hugo utitur, horutosqoe. regem c ad puis, qno scilicct divina mysleria ibidem celebrata
veram peenitentiam et conversionera perfectam, saltiii ejus valeant suffragari; cum vero bujua tem-
quae nec facitiori nec cerUori via possit apprehendi poralis vitae cursura debito fine compleverit, exceptis
..«v .~<w~..w.. . i - " - r r « r - «

quam monacbica profcssione, > sic demum conclo- oftciis , missis atque elceinosynis, quae pro illo
d i t : c Ecce principes apostolorum, judices iropera- agenda sunt, uno aimo in supradiclo akari missa
tororo et regum et orbis, parati sunt recipere vos spccialiter pro illo canatur. > Omilto quae in anni-
In domum suam hanc Cluniacenscm, quam Patres versaria die ipsius, t sicut pro dorono llenrico ita-
nostri azylum poeniteniiae nominaverutii. Et nos peratore Augusto, > secundo videlicct, agenda prae-
parati sumus vos ut rcgem babere, ut regem tra- scribit, c in omnibus et reginam ejtts conjugem
ctare.. . . . > devolissimaro volens fleri participero et anniversa-
10. Caelerum baec quoque pia ac sancta Philippi rium ejus sicut imperatricis Agnelis ngi. > Legi sin-
regis cogiiala, ut accidcre solet hominibus iuter guia possunt in dicli Spicilegii Misccllancis, num.
m u l u ac magna viUa praeserUra carnalia inveiera- 2 0 ; naec enim saiis sunt, u l Uugonis ergasuos beno-
Us, vel sera vel parum eflicacia fuerunt; ipseque factorcs gralitudo cognoscatur.
rex prius quam regnum terrenum sponie dimitteret, 12. Transeo ad principes secundi' ordinis, i . i
e terris sublatus est anno 1103; sed quod vivus non quibus t Theobaldus, Dei gratia Fraricorum comes,
potuitvel neglexil, mortuus quadain lenus voluit el uxor cjus Adclaidis . . . . sanclitatis c l rcligio-
obtinere, extreroa voiunlale mandans, u i in Floria- g nis, quae penes Cluniacense collegiuro divina gralia
censi Beuedicti ordinis coenobio tumularctur. Alde- largiente potior celebriorque habehalttr, flde el de-
fbnsi llispaniarum regis hoc noroine VI, ut regiae votione permoU, Odoncm flliuin, sacris rcgcncraUo-
infirmilaft aplior, sie officacior voluutas fuit. Uic nis mysteriis rcnovandum, destiuarunl Ilugoni vcne-
apod fratrem Sancium diu captivus, D. Ilugonis nerahili abhali ejusque convcnlui, r a l i , supcrna
alque Cluniacenshim monacborum precibus vitam, dispensante cleracntia , sihi non inane fulurutn
liberutem, regnum se debere aestimahat; ergo circa religiosiores quam,ditiorcs in Christo habuissc pa-
annum 1070 hanc ad eum cpistolam dedit, quse 19 rcntes; ad cujus gratiae et defensiottis propcnsiorcm
occurritio Miscellaneis Spicilegii Acheriaui VI, quae effectuin eflicaciorcmque profcctuin . . . . Cluniaco
t Hugoni venerabili et excelleuiissimo abbati Clu- monasterio coiiccdiini ct donant quaradum villam
niaccnsium, virtutum floribus claro, foinitc virtu- quae Cossiacus dicitur : > Inslrtiraculuiti iniegrunt
ui.n suffulto, atque cunctae dulcedinis niellifluo se- habetur in jamcilalis Miscellaneis, iiutu.22, etraox
niori, . . . . nec non cunctae nobilissimae congrega- num. 25 scquilur c Doualio ecclesto in castro de
ttoni Peiri et Pauli, ipse Aldefonsus, gratia Dei Avilonc, facta ab Hugone duce Biirgundiae ad Clu-»
Uispaniarum rex, cutn omni devotione mentis et nipccuse inonasterium, ubi dumuus llugo abbas
c o r p o r i s . . . . verae cbaritatis custodiara, viiacquc D praeesse pariter et prodesse videtor, > anuo Chi istl
aeternae gaudia, alque perpetuant prosperitalem et 1077, ad iiniiaiidum < ntullos polciituni ac divitunt
salutcra, nec non quidquid subliraius, ex intimo hujus K T C i i l i , qui divina edocti proedicatione, facul-
corde.amplexibili dilectioncjn DominoJesuChrisio > tates a Domiiio sibi collalas in nicliores ustis trans-
precatur, deinde sic loquitur : c QuanU te, glorio- lulcre, exbaeredaiitcs sc in hocsaeculo, ul superni.
sissime Pater, devotione diligam.. . . . Adhocscito, rcgni efllcereiiiur baredcs. Mox atiuo 1078 Wido,.
sanctissime Pater censura, quera Pater racus illi aliquaudo comes Malisconensis, perpeudctis quam
sanuissirao loco Cluuiacensi solitus crat dare, ego, inuiilis est omuis honor hujus sacculi, iino quam
anuuenle Deo, in diebusvitaerocaedupticabo > . •. • nocuus ct illecebrosus ad acicriiaiu damiiaiioiiem
lum ut idem flat a successoribus regibus tcsumcnio misericordia Chrisli se vis lante ct inspiraute, pro
se cavisse indicat|; Bobertum, in vita et morte sibi ejus amorc ex toto renuntiavit sacculo iu iitonaslerio
adfuturtim, relinqui in suo reguo suppliciter depo- Chiuiacensi, u l ibidem regulari disciplinac subditus,
scit r ac pro subiliendo ibidero Boinani oflicii usu, pcenitentiara agcrel pcccalorum; > et tnultos prae-
ad flugonis pcrsuasionem susccplo, petit sibi a pnpa terea fundos donavil, quos rccenset inslrumcnlum
impetrari D, Geralduro cardiualem. intcr jam saepe dicU Spicilegii VI Miscdlanca,
 5. IIUGONIS ABBAITS CLONIAC. «56
num. 16 legendum. Atqne nxc speciraieis causa A tbbat aoniaceoeU, tabttem, gratiam et benedktio-
sufficiunt, plura enim colligere non esi institnti nem, e i nonc et in pcrpetunm. Non lateat, o fitiae,
nostri. praccMtUalem cbariuiem vcstram, > d c . Xide
§ III. Fumtaiio Harei*iace*iit./CwJtU4 S. Bugonit. imfru.
Seriptora Vilor. 15. Homalut fuitS. Hogo, otCbrooicon Ciuaia-
15. Cura S. Hugoni fuit non mooVr fondau alias cenae narrat, in majore ecdesia*, qqam Ipae io ho-
eoeoobUin rei eum tetaporalis tooa sacrae vigore norem sposloloram Pelri ei Paali construxit, relro
conserrare, sed et nova iosuper etiam pre feiuinU alUre matuUnale; demum reievatus est, ei seper
condcre. In i i s Marciniacom est, non procul oppide atajut alure dktae batilicte nunc corpua ejus ra-
Semuro ac Ligeri amne, i n eplscopato Aogostode* craieacil. Paucis posi mortem anras, teropore aencet
nenti titom; de cujus fundatiooe in Clooiacensi B i - PooUi abbatis succcssoribus ejos, a Calisto 11 lo
bliotbeca boc fragmeatum tabolarum superesl: Atbom coelitum reUtos foit : de cjpo od (ficiam
i I n n o m i n e Domioi nostri Jesu Cbristi. Notum sit Pontinm i s U in saa eplstola Hogo monacbos scri-
omnibus fratribos nottris cuoctitqoe sanctae Del pslt: flk, Cahstos sciUcctU, tccendo QonUcam,
Ecclethe flliis, qola ego frater Hogo, Cluniacentis redlit, ibique festum Pominicte Circumcisiooit ei
abbas, prteeunu ac cooperante dirino auxiho, coo- ^ Apparitionit devote peregit. fjoi dom inier ctetera
c i l i a n u atqoe joraote germano nottro domino Gao- saepius ageret de viu et miracuUs B. Bagoois,*naD
f r i d o Sinemorcmsi, locum fotoro Marejniacom, per- qnorumlUiei chartalas super hls protusius exsraiaa
vum tatis primo, et qoasi qooddam asylom a solo a t t e n d i i , sed penooas aotoenticss i nroedioCloaia-
fondavi coostroxique tomporibus nostris. Bonam caosis capitoU p r s e t e n U U t , de sancto qnte videranl
etenim nobis vbmm ett, ut ticut per sanciorum Pa- et audierant validiua attesuias, gralauter accepH;
truai oottrorura fotidatJonem peccatorcs bomines episcopos vero ei cardinaiibus pariter a s s e n t l e o -
Cluolacam babebant, s i saeculo et pompls ejus abre- tibut, ad Uodem ei gioriam Domioi nostri Jete
nunliare veueot, i u et peccatricibes feroinU, da ChrisU, nauletn UnU conieatoris, Ut et UnUsvir-
laondo laqoels ad l o c o m bunc fugienlibut et pre toUbus approbali, fetUTum fleri papa d c c r e T i t , etc,
c o r o m i t s i t suUex corue geraentibus, divina clemeotia Notneo Martyrologip suo Galcsinius ad v JuUi b>
rcgoi cceJeslis noo cbiuderet introitom, e l c Eis au- acripait, reliqui vero, o l CreTcaus, Maorolycos,
tem gravius mortis teiemte immineat pcriculum, qui MoUnos, Menardus, Miraeus ad 29 AprUit; qoo etiato
banc domum anciUarum l t e i ac beaUssimte Virginis hit rerbis Martyrologio Romano inscriblinr. lo cee-
vexare vcl iropugnare non erubescant, > e t c L a U nobio Cluniacensi S. HogooU abbaUs. Obiit iUeqai-
iu laudes bujus coenobii et vltam lo eo religiosam G
dem feria iv post Pascha sopra nouiom, aicoi e l
profltentium lib. t MiracuL S* Petrua venerabiUs t o S. Aoselmot; quae fcria cum iv Kaiendas MaU
effondit, dicitque; cum dictom ccenobiom sobilo aeu 28 Aprilit cadit; sed obiit die advesperatccnie,
forte b K e o d i o correptem jam iu Ipsa penetralia aot, ot alii i o q u u n i u r , nocU, et ideo u m a Vitat
Ignem admituret, Hugoqoe Lugdenensia archiepi- aoctoribus qoam in obitoariis noutnt foit dies
seopos cUout saucUmoniatet ad egressum ioviurei, i i i Ealeodat, quod praedicU martyrologi secuU
qaamdam e x earum numero, Gislam ajipellaum, t o n L
resimniusse arcbipraesuU : c Not, Pater, Umor Dei 16. Vium primi scripseruot GUo et Exelo Clunia-
e l prteceptum abbaUa nosiri, ut Ignera teternom censet monachi, uU tettaiur HUdebertus, mox eom-
CTadere possemos, bitra bos quot cernit liraites memorandus. Ea an uspUat integre exttot ? nesct-
usque adraortempermansoras iocIosU; unde nuUo mus; compendium aliquod babere nobit ridemur,
pacto ficri potest,at abqaanecessiute prteflxos nodis ex ms. ccenobii BodecentU anno 1640, erutum a P.
pcenlteniite U r m i n o s , saltem pedis passo, transgre- Joanne Garoans. E u i enim Uiic non legatur id quod
diamor, nisi ab illo, qol i n nomine Domini in boc tolum a se immuuiuni Hiidebertus praefator, caetera
n o s inclosit l o c o , solTamor. > Inde vero U n U in lamen bis verbis concepU sont, ut pateatex iU etse
Deum fiducia erectom fuisse archfepiteopom, et detampu, qase ipsa sola prae ocolit habuit; addens
flammit gratsari oltra probibiUt, exstinclo ad impe- quae vidit, quae audivit; quaedaro etiam onUitens, ob
r i a r o igoe, qaod reNqauro erat rdigiosae domus, rationcro in prologo exposium, quorum pars com hi
claosiseUaro u n u i n egrediendi n e c e s s i U U sancti- dicto mt. appareat, congroum duxirous ad majorent
monialibut, ab incendio salvum consUterit. Ad quas satisfacUonera lectoris coriosi, et de Spsis omissU
crebras S. Hogonem Ulteras deditte, pleoas saluta- jodiciuro sibi liberum esse volentis, non qoJdcoi
ribus tnoniUs, omninoextra dobiomest; in Clunia- priroo, sed lertio loco ipsam iUam epitomen darc,
censi BibUotbeca noo nisi unam reperimus, qute praemissU ut digniorihus jam dicU IlildeberU, et
bujotmodi est. Raynaldi aeqoe venerandis lucubrationibus. Fuit
14. c Dolcissimit flllabus soroributque aroantis- autem Hildebertus (a cujus etiam stylo decfimot 2
simis, saecuU pompa exutis, et Marciniani ad bono- AprilU Vium S. Marite JSgypliacae metrica para-
rem et laudem tanctae et individuae TriniuUs, tub phrasi exornauro). cx ipsiot S/Hugooit disciplina
patrocinio B. Mariae temper Virginit et sanciorum et monaslerio, ad scbolarum Cenomanensiom regt-
aposlolorum Pctri ctPauli, congregatis, fraier Hogo, m e n promotos, t u m archidiaconus deinde et.epiKe-
IS7 YITA. 858
pus factus, anno 1097, et scripsisse videtur drca A Lugduncnsis, atque annum unum in ea digniula
annum 1115, postea anno ll25evectus ad srchiepi- TiTens, Cluoiaci sepolios est sob boc epilapblo :
scopatum Tnronensem. Ab boe scripUm V i u m S. Hic requietcit Rauualdut, quoudum abbat ci repa-
Ilugonis ex Sirmondi nosiri collecuneis ma. acce- rator Visetiactntit, et pottea arckiepitcopue Lugdu-
piraus, et cum editia in Surii collectione ac Bihlio- nentit.
thoca Cluniacensi cootulimus. Aheratu V i u m , qtutm 17. Hogo etiam monacbua Qoniacensis, posi
damus ex ms. codice serenissiroae CbrisUme regiiHB sancli mortem a Pontio successore sosceptus ad
SuecUe el aUo nosiri coUegii Duaceni m o l u expli- ordiuem, pr.roo ad isturo soum abbatem po I annom
9

canUm qtue prior non atUgit, quaedam ab ils dicia 1120 epislolam scripsit, coi rooua de S. Hogone
reticentem, composoit Raynaldua jam anie noroina- inseruii, danda ex Bibliotheca Cloniacensi, primo
ttts, non fraler, ot scribuot Sammarthani, scd (uti loco inter AnaiecU, in qoa etiam agit de canonixa-
liquetex Tcnerab. Petro Cluniacensi, lib. n i , episl. tione S. Hogouis facu Cluniad per Callixlum I I pa-
1, et propria illius asseriione) nepos ipsios S. i l u - pam, supplens quaedara ab aUUomissa.Quibus non
gonis; Yexdiacensis abbas, In dioecesi Augustodu- contenti Cluniacenses coegerunteum integram Viura
nensi (obi eniro sancUmoniales foerani) anuo 1108 scribere,quaeetiam ipsapropurantiquitaiem scripto-
constkulus pnefatus, quod si forte altiorU alicujus B ris dari roerebatnr, nUi satia esaet in Bibliotbeca
Ingenii viri stodiom in hoc opere antea dcsodarit Cluniacensi, et ex hac in postrema Surii editione
(bisaotem TerbisTidciorHildeberU scriplom inucre, exstare. luque ea lantnm otemur ad illustrandam^
qood ad soas manos non perreneril) iUtus opus ma- Vitam priroam, quae aulcro aiiujularia ibidembaben-
Jorom atque sapienUom Tirorum excdlentise reiin- tur Analeclorum caput S consiitoent. Denique auo-
qoendum, suum vero minorom alque minus capa- nymus quidaro notabiliora qtiaedam puncU, B. Hu-«
cium siudio aliribuendum putet. Nullos autem gonis regimen sanctiuieroque concerncntia descri-
priores se auctore d u t , olpote boc argomentom psit, qoorom pars iu praedlatis Vilis iniegre de--
iracuns sicot parUm r i d i , inqoit in fine, partim scripU exslat, nisi binc lu UUa traoslaUro malis
reUlione probabiliooi Tirorum d i d i c i , qoae rero credere; pars Analeciorum caput 5 implebont.
prosa scripserat, eodero metro perslriiigens, sic Uymnos qucra in laodem S. Hugonis scripsit rene-
concludil: rabilis Pelrus, posl Pontium ahbas Cluniacensis,
Bwc, Pater Hugo, tui Raunaldi dicta ntpotit c x s U t i n U r illius opera in praecitata Biblioiheca, col.
Sutcipe, quwto, pie, meque lucre, Pttler. 155, scriplus per modum seqoenUae, ei suroma-
Et qoooiam tom aUa quaedam, tuni tempus raortis rium Vitae complectens; tesUmooia etiam antiquo-
atque regiminU bic expressios confirmantur, el res rum de eodem sancio coUecU videbU col. A68 e i
C

brevis est, nec alibi ospiam exslat, placuit eiiam aequenlibtis; qtiae buc transcribere operae preUum
banc ex eodem reginae ms.addere. Raynaldus aulem m
videbatur.
a

etiam ipse anno 1128 factus est archiepiscopus

VITA
AUCTORE HILDEBEBTO CENOMANENSI EPISCOPO

PROLOGUS. Poniio (I), Hildebertus, professione sace dos (2),

Dei gratia venerabili atque revercndissimo abhati
(1) Pontius abbas, ex raonaslerio S. Pontii To-
meriarumCluniacuni transgressus, roonasterium ctun
laode rexit primis diiodeciin ant pluribus annis, cum
U u omnia, quae infra daturi sumus, scriberenlur.
Deinde pertaesus murinuraUonutn adversus se g l i -
acentium, quae lamen ealenus non proruperanl foras,
aCalixtoII circa annuro 1122 absolvi petiit, et licet
aegre, impctravit umen, ac Hierosolymam abiit.
Suukilur ei Huao Marciacensis prior; alius ab au-
ctore posiremae Viiae (hic enim a Poulio ad ordinem
adinissus fueral, islius vero longa in sancta conver-
sntione vita lattdatur) quo intra brcve tefnpus ex-
stinclo, eligitur Pelrtts Venerabilis, ex quo, lih. n
Htraculorum, Ponlii ViUm scrihente, habemus Hie-
nisolymU reversum c a p u u occasioiie invasisse ar-
ntau manu Cluniacum, iUque egisse u l lanquam
acbUmaUcus excomraunicari inerueril cura suis,
Romam laraen ad causam dicendaro evoca-
tus sii, ct post lataro seutenliam iin^oenitcns, ibi
v i u peccator, spem adipisci comroonero. Congroom
dem mox sob Honorio papa I I obicril anno 1125.
Indignnm proindeest qood.is a Wione Fastis Bene-
diciinis ascribator ad 29 Jannarii, cum liiulo
sancii. Sed in hoc aeque lemere Wion egil, quam
negliffenter in eo, quod anno 1122 Cluniaci mortuum
dixerit, qoem ipse Honorios papa scribit obiisse
Bomae ini|oenilentem, in litteris a Peiro Venerahili
dicto loco relatis. Ipse uraen Petrus videri poicst
ex aliqua passione loculus, citm lotos decem ipsiua
annos ante deposiiain digniutem , turbaruin et
discordiarum, quaravis foras noo erumpentium,
noia dedecorat; eos euira satis excusaut lot i l l u -
siria encomia, Pontio Iributa ab iis, qui de S. I l u -
gone egerunt^ aUUquc in BibUoUieca Cluniacensi
reUtis.
(2) Quamvis tactrdot idem hic valeat quod epi-
tcoput; bumilitalis tamen fuit istuin potius quant
hunc litulura usurpassc.
859 « . ULGONIS ABBATJS CCLNIAC. MO
liuinanis acliouiboa exhum pollicetnr, nibil supra A loo veniat jodicio, vel ai lupprimcndum ceosueris,
vires proflteri, qoas profeclo qoisquis atlendere ne- omuino delilescst. Minus lamen mibi placet appro-
gligit, aut in vitium labitur, aut omnino deficiens, balom producere quam occuliare viiiosum, lurpior
tristis et confusus a u d l l : Hie homo inreepit cdiftcare, enim jactura est nomen amiitere comparatum quam
#l contummart non potuit (Luc. xtv, 30). Quorum minime comparasae. Conservet le Dominus Deus
ego neuirum incurrere veritus sum, dum tuae peti- flliis adoplionis suae, Pater sancte. Noveris autem
tionis auctoritate compulsus , qualicunque stylo quia mibi vicem rependia, ai diligis me, et oraa
vitam B. Hugonis memoriae commendare disposui. pro me.
Cui sane labori licet impar meum senserim inge- CAPUT I .
nium, malui tameu ridiculus scriptor quam tibi ino-
Natalct S. Hugonit. tutceptio habitut monatlici^ di-
bediens inveniri. Speravi ex obedieniia pramium, guitat abbalialit et virtutet in ta.
ruboretn vero ex defcctu, credidi lua correctione 4. Beaitts iiaque Hugo, natioue yEduensis (5),
praeveniri; quod adbuc ctiam credo, postulo, precor; generosis parentibos iliustris, praerogativa vilae pa-
pro munere suscepturus, si removeas ab oculis riler et virlutuin tiiulis illustrior fuit. Is cum
quidquid linguas senteris formidare. Officiosa res infirroitatem evasisset iufantiae, Dalmatius (8) pater
est, el prudenli grata scriplori, correctio, ea qui- B cjus vir scilicet consularis, matcrque, Aremburgis
ilem mihi placet, sed cum persona corrigit, non (7; nomine, circa eroditionem pueri diversum gere-
turba; seroenim reprimitur vilium, cumjain popu- bant aflecturo. Devola siquidem Deo feroina, litte-
lus insultat vitioso. Ex hoc autem praeciptic veniam rarum stodiis ideo ceusebat eum mancipandum,
conflteor poslulandam, quod posl ampiioris l i l t c r v quia nonium nalo promissuro divinilus asserebat
turae viros, Ezelouem (3) loquor atque Gilor.em, sacerdoUi dignitatem. Cum enim ipsa in ulero ha-
qui de bcalissimo Hugone illo vigilanter scripsisse beret puerperii labores, et periculum formidaret;
legunlur, ausus sim periractandam aggredi mate- religiosus quidam sanctaeque opinionis sacerdos, ad
riam, quos velut a longe seculus, pro homine altare Domini sacriflcium pro ea oblalunts accessit,
simiam pinxisse, el finxisse pro amphora urceum deinde sacrum cclebranti mysterium,velui cujuadam
inveniar. Casierum praesumptionis hi<jus aucior est pueii spedes in caiice apparuil inaestimabiletu pne-
Pontius, acumen ingenii sperans in me, cujus ego ferens claritatcm. Belata matri visio sacerdoiis
non sum conscius apud me.| Lingua Pontii causam auctoritate fidem promeruit, ideo dignum esse ut
inovit, auctoritas egit, religio peroravit. Bcsisiere miuisterio dicareiur calicis, qui promissus in calice
PonUo, diflicile, qui ad iropetranduro quodaro p r x - ^ videhatur. A l paler, haercdem transitoriae posses-
rogativo graliae vei silens adjuvatur. His itaque sionis desiderans, saecularis miUtiae insignia puero
victus, retractare conaius sum quae jaro scripta destinabai. Unde cunt jam pupillares annos attigis-
lcgeraro, non de illis Unquam de visis aliquid alle- set, eum cum coaevis urgebat equitare juvenibus,
stari. Nemo autem roiretur, cum in praesenti opere equuro flecterc in gyruro, vibrare hastaro, facUe
viderit additum aliquid, cum suppressuro, luro i m - clypeum circumferre, el, quod illealtius abhorrebat,
mutalum, quod non apposucrunt, quod non tacue- spoliis instare ct rapinis. Caelerum ille alii natus
runt, quod aliter scripserunl, qui de Hugone scri* professioni, corporis incommoditate mUitem delra-
pserunl ante roe. Addidi, fateor, sed quod ipse vidi, cubal el mente. Ad arma roinus habilis, indocilis
sed quod audivi, cui testiinoniuro perhibeo, etverum ad rapinam, tolus jam ad Cbristum et natura tra-
est tesUroonium meum. Sane quod omnino suppressi, hebatur et gralia. Unde cum praefali juvenes, die
ideo factum est, ni id quod lecttim calumnias roo- quadam pauperi vaccam auferrent, liro Cbristi vene-
vere poieral, auctoritati derogaret eoruro quae sine menter indoluit, nulli consors in culpa, quia nulli
fldei pcriculo c l scribi poluerunt et credi. MuUluro consors in rapina. Ipse Umen rccompcnsatiojie
atitcin hoc solum opinor, quod Andegavensis comes annua jacluram proximo restituens, ejus querelam
Gaufredus, cognomine Martcllus (4), in ahbatem D suppressil, repressil egesUtem. Ita Dei famulus et
praesuropsisse roeroorantqr Hugonero, cujus quia ofliciosam paupcri injuriaro et daronum facit esse
praefaiis scriploribus veridici defuere rclatores, fal- fructuosum.
siiatis notam incurrerunt. Quidquid itaque, prout 2. In pupillari adhuc ille consiitulus aeuie, mo-
desuper mihi daium est, exaravi, vel in manus ex rosaro verbis el aclu praeferebat senectutem. Jam

(3) Hezelo ex canonico Leodiensi factus mona-
ciius a Pelro Venerabili, lib. m , p. 2, laudatur, de
siiigulari scientia et eloquenlia ; de Gilone nihil alihi
legnuiiB.
(4) infra nerope nuro. 33, agiiur de iis quae inter
Ilngouem et Gaufridum Andegavensero, non Mar-
lellum, sed filium MarteUi Barbalum, acla fiierunt:
an aulem pradicti auctorcs, ad uominis errorein
iliquetn eUam addiderinl in reipsa, nescirous divi-
jare.
(5) Augustodunum antiquis AugusU jEduorum :
hinc iEduensis et Augustodunensis promiscue usnr-
pantur.
(6) Dalmatius castri Dominus, quod Sinemururo
olim, nunc Semur diciltir, 7 vel 8 leucis Augusto-
duno dissitum varsus septenttionem, media circiter
inter Divionein et Avallonain via. Samntarihaiii
aiiud in Briennia oppidum assiqnant, tuulio longius
dissitum.
(7) Aremburgts, cui iidem Samroarthani addunt
cognomentum dt Vtrgy seo Vergiaco; Borguodlcia
conjngiis postbac saepius innexom noraen.
86! VITA. 862
tunc Inexerabititer lasciviam persecotas, homilita- A silium, qaam religio ad exemplum. Ilis celehrcm
tem pudicitUe assumpsit custodem. i a m tunc mol- prjeconiis, ex consensu fratrum B. Odilo priorem
liorts coltus et deliciarum contemptor, in illecebris consiiiuil, profuttirum pariter et posaessioni provi-
iflecebras ignoravit. Cum juvenibus nihil juveni denlia, el ordini discipliiia. Suscepit senum curam
praeter aeulem fuit. Magna illi com raptoribos juvenis, suscepU sic exsecutus negotia, ut nec
discordia, [super aflliclos mira compaasio. Verbum administratio religionero roinueret, nec religio ad-
Dei lenaci commendabat memorhe,'frequens ecclesise roinislrationein iropedirei. Juveni siquidcm ex pro-
visiutor, sed furlivus; timebat cnim patrem suum, moUone non aubrepsit elatio, non ordinis fervor
olio et inertiae virtuium primiUas assignanUm. Eo intepuit; imposiu ei dignitas, virtutum materia,
tempore Ahtissiodorensis episcopus Hugo (8) no- nou dispendium fuit. Hac enim mansuetudine Pa-
mine , Cabilonensem qooqoe consulaium slrenue Irem exhibuit, hac severitate doclorem,ul adversom
guhemabaL Hujus causa B. Hugo ejus pronepos, delinquenlcs, nec remissa uteretur misericordia,
vix a patre proflciscendi Cabilonum liceotiam ex- ncc excedente disciplina. Diffusa iiaque bono odore
torsii. PraelibaU in hac urbe graminalica, qno intro- nominis illius, plebis et principum favorem, quesn
duceretur ad divinarum allitudinem Scripturarum, miniroe quaesivil, acqtiisivii. Unde el ad Teuloiiicos
juveni quoddam velut osiium aperuil. lbi Undem B direclus, Palerniacensi coenobio (12) gratiam re-
diruptis saecularibus indumentis, elegjl abjeclus esse gis (13), a qoa excidcral, reformavit. Cognito ibi
in domo Dei sui, magis quam habilare in Uberria- transitu B. Odilonis, in amariludine spiritus ad
ctilis pcccatorum (Psat. x x m , 41). lllud igitur Evan- roonasterium revertittir, larga secum dcferens mtt-
gelicum secutiis : Qui non bajulat crucem suam ct nera, quae praefatus rex per etim ad decorcm domua
sequitur me, non est me dignus (Luc. xiv, 47), patre Doinini Cltiniacum delegavit. Susceptus ea qua de-
nesciente, qui suspiranti ad pairiam, et verbis obsi- builrcverentia plenunt lacrymis convcnlum invenit.
atebat et cxeniplis, Cluniacum venit; B. Odiloni (9), Horiatur ut tempcreul a fletu, cum ncc ipse posset
qno tunc temporis abbate praefatum gloriabatur coe- a flelu tempcrarc. Consolalur moerenies, qui ntiiliua
nobium, quid aniroi gercrel indicavit. Dehiuc ex admiitehai solalium. Ab oinnibus ontnium Paler
roore capituluro ingressus, cum in conventu adop- plorabatur, el siccaias revocabat lacrymas paternae
liouis sun3 edicerel (40) petitionein, quidam fratruro pietalis recordatio. Ipse quidem magister sepultus
Spirilu sanclo edoctus, o feliccm, inquit, Cluniacuin, esl, sed in mentihus discipulorum mcrita magislri
qui pretiosum oroni thesauro thesaurum hodie insepulu vivcbant. Deflciam nccesse esl, si lentem
susccpit! Mtttata igitur cum habifu vita, mouastici virlittes Odilonis explicare, qui doclrina pariler ei
ordinis primos gradus devote conscendit, obedien- exeinplo, coiiveiituiu hominum , convenlum fecil
tiam loquor el humilitatero, quae in Christiana rcli- esse virlutum.
giotie moruro oltincnt principuluro. His ille ca?teris 4. Adcrat tempus quo desolaio consuleretur ovili,
praeeminens, sine quercla tulil, quidqnid difliculta- praemissisque jejuniis et orationibus, a suromo pa-
lis assumpu gerit professio, ac velut ad perfeclio- store pastorquaererelur. Conveniunl filii adoptionis,
ncm ntinus sufficerei roonasticaruro observantia de saltite tautuui satagentes animarum. Denique
regulartim, Dei servus addidil ad poenam, Dominus dum solliciti secum quaerercni qiietu Dominus pasto-
ad coronam. Cibtis enim citra legem monachi sum- rali solliciludine dignarelur, Adalroannus quidam,
ptus i u jejuniuro solvit u l csurietn miniroe reino- cui religione siinul ct aetate major erat auctorius,
verel. Salis praelerea insislens vigiliis, conlinuata Hugonem nominavit priorcro; convenlus assensu
oratione noctem s:cpe duxit insomnem. Felices ade- consono prosequilur nominantem. Dehinc i l l u m ,
rani comitcs, uber flctus ct jejunia ccclestium medi- renitenlero et se proclamanlero indignuro, qtto die
latio gaudiorum. Dc monacho nihil arobitio furata B. Pelri calhedraro sancta celebrabal Ecclesia,
cst, nihil sihi volupus vendicavil. In ore nihil arro- Cbrysopolitanus archicpiscopus (14) abhatis bene-
gantiae, niltil in sermone vattilatis, lotus sanctimo- ^ diclione suhlimavil. Susceplis iuque pastoralibus
niaro, lolus tnonachum loquebatur. Ex habitu quo- excubiis, Dei servus cx promoliooe tiullam iraxit
que monachi, lania servo Dti gratia accessil ut et insolentiam, nullum vitiis acccssttm indulsil, sub eo
pater, qui mmus (11) aegre lulcrat sacrum filii pro- quippe animarum custode, necdelicto judicium.nec
positum, eum solilo diceret pulchriorem. religioni defuil incremenluin. ToUm ejus vitam vel
3 . Praclucebat jam in eo pastoralis pleniludo sol- Maria sibi, vel Marlha vendicavit. Lectione insatia-
licitudinis cui non minus suppetcbat censusad con- bilis, oralionibus insisieus, omni lempore profuit

(8) Httgo episcopus Antt^siodorcnsis, Lamberli (11) Mallcm legere, niutis.

comilis Cabilonensis filius, qui coucilio Anzano, au.
1025 interfuisse legitur, et videtur vixtsse ad annutn
circiter 1040. Sed qnoitiodo ejus pronepos uoster
Hugo? Fortassis ex sororis filio aut lilia natiis, nam
Attiissiodorensis cpiscopus, unicus patri fuit filius,
et ideo ctiain hacres cotuitalus; qui hic, ut alihi
sacpK. Cousulatus nominatur.
(9) B. Odilonis Viuro dedimus 1 Januarii.
(10) Impressa roinus rccte edisceret.
(12) Palcriiiacensccuenohitiin,prioralus indioecesi
Lausanensi
(13) Ilenricus I I notalur, qui anno 1046 coronatus
imperator, obiit 1056.
(14) Fuil hic etiam Ilugo dictus, Ycsontionensis
biijus nominis episcoptis priinus, qui ab auno 1 0 3 1
ad lOTOscdcm teuuit.
£63 S. HUGOMS ABBATIS CLUNtAC. *64
ant profccit. PrudcnUorne easet an simplicior, diftV A inceasanter adrersus Christi paupercs gratsabantur.
cile judicarca. Sieut in verbis nibil oliosum, sic i n com minus exhortaUone proflceret, rouneribus m i -
operenibil suspccturobonesuti. Irasci, uisi adversus Ugabat. Ilis animora studiis, his usibos et argentum
vitis, non novii. Doctrina ejus, qua* congreeret consecrabat ei aurum. Ea inelius impensa, quam
singulis, snfficeret universis, ea plns palris babebat servaia roUlare praedicabat, et, j u x U Ambrosii tesU-
quam judicis, plus roisericordi» quam censurae. Ipse moniom; tuoc vcre calicem Ecdesbe, cum calix a
forma conspicous, stnttira cminens, corporis dotes fame v d ab bosU redimit, quos sanguis calieis a
titulis virtutum cumuiavit. Silens quidero semper morte liberavit.
cnm Domino, loqnens autem semper io Domino, CAPUT U.
vel de Domiuo loquebatur. Intenlum pluribus, ad
Graiiaapud Htnricum steundum imptratortm; tegatia
singula miiiorcm nullus invenit, totus enim bis tc- pro noniifict in Uungaria ohita; condlium Remenst
nebaltir, quae priosageoda soscepisset. Deom sopra ctltbralum ; Aiphontut rex Hitpaniarum t tarcert
se, proximum Unquam s e , res infra se ordiuau Hbtratus; cavtobium Marciniacente fuudutum.
9

cbariuie difigebal. Idera mansoetos et paliens, iu 6. Hisigitur aliisque virlutum praeconijs, bcatus
s o i s quidem gratias egil, pauperum vero flevil injo- Hugo magnas apudmagnos babebalnr, ex ejus coo-
rias. B silio, aaluU suarum providentes animarum. Auge-
5. Et qoia legerat Cbristom diceotem : Quod uni bitur sub eo de die i n diem GuiiUcensU rdigio
9% minmit meit fecistit, mihi ftduit (Matth. xxv, coenobii, et erat oder nominis illius, sicut odor a$ri
40), eorom necessiutiboa U o U consuluit insUnlia, pleni cui benedixit Dominos. Unde ct imperator
a c s i ipsam ChrisU coostaret adesse personam. Tcoionicorom , secundus scUicel Henricus, cjus
QoapropUr maxima eum rooltitudo coost*pabat ego- fadem videre, et familiariutem adipiad desideraus,
n o r u m , qoibus d i s p e o M t o r fidebs et prudens cibaria ut venire dignaretur ad se sopplici voce postuiavit.
pfaeparabat, comparabat i n d u m e n U . NuIIa miseri- Posiolanlem pius Patef exaudit, intrat Saxooiam,
cordiae opera, nullam sobveoiendi speciem decli- aummo pariier et bonore suscipitur et gaudio.
n a v i t , Omnium voUs adfuit, duroroodo votis tempora Paucis ibi diebos peracUs, ex peUUone rcgis fiiium
concordarent. Iteragenti, pauperom cohortes oc- ejus sacro de fonu levavit, poero (16) nomen patris
currebanl, qiiocuoque audieraot transiturum, c i s iinponens. Cdebravit aole.n Pascha cotn impera-
aercos quoque manu i a r g a dispensabat, illud liben- tore, in Agrippina Coionhr, TeotonicU mirauiibua
Uus erogans quod erogatoro merces major seque- in juvenili adhuc aetau cauitiem moruro, cooversa-
retur. DeflcienUbus aotem cibis, quibus i n usus g tionis roansoetudinem, vultus gratiam, verborum
egentiuro summarios (15) onerare consueverat, b u c lenitaum. Quibus profecto virliitum i n d i t i U , i u
e i llluc nuntii dirigebantur, ea comparatori qoae el cuui eo ei cum Cluniacensi monaslerio regia esl
multitudiui sofficereoi, et desidcriuro explereni inflr- anima eoiligau, ac u rex ipse perpcioam cum cis
m o r u m . Porro quoscunque vel seus vel gravior aoiiciliam pepigisset. Tandem vix impetrau r e -
anecerat aegritudo, propius jubebat admoveri, bbin- deundi licentia, paslor pius aJ ovilc revertitnr, dona
dius eonim scruUbalur angustias, quibus egerent defereos ampliora, quae vdut quoddam dilectionia
ant quid velient officiosissiroe inqulrens. NuUiua ab- pignus a praefato rege transmissa sonu Sie re-
horrebat colloquium, nnllius inconirooda verebatur. gressos Dei (amulus, filios iu orationibos patrem ex-
Circa senes querulos et saniedeflueutes compass<one spectantes, et de vocaUone regia ct soo exbilaravit
moveii muliiplicare beneflcia, plenuro mercedie advenlu.
urgere famulatuin Parva loquor, horrendis aspectu 7. Idem postmodura Roraani jussu pontificis i n
leprosis frequenter fastidiosum sine fasiidio exhi- Ilungariam profectus, de reformatione pacis (17)
bebat obsequinm. Videres circa lecturo cjus iinmen- curam gerit, suscepta prudenter insistil et explet
sam diversarum vestium congeriero, quae, paocis negotia, ad laudem Dei et gtoriaro quae d b i coco-
iamiliariom adhibiUs, ipse incidere, ipse sarcire r> i s a fueranl exseculus. Undc cum parUer et gralra
m S

consoeverat. Yideres eliam panes, yideres et cames, regis el rouho donatus rounere reverieretur, a quo-
ad manum omnia scilicet p r a p p a r a u , ne dilalio mu- datn lyrauno regiouis illius captus esl, bis omnibus
neria, pauperem cruciaret e x s p e c U n U m . Pauperihus direptis quaecunque apnd suos invenU sunt pretioea.
qtioque coenobiiis, Urgiores destinabat benedictio- Qua viddicet injuria lurbatur D d servus, ad a o x i -
nes, ne vel a roonasterio, vel a monadio penuria liuro recurrit orationum, pro suis malefacloribns i o *
rci familiaris eos cogeret evngari. Ilac eniro Hassi- tercedit, roinus de reruro jactura, quam de pericuio
liensibus, bac monaateriis phiribus beniguiuie, sollicilus animaruro. Et ne velut de suis merttis
subvenil. Praeterea tyraniiideni p r i n c i p n m , qua conflsus.vel iransgressori veniani, velsibi subeUntiaa

(15) Summarius, sauniarius et somarins, jumen- lis affendiim essct.

litm, ferendis dorso oneribus aotuin: Francis vulgari
liiigua, tommier.
(16) Henricus in, anno 1051,10 Novcmhrisiialus;
ntjns baptismus, in annum sequeutcm dibitus, v i -
detur pcractiis Sahbato sancto, cum Pa^clia lOApri-
(17) Yideniur indicari dissidia, inter Andrenro
regem Hungariae cjusque fratrem Belam, post coro-
naluro Salomonem pueruin, sa?pe composita, saepe
rcuovau; de quibus vidc llungaricos scriptorcs, sub
Lconc IX el etiam postca.
 sr»5 vITA. *:;r>
restilutioncra poslulare viderctur, B. Maiolo ulrum- A sana responsio (20), qui justus imprimis accusator
qne commillit negotium. Maioli precibus el meritis sui (Prot>. xvni, 17), el leniatione carnis polsaius
sibi postulat subveniri. Nec mora, compunctus au- ut cadcret, et ne cadercl virlute spiritus restiiisse
rlor injuriae, genubus abbatis provolvilur, conlrito monslratur. Erat autein illi tanta in exhortalione
conle et bumiliato veniam rogat, omnibus hU quae gratia,ulad exspectatiom m sermonis illiusillua riinit
ablata fuerant in integmm restittilis, et ut offensus suspcnderentur animi personarum; unde el j u s s i i
obscquio ctiam placaretur, abbali condncium pro- papae saitciam et pLnam habuit gratiae oratiouem,
v i d i l , qui fcceral et rapinam. In aliis etiam quam- qua et Simoniaci de male comparatia expttsi stiut
pliiribus negoliis Bomano pontifici poslulata B. digniiaiihiis, et dc sacrario Doniini fornicatorcs i n -
Hugonis sedulitas, el ab eo laudem et a Doutino bibili saccr-lotes.
mercedem mertiil scmpiternam. Ille si quidein cum 9.. Aliud quoque samtitaiis ipsius alquc nicrilo-
papa Stepbanus (18) in civiiate Florenlia supremo miti sccntum esl iudicium. Ilildebrandus etemm
tencretur incommodo, ex voio decumbentis ilbtc Bomanae diacontis Ecclcsia?, qui postca se lis ejus-
accessit, comilantibus eum monacbis consummata dem sortitus csl majeslatem, dircctus in Gallias,
sanctilalis, quibus juxta Pauli vocem, vivere Chri- Cluniaccnse capitultim intravit. Uhi cutn aliquandiu
aius erat, et mon lucnim (Pnif. i 21). Teslalus est Bsedisscl, colla:eratum B. Hugoui Chrisium vidil,
v

anlein pnefatus antistes, ad iniroitnm quidem servi niunasiici regulas ordinis ac decreta suggerenteni.
Dei maiignttm discessisse spirilnm, ad egressutn Egressus inde, nonnullis quae viderat indicivit. E t
vero remeasse. Beatum profecio virun.cujus et vitam tunc ille el familiarilaletn servi Chrisli devotius
Salanas^bhorrnit, et praescntiam expavit. Denique ainplexaius est, Ct sancliiatetn pncdicavil Hildefon-
cum praefalus poniifcz, ad ultima jam deducttts, sns (21) Ilispaniarum rex, qui a Santulo fralre auo
fessos arlns et naturam profitentes cilicio et ciueri caplus in vinculis tcnehatur. Quo audilo, raisericor-
commendassel, stiscepiis vitaltbus sacralis, inter dhc abbas oralioni pro rege praecepit instarc, meraor
sacras ahbatis manusopiritiim exhalaviu dilectionis patris ejus Fredcleidi (22), qui Clunia-
8. Cum autem nonus Leo translaiitrus B. He- cense monasleriura raulio sibi astrinxerat bcneficio.
migii corpns Bcmis usque pcrvcnisset, el ibi syno- Cum itaque pro co placabiles oflerrcntur hosliae,
tlnm (19) celebraret generaletn, vir beaitts adfuit cttm preces multiplicarentur, per cpiscopum quein-
plenuaaucloritatis et reverentide, suaque prrcsentia tlam dclibcratiouis suae diem esse proximum bcatiis
prasiati concilii plnrimum conferens instiltilis. Ubl ci Pctrus indicavil (23), oblinente Cluniacensis ah-
enm adversns Syraoniacos ageretur, el nonnulli pon- baiis et convenius inlercessione, t i l liher a vinculis
tifices, qnihus vel conscientia confusionem, vei cmissus recipcrei imperitiin. Nec mora, idem apo-
C

iiaperilia silcntium adduxeral, in praefatam haercsim siolos dormienli Saittulo appariiit, gravia commi-
remissiiis disceptareui, ipsc zelo succensus justiliae, natur nisi fralri cduclo de carcere male ahialaui
negotiationem Siinonis constanter abolerc curavii. rcsiitocrel diguitalem. Expergefacius visione San-
Cx adverso enim ascendeus, et opponens muruin iulus, quidquid apostplus pracceperat feslinanler,
pro domo Israel (Exech. xiti, 5), nec numcro reni- implcvit(24).Sic Hildefonsus, et sibi pariter el rcgtio
lentiuin. nec acce plione motus esl personarum. Qtio reslilutiis, ut liberaiorem suum videre el colloquio
in concilio, duin ille dc sua inlerrogaretur promo- ejus donari mereretur, destinatis apicibus itnplora-
tione : Caro, inquit, voluil, spiritus repugnavit. Sane v i l . luipletur voium potestalis,etPyreiiacis inonlihus

(18) Siephantts papa X , anno 1058, 28 Aprilis
ohiil, vulgo appcllatus I X ; opem ei a S. llu;<onc
pnrsiilam pluiihiis verhis dcducil auclor auoiiymiis
in Bibliolbeca col. 451, in re nihil aildil.
(19) De Bemettsi hocconcilio ct S. Bemigii tratts-
laiione, factis 1 et 3 Octobris anni 1049, phiribns
beilo petiius cantusque anno 1071, Burgos in cusio-
diam abductus fuit.
(22) Fredeleidiis et in Yita pcr llugoncm Fredel-
datius; apud Pelrum Ycnerab. Fredelinuiis, al bi
melitts Fredelandus nmbonim paler; pro quo no-
mine postea Frcdenandus, ac detniim Ferdiiiaudus
n

acium 19 Apr. in Commeitlai io pr;cvio ad Acta S. " i n v a l u i t ; nomcu Gollhiciira et pro diversa scri-
Leonis. Ibi secutidiis iuter abl ates sedit Hugo, post
Hcriiiiarum abbateut b. Ilcmigii.
(20) Eadcnt rcsponsio notalur in Actis concili»,
hoc niooo : c Diaconus scrmouis curstim nd abhales,
qui nderanl, verlil, eosi|uc, itc forie ct ipsi in ovjle
Domiuictitn non per ostiuui intn isscnt, confiteri
admontiil. Piitntis S. BeiuiRii abbas llerimarus sur-
rexil, seqtic ab hujtismodi cuipn congrua respon-
sifitic purgavit. Deinde domimis llogo Cluninceiisis
stihsccuttis, hanc purgalioui* sux ralioncm stibin-
Itilit, pro adipiscendo bouorc, Deo lesie, uitiil dcdi
vcl promisi; qtiod quidjm caro vuluit, sed meitsct
ratio reptiguavit. >
(21) Hildcpbotisus scu Aiphousos. Hitgoiii i n Vita
AudVfotisiis, cx teslainfiiio puJiis Feidin.iudi rcx
Legionis, ab ambilioso frairc S»u M (<|tii ncscioquo
ex.mplo hic Sanctnlut nun •••!»» ti-nj Castolle rcg*\ inandali lorsiian ptrnas dcdit.
plione signilicans Pacificatorem terrm aul Manum-
hacit. Pro eo autcm qtiod hic legebatur, invito
beneficio suhstiluenduiii censuiiniis, raulio beitc-
ficio.
(23) In pracritala Vita dicitur quod Pelrns apo-
stolus ctiidam frairi in Chiuiaco appuruit, ct preccs
Hu^oiiis pro Andephonsi erectiouc Domimim suscc-
pisse rcvelavh.
(24) Implelum est sano quod S. Htigo Alphonso
ntiutiari josscral, de libertatc et regno, scd non uuo
eoilemquc lcmpore, imo Sanlitis aJ oblalain sibi
visioneui alittd uon fecil, qtiam quod e carcere cdti-
cliim fratrem, ad S. Facuudi mouasteriuiii dimiscrit,
nl inlcr nionachos vivcrct, sed hic iude clapsus,
Tolctum ad Mauros prorn* i , ncc nisi occi\o fralro
anno 1075, iti rcgnttiii r c i l i i i ; iiu Sauiius ncglecti
8G7 S. HUGOMS ABBATIS CLUNIAC. 8*8
IranseensH. Dei servus solemnUer'et apparato A iua {Psat. xxv, 8 ) , quidquid ei fideliom devotio
festrvo sospicitor. Exsolut rex tanti adfento hospi- contulit, lottim vel ornamentis ecclesiae, vel ex-
tis, nihil io aclu, nihil iu verbo, nibil in babitn pensis pauperom eonsecravit. Animam ejus uec
prarter doctrinam morum repcriens. Qui ne iniec- rerum extulit afiluentia, nec dejecit amissio. M
eessoribus suis ingraius aliquando videretur, dupli- omni suto lerrena coelestibos, aeternis transitoria
rato censu paterno docentas auri uncias (25)Clunia- postposuit.
censi eoeoobio quolannis disposuit assignari, diem I I . Idem'praeurea non solum de saloU soUicitoa
otriusque exllos, et de carcere scilicel et de cor- virorum, molieres etiam de naoCragio hojos magni
pore, celebrem babere desiderans. lia vir Dei cum maria et spatioai ad salotis portom edocere curavit,
praedicta remeanspeconia, quein<ani seciitu addu- eis viam vitae et doetrinis insinoans, et somptibus
eebat Maurum, recens qui lem baptizaluin, sed slemens. In soo namque pairimonio, qood Marct-
adhuc tncuie ntgi iorem quam pclle. Ctii cum pro niacos dicitur, qooddam monastcrium et idoneas
Christiauae fidei stt ceplione, majorem pius ahbas religioni coostroxit oflicinas, ubi feminae provectio-
exhibens rcverentiam, vestes preiiosas pracvidissct, res, et mariulcm fasiidientes licentiam, vetera
ille dealbaio similis «epulcrO, tacrilegas mauos in decoquerent errorcs, et Chrisli complexiboaastringi
perforaus abhatis manticas injecil, extrabens inde B mererentur. Hunc locum personae nobiles elegeruqt.
qttidquid auri reperlum est in eis aul argenti. Quo quae cum nuptiis etiam delicias expertae, u n t o
tamen in fuga capto. aique ad abbatem cum aspor- palienlius utrisque carcrcnt, quanto didicissetit in
U U reducto pecunin, Dci famuloconatos non nocuit eis et brevem et plenam doloris esse voluputem.
fraodolenlus. Magna qtiidem sunt hacc, sed majora Has profccto sub regulis hujusmodi vivcre cousti-
quae sequuntur. l u i l , ut earum nulla vel rei necessitate familiaris,
10. Apud castrum Bliteriu n (26), quidam per- vel qitolihei negotio, conspectibus virorUm ofler-
versae mentis hoinlnes, reverendum Patrcm illatrs retur; ne, quibus volum indixerat conlinentiam,
exacerbaverunl injuriis : quihus veniam peienlibus, iiituitus sollicilaret ad culpam. Procuratores eartim,
Kcet piusabbas ad ignoscendum pronus indulsissel, procuratores religiosi alque prodentes, sob quorum
graviter lamen aDomino punita esteorum praesuin- cuslodia uec possessio distractionem, nec bonestat
ptio; slalivn namque depopulantibus flammis, castrum dispendium formidabat. Nulla ubi vel rara juven-
combustuia esi iniquorum. Quod tit divina potios cula, ne lascivienlis adbuc fervor aetalis, vel loco
ultione gestum esse,et non casu contigisse credere- infamiam contraberel, vel inter sorores scandalum
lur, quibusdam incolis ejusdem castelli, ad aliqua r generaret (27). ilarura eruditioni senero qttemdam
egressia negolia, atque ignaris injuriarum el incen deputavit, Bencbonem nomine, consumroati roona-
d i i , duo milites dudum defttncti apparuemnt. Quos cbum testimonii, qui noverat et devotionem p r o v o *
cum bene praefati cognovissent incoiae, ac turbali care misericordia, et excessus arcere disciplioa.
ad eorum sluperent occursum : Bedite, tnqniunt, Praeterea ne in ancillis Christi, v c l victua vef ve-
qaaiiiocius, corabustum invenluri Bliierium. Quo stimeniomm defeclu, sacrum deficeret proposiium,
dum beatus esset Hugo ingressus, nec ejus religioni uheres eis redilus providit, comparavil pracdia; sic
delatum est, nec ordini. Stttpefacli incolae ac per- eamm necessiiati consulens, ne vel culpatn super-
territi, roagna cum festinatione redeunles, rem, fluius induceret, v e l egestas qnerelam exlorquerel.
aicut diJicerant, invenerant. Nemo aulem putet Monasteriutrt qttoque plurimis decoraiis ornaiitentis,
virum D j i , lanquam pecuniae cupiduro, vel qtiaesisse praeter caetera sanclorum pignora bcalae virginis ac
vei oblatas siiscepisse diviiias. Eamro copia non martyris Agnetis in eo bracbium collocavii, argetito
avaritix servivil, sed roiscricordiab, non ipsis sed vestitum et auro.
egei.ii. llle curo PropheU dicens : Domine, ditexi 12. Alia quoque sub eo el per enm construcla
decorem domus tuw, et tocum habitationis gtortm sunt monasteria, ccllae quamplures aedificatae (28);
I
(25) Auctor est Venerabtlis Petrus, quod Alfonsus verius lesumento; in quo posl p e t i U m indulgenliam
consueverit pnnier cc auri uncias X L penderc, et de munere negligenter gesto, quaed&in post mortem
duomonasteria Cluniacensibus fundavit. suam fralribus auniialitn praebenda ordinat, demura
(26) Bliteriuro castruro; in aliis Vitis Brideriom se ad sttccessuram sibi abhalem converiit, eique
dicitur. imprimis locum bunc coinroeudal, U n q t t a m calenus
(27) Exstnl in Bibiiotheca Cluniacensi, col. 493 umcum; deinde vero caeieros fratres. Varia cbar-
el seq. scriptum quoddam S. Hugonis, in Vitae larum insignium f r a g m e n U , hoc Marciniacense c e s *
flnem vergentis, ad succcssores suos deprecatorium nobium spectanlia, prolert Querceunus, iu notis
seu cominhiatoriuro, sttb anathemale sic praecipien* ad hunc iocum, ubi e t i a m docet priori duos pro-
t i s : i Locua ea semper permaneat conditione, qua curatores, et decera religiosos fuisse adjmictos,
nos eum inchoavimus et teuuimus, ut in ipso nun- ad monasierii regimen , ex inslitutione S. H u -
qnam ad habituro sanclitatis, puerilis xtas recipia- gonis.
lor ; nec alia quam in qua possit probari spirilus si (28) In eadem deprecaiione sic loqnitnr : < Stcut
ex Deo sit, et si non uitra, Uinen oiitnino vel osque io praesentiamm videtis, Deus, non nosiris nteritis,
ad xx annutn jara perveneril. Quod si qtia est aetaiis sed sua iramensa clemenlia, istum satis circiimqua^
lascivioris, el hoc ad cerluin fuerit comperluin, ne que ampliavit locura, et tatn fratribus quam posse>-
boic fetninaram collegio deheat coadunari. > Et rur- sionibus ditavit, nec soluin in hac nostra regione,
sum hi deprecaliooe, quac seqtiitur col. 495^ scu vcrutnelia.n in iialia Loiharingia, Anglia,Nortbmao-
869 VITA 870
veteres abbattae, qtias inhabilantium negligentia A proflclebat pnemiorom. Erant ibi et alii tres mo-
peoitoa attrfverat, ad antiqoam tam ordinis quara nachi Balduinus scilicct et Edmerus atqtie E ista-
possessionnm revocalae dignitatem. In tantum enim chius, omnes filii lucis, et incedentes in maudatis et
sub pnefato Patre Cluniacensia religio effloruit ut in juatificationibua Domini sine querela (Luc. i , 6)
inde abbatea desolatis qoaererenlur monasteriis, Ad quos B. Hugo conversus : Ex abundanti, inqttit
assuinerentur pariter et exempla sanctimoniae, et est archiepiscopo divina reserare judicia, quibus
qoalitas disciplinae. Felix Ecclesia ! qoae de sanclo Judex justus dcponit potentes de sede et exaltat Lu-
cooventu illo somraum sibi mererctttr sacerdotem! miles (Luc. i , 52). Yobis autem dicimus, in regcui
Qoantae aotem discretioois et misericordiae fuerit, Anglorum nocte transacta datam esse proscriptiouis
junioribus coenobitis impensademonstral benignitas, sententiam eumque brevi regnaturum. Pauci diei
quibus cum tnioor libra panis et potos ex coostteltt- fluxerant, el ecce bcati viri vaiicinium, qui pr«>
diue traderetur, ipse tamen eia parem dari consti- missus fuerat, secutus est eventus (59). Praescriptui
tuit, seqnum judicans, nt qnos idem diei pondus siquidem rex, dum venationis insisteret studio, sa
affiigebat et aestus, idera quasi jara denarius solvere- gitta cujusdam militis in cor percussus cst, sta-
tur. Saua satte disposttio, quae praefatam actatera, et timqueraorte praeventuasubiia.exspiravit. Sic igitor
a mormnrc compescuit, et ad laborem susceptae ro- B regis terminata, et abbati propbetiae gratiain
boravit obcdienliae. inesse claroit, et Cantuariensi arcbiepiscopo, qui
CAPCT IU. persequenti se regi cesserat, redeundi fa< ultas ad
Arcana ab eo animorum intpecta ct futura prce- scdem acccssit.
dicla. 15. Ilem Dei servus, dum esset in Aquilania, ad
15. Ad declarandum auiem, quam gratum Deo ccclesiam B. Viviani, sanctorum locoruui sollicitus
in omnibus exhibebat obseqoium, B. Hogoni cum visitator, accessit. Ubi cum praefaii confcstoris dili-
spirituum discretione, data esse dicitur gratia pro- genter actus et Vitara legeret, cujusdara boni vtri
phetiae. In bis enim qui monasticum profliebanlur nomine Araandi (31) factara in ca rcperit mentic-
ascensum, quo quisque animo ad eum accederet, ncm, de quo ipse pleiiius edoccri cesiderans, opi-
libera menie discernebat, intuebatur quis in aagena niooem ejus et patriain, propositum et fii;em a que
B. Benedicti bonus piscis futurus esset, quis ange- sepulturam a clericis prxsens inquirit. BespcndJtur
lum lucis, quis angeium gereret lenebrarum. Quam sciscilanli B. Amandum raagistruui fuisse S. Viviani,
profeclo gratiam ne polius ei conferre, qoam a meritis insignera, docirina conspicuum, exemplin
Deo collectam referre videamor, ejos testimonio clarura. Corpus ejus, prout fama ferebalor, in Gai-
sifpposita serviunt et suffraganlur exempla.Doroinus C Uis babere sepulluram. Sequenli aulerodie, decanus
quidam, nomine Maingodus, dilatione susceptionis, canonicorum in eodeni loco xenodochium conslru-
quam providus Pater probandi gralia aliquanditi cturus, a B. Hugone susccpti operi posiulat funda-
suspenderai, vulncratom gercns animum, egredi ac roentum designari. A l ille, Spirilu ^anclo cdoclus:
fugcre constititit. Quo spiritu revelanle compcrio, c Hic, ait, fundamenta jacite, et minimc poeniic-
piissimus abbas prwscripiura frairera verbis durio- bit. i Ad ejus iiaque snggestiouem pueri aliius
ribus increpavii, ei pariier et vuluera nienlis indi- fodientes, .mausolxum predicandae pulchritudinis
cans, et vubteribus paternae cousobtionis adhibcns inveniunt, B. Araandi nomiue insignilum : qno re-
roediciuam. Sic ille reversus ad se susceplioncm,
f perlo, clerus exsullat, populus gloriflcanl Dcum,
quam dilatam doluit, patieuler exspcctavit. qui mirabilis est in sanctis sttis (Ptai. LXVII. 53),
14. Mortein quoqueGuillelmi junioris, qui magno nil jam de merito dubitanlcs abbatis, quod in invcit-
ac triurophatori Auglorum Guillclint patri suo suc- tioue claruerat confessoris.
cesserat, evidenti vaiicinio indicavit. Erat ille Dei 16. Slupendis stupenda sticcedunt. Consolalionia
aervus Marciniaci, simulqtie cum co vir gloriosae gratia pius Patcr loca visitare consueveral, qiius
opinionis Anseitnus (29) Cantuariensis archiepisco- monaslerium Cluniacense contingunt. Ingrcssus ita-
pus Aiigioruni, tnagna duo luminaria, quorum devotio D que cellam B. Mariae quae dicitur de Charitato (32),
vicariis exhortalionibus et exeropiis in aroorcra dura congregalos ibi fratres susciperet oscuio, cujos-

ma.Francia, Aquilania, Goasconia, Provincia.atque
Hispania ipsum dilatavit > Et in privilegio Pascba-
lis II ipso quo sanctus obiit anuo 16 Octobris, ad
Pontium dato numerantur prioratus 75, qui sub
abbalis Hugonis dispositione manseront, quorura
piures in ahbatias excreverunt, praler ahbatias 12
Jaut tunc constilutas, ut mcrito ipse Hugo, inlcr
quinque priraos Cluniaci abbatcs, uicalur :
Ordine posterior, utilitate prior.
(29) Ftterat S. Anschnus in exsilinm ejcttus
anno 1096; anno autera 1100 occisus eslGuillelraus,
2 Augusti.
(.M)) Dedimus 21 Aprilis S. Anselrai Vitara, per
Eadiucrum, hfc nominaluni, scriptara; uhi lib. n
num. 55, dicit S. Hugo i regera ante thronum Del
accusattira, judicaium, senieniiainque daronaiionis
in euro proroulgatam, ideinde ex num. seq. apparei,
lertio post die, exstinctum fuisse regetn.
(51) S. Vivianus, Xantoneosis [episcopusv colitur
18 Augusti; in cujus Vita nulla meutio S. Amandi,
scd Amhrosiuro, cui sueccssit, roagislrum habuisse
dicitur: de iilo igitur (cuin oporteat ita soleniuiter
elevatura babere proprium diem cuitus, etsi etira
Saussayus in Martyrologio Gallicano notare praeicr •
miserit) oplaraus plenius edoceri.
(32) S. Mariae de Charitatc, in agro Nivcmensi,
nrioralus a S. Hugotte |>er Gerardutn mouachum
v
tundctus, ad Ligerim, vulgo Chariii.
871 S. HUGONIS ABBATIS CLUNIAC. 872
dam eorum el occnrsum abhorruit, et osculuro A comroissiim ease in ccenobio S. MarceUi (Z6), quod
decliuavil. Nimirom spirilu docenle didiceral os eatenus obductum silentio, monaslica suceidendum
hominia plenum blaspbemhe ct spurcit'arum, nec esset disciplina. Excitatos bis Dei senrus, iier
idoneum quod pacia osculo servus Dei dignarelpr. arripk ; et ingressus monasleriom, queroadrooduro
Ifiranlibus his qui aderant et rei novitate stispensis, per visionero didiceral, rem sic babere cognoviL
qnam roiser ille duxisset viiam, quid geferet devo- Adbibila itaque viibieri medicina, inveteratam at-
tionis faroiliari colloquio , idero abbas iuquiril. qoe difficilem sanari propoisat corropteiam. Quadam
Bespondentero se mecbanicum (53), csse, et ne- autem nocte, dom fatigatis artoboa modico sopore
cromanthe praesligiis inquinatum» de ovili pastor vir Dei coosuleret, videre visus est decubantium
abegit, ulpole nulla in verbis, nulla in habiiu sub capite suo serpentium roultitudinem, caetera*
conversionls indicia nuntianiem. Sic in ona eadem- qne diversi generis replilia, quibus ille pcrturtia-
qoe re, el Inpi fraos et pasloris providetitia inno- tus, somnum continuare non poterat. Debinc ao.oto
tiiii. pulvinari, librum Maronis reperit, eoque projecto,
17. Sosceptus idem Dei famulus in monaslerio somnum duxit iranqnillum. Apta rei visio, cum
Angeriacensi ( 3 4 ) , . sepultis paulisper sensibus nihil aliud quaui quaedain venena sbit fabuiae poe-
carnis, puriore mentis intuitu, vidit quoddam folgur ^ larum (37).
de subiiini veniens, monasterii Cluniacensis audi- 19. Operae pretiuin est ea relatis apponere quae
torium irruinpere, magnaroque secnm trabere r u i - ct atiditu didicimus- et visu* Aniecessor noster
naro. Qua ex visione vir Dei collegit, commissam IloeUus (38) praedicandae praesui memoriae Boinam
apud Cluniacum onensam, quae nisi celeberrima proficjscens, gratia \idcndi sancluin Dei Cluniacuni
Correctione purgaretur, superni judicis indignatio- diveriit. Qoi posiquam iequendi cura eo sortitus
nera in cumdero provocarei locum. Nec mora, CIu- est facoltatem, com qoodam soo archidiacouo ad
niacum regreditur, insiantibus negotiis, quae agenda cum in parvara dedoctus est cameram, aacris dica-
susceperai, lucrum praeferens animarom. Dcbinc tam coUoquiis, et celebrem potius cultore quani
Ingrcssos capitulum, eodein spiriiu quojamreatum cultu. Cum atitem coiivenissent fiiii adoptionis, et
cognpverat, rei quoque personam cognoviu Qoem invicem beneficia auarnm sibi communicarent ora-
ex nomine conveniens, c Erubesce, iuqtiil, Petre, et Uonum, B. Hugo frequenllus praefatum intuitos
dge pocnileniiam, dum licet, ne lunc incipias pceni- archidiaconum : i Tautum, i n q o i l , ne desis gratise
iere, cum poenilenlia nulli prorsus est fructuoaa; Dei quoniam provisom est te, in eo bi qoo nonc
totum te priori pande, redoperi vulnus roentis, ut adiniiiistras ordine, nullaienus remansurum. > P o -
pro quailtate vulueris curaro sentias medicantis. rum temporius fluxerat, et evenlus est vaticiniom
lufelix, excutc jugum diaboli, et amplectere jugum aubsecutus. Arcbidiaconas (39) etenim sequeotianoo
Cbristi, quouiain jogum ejus sitave est, el onus ejus poiiiificalem*ortitus est diguilatero. Nos boc a u d i -
leve (Uatth. x i , 50). Quod quia saepius jam com- vimus, nos praesentes vidimus, nos beati iUins b o m i -
monilus, deireclare tamen non desinis, reatum nis oralionum participes in eo facli somus collcquio.
qoem comilalur perlinacia, districtior punial disci- Nosquidem, fama revelante, nonuulla deejus6an*
plina, tuisenim parcere delictis, ad pericoium m i - clitate didiceramus , nonnuUa de mansoeiudine,
lilat aliorum (35). > llis verbis verberibus adjeclis, iioniiulla etiam dc his quibus et vitia Judicium> eC
frater conlumax ei sibi redditus esi et ordioi, bo- virtuti prserogalur increinentum; invenimus a u t e n
noroqoe ohedientiae, qood exhorlalio non contulit, ampliora, ex gregis conversaUone, pastoris vigilan-
censura provocavil. liam perpendentes.
18. Alio quoque leropore, siroilis ei visio appa- 20. Supersunt autem et a l i a , quibus (patenter
ruit. Dorroientem quippe quaedam persona convc- indicatur illuro juris patronum, inter insignia aan-
niens, oportere dicit eum Cabiloncro usque faligari, ciinioniae, gralia clartiisse prophetiae. Quidain n a m -
(35) Mechanicus pro laico bic accipilur; alias 0 deprehendit. arguii, convincit. Reus ille Pelroa
accipi solet pro Uliueraro ; quod aulein ad Vitain erat, qui Terdiniaco veneral. Confiteniem judex
£ er lliigonem, niim. 6, additur in roargine, quasi
ianichseuin deberet legi, iuepiuin est glossema.
pius digne flagellal, misericoriliter sanat. His visis
seipsos circumspiciebanl singuli, ne aliqntd in c U
(54) Angeliacense, Angeriaceiisc, et in Vila S. indebituro spirifalis oculus cognosceret Patris. i
GcnuLfl etiam Ingeriacense niouasleriuin, apud Hu- (3G) Cabiloncnsi S. Marcelb monasterinin, funda-
Sonem, S. Joaunisde Angeliaco vulgo SaiiU-Jean- tuin a S. Guntranino regc, de quo late ad ejus V i t a m ,
'Angely, in pago Xantonico ad Vultonam fluviuro 28 Martii, § 2.
abbatia esl, conslructa a Pippino Aquilauiae rege, (57) Si hoc de pociarum gentilium castissimo
Ludovici Pii imp. fllio. Plura de boc coenobio, no- Virgilio (quero Virgineuni appcllaut nonuulli, s i c u l
ininaiim illustria diplomata duo, vtde/ui notisQuer- luscus intcr caecos rex dici posset) quid de lascivio-
cetaui ad Bibliolhecain. ribus aliis dicemus?
(35) Idem Uugo num. 15, haec narrans, c Clunia- (38) iloellus episc. Cenomanensis ab anno 1085,
cum, inquit, festiuus rediit, vocavil priores et or- hic auicm cougrcssus coutigit anno 1094.
dinis ctistodes; de negligentiis fratrum inquirit, sed (59) Non est quem signare possit commodior c o n -
nihil ejusmodi per eos iuvenire poluil. His ila d i - jcctura quain GauCridus de Meduaua, illiistri apud
missis, ad Domiuum solilo recurril, solvit vota pre- Ceuomaniios gencre natus, elecltis an. 1093 Aitde-
cum, capituluro inlrat, fratrcs circumspicit. Hes gavcnsis cpiscopus, consccratus an. 1090.
mira! bpirilu rcvelanle occultum intcr alios reum
 VITA. 174

qoe monachns, noinine Durannus (40), moveniia A diom absccssit. 0 praedicanda Patris humililas, qui
risum verba profeu-e consueverat, indocilis praeju- quod ejus posset ascribi merilia, maloit sanctorum
dicialem deponere lcTitatem. Idem tamen in cane- pignoribus assignaril Jarento quoque, feUcis mona-
ris, adverstts quae non est lex, ita sibi consuluerat, chos testimouii, post diuturnas febrium convaluit
ut prius in nbhatein, debinc in episcopum, vita pro- injurias, hausto vino, quo sacri ejus digiti perfusi
vebi mereretur et doctrina. Qui cura abbatem niiiius fuerant, post oblatom Deo sacramcnlum.
audirct increpanlem : c Fraler, inquit ci abbas, 22. Bcatus quoque medicus, qui cum salule cor-
utsi dignam egeris pceniteniiam, post trausitum spu- porum, de salute satagcbat aniraarum! beata, i n -
matitibus labiis ad superos rediens apparebis. i quara, aiiima, cujus et ineritisacquirebaturtemporale
Factum est auum ,ut nec ab otiosis verbis ille desi- remediurr , et exhortalione sempitcrnura. Eidem
sterct, nec abbatis vaticiuio promissus decsset ehV nanique Crispeium (42) proficiscenti, febricitana
ctus. Praefalus naraque Durannus, naturae dehitum miles (43) occurrit, sanctissimo ejus adjuvari de-
solvens, iu promisso sibi habilu cuidarn Siguino, precaiis intervenlu. Debinc onerosius i n s t a n t i :
sacerdoti scilicet, religioso apparuit, miserabiliter c Abstine, inquit abbas, abstine, frater, a rapittis,
juvaincn ejus posiulans, cui vivens obedire con- amissatn sic adepturus sauitatem. » Rapinas miles
tempserat. Qtiod cura pius Pater Siguino referente B abdicat, eodemquc raomento ad preces abbatis, e i
didicissct, elcctic septetn fratribtts, silcntium una volum factum est, et exstinctum febris incendium.
indixit septimana, quatenus oris excessus oris obe- Neino autem mirelur abbalis nierito collatam corpo-
dieutia porgaretur. Obedieiitibus aliis, unus eorura ribus salutero, cuietiatnid graliae accessit, ut exulae
praecepti violator silcntium inlcrrupil. Rursus ponti- de ergastuio carnis animae, ipsius inlerveniu j u d i -
fex, eumdera quera prius bahitum gerens, saccr- cem placatum iuvenirent. Fratrum quidam soluto
doti praescrtpio apparuit, inobcdientiam fratri* nalurje debito, ncc adhuc tamen bumatus, personis
accusans, qui dum fregit mandatum, soflragia cx duabus, quae sibi nomen religione comparaveranl^
chisil altortim. Qno audito, clementissimns Pater apparoit dicens duos solidos, praeter licentiam sa-
itcrato septem dierum silentio, defectum violaue sop- cristae sub quo ipse militabat, se sustulisse, ac pro-
*levii obedientiae. Uiule factum esl ut ostenstis tertio prio expeodisse arbitrio. Hoc excessu dilaum sibi
" praestil, sed jam nihil sordidum gerens, abbati gratias rcqoiem, quae Umen posset abbatis intercessiono
ageret, ejus iuterventu aoslersum oris opprobriura, praerogari. Mane auiem facto, com alter id de allero
scntenltain judicis immutatani. Hoc relatutn, et Pa- ignoraret, eodem uroen ordine, sob sancti viri p?ae-
tris meritum declaravit, et apud fratres reverentiam sentia, p r s f a u m in capituk) retulere visionem. Dis-
suscepiae jovit obedieiiliae. CollaU sic viro Dei spi- C c u s s a ' U q u e diligenter transgressio, et venialis
rituum discretio cfDcaci eom magisterio docttit quid iovenu, suffragiis orationom qoas devotios fieri
correctionc proficeret, quid toleraodum esset mise- cleroenlissimos PaUr indixit, et propcnsiori eleeme-
ricordia, quid censura punienduin. aynarum largitione, solvi promeruit.
CAPUT IV. 23. In civiute Parisiorum vir erat illustris, Ro-
VarH morbi ab eo curaii. bertos nomine, professione miles, i u paralysi lor-
21. Neroo auiem puiet abbatem propheticis u n - pens, ut in eodem bomine parUm vivere, partem
tom claruisse vaticiniis, cui citm discretione spiri- diceres ]am sepolum» Diuturna baec et letbalia per-
tnom, coUata est etiam gratia sanitaluro. ConsUt nicies dudum spem salulis abstulerat decurabenti.
enim nonnullos, variis oppressos langooribus, sum- Contigit autem eodera Umpore servum Dei Parisios
ptis ex ejus mcnsa convahiisse reliquiis. Acardus ingredi, atque ad ecclesiam ascendere, quae beatis-
quidam, vi febriom lalioratis, restittttain sihi saniu- simae Genovefae virginis et nomine celebria est et %

lem praefalae debuit medicinae. Tres praeterea fra- corpore. Quo aodilo, praescriptos aeger illuc alieno
trcs, eoilem dectiinbenles incommodo, beati viri defertur aoxilio, genibos abbatis advolvitur, suspi-
mcriluin io anliquam reformavit sospiiatem, eorum Q riis interpellat et lacrymis, ut ejus spud Deum me
duobus quidem destinau eulogiarum gratia, salotis rereiur interventuro. Movetur Paier anxieUU sup*
integrilatein resignavit; tertius autem, cum Bor- plicanlis et inler sacra missarum solemnia, flagi-
boni (41) per sex tnenses qnarUna siistinuisset i n - tatum paralytico procurat subventum. Nil laroen
ceadia, a sancto Patre, qui iliuc ex tempore acces- de suis praesumens meritis, lotus ad aposlolornm
saeat,sacris jubetur inuresse mysteriis. Adest febri- priucipem convertitur, cujus et umbra aalua infir-
ciUas, et ex abbatis jussu epolo post missara vino, rois,etoraiione vita est oefunctis resiituu. bumpuiu
in qoo loU foeraut xanclorura pignora, febris inccn- ergo ipsius planeum (44), quse veterum reUtiooe in

(40) Dorannns, primum abhaa Moysslacensis in
Cadurcis, dcin circa au. 1060 faclus episcopufc Tolo-
aanus, oniit circa an. 1070, ei iraago cura liiulo
aaiictiutis hahetur in claustro Moyssiacenai, ut asse-
runi Samniarthani.
(41) Borhoniinn sub variis cognomenlum triplex
est, unuui Chmiaco viciniusad Ligerim silum, Bour-
boo Lancy vulgo nuncupatur.
PATROL. C L I X .
(42) Crisneium, Valesii oppidom, in quo prioraius
S. Arnulphi dicius.
(43) Rotbertum vocat Hugo, nom. 8.
(44) Addit Httgo, Atiliocbia allatam credi, occa-
aioiiemque miraculi fuisse asserii. qnod S. Hugo
post inissam manu capiens ipsain planeUin dixissa :
i Utinam adesaet seger, io quo virlutisaposlolicae ca-
 •71 ft. HtJCONte ^ i B A T I S C L M l A C . i7i
praefcu credilur esse eccleeia, super prostralura A Abbas nfissam canUveral, al aquara ex ejus siiUaum
eleval xgrum, Ulud clamans, Pelrus aposiolus dixil roanibus inflrmo, praesenti alqoe posiolanti eam,
i;aralytico: < Sanel le Dorainus Jesua Christus. > servientes, abbate oetuleraoi ignorante. Qua exesis
Ad luec verba confeslim Roberlus ila convaluit ac partibus infusa, suus articufb reddftus est stalos,
si ipse Petrus preces pro eo declamassel. Regre» suppletum depasue carnii dispendium, et agenu
sMlur ineolutnis qui seinivivus accesserat, bis qui lympba vices medicinae, abbas nesciens rcslitoit
aderanlatieslantibus beneplacitara esse Deo viura, sanitalero. Quippe dururo erat et inlolerabile bomiui
C I H I I S apud Deum tam eflkaccm viderant esse posiu- Dei, ex bis quae circa ipsuro erant aus ex ejos re-
laiionem (45). manebant roensa, contemplatlone salutis acquirejid»
24. Fortassis baec apostolicis ascribereetur me- aliquid asporUri. Homo verae vlrtolis, ad virtuti.m
ritis, et cujus urobra male babditibus resiilutam deritabai excfdium, lingdas afleclarc alicnas, iandis
eonstat esse saoiutem, ejos utique vesliroento Ro- enim hulla omnino ctipiditas, nisi cujus et ma:eria
bertus convaluisseassereretur. Caeterum non miuora cst in ariimo, et tesiis in coeto. Quaro com sibi
meriti* acu leguntur Hugonis, quibos Hugoni nullo pariter opera compararent et verbaf, aliam tamcn
fldei pericolo praestitUm pqssit assignari beneOcium. suspiranti mercedero, nulla ex praeconio miraculo-
Idem namque dum in Yasconia, sicnt de Cluniaccnsi B rum sobrepsit elatio. Aliis quoquc nesciens Dei
coenobio, snbdilas visiuret cellulas, haud procol ab servua profuit, quos etsi non omnes, aliquos Uroeo
itinere parvom conspexit tugorium, cujus inbabita^ eorum, paginae duximus imprimendos.
tor egenus erat et leprosus. Hic ex d i v i u paopef, 26. Erat in quadam dbedientia monacbus, no-
abjectus ex splendido, leprosus ex incoiumi, viiam mine GuiUelmus, qui diuturna croris infirmiute
m o r u graviorem ducebat. Laetatur Dei servas ade- uecumbens, injuncu sibi exsequt non poterat ofli-
ptum se tempus opportunum, quo Chrissum in pau- cia. Hoc enim in Untom tumoreoi exccsserat ut
pere visilarel. Praeeuntibus. iuque caeieris ipse uae amissa natorali forma, globus quidaro viderctur.
r

u n l u m comiu monacbo tegetem ingreditor, conao? Cum aotem morbus excrescens, nibil aliud quam
lationi totus instotit, laceram demolcet cutem r moruro loqueretur, Ule totus ad abbalis meritum,
Ingeminat felicem infeliciUU soa coi esset dalom spe conversoa et flde, manibus aduioiif tumentl
r

flageJUs corporalibus et paoperUtis igne purgarl. c r u r i : c Praecipio, inquit, tibi, passio, fn noniine
Denlqoa dam discesaoros bomo Dei, qoid ere%arel Jeso Cbristi, et ex parU Patris cujus praeceptis hue
pauperi non baberet, agninam, qoa indutus erai, veni, ut recedens permiitas in}uncum mibi explcre
cxuit veaUm, veslit pauperem. Vestimcntum gratia obedientiam. * Sequenti nocie, dormienti, doo io
r

eeiniuiur inspcrau; ex qoo enim paoper eo ib- albis apparuere monacbi/ qui dieercnt se a B. IIu»
dutus est, cotis deformiua abscessit, et absUrso gone directos; debinc unus quidem cruri manus ap-
kprae conugio, inembris omnibus incolumiias esl posuit, infudk oleuro; alter. vero ieniori, et v d u t
e i specles restituta. Egreditur Christi farouius, reUcta suspenso conuclu, partes infirmas perungere visus
pauperi bencdictiooe, qnae et amplioa spe suscipienii esL Quo peracto, cum recedentibus monacbia ipsai
profuit, et amplius voto dantis meritum palefecit. reccssit infirmitas, et incoloroiUUm, quam. niedi-
Leguntur et aUi, tam ex vesU quam ex lympha quae cina ,non potuit, graiia reduxit. Evigilans roona-
ex ejus stillaverat manibus, expetiiam suscepisse chos curo sentiret extermlnaUs infirmlutis an-
salulem . guslias, beato Patri suo restituum ascripsit saui-
25% Wigo, monachus, vir vcnerandae opinionis.et u t e m .
utile vas k i domo Domioi, vocis usum araiseral, 27. Ex difllcullate partus, quaedam muber, arahujo
adraodum tristis, co quod iinmiiiei.li Naulilio per- lingiiae pariter et manus olflcio, caeierarum quoqoe
solvere non posset dehitum cantandi obsequium. parlium oetrinienta formidabat. Hujusmodi angustia
Qui duin j u x u auppedaneuni abhalis quiescerel, et decurobcnti, suggestum in soutuis cst, oportere i
vocis reformationein cx sacris ejus speraret meritis, nLaisiacura (46) proficisci, ubi meritis B. Hugoois,
corrigiam pilei ejus, laienter assumpti, collo cir- ulroque levaretur incominodo. Paruil mulier, eoque
cumdedit; sutiroque solulo, quod arteriis obsiabat delata, dum praescriptus Paler in oratorio S. Sul-
incororoodo, priscae roodulationis usus esl ei in inte- picii (47) ipsa praesente divina celebraret mysteria,
grum refbrmalus Articulum pedis cujusdam Theo- meritis ejus utrinsque morbi plenum meruit obunero
derici, magnae quidem militis potenliae, sed majoris reinedium. Credatur in sedendis humanorum eorpo-
apud Deum devotionis, cancer (inflrmitas lethalis) rum passionibus, fllid adoptionis coilatam desuavr
exederat, quod quia studium vicerat rocdicinae, au- fuisse grattam, qua*. iili etiam in pertitrbato aere
ferebat et spem vitae. Abbalis lamen meritis, boc perbibetur exstitisse, Ludovicus enim comes, et
ordine exstinctum est borrendae pestis incendium. Sophia uxor sua, praedicandat scilicet vir et rauhcr

peremns experimeuturol > quoaudito Rotbertus iUue
se deferri fecerit.
(45) Addit idem: Res isU notissima est; fere lota
d v i t u Uia testis est.
(46) Laisiacura, an oppidum in Ccnomannis.
vulgo Lassay ?
(47) S. Sulpicii, non Suplicii fnti perperam
excustim), plures suni t o u Gallii ecclesia; cgimus
ae oo, u Januarii.
877 YITA. 878
devotlonis, eum apud Aldcchtarcum (48) hospitio A quaniuro prtus de fiaterna turbatus attgustia, tantum
susceperant. Dcinde posita in viridario mensa, postea do salutc gavisurus. Ex quo enim superposi-
commotna aer tempesiatis signa prxmisil. Turbali lum est ulceri lignum, et panero henedictionis Inflr-
discursant roinistri, quid fleret ex apposilis jaro da- mtis comedit, ita explosum est putridae carnis incont-
pibuaignorantes. Cxteruro Dei famulus, elevans ma- modum ut nullus dolor, nullaillic infirmilatis indicla
num, cracis signuro opposnit, et imminenleai sic remanerentv
abegit tempestatero. Quae ne casu potins quam me- CAPUT V.
ritis abbatis abscessisse videretnr, circumquaque Tutetn angetorum qnatitam ab eo mata deputta matevoU
pluviis desaevientibus el tonitruis, locos ille tempc- divinitut puniti. Liberatitae ejut compentata.
statis expers, et sercoos remansisse perhibetor. 29. Quadam praeterea die, duro paulisper ahbas
Paredi (4J9), pueruin quemdam, roonasticae conse- obdormirel, ex urgente causa, euin monachi exci-
cralum militiae, decidens ex culroine caropanarii laverunl. Abbas interrogans : c IU quid huc, a i l ,
ftabula prosiravit, Eo tempore beatos abbas fralres istum adduxistis puerum? > Respondcrunl mona-
visitatunis Paredum accesserat. Puer, in qtto con- chi se neminem adduxisse. Subdidit abbas, dicens:
snltae poilicibus venae proximuro nuntiabant interi- f Nonqtiid non videlis illum elegantis formae pue-
tum, semivivns ad eum defertor; fratres velut ex- B mm? > HursuScum monacbi mirarentor, atieslan-
stinctum dcflent poerum, qui vix in castris spiri- tes se neminem prorsus videre, animadverteus
tualis milithe vivere inchoasset. Deniquepios abbas, abbas ostensum sibi divinum aliquid, sermonem
inente compuncius, contritum conlreclat puerum, transtulit ad alia, nuilam ulterius faciens de puero
pro exsequiis obsequiia insistit, et ad ostiom divinae roentionem. Credo ei apparuisse custodem corporis
pietatia Christi procorrit Christi veteranus, tanla sui angelum Dei, cujus exctibiis, et aeriarutn tcn-
precum Instaniia ut et poero salus, et puer conven- tamenla poiestatum, etimminentia corporis pericula
tui rcdderetor. declmabal. Uu*ie cum apud Berxiacum (51) se sopori
28. Invitati complures hnjosmodi miraculomm dedisset, sngelica protectus costodia, multtplex
praeconiis, eum videre pneoptabant, ei adhaerere, mortis discrimen evasiL Repente namqoe lurbato
ct sanctissimis ejus erudiri documentis. Quippe aere consurgenles venti, velut conflictom querodam
tota ejus vita, sacris par institutis, tota ejns cottver- inire coeperunt; frequentior desacvire con^scatio,
satio beate vivendi magislerium fnit. Nulla vel pauca lapidibus et grandine conculi domns, volare fulmina
fuere monasteria, quae non profecerint ejos circom- quibus nec dorroilorium patris, adhaerens ccclesiae,
spectls instilotionibos aut exemplis. Convenienies inlacium remansil; iliud enim vis irrumpens fuitni-
aolem ad se monachos vel abbates, quam paterno C nis, tam vaganti discursu praefalum perscruiala cst
complecteretur aflectu, quam suflicienter quaeren- domicilium u i , par miraculumdicam, tres in fornace
tibus responderet, quam pie aperiret poisantibus, pueros, et inter flaromas saevientes sanctum Dei con-
diflicile est explicare. Inter quos Suessionenais (50) servatum. Augebant discriroen caententa siroul at
abbaa adprimatem monasticae perfectionis accedens, lapides undique corroentes, qnos fulmittis iciu
presbyterum quemdam, Petrum nomine, ilineris rupta maceria circa dorroienlem diflundebat abba-
comitem babttii, dudum B. Hugonis familiaritatem tem. Discurrebant famuli, monachi qoerebantur, vel
assecutum. Qua ex familiaritate securius eum pre- obrulum mina et bipidibos, vei igne consomptom
shyter allocutus: Scimus, inqiiit, te, sanclissime abbatem opinantes. Ille aulem divinis proleclus ex-
Pater, curam gerere miseroraro, et juxta vocem cubiis, nec slrepitu soporem, nec populantibus
Aposloli, cum inflrmantibus inflrmari (11 Cor. x i , flammis sospilatem amisit. Ita Dei servus, horrendo
29). Unde et pro quodam fralre ineo ad osllum tuae circumseptus incendio, virtole promeruit liberari,
putsans misericordiae, sacris oraiionibus tuis misero et illaesus exivit.
subveuiri dcploro, quem putridum vulnus, el latius 50. Legitur idem Pater in aliis etiam conservalus
incolumes occupans partcs, in dcsperationis d i - _ periculis, ejusque sacer transitus, qui gravissima
scrimeit adduxit. Tandem pius Pater miserabilibus infirmitate videbalur imroinere, conventiis imerces-
cedens obsecrationibus, panem qui de mensa ipsius sione, et sumptuosis elecmosynamm expensis, i n
superfuerat. aflferri praecepit, allatmn benedixit, de- sanctam diJatus senectuiem. Quodam nainque tero-
dit benedictum saccrdofi; dedit ei et partero baculi, pore, B. Hugo, tanta corporh) aflliclus roolestia ut
qucm tnanu gestare, quo sustentari consueverat. irominens incomroodum vitae desperatio sequerelur;
Quibus ille acccptis, in spc siroul et flde regredilur, de medio montis, qui Cluniaco adjacet, quasi fratri-

(48) Aldechtarcum, nugoni in V i t a , antiqua (50) Ecgraphum noslrom Soeciottensls, melios

Cbirici, locus non procul a Basilea situs : est er$o
Alteukirch quinq le milli irtbtt^ distans, ad lllam
fluviuiti; Kirch aiuem Germants ecclesiam signiuV
cat, a voce Gncca Xv^raxov, Dominicum, u i vo-
lunt plerique, quos ad judicium vocare tion vacat.
(49) Pareihiiii prionilus in Au-ustodunensi dice-
cesi, anno 999 annexus Cluniaceusi coenobio ab
nugone episcopo, eo de quo acium supra.
ulique quaiti Cccionensis, uti itnpressutn in biblun
theca; qitos atilent Suessionensis S. Crispini abbatia,
ame resiauraliouein auni 1157, abbaies habueril.
ignoralur. Celebrior ibidem esl alia S. Hedardi, sed
extra iuuros quae non solet nomitie Sucssioncnsid
venire.
(51) Berxiacom prioralos in agro Maiiscooeoti,
in ejosdetn nominis oppidto.
170 S. IIUGOMS ABBATIS CLUNIAC.
bus eltimani daturu* benedictionem, ad capitulum
delatus eat. Flet couventus, el cgel solaiio, quis-
quis aliora nitilur consolari. Acclamant filiiPatrem,
iitagislruin discipuli circumeunt; retractal grex
indcfessaa pastoris excubias; ct quae lacrymas pro*
toccnt, undiqoe pietalisejus insignia praedicanlur.
Dchhic ipso innuenle, sanctorum imaglnibus prae-
sentatttr aposlolorum, sperans eorum meritis i m -
ploratam se adipisci sanitatem. Quae coufesiim ira-
petrala, pupillis lutorem rcstituit, filiis palrem,
pauperibus provisorem. Nec minus stylo coinmen-
dandum credimUs quod Romara proficiscenti, vita
pariter et incoluraitas est in morte conservaia. llle
siquidcm, dum propterciviiatem Vapinguro (52), per
abrtipta montium et ancipites anfractus incedcret,
altiori cuidam praecipitio incircumspectis accessibus
occurrit. Deciinans raula in vallem, cui prima inni-
terenlur vestigia, nihil soliduro invenit. Pailent mo-
nachi (53), diffitlentes periculum praesens aliquo
posse declinari consiiio; Dominus autem, picntim
beatae spei et gloruc finem servo suo providens, roi-
rabililer eum de patenti abysso eduxit; mula divi-
nitua in eam innitenie partem, in qua soiidum iter
ct obstaculis liberum invenil. Porro de simili peri-
eulo clericus quidam, de Hispaniis cum abbate
regrediens, duro comites ad bospiliom prxcederel,
at improvidos in horrendum delaberetor praeci-
piiiuro, ad invocatum nomen abbatis, ramusculo re-
lenttis Uberari promeruit. Praeterea Geraldo culdaro,
pcr Ligerim temere reroiganli, saepius abbas invo-
eatus adfutsse perhibetur. Submersa quippe navi-
eula, cum res ad vitae pericutum cederet;, ipse
nomen ejus acclamans, incolumis ad ripam enata-
vit. Qua in persona, eo amplius abbatis meritum
claruil, quo ille dndum torbatus cerebrum, ifnperi-
lia quidem naviculain ascendit, scd gratia mortem
avasit.
5 1 . Magua sane bujos viri merila,cujus nec amici
apud Dcum irremunerati fuerunt, nec impunili con-
teraptores, non quod ipse vcllet tnoriem peccatoris,
aul pro inimicis orare desisieret, qui noverat ncmi-
nem vere diligere Christom, donec et iuimicum
diligeret propter Chrislutn. Caeterura vult aliquando
(52) Vaniugum, urbs episcopalis .Galliae Narbo-
uensis, vulxoGap.
(53) Hugo in Viia rem boc modo descrihit num.
43. Romain proficiscens aliquando Pater Hugo, nr-
ctissimam in dependeutis lalere rnpis viam introivil.
Erat inferius terribile profunduui praecipilii, qnod
vix vialorum aliqttis unquam aud«»at intueri. Prae-
cedcntibus itaque seriatiui prae timore socii«.seque-
batur Paler, roenle et ocuhs dexlraque pariter ad
coelum ievalis, sinislra sui habenas snbsellii tcnebat,
oratione sus|ieusus Donittio lotusiithiahal. Pertraiis-
euntibus autcm, quaedain paupcrcula in hrevissimo
rupis arduae concavo sereccperal; iiiulaqtie saiicti
hajula, dum latitantcm illam subilo rcspicit, miscre
navcfacta subito rcsilil, resiiiens tota in profuiidtim
imroane cadit. Ihi sanclus, u i anie agebal, sic
ctiant cadcndo mentem ct oculos dextraroquead coe-
lum lcvalatn leiiehat. Cadebat corpore, sed imiuotus
ttahat cum Domino mcnle. Pracvaluit iiaqtte sta-
bililas roeutis, suoque sedens sttbsellio, invisibiliter
reportatus ab iafi:nis vijeque rodtliius cst totus i n -
Dcus iu hac etiaro vita contemptum puniri sancte-
ruro, ne justus zelel tuper iniquot paeem peccrtarmm
ridfas,eldical: Ergotine cautajmvtificaticormenm.et
latfi inter innoctuiet manut meat (Ptai. L X X H , 3,15) ?
Sunt fortassia et aliae occultiores causje, qnibus J u -
dex justus bic et bencfaciorum praemia repcndit, et
injunas punil. Porro irrogatas huic servo soo coo-
lomclias, quaro distrrcto pcrcu^sit judicio, succincte
nos non taedebit explicare. la ilaquc lotus propa-
gandi monasticam religioncm studii* occupaius, duro
eam in monaatcrio Mauziacensi (54) reformare con-
tendit, nonnuilorum pertulil invidiara, convicia
suslinuit, seductoret hypocrila, lyranuus et invasor
acclamatus. Inter quos quidam clerictts in banc
usquc prorupil insauiam, u l diceret eflbssurom ae
oculos abbati, si in hoc opus exoptata sibi copia
donaretur. Arguunt cum puniendae praesttmpliooia
illi etiara, qui leroperaniiua abhati delrabebant,
direnlcs non cxasperandam coniumeliis, sed obse-
quiis colcndam poiius et oidinis et personae dignita-
tem. Ac ne dubilaretur in servo suo. Duminuro gra-
viler oflensum, juxta illud Evangclii: Quivot tpermt
mt tpernit (Luc. x, 16); veneiiosae linguae praesum-
tionem lam digna est tiltio subsecuia u i , vix octo
diebus evolutis, exigente cnlpa ei eflbderentur ocuH,
qui in oculos abbatia sacrilegam aflectaverat facut-
tatem
32. Pontius de Burgeto, vir accusandae voluntaUa
in servnm D e i , audiens abbatem partes A r v e r -
niae (55), in quibus ipse morabatur, adilurom, cum
eoro ncc videre veUet, nec videri declinasset coo-
letnplo, roorbom simulans ui lectum decidit. Factum
est autero n i , iUuc ahbate profec:o, vera fieret qnat
Angebatur infirmitas; qoae profeclo in tantum e x -
crevit ot, amissa loqueiidi faculiate, deductus ao
extrema putaretur. Quem ilaquc prius videre n o -
luit, coaclus postea vidii, pcr intemuntios omnirao-
dis exorans ut ab eo visitari mereretur. Visitatus
aeger, itt lacrymis et gemilu culpara confitetur; cui
et cotitriiio cordis veniam, et intervenlus abbatis
sanilalera acquisivit.
33. Coetiobiom B. Marlini, qood Majos-Monaste-
lcrtum dicitor, comitis Aiidegavensis (56), videUcet
colmnts.
(54) Ecgrapbom nostmm et impressa, Maudia-
censi, in margine aulem uolalur Moysiacensi; sed
ex privilegio praecilato Pascbalis papai Motsiacum
primo loro, ei ahbalia Mauziaci sepiiiuo noniiiiatur :
l i H ! C auteiii in Arvernis est. illa in Cadurcis : et pro
Mauziaco niajor stal vicinia non inis, itua dtinlaxat
liliera corrigendii Exslat vero iu Bihliolheca col.
534 Caria Duranni cpiscopi Arvernensis, com-edcn-
tis Hugoiii Cluniaceitsi bauc ahbaiiani, ex amseuso
Hoberit comitis A r v e r n i , ejtisdetnqtie doiiationia
coufirmalio per Philipputn regem, ait. 1 0 9 5 .
(55) lloc exeitiplum, prarcetleuti &ic coiihcqnenler
sitbjuiicttiin, proi a l ibi de Maiiziaccttsi tion Moyiiia-
ceusi abbatia aclum luisse. Qua?ii:ttn auictti aver-
sandi saucttim causa ulrique fuisie potuiL, nisi quod
indignaretitur diciam abbatiam Cluiiiaceiisiniti j u n s -
diclioni snhjectant, quae antca fuerat liber.i?
(50) Quercetanus iu nolis vidclur impntbare qtiod
hic vocctur Andcgavctisis comes qticui con^Ul
fuisse Turoncnscui. Vcruui ad thurum Antcgirensit
 9S1 VI I . m
Gaufridi, cognomine Barbari, lyranntca praesumptio . servum Dei conlemnendo duplex Iraxerat incomme-
vebemeoter affligebat (57). Bogatus Dei serviis a dum, resipiscendo divina uitiona repreasa pienam
praefati abbale coenobii, ut et coosilio et oratio- reciperet sanitalem.
num intenrentu oppressae subveniret abbatiae, Tu- 35. Perpende, lecior, quo aflectu commissaruro
ronis usque fatigari non distulit, eo libentius dif- sibi salittem qtiaesieril animaruro, qui etiam circa
Aeullatem viae assumens, quod idem locua a Clunia- interfectorcs fralris acpalrissui Davidicam expres-
censi disciplina, monasticae religionis fdndamenta sit el aemulalits esl lenitatem. Is enim, secundttm
susceperit. Yeniens autem ad comitero, cum nibil illud Evangelicum : Dimittite, et dimUtemini (Luc
prouceret verbia, ncc amplecti genua, nec advolvi iv, 37), collata utrique reo pairati homicidii venia,
pedibus erubuit. Assumpta est oronis forroa sup- confugienli ad se fratris interfcctori, cui ad dcclt-
piicandi, qua mansoetudo etiam apud crodeies pro- nandos interfecli proximos nullum patebat refugium,.
vocatur poieslates; iUe tamen aniraura gerens obdu- aanctae protectionis suae sinum aperuit; in qtto ilh>
raium, abbatem aversatus cst suppUcantem, qui ad sttsccplus, el temporalis vitae discriroen evasit, t t
banc quoque prorupit insaniam, u l diceret se B. viam invasit sempiternae. Ad ahbatis namque sug-
Martini conventum, ad obsequium unius asini reda- geslionem compuncttis homicida, supremum poeni-
clurum. Surgens tandem Dei servus a pulvere, cum tentiae hahitum anmpsii, in qno ille peracta feliciter
assumptum cblaroide tyrannum, salutiferis eroollire causali peregrinatione hiijns mundi, dum vivera
niteretur elcquiis, iUe rupla, qua chlamis aslringe- desiit, vivere inchoavit. Defuncto autcm palre suo,
batur, fibula, conlemptis exhortaiionibus, abscessil. quem dux Burgundiae gencr ejus propria manit
Abscedenli vir propbetico lactos Spirilu, illud Sa- peremeral, hoc apud Deutn iniervenlu subvenira
mueiis dixisse memoratur: Seittum ett regnum tuum sludtiit ut delictorum ejns salisfactiouem , qtiam
« f# hodie [I Reg. xv, 28). Quod profecto vaiici- gladius bostilis pnevenerat, in scipsum transferret,
niom rei exitus deciaravit : expuisos etenim a continuatis aflicerelur jejuniis, frequeniiores hosiias
consulalu, tandiu conteroptor ille a fratre suo Ful- iromolaret. Geslandam qtioque suscepit loricatn,
cone detenlus esl in carcere, ut non prius a cu- proprits crnciaiibus peccata qnaerens expiare aliena.
slodia corpus, quaro spiritiis a corpore solveretur. Sed ei pro cjus •intcrfectore, ne de eo antiqiiua
Cui ad cumulum ultionis lioc eliam accessii, u l iriuropharet iniroicus, oblatis Dco viciimis et prc-
amisso sensu in puerilas ineptias ad moriem usque cibus intcrcessit. Cujus igitur charitas osque ad dili-
delirareL gcndos excrcvit inimicos, non in^runt cjus etiam
3 4 . Berardus quoque de castro Retortorio (58)» eleeroosynas inter mantts crogantiuro, quod nonnulll
in villam Cavariacuro (59) quae jtiris est roonaslerii asserunt, suscepissct incrcmcntum. Contigit hoc
Cluniacensis, exactionihus insolitis debaccbatus, Ademaro, dispensatori bcnediclioncin servi Dei, qul
siroilem pcenas sustinuil ultionem. Ilic aliquandiu poslmodum in abbalero el scicniia promoveri rocruit
patienter toloralus, deinde per principes et ecclesia- et vita. Is, quos egcn s ex abbalis prxceoio dislri-
!

sticas admonitus personas, ut a tyrannicis dcsisie- bueret, seorsim decera solidos ponens , cum per
ret 8njnriis,cum omnes seque spernerei, tolum hujus totum menscm poiius eos effundere pauperibus qtiaut
rei negotium B. Hugo Joanni Baptistae commisit, ad dare viderelttr, dispendium tainen in distributo non
quem ille conversus, advcrsus praefaturo Satanaro sensit argcnto. Ecce Sareptani olei incrementunt
•lacrymis et geroitu promptissiroum ejus postulat pariter et statum, gratiam et gratiae linero. Dor.^c
auxilium : Nec mora : preces abbatis exauditas rei enim viduae vas adfuit, oleum fluxil; stctit auicm,
eventus ostendit. llle n i n i i r u m , sensu pariier poslquara defuit vas postulanti. Sic et Ademaro,
amisso et visu, suorum roanibus ad domum defer- quod daret pauperibus, dura fldesadfuii, non dcfuit;
t u r , confusa loqucns omnia, et suscitataro adversuro defuit autera, siraul etdare gloriara Dco et iitQrmari
ae justi Judicis indigiiationero aliis quoque deroon- fide coepit.
slrnns indiciis. Ejus enim leclus, in nocte bis ac- 56. Idem practcrea, com sibi novem lanium cs-
census, illum pene dcbito consumpsit incendio, qui sent denarii eosque dedissct mulieri paiipcrcubc,
sancluarii possessionem exac.tionibus indchitis con- inventos apud se quindeciro aureos obtulil aM>r«;i.
sitmebat el rapinis. Quibus ille flagellis coactus, ad Quos magnanirous abbas statiin in sinu patipcrum
se landero revertilur ; abjural cxactiones, damna reponerc festinavit, sciens ntillum agrttm cultori
restitoii, pollicitus in sanctuarium Domini sc nihil suo feracius quam sinuro pauperum rcsponsurum.
dcrnceps praesumpiurum. Cnde facluro est ut qui Probavit boc ejus Camcrarius Jarenlo, Valentiam

accesseral litulus Turoncntit, qttando llenricus Gal- ad hihliothecam a Quercetano productis.

liae rex hiinc comitalum, Thetbaldo et Slephano (58) Caslrum Betortorium, lltigoui monacho Ile-
ablatuin, anno 1037 transtulil in dictum Goflriditm. horterium, vulgo Riotier, ad Ararira fluvium, in t c r -

1 57) Nempe Bariboloiuamin , Majoris-Mouastcrii

tatem, ipsttmque mouasteriuin, antiqiiissimne et
inconcttssx eateuus imtnnnitatis privilegtis gaudens,
ritorio Ltigduncnsi.
(59) Idem Hugo Chavariacuc, snspicor, rouhtlo
nunc r in /, illud esse quod Chaufaitlet noiaiur iit
euae volebat potcstati sttbjicero, et a sc baculuin mappts, quasi Cavaliacitnt, Cluniaco distant leuri$
pasloralem sive invesjiluram sttmi; ut habcltir dif- V I I I , iuicr Arariui ct Ligcrira.
f.^eir. Actis comituui Audegaveusium, inicr nolas
 8. HLGOMS ABBATIS CLU.N JAC.
eum bcato Patre pronciscen*. Ipsa nimiram exbau- A quam virtutum materia fuit. NonnuIU namqoa deti*
slls in uaua egenorum marsupiis, eom deeem solidos riis facile carent, ab apposiiis autem paoci possuHt
(quos in expensaa fratrom reservaverat) abbatla abslioere; quod Umeu sic fi. Hugo consueverit u i
jussu, tristi et amaro erogaret animo : c Noli, i n - cum m u l u pransuro ponerenlur, ex bis modicum
quit abbas, noli, fili, meluere, non intrabimus por- indulgerel naturae, nihil gulae. Quidquid ultra ne-
u m civiuiis, donec ager, qui semina coromisimos, cessaria refectioni ejus accessit, turfoae servivit',
fnictiflcet, reddens amplios qoaro receperit. > Qood non personae; egenis, non abbati. Qua in reJectidne,
profecto vaticinium statiro proroissus implerit even- mirum valde folt, vinom nonquam sibt appositaro,
tus; prius enim quam porum civitatis intrarcut, sedsicca dapesoluu sic Jejunia, velol si caemeo-
adfuit qui pro paocis denariis aori pondos uon njo- tum factoros, calcem unturo misceas et arenam.
dicom ei largiretur. Admiratus dispensalor Deo glo- Sic ille debilem non debilis aeutem percnrrens, re-
riam dedit, lanlo circa paupercs factus beniguior ligioni quoiidie aliquid adjecit; qnanto viciniorcnt
quanlo de mercede securior. sentiebat flnem comroiasae sibi miiitiae, lanlo am-
CAPUT VI plius caslra Domini et verbis erudiens et exemplia
Uulti ad metiorem et monatiicam vitam ab eo inducti, anlccedcns. Slatuit etiam monasterii (61) Ciunia»
templum Ctuniacente ampli/tcatum. B censis ampliora ponere fundamenu, impatiens fra-
57. Talibus Unlisque virlutum praeconiis, boroo tres quotidie et meriio crescentes et nemero, angu-
Dei maximus inler magnos babebatur, ambulana siis adroodum gravari ofiicinis. Sanum sane Patria
viam iroroaculbim, et filiU sanciae iroiutionis suae proposilum, quod pariUr et reveUtio et feiix
uionastica susciuns et exaltans insiituu. Exteusi eventus ottendit. Cuidam naraque fratrum, nomine
sunt palroites bujus vilis usque ad mare, et usque Gunzoni (62), praedicandae quidem at ilhistris me-
ad fltimen propagioes ejus. Ex bis abbates non- moriae viro, sed eo Uropore corporis roolestia de-
nulli, exemplo pariter et verbo, collalas extulere corobenti Petrus apparuit aposloius, infolato coo-
dignilates; alii vero virtute unturo conspicui, sic stipalusconsortio (65), el alterios cnjosdam cnndi-
in carne praeter carnem vivebant, ut cum necessitaie tionis praeferens majesUUtn. Qoi noroen soom, c l
rebus interesscnl bomiuum, voluntate rebus ange- advenios causaro jacenti deciarans : c F r a u r , i n -
larunt inuressent. Hos enumerare vilamqtie eorum qtiit, ad abbatero festina Hugonero, relalurus c i
praesenti negotio prosequi, exira ineUm curnis gravera roibi esse mearum pressuram ovium, quaa
agere esl, nisi quia laus discipuli, gloria esl ei ma intra sepu Cluniaceosis iSlioa ovilis inclusas, loctts
gislri. Sed et fllioroni devotionem praedicare, ol urit angustior; Umpus esse quo iile raaierialcm cis
r

m e r i u Patris exiolias, nihil aliud est quam si solis pracpararct, qui in eis jam spiritualem Deo praepa*
aplendorent facibus adtnotis adjuvare coneris. Su- raverat mansionem. Huic autem legationi lu pras
persuul enira adhuc U n u virtulum ejus aique ope- caelcria es electus, ut ex collata tibi s a n i u u , fidcs
l u m insignia, ut ad eorom relatiooem assumpu verbis accedat. > Adjecit etiam addendos ei septew
paululum requie, velut anhelantern equum necesse sit annos, si fideliter impositaro sibt peragerei obe-
respirare. Quapropter ad horam atylum deponimus, dientiam; bealoro vero Hogonem, si parere difler-
Dci servo, cui ille faranlatur, adjuvante, fiducialius ret, incomroodoro qood relator evaseral subiiorum.
quae restant, aggressuri (60). His dictis, ipse fuoiculos tendere visus esi, ipse
Z8. Jam luhricae juventutis oflendicula vir sanctus longitudinis atque latitudinis mctiri quaniiiatem;
inoffensis gressibus evaserat, a nativitate quidera oslendit ei etiam basilicae qualitalem fabricandae,
sexaginta quinque, a susceptione auiera regiminis, menti ejus et diroensionis el scbematia memoriam
anuos gerens quadraginta. Calefaciebal eum virgo tenacius haerere praecipiens.
sapientise, ,]uam bcatus senex velut David aroplexa- 50. Expergefaclus frater, abbati se sospes obto-
ins, cum corpore delicerct, roaturitate sensus el coo- l i t , cui morbus inlerilum minabalur. Beferuntor
silii praerogativa, sibiroei eminebal.Ex incoromodis, p ex ordine, quaccunque monacho d i c u fuer^nt vel
quibus aeUs hujdsroodi circumvenilur, nullus apud oslensa. Credidit ahbas, et divinis aniroalus roonl-
eum religioui defectus accessil; eadcm ille, qua lis, habilationi gloriae Dei tanlam ac talcm basili-
priuc devoiione, roonacbi ieges et sacra docuii ac cara construxil (64), n l capaciortie sil magnitudine,
scrvavit induslria. Sed el uberior apparalus, quo an arte mirabilior, difficile indicetur. Haec ejus de-
flliorum dilectio faliscenletn corpore palrem in d i - coris et gloriae est, quaro, si iiceat crcdi coeleslibus
vinum rcpararc nuaerebal obseouium, nihil aliud ei Incolis in hujusroodi usus huroana placere doroici-

(60) Videlur bipartilum fuisse opus, s.c ut fiaotn lis. >

hic caperel libcr primus, el inchoarenir secundus.
(61) Alii reclius iempli, de quo solo agil sequens
visio, et cttjus solius exstat notitia in montimentis
Cluniacensibus; nam S. Odilo • Cluitiacitm iiilcrius
et exterius prsetcr parictes ecclesiae, sludiose reno-
t a v c r a t : in novissimis etiam suis claustrura con-
siruxerat, > u l habetur cx ejus Vila.
(62) Addit anonyraus, * de-abbale (Bahnensi sci-
\'cu\ u{ ex Vila S F q u e n l i habctur> factus clauslra-
f
(C3) Sanciorum scilicet Pauli et Sicpbani, de
quibus Vita sCqnens, ci ex hac anonymus.
(64) Addit idem anonvmus, i iittra viginti annos.»
Quercelanus iu itotis niiuus recic numeral annot
vigtnti quinqne : certius monel formaui fuisse < to
rnodum c r u c i s palriarchalis : > quaiem el nos vidt-
rotis anno 1662, Vaticana? S. Pctri hasilic^e longi-
tudine aequaletn ul dicebalur.
sss YITA.
m
K a , quoddam dearobuialoriuiq dlcas angelorum. lo A calaroum quasaalum contereret, facta menaibo
hac velut eduetos de carcere monachot, refovet mollium indumenlorum utus ett p e r m i t t u t , qui
lihere quaedam planities, ita se monasticis accomroo- desuper babitu regulari tegebatur. Sanum profeclo
dans institntis, ut anftuatia chori necesse non sit consilium, quo praeviderat sapiens abbas tironem
permiaceri ordines, non stationes confundi, vel foras Cbristi, pudore ciiltum roolliorem posituruin, et
quandolibet evagari. Supersunt plurima , quibus aegre laturura quandoqtie soluro in spiriluali roilitiat
dicendia occuparemus, nisi loca divinis ascripta ob- inertiae argui, qui in saecnlari seroper curo meliori-
sequiis, plus laudis ex babitantium merito quam ex bus cerlasse dicehatur. Quod ita conligisse, comitis
tnanu artiOcum sortirentur. Qttod profecto buic, de conversatio indicavit, rcpeute namque mutatus, ab-
qtta loquimur, slructurae accessit: qtue cum splen- Jecto dispensationis indumenio, novas carni cruces
didissitna sit ingenio opiflcis, multo cst ex suo babi- indixit, certansque bonum certaroen, beaio flne do-
i M o r e splendidior: ulriusque autero gloriae, gregit nativum meruil tempiteruum (65).
c c i i i c e l et loci, B. Hugo tollicitus institit procura- 4 1 . Porro eroergerc cupientibut ex hoc magna
t o r , coram Deo et ejus augelis pura dicturus con- mari et spatioso, quanlum esset sub B. Hugone re-
acietuia : Domine, dilexi decorem domus tucc et locum
t fugium, divina etiam indicia docuerunt. Quidam (66)
habilationi$ gtorioj tuce (P$oJ. x i v , 8 ) . Ejus enitn B namque Romam ex voto profectus, ante sepulcrunx
sajactissime ducaitt, egressa de iEgypto multa ani- protiratus aposlolorom, qua ad Deum incederet via,
xnarum mNKa, sacriflcium contrihulati spiritus, et lacrymis uberioribus doceri precabatur. Hanc agenli
fcy&stiam laudis Deo exercituum in hoc obtulere de* curam cceli claviger Petrus apparuit, suggerit Clu-
a c r t o , facti sanctiflcatio Domini, et fuoiculus haere- niacum proficisci; Cluniaci lavacrum esse anima*
d i i a t i s ejus. Quippe, sicut in captura pisctum, p i - n i m , illic salutem inveniri, si abbatem loci illius
acator diversis utkur instrumentis, sic ad salulem propitium mereatur. Sic orator edoctus, gaudens
animarum flliut prudeatiae diversit incedens viis, revertilur, Cluniacum festinat, abbatem verbis t t
omnihus omnia factus esl, ut omnes lucrifaceret voce requirit, invento sacruro pandit desiderium,
(/ Ccr. i x , 22). Ei seroper hamus pependit, temper divinae vitfionit bittoriam aperit, ordioe retexent
missa in niari retia, semper ad lillos quietis et vitae, quidquid tibi ab aposlolo fuerat imperatum. Fle-
parvi pisces et magni eructi sunt. Semper enim sub ctitur abbat, non cunclalut salisfacere poslulanti.
c o , et per eum, juxla illud lsaiae: Lupu$ habitavit Hinc illereceptus, eo studiosius atcensiones in corda
cum agno. ct pardu$ cum hatdo confidenter accubuit tuo disposuil, quo divina revelatione didicerat cx
( f t e i . x i , 6).Cum hts nitnirum qui de populp acces- Q » bominum consorlio, ad consortium provebi an-
l o c

aerant, tam palienter jugum Domlni sublimes per- geloruro.

iulerc potestales ut cos nec fasto generis, nec insp-
lcniia premerent polesiatis; quanto quisque roajor
ftterat, tanto in oronihus bumiiior. His auiem qtii
limore dcfectus monachum profileii verebantur,
providus Paler ita roonaslicam temptrabat disci-
plinam ut etiam deliciis assueti eam sinc quercla
sustinercnt.
40. Hujus rei Guigo coroes leslit et exeroplum
fuit, vir scilicet indulgentius a pucro educatus, et
frcquentatas a cunis delicias iudocilis abdicarc.
Quein cum etiam vestes ngitinae ulcerarent, nihilqite
praeter advenarum muriuui pelliculas, aut sericos
cultus ad nudum pateretur, ad lolcrandum lameo
quoruiniibel amictuuro asperilales B. Httgo circutn- jy
42. Didicerat et hoc monachus ille^Goderannus,
qui reliclo B. Reroigii monasterio (67), curo arctio-
ris disciplinae gratia Cluniacum demigrasset, meri-
toruro lilulis et praerogativa scientiae a Domino
audire m e r u i t : Amiee%a$ce#de tuperiut (Luc. xtv,
10). Prius eniro Maliiacensis (68) ahbas cflectus,
poslea Sanlonensis Ecclesiae adcptus est digniiateni.
Accidit autero ut eo praesente, leproso cuidaro [»er
inanus B. Hugonis Eucharislia iradcrettir. Qui duin
suscepta sacri panis portione uti non posscl, diuqtio
luctalus in vacuum nileretur, sacramento, curo
salivis et screatibus horrendis visu, ex ore lacerato
decidenti, Goderannus utramque manum supposuit.
gloriositie de se quam de quolibct hosle tritiro-
e l

speclis eum dispensationrbus informavit. Quippc ne phans, adhihitum ori toturo absorbuit. Quo viso.

(65) Suhjungit jam dictos anonymos primum de
Hugone Burgutido. i Vidirous el Hugoncin, ducem
prius Bur^undiae, el post inilitiae spiriiualis signi-
ferum, qui solebat calceos ungere fratrum, scque ita
despicere et humiliare, ut omnes viles personae siu-
perent, cum sub se viderent principem talem se
slernere. Hic post certaineu quod gessit, sustinendo
diani corporalem cxciiatem, landem obtiuuil aetcr-
tiam utiain meruil luccm, et suaveoleulia nobis
axempla reiiquit. > Postea, de pnedicto, ut arbi-
I r o r , Guidone haec addil : c Porro venerabilis Guido,
ex coinite Malisconcusis factus a radice paupcr
Christi, obtulil Dco tnm perfeclic couversionis bo-
locattstuin, ut uxorctn cum liliis trahercl post sc iu
edorem coeleslium virlulum. Qiti cttm lenuissei ad
teinpus regcnduro coetiobiuro Silvahiacense. cx vo-
luntaie sancti Patris doinni Hngonis ahsoluliis, ad
clattslrum rcdiil : ibique posl Jtegitiinum ^iirsuin
religiosam vilam tntilavit politts qttam tcrminavit;
quta iu fine bono recedcns, stiinmi boui parlicipiunt
adepius est, sicut vera fide crcdimtis. >
(Gb) Videiur fnisse lldalricus, de quo actum in
comtuenlario pricvio.
(67) S. Hcmigii monastcrittm , siropliciler nonf-
naluin, Hemense credo iulclligi : cst alias eiiam in
Senonensi suburbio alterum ejii: lcm noroiuis, fauio-
sum et aitliquttm.
(68) CcRtiobium Maileaccnsc, in lerrilorio Picta-
viensi siluui cst, postea a Joanue XXII ornatum
lilulo cpiscopali. Ilttic pncfecttts csl Godcrannus
auno 1070, factus epi^c pus patilo poal, ct anrio
lOTo inortu 15.
887 » . mJGOMS AB ATIS CLCJNUC 88ft
bealas abbas obatupoii, craticuUm Laurentii boc {esse visioaem. Caeterum idcirco nomen personat
animi tormento diceos esse meliorem. Hia aliisqoe siluisse, ne potios gloriam sibi quaerere, qoam veri-
personis velol qoibesdam luminaribos illustratum talem referre videretor.
Cluiiiaeenae monasterium, quoddam virtutis gymna- 44. Sequenti antem Qoadragesima, eum deposl-
stum f o i t In eorum moribus et v i u plurimus Pater tioois ejus diem irominere defeettts viriuro lesUre-
cral, et cujos esset pasloris, ipsa convcrsatione sua tur, faiigatos Pater addidit ad laborem, Oominus ad
totus grcx loquebatur. De quibos loquiplura snpei- coronara. Mulliplicatis eoim jejuniis, fessos artos
sedirous, ad agnilionem devotionis eorum sufficere sacra prosecutoa est injoria; iodictae carni eraces,
judicantes, quod a n u nos de eis Eielo atqoe Gilo, etconlinuaiae gemitibos lacrymae, desiderio conver-
clarissiroi scilicet v i r i , vigilantius scripsisse tra- sationis alleriusoccupatumloquebantor, vigiliae ejns,
dunlur. vigiliae longiores, et quae naturam debiio sopora
CAPUT TH. defraodabant, rdiquom tempos oratio sibi vel lectio
Mort prasteita ti pjt obita. receptio in cctlum vindicaviu Parum erat nomini Dei spiritum nalora
rttttata. urgeri ad. egressum, nisi et crncialibos adhibitis
43. Annos ab ordinatione B. Hogonis unde sexa* urgerelur. Quippe desidersns anima Creatorem, pro
gesimos ad exitum Irabebatur, et Nativiuiis Domi- exquisito babebat supplicio, carnis ergastolo di« tiua
[

nicae solemnia revolutum lempus adduxerat: quo iminorari. Sub bac igitur observaiione, transacu
vidclicet die veteranus ille Cbristi miles a fratribus nsque ad Hamispalmarum Quadragesima (69), ad
in capilulum deductus, sanctissima exhorutione celebrandam ejusdem diei soleraniutero, Chtniacum
sua, Oentes in divinum confortat obsequium, confir- U m populi quam monachorum turba ma}or conve-
mat labanles auimo, qui labante gressu consistere nerai. Hinc assomptis in processionem ecdestae o r -
non valebat. Incolcat Illis quldem esse collucutio- namentis, convenlos in albis egreditor; cumquibus
nem adversus principcs tenebrarom, sed hostes dum bealusabbasexirc desiderat, ad aKuro vocaius
hujusmodi facile cessoros, si consUntem invenerint exitom, quod voluit, non valuit. Opubat candidatis
pugnatorero. Proposilum monachi, qoamdam esse interesse cheris, et in laudcs Christi milites ejus
munitionem, nec alibi spein fore refogii, si remis- sua exhortari praesenlia : qua in re cum vires ajl*i
sius illis agentibus iosidialor irrumpendi locum deesse senliret, qoos comiUri corpore non potuit^
inveneril. Praesentis quoque occasione diei, aliam orationibus et benedictione proseqniiur. Inerat j a m
aed non alienam aggressos narrationem, Novi, i a - voltui ejns quaedam futurae portio glorhe, cui diceres
qiiit, novi quemdam, cui miscricordiac Maler in , aliquid coliatutn de similitudine angelorum.
oratorio sub hac specie dignau esl apparcre. In siau 1
45. Porro duro baec agerenlur, obscuri quiilam
ejus elegans puer, el divinam praeferens venusUlem; nominis (70) ad B. Hugonctn fcstinus Irrumpere
ipsa bland» icnis aspeclu, ipsa milis et exorabilis n i i i i u r , clamans se magnam ad eum suscepisse
ad impetranduro pro peccatoribus interventum. Cai legationcm. Hinc ingressus : Ne conlemnas me, i n -
applaodens divinis infans : < Hnra isU, inquit, nox, quit, Pater sancte, quem rebus exilem, igttotum
mea nativitate insignis, gloriaro angelis, pacem bo- generc, sola iniltenlis eomroendat auciorius. No-
xninibus advenisse denuntiat; nox ista, mcae conscia vellahara (71), nuper in agro, cum repente mibi
gratiae, iegis ohscuriutes aperuit, vaticinium solyit quaedam apparuerunt personae. veoerabiiis cujusdam
propheUrum, In bac ego ex te natus, o Mater pnc- digniuiis e( ultra lemporis hujus nosir.cque con-
clara, serpentis caput contrivi, qua grassabatur in ditionis bomines honore et gloria digois»irai; praei-
liumanum genus, antiquam ejus evacuana polesla- bat Domina quaedam, cujus vultum vetoci Iransitu
tem. Ubi virulentis iilius anguis aslutia? Ubi ypicula, intueri non potui, visu dorsum uiitumuiooo prose-
quibus ante nativitatem meam animas in morlein cutus; sequobatur autem seuex nivea canitic vene-
vutnerabat? i His dictis, nequam se spiritus imroi- randos, qui reductis iu me oculis: « Heus l u , inquil,
scuil, Quem cura puer asperius increpasset, prohi- ) o agricola! cujus est hic ager quem colis ? i Cui
bitus ne laudes et obscquia, quibus fidelium devotio ego: i Beati, inquam, Palris est et domini Hugouis
suara pcrsequebatur nativiutem, soluu perlurbaret abbaiis. > Tunc i l l e : < Meus est, biquit, ager, meus
invidia, trisiis et confusus abscessit. Quo longius est et possessor. Ego enim Petrus sum apostulus,
effugato, Cbristutii curo genitrice sua scitote vestris quae aulem praecedii, beata Dei genitrix cst Maria,
inleretse obsequiis, et ex aniroorum qualiute vel sanctarura consortio coustipau animarum. Tu igitor
supplicium dicurevei praemium. Quapropter sincera ad abbatem festines Hugonera, dicturus c i : < Di
devotiune montis eom suscipite, in eo quem sihi spone dorani tuae, viam univerge carnis ad praesens
bene placentcm invenerit, perennem facturum man- ingressurus. > iubenli talia parere disluli, meiucns
sionem. Haec eo cum lacrymis referenU, convenlos ne vaniloquus et interpres faUilaiis appebVirer, ca>
aUendit, non alii nisi ipsi, quam retulerat, osUnsam terum denuo commonitus, et quia praefatae visiouU

69) Anno 1109 Pascha in 25 Aprilis, atquc adeo monachns in V i U .

Donttnica Paiinarum in 18 dient cadebal. (71) S. Auguslinus adv. Faostuin, • bomo qul
70) Bcrlitius de Varcnis. ut cum voca^ Hugo daiu uovellavit vinearo etiocavil agricolU. >
 YITA. 890
rtJatfonem dUtulcrim,gravtoribos verbls lncropa*us, A tiona venerari. Qui nt at mortens oslendertt qnatu
antpensam dudum legationera exseqoi fetiinavt. H i t vigil et s Ucitos fuerit eirca commissarum sibi vigi-
< ietit, alii qaidem falsitaiit eom arguebant, bealus tias ovium, quibus potttit sermonibus anniversarium
antem abbat certum sote depotiiionit asserebat indi- srcbiepiscopi Gaufridi (73), et Guhlonis abbatis
cium. Ex looc in lacrymis promissam eitpectavit atlesse nuttliavit, signiflcans oportere defonclis fra-
vocalionem, com Apostolo dicens: Cupio diuovi tribus dcbiia solvi bencflcia. Beaia profeclo anima,
9

t$ tua cum Chritto (Phil. l , 23). quae nec eo lempore potult suorum salutem obli-
4 1 . Aderat sacratisdmae CoentB dies, et ecce Dei visci, quo noiinuilis de sua etiam salute tuccedcra
scrvos, non tam lege lemporit qoam c'taritatis aflc- solet oblivio.
ctu capitulum ingreditur; ubi cnm pro hit quos
9
48. Porro ex t trut ex hac iEgypto Dei famulut,
Cliiniacense ccenohinm sacra tibi familiariiate H. Marc< Ui (74) capsam sibi juvet praeseuiari, pium
astrinserat, aflflnentem jussisset flcri deemosyn<im, lacrymis iuterpellans advocatum, u i ejus coudu< to,
rogaios abtolvere convenlom, flevit uberriine. Tan- post exsiliura, patriae redderetur. Flenl fllii a t i -
d e n sbigultu faiigatum promens responsum : dentet, nec alitis alium consolalor, obi par omnihita
• Egone, inquit, vot absolvam, quem propria ligt.1 el inconsolabilis erat causa l a nentandi. Qoibot ille
coitscieotia? Ego vesiram levabo sarcinam, multi- B soom signiflcans excessum, cum, Btntdicitt. protti-
pl ci prostralos et jacens excesto ? Quomodo jitgum lissel, loquendi facuitalem amitit. Deinde cum
solvet peccatorom, subjugata peccatis oraiio?Nos iticlinata etsei ad vesperam diet, delatut in eccle-
lamen, licet indigni, debitum prosequetntir offlcium: siaui bealistitiiae Dei genitricis Mariae, fessot arlus
Domtnut autem, qui solvit compeditos et elisos eri- et naluratn profltentes, cilicio et cineri commen-
git (/io/. CXLV, 7), qnod sute pieUtis est, in vobit davii. Sole dehinc occumbenle, sol oecubuit, et
kiieriut oiguetur operari. i Debioc elevalis in coe- exoneratus sarcina carnia spiritus, incolatum pa-
lum ocolis, perfusos ora fletibus, commissum sibi triae, temporalia sempiternit fdiciter commutaviu
gregem absolvil. Addidit et solatium benedictioiiif, Exor.tur praesentiuni cUmor filiorum, qui percuasa
Chrislum secutus magistrum, qui transiturus ad exciii tabult, proot mos c t t , ad commendationem
Patrem, discipulos in pressura mundi rcliclos bene- Le uae illiits aniiiiae conveneraiti. Habebat qoitque
dixit, tempcr eis adfitttirus gratia, qu«»s corpore ce* velut specialem, qua doleret, cautam, ct quot fue-
serebat. Dehinc expleto pattperum obsequio, ad rant ora, tol virtutuin cjna insignia proinebaniur.
imitandum Dotninicae bnmilila:is exeinplum, heatus Alii namqne pertinax ahbatis o liotn iu vitia refere»
aenex bora mandati in capitulum reditjavat fra:rum bant, aliicirca poeitiieules paternum ejut receitse-
r

t mml — ~ l . _ ». _-.lt _—. I_. — - —

vesttgia, de cvangelica lecUone sermonem sanctum
— m *
bant aflectum.
^ l*.mkl IT..—i...mnt
Lamenlabantur noniutlli, pauperes
T >iiHiiMlnlt.iihiM fiAnttiilli lkAnft>.M.

aubncctens, rivum provocantein lacrymamm. Se- amitisse patretn, viduas advocatutn, pupillos defen-
qucnti quoqtte Sabhalo sacris inlerfuit oflicio, co- sorcm. Memorabaiit aliqui collatam Patri prophetiae
lum i a m (72) novae lucis salutaiis, et crehris exrrans graliam, plures spirituum discretione desttper i n t i -
tasp.riis, ut ad terr.un promisshmis, quam velut e gniitun. Fuerunl etiam qiti deplorarent Htiaonem
confinio jam ininebalur, inoflcuso gressu pervenire timuisse Chrisium irasci, si iratus solem videret oc-
laererctur. cideniem. Exuberabat utiictiique quod in lauiles
47. Supererant adhoc lanlolae vires io fragili cor- cjus declamarei, et lingtiae referendis deeranl me-
pore, ut In ecclesia pascbaletii celebraret solemni- r.tis, nou linguis merila qttae referrcnt. Inler hos
tatem, festivis insigniiiis ornamentis, quae pariter lamenlaniiuin cuiieos el frequetitiam d.cumbentium
et diei gloriam et sancbe illius aiiiui.e puritaiem su,.er artus exaiiimes, vix vacavit corpus ablui,
quodimmodo iiuitliabant. Befectns illic alimMitis vix obvolvi sacerdotalihus indttraentis. Cui°dum a
aplritttalibus, ad domuin, in qtia morari coi.sueve- fratribus praefata solveretur humanitas, moiticum
rat, tlivertit. Yespere autemfaclo, deci.lit in lectum. basimi (quod minime videbalur ungendo capili
oibil aliud quam laborum suoruni flnem et prae uiuin Q suflkere) tatitum dicilur susc pisse incremeiHtiin,
extpecunt. Tertia vero feria, cum jam caligantes ut a d liniendat quasdam reliqtti partes corporis
oculi, liugua deflciens, et caeura sensuum oflkia abundaret.
prarsentem transittim acclamar^nt, i u l e m g i t u s si 49. liis r t e peraciis,populos irruens adinittilur,
viviflcatricem Dotnini carnem cognosceret: < Co- quanlmn tub sno profecerit patrocinio, lacrymis i u -
gnosco, inquit, et adoro. i Oblalum qtioqtte saluti- dicans et expensis. Ejus ilainore vicini colles resul-
ferae crucis signum, Cbristianissitna studuit devo- Unt, sumptuosis lutninaribus exsequiae celebraniur.

(72) Cereum panchalein intellige, qnem eiiam
Ecclesia iu cjus heiietlictioiieui appellat cotumnam.
(73) Ex pluribut Gaufredit seu Godifn d s archie-
piscopis, quiis receiisel I ulex Sait-Marthaiiorutu, toli
ouo atqtie ambo Bunlegaleiiscs adduci huc possiiui;
ergo 28 Aprilis 1072. Guidonem ahbatero, possu-
mus suspicari eum quem supra Uudavimtts comi-
tetn Maiiscotiensein, Ciuniaci posiu abbatia defuti-
ctum.
(74> Tidetnr indicari S. Marcellus papa mariyr,

Itrimus, hoininatiis anno 982; et sectiiidus, qui sedit

nUr anuos 1027 et 1047, sed infra deinoiisirabi-
mut inter Lugdunenses anlislites itujtit nominis
c u j u s aliquae reliquae ClunUci fuerint; n a m intcr
alt.ria, in majori ecdesia d c d i c a U anno 1 1 3 1 ,
unuiit e*t hiiios sancti, u t n o U t u r in bibliotbeca,
nttunt hoc tempore redpiendum esse, quem omuino col.1639.
pufoinos csse eumdem, de qno bic agttur: obier.l
 % OljCOX» ABBATIS C L t i H A C
m
Tera feerit *ab ee lieertes, A ***** Dd feeetrkeei Miriam
qaaetet giturii qeidaaa, eei,
sacrit ejos aucipBait Curritar iatcr aarc ad reiat perterriU i
cteoda Patris TesUgia, Beta Testes irrtgaalar; d est iific atarrTrata soooi et
credltewseee pareaa sibi pre*tse_B. aisi pcdcseias tsiei
T d oscolo r d eeJaiioee Teoereiar. Ste iraasacte ia e s t , d iaier
Ucrjflus irieuo, proceraia , eee debaat bcoere, ibi llartialeai cogeeri, et
tepeitara Sabbate ( 7 5 ) Ceiix depesitasi saacepit. gioriaia Beeeektaia. Y a i i
Traasmi aaleta W aebes tcrtio Eajeodas Maii, pie- H»aoeis ia fertiessisttsi i
nos aoctoriutis et graUae- rdiiteoeos aUm giatfaai iLi cellocare, taaqeata
de eereoa, eiesaptata de T I U , gtoriaat dc corpere, Qeo ia bce deat pariler ct j
speoi dc iiiiciccafioar Qei profecto qeant-e foret qeae atjebaotar aeatirarer, uTe, reeoctit
aped Deaaa gratlae, peet traosilaat aooqee ip-ies, aaeoctojs : Sta, ieqait, fraier, et <
BtebJt iaootatt argameaUs. de &*&&* qai
58. Erai Oeataci Bcraaraoa _ ,_ qaiJaat Ttr
_ _ (76), leqaiescaiB (81),
Joslas, saactttt e l Uaaoratas cai rdigie rerereotiam B
tonundat, d polrts excetiatar,
coetparavcrat d aotaea. Is mrm B. Hego migrarct circaiio ceotraxi; defctec ad
a J sopccos, grarales sopore, oee strepHo praeparaTtt w
imet, oec iouooderatis cba-oribes palait eseatari.
Hec a-olto posl ia leeuue decicil, hoanaa rdpo-

retar ad exiiaaa, cooTOcaUs fuiboidai

« Vobu, iaqail, fratres, Tebts sperire

lefcrcalcot oofte falsiutis argoere, eei si oao aa_ore bator,

Tirtetis, taltcat etde jedidi, eee dobios Tocor, Yaa aatao
aseeUri letmtdareot. KotUs eoideu ate oeper ebe- Titae j
dteatiaat HogeoU (77) tpoolaaeoat tasdsisse; sed jacapot meoaa provoeaTl
ooa eaat raiiooc m*usetm forstUo igoeraiis. Dor-
9
lalos faisiuiem. i Baec rdata i
MieoU atibi qoxdaai Teocrabilia pertooa apparait, ^ ebito, fraireat
DiooTsiota AreopagtUat (78) ae aoatiaaas- et a l Die liqaifcm tcrtia (84), I
Ciuniacea. rcTcrterer, bia argcos T c r b t t : Oportef, d tcstimooHwa glori» abbolia, «
frater, eportet le daniacaai qoaaiodea redtre, et propriaesalatis fratribos refiqoil.
abbatea taloure Begoa^oi, coaaaioBit iter iagretr 51. Ipaa eUata aocte, qoa B. Hogo migraTii ad
aonuo percgrioaticjiiis. YidcbU etiaaa ajas NoTioo_eosi abbaU aoa -bttimiltm feroal
torcM, cui de fUMaaois inibes diTiaa saiseo gralia, as^areit-te Titiaoesi. Yiaoai d esl lectaJos doaa ab
priodpes apostoloraia pastorales excobias coatasi aagdis io coebuo deferri, eoi tMilBeri coito, aafi-
sereal. Hac ego taggcstionc cooipeisos regredi, diadloia obGTioocm d toatoaaa proTecareot. Ao-
Qooiacoai fcsUoaTuVae mibi miscro! Pater qaideaa gdi atueea, qoi lecuioto^fcffebaat- bejestaodi cUata-
reccssii; sed noo aterei salotare lecedeoieta. Acce- baal rerbts: Doos iUostret Ttros in bis caOecabiasaa
saporem qai sae leaaii, ao graUas agam, leeUs- AaadoMuo tcificd Caataariensea arcbicpi-
uat. loTidil d proridjL Teauit carott tcopttm, aiqoe Hogooem Clnni^a-ys.ahbaiear c^o-
ocalos, oe vidcrem ono recedefd; sed qeo recesse? ajasterii; qai post lerras ceeuno, post kbotes re-
ril, btertoribos ocdis osleodil (79). Yidi, d leste qoieat gaadiem post facrratat aserocroot. Post baec
Dee Tidi pemuios saorlaUbos tuperos, d beaUssi- J) abbas erigtlaos, noonnBis quae Tidcrat, retolll, ad

(75) T r i d o o , cooi tcilicct obiitad fcria tr TO- qaos misericerdke mater manota soaa eieraYit,
spcn.
(76) Bcraardes torboocnib, aU eoat Tocat Hnco
io Yiia.
( i i ) < Nongeofom, inquit Qoerceiaoos in noUs,
Periici agri oppithim d prioratus, ia bonore S .
Dk>ny.ii coosirucius. i
(/8) Pr^licins Hugo lilnlum Artopagiict omil-
Ul, quetn llildebertus hic, ex propria d iunc cmn-
aauni de Parisiorum aposlolo opinionc, ceuseudos
est adjecisse.
(79; Idem adJit : < Arffui in oralorio B. Marix
Tirgiuis matris Douiini, nhi idem P_ter dclatns a
fratribos ca hora exspiraTit. i
(80j < Qni dam suscipcretit animam morientis
Pal:;3, irrucrunl eiubius qu;d-m s^gittarii; contra
d egredieMiem protexit : qua cogntu, sagiturii
iilico ft-geraat, tcrriu a coofusi. > l u Uogo me-
atoralos»
(81) Idem, < Per Iridoom bic requiescam. i
(8i) Csqoe adeo cliara saaclissimi quiqae aljqoid
e r i u eocnjnt, qood si noa poenam mereaUir, eos
tamen a libera D d fruiliooe et gtoriae pleoHudtae
untillum rcmorelur, in magna quieie niiilooiioos
ac pace pnrsloUnlcs.
(83) < C l serret sibi innocentiam, aliis miseri-
cordiam; > i u Hugo mooacbus : scd ab utraqae
undem recessisse Tidctar PooUos, indiscreto disci-
plime telo ahrepius.
(^i) < Festo sciiied aanctorum omniajn, • o i
ad Jil Hugn jam dktas.
•98
eiriusqus irtnsiium pertonat prxfaUra d e r i v a n t ^ i n s o m n i s , el m o n u i t s s n o n i l l u r a i i i a t i o n e m c o r p o r i *
visionfot. Nec <us frutira(03 esi ioiellectus, cum
ambo tub eodem fere tempore, corporis bujut an-
gostias evasiste memorentur. A l i i quoqoe meriio-
rum beali viri claruerunl iasignia, quae circa delen-
los variis languoribns posl moriem quoque perpe-
traia leguntur, Hincmaro cuidam superexcresccni
albiigo pupillas oculorum obtexerat, eumque io m i -
serabilem daronaverat caecitatem; cui cum. recupe-
rardae salutis spes ex meritis et intcrventu penderel
a b b a t i S i memoratur Cbristi famulum ei apparuissa
ALIA
AUCTCRE RAYNALDO, ABB. VEZELIACENSl, DEINDE ARCHIEP. LUGDUNENSL
(Ex au. unniu. Christinm reginm Succim, ei ath coiiegU notiri Duaceni.)
PROLOGUS.
Universit Ecclesiae Cliiniacentis filiit frater B A T -
l u x i M j a , Yezeliacensis Ecclcsiae, non t a m abbas
q u a m s e r v u s , in Dontino salutem. Cum multorum
f r a l r u m monilis urgear, u i Yitam piissimi Patris
d o i t i i n i flugonis Cluniacentis abbatis tuccincte de-
scribam,devotioni,non praesomptioni inservire inihi
consiliom est, Quod si forte alicujus altioris ingeuii
v i i i studium in boc opere a n t e not desudarit,
nou, ut illum offuscare, me autem c l a r u m facere
velim, boc agam, sed illius opus inajorum alque
sapientium virorum excellenlias relinquendum; no-
a t r u i n vero niinorum alque minus capacium sludio
attribuendum puto, uec sordebil bumilitas sermouit
i n c u i t i , d u m ipse siylus pure inserviet v e r i u t i .
CAPUT I .
Adotescentia pie transacta; tirocinium vitm mona-
sticm , dignitas dbbaliatis , tiberalitas in paupe-
res. (amittaritas cum Christo. potestas in do>-
mones.
i. lgiturvir beatus, ex nobilissimis Burgiindionnm
prosapiae lineam trahens, patre Dalmatio viro con-
sulari, matre vero Areinburge, religiosa admodum
f e n d n a , n e q u e v i r o natalihus impari procreatus est.
Qu;e venerabilis malroua, bac de qua agimus felici
soboie gravida, cum partus i n s U r e t , qitcmdam ve-
nerahilem sacerdotem, ut pro sui partus angustiis
alleviandis Deo sacrificium aflerret, censuit exoran-
dum. Cujus devotis precihus vir Dei dum ohtempe-
rasset, videbat et ipse in ipso sacrosancto calice,
qunsi cujusdam infaiituli i.nago apparebat, in qua
cxprimere poterat quanti apud Deum foret inerili
p u e r ille qui nascebatur. Mox, peracto missarum
ofbcio, festinat sacerdos u l lei pribet o e n i u m , ct
infantein natuin reperii, mjus praesagium vid.rat
et agnoverat in tanti speculo sacrameuli. Tunc de
illo multa praediccns, nngniim ilium si ad>iveret
YITA m
quaerere, sed mentit: tandem tamen super d c p r e -
e a n t i t lumina signo cruclt hnpresso, recessisse Dei
f a m u l u m , et abstersam oculis caecitatem. Quidam
quoque fratrum, nomiue Guido, cum tranquillilatcm
tnentit simul et corporis nova ei excussisset amen-
lia, d e d u c t u B ad sepuicrum beaii v i r i , depuiso
quievit incommedo, sibi paritcr et conventui sacris
ejus meritis restitotos, praestanie Domino nostro
Jcsu Christo, qui cum Patre et Spiritu sancto vivit
et regn&t per inflttila saecula. Amen.
VITA
fuiurom protesutus esL Quod ab ipsis poeritiae sntt
rudinientis satis iam innotescehat, dura aut ecclcsiat
aut scholis frequentius adbterarel, boris tamen fur
tivis, quia patrem suum timebat, qui niiliuribus
studiis illum applicare volebat. Et com ei vesiis
preiiosior ac colorum varietau decentior aptarelur,
ipso eam pro abjectiori et siropliciori respuehat;
nec lasciviae, ut illa tetat astolet, sed innoceutitt
e n t n i p l i c i u t i operam dabat; frequenur etiam e l
lectioni, invitut parentibus, incumbebat. Pro quibua .
omnibus et bit similibus, dum a patre et a corcvis
etiam arguereiur,scilicel quod haec contraria milititt
forent, deliberavit apud te aliam tibi quaerendam
miliiiam cui non essent ista, sine quibus militare
nollei, contraria.
2. Itaque relictis omnibus, a saecuio nudusevatit,
e| B. Odiionis magisterio te submiltens, Cluniaci
monachus efBcilur; in cujns susceptiooe qoidam de
senioribus, o| fertor, in haec verba prorompens :
< 0 quanturo-inquit, hodie the^aurum, Cluniaccusia
Ecclesia,suscepisti! i QuiposUa,quaitiaehuuiiiialis,
quanUe puriiatis et honesutia, quamque fervens in
amore Dei exsiiterit, non sermo nosier, sed B. Odi-
loitis solerlia, qui eum infra annoa adolescentiae,
Clitniacenscm ordinavit praepositum, decUrat. In
cujus regiminis oflicio, qua misericordia ei chari-
tale, qua strenuiute et vigilantia insliurit, senio-
rum Cluniacensium devotio manifesui; qui ad
primum de ahbalis eleclidne verbum, cum eum
i iiominnssel qui electioni praeeral, et in caeieris no-
ininan lis procedere voluissel, slalim de sede eum
rapuenuit, et cuin Dei laudibus in abbalem levave-
runi. Tuuc denique quas cruce sibi indixeril, lorica
illa, qua induius ad carnem juventutem sttam perdo-
muii, una prae caeteris ad ttiedium deducta sufllciat,
tub qua, et suam, licet innocens, et pairis sui aui
de mundo j-tm excesscrat pceniteutiam agebat. De
m f . HUCOMS ABBATIS CLUNIAC.
lectiofte vero et oratione, quibui peno jugit iniiste- A
bat, iia paucis censeo deftniendum, quia aic in
utroque se insatiabilem ostendebat ac si, cum lege-
ret Deus ei visibilis ioquereiur; cum tero oraret,
f gratiae ob disciplinae severilatera et temperantiae
facie ad fariem cum Deo sermocinaretur.
S. Misericordiarum aulcm ejus explicare nume-
rum non sufllcio, scilicct quam pius erga stibditos,
quam largus circa pauperes fuerit, quam benevolus
lam circa alienos quam circa domeslicoa exititerit.
Eniinvero tantae cbaritalis et modettiae clrca fllios
babebatur u l in dies numerus eorum aogerctur, et
felicem se quisque arbiirareiur qui sub l a n o Patre
ad conversionis gratinm perveniret. Nam de eice-
mosynis ejus, quis digne referat? quibus ita insu-
dabat ut prseter quotidiaonm victum ctiam vestes,
lam in bjeme quam i n aestate pauperibus congmas B
cotnpararet, et pene quidquid habere poterai, in
eorum necessitalibus itisumerel. 0 fidelcm Giirisii
c!ispensalorem 1 cui parum erai pane paupercs alere,
nisi eos carnibus saginarei; paruin, nisi crebro eos
vino helificaret; parum, nisi sa*penumero argenieis,
Interdom vero et aureis eos remuneratos b iberet.
Et quiil ei haec omnia, nisi vestis eiiam mulliplex
896
qua puritate et atqniiale culpai dlacutiebat, qui
Judicem saecuiorum assessorem habere merebalur.
Monc itaque, 0 1 ferlor, vir isle tantae aoctorilatii es
mansuetudiuem blandum vocabat ludicem, ob id
maxime, quia u l mater flliia blaodiebator, et ut
pa'er ddicta corrigebat.
5. Sed dom, quid circa Siepbanom papam per
eum gcstom sit, considcro, non ab re, hnic opcri
inserendum existimo. Hic elenim apud Fiorentiam
Iiaiiae nrbem inflrmiiate decubabat, e l non sine
Dei gratia a sanclo viro visitatua, posl multnm cum
eo babilum colloquium, ut inter manus ejos m o r l
mereretor Dominum exorabat, cuin ecce buinant
generis inimicus, noris qnibus viv Dei aberat, oblo-
|j0 U 8morientis pontiflcis se ingerere et borrore sai
mcntcm ejus terrere atque lurbare, sed ad viri Dei
ingressum fugere, et quandiu cum eo erat noo oltra
apparere. Qood tihi compertom est, ab ipso pon-
tiflce summis precibus postea deientus, usqoe ad
exitum ejos cuin ce permansii, et corpua ejus, suis
maoibos lotum et funereis vestibus involotum, i n
sepulcro locavit. s

sequerelttr? Ad «Igorem depellendoin laneae vesies 6. Nec mirum si ad tanti viri praesentiam dia<-
parabanlor; ad aeslom repriinendum lineae coeme^ bolus fiigabalur, cujus spiritus in tantum Deo adbae-
bantur; el ne aliquid deesset perfectae charitati,ipse rebat ut etiam ipse in persona sua Dominus Jesns
eaa cum fralribua, qui illi assistebant, pleromque Christus ad eum visiiandum venire dignarctur.
consoebai; tum vero calceamenta, non sine axun- Quod tunc qttoque licet dissimili priori, non tamen
gia qua ungerentur distribuebat. Neque illum impari revelaiione d a r u i l , quando quidam senlor,
Joanni, qtti ob immensitatera eleemosynarum soloa sicut idem ut credimus, de se quasi de alio referebat,
In Ecciesia cognominaiur Eleemon, disslmilem ipsitm Bedemptorem cum citbara, in Cluniacensi
fuisse crederes, dum tbesauros incomparabtles ia choro psallentem coram singnlls frairibtis, vidit;
eorum profKgaret expensis; et quod alicui potentis- canlus anlem, qui aitdiebaiur, illa evangdica anti-
siino regi sufhcere ad divitlas crederetur, hoc ipse phona e r a t : Sedere aulem mecum, non ett menm
multoiies in pauperum miseriis dispergeret r d e - dare vobit; ted quibut paratnm eti a Pairt weo
vandis. (Matth. xx, 23), tunc etiam tanlits odor co_Jestium
4. Quid de flde ejtis memorabili dicam, qua apud aroraatum effervescere videhalnr, u l cunclorom fla-
Denm ianti merili claruit tit et vota ejus exaudiret, grantiam balsamorum superare crederclur.
et freqitenter, vel eo ignorante vel eo absente, per CAPUT M.
i p 3 u m virtiites operareturf Nam, ut ad alia suo Defnnctnt a pcrnfs, eeqri a morbit libtrati. Ttmpta ae
loco perveniam, pritnnm omnium ipsum de Salva- canobia exttructa aut reformata.
tore 'miraculum ad roediom deducamus, quod, 7. Ncc illud siieniio obtegendum censeo quod
quantvis ipse non viderit, leslis tamen fldelis! papa quidam frater, nomine Pontius, divinae animadver-
Gregorius sepiiinus, qtti Hildebrandus anlea voca- tionis judiciura in se pene tentisset, nisi ei coetestis
batur, bujus rei fuisse cognoscitur. Sic etenira dum rj pietas, per hunc Dei servum subvenisset. Nam cum
qiadam die in Cluniacensi capilulo (iitpote mon.1- apud qttemdam cellam, cui Mons (85) vocabulum
cltus el adhuc Bomanae Ecclesiae stibdiaconus) bcaio est, is de quo agitur fratcr moraretur, illucque ve-
liro assidcret, conversus Dominum Jesum illi con- nisset Pater revcrendus, ille, quia ettm, utpoie ad-
iedere vidit, et quasi in singolis judiciis ejus illi versus Patrem stulte mnrmurans, vidcre nolcbat,
faveret, vulttt et habitu hiiaris apparebal. Mox ille simulato languore ad leclum secessit. Sed quanto se
cunctis stupeutibtis, rem siquidem penitus ignoran* suhlrahere viro Dei conabatur, tanlo vita de cor-
tibus, tanto Judici assurgens, medium volebat con- pore (non jara cx flctione, sed certa valetudine)exire
stiiaere dominum. Tandem a Patre sanctissimo, fcaiinabat, ila u l jam voce faucihus haerente, loquda
cnr. de sede snrrexisset, requisitus, visionem (quam deflceret. Curritur ad pium pastorem, ot ovem pcne
quibtis oculis vidisset, nescire se fatehatur) ut praeli- migrantem suutmo Pastori commendaret. Mox illc
bavimus, exposuit: in quo perpendere possomot, accelerans, absolulionem commendatiouis praetnisil,

(85) Inter Claromontanre diotcesis decanattts, untu de klontibut dicilur, Cluniacensi monaslcrio uuiloa.
•iue bibliotbecam col. 1755.
•97 V I T A . 898
el e i c a e g e r , v i r i b u s «l v o c e p a u l i s p e r r e s t i t u t i t , c u l - A f r e q u e n t i o r a ; q u i b u s i s m e n I s m c s u t u m s e e x h i h e -
p a m conflieiur, lemeriutem accusat, veniam im- bat ut semper sanciis impuiare quidquid eo admiui-
p l o r a t et obtinet, et sic demom ab incommodo iiio slranle sospilatis a Deo alicui impcnderetur.
convalescit. I I . Item aliquando Valentiam Galltae intraturns,
8 . Alter vero com ab boc taeculo migrassel, el obviam babet pauperum mnliitudinem, quae elee-
ejos corpus in oratorio Ciuniacensi inbumatum ex mosynam a tam famoso per orbem dispensaiore ex-
n i o r e servaretur, duobus fratribus ipsa dormitionia petebat. Jnbet oeconomo suo Jarcntoni, fratri per
suae nocle apparuit; quibus criinen duorum soli- oinnia slrenuissimo, impertiri more solito per om-
d o r u m , quos sine licemia cuidam bomini dedissel, nem ttirbam argenieos; al iile post, fertne decem
confilebatur et quia sine coufessione bnjus reatus solidos non sibi remansisse, reliqnis in opus siniile
t

obiiseel, a sancto Patre absolutionem poscebat, an- consomptis,et bos forein majori forsitan nccessitale
t e q n a m sepulturae traderetor. Maua autem facto, servandos affirmai. < Noli, inquil, trepidare frater,
visionem quasi uuo ore ainbo^coram omni conventu fldalis cst Deus, et conflde qnia, islis disiribulis,
b e a t o viro exposuerunl. Tunc requisiu, quam de- bonus rentuncraior noster Jesus satis Adclilcr rc-
functtis nomiuavcrat persona, secundutn pr.emon- compcnsabil in praesenti, si daio%s bilares fueri-
s t r a t a m visionem repcrla res esl. Mox i n d i c U con- B . 4 Coniplenttir jussa Patris, et autequam ad
m u s

c t i s pro fratre pceuiiemia, orationibus, psalmis, civiutera venireiur, ecce quidatn de civilate obiu-
eleemosynis atque inissis adjuuctis, absolutio sccitta l i t e i auruin, quod solidortim prciium decies cxcc-
c s t . Sic uitniriini, sic non solum in terris, sed etiam debat. Tunc conversus ad praedictutn fratrem :
! n ccelis fldes ejus virtutem, virtus potestatem, po- < Accipe, inquil, et ne tiltra d e bono feneratore
testaa gloriam,gloria bic humiliutem, iliic coronara diflidas. > Singttlaris in Dettm fiduche vir isie, quo-
i n dies pariebat, ties Cx magna e t iniolrabilt penuria se e t domnm,
9 . Qtiodam etiam Umpore, dum iter per Wasco- ctii pneeral, flde, qtia totui in Dco erat, libcravil,
niae parles ageret, cornitante secuin Hitnaldo (86), enunierare pcrlongum est.
pruJentissimo viro atque stto monacho, non procul 12. Sed quod beatis apostolis Pctro et Paulo
o via prospexit qtiamdain cellam in qua vir quiilain, scripsii, unuin de mnltis vufflcial breviier rctexere
nobilis quidem gencre, sed lepra percusstis, dege- Quadam vice, tirgenle inopta, missa a fralr-bus sd
b a l ; ciijw mores cum iitquisissel et patientiam ejus eum legatio est (erat euint t u u c Marriniaci (87)oran-
ptobatam aguovisset, vir insigni pieiale ad eura ttbus, tit i u l a n u necessitate e i s consuleret. Conver-
visiundum divcrtit, et per consolationis vtrbttm - liuir ergo ad singulare pnrsidium; miitit apostolis
c h a r i u t i t oiflciuin adimplent , vetiem pelliceara epis'olam, rogans etobsecrans ut servorom suortim
oxuit, et cum aiiqtiot argcnteis inflrmo donav;t. Quo misererentor; et qni ealenos loctim illum rexissent,
digresso xger, nbi vestera induil, a plaga ieprae se et de parvo in magnum provexistcnt, nunc quoqtte
Otiratum prolinus agno^it. ab his angustiis cum eriperent, nec ad pcccata
10. Rurtus idem vir sanctissimtis, Parisios forU ejus, sed ad miserationes suas tnullas, respicerent.
O i l r e n e r a t , et B. Genovef* ecclcsiam, quae extra Defertur iuque anle ipsorum alure legaiio fidei.
moros urbis s i u est, tura pro devotione sacratissirai Qtdd m u l u ? TanU non multls evolulis diehus,
eorporis e j o s , tutn pro veneratione npostolorum remm copia sopervenit, ot non solutn illius teni-
prinripis, c u j u s ibi p l a n e U esse cri-ditur, pio religio- poris, sed et totiiis anui levarct inopiaui. F i quia
itiscultu visiuiverat; qtto t u n c quidara miies, no- oc< asioue se pnclieute de beatis apostolts fcciinus
raiue Rolhcrtus, qui ex plaga iclus bellici paralysim inemioiiem, digituui est rcfcrte qualiter | N T COS
incurrerai, clienluin manibus advectu*, rogahat, o t de novae basiiicas fundaiiouc vir beaius coniuioui-
pro iptius salute Dotniho supplicaret. Ille, a s s u i n p U lus sit.
apostoli<a infula, lauguentibus metnbris admovit, et 13. Quidam abhai monaiUrii, cui Balma (88) vo-
i m p o s i t a i l l a a n t i p h o n a , qnae de p a r a l y t i c i _€ueae Q cobulum esl, Guiizo n o n i i t t e , v i r magiue honeMatis
salvatione in Ecclesia canuiur, mtiiaio noiuinc, el siinplicilaiis, dum aliquando gravi hiugitore pa-
d i x i t : Rotberte, sanet t$ Dominus Je$us Ckrittus ralysis Cluniaci deflccrel, ila ut ad extrema j a n i se
(Act. vu). S u t i m cunclis videnlibus et miranlibus devcnisse crederet, quadam noctc, vidit sihi nssi-
prae gaudio, sanus et iucoluinis ad propria remeavii. stereipsos apostolos Pctruin ei Paulum cuin p»oio-
Sed quae oblentu sanctonim piguorura mirarula martyre Suphano, quomm pritiius atque prineeps,
gesserit, u n t o nobia innumerabilia tunt, quanu videlicet beatus Pelrus, poslquaro ab ipso qoi es*eui

(86) Hugo monachut in Vita: < Aasiimplisqne se-
ctitn diiobttt niouachis suis, Dtiranno scificet qui
fuil Tolosanttsepisiopus; et Huualdo qni fuit ahhas
Moysiaceusis. vir eloqueniissitiitis, » Cenlulli comt-
tis Bcameiisis fraier, qui Cluuiaci tub S. Hugone
anno i(H>2 monasticatn v i u m ainplexus , eodem
aanctoadbuc superslite Moysiaceusihus praefuit; de
Duraiino actuiti ad auperiorem ViUin, pneter hos
miracuii testein alium, clericura fortc aaecularem,
allegal llugo : < Religioso viro Vbtrenlio referonle
didici quae narravi; ipse facto interfuit, vidii, c l
testimoniiim perbibuit. >
(K7) Deboc Marciniacensi monasUrio satis egimtit
tupra.
(88) Balma virtjo Baume. diaecesis Vesontineusis,
cujus conditor fuit S. fiuricins, at io bujui Vita
legitur ad 13 Jan.
899 S. HUCONIS ABBATIS CLUKIAC. 900
reqoiritur ei •uum nomeu atque tociorum edidis- A
f ?ed nunquid in Galliis Unlum, an eccideatales
set, sicesl eiorsus: < Surge, fraUr, ocius, ei Hu- provinciae pnetermilUnda) aunt? quarom aiiigttlas,
goni abbati hujus Ecclesiae, hscc nostra defer man- qoaoto religionis lumine illustrarit, tesuntur rao-
dala : Angustias basilicst nostrai fratrum multitudo nasteria, quae pleraque io eis, vel ipse constroxit,
ferre vix potesl, et voluraus nt ampliorem abbas ipse vel ad meiiorem s u t u m plurima reformavit. In p a -
acdiflcet ncc de sumplibus diffidat, nostrum erit pro- trimonio quoque suo, fratrts fui Gaufredi sludio et
yidere de omnihus quae huic operi necessaiia fue- auxilio, saiictimonialitim feminarum Marciniacense
rint. > Cui ille : < Legalionem inqoit, istam sosci- fundavit coenobium; quibus et coenobiurum et ana-
pere non audeo, qoia neqoe fides vcrbis adhibere- cboretaruui instituit iegem, ut et obedienthe propo-
tor. i Et apostolus : < Signum, ait, reritatis hoc a titum aemolentur, et perpetoi claustri soiiiudine
me habeas; quia mox, impleto legationis oflicio, sal- anacboreurum imitentur v i u m .
vum ab omni incommodo U reperies. > Dixerat, et
ab oculis ejos slatim viaio disparoit. UlucesceiiU CAPUT I I I .
vero diluculo, maodata riro Dei per ordiuem Secreta animorum cognita, futura prcedicta, morH
rctexuil, et ex promisso apostoli sic factus iucolu- curali.
mis esl. El hacc priiua causa fuil, qtue animoin B
16. Jnter u t gratiarum dona, propbetiae qnoque
sancti Patris ad Uniom opns incboandura maxioie Spirilo v i r tanctissimus non carebat, quo i n u r d o m
inclinavit. Cujus fabrica lanlae pulcbritudinis et iu disccmendis voluntatibus et animis fratru.n, tanta
venustaiis in se gratiam praetendit ot in lota occi- pollebat gratia ut saepe mores ac affeclus eorom
deniali piaga (nam de aliis mondi parlibua mihi praediceret. Uuda accidit u l , qoodam tempore, c a m
minus cogo.ium esi) nuila sit bac conspicabilior ba- cellaa tuat perlustrando visiUret et ad locum Cba-
silica. riuiis venissel, intcr alios fratres, unum ab osculo
14. Sed ne hoc solom bqjos viri Dci magoiflcom repudiaret. Reqnisitot de causa, malignum spiriluin
opos, aliis praetermissis, edidisae videar, hic Clo- in eo babiutionem babere respondit. Stnpefaciis
niacum renovavii, bic fratrom nomerum, Um intua qoi adcranl, iulerrogatur miser de conscientia, qui
qoam foris, plus omnibos pnedecessoribuH suis am- mox confltetur se shie sacerdolaii ordine missam dio
pliavit, hic ccllas aediflciis reformavit, hic posses- celebraste, cenfetsionem et poenilentiain nullam
siones terminis dilaUvit. Quia heatorum confesso- aeae totcepisse, et adboc in scelere ipso s e perdu-
rom Martialit (89) et jEgidii (90) eccletiat religione • r a r e ; sed cuin debuitsel poeniUre, postea fUgitiosos
rctUuravii, nisi itte vir beatust Quis B. Austre- Q atque pessimus evasil. Sic quoque apud Avenionem
s? iQuit B.
monii (91) Arvcrnensit, niti iste vir beatusT urbem, dum qoadam die ab eo qoidam debilis elce-
Marhe Magdalena Vixeliacensem ecclesiam ad or- roosynam flagiurel, vir Del miserutu intuitus, U l t
dinit regularis prUtinum reduxit sUtum, nisi itte fertur eum convenisse responso : < Eleemosynam
vir healusT Hic Picuvis S. Joannis Evangelistae quidem pro Cbristo, quem praetendis, libi i m -
cmoobiam (93) ab ipsit fuudamenlit religione fun- peudo; ted lua vita plena e b r i e u u e l luxuria
d a v i l ; aancti quoque Bertini confettorit eccle- ipsi ditplicct; cujut te pauperem este meutiris. >
iiam (93) cum pluribus ipsins Flandriae monasteriis, Protinos omnes qoi aderani cives, in adiuiralionem
religioneillustravlt; locum etiam qui Cbaritatis ob- conversi, Ulem eum esse affirmanl qualem vir
linet nomen, per virom, m i n b i l i t apod Deum el sanctus, qui eom nunquam a n U videral, fuisse re-
boniinet graihe, Gerardura monacnum suum a prin- darguisscl.
cipio slruxit. 17. Quidam eliam noviiitts, Maingodus nomioe,
13. Parisiit ecclesiam S. Martini, quae de Campia dura praeslolationis aoscipleodi babilus taedio aflice-
noncupatur, de cauonicali ordine, in nionasticam relur, etapod sejam deliberassel, non nl.ra utora-
Iransiulit norroam. Sed citr fere totain Galliam per- rum sustinere inducias, per tpir.tum a viro Dei de
agerctu, quam ita mouasieriis perornavit, ut, aive D cogilatiotie sua praeveiilus est. Nam et quomoJo
in Franciain, sive in Aquitaniam, sive in Burgun- discedere voluissei, intimavit, et ne regdlari exa-
diam, imo quociinque per oiunes paries ejus le ver- miiiationi cotiiraire vellei, admonuii. Qui postea
U s , ubique religionetn lanti Patris fulgere videasT laudabilis couvcrsaiionis exslitil, et viiae cursum,

(89) Ecclesta S. Martialis Lemovicae anno 848 a
canonicis ad iiiouachos iran lata, eximle abbates
bahiiii, quorum dtioileciinus fuit Adalberius, sub
quo basilicaiu S. Marliaiis recuperalam scrihunt
Sainiuarlliaiii. Ntinc rtirstiiti itii saeciilares siint.
(90) S. ittghlii, veltisiuiu in Scptituauia monaste-
ritiut. eiiam nuuc ci-lrbre.
(91) S. Ausireiiioniiis, Arvernomm aposlolus, co-
lilur 1 Nuvenihris: ejus sepuh-ruin an ileuii!e co-uo-
bimn, teinpore Cregorii Turonensi^ ciaiuiu, iu vico
Issiodoro Wulgo letoir, nunc iuter abbatias desiit
nuiuerari.
(OSt) Neqtie hoe S. Jonr.nis cvanj. crcnobiumam-
plins Pictavis sitperest, ni»i forie im ivinulum dignl-
tate aut iu parochialem ecclcsiain versunt.
(93) Silhuense S. Beriiui inonaKterium juxta ca-
struiu S. Audomari lota Flaudria uoiissiuiuiu, citjtio
abbas lperius narral, quotiiodo S. Hugo, de licentia
Laiuberli episcopis Morinoruiii, de iltversit Clunia-
ceusium iiiouasteriis rehgiosos virot atlduxil anuo
.101, qtiibus stricte et teligiose vivetitibns residui
Siihueiises, metu rigidioris disciplinae, tiilapsi sint,
etbrevi pltiHquaiu 120 fraires accesserinl, ut mintra
non sit, quod Hugonis successor Pontiut U n u v e r i l
hanc abbatiant Cluniaco subjicere.
90i TITA. 901

steot ei inipso moriis articulo pervis!o:.em cceiius A aqua dc m-tnibus •usrfpitet et anleati pedi iofno-
dieium est, feliciter cousummaTic. ditor, sicque sUtim ardor penitus ccssavit. Miles
f 8 . FuiC quoque vir quitlam mine simpliciutis e l quidam Arvernensis vulneratos In praelio fueral,
gratise, nomine Durannus, Toloasnae civiutis epi- etobducU cica|rice roinus cauU, sanies leihaliter
ttcopus, qui, quatnvis religtosus v i u fuisset, Utnen inclusa to:um corposoccopabai, lorquebaiur in dies
ex animi j n c u n d i u u aiiquando verba risum mo- doloribos immensis, e l ad raortem usque desperans
ventia proferebai. De qua re, cum saepius a sancto eiiiura.viue praestolabatur. Erat ei frater clericua -
Palre, cujua et monacbus erat, argueretur, quadam quidam, desperaos qnidem et ipse de camali medi-
die in apiritu praedixit ei quia, peslquam ab bac cina, sed de Dei misericordia non diflhJens; qui
v i u migraret, ore spumoso per visum alicui fratrum beaium virum pro lauguenu fralre censuit expeten-
apparerel: qnod i u factum est. Nam cuidara capel- dum. Veniens igilor ad virum Dei, eonsiliom soper
lano suo, nomine Higaino, post discessom apparait, lanta incommodiute flagiubat, u.que vel fragmenta
atque, u l vir Dei praedixerat, spiimosus labra fra- aliqua ciborum suorumei mitteret, exposceliat; spi-
trem edocei deoris deformitate, scilicet qood vani- nam quoque ligneam rasilem, quam tttnc forto
l o i u i i culpa poenas loerei, et ut Patri pio causam manu vir Dei lenebat, pcliit et accepit. Tolit itaque
ejus aperial deposcil. Cui postqnam revelaU visio & fragmenu, et fralri ad eden/lum tribuil, cicatricein
-_t__ __•_.___•_> C «.. -_?. -_ AA _.IJ» _i_h__ i - . _ - . #!___. l>_-!ft_..M _•._.!% _.-_!___.
esl,
__-..
vir plenus Spirilo sancio, septem
M

frairibus bcb- spina iSn crucia

_.__.. _• _._._!_
signaculo __.___•__,_...___
consignaus, _ . _ . ? __. —_.. _
sutimqne
domada una silentiura indixit, sed unus ex eis vio- dolor i u fugatna.est ut aeger, cunctis qtti adcrant
lavit, quod sex illibatum servaverunl. Tottc epi- atupentibus, diutornom desereret lecum. e l ultra
scopus iterora praedicio fratri, ore qoidcm j a m nibil inoleslia pristint langucria senliret.
mundlore, sed a parU qoadara adboc quasi aaliva 2 1 . Puer. quidam monacbus apud Paredum mo-
defluente, apparuit, dkens se obedieotia fratrum nasurium, dum in choro cum fratribus oraret, uno
qoi silentiom servaverant, purgatum ; sed conqueri de labulis cadente, quae in lacunari lurris eminentis
qoia neglectu septimi fratris restabat iHa pars non- jungebatur, contritns a vcrtice est. Curritur ad ve-
dom curaur. luqtte, quae visa sunl denuo Palri inU- nerabilem Patrem, qui lunc forie i n alUra ecclesia,
mantur, et fraclura siienlii alura hebdomada aoli- Det scilicet Genilricis, divino operi insisubal; e i
d a u , Urtio domum se eidem fratri, sine ulla defor- Um gravis coUisio pueri, jam pene exanimis, d
mi aie, manifesUvit. nontiator. Qui ubj advenit, aqua benedicu faciein
, 4 9 . Illod qooqoe meroorlae co.mmendandum arbi- ejus rigat, et oratione syhsccuu spiritutn vix pal-
tror, qood quidam clericus Fiandrensis, S. Audo- g p i u n i e m , el ad exitum properantem retinuit; inde
mari coufesaoris caoonicus, Lambertus nomine,cum piulatim resumptis viribos sanua eHecius, longo
accnlo renuntiareetbeati viri magisterio se subdere tcmpore supervixiL
decrevisset, ab ipsius oppidi praeposito, vi et sibi et 2 f c Mileseratin Lugdttnensi territorio, Berardoa
rebus sois iUaU, deteotos est. Qoadam ergo nocte, nomine, dominus Castri Reboterii, qui locutn- B .
)am dictus pnepositos videt sibi adveniaae personam Petri Cavariacum devastabat, et ad pravos tiaos
magme severilatis, cum paslorali virga; quae Clu- redigere niubatur. Pro qoa re com a sancto Patre
oiaceoaem abbatem ae nominans, maltis verberibus saepios corriperetur, et roagis magisque malitia ejns
clcricom exigebal cum rebos suis. Tandem die grassaretur, quadam die in soperbiam elatos, miitas
terris reddiu, qui exaclus fuerat clericus, evocatur; intulil et sic ab eo disceasit. llle ad ftdei arma se
et cxposiu visione, vultu quoque e l habilu ianc:l couferens, Chrlstom invocat proleclorem, et Joan-
Palris iiuinualo, cum rebus suis absolvitur, et Cio- nem Baplismam, in cujus bonore loci ejtisdetn hasi-
niaci mottachus eflkitur. Erat qttidam, Willelmus lica cousecrata est, defeusorem efllagiut. Mox in
nomine, qui *ad quamdam obedientiam a sauclo ipso itinere Cavariacunt et caatrura suum Lusesiii.n,
Patre roissus fuerat, qnam mox in crure tanius divino judicio percussus, insaiiivit, et suorutn
percussit morbus, ut injuuctae obedieutiae succum- p manibus devectus, ad lectum perlr.ihittir, nocte
berel, et tiroore evagante ipsum crua ferre neqtiiret. quoque ipsa vix a b iocendio, seuiel atqoc secuudo
TuncconcepU flde: < Perillum, ait, qui ine huc lectotn ejus occupanu, liberatur, vix ad seqtienlis
direxii, tibi dico, peslis, ut obedienliam, qtiae mihi diei satisfactionetn reservatttr. Qua umen ex arbi-
injuncu esl, implere me sinas. > Dixii, et nocte inse- t r i o sancti viri p e r a c U , ipsius absoiutioue ab insania
c u U , a duobos viris, qui so missos a sancto viro lila quievit.
dicereni, v i s i u r i se vidit, et i n specie medicorum 2 3 . Quodam etiam tempore dum per Aquiianiam
ab els medicari et curari. Mane auiem expergefactus pro quibusdam utiliiaiibtts Ecclesi» suae vir beatua
sanum se ab omni valetudine persensit. iter ageret; qutdain rapiores d e castello, cui Bride-
2 0 . Alter vero, nomine Tbeodericus, in polllce riutn nomen est, in eutn irruperunt, et mulas ejus
pedisquasi quodam igoe urehatur, i u u t v i x somno, cum muita sttpelieclile abduxerunl; quod f.icinns
vix alicui corporis quieti indulgere possct. Rogat oltio divina secuu csl.Nam eodetn annoet ab Aqui-
iuflrmorum procoraiorem, ut aquatu, unde manus U n o duce Guidone, qui e t Willelmus vocabaiur
aancti Patris in bora miasae ahloerentor, caute reci- eorura oppidum subversum cst, e t divinae aniiua -
peret ac aibi deferreL C a p u u igiiur opportur.iute, versionis igne coocrematum. l n consitio quoquo
903 S. HUGQNIS ABB ATIS CLUNIAC. 9<U
vir Dei Unta gralia p o l l e l i a t ui quicunque, Um A n o n ex n c g l e c t u , s e d ex b o a a i u i e n i i o n o te prxier-
in divinis quara eliam mondanit rebus, consilii misisse locum lespondit, citius ab apostolis veutant
causa cum expeterel, i u f o n U coelesiis doctrinse se impetraturum, si ob reformandam pacem seve-
imbuebatur, ut credcrel ae qua.i ab angcio iufor- rum poolificera priorem eis adivisset quam in ejus-
maium. dem pontificis gratiam rediturum, et ad causam
24. Quod S. Michaclis ecclesia, quae in ea parle minus profuturum, si sub specie oraiionis, regium
Cisalpinae Gallise, qua. Clusa dicitur, s i U est, satis ponlificali vidcretur pneulisse colioqulum. Et licet
in fulmin» ra depulsione probavit. Nam dum crebris in concordiam vir Dei eos non potuisset addttcere,
fulminationibus iocus ille ferireiur, et desolationcm lamen imperator paulo mitior factus ex u m r a -
ccBHobio tempestas horrida, ob quorumdaro frjtrum tionabili responso Sutriam (95), nc Romae secnndus
interiiuin. minaretur, U n d e m vir beatus de mu- viderel, quem prior videre non potuil, ad cjus
landa loci habiuiione consulitur. Tunc vir Deo colloqtiiuin venit; ubi post multum ad htviceni
plenus locttm deserendum non esse respondit, habitum verbuin, rex pro qoodam Brixiano cpi-
sed B. Laurenlii ntarlyris palrocinium quotidiana scopo (96), qui ipsi viro Dci injuriam captidnis (97),
commcraorati. ne imploraiidum. Cujtis consilii U n U zelo icgio ductus, iotulerat, flexis genibus saiis-
appantit efficacia tit, ah illo lempore, mcri.is sancli fecit 0

martyris et lide bcatissimi Patris.a fulmineis ictibus 27. De discretione vero ejos saiit referre Uote
qoiesceret locus. Sed cum aliis in consilio u i i l i t , minospossom qttante per singula opcra ejus ire
tum sibi protnptus atqtie providus erat; quod in difficillimom ett. CaeUrum ut de aliit virtuiibua
rottltis negotiis ejus osUndere longum esl. Pauca ejus breviier disserui, sic et de illa quae emnium
umen pro rei exemplo brcviter absolvam. maler est, et sine qua nulb ejut repcriuntur facta,
CAPUT IV. paucis explicabo. Et qoia noUo melios indicio res
Concilium Remenee coucelebraium composilum
t depromitur qoam exemplo, idcirco Guigoocm Albio-
eckiema : Piue obilus. nensem comitem, novo genere discreliottts pcr com
25. Quodam lempore Romanae tedis poniifex, Leo salvatum, non ab re dtiximus comnicmoraaxlum.
nonna, ob baereses Sirooniacoruin et NicolaiUrum Hic nimirum dam quadam die cum sancio Paire
a Gailiis exstirpaudas, Remis S j n o d n m cclebrabai, sermocinaretor, inUr aiia monachum se posss fieri
et inlroilus siugulorum Patrum discutiebat. Qui denegavit, nisl vesU stecuUri ad votum ut semper
dam singillatim de.suis electionibut respondereai, indui permilieretur; quod ubi vir Dei audivit, et
vir Dei de conscienlia tale fcrtur dedisse respon- g voluniali ejos acqoiesccndo satitfecit et auimam
som : « Caro quidcin consensit, sed spiritus repti- cjus Deo lucrifecit. Nam monacbus factus, primum
gnavit.» In quo vcrbo apud otiinet U n t a e admira- moilioribos et pretiosioribus vestibos soa cuculia
tioni et gratiae habitus esl ut inter lot eloqueniissi- indutus incedebal; deinde cum videret fratrum
raos viros, iuUr tot seniores ipse adhuc adolescens, humiliUUm, simulque vitae v d babitus aimplictta-
u i sermonem ad touiu f.ceret synoduin eligeretur* tem, se inter oves Christi qoasi leonem reprebcn-
Iliijus consilinm non solum de vicinis, ted ctiam de dens, spooie sua stecularia et pomposa quteque ab»
remotis terrarom partibos pelebatur; nec a p r i - jecil, et sic brevi spatio conversionis soae, circiter
vatis duuUxat pcrsonis, sed a tnagnis ordinihus, vigiuti dierom corricoium, booo fine qoievit.
regura , itnperaiorum, pontiflcum, tam Romanae 28. Beligionem In eo tooc demum digoe et ve-
sedis quam aliarum mtilurum sediutn; qu.bus cum raciUr budaveriraus, si ejus babitum, incessum,
U n u inoderatioue aeqaiutis respondebat ut et geslura, eloqoium, si denique omnia ejus opera
Deutit in otnuibus anicponeret, et beiicvoltim se sancu ct irreprehetisihilia in omni vita soa foisse
cunclis eihibcrct. Quod in schismale Henrici i m - dixcrimos. Patientiam vero, nuttiiliutem, pudici-
perauris contra Romanam Ecclesiam evidcnier tiam, sohrietaiem, caeterasqua virtutes, quas babuii,
oslensum est. Ddescribere tionest necesse; quae qnasi iunatae iiii
26. Ad cujus reconciliatioiiera cum a suromo i n e m i l , et ejus actus ab ipsis aitiabulis nroni tno !o
potiiiflie Gregorio seplimo cvocalus fuisset, et l i m i - decorabant. Sed de c b a r i u u ejua iinuin pnriermiu
nibus apostolorum (quia ibi Caesar com exercilu lere indignuui arhilror, in qtto adiiiirahilettL illttm
auo morabaiur (94) Iransniissis, ad souimiim pon- fuiste, iiemo est qui dissetiliat. Naiu cum duo m i l i -
tillccm divertistet, rex boc coinperlo legat oneiii ad lea uuoin de fralribus ejus inieretuissent, uulluaque
eum itiisit, reprehensibilem euui judicans quod pro refugii locut, ubi te ad saluteiu recipercnl, ets in
mortaii bomine praeUrgressus fuisset. At vir Dci Galliit pauret, iste vir beatus io asylo Uuniaceosi

(94) Specuni haec ad annnm 4085 et sequentera,
quihus urbe potitus ucrilegus Guibertum antipa-
pam iulbroiiixavit, et ipse vicissim ab eo accepit
coiouam iuiperii, seu potius damnationis suae pt-
gmis.
(95) Disut Sutria ab urbe Roma ad 25 p. m.
(90) Odalricus bic fuit, qoi ab anno 4065 Sedem
Biixiensem tenuit, et ob acbitroa a auit ipaioa civi-
bus pulsot, militavit in castris Uenrici, in iisqite
K riit pestileiiiia an. 1088, u l scribtt Bcruareiuua
ynus iosuoCoelo Brixiano.
(97) Idem variis pradatis contigil venienlibus ad
conciliotit, a p;«pa ex ipsius Heurid couseusu itnii-
ctum; i i t videiicei a quorum sincero seio tuagts aibi
scjijsmatici metuebant.
 *05 \ITA. m
eos recepit, et monachos factos, uauin sub ordinis A positus videbat, et cujus causa lotum ficrel intelli-
monastici reiinuit norma ; alicrum, qui caput inali gcbat Tunc vocato Rofcnsi episcopo domino Ro-
exstiterai, fuga lapsum et postea praedis atque dulfo, qui tunc Cantoarieiisein Ecclesiam de recenti
rapiuis intentum, et ob boc male interfectum, aini ohilu domini arcbicpiscopi Anselmi consolabator,
s i l . E t quoniam tola v i u beati viri non aliud quam visiooem exposuit, et sanctum senein de steculo m i -
virtus fuii,ueque singula ob enormitatem colligere grasse praedixit. Igitor i t o u u die atqoe bora, post
posvumus, idcirco flneui bujus operis de lanti Pa- non multos dies sanctum virum ebiisse d i d i c i i , et
tris fine faciamus. noutum tempus j u x u visionem quam viderat inve-
29. Yir igitur sanclus per gioriosos vitac labores, niu Quidam quoque abbas de Cameraceiisi pago
eom jam carnis oniverstt viam ingredi lola mente duo grabau ad coelum deferri videbai; quorum
desideraret, ot pneiniuin ab ipso Rege, cui semper unoin arcbiepiscopi Cantuariensis, alterum Cluaia-
iniUlaverat, in asierua bealitudine rcciperet, noo censis abbatis esse dicebatur: unnm asccndcbal
ccssabat in dies magis magisque bona opera cxer- quaru feria unius hebdomadae, alterum simslitcr
cere, misericordise studere, csurienies pascere, alUrius bebdomadcc eadem feria. Quod paucis trans-
npilos vestire servitio Dei cuncta posiponere, rigo- carsis diebus, rei prbbavit eveotus; nam dominus
rem ordinis sui inflexibililer lenere, religiooem tam B arcbiepiscopos q u a r u feria a o u Deminkam Coe-
in se qoam in subditis sempcr osljtrvure, virlotes oam die Ulucesceote migravit; sanctns vero scnex
dcniqoe omnes snnolari, ampiccli et oblinere, et sic Dominica, at supra dictum esl, peracia Resurre-
vocaiionis suse dietn |ugiier exspeciare. Inierea Do- etione eadem fcria, ocuvo scilicel die advespcra-
minicae Resorrecijonis paschalis solemnius advene- scente, carae sololus csl. Hiec de Y i u aancti Patris
rat, et sanelos senex de Labore ad requiem trant- nesiri Ilagoois abbatls Claniaeensis, sicut partim
iiurus, cnm in p*oCcenae Dominicae die fratres suos,
?
vidi, partira relatione probabibum virorum didiei,
U m absentes quam praentes, paurna auctoriUU perstrioterko, i n cojos laode versfcatot ielos sic
abaolvisset, Passione vivifica ac Resumctione ce- decantemos.
lebraU, q u a r u feria jam die advesperaacenu, i n
o r a u r i o beaiae Dei Geoi-ricia, aeatam Deo spirilum Regola virtulum, Paler flngo, decua monacborum,
redd-dil, cojos corpus aromatibos coodiiom, in ba- Spes inopum, contemptor opum, portus miserorum,
silica nova qoam ipse coiistnixJt, ad orientalem Vas teinplumque Dei, libamen et hostia Christi,
piagam sepoitum, est. Carne locatur humi, sed spiritus astra petivit.
0 felix currus! felix auriga toorom !
50. Cujus exsequias, ipsa nocte qea migravit ad
£ Fac ot ad astra vehas quos bic vivendo regebat.
Dominom, frater quidam religiosos, Baldoinos no-
LTiima ltix v i l a penoltima l u i i t Aprilit.
mine, olbn domini Ansekni Cantuarieosis archiepi-
Lux aetcrna, Deus Ubi luceat omne per aevom.
scopi diapensator, in spirito, sicat ipse roibi nar-
ravit, ab Auglia per ordinem vidit. Nam ubique Rexil aoUm Ciunitcensem Ecclcsiam annis sexa*
luclus iiicomparabibs, ubique ejulatus, ubiqoe plau- g i u u , additis octo diebus ac dnobus mensibos (98),
ctns personabant, quidquid in sancti Palris funere cujus m e r i u nes apud Deum adjoveat in saecula
doloris Cluniaci agebalur, lotum ipse io Briuuiiia saeculorum. Amen.

(98) Ergo consecratos aiu 1049 22 Februarii, in fesucatbedrtt 8 . Pelri Anttochcnae, luoc io feriam iv
cadenU, qua feria eUam obiil. #

. SYNOPSIS V I T i E METRICA.
(Auctort iodem Raynatdo ex dieto tns.)

Insignem tilabs et clarum laudc per orhcm
Hugonem canirous, spem,Cluniace, luam.
His Deus aspiret coeptis, haec v o u secundel,
i l t Patre lam sanclo digna loqui merear.
Quos habuil proceres Burgundia nobiliores,
Germen Iraxit ab his iste vir cgregius.
Nara palre Dalmalio nii clarius ediJil unquam,
Ni quia plus nimio hella sequi voluil.
Mater Aremhiirgis, itott impar stirpe tnarilo,
Moribus cffuisit, sc quoque nohilior.
PATBOL- CLIX.
0 Hicc cottcussa metu, partus ineVutU periclo.
Vota sacerdotnm censuit expetere.
Res nova tot seclis, dum sacriflcaturabuno,
lufaniis species cernilur tu calice.
Quis foret et qnanlus qui nascebalor habendus,
lo untospeculo visa flgura docet.
ltle sacratnentts consueto morc peractis,
Quem reperit natum, praedtcat eximium;
TJnde suum vatem pucri nec viia fefeliit;
Nec juvenum raores hunc violare quount.
29
•07 S UUCONISABiUT(S CLUMAC.
HSc scbolis, blc eccieshe jsm totes adtaerens,
Virlutum stotfiisludicra postposuit.
Noesnom vestes, bumili pro T e s t e recotat,
Etcum timpttcibus simpUciter graditur.
A l pster binc mctuens ne sic dissueacat ab arntis,
CorripK bunc, Unquara de pietate r c u m ,
Tatta miUUae, nisi dediscantur, obesse,
Vix horrere seoeuy qriue didicit jovenis;
Bunc semci lixredem se constituisse bonorum,
Huac iater Jratres semper amasse magis.
Hinc patrios mores, patrias qooqae tradiUones
Hunc debere sequi, ne quasi dogenereu
Haec Pater. At jovenis Undem qoaemente gerebat
Efficil, et profogus le, Cluniace, petit.
Hunc Odilo vir magnificos, ttfnc pastor et abbas,
Sosclpit t n u r u?es,erudil alquefovet;
Inqoe brevi spauo sic de virtute prcbavil,
Fratribos u l cuocUs ordine praefieeret.
Qiiio ct pneposiU post sobKmavit bonore;
Ul qoandoque suas ipse v i c c s gereret.
Sic htimitts, tdandus, sic fervens, sicque sevcrus,
UtPatre defoocto jure Pater fierei.
0 concors! o unanimis sententia fratrum !
Kam voxuna fuitquidquid ibi sonuiu
Fratrcm U U phaianx abbatem flagiut illum.
Optio nolla Patrum, sed Pater Hugo fuii.
Quas exinde cruces aibi.mov indixeril ipse,
Dat lorica fldem, qua bena se domuit.
Hanc tulit ad carnem, dum luget crirxiiaa patris;
Uanc tulit ad camem, dum sua memhra domat.
Ptne v t i orantem vei semper p e n e legentem,
Crede fuiste virum, dum regitnen U n u i l ;
Nunc sudisse Deum, nonc iliom coosoluissc.
Hinc spes, inde fldes, atraque neetit amer.
De pieute Patris scribens reus esse videbor,
Si qui re nulii laode secundus eral,
Ei referam, quas fudil opes iu paupere Christo,
Me modus excedii, me numerus superat.
Dlffinire tamen breviter,quod sentio, possum;
Tempore nemo suo distribuit melius.
Ad fidei titulos jam nttnc undem veniamus.
Primumde Cbrittotigna bcum teneanl.
Testis adesto rei, tu seplime papa Gregori.
Haec secreu Deus cernere quem voluit.
Dum PaUr insignis fralres aliquando doceret,
Mores discuteret, noxia destrueret,
Itte v i r egregius, tunc hypodiaconus orbis
Udebrannus adhuc, post vir aposlolicus,
Tuoc Patris atsessor respexit etecce Redcmp.or
f Dic numerum fratrum, quem dedit innuiticrum.
Contedisse Patri cernitur a latcre;
Et qoasi jodiciis habilu vullttque faveret,
Sic bilaris, placidut, sicque serenot erat.
Coi vir bic assurgens, fratrum miranU calerva,
In media voluit sede locare Deum :
Unde requisitus, quaenam sibi causa fuissei,
Patrit visa refert ordine comraeniorans.
Ufbs est luliae, Florentia noraine dicta,
Hic SUpbanora papam fama mori fuerat:
Visitat huoc sanctus, medicus tapieos aniinarum,
906
A Et vilae vcrbum sarpe mimstrat ei.
A l generis nostri crudelis et invhJus hostis,
Cum vir sanclus ahcsl, ipsc doloses adest,
Terret ponUficetn, turbans borrore tuentem;
Cem vir satictus adest, ipte dolosus abcst.
Sicqne proiracU dbt fuit altematio praetena.
Tum rogat antittes temper adesse Patrem :
Obsequitur prccibut, nec ei se subtrabil ultra,
Ponecobisse videt, donec eom sepelit.
Nec mirerts eum veterero pepulisse tyrannom,
Cujus adbterebat mena animosque Dco;
Et coi fixiis erat, cui nocte dieque vacabat,
Hunc ab eo visum, dam locus esl, referam
PsaHebat Domino fraler eboros, et Pater ipaa
Atpexit Chrisiom psaflere cnm cilhara.
B Qoisingillatimvi us canUre ncr oral.es,
Implet odore locuin, balsama qui superat.
Nec te praeieream, langoor simolate pcr i r a m ,
Qoem siniulal frustra Poutius ille rcus.
Hic aliquautloPatrisne coiloqofo frueretur,
Coiifugil ad lectom, ticque tuahim shnufat:
Noa impone lamen; nam mox ila reildltur aeger,
Ut jara dcfieeret pene loqueia t i b i :
£t niti vir sanctus fesUnans viseret iHaot,
Spet etiara vitae nulla superfuerat.
Ut Umen a culpia absolvitur a Patre sancto,
Mox redeont viret, ipsa loquela redit.
Te quoque,qui solidos injussus babere dedislr,
Te Patris experluro novimus auxiiium :
Nam defonctus eras, sed n*mdom carne sepultua,
Visio cum fralres una duos m o n n i l :
Te prias absolvi deposcere quam sepeliri,
Sin aiias, denuin posae noccrc t i b i :
Utquc fldes dicUs adbiberi posset ab illis,
Vir quoque dtlegitur, cut solidos dederas.
Ilaec ubi sunl coroperu Patri, quae vota scquooter,
Tu melios nosii, cut datur binc veuia.
Est reiicere nefas curatum veste leprosum,
Quaui dcdcrat sanctus compatiens misero.
Nec mentem fugit memorahilis infuia Petri,
Qua per eum languens redditur incolumii.
Uude decem soiidos decies auro retributos,
Velpro laodelua, Rcx inopum, refero.
Te Petre cum Paulo Patris hujus epistola flcxit,
0 Flexit aegesutem saepc levare suam.
Vosque novum tempium fundare Patrem mouuistis:
Fuitque per bos sospes nunUus ipse rei.
Dic, Cluuiace, sutura quo te Pater Hu '0 locavit.
o
Dic cellas, dic ecclesias quis condidit ipse.
Dic quae restiluit m u l u uionasteria.
Intcr cuncu tamen, fovcas, rogp, Marciitiacum.
Ilunc in jure locum constiluit patrio.
liacc t u t u i t servire Deo sancus roulieres,
Et Jesu Matri conliuuare melos.
Tu quoque spirituuin discrelor, Spiritut aliue,
In discernendis non deeras animis.
Hiuc est quod sanctus cuidara negat oscuta fralri,
Qucm non prcsbyteruiu sacriticasse probat.
 909
Iline de panperibus telatut corripitoDom,
Cui daronabatur laxus et ebrietas.
Tam meditate fugam, quem praevenit ipae bealns,
ilinc quoqne sensisti cor patuisse tuuro»
llle Tolosanac Durannus episcopus urbis,
A palre post obitum, quid ltieret, didicit.
Spnmosum labiis, ob verba moventia risum,
Se fore cernendumcuilibet, ediJicit.
Q»?i aimul ac obiil, cuid.im de nocte Signino,
Spumcus appnrel, dicta Patris numorans.
At pius et sapiens medicusque sagax animarutn,
Fralribus, ut sileant, imperat, hebdomadam.
. Fratribus hoc sepiem statuit; sed negligtt utius
Quod rcliqui servanl, liec tamen hoc latuit.
Rursus enim praesul fratrem repetivit eumdem,
Et transgressa Patris jura statuta refert.
Se satis adjnturo quod sex tacaere fideles,
Sed quod adhuc restat, septimns impediit.
llis Pater acceptis, solidat qure fracla fuerunl,
Per totidem fratres atque per hebdomada u .
Tttnc redit antisles, nec jam deforuiis, tit ante,
Sed specie retinens atque decorus e r a t :
Ne monachus fleres, o clerice, carcere truse!
Te, Patcr, angelico liberal auxilio.
Quetn parere Patri cruris dolor impediehat,
Ipsius ad nomen propulit ipse malum.
Mensae reliqttiis multos ctirasse refertur,
Res ea qttam tetegit saepe metlcla fuit.
Ta, contrite puer, qui vix spirare valebas,
Tu precibus Palris factus es incolumis.
Quem rcquiem nullam pedis ardor haberc siuchat, ^
VITA.
A Ts satls lios ignes afllrmat posse fugare,
Nocte dicque tuuin si cdebreut meritum.
Complentur mandala Patris, m b x ftilmiua c e t u n t ,
Et sic ille locus permanet absque melu.
Quae vel quanta pio fueril discrelio Patri.
Unus de multis Guigo comes peritibeL
Hic monachum fleri jurans se posse negabat,
Ni liceat vestem ferre velut comilis.
Praebuit assensum sanctus, comiteinque locratur.
llle brevi spatio sir m o R a c h o s moriior,
Iltqne viro sancto pcrfeclio nulla dccssct.
Ipse peremplores fertur amasse patris,
Morte cruentalis fraterna factus asyhtm,
Crodo nec hoc facto rege David minor est.
De Patris hrec meritis, htec de virlnlibus ejtit,
H Etlita sufliciant; nunc obilum referant.
Cum celebrarentur Pascbalis festa triumphi,
Ex quo Yirgo Deum carne satum peperii,
Millcnis annit ccntumque novenique pcractis,
Felix illc senex transiii ad requient.
CJJUS ad cxsequias vir quidam religiosus,
Mente quidcm rapitur, sed procul ipse manens.
Traus marc, Northmannos quod dividit atque B t i -
[tannos,
lloc posittts vidit, quod Cluniacus agtt.
Luctus ubiquesonat, nusquam nisi planctus habettir.
Nil sihe singultu cernitur aut gemilu.
Adnotat ergo diem, quo sanctus obisse ptttalitr,
Huncque brevi spatio comprobat esse dicm,
Unde grabata duo, quae poiubanlur ad astra,
Ut senior quidam visa referl, memorem.
v

Qua Paler est lotus convaluit pcr aqnain.
Qttam frtistra sancto, miles Berardc, miuaris!
Oral, ct insanis, duin veniam tribuil.
Quid tibi, Briderium, quid profoit illa rapina?
Qtta meritis sancti coeliius igne peris.
Nonc itt consilio quantus fuil iste beatiis,
Expediam brevitcr, namque placet breviia*.
Fulmina crcbra diu Qusenses pcrcuticbant,
Atqne Pater sanctus cotitulitur super bis.
Te, bone Laurenti, te, propler Caesaris ignes
Quos bene vicisti, le jubei hic recoii.
Praesulis Anselmi, quo praesule Canlia gaudct,
Esse ferebatur, qui prior estloculus;
Qui|uesecuudus erat, sancti Patrisesse futurus
liisinuabalur, post lamen dcto dies.
Visa lides sequitur, nam poslquam prresul obivil.
OcUvo sanctum consut obisse die.
Hic regimen sacrum lustiis tenuit duodenis,
Adde duos mcnses, insuper octo dies.
Haec, Paler Hngo, lui Rainaldi dicU nepolis,
Suscipe, quaeso, pie mcqne tuere, Pater.

EPITOME V l T i E
Ab Ezclone a l |ue Gilone monacliis Cluniacensibus proxime ab obitu sancli scriptm, p«r
nnonymura excerpta.
(Ex m t . Dodecetisi in dicecesi Paderborncnsi eruta a Joastne Gamas 5.

I . Bealut Htigo abbat Cluniacensis, Augtistodu- D missarum solemnia atlenlius peroraret, et m con-
ncnsis indigena fuii, nobili genere, palre Dalmatio tcmplaiione suspensus, super seroetipsuin suttollc-
eonsulari, viro bellicis rebus intento. Hujus mater retur, vidisse in calice ferlur, cui ardentius incum-
gravida, cum in parlu graviter laboraret, quemdam bcbat, speciem infantilem, stiper humanttnt modtiin
sscerdotem religiosom, pro sui liberatione et nasci- r tdiantem. Digna prorsus vUio, et vere praesaga
t u r i salute, missaro ccleLrare exoravit. Qui dum futuri, iu calice apparuit nondum natus, qui ab aJo-
911 S . HUGONIS ABBATIS CLUMAC. 911
leacenria sua calicem salutaris sccipicos, passioob A *ane oondom ponUficali ( 1 0 0 ) [apce] InsignUas, po-
Dominicas imiutor cvangelicea, EvangeUi verba sitos in doniacensi capitulo, ipsum mundi Judiccm
Tcrtit in opera et oaqoe in senectam oomen Domini
f
pcrbibuii se vidisse S . Hogoni coualeraiem; quf
iavocavit. sedens a dextris regubirem disciplinam forere pro-
2 . ln popiuaribns aonia eoosUtatos, non ut iUa seqoebalur. Hinc papa factua, biandom lyrannum
srtas assolet, lascrriae frena laxavit, nec incrti luxu eom Tocitare solebat, cum stevb Jecoem, mitibos
emoQitoa nugaies inepibssecutus ett,sed secandem agnum se exbibaerat, baud ignarum parcere aubje-
qood scriptnm est de Jacob : InnocenUr babiubat ciis ct castigare soperbos.
domi (Gen. xxr 17). Deiode Croniacoai adiens, B.
v
4. Tempore Leoobi papae ooni Rembi traoslaiom
Odiloni se tradidit, moUnsque viUm com lunica, est corpos B. Hemigii; prsefuii,autem lanlae trans-
habitnm sacrat religioois devolissime aoseepiu Con- bitiooi aposloBcus, ac generale eoncilkiat, prae-
seqoenUr derobigine mondana in camino diaciplinae eipoe cootra Siwonbcos, celebravit. InierfuiteUam
ad porom excocius, sobito caiore longom leporem PaUr Hogo ide armatus, ipsomqoe iogeos T i r o r u m
plurimorom soperavit. Post haec factus prior, etiam iBosiriom seqoebator agmen. At tanU erat perrer-
II. Odiloni defoncto abbaii bi regimine successit, aorom mulUtudo ut booi TIX aqdereot repteoeodere
licet cum lacrjmis reUnens; booua uiique sdeotia, maloa, et etiamsi ausl foisseoi, IbcUias erumperet
B

melior cooseienUa, opUmus temperaotia, forma a c - recbuoaUo male TiTcoUom, quam TOX Ubera eorom
geUcut, meribus compositos, natoraU incessu con- qoa sanhis senilebani. Hox cujotdam nomioatis-
spkuus, scrmone oon aflecuio soavb, ct aliia bu- simi T i r i exbortatiooe syaodaU caosa, jusso doetmi
Josmodi cbarismatibos specUbilis. Blo bi lempore papae, el suasione ctdosdam nooiutaUtahoi riri
lleorieot secundot imperaUr r e g n i apicem sireoohv sancti CoostanUni ( 1 0 1 ) , Rctasosis canoeici, et alio-
siote gobernabat; cojos pater Augostas inaignia(99), rom, Uodabiliier egit et prebabiUier COOSBIUTH
qote Bomae gesUTit, io regni adepUooe Ganhico UrtiTcrsalioncs eomm qut cootra T e r o m meodacio
d e l e g a T i t . (^apropter fliiua dileclionem Cbiniaci, sure conraererant.
qoasi Jos hterediurium, meduUitos reUnent, flori- 5 . Hildefuosos, rex ffispaolarom, petrem sao-
duro Palrem sibi arcUos colligare decreril. luque etum, scUicet Hogooem, proa omomos 'recoletts,
sauctom Hogouem, pubescenU aeuu TeraanUfO, TOtis ardenUbos ot eom tidere mereretar impetra-
T e n l r e a d ae biTiuvit, InTitatum giorioaa aceepit, et v i t ; primo qoia a eaptlooe fratria soittoociipreelboa
utflUum suum Heoricum tertiem de sacro IboU saocU Hnennis emersit, deinde quia conjanctiooem
levarel graunter ebUooil. Tonc etiam Pascba cele- Q palris sul Fredclaodl et aoolaceosiom
bravit, pascbaiis Agni flUus, una com imperatore, nare foriios disponcbat, aUoqoio B. Petre Inobedieoa
angelica Clooisccnslam seniorum stipatas calerva, et beococUs ingralos consUtueretac. It ( 1 0 2 ) eoim
inAgrippinacolonia. Ncc multo post, rix ab Ao- com arcUssima teoereter custodia, el Cbjoiace
gusio laxatos, CluoUcoro redUt, muneribus comiu- proaooraUooi Incombcrent, per cpiscopom
tusetgraUa. damfatnotuitqoaUter iosUnUa Hogonis et
5 . Cojos eUam graUa Slepbanum papam noo pubuitas ot breri ipsom proprite potesUU reeoosi-
fugit; qui com io cifiuie Floreotbe valctudioecon- goaret, et ad sceptrum osqoe proveberel. Nec toora
strictus decumberet, advenienle, sancto Hogone ini- ciaviger cceii, Saacio regnum usurpaoU, tcrribitiier
mkum rccedere, exeenu eodem accedere drearo- noctu apparens, morlem inteouvit, nbi fratrem
stanlibos protcsutos est. Qaare ne infoaderabibs mox dimiltcret ( 1 0 5 ) . Sorrexil ocius extorbotos ly-
infesuUooibua bosUs urgeretnr, tedoliuiem ejos raooos, et eo a vincutts emaocipalo, cabtiom rediit.
exorabal, cojos praesentw insidiator coofundebatur. lUqoe faclom est ut rex liberaius, duplieaio censo
Jamqne maliguos incarsos lacryroae patria longe paurno, inUrcessoribot soit diversaa aori uncias
removerant, cum rir apotrolicus in sinu praesideulis aonoatim eUam destioarcl, diemqoe uoenlioob
animaro exhalavit; cujat manibtts digne compositus, B nostrb cdebrem uerebnqoeret.
traditut est sepulturae. Sed et reverendbsiroo Hilde- 6 . . H u l u S. Hugo ad usus pauperum eoofeieoe,
branno, mniatoet norotoe et grado, postroodom quasi viles sarcinubs repoUns, dicepUoocm Ularom
Gregorio nancupalo, manifetlissime claraii qttod taepe pertuUt non iratus, quin eUam pnscepiorom
maltam gratbe spiriialb Paler Hugo obiineret. Hic ialero babuit mcnsuram, ne aul nimia remissto, aut

( 9 9 ) Conrados Ironerator defonclos anno 1059,
coronatus Romae a Joaane I I , anno 1027, d b Pa-
scbatis.
( 1 0 0 ) Ms. Plumali. quod correximus addiu voce,
aptee.
( 1 0 1 ) Praetercatnedralem 8 . Mariae, duae snnt Remit
collegiatae, S. Symphoriani etS. Timothei; ai osten-
dalur ibidem "ub tilulo S. ConsUnUi coilegbu alia
tuisse, credam boc loco proprium nomen ecclesiae.
oon canoniei, indicari; sin minus, quaeram ex He-
meosibos, nom aliquam notitiam babeant cnjusdam
S. ContUntii canonici, ejus cerU alibi nuUam meo-
lionem inveuimus.
(102) Is, scilicct S. Petrus, ut ciare exprimitur i n
V i u oer Hildeberlum.
(105) ifcrc verba videntnr occasmneoi dedisse Hil-
deberio credendi, coacium fuiste Sancium f r a t r i
rcstitoere digniutem : cum b ittum dunuxal d i u t i -
serite carcere, ad liberiorem in monasterio custo-
diam; nec, n b i post bieoniom uiortuus, reguum
Alpuenso recipiendum dhniterit.
913 VITA. 9H
s c v e r i U s e x c e d e n s b a b e r e i u r . Spirilu v e r o p r o p h e - A d a m , s e i p s u m i n q u a d a m s i l v a n e c a v i t ; e r a l iamen
liae diacernere in noviiiis sulebat, qui essent fru- iracnndiae gravis, qua ejoa cemplectione t e n U l o r
mcnti stabilitate soliJandi, et qui lanquam paleae exciutas, f o r u p r a e v a l u i L Hujos aoima ad judicium
spiriui mafigno ventiLindi. Quodam vero tempore, r a p u , accosalorem, praetendentem (107) colullum
cum esset spud Marciniacum, adjiincto sibi praecbro necatoriom, i n f e s l o m baboiu Miser soae prodigua
Anseimo Cantuariensi archiepiscopo, qui propter animae, exutus a cocufta, aposulica i n U r c e s s i o n e
j e s t i t ara ab arch!episcopata semotos jocnndabatar obUnuit quateoos ante introitom cbtustri Clunia-
e;us soiaUo, divina revebitione admonitos, mortem censis tara diu maneret, cucnUam babens in mani-
WillLelmi rcgis Anglhe momenuneampraenohuavit; bos, donec precibas S. Hugonb et frsirum i l b t m
e: o l praedixerat, accidit. Nam dnm iUe per saitos mcreretor indttere et o r d i n e m suum reciperc Quae
fogaces servos sagiture gesliref, sagitum sobilo dicimus Iraier quidara in visiouc conspiciens, do-
in corde soscepit qoa miles suus cervom impetebat. mino abbaU nuntiavit; non U m e n autim ot d e b o i L
AUo tempore. com dormiret idem Paler, vidit in Quocirca in tempore Rogationum, qooniam qnaa
somno sob capiu soo cubare serpenUum muiUtadi- viderat nnnUare dislolerat, verberibus uUque ad
oemet ferarom; qui sub capiu excutiens et exqni- propalandom compuboa est; c a e t e r i s a d processio-
rens sopposita, invenit Ubrum Maronis forte ibi B nem eooUbus, solus fn cboro remansit, utpou
coUocatom. Mox abjecio saeculari codice in pace claudus. Apparuit S. Odilo eidem vigibnti visibiit
quievit, cognovitqne modnm materhe l i b r i , visicni forma cum doobosviris; et ecce facta oraliooe,
cougruae, qnem, obsceniutibus et genliliom ritibns illo vocato Capitoluro mgressus esl, fratrisqne pigri-
plenum, indignom erat cahiculo ssncti viri sub- Uam increpavit, magna asperiiaiis vebementia prae-
sterni. Qaidsm frater, nomine Durannus dc Bro- cipiens assessoribos suis acriterilli inferre disci-
don (104), prius idioU appareos, poslmodum Moy- plinam. Post liunias correptus naotiavit abbaU U m
a nsis abbas non incongruus, debiuc ad Tolosanutn visionem quam sui afiflictionem. Confcslim pius
episcopatom sapientiae pncrogaliva promotos, intcr PaUr eleemosynis, precibus ct bosUis landiu prae-
operarios agriculturae Dei meriio sollicitudinis i u - cepit insisure, qttoa*que speclnira alia visione cum
dtistria claruit. Hic, circomspectus per caetcra, vertta babitu sacro apparoit, et corpus coemetario non
risura moventia saepe incauUus proferebat. Qoa de jodicator indlgnnm (108).
re venerandus PaUr Hugo oiulioties eom increpans, 8. ConUgit aliqnando S. Hugonem eucharistiam
nec sails proflcicns, de futuro inlerminans prophe- praeboisse coidam leproso, communioni homitiuui
I k e sic i n q u i t : c CerU, frater charissime, nisi , corporaliler sobtracto, Unc vero communicanU.;
ludicra verba, monacbo prorsus i n U r d i c u , vivens ' qui rumenlibos labiis et olceroeo ore corpus Domini
diraisers, post mortem apparebis enormiter. Qood uijuriose roaslicana, portiuncubm importona scrca-
sane va:icinium eo migrante consut esse comple- Uone rejecil, sequente nimirum nausea et spuma
lum. Nam Siguino euidam, capeUano Patris, sptt • borribili. Tonc Christi miles Godcraiiiitts, qtti ade-
nioso ore apparens, postnlabat flebililer ejos juva- rat, Domini sui sacramcnU i u indigne conspiciens
men, cui noluil obedire, dom viveret. Hoc ubi do a g i u r i , quod egerebat cderi colligebat obsequio.
mino abbaU Siguhtus retulit, praecepit ot septem Et ecce vir magnanimus,manusulrasqne supponens
fratres ona hebdomada pro defoncto Ucitorniutem vivificis sacramenlis, in ore soo projecit vomitura
proprii oris conUnuarent, ad boc fratribus septeiti nauseantb aegri, lethalibus choleris cobaerentihus
d e c i i s ; caeteris obedieniibus unus eorum voii fideliUr absorbens. Qua in re piua magister stnpc-
contemplor sileniium interrupit. Rursus pontifex, factus, et haerens discipoli perfeciionc allonilus,
eidem denou revelatus, est vaide conquestns supcr Laurentii craiicubm lolerabiliorem fuisse indubi-
illo fralre pcrfido,, qui dum non siluit, saniutem U n U r as eroit. Hic denique Goderanuus ad episco
eus interpobvii. Audiens ista piissimus Hago, palum Sanctonicum promotua, qno asccndit allius,
pnece/itui fractura silentii, quae per unUm conU- ,
^ eo clarius refubil.
gerat, alioruro septem dierum siienUo sarcireiur.
9. Mos est Cluniacensis mouasicrii, caeierb so-
Quo faclo a.ima pontificis tertio apparens, in statu
lemniutibus Nativitatcm Domiui quodant singitlari
ipj>lo'ico se exhibens, pnrgatori soo (105) mcroorato
affectu devotius agcre, et canticum melodiis, ccrco-
semp^rque raeinorando Hugoni gratias integriutb
rum accensionibus, qnodqtie longe praesuniius est,
s;iae re|iorUvit«
spirittiali devotione mttltaque lacrymarutn eflusimie,
7. 1 em in Silviniaco (106) qoidamfraUr, nomine cum angdis solentuizarc. Hac igilur fesiivilate fra-
S.ephanus, hostis antiqui supplantatus insidiis, ma- tres se suaque otnnia pnrparaverunL Venerabtlis
noa albi ingerens ad coronam martyrii anUcipan- ille Pater Hugo, qui adbuc sencx supcrerat, capilu-

(104) Cognomen hoc ignoravere Sammarthaiii, catus et coraiutits sittini.

alio<|ui in sibi cognitis adnoundis seduli. (107) Ecgraphnm prwcedenlem sc&lui\caddendtitu
t

(105) Ergraphum, Purgalorii sai. essel el pracedentem.

(t06) Silviniacum vulgo Sanvigny, non lllud quod
fn Ceooinaiiniae fiuibus a S. ViUli condituni Savi-
niacutn diciitir, cl cilo adCistercienscs Iransiil; sed
alib , forsiian in Bitrgundiac oppitlo, ad confinia du-
;
(108) Poluit illum, post vttlnus lethale sihi ipsi
inflictitm, poeuiluissc peccali; qtiod reipsa fa-
U«ini, pr;csumcre cog.l bla auxilium pctcnlb ^p-
pariiio.
 sis S. HUCONIS ABBATIS CLUNIAC. 9Ie
letn, ubi fratr** erant, itiiravil, ef haec ad omnet A videbai. IUud tanciutn agraen quii!ani senior se"
p r o l u l i l : « Noveritis, fratres, trnignum iesum ve- quebatttr, qoi restilil el a i l : c Cujus est, agricoia,
tiris solemniis inleressc, ac conlra invidia bborare ager iste quem colb ?- > Qui a i l : c B. Petri et Do-
bostetn nequam u l aliquas tenebrarum suarum ne- roiui abbatis Cluniacensis. i Et senior ad baec :
bttlas tanto splendori possil intermiscere. Fraier c Meus esl, mquit, ager,et abbas meut esl famulus:
eniin, nit, quidam (se uiique dans inielligi) vidil tu autem festina nuntiare nostro abbati, ut dbponai
ilatrcm misericordia», ipsuro FJium, quettt praece- domui suae quam nutrivit, qoia, posl modicnnt
denli gcnuil twtcte, duleissimo grentio tonlincre, Umpot, bujus vitae flnem sorlictur. Dic antcm ei
•iquc sanclorum angclorura mulliludiueni cum im- Pcirutn apostoliim baec libi nuntiasse; qni vero me
meiiso lumine aslare. Idem Deus puer exsullabat, praecedttni, Dci Genilricem ct sauctos denuntia fa-
r i cordis laetitiain geslu corporis el plauso manuum mubntes. i
demoustrabal : ei conversus ad Malrem aiebal: i i . Ideui Ilugo in articulo morlis positus, rceo-
t Cernis, Maier, noclem nativitatis race, qu c imminel, lens anniversarium Gaufridi archiepiscopi e l Men-
gaudiis illustrandam? iu qua ei prophetarum oracula donisabbalis, obliviosos admoouil; Uro tenaciserat
11 angelorutn praeconia renovabunlur, ei de meo ex memoriae ei Untae c h a r i u i i s , quia ibi frateroaa
le ortu otunia siuiiliter coeleslia el lerresiria laeta- ^ taiutis noo eral immemor, obi raro quisqtte remi-
huntnr. Uhi est nuno hostis mei damnala perfl- nisciiur proprbe. lo ipsa nocU qoa morluus esl,
dia ? Ubi nunc ejus poteslas, qott aote boe t i n - bencdictiones leciionom lectoribus imposuit. Exlre-
gulare gaudium inundo doiuinahatur ? • Quo ille i m - rotiin ejus verbum fuit ad circumsUntes : c Beac-
prudena audito, de laiibulo suo egressus, a longe *e d.cite. > Corpns ejits in capitulo a fratribus deaiba-
prodidit; et ignomittiose dclurpatus, ctini niulto tis, prius aqua, deittde viuo ablutum e&L Ad ultf-
plaoctu et ulttlalu, ut admitlereiur orabat: < Et, si, itium modico babamo, quod snpererat in brevi va-
ait, ia nulla parte ecclesiae admiltor, in aliquo sculo, t r i n b vicibus loluin corpus, licet magnont,
taltetn reliqttarum ofiicinarum loco soscipiar. i At afDuenler perunctumest; quodvix ad solum iepidum
Filiua Virgiuis : i Vade, furcifer, inquil, ne te mea caput sufllceret, n i t i bencdic:ione coelesti multipli-
potentia praejudicatum bmenteris, l e n u quoJ po- catuip intcr manus obsequcntiuni abundaret. B.atus
teris. t At ille soiutus, adiiu:n capiluli petiit; et autero Dionysius Areopagila apparuit cuiihim frairi
inlrare conatus, non potuit; inUnlum enira et se apud Nongeotura, diccns, o i fcstinarct a lirc Clu-
tumidum, et introituin capiluli angustura invenit ut niacom, ot vaiedicere possei S. Hugoni, stalira dc-
inil!aletiiis itttrare vaierel; vere inflaramatus supcr- Q cessuro . . , . (110) Veni rgo infelix, sed sanctum
biae apottemale veteris, per humilero aditunt non migraniem non salutavi, datum tamen est spiritui,
potuit transire. Inde ad dormitorium fratrtim gres- quod consUt corpori c&e uegalum; vidt enim
sum convertit, et pbanusiis solilts se cos inquietare roi tos mortalibos superos, ct (um mooacboruiu
posse confldens, inlroire U n U v i l ; sed eadcm gros- collegio Matrem Dei maris slellara clarius coruscarc,
situdine sua ab ostio repubtts, rccessit. Pottmoduin cnjus praeseutia sagiturios quosdam appareiites ita
ad refectorium noccndi spein contulil, ibiquo, pro- exlerruit et fu^avit, ticut venius validus autu.nna-
pter aliquaniulatn corporis curara, inajorem suspi- les frontcs dejicere consuevii; inter quos Mariiu;.»
catus roentium incuriain, ibi etiam tot obices divi- gemma sacerdoium, ct Benedicttis soi abbaluiu,
norum exlectione verborum, totirabesexdevouoie spirilum S. Hugouis dedcccntes, intra qttamdaut
auditorum, tot repagula reperit cx cbaiit.te sibi vicearo speciosam et fertilissiroaro collocaruut, u l
inviccm servientium, ut nullo niodo ultra valc;.s ibi jucundarelur et mausiUret in tnodico; ubi ipsc
procedcre, cogcrctur relrocedere. Sic ab omuibus sanctus Hugo me aspiciciitem taliicr itiviuvit.
ofllciuis ecciesiae rcjcclus, a coiispcctu piissirai Hc- Cotnede, charissitne, de candidb racemis qui nobis
demptoris et gloriosissintx Virginis matri*, CUIII ca superabuudant, et fac roecum solemuc contober-
qua digiius esl confusione , peslifer iile rcccssit. ^ uium; egonempe parom bic pausabo, donecquidam
Catiti igilur, o fratres, estote, ct imroensas oni- tttmor subsidat, quem in pcdibus pulverulentis de
uipotenli ac miscricordissimo Salvatori gratias longo circuitu terrarum coutraxi, ted e vestigio,
;igite ; quia et ncquissimum bostem a vobis pe- curatis gressibus et excusso cinerc roundano, liber
p u l i i , et ipse nobisctfm fcstuin celebraiurus re« aJ potiora transibo. Dic autem snccessori mco
tuansil (109). > Poittio o l buutiliutis et innoccnliae tbesauros cu-
10. Paucis autcm dicbus autcquain itiorereitir stodiat, et necessiutes omuium suas repuuus mise-
S. HugOyCuidam rrsticano homiui, in agro bborjtitt, r.cordiae studeat; zelum ntonaslici ordinb exeniplt*
i.pparuil sanclorunt visio, quos praecedebat quxdam roei sapienUr dispoual; sicenimviriiiter agena a Deo
legalis doniiua, cujusdorsum transeuntis et facictn consequeturauxllittm,qui non dcserit sperantesin se.

(109) Deen hic aliquid : neque enini ipse Bernar-
r?o*, qtti indttcitur hic loquens in prinia persou»,
dici potest scripsisse hauc vitatn, ut apparcl ex
Ilildrl crtosupra, uhi soluiii in extre no inorho ab co
* dtcitur rcve ala h?fc visio, et quidem haud din p n s l
f
ohilunt saucti.
(MO) Pctrtis vcnerabilis lib. i Miraculorum, cap.
15, traiiscripsii haec, paucis vcihis aliquando n i l i *
dius reddiis.
 917 VITA. 918
12. Eadem qnoque nocte, qua Patcr beatut dor- \4)c abbatibua Qutiiacenaibut a primo ad beatam
mtvit in Domino, vidit abbas qaidam duoa sanctos, usque Uugoncm facU aunt bi versus :
io Titione decentcr ornatot, angelorum raanibu* Ordiue Beroo, prius slat bonore bealior Odo
ad aatra eutlolli, et audivit voces in tublimi dicen- Surgit ab bis sanctus Majolus forroa virorum,
tium. Uot geminos sui correctores et saecoii, ttratit lgneus ardentein vix cobibens animaro ;
auro radianUbut, vitae merito collocabirous, vbHicet Post fur Arvernis sacer Odilomisaus ab o r i t ,
Cantuariensem arcbiepiseopum et Cluniacensem ab- Miiior ingcnio quam ferus imperio:
batem, qui multorum sunt patret fiiiorum in gloria. Proximut Uugo venis, ditcreUs usut habenis,,
taU qoidcm duo pene tub uuo leropore decesserunt. Ordine potterior, utilitale prior.

ANALECTA.
(Ex aliit in bibliotktca Cluniaccnti
y
colleciit.)

%
CAPUT I. ctiute perspicuus. Dum i U q u o beatua Hugo prat-
Ex tpltiola Hugonit monachi ud Poniium abbalom. t e n t i v i u deiungitur, aelerna donatur, vidit epbco-

t . Patri serenissiino, Cluumensi abbati PONTIO, put ad procedendom convenlos e x i m i o s praeparari,

d o m i o o tuo, servus HUGO. Dum luam, Pater, e x -
ccllentiam penso, injtistiu ooram te loqui non au-
d e e . Sed quoniam memoranda q m l a m de roagno
Htigone,sanclopraecessore tuo, tacita video, s i tua
Jubeat me fari dignatio, pauca d e plurimis, parva
d e maxlmit, brevi expedio. Ista quidem diffusos
scriptores illos miror obmitiste, qui dc eo tania
volumina conscripsere. Quae refero, praeaeniibus
noUssima sunt, ted poslerorum memoria», ut jubes,
m a n d a U sunt.
2. Bealus Hugo ad Fraocigenat, e e t vitiiaturut,
olim exiverat. Veniens autem Belluacense u r r i t o -
rium, intravit Goruacum(lll)snperAronamfluvitiro.
P)i eum Albertus vir illustris nonoriflce suscepit.
U x o r v i r i , nomineErmengardis, et ipsa U n t o bo>piti
reverenUr occtrrit. Quam sanctus ut vidit, prophc-
Ucd afllalus spirilu, d i x i t : c Doroina, l u gravida cs,
com iominariboa et caeterit quae in procetsioue so-
lemniter tolent exbiberi. Episcopo inqoirenU qttis
esset, qoem U n l a e triompbos gloriae cxspectarel;
responsom est, qoia a d deducendum doroinum Hu-
gonem, Cluiiiaecnsem abbatem, illa sanctorum d c -
votio festiva procederet. Q u o d cum episcopus admi-
rans sociis revelaret, tempusque quo id viderai ad-
notaret, in Galiiis reversus; eodem invenit lempoie
in Cluniaco sanclum migrassc, qtio sibi fuerat i i i o n -
stratum Papiae.
5. Postquam T e r o sanctus decessit, to felicitcr
eleclos, et in ofiiciam U n l i Patris digne s u b r o g a t u s ,
Domino ducente a d supradiclas Francue partes
descendisU, ubi pro tua i(la nobili consuetodlne,
qttibusqne bona prtedicans, istom, de q o o sanctos
praedixerat, juvenem invenisti, inventom T o c a s U ,
T o c a t u m eduxisti. Ipsum in Cluniace monacbum,

filium paries, qui, sicut Deo placuerii,. monaclius nomine Landricum, plurimis annis viditnus bonis
e r i u > Au lons roulier quae de se a n l e non novcrat, pollentem moribut(H3).Sic,Paterbenignissime, sic
liiirabatur, praesentes, audiu signanles oracula, prxcessor t u u s a b b a s Hugo sanctissimus, quem p l u -
tetabanlur. Postrooduro, juxla servi Dei verbum, rimum dilexisti, imo quem diligis, sic inter alias

gravida illa peperit filium. Crevit pucr, e t arroa- T i r t u t e s suas eliam propbetica claruisse probatur;

torum depulatus oftlcio, roilitiam adeptus, ut id
homlnuro geuus male consttevit, perniciosus evasil.
Inierea sauctus, plenus diemm pariler et virtulum
diem i n Doinino clattsit extremuin. Erat tonc in
lialia aptid Papiam decos poniificom Godefrcdtis
Ambianensis episcopus (112), doctrina praclarus, san-
aic i n sui dissoluUone corporis, pontiflci ideralus,
supercoelesUum concivis e s s e dignoscilor. Sed m e a
modo sileat parvius, t u a m a g i s ista, quam alta s i n t ,
perpendat cbaritas. De b a c enim aliiludine loqui,
ego tam inflrous tirocre deboi.
4. Anno denique Verbi de Virgine nati 1118, de-

(111) Gornacum, vulgo Gournay-turEpte, qtiinque
leucis Bellovaco distat trant Eptain, qui Fiancoi
ttricUssime dictos, id est Parbiensi regimini sub-
dius, disterminat a Nortbniannls; ulrum vero Epta
fluvius ctiam dicatur Arona; an occasione alterttis
Gornaci, inler Parisios et Melodonum t i l i , vulgo
Gournau-tur-Marut exerraverit Hugo, et librario-
rum culpa irrepseril Arona pro Matrona non de-
fiuio.
( l l i ) S. Godcfridos episc. Ambian. colilur 8 No-
veiiibri.«, rcxii Ecclesiain toam ab anno 110* ad
1118.
(113) In Vita postea scripta idem Httgo, ombsa
revelalionc S. Godefrido f a c t a post natlvitatem pucri
et depravatioitcm adul i , continuo s t i b i r o c l i l ejus
conveisionera boc modo: c Interim B. Hugo p r a e -
senUt viue cursuin complevit: cui dum ejus Patris
p i u s filius domnut Poniiut, tuccessit, Ciuniaceusis
a b b a s assuroplus, ct ipse Frauciam visiuturus in I r a v i t .
Ubi pro sua nobili consucludino errantes revocans.
plurtmos secutn adduxit, inl^.r quos et roc peccato-
rero, el buuc de quo loqttimur juvencm iuvenit,
vocavit, et ut sanctus prtedixerat roonacbum cfle-
c i i . Prxscus c s t i n Ciuniaco, s a c c r d o U i i fungitur
oflicio. >

I
 919 S. HUCO.MS ABBATIS CLUNIAC. 990
fdttclo papa Paschali, qui Romanx se^s apicero 18 A validius altesuus, gratanler aeeepiL fyhcepis
annis et co amplius (114) gubernavit, assuuiptus est
9 vcro et cardinalibua pariler asaeutientibus ad lau-
electione caUiolica, et consecratus est Gelasius papa dem et gloriam Domlni nostri Jesu Cbristi nala-
v

vir apprimc erudiuts, eleemosynis largus, cOnsilio lem Unti confessoris lot et tanUs virtntibus snpro-
providus. Hic Henrico IV, Romanororit imperatore, bati feslivom fieri papa decrevit . . . . (121)« Ista
contra Ecclesiaro xaeviente, declinans, ad mare de- me dixisse sufllclat, tuaque mibi graUa venlam t r i -
scendit, navigio GalHas expetivit: tibiqne primora, buat . . . . (122).
etirsore a Pisia emisso, aaom praetionUart fecft ad» CAPUT I I .
vcntum : le enim, Clnniaci scilicet abbatem, in par- £% Ktfa ptr eumdem Hugonem eaipta.
tibusCslliarutn babel pooUfex Romaoos propriom 0 . Patruro Cranucensiutn convcntui sancto servns
et specialero nlioro. Hoic apod S. ifigidiom occur- Hugo. Cbariiaa quae libera scrvit, piis me jussio-
risli, boic et molto comilaiui suo equitaturas et nibos parere oompeilit. Praecepto igitur, non pne-
alia quam maxima elegantissune ministrasli. Honc sumplione, soscepi de B. Hogooe, licet indignos,
pro roark rooiestia infirroaluin, in tuae soio nativi- aliqoitl dicere. Nec cis praejodico qei anU me de
laiis, quod Pater luus Pelrus, polens et nobills sancto eleganU scripsere calamo, sed nostris servio»
coines Merguliensia (115), juri apostoloruiii Petri et B dam qiuedam ab eis omissa colligo, p r fus u i ei i a
Pauii cenlradidit, et inde accepii, to papam omcio- eontreho, ne occupates onerem mtt!u | ncereo.
aissime cdofovisti. Qui denuo convalescens, et Clo» t Haec protesUtione ptaemissa, natales, mcnacbiluu»,
itiscum soom perveuire destderaus, Lugdunnm Gai» et dec:ionem S. paocis perstringit auctor; obiterqt a
iiae pertransii, MaUsconam dcsceudit (116), obi gra- indicato quid FlorenUae cootigeril, susccplum ar-
visstma «agritodine confectos se Cbiniaeum perferri giunenlom sic proseqoitur: i
itisuitiissime praecepit. Qoo deporutn», sommaqae 7. Mirandbi plos miranda subjongo, qux refe-
rcverentia. susceptos, compieio episcopatus sui renlibus viris autbenticis probala cognosco. Haec
anaoprimoet diabos qoatuor (117), in roedio fra- sane referunt, Gaufredus de Monte S. VincenUi et
troro, circutuslantibus epbcopts cardinalibus, in Rainaldus iEduensis. DuxBorgoodLe Rotbertos (125)
propria domo, proprius pasior i n pace Cbiniaco Haganonem jEduorum episcopam nimia infesutioue
quievtt gravabat, variisque praedonum incursibus passim
5. Postbunc reverendua Wido Tieoncosis ar* Burgundia laborabai. EapropUr episcopi Gaofosdos
chiepiscopos ab Ecclesia calbeiica est io Cloniaco Lugdunensis, Hugp Bisonliuensis, Accardos Cabi-
electos, tdcque io papam Caiixtom ordioatus (118). lonensis, eiDrogo Maiiscensls, 4S.!uam (* J i ) conve-
Hic Urreoae nobiliuUscelsiiudine prascellit(119),sed neroitt, magnique Patrem cousilii prxdiciuro I o-
cnelestium n i u r e cbarismatum pukbrius eiucescit. gonem Clooiacensem abbaum venire rogaverunu
ttic secundo Clbniacum r e d i i l , ibique festum Do* Aderat iUuairium multitudocopiosa virorum, populus
minicae Circomcisionis et AppmiUonis devote pere- ooufluebat infiuitus, pro pace suppiicans iudefessis
g i t (120). Qoi dom inter caetera sxpius ageret de damonbus. Adveniens ipse d u x , "imo tyrannos,
v i u et miraeults B. Hogonis, noo qoorumlibet jRduam i n t r a v i t ; sed fastu roaligno inleresse con-
ehartulas soper bis profusius exaralas atiendit, sed ventui recusavit. At PaUr Hugo, fervore c h a r l i t i s
pcrsonas auiheniicas i n medio Cloniaceusla eapitnli conciius, tyrannuro a d i i l ; quem vebemenUr incre-
praesenUUs, de sancto qoae videranl et aodierant pans cunciis miranlibus Unquam ovem miUssiiuam

(114) ScilicetmcnsibosS, diebtis4. S. Hnconis sororero.

(115) Mergulium vulgo Metguetl, itt Lanauedoda
baud prdcul a Bodano constilui debet, siquidem eo
b»d natus est Poitiius, saltem nativiuiis ejus hxos,
i n jam dida regtoneerit quaerendus; quaituoquitlero
ponUfex aii S. JSgidium se recipiens, iude adverso
Rhodano Lugduiiuro versus ascenderiL
(116) Descendisse dicit, non respectu fluminis, qni
advorsns erat; scd respcctu ititteris, ab aostro in
sepientrionem instituti.
(117) ObiitG-Jasius I I , anoo 1119, 29 Janoam.
(118) Coronatus est Oiixtus II,die 1 Fehruarii
cjusdein onni.
( i 19) Utpote (ilius Guilielmi I I , Burgtindiaecomitis.
(120) Anno 1120, priusquam redirct iu l u l i a u i .
(121) Caetern, quae Cluniaci gessli ponlifex, in b i -
bliotheca Cluniac, col. 560, lcgi possunl.
(122) Beliqua pars epislohe agil de reliquiisSS.
Pctri et Pauh Cluniacum ajlaiis, ct in monaslerio
novo pcr Ponlium constructo conservatis, iramota
itra sub qua repositae olim fueraut.
(125) r u i t Rubertus hicprimtis ex stirpeFrancca
Burs[uiidiae dux» tcrtiogenitus Boberti regis, ncpos
llugonis Capeli, el infeliciier obiit anuo 1075; anno
&uicut 1045 sccundis niiplds duxcral Ermcngarde.u
(12l) Conventum hunc episcoporum ad annom
1072 referont Sammarthani in episcopis Bixonti-
nensibus, qtiortiro u n Hugo, anno 1071, numerahat
sui praesulalus annum 1 ; el Drogo Matisconcnsis,
qui pariter inUrfuit, annuiti pcuuiUmuin. De Gau-
D fredo Lugduncnsi,qui prxscdisse debuit gran lis con-
trovcrsia moveturabiisdeni Sautmarlbanis qui inar-
chiepiscopis Lugdunensibus nttllum sedis ejustempus
iuveniunt, neque notueu in catalogis. Negant autcra
recipiendutn, propter aucioriuteut chrouici Flavl*
niacensis, uhi dicitur anno 1077, i quia Liigduuaoais
sedes, Uuuibcrto Siinouiaco cxpulso et ht laefe
Jurensihus monacho faclo, vacabat anUsiitc i Ast
pritna bujus Humbcrti tnetnoria, ipsiutet indicauUhus
exstat in Charlopbilacio S. Petri MaUsconcnsis sob
auno 1072.; et Philippus, ab Alberico tioutua bi
chronico ad annuin 1051, ptitatur ab ipsis is esse,
qtti attno 1055 de Simonia fnit per miraculum cun-
vicius; quidni ct deposilus? saltem largum ittter
aiiuuni 1065 et 1072 esl spalium, ut iutcriiii Gau-
frctius sederii, et paulo post conveittuin iEducitscm
celebratutn ohierit; cuin nc hoc quiletn couslet,
qttod anno 1072 poltus quam 1071 fuerit celebra-
lus Addc qttod, itt notat QuerceUnu?, cliant Nico-
m v lA.
seceto addoxil» Episcopis aulera auppticaoUbus, ut
Paler Hogo pro pace agenda loqoeretur, turbia u n -
ttique conticentibut, et ex ejus ore pendentibu», aic
n i t : i Qui pacera quaerunt, qui Deura diligunt, nos
audiant, nobiscum agant. Qui vero (tlius pacis n o n
e s i , q u i non ex Deo sed advcrsarius est, nuic ex
partc Omnipotenlis praecipio ut a nobis exeat, et
eperi divioo non noceat. > Yix dicta compleverat,
cum ecee qttidam slatura procerua, lacie iroculeo-
tus, multis eum seqoentibtis egrestua, ditparuit.
Mon fuit in u n u muhitodine bominom, qoi aliqoem
oosaet egredicntium. Mirabanior singnii, siopebatit
uitlversi. Qusereutibus invlcem anper «ds, L O O erat
allud respoudere, nisi inUrdiccnte sancto, daemones
visibUiler exiisse; egressosque de lorbis simul evt>
nuiste. His i u depulsis, U n U m mox praedicaUo
eancti efficariam babuii, ut eo jobeuU, dox ipte sui
ntortem filii (125), intetfectoribtis condonarei, et
Ecclesia pacem recipcrel. 0 beatoro virum, cujus
pracseotiaro Satattas ferre n o n pourat, cujus i m -
pcrium iitvitus agebat. Res eqttidcm m i r a , scd
altiori miraculo cooiolata. Qnattdiu «enim i n con-
ventu illo vir tanctut sancta perdocuit, sicut co-
lumba candida super caput ejtts pnesens apparuif.
Quibus id Videre dalom est, Deum glorificaveront,
isoo eoim omries banc videre gloriam merueratit.
Stcpbanns archipresbyler de Parricejo (126), sub nuutitis qui diceret obisse Wilencura; Wilencus
omoi assertione itidetu ac,licet iiidignum, tcstabatur
vidisse.
8. Pafedum vencrat Hugo Paler, ut ibi festum
HapUsiae Joannit devolue ageret. Ad quem mulier
quaedam, cttm turba pro eo tupplicanU , perve-
o i t t quia ejas ulerum irruplio violcnu virulenU
tcnebal serpentis. Tum sanctus, misericordia motus,
aqnam afferri praecepit, quam precibus sacris et
benedicUonibns praesignavil, acceptoqtfe cocbleari,
ter de aqna illa in ore mulieris orando infudit.
Quo faclo, siaiira serpens, cunctis qui aderatil vi-
dcnlibus, per os niulieris borreiidus cxivit. Qui
cum muerore venerant,' cum gaudio revertenlcs,
Domiuum collaudabanL Gatifredus vir fidclis, quo
praesenU sanclus apud JEduam daemones\de lurba
fugavii, ct boc de serpenle per eum ejeclo se vidisse
tolet aiiesuri.
9. Alio quoque Umpore pacis agcndae g r a t i a , i siottcm reiulil, ncc mullopost niinlius venil,dicciis
praefatus Patcr cum episcopis Rocleuo Cabilo-
laus Aragonius ejusilcin Ganfredi Lugduncnsis me-
niinerit, tn anliquis poiititicum Itomauoriim Gcstis.
(125) llugo el Henricus, aute palrcnt obicre; pri-
inus anno!037, in hello contra diicent Nivernens uin,
periit; Henricus fiiium post se rcliquit llugonein,
qui avo sno Roberto siicccssilin dticalu, fruslra o b -
niieiiie Robcrto patrucianqiiant Roberti ducis terlio
tilio. Si de Henfici cmdc haberi possel tlemonsiratio
aliqua, baud ditbium qtiin bic debcret iioraiuatiis
credi; mors Httgonis qtioittodo contra Hagauoticin
jEdiiettscin causas turbaruui dare potticril tion ap-
I iarel, nisi bic ex Niverncnsi fainilia ftierit; et ipse
Itigo iton taiti praelio cacsus quam fraude ntala fueril
iutereiitplus.
(126) Parriceium vttlgo Parci, in Cenomanis,
IMUS baitam flttviuui. iti cotifiniis ducatus Am'oga-
922
nensi (127), et Drogone MaUseeosl, i n eatnpo veoa-
lorio pariler t f f u i i . Turbis vero circoinsunUbus,
quidain pessiiuo fcedalus crimine, non tituuit inler-
cste. Quem sanctns, tanclo edoctut Spirito, a honge
ititoens, ait praesenlibus: c Videtls, inqoit, mtserum
illuro? Videtis daemone plenuro? > Sialimque eum
designavi', et ad t e venire mandavit. Qoo praesen-
u t o : c Quomodo, a l l , huc J d nos intratti, q»i hcc
crimine (crimenqne exposnit) te sordidare vjluisli ?
Cttr miser nubis i n u demonun praeseniasii? Paccin
quaerimtts, dtemoncm nolumus. > Coniutus iLe n e -
gare non poUiit. Quod fadum videnles piurimi qui
aderaul adihvicem sommissa voce dicebaoi: « D i -
verumus ab iato homine, qui noviihomiuom occulu
videre, n e et in notlrit nos peccaUs, t i c u l istum in
suis, valeai deprehendere. > InquireuU denique
sancto de cujus estet episcepalu ille bomo, invenit
qnod paruchiss cojusdam esset Cabiloitentis. Tunc
s a n c t u 8 miserom illum pariter et pcccaturo epi-
scopo Rocleno proposoit; quem episcopus seorsum
tulil, et pro oflkio correxil. Testes sont qui iaier-
fucront, -venerabiles virl Rotbertus Sedunentis, et
Caufredus , quem supraposui. Quanta t i n t baec,
vestra perpendat cbaritas, mea interius silest par-
vitas.
10. Erilt Sanclus apud Nanctoacnm (128), venit
iste , prior ftiit de Chariiaie. Pro dcfuncto piits
Paterdum missam celcbraret, more soliio vivam
seipsom hostiam Domino prxsenravit, el sic lencus
in manibiis Filium Palri oblulit, oblalum ore suscc-
pii. Quo edocttis, ad fralrcs egreditur, reveiat socii*
quod apud Chariialem, non Wilenctts, sed Orius
obiit. Erat ibi OJo, qui futt prior Clun acensis, pjst
episcopus Osticnsis, deindcapostolicae sedis poniifi x
summus, Urbanus secundus (120). Qui iegaiioiic
transmissa, invenii, juxta viri D d verbum, nou Wi-
leuctim obiisse, scd Oriutn.
11. Sabina quoquc, sancUmonialis virgo itt Ju«
irensi (150) monastcrio tcstimouii siitgularis, viJ/.
Matrem misericordiae cutn glorioso bearomm ag-
mine. Vidit et subscllium candidum deceuter orua-
tum agmini illi interessc, audivilque quia Iliigo
abbas Cluniaccnsis iu t o debebal abirc. Sahiua v i -
migrasse saucluin, queiti vislo dicU signavcrat abi«.
vcnsis.
(127) Rodenus concilio Cahilonensi praefuit anno,
1073, jttxta velus Chronicon Maiiscoitense apud
S^mnianhanos; ex qno constat Aicardtttn supra
nicmorattitn non diu stipcrvixisse iEduensi concilio.
(128) Iitdinlomatc Paschalis I I , an.1109, col. 56!)
bihliothece, Nantoai tim, inter prioralus Cluniacensi
alibati subdiios, primo loco ttoiniiiatur: an apud
Hiitheuos, ubi oppidutu iVat/oc vulgai i nominc signatit
gcoaraphi ?
(120) Otlo, episcopus OstiensU creatus circa att.
1077, patilo |K>SI ptipa; Italis Otlho scribitur.
(130)'Jotritm vuI;o Jonarre itt dimc<*si Meldcns;
satictiiuouialibtis sub regtiht S. Colunihani victmU
%
coiidittim ab Adonc, S. Audocui fratre, posUa ordi-
ii s BciicdkUut.
933 tt. IIUGONIS ABBATIS CLUNIAC. 911
tnruin. Slc taneint c l miraculit approbatus, el A u r n m lextoa, et gemmaruta terlet; infcrius antem
rcrdaiionam sacramentis praemonstratus, in tnedio uodiqoe Uulinoabubi retooaaUa (135), ipaaqueaarea
liliorum corpore defunclus, aanctitate perpetuus, pendciit; regiua anlem plaoeum, pbne dignissimam
tnundo decessit, Domino vivit, digne scpulius in mittente ei acdpieatibus, qubt sic rigidam, ut plicari
iCluuiaco jaccl; sed instituliouum ejus sanctimonia non posseL
permanet, sed ordioit disciplina qnam docoit u»que- 13. Rex idem Airgiorom WiUelmct, v i r magnifr»
quaque viget, sed iu coeiestibur meritorum ejus cus et iu armit strenuus, et iuflnilU opibos ac viribet
corooa refulgel. Hugo iste, anno viltt 15 monacbus poieniistimos, compnefatae rcgionis poUri ccepkset
rsctus, 25 abbas sacratut, 35 defunctut, t u Ka- ejusqne cerooam regni bello obUauissel, voleos
lcndas Maii quierit iu Domino, anoo incarnali Verbi digne episcopatus et abbaUas terrae illias ordioare,
1109(151). misit litleras illusirissimo abbaii S. Hugoni, et
CAPUT 1H. mandavitei soppUcando, ut sex ei personat mrige-
Ex eolleeiione anonymi in pratnolata bibliothee*. ret ex fratribut nottrit, qnorum consilio agere poe-
12. Ille Willelmus (132) Angloruin princeps, S. t e t , q n i d q i i l illi de Ecclesiis ordmandis forct
Hogonem plurimuin diligens, antequam ejos collo- agendum, eisque rcctoribus constiiutU securus estet
quio fruit potuisset,
f. 0 . : . _1
cu:n _ . ! _ l . _ . . _ . l t _ i > A _ A _ . ».<-•• "
absentis beiiedictioncm per sl_t 4_wll..._) 4k.._f A J I A H I I I . . I n n a _..•—jk.» .1 ZJ.
de ovibus cutlodiendis alque regendie. Adtjedt quo«
i J l » _ ! t —... _.

lcgatum ejus, dominum scilicet Warmundum, qui
pstnrolum ex abbaUae Delensis (133) gradu, ad
Yienmn em arcbiepiscopatum conscendit (134), au-
ditict, atqoe scscr pissel ; b iUodonum societaUa ejos,
pileura rcgalein deposoit, et caput U n U bumililate
submisit, ac si per angeluin diviiuc graUae investi-
tus munere fuissel. Cumque tatrapaeejus tiuperent,
quia rem cerncretit miram, ejusque cervicem alias
iuflexibilem viderenl niinis bumiliaUm, puurentijiie
inquirendum quae faisset causa, cur nibil visibile
accipiens, erga pertcnam talem nil Iribuentcm i u
in^jestatem rcgiam cxinanisset, retpondil, diceus:
« Noliu mirari quod me Um devoU inclinaverim,
lamque luimiilime, quia causa Unlae benedicUouU
e l iuvesiiturae spt ci.diter exegit, ut facerem quod
iade.)dutn Judicavi. Nbn enim tantumrounusu u -
qiiam suscepi, nec ipso die u m grande aliquid me
acqoisitte potetit, qoo bojut regni coronam obU-
noi, quia conctit quae babeo terrolnut erit reiin-
q lendis, sieut iniUum fuil capienjis; coelcstis aulcm
gb>riae, cnjus arrbam quodaminodo suscepi, quando
s .ncto collegio me Cluniaccnsi miscui, flnis esse non
poieril. i Ita prodcns Willelmus pbilosopbatus de
Uiepauro cordis sui, sluporem suorum majori admi-
r.itione compctcuit, et oculos saecularium mentium
eo direxit, tit cognosccrcnt quanti babendus esset
Hugo tanctus praesens, qui lanti babitus a lanlo
fuisset absens. Ule nempe rex atleoJebat in ejut
legatione quid ponderis esset, quid commodi, quid
lucri aniroae suae provcniret, si, per conniventiam
reverendi capitis, postel commonionem tanti cor-
poris promereri. Tunc misit rex donino abbati ct
sacro conventui cappam pcue auream loiaui, in qua
vix nisi aurum apparcl, vel electrum vcl niargari-
quc se daturum pro singulis argetiU libras centum
'ptoUunis Cluniaco, tub tituio amidUae ct gratix,
ne forte essei grave sacro loco carcre persouU suit,
et carutn fruclum perdere. Sed qui emptor fieri
voluil, non poluil, quia monacbonim non iuvenit
venditorem. Rcspondil enitn pbilosopbus CbrUU,
qtii anitnabusYratrum nil censebat comparandom :
c PeUtio, iuquit, vettra, domine rex, desceodit ex
bona volunitu, qui vultU genlem vobis a Deo Ira-
d l u m ad saluiein suam ordinarc Verum sicut d i -
gnum est vcstrae majestaU quod posciUs, i u quod
ittjungttis, incongruum est nottrae saluti nt animas,
qnas in periculo animae meae et capitis mei suscepi,
c vendam lerreni merdmouii cupidiute, e l reilUm
in perditionem, aut gcncralem aut specUIem, vide-
Ucet ubi aut omnes aut aliqui eorum percant, et
ego pro Ulis rationem Deo reddam, apud qnem nihil
Valel aururo, nibilque prodetl argentum, aot argu-
menturo vanae exctisationis. Quomodo ergo fadatu
pro ullo munere, quod si facerem pro loio muiu!o,
mibi parum essct, cum pro uno ex eis penliio peri-
remTQuid cnim proflcit boinini t i universuiu roiin-
dum lucretur, tciptum aulero pcrdat, et detrimcn-
lum t u i faciat ? (Matth. xvi, 26«) Igilur, charittime
dotnine, boc nolile a me qttaererc, quod facere nisi
cum perditione mea non pottum, quia tiullo pretio
volo animam meam venumdare,quain profccto vena-
lem darem, si unuin cx fratribus mihi commissU
mittcrero ubi iliuro perdercm, et libentius ego pecu-
niam darem pro comparandts monacbis, quibus
vaidc ioiligco per diversa loca a mc ordinanda, quaro
pro eorum venditiotie acciperem. Qood enim capi-
tulum noslrom in parlibus iUis tiinercnt, ubi nuUum
vitlcrcnt noslrum monasierium, ad ctijus portum

(131) NuUhalur quidem in editis annus 1109: sed
ctim cerium sit S. Jiugonem moituiim esse post S.
Anscimum, et quitiem in bebdotiiade paschali; Pa-
scht autcm anno 1108 celcbraturo fueril 5 Aprilis :
evidens apparet hic essc metidtun quod propterea
cortcximtts.
(132) Guillehnns L ob regntiin armis occitpnium
Conquettor diclus, rc^navil ab anno 1066, ad 1087,
et biicccssorcin hahuit flliuin secondo genitom, o -
uiomcuto iiufuiii, dc ciijits moric actuin supra in
\iu.
(133) Dulensis seu Durgidolcnsis abbalia, in Biiu-
rigibus ad Ouviuiu Au:lriant, saeculo superiori fun-
dala fuerat,ahbatemauieiit huncWarutundum acce-
pcral circa annum 1074.
(131) Idem anno 1077 faclus Vienncnsis arcbiepi-
scoptis, sitperfuil usque ad an. 1083.
(135) Hiijusinodi liniiuiiabiila adhuc vidcre licel ht
anliqutoribus Aquisgranensis ecclcsias cappis, ob
soJius vctustatis aestiiutuioucin ct ostensioucm ba-
Cleutis reservatit.
 m VITA. 920
applicare valeretit vel conslriugi possenl ? Aliud A 13. Aliquando satte judicabat ciloruin copiain,
itaquejubete, eisustincte boc palienicr, si uon po- aliquando mirabator banc jcjunantibns deesse gra-
icsl fleri cura salule amici veslri , quod* peiisiis. tiam, quam iilos habere vidcbat. Venimtamcn si
Valele. i lloc rescripsit pius Pater regi illi eximio. lieri posset,sicut ipsedicebal, ut ulr.ique virlus obe-
Qui priino vebemenier indignatus pro ,eo quod dientiae et abslinentiae sociarclur in eis, tum pro-
c s s c t repudiatus iu prece sua cum lanto rounere, fecto nihil aposlolicae defulurum pcrfeclionis. Qua
posl furorem rediil ad inentera, cognovitqiie bunc oc re couvenicns domnum abbaiem obsecrabat, u i
bominem Dci vere cunclis prasferendum; cui nullus a sagimine duabus saltim feriis se suspenderenl, qui
appelilus rerum ieiuporalium doraiiiabatur, quiquc in caeteris lam perfecti essent, ut anachoreiis nihil
%

animarum salutem orani auro incomparabilein cen- deberenl. Cui venerandus Hugo, discretionis cusios
sebal, ideoque tysum nulli omnino polcsiatis alicu- cgrcgius: c Si, inquit, Pater charissime, vultis
jus personae comparabilem, quia nulla cupidiiate a aogere nobis coronam mercedis per additamcniuin
recto calle flexibilem se aut mutabilcm praebebal. jcjuiiii, lenlatc prius nobiscum pondus lahoris vel
Convertit ergo se ab indignalione ad admirationcm, pcr octo dierum spatium, et deinceps aestimabitis
repulsain videlicct suara majoris faciens, quara su quid adjicicndum censere debeatis. Nam quandiu
sceptionera fecisset, si exauditus fuisset. Repressit ^ non gustaveritis pulmcnlum, ncscirc potcritis qtiod
igilur iram quae irrucrat,acquievitquerationi,quatii exigat conditncnlum salis, cl si non adhibticriiis sal-
cogilavit poslquam reccssil pcrturbatio mcntis. lcm miniinum digilutn vcslrum, ncquaquam judicarc
44. Temporo qnodam (I3G) necesse fuit sattcto dc oncrc fraterno discrele ac digne valebiiis. i Qui-
viro pro tuendis flliis ad Ecclesiara matrem recur- Lus illc audilis, scntiens fascis hujusinodi gravitatoin
rcre, ct Romanae sedis patrocinium advocare. Qua- suis viribus importabilcm, cessavit a pctilionc ingra-
propter urhis illius refugium peictis, raagno labore vandi pondcris, ct scmetipsum coepit repercuierc,
et diflicullate a latere papae avulsuni domiium Pe- undc aiios fcrire voiuit, qttia sagittam ad cos sine
truin, Hosliensem vidclicet episcopum, cognomeiito suo vulncre ncquivii dirigcrc, intclligcns magr.tira
Damianum, obtiuuil, u l sibi darelur pro ntagno csse pcnsuin illud, ac debcre sufliccre quod appre-
Pelro praeliaturus, el adversarios proslraturus m i - hendere ipse non possct, qoi iu lanto videbattir stare
rabili sua prudentia alque facundia (137). Erat natti- virtulum colininc. Erudilus itaqtte praesui, mulio
c,uc vir ille abstineutiae siugularis usu, et ferreornm erudilior rcdiii quam venil, magnuinque ihcsaurum
vinculorura nexu unlique sic atlrilus, ut vix posscl fugiendae inanis gloriae ci capcsscndae vcrae humili-
ittveniri modus, quo ejits corporis irabecilliias fove- Q tatis secuin rcportavit
rctur, ad eqoitandi onus grave utcmnqite loleran- 16. Vencrabilis llugo, hujus sancli Cluniaccnsis
di:m (138). E i qoia lcvi plcrumque scandalo oflendi coenobii abbas, non modo in monasiica rcligione,
potcrai, necesse bahebat saepe aliqua salisfactiouc verum etiam in divinis ofliciis, per Dci graiiam ad
placari. Ad quam rcin venerabilis llttgo ila se incli- meliora provcbendis, tota aninti indusiria solcrtcr
nabal, ut ejus animtitn rcformarel ad tratiquilliia- invigilans, decrevit cum coinrauni fratrum con-
tem, ac si alter Martinus esset, qui nihii pularet silio, ut in die saucto Pcniecostcs, bymnus, Veni
indignum, quod, humilitas agenduin suadcrel. Cum Creator Spiri:u$ (139), in hora lcrtia decant rctur,
c go venisset Cluniacum alter ille Gregorius, pcr qui videlicct utiuiine antea canebalur, quo scilicct
eloquentiae uberlaiein, non tamen per apostolicae ejusdetn Paracleii, id est, con$olatori$ visilatione
vilac aequatitatem, vidissetque humanilatem el disci- compungi, amore inflammari et gratia mereamur
plinam, virgamque et baculum contulissel, coepil illustrari. Uiqtte buic lant saluberriinae orationi bo-
haerere ac slupere, qualiter sancii esse, aui sanclos nura elecntosyuae suffragaretur, consliluit, ut ipso die
insiitutores habcre possenl, qui tanlis abtindarent abundans rcfcctio a magislro ecclesiae custodc pau-
bonis; et rursuin quomodo non sancti esse posseul per.bus cxhibcretur, dc pane, vino et carne, lali ra-
ant pcrire, qui latn devote susiincrent lam grave D tione ut quantus in festivilaie fticrit nuracrus fra-
pomlus laboris et cuslodiain itionasticjc disci- truro, lot etiani panperes rcficerenlur. Sin vero nu-
plinae. merum fralrura per se scire tiequiveril, a miuisiro

(156) Ad nnnnm iOCi hxcrefcrl Baronius.et catt-
s nu motae contra Cluniacciises eontroversiae fatetur
ignorare; conjecial atiietn Gaulredtim comitcm An-
«e^avensem turharura auclorein fuisse, citans vitam
S. Httgonis. Sed huic nibii negotii cum Cluniacen-
sibus fuil : S. Alarlini Turonensis monasleriuiu
pclebal. Rem lotara explical Bibliotheca Clunfac.
col. 309, enarrans controversiam, intcr Droconcm
M.itisconensem el llttgoncra Cluniacensem corant
Pelro Damiano agilatam, eo successtt, ttt Droco,
qui Cluniaccnses excommunicare praesumpserat,
roacttts sit se purgare iguoranlia privilegiorum Ajw>-
siolicoruin attuo 1065, coraro conciiio Cabiloiieusi
oh cam causaui cotnor.iio.
(157) Mulla de hac S. Pelri legalione dicenda hic
foreui, nisi id acluut esbet ante ipsius Viiatn, 23
Feb. § 5.
(138) Quanli dcinde feceril disciplinae Cluniacen-
sis prceslantiam, testari poierunt ejus epistolae, fiost
redilum in Italiam, ad cotivcniuin ipsuniqueabbatem
ejus Hiigonem daiae, <|uae propterea etiam in biblio-
tbcca colleclae exhibcnlur.
(139) Hunc ritum Romana Ecclesia poslroodum
suscepii, el aptid orones Homano breviario uleiues
pcrsevcrat.
M7 S. HUGOMS ABBATIS CLUNIAG. 9tS
reflsctprii, ve) t custode mftruionim, eoruin uume- A dicto vcspere omida signa pulsentur pro vesperis,
roin discal. E i n l lam boni operis prxmium a Do- ac post coenam pro offido, et in sequenti die pro
miho consequeretur, decretuni est ut ipso die ad inissa in qua tracltts, De profuudit, a doobus can-
majorem missaro, posl primam colleciam missae toribus ctnaiur, cunctique sacerdotes qoi illo die
faiiiiiiaris, omnipotent umpUeme Deut, pro eo sub caouveritii missam, Deut cmjutmittratione, spede-
silentio dicatur a sacerdole. Hujus iuque prae- liter pro ilbs cantent, ei alii psalmos septem, ae
cepti roboraloribus atque observatoribus pax, salus, doodecim panpercs refidantor, el quidqoid cadem
et gratia a Deo Patre, et iesu CbrisU Filio ejos, et dic de refecHotie remanserit, eleemosyme tribuatur,
Spiriie sanclo paraclelo. ConUmptoribos rero ac Sed et per omnia loca buic loco sobjecta, boe idcm
violatoribus, ni ciio pcenituerinl, ira ejusdem omni- agi pro cnjusque 4od coemeterii defonctis sandUm
po:eulis et aeteroi Judicjs, ignis etitm inexsiingui- cst,videbcciot io monastcriis, obi cottgiegatio fra-
bi!is aeterna damnalio. Decreiuin est etiam ab eodem irom esl, oec mioos hoc perfldator. Sed io ccilis
Paire eum consensu fratrum, geueralc officiuin ueri ubi non plus quam quingue aut tres commorantur,
singulis annis, feria vposl octavos Peniecosles, pro si tot pauperes reflcere nequeunt, saltem v d
c u n c t i s i n c c B n i c i e r i o bttjtis lod q u i e s c e u i i b u s , i i a B aunt fratres, l o t pascautur.
ut dcut in fesilviuie Omniqm Sanctoruui agi;ur,

SANCTI HUGONIS EPISTOL/E.

EPISTOLA PRIMA. EPISTOLAII.

4 0 WILLELUUM I i.VCLOtUM XEGCM. aa M o t s u c E H S B s r a A T S E S .
Degi tuppiieondo petenti ut uxad eum monackotj tue (Anno 1078.)
anhua pro tingulo ctntum argenti iihrarum pen» [MabiU. Annal. Bened. V, 130.]
tione mitteret
9 9 rttpondetpetitionem tjut ut
9 venalem Dulcissiiiiis et amaiiiissimis f r a l r i b u s ac filiis, sue
et quati Simoriacam, oihnino rtjicicndam. p a l r o d n i o bealorum aposlolorom Peiri ei Paoli apod
(Anno 1078.) * Moisiacom degeulibos, fratriHciiALao abbali, salutcm
[BihliotaecM Cluniacentit, p. 453.] animarum et corporum et aeternam bcnediciiooem.
Pctilio vestra, domine rex, descendit ex boua Noveritis, filii charissimi, quaiiUr T O S semper dt-
voluniale, qui vuliis gentcm vobis a Deo tradiUro ad leximus, quamque specialS amore locum illum pne
salutem suam oniinare. Verum sicut dignum est omnibos congregationis noslrae lods babuimus d
vestrae majesiali quod pdscitis, ita quod injungitis, honoravimus. Hoc namque privilcgium T o b i s et loco
incongruum est iiosirae sabiii, ot animas qoas io pe- reslro semper concessimus et concediraus, ot m
riculo aiiiiuae meae, et capitis oiei suscepi, vcndam
aroore el bonore alqoe memoria congiegaiionls
tcrreni merdmonii c o p i d i u u , et milUro in pcrdi-
^ nosirae speciaies sitis. Undc, filii, rogarons, ut noslri
lioncm, aut generalem aul spccialem, videlicet ubi
roemores, Dotninum s u p c r oinnia diligatis, linteaiis,
aut omnes.aul aliqui eorum pereaitt, ct ego pro illis
honorelis, eique g r a i i a s su|icr beneficiis suis a g a t i s .
rationem Deo reddam, apud quem nihii valct aurum,
Licct enlm vobis plures supcrreiierint anxieiatcs,
nihilque prodcst argenlum, aut argtimentum vanae
ejus tanten misericordia non defuit v o b i s , in b o n i s
cxcusatioiiis. Quomodo ergo faciam pro ullo munerc,
augmenturo praestans, et in necessiutibus solalium.
q t i O t l si facerent pro toto mundo, mihi parnni csset,
ldcirco, cbarissimi, ipsum in omnibos ct sopcr o « -
l u i n pro uno cx eis perdito perirem? Quid enim
nia prae oculis habetole; dominia noslris s u m m i s
proficit bomiifj si tiniversuin munduin lucreiur,
Kcipsum autein perdat, et detrimenium stti facial? apostolis servire non cessate; ordinem T e s l r u m el
Igitur, cbarissime doiuine, boc nolite a roe qua»rere sacram rdigionem, sancUinqoe obedientiam com
quod faccre nisi cum perditione roca non possuin, stimma diligeulia custodite. Pensate q u a n i nibii s i i
q u i a nullo pretio volo anintam mcam vcnnndarc,
quidquid in mnndp cernitis. CogiUle cum q u a n l o
q u a m profeclo venalcm darem, si tinum ex fratribus sudore laborandum, ut posstt illud evatli Urribilo
mihi commissis miltcrem ubi illuin perdcrein; el l i - judicittm, et perveniri ad gaudium n u n q n a m finien-
bcntiiis cgo pecuniam daretn pro comparandis mo- duro. Domintis a b h a s , quem vobis praefecimos, v i r
pachis quibus valde indigeo, per diversa loca a me lionae inlenlionis et religiosus, n o b i s et frairilea
ordinanda, qttam pro eorum vendiiione acciperem. nosiris n o n p a r u m charus, satis se l a u d a t de Tob e- :

Quod eititn capiiiilttm nostriim in partibus iUis t i - Undc gaudemtis, et ut magis magisque i p s u m d i i i -
inercnt, ubi nullum vidcrent nosirum roonasterium, D gatis, honorciis eique devole obeiliatis, ulpote laru
a I aijns portum applicarc valerent vcl coustringi glorioso viro, volumus et admoneinns. De cactcrti
possent? Aliud iuqtie juhcte, c l sustiuetc hoc pa- cotnmendamus vos omnipotcnli Dco, qui TOS benc-
licnicr, si non po:est flcri cum salule aniici vcstri dic.il, et adjuvet, cl proiegat, et ab omnibos pcccatis
q u o I iveiistis. V.ilctc. absolvat, ^0^-^110* pcrscvcrantnm in «ancla r c l - 5
oft* EPISTOLiC. 930
g i o n e tribuat et poat b a n c vium, precitMia c l me- A EPISTOLA VIII.
riita sommorom aposUloram, qaibas deterrilU, TOS AS PUILIPPDM a x e a M .

a d aMeroam perdocat, ameo. Et qoia vds corporali Ex nnaubori famitiaritate, repem, ni abdkato regno
monaeticam vitam amptat. adhertatur.
eapecto Tidere o o n possnmus, spiriloall ooa videa-
(Anoo 1106.)
looa. Orate pro iiobU et pro fratribos nostris*
[ACBBBT Spicil. L U, p. 401.]
EPlSTOLA 1U.
9

Domino PBILIPPO, D d graUa. Francoram regi,

AD AHASTASIOM BBEMJTAM.
fraUr Huco, Cluniaccnttt abbat, codcsUa regoj di-
Ut ad monatterium redeal kortatnr.
guiutem et gloffiam.
Anno 1086.)
Sicot vestrae tublirailalU prodeoUa racotjnosdl,
[MABILL. Act. Bencd. I X , p. 491.J
sponteqoe faUtur, mitto ooquam lempore^ vd di~
DUectissimofilioANASTASIO, fralerHoco, peccalor,
gniuU, v d coronte, vd aojpbludini veslrai coolraiie
a a h i i e m , et io beaUni resorrecUonem, gioriosam
conaU somot, nec nonorem vettrum, aul gloriam,
d c c l o r o m aocietatem.
ant roajesuiem, in quoquam minui seu defraudari
Miror, charissiine fili, qood Jam dio de Tobit nibil
optavimos, sed ca potius quat istU cootraria suot,
andivi, outiaroque de reslra r i u cognitiooem accepi:
R qidbosvt (tta corrompi possuoi, ionge a vobit tcm-
oode mando Testrae dilecUoni, ot ai bonom Tidetor
per fore fioc oonfictael opUrous asddue et oranius:
vobia, descendaiU ad vitiUndos fratret, nt sicot dixi
et d qnid borum, videlicet contrariorum ac corrum-
desiderabilis praesenUa vestra corroborei et exbor-
penUum ex bomana vobis tcoutione atqoe iofirnu-
tetor cos (140).
ute iobtesit, Ulud Deus amoveal, lllo ves.purget,
EPISTOLA IV. 1
iUo vos ad plenom emundet. Qoia vero toaitfoetodo
AS UBBABOM 11 PAPAM. tcstra ex muiu qua vot praeditum admua bumiUuie
^dtertttt Robertum, abbatem S. Remi§ii. ad hoc se ooa dedignalur indinare, ul qood rcstat
(Anno 1097.) UmporU, nobUcom se nnanimem ac eoocorde vivcrc
[MAXTLsnt, AmpUee. CoUectio, t. IV, p. 999.] vdle fateator, soamqoe nobia bcoevoicnUani oie-
Amaotissimoet reverendissimo Patri sanctte atqiio rens, oostram devota repoacal, id gratalaour am-
aposiolicae tedis somroo ponUfid domino papte I1a> pleciimor, ct aoper boc corde benevolo exsultaront,
diccntet: CtorU in exceUii Deo et in terra pax ko-
BAMO, frater Heco Gtooiacensis cnm U U congrega- 9

minibne bonat votuutatie.

tione. vestra continuas et devoUstimat devoUenis
oraUones et perpetoam pacem. g Et qaoolam Detur Janaam oebU dukU familiari-
UtU ad vos de se auoqoelidomaperuii, ounc vobis
MulU, o domine PaUr, JuaUs ac necessariis caiuds
primom aperimut, quod de TobU ooo nonc pri-
cxblcntibus, cupiont dignam vestram adire praeseo-
uiom cogitare co_pimos et opUre; ot propeosiorem
tlam, aed impediuntur variis difficulutibus obsisten-
affeclom ei iulentioncm majorem amodo babeatU ad
tibus. Unde et aliqni corum saltero ad nos veniont,
bonom, ad Terum dico bonum, ad aumrooro booum,
qoasi ad domesticos vestrot, d qoomodo eis consu-
quod Deus est. O magne aroice, recordamini qoia
lator v d sobveniatar iliorum necessiutibos. Inter
me aliqoando mterrogattUanaliquU onqoam de re-
qoos domoas Maiiasses Bemorom ponUfcx, vester
gibus factos foerit monacbos. Respondi, elUm. Sed
bumUU filios, noster quoque devotot amicot, qoem
etsi de nollo alio ccrti essemus, tolius sancii Gun-
et in aiia epittobi vobis commendavimus, conqoestus
tranui Francorum regis exempltim suukerct, qui,
etl nobls de Majori-Monaslerio, in ecclesia B. Be-
rdictU saecuU pompis, et TaniuUbos, et illecebrU,
migU te quemdam monacbon ordinatse, el longe
factus esl mooacbus iroiUns iilum qui, curo dives
aUter qoam spcrabat de ejos irrdigione maximum
esset, pauper pro nobit factoa ctt, ot soa not pao-
in loco damnom provenisse. Peiiii auteiu ut inier-
perute diuret. Igitor si vos regoom delecut, et po-
peUaremus inde vos; sed quia doinnos Hoco Lugdu-
aeasit arobiepitcopus omnero ordinem rcrum vobis D ' 4 c s U l 1
*
c l d l g n l U s
™
l m i u n i l n l

significavit, aicut aodivimus, reverentiae sugfcrimus ct vere rex, et vere potens, ei vere digniuUs com-
ut si ad voa vencrit.idem monacbtis, prudentiam pos, et perenniier dives este poteritU. Moveat eUam
vestram nuUU circumveniai callidiutibus, sed fa vos ac perterreat conleroporaiiom vkmoramqoe ve-
riaiis d tccundum sapienliam quam a D*o habeiit. strorum, WiUdroi(141),dico, Anglorom regit, ctHen-
ReverentUtimam ac dUectissiroam nobU palerniu- rici imperatorU (149), Umentabiiis casus plangen-
lem vcstraro Dominos Christus sanahi et incoluniem dusque inleritus : quorom altcr aoios sagiUae ictu f

nobis conservet et universae Ecclesue. non in beUo, sed in bosco sob momento lemporis
i u U r i i l . Alter inter muitos angorcs gravesquea?mm-
EPISTOL/E V-VII. nas, quas diu tustinuerat, nuper, ticut vos atidi-
AD S. AMSELMUM. ritse jam credimus, defecil. Qui quoroodo nunc se
(Exetant inter epittota* S. Antelmi, epp. 17, 79, 80, habeant, qnidve sustineanl, quis homimim novii 1
libri iv, hujut toluminU cott. 210 et 241.) Propter quod. o rex amicabilis, apprebendite jam

(tiO) Uic desunl aliquot vcrba quxlegi ronpotuc- (141) Wilhlmi Busi.
ruiit. ( 1 4 4 ) Henrici IV.
951 S. IIUGO ABBAS CLUN1ACENSIS. 9S9
ad plcnum tiuioreio Dotnini, assumiu tauum et t u - A stoiorum, juuices imperaiorom et regom, et orbis,
tum consilium animae vestrae; ne, quod Deut averut, bcatus Peirus et Paulos, parati sunt recipere vos in
eonlingat vobis, sicut praefatia regibns contigis&e domom tuam banc, qoam Palres nottri asylum poe-
dolemus. Sunl enim casus tiiae bumanae mnunieri, niteniium nominaverttnl. Et noa paraii soinus voa
mnnmerabilia mortimn genera. Et horrendum etl i n - ut rcgem babere, u l regem traclare ot regi scrvirr, f

eidere inmanu» Dei vivenlit (Heb. x. 31). Igilur mu- et pro vobis rcgi regum devotius snpplicare, ut vot
late vilam, corrigite mbret, appropinquate l>eo per propter se ex rege ntonacbum, cx monacbo in regcm
veram poenilentiam et convertionera perfecian. per se restiluai; non jam in brerissimo alque pau-
Qoam videUcet poeniianliam, vel eonversioiiem, nec perculo tcrrae angulo, tempore modieo doroinaniem,
faciliori, nl creilimus, nec cerllori via polettit ap- tetl in ampIUtiroa ac felieissima coeU iaiitudine te-
prehendere, quam, qood moltom volumoa et o p u - cum sine fiue regnantem. Amen.
mos, monachica profettione. Ecce principet apo -

EPISTOLiE DIVERSORUM AD S. HCGONEM.

B tuornmque non exoplel? Qttis insolobiii cbaritaiis

t . PETBI D A M 1 4 H I . vincolo reiinere non ambiget? qoorom oratio Unlo
( Vide Patrotogim lom. CXLIV. ptirior, qoanio ab actibos srcculi remolior, Unlo
dignior, quanlo divinU conspeciibut exslat propin-
II.
quior. Qtiod autera .te pro longinquiutc i t i n e m
s. G B E C O B I I P A P J B .
Vide Patrotegim tom. CXLVIII, Regittri fib. f, negatli potuUse venire, sicut jussiraus, qnanquam
tpp. 44, 6 1 ; f. n , ep. 49; f. T , ep. 9 1 ; I. T H , graumer tuum suscepissemus adventum, eo iguo-
epp. 17,33; f. T I I I , ep. 9.) scimus tcnore o l in Pascha ad nos Coloniam vemV,
IH. si est fieri possihile, quaientts, si audemut dicerr,
U B B 4 R I I I PAPJE. eumdero puerum de qno iia iaeuius es de sacro
( Vidt Patroiogim tom. CLl.) foute suscjperes, et spiritualis patcr tuae benedicUtt-
nis munere signares, sicqoe simol expiati ferroento
IV.
delictorom Paschali t o l e m n i u u merearour perfrui
corrBiat A B B A T » T I N D O C I H E H S I S .
azymit cmletlit gloriae.
(Videtomnm CLVII.)
V. c
VII.
PAtCHALIS I I M VM. IMPBBATBICIt 4 6 H B T I 8 . BBHBICI RICBI UXOB18.
Oral ut yro dtfuncto imperatore prectt Deo ofcraU
(Vidtinfraad an. i i i 8 . )
[Spicii. ibid. p. 397. |
VI.
Diiectissimo Patri el omui acccplione digno l l o -
OBHB!CI IMPBBATOBIS COGHOXBHTO H16BI.
Cratiat !.abe' Hugoni dt rettitnla ejnt orationibut coHtabbati quaeque modo DeojubeaU fil, salu*
taniiatt. Rogat abbatem ut e taero fonte fiiium tetn et devotum obsequiura.
tuteipiat. Quia i n Juctum versa est cithara mea, pro gaudio
[Spieil. ubt supra, p. 396.] getniluin, p r o exsulutiotie ,' quam littera vestrat
HFHBICOS, Dei gratia Bomattorum imperator A u - fcceraui, rcfero laroenubiie planctum. Cor taroen
gnstus, H U C O H I , venerabiii abbali Cluniacensi, gra- nioerorc uhidum rcfugit ex toto referre. Qoapropter
tiam et stlulem. et quia v e l o x fama malorum, ut credo, roeum vohU
Visis tanclitatis tuae litteris, admoduro gavisi dolorem n u n t i a v i t , precer ul dominum meum, quem
soroos. Tuas tanio libeniius soscepimus, quanio diutiut i n c a r n e scrvare noiuittit, saltero orando
fcrventiori stodio divinae contemphtioni le inbaerere cum v e s l r o convcntu defuncttim Deo cotnroendetis,
noviinus. In quibus qttoniam te dixisti niminm D filiumque vestrum diu sibi baeredem fbre ac LVo
exsulutse i e reddita nobis sanitate, de conces a dignum obliueatis, e l litrbas si quae contra etttn i n
coelitusfilii adoptione, gratec paternitaii luae referi- v e s l r i s v i c i u i s parlibus regni sui oriunlur, cliant

mns grates ex intimo corde persolvimiis. Id eiiam,

r
cousilio s c d a r c s t t t d e a t i s . Vale, Paler.
non U m sumroopere mandamus quam butuiliter VIII.
dcposcimus, ttt tua apud clemenlissimum Doroinum HERBICI IV IMPERATOBIS PRJECEDEHTIUM F I L I I .
noslrum jugiler non desit oralio, pro reipublicae Abbatem precatur, ut iltum invitet. quo paeem inire
comtnodo, pro tolius regni bonore, pro nostra no- pottit cum tummo pentipce.
strorumque salute, ut dvinilus nohis collata prospe- [Spicit. ubi supra, p. 597.]
nlas, Ecclesiarum et populi tolius pax possilessc et HEKBJCUS, Dei graiia Bomanoruro imperator, Au-
tranquilliias. Quis enim sapiens tnam orationem, gustus, H O G O H I reverendo abbati, qood filittt Patri.
935 EPISTOLJS DIVERSOUUM.
Diu esl, domne ac Paier, quod inOrmum vcslnim A
sicul soiebaiis non visiiaslis, et quod adbortationnm
et consolationum fomeutis coiilritum vestrum non
cnrastis. Sed proiude pietati vcslrac non sestimamus
derogandtim, sed totum iniquiuiibus noslris impu-
landum, quia fortasse Spiritus Domini prohibuit, ne
propler infructuosam arborem sanclitas vestra fati-
gari debuerit. Verum quoniam tempus est omui rei
sub coelo, et sicut lempus est irse Domini, ita ct
mlsericordiae cjus; quam vicissitudinem saepius in
Israditico populo animadvertere possumus, qiti pec-
cans a Domino puniebaiur, poenilens dignus venia
juiicabatur, sicut plane facium est quando a Nabu-
cbodonosor muri ierusalem destructi sunt, templum
Domini dirutttm, populus caplivus ductns cst,quando
fllia Sion sedit perscptuaginia annos siire rege,sine
sacerdote, sine sacriflcio. Sed rursum qtiando coeli
dislillaveront misericordiam Dei, sub Cyro rege
Persarum laxala est captivilas, rediit populus, Jeru-
salcm reaediflcata, templum reparatum, e| caepemo-
niarum rilus ex ititegro est restitutns. Si ergo,sictit
Apostolus loquilur, htec omnia in (ignra contingebant
itti» nos qui similem in destructione ecclesiasticae
t inimica manus (nam si i» qui odcral me euper me
reitgfonis, Domini diu sustinuimus iram, quare iu
reparatione ejusdem rdigionis similem non spere-
mus misericordiam t Hoc itaqne esemplo auimati
notnm facimus serenitali vcstrae quod, pro repara-
tione ecclesiarom, qnae nostris temporibus hosiris
peccatis, heo! corruerunl, omnibus modis, prout
Deos vires dederit, volumus laborare el sanis con-
siiiis omnium bonorum amodo acquiescere, si quo
modo valcamus dispersa colligere, et hianlia cuneo
schismatb), unionis gluiino coadunare, alque ruinam
Ecdesiae, qnae per nos facta esi, pads et justiliae
itistanraiiooe recompcnsare.
Praeterea signiflcamos vobis quod, si Deo propitio
regnom et sacerdotium in unum recolligcrc poteii-
mus, posl conflrmatam pacem, ire Jerusalem dispo-
nimus, et videre sanclam terram in qua Dominus
nosier in carne visus est, et cum hominihus con-
versatus esl: ipso propitio valde desideramus, u l i h i
expressius eum adoremus, uhi eum alapas, sputa,
flagella, crucem, moriein, sepulturain, passum esse
pro nobis cognovimus. Haec aulem omnia proplcrca
sanctitati vestrae indicamus, ut enixius pro nobis
orctis, et nos Deo cum sancto collrgio fratrom
vestrorum attcntius commcndetis, u , ipse qoi nos
bonae voluntatis praevenit misericordia, ad fructuo-
sum effectum nostra dirigcre dignelur opcra.
IX.
OERIIICI IMPERATORI8 P S J E D I C T O R U M PILIt.
Conqucrilur de filio quod in ittum inturrexcrit.
HKRRICUS, Dei graiia Romanorum imperator, Au-
guatusi cbarissimo atque dilectissimo Patri HUGONI,
ct universis ssnctis iratribus Cluniacensis coenobii,
diilcem filii affeclutu, ac devoluni fralris, itno scrvi
ohsequium.
93*
Quia tuam semper pictalem el paiernam erga nos
solticiutdinem benigne experii somos, iia ut do
multis saepe periculis ttiis sanctis orationibus cre-
damtts nos iiberalos, idcirco, Pater charissime, ad
ta post Denm qoasi ad singuiare refttgiom neccssi-
taiis noslrae recurrintns, et, ut apud te saliem luise-
riarum nostrarum solatium inveniamus, homilitcr
exposdmus. Et ulinam nobis conlingeret facicin
tuam angelicam corporaliler videre, ut tuis affttsi
genihus caput noslrum, quod de fonle salulari
suscepisti, in sinum sanctitatis tuse familiariler
possemus reclinare, ibique peccata nosira deflcndo
muliiludittem tribulaiionum nostrarum per ordinem
enarrarel Sed quia lalem nobis consolationem invi-
dent non solum longa lerrarttra inicrjecla spaiia,
sed eiiam roira saevientioro iniroicorum odia, toam
paternitatem omni devotione obsecramos, qoaie-
nus nostrae homilitalis ;iilteras nihil falsitatis aol
simulationis, Deo teste, continentcs, iion dedigneris
suscipere, et attente et misericorditer inteliigere,
monstruro inaudiue traditionia nostrae. Quam qui-
dctn u l magis miranduro sit, non tam domcsiica vei
magna locutu» fuittet, abtcondittem me fortitan ab
eo) quam ettaro fllius uleri noslri unice nobis dile-
ctus, imple, inhumane, et indigne in nos excrcuit,
ila ot non absque dolore vel ingenli admirationo
possimos damare ad Deotn voce illa Psalinislae
regis, a facie non dissimilis fllii fogieniis : Domine,
quid multiplicati tunt qui tributant me?
Sdre enim te credimtis, quia audisse non dubila-
mus, quanla affectione, et intima cordis dilectionc,
contra vohtntatem mullorum, etimdero fllium noslmai
exaitavimus usque ad regni solium, qui in ipsa clc-
ctione sua nohis jnravit Moguntiae vitant cl salulcm
personae nostrae; et qtiod de regno et omni honoro
noslro, et de omnibus quae habehamus, vel habituri
eramus, nullomodo se iniroinitierei, mc viventc.
conlra volunuiem et praeccplnm noslrum. Idem
quoqoe super crucem e i Dominicum clavum cuin
lancca, coram omnibtis principibus, nobis juravit,
cum intronixatus fuisset Aquis. Verum bis on.oihus
posthabiiis et oblivioni traditis, consilio perfldorum,
et perjnralorum roorialiomque inimicorunt noslro-
rum iia a nobis separatus est ut, omnimode nns
persequi tam in rebus quam in persona cupiens, nos
privare regno et v i u ab ca bora semper itilenderet.
Coepil euim castra nostra obsidere, et praedia noslra
iisurpare, quolqttot poluil, u m de familia. quam et
alios sibi conlra nos sacramcnlo alligavit. Proh do-
lor! curo de die in diem exspecUrerous, u l lactus
dolore cordis intrinsecus humiliattis resipiscerci,
roagis ac roagis furore perfldiae accensus, nihili peu-
dens Dei litnorcm et patcrnam reverenliam, non
dubitavit nos de civilate in civilatem persequi, et
oronia nostra pro posse invadere.
Sic venirous Coloniam. Proinde cum ipse in proxi-
ma Nativilatc Domini disposuissel colloquium apod
Mogitntiam, coogregatis flddibos nostris caepimus
«35 S. UUGO ABBAS CLUMACENSIS.
illnc ascenderc. Qoo audiio, occurril uobis o!i?iam A quod liberalionis noslne nulhim essei cons.liura
in locura qui dicilur CoitfluenlU ; ibi cum nihil vi uisi exiemplo daretur ct cmx ct lattcen, caneraqtte
conlra nos possei agere cdpit Uborare astutia.dolo regalia iusigoia. Curo ergo indubitanter intellexion j
ei omni ane. Mistt natnqoe nohis nnntios suoa u i nos nuilalenus aliler quam boc modo Ubcrari possc,
sccum ioqoeremur; nos autem, accepto cousilio mandavimus illis qui eraut in castello ubi rcgalU
nosirorum fideUum* annuimus. Posiquam vero illuc babebantur, ut saltem hoc modo vitam nobis redi-
conveuimiis, siaiim procidens ad pedes ejus coepi - mer&tf. Qui periculum vilae nosine intcUigenlcs,
mus pro solo Deo ei anima aua aflectuosissiine praefalam crucein el lanceam cum altU iusignibus,
rogare, u i veHel jam cessare ab inhumana patris licet inviti, tradiderunt.
persecoiione. llle aulem econtra sub specie ei vela- His iia(postbabito Deo, et omni jure et justiliae)
mine pacis et convcnlionis, provoluius ad pedes inhumane peraclis, eduxerunt nos de borribili car-
nostros lacrymando rogabat et obseccabat nos, ut cere in loctim, qni dicitur Ingilheim, juxta Mogun-
Adei et antmae suse nos comroitteote*, que... (143) no- tiam, qtto venit fllius noster citra mortalibus ini-
strum et caro nostra erai non dubitaremus cum eo
9 micis nosiris, et eomm mtiltiiudine, relictU forme
ad praefaturo coUoqtiiuro... MogonUam, illuc nos oronibus fldelibus nostrls Mogttniiae, ea spc quod
ipse duceret oroni certiiudine securilatis, et cum B nos illuc ad eos deberet ducere. Quibus omnibos
princtpibus, quante ftdelibus posset, de honore bac ape dcceptis, in pnefato loco iterum producU
nostro sollicite tractaret, e l inde nos, peracto ne- suroos ad crudeiissimas quaestiones, et iniquas
goUo vel infecto, ad locum quem veUemua secttris- exactienes, praesente uontio papae, ubi roolu iucoa-
sime reduceret. His omnibus auditis et iaUtlectU, venienUa, non taro xeio recUttidinU qnam sudio
coUaudantibua ncstrts, commisimus nos fidei ct uostrae «lamnaUonis, sont nobis ab iuimicis oosiris
atiimae ejus, dicenies : Committimtts nos animae o'.uecU, quaecuoque sciUcel salmi et honori noslro
tiuc sub ea flde qua Deusvoluil flUum diligercpa- poioerout ease contraria. At vero nos cum postoU-
trctn. Ule vero data dexlra aub eadem flde saiulis remus o l licerel nobis respoitdere et de omniboa
et bonoris nostri nos securos rcddidit. Hac igitur ohjecUs, digoa raUooe satisfacere, illi pro imperio
flducia nihil dttbiUtites, reroisimus nostros u l ad renuentnt, quod eUam barbari aiicui scrvo uoo fa-
praefatum eoUoquinm redirent; mandando etiam cerent. Cura ergo videremus nobis violentiam ct
eivteris fldelibus nostris ut ihidem nostris occurre- praejudicium fieri, tunc provoluti ad pedes eorum
rent, et sic cum UIo profecU semus. coepimos snpplicitcr implorare, cmn pro Deo, tum
Cum autem essemus Ui media via, nuntiatum est pro suo bonore, ut bnjusmodi quaesttoncs ct oltje»
nobis privatini qnod traderemtir. fioc curo ipse C ctiones ditTerreni usque ad aposlolicam scdem, con-
seiret nobis reiauitu esse, coepit jurare et detesiari cessa inUrim nobis d i g n i u u proprbe libertaiU,
nuliomodo esse verum, recipieus nos iterum sub usque ad locom praefaue aedU, obi praeseoU Homa-
praefata fide. Deinde in sequenU die circa uoclcm no clero et popoJo, remoto odio el invidia, et caeie-
pervenirous iu locum qui dicilur Binga. Mane autcro ris quae justitiae sunt conlraria, liceret de ebjecUs
faclo circtttnvenit nos armorum strepttu, et omni vel digne purgare, vel bumililer saiisfaccre. At com
genere Urroris, dicens se nos nolle ducere Mognn- id quoque nobis inhumane dcnegaretur, el nos
tiam, sed ad castrum quoddam. Cuttt igitur provo- deinde mise (144) rcremus, si qua spes viira atit
Iveremur ad pedes tam suos quam alioruro, u l , se- salutis, vei quae Undem esset copia liheraiionU.
cundum fidem datam, nos duceret Moguotiam, vet Tum nobis responsum est quod a gravi capUviUU
uos dimitleret liberos abire, rediiuros in teriuiuo | Ja posserous, si ea exseqtii ve lemus quae nobb,
r

quem disponerel omni cerUtudine securiUlU, re- I cel conlra jus et bonorem nostrum, proponeben-
sponsum est nobis quod nibil aliud licerel nobis tur, id est, ut secnndum eorum volunuiem redde-
facere quam ad praefalutn castcllum ire. Qitid plu- rcmus intpe i i coronara. Qnid plura? Poslquam y
ra?Conlra omnem voIunUtem nostram captivos nos p nobis omnia pro voluntau et imperio extorseruut,
duxerunt, ibique, retrusi arcUssima custodiu, tra- abeunles Mogitutiam, An eodem ioco nos aine bo-i
diti surous ntorulibus nostrU iniroicis, exclusis uore reiiquerunt, eum ecce mandaturo esi nobb
omnibus nostris praeier tres laicos, ncc eiiaro quod, nisi xlernam caplivitalem subire veUcmos,
reiictus est nobis sacerdos, curo de viia noslra de- quantoiiiis discci!eremus. Quaproptcr locum ipsttm
sperarcmus, a qno posscmus corptis et sanguinem de.eotantcs, naviin conscendimus, Coloniain festi-
Doroini proviaticoacclpcre, c l cui posserous pecca- naulcr veninttis, et sic graluila niiscricordia divin:c
tonim nostrorum confessionero facere. Ubi eliam majeslalis a crudelihus itiimicoruui roanibus V'*K
afllicii snmus fame ct sili, et omni genere conlti- libiTali sumus.
meliae el terroris, usquc ad ipsttra ariiculum mortis, Sed jain tempus csl Um longae miseriaruro no-
i u ut certissimum nobis esset nos ulierius non strarum tragoediae flnem impouere; qttatu idcirvo
posse vivcre, quanium in ipso eral, nisi voIUntai luae, Patcr amantissime, piet:ui deflere curavitniii,
ejus satisfacererotis. luterea roandatum cst nohis quia in Deo et in te rnagna et siuguIarU spes cU

-(145) llic corrosic merabranx. (144) IIIc etiam corrosa mcmbnna.

 EP1ST0L& DiVERSORCM.
«7 933
hobis consilii et anxilii, salulis et liberatjonis nostrae. A XI.
Unde qnod bactenus facere distolimus, nunc toto ALPHOltSt R E G I S BTSPAinAftUM.
afiecto et desidcrio animi totom consiliom nostrum Gratiit ie Roberto ad $e mUto acti$ ut ejut animce t

toas tidei committimus, et quidquid de nostra cum curam gtrat abba$ el centum annuum jam ip$i a
t f

apostolico reconciUatione, quidquid de pace et u u i - Patre conce$$um recipere velit rex

t expoetulat.
tate sanctae Romanae Ecdesiae, salvo bonore noslro, [Spicil. t. VI, p. 445.]
faciendum esse decreveris, totum nos factoros sinc HtjGom venerabili et excellentissimo abbati CIu-
dubio Deo ubique promittimus. Feslina ergo, Pater niacensium, virlutum floribus claro, fomite divino
charissime, nobia consulere, nec te poeniteat, quae- suflulto, atqiic cunctae dulcedinis mellifluo scniori,
sumus, clsi non pro filii liberatione, qoix peccavi- qucm suae digniutis dariflcat gradtis,nec non cuttcUe
mus io ccelum et coram tc, saltem pro fnercenarii nobilissimae congrcgationi aposlolorum Pctri ct Pau-
tui salute laborare. Praslerea conquerimua pieUti l i , ALDEPMONSDS gratia Dei Hispaniarum rex, cnm
toae quod fllius noster litteris suis mandat ubique omni devoticce roenlis et corporis, suuro stillaro
regalia omnia aponte nos reddidisse, qood noVerit fascem, veraeque cbaritatis custodiam, vitaequc aeter-
sanctius tua omnino verum non esse. nae gaudia, alque perpetuam prosVeriutem et salu-
B Um, nec non quidquid sublimius, ex intimo corde,
X. amplexibiii dilectione, in Doroino Jeso Cbristo.
EJOSDEM. QoanU le, gloriosissiroe Pater, devotione diligam,
Rogat Uugonem ut arbiter ette velit iilum intermelius, ut deputo, ipse cognoscis, quam aliquis do-
ef
papam. ctor in cbaru scribere possit, Robertum, quem su-
[Spicit. L I I , p. 395.] per omnes monacbos teneo excelleuliorem et cba-
Hxinuccs, Dei gratia Romanoruro imperator Au- riorem, vestrumque ex intimo corde fldelissimum
gostos, HoGOin, venerabili Cluniacensi abbali, quid- confratrem, scieniem qualitcr tuus amor factus est
qoid licet peccator, Umen spiriulis fllius, devotius mibi velut ignis lota die et nocte ard<ms in corde
et bumiiius suo desiderantissinio et dilecto Patri. meo, unde si oronia mibi dedisscs quae in mundo
Etei per faroiliares monacbos et traires vestros babere potes, puto uibil esse ad comparationcm
tribulitionis, et a saeculo inaoditae borribilis tradi- iilius boni, quod causa mei particulam tui grcgis,
ttonis nostraeomnem ordinem vobis propriis Jiileris, quem spirituali fovisli manu, iu nosiris partibus
sicut contigit, significare et roandare disposuirous, misisti. Quapropler gralia Domini le illuminanU,
tamen noluimus prselermiltere qoin per hos nuntios £ ego servus servorum Dei, omnino tuac subjcctus pie-
vestrae paUrniUtis sanctiutem, ut publicanus pec- Uli,magis ac magis tuamdeprccorpaternitatem, ut in
catorum suorum refngium, et naufragans salutis bono quod coepisti perscveres, qualenus aliquos l u a
portum, desiderantlssima devotione deposceremus. sanctissimae religionis domesiicos tniitcre digneris,
Rogamtis igitur, venerande Pater, vestrae sanctitatis et ut illum noslrum c l vcstrum iocum, qticnt luo
meroorabilem probilatem, qUatenus, audiu et intel- sanclissimo fonu incoepisli rigare, rcplcant tua
lecu nestrae roonstruosae tradilionisdeiesubili mise- dulcedioe, dom in hoc fragili moveor.
ria, i u ebariias Dei quae in vobis esl accendatur pro Ad boc scilo, sanctissimePater, censum (143) quero
aolo Deo ad defensionem exsecrabilis injuriae nostrae, pater tncus illo sanciissimo loco Chiniaccusi soliius
quod manifeste appareat sanclitatem vestrae pater- erat dare, ego, annuenle Deo, in diehus vila rucaj
nilatis solo divino respeclu solliciuri pro inauditis duplicaho, ct sericm tcstamenli composui coram
tribulationihus nostris. Nos eniro coram Romano testibus, ut quisque,qui hoc rcgimen posl exccssum
nuntio, de causa quse est inter noset papam, con- vitae meae accepturus erit quod leneo, quoroodo hoc
silio reiigiosorum virorum voluimtts pieniter agere, censum, quod sanctis apostohs Petro el Pauh, vo-
verum, quia disposnerant nos omnino de hac vita his et sauctissimae vestne congregationi tribu^, qna-
perdere, nullo modo voluertint nos reciperc. Iterum ^ Unus ipse siroiiiter qui hoc rcgnum babuerit dehito
tamen qualitercunque iractati simus, ponimus uos persolval illo sanciissimo loco; sin autem nolucrii,
in consilio vestro P itris nostri, aliorumque rcligio- quomodo potcstate Dei et precibus bealorum apo-
sorum virorum, quos ad hoc habere vultis, iia ut stolorum Petri c l Pauli ipso rcgno careal. Idcirco,
saivo bonore nostro loium papae faciam quod dis- cgregie Pater, vestram deprecor fraternilatcm, ut
posuerilis. De csteco orationibtts veslris nie cora- hoc censuro, quod vobis addiili, propter triticum
roilto, vencrande Pater, el per vos sanclae congre- venundetur, ct inde acquiralur, ul iila sanctissima
gationi veslrae praestuiari rogarous, el corum ora- congrcgatio vitam suam suslenUre valeai. Et q u i -
tioni devotissime commendarL cunqne hoc censum (qnod domnus Roberlus nostcr
amicus, vester auiem animo et corpore familiaris,
inthi die ac nocte adderc suasil) in alio loco mise-
rit, nisi, sicut supradicluin esl, ct ut ipse proprio
ore vohis dixcrit, cuiu Juda tradilore in infcrno

(145) De boc censu agitur in V i u S. llug , supra.

PlTBOt. C L I X . 30
 93» S ULGO.MS ABBA CLUNIACENSIS.
sustineat poenas, ct a fronte suis careal lucernis. I
Quapropter, egrcgie Patcr, supplici devotione
loam deposco clementiam, huic deprecationi mess
benigno sinu favens, quam a te pelere ad p n e s e n a
t u p i o , v e l l e m admodum, si gratia tui esaet, dom-
num Rohertum omniuo i n nostris partibus adesse,
qnem aummum atque charissimum p r o omnibus re-
bus babeo, q u a de causa veilem eum roecum esse in
v i t a et i n morte, quoniam illiussuffuicior (146), ejtis-
qne dulcissiinis verbis foveor. Nam scitis pro certo
vestro usui esse omne consiliuui quod agitur erga
me, ideoque u t curam mei babeatis rogo, ut nulliua
causa impedimenti dimiltatis quin i n n o s t r i s parti-
bus omninb eum sinalis b a b i U r e .
De Romano aulem oflkio quod tua jussionc acce-
pimus, sciatis nostram terram admodum desnhum
esse :unde vestram deprecor patcmitatem, quatenus
faciatis ut domnus papa nobis auum m i t u t cardina-
lem, videlicet domnum Giraldum, ut ea quas sunl
cmendanda emendet, et ea quae sunt coriigeuda
corrigat. Valc.
XII.
CLEME5TL* C O M I T I S S A F L A N D S I J E .
Intitat ilium ad reformandum mouatterium S. Ber-
fiet, quod Ciuniacenti omnino tubjicitndum pro*
mUlit.
( M A R T E . N E , Thetnur. Aatcd.. 1.1, p.
In noiuiue Patris, e l F i l i i , et Spirilus sancti.
Domno H U G O I U sanclae Cluniacensis Ecclesiae ab-
bati, C L E M E N T I A Flandrensium comitlssa, beatam
ctim dextrae partis ovibus portionein.
^Juoniam de pietatis restrae visceribus, Patcr re-
verendc, plurinium pnesumo, idcirco pro religione
in partibus nosiris per vos constrttenda, nonc scri-
plis, nunc internuntiis, flducialiier ad misericordiain
vestrain rccurro. Nuilum enim opus gralius Crea-
lori nostro fore existitno quam ttt bic operam de-
mus, quaienus locus, qtti huc usque plane erat ec-
clesia maliguaniiiim, e x stiperni respeclus immula-
tionc flat gloriosa hahiutio Deo servientium et
rcgulariler ac pie insiinul viventium. Et quoniam
sancta priidentia veslra tnihi scri^sit, ut, juxta cu-
jusdam superius dicluin, plus rcrttin exitus quam
initium attendcrein, vosque discordias procerum,
ac ipsius l o c i fratnim vereri, ad id primum audaci-
ter respondco quod in hoc ineo proposito, omnino
finna, iino constaniUsima, Deo teste, perseverabo,
xcc pro dissensione procerum quae nulia erit, cutn
maxime cordi sit oinnibus, nec pro coiilroversiis
seu contradictionibus Iralrutn, quas omtiiinodis ad
nihilum redigcmus, a U m sancto opere, lamquc pia
inlenlione, quoad vixero, unquam declinaho. Ego
igitur Clementia, gratia Dei Flandrensis comitissa,
eadem poteslate ac stabilitale qua dominus meus,
dum adhuc in lerra sua essel, quaccunque juris mei
s u u t ordinans atque disponens, consilio episcoporum
mcorum, Joanuis videlicet Morinensis, ct Lamberii
\I46) Decst vcrbum aliquod.
949
Alrehatensis, simulqoe inslinctn qnorumdam prfn
cipnm, qoos ad boc mecnm disponendnm alacriori
qnidem consilio convocavi, j u x u pelitionem ipsiua
abbatis atqoe v o l o n U U m mUii cmlitus bispiraum,
monasterium Beati Bertini, omniaque ad ipsum
pertinentia, U m exterius quam inierius, et quidquid
ad itos ac antecessores noslros ex eodem badenas
attineba: Deo et sancto Petro, vobis qooque, sc
successotibus vestris per concessionem dimcesani
episcopi libenter concedimos , et per praesenus
pagiuae traditionem jure perpetuo donamus, atqoe
pro redemptione aninue meae, ac successorum meo-
n i m , pro salole quoque domini mei Roherti comitis,
de cujtis voluttute atque assensu sttper hoc negotto,
si f o r U divina pieuseum reduxeril, cerUssime suum
* iocuiu illuro secundum tenorem litlerarum domni
papae perfecte vobis subjicicmus, ita etiam ut abbas
a vobis ibidem ordinattts, s i , secundum Regolaro
saocU Benedicli, et sacras insiitotiones vestrae CIu-
niacensis Ecciesbe, non vixeril, liberam facultalem
removendi, alierumque substituendi baheatis, prav
sertim cum non aliunde, nisi de Cloniace, quem-
quam deinceps ibidem liceat praeesse. Haec autem
omnia concessa et llrmiter collaudala sunt sab
lestimonto episcoporuin snpramemoraloruro, Joan-
nis Tarvauensis, et Laroberti Atrebalcnsis, a c optt-
309.) matum roeoruro, scilicet Boberti de Bcthunia, ipsics
abbatiae advocati, atque Balduini ejusdetit villaa
casicllani, nec non Baldrici magnae prohitatis viru
Ad vestram ergo prudeuliam alque sanclitalem spe-
1
c u i l o c t t m illutn pro atnore Dei ex v e s t r i s religiosis
personis ac honesiis viris quibus abttndatis s i c ordi-
nare, qualenus roaiilia inibi diulius jant inolita pe-
nitus exstirpctur,alque in vila monimque bonestaie
i b i d e m coitversaniiuin norocn Domini per oinuia ab
oronibus gloriflcetur. Amen.
XIII.
ROTGERU COMITIS FUXERSIS.
Concedit Bugoni tocum Sancti Saturnini Fredtta*
untit monatticit intlitutit informandum.
( M A R T E X E , ibid.t col. 311.)
Domno HCGONIahbati Chmiacensi, R o T G E a r o a
c o m c s d e Foys, et uxor ejus A M H . A , et omnbie
scrvi pro posse sui a SalvaUre suo, saluum et
( opcro.
Notum est nobis, Pater et magister animarumqoa
pasior, t c s t c humaiiogenere passimquotidieobeunle,
n o n n o s sempcr corporaliter v i v e r e possc. Ideo cea>
silio inito inler nos ad remediuin et noslrarum aav
l u t e m aniroarum, rcmissionemqtie quae egimus pae-
caloruro, e x hxrediutc, quam in praesentiarum
possidere viderour, transiioria, d a r e v o h i s pariem
jaro disposuirous, ut perpeluam m c r c a m u r cunt Do-
roino n c e d e n i , q u a posi corporuin finem nostrorum
rr
In coelcsii fclicitcr vivamns rcquie. Quod qtioque
vestri ordinis meritis ct prcctbus credimus acqoircra
sopcrabundanlcr quam petirous Christi miscricor-
9|| EPISTOLJE DIVERSORLM. $?*

dbe affluentia desuper uobispielapsura, cui in nobis A Inter spem mclumque posili, dum hanc labHeiit
vos dducialiter cum praedicu donatione coromitie- v i u m aginius, auxilio Dei, consultuque sttorum flde-
mos. Verbi gratia Domino Deo Creatori ac Redem- lium de salule animae aliquid pto posse disponero
ptorl noatro Jeau Christo, genilricique ipsius sanciae volumus,qiiaienus in futuro rcntissioneni delictorum
Virgini Mariae et apostolis sanctis Ciuniacensis cce- et vitain perpetuaro percipcre merearaur. Est nobis
nobii Peiro et Paulo, nee non tibi, Hugo, sancte in praedio proprio in vilia, quae vulgo diciiur Ma-
vivenli, famosissimo per orbem Cluniacensi abbatf, gnus- Vicus, capella quaedam in bonore Chrisii mar-
ego R . et conjux mea pro aequisitione vitae aeternae tyris Cbristophori couslrucu, quam procuralqui-
concedimus, cum omnibus ad se pertinentibus, cum dam roonachus, Walterius dictus, asserens se vestraa
aasenan et ultroneo consensu comitis Tolosani, lo- subjeclionis essc per omnia. Inibi, Dco cooperaiite»
eum Sancli Antonini, qui vulgo vocalur Fredeleiz, pcr merita pr&dicti marlyris plurima liunt niiracula.
quatenns ibi monasticl habitqs, te statuente. regu- Jam ibi contradidimiis lanlum aralurae terrae, quau-
laris iuseratur ordo, ad provectuin profectumque tunt polest oclo bobus ad arandum suflicere. Dcdi
nostrarum omniutnque fidelium aniinartnn. huic ecclesiae uiiattt saliuaro sedetn, et unam patcU
XIV. lain; uxorque tnea unam patellam perpctuo jure, et
WIGOIIIS COUITIS. JJ dabimus adhuc, nostrique succcssores. Non paruut
tienorem de Visilia ipsi eoncessum fuisse scribit, ro- vobis videatur, damus eccleshe Cluniacensi aunua-
gatque pro adeersariis indujgentiam. lim, festo sancti Andreae, carraiam saiis, c i , si Dcus
(MABTEN., ibid.) rem multiplicaverit, etiieudahiiuus et uos vobis i t i
Seniori suo dilectissimo dotnino HUGONI, Clunia- donis. Orantus sanctilatem veslram ut praefalum
censi videlicel abbati sanctissimo, domiuorumque locum veliiis in cura vcstra et subjectione pro Dei
meorum fratrum Cluniacensium sanctissimo conven? amore suscipere, u l per vos nomen Doiuini laudelur
tui, ego Wico, ut dicitur, comes, fidelia famulamina. ubique. Jatn cnim in praefato ioco mouachiUa babi-
Sanctilatem vestram scire volo quia honor de Ucula boneste sunt incoepta, quae perficieutur, Dco
Visilia, qui vobis a praedecessoribus meis jamdudiitn annucnte, inslauti ctira. Miiiitttus litlcras nosira
fnerat datus, nunc. a nie, cum consilio procerum pariebeatiindini vestrae.utnoiificelisnobis quidsupcr
meorutn prudentiorumque catioiiicorum Graiiano- boc veliiis facere. Nolumus enim usque pactioucm
p o l i u n o r u m , assensu scilicet Roslagni, Wigonis, ex bac re facere, donec rcscieritnus si nos velitis in
qui mttllum pro vobis in hoc negotio lahoraverhnt, bacpetitionecxaudire. Hoc sciat pieUs veslra, qtto-
ntuluque ab adversariis vestris adversa perpessi niam, si vohis placueril suscipere, nullutn jus, seu
sutit, ttec non et aliorum, videiicet Adonis, Acardi C advocationera, ncc ego, nec posterius nostra, volu-
ci Adaiberti, qui boc donuin coiistanter iaudavertint, mus relinere.AIioquin, si nolucritis, consilium quae-
in praeseuiia qnoque fratruin vestrorutn de domina rcmus in aliis locis. sed libentius apud vos convcr-
vobis pcrfectius esl deditus, monacbis quippe vestris sio esset uobis. ValeU semper.
ibi positis, adversarit veslri, qui fraudulenler prae-
fatom honorem sibi rapueranl, inde expulsi sunl. XVI.
Quamobrem pietatem vestram votis omnibus exoro, AMELII ABBATIS AUBILIACENSIS.
ot patris mei adversum vos ofiensam absolvere cu- Committit ei celiam Cariacum reformandum.
retis,ejusque memoriam,sicut sibi esse necessarium (MABTEME, ibid. col. 3 1 3 . )
9

scilis, et vos habere dignemini, e l monasteriis ve- Sumroae feliciiatis, ac Utius prudentiae fulgore
stris, quemadmodum de vestris monachh) baben- clarissimo, quin etiani veoerabilis disciplinae siudiis
dam percipiatis. Pro me autem vos Dominuut de- crudilissimo, domuo videlicet HOGONI jure juris ab-
precari admodum exposco, qttaUnus de suhlimiutis baii Ciuniacensium, utinam suorum miniinus mona-
honore mihi commisso sihi placere merear. Illi vero chorum AMELIUS, licet iudignus, abbas Aureliacen-
duo miiites fraires Arnaldus et Wigo, sub quorum sium, muuus aeterniutis optimoro ac divinum pras-
potestate praediclus honor habctur, qui vobis olim D sidiomi
de eo resislere videhantur, nuuc autem plenius i i u - Cum videamus, Pater cbarissime, totius orhis,
pendunt, et se impensuros tnonachis de veslris suae redintegrationis gratia, coeuobia consurgere, de
ibidem commoraturis pollicentur, nihiloininus ut nostri quoudam sancliuie famosi conlritionc con-
ipsis culpam dimittere, et de patrisei matris eorum querimur quam roaxime. Caeterom cum ad pienurn,
roeminisse debeatis. Valcte. quod roajus est, noslrum ccenobium reparare ncqui-
XV. rous, saltem quamdam ex nostris cellulam, quae
WIOBICI DANOBBIENSIS/ Cariacus dicitur, tuae ditioni cororoittimus, eo tenore
Ofert itli cellam S. Christophori de Magno-Vizo. scilicet ut jaro praediclae cellulse fratres ex tuis regu-
(MABTENE, ibid.. col. 3 1 2 . ) lares adbiheas, qui ibi hacienus fralribus enorroiur
VenerabiU abbati, ac totius religiouia decore viventibus stodia disciplinae regularis exhibeant, ac
adornato Patri HUOONI Quniacensi, senior WIDBICUS ordinem bene vivendi atUnlius expediant, quaUmts
Danobriensis, et GEPA conjux ejus, atquo ipsorum tua gralia ibi fratrum degenlium animae posl bujus
duo fijii, BALDCJNCS et RAINBALBUS, devoium famula- vitae lerminum fulurae, a u i i m prospera roereaoiur
men aique aeternae feUciiaiis munus. accipcre. Quod siquidcm tu times, ut aut ego, aul
91* S. I I U G O M S A B D A T J ? C J M J M A C .

quilibci de prscscnUbus, ac de futuris nostri cocno- A vitute ct ditione inrir.nr.ein, cum oronibus ctnnine
biornin fralribtis de tua disciplina (quod quidem ad eam justc perlincntihus, id csl, lerris cullis cf
absit!) quandoque aliquid defraudare tentavcrinl, inctillis, pratis, silvjs, aquis aquammqne excurst
iuo lotum per quod ab illa prsesumplione resipi- bus circumquaque de jure ipsius potesiatis existeu-
scant, commitlirous examini. Quod si facerc renuc- tibus; servis quoque et ancillis, capitecensis, vc*
riut, sicut tu temel decrevisti... ac si sancirous aliler sc hahentibus, cxlerisqne redditibus cunctis,
rjerenniter, quo jam praedicl» illius cellae fralres, atque consuetudinibus justis et aclionibus, nulfo
aut priores aliqui, Romanum adeanl pontificem, ut prorsus ad nos respcctu consuetudineve retcnia,
qtiocl perte successoremqtte luum cbaritativc cmen- aut debita servituiis aliqua pensione sive exactione,
dare vohterinl, licel invili, suo judicio emeudare modo quohbet exbibenda, qoatenus universa, tani a
non desinant. Yale. Vale. nobis quam a ministerialibus et servieniibus noslria
XVII. in lola ilU possessione, cojuslibct oppressionis aoi
THEOBALDI* COMITIS CAMPAOTJE. inquietudinis occasio modis omoibus amputctur;
Offert Tkeobatdus comes fitium ut aquis salutaribus Deo aulem inibi miUlanles cum oroni pace c l tran-
B. Hugo abluat. quillitale Ubera Domini servitute fruanlur.Quibus
(Spicit. t . V I , 449.) / B insuper auxiliarero roanom nostram ubicunque e i
In nominc sanctae el individuae Trinitatis, et san- adversus quoscutique indigerint, vel ratio posioia-
etomm apostolorum Pctri et Pauli, HUCOHI venera- verit, tam praesantissime quam bumanUsime sem>
bili abbati, et Cluniaco mor.asterio atque Cosseiensi, pcr promittimus aflttturam.
domnoque GOZECUISO reverendissimo ejtis loci prae- N
XVIII.
posito, eortimquc successoribus, TBTBALDCS Dei
RATMUNDl CALLOECIA ET HE5IBICI PORTCCALLIA
fratia Frai.corum comcs, c l uxor cjus ADELAIDIS, COMITCM.
cum filiis sttU in pcrpcluum.
Mittunt esemmar feederis amieitiee inttt se initsr et
t

Quoties oronipotenli Deo bonoruro omnium Urgi- pactornm ae narticnda succemione soceri sot ALU
tori quaedam, licet paoca, laudis sitae usibus profu- pkenei Caueuat ac Legionis regis.
lura confcrimus, sua sibi reddimus, non nosfra lar- (Spicit. I. IU, p. i t t . )
cimur, quatenus hxc agentes simus non de noslris Domino atque reverenlissimo Cluniacensi abbati
muneribus clali, sed acceptis a Deo muncribtis nou HcGONi,omniquebeali Petricongregalioni, IUiMcifT>cs
Ingrati; nibii quidem magis ingratutn «at, et a Cbri- comes cjusqoe filios, et Hs.vaicus comes ejus faroi-
aliana pielate constat pcnitus alienum qtiatn ei non liaris, cum dilectione salutem in Christo.
aaltein iu miniuiis pnt partc aliqua roiiiislrare, a quo C Sciatis, charissime Pater, quod postquam veslru»
non solum praesentibus lcmporalium rerum corpore T i d i m u s legatum, pro Dei omnipotentis atque beaii
sumus eflecU sublimes, vcrum futurorum bonorom Pelri apostoli liutore T e s t r a e q u e dignilatis rcvcren-
per ipsius largissimam miscricordUm io aeternum tia, quod n o b i s mandaslis in raanu doroni DaboalU
optamus fieri haeredes. Gcret fecitnus.
Scientes ergo quia Oducia magna est apod Dcum Jn nomine Patris et Fitii et Spiritus eancti. Pignos
eleemosyna facientibus°eam, eo inspiranle et do- integne dileclionis, qoo conjoncli sunt in amore
nantc, aroicos nobis in praesenti facere cogitamus, Raimundus coroes, coinesque Henricos, et boc j u r a -
a quibus post banc vitam in aeterna labernacula menlo.
recipi mereamur. Quapropter ego Tetbaldus, et uxor Ego quidcm Henricos absqtte ulla divorlit faUitato
mea AdeUidis, sancitiatis ct religionis, quae penes libi c o n t i t i Raymundo membrorum t u o r u m sanita-
sanctom vestrum collegium nostris teroporibus di t e m , tu.xquo vitae inlegram dilectionem, tuique
vina gratia largiente poiior celebriorque habetur, carceris i n v i t a i n mihi occursionem juro. Juro etiam
flde et devotione permoli, iroo Dci inspiratione coin- q u o d , posl ohilum regis lldephonsi, tibi o m n i modo
inouiti, Odonem filiuut nostrum sacrae regeneralio ^ conlra omnem hotninem alqtte mulierero hanc totaro
nis mysteriis innovaudum a vestra paternitate de terram regis lldepbonsi dcfendere fldeliter ut do-
stinavimus, rali, superna dispensante clementia, sibi niino siugtilarl alque acquirerc pneparalus occur-
non inane fittuntro religiosiores quam diliores in ram. Juro ciiam si ihesaurunt Toleti pritts te ba-
Chrislo baboUse parcntes, ad cujus gratix et de- buero, duas partes tibi dabo, et terliam mibi r c l i -
fensionU noslrae propensiorem eflectum, efllcacio- nebo. Amen.
remqoe profectum, nostromm eliani redemptionera Et ego comcs Raymundus libi coroili Hcnrico tuo-
peccaiorum, in servitium et glorUro Doroini nosiri runt mcmbrorum sanilaicm, tuaequc v i l x integram
Jcsu Chrisli, sanctomnique apostolorum Pctri ct dilcctiouetn, tuique carceris invitam mihi occursio-
Pauli, sanctae paternilati veslrx, et monasterio nem juro. Juro etiam quod, post mortem regU Ilde-
Ciuniaco, voto ac traditionc solemni pcrpeiualitcr phonsi, me lihi daturum Tolctum terraroque lotam
cottccdirous et donamus quamdam in nostro allodio suhjacentein e i , totamque terram, quam obtines
vSNam, qux Cossiacus dicilur, cura ipso allodio, eo roodo a me conccssam, babeas tali pacto ut sU
per omnia quo«nos cam hactcr.us jure et potesiate inde mcus homo, et de roe earo babeas domino, et
tcnoiinus, abomni scilicet aliquorutn horainum ser- poslquam illas tibi dedcro, diraittu mihi omnes
945 5TAT "A. W«
Urras de Leon et de Castella; el %\ aliquis mihi vel Si cgo coroes Raymundus non possum tibi comiti
tibi obsistere voluerit, el injuriam uobis feceril, Henrico dare Tolclum ut promisi, dabo tihi Gallae-
guerram simul ie eum vel unusquisque per se inea- ciaro, tali pacto ut tu adjuves roihi acquirerc totam
nios, usquequo terram illam mihi vei tibi pacilkc Urrara de Leon et de Castella; et poslquam inde
diotitut, et postea tibi eam praebeam. Juro etiam si doroinus pacifice fttcro, dabo tibi Galhrciam, ut
ibesaurum Toleli prius le habuero, leniam partero posiquam cam tibi dedcro, dimittas mihi lerras de
Ubi dabo, et duas remaneBtes roihi servabo. Leon et de Caslella. Igitur, Dco jubenle, sic quo-
Fiduciam quam comet Raymumlut (ecil in manum que saucU Dei Ecclesia piis orationihus intervcniat,
dottdni Dalmatii Geret: Arocn.

STATUTA SANCTI HUGONIS

ABHATIS CLUNIACENSIS

Pro Alphonso rege Hispaniarum, tanquam intigni benefactore.

Oronibus fratribus ac filiis noslris in Cluniaccnsi B ul praebendam quoUdianam babeal in refeclorio ad

coenobio Domiiio in fide recta servienlibus, Utit majorem inensaro, quas» si nobiscum cpulatunis
pncsenlibus quatn ftiiuris, frater U U G O abbas, sederel, quae uni paupertim Cbristi semper tribua-
aelesUs regui pnciuia el asleruae fclicilatis gaudia. tur pro salute animae cjus, U r o in v i u quain i n
Convenit, dilectissimi, ut sicul nos Patruin no- moite.
strorum praecedeutiuin i u s l i t u u , eisi non ad ple- Huic quoquc mensurae bonae, confcrlae, siniul c l
miro, U n i e n , prout possunius, fidcliler observatnus, coagiutae supcrcfiluentiam addcrc cupientes, dedi-
i U etiam et vos e i quac pro communi otilitate ficri nius ci in ecclesia lieatonim eposloloruiti Pctri et
dccernimos, cl d e v o U stiscipiati», et salubritcr c o n - Pauli nova, quam ipsc de propris facititaiibus con-
rervetis, quatenus e t vobis meritum obcdiciitia?, c l struxisse vidctur, unum altare de praecipuis, quo
Hlis "pro quibus U l i a praecipiuntur, praemiuui sctu - sciiicet divina mysteria ibidem celebrata saluti cjus
p i U m a e salutis accrescal. valcanl suffragari. Cum vero bujus temporalis v i t a
Notum i U q u e s i t fralernilali vcstrse, praecepisse cursum debito fine compleverit, exccplis officiis,
n o s d e domno Alphonso Hispaniarunt rege, noslro missis, aiqnc elccinosynis, quae pro illo agcnda
fideii amico, q u i lanla ac talia hona nobis fecit, ei sunl, uno auno in supradicio altari rojssa speciali-
a d b u c indesinenler facit, u l ncminem regtim v c l C ter quotidie pro illo canatur. Anuiversaria vero dics
p incipum sive priscis seu modernis lemporibus, ei ipsius i u pcr omnia agatur , sicul pro domno Ilen-
coroparare possimus, quod scilicet in omnibtis bonis rico inipcraiore Auguslo; ad vcsperas scilicet, ad
quae Doraino Jargicnlc in noslro l o c o , v c l in aliis oflicium, et ad missain omnia signa langanlur,
noslrojuri subditis acla fucriul, specialcm habeat traclus in cappis canatur, eadcm tsiissa ad cjus
parlicipalionero U m in v i u qttam posl mortem. aiure dccantciur, duodccim paupercs rcficianlur,
Pneterea dedimus e i in vita s u a unum psalraum, septem dicbus justitia dclur, excepta quotidiaim
i d c s t , Exaudiat te Dominus, ad horam lcrliam sine pncbenda, qtiae in majori missa sCmper ponitur,
inlermissione cancndum, et ad majorem roissatn abundaiis refectio a custode ecclesiae fralribus pnc-
unam collecum, id e s i , Quxsumus, omnipotent paretur. In his autein omnibus qux de iilo vci pro
Deus, simili m o d o , quandiu vixcfil. Decrevimus illo agi decrevirous, in his, inquaro, omnibus ei
qitoque u l in d i e Coenae Domini triginta paupcres reginam cjus conjugem devolissiroam fieri volumus
pro eo mituhlur a d mandalunt. Et in d i e sancto participem. Insuper duodecim pauperes ei in Coeua
Paschae centum nihilominus pauperes a camerario Domini conccssimus, el in aniiiversariiim ejus, sicut
pro e o rcficiantur. Et sttper baec oronia s U l u i m u s , imperalricis Agnetis agi censuimus.

STATUTA EJUSDEM.
Recipit Lambcrtum abbatem 5 . Bertini veluti proprium Cluniaci monachum.

Hcto, divina gratia Cluuiaccusis coenobii ahbas, «juam ftiluris, post sanctac convcrsaliouis insignia,'
eunctt» fralrihus ac filiis nostris, t;un pncscutibus Lcaix \itx gaudia*
W S. HUGOiMS ABBATIS QLUNIAC. 944,
Novcrit charius vcstra, dilectlsslmi filii, quod A rcpetere abbatiam, ea acflicei Inlentkma 91 in nostra
dotnnua Lamhcrtus abbas S. Bertini veoiens anie obedientia, quandio vixerit, devote permaneat, et
pracsentiam horoililatia nostrae, inler aUa magnae ut monachus noster ac professos ab omni cengre-
guae devotionis munera, quod etiam comroissam aihi gatione ametur et cxcolatur. Com vero expleto h o j u a
abbatiam non dubilavii reliiiquere, nobisque ad vilae corricoio debitom cunctis mortalibus exsolve*»
ordinaudam ofierre, nosler quoqiie monachus ac r i * fanero, tricenarius in boc loco pro iUo celebre-
professus cxisie e. Cum ad ea qoae dcvoie posiula- tur, ejusque anniversaria dies annuaUm celebrtier
bat noslrae voluntatis assensuro nullo pacto cerneret agatur.
inclinari, rogatus a nobis propriam coropiilsus est

S A N C T I HTJGONIS
EXHORTATIO
Ad f8Dciimoniales apud Marciniacum Deo servientes.

(Bibliothcca Cluniac, p. 491.)

Diikissimis filiabus sororibnsque amantissimis
saecnli pompa exulis, el Marciniaci ad honoremret
laudein sanctae ct imiividuae Trinilatis sub palrocinio
B. Mariae semper Virginis, el sanclorum apostolorum
Petri et Pauli congregatis, frater Huco abbas Clti-
niaccnsis, salutem, graliam et b.nedictionetn et
nuuc et in perpctiium.
Non latcat, o filiae, praecordialem charitalem ve-
straro, quia ex quo illum locum divina praeeunte e l
cooperante clemenlia fundavimus, evidentissime
Dci oronipoteiilis propiiiationem piumque respe-
cium ihi adesse sensimus et experti stimtis, qui sua
gralia locum ipsuro et spirilualibus promovit incre-
roenlis, el leroporalibus bcneficiis aliquantisper am-
pliavit. Cum cnim priroilus Deo, sicul credimus,
ordinante, paucas inibi posuissemus sorores, cl illae
charilalis ac rcligionis fervore viiiorumque morti-
Bcatione pollere coepissent, bcnigmis auimaniro
Crealor et amator alias paulatim alque alies unde-
ctinque ihi aggregarc, unumque ovile speciosuro ct
quasi quoddam candidarum columbaruin agroen
jnslaurare dignatus est. Quaruro nonnullas jam
dc tentationibus hujiis saeculi glorioso fine eduxil,
el ad beatae remunerationis gaudia feliciter, ut
speramus, evexit. Nonniillas vero, vos scilicet, quae
ntinc superestis, adhuc niiscratus exspectat, donec
soae complaceal dignationi, u l ab hujits cxsiliiro!sv
rahili aerumna propitius vos eripiat, et ad illarum
feJix perducal consorlium. Ad vos igitur, ofiliae,hic
specialiter noster sermo dirigitur, per qtiem vestraro
paterno afleclu unanimitalem convenitnus, obse-
crantcs in Domino, c l propter Doroiuuro, tit illuc
suspirelis, illuc tolam animi intenlioncm Iransfe-
r a t i s qui Iquid in saactilo cerniiur, lanquam nihiltnn
ct iu:me, ct qttasi iiebtilam perlranseuuiero rcpu-
taie. Et quia neque dicro neque boram, qua ad ve-
stram vocatioaero Dominus veniat, nostis, nohie
esse securae, s e d die noctuque suspectac, e t d e aauV
marum veslrarum salute solliciie praeparate tbala-
roos corditim v e s t r o r u r o a d amplexos s p o n s i v e s t r i ,
illius scilicet magni regis, c u l fidem p r o m i s i s i i s ,
procurantes attentios n e quid i n vobis r e n e r i a t
quod suae displiceat m a j e s U l i . Cogiiate iuqoe q o i d
fecistis, r e c o g i t a t c qoid vovisUs; et, si aliqoam v e -
slruin propru remordet conscienlia in aliquo c x c e s -
sisse, cogitando videlicet, loquendo, operando, s e o
forussis i n d e b i U dattdo aul accipiendo, v e l a l i u d
professioni veslrae contrarium agendo, r e d e a t ad
cor, recurrat ad fontem, suoqoe priori T i c e nostra
rem buroiliter manifestct, et veraciler confileator,
sicque, qttantum bumana permitlit fragiUlas, c u m
Dci aJjutorio de caeterd ab hujusmodi caveat. Q u i d -
quid ergo boni, quidquid c h a r i u t i s , bumiliuiis,
patiemiae, obedienliae, sanctae coinputrclionis, e t
coufessionis verac, vel etiam corporalis exercitii, s c o
a n U Dci solius oculos, sive ad nos invicem egeritis,
lotum vobis e x parte Dei injungimus i n remissio-
nem peccatorum veslrorum. fit nunc quia v e s i r a
sancla poscil dcvoUo ut, quoniam e t aeuUs g r a v i -
Ule, et infirmilatis imbecillitale impedienle c o r p o -
ralero praesentiam nosiram jam vos v i s u r a s noo
speratis, tradarous vobis aliquod m e r o o r i a l e , i n qno
el vesiram consolaUonem, et noslrae memorhe b a -
beatis repraeseniationem, veslruro approbanies d e -
siderium, per praesenlem epislolam quod oplaUa
implemus, volenies ut penes vos reservclur,, v o -
, bisque in qninquc praectpuis festivhalibos i n capilulo
recilelur. Supplcx ergo ei corde proslratos Dorai-
num oratiipotentein, Patrera el Filium el Spiriium
S. iitvoco. u i meritis et prccibus beaue Marix sem-
per Virginis, c i SS. apostolorutn Pclri et PaluU, e t
S. Benidicli, omuiumque SS. vos benedicat, e l ab
omnibus pcccatis qttaecunque in anitna el corpore
coromisistis ahsolvat, in saucta confirmet proposito,

.j
Mft COMMONITOIUUM.
e i ad beatum finem deducat, ubi recipiaiis de manu A
ipsiua quod oculus non vidit, nec auris audivit,
nec i n cor bominia ascendit, quae pneparavil Deua
diligentibus se. Sed ct hoc eiusdein Dei pctimus
ckrmeiitiam ut quoties haec vohis recitabitur epi-
itola pienissimam benedictionis gratiam, et absolu-
S A N C T I HUGONIS
COMMONITORIUM
Ad successores suos pro sanetimonialibus Marciniacensibus.
(Ibid.)
Quandiu mUericordia Chrisii annuerit, ut ejtis
obscquium, religio et disciplina regularis in confea-
sione SS. sit apostolortiin, et in monaslerio Cln-
niaco, ad omnes qui ejusilem loci rectores et guber-
B i t o r e s e s s e meruerint, scripttim est lioc commoni-
torium domiii Hugonis abhatis, qitod ipse quidem
extrema sua oinniuo suspicaiits, ita fieri fratruin
colmudante suffragio decrevil et insliluit.
0 dotnini, o Patres, quos Domiuus ille coelestis,
et coelestis Pater elegtt et promovit ut gregem stittm
pascere debeatis, ntisericorditer quaeso, et diligenter
atidiic quod in Ulis litieris commendatur notitiae et
memoriae vestrae, t i l in memoria aeterna com juslis
mereamiui, .et io illo die ab auditione mala non
timere. Quamvis enim non mediocriter peccalor
fucrim, et indiguus ut vel solum parvilatis meae vo-
cabulum in atidieniia vestra recitetur, tamen de
opinione^pieiatis vestrae praesumpsi, nt auderem
mandare vobU et scriherc, qtiodet vobis Deo vo-
iente non eril inutile, si ipse dederil u l loqiiela bu-
miiitalis meae brevig ct modica dignal>onem vestram
merealur. Igitur qttanquam, ut praeniissnm esi, i n -
digncs fuerint, et non aliud qitam omnem cxlreiui-
tatem merucrim, lau-.cn Dcus aut voluit, aut pcr-
itiisit ut notnen et oOicinm praelati esscl super
bominent hujusmodi. Et ille qui in hunc mttitdum
venit magis pro peccatoribus quam pro justis, modo
quoque mirihcavit misericordiatn suam.ut in diebus
nostris peccalores sui, suique poenitentes de lanlis
et u m diversis regiooibus ad coenobium SS. apo-
stolorum confluerent, ipsaque Ecclcsia apostolico
nomini et bonori in Chrislo dicata crescendo pro-
cessissel, et fratrum iiitiltiiudine, et rcrum tempo-
raliunt compendiis. Sed si, utdictum esl, peccatores
non soluin apud nos, sed etiain in aliis locU inve-
riiunt qno ad salvandas animas suas confugere
poiucruiit, infirmior sexus, et si qua femina vila
fccculari abrenuotiau Deo servirc voluit, non sibi
opportuntim locum ad hoc facile inveniunl. Visuot
tst nohis Deo non dispiicerc, imo cjus voluntati
ohedire, si opporlunitatem sibi serviendi, quam,
9M
tioncm vobU largiri dignclur. Aincn. Omnea cllam
qui vos secundum Domiiiitm dilcxcrint, el adjuveriiit,
vcstramque austcnlavcrinl lcttcriludineiu, adjuvet
ip c, et sua gratia dignos cfficiat. Ameu. Jam nunc,
qtueso, 6 filhe, inemetitoic mei peccatoris, et bic, ei
ante Dominum. Amen.
utpraemissum est, viri peccaiorcs fu^ranl consecutl,
fcminae qttoqtie peccalrices ipso auctore per opcra
niediocritatis noslra* consequcrcnlur, illisque spo»
cialiler delcgavimus locuni illum Marciniacuin, quem
in houoro sanclae et uidividuae Trinilatis fundanres
aedificavimtts, non de noslris sumplibus, ncc de no-
slris faculutibtisquiChristi pauperes uihil proprium
habuimus, sed de hoc tanlum quod ipsius largitudo
dignata est iuipertiri. Et nunc quia in hoc mundo
ca est omninnt vicissitudo ut quidam bominum sittt
nascenlcs, quidaui vivenlcs, quidain in scpulcris,
secuiidum quod sacra Scriptttra loqnitur, dorttiietiles.
Ego vero quanluin videtur, nativiiatis et vilae lein-
pora jam peregi, el ad tiliimani sorteoi deveni, ad
illam, inquam, sortetn, qttam nullus morlalium
quanlumlihcl sit sanus, quaiiluinlibet sil polens,
evadere potest. Et de caclero si quae Chrisli paupe-
res ibulein dc qua agilur fuerunt congregatae, quid-
quid eis evenerit, quaecunqiie necessilas teniporalis
eis incubueril, uon exspcclant, ut sibi jam vcniat
solatium visitationis nostrae, vcl libcrlatis. Quantuni
in mc esse poluit, palcrua solliciludo, ct hencvo-
lenlia palerna cis non dcfuil. Nunc antem, juxl.i
illud prophelac Jercntiae : Pupilloe faclae suni absquo
palre, nisi vobis, domiiii met, qnos hic appetlo,
Deus inspiraverit pro ipsius antorc, vicarii esse d i -
gnemini patris et procuratoris amissi. Ergo qtii-
cnnque estis, qtti nomine el oflicio mihi succeditis,
vestrae misericordiae vicem nostram commendo, ve-
, strae misericordiae pro vice noslra sopplico, ut de
pnrfaio loco quod ego pro posse noslro facerem si
superessem, vos modo faciaiis, qui facere potcstis.
Placeat, qtiaeso, heatitudini vestrae, ul quod CbrislLt
voluil pcr pcccatorcm suuin aiiquo modo plantari,
per sticccssionent veslram debeat rigari, nt Deut
quoque incrcmentum tribual, et vobis valeat ad
recompensalioncin salutis aelernae. Primo sit e.t
causa principalis,qu3met ipsc Dominus in Evangclio
praecipue commcndat de regno Dci et jnstitia cjus,
ut qtine ullro jugum Christi susceperunl, earuto
qtioquc vila sit reltgiosa, sit ordinata, et mui^ttam
 S. IICGO.MS ABBATIS CLUNIAC. 95*
abtqoc ea disciplina, quse non solum feminit, ted A Eccletiae nostrae* el cnm volo ei conseusu omnium
eiiam virit multum e t l necessaria. E l locus ea sem- fratrum noslrorum, et in Christo comroilitoaom.
per permaneat conditionc qua not eum inchoavi» Jesu bone, Jesu clemenUssime, qui Mariam iilam
m u t , et tenuimus, ut in ipso nonquam ad habitum peccalricem pott tordet et inqoioamenta eorporit
aanctitatis puerilis aeus recipiator, nec alia quam ita bonorasU, ita glorificatti, ut in returrectione tua
in qua possit prohari spiritus si ex Deo sil, el si nou ipsa apostolornm apostola esse roereretor, et prima
uitra, iameu omuino, vel usqoe ad xx annom ja;n testis fieri resorrccUbois toae, lo Urgire, tu annoe,
pervenerit. Quod si qua est aetatis lascivioris, el hoe ot com eadem Maria in iUo die parlem et tocietatem
ad certum fuerit coniperlum, ne huic femioarom babeat, qoicunque i t t i t peccalricibut luisque apon-
collcgio debeat coadunari, ex parte Dei omuipoten- taneis pauperibus solaUum et adjutorium i n luo
Us, ex parte beatissimae, el ititemeratae Virginis et nomine pnerogabil. Et si quis eit contrarius aliquo
Dei genitricis Mariae, et ex parte SS. apostoiorum modoexsiiierii, et ne in tranquiUitate Ubi serviro
Pctri el Pauli, coolradicimus, interdiciiuus, el ana- possiui impedierii, si non resipiscent saUsfacUooo
theiiiatizamus. Et hoc decretum et praeceptum, ut digua correxerii, te ultorero, te vindicem experiatur
eo roajorem aestimationem et stabilitatem obtineat, in hoc saeculo, et iu futuro. -
confirmamus, corroboramus cum auctoritate toUus U

IMPRECATIO B. HUGONIS ABBATIS

Charissirois amanUssiroisque fratribus, et filiis valde timondas ego cognoscent, emendare ticut d l -
ii iabusque praesentibus et absenUbos, fralerHcco gnum essct ncgiexi; quidam aulem praecipiiiia
peccator ahhas, m Domino Jesu sempiternum gau- obruU, uounulli etiam aquis sive ignibus suflbcaU,
dium. aut quampluribus aliis periculis subito interceptt,
Dilecihsiini filii et amici mei, tam praetentes de hac tuisera cxierunt viia. Et quia tam islos quaoi
qnam fuluri, vestrae innotescere cbarilali dignum ctiaui caeteros adhuc supertUtes, aut jaro defunctos,
duximus, quoJ beuignus Deus, qui vocat quae nou nou ticut dcbuissem correxi, eosque in piurimis
sunt tauquam ca quas sunl, me quemdam peccato- remissius habui, adroonendum timeo ne ipsU ad
rcm, reum, multisque iubricitatibus obiigatum in aeternom praemium fiat impedimentom, mibique
juventute mea, quam prave expendebam, sola sua fortassis ad aelernaro gloriam reputetur adversum..
misericordia dignalus fuil sscculari vcste exuere, In quibus omnibus Deus nobU propitius ac miseri-
sanctaeque religionis hahitu induere, alque inlra cors adesse dignetur, vosque pro animae meae reme-
bnjus loci gregem aggregare, ubi tunc palres ac dio deprecaluros plus exaudiat, et tam vobis qoam
fratres noslri roeipsum, licet indignum, licet irreli- omnibus Chrisiianis mei memoriam ag^nlibos, iu
g ose aTtque lascive viventem, iicet eliam satis recia- <| magni judicii dio indeficientis merccdis r&ompen-
roanlem, huic oviii, Deo ita disponenle, opiliouem sef praeroium. l n bac equidem tam gravi obedientia,
elegerunt, bancque tandero gravissimaro sarcinara jam sexaginta annorura cursum et aiiquid aropUus,
collo meo imposuerunl. YeruinUmen, sicul in prae- vestrU*, ut credo, suflultus oralionibus, ulcunque
seutiarum videtur, oronipotens Deua non nostris explevi. Quod si fortealiquoties corporis infirmiuie,
ineritis, ted sua iroroensa clemenlia, islum saUs sive aiio quoUbet iaboravi iucommodo, veslrae mihi
circumquaque ampliavil locum, et tam fratribus non defuerunt oraUones, vesiraeque ad Deuni peU-
quam possessionibus ditavit. Nec solum in bac no- tiones. Yestraro denique erga roe bonaro, et devo-
stra rcgione veruin eliam in Italia, in Lotharingia, tam chariuicm, veraroqoe obedieniiaro, meut enar-
in AugUa, Normannia, Francia, Aquitania, Gua- rare scrnto non sufficii. Quapropier, prout Deus
sconia, Provincia aique Hispania ipsuro dilalavit. adroinibira\eri(, vos diligere studui, vos modeste
Unde, filii charissimi, quanlo major iocorum fra- tracuvi, vos sicut charos amplexns sum fllios. l u
truroque habelur oomerus, tanlo roibi peccalori qua videlicet indulgenlia si quid peccavi, ignoscat
pro corum excessibus gravissimus Iremor incuiiiur, mihi Deus. Et nunc, fiiii, quandiu in hac cadoca
nisi magna Dei pieias, aniroae meac, veslris inler- v i u partim pro vobis omnibus, pro nosirit propriU
venienlibus eleeniosynis et prccibus, roisereri d i - nccessiuUbus agonixavi, jamque in diebut meis
gnetur. Cujus naroque scrmo, quanlum reus tcnear, processi, exitus mei ignorans arliculutn, quamdam
cxplicare sufficit, qui cura tot tantisque propriis mibi elegi obedientiunculam, nomine Berziacuro, ut
couslrictus existam deiictis, de Janiorum mihi cora- curo finis cursus niei evenerit, ex ipsa io perpeiuunt,
missorum negligentiis in conspectu Ooinini raUonein juxla tcmpotis opportunitalero , cuucta quae i n
redditurus sum? Alii enira eorura praevenii raorte, cibo vel potu fucrinl uecessaria, in die aniiiversarii
absque confessione, et corporis sanguiuisque Do- mei fratribus in conventu, seu in domo iulirmorutii
l%ii^t berceplionc, aiii vero, quorum ncgligentias lniranubus, tnei peccatoiismemoriam rccolentibus,
»53 NABBATIO AD FRATRES. »64
abunde administrenlur. Qaamscilicetobedientiam, A cet enim usque ad nostra lempora feroinatum coo-
aatis panperem peoeqoe destrucUm, cnidam filio gregatio mioiroe baberctor in bujus loci consortio,
nostro domno Segoino reformandam comroisimus. i s u s laroen prios quidem non multas, poslea vero
H i c vero eam aliquantulum com qnodam fratre adeo molliplicatas, noslris diebos ad sacrae religio-
Fulcherio, qoem sibi ad boc concesseramus, aedifi- nis babitom suscepimus, locumque acdificavimus;
cavit, ibique vineas et terrulas, proot potuit, acqui- quarum quicunque misertus Aieril, misereatur ei
rere tludoil.Qua jamtandem restituia,ei tam exterius Deus, bic et in futuro. Ipsum etiam domnum scilicet
quam interius restructa, deinceps ad cameram re- abbateni percumdem Deum, et Dominuro nostrum
spondebit. Nos ergo volurous ac praecipimus ut suppiex deprecor, geroens comrooneo, ut vos, qui
quiconqoe banc tenueril obedientiam, in die anui- mihi sopervixeritis, benigne, paterne, charilative
versarii , sicut jam diximus , perpetoe plenam tractare, et diligere dignetur, vos autcm omoes i n
conventui exsolvat refeciionem. Guidam etiaro fratri Chrislo filii mei filiaeque lam praesenles quam ab*
noslro, domno videiicet Petro Glocensi, qui pro ho- aentes, quicunque nostria temporibos ad huoc sa-
jus loci utililate plurimom laboravit, boc in eadem crom ordinem veiiienles, pro vestrarom salote
obedientia concessimus, ot iu die anniversarii soi animaruro, mibi qtialicunque peccatori vos ipsos
plenaria in omnibos administralio ex ipsa fratribos tradidistis, nosiroqoe arbitrio corpora et aniroas
B

praeparetur, onde a posteris nostris fratribus pre- vestras supposuistis, absolvat vos et nos oronipotens
cario deposciroos, ne ibidem saepios hospitaroio, Deus ab omnibns peccalfs, praeieritis, praesenUbus,
aliave consoeta servilia exlnde reqoirendo, locellus et futuris. Absoivat vos, inqtiam, omnipotens Patcr,
illc devaslelur. Quod erlm parum esi, u i vuigo dici- omnipolens Fiiius, omnipolensSpiritus sanctus, t r i -
t u r , de parvo dolel. Quod si fratri res suae super nus et unus Deus. Quem ego confiteor, et confessus
boc abundaverint, charitalis oflicia impendere non suro, irinum personaliier, unum naluraliler, alque
recuset. Aliod euam jam olim ordioaveramus, ut potentialiter. Cui omnipolenli Deo, ego reus el pec-
sciUcet de obedieoiia S. Hippolyti refectio fratrom caior, confileor ine nirois el nimis peccasse in cogi-
conventoi in calbedra S. Petri, qoi foil dies coose- tatione, locutione, et opere. Mea culpa. Ipsius mise-
crationis nostrde, qnandiu viverem, annuatini prae- ricordia? vos commendo, eumque genu tenus iuvoco
beretur, sed posl decessuui anniversario nostro <te- ut vos benedicat, vosque dcxtera sua protegal, et
putaretur. Yerumlamen quia de hoc jain aliter merilis ac precibus bealissimae Dei geniiricis Mariae,
disppsuimus, volumus ut in eadem die calhedra sci- beatorum apostolorum dominoruro nostorum Petri
licet B. Petri, semper baec admiiiistratio fratribus ^ el Pauli, quibus ligandi atque solvendi jtts permisit,
offeratur. Domnum autem abbatem succcssorem omniumque sanctorum suorum intercessionibus vos
nostrum, Palrem ac domiuum roetiin, quero divina et nos ad vitam perducal aeternam. Ubi landem nos
misericordia ex alto curo grege sihi crcdito visitet et de vohis, vosqoe de nobis gaudere in perpetuum
prolegat, gemens deprecor, huiniliterque in Dec, ac mereainur, lpso prxstanle qui i n Trinilale perfe-
per Deum, et propler Deum ohsecro, quatenus illas fecta vivit et gloriatur Deus, per infiniu saecuiorum
Dei famulas rouudana pompa exulas, pro suarum saecula. Ilaec autem scedula doroino futuro abbati
saluie animaruro, ad Dci laudes Blarciniaci congre- coram convcnlu recitetur, postqoam Beo volente,
gatas, ipse fovere, amplecti, sustentare, locumque sedem regimenque cum pace susceperit.
ipsum cuin omni charitale informare dignetur. L i -

Quid beatus Hugo narraverit in capitulo vigilia NaTalis Domini.

(Ett Peiro Venerabili, /i*. I M t r a c , cap. 15.)

Mos est ejusdem monasterii (Cluniacensis) naUvi-
tatetn Salvatoris caeteria soleronilatibus singttlari
afleciu dcvoiius agere, el caiituuro melodiis, lectio-
num prolixiialibits, cereorum mulliplicium accen-
sionihus, et, quod longe prxsUniius est, speciali
devotione, mullaque lacrymarum profusioue, cum
angelicis spiriUbus alacriler solemnizare. Qua tempo-
ris revolutione redeunte, fratrcs more solito se
suaqoe oinnia paraveruut, et ecclesias oruando alia-
que roonastcrii loca aptius componendo, intus et
extra festivi apparere salagebani. Supereral adhtic
bealus iile ac venerabilia pater Hugo, ullimo scnio
morti quiilcut corporeae, scd ct vitae po*t moncw
aelernae vicmus. Qui jam instante ipsa solemnitate,
capituluro ubi fratres convcnerant ingressus, baec
ad omncs prolulit verba : Noveritis, fratres, Jesum
benignum salvalorem noslrum suae nativiutis ve-
slrxquelibcrationis solcmniis inleresse disposuisse,
veatraequc dcvotionis ohsequium muito c u m gaudio
prjeslolari. At contra sciaiis oequam hostem vestrae
feliciiati invideulem laborare, quatenus aliquas U -
nebrarum suarom ncbulas U n l o , si possit, splendori
inlermisccat, U u t a e q u e fesliviutis gloriam saltero
quanlulumcunque irominuat. Fraler cnim (ait) qui*
dain, se utiquc dans inlelligi, hac tpsa nocle vi-
d i t tpsius miscricordix malrciu, pcipctuam [ i / .
 955 S. U I X O ABBAS CLUNIAC.
pcrpeto6] Yirgincm, Filiom quem praesenU nocle A
genuit, dulcissimo gremio conUnere, eique sancto-
rum angelorum multitudinem, cum immenso lumine
astare. Laetabatur autcm idem Deus puer, et i m -
ntenso gaudio exsulubat, atque cordis laetiliara
gestu gloriosi corporis, et ipsarutn piausu manttum
demonstrabat. £t convcrsus ad Matrem, aiebal ad
illam: c Cemls, Mater, noctem quae imminet, raeae
nativitalis gaudiis illusirandam, iu qna et prophe-
tarum oracula et angelorum praecoiiiareoovabuofur,
et meo de te exortu onmia simid coelesiiaatqueter-
restrialaelabuntur? Ubiest nunchostis damuaiiper-
fldia, ubi ejus poteslas,qua aute boc singtilaregaudium
mundo dominabatur? • Qtio ille impudens audito, de
latibulosuoegressus a lonae se praesentabat,el tgno-
mhtiose delurpatos, eum molto plancto alque eju- B
U l u , ut adiiiitlerelur orabat. Quod co voio dicebal,
ut laniae clarilatis gaudU qtttbus itividcbat, suo
more, vcl in aliquo obfiiscare valcrel. i Et si, ait, iu
nulU ecclesiae parleaditiiltoc. in ahquo saltera reliqua-
tum oflkiturum loco suscipiar.— Vade, ait, Filius
Yirginis, furcifer, et ne te mea poientia praejudiea-
tu:n lamemeris, l e n u quod poteris i At ille solntus,
arciiin capitttli petiit, ei ingredi conalus non potuit.
|n unlum uamque ei se tumidum, et capituU intro-
ituin aiignslum invcnil, ui iiullalenus iitlrarevalereu
Yere vetusta soperbiae peste inflatus, per humilem
adiium transzre non poterat, qoia non idem aditus
stiperbtitii erccium et bumilem capit inclinatum.
Inde ad fratrum dormilorium grcssum convertit, et
DONATiONES ?IM
CLUNIACENSIBUS FACTiE SUB BEGIMINE SANCTI HUGONIS.
I.
Charta PotUii comitit de abbatia Moitiacenti Ctuniaco
tubjicienda.
(Circaan. 1060.)
[Gall. Chr. nov., Inslruin. I , p. 57 ]
Quamvis aposlolica proiitiitticui verha quod non
ait nisi a Dco potestas, aliqua Umen de reprobis
sermo divinus pcr propheum indical, dicens : Jpti
tegnaverunt, ttd non ex me; principtt txttiteruntf tt
non cognovi. Idcirco Poulius Tolosaitae urbis comes,
ne in nuniero male regnanliiim a justo arhilro Deo
dislricie quasi non abeo agnitus dijudicer; comrouni
ac salubri consilio uxoris meaeAdahuodis comiiissae,
ac principuro mihi subditoruin, venerabilis sciiicel
Bcrnardi Caturcensis episcopi, nccnon Gausberli
altlr.uis iiominalt, Willelmi qtioquc, ac Ftilconis fra-
tris ejus constillti dt^crevi ut abbatia S. Pelri Moidia-
ccnsis coenobii, quam ego hactenus, et parenlcs
nici. seti pncdcressores tiici comites Tolosani, de
ntauibiis rcguin Fraiicorum visi sumus in fori jure
babcre ct possidere, deiucrps in Dci serviiio rectius
phantasiis aoiiiis eosae pome inquieUre confldens,
introire tentavit. Sed eadem grossitodine aua aU
ostio repuUus recessii. Posiremum ad refectorium
oocendi spem contulii, ibi propter aliqtiantam cor-
porom curam, majorem suspicatus mentittm inco-
riam. |bi etiam l o l obices divinoram ex lectione
verborum, lot trabes ex devotionibus auditornm, lot
repagula oflendit ex cbaritale sibi servientium, nt
nullo inodo ultra procedere praevalens, retro coge-
retur redire. Sic quoqoe ab omnibus monasterii oiB-
cinis rejectus, a conspec opiissiini Bedemptoris et
gloriosae Yirginis Mairis, cum ea qua dignes est
confusione, pestifer ille recessit. Cauli igitur eatote,
et immensasgratias omnipotenti acmisericordUsimo
Salvatori agite, qoi et nequUsimum hostem e vobU
expulit, el ipse nobiacnm [of. vobiscum] festum
suum celebraturus remansit. Haec a sancto viro fra-
tribus dicia, furentium adversus locom ipsom mali-
gnomm spirituom oslendunt nequitiam, ac Domini
eurodera protegentU clemeniUm. Qui neqnam hosies
quamvis universU generaliter insidUrentur, noviter
Uroen conversis aropUos infesti insubant. Doiebant
qoidem veteranorum profectibos invideotes, sed
tironum soperaddiu cmiversione, qoasi recenti sus-
cepto vulnere, acrius indignabantur. Et vdat longi
teroporis desperalione, prioris praedae spoUa postpo-
nentes, contra ea qoae ab oculis rapiebanHr, louge
vehcinentios accendebantur. Hinc adversua novitioa
bella vaUda conimovebant, binc tenumentomm d i -
versis teUa armati, totis eU cooatibus insistebaal.
diiigenliusque cuslodiaiur. Quapropter volo ttt cun-
ctis meis successoribus patescai, quod e^go praeoo-
minatam abbaiiam S. Petri Moisiacensis coenobti
omnipotenti Deo, et sanctis aposloUs Peiro et Paolo
dimilio, necnon el seniori charissimo domno Mugoni
abhati Cluniettsi, sive cunctis successoribus suU
in loco Cluniacensi futuris, secundum Hegulam S.
Benedicti ordinandam i n perpetunm trado coram
testibus. Si quis autem parcntum vel successontm
meoruin, aut quicunque horoinum post flitem meum,
sive posl discessum.Gauxberti principis iilius, qui
secundus a me in ahbaiia ilU nunc esse videttir, et
abbas vocatur, hanc meam cessioncm disnimpere
quocunque modo adleuUverit, quod fieri otnuino
sub obtestaiione judicii Dei prohibeo, oronipotentis
Dei virlnie examinandum, c l papae Bomano, necuon
ct Francorum regt ad quorum luitionem prafatos
locus Moisiacus pertinel, dislringendom relinquo.
Ego vero hanc inscriptionem cessionUin mana jam
dictt alibalis doroni Uugonis, adsunte oroni con-
veutu «jusdcm iuonaslcriS, cui prsecst, roea elccUo-
»57 DiYERSORUM DONATIONES P I J E P R O GLUNIAC,
oe, ei praenominatl Bernardi Catorcensts episcopi A
nd cujus dhecesim attinei locus iste consecratione.
Durannus abbas et monaebus Cluniacensis in die so-
leinniuiis sanclorum principum aposiolorum Petri
et Pauli manu, ore, corde confirmo aique corro-
boro.
Bernardus episcopus Calurcensis firroavit.
Adalroodis coroilissa flnnaviu
Gauzberiusabba firroavit.
Willelmus cognoraenlo Miscens-maluro flrmavit.
Fuico frater ejus confirmavU.
Datum sub die 111 Kalendas Junii, nt feria, Pbi-
lippo rege Francorum.
II.
Ademarus vicecomes Lemovicen$i$ et Humberga ejus »
uxor donant abbatiom Sancti Martialis
ubbati Cluniacensi.
(Anno 106*)
[ B A L U Z . MiscelL, ed. L u c , I , 1 2 3 . ]
Noverint orones sanclaa matris Ecclesiae filii ac
fidcles, tatu praesentis qttam futnri Umporis, quod Eraciius episcopus et Dernardus c<*mc$ monastcrium
ego Ademarus vicecomes Lemovicensis dono Hugoni
abbali Cluniacensis monasterii omnibusque succes-
soribns ejus abbatibus qui idem monasleriuro Clu-
niacense regulariter gubernabnnt dono et irado
»tt
venerii. Eo tenore u l lianc douatioeem et traditio-
nem omnes successores mei confirment ei hanc
carUro laudenl et auctorizent, et haec traditio no-
atra, ut stabilis et iuconvulsa perroaneat, aposiolica
aucioriute firinetttr. Quod si ego aul successorum
meorom aliqttis banc traditionem infringere aut
contradicere voluerit, iram Dei omnipotentis c l ana-
tbema perpeluum incurrat, el praefatus Hugo ahbas
et successores ejus apud ejusdem civiutis episco-
puro et omnes Cbristianos et praecipue apud aposto-
bcatn sedem babeat potestalem reclamandi.
FacU est autera hiec iraditio in urbe eadem Le-
movicensi anno Incarnationis Dpmjnicae i062, i n -
diclione x v , regnante Pbilippo Fraucorum rege,
anno u . Cujus tradiiionis coufirmaures et consi-
Huqoni gnalores et tesles bii s u n l :
In prirais lterius episcopus signavit.
Ademarus vicccomes signavit coin qoatuor tsiiisv
suis, et uxor ejus Umberga.
111.
Beati Felicis et Sancti Licerii Cluniuccnsi mona$te-
rio conccdunt.
(Aono 1064.)
[ B A L U Z . Mi$cell., ed. L o c , I I I , 48.]

abbaiiam Sancti Martialis Lemovicensis cum con- Ego E R A C L I U S , Dei gratia Bigorrensis F^clesiae epk
scnsu et aucloriUle doroni lterii ejusdein civiutis scopus, et BsBNxaous Bigorrensis comes, desidcraintis
episcopi canonicoruroque ejus necuon et conjugis et rogamos orones Christi fideles tatn futuros quam
meae Umbergae filioruroque nteorum et optimauim praesenies ut sint testes et fautores negoUi quod i u
oji indulgentiam peccatorum nostrorttm et parentum praesentiarum dicturi sumus.
nostrorum, et maxime eorum quae de eadent abbatia ^ Ex haerediute parenlum nostrorum devolulum est
conlraximus, consentientes monacbos ibidem de- ad possessioitem iiostraiti roonasieriuni itt territorio
genlcs non secundum regularo sancti Benedicti v i - Bigorrcnsi siltiro, quod esl conslructuin in honore
vere, et aniroaruro regimen Simoniace eroettiibus beati Felicis mariyris et beati Licerii confessoris et
abbatibus vendenles. Quain baeresim cum ab inilio cpiscopi. In hoc ex multo lerapore congregalio fuit
nascenlis Ecclesiae bealus Pelrus aposlolorum priu- inonachorum. Sed pro peccalis nostris per incuriam
ccps in ipso suo capile exslinxerit, nuper tamen nostram et aliarum personarutn ad quarura curanx
sanctus Leo papa et orones dcinceps ejus successo- et dispositionem ideni monaslcrium pertiuuit non
res perpetuo analbemate damnaverunl; poenilens iia valebat ibi regttlaris disciplina et ordo roonasticus
igilur praeteritorum excessuum roeorum, et confi- ut vcl Deo placeret vel ljobis ad saluieni aniinariim
dens ejusdem abbatis successorunt ejus industria noslrarum ex|>ediret. Visuni esl ergo nobis qu.-crere
carodem abbaliara Sancti Martialis ad regularem consilium et auxilium donini Hugonis reverendi ab-
tramilem posse reduci, et detestabilem baeresim batis et regenlis illud rcverendum collegium niona-
Simoniacait), Dco adjuvanie, funditus expelli.dono et chorum Cluniaco congregatorum, per hujus ioci
trado praedictain abbaiiam pracdicto Hugoni abbaii jy abbates cum pleraque monastcria resuurala sint
omnibusqtte successoribus cjus abbatihus regniari- et mcliorau, per charitalero, quae, u l Apostotus
ter vivenlihus deinceps perpeluo possidendam, et ait, oronia superai, afiecuvirous nos quoque siinile
ahbates quos cidem loco tam ipse qtiam successores bcneficiuro eorum sanctitatis obtinere. Hujus rei
ejus praefecerinl, si, quod absil, pro mala convcrsa- graiia pro salute animarum nostrarum et parentum
Uone rcmovcndi fuerinl, ipse el succcssorcs ejus nosirorum facimus ipsius praedicii monasterii tra-
submoveant cos, el mehorcs stihstituant ahsque ditionem e i omniuro rerutn ad boc quolibet modo
conlradiciione ullitis horoinis, nihil in eadem abba- pertinentinm Domino Deo et sanctis ejus apostoiis
lia neque ego neque successorcs mei retinendo, ex- Pctro et Paulo ad locttin ctijus supra luetuinimus
(eplis his consueludiuibtis, cc solidis ad vindemiam Ciuniacum, co tenore ut Citiuiaceusis congregatio
colligendara in feslivitate sancli Aredii rcddcudis ct perpettio jure iilud habeat et possideat, et bujus
sagmario in hostem prasiando cum famulo : qui congrcgaiionis ahbas, videlicet Ciuniaceusis, secun-
sagroarius bosie transacta roonasterio reddalur, et do loco post se commillat cui velit c i quomodo velit
uno rccepto comitis Piclavensis per jussionero vicc- curam moitasierii, el hoc semper flat siue oniuium
coihitis, et justitia panis ct vini, ctiro in hauc ullam niortaiium contradictione. Voiumus quoque ut liue-
 6 . HUGO ABBAS CLUNIAC 960
rum sit et absolutum ab omni scrvitio et potleris A d i c u abbaus in domiiiicalura quam ibi habemosel
nostris et cuilibet saeculari v d cccleaiasUcae pote- osus et osaUcos retioeamos, excepto qoia neque
s u t i . Et boc ait manifettom et iudubiutum qnod abbatem nec monachos posUiac distringerous neqoo
nostra est volunus et nostra petitio ut h t c eadem dehonesubimos, sed potesUs et districuo et ordina-
nostra traditio per Romanom ponUflcem confirme- tb> abbatum et monacborum Sancti JSgidii ei eorum
tur, ut quicunque eam violare et infringere lempu- qoae soliti sunt tenere in domni UugooU abbaUs et
verit, sciat se per ejus auctoriiatem excommunica- successorum ejos potesuie coosUut, qoatenos ipse
tum et a sancu Dei separatum Ecclesia. et succetsores ejas iocum praedictum ct emnia leca.
Hsec autem charu scripta est in ipso Bigorrensi pertinentia pro posse soo et vohinUU secundum
castro et daU x i Kal. Decembris, anno Dominicae RegoUm tancU Benedicti reguUriter ordieent et
Incarnationis millesimo sexagesbno quarto, regni teneant in aeurnum. Ut vero nostri parentumqne
Philippi regis Francorum quarto, indicUooe se- nostrorum memoria Cluniaco pcrenniter habeatur,
runda. hoc in dono abbaUae praedidae soiummodo leUnemus
Signum domni Eraclii Bigorrensis episcopi. ut succestoret praedicU abbaUs t nobU v d a socccs-
Signum domni Bernardi Bigorrensix eemiUs, qoi soribot nostrU donum praedicbe abbatUu absque ulio
nanc cbarum dederunt. B locro ct pretio acdprant. Qood si successores no-
Signom domni Slephani Oloronensis episcopl. t t r i succossoribus domni abbaUs praedicti expcdite,
Signum doroni Duraodi Toiosani episcopi. ut diximus, dare noluerlnl, nibU abbatibus obsisUt,
Signum Gregorii Lacurrcnsis episcopi. sed locuro et oronla qoae praetiixinius ipsis in D d
Signum Petri Alorrensis episcopi. scrviUo possidentibus donuro nostruro iutegrum i n -
Signtim domni Bernardi DormauiacensU co- vioUturoque perenniUr roaneau Loc autem omni-
miUs. bus notom sit locum pnedictum et abbatiam prae-
dicum alodiom esse sancti Petri, quaeque dono
IV.
domoi papae Romaoi tenemos, quaeqoe denoo prav
Almodi» comititta ct filiut abbatiam Sancti JEgidii ct
tibi pcitiucntia concedunt. dicto abbaU llugoni ot ejus suciessoribas salva flti>
(Anno i066.) iilate Romanae Ecclesiae el doroui papae tradimus
[BXLUX. Uitceil. U l , 49.] perenniter habcndam et regulariur ordinandam, ita
umen u l census x solidorum debilus omnibus aunU .
Deum Palrem omnipotentem totios creatorse crea-
Roroanae Ecclesiae persolvatur.
torem ejusque Uoigenium Dominum nostrum Jo-
sum Cbristoro, per qoero omnia, et Spiritum san- Q FacU est autem haec donatio anno 1066 Domi-
ctum vivificanUm ab utroque procedentem, unum nicae IncarnaUonU, ocUvo x Kal. Jannarii j u x u
Detim credere magnum est, operari autem quod Nemausuro civiutem secus ecdesiam Saocti Bao-
praecipit non minimum, ipsura vero spernere pericu- dihi, regnanu Philippo rege Francorum, vidcnlihus
losuro. Quapropter eum fideliter credere, perfecu alque laudantibus episcopis, scilicet domno Baiin-
diligere, bumiliter obedire est oronibus necesse. baldo Ardalensi archiepiscopo aiquc Romanae Ec-
Prsecipue taroen illis conveuil istod qoos sacri lavit cleske vicario, el dornno Durando Tolosano, et
onda fluminis, redemit uuda sanguinis, perunxit Hugone Uzeticcnsi, et Rostagno Aviniouensi, Ber-
liquor cbrismatis. Ad boc enim facti sumus n t Deo traouo Magalonensi, ahbatibus Bernardo Massiliensi,
Frotardo Toroeriensi, Bernardo Vabrensi, Petro
fideliter servientes seroinerous lcrrena ut metarotis
clerico Boroanae Ecclcsiae subdiacono, Neroosensibus
coelestia, Scriptura dicente : Quarcunque tcminaverit
clericis Saloroone et Berlranno, niilitihus PonUo
homo, hac et mctct. QualiUr auUm Deus inveniri
Gcraldi Gerundcnsi vicccoroite, Tridroundo ElUiar-
possit Ipse in Evangelio a i t : Date eUemotunam, et
n i , WiUdmo et Emenone fraire ejos de Sabran,
ecce munda tunt omnia vobit. Quibos plane verbis
ostenditurquianmileomlseriusqueminiqua2acqui- n ^ Aqoioiensi, BosUgno de PoskeriU et fratre
p

sitiones deprimont, qoem locupleUm fraudes el ra-
pinae fadunt. Et quoniam iUae nobis anibiendae sunt
divitiae quae nos ornare possoot et moiiire, a roondo
disterroinare, animaa notiras d i u r e alque nobili-
tare, ideo in Dei nontine ego AlmodU nuto Dei co-
miUssa, et filios meos Raimundos coroes Rulenensis
et NemosensU Narbonensiomque nobiiissimus, pro
domni Pontii comitis remedio, et pro reiuissione
peccalorum nosirortim atque parenlum vivorum ac
defunctorum, atque salule fidelium noslrorum opli-
maiom, ahbatiain SancU iEgidii et locum, oronia-
que sibi pertinenUa Deo et dorono Hugoni praescnU
abbati Cluniensi et ejus successoribus tradirous et
donainus atque conccdiujus > ita laiuctt ut iu piae-
ejus Raiuone, Rainoardo de Medenis, Bertranno do
Capraria et Petro ftatre ejus, et Hugonc de Kassan-
guis, et Segario Saloinouis, ac WiUclroo BelliroU,
Untberto Gauzberti, iusuper volente et laudante
nobili Adala SusUnlionense comiUssa, et afiU quam-
plurirois bonis homiuibus Dco cogniUs.
Si quis vcro cujttslibet ordinis seu digniUtU con-
tra hanc donationem veneril ad inrumpendoro vei
ad inquietanduro ai»t contradiccndo, omnipotentb
Dei iram teri ibilem atqtte tremendam incurrat, a l -
que cutn Juda perfidissinio traditoi* et cum Dathan
et Abiron in inferno inferiori crucielur, omnibus
iusupcr paenis quihus illi crucianlur qui recedunt a
Dco |•uniantnr ct illi Cl eoruir. consentanei qui huic
9Ci DiVERSORUM DONATIONES PliE PRO CLUNIAC.
rtonaiioni resistere voluerinl, nisi resipiierinl el ad A dc vinea indoniiuicali, el medietalcm silvx qu.e
cmcndationeni venerint.
Signum aomnae Almodis comitissse, et signom
domni Raimoudi coioitis filii ejus, qui lianc char- dominalionem allerius ecclesiae in villa quae vocatlur
tam donalionis scribere jussimus el testes firmare
rogavimos.
S. Rostagni de Poskeris.
S. Adalberti Guitardi Barchioonensis.
S. Berengerii de Barbaraao.
S. Elisiari Dabnatii.
S. Joannis Gerandensis Capiscolii
S. Bernardi capellani Sancli iEgidii.
S. Rainardi Amati.
S. Pontii de Nozeto.
S. Fredclani Raimumli.
Bemardus monachus Auxiensis scripsit jossos die **nni Tolosani episcopi, el Wilhelroi episcopi Con-
annoque qoo snpra.
Daluro per manus Henrid monachi ad vicem can-
cellariL
IMterce Aimerici Aueeiorum comiti» et Bernardi ejue
fratri» fitiomm Witletmi, auibu» dent S. Huqoni
abbali Ctuniaccnei moneeterium Sancti Orientn ar-
(Anno 1068.)
[Gali. chr. I , nov. Instr., 171.]
Noverint omnes quod ego Ainiericus Auscensis
comcs, et fraler nieus Beruardus pro peccalis no-
strJs elWillelmi patris noslri, donamusDeo et sanclo
Petro Cluniacensi in manu domini Hugonis abbatis,
ct suis soccessoribos ordinanduin ct disponendum C
monasterium S. Orientii, et quidquid modo possidet,
ac in futurum pcssidebil, elc. Hoc donum fecil si-
mul Raimondus avunculus meus, ctc. Actnni in
claustro S. Orientii in praescntia domni Ilugonis
abbatis Cluniaceneis, et aliorum. S. domni Hugonis
abhatis. S. dom«i Durandi Tolosani episcopi. S.
dnmni Willelmi e^iscopi Convenarum. S. domui
Raimundi episcopi Lacturensis. S. domni ... ahha-
lis S. Genii. S. domni Wiilelmi abbatis. S. Marliui,
fr. Malleavus. Acltim Alexandro papa, Philippo
Francorum rcge, anne ut pulo, 1068. in tynodo
f
Autcenti hoc anno habka.
VI.
Diptoma pro ccclctia Sancti MichaeiU de Monte-Alto.
(Anno 1009.)
\Chroniqne d Auch
%
f m* p a r t , p. 68.]
In nomine Dei suntmi omnipotenlis, Palris et
Filii et Spiritus sancti, ego Wilhelmus, fiiius Ber-
nardi et archicpiscopus Anxiorom, et fralres mei
Raymtiudus, et Oddo, et Otgerius, et Giraldus, et
Bertrandtis pro peccalis nostris et pareulum nostro-
rum donamus Deo Doinino et sanctis aposlolis ejus
Petro et Paulo ad locnro Cluniacum, cui domnus
Hugo abbas praeesse videttir, ecdeslam Sancii Mi-
cbaeiis de Monle-Alto, cum appcndcntibus quinque
ecclesiis et vineis, campis, et absouc his quae pater
metts ibt dedit in vita sua, dedimus nos itnuro mo-
leojinuot in alvco ^rcbo nomiue el decem denaratas
9<fe
vocaturNigrae Vallis, et mater nostra simililcrmcdic-
tatem ecclesiae quae est in villa quae vocatur Ulmus, ct
Cazeras; bae duac sunt in Leomania : unde rogamus
per omnipotenlem Deom omnes praesentes et succe *
denles, ot boc donum collaodent, et integrum illiba-
tum cuslodiant, el graliam Dei acquirant, ei in so-
cietaie Cluniacensium fralrnm, quam pro hoc Hono
suscepimus, participes fiant. Si quis autem boc ca-
lumniare vel temerarc praesumpserit, quod appetit
non perficiat, insuper iram Dei omnipotentis ineor-
rat, et com Dathan et Abiron absorptus intereat.
Facta est baec charta mense Decerobris, in prae-
sentia domni Uugonis abbatis Cluniacensis, el Du-
B
venarum, et Raymundi abbatis Sancti Lupercul
Helixonae civitatis. el aliorum plurimoruro, apostoli-
caro sedero domno Alexandro stimmo pontificc,
Pbilippo rege Francorom, gubernante; eo desuper
regnautc, cujus regnura et imperium sine fine pcr-
manet in saecula saeculorum.
S. W i l b d m i ardiiepiscopi et fratrom ejus.
S. Aroaldi Ltipi et fratrum ejus.
S. Rayraundi de Algipoi.
S. Floriani et fralrum ejus.
S. Arnaidi de Argano.
S. Bernardi Guermundi.
VII.
Donatio eccletice S. Mafm de Arombodio Cluniacenei
monatterio.
(Anno 1070.)
[Chronique de VtglUe d Auch part. n% p. 55.]
%
f
Nottim sit oronihus tam praescntibus quam fuluris
amicjs et domesticis nostris, quod ego Bcrnanlus,
filius Guillehni et Brachiiac uxoris ejns pro remedio
animae rocae el parenlum roconini, per cotisiliiiin
uxoris meae Ansdinre el palris cjus Oddonis vice-
comiiis Leoinaniac, et Bcrnardi cotnilis Armauiaci et
monachi Cluniacensis, cognoincnlo Turnaquellclii,
et alioritm amicoruin nostrorum, donamus Deo, S.
Joauni de S. Monte, ct domtno Httgoni abbati Clu-
ntacensi, et mouacbis ibidem Df o dcvote servienli-
bus ecdesiam S. Marie de Arombodio cum suis ap-
jy pendiciis, elc. Et si quis illtid infregerit, a Deo ma
ledictus erii, nisi eroendaverii, el bonom S. Petri
soluloros s i l . Post mortem igittir Sanxionis preshy-
teri donamos aliam ecclesiam de S. Martino de Ri-
can: hoc est, duas parles, et senioratum ternr, ut
inilii die nocluqtie Deo, a monadifs et aliis catholicis
servialor. Si quis boc donum calomniaverit vel con-
iradixerit, niai poenituerit, cum Juda Iscarioth et
aliis damnatis demergatur in profttndum inferni.
Facta est haec cartula mense Octobri, fer. v, lona
xxx, scripta pttblice apud S. Montem, regnante Phi-
lippe rege, etGuiilelmo, doce Aquitaniae, dominante.
provinciaro Vasconiae, el Auscilana civitas a domno
Guillelmo arcbiepiscopo lunc patrocinabatur. Hoe
aulem factum est i n nraeseulia domni GuidonisPicta
»59 S. HCGO ABCAS CLfJMAC 964
Vientli eoinitis lotiusque Guasconiae, qni propria A naldo, qui paternse jure haereditnti succetsent! t .
mano bonum suum t r i b o i t : simiiiter in praesentU Praefati namque comes et eomiUasa eoeiesUs vitae
douini Eeroardi Tumapaillerii avunculi mei, et D. dolcedinem adamantes, iransitorias conterapseront
Arnaldi Agginensis epircopi, deniqne BaymunJi de divitias, et in monasterio Cluniacensi, cni reveren-
Albio Condomiensis abbatis. Teates et visitores bujua dissimus Uugo abbas tunc praeerat, saticiae religioois
rei sunt l i i : babiium susceperunt, aediflcanteepraedictom SancU
Oddo vicecomes Leomaniensis. Montis monasteriom in booorem sancU Joannis
Gaillardus de Villera, BapUstae, pro rcdeinpiione p°cc.ncruui.si i r u m vei
Rernhardus de Gailhardo, remedio anbnarom parcnium suorum, laro qui do
Oddo de Pondenaso, saeculo prsrsenti decesserant, quam et corum qui
Oddo de Parueilano, et alii quampSurimi pro- adhuc successuri erant. Primum igitur praeiiomina-
eeres. tus locos, utpote Cluniaco legilime donatus ei ira-
Signom Fortis comitis Augisiensis [Ausclensisj. ditus, beati Petri novella possessio erat, et iros,
S. Geraldi comiUs, et Arualdi Bernardi fralris ejna licet indigni, ejusdem principis apostolorum lega*
Vlll tione fungebamur. Rogati sumus ab ejusdem loci
Bernardus ei uxor monatterium Sancti[ Joannit Ba- priore Adheroaro et reliquis fralribos ut ocaU Peiri
B

ptisim ad Sanetum Montem tocatum Cluniaccntibut

toteiaro et defensionero omnibot monaslerii peeses*
dant.
sionibus imponeremos. Qoorum precibos acqoie-
(Anno 1 0 7 . . . )
scenles, omnia ad idem monasteriom loca petii-
[ B A L C I . Misceil., ed. L u c , I I I , 4 4 . ]
nentia, ecclcsias, praedia, villas, com omnibos Juste
Noturo sit oronibus hominibuft quod ego Bernar-
acquisilis vel acquirendis, auctoritate apostolica
dus coroes et nxor roea Erroengardis et filii nosiri beati Petri tuilione munire statuimus, ut nuila
Amahlus atque Geraldus donarous Domino Deo et deinceps persona vel ccciesiasiica vel saecubris
sancUs ejus apostolU Pelro et Paulo ad locutn Clu- rebos prseliboti loci violentiam aot torturam inferre
niacum, cui domnus abba Httgo magis prodesse pnesomat aot iniquas consuetodines imponere
quam praeesse videlor, qooddam monasterium joris audeat. Praelerca salvaroenlum quod infra lintiies
nosiri ad sanctom Joannem Baptistam in Saxclo consUtutos ad securitatem eorum et iromunitaiem
Monte vocaioin coro omnibus ibi pertinentibus nonc qui inbabilanl vel ad id confugerint, sub banno beaU
et qoaecunqne ibi in perpetuum perlinebunl, ut fa- Petri firmamus et corroboramus, ut quicuitque
ciant reclores ejusdem locl qoidquid facere volue- temere e l audacter tcrminos illos, id est cruces,
tviiivi v vs> ottoussvovn t v i i n i i i v o tsavoy m c t i vsvxvWp

rint ainodo et usque in sxculum txculi sine ulla C | | | M a u l V l o l a r e i

p r x % n m p g % r i i a u l n T a d c r e t

conlradiclione. Si quis vero, qttod absit, hanc no- beati Petri banni reutn et auctoritate aposlolica,
siram donaUonem conlradicere vel irritam facere nisi resipuerit, excoromunicatum se cognoscat:
voluerit, qupd iufringere cupit non vindicel, sed sil
insuper si quid banni intulii, infra quindccim diet
super eum ira Dei omnipoteulis et beati Joannis
plene retlituat el componal, luro etiam salUfaciionet
Bapiistae et *&neiorum apostolorum Petri tl Pauli; et ieget quat eccIetiasUcae praecipiunt sanclionet,
veniantque super eum omnes tnaledictiones Veieris id est nongenlot solidos persolvat. Quicunque vero
et Novi Testantenti, nisi resipuerii et ad emenda- in prsedicli monaslcrii coemeterio sepeliri se fecerint,
tionem venerit. l l l autem hxc charta firroa atqtie el de peccalU suis puram coufessionem Deo obtu-
ttabilis perroaneat, roanu propria firmavi, tesiibua- leriot, veramqtte pcenitenliain susceperint el cge-
que firmandam tradidi. r i n l , eot apotlolica auclorilate absolvimus et fra-
Signum dotnni BcrnardiJ coroitis, qui hanc do- lcrnarum orationum atque cleemosynarum partici-
natiouem fecit. pet esse laudamus. Hanc auteni cartam, ut firmior
S. flliorum ejus Arnaldi atqueGeraldi. habeatur, stihlus propria manu nostra in hoc libro
S. Eruieiigardis cotnitissae. D teuincarta signavioios; cootervatoribosejos prjemia
IX. tempiierua, contemptoribos aotem ei infracloribos
Notitia di monasterio Sancti Montis. sopplicia sempiterna et damnatarum animarum u>t-
(Anno 1 0 7 5 . ) lnenla.
[BALUX., Miscell. % edil. L u c , I I I , 4 5 . ] Ego Geraldos Ostiensis episcopot et sedis aposte-
GEEALDOS, Dei gratia Osliensis cpiscopus, cardi- licae legalos relegi ct sobscripai anno IncaruationU
naKs et aposlolicae sedit legatus, omnihus catholicae Dominicae 1 0 7 3 , indictione x i .
Eccletiae filiis perpetuam in Domino saluiem. X.
Cum ex praeccpto domini papae Alexandri I I per Vnaidi abbatis Moisiactnsis tottamtntum dt dtcima-
tionibut a variis taicuiaribut qp to rtdtmptit.
Gasconiam iier agentes, in Hispanias leuderemus,
(Anno 1 0 7 3 . )
Sn monasterio Sancti Monlis hospitati sumus. E t t
[Gali. Christ. nov. Instr. I , p. 3 7 . ]
autem Sanctus Mons monasierinni pertinens ad
Pax origo universis Deus, scilicet majesutis,
Cluoiacense ccenobium conslructum a venerabilt
r

erudiiorum cogiuUonum provisor, et coosilioram

Bernardo coroite et religiosa conjnge ejus Ermcn-
propagator, bonorumque factorom patralor, cnjus
Carda et filio ejus Gerardo at ^Hcro cjnt fllio A r -
•65 DIYERSORUM DONATIONES PliE PRO CLUNIAC. 9*6
outu reguntur universa, gttbcrnatur quidquid esl A lera, pro hoc [ad] succurremJum monncluis effectos.
quod liabct esse a Deo, saluii providet humanae, u l relinquendo firniavit: dc vineis scilicet Falqiteti et
humanis easibus condescendat propria lege. Qita- Armulfi. Pro hac eadem causa Stepltano de illa
propter si suorum facia fidelium ad pqsterilalis me- Valleu similiier dediraus tttium equum.el ipse dedit
moriaui traduntur aliquo raodo, quod actom vel de- infra hos lermiuos, sicul straia ptiblica quae ducit
liberotum est simplici oculo, non debet argui a ad orientent, et dcieriuiiiatur cttm terris Willelmi
subsonnantibus ez improviso : quod enim cominuni Siccarii de omnihiis tpiae ipse vel alii per eum teuere
proflcit uliliiaU, omnium sine dubio expedii raemo- videbitur, el ita firuiavii ipse, el filius ejus Rertiar-
ria tencri. Coui igitor saecularium testamenia vira do, sett Htiguni, el fratrihus ejits de Atiazago, nona-
muliamobtineaht adreroin deliberandarum indagta, ginta solidos, qui omnem stiani quain habebatii par-
magis credi oportet religiosorum quortimcuiique tem decimatiotiis dederunt Deo, et S. Petro jure
fidelium ad comparationem istorum valere exempla. perpeluo possidere, qunntura in parochia S. M i -
Certus ilaque reddilus hiijusraodi allegaiionihus, ob chaelis, et alii per eos habcre videbaniur. Similiter
multorum profectum filiorum, ego Unaldiis abhas Gaufredus de Belpoi omiiem dcciuialioiiein quain
dictus coenobii Moisiacensis, cunt consilio fratriim babebal ipse, vel pcr euin in parochia S. Michaeiis
Dominom limeniium, egi modis qnibuscunque poiui B pro auiina stta, ipse et lilii ejtts dederutil S. Petro.
datis mttneribus omnem deciiiiatioiiciii,quain hacic- Siutiii modo PotiUus Faber in inlirmilate positos,
nus primates vel. provinciales niilites joste aut inju- oioueiti decimationem stiafn ipse e t filius ejus dede-
ste possidere visi suut, in nostram ducere ditioneni: r u n t S. Petro, Rayinundus Gerahlus et frater ejus
hoc tamen non obavariiheqtuesiom niiiltiplicandum; omnem d e c matioiient suam quam bahebal in paro-
sed resiiluendum, quod Deo jtire debetur cem»uin. chia S. Michaelis, t o U m ab integro deditS. Pelro et
Olitn qnippc ex legis praecepto non solttm decimas, uobis, sictit et suprascripii alii, e t dedimus et iude
scd et printitias omnium reruin Deo ferre popujus : triginia soli.ios. Pro bac aulcm digna eoruiti iner-
iudignua etenim judicabattir ejtis conspeciui, quis- c e d e socios frateniiutis nostne, e t panicipes om-
quis boc auderet praetergredi. Uude ipse Salvalor niitm bciiefactorunt noslroruni dignos judicaviintis
Pharisaeos nrguit in Evatigelid (Matth. x x m , 25) c s s e : non soluin vero illos, sed et posteros eoruin
applaudentes de sua justilia, quod ba?c quidetu i m - per omttein jugiter aevuin. Decrevimus ciiam pro
plcnies minima, relinquerent quae legis esseiit gra- animabus eoruiii post finetn viuc fieri gcneralcm
viora, decimas, itiquiens, meutain et aiietum ct c i - nicmoriam, ofliciitm sciliccl dccaulanduiii, inissaiii
minuni, el omnc oius.;lioc idcirconon dicituus qtiod quoqne celebriter perageiiilatit oiniiihus aunis in
ad Judaicae legis ritum Chtistianitatis velimtis trans- vigilia S. Michaelis. Facta auiein hujus ccssiouis vcl
c

ducere cultuin ; sed ut fiileliuin pupulus de majori donationis charln, anno Incariialioiiisl073,regnanle
juslitia sollicilus, de iniuori itoit audeat coiitra glo- Phtlippo rege Fraucoruin, iu manibus domitii I I u -
riari inimicus. Cum crgo i u sint, et nou lantimi gonis Cluiiicnsiuni alibaiis, ct d o i u i i i i Unaldi
diviuis, sed etiara huinanis proinulgalum cotistet ahhalis, ctijtis providcntia et dispositione haec o m -
legibus, dobium non est reatu constringi pr&varica- nia acta itosctinlur, el* alioruiit fralrem pluriiiio-
lionis, qui ex industria tollere conatur res Deo sa- runt in ipso Moisiaco Deo famulaiitiuiii. Noiiiina
craus ausu nefariae tenieritatis. Qua de re ego jain aulem eorura, qui banc douationem firmaverunt,
denominatus ahbas Unaidus, ob hujusmodi coem- baec s u n l :
piionem, largiius sttra BertrannoabhaUsaecolari i r i - Bcrlrannus ahbas saecularis firmavil.
gittla solidos, siinili niodo Willehno cognoitiiualo Bernardus Htigo, ci fratres ejus firmaverunl.
siccarii pro hoc adipisccndo dtios eqnos, ei unain W i l k l m i Sicc«rii, usor ci iilii cjtis firmavcruut.
unicam auri, ac solidos scxdecini; et coniulil itohis Hayinutidtis de Podiolo, et alii mulli hrmave-
intra hos terminos, sciliccl ab ipsa Barta, sictit flu- runt.
men Tanti discurrit, et sicut parociiia S. Micbaclis n, Si quis atilctu hauc chartant juris ccssionis advcr-
determinalur, et ab alia parte sublus siratam, quae sarionim, vel certe filiorum illorum, qui cis haeredi-
ducil ad S. Laurenlitim, sicut ipsa p;irochja S. Lau- U l e successuri sunl, post o b i i u n i violare, seu dcpra*
renUi delcrininaiur; et parochia S. Ansherli, i u vare vel corrtiiiiperc, sivc eliain loca eadero congrcdi
dedit de oranibus, quae infra hos tertiiinos ipse vcl aut depraedari tentavcrit, hac sortc imiltetur : Non
alii per eum tenere videbaniur; el Armavit ipse, discedal a doino ejus plaga iepnc, famis c t pestilen-
et o i o r cjus, et filii ejus Raimundus et Siquerius. liae, glatlii a c moriis horrc:idx.
Eadem quoque ratione Raimuudo de Podiolo dedi-
XI.
mus onum equum, et dedit infra hos icrminos ad Abbulia tancti Arnutfi Critptientii datur Hugoni
ipsa Barla, et per ipsam Upiam descendcndo, el in ubbali Ctumacenti.
bac villa quidquid ipse vel alii per eutn babere (Auiio 1070.)
vidcbattlur, et i u firmavit, el dcbet facere fralri [Catl. Chr. X, 207, ex chariul. Clnniacensi.]
soo eodem modo firmare. Qui videlicet Stcphanos Venerando abbati Hrccxi e t omni congrcgaiionl
venicns ad iuorlem,cum eonsilio frairis stii ejusdcm, Cltniiacensis coeuobii, SIMON coittcs vcslnc sanclilatls
t

itiunuudi scilicci, oinncui suaui dcciatationis par- scrvulus salutcut

#
m S. UUGO ABBAS CLUNIAC. »63
Notum sil veslrae celsiiodini, bealissime Paler me A
9 Bernardi monacbi cognomento Guiliebni , cujua
voa plusquain omnes bomines in carne viventes in studio boc factom est, ei Vitalis clerici, anno ab
Deum diligere, aique proflcuum ei bonorem vesirum incaroatione Domini miliesimo septuagesimo sepiimo,
in quanlum valeo quaerere. Concedo iiaque vobis et regnante Philippo rege, sedis Romae pontiucatum
omnibus successoribus vestris abbatiam Sancti Ar- tenente domno Aleiandro papa (147).
nulfl quae consirucu est in castello qui vocatur Signom Fidis vicccomitissae, quae hanc chartam
Cri$pi ut omnino subjecta sil vobis, et ut ibi abba-
9 ficri jossit, et tesUbos firmare rogaviu
tem de vestris monacbis eligatis, qui secuudum Signura Petri episcopi Ratheneesis, et Pontti de
Deum et regulam beati Benedicti illud monasterium Caxsanas, et Pontii dePanau
regere possit. Volo ergo ut sciatis me fecisse cum Signum Hngonis StepbanL Ameo»
coosilio et cum volunute meorum.hominum, scilicet XIU,
majorum, necnon et regem banc mco deprecatu Ckarta Bugonie Stepkam preebuteri, de donatione
9

flrmasse charlulara, Philippo vidclicet astante, ei$dem facta.

el concedente Silvaneclensi pontifice lvone. Testes (Anuo 1077.)
Simon dapifer Simonis comitis, Milo, Orfanus. [Bietoire de Languedoc, H, Preuves, p. 296.]
Factum in domo Sanclae Mariae Parisiensis, die B Noverint omnes, e t c , quod ego m Dei nomine d i -
festiviutis Omnium Sanctorura. Ctus Hugo Stepbani presbyter, dono sub hac descri-
* Sign. Philippi regia. p u altesutione Ciuniaco coenobio atque abbaU ipsioa
loci domno Hugoui...... simulqoe monasterio Mois-
XII.
siaci.... ecciesiam iUam qoae fondaU est i n honora
Ckarla Fidi$ comiti$$m Narbonen$i$ de dono eccleeim
S. Petri de Sermnr facto Hugoni Cluniacenei et
beati apostolorum principis Petri, in loeo ubi vuigo
(Jnaido abbati Moi$iacen$L dicitur Sermur super fluvium Biauri, in episcopata
(Anno 1077.) Rathenensi...banc igitur meam donaUonem ut firma
[GalL Ckr. nov. 1, Instr. 88.] ac subilis perseveret, cum auctoriuie facio domal
Noverint u m praesentes quam futuri, quod ego Petri Rothenensis episcopi, sUnolqoe com consiuo et
vicccomiUssa Narbonae nomiue Fidia, in Dei nomi- volooUU Fidis vicecoraitissae cujus alodium erat
ne sub bac descriptione dono Domioo Deo et SS. locus ipse, et cura consensu simulque eihibiUone
apostolis Petro et Paoio, et Hugoni abbati Clunia- Pontii de Cassauas, ac Pontii de Panat et fratris soi
censi, et Unaldo abbali Moissiaci, et cunclis cjus atqoe nepolom meorum orauium, Aicfredi quoque,
succedentibus, et monaslerio Moissiaco, et omiiibus Berengarii et fralris illius, qui hooorem ipsom io
ibi Deo servientibus, qoandiu locus tpse in Dei ser- ^ ^vum possidebant. Concedo eliam ego ipsc praeno-
vitio perstiurit, ecdesiam illam, quae iundata est minatus Hugo cum omnibus supradicUs mililibus,
i n honore B. apostoU Petri, in loco qui vulgo voca- e t c , anno IncarnaUonis Dommi 1077, regnanu Phi-
tur Sermur super flumen Biauri, in episcopato Ru- lippo, Francorum rege, domno AJexandro [f. Grego-
tbenensi, u l babeant el possideant ipsam ecdesiam rio] Bomano ponlifice, S. Fidis vicecomiUssae, et
cum omuibus ad eam ibi perUnentibus in perpe- Ponlii de Cassanias, etc.
tuuin. Dono eUam et concedo ego supradicta Fidis XIV.
vicecoraitissa totum montem usque in collum alte- Ckarta Bernardi comitie Bi$uidunen$i$ Campi-Ro-
rius montis, qui vocalur del Poietb, a parle supe- tundi Aruien$em, et S. Pauti de olei$ abbaiiae
9

Hugoni abbati Cluniacen$i$ in manu (Jnaldi aa-

riori a rivo Naosa, usque io Biaor, sicolambo clau-
dunt arabos montes, alodem et fevum, el vicariam
undique silvam quae monti adjacet; vineas, bortos,
domos, moiendinos, piscarias, foittes, ingressus et
egressus. Similiter dono capul mansum de Cesai-
rent. Hanc igitur dotialioncin, ttl firraa ac stabilis p
persevcret facio, cum aucterilale domini Pelri Bu-
tbenensis episcopt, et consilio, et volunute. Si quis
vero nostrae vei cujuslibet propinquiutis hanc no-
strara donationera quam ego facio pro peccatis raeis,
et redempUone aiiitnae palris niei, el roatris, ct oiu-
nium parentum roeorum, violare, aut dienare pras-
sumpserit; in priuiis iram Dei, et omniuro sanclo-
ruro incurrat; dciude doroui papae iUius lemporis et
cunctorum fideiium, quousque resipiscat et salisfa-
ciat aucloriute el poteslate damneotor. FacU do-
•auoista in maoibus supradiclorum abbatum et
bat%$ Moi$iaccn$i$ censobrini $ui reformandae tafr-
jicienlie.
(Anno 1078.)
[GaU. Ckr. nov. I , Inslr. 59.]
Omnibus in aelernum raanifestum sit quoniam
ego B B R N I R D U S comes Bisuldunensis videns quaedam
nionasleria, quae mihi succedebanl ex propinquiuu
anlecessorum meorum, a monaslico ordine, e l regu-
lari v i u peuilus deviasse, pro remissione peccato-
rum meoruro, atque reroedio animarum patris mei
el roatris ineae in roelius ordinare disposui. Hoe
igilur salubri consilio accepto, auctoriUle meorum
hominuro dono sub legali descriplo omnipotenli Deo,
sancUsquc apostolis ejos Pctro et Paolo loco Clu-
niaco, atque abbaii venerando doinno Hugoni, et
omnibus ejos successoribus, quandiu locua Clunia-
cus in ordine persUterit; dectioncm, et domioatie-

(147) Error cst manifestus in hujusce eliartae no- Gre|orio VU 1075. luque pro 1077 legenduui forU
mericis nothi, nam Alciander papa anno 1077 Ro-
manae nou praecrat Ecclesiae, quatn morto f diquerai -
969 DIVERSORUM DONATIONES PL€ PRO CLUNIAC.
monasterii S. Petri Caropi-Kotundt i n Gerun- A
densi lerrilorio, aique monasterii B. Mariae quod
dicitnr Arulas, in Elenensi confinio: simulque mo-
naslerii S. Pauli in vaUe Oley, in Narbonensl pago;
ut teneanl et ordinent praedicla monasleria, secun-
dum regulam S. Benedicti in perpeiuum. Ut autem
haec mea cessio stabilis permaneat, abbaUam S.
llarhe de Arulis ab illis qui in fevum acquisierant
redemi; scilicet a Guifredo Narbonensi archiepi-
acopo centum uncias auri, et ab Arnaldo ArnabJi
centum nncias auri, et in vila sua dintisi ei de ipso
hooore capellaniam in ecclesia S. Pciri de Albania,
atqne omnes fevos mililum, quos m Bistildonensi
coofinio S. Maria habebat absque fevo. Bernardi
AdalberU, et Wiflelmi Segarii. Similiter cthtm ab-
baUam S. Pauli a Petro vicecomiie Feoolensiom,
qoam In fevo acquisierat redemi centum uncias
auri, el dum vteerit dimUi ei de ipso bonore S.
Pauli viUamquae dicitur Mauri; insuper omnes ma-
las coosuctudines, bolaUcos, albergas, alque tragi-
oas, et omnes torloras, quas ego hacteutts, vei
omnes antecessores mei in ipsU honorihos praedicto-
rum monasleriorom inqoirere videbamur, fundilus
dimitto. lstam aiquidem donaUonein, sicui jam dixi,
i u j u r e perpetuo tenendam esse volo; ot si quis
eam, qnod absit, violare tenuverit, sub judicio
Romani pontificis examinandum esse relinquo. Fa-
clum est autem hujus meae concessionis lesumen-
tom in manibus charisslmi mei consobrini domni
Hunaldi abbalis MoUiaceosis, anno Dominicse Incar- Q
naUonis 1078, aera u c i v i , Gregorio VH papa ponUfi-
catum Roraae l e n e n U , Pbilippo Francorum rege
regnaoU.
Testiom vocaboia, qui boc afBrmavernnt sobtus
sont s c r i p u
Ego Bertrandos comes affirma, ac propriU mai.i-
hus l u cousigno.
f S. PonUi Bledger.
S. Udalardi vicecomiUs
S. Adalberli GausberU.
S. Arnaldi Geraldi.
S. Petri Gausberti.
S. Gausberli Petri.
XV.
Charta Gaufridi mititis, (ratris S. Bugdnis, de Mar-
csmaco in pago Augustodunensi.
(Circa annum 1080.)
[MARTKI Anccdoi. 1. 243.]
Divinis dccreUs humana u r a e r i U s praejudiciam
Jacere non debel, praejudicium eunira fit, cum pro
hanU mala redduntur. Bdna dquidem cuncu divina
largius nobis abunde praesenUt. Quae si non aequalia,
et ut dignum est, Umen a sno plasmate cui orania
conlulit, pro mtillis non dedignator recipere bre-
viora. Quo eieraplo, si non ut decel, lamen j u i t a
capacitatero mei intellectus, ego Gaufredus aliqua
e i p a r u percitus,donaUottemfacioDeo apostolorum-
qoe principi beaio Pelro i u cujus honore et reve-
( incultis, silvis, pratis, aquis, aquarumque decursibus.
reoUa Quniacom consut aediflcatum esse cmnobfum,
PATOOL. CLIX.
970
cni domnus ilugo noster germanus praeesse videtur.
aliqoam partem ex rebos meis, quae sitae sunt i n
pago Aogustodooensi, et in v i l U quae vocatur Mar-
ciniacus, ecclesiam scilicei, quam pro redemptione
peccaminom meorum ab ipsis fundatnentis sedifiearo
cupio, in perpciuum trado, necnon tres meas conde-
minas atque boscuro meum, simulque pralora, u r -
ramque totara collam et incoltam, quam ibi videor
habere doniinicaro. Hanc dooaUonem dono Deo
supradicioque Joco pro remedfo animae metc et pa-
renium meorum, annuenle comite Tetbaldo, fratri-
busqoe roeis, Andrea el DabnaUo, cunclUque meU
fidelibus aslipulantibus.
XVI.
Lstterm Guarini comitis Bosnacensis de Eccletta San-
B
clce margarctm data monaslerio Cluniacensi.
(Anno 1082.)
[BALUZ., Misceti. edil. L u c , I I I , 55.]
In noroine sanctae et Individoae T r i n i u t i s . Omni-
bus sanctae catbolicae Ecdesiae fiiiis praesentibos
atque futuris notissimum volo fieri, ego Guarinus
dictus comes Rosnacensis u r r i t o r i i , quod proptcr
graUam ejesdem bonerb transitorii, duro essem
fiiios aaecuIS, cogllavi ut in aUmooUm filiorom Dci,
qoi pro pcccatU meis et loUos popuU creduntur
orare pieuiem Doroini, donarem parUro allodU mei
et iilud quod babebam in ecclesia SanciaMarga-
retae Domino et sancto Pelro Ciuniacensis, ceenobif,
quod praecogiutum Doroino veicoU perfod. coosti-
totis inmi fralribus qui sub propodio regiilad Do-
mitto deservircot et saocUe virgini. Sed a l u r e et
quarum partem ipdos ecdesbe lunc lemporis pos-
aidebant fratres DervensU moaaslerii, ubi hooori-
flce reqeiesdt corpos venerabUis BcrcbariL Ut ergo
praedicum ecclesiam e i integro baberent Qunia-
censes moitacbi, consilio habilo cum domno apo-
sidico Hildcbranno nomine, in papatu autem dicto
Gregorio, ut morcrer mundo et virerem Deo, i n
remissionem omniuro deliclorttm et ad salutcm
antecessorum meorom, cum benedictione aposto-
lica, etcum iicenUa episcopi 'roei domni HugonU
k
Trecasini, et com favore Tbeohaldi coroitis pala-
t i n i , cnro laude eUam propinquorum meorum, dedi
ine cum aUodiis meis principibus apostdorum Polro
D « l
° . •enerabUi quoque Bercbario, in pnescnUa
p a u l
doroni abbalis BrunonU et roonacborum fldeliumque
suorum. Itaqoe jam diclus abbas et monachi aonue-
runt Cluniacensibus altare et qoarUm partem supra
memeratae ecclcsiae, acceplis stbi alodiU quae erant
bberae conditionis, et absque jugo ullius advocatio-
nis, sme alicojos Judiciaria poteslate dve banno,
ad posiremom sine aliqua redbibitione omnis no-
minis. Haec igitur sunt alodU quae iradidi Deo et
sanctis apostolis Petro el Paulo, heato quoque Ber-
chario, monachisque suis pcvpetualiUr habenda.
Roserias, Muctiutn, Junchercium, cum appqndiciis
suis, viddicet servis ei ancillis, lerris cultis et
Ut aulem noc roeum donum eidera ecclesiae el fra-
3i
971 S. HUGOAJBAS CLUNIAC 07*
tribes inlbl Deo servientibos perpeieo babendam A omnibes peccatU nostris cx (acaluiibus proprOa
l , et ot nuilius calumnUtorU injusta inva« noviter nmeasierium coosiroere, ad booorooi ipsioa
rescindi valeat domnum Hofonem Lufdo- oranipotentUDd, et raemoriam bcaiUsimorum Petri
i arcbUpUcopum et apostoiicc sedU legatnm et Paali spostoloruni prindpam, qaibos a bomino
praeceplo jam dicti domni apostouei Gregorii rogavi colUu est potestas Ugandi atqoe solveudi, procoi
ot facta excommuoicatione banc cbarlara confir- dobio pro defcosiooe ct mcUoraUone
maret sub tesUmonio et Uude emnium episcopo- Um corporum quam animarum, simulqoe pro i
rum, abbalum, et caeterorum Dei lideiium coocUio dio animarom parenuur noslrtirum alque omoium
Meidensi asUniiom. Ipse vero libeoUssirae annoeos Um vivorum quam defunctorum fideliom. Igitnr
peUtiooi meae assensum praebuit, et communi de- iusUnclu, et consiUo mollorum oobilissimorum v i -
creto toUos sancti Concilii ot peticram coufirmavit r o r u m , oos praeoomioaU vicecomiles Adcmaros
sub dUtriciione bujus analbemaUs. AueloriUte Dei scUicet, alqoe Artmanoos coocedimus, aleue doua-'
omnipotcuUs et beatorum apostotorum Petri et mos jure perpetaae coocessiooU Domino Deo, aaocfaa
Paoli ezcomroonicamus, et a hmioibus matris sciiicet et individoae T r i n i U l i , santtisrimisque ejos
ecciesiae separamus e l removemus, aetcrna quoqoe aposiolis Petro et Paulo in b c U ipsorum Quoiaco
damoatiooe percuUmus et dainnamos eos q u i c u u - B j a MoUiaco, abnulqae ahbaiibus venerandU
U U e

qoe de rebus supradictorura alodioruro coroitU domno Hugooi, et domoo Cnddo, et omaibus eonim
Guarini aliquaro fraudem v d injusUtUm fecerint . successoribus abbalibus ct monachis in sopradictU
ecclesiae DervensU monaslerii, n i d resipiscentes et lods Dotnino in pcrpctouin servienlibus, locom ad
eidem ecdesiae sausiadenUs dhmom poeniUntiae baec praeerccium atque constiiulum. Et est locoa
frociam egerint. ipse ui Caturcensi pago, in territorio suhlua ipsupi
Signam Hugonis DiensU episcopi Brunecbilduro castruro; ioter fiuroraa Verae et Ava-
S. Amali vicarii papae Gregorii. rionis, ipsum locuro cnm uoiversis appendiUU et
S. Ricbardi archiepiscopi BiluriceosU. adjacenUU suU, quidquid ibi v d aUas ad boc opus
8. HogooU Trecasini episcopi. designavirous ct donavimus, v d adhuc daiori su-~
8 . Rogeri CalhaUunensis episcopi. rous, et quodcunque ipsius loci habitatores, cum
S. Rorici Ambianensis episcopL Dei auxiUo, inibi acquircre potuerint, ut i u teneant
S. HogonU Granoopolilani epUcopi. et possideanl cosnobiorum supradictorum Clunia-
8 . HogonU LingonensU episcopi. censium et MoUiacensinm habiutores, in proprio
8. Haganoois AugusUdooensis episcopi. aiode jore perpetuo. Damus etiam, et sub legaU
S. Uogoeis NivernensU episcopi. C descripto, et firma corroboraUone Uiom mansum
S. Arnulphi Suessioneusis episcopi. uostrom diclom de Moote ArgUXo in dominicatora
8 . Landrici Matisconensis episcopi. propria, cum omnibus finibus sui*, ingressibos et
Comes eUam Tebaldos, el oxor ejus AUidU no- egressibus in proprio alodio possidendum. Uaec au-
mine, el Odo filios ejos laodaveront et soa signa tem omnia cum universU rediUbua suU, qoanlom a
fecerunt. nobis demonsiratom est, v d quantum in futuro,
S. Tebaudi coroilis. Alaidis oxoris ejus. Deo aiinuenU, acquisitum ibi fuerit; scihcet in
S. OdonU filii ejas. terris, vineis, aquis, silvis, praUs, cuilis dve incuJ-
Us, lotum ab integro cum ingressibus et egressibua
XVIL
suis, i u ccdimus et donamus firma, el subili ces-
Ckarta fundationit monatttrii tubtut Bruntekildum
caurum iu pago Caturcino, Hunaldoabbati Moisia- sione supradiclorum monasieriorum babrutoribus,
centi et Hugoni Cluniaceuti tubjtcti. absque uUa omnino retenuUone ; ut i U babcani,
(Anno 1082.) leneant et nossideant fideUier per cuncU socce-
[Gall. Ckrict., uov. 1, Inslr. 59.] deniia Umpora, taii quoque condiUone, ut neque
Lefibos instrucU divinis, atque ecciesUsticae san- i
n u S > unqoam boroo noslrae vel alicujus
n e q u e u W 8

ctionU roborati exeroplis credimus, et confitemur generalionis, potcsUlero -aUquam

D
i: :in supradictU
* t - . i -
ho-
^

impieutes, atque delicta humanU excessibus com- noribos requirat, ncqoe jusUUam, neqne vicariam,
missa, eleemosynarum Urgiute simolqoe booornm aot aUqoam vioIenUam inferre praesuroal ipsius loci
operum assiduiuu per Dei disposiUonem posse babiuioribus, quanlum infra ipsos Urminos desi-
redimi aique mondari: ipsa veriUU quae Deos est gnalum esl; sed Ubera atque quieta baec omnU su-
attesUnU, quae a i t : Dale eietmo$ynam tt omnia pradicu servis Dei in aeternum permaneanl. Lauda-
t

munda tunl tobit (Luc. n,41). Et iUrum Scriplura: mus eUam et donamus, ut qukunque de benefidU,
Fili inquil, bcnefac $emper et Dto dignat obtationtt ct de fevis quae de nobis tenent aliquid dare volue-
$ 9

ofer: memor etto, • quoniam mort non tardat tt rinl, ejusdemloci iu pcrpetuum teneant e i possideant
%

tcttamentum inftrorum manifettabitur tibi(Eccti. xiv, babiutores.

11, 12). His eiiam, aiioromqoe divinoruni eloquio- Volurous eUam atqoe rogaroos de his omoibos
rum admonilionibus provocaii, nos videlicei Ariman- privilegiuro fieri a domno papa Boroanae Ecclesiae,
nus et Ademarius vicecomites cognominati, aoxi- ul flrma et stabilis haec noslra eleeroosyna seroper
bante Domino providemos, atquc disponimus pro permaneat, quam si qois violare praesoropscrit, v d
973 DIVEBSORUM DONATIO? ES PIJE PRO CLUNIAC.
aliquo modo invadere tentaverit, aentiai ae esse 1
damjmndum et nunc, et in perpetaum.
Haec aatem facta sunt cttm consiiio et aocloritate
domni Geraldi Caturcense Ecdesise pontificU, anno
scilicet Dominicae Incarnalionis 1083, regnante Phi-
lippo rege Francorom, domno Gregorio VII pontifi-
catum Romanae Ecclesiae tenente anno x, mense
Septerabrio, feria 111, id esl Nonas ipsios merisis, loua
xix* Sndictione v i , aera ucxxi.
Sigfnum Armanni et Ademari vicecomitum.
Sigfnum Remundi Amelii.
Sigfnum Ponlii Maifredi.
Sigfnum Raterii.
Sigfnum Matfredi Amelii.
Sigfnura AmeliiJuslini.
Sigfnum Bernardi fllii s u l , et Hugonis fratris I
soi.
Sigfnnm Arnaldi de MaSraco, et filiorom ejos.
Sigfnnm Petri, Slepbani, et fratrum cjus.
Sigfnum Bernardi Hugonis, et fralrum ejus.
XVIII.
Testamentum domni Adefonsi regis Hispaniarum ad
Gtuuiacum.
(Anno 1090.)
[BALUX. Jft*c«//.,1II, 44.] |
! n oomioe Dei omoipotentis Patris ei Filii et Spi-
ritos sancli. AoxroMsus, divina favente demeniia,
Hispaniarom rex»
Convenit majestali regia? praedccessorum regum
viftutes ei bene acu i m i t a r i , per quod el apud
Deum et apud botnines inveniat gratiam, et in
posteros amabilem nominis sui transmillat memo-
riam. Subiit iiaque mibi regi Adefonso in mentem
qttid egregium inter caetera e g e r a t pater meus rex
Fredeiandus pia recordatione setnper commemoran-
dus. Coroperta namque ccenobii Ciuniacensis lam
cdebri, Uin probau tam sancta religione, d i v i n o
mox timore coropunctus ct amore socieutem fra-
trum Deo et sancto Petro ihidem militantium
humililer expetiil, devotius accepil, fidelissime
q u o a d v i x i l retinuil, non inaniler credens se p a r t i -
ctpem lore in eorum spiritalihus, si de sua temporali
a b u H d a n l i a indigentiae servorum Dei fuisset munifi-
cus. Cnde censutn onnualero, mille viddicet aureos,
qoos v u l g o mancales appellant, conventui Clunia-
eeiisi ad vestiarium p r o p r i e dedit; quem censam
eodem modo per successores suos praefato loco
a n n u a t i r o reddendum instituit et firmavit. Quia vero
placuil omnipoUntiae Crealoris in regno Hesperidum
roborare solium meum, ego Dei graiia rex Adcfon-
sus, sicttt baeres paternae dignitatis, i u quoque
bonae successor voluntalis, pactum fraternae socie-
Utis cum meis Cluniacensihus i n i i , statui, firrnavi,
censum quoque largiutis. paternae duplicavi, duo
. millia mancales in ccnsti a n n u a l i Cluniaco persol-
vens. Communicato etiam cum uxore roea regina
consilio, et primum Toletano archiepiscopo ct
caeuris episcopis mcis et primorihus r e g n i roei
fiddibus meis voleutibus, consentientibus, laudan-
974
tibus, astipulaniibus, constituo de praefato censu
duplicalo Cluniacensibus meis fratribus charissirois
regiae auctoritaiis praeceptum, a meipso quoad
vixere firmissime teuendum, omnibusqoe succe-
dentibus per saecula ventura in rcgno HUpaniae
regibus perpetua lege servandum. Hanc autem
constilutionem facio pro aniroae meae remedio, pro
animabus patris mei et matris ac fratrum meoruro,
pro uxorc ac iiberis meis, u l et vivis prosit ad
promerendam aeternalcm v i u m et defunctis profi-
ciat ad possidendam requiem sempiternam. Si quis
vero successorum roeorum regum praecepti hujus,
quod absit, temerator existens aut violalor censum
Cluniacensibus constitulum sive cx tolo abnegare
sive miooere lentaverit, sicut ego fido in Domino
Deo, a regno Dei se noverit alienuro el judicio
divino exhaeredanduro, nisi velociter resipUcatet
abnegalas vel diroinutas census condigna satisfa-
ctione restituat peusiones. Ul autem inviolabile
teneatur hoc roeum [praeceptum hanc charUro fieri
conscriptionis jussi, quaro regia manu et auctoritaie
subtus firmavi et corroborari, atque firroandam
aeque principibus ac fidelibus meis consequenler
mandavi. Iropelravi eiiam a Ciuniacensi abbaU
patre meo domuo Hugone lunc temporis mecum in
eiviute Burgis commanente, ut oinnibus super-
venturis abbatibus suis successoribus constituat
praeceplum de comroemoratione vel obsequio quod
pro nobis, videlicet pro palre meo, pro malre, pro
fralribus roeis, pro me, pro uxore roea regina, et
C liberis ipse domnus Hugo abbas apposuit et ordi-
navil U m pro vivis quam pro defunctU semper
agenduro. /
AcU sunt Burgis in d v i u t e .
Dala apud Burgis d v i u u r a anno ab Incarnn-
tione Domini 1090, indiclione x m , Pascbae diebus.
XIX.
IMterx episcopi Sitvaneetensis de dbbalia CrispeH.
(Anno d r c i U r 1095.)
[Gait. Chr. X , Inslrum. 207.]
Hofio,Dei gralia Silvaneclensis episcopus, domino
et cbarissimo sibi Hugoni Cluuiacensis monasierii
abbali, salutem et servitinm. Notum fieri volurous
vestrae benignissimae et nobis dilectissinvae sancti-
t U f i , libenti animo assensom praebuisso petitioni
domni Hogonis coroitis de CrUpeio super abbatia
Sancti Arnulfi, favente conventu canonicorum san-
ctae sedis SilvanecUnsis. Concedimus itaquc ut
monasterium Sancti Arnulfi de Crispeio sub vesirae
sanctissimae dominationis vesiraeque religiosissimae
sanctiutis omnihus modis subdatur imperio. Et quia
exopumus nobis affiniutem veslrae boniutis, in
ditione vestra siiuro sit ponendi et aiiferettdi cujua-
cunque personae voluerilis, et hoc quandiu vita isla
fruemini. Coocedimus praeterea gratia vestri, ut post
decessum vestrum successor vester abbas, videlicet
Ctuniacensis, habeat potestalem ponendi abbatem
in supradicra ecclesia „ sccundum eleciiouem Clu-
niaceusis capituli : ita uroen ut Silvanectensis
973 8. HUGO ABBAS CLUNIAC. 916
Ecdesia et ejusdem episcopns, ea quae tecundum A pisci dono ejus qui iovestiuis est poierit, tenebit
Deom el auctoriutem SS. Palrom obiinere debent, eam in pace, nec quilibet alterios congregaUonte
non a m i t u n t ; verum ea secundum quod canonicos vim aut calumnlaro inlerrepoteril, nec acqoirendl
ordo postalaverit, obiioeant. Ne qoid aotem grave vel aedificandi ecclesiam in ipsa parrocbia licentiam
videalor veslrse beuignissimae paterniUU in hujus- vel faculutem babebil. Clericoruro aatem v d uiUi-
modi conslitulione, mandamus quia dom praesenlia- tum qojsqub) in cxiremis podlus, cuicaaqoc ioce
liler insimol locoli fuerimus, Deo volenU, secundum eorum sese ad scpeliendum desUnaveril, ibi siae
discretionis vestrae consiliom quod emendandum caiuumia sepdieW, et quaecunque dederit locua
fuerit emendabimus; vos autem io praesenU ecclesiae ipse in pace retinebit, etiamsi se vei soa prius alieri
consulite. parU devoverit, excepto qood si aUqua aUia cnm
invesUtura primum dedit, nou Ucebit ea nisi ipsls
XX.
qoi inde investili fuerant babere. CupienUum venire
Acta concordim initce in concitio Ctaromontano intcr
ad monaslicom ordinem et babitum, nuUi susd-
Hugoncm abbattm Ctuniacenstm ct Pontium abba-
ttm Cutm-Dei. piendi adiius, quocunque ire v d i t , ab altero prohi-
(Anno 1096.) bebitur, eUamd se d prinram deveveriL Et d qoa
[BALUZ., Mitcctl. I I I , 56.]
f
H utnc largiius foerit, locus ipse quem ingrediur fin
Noveriot omnes Ecclesiae Dci fideles, tam prae- pace possidebit, exceptis bis quac cnm iuvcsUtera
sentes qoam posuri, qualiur domnos Hogo ab± aliis primum contulii. Suscepli sd habitum transire
bas Clooiacensis et domoiis PooUoa abbasCasae- ab uno ad alterum luonasierium non potemnl, nlsi
Dei, fralresqoe eorom bi ClaromonUnsi concilio forte cum licenlia abbatis sui.
]>er roanom doroini papae Urbani secnodi et venera- Actum publice apud CUrum-monlem e l laodatum
biliuro archiepiscoporom domni Hugonis Logdu- atque confirmaluin aoctoriute domni papae U r -
nensis et domni Aidebcrti Biloricensis alioruroquc bani I I , u l sic ab ulrisqoe incouvolse lenealur, amto
multorom religiosorom viroruro, sopiia omni simtil- ab Incarnatione Domini 1095. Kal. Dcccmbris, i n -
tate quae inter eos ex quibosdam occasionibus emer- dlctione i v .
serat, in pacem et concordiam redierint. Sciendum XXI.
est itaque quia domnus abbas PonUus el fratrea Haimundi uicecomitit Cadurcentit titam monatticam
Casae-Dd concesseront dorooo Uogoni abbaU et in Moitiacenei cmnubio ampttcttmit ei dnat tctte-
f

fratribos Cluniaccnsibus Boorlense roonasterium tiat AntquiiUio abbati condonamii.

el ecclesiaro de Aroberto, eccleslam quoque Sancli ~ (Anno 1101.)
Slcphani de CasUilo, el ecclesiam Digneio, atque [Gall. Chr. nov. Inslr. 40.]
f

ecclesiam de Cosanlia, ecclesiamque de Vongeio, et Cutn manifeslum d t beaUos esse dare quam ac-
ecclesiam de Prisceio, atque ecclesiam de Snl* dpere (AcU xx, 55), et moneai uoumquemque Scri-
reiaco,cum omnibusearuro appendiciis, u r a i n terris ptura : Miterereanimm tum ptactnt Deo (£ccfi.xxx,
e l possessionibus quara in decirois caeterisqne red- 24), ego in Dei nomine BAIMOADOS vicecomes dielus,
ditibus, et partem deciroae de ecclesia Cosiaci, par- qui toliesab aliisroale acccperam Undem aliqoando
tem quoque decimae quara babcbanl in Ecclcsia de bene dare dispono, alque miserae animae meae inspi-
Judaeis, u l habeanl deiuceps baec omnia i n pcrpe- ratioiie divina misereri eiigo. Nam v i u m meam qua
luuro. E converso domnus abbas Cluniacensis el Um inique vivcbam, ut Christianis omnibos aodire
fratres ejus concesscrunl dotnno abbati Casae-Dei Uiilum nefarium s i l , relinquens omnia, rdigiooe
el fratribus ejus obedienUam de Castellione juxla monastica cominutavi. Ecdesias vero quae dicuotur
castruro Corziacuro et ecolesiam de Casa Mediana de Calzada, quas parentes et antcccssores m d per
cunt omnibus ad cas pertiitentibus ut possideanl ea Simoniacaro baeresim prave distraxerant, u l obia-
oronia in perpeluum, i u lamen ut in Casa Mediana liones earum, non per manus pauperum, sed, qood
habilantes monachi praeler ouos aul ires non ba- r j l P*ur
» P^ nianus concubinarom, disiribueren-
e r a l r

• .• J» .
beautur, habiUntes antero :in ~ i~n
caslello quodA vocalur ....
tur, :~
in disposiUone~ Deo
r\-~
servienUum ordinatione
Caslellutium habeaiii facullalem sepeliendi vel in diviua consliiui atque composui. Ilas igitur ecde-
coeroeterio capelhe ipsius caslelli vel i n ecclesia de sias quae in Caturcensi pago construche videntor,
Auzac, quae cst parochialis. C;clcra vero omnia major in honore el nomine B. Mariae semper virgi-
quae eo die in quo bsec concordia facta est aliqua n i s : minor vero in honore sancli Audoeui confes-
investiliira lam fralres Cluniacenses quaro fratres soris; curo suis coemeieriis et ohlaliooibus, terris,
Casx-Dei tenebahl finierunt sibi in perpelua pace, vineis, aquis, molendinis, seu ontni ecclesiasiico
nec sibi deinceps ea ad invicem calumniabuntur. honore, ei omnibus uhique ad ipsas periinenlibus,
Convencrunt etiam inter sc ul quaecunque de caetero ego supradicius Baimundus, simulque filU m c i
tcrrae vel possessiones sibi darcniur ab illis qui eas Poniius ei Peirus, donamus et relinquimus Domino
altqua investitura lcnercnl, fralres i 111 qui indequa- Deo universorum, el beatissimis apostolis ejusPetro
lecunque donum susceperint, eas sibi sine calum- et Paulo, in lods veuerabilibus Cluniaco et Mois-
nia et qua-ptione aliorum habeant. In Ecclesiis vero siaco, abbaiibus quoque praesentibus domno Hugooi
acquirendis, quicunque eoruiu primum parlcm adi- et domno Asquitilio, cunclisque eoram successoi>
077 DIVERSORUM DONATIONES PLE PRO CLUNIAC.
feos, Um abbatibus quam monacbis in ipsis locis A
Deo eervientibus, ut habeanl, uneant el possideanl
io perpetuum alodum omni tempore, quandiu c o
lona imminet terrae. Haec, inquam, admonilione ei
Indusiria summi et iiiustris viri domni Geraldi
n o s t r i , id est Caturcensis pontificis: insUnlia vero
etque diuturnia ad Dcum oralionibos veoerandi ab-
baiis Asqoliilii, cunctaeque congregalionis Moissia-
censis, exbortatione quoque, ei ut iia dicam, parlim
violenlia flliorum suorom Petri el Ponlii, consilio
etiooi et voiontau amicorum meorum, ac multorum
nobiliom virorom, laii ianUqoe devoiione peregi.
Si quis iUquebanc noslram donalionem irrumpere,
viotare, aul i n aliquo minoere l e n u v e r i l , in primis
i r a m Dei viventis incurrai, accum Dalhan ei Abiron
J _ _ <!>_..._. _ — _ \ ~ . . . . . . . - J _ __.
damnatione per])etua damnanduro _L.__. _ — aiknltnl I n
se senlial in in i n .
fernum. Cui autem melior apparuerit filios, aoi
propinqous nieos, potenlia soa lotum ab integro
restituat sanclo Pctro in supradicto loco Moissiaco,
u l participes bujus meae eleemosynae sit el haeredi-
U r i s meae baeres legalis permaneat; scilicet, t i l
quod de manu laicali, ubi hactenus eral, in omni-
potenlis Dei et servorum ejus stipendia commuu-
mus alque transducimus, absque perturbalione et
inquieiudine ratum s i t , et inconvuisum consistal
omni leropore.
FacU cessio descriplionia bojos aucloriUU ct
consilio domni Geraldi sanctae Caturcenae Ecclesiae
episcopi, ac clericorum ejus, anno Doroinicae Incar-
nationis 4101, indictione nona, praesidenu i n Ro- C
mana Ecclesia Paschale secundo papa, regnanie
Philippo Francorum rege, in praesentia et corrobo-
ratione muliorum testiuro.
Ego ipse Raimiindus supradiclos vicccomes, et filii
mci Pontios ei Petrus vicccomiles, i u firmarous ct
corroboramos tenendum in perpeluum.
Ego Ademaros Ramo diclus, qui ipsas per succcs-
sionem parentuin mcoruin male tenebam et injusie
possidebam, i u iibere et absolute dono atque dcrc-
linquo, simul cum filio nteo in manibus et praesemia
sopradicti abbalis doroni Asquililii, alque aliomni
multorum lestium, U m monachorum quam laico-
Signoro Aimonis Eliae.
Signom Gattffredi militis de Calsxcda.
Signum Pelri Aroelii.
3;gnom Sicardi.
Signnro Ilugonis vicarii.
XXII.
CoHcUium Mastiliense confirmat ptacitum quod fecit
Norgaudus episeopus jEduensis cum domno abbate
Hngonc ct monachis Cluniacensibus.
(Anno 1105.)
[MAXTKN. Thes. Anecd., IV, 125, ex cnarurto
Cluniacensi.]
In nominc sancLc et individme Trinitatis, Palris,
ct F i l i i , et Spiritus sancli, amcn. Otnnes sauctae
universitaiis Ecclesia filios voiumus scire quam pa-
tem quarovc concordiam, iEduensis episcopus Nor-
978
gaudus domno Hogoni Cloniacensium venerando ab-
baii filiisque ejus Cluniacensibus fratribus tandein
post diuiinam conlroversiam fecerit, qua lillcrave
factaro corroboraveril. Querimoniae inler Cluniacen-
ses fratrcs et praedictum /Eduensem episcopum N.
pro illatis ab eodem episcopo injuriis exoriae fueruni,
et inier caetera injuriarum darona idem episcopus,
necnon et Matiscensis praesul domnus Berardus quae-
dam nova feccrunl privilegia, quae vidcbantur con-
traria qnaedam conlra Cluniacensis Ecclesiae privi-
legia continere. Ut aulem domnus Paschalis I I papa
hoc comperit amore domni Palris llugonls el Clu-
niacensium fratrum charilate exciitis, scriplis suis
illa coniraria quae roemoraU Jam dictorum cpisco-'
porum privilegia codiinebant daronare curavit; ct
"
ad baec damnanda, alque
a J l*<wtA Ar. —rt n a i u l .
simul Romanx
<• I m i A » i m f t l HnMtAMtn
Ecclcsine
lT/»/»l/V_ 1ot»
negoiia peragenda et pertracianda Prarnestinum
episcopom domnum Milonem, toiius Galliae legn-
tione i n j u n c u , ad Gallias millere studtiii. Idcut
vero legatus Cluniacum veniens, certo dio intcr
praefatum episcopum fratrcsque Cluniacenses placi-
tum denominalum statuil, in quo placito, quidqttid
supradictorum privilegia episcoportim contrarium
advcrsum Cluniaccnsis Ecclesh* privilegia sonabant,
praecepto Domini papac iit praesentia episcoporum
quos suhintitulabimus, et cunctorum qui aderant
exclusil ac damnavit, cccleslaeque Cluniacensis p r i -
vilegia flrroavit et corroboravit. In boc quoque pla-
ciio prremeinoratus iEduensis episcopus N. decreto
e l l i U c r i s
pap« Paschalis I I commonitus,
d o m i n i
justiliaque qnnm in ecclesiis subnominatis fratrcs
Cluniacenses babebant exigente, dorono Patri Hu-
goni fratribusque Ciuniacensibus dona^il, concessit
ac laudavil ecclesiam de Carrcllis, et ecclesias de
casiro de Lorma, sciiicel ecclesiam S. Albani, c l
capellam ejusdem castri, ecclesiamque de Mulinis,
et ecclesiaro dc Trevello. Ecclesiam autem de Mou-
cellis siroili modo donavit, sintiliter concedit ct
laudavit. Slatuttim est lamen ut pro hac ipsa ccclc-
sla duorum solidorom censtts annuaiim rcddatur.
De bac iterum eadem ccclesia hxc convcnienlia ha-
beiur, ut si a Corbiniacensibus monachis fratrcs
Cluniacenses interpcllati de reciiiudine fuerinl,
ubi Chiniacenses ieslificaiorcm suur» polerinl Ita-
D berc, non differant in curia memorali cpiscopt
iEduensis N. justiliam cxscqui reclitudinis. Oinncs
etiam ecclesias quas vel pncdecessoris sui domni
Agauonis tempore tenuerant, vei de quibus donuni
vei invesliluram, aul assensum babuerant laudavit.
Praeccplum esl quoque domini papx Pascbalis prx*-
cepto et praefixum ac per praefatum Romanae sedis
legaium Praeneslinas episcopum domum Miloncni
corroboralum, ut sicut in praefati papae Paschalis
videlicet I I priviiegio Cluniaco impcrlito conlinelur,
lam ecclesiae quam prcsbyteri ecclcsiarum el res
Cltiniacensiuiti universae sine inquietudine libcrae ct
inviolataj permaneant. Haec vero de Vixeiiaccnsi ab-
batia statuta sunt ct praefixa. Statutum csl cl pr;v-
ccptum ul ^Educnsis episcopus a Vizeiiacensi air>a(o
m S. HUGO ABI i 9 CLCNlAC. 9W
professlonem vel obedientiam non exigat, nec abbas \ roci Cononis coroUU et reiiqooruro parentam meo-
ei ullo modo facial. Fratres vero VizeJiacenses sa- rutn, e i c
cros ordines ab ipso suscipient, si tamen episcopus Acluro publice apud fierzUcum villam (Vcrxy)
canonice ordinatus fueriL Quod si eos ordinare re- in manu doroni Hugonis CluniacensU abbatU,
tiueril , a quolibel alio episcopo canonice ordinalo anno Dominicae incarnationis 1107 indictione x v ,
r

ordinabuntur. Presbyieris quoque qui eidem abba- anno domni Pascbalis pap secundi T I I I , anno n
tiae deserviunt, cbrUma largielur absque aliqua re- Hcnrici regis qtierii, anno vero ordinaiionU domni
iraciatioue. Hugonis abbatis Cluniaceosis L I X (I48L
Anno ab incarnatione Domini 1103 acla sunt ltsce XXIV
apud Massiliam per manum domni Milonis Praene-
Charta donatioms pro monasterio Clnniacenss a
siini cpiscopi et S. B. E. sedis legati in prtrsenlia Witlelmo et u ore tua Adeleyda.
episcoponim scilicet MaliscensisB.qtti cumluncepi-
[ B A L G Z X , Bistoire d*Auvergne tont. I I , preuv. o. 56.*
9
%

scopatii suo Lugduncnsis arcbicpiscopi domni Hu-

[gonis] viccs agebat, et bujus praefali jEduensis Cum divinx nobis Scriptttrae per Salomonem
episcopi N. in praeseniia quoque arcbiepiscopi de testetur aticloritas, dhitiee viri redemptio aninut

Evroic domni Gerardi, et episcopi de Titfort domni i ejus % e t c , bas divinae admonitionis sentenUaa con-
llcrberii, et episcopi Cesirensis domni Boberli, ac siderantes, ego Willehnus et uxor mea Adcleyda
episcopi Belensis domni Poncii, boc placilum etbas ob remediuro animarum nosirarum et anteceaaorum
couvenliones donorttm praefalus iEduensis episcopus nosiroruro de ampMudine praediorum quae dedit
M. sicitt in prjrsciuia anpjuulktoniio cpiscoporu» nobis Deus bealis apostolis ejus Petro et Paulo ad
per tnanuin domni M. cardinalis saepedicti firmave- monastcriuro Chmiaceos^, cul vencrabilis abbas
r a t , sic Cluniaci iu communi capittilo fratruro fir- Hugo praeesse videtur, donare aliquid slaruirous i n
tnavit, laudavit el corroboravit, pracsente' Vizelia- pago Liroagniae, lerrani scihcet Caurossam cum
rcnsi abbaie domno Arlaldo, domnoque Gaufredo conlinenlia sua ei flnibus stiis, ea ratiooe u t
priore claustri, el domno Bernardo camerarro, prae- jus alodiale et quidquid proprietatis aut dominica-
scuie eiiam convcntu. turae in ea possideo praediclo ioco et monacbis ibi
Dco faroulanUbus delegero et transfundam pcrpe-
XXIII.
tualiter oblinenduro. Et u l hrec tradiUonis cbarta
Cltartn Wittetni Burgundionnm el Matiscensium co-
firma et ioviobbilis permaueai nostra auctoritate
mitis qua donaliones antecessorum suorum Ctu-
9
rohoravimus, et fidelium noslrorum assensu laudari
niaco factas confirmut, aHaujue de sno addit, com-
el astipulari fecimtis.
memorans progenitores et antecessores suos.
S. Willclmi filii ejus.
(Anno 1107.)
S. Stephani fratris ejus.
MABILL. Annal. Bened. V
9 9 511.]
Notum sil cunclis amantibus veritaiero etpacem, XXV.
quod ego Willelmus, Burgtindioiiutri comcs et Ma- Charta donationis Wiltetmi [de Thierno eidem
tliicensium , laudo ct confirmo ad Climiacum omnes Cluniacensi monusterio.
donaliones quas anlecesscres mci Burgundionuro [Histoire d Auvergne,
%
ibid.]
comitcs et comiles Matliiccnsium loco iHi venerabili
Dum constet certissiroum fore cunctis recte sa-
tisque bodie coniulcrunt: videlicet Bainaldus paler
pieutibus quod videlicct omnis pncsenlis saeculi glo-
tncus, filius Willclmi; et ipse Willelrotts, fHius al-
ria sive, ut vcrius dicalur, vana et deceptoria fal-
tcrius Bainaldi; et ipsc Bainaldtis, filius aherius
laciae tota transit, etc. Hxc igitur ego Willeltnus de
Willclmi; et quse illic «ledtt Stephanus comes, pa-
Thicrno.incnle vcrsans stmulquc multitudinem pcc-
iruus ineus. Possessionem qnoque in pago Leodiensi,
catorum in quibus nunc usque sum diversatus la-
quam AywalLiam vocanl, quam mater roea Regina,
<\t\x fuil uxor Bainaldi [Mathiccnsium comitis dedil ( crymoso corde considcrans, ratum duxi tit juxta
itd Marciniacum, tihi ei ipsa multisjam annis in Danielis consilitim peccata mea cleemosytiis redi-
sanctimoniali habitu servil Dco sub disciplina domni inerem, el quia a viriditale bonae aclionU, heu proh
ac vcnerabilis Hugonis abbatis. Nam de me? parte dolor! pene arui xstu saeculariuin voluplatiiui, illos
*.!ono ad prxfalum locum Cluniacum quidquid jure saltcm sustentarem quorum pia vita fructum offcrt
haeredilario a majoribus ineis mihi obvenit apud bonarum jugiler virtutum, eo qnod a Chri&lo velul
Bcllum inontem, qui locus est in episcopalu Lau- lignum frucliferuro sint plantatsc juxta fliienta san-
fanensi, el insulam proximatn, quam dicunt Insu- cta-rum Scripturarum. Dmn enim me senliam fasci-
lant comilum, quanlum ad me res ipsa pcninel in bus iniquitalum mearuin imroersuro, cunctU pietatis
hominibits, it» terris, kt vineis, in piscariis, vcl exspoliattiro esse pltimis, illoruiit qtii cunclarum
caeteris rcdditibus. Sic laudo, sicoffero res nominalas niundi cupidilatum visco exuti assumunt pcnnas n l
pro rcdcmplione aniroae rocx, cl avi ac nutritoris aquilx el ad superna indelicienter cvolaut, mcniis

(I iS) In hac comittim Matiscensium scrie obscrvare nepos avi noroen referret, nt in co avus quodam
Itcet inorent apud veieres non raro usitaturo, ut modo rcvivisccre videretur.
Ml blYERSORUM DOHAtiONES PlJkX PHO CLUNIAC.
ceaiomufcilone mo coofido ad regnaemlonim seslotU Aecciesiie soprascripue relioeo
peanis. Hojasergo rei gralia dono Deo e l senclis
eposlolis Peiro el Psalo patrique e l domioo meo
HogooitbbsU, ei ceteris senioribas frolribos Cla-
oioeonsibas quaedsm ex meis rebus a i ipsi dein-
9
ceps es jure perpetao possidesnt et prout volaerint
disponanl. Sool vero haec : In primU qoidquid in
ecclesia vei viils de Csrmis in dominium possideo,
reddiius vidclicet, vei consaetodines omnes ei v i -
earios omoes ibi perUnentes, quicunque ilias babeal
u i aicul ego buc usque nunc tenui, ita deinceps eas
seoiores Cloniacenses leneaot. Dono eUam villam de
Siurac^sicot earo lenebam, et consoetudines et v i -
carias ibidero pertinentes similiter. SimUi modo v i l -
lam de Espentegoi cura consuetudinibus et vicariis
oomibos. Medietalem quoqoe de claoso de Vensac
curo vicaria sua. ltem quidquid babebam apud san
c l u m Porcianum de Borno cum vicariis et consae-
ludinibas et qusntum ana leuca tenet de silva de
Borno in loco ubi ipsi monacbi elegerint. Item qua-
d r a g i n u modios debitales de vino omni annoin
Thiernensi pago, et decem cervisiae, et nnaro se-
mimodium 'de melle, et quinqusginu raslicos cum
consaeiudinibos quas.debebant, et qoinquaginu'
porcos, toUdemque multones.
Petrus.de Artona, Eldinos de MonUlegra, Pelros
dc Terxac. lsti sunt tesies qoi boc viderunl et audie-
rant.
XXVI.
Charia donationit eccUthw Sancti Saiurnini Tototani
Ctuniaetnti monatierio faeta ab Itamo epiteopo
Tolotano.
[ C A T X L , Mdmoirtt dt Vhitt. du Languedoef p. 8 1 5 . ]
In nomine Dei Palris omnipotenlis, et F i l i i , et
Spiritus sancU, in quoquidquid facimus in verbo,
vel in opere facere juberour, el qui letius boni i n i -
lium cst et finis.
Ad notiliam praesenUum el fulurorum scribitur
liaec convenientia, quam ego lsarnus Dei gratia To-
losae episcopus sutuo et firmo, cum Hunaldo abbau
Moyssacensi de loco SancU Salurnini, quem ego
laudo et committo domino Hugoni abbati Clunia-
censi, et Hunaldo suprascriplo abbati, ni ibi Do-
mino sub monaslica regula omni tempore servialnr. D
Ht
i n dominio dom vivo,
Posl obilum meum convenii inler nos, ut
operis ipsius ecclesbe remaneat in poteslate Sancti
Stepbani, et canonicorum ejusdem sedis. Consam-
mala vero fabrica praedictae ecclesise medietas om-
nium oblationum praefatae ectlesiae, Ularum scilicei
rerum quse consoeverunt dividi inter episcopam, e l
opera, et congregationem ejusdem loci, sit SancU
Stephani et episcopi ac canonicorom iUius sadis.
ReUneoetiam paslum,qoem recipere soleo in festom
Sancti Satornini sicut constitutum est, et tertiam
pariem omniuro reruro qoae pro sepullora mortoor
rum praedictae eccleshe conferentor vei daboolor,
ultra quinque solido, ReUneo siroiliier mihi dum
vixero omnero honorem praeposilurae, decaoiae, sa-
B
crisunhe. Post obitum meom qoidquid ex pnedicUs
bonoribus solenl tenere laici per manum episcopi
reroaneat Sancto Saturnind. ReUneo et omnes ala*
tiones fesUviUtum sicul abantiquitus suntcoosUtnisj
fieri apad sedem. Reiineo eUam boc laudanU e l
convenienU Hulnaldo praedicto abbaU el congrega-
lione ipsius loci, ut quicunque ex eiviUU voluerit
sepeliri in coetneUrio nostrae sedls, sine omni ca-
lumnia et contradiclione recipiatur ac sepeUatar i b i .
Omnia haec supra scripia ego Isarnus episcopos jam
supra nominatus, retineo ad.opusSancU Siephani
nostrae sedis, et ad roeum opus, et canonicorutn
ejusdcm opus, el canonicorum ejusdem sedis pro-
pter laicalem fevum superius dixi, u l sit SancU Sa-
ttirnini, el ex omnibus istis qoae mihi el sedi meaa
C
atque canonicis retineo, convenit inter nos ut nibil
unquam iropediam neque alias transfundam, neque
oUam difficuluuro conlra sedera meam,et canonicoa
ipsius sedis : aimUero convenUonero facio de orani-
bus illis qoae remanenl juria Sancti Saturnini. Pro-
pUr boc placitum, et propter conslitutionero sopra-
dicli ordinis qood episcopus praenominalus Isarnus
consenlll ac permitlit instilui monasticaro regohtm
in ioco SancU Satumini, egoGuillelmus Tolosanos
comes dono et laudo et Wrmo ipsi episcopo Isarno,
ut propter excommnnicalionem apostolici, vel ejus
legati nunquam contra pellam illi bonorem neque
auferam, neqoe ullaro vim inferam, ei propter hoc
idem placitum dono et firmo i l l i , u l ab hodierno die
° clerico accipiam jusliliam qui babiut in
d e n u , ,

Hoc videlicet pacto qtiod habendum semper relineo suburbio vel in civitale postquam coronam baboerit
quartam partem omniuro oblalionum Ecclcbiae su- in capite, neqoe accipiam Jostiiiam de BajoIU, ne-
pradicli martyris, et proprium-custodem a l u r i s , et qoe de servienUbos suis qui sint in civiute, vel In
viclum ipsios cuslodis de clauslro accipiendum, et burgo. Haec omnia sicul in bac charta scripta sunl,
domum ad opus custodis prope ostium ecclcsiae ad iia dono ego supradicius comes, et laudo et firmo
placilum meuro. Retineo qumfue ciavem tepulcri Deo et sanclo Stepbano praedictae sedis, et epUcopb
mariyris el clavem ante alure Sancti Ascicli. Et de Isarnopraenootinalo, atque canonicls ejusdem sedU
omnibus quae in praedicu Ecclesia acquirentur a po- praesenUbus et futuris, et ut nnnquaro irrurppere
pulo, retineo tertlam partem ad opera ecclesiae, et possim, sed seroper flrma s l a b i l i u u lenearo e l I I -
lertiam parlem episcopi, et unum cubilum candclae deliter observem, in nomine sauclae fldei oscuUlos
episcopalem, alium pmepositi, alium decani et alium soro praedictom episcopom lsarnuro, et canonices
sacrUiae, el ahum ad opera ejusdem ecclesiae, et ejos sedis. Praeierea conslituimus, ei perpetaa ob-
luminarU ad prandium mibi necessaria, quae ex servatione deflniroos, u l in praenominau loco SancU
fousneiiidine habere soleo, at tola opera fabricae Saiurnini nooquam ioslitualor abbas, sed semper
 »83 S. HUGO ABBAS CLUNIAC. — DIVE iS. DONATIONES PJjE PBO CLUNIAC. 984
babeat et leoeat illura cuui priore suo soprascriptns t m c a m dcciroae dfc lerra Coionts, et de o m n i b u s a e -
abbas Cluniacensis, ae suceesaores ejus per manom moribus mcis s i messes in eis facUB foerrat, Si q u l
eptscopi, et canonicorum ipstossedis, exceptis iliia vero de feedo mee babocrini,et inde dare seo eUam
qtiae superuts nominalim expressa retenta suut, ad vendere, vel i n v a d i m o n i o m voloerint roiilereU-
opus episcopi et canonicornm cjosdem sedis, salvn benUssiroe cotteedo, e a scilicet ratione, ut nollam
auctontate ipsorum. donaUonem vel venditionem ad aliom locora possint
* H o c totnm factum est in praesentia Hunaldi su- facere nlsi monacbis S. Pelri Cluniensia Adbuc
prascripti abbaiis, et Arnaldi abbatis sancti A u - eUam addo U n t o m ile pralis racis ecclesiae supra-

dardi, et Petri prioris Sancli Slephani, et Ramundi dictae Sancti Pelri, quantum. stitucere possit b^rda
ejiisdem loci canonici, el Petri Benedicti, et Ber- nni aralro per totum annnm. Faeio hoc donum pro
nardi Benedicli, et Ponlii Bernardi de Lavauro, rederopUoite aniroae roeae et pairis mei, et malris,
et Isarni Revei et Ponlii Ebrardi. atqoe pro omnibos parenlibus meis, U r o v i v i s
qoaro ei deftractis, u t Dominus, i n U r c e d e n i i b o s om-
XXVIL nibus sanclis, in praeseoti saecolo d in fotoro nuV
Ckaria donationie tccieua gancli Pciri Cetoncnth sereator omuibos nobis. Facio atttem nocdonum u n o
Cluniacenei casnobio.
cum asseoso fratris mei Ivonis Cbesnelli, qui u n u m
IBax DX LA CLEXCKRII, Ri$t. de$ comth eVAIencon cqoom pro laudatione postea habuit, cum qno i n
ct du Percne pag. 72.}
%
Hierosalem perrexit. Lattdavit eUam Dominos c o -
In nomine Patris el Filii et Spiritus sancti. roes Rogerios, e t corroboravit, alqoe fiitis s u i s
Notnm esse volumus omnlbus sanclae Dei Ecclesitc domno Roberlo et domno Hugoni confirmari f c c i t .
Dei fldetibos tam prsesentibus quam sobsequentibua, Si quis autem donom calumniari volneril, p i e i a t e m
qood ego Galterius CbesneUos dono dotnino Deo ex boc non babeott, et nisi resipuerit e t ad s a t b f a ^
omnbpotenli, 01 sancto Petro aposlolo ChrisU atque ciiotiem confugerit pereat in aeterna dautnatiooe
monachfe Cluniacensibus qui sonl posiU ad sanctom cuiu diabolo et ejus angelis. Ego quoque expoguaro
Dyonisiuro in Nogeoio casiro de Pertico, Ecclesiam cum Dei adjutorio curabo, quousque c o u v i c t u s e i
sancU Petri Cetonensis, cnm omnibus appendiliis ad nibibim deductus judiciaria p o t e s U t e cogator, u t
suis, omnia qose deinlus vel de foris videbar ba- trigiola lihras a o r i persolval. E l ut haec cbarU
bere, videlicel omoem terram colum et incuium ftrma permaneat, inde sunt testes qui boc viderunl
quae Ecclesiae videbatur jure pertinere, cosrneterium et audieruot, domnus Hoeilus Ccuoroar.ensis episco-
ad faciendum aedes monachorom, borgom etiam de- , pus, Guicberius decanus, Gauffridus, et alius Gauf-
foris ad faciendas domos ad quoscunque homines U- ' fridus archidiaconi, Fulehradus arcbipresbyter,
lorura et ad t o u m volonutem suam faciendaro; sta- Guandabertus arcbldiaconus, Huberlus arcnspresby-
gnnro etlam ad usus monacborum inibi habiUntium ler, Oddoet Hesgodres canonici, Hildeoerlos ct
ad piscandum, et in omnes alias aquas meas pisca- Orricus, Rodolfos atque Gradulfus canonici. Dom-
tionem. Volturam eliam roolendini qui in ipso sta- nus Rogcrius comes, el domnus Robertus atque
gno silus est, de annonis sois concedo eis, et aream domnus Hugo filii ejus, GuiUelmus Goietlus, GuLfe-
molendini in aqua Marosaia sabtus monUm Ted- rusde Vilereio, Bernardos de Feriute, Botrocos
harU. Adjungo etiam ecclesiam sancUssiroi Nicolai de Monlcforli, Cuillelmus Anatoroua, GuUIeimos
cumforonibes appeodiciis suis, terram cuiuro et in • Guittardus, Bladinos praepositus, Gcrogius d *
cultam, alque otolendini aream sobtua ecclesiam; Ulmo, Richerius et Girardus Foreslarius, Ivo Pa-
posnadiom quoque remitto omniom porcorum mo- ganus, dc V i l l a - p c r d i U , Durannus homoGerogii.
nacfaoruro et boroiuom illorum qui in domo iUi de- Hocautein sciant omnes calholici, quod m om
serviunt per omnes sallus meos, excepu sola forcsta nibos supradictis donis e l i n roeo dominio et in
qoae dicitur Corbonuro. Quod si in Uia foresla porci omnibos quae mei boroines dederont vel datori
mci dlscurrerint, siroUiler quoque in iUa porci mo- ) sunl, dedi e t concessi cum assenso fralris mei Tvo-
nacnorum discurrant. Ad aedificia qooque eorum nis omnes consueiudines meas quas in eis babebam:
vel omnium hominum iUorum facienda, et ad calo- teionenm, s c i l k e l , vicariam, fortom, incendiom
faciendutn in omnes saitus meos Jigna concedo, ex- raptum et quidquid consuetudinis in h a c terra selet
cepu fbresu Corbooo. Dopo eiiam omnem partem inquiri vel nominari.
 4AN0 DOsfllU MCX

V4LRAMUS
EPISCOPLS NUUBORGENSIS

NOTITIA HISTORICA
(FAIMC. Bibtiotheca nudia et inf. Letinitalit, L V I , p. 5 1 3 )

Wairamn» ab aliis acribilor Wateramu» Guateramue Walrabanu» episcopua Noinborgeoais ab a . 1090

f f f f

adHIO.Ejussnnl:
1. Ephtota ad Ludovicum, Thnringiae Landgravittm, qoa ipsum monet wl, ponUflce deserio, imperalori
fidem exhibeai. Edidemni eam Dodechinna in Appendice ad Mariannm Scoium a . 1090; Baroniua h. a«,
, n . S; Golrfasttis in Apologia pro Henrico IV, p. 5 1 ; Lnnigius in Spicilegio eccleslastico Arcbiri imperisiis
p a r L n , Append., p. U 6 ; Leuckfeldius in Antiqq. Halbersudensihos, p. 093. Vernm Ludovicus, i n respon-
sione qnam Herraitdus episcopos Halberstadensis scripsisse dicilur, noslrom accrbe refuiat.
2 . Oe unitate Ecctetia* conurvanda, et de tchitmate inter imperatorem et pontificsm. Inventns csLprimum
a b U I r i » Hotleuoet 1520MoguntMe. in-4*editos: posieaSimon Schardius inscruit coilectioni De jorisdictiooe
et auctoriute hnperii, primum illi locum tribuens; ueinde Goldaslus Apologhe pro Henrico IV, p. 35. Vido
Jac. Burcfcbardum de Vita Hoileiii, pari. u , p. 28, el ueatrum aupra iibro i u . p. 420.
3. De inveetitura epiuepornm per imperatore» facienda libeUus i n Collectione Scbardli D e jurisdiciiooe
imperiali, n. 14.
4 . Epittotam ejus de S. Leonardo eenfeuore edideruat Marlene et Durand Collect. amplissimae tom. I ,
p. 635. Data est aulem ad serenissimam matronam demnam Gertrudem, qtue fuit, u l conjiciuni ediiores,
Ecberti marehionis Saxoniae (vcl Misaiiae poUus) filia, relicu Henrici coinitU de Northeim, avia Lotharii
toperatoris.
5. Aliam epittolam ad Anutmum €antuarienum qqae io hujus Opcribas p. 137 sqq. exsUt addiUs no-
f

t U p . 578, sopra tomo I , p. 112, memorat Fabriciua. •

6. EJjus quoqtie epittota ad Ecctetiam Bambergensem. qua excommunicatum aliqoem viundnm essa
indicat, i n codice Udalriciano, tomo I I Corporis scriptorom medii aevi Joan. Georgii Eccardi, p. 265.
Adde d e ipso Acia el Facta praesuiom Noeuburgenslum in SynUgmaU Paulliuiauo, p. 135; SagiUarU
Historiam episcoporuni Numburgensium * 11.

VALRAMI EPISTOLA
AD LUDOVICUM THUBINGLE LANDGRAVIUM GUM REFOTATION

Ouam sub nomino Laoogravii edidii Stepbanus Halverstadieosis episcopus.

(lUaon. Anna( ad an. 1090, n . 8.)

%

Hoc p a r i u r anno, iUnstres confessoresCaiboHco- A cst a Valramo Magdehurgensi episcopo, sic se ba-
propngiialores ex bac v i u migrasse *• Heriman
•- - bet:
nom Metensem epUcopum, et Adalbcronem Wircc- EPISTOLA VALBAMI.
borgeosem a r r s U u m , Bertlioldus alurmai; Egge- , V A L r u u c s , Dei gralia id qood cst, LoDOvicose-
bertom marcblcnem, nec non Benhohlum ducem . . . : »; : * tnoi.mu i; .... .~^t_

S
n F n / n A M A m

riter ex humanis sobUtos strenuos propugnatorea P P>- ™ insUntia orauouum semelr

r e n , t 8 , m o rIftCI m

iboikorum idem asseriL Unde patuit via ut Hen-
ricus imperator in luliam denuo se cottferrci adver-
Magdeborgensi scribendi liiieras ad Ludovicum co-
mitem quibns hortatus est cuiri, ut deflciens a
CathoticU Henricoregi inhtererel. Reciut eas Do-
ipsom ad omnU devolissimom.
« Omni regno otilis est concordia, desiderabilis
conservalm totins honcsuiis. Qm aulem, intesUna
grassando dissensione, ad hnmani sanguinis aUoa
l r r usionem, profeclo vir sanguinom est, atque
i m cff

dechiniis in Appendice ad Mananom, simulque ad- .... v { ° ..

versarUs ei reddilas, quibos scite pntdenterque ilhuspariicepa,qui,nostntmsanguinemsiiiens sem- f

eadem caosa dieserilur, quarum in printis qnae data per c circuit qusrens quem devorel (/ Petr. v). »
987 VALRAMIEMSC. NUMBCRG.
Tu tgilor • giorloslsslme princeps, atlcndens qoo- A vitqne etun. quatenus bls diligeoti cxamiriatione
modo c Dees paeis est, el non dissensionis (/ Cor, perspeciis, j o x u rationem veriuUs congrua obvia-
ret responsione, et iinguam blasphemanlis (Rom.
xiv) » quod ex le est, pacem eum omnibos haheas. lii)» os quoque iniqua profercntis contra Justitiam
Beus ebaritas esl, diabolos odium. Tota lex et pro- auctoriuie sancti Spiritus, et lestunonio Scriptora-
phelae in dileetione pendent [Malih. xn). c Qui an- raro obstroeret, ne auiplius contra Ecclesnn* Dei
bttratuf proferrel iiisatto*, et urerel. Venersbihs
r

tem odit fratrem soiim, homicida est (f Joan. i i i ) , » autem episcopus sectinditm petittonem comitis aus-
nec habet partem in Ghristt regno et Dei. ceplis liileris, ac diligenti examinatiotie perspectis,
c Hoe ipsa Verius, hoc discipulus ille Veriutis vocato nolario epislolam d k u i r i t , in qtta primom
proteslalor, qui de pectore Dominico Evangelii pro- Valramum episcopom haereticum, Simoniacum re-
darguil, regera eiiam Henricum haereUcum et ex-
fttndhis poutos veritatem, fluminis impetu hetiflcat cdmmttnicalum, ideoque nec rexem dicendum com-
abundantiits civiutem Dei. Sed iHe, vas electionis, prohavit, episcopatus pro pecunia, pro giadto, pro
qui usque ad tertium cosium raptus, non secondum adulterio, pro Sotlomitica immondtiia vendentem
declaravil. Sed ipsius jam epistolx texlua eapona-
bominem, sed per revelationem Jesn Chrisli Evan- tur, u i illius vencrabilis viri fervor in tcnore Josli-
gelium suum didicit. c Omnis, inquit, anima potc- tiac agnoscatur.
sutibas suhlimioribus subdila s i t ; non enim esl po- LUDOVia RESPONSIO.
tesus nisi a Deo. Qui autem resistil poiesuii, Dei H c Cemes Luaovicus, domino VALtuue quhJqaid 9

ordinationl resistil (Rom. xin). » Sicut amicl nostri tali vocabolo dignom eat.
Inter mnltercoias et sbnplex vnlgus somoiant, re- c Sicut bonus bomo de bono thesaaro cordb) sni
ghe potesuti subdi non oportere, falsum esse ergo profert bonom, i u malus bomo de malo tbesaaro,
quod omnem animam potesuti subdi oporteaL Sed profert malum. Unde tibi U n U arroganlia ut me ad
nonquid Verius mendacii argttenda est? An experi- indignalionem U m injuriosis injuriis prevocarest
mentum qoaerimbs ejns qui.in Apostolo loqoebaur Etenim dominos et patres meos, qoi me in vbi josti-
Christus? c An aeroulamur Dominumf Nonqoidfor- Ibe confortant, viros sauguinum similes Satanae
tieres illo sumus ? (/ Cor. x.) » Fortiorem secon- obliqoe appellas, et rooniu salotis, quse suggerunt,
fldit, qui Dei ordiitationi resistit, qtioniam non est inter muiiercuias et simplex vulgus somniare tbcis.
potestas nisi a Deo. Sed quid ail propheta? c Con- Nunquid Deus indiget tuo judicio, ui pro Ulo loqua-
Jbridantur omnes, qui pugnanl adversum te,Domine ris dolos? Docnit iniqoius os touro, et imiuris l i n -
(l$a. xu). » Et : c Peribunt viri qui resistunt libi guam blaspbemantium, iia ut recte de te dicat
(ibidem). » Rudolpbus, Hildebrandus, Eggeberiua et Propheu : c Noluil inulltgere, u l bene agerel, i n i -
innumeri principes Dei ordinaiioni in Henrico impe- quiuiem mediUlus est in cubili suo (P$ai. , xxxv). 9„
ralore resliterunl, et ecce quast non fuerinl, perie- C Quamvis ergo quanlum pcrversos, Utttum perversa
runt, q n l a profeclo necesse e s t malum fuisse prm- locutus sis, nos umen ori nostro custodiam ponere
cipium, quoruin flnis pessimes subseculus esL decrevimos, et siluimus c cum consisterei peccator
c Nunc ergo quooiam, qoi ex adversa sonl p a r U adversum nos (P$al. xxxvm). » Sed exciut nos
s u i s adversum nos eminus digladiantur raUocinatio- Sfcrmo divinus, dicens : « Responde slullo sccun-
nibus, veslro judicio, ubi j u s , vcl etiain in vestro dum stuUiliam suam, ne s bt sapiens viileatur (Prov.
judicio conferamus, domiciiio U n i u m non stio usua- xxvt). » Nunquid enim fatuiUs personabit, et sa-
lio, sed Christi et anliquorum Patrum utarour le- pienlia obmutescet? Nonquid ioquetur mendacium,
stimonio. Ac ne forte T e c u s e t u r , lex hujus esto cer- el veritas silebit? Nunquid tencbrae operient terram,
U m i n i s , vei m e i n populorum transire senientiam, et Dominus nonorietur? Imo c iux inlenebris luccl,
vcl e x nostro triumpho vos Domino nostro irapera- et tenebrae eam non comprebenilerunl (Joan. 1). $
tori iucri faciamus. Attendalur el i l l u d : c Si quis Qua consideraUone c concaluit cor uostrum, et in
a l i u r evangeiixat pneur quod evangelixatum est meditatione noslra exarsit ignis (P$al. xxxvm). »
vobis,anathema sit (Cal. 1). » Hoc anaihema non d e Loquimur igitur el ctamamns, c vulpesque parvo-
profanae vanilalis usuario, sed de Urtio i n l o n u i l ^ b s , qtiae vineas Domini demoliuntur (Cant. n). »
cielo.De istisaulem, qui iguorantes c Dei justitiam, quantum possomus, arcemus, timentes propbeiiam
et quaerentes suam sUtuere, justitiae Dei non sunt ilhtm exprobranlera : c Non ascendistis ex adverso,
suhjecti (Rom. x ) , » flducialiUr dixerim : « Maledi- nec opposuislis morum pro doroo Israel, u l surctis
cent i l l i , et lu benedices, qui insurgunt in me con- in praelio in die Domini (Euch. xiu). » Aodiant, non
fundantur. Servus aulem tuus laeubilur (P$al. tu qui aures habes el non audis, qui oculos babe^,
cviu), » quoniam, ut ait Dominus c sine me nibil et non vides (P$al. cxm), qtti lumen quod in te cst,
potestis facere (Joan. x v ) , » nec damnas juslum tenebras fecisti : audiaot, inqoam, omnes cordati,
cum judicabitur illi. c Tu quls es, qui Judicas ahenum qui aores aodiendi habent, qnam a i u aul non inlcl*
servum? Suo dominoslat, aulcadil (Rom. xiv). » ligas, aut intelligere dissimules, neque quid loqua-
Hucusque litterae Valrami, qnem nostri saeculj ris, neque de quibus aflJrmes (/ Tim. 1).
polilici staluant sihi sui ipsorum doginatis anctorem c Ad subjectionem.domini Henrici, qoem impera»
et defensorem. — Has sane litteras (perpt Dedochi- lorem diconl, nos invitas, et fin qoanlttm inteliigere
nos) praedictus comes Ludovictis suscipiens, vocaio
ad se venerabtli Stepbano (qtti et Herrandus) Ilab- datur) ot per omnia snbditi simus, quasi apostolieo
varsladensi episcopo eas iradidit iegendas, roga- argomeuU neccssitatcm imponis, dicens : c Omois
9*9 EPIST. AD LUDOVIC. THURING. LANDGRAT. 940
atiima potesutibtis subliiuioribus subdiu sit; oon A dere? An ordo videtur libi, in corpus suumpecca-
est enim poteslas, nisi a Dco. Qui ergo potesUU re? videiicel (prob puuor, prob nefas!) uxorem
resisUt, Dei ordinationi resistit (Rom. xnt). i Quam propriam sceleri omnibus saeculis muudi inaudilo
Apostoli sententiam U male intelligere, pejus i n - lupanar facere? An ordo libi videlur, cum Domi-
terpreiari, dicimus. Sl enim omnis potestas a Deo nus dicat:« Defendiie viduam (l$a. i ) , > viduas j u -
est, ut tu intelligis , quid esl quod de quibusdatn dicii aequitalem posliilantes nefanda conUminatione
dicil Dominus per propbetam : « Ipsl regnaverunt, prostiluere? Haec qui ordinala, qui sana dixeril,
et uon ex me; principes exslilerunl, et non cognovi hunc insani capitia esse, iusanus jurat Oresies.
eos? > (0$e. VIII.) Si omnis potcstas a Dco cst (ut tit Usquead haec miscrrima lempora nattira secreium
rntelligis), quid esl quod ait Doininus : c Si aculus amavit, sed iraditus in reprobum sensum rex vesier
luus sc;mJalizaveril te, erue eum et projice abs le? » naturae involucrum deiexil, qui omnem pudorem
(Uare. ix.) Quid euim esl polesUs, nisi oculus ? ponil in propalulo. Ut aulem illa, quae sine munero
CcrteAiigustinus in exposilione apostolicae sentenliae sunt, taceamus, vidclicet, concremationes ecclesia-
(Rom. xiu),«Omnis anima potestatibus stiblimioribus rum, depraedationes, homicidia, incendia, iruncatio-
aubdila s t l : > Quod sipotesus, inquit, aliquid jubeat nes, et his similia, qnae itle potest, nos enumerare
quod contra Dcum sit, hic coniemne potesiaiem; B n o nposstimus: ea, quaemaxime Ecclcsiam Deigra-
tiineodo [non limendo] potesutem : alioquin, c nun vant, ioquamur. Audi ergo vcra, non fucata, audl
qnid iniquitas apud Dominum ? (Rom. ix.) » nun- fortia, non faceta. Omnis qui dignitaies spiriluales
quid Christus peccaii minister e s i ? A b s i t I Quid vendit, hacretictis est. Dominus autem Henricus,
ergo diceroos? Nunquid ab Apoatolo diversa scntcn- quem rcgem dicunl, episcopatus et abbaiias vendit;
tiapropheliaeevulgatur? Augustinua ; Minime. Diver- etenim Constantiensem, Babcnbergensero, Mogun-
sas tibias inflat spiriius unus. tinensem, et plures alias oro peconia, Ralisponfn-
c luque audiamus Aposlohim concordantem, el sem, Augustensem, Slrazhurgensem pro gladio, ah-
seipsum exponenlem, ei inimicum ulloremque suum baiiam Fuldensem pro adullerio, monaslerienseni
dcstruentem : c Non est, inquit, potesus, nisi a episcopatum (qttod diccre ei audire nefas est) pro
Deo. » Quid sequitur? « Qui ergo, inquis, potestati Sodoraitica immtinditia vendidit. Quae si impudenler
resislil (Rom. xni),"> el reliqua. Absit I Non boc negare volueris, teste terra, omnes etiam a furno
sequitur, sed quid sequitur? c Quae autem sunt, a rcdeuntcs scioli concludeni. Ergo dominus Henri-
Detr ordinata sunt (t'6id.). » Nempe boc esl quod cus baerelicus esl. Pro quibus nefandis maiis ab
quasriinus. 0 lingua dotosa Y o cor machinans ma- apostoliea sede excommnnicatas, nec regnom, nec
liim, spiritus vadens ct non rediens, cur mentitus ^ potestatem aliquam super nos, quia Catboiici su
cs Spiritui sancto? Argual le conscieniia lua. Eccc mus, poterit obtinere
fugit impius nemine persequente. Cur u l deciperes, c Sane, quia fratrum nos odiis faligas, inielligo
suppriinerc veritatem voluisti?Cur medullam, cur nulli nos odium de inaffectione, sed de pieute i n -
auitnam hujus sentenliae furaius esi ? Nam, si hacc lenilere. Absit ut dicamus : Ilenrictts intcr fratrcs
vcrba de niedio senienliae apostolicae lollantur, con- aut Chrisliauos reputelur, qui lolies corripienteut
iraria sihi inconvetiiens el exanimis jacebil. Imple- Ecclesiam non audiens, sicul ethnicus el puhlicanns
lur sermo divinus: « Qui parat proximo suo fo- habelur. Cujus odium pro magno sacrificio Dco
veam, incidel in eam (Prov. xxvi). » Certe nec cul- offerimus, dicenie cum Psalmista : « Nonne qui
pam forti nec poenam evadere poteris. Quid infelix, odcrunl te, Domine, oderam, etsupcr iuinticos luos
quid judici venluro, cuin a servis negoliaiorihus Uhcscebam ? perfeclo oilio oderam illos, et hrimici
locum [f. lucrnm] requirct, responsurus es, qui facti sunt mihi (P$al. cxxxvitt). » Cujus odii digni-
Domiuicae pecuniac fraudator in medium produxe- t:»tem Veritas cominendans, a i t : « Si quis non ode-
ris ? Quare non judiciuin cl laqiteuin prodiloris l i - r i l patrcm, ei matrem, ct fralres el sororcs, adhuc
inuisti, ne similem reatum similis viudicU sequerc- D auiem cl animam suam, non potest meus esse dis-
lur? PravMens per Spiritum sancluin Apostolus te, cipulus (Lttc. xiv). > Non ergo de odio justc repre-
luique similes hxreticos in Ecclesia emersuros, hcndunl, qui animam nostram, cum a via Dei ex-
qui hontiin malum, el malum bonum dicerent, orbiumus, qtti patrem el mairem, el omnem affec-
qui lenehras luccm, et Iticem tenebras ponerent tum, qui nobis in via Dei obslal,odisse praecipimor.
(l$a. v ) , qui de sententiis veriutis occasionem i n - Indc est quod omni sludio, omni conatu laborainus,
ducendi erroris captarcnl cunt pmnisisset : « Non ut hosles Ecciesiae nos quoque u l adversarioscavea-
cst potestas, nisi a Dco, » ut coujeciuram reprohi mus, et non quia noslri, sed quia Dei inimici sunt,
intellcctus aitipuiaret:« Quae autem sunl, iiiquit, a odio habeamus. Porro quod de pace com omnibos
Deo ordinata sunt. » Da igilur poteslalem ordina- homiuihus habenda persuades, meminisse debes,
t a m , el non resistemos, imo dabimus illico manus. quia praemisil Apostolus: « Si Aeri polcsl (Rom.
c Miror aulcm, si j n le vcl guHa sanguinis est, xu). >
quod non eruhescis dominum Henricum regem di- « Fieri aulem non potest ot com iis qui Deo
ccre, vcl ordinem habere. An ordo tibi videlur jus contrarii sunt pacem habeamus. Quis aulem ne-
Cure sceleri, fas ncfasque divina el humana coufun- sciat Dominum Salvalorem, non solum pacem coin-
 601 VALHAMl El SC. NUMBUBG. tOi
ii;cudare, cuni «licit: cPacem meam do vobis, pa- . tur proptcr jnstitiam (Matth. v). > J^ra et Ncro-
ccm reliuqito vobis (Joan. xiv), > aeil etiam ipaam ncm, qoia apostolis Pclro et Paulo, jaro ei llerodem
pacem existere, sicut ait Aposiolus, ipse esl pax no- quia Jacobo aposlolo, jaui ei Pihluui quia Domino
slra., qui fecit mraqne unum ? (Ephe$. u.) Quid ergo Jesu Christo supervixcrint, beatoa aeslimas. Qua
ait pax nostra commendans pacem ? c Nolitc, i n - opinione quid insattius aut infelicius d k i potest?
quit, arbilrari, quia veni mitlerc pacero in lerram; Quaproptcr ct ab bac blasphemia linguam magui-
non veni pacem mittere, sed gladium (Matth. x). > loqttam compesce, nisi rorle in numero illoruin te
Quilest boc?Quarepax gladium? quare pax bel- constiiuis qul in fine, justonim videutes gloriam,
luirt indicit? Nimirum u l destniatur pax diaboli. seram et infructuosam agentes pceniienUam, prae
Habet enim et diabolns paccm suam, de qua Do- anguslia spiriius gemenles dicent: c Ui snnl, qnos
mintis d i c i t : c Cuin fortis armalns cuslodil alrium aliquaudo habuimus in derisum, et in similitttdinem
suuin, in pace sunl ea, quae possidet (Lue. \n). > intproperii; nos insensaii viiam illontm aesiimaba-
0 quam potenter per vos saiellitcx suos atrium suum nus iusatiiam, el finem illornm sine bonore. Ecce
boc leinpore diabolus cnstodil, qtii scuto falsitaf.s quomodo couipniaii attnt inier filios Dei, et inter
et galea perfidiae prdtecii, nulla veritatis jacula, sanclos sors illorum est. Ergo erravimus arvia veri-
nulla fidei spicula adinittitis 1 Potest tamen Doininus latis, et sol juslitiae non luxit nobis. Quid nobis pro-
noster, ntpote forlior annatus anperveniens, fortem fuil superbia, et diviliarom jactantia qnid contuUt
vestrum vincere, et arma in quilms confidil auferre. nobis ? Tratisierunt omtiia velul ombra (Sap. v). >
Non ergo correcic culpaimtr, si pacem illam omni Qoae nos verba m memoria adamantina scribentcs,
bcllo crudeliorcm detesiamur, quam ipsa Vertias omnem similHodittem cxtollentem se adversns veri-
supcr Hientsalem flendo reprobal, dicens : c Et qul- tatein Dei contemnimos, et glorianles in iribolatio
deiit in hac die, quae ad pacem libi (Luc. xix). > E l nilnis, caIumniari,proscribi, et exlerminari, deniqoe
quam psalinus : c Super iniqttos xelavi, paccnt pec- occidi possumus, flecti vel vinci non possomos. Et
eatorttm videos (P$ul. L X X I I ) . > cum magoo tripudio illud, quod tu puer adoiesceos,
c Quod vero papant Gregorinm, regein Hqdulphum, juvents frequentatus nondum corde scnex cotvccptsti,
marcbionem Eggeberttun pessimi interitus damnas, de patrihus nostris exsullamus, qui, coniemncnics
et domitiuui luiim, quia illis supersles csl^bonificas jussa principum, meruerunt praeinia aeterna. Porro
Hquel profecio ah omni spirituali te coitsideraiione seutentias tuas diligenti curiositate Irutinantes, qna-
ma:n re vactium. Nrntte bceiius est bene inori quain si spiritualia spirilualibus comparare volumus. Sed
inale vivere? c Beaii enim qui persectilionem paUun- sicul, > et r, liqua noit pauca.

TiLRAMI Ef ISTOIA AD ECCLESUI BIMBEB6ENSEI.

(ECCAXD, Corpu$ hietoric. mcdii avi, I . I I , p. 263.)

Serenissimis dominis sanciae Bahenbergensis Ec- C vimns, et venire non vult, intime vos rogamns, d
clcsiae reverenlissimis frairibtts, G. V. Niumburgen- pro codem fralerna? vicissitudinis obsequiomonemus,
sis episcopos, cum oralionis instantia servile obse* quatenus ille, quicunque inter vos bauc babet pote-
quium ac semelipsutn ad omttia deditissimum. stalem, in stia praelationc nolificel, quoniam et a
Fralernum est fralrem adjuvare, omnesque bonos limilibus Ecclesiae ct a fideliuin consoiiio canonice
condecet malignantium violeuliam propulsare. Noli- est excommunicatus; vos etiam cxcomniunicaium
ficarous fraiernitati vestrae qtiod H. cuin suis satcl- habctote, ei u l rcbcllcro et blasphcinnm compellito
titihus meam praeposiioram depnedatus est. Quem, ad salisfactioncm.
«inoniam canonicis induciisad saiisfacliottem voca-
M S EMST, DE VITA S. LEONARDf.
VALRAMI
D E V I T A S. L E O N A R D I
( M A X T X * E , ampl. Collect.,
VALEBAUUS, Dei gratia Huenburgensis episcopus, A
serenissimae matronae domnae GxaTaoDi ( i ) , devo-
tom servitium, instantiam orationum ac semetipsum
omnino in omnibus deditissimum.
Mirabilis Deus in sanctis snis* et cujus raens divi-
nitus est inflaminala, saepius divina praedicanda sunl
miracula. Optimam partem dicitur Maria elegisse,
quia, sedens secos pedcs Doinini, audiebat verbum
iliius; pro mullipUci admiuisiralione corporeae re-
feclionis Martba notatur nimium sollicilari, et erga
piuriroa turbari. Porro, inqnit, unum est necessa-
rium, quod in partes scindilur, ad finem tendit;
unuin vero suminum bonum est vera seternitus et
bcatitudo in idipsom. Haptentur insipientes circa 1
vilesbujus sseculi vaititates; ttbi vero, juxta Salva- U
loris adttioniiionem, uuum videatur necessarium, ut
inbabfles iu domo Domiui omnibus diebus-vitae luae,
e l videas volontatem Domini, ei visites templttm
cjus. Filiae Babylonis quibus ignorant congregaut
divilfias; lu vero, Ihesauriznndo in ccelo, supergressa
es universas. Age igitur qttod agis. opcrare quod
eperaris, domuin Christo, sacrariutn Spiriltii sancto,
ot cum terreslris bujus habitationis domtts solvatur,
domum non manu faclam invenias in coelis, urbeui
fortiludinis nostras Siou salvatorem, Jerusalem c«e->
lestem, cujus participalio ejus in idipsum. Beala
qtue eredis, quia quod oculis vidisti, operibus exse-
queris. Sic sanctus Leonardus in bonorem sanctac
Mariae parvulam priino fundavit ecclesiam, ubi om-
nibus diebtis vitae stiae iuhahitaiis, tandem de hac Q
valle transhittts est ad montem virtututn, uhi sicut
laelantium habitalio est omnium. Benedicttis Dcus,
quia et to qoasi lortur, invenisti nidom aliare Do-
mini virlulom, ubi, utioaml per intercessioncm
sancti Leonardi in salutem totius palriae virtutcs
fianl, sicul uhique in oratoriis saricti Leonardi aspi-
cimus, nisi incredulitas omnium obslel virtulibus. .
ILereticoru.m perversius adversus Christianos ma-
J l ) Ipsa esl, ut conjicimus, Gertrudis Ecberti mar-
cbtonis Saxoniae filia, relicta llcnrici comilis de
Mordheim, nohilis Oltonis Hixaeuxoris Lotharii im-
peratoris,et Gerlrudis palalinae comitissae ntater,
quae allatas Treviris beali aoctoris reliquias, in mo-
V A L R A M I EPISTOLA
AD S. ANSELMCM.
Conqueritur de varictate cceremoniarum inter altarts
litarum.
(Sxsut inter Opera S. Ansclmi. traclalui De sacramentorum divcrsiUle prxmissa. Vidc Patroiogu*,
tom. CLYIII.)
904
EPISTOLA
CONFESSORIS.
I 035.)
xiine temporibus sancli Lconardi incanduerai, ideo-
que, sicut viva vocc frairuin pcrcepinius, eornm
malitia tnirifica sancti Leonardi in bac vita, et opera
penitus sunt aholila, vei siuistra inlerprelalione,
sicot in ipso Salvatore nostro, infamata. Post trans-
itum voro ejua eorumdein iuvidia sceltts addidit
scelcri, et, ut memoria ejtts pcnitus auferrctur de
lerra, Vita ejus, ubicunque inveniii poiuil, est con-
cromata. Quain magna, quam btusilata, qtiant dcr
nique incredibilia quotidie per cum fiutti ittirauilia,
nulla prorsusantiqttiUus, ut opinor, pandit bisloria.
Sanclua L^uardus, sicut ipse veracitcr perpeadi, ad
iuvocalionem desolalorom semper est adiutor, cie«
nienlissimas ln oppoiiooiutibos, tn Iribnletrooe,
descendens de corJo vultu insUr solis rutilo, ecoiis
steUaniibus, babilu canditUssimo; ad lactum cjos
quUibet ferri rigor vemt cera a facie ignls melMtar,
sicquc capUvi, a vinculis abseluii, inlar fagiendum
flomiuibos obstanUbus divinitns transvectanlur. Plu-
rioia id genus cjus sont aiirabilia fidem excedeniia,
sed nuUi prorsos fldclium inflclenda: sjcnt pcr san«
Clom Leooardam Boamoodva de paganomm captif
viuie, et rex Anglicos de fratris sui lyranoide i n -
tegre suam recuperaruni poiesutcm, i u per ettmr
detn miriflium sanclum dilalcl eliam Dominus lc ad
orieniem et ad occidcntem, sepUnlrienem ct meri-
diem, crescatque vestra probitas in millc inillia.
Possideal semen vestrum portas iitimicorum suorum
el benedicanlur in le onmes trtbus Germaniac. F i -
deliler credas et nullatenus dubiies, quia, qttod de
reliquiis ipsius mirifici sancli tecoin pariiuis suin,
auditu ipsius vocis sum adeptos, siVe in corpore,
sive extra corpus, nescio, Deus scit. Et ne falsariuin
redarguant incrednli, confldo in ejus b o n i u u , quo-
modo pro tua devolione Ubi idem coniingel experiri,
praeserUm cum mulurum testimonio comprobatum
sit cieiitentissimum sanctnm com desolalis, qnasi
aliquem com amico sud sermocinari.
nasterio Bmnswici a se ercclo recondidit anno Chri-
sli \\\$. El poil CHrriculHm duorum atmorum, uti in
llisloria tratislationis a Godefrido Liboitio cdita h*gi-
tur, vitam univcnas carnit v Idn* Decembrit (eticite
e$t ingrcita.
sacrificium varie a variis observari so-
 CIHCA ANNUM DOMINI MCX

GILBERTUS
EPISCOPUS IN H I B E R N I A LUNICENSIS

NOTITIA HISTORICA
(FASRIC. Bibliotheca mediae ei infitnae Lalinil., 111, 57)

Gibertus, episcopus in Hibernia Lunicensis [al. LumnicensisJ bodie Limericentit circa annum ! ! I 0 ,
superstes adhuc anno H39, scripsii libetlum Dettatu EccUtios, edtlum ab Usserio in Epislolis Hiberniela
p. 78, ei Gilberlo Crispino perperam trihulum a Pilseo p. 196. Praemisit Usserius ejusdem Gilherti episto-
lam ad episcopos ei presbyleros fliherniae p. 77, subjuncia 88 altcra brevi ad Anselmuin Cantuarienscm.

GILBERTI LUNICENSIS
• AD EPISGOPOS HIBEBNLE DE USU ECCLESIASTICO
9

( U S S E R I U S , Epitt. Ilibtrn.f p. 77.)

Episcopis [et| presbyleris iotius Hibemiae, inflmus A
praesulum GILLE Lunicensis in Cbrlsto salulero.
Bogatu, nec non et praecepto moltorumex vobis,
charissimi, canonicalem consueludinem in discendis
horiscl peragendo tolius ecclesiaslicis ordinis ofllcio
sc.ribere coualus sum, non praesumptivo, sed vestrae
cupiens parere piissiinaejussioni, u l diversi el schi-
amatici illi ordines, qtiibus Hiberuia pene tota delusa
est, uni catholico et Romano cedanl OfBcio. Quid
euim magis indecens aul schism iticum dici poterK
quam doctissimum unius ordinis in alterius Ecclesia
idiotain el laicum fleri? Quicunque ergo catholicae
inembrum se profllelur Ecclcsiae, sicul tina fide, spe,
charitale, in corpore jungitur, ita Deum ore el or-
dine cum caeleris membris laudare jnbetur. Unde
Apostolus: Ut unanlmet uno orc honorificetit Deum
(Rom. xv, 6). Sicut igilur liuguarum per superbiain
facta dispcrsio, ad unilatem in apostolica buinilitate
ducta est, sic ordinum per negligenliam et pne-
sumptionein exorla confusio, ad consecraiam Ho-.
manae Ecclesiae regulatn per vestrum studium et
humilitalem ducenda est. Quanlum crgo debeat
morum uniias servari a fldclihus, quamvis ex multis
locis sacrae Scripturae mauifeslutn s i t , praesens la-
men Ecclesiae dcpicta imago oculis suhjecta patenter
oslendit. Namque omnia Ecciesiae tncmbra uui epi-
scopo videlicel Christo, ejusque vicario beato Petrc
apostolo, atque in ejus sede praesidenti aposlolico,
subjici et ab eis manifestat gubernari. Haec landero
praemia pro tantulo opere a vobis omnibus expo-
siulo; ut, sicut hic Deum uno corde et ore laudare
debemus, sic e i , vestris precibus adjulos, una v o
biscum psallere in coelestibus l valere mercar.
Amen ( I ) .

(!) Subjiciebatur in mss. quibus hic usi sumus medio erant hominet (tcitictt Not ti familia tiut)
f

exentplaribus, Eccletioj depicta imago (citjus in stt-
periori prologo facla est mentio, et in proximo iibello
sequittir explicalio), hac circumdata ittpcypatf. Arca
nguram mundi habuit; fuit enim tricamerata. In tu»
ptriori parlt trant avet tanquam angeli in ceelo. In
f
ianguam in hoc mundo. In imo animalta tt rtptilia,
tanquam animas in inftrno. Yerum, ob cbalcographi-
corum typorum defectum, schema illud coacti sumus
hic oinittere.
 GILBERTI LUNENSIS DE STATU ECCLESIA
GILBERTI LUNICENSIS
LIBER
DE STATU E C C L E S L E
(Usscaius, ibid. p. 78.)
tmago generalis Ecclesiae supra noiata, primas A
nominum litleras pro ipsis nominibus idcirco, con-
l i o c t ; quia spalium scribendi ipsa nomina tota non
babeU Inflma lamen linea tria haec lota vocabula
describit, monialcs, canonicalcs, vel universalcs: El
loia quidem imago pyramidis formitn praetendil;
qnia inferius ampla est, ubi camales et conjtigatos
recipit; superius atitem acula, ubi arctam viam re-
ilgiosis et ordinalis proponit. Nec sola • generalis
forma supcrius arctatur; sed et singulares formuhe,
quas ipsa conlinel, in supremo acuunlur.
Prima ergo pyramide (quam in smistra parte re-
spicis,P. suuscripium) parochiam nominanl; quse
in sttmmo $acerdotem babet, el sub ipso diaconum,
teriium $ubdiaconum quarlitin acolytum, quinlum g
% niinoribus ampla, in supreiuo acuitur et suhscribilur
exorci$tam % sextnm lcctorcm% seplitnum ottiarium.
Amclarius U m e n novcm dicit gradus Ecclesias;
addens psalmistam el cpiscopum. Sed U i t t e n epiuo-
pus% archiepiscopu$ patriarchee et prophetee, genera-
% ecclesia propriae sedis habere sacerdotes et caeteros
Us Ecdesiae gradus auui; singuiaris vero ideo illis
U n t a m soperioribus perfecu est; quia in baptistnate
ei corpore Domini veniaiu largiendo, iilios suos
fldeles ad coeleslem patriam transmittii. Qtiia vero
quilibel de cboro soia jussione presbyteri potesl
officio psalmistcc fungi, psallere scilicei sive cantare,
in numero graduum Ecclesiae p$almitta$ non poni-
mns. Septem ergo gradus a septiformi spiritu singu-
liacollaii sunt Ecdesiis; quia quamvis singuiae in
eis personae non serviant, omnes tamen sepiem gra-
dus austinens solus sacerdos, Omnipounti gratanter C
ministral.
Qui anlem sub bis gradibus intra sinum paro-
cbialis Ecclesiae conlinenlur, trifarie dividtintur.
Ex quibussuperiores in pyramide oratoree intellige;
et quia quidam e x eis conjugati sunl, ideo viros el
feminas nominavimus. Sinistrales vero in pyramide
aratoru sont, U m v i r i qnam feminae. Dexirales quo-
que bcUatorcs sunl, viri atque feminae. Nec dico
femtnarom esse ofllcium orare, arare, aui cerie bel-
U r e ; sed tamen bis conjugatae sunt atque subser-
viunt, qni oratit, e t arant e t pugnant. Nec sejunctas
ab Ecclesia putamus praesenti, quas Cbristus cum
matresua coilocatin cuelesli. E l hostres legilimos
fidelium ordines ab inilio adroittit Ecclesia, o t pars
in ea (cleros videlicet) oratloni vacans, alios ab ira- 0
peto faUicis inunici dcfcndat; alia, laboredesudans,
%
ab aliis victits penuriam repellat; lertia mililiaa
studio dedita, cxleros a corporis bosiibus securos
reddaL
Seconda vero pyramis sobscribiior monasterium;
et babet in acomine abbatcm et sub ipso sex gra-
%
dus; qoi ipse sacerdos est, atqoe sob biis oratores
lantum; quooiam nou est monacborum baptizare,
commonicare, aut aliquod ecclesiasticum laicis mi-
nistrare; nisi forte, cogenu necessiute, iinpcranti
cpiscopo obedianL Quorum propositum est soli Deo,
reliciis saecularibus, in oraiione vacare.
Has itaqttc duas pyramides (parochiam scilicet d
camobium) subjectas possidet pontificalis Ecclcsia ;
qoae et ipsa, in modum pyramidis, ad basim duabus
epi$copatu$ pro eo quod episcopo in summa sede d i -
%
rigilur. Ctti, pro parvitaie spaiii, parvola ptinctis
n o u u sttpponitor pyramis; ot declarel episcopum in
sex grados, et tres sopradictos fideliuin ordines;
quod ex numero punctorum patet. Nec idcirco duae
lantum Ecclesiae pontifici subjiciuntur, qnod duabus
possit esse conlentus; sed per onam omttcs parochias,
et per aluram omnes abbatia$ qnas regit, oblinera
%
figuratur.ObUiieicnim ut minimuro deccm Ecclesias,
ut plurimom vero inille.
Hoc eodcm ordino doas seqoenles pyramides (pa-
rochiam videlicet et monneterium) secuudo supposi-
las epiuopo consut. Qui rursum duo epi$copi cuin
%
suis Ecclesiis uni archicpiuopo siibjunguntur. Cujus
Ecclesia subscrihitur dicece$i$: et babel in propria
sede seplem gradtis, et tres ordines fldeiium. Habet
ergo exira parocbias et monasterium : et ut plori-
muro viginti episcopos regit, ut miniroutn vero tres.
Ad euoidem modum alii duo episcopi subnectunlnr
alteri archiepiuopo. Sed et duo archiepiscopi cttin
suis ecclesiis et episcopis obediunt uni primati.
Cujus Ecclcsia subscribiiur primatu$ : et habel iu
propria sede septem gradus et tresordines fidelium,
cxtra vero parochiant et monasterium ; et ut pluri-
ntuitt obediunt ei sex archiepiscopi, ut ininimntn
unus. Eodem quoque modo altcri primali iiji secunda
pagina, obediuul duo arcbiepiscopi cuin suis episco-
pis quatuor.
Qui postremum duo primatet scrviunt uni el sum-
mo Romano pontifici paoat cujus Ecclesia subscri.
%
 990 GILBEBTI LflNICENSIS. I0M
bitur generalit, et habei parochiam, mcnasterium, A dragcsim.T induuntur diaconus et sobdiaconost
epiacopos, et diaBceses. Noe etlara secom in summum b's in tota misaa, nisi curo tegtitit.
arcse residet: qnia, sicot Noe arcae praeerat inter SaeerJotum aulein sunt quatuordecim oblcia.
undas diluvii, i u Romanut pontifes regil Ecclesiam praeesse, subesse, orare, offerre, praedicare, docere,
in fluctibus saeculi. Quibns utrisque praeeminet CUri- biptizare, benedicere, exco:nmunicare, recondliare,
sttts; qui utriusque Testamenti legislator est, et uirgere, coromonlcare, aniiuas Deo coromendare,
utraqut fecit unum (Epket. 11, 14); stimmus Pater- corpora sepelire* de qoibos singulis pertractandum
familias, qui excubantes fldeliter in boc uheriiaculo est. Prceutt ergo sacerdotis est; jusU de singobs
bonoriflce coronat in regno. Conjongitur autem i m - subjecUs dkemere, pcenitenUam rcete et oUsericor-
perator papae, rex printati, dux arcbipontiflci, comes diter iiqungere, c l prsedpere mansuete. Subette vero
episcopo, miles saccrdoti, quia istae personae pares cst, episcopo ex ahlmo hnmibari et servire. OJVm
illis saecularibus jure u>cernuntur. autem ejus est; panem et vinum cum aqaa siitgulia
Expeditis ergo in communi specttlatione figuris, dicbus i m m o b r e , el in solemniis Te Dtum et Btne- t

et mcmbiis el capiie Ecdesiae, nunc qtti siuguUs dictut, et Magmficat, et ante sacrifldam tbas soper
ordinibtis conveniat expliceinus. ConjuagutorumeaX, et circa ailare et sacriflcium incendere. Dhvcoaos
v

nolbm usqtte in sexUm vel etiam sepUinam proge- ^ euim ante EvaageUum tncensat allare. Orart qeoque
uieitt sanguinesiblconjunctam,autilti qoam baboerit ipsiosest; seppnciier Deum adorare fnt facura sua)
aot qoanibabuitstbiproximus,velcommatrem ducere ct pro admiraudh) operibus laodare, ct bcnedicere
uxorcm; cum auibua enim seind joncta esl Ecclesia, pro pcrcepUs beneficiis grati :s agere, et pro pcrei-
cum eisdero iterum replicare illiclttun dicit [dueii] piendta depeecari.Qnoti tetom maxhne in eelebraodis
Ecclesia. Conjogaiis eUam praeccptom est, ttt etipsi boris ef mlssaperagitor; de qoibus, qoia breviter
domum Domiui frequenUul, ibiqtte Deum suppiiciler non,po:e*f, m sefueoUbas Ifocubltar. Prctdicdrt
adoreotet precentur; primiliaa, oblaliones, el ded- eUam ejesett; fcvotlles, Jodros, infiddes vtT cate-
niss suas flueliter persolvant; mala solerter devl- chuntenq* ad gratiam baptismi vocare, el Itaereticos
teril, bdna ucslderaater inquirant, et omniuo pas- ad caUieBcaaa euem revocare.
Uribos Suis obedlanl. BaptHan ejes est; exordxatos credeates, et aan-
Qtiiarionm vero est, certas boras observaode c u m TrinlUteiri confitenlrs, sub trina mersfone sa-
designare, et ecclesiam, cum his qitae in ea rede- crofbnU rutbtgere. Qood, sicul et missa, io ecclcsia
duiitur, servare; uintdltts.Jodaeus, vel getttilis, sive dcbet t e r i ; sd^prebibeat necessius. Et sacrificium
calecbumeous, hora sacriAcii intersit, nec omnino uuiuciu eorporis et sanguiais Domini saepe i t , ob
r

canjs. aul
.... aliquis troutundus
. _ sive saitguinoleiitus iu
i.. t i recordationem passionia ejos, slcut ipaa pnecepit,
cam iutrel, cavere; excoinmunicatos eliminare. Lt- diceos: Htcettcorput mtum, tt tanguit mtnt; ketc
ctorum auiem esi, aperteet dlstincte in ecclesia omnia, fucite, qooticscunqtie snmilis, in mtam commemoro-
praeler Epislolam et Evangelium, legere. Exorcitto- tionem (I Cor. x i , 24,25). Baptisma vero non i u r a -
rum est eiiant, fidutijliter adjurando et imperaudo tur, ne invocatio sanct» Triiittatis exiuaniu pute-
in noniine Douiini, do obsessis corporibua daemones t u r ; quia Ckrittut pro ptccatit nottrit untel morfaas
cffiigare; sive catechuineui sini, sive bapUxati. esf (/ Petr. m , 18). Docere ejns esl; bapUxatos qaa-
Acoigtomm esl, iuminaria cerlis boris acccndere et liier contra sitperbiain humiliute, conira inanem
exsiiuguere; altaris et sacriflciinecessaria adinanum gloriam dejecUone, conlra tnvidiam benevoleoUa ,
subdiaconi praeparala babere. Atque b i quatuor or- contra iram modesUa, contra Irisliliam h i ( a r i u u ,
dioes in officiis suis solent iudui siiperbumerali, alba contra avaritiam largiute, contra gulam absUncntia,
et cingulo, ct Utuen possunt perfrui conjugio. coutra luxuriam castiute mtmianior, iustroere. liaec
Sukdiaconomm esl, epistolam legere, Squam et ctiiui octo vitia, et omnia quae ex eis nascuntor,
vitium calici infnndere,ohlaUin paicuae imponere, ei quamvis peccata non sinl, laiiien seinper peccare
sic ad alure diacono deferre; et idcirco castos esse. ^ suggeruni, ipsis videlicei conseitlire; quandiu nam-
Cum supradiclis autem vesUbus, in sinistra manu que non conscntit eis animus, nequaqoam transgre-
fannonem, el quasi scopam lergendi altarecl quod- dititr, sed potius coronatur. Docere eUam ejos, sin-
dam onus Domini leve porlant; et lunicam strictis gtilis Dominicis, quihus in hebdoraada diebus absU-
mauicis in solemniis ioduunt. Diaconomm esldicere: nere et feriare fldeles debcant, praedicare.
Exeant qui non communicant; e l : Humiliatt rot ad Benediccre ipoiesi, praeseitU episcopo, aqoam et
tentdictiontm; e l : Humitiatt capita vtttra Deo; e t : sal in Doiniuicis sacerios; ct praudium,elsponsam
Ite mitta ttt; e t : Benedicamut Domino; el Evange- et spousam, et lectiiros lectioncs praeter Evangdiam,
lium legcre et pronuntiare, sacrificia super corpo- et ($) aquam judicii vel panem et caeiora. Itt absen-
ralia sUtnorc, sacerdoli minislrare, paschaletn ce- lia vero episcopi; potest benedicere coronam clerici
rcum benedicere; et in absenlia preshyteri haplizare, ct velum vidtiae, novos fructus, candelas in Purifica-
et horas celebrare, stolam cliam super sinislrum tionesanctse Narix, cineres iu capitc jejunii, ramot
hitmcrum ferre,et indui dalmatica in solemnibus, id Ln Domiuica Palmarum, r t peregriiiaturos, ei lecto-
cst, tunica aroplis manicis. In feslivis atitem, Qua- rum Evangelium, ct populum cum dimitUtur; aruam
(2) ViJc Jureli Obscrvat. ad episl. 74 Ivonis.
1001 DK STATU ECtXESl/fi. 1002
benedicuiu aspcrgit, ad bencdiceuJas uovaa dotnns A teneilicia aspergit [aspcrsoriom}, textos sanctl
et caeiera no?a. Excommunicare ejua esl, criminibits Evangelii, psalieriunt, missalc,' borarius, inanualf,
bpsos, seiud, bis et tertio revocatos; el nou poeni- e l synodalis liber, v e b , cauddabra cuin candelis,
tentes a comntuitione fideliom climinare, ut nec in arca vestimentonim, pixis com ollatis et ferruui
v i d u nec in loqncla quisquam eis commdnicet. Be- eorum, ampulb cum vino et allera cum aqua, pelvis
conciliere ejus est; poenitenies prope mortem de ad manus bvaudas cum manuurgio, iruncus attl l.i-
crimiualibus, ex coqscnsu lamen episcop ad u u i -
;
v pis cavus ubi aqtia undc sacra lavanlur cffhiiditiir,
tatem fidelium recipere. Ungere potest quemlibet fi- absconsa eiiara sub caiideb, el leclurialc sitb libro.
delem semel in quolibet gravi dolore, quia unclio E l superiores quique gradtts posstinl inferioruui
sancta non solum animae, sed ei corporis saepc oflkia nitiiisirare. Episcopus ergo sacerdolis singula
medcbtn tribuit. Communicare slaiitn debet ^ a p i i - ntinislrat; licet, etiam ipso praesenle, quasi qttoddam
xatos, et fidcles otnnes ler iu aunoi (in Pascha, in sil proprium sacerdotis offcrre, bapllzare, boras
Pentccoste, ei Natali Doniitii) el prope mortetn po« cclebrare, ungere, communicare, commcudare, se-
silos, si qoaesierint verbo vei sigtto, vel tcsle fideli pciire. Sunl praeUrca septem praesulis oflicia, con-
quod prius quarsisseiil. finnare, henediccre, abtolvere, synoduin tenere, de-
Commendare debct orando animas fidcles de cor- & dicarc, cousecrare, ordiuare. Coufirmare ejus c s t ;
poribus egredtentes, et eanr.tt meuioriant in missa frentcs fiddiom baplizaiorum chrisinate ungcre. Be-
et orationibus frcquenlare. Quamvis enim promissa nediccre aulcm dico praesulem ea qux non suni ulcn-
sit indulgentia peccatori quacunqtie bora poeniteret, silia ecdesiae; consecrare vero ipsa ulcnsilia. Beue-
latuen posna peccautem quaelibct exs|>ecUt; ptirga- dicit ergo poniifex rcginam c l virginem cum v d a -
lorius vidcliccl igtiis, qui corpore siatim egressos lur, et qtiemlibet fidclem bencdici postulaniem, c l
et miims per laineuta p&iiiteutiae purgatos ad pleni- totum populum ante pacem; benedicit etiain supra-
todiuctn rccipil purgaitdos. Quod crgo pro eis bic fit metnomu, quae non licet saccrdoli in ejus praesenlla.
iu oraliouibiis ct eleemosyuis, proiicit eis ad purga- Absolvit praesul populum de venialibtts in capiU jejo-
lionetn, quia sodor vivorutu requies cst niortuorum. n i i , de crimlnalibus iu Coena Domiiti. Tcnet qitoque
Sepeiire corpora fidelium, ulliinum est sacerdotis synodum bia in auno, itt aesUic ct in autumno. iloc
officitim; ipse cnim tcrlio lerram super corpuscum modo congregalis ontniLus presbyteris toiius episco-
fossoie infitnitil, diceudo ; De tcrra plasmasti me. paios, perscruutur episcopus ne quid alicui coritiii
Adjacenl etiam coeir.cteriis sancloriim alia loca, in dcsit in oititii ordinc, vel uicnsilibiis eccleaiae, ^icve
qeibus submersoriiui el occisorum fidclium corpora ^ quisquain corutn altcri qiiidqnam fcccrit iujurias;
condunlur, qtiia ipsoriitii aniittae Dco commeiuferi quod tribusdiebussiL Pacatis itaquaott.u:bi:s, ;bso-
tion prohibeiilur. Nam infidelium el sceleratoruin luti penniiluulur abire in pacc.
corpora longe sunl a fidelium projicienda; quiLus Dedicat ciiatn poutifex atiiuin, Umplutn, aitarc,
eiiim vivis non coutiiiunicainus; ncc mortuis. iabttbiu aluris. Dedicarccttiui esl locu.n Dco aCerre,
Enutueratis autem atque dcscriptis sacerdotis benedicerc et sanctificare. Consecrat 'autein episco-
officiis; quibus io his uti dcheat veslibus perspicia- pus utensilia ccclcsiae (quae fere omtiia saccrdutibus
iiius. Sictit ergoscpieiit gradtts suiil,quibus sacerdos suut cotiiiiiiiuia) vestimeuu videliccl s^ccrdoulia c i
elevatur, i u septent sunl vcstes quibtis ordinalur : poutiftcalia, aiiaris veiatniiia, caliccin, paieuani e l
induiueutuiti quolidianuin, ainicla, alba, cinguluiii. corporalia, vasculuiu Eucharisiiae, chrisma, oleain
f.nition, slola el cnsula. E l caelcra quidem omnia ei vas cbrismale, ibus et thuribulum, haplisteriutii,
officia sine casula, ct cum slola sola aliquando po- arcani vcl scriniuin reliquiaruiu, limbariuin (id est,
tesl. Quo.liana ad missaiu, ut paucissiina, sunt qua- aluris umhraculuin) crucem, tinlinnabulum ct fcr-
t u o r : catiiisia, tunica, fctnoralia, calccainenU. Ad- rum judiciale (3). Ea enim lanttim coiisccrat, quav
dutit Umcn Bomani caligas. Dicil quoquc Amalarius a coutmutii usu iu cultuin divinum separanlur. Ordi-
sacerdotent debere indui sandaliis el dalinatica; scd r j nat episcopus abbalciu, abbalusam, sacenlotem, c l
poniifices apud nos bis utunlur. caeteros sex gradus. Utilur etiatn episcopus, pro
Octosunt ergoquibus suslenUlur sacerdos; pa- dignitaiis bouorc, baculo et anuulo, cbtrothccis e i
rochia, iriansus, atrium, coeineteriutn, tcmplum, al- mitra, baileo, daltnatica, et saudaliis. Oportet a u u m
tare, calix ciim palena, corpus ctun sanguine, quia eutu sacram Scripluram el traditioites Patruin bahe-
singuhc sibi, stibjeclis quaai quibusdam gradibus, re, ut possit de singulia juste discerncre, et quaelibcl
houorc ct dignitau praefcruutur. Parochiain appel- quaercniibus rationahililer rcspoudere.
lo popultim, prlnrilias, obbtiones ct dccimas persol- Archiepiscopo omtiia supradicU conveniunt; insu-
ventein. Ifaiisum dico tcrrain aralri, quam ad minus perpallio bonoris m d i i i i u r ; quia ipse, ailjtitustantea
dcbcl babere sacerdos, alrium cum domibus suis ab omnibus dioeccsis suae cpiscopis, ordiual cpuco-
cbusuratu. Uaec auUm sunl titensilia sacerdoti opor- pum. Si qub enim ipsorom ordinationi adesse uon
tona, quaesioe beoedictione episcopi sofliduni: aqua possil, litleris suis se cxcusaus atquc iegatis, a^sea-

(3) Vide Glossariiim Guill. Lambardi (praeuxom Aoyai«vouuc) m Ordalic. D. Heur. Spdinaum, ui
v

Jino Dci. Fr. P i i b x i , in Capitubr., etc. * '

PSTUOL, C L I X . 32
im CloLEBERTI CRISPl
sum suuoi iu ordiuandis facerc confirnial. Prmat
quoque el ipse arcltiepiscopus est; nec ip*e arcbi-
episropem onlinai. Utnlmque enim , arcbiepiscopum
ei primalem, oportel Itoutae ab apostolico ordinari,
aut a Roiua eis a papa pallium afferri, qua [alque a]
coepiscopis sublimari; quae tunc lanlum dalur licen-
lia, si forle iufirmitatis vel belli autaliqua alia causa
itocessaria inlercesserit. Eo taiitum crgo praeest
primas arcbiepiscopo; quod cum multi sint in eadem
regionc archiepiscopi,solusex eisqtti regem ordinat;
et in tribtts solemnilaiibns coronat. et apud qnem
concilio pro veritate peraguntur, ipse edrum prima-
tuin lenet.
Locuut ilaque quem apud oricntales pelrtarchm
ABB. WESTMONAST. 1004
possircnt, bunc apud nos primale» quodaauoodo
oblinero videitiur; utrique Romano ponlifici primo
gradu supponuntor. Sed, quia patriarekm sedibos
praesldenl aposioficis (ot Hierotelgmitonut. Antiocke-
aas, Altxandrinut), idcirco archiepiscopo ordinaot,
ct pares quodamtuodo Romano ascribuntur. Soii
tamen Petre dictum est: Ta et Peiru», ei tuper kanc
petram mdi/icabo Eceletiam meam (Mattk. x , 13).
Papa crgosolus universali praeemiiiet Ecclesiae; el
ipse omiiesordinat et j u l i c a t ; et abomnibus ordi-
uator, quia ex consensti totitts Ecclesiae Romani
eum sublimant qui qtioiidie cblamide eoccinea i u -
duitur, u l semper mariyrio paratos probetur.

GILBERTI EPISTOLA AD S. ANSELMUM

(Vide sttpra io S. Anselmo, tib. iv, episl. 86.)

1XVRA ASXUU OCX-UCXVII.

GISLEBERTUS CRISPINUS
ABBAS WESTMONASTERIENSiS

N O T I T I A HISTORICA I N GISLEBERTUM
(FARRIC, Bibl. med. et inf. Iat. % I I I , 55)

Gislcbenus, propicr liabiludincm capu.orum Criipmas,ab an.C. 1084 ad 1117 abbas \Veslmonasterieosts,
ordinis Benedicliiii, scripsit teste Trilneniio cap. 333, e t I I , 105, illuslr. Benedictin. ad Autelmum> Can-
luariettsem arcbicmscopuiu, altercatieuem Ckrutiani cum Judaio auoilam (qiieni Jtiibeutn eruditum Mogoo-
tiacensem fuisse Baleus et Lelandus cap. 151 tcstanlur) de fide thrittiana iutcriocutoribos Gamaliele e t
%

Paulo : quaeGislebertoetiam I r i b u i t u r a Lelaudo et Baleo, et in codicibus mss. ( i ) e x quorom fldc illam

o n a cum praemissa ad Ansclmnm epistola (2) edidil Gabriel Gerberonius, in praeclara sua Auselmi ediliooe
Paris. am 4073, recusa an. I 7 i l , |.ag. 512. De boc Gisleberto videndus Joannes Picardus in noUs ad Ub.
M Epist. Ansclnti, episl. 10. AltercaUo baec sine nomine auctoris prodicral Colon. 1537, fol., et cootracta
atque interpolata cum praefaUone ad Aiexandrum Liticoluiensem episcopiiin, sub nomine Cuilelmi de Cam-
peiti» in lomo X X Bibl. Palrum Ltigd., pag. 1884. Caetera Gisleberti scripu lattdantur : Commenurius iu
haiam ei Jcremiam; llorailia* in Canticum canticorum ; Oe catu diaboti, De anima. Contra ptccata ceai-
tation», locutiqui» ei operi». In protoqot S. Hieronpni in Bibtia, et liber ad Canlorem Sagientem. Dcnique
Vita Ucrlutni abbalis Beccensis, de quo Guil. Gemuieliccnsis iib. vu Hisl. NorUimanuorum cap. 22, pag.
279 : i Si q u i s , inquit, conversionem H conversaiionem ipsius plciiitis nosse desiderat, libntm qui de V i u
cjusdein Pairis venerandi, eleganti sermone conscriptus est a viro religioso Gislebcrto Crispino, posiea
abbate Westmonasterii, et U m n o b i l i U U generis, quain scietitia saeculari et diviua poilenti perquireoa
rciegat, in quo sufficienier reperiet unde suo desidcrio saiisfaciai. »llasc Vita eJiU a Dacbcrio ad c a t c e a e
Lanfranci Opemm Paris. 1648, fol. Librum Dcttatu Eecle»im qiiembuicGislebcrto Pilseusiribuit, GUbeeu
9

Lutiiceiisis esse, Oudious lom. I I , p. 029 c l 957, Caveosad anttuin 4101 aliique adnoUrunl.
Alierius, u l videtur, Gillieberti Ditputatio Eccletim et Sunagogm iu luccin daU ab Edmundo Martcnc d
Ursiuo Durandolom. V Tbesauri anecdoUruiu, pag. 1497, 1500.

(1) Labbe Bibl. nova MSS. pag. 26. Pitseus pag. 196.
(2) Hitnc cdiderat Joannes Picardus notis ad Anselini I . n , cpisu 10.
 1005 WSPIJTATIO JUDiCI CUM CIIRISTIANO 1000
•sar,

IHSPITATIO JUDII CH (MISTIANO

DE FIDE CHRISTIANA,
SCRIPTA A DOMXO GISLEBERTO ABBATE WESTMONASTEBH

(Opp. S. Anseliui Caniuariensis, curante D. Gerberonio, p. 511, in ms. hihlioth. S. Remig. B. 10 c l es ms.
Yicloriuo CC. 9, et ex ms. San Germanettirf.)

EPISTOLA NUNCUPATORIA.
Gislebertus hanc dlspulationtm examinandnm ad S. Anselmum transmittit*

Reverendo Pslri el domino A N S E L M O sanclae Can- A nio nitens eadem * ipsi concesso faeilis essc vide-
T

tnaricnsis Ecclesiae archiepiscopo, servus et filios haior, et approbanda, rogavemnt qoidam, qtti ad-
suiiB frater G I S L E R E R T U S , Westmonaslerii co?nobii erant, ttt memoriae darem nostram hanc disceptaiio-
procuralor et servus, prosperam in bac vila diottir- n e m Ibrtasse aliquibus profuturam. Scripsl igitur,
8

niiaicm, el bcalam in fuiura aeternitatem.

1
et tacito mei et ipsius nomine scripsi sub persona
Paierniiali el prudentiae vestrae discutiendum
1 Judaei cum Cbristiano de fide nostra disceptanlis,
milto libellum, quem nuper scripsi paginae commen- scripiumque et exaratum hoc opus vestrae trans-
dans qoae Judaeus quidam olim mecum dispulans, mitto examinandum censurae. Si res approbanda est,
roiitra fidem nostram de lege sua proferebat, et qoae vestroplacebitapprobata judicio; si vero respttenda
ego ad objecta illitis pro fide noslra respondebam. est, scu tota, seu pars ejus aliqua, quidquid respuen-
Nescio unde ortos, sed apud Mognniiam liiteris edu- dum erit, accipile aroico dictum in aure; et quia
calus, legis etlilterarum etiam nosirarom ben^ sciens soli amico innotuit, silenlio supprimatnr, nec alktti
erat, et exercitaium in Scripiuris alqne disputatio- baec ad legcndutn pagina communiceiur, salvo q u i -
nibus contra nos ingenium habebal. Plurititum mihi dem amore itittluo et iniegra prorsus pace mutua,
familtaris saepe ad me veniebat, lum negotii sui cau- deleatur quidquid delenduiu esse vobis placuerit,
sa, tom me videndi gratia, quoniam in aliquibus B aut corrigatur, si quid est quod c o r r i g i posse tibi 9

illi miritum necessarius erani, et quoiies convenie-
bainus, mox de Scripturis, acde fide nosira scrmo-
netn amico * animo habebainus. Quadam ergo die
solito majus mibi et illi Deus otiutn coucessit; et
4
mox unde solebamus inter nos qtiaeslionem coepimus.
Et quoniam quae opponebat, convenienter salis et
coiiseqocnter opponebat; et ea quse opposuerat,
uon minus convenienter proser|uendo explicabat;
nostra vero rcsponsio vicino satis pede ad opposita
8
illius rcspondebat, et Scripiorantm aeqtic leslimo-
visum fueril. Faieor quamlibet protulerilis senten-
liam, animo libenii cxcipiam, et aure obiemperanti
audiam. Tamcn quidatn ex Judaeis, qui tunc Londo-
niae erant, opilulante misericordia Dei, ad fidcni
Christianam se converlit apud Westnionasterium,
coram omnihus fidem Christi professus baplismum
petiii, accepit, et baplixalus Deo se inibi serviturum
devovii, et monachus faclos nobiscum retiiansiu
Sic ergo Judaeus ille dispulalor, aliis plurthus i n -
lerposiiis, me trovocando adorsus esl.

VABIiE LECTIONES.

• Ms. Bcm. ci Vict. fulnro. • I f i . Hem. et S. Cer.. mrr. » Ms. H. omit. aiuico.
% % Ms. R. voiwm. 1
%

• *«• P/oposba; Ms. Vict. ad nropositotn. • Ms. Vict. tircns, eidem.

% % Ms. R. couccssa.
1
%

8
Ms. Vict. S. Cer. disceotaliunculam. • Ms. Vict., rcsccciur... rcsccari.
%
 1007 CISLEBEUTI CRISPINI ABB. WCSTMONAST.
— — — — — — » — — —
DISPUTATIO JUDJEI CUM
DE FIDE CHRISTIANA,
SCRIPTA A DOMNO GISLEBERTO ABBATE
Quia Christiani dicunt te iiitcris eruditum et fa
enjtate dicendi expeditum, vellein ut loleranti animo
inecum agas, qua ope ralionis et quo auctoritatis
lestimonio Judaeosculparis, quia legema Deo datam
obscrvamus, et Moysi legislatori obseeundamus. Si
euiin lex bona, et a Deo data est, obscrvanda est;
rujusenim decrclum observandum erii, si Dei man-
datom iton est observandum ? Si vero lex observanda
est , cur ejus observatores canibus assimulatis
1 1
fustibus extrusos usquequaque inseclatis ? Si vero
eam minime observandain dicitis, culpandus est
Moyses, qui nobis eam adeo inani vanitate tradidit
obtcrvandam. Quod ai partem cxcipiendo, id obser-
vandum case dicitis, illud vcro minime observan-
dum vcl abolendum esse censelis, dale cousilium
quomodo cffugiemus illud iudictum a Deo roalcdi-
c t u m : c Malcdicius qtti non permanseril in omni-
bns qtue i n lege scripta aunl (Deut. xxvn, 26). i
Lcgislator nihil excipit, sed univcrsaliter ea omnia
rr.audal observari. Vos autem ad vcstrum arbitriutn,
legis et mandatonim observautiam dcterminalis.
E i , utscias quia bis in rehus ratioui polius vacare
voloquam conieutioni, ab aliis secedamus, et cui
ttostrum favor autiientium applaudat omnino recu-
seinus".
CHsismnus.
Ralionabiliter satis Itaec omnia tn requiris, etlnec
ointtia quaeri convcnil; sed a tc vice p a r i reqoiro
iit mcctim animo patienii agas. Nam si modos alter-
cationia noslrae is habeatur, ut concedas quidquid
tnae legis pagina leslatur, vel mtione U m evidenii
astruitur, ot a te nuUa evidentiori refuteiur, praesto
sum ut de his lecum agam, et undecunque vohieris,
*• Vict. non habei nomina ha*c intertocutorum, Judaeus, Christianos.
U ne cui... aniino recusemus. Ms. V\ct. vicem pati. u
" Mss. V. el B., causa fidei.
•• Ms. Vict. 9 disiinctione omnino.
firf., senten.
1001
— — — — — | — — — — — — — — — — — M ^ —
CHRISTIANO
WESTlfONASTERII.
i iilque ppUus veri causa et toi amore " faeto,
u
r quam studio dispuUndi, nec Itominum accljmaUo-
nes curo ; scd vincal cui raUo alleslabilur, et Scri-
ptune auctoriUs coulestabilur. Primum tuque Ic-
gem bonam et a Deo daUm esse dicimus, tencmus,
astruimus; ac proindc quidquid ineascriptum est,
divino seusu intdlectum, suis lemporibus observa-
tum et observandum esse sancimus. Divino quidem
seuso legismandau intciligendaesscdidmus, qula,
si humano sensu ea omnia et ad litteraro acdpiaius,
m o l u sihi invicem adversantiael mulluin repugnau-
lia videmus. Cum ettim peracU crealione mundi
Moyscsdicat: c Vidil Deus cuncta quae fecerat, et
cranl valde bona (Gen. i , 31). i Quomodo in discre-
Uone animaliuni postea scribit baec munda, et iUa
>f
animalia esse immunda, his ttli permitUl, iUa non
soluui non U n g e r e , sed eum qui leligeril morta
u i u l u r i et puuiri mandal? Quomodo euim cst
immundum quod cst valde bonuiu ? Ubi etiim c o u c u
nominavil, et valde bona esse d i x i l , neque boc, ne-
que illudanimai excepil.Quomodo igilur Deuscoucu
creavil valde houa animalia , el poslea veUt comcdi
lucc vcl iUa animalia , et causam reddit, diceua ea
esse iinmunda animaiia ? [" Nec solum ea prohtboit
quae sui natura bomini ad vescendum noxia s u n l ;
verum et m u l u quae gusto jucunda, el usa aeque
salubria ad comedendutn existunt. Aliquid ergo sa-
crainenti baec in se continenl, qnae, licet a Deo dicta
1 8
siut, tamen ase invicem ad lilteram omnino d i a s i -
dent. Sacramenluiu sacrae rei latens signum esse
dicimus.] lUm scimus quia dixit Deus ad Aclaro :
c Ecce dcdi vobis omnem herbam auereniem auper
Urram 11
semen, et uttiversa ligna quae babent * n
scmetipsis sementem generis sui, ot d n t vobis i o
19
VARIiE LECTIONES.
Mc VtVf., erit " Ms. Jseaa.. 11
% Ms. S. € # r 18
M
17
Ms. Vict. S. Gcr. ontit. vncis inclusa. *• Ms. Vict. 9 in terra. *• H
ftut DISPUTATIO
escam (G$n. i , 29). > Qua igitor raUooe dedit Deos
primo tomr.il universa ligna in eacam, ct statim
postea probiboit nc sumat dc ligno scientbe boni et
mali io escam t Ubi universaliter ligna concessa ho-
minl commendat, nuUum exceptum fuisse lignum
Insinoat. Non igitur absque mysterio id accipien-
dom cst. In Exodo inter alia praecepu de faciendo
altari Dominut Moysi ita prxcepil : c Altare de
lerra facietis m i b i , et offeretis snper illud liolo-
caosta et pacifica vestra (Exod. xx 24). i Et de qua
9
materia allare fieri liceret, et quomodoita subdidit:
t Qoodside lapidibut illud aedificare voluerilis, de
non scctis lapidibus aediAcabitis illud (Ibid. 23). i
%
fn expleUone autem ubernaculi , et vasorum, at-
que utensilium tabernaculi , Ita legiiur: c Fecil
Moyses altare tbymiamatis de lignis s e t i m habens
;
pcr quadrum singulos cuhitos, et in allitudine duos
(Exod. XXXTII , 25). » Et posl panca : c Fecit et
a l u r e holocausti de lignis setim, quinque cubitorum
per quadrum, et in aliiludinelrium(£xod.xviii, 4). •
Non lemerario quidem ausu scu pracsumptfione fle-
bat, qnod tam discreu dimensione alUtudinis et
quatlratnne fiehat. Item postaliqnanta : c Fudilbascs
aeneas in introitu ubernaculi, et altare aeneum cum
craticula stta (Ibid. 50) > Item in fine: c Candela-
%
brum siahit cum lucernis suis, et aliare aureum, in
quo adolelur iucensumcoram arca lestimouii (Exod.
XL , 5). > Quomodo ergo jubct Detts ut alure de
terra faciatis, et superilluJ bolocausta vestraoffe-
n t t i s , ccoutra Moyses altare ibymiamaUs fecit
ligneum, fecit ct alure holocatisti ligneum, fecit
altare aencuin, fecit ei aureum, fccit ctiam ali-
quando lapideuni? Mulitim iuque adveraum vidctor
u l aliodet alilerquam Dominos per Moyscm jobct:
ab ipso Moyse agalttr aliter ergo quam litlera so-
n a t , ct boc accipi oportet. Rursum cum ca omuia
hvinianis tisibus Deum creasse Moyscs dicat, caque
ounia homini subdidisse commemoret, c ut praesii,
inquit, piscibus maris, volatilibus coeli, aniinan-
tibus lernc, el oinni replili quod niovctiir in tcrra
(Gen. i. 26), > cur postea veut ne bomo arct in
hove et asino ? onus aliquod, quodcunque lihi pla-
cet, asino imponcre licet, ct ponerc jugum bovi
cum asino quare non licet? Ad pascua ducere bovem
cnm asino licebit, et in pascuis ea simul essc et
compasci les pcrmiliit, el arare ea simul prohihei
ct imcrdicii. Si autcm proplerea venit, quia hoc
itntttundum animal lex dicit, quare circa illud cxlera
q u c dicu sunlperroiltil, solumararc excipit? Equus
iu lege immundum animal csse perhihclur, c l alia
t u t t l u , nec Umcn arare bovem ctim equo vei alio
animali iinmundo prohihctur in Icgc. Ilauc non so-
tiun in hisquaedicu sunl mandatis, sed ctiam iu
quampluribus aliis legalihus cxrcmoiiiis. •• conlra-
VAUIiE LECTIONES.
" Jf*, S. Ger. iiisiitittis.
%
11
M$. S. Ger. quxdam cuint sacraincnla.
% " M$. Picm. vcrltatis.
Itetn., obscninuhjni.
)WA CUM CIIItiSTIANO 1010
rieuiem videmos; nisi ea eompeienti senso ioiebexe»
rimus. Discrelo iuque et divino sensu hser intelli-
genda et discutienda suat, quia fieri non poiest ut
ad litteram sompu ea omnia iropleanter. Si vero-
legem debiio seusu accipimus, omnia leets man-
dau debiu observatione observare poUrimes, qoat-
dam ad i i t t e r a m , et sfine ullo figurarum profnndo,
qoaedam figurarom vdamine adnmbrata esse inlel-
ligo. Qoaedam ad lempus observari jossa aunl*
quaedam sine olla lemporum determinalione obier-
vanda sunt. Qoae enim sacramenti alicujus prac-
at
nnniiaiiva erant, ei vcriutis fuiurae figura, suo
tempore manifestaU rei atqoe veritaiis praescnlia,
non oportuit ut eorum remaneret praenuniiaiio ct
figura. Num, sicut ipso usu loqoendi, verborom
oUmur vicissitudinibtts dicendo, c r i t , qoattdiu l u -
turumcst, ipsumque e r i t , prorsus oniiucntes, in
praesenti, est assumintus, quodque ipstim Jam
prxteriisse significantes, ulimur f u i t , sic in rebtts
praentintiaUvis alicnjus sacramenti, ubi praesens
manifcstalur sacramenttim, ejusjam superfiuo scr-
vareiur seu figura seu signuro ? Quae vero alicujns
mysterii significaiiva non erant, sed aperte seu
fidei verilatem insinuanl, seo chariutis " sedifica-
lionem coinmendant, ea et a nobis c l a vobis non
ad lempus, sed in perpetooro observands «unt, eo-
rumque iransgressio nulialenus esse poiest inulta.
Ilanim quae in lege erant figurarum verius tandiu
et per loi sxcula exspecuu, landem erataliquando
exhibenda. Nunquid sempcr promiitendum e r a t :
t Aperiam in parabolis os jncum; loqnar propositio-
nes ab iuitio (P$at. LXXVII , 2). i Nunqcid sempcr
futtirum e r a t : c Donec veniat qui mittendus ost, ct
ipse eril cxspcctatio genlium ? > (Gen. XLIX , 10.)
Tandem crgo praedestinatis a Deo temporibus vcuit,
Mcdiator Dei et hoiniutim, homoChristusJesus apc-
riens nohis sensitm, ut intdligcremus Scripturas ,
dissolvens profunda mysleria, quae de eo in lcge et
prophetis scripU crant, in qucm U oportct cre*
dere.
JUD4US.
Si ad tempus boc vel illud sermo Dei scrvandus
e s l , eoqne lunc annullaio, iteni alius ad aliud tem-
pus observandus cst, sicqtie per letnporum vicissi-
tudincs, divinae immtiiatilur sanetiones, qnomodo
stahil c scmcl locittiis cst Dcus? > (P$aL L X I , 12 )
Quo paclo rattim cril c in xternum, Domine, verhunt
tttum permanct in coelo ? > (P$al. c x v m , 89.) Q u i d ,
qttxso, mea intcrcsl cur Deus hoc auimal mundum,
illud immundiim judicet, hoc n l i permitlat, illo uli
prohilical ? Quis eniiii aij|uvil Spiritum Domini, aui
quis consiliarius ejus fuit, ut istud agi permitlal,
tllud fieri prohihc-tl. Jussit. Obsequcndum " iailur
%
8 1
Jfav
1011 CISLEBERTICRISPLM ABB. WESTMONAST. 1011
est, eique obsequi somma virtos ett. Prohibuit. / , diehnt pnrparatns mons domus Domini in vertieem
Ficri Igilur jaro non l i c e l ; idque ai posiea fiat, roontium , et fluenl ad eum omncs gentes, et eV-
peccatnm esae dicimus, ac debita poena puniendnm. ccnt: Yenite, asccndamus ad monlem Domini, et e d
Ut ergo servemtts litlerae figuram, contemnemus domuro Dei Jacob K/sa. % 5 ) . > Si ergo Cbri-
litteram ? tit servemus alterum, quae ratio cst dam- stusjam venit, ubi in lotoorbe terrarnm, praeter
n a r e allertim? Servemns litteram, serveir s ct pauculam gentem Jndaeorum, dicitor: c Asrcntla-
n

liitene figuram. Maneat parvo sensui nostro liUera, mot ad domom Dci Jacob? > Alii vestrum dicuni,
maneat el vestro, atque addalur spirilualls et con- camos ad domum Petri, alii ad domum Martini.
cessa nobls 18
a Deo mysterii latentis intelligentia. Nulli vero dicont: Eamns c ad doroom Dei Jacob. >
Abstineamus a porco, quia lex jubet, abstineamus Aodi adhoc de advento Christi seqoentbi : c Et
et ab co si quod est qood per porcum signiflcaiur, conflabunt gladios soos In vomeres, ct btnceas seas
peccato Non aremus in bove el asino, qnia id in falces. Non levabit gens contra genlem gmdiom,
legislator probibtilt, et, sl qua eviunda'intellexcris nec exercebunttir ultra ad pnrlium (Ikid. 4 ) . t Nun-
,T
f

pcr Itanc asini el bovis copulam, fas csl cvitare, quidnam ordo miiitaris nostra bac aetatecooflat gla-
itno peccalum est non evitare. lta et dc cxteris. Ita dios suos in vomeres, et lanceas in falces ? Yix fabri
enim les adimpletur, et adimplenda csse ccttsetur. ' sufBcinnt, vix ferrum sufficil fabricandia miUuribos
Scd ita bis prxlibatis ad CbrisUim veuiamus, in quo nrmis. Uhi lerrarom inveniri potest, c noo levabit
quaestionis et coulrovcrsix causa tola cotisislil; nain gens contra gentem gladium, nec exercebontnr oltra
eum novi culttis, novarum institutionum ac iegis ad praelium? > Ubique orbis terrarum vicinos insi-
prorsns immutatae dicilis vos babcre auctorem, in diator vicino, oppriroit, necat; gens contra geotem
qnem dicis quia oportet mc crederc. Cbrislum crcdo cflusls viribus praeUatur, regoom adversos regoum
propbelam quidcm omni virtutum praerogativa ex- cxciutur, et ab ioconu ipsa poeriU aelau quiseoe
cellentissimum, et Chrlsto credam; scd itt Christum exercetur ad praciium. Consut ergo qubi voa Cbri-
iteque credo, neque credaro, qnia non credo nisi in siiaui, longe dc Cbristo et dc ejus adveoto erratis.
Deum, et ln unum. • A u d i , inqttil, Israel, Dcus
CHaiSTUIUJS.
tuus, Deus untis esl (Deut. v i , 4 ) : > untts, non t r i -
plex, sicnt vosChristiani et ncgando dicilis, et di- Revcra scmel locntus est Deos, et nefas est nt
cendo negatis. DiciUs enim, Deus cst Paler, Deus cst unqnam ullus sermo Del annulletur, divinae sancUo-
Filius, Deus est Splrilus sanclus; alius Pater, alius ncs non immulantur per ullas tempornm vicissitu-
Filius, alius Spiritus sanctus; ct lamen non Ires Dii, ( I dines, qoia Christus nen veoit c legem solvere, sed
sed unus est Deus. Dicitis utrumque: qni vult credal a d i t n p l c r o — cAmen, inqnil, dico vobis,ioU unum,
vel allerum, vel utrumque. Isracl vero noslra gcns attt iinus apex, non prxleribit a lege, donec oomia
audit et c r e d l t : c Deus tuus, Dcus unus esl, > non fianl ( U a t l k . v , 1 8 ) . > Nnnqnld vult Cbristos
creatusht lempore, non faclus cx mtiliere, qnoniam legem damnare, qoi comminator inquien*, c iota
si proprie dici possel, antcqnain lempusfuii, ipse uiiuin attt unus apex non praeUribit a lege dettcc
fuit; tenipus ipse creavit, et sub tcmpore cceluiu, oituiia fianl? > Non eam igilur vult solvere, sed
et terram et qttae in eis sunl omnia ipse crcavit. Se- aditnplere. Lex prohibet homicidium, Christns iram
quilur aliud in Decalogo mandatum : c Non assumcs el odittm; lex prohibet adultcrium carnis, Chrisins
nomen *)el tul in vaniim (Exod. x x , 7 ) . > ln vanum i|>sum etiam appelitum cordis **. Yobis lex probibct
noinen Dci assttmil, qui homini nbntcn cullumque mi porcinae: et ea tunc ab eo animabte abstioeoUa
divinitalis altrihuit. Nam si vanilas est omnis
11
vobis nccessaria eral , quoniam veriutis fatarae M

homo vivens; qui hominero Deum credjt, et Deum figttra erat, et figura servanda erat, donec adessct
appellal, homini nomen cuitumque divinitaUs a l l r i - ipsa Ycritas. Nonc autem nobis seu vobis necessaria
buil. Non igittir credo in Cbrislum, neque spes non esl, qnoniani ipsa figurae verilas jaro praeseos
ineacslJn Cbristo, quoniam : t Bealus vir, cttjus 1 \ adest. Quamvis abslinere liccai, et mulii nostrom
cst nomen Domini spes ejus (Ptal. xxxix, 5 ) . > Sed absiineant non solum ab ea, verum et ab omni
Cbrislum credo, ct Cbrislo credam, ctim veneril, carne alia, magno et codem judice, quisquis no-
quoniam de eo Moyscs testatur cl d i c i t : Prophe- strum se tuelur. Moyses carnem suillara immundam
taut suscitahlt vobis Deus de fratrihus vestris, lan- appellat, tit ea probibel, el proplerea dicilis qnia ea
quain mc audictis eum (Deut. xviu , 15). E l quouiam uli non licet. Moyscs non alius, sed idem ipst
volis omnibus optandum crat u l venircl, et quo si- camem suillam dicit mundam et valde bonam,
tji:o adveutus ejus dignosci posset, audiquid super et eam ad vcsccndam sicnt cxtera scribit Denm
|ioc Isaias prophcta dentintiai : c Erit in novissimis fccisse bonam, et ideo dicimus qtiia uli ea licet.

VABIiE LECTIONES.

H
Jft. Vitff., u l d a m n e m u s . 8 8
V*. Rcm. et S. Cor. f vobis. u
N$. R , s i q n i d . . . p c c c a f t . ** Jft. Rem. %

intellexerimiis. » Jft.
8
S. Cer. omit. N: m si. 99
,Vt. S. Cer.t cariiia. w
J/t. Yict. t c a r n e , e i ipsiua
atfefmeiUia t u n c vobis Hecessaria crat.
1013 D I S P I T A T I O JUD.EI C L M CIMUSTIANO.
Postqnam entm enontiaverat Deum creaase titti- A
9 1
versa, pisces maris, volucres coeli, cuncta aniinaiitia
terrae, in qtiibus esl anima vivens, non longe infra
subdidit : c Yidil Deus cnncla quae feccrai, el eranl
valde bona (Gen. i , 5 i ) . » Quod valde lioiiuin cst, ex
nulla parle malum esi. Quod vero nulla ex parie
malum est, quoroodo malum el immundum esi?
Qtudquid ergo nalurae a Deo factae i n carne suilla
consideralur, mnndum e i valde bonum esi, aique
uii licet. Quia vero pcr boc animal, voiuptas e i
immundiiia Oguralur, immundum, propter hoc, boc
animal esse designalur [ ut viiiom bocstadiosius
M
ICN
c scripia sunl aulem ad corrcptioncm nostram, in
quos fincs STCuIorum devenerunt, i s i c u t d k i t Pau-
lus ex veslra gente nosier apostolus (/ Cor» x . I I ) .
Fincs s.xculoruin sunt novissiiui dics, de quibus
I>aias praenunlial, diccns : i Erit in novissirois dic-
IMIS pneparalus mons doiiius Domini. in vertice
nioutium (Isai. u , 2 ) , > ad quem revera conflnent
omnes genies, sicut Psalmista quoquc predixeral:
c Iteminisccntnr, et convertenlnr ad Dominuro oni-
versi fines lerr.c, et adorabunt in coiispcclu ejus
universae familiae gcntium (Psal. xxi, 2 8 ) . > U n i -
versi fines terra? jamcrediinl in D e t i m " , jam ado-
M

raveaiur, etiam animal ad vescendum inlerdicilur,
per quod designaturj, et ea immunditia tili non licct.
Si crgo mundum et immundiim esse boc anlmal
M
intelligitur, et eo oti et non nti a Deo nobis permil- B
I k u r , unde el sacra lestatttr auctorilas: c Non quod
intral in os, coioqoinat bominem, sed qoae de
corde eaeunt fornicaiiones el caelera, quae enarrat
vitia, ea coinqninant bominem (Matth. xv, I I ) . >
Noo itaqttc caro suilla, quae in os inlrat, coinquinat
bontincm, scd voluplas, e l immnnda vohiputis
cnjuslibet concnpisceutia, quae de corde proccdii, ea
coiuqoinat horoinero. Propler boc apostolus quoque
rant Cliristuni universae familiae gentiutn, una et
concordi voce dicont. Eamus c ad monlcm Domini
ct ad domum Dci Jacob (Isai. n , 3 ) , > non ad do-
mum Jacob, sed c ad doroum Dci Jacob, > boc e»l.
ad doinuui Dei quem coluit Abraham, quem cohtii
M Isaac, quem coluit Jacob, queitt coluil Blovses qiM*
que et Aaron, ut ostendant unuro Deuro csse et
eorum qui ante legem fidcles fuerunl, el eortiin qui
sub lege exsliterunt, et eorura qui nunc exitiunt
M credentes in Deoro univcrsae multitudinis genliuro
Quod autero diccre nos argois: Eamtis ad domum
Petri,eamns ad domnro Pauli et ad doroom Martini %

Paulus ait : c Omnia, quae vobis apponuntur ad
vescendum, sumite com graliarum aciiooe, nibil
intcrrogantes propter conscicntiam (I Cor. x,27).>
99
Eadem ratione licet arare in bove ct asino, et probi-
bciur ue aremos in bove et asino. c Nunquid de
9 1
bobus, ut a i l apcstolus Paulus, cura est Dco? > (/
Cor. i x , 9.) An propter nos lex boc dicilTQui crgo C [
ntillus, qui sane sapit, boc i u dictum esse iuteili-
g i t : nullara qnippe dorooro Pelro sen Paulo facimns,
scd in honorem atque memoriam Petri seti Pauli-
Deo eam condimus. Nec ulli pontificum fas esl diccro
in cotisecrationibus ecclesiarum : Tibi Petro, seiv
Paulo, banc domum, vei hoc altare cmujccramus.
Sed lihi Deo in honore Petri scu PaulL hanc.
M

t c r r i m col t , aret in bove ct asino, si mclius non domum vel boc altare consecramus.] Propterea vcro
potesl, qttia Dcus permitlil, qoia omnia haec liuma- baec domus potissimum appellatur c domus Dei Ja-
nis usibus creavit. Sed quia bos ungulam findit et cob, > ac spccialiter nomitiatur c Jacob, > quia p r i -
ruminat, el ad excolendam lerram omnino est ido- mus omtiiuro legitur iacob Deo insiituisse hanc *
neum anintal, rectorein in Ecclesia desigual discre- domum. c Erexii, inquil, Jacob lapidetn in tilulum,
lom, in hia qnss agit sensum babcnlem, qui rectnm fundens oleom desuper, et d i x i l , vere locus iste
discernit a pravo, el qui mandata Dei, quae audil el sancius esl (G$n. x x v m , 1 8 ) , > el cnumeraiis quae
quae legit, mediiatur, et medilando runiinat apud sc videral* cceleslibtis mysteriis obstupefactus addidii:
die ac nocie, nec solum sihi utilis existil, sed alios c Quam terribilis esl locus iste, non est hic aliud
aedificai, el docendo instruil. Iluic U t n idoneo pra> nisi domus Dei et porU cceli (Ibid.. i 7 ) . > Domus ergo
dicauri non esl associandus ad praedicandum ver- Dei nostri esl domus Dei Jacob, quia Deuat, queia
httm Dei alter moribos indiscretus, seu i d i o U el colimus, coluii Abraliam, lsaac qiioque et Jacob. In
litteris imperilus, quia non solum sibi niale vivendo bac domo Dei quolidie divinos serroo rcciutur,
r st inulilis, sed malo suo exemplo et iminunde vivendo ^ populusfidelis.quae bona appelal,et quae mala fugiau
aliis noxiits existil. Porro haecvitia per asinum de- edocetur, ac sluiul qtiae appclendorum sint pracmia,
bignanlur, qui neqne ungnlam findil, ueque rumi- ot quae mala qtiae agttnl popna comilelur. Inde et
nat, et omnino cst inertissitnum animal. Quac vero forenses causae a Christianis aguntur, a proximis
dicia sunt de faciendo a l u r i , et quare Doiuinus proximoruro calumniae audiuntur, ac dcbila cttiquo
probibuit ne bomo comcdcret dc ligno scienliae boni rcaliti pcena inferlur. c Non occides, > inquit lex
et mali, profunduro in se centinet mysleriutn, scd (Exod. xx, 1 3 ) : t qui aulem occiderit, > itno u

alias et ad alios baec discutienda periinent. c lla?c sicut Christus ipse adjccil, c qtti irascitur fralri
quidem in figura contingebant,> etdicehantur vohis; suo, reus erit ^udicio (Natth. v, 2 2 ) . > Cui crgo > kt

VAIiliE LECTIONES,
1 1
I f f . S . Crr., entimeravil. •* Ms, S. Ger. el V. omit. nncis inctnsa. Ms. Rem. sic crgo.
M
% Ms. Vict.
, %

ormt. quae. M
Ms. R. et.S. Ger. et iiumuniliiia.
% * V u l g . : Omne quod robis apponitur mandu-
l

catc nihit interroqantes nropter conscicntiam.

% Ms. S. Ger. prohihimur.
91
%
M
Ms. S. Ger. omit. U I I K
vcrsi. Ms. Vict. Chrislum.
M
% Ms. Vici. omit. uncisimlnsa.
4 f
" I f i . Rem.. ctiam. Ms. S C r
M

a o i i f . cni ergo.
 1015 CISLE8ZRTI CfUSPlNI AD8. VVESTMONAST. lule

ira 64i tohjfirr, o l l gladio el lancea nou per A emiii: c pratdicate Evangdiaro omni creaturae : qui
milUtct. Qel abittraatiat i r o ei ooto, facilliaiain creiliderit et bapUxatos foeril.salvus erit (/*io\ 10).» t

eat o l abveeoniiet laoceae et gladio. Mulio quippe
fadUes eat coeflare gladioiii auom in vomerem, ei
lanceam auam in faicem, quam tumorc cordia aub-
miaao, butniiem fleri ex seperbo, servom ex libero;
abnegare oxorem , filios, domum, arma , agrot,
equos, et emoia qtue poaaidel, adhoc aatem ut s*
ipsum abeeget. Quod tamen sspeanmero fieri vide-
mos, videtia et voa, quia molti oiim io reboa saecoH
agenlea, aoperbi ei poteniet, ad bcUa iesiructie-
simi etpngnaces, rapiendis aliorum rebos inbiantea,
1n quo Evanfldto vias suas, vias novas edoruit Do-
minus, vioe veleres faeruni, c oculnm pro ocole,
dcnlem pro deole (Exoi. xxi, 24). • Via? novae aoat,
c si qnls te percusserit io onam laaxillam, praebe d
et alteram; anferenti tunicam, dimitle et palffum
(Matth. v, 59). > Viae veteres fueronl, c diliges smi-
cum tuum, et odlo babebis luimicum tuum (/Hcf.
43). > Viae nevai sunl, c d esorierit iniiiikos tues,
ciba iHum; si siUt, potnm da illi (Rom. x n , 20).»
Ilae suni v§> Domini, bae snnt semitae Domrni, per
qoas perfecU ambolanl Christiani [ hanc Cbristia- M

propier Deum abfiegatis omnibus pompis sccuiari- nae htstituttonis vitam licet nane paod servent
bos, paoperrimi spoote per diversa peregrinanies ChrisUani], qoondam servabant regrs, el cum regU
loca, sanctorum sulfragia reqoirant, aut quolibet B bus snbdilae eis nationes. Qnid vero si potcns sCdjuia,
inclusi specu aguot viiam sob aiiquo praelato. lo M
d violenttis aliquis prave agit,ct corrgi non voitT
btijusmodi vero servorum D d cobabilaUonc adim- c Mibi vimiiclam, dicit Dominns, et- cgo retribuaas
pietoretiamilloddenontlatum perlsaiam propbetam (iTatr. x, 30). > Et quanla erit ilbt divinae aniotad-
roiracolum : c Vilulus, leo et ovis simul morabun- versionis severitas? Audi Psalmistam : c Deos ma-
t u r ; et poer parvulus minabit eos (/sai. x i , 6 ) . > nifeste venlet, Deos noster, et non silebit Ignia ia
Poer parvuias/lconem et orsam com sgno mimit, conspecto ejos exardescet, et in drcnito ejaa tem-
cum in domo D d pasior aeqne nobiH quoodam et pestas vaUda (P$al. XLIX, 3 , 4 ) . > Tameo, drca
ignobUi, potenU et ImpotenU, forti et loflrmo impe- novissima dierum iUorum, drca saculi ceosomma-
rat. Poer ooo aensa, aed maliUa; pervulos noo tionem haec mala et mullo duriora pramunliata snot
luslo reghtinis vigore, sed ab oronl Castu saecttlaii a Cbristo, et a proplictis ante Cbristom. c Sorgef,
aut geoeris inaignilate. U i igitor btreviler dicam, baec inquii in Evangelio, gens contra genlem, et regnam
est indiiotio vilae " Cbrisiianorom, at quisqoe dili- adversos regnum, ei ernni pesiileniiae et fames et
gat proxieiom, sicnt seipsum, et qoed sibi fieri noo signa magna crnnt (LMC. XXI, 10);et nisi abbreviaU
vull, aliis oon fadat. Iloc est verbom, de qoo alt essent dies i l l i , non fierei salva omnis caro (Motth.
• — - — - — — » — p »—
apostobis Paaios: c Verbum consommaas el abbre- xxiv, 22). > Uiulc in postrema visione DanidSs de
u

vians in aequitate posuii Dominus super terram exiremo lcmporuro el Iribubtione illa intplerahili
(Rom. i x , 28). • Debac verbi consonuoatione Isaiaa drca finem saeculi ila legilur: c E l fadet Rex juxta
proplieia d i c i l : c Co;isnn7maiio abbreviata inundabit vduntatetn suam ct elevauitur, el magn ncabitnr ;

iustiUam (l$ai. x , 22); > consummaUooem enim et adversum omnem Deum et adversus Deom d e e -
abbrcviationem Dominus Deos exardtnum faciet in rnm : loquetur magnifica : et diriget, dooec coto-
medio terrae. De boc eiiam Verbo idem propbeta pleatur iracundia (Dan. x i , 36).» Et pesl paoca :
Isaias pnedixerat: c Venite, inquit, asrendamos ad c Veniet, inqull, lemptts, quale non fuit ah iniiio,
montein Dotoitii, et ad domom Dei Jacob; et docebit usqne ad lempus illud (Dan. x u , I ) . » Dc abbrevia-
KOS vias suas Domintts, et ambulabimns in semitis tione quoque Iribulalionis ita snbdidil: c Usqocquo
cius, quia de Sion exibit lex, et verbam Domini de homm finia mirabtlium. Et audivi virum, qui eral
Jerusalem (f$ai. n , 3 ) . > Qttae, inquaro, lex aliade iiidtitns lineis, juraniem per Viventem in xternom,
aiion exitnra prxdicatur? Quod, inquam, verbum qttia in tempua, e l tcmpora, et diroidium ternrerts
Domini de Jerusalem exiturumesse praenanuatur? (/4td., 0, 7).> ln novissimis ergp diebus, id esr, ver-
lev, quae per Moysen data esi, non ex monie Sion D gcnie mundi vcspera, quando venii plcititodo tcm-
cxiii, quia non i n monte Sion data est, sed in mouie poris, in qua misit Dcus Filium suttiii itt terriv, pax
Sinai. Quae igilur lex exiil de Sion, nisi lex Novi illn, superitis dicta, in Ecdesia Dci primiliva foit,
Testamenii per Christum dats, qtiae dc monie Sion diuque longe lateque perroansil. Circa vero flnem
exiit, quoniain de monle Sion Christos coeluro ascer.- saeculi, hoc esl, circa novissimoruro finem diemm,
sorns discipulis sois legem per mondum oniversom dissensio illa per mundum, et tribulaiio, quae supe-
prxdicandanvcommendavit: c Eonles , inqoil, in r i u s dicia esi, ebuHiet, el saevissiroa erit, aiq*te
u 4 9

mttndum oniversum praedicate Evangelium emni jam ebullire coepit. Pauds et soccinctc nonc ad ev,
creatnrae (Marc. xxiv, 49).»Iloc e s t illod bonum %#
quae de advenlti Chrisli proposttislt, rcspondimoa,
vcrbuni, id est, Evangclium, quod de Jertisaletn rcsponsuri plenius, cum ad id et teiupus nos u
VARIiE LECTIONES.
M
J f i . Yict. sulHliiam stib qitolibet. " M$. S. Gcr. omit. vitae.
9 Jf«. Rem. et S. Cerm., dala, qoar
M

ah cis locis per lotum orheni f r r a r u m annutilialur diflfusa ? $edete inquit, in ciriiaie. donec
% indnomini
tirtHie cx alto (Luc. xxiv, 49); et imlc ascensurus in cuelum ait, eunie$ elc. M$. S. Ger., hoc etiitn esi
%
M

k 1
M$. Ger. omit. unci$ inclusa. M
Jfc. Rcm. t noincn Doiniui. M
Jfss. Vict. et S. Ger.% iufertur*
 1017 D1SPLTATI0 JIDAEI CUM CIIIUSTI\N0. tuto
mtio pcrduxeril. Ail Cbristiim redeamut, iu qttera ^ a w
l 5 inrumque popiilum inse unuui faciens, lapie
, M

dixi ei dico quia oportel te credcre. preiiosus, qttia m o r s e j o s apud Deum tanti exstilit,
Qoamvis ehim pr.ee mca conce !o esse dic tnm, et ut p e c c a u totios tolleret mutidi. Setl quamvis lapis
9

fciWa Odei asseilfone conlesior esse approbaodum ,
qnia non debemus credere nisi iu Deum et in
iiuo:n, lamen dixi eldico quia inChristum te opor-
let cre 'ere.
Nomeu Dei tn vanum nequaquam assnmlmits, qubi
ntilli rrcaturae nomcn ciillitmqtie diviniialis atlribui-
mus; et si quis attrihuendam dicit esse, omnino
r^darguimti*. Et lamen dixi et dico quij. i n Chri-
stnm oportet te credcrc, quia Cnrislum constat
Deum et bominem esse. Licet enim credamos Deom
assumpsisse bominem in unitatem persomc, et Cbri-
stiitn credamua Deum et bominem esse, tamen duas
naioras in eo credimus, et omnino discretas ulrius- B
que naturae proprietates asserimus. Ifancns quippe
M probatus, angularis, pretiosos fuerit, non in cum,
sed ei debita observatioue credimus. Quia et Dcus
est (unde et eonseqoitar:« qui crediderit in euni
non confundelur >) et ei et in eum debilo divinitalis
coliu credimus. Quod a u U m M
dicis et nos ncgando
diccre, et dicendo negare onum el tripiicem Deum,
modia omnibus negamus unum et* Iripbcem dici,
quia in Deo nollam dlcimus IripliciUtem , sed
unum trinom dicimns, quia ie deitatis unitaie per-
sonarnm credinius I r i n i u u m . Quare antem dicl
non debel triplicitat, et qoare dici poiest t r i n i U t ,
suo loco dicemus, ct qoed dicemus, raiione et au-
ctoritale aslruemos.
JUDAUS.

iticommulabiliter Deus id qnod erat, asstimpsil Qaaeme r a t i o , quae me Scripicrarum cogit au-
M

qnod non eral. Ycrbum qnod erat in principio apnd cloritas. ut credam qued Deus bomo fieri queat, vel
Dettm, pcr qitod otnuia facta siiut, et sinc qno fa- Itomo factns jam exisiat? Si nulla apud Deum est
etttm esi uibil, caro faclum est, et baltilavit In no- transmnlatio, ncc iilla vieissitndinis ebuiubralio
hin (Joan. i I , 14). Quia crgo Christus Deus esl,
v (Jac. i , 17), quomodo pencs eum l a n u rerum fieri
Pilins Dei cst virlitte, non gratia, Patri consubsun- potest alteratio , nt Deus Itomo Oat, Crcator crea-
M

tialis, par et coaeunins, ante omnia exisiens lem-
pora, ct in eum credimu*. [ " Quia vero] faclns in
tempore, homo est, Filius Dei est, non virlnle, sed
gratia, Deo inferior, minoralos eliam panlo minus
ab angelis, aob tempore faclos, nalns ex mtiliere ,
tura, c l incorrtipiibilis credatur factus esse cot>
ntptela? Quomotlo, qweso, accipitur: c In principio,
Domine, lcrram fundaxti, et opera manirm lusrutn
tunt cceli. Ipsi pcribtint; tn aulem permanebis. Mn-
Ubis eos, et mttlnbtintiir; lu aiiiem f-emper idem
M

et in eum scilicet hominem assumptnm non credi- ipse es? > (P$ai. ct, 36,27.) Quomot*o Dcut c semper
mus. I t e m :„ quia
^
Deus cst,
— „
ncc mori,, nec p- * t i , nec
B- iilem .ipse
w ~e—s lt, -» —
sl alieratus —hotno• fieri rpo
r — est? sl
-
nasci potuil; quia homo est, et mori ct pati, ct n n s c i ' Deus est imtnensus, qtiomodo vili et pa»va humaoc
l

potuit, el voloit; el per passionis snse mysteriura a rum dimensione membrerum potuit dimensns cir-
moiie nos redemit. PropbcU ipse Isaias Dcum el cumsrribi? si Deus est inctrcumscripins, quo ar-
hominem fittnrum esse Christnm praenunlian», a i l : gtimenlalionis genere dicetur qnod dimcnsione cor-
c Ecce, inquil Dominos, ponam in futidamenlis porea circumscriptus totus sttb angusto matris olero
Sioo lapidem probatom, angnlarcm, preiiosnm; potttit comprehensos teneri? Ad harc, si Deus est
qni eredideril in ettm, non confundeinr ( l $ a i . x v m , quo nibil majos sive sonlcientios cogiuri potest,
10). » Lapidem dicit, et aperte sttbsequiiiir, c qni qna nccessitale coacUs btimanae calamiutis parti-
erediderii tn eum, non confundeiur. » •* Pcr lapi- ceps, el lantortim factos est coosors et patiens ma-
dem ilaque sic probaltim, angtilaretn, preiiosum, lerom? Deniqne si Deos homo facius esi, qnomodo
anmmom aliqttcm, Christtim ulique dcsignat ho- siabit qood Ipse loculus ad Moyscn d i x i t : c Non
ntinem. Sed, si homo iantum esset, profcrto idoVo- euim videbil me bomo,et vivet?» (Exod. xxxtti. 20.)
ralriam ct profanari prophela snaderet, qui in bo- Miillum rrpugttare videtur o l Deus homo factns
niincm credi oporlere nos admnnei. Quia vero non s i t " et ab homine vei ab ipsa matre aoa videri non
ett homo lantum, verum et Deus cui in psa'mo r j p o t o c r i l . Absil enim ut circa Deum aliqnid phan-
dicitur : c qtti sustinent le, non conftindeiitiir (Psal, Ustictim fuisse dixcris! Unde faUmur quia nollo
xxiv. 3), > idco addidit, c qui credideril in eum, modo fas est de Deo u l i a excogitare, nednm dicere
non confitndetur. > Igitur Chrfctus, quia Itomo esi, ant praedicare, qootiiam nec ratio id posse fieri t i -
posiins cst in Sion htpis probalus, angularis, pre- n i t , nec ulla Scriplunc aocloritas occurril, qum
liosns, lapis probalus; qnia peccalnm non fecit, bnic errori vestro assenianea seu vicina sit. Nam
nec inventus est dolus In ore ejus, lapis angularis, illud Isaiae vaticininm, qttod ad vestrnm accipiendo
quia circtimcisioUem jnstifical cx fidc, ct praepo- sensuin male omnlno depravatis: c Ecce virgo con-
litim pcr fidem, ntntmqnc parictem in se colligens, cipict ct pariet filium; et vocabilur nomen ejus Em-
VARIiE LECTIONES.
M
J f t t . Vicl. ct S. Ccr. approbatum. 1 1
M$$. liem. et S. Cer. omit $tnci$ inctnsa. M
M$$. V.ct S. Cer.%

femina. M$. Rem. omit. par.

M
M$$. Hem. et S. Crr., quamvisiiaqtie (enitn) homo fuerit lapit proba-
M

fnt, angnlaris, prctiostis, et in eum credinms; quia. u l dixi, Chrisium Dcum ct hominem csse crcdimus.
Qtiia ei lleus est (itudc ronsequilur: qui crediderit in enm. non confunde(nr), rredcntes in cnm, dchilo
ilivinilatis cullu, noit confitndcuiur. Quod autctti. M$. Hem., altcratio.
M
Jft. Vici. obumbratio. M

m
Jft. S. Cerm. hoitio sit, ci*:.
IM9 GISLEBERTl CRiSPIM ACD. WESTMONAST.
nmneel, hoc est, nobiscura Deus! > (l$ai. v n , 14.) A
Quid ad rem unde agitnus? nunqnid ab horoiue nun
qttaro corrupta, sed viro uupla, virgo adhuc exislens
c oncipiet ct par.el liliuut ? Aniuto lihenti accipimus
deChristodicliim,«et vocahitiir notuen eju8,nobiscum
Oeus, > hoc est, tanlae dignitatis et gratiae erit apud
Dctim, u l in eo et per eom Dominus, id est, Domini
virtus sit nohiscom. Nunqtiid quoties ad veslrarum
solemnia roissarum dicilis : c Dominus vobiscnm, >
statim consequitur ot Daus bome Aat, vel in turba homo
factus consislat ? Propbeta igittir rem s a c r a i n "
11
commemorans, et nascituri Christi eminentiam
ii*u
minus Dcus Israel ingrcssns est pcr cain, et ctausa
c r i i . > Ipse Dominus Deus Isracl ingrcssus cst pc.
cam, factus homo sicut psalmus d i c i t : c Tanquaiu
s|ionsua procedens de tbabmo suo (Psei. xvni 6L >
Et quamvis bomo, lamett princeps. Et sicut alias
psalmos d i c i t : c Inter mortuos liber (Psof. LXXXVII,
6) sedehit, ut convedat panero coram Domiuo
(Etech. XLVI. 3). > Quem panem? i meua, inquit,
ribos est, ut faciaro volootatem Patris mei, qut in
coelis est (Joun. iv, 54). > Nobiscum Deus, noo sicut
admissaruro solemnia, dicimos, c Dominus vobts-
ctim.i sed, sicot apertios afibi Isaias d i c i t : [c P u c r T1

praenunUans, nibil de eo absurdnm, nihil de eo natns est nobis et Alius datus est nobis, et) vocabi-
conlra naturam dixtt esse futurmn, nihil pravae tur nomen ejus AdmirahiHs, Consiliarius, Deus,
stispicationis reliiquens: c Ecce, inquit, virgo con- fortis, Pater futuri sapculi, Princeps pacii (Itai. i x .
cipiet. > Qua ergo temeritalis praesomptione qtiis- ^ 6 2 ) . > Quia conceptos iile novus nec usitalus,et
quam bominum audet scribcre qnod nullo modo magnae rei mysleriuin c r a t ; idcirco propbela prae-
fuit propbefa aosus dicere, quod de Deo " fetuioa misit : c Propter boc dabit Dominus ipse vobis
conciperet, et conceptum d e e o fllium pareret. aignttm : Ecce virgo concipiet, ct pariet filiuro (F$ai.
f l

Prophcta dixit, c conccpil et pepcrit filium (/saf. v t i , 14). > lllam enim absurditafem sensu vestro
vitt, 3), > vos ex vestro sensu conjicitis, ct commen- conceptam et adinventam, qood de Dei subsUnUa
Utom osqueqoaque divtiigaUs: « Et post partom conceperit, mtlli fiileHum fas est dicere vel cogiure
\irgo pennansit,» quod nusquam a prophela dictum [ qoia de Deo, hoc esl potentia \ el virtnte Del
Tl T

accipitis . tnjuriosum igitnr est quod fronte u m

M
conrepit, qnoniam non hnmano osn nec ullo viri
impudcoU sacra propheUrum eloquia, ad bominum scmlne conccpii]. Qui enim sine viri semine ex
volunutem commeutando, i u inUrpreiamini. ntbilo primnm creavit homtnem, sine v i r i eeroine,
caaiSTtANUS. ex aliqno, id est, ex malris carne hominero Cbristom
Nulbm ln boc sacrameoU repngnanliam remm creare potoit. Et qnoniam bumano usu conceptus, a
meloimes, nullam Scripfurarum dissonantiam verc- peccato originali immunis non foisset, nec inUr
roor. Sed Scriplorarom interim omiiumns att- mortttos liher, ut inter roorlnos solus liber s i t , sicut
M
c

ctcriutes, quibtis, Deo adjuvante omnitnodis Psalmisla dicit, et a peccalo immunis, ideo eum
astruemus quia Deus bomo factus est, el ab homi- nasci sitte peccato, hoc cst sine viri coita ex virgine
nihns visns est. Nam aperte exclusa omni aequivo- oportnit. Ut ergo haec sine pracjudicio dicta siut,
calionis ambiguiiaie, ita Jeremias propheia de-
M
quia Scriptttrarum testimonia suo loco servamns
iitintiat: c Hic esl Deus noster, et non aestimahiiur ponenda,necessStas qooqoe summa et ratio expo*ce-
alitis ad rum. Hic adinvcnit omncm viam disci-
M
bat ttt Deos homo fieret, et per bnmaniutis eua
plinae, et d e i l i l " eam Jacob puero suo, et Israel mysurittm ad viiam nos resiitucret. ilomo igiinr
electo stto, [ «Posl haec in terris visus est, el cum
M M
faclus est, non Sd desinens csse qnod cral, sed id
hominibus conversalus cst (Baruch. n t , 36-38). > assumens quod non eral. Non convcrsione divinitatis
Post Itaec, post legem, inquil, datam, post viam in carnem, sed asstintptione bumanitatis in Deum,
disciplinae datam Jacob puero suo, et Isracl electo dicimus Deum hominem factitm. Et sicttt anima ra-
suo. J Dens bnmo factus esl, et ctttn hominibtis lionalis et caro, proptcr ttniiaiem personx, nnus
convcrsatus est, natus cx virgine, clattso matris est h o m o q t t a m v i s omnino alieritts cst naturae
ntero, salva omni dignilaUs" integrilate. Undc anima el alierius caro, ncc anima convertilnr in
prO| beta Exechiel d i c i t : «El dixil Dominus ad me; f j carnem, seu in animam caro, sed, mnnenle ntraqne
porla hmc clausa c r i l ct nou aperielur; el vir non
f naltira, personae conservatur unltas. Detts et homo,
transihit per eam [ " scd lV>mitius Deus Israel i n - propler uniutero personae, unusest Christns; quanv.
gressns est per eam, et cl.utsa erit principi. Prin- vis Detts nec in hominem conversus ftterif, nec i n
ceps ipsc sedehit in ea, ut coinedat panem snitm Detim homo; sed divisa Dci el hominis natnra,
TT

coram Domino (Fztch. XLIV, 3). > Yirgo igitur con- indivisa Dci el hominis personae conservalur ct Ti

cepit, qttia porU cbosa c t i l , ct vir noii transihil odoratur unilas. Ncque enitn omnia qnae aliquo
pcr eam]. Post partom virgo permansit, quia « Do- modo finnl alitid qnatn cranl, dcsinunl esse id t|uod
VAULE LECTIONES.
I f i . Rem., existal.
M
M$. Vict. et S. Ccrm., sacrc.
M
M$. San. Cer. co.
M
M$. Vict. omit. filium.
f l

M
M$. Vicl., niifquain i i ! a propheta dictum accipitis. M$. S. Ger. nunquid id a propheia. e t c O Mt.
Vkt.. ilenint. M$. Rem., anniientc.
M
M$$. Vict. et S. Ger., invocalione.
M
Vu/o„ adv<rsua. M

• T
Vulg., tradidit. Vutg., dileclo. *• Jf*. Rem. eir.it. nnci$ inctu$a.
M
M$. S. Germ. dtvitittalis.
10
%

Tl
M$. Vict. omit. unci$ inclu$a.
9 M$. Vict. omit. unci$ inctnxa. '* M*. Vicl.. omit. uncU inciut*.
T t
%

w
Jft. ftau., hacc polcntia cst. u
M$. Rcm. srii«n. 7ft
Ms. Vici. hk (lcticil. 7T
M$. Rcm. f di.Trsa.
•* M$. Rem. conscrvatur.
f
 DISPUTATIO JCD.Ll CUM CIIRISTIA.NO.
crant. In accidcnliuin cmm quorumdam alterationp, uinhra, el iiunqiiam in eodem alaln pcrmanei (J($)
ut cnm liomo niger Oi alhus, scu albug tiiger, supcr- xiv, 1,2). » Posl baoc deuiquc qualcmctinque vN
Tenieiite allero, pclil omnino allcrum. A l cum IIOIRO lam, morienies quo lunc ibaut? Nemo in ccriuni,
flt anuatus, sive exartnatus, vel ex nudo indutus, sed omnes in infcrnnm; U m e n justi spe b o n a
scu ex indttlo nttdus, nibil prorsns in se sic allcra- qttod a b finferis per Cbrislum erucrenltir, et pcr
tus bonto vel accipil, vel atnillit. Suscepit ergo Deos Cbristum ad sttperos iti coelum revebi inercrenttir.
liominem in uniialem pcrsonae, ingenila bonitaie Audi Patres entiiientissimos id aperu voce con-
sua, non nostra, et multa necessitate non sua, sed
t teslantes : « Dcscendam, iuquit Jacob patriarcba,
nosira, etralione magna, tibique approbanda, si liigens filiuin meum in itifernum (Gen. xxxvu. 35). »
e u d i u vis v d rationaliier admittere, vel raiionabi- Et alibi a d filios sttos: c Dedticeiis canos iiieos cum
liter excludere. Scriplnrarum vero auctorius exa- dolore a d inferos (Gen. X L I I , 38). > Unde *• bcattts
cto T f
seusu i n l e r p r e u u , sed u m evidens tibi Job, c u i , Domino a l l e s U u l e , vir non erat in
n

apponelur 8 ,
ut nil excogiure queas, quod contra
f lerra s i i u i l i s (Job i , 8 ) : c lnfcrnus, inquil, domus
opponatur . Nosti quoniam Genesis apertissime
81
mea est, et in leuebris stravi lectum mcum (Job
commendat qualiicr bomo primos sit conditus, qua xvn, 13). • Tamen liberatiouis spe arrepitts, pauto
cligniute sui praeslans, et qua emincnlia supra eac- B post adJidit: c Scio qttod Bedemplor mcua vivit.
lera lerrae atiimanlia erat positus. c Dominamini, et in novlssimo die dc tcrra sorreclurus sutn (Job
inquil, piscibos maris, e l voiaiilibos coeli, besliis xix, 25).» Qui Redetnptorem atiesUitir, venuuda-
lerrae et omni repiili qood movetur In lerra (Gen. tum sco captivalum se fuisse , et redemptom esse
88

i , 28). > Unde accepit a Deo vetiii mandatum : c Ex
omni, inquii, ligno paradisi comede; de ligno aulera
scientiae boni et mali ne comedas. In quacunque
die comederis ex eo morte morieris (Gen. n , 16,
17). > Non leviter erat accipiendum qtioJ sub lanlo
invectionis maletlicto velitum eral. Nulla Umen
necessiuie coactus, sed propria voluntate subaclus,
morem gerens uxori, obedire maluil uxori quam
non inficiaur. Audi et beatum David: c Deus re-
dimet auiinam meam dc manU inferi, cum accepe-
r i l me ( Psaf. X L V H I , 10); » ct acccpum d i d t ab
inferis animam suam e l redimcndam ab infero.
Uudc et alibi exsuluns d i c i t : c Dominc, cduxisti
ab inferno auimam meam, salvasti me a descen-
dcnlibus in laeum ( P t s f . xxix, 5).» Cui dicil,
c eduxisli, salvasti, > nisi e i de quo in alio psalmo
8 8

praecepio Dei. Teiigcrat i l l a , el comederat; dedil d i c i t : «iter facite e i , qut asccndit super oceasum,
v i r o , et comedit; et ulrique mordendo vetitum, Domuius nomen llli (P$ni. L X V I I , 5). > Et qitoniaiti
inrtis ct damnattonis subierunl maledictum. Inobe- solus ascendere super occasum noluit, audi quod
diens Deo Adain eiTcctus est, protiuus concessum ^ PsalmisU a d d i d i l : «Asccndens in alium, capii-
8 7

otnne jus amisit, cxcussum ditionis snae jugum a vatn dnxll caplivialcm (P$al. L X V I I , 10; Epue$. i v ,
eaeteris animantibus sensit, e l digniuicm sui jam 8). > Exechias qtioque mortturus a i t : c Ego dixi in
amittendo, nndiutcm suam enibuit, et currcns nd dimidio dierum nieonini: Vadam ad porlas iuferi
folbt fid, pudendam membrorum tur, i u i.iem ope- (l$ai. xxxviit, 18). > E l poslea stibdidit: c Tu auicui
r u i t Ab hoste igitur sediicti, hostique l u p i t e r sub- cruisli anitnam roeam, ut uon periret (lbid. 17). > %

sctl, mo« de pa a !iso vetupuiis, in quo eranl, sunl Ha»c, inqttam, spcs justorum eral ttinc morieiitinm
expttlsi, obseralus esl paradi»! aditus, posi.trs esl, ncmo crgo ih coelutn; seJ oinncs, qui tunc ntoric-
ad cusiodiendam viam ligoi vtiae, gladius ille versa- Lantur, descendebant iit infemtiin. Originalis ita-
tilis et Aammeu*. Gr-tias Deo quia licet iUe gladius que M
dclicti cxpiat.oncin, et nialoruitt lanlornm
flimmeus** erat, non tanieit in pcrpctuum fixos, evacualionem fieri oportebal, nullo qu:detn creaii
setl versatilis erat, qttia quandoqoe misericordia bomiids meriU, sed ingcnita oplimi CrUloris bo-
Dei erat removendus. Infciices iuqoe et miseri pa- n i u i c et gratia. Ne ergo in aelcrniim honro perirel,
rentes geituerutit filios sub eadem mortis et mise- resiitoi homiiiem o|M>riehat : rcstitui autein non
riaruro conditione genitos. Ad laborem nascebatur p poterat, nisi Deus bominem assumeret, uecessilalem
l;omo ad laborem moriebatur horoo; iu peccatis
f nostram subiret, noster causidicus conlra advcrsa-
coitcipiebatur, in doloribus parturiebatur, miser ad rium ipse flerel, ei nostrae actiouis negoiium agens,
aeruronas et labores nascebatur. c ln sudore vultos non suadcndo , sed justo rationis judicio adversa-
M

lui,> dixil Dontinus ad Adam, c vesceris pane tuo,
donec reverUris ad terram de qua sumptus cs, quia
terra es, et in tcrram reverteris (Gen. m , 10). >
Unde et beatus Job ait : c Homo, nattts de muliere,
brevi vivens lempore, replelur niultis miscriis; qui
quasi flos egreditur, et conteriiur, el fugit vdut
VARI,£ LECTIONES.
71
M$. Iiem. uon cxaclo.
% •• M$. liem., opponcnlur.
rium excludens, causam nostraro finiret. Resliluen-
dus iuque Deo Itomo erai, ac per nominem qui Dco
semelipstim absiuleral. Quis aulero itomiiium de
comntuni tttassa perditionis natus id explere possei,
ut reliquam huntani gcneris massam restituerct ?
Vix cnim sibi justitia cujusque suPJcil; non csl im-
M$. S. Ger., appoiiaiitr
81
M$. S. Ger. M

emif. ex co. Ms* S. Ger., gladius licet flaumteus. " M$. S. Lct., Dcu icste
w
M$. S. Ger.. capli- M

vum sc fugissc. M*. Rcm., ctti.

M
M$$. Gcrm. suhdhlit.
, 7
t M$. S. Gcr., naitiquc.
, K ^ Ms. I(cm. t

non sua Uando.

1023 CISLEBERTI CKISPIM ABB. WESTMONAST. 1024
nittnis a pcccato t n f a n s , cujus v i u e s t unius diei A regihus rcgno fugalis, captivis, exhaeredalis frustra
auper terram. Quod si novtts, vel alinnde nalua menlio ulla baberclur. Itt Christo itaque reslat at
h o m o [ aeo angelos factus homo] hominem libc- haec Sntelliganlur, et inlellecia omuibus modis adim-
H

rarct * n o n sic ad p r i s l i n u m digtiiutis ingenitae ptcantur.

#t

slalnin restilui p o s s e L Cum enim angclis boti o par JfDJEUS.

creatup, non nalura, sed raiionis et concessre liber- Violeniiam Scripturae infers, et ad fldei vesirar
talis gralla, soil Deo Creatori a d serviendum erat asscrtioncm Scriploras intorqiies. Nam Exccbicl
obnosius, ad e n m d e m libertatis statum, feti per prophela aperle " portatn appellai, ct de porta lo-
nominem. sen per angelum restitui n o n valebai. A qttilnr; tu feminam appcllas, et de fcmlna ad vo-
quo eulm qnls a servitute redimitur, ei obnoxios lunUletn luam dispuus Reshne omnSno suitt remotae,
e s s e ad servendum jndicator. Quia ergo per alium et nulla sibi invicem simililiidiiic sunt admoiae.
plena bominis reslitutio fleri n o n valebat, necesse iloc denique ulllino exemplo aperte lola tna deChri-
ftiit ul Creator crcalurae subvenirei, creaturain sti ortu refclliltir dispuutio. Nam Deus dixit ad
Crealor subiret,ut per SpsumCreaiorem bomo r e s l - Abraham : In tcmlnt fao, hoc csi, in Christo, qui «le
lutus, soli CreatorS ad serviendmn obnoxio» remn- scuiine cjus oriuudos crat, bcnediccnlnr omnet gen*
neret, et bostis jure ditionem sttpra genus humanmn I* let terrt (Gtn. xxn, 8). Deos dixil Chrisluitt ue
bahitam amitteret. Nihil enim i n Chrislo suum semine Ahrabae oriunthim, lu dicis enm slnc ullo viri
hostis invenerat, qui, neque i n iniquitatibus con- semlnc fuisse orlttm. Sed procede ad reiiima Scri-
reptus erat, neque Sn peccatis partos fuerat, neque plurarum exempla, ulntm aliqtia apertius dicta sinl
ullam prorsos peccali mat utom vivendo conlraxerat. ct " scnientiae atque fldei vestrae magis assen-
Qoa Sgilur praesumpiione injnsta mors in eum fe- Unea.
riendo deliquii, in quo nibil suum repcrcrat, nibil cnaisTiAaus.
o m n i n o juris habebal, Jure amisit eam jurisdictio- dommode ad cpposila respondel, qoisquis vicino
n e i n , quam peccalo primi bominis in bominem p r i - pedc prosequilur atqne respondet. Dicimus Ezcchic*
m t i m ejiisqtte posieritalem obtinucrat. Mors itaqtte lcin propheUm flgnraie fuisse loctilom de porla i!Ia,
Christi, et originalis peccali apnd Patrem hoslia e t quoniam itullo modo ad lilleram accipi possunt quae
propitiaiio fuil, atque httmaiii generis plena integra- locutus csl de poru illa : « Et dixit, Snqult, Dominug
qae restilulio exsiitit. Reseratus cst in ejtts obitu ad m e : PorU haec clausa etit, et non aperictur; et
paradSsS aditus, reinotus est gbtdius ille versatilis et vir non transibit per eam, quoniam Domiuus Dens
flammeus. J a m Sn crucls patibulo aflBxns e t moriens Q Isracl ingressus est per cam, et erit clausa principi.
ait ad Latronem: « Hodie mecum eris in paradiso Princeps ipse sedebit in ea, nt comedat pancm cosam
(Luc. x x i n , 43). > Turie qooque adimpletitm est Domino. Per viam vestibttli porlae ingreilictur, ei p c r
q io:l pCr Osco prophelam dicttim c s t : «O mors, viam ejus egredielttr (Etech. XLIV, i-S). > Ilaec ad
ero mors tua; morsus tuus ero, inferne (Oir. x m , litleram nemo cxplere poiesl, nnm si Dominus Deus
14). > IIujus igitur noslrae resiitnlionis sacramen- Israel, qui per propbelam loqtiilur : « Coelom mihi
tom, Sn propbetis babebamus promissum, aliqttando sedcs esi, ct terra scabcllum pedoin meornm (Act.
per Hguras rernm, aliquando per verborum aeni- vti, 49); » ct n l i h i : « Coelum c l lerram ego im|deo
gtt ata, aliquando cvidenti prontissione ct apcrln. (Jer. xxiii, 24), » si, inquant, Domintis Deus L r a d
Priinis illis temporibus loquens Deus ad Abrahaiit lolus ubique cst, unde ingrcssus cst pcr portam, ct
do hoc sacramcnto a i t : «In scniine tuo benedicen- qtto cgrcssus esl per portam tllam? Si Dcus esl i n -
tur omnes gcntes lerrae (Gen. xxvi, 4). > [ I n 9 ,
circumscriptiis, qnomodo eum in poria scdtre ad
Chrislo cnim, qui de semine ejus oriutidus erat, lillcratn accipi polesl? qnotnodo cril clausa principi,
henediccntur omnes gcntes tcrnc.] Quandoquidem si princcps ipse Domimis Deus Ismcl ingressus p c r
ttniversum gcnus btimanttin snh maletlicto primi cam sedebil in ea, ut comcdat patictu coram Do-
parenlis oppressum, per cnm " ah illo maledicto jy mino?Quem panem, vel ctijusmodi pancm, onde
absoivitur, et bcnedictioni aique gratiac priori rcsti- factum, vci tinde delalum comedat Domtnus Deus
luitur. Nam itt Isaac gens nulla benedicilur, niilla Isrncl, ct coram Domino. Qtiis cst alius isie Doml*
gens cjus ditioni subacta fuisse legiiur. In David nus, ut cornm co panem coinedat Dominus Dcos
vero et Salomone qui regum terrae illius fortiores Isracl? Quta ergo hacc nd lilieram accipi nou pos-
aliis et poienliores exstitere, quomodo omnes genles sut.t; per portam iltud inlelligi oportet, ut Itaec
bcnedictintar; cum oinncs circuinqttaqtie, praeter omuia consiicrentur, et coitsiderata fleri posse cen-
Judaicam, gentes e i s ndversae el conlra cos
f i
dS- v e n i c n l t T inlcntgnnh.r. Doiniuus crgo Dctts Israd
micantes semper fticrc. De successoribus corum ingressus pcr portam illant, ^d nos cgressus exSii,

VARIiE LECTIONES.

" M$. Iltm. ntnf.% nneit inctnta. " Mu Htm. pristin.T. " Mt. Bem. omit. nnch inclnta. M$. S. M

Gcrm , ci. »• M% S. Ger. ci. f " M$. H:m. otttucs. " M$. S. Crr., anie.
t " .V». S. Ger. omit. e t
 1015 DJSPUTATIO JCILEl CUM CHRISTIANO 1026
quia Deus liomo factus in ulero virginis, ex carne A meniio et sermo habetur. Quia vero Spiritus Dcl
virginis. Nam aliter ab originati peccato iton fieret n o n est a l t e r i u s s u b s l a n t i a e q u a m Deus, s e d uuina

immunis, sicut in psalmo iegitur: c Tanquam spou- e j u s d e m q u e o i n n l i i o s u b s U n t b e est Deus e t Spiritus

S G S prbcedens de ibabtmo suo (P$al. xviti, 6). > Ad e j u s , c o m p a r , coaeternus et c o n s u b s t a n t l a l i s , q u i d -
uos bomo exiit aique, Jeremia leste, c in terris visus q u i d c n i m d e Dco s u b s U n t i a l e est, unum et idem
est, el eum bominibus coiiversatus esl (Barueh. i u , O m n n o cst; a quo e n i m Deus a l i q u i d a s e d i v e r s u m
:

5 8 ) . > Porta clausa erit, quia viro clausa erit, nec M a< c p e r e t ? q u i a , i n q u a m , i l a est, consequiiur q u i a

v i r trausibit per eam. Clausa principi servabitur, ut Deus e s l Pater, Deos Filius, Deus Spirilos s a n c t u s ,
|ier eam ingredialnr, quia Domiuus Detis Israci in- et tamen non tres d i i ; sed unus est Deos, Pater, et
gressuseslper eam. Neque cnimanteconcepiionetn Filius, e t Spirittis s a n c t i t s . Nullaiu v e r o i n d e i u t i *
ct parlum Cbristi mater ejus viro cogitiia fuit, M nnitate rccipiintis triplicitateui, quoniam i r l p l i c i U s

quoniam porta clausa erit, atque clausa principi tollit c s s e n l l a e s i m p l i c i u t e m : q t t a m v i s r c c i p i a m u s

servabitor. Et quoniam lolum boc Incarnationis p c r s o n a r n i n I r i u i i a t e m , quoniatti p e r s o n a r u m t r i n i -

Dominicae myslerium sola virtute divina sine humano l a s e s s e n l i . e nott a d i i u i l u n i t a t e m . Comtnodlus v e r o

contagio peiacttnn cst, alibi propbeta Isalas d i c i t : d i c i p o i c s t p e r s o n a r u m t i i n i k i s , q u a m p e r s o n a r u m

c Rorau, ccell, desuper, et nubes pluant j u s i u m ; B i r i p l i c i u s , ne iiiiaquaeque persotia subintclligattir
nperiatur terra, el germiuel Salvatorem (I$a. X L V , 7, tiipliciier acccpia. Scd quoniam iuter fldeles solos
8). > Rore, i n q u i i , et nube ecclcsli, boc cst sola de unitate deitalis ac personarum iriuilale In deita-
crra!ionc et opcraiione Dci, sicttt paulo pnst sub- lis uiiiiaic, sermo babendus est, quia siue pcricuio
t i i d i t : cEgo Dominus crenvi eunf: >aperta est terra, dicilur, qttidqtiid venlilando discutitur, alque
lfft

uterus videlicet virginis , et protitlil Salvaloreni auctoriuiis leslimonio dirigitur, si vis, procedamus
(Ibid.). Princeps ipse sedebit in en, quoiiiam in ca ad reliqtia de Cbristo Scriplurarum leslimonia.
qnoque bumaniute, qttnm Cbrisius pro nobis assum- Postea ad hatr, proitl poteriuiiis, discuticnda rever-
psit, omnia sibi subdiu accepit. Unde ct in psalmo tettiur. Qttamvis ettim hoc mysteriuin nulla hutttana
d l c i t u r : c Minuisli eum paulo ininus ab angelis, glo- ratio potesl coinpreheitdere, Uuien c videmtis per
r i a et bonore coronasti eum, et constiiuisti eum tpeculuin in aenigtnate (ICor. x m , 12), >—c iiivisi*
aoper opera manonm toanim (Pse/. viu, 6 . >Com- bilia euim Dci, per ea qtiae facu suiii, inlellecta cot*-
V

edit panem coram Domino, faciens volunlalem Patris spicluntur, seinpiterna quoqoe rjtts virius et diviui-
soi, qui enm misit ad nos. De boc Domino, et Do- t.ts (Bom. i , 20). > lllud qitoquc aliud exemplum,
I M

tntoo, in psalmo d i c i t u r : « Dixil Domititts Domiiio qnod refellendo po uisti, uihil r.os lutpedit. Si cuim
meo : Sede a dextris meis (P$al. cix, 1). > Quis Do- C
Chriati, de cujns carue in cjus ulero Chrislus
raaler

minus hoc dicat? et cui Domiuo hoc dicai? audi evi-
denlius in alto ps.tlmo: < Domiuus dixit ad n i e :
Filios metts es iti, ego hodie gcnui le. Postula a me,
ct dabo tibi gcntes haercdilatem ttiam, ct possetsio-
ncin tuam lcnninos lerrae (P$al. u , 7,8). > Dominus
ergo csi Palcr, Dominus et Filius. Sed quia in Dco
tiihti est extrinsccus sunfplum, el apud Detiin nulla
temporum vicis^iludo seu mutabiliUs est, alque iu
Dco/nulla esseniiae diverslias inielligi potest, qtiis
cnim in Deo divcrsa copolaret? quia ergo itt Dco
nihil bonim est, sed quiilquid in eo esl, unum et
idem omnino substnnliarier csi, ante omnia exi-
stcudo, et post omnia suhsistendo, coiiscquitur quia
sicot Pater est Deus, et Filius Detis e s t compar,
l f f
coaetenius et consubslauiialis, oon umen dtto d i i , ^
sed unus eat Deus, qtiia non alierius, sed unius rjus-
dem omniiio subsumine esl Paler et Filius. ldem de
Splritu sancto inlelligi necesse est. Qtiod anlem Spi-
ritus sanctus sit, mu^.tis Scripturarum locis aperte
legis. c Spiritus Domini ferebaiur super aquas (Gen.
i , 2). > E t a l i b i : c Yerbo Domioi cceli flnnaii
suat, et spiritos oris ejus oinnis virtos eoritiu (P$al.
x x x t i , 0). > Et a l i b i : c Sanctus enim Spiritus disci-
plinae effugiet ficlum (Sap. i, v), > c l in quampluri-
bus aliis Veuris TesUmenli iocis de SpSritu sancto
eamem acccpil, de semii.c Ahrahxorta fuK, de se-
mine Abrahae Chrislus origtuem dnxit, qttamvis sine
ullo viri semiue de virgine inatre ortus fuit.
WtoJEVS.
Si fas est Christianis hoc modo Scripturas de
Christo legere et iitlerprelari, molio plura inveitielis
quae Sia quoquo modo poteritis i n u r p r e u r i . No«
vestras lillcras ncscimus, et forusse molla dicis esse
apud vos scripta, qoae apud nos scripla esse uon
credimos. Sed si Deus mihi et tibi viiam praeslare
voluerii, majorS otio ad te revcrtar, libroruro con-
feremos apud nos et apud vos exempiaria, et isU
requiremus exentpla. Ipse quidem fateor summae
SneptSae, imo demeniSae esse, scu ine, scn tc contra
evidcniia Scrip urarum exempla ei aoclorilates
sistere, el idcirco non est opus ad praeseits te ulle-
rius disputando procedere. Nam revera, vos Chri-
stiani, m u l u profertis de lege et propbetSs, qnae noii
sunt scripu in lege et propbetis. Illud cnim quod de
Jeremia posoisti: c Post baec in tcrris Deus visus
esl, et com bominibos conversalos cst (Baruch. »u,
38), > moltaqoe alia hoicosoi sopcrius annexn, Jcre-
mias non dixit, non scripsit. Quod si boc in Jcrcmia
acriptom esse SnvenerSs, caeUra veracisdme dirta
esse conccdo. Si nutcm Sn Jcreroia non iuvcneris,
I M

VARIiE LECTIONES.
M
Jfr. Rrm., qnia v^rao cjattsa. •• Jf«. Ikm.virgo. M$. S. Ger. dee$i csl.
, M Jfs Arm., salva flde,
J f i . Bcm. itaque.
% M$. nem. verissima cssc.
9
1027 GISLEBERTl CUISPiXI ABB. WESTMOXAST; I02S
depot e Untam advcrsum nos animosilaiem. Erube- A dlxenlut, multa seripsemnt; sed qme dixerunt, l i c -
see conira nos adinvenlam falsiutem, ct agnosce braea lingua dixerunt; quae scripserunt, Hebraeo stylo
primant apud nos pcrmanere in lege et propbetis scripsemnl, et apod nos. Quidqoid ergo aUod i c
v e r f i u U i n . Nani et illud quod vos universi Cliristiani lege et propbetis, qoam apud nos habeior; etatiler
cire U m severo adversus n o s proferlis : « Ecce virgo quain primum exemplar continet, aliquis iuterpre-
concipict et pariet filium (J*e. VII, 14). > Isaias non Utos est, falso inurpreutus est, nec alicojus aocto-
dixil, non scripsit, scd U n t u m : « Ecce, inquit, abs- r i u t i s esse potest. Yiileie igitur onde babeatis, quo-
condiu eoncipiet et pariet filium. > Tamen si hoc niam a nobis ea nen babetia.
ipsum dixisset Isaias quod vos dicitis, non U m c n cjntiSTiaiies.
addidit quod e i vestra parte additis, quod virgo i n SeploaginU iUos sub Moyse viros inurpretes fuisse
concepio mansit et quia post partum virgo perman- noo dicimus, sed Untum senes popuU alqoe judiccs.
sii. Iloc nec lsaias dixit, nec ullus aiius propbeta. Sed illos fuisse septoaginU interprctes dicimus,
cuaisTUftos. quos ad id officii populos Jutbeorum misit ad Plolo-
Quia Cbristns veritas est, fides Christi nuUa falsi meom regem iEgypti, jam subacto regne Jodaeorum
tute imligel, n c c in Ecclesia Chrisli uUus est locus ab " Antiocbo rege -Egypti. Hi a vobis Afexan-
f

falsiuti. Quae proferimus scripu in lege et propbe- B driaut missi sont, et apud Alexandriam Scripturas
tis, accepimus a vobis scripla esae io iege et pro- omnes, qoas taoc habebatis, cx Hebraeo io Graeeom
phetis. Legem enim e l propheUs Ecciesia Chri- iiiterpretati suot. At vero nonc i u ait apod vo*, seu
sti a vobis accepit, et quod a vobis accepit, iut- aliquo niodo immuuturo, vei prorsus de medio s i l
intttatum per tol sxcula ad haec usqoe conser- soblalum, nesclo, sed quoniam lex sanxil quod « i n
vabil tempora. Teutporibu? Ploloroei regis -Bgy- ore duorum vel trium testiom s u b i l omoe verbum
pti septnaginu inUrpretes, vestrae gentis tttnc eru- (ftori. xix, 15),» plane concedi oporlei apud vos,
ditissimi doctores, iegem et propbeus ex Hebraeo u l siei iilum verbum qood sepluagiou inierpretes
in Graecom ioterpreuU sunL Nostri autem oe veslrae gentis approbaU testes pari cotiseosu a t u -
Graeco in Latinum, verbum ex verbo, vel sensom s U n t u r esse dicturo, et bi Jercmia scriptem, neo
I W

ex senso postea inUrpreuti sunt. Ab ipsis exem- dom enim ChrisUani eranl. Denique in exordio fidei
pbribus primis accepimus quidquid in lege et pro- nostrae gcns vestra, fidci nostrae aemobi, magnai
pbetis scriptom babcmus. Lege novos, lege veteres adhuc emiucnliae erat, moltos viros adboc ha-
Veterb) Instromenti libros " * , lege apud Graecos, bebat summae facundhe ct magni ingenii, et oirius-
lege apod Latinos, uonqoam in lege aot propbetis que iinguae Hebneae atque Latinae optime instru-
reperies apud-. nos
_____(.__
varieUtcin, sed earodem
_ _ A _„MS_l_._aM _IMll*M Ml«t^«a._
ubiquo _« _ _
ctos. _V..t. t
Multi „_.__>»_
qooque . • • _ _ ___afl__
tunc I * f,.—
geutiles philosophi lit-
veriUlem el veriutis uniutem in lege et prophetis, Uris Gnecis, llebraeis et Lalinis aeque instrocU
ftcr totum orbem Urrarum invenies apud nos. Ulud erant, omnes adversus fidem nostram insurgebant,
qiiod de Jeremia posui, Jeremias scripsit et dixit. ac qoamtiones, bcila et scdiUones movebant, qoae-
Jeremiam boc dixisse universa per orbcm Ecdesia stiones, Inqoam, movebant domi, foris plenimque,
Chrisii lesUlur, ei a primis temporibus primisque etiam universalibus consiiiis univcrsaliier pcr pro»
ititerpretibtts vesiris baec ita accepii, et sine ulla vincias denuuiialis. In manus lex et propbeu:
l H

tltcrationis controversla lenuit Ecclesia ChrisU. babebantor, revolvebantur prolau lesiiinonia, i n

Quamvis enitn non habealur in eo libro qni sob no- ulraque Ungna discutiebantor; lamen nullus vcstrom
mine Jereroiae titulalur, Jeremias lamen boc dixil, hanc praesompsit calumniam, tit falsae inUrpretlh
tjuia ille qui boc scripsil, cx ore Jeremiae boc scri- lionis eos arguerel, qua fidem nobis facile adimere
psit Bamcb, qui Jeremiae noiarius exsliUt. Unde sic possel. Philosopbi ergo genUles, hac omissa pcnilos
in Jcrcmia legitor: « Voeavit ergo Jeremias Bamch calumnia, prophelas pro vili babebanl, dicta eorum
fiiium Nertae, et scripait Barocb ex ore Jeremiae om- respnebaut, scd callida dicendi versulia fldem no-
nes scrtnoncs Domini qoos locutus est ad eom m p stram laeilere attenubant. Pbilosophi vestrae gcntis
1 9 9

volomiuc Ubri (Jer. xxxvi, 4), prophetas refeUcre non volebant nec vaiebant, sc«l,
JUDJtUS. bac Stem omissa calumnia, Scripturas longe aliter
De istis scptoagiola docioribiis nihilapud nos aUud InieUigi ororlere dScebant, suo seusu exponebani,
habeiur iiisi quod lcmporibus Moysi, Moyses ipse
v causaeqoe suae propbetas res alque tempora cooter»
scpttta^fnU viros clegit setics populi, quos sui adju- minarc l c n U b a n L Sed qttamvis 4 asiiterunl reges
tores, el earuro quae erant in populo altercatiouum terrje, et priucipes convenentnl itt unum adversus
judices esse consiituit. lsti nec Scripturas docuerunt, Dominum et adveisus Chrisluin cjus,» frustra « fre-
quia nondum crant, uec Scripturas inlerpreuti sunU muentiil gentes,et populi mediuti suut i o a o i a ^ l W .
Procedente vero lemporum aique rerum serie, apud I I , 1,2). » Venim de his hactenus Isaias eodem spi-
oos postea fuerunt David ct propbclae, qui malta ritu aspiratus qno e l Jeremias, hJem licct a l i b veiv

YARIiE LECTIONES.

- "tJTs. Rem. TesUmcnli cotliccs.

t "> Jft. S . Cer., cst Dominus ad eum. , F F
J/i. Htm , sub.
" ' ifs. S . Gfr., nssciisu coiiteslanlur. x9%
M s . S . Gcr.. iu nintiu.
iO-O D I S P I T A T I O JUD_EI C U M CHRISTIANO. 1050
bi» prenuntiat:« Haec Uicil Dominus: Propler boc A mtm (lSkf.,14,15).» | Siadlitteram,el communi , , f

scicl populus meus noroen meum in die illa, quia cgo sensu baec dicta accipluntar, quomodo ille puer
ipse.qui loquebar,ecce adsum ( / M , L H , 0 ) ;»hocest, comcstione buiyri et niellis scict reprobare maliim
ipse qoi per Moysen loquebar, qui per alios pro-
, M c l eligere bonttni ?] qoam dberetionem boni et inali
pbetas loquebar, per memetipsom tocotns, «ccce dat comestio mdlis et bulyri ? Qttid ad rcm scribere
adsum. » Ad cujus occorsttm hortatur vos idem pro- quod ilie poer comederet butyrum e i m d , si ad l i t -
phela in alio l o c o : « Praepara te, Israel, in occur- teram baec accipi vdlet ? Quod signum, vel cttjus rei
stim Domini toi,quoniam venil (Amog i?, 12); » e i signura esset, qued abscondiia, i J esl domi redosa
de quo cjus ad nos adventti loquitur, audi eviden- aliqoa pudla conciperet? Omnia ergo haec, nisi ad
tius : « llabitantibus in regione arobrae morlis, lux figuram d spirituali atque myslice sensu dicia ac-
o r u esleis (Ita. i x , 2). » Quae, iitquaro, lux, atidi cipiaiitur, puerili omnino sensu ei inaui dida e se
absqne olla aeqoivocaiionts ambiguitate:« Parvolus a propheta coiisideranttir, qtmd quia crcdi et dici
eniin nalus est nobis, filius datus est nobis (Ibid. absurdum est; abscondita, boc est,ab amore v i r i
9

6). » Quis, inquam, pervulus cst iste qni natus esl et omni contagioue pcccati servaU concipil sieul 9

nobis, filius qui «lalus est nobis? audt adbuc : « Et angelus ad Mrginem respondit: c Qitomodo, inquit
vocaldtornoinenejus,Admirabili8,Consiliarius,Deiis 0 illa, fiet istnd , quoniam v i m m non cognosco? Et
fortis,Paler futuri steculi.Princeps pacis (IHd., 2 ) : » respotidens angdus d i x i t e i : Spiritus sanctus supcr-
et eujusmodi pacis? c moltiplicabitur ejus imperiitm, veniet in t e , et virtus Abissimi obombrabit l i b l
c t p a d s non erit finisf/Mrf., 7),»quia,sicutseqoilur, (Luc. i , 34,35). » Urobram, inqnit, fadel tibi abs-
«ainodoet usque in sempileroumeril (/*ie*.).»~«lpse condcndo le ab omni fcrvore libidinis. PropUrca,
ego qui loqtiebar (/ae. L I I , 6), qui adinveni omncm c quod nascelur cx te u n c l u i n , vocabUur Filius Dei
viam disciplinae, et dedi eam Jacob puero meo, (lbid. 35).» Cni Detis PaUr inPsalmo d i c i t : c Egd
9

at l s r a d eiecto meo (Baruck. m , 37); c ecce ad- hodie genni te (PtaL n , 7).» Et euia istud hodie
som <I$o. L I I , 6) » bomo facltts, c cum bomini- non praesenianeum c l transilorium tempos, sed
bua m ferris conversatus (Baruck m , 38).» Cbri- aeterniutis perpeluiuiem volebal i n t d l i g i ; iddrco
etos crgo, qoia boroo est; < puer natus est nobis, alio in psalmo dicit : c A n u ludferum geuui te
ct ftiloi daius est nobis,» quia et Detis est, c vo- (Psal. cix, 3 ) . » Quid igitor : c Ilodie genoi l e . ct
cnbilurnomeuejiis, Admirabilis, Consiliarius. Deus, anU ludferom geoni u , » oisi anle tempoa ct lem-
fortis, Paier futiiri saecnli, Piinceps pads, el pacis pora ego Deus Paler Deum Filium genoi le ceoeter
non r.rit finis, qttia amodo et nsque in seropilernum n u m , quamvis te sob tempore et leroporis coodi
p

e r i l . % Simxm.Am
_ii*Sl . GS
puerSl.%i l l e ,.IAIIfl
d c u l_!alius
••.« M
quiBbet,
n2l
2 K_.
io
X
iniquiu- tione creaverim
_ t-S<M.tiM ^ tt#.M_k JM__4. «.
_ .
• !
• _
beminem ex fetnina
> li ••ni. ini — * * * —
factnm? Has
f..lHM • I I A A

tibus couceptas esset, et in peccatis eom mater pc-
pcriaaet, quid puer ille ab alio difterrei? quomo<lo
solus«Inter roonoos liber exhjierei ?»(Ptal. LXXXVII,
S.) qaoroodo ejus geiiefalioncm idem ipse propbeu
duas in Cbriste natoras alio in paalmo David brevi-
ter commendai: « Verilas, inquit, de terra o r U est
(Ptal. L x x i r v , 12),»quia dc lerra ortos csl nalux
bomo ex temina , sed qoia c omnts boroo mcndax
I H

inenarrabilem diceret: « Generationem, inquit, ejus (Peal. cxv, I I ) ; » plusquam hotno esl qui noo men-
qttis eoarrabit? » (Ita. LHI,7, 8.) Sed super genera- dax, into vcrius ipsa c l Deus cst. Poer ergo iste
tionctn ejtis ideo obstupuit, et inenarrabilem dixit, bomo et Deus butyrum el mei comedil, quia, sicut
tfoia neqtie in iniquiUU roaur euro concepti, heque pattlo supcrius idem psalmos d i c i t : c Misericordia
in peccaiis maUr eum peperit, sed virgo concepit, c l verius obviaverenl sibi, justitia c l pax osculaifs
virgo peperil, et ideo sohts «inter roorluos liber » sunt (Psal. L X X X I V , 1 I ) . »Butyrum enim gralian*
exstitit. Illud deiiique quod negatis esse scripium in unctiouis et misericordiam dcsignal; m d vero, quod
Isaia : « Ecce virgo coodpiel e l pariet filium (Ita. curandis vulueribua adltibitum edendo sanat, judjcii
v i t , 14), » septnaginu vesiri inierpretes, flde e t et veriutls severiute^i deoootial . Licet enita
U 1

scientia approbati testes, i u interpretati sunl, et iia Scriptora dicat, « cui vull miserelor^ efqnem volt
interpreuri propheta ipse voluit, dicendo et scri- D inourat (Bom. r x , 18), »qoia aec i| mlseren,
bendo : « Ecce ahscondiu, sicul dicitis, concipiet el nec ipsam indorare u l b i n paiie a jostitia seo a ve*
pariet filium. » Nam d communi senso abscoudium,
riuu exorbiiat Misericordiam Dei et judiduin obi-
id est, douii redusam iniellexil, el nihil aliud, quid
qne verilas c o m i u t u r ; et in Scripturis pro alleruiro
mirum, quid novum io eo conccptu? ct cujusroyse-
rii signum conceptum illum esse volnil? < Proptrr verius saepe bahetur: « Uuivcrsae, inquit, viae Do-
#

boc, inqoii, dabit Dominus ipse vobis signttm: Ecce, mini, misericordia et verius (Ptal. xxiv, 10). » Et
inqtiit, abscoodiu concipiet, et pariet filium, et in atio psalmo : « Opera roanuuro ejus verius et
vocabitor nomen ejos Emmannd. Butyrom et m d judidum (PtaL c x , 7 ) , » qub», seo misereator cui
ccmcdet, ut sciat reprobare malom, ei digere bo- vult, seo judicet ct poniat qoem vult, verax et Jusiaa

YARIiE LECTIONES.
Jff. S. Ger. 9 ego ipse. , , f
M*. S. Ger.. omil. uucit iudutcu 1 , 1
Jff. S. Ger . oria cst, hoc e*t naiua
cifcmina. i , f
Jf«. S. iier., significat.
*<BI C1SU.BERTI CftiSPJNI ABB. tVESTMONAST. 1032
ۥ1 f* 11
misericrtrdiam exbibettdo, verax et Jttstos A M l / t et clolores nostros ipee p o r u v i l , i n o e est
rst dcbiUin jedicii sentetiuaiu infcreudo]. Buiyrum aspoiiavit.«Ipse cnim vohteratos est propter ddicm
v

igitur et mei Cbristus comeeel, ot sciat reprobare nosira, atlrilos est proptcr scdera nostra (l$ai. i n i ,
D i a l o m et eligere bonura, id est, ot aciri fadat quia 4 , 5 ) . » Unde apostolus Paulos a i t : t Proprio Filio
reprobat malom et eligit bonom, reddens uaicitique suo non pepcrcil; sed pro oobis omolbus tradidit
juxta opera sua, bonos remoncrans, et nulos debite iilum (Ham. v m , 32). i — i Discipllna pads fjostraa
aniumdversionis ultione condemnans. De boe sacra- soper cum, cujus livore sanati somos (l$ai. u u , 5). i
m e i i t o Donriuiosc lucaitialionis videaetus quae iu aiio Ipse enim esl Agnus qui tollil peccaU m u o d i , qui
loco idem propbeta d k i t , C l propbetiam aummatim laediator D d ei bominum exbiens, morte sua nos
pcrcurramos.« Bomine, quis credidit ^radilei no- Deo rccoodKavit, quia mors ejos apod Dcum bostia
slro? et bracbiom Demioi eoi rcveblum cst? E i pre pcccato origiiuli atqoe propitiatio fuil.« Omoea
ascendii sicui virguliam corani eo, eleicut' radix de nos quasi oves erravimus (/****., G), > bracbium Do-
u r r a siticnti, et noo est speeies d neqae deoor, et miui non cognescemlo, qood paravit Domiuus in
quasi absceodito* vultos ejus, et despcctos; unde oculis omniom genlium, nec in bomine Deom csse
ncc repuuvimas e u m : vere tairguores nosiros ipse eum repuundo. « Unusqmsque nostrom in vii
eortavit, et dolores obstros ipse Jol.l. I|ise enim vui- * suam dediiiavii (/airf.), > quoniain a b eo qui est via.
neraius est propter deiicu noatra, attrilos esl pro- verius, et v i U aberravit; « e t Dotmuus posoit io
pier sceiera nostra. Discipliaa pacis oostrae super eo itiiqitiutem omnium itostrom (Ibia*.); > quooiaia
eem; cojus livore sanati sumus. Onines uos quasi pro i n i q o i u u et peccato tolios toondi roortem pcr-
©*es erraviinus, uiiusquisque nostrum iu viam suam tuiit. « Faclos cniib pro nobU, aicut a i l Apoaloius,
dediuavit, et Dominus posuit in eo biiquiutem maledictum (GoL m , 15), > boc cst,' parliceps moriis
oiuuium nostruro. Oblaius est, quia ipse voluit, et quam primo bomlni iniolit iilod indicium a Dte
non apcruit os suum. Daangustb el de judido sub- malcdictum : « l o qoocunqoe dic comederls, mor:e
laius est; generatieoem cjus quis enarrabit? Pro- moricris (Go$u u , 17), > moriem pro nobis pertula,
pierea dabjl impios pro scpultura, et divitem pro ei morle sua malediclutn illud et morlem evacuavii.
worte sua, eo quod iniquiuutn non fecit, uec i n - Et quoniam universa baec propria volunuie, non
veutaa est dolus io ore ejits, el voiunus Domini in coactos, pertulit, idcirco addit:« Obtatus est, quia
maoa ejus mrtgetur (l$a. u n , i-IO). lAuiutosiUque ipse voloit, ct non aperuil os souro (/sai. LIII , 7). >
veslros ad credeudum obstinato* > u
vidit propbcu, Hxc quidcm assumpti bomiuis esse videnUir. Cae-
ct a i t : « Domine, qois credidil audiloi nostro? > lera, qiue sequuntur, bominem exccdunl, et Dd
r

Et demonstrat quod audicrat,« et bracbium Do- solius existuitt. Uude ipse in Evangdio ait
1 , 1

mhii, cui rcveiatum est? > Dc boc bracbio idcm ipse « Ycniteniro princcps inundi hujus, et m me noa
alibi ait : « Paravit Doiitinus brachiutu suum in babet qoidquam (Joan. x i v , 30). > Sed undc baec «n
ccuBs omnium gentiom, ct videbont omnes flncs eo lihertaa? qttia princeps mundi hnjua nibil suum
terra? uluiare Dei nosiri (l*al LH, 10). > Hoc bra- in co inveitit, quia < de anguslia et de judicio sub-
chiom Doniiiii, boc saluure Dci, de quo in psaluto latus est (haL LIII, 8 ) , »quia moriutts teneri ab
diciiur : « Ponam i n salulari, Aducialiier agaui in ipsa tuorio non poluil. Besurrcxit euitn a mortuU,
oo (Pia/. x i , 0). > Cui revclatum est? Vos enim re- sicul Psalmus dicit:« Caro mca requiescct iu spo;
oulislis eum, qui ad vos missus veneral, sicut ipse quoniain non ^lcrclinques animam tncam in inferno,
conqueritur per eumdeni lsaiam propheUiu : « Co- ncc dabis scmen tuum videre corruptionem t , J W .
gnovit bos possessorein suum, et asintis ptaesepe xv, 0,10).» Unde crgo baecUnU in bomine potc-
domini sut, Israel nte non cognovil, el populus nieus sus? Quia plusquam boroo erat; « Deus eniui crat
noii intcllcxit ine (hai. i , 3 ) . » Unda apcrtios bt iu Cbrisio, » sicut ait apostolua Paulits, < mundum
psabno dicitor : « Popohis, quero non cognovi, ser- reconcilians sibi (// Car. v , 10),» ctijus geucmiio
vivit mibi, in auditu auris obedivit mibi. Filii alieni D est inenarrabilis (l*ai. LIU, 8). Quoinodo euitu Deus
mcniili sunt m i b i ; Aiii alicni inveterati sout, el clau- ex se coiisubsiauiialero anie letupora et semper gi-
dicavcruut a semilis suis (P$nL x v u , 45).»Ideirco gnat Filium, qnis enarrabitl [ quoniodo praede-
U 1

cum repulistis, quia houto c r a t , quia puer natus
eraL Uode sequitur:« Et asceudit super virgultum
coratn eo (l$aL LIII, 2).»De radice enim Jesse virga
e i i i t ; dc virga virguliunt asceudit. Virgultuin asceu-
dcbal, qnoniaro « Jesus proOciebal aeUie ei gratia
apud Dauro el bomincs (Lue. u , 52),» ct quia vultus
divbiiutis ejas sub assunipti nubc bomiuts abscou-
ditus crat c l despectos; uec repulavimos eum.
« Tcrc biiguorcs uostros ipsc tulit, » boc est abstu-
stinatis teoiporibus ex roatrc sine viri semine bomo
crcatus d t , eteum Deus ipse assumpseril in u n i u i e
personae, quis enarrabit?] Nec illam igilor nec iaum
Cbristi gencratidnem aliquis enarrabit. « Propter
scelos, non quidem suum, sed popoli m d , percusti
euin (I$ai. LIH, 8). » Quid eniib sceleria admisit»
qui pcccalum noti f e d l , nec Inveoiua esl dolus b
ore ejus? (/Sid., 9.) Si ergo vcrum cst qood lmatua
Job tcsutur. [ «Omnis lieomtmendax,» et alibi] *
>,T

YARIiE LECTIONES.
114
Mt flem. omit. uneie inctu$u. M$. Hcm.. destitiatos.
, u 1 , 1
Jf. S. Ccr.9 uodc iu ipso. 111
Jfs.
JUm.. omit. uuctt inc!u$u. J / i . S. Ger. omit. uuci$ ineluta.
1 , 7
1055 DISPUTATIO J U D J E I CUM CHRISTIANO
c Noo esi homo qui non peccei (/17 Rcg. v m , 4 6 ) , A fundeulur, sicut teslatur Isaias propheia. Qui ergo
Dec infans cujus vita csi uuius diei super terram. > iion crcdiderint, audi de geniibua : « Coufundanlur
S i verum esi qnod el bealus David leslaiur :v
oiunes, qui adoranl sculptilia et qui gloriantur ict
< Omnis homo mendax (P$al. cxv , I I ) , > el alibi : simulacris suis (P$at. xcvi, 7 ; . t Audi ct dc Judaeis:
N
c Non jitstincabitur in conspeclu tuo omnis vivens < Deleantur de iibro viveittiuut, ct cunt justis non .
(P$al. c i L i i , 2 ) , > plusquam bomo est qui peccatum
non facit; supra honiiuem praerogativa excellentia.
cjns fuil, qui < verbo non oflendil (Jac. i u , 2 ) , nec
inventus dolus est in ore ejus (Ptir. n , 2 2 ) . > De
eodem sacramento in psalmo dicitur : < Speciosus
forma prac filiis houuiium, diflusa esl gratia in labiis
luis, propterea bcnedixit te Deus in ictcrnuin (P$aL
X L I V , 3). > Et conlinualim eumdem alloqucns, ita
suhjuogit: < Sedes lua, Deus, in saeculum saeculi,
virga directionis virga,regni tui (Ibid. 7 ) , > [ " • per-
9
currc psaimum, et vide ad unam eamdem personani
^ qtie lucis suae cornu occuitantem. aliquando autem
psalmum huc usque contittualnm.] Deus ilaque est,
cui dicilur : < Sedes tua, Deus, in saeculuttt sacculi,
virga directionis, virga regni lui. > Cui vero dicitur:
< Sedes lua, Deus, in saeculum saecuii, > nisi cui su-
pcrius d i x c r a i : < Speciosus forma prae fiiiis bomi-
n u m ; diflusa esl graiia in labiis luis, propterea be-
ncdixit te Deus in aeternuin? > Quetn spcciosum
forma prae filiis bominum appellat, ab botuiiiis na-
tura eum non separat, et bominem esse constat.
Eumdcm igitur, quem speciosum forma prae filiis
bominuro appeiiat, Deum in subseqnenti versu aperte
nominat, dicens : < Sedes tua, Deus, in saeculum
saeculi. > Ex his ergo et aliis Scriplurarum exemplis
- c r e d i d i m u s , et credendum esse aslruirous quia
l4t
Miristus est Detis et horoo, discreta oinnino *»• g
atriusque naturae essetitia. tlunc jam venisse dici-
mus quia signa, quae de ejus adventu pracdixe-
runt prophetse, jam subsecuta esse videinus. Ut
enim de multis onum assumam, Jacob benedicens
Judam filium suum a i t : < Non deficiet princeps de
Juda, et dux de femoribus ejus, donec veuiat qui
tnittendus est; et ipse erit exspectatio gcntium
(Ctn. X L I X . 1 0 ) . > Quia ergo jam per millia anna-
rum defccit princeps ex Juda el dttx de femoribus
ejus, ac pene jam ipsum evauuit nomen Judaetruiu,
dicirous quia Christus jam venit exspeclatio gen-
tiuro; et in psalmo dicitur : < Ohscurentur oculi
eorum, ne videant; et dorxum cortiin scmper i n -
curva (P$al. L X V I I I , 2 4 ) . > Quia igiitir jatn per totum
orbem lerrarum dorsum vestrum aliis gciilihus est D
incurvatum, jam defecit princeps ex Juda, et dux
de femoribus ejus, et idcirco dicimus quia Chrislus
jam venit exspcctatio gcntium. liera, quia adimple-
tum est: < lieminiscenlur, et converienlur ad Do-
minum universi fines lerrae; et adorahunt in con-
speclu cjus universae farailijc gentiuui (P$at. x x i ,
2 8 ) , > dicimus quia Chrjstus jatn venit exspectatio
gentium, ctti honor el impcrium per aeierna sttcula
sccculorum. Qui ergo crediderunt in cum, non con-
VARIiE
1 , 1
J/i. Rtm.9 omit. unci$ incluta. I I J
J/i. Rem. 9
crcditnus. ,
PATUOL. CLIX.
1054
scribaniur (P$at. LXVHI, 2 9 ) . >
JUO/EIIS.
Ex hac ergo tua illalione coUigi potest. Confiin-
dantur et Christiani, quia et Christiani adorant
scitlplilia , c l gloi ianlur in simuiacris suis; ipsuin
eteniin Deuin efli^iaiis aliquando niisertim penden-
tein in palibulo cruci clavis affixum, qnod ipso etiam
visu horrehdum est idque adoralis, et circa criicem
eftlgiatis semipuerum solem nescio unde exlerritum,
et fugienlem luuam semipuellam iugubrem, sentuut-
Detiro effigialis subliroi solio sedentem, manuque
porrecta signanietn; et circa eum quasi magno d i -
gnitatis praestigio, aquilam, et bominem vitulum et
Iconem. Haec effigies Christiani exsculpunt, fabri-
canl el depingunt unde possunt; et ubi possunl,
adoranl el colunt: quod lex a Deo data omnino fier!
velat. Nam in Exodo ita scriplum e s t : < Non facies
tibi sculptile, nequeomnem siroilitudinero quae est
in ccelo desupeV, et quae in terra deorsuro, nec eo-
rum quae sunt in aquis; non adorabis ea, neqoe
coles (Exod. x x 4 ) . > Lex igitor eradicat omps
t
sculpiile; et com, qui fccerit, horrenda judiea*
condemnationc
CHRISTIANUS
Si unqoam lex omne ita dainnat sculptile, et nuUo
roodo fei alicujus licel fieri siniilitudo, peccavit
Mojses, qiti rerum simiUtudines elDgiavit, et exscul-
psit; imo peccavit Dominos, qui eas efligiari et
exsculpi mandavii. Nam in Exodo Domiuus ita prae-
cepit: < Facies mihi sanctuarium, juxla omncm
similitudinem lahernacnii, quod oslendain l i b i , c l
oroniutn vasbrum, in cultum ejus (Exod. xxv, 8, 9 ) . >
Item post pauca : < Facies el laminam cx auro pu-
rissiiuo, in qua.sculpes opere caelaioris sauctum
Domino (Exod. x x v m , 5 6 ) . > Item : < Sumes duos
lapides onychinos, et sculpes iu eis noiniua filioruui
israel, opere sculptoris, ct ca?btura gcmroarum
(lbid. 0 - 1 1 ) . > Eccereruro similitudines efligianiur
%
et effigiari a Domino praecipiuntur. Ecce sculptitrae
fiunt Doinino in lapidibus onycbinis ct auro. Iu libro
vcro Reguin legitur, ubi templum Doraino aedifica-
tur : < Orones parietes tetopli sculpsit per circuitum
variis caelaturis, ci lorno, «I fecil in eis cberubiin,
el palmas et piciuras varias quasi prominentes de
patiele et egrcdientes (/// Reg. v i , 2 9 ) . Fecit quo-
que et mare fusile decem cubitorum; et siabat super
duodccim boves (/// Reg. v n , 2 3 - 2 5 ) . > ldem posl
patica : i Fecil in oraculo de lignis olivarum duo
LECTIONES.
locis. " * M$. S . Ccr., namquc " !
J f i . S. Ccr.t
33
4035 GtSLEBEUTl CRISPINK ABB. WfcSTMON. DISPUTATIO JUD. CilM CHBISTIAM. 1056
eberabim decem cubilonim alUtudinis (111 Reg. v i , A lihro Rcgutn iegimua qnod Bersahee adoravit r e gew
15). i Idem : < luduxeruni sacerdotes arcam fa*leris David, ei in miiitis vestrarum Scriplurarum locis
Domiiri in tocmn suum, in oraculum lempii in San- legimus quod hoino hominetn adoravil, qttamvis in
cUira saiictorura, sublcr alas cberubim (/// Reg. lege scriplum s i t : < Dominum Detitn tuum adorabis
v w , 6). > Ecce aperle nominai picturas el sculptilia, (Dent. vi, 15, 10, 20; Matth. iv, 10; IMC rv, 8). >
non improbaudo scd approbando ea quas in leniplo Citut igitor Christianos crucem adorat, divino r e -
Domiui facla exislunl sculplilia. Nam Dcus ipse iigionb» coltu adorai in cruce passionem Cbristi,
oiunia quae facta sunl approbando se insinuavil ac- propter homiuis, s Deo assumpti in untUtem per-
ecpissc < Et non poterant, inquit, sacerdolcs slarc sonae, passionem, ac dcbilo venerationis culto sdorat
I H ministrare. proptcr nebulam : impleveral enim crucis cfllgiem, ipsit;s Dotninicae passionui exacul-
gloria Domini domum Domini (iatd., i i ) . > Isaias p u m similitudinem. Ut cgo paucia et breiiter co i -
propbcla dixii : < In anno quo moriuus esl rex cludaro, " * nullam omnino Cbristianns divino coltti
Oxias, vidi Dominum sedenlem super solium excel- rci alicujos adorat efligiem, debito tamen booons
sum ei elevalum. Serapbim subant snper illud ; sex cultu sacrataa sacrartrm rerom colit et honorat c S -
alae u n i , c i scx alx allcri (I$a. v i , 2 ) . > De illis gies etpicturas. BeciU ergo Scripturas, legetn sci-
quatuor animalium spectcbus, quas dcrisione i n - ^ licct ct propheus, videbis ea oinnia, qoae d i x i ,
justa notasti, Ezecbicl propiicta i u loquilur : < Si- scripu essc in lcge aot propheiis, aut eadem verba,
inililudo vullus quaiuor aninialium, facics bominis, aui eiirodem omnhio sctisum habetuia. CogiU, i n -
ei facics leonis a dexiris ipsorum quaiuor, [ facics
,M quam, el recogiia q u i d cxspccta.is, el qooosquo
vcro viiuli a sinislris ipsorum qualuor, ei facics exspecuiis,et qoo signo exspccuu , com aderoot, , u

aquilac desupcr ipsorutn qtiaiuor (Ezech. i , 10)»] > dignoscctis. Nam qui promiitebatur millendos,
Qued orgo Isaias vitlil, dixil el scripsil, quod Exe- venil jam roissus, stcut aties!antur signa quibtta
i l i i c i vfdrt, dixil el scripsit, licclposl cos scribi, c i praenuntiabatur Jesus Cbristus, exspectalio geutiuro,
dici c l piciurae aliqua itoia siguari. Sicui cniin lit- cui honor el imperiutn per oinnia saecuia saectrlo
tcra? quodammodo fiunl verborqm Ogunc c i nolae, rum. Amen.
no ct picturae scripturarum rcruiu existunl siniili- Bevcrendissimo ALEXANDRO, Dei gratia Lincoi-
111

tiidines ct notae. Quid plura? scnuoncm coIUgamus, ncnsi episcopo, qiiidain fidei Christianae propugnalor
ct ad nroposiue qwcsliouis (iucm acccdamus. Pro- Ct scrvus, fiu spiiitu Dci rccu sapere, ct da cjus
hrbuil Dcus ne fiaol sculptilia, et tamen, sicut legi- scntpcr consolaiionc gaudere. Quam plurimum liflc-
inus, a Dco jussa sunt ficri sculplilia. Compctcntcr ^ ris istis instruclus, ait, non solnni humanis, sed
igilur mandatunt Icgis accipicmium est, imo sicut ciiam divinis legihus erttditus, el persouaiis gratiae
ipse legislator dcclarat iutclligendim csl. < Nou, houore pracdiius, mitto vohis disputaliunculant par-
inquii, facics sculptile [Exod. x x , 4 ) , > c l c , cau- vam Y c s t r o exatuiuandain judicio, quam noper cuai
sainqtte demonsirat: < Non adorabis ca, ncquc colcf quodam Judaeo confligeus edidi. Quidam mihi cum
(ibid., 5). > Exclusa igitur pcrfidi cultus idololatria, cognilus essei Judaeus cujusdant negoiii causa, tan-
facla sunt ab cis, cl ficri possunt a nobis sculpiilia. dcui cogenle arooro frequentcr illi suadebaio qua-
Facimus Dco picturas, facimus Dco caelaturas, faci- tcitus Judaismo relicio Christianus cfficeretur; coi
iiius Dco ct sculpluras; scd divino cullu ncc colimus etiain multimodas erroris sui v i a s vcrilatis luce*
cas, nec adoramus. Nain ipsattt cruccm, quam cru- monsiraveratn, et quod dicebam sua? legis et nosinc
cem sanciain diciuius, uliquc iignum, nou Dcuin, tcsiirooniis approbabam; sed cum obdurato cordo
esse dicimus, uullaniquc in sc, aul cx sc, virtutetn in sua infidelitate persisteret, alque errorem suutii
baberc cam dicimus ; ac postquam beiicdictiont incptis quaesiionibus c l argumentationibus tueretur,
pontiOcali snnctificattir iit inenioriam Dontiiiicae Undem amicabili conventione couvenimus, ct dis-
passionis, jam cruccm non divino, scd dcbito vene- putandi graiia rcsedimus. Igiiur rogavemnt me
ralionis cullu inollimus, adoramus el c o l i i n u s j j j audilorcs ut hoc pro utilitaie fidei litteris tiaJcrem,
sicut in psaltno dicitur : < Adorale scabellum pedum qitibus iihenter obedieus pro capaciutte ingeoit/lt
ejus, quoniain sanctuin est (P$at. x c v i u , 5). > De- roei sub persona Juiluii et Christiaui <!ispu:aniis
nilo venerationis cultu idclrco dicimus, quia alio apicihus aduolavi. lu quo si quid hene dictum, Dei
tnodo dicimus. < Christiantis colil Dcum; >aliomodo graiia? trihuattir; si quid otiosum etinutile, vestra
dicimus, < colil ruslicus agrum. > Item alio tnodo prtidentia noverit resccare, sive lotuiu, sivepartem,
flicimus < adoral hoiuo Dcuni, > alio ntodo dicimus, iibentissime fcrain quidquid vobis placueril faccrc.
< adoral homo aiiquein alicujus diguilalis virum, Ergo Judaeus ilie plurimum sua lege peritus, nostra-
vel aliquod alicujus digniutis siguum. > Nam j n rum eiiam liueraruni uon inscius sic incoepit.

VARLE LECTIONES.

I M
M$. Rem. omit. uncis inclu$a. 1 , 1
M$. Rem.. exciudam. m
M$. S. Germ., expectaio. , M
li.-cc
cpistola, u l liquet, cst Gisleberli, el huic disptitalioni erat praemiltenda; sicui in ms. .Viclor. ipsi pncfi-
fcilur sub boc litulo : Incipit altercatio cujusdam Chri$tiani et Judaji de fide cathotiea.
 INDEX
EPISTOLARUM SANCTI ANSELMI
ORDINE ALWIABETICO DIGESTUS.

A D
Adt» comitissae, Cum vestra, l i b . n , ep. 9 1 . Dcvotisaimus amicus S. Ansehno, Coiudderala, l i b . u i ,
Adale cotnitiss*, Qnamvh me, l i b . i , ep. 77. ep. 170.
Adelidi regto e, De fbribus pselnsorum, l i b . i v , ep. 121 ^ D i a c o S. Jacabi epfscopo, Ctan setnper n o t , l i b . t v , ep.
Adriano, Fratrem el filium, lib. m , ep. 141.
Albsni (S.) mouachis, Gratias ago Deo, Itb i u . ep. 54. Ad dominam quam h m , Libentimme, l i b . i u , ep. 157.
Alberto uieaico, Affecmm mete dUectionis, h b . i , ep. Donualdo, Donato, c t c , Odorem religionis, l i b . i v , ep.
18. l l e m , Non soium. l i b . i , ep..36 116.
Alexaadro regi Scotororo, Gratias agimus, Ub. m , cp. Durandus abbas Casaj Dei, S. Anselmo, Bajocenses duo,
151. lib. i , ep. 61.
Alfero priori e l mouacuis S. Eadutuadi, Grattas ago, Durando abbali Casae Del Vestrce Paiermtutis, Jib. t ,
l i b . i u ep. 118.
v ep. 62.
Anesgolo, l i i prmcipio, l i b . i , ep. 16.
Auheii abbatissa?, Quti ter et mt, l i b . n i ep.70. t
E
Aubeliti abbatiss» e i saticthnonialibus, Si tos multum 9 Eadmundi (S.) monachis, Laudo vos, l i b . m , ep. 0 1 .
U b t v , ep.10. Elfero p r i t r i e i mouacbis, S. J^duiundi, Uisereor et
Anselmo nepo:i, Qtuyniainetngulariter, l i b . I V , ep. 3 1 . compmior, l i b . i v , ep. 2 1 . I l e m , Quod Itaclcnus, lib. iv,
I i e m , Noti egeo, l i b . i v , ep. 52. l t e u i , Solliciludinem - ep. 78.
iristHiom l i b . i v , ep. 114. F l i » c o m l i i , Gaudeo et gratias ago, l i b . i v , ep. 97.
Aiiselmus (S.) D e corpore et sangulue Domini, Neta ^Episcopis liiberuUe, Odorem retigtonis, l i b . i v , ep.
qwa, lib. iv, ep. 100
Antooio sutoriori, Gaudeo et gratias ago, l i b . u i , ep. Krmf ngarda?, Quamvis vos, l i b . u , ep. 40.
91. Ernulfo abbaii, D. Nicolaus fraier, iib. u , r p . 52.
Arnulfo, Quod vestra, l i b . i , ep. ZQ. Kruulf» priori, e t c , Qttaluer me, lib. i u , ep. 76. I t e m ,
Aruulfo abbati Troaraensi, Litteras quas, l i b . u i , ep. Gratia Dei, i i b . i u . ep. 77. I l e m , De hoc, <ib. m , ep. 80.
141. Item, De salute, lib. m, ep. 82. Itetn, Quod tos, l i b 111, ep.
Aisero archiepiscopo Luodensl, Quod me rogastis, l i b . 90. Itein, Quod tamdiu, llb.111, ep. 110. Item, Inthno
i v , eji. 127. coidie, hb. m , ep. 117. I i e m , Priores tiiteras, l i b . iv, ep.
52. I l . m , BetmfeciUis, l i b . i v , ep. 40. I t e m Litteras vc-
B
v

strce, l i b . i v , cp. 4 1 . Item, Utserm el tribwalionibus, lib.

Balderico prinri Bec. et fratribus, Nondum vob:s, l i b . iv, ep. 53. I t e m , Pro cat:$a, t i b . tv, ep. 66.
n , eu. 5 1 . Item, Quamvis divina, l i b . m, en. 7. Itetn, Deo Eulaliae abbaliss*, et tiliibu* suis, Gratias ago, l i b . u i ,
de me, Hb M . ep. 8. Ilein, Gratia Dei faciente, lib. m, ep. 125 —Perquemdnm sertientem, l i b . i v , ep. 128. —
ep. 15. Iietn, Gratias ago, bb. m , ep. 27. Quamvis vettrum, I b. i v , ep. 129.
Balduino regi Jeiusalem, Benedictus Deus, l i b . i v , ep. Eustarhio pain Gaufredi nionachi Becceosls, Domnus
9 . Item, Quamm Dei dona, l i b . iv, ep. 3r*. Geufridus, l i b . 111, ep. 85.
Italduioo abbati, Quamiis de vetfra, l i b . n , ep. 4. F
Basileu', Didtci per tegatoa, lib. i u , ep. 138.
UeccensilMH mouacbis, Sciens et certesciens, l i b . u , ep. Farmanoo, Orduioo, et Benjamin, Scio filii, hb. m , ep.
9. I t e m , Mittite nostras, ltb. u , ep. 14. I i e u i , klox ut de 108.
IIWI i, l i b . ti, ep. 18. Item, Bene fecistis, Itb. u , ep. i 6 . Folcerado, Cogitati iitse, l i b . 1, ep. 46. (teat, Si Domi-
i t e t i i , Quaicunque scripta, lib. m, ep. 1 . Ilera, Quod f'u- nus abbas, l i b . m , ep. 2 1 .
nnlUer, l i b . i t i , ep. 4. Uem, Quamvts noslrum, l i *. u i , ep. Frodelm.e, Postquain odoiem, (Ib. 1, ep. 57.
59. Fudoui, Diu est quod, Ub. 111, ep. 14.
Bereensibns jovenibus et adolescentibus, Legi m itUe» Fulconi, Cogit me dulcis, l i b . 1, ep. 52.
tis. lib. t u , ep. 17. Fulcnni abbati, Fitius vester, l i b . 11, ep. 15
Uecceuses monacbi S. Anselmo, Audita concessione, Fulconl eptscopo Belvacensi, Audio quod, fib. 11, ep.
l i b . I I I , ep. 6. 4 1 . I i e m , Scio, midtdcis, bb m , e p . l l .
iletiedtclus S. Anselmo, Amor scribere, l i b . m, ep. 45. F. abbalissse, e l illius congregationi, Quantvis vestram,
lib. i v , ep. 104.
Bernanlo mouacho, Audivi u Dumiuo, lib. m, ep. 50.
Beruardo priori S. Albaui et uiuu cbts, fratres a ve- G
stru, b b . i v , ep. 103: 6 . . . episcopo, Grmtos ooimitf veslrct sanctilatl, iib. IV,
Bozont, Stirari potest, lib. m , ep. 22. I i e m , Graitas ago, ep. 1*4.
lih. i i i , ep. i 3 . Gaufrido, Juliel ntpos. l i b . m, ep. 150.
Uurguudio et Richera?. Sctatis quia, l i b . i u , ep. 43. Ceduiuo abbati Aquicioeosi Unde Jt. vcsra, Itb. w,
I l e i u , Qualiicr me habeam, l i b . m , ep. 63. i i e m , Maada- ep. 65.
etimilit, hb. i u , ep. U6. Gcrardo monclario de Ajjebalo, Venerobitis archiepi-
scopus, l i b . 1. ep. 15.
C Gerardo Eboraceosi archiepiscopo, Nottwi facio, lib. 11%
Cantuarieosibus moaachis, diploma, Ego Antttnvts, ep. 52. Itetn, Quamvis me uttem, l i b . 111, ep. 6'J. Iten»,
l i b . i i i , ep. 7 t . I i e n i , Dc rediu nostro, IU>. m , ep. 80. Qnnmquam prara, li;». 111, ep. 131 l i e m . Sciat charitus
I i e i n , Scio drsiderium veslrum, l i b . m , ep. 101. i l e m , vettia l i b . tv, ep. tS. Uem. Sedis apostotico?, l i b . v, ep.
Quarit xestra Irateridtus, l i b . iv, < p. 5$. 38. I i c i u , Chariluti vesiras, h b . tv, ep. 05. Jteut. Laiior de
Cleineuiis comiliss», lieiatnm mVti, l i b . tti, ep. 59. testro bono, l i b . t v ep. 65.
t

Clerus et nopulus onpidi Wawiruiat ctim r e « e Mur. Gorardus Eboracensis archiepiscopus, Robertus Ce*
chertacbo, e l episcopo Dofnaldo : S. Austttuo, Puter san- strcusis, Heriberlus Nor^icefisis, lloclul us Qcestrensis,
cie, lib. i u , ep. 163. S^uison Wigoroieosis et Willrtmus Wiumiiier-sii elc-
Cuepiscopis o i aroleis suis, Condoleo ct menlem, i i b . m, ctus, S. Auselmo, Sttsiimdmus, lib i u , ep. I ±t.
ep. 122. Gerardo Morioorum episcopo, Mtdia propter, l i b . 11, ep.
Conn;o, Exigit charitas vestra, l i b . i:i. ep. 73. 49.
Cestreusibus moaachis, Benedxcius Deus in donis suis, Gerardus S. Anselino, Mentetn v:r:tuli$, l i b . iv, ej»
lib. u i , ep. 49. 59.
1039 INDEX EPISTOLAIIUM S. ANSELML
Gerberto abball, Sicut nobU, Hb. i , ep. 9.
Ceronioni abbali, Qutdammonath. lib. m , «?p. 87.
Gervioo Auibiaooruut cpiscopo, Frater Ute, lib. u t , ep.
52.
Gisleberto, DuUiamihi, lib. t , e p . 7 5 .
jialeberto abbut \Ye»Uiioua»Uricnsi, Elsi tarde, l i b ,
i», ep. 16.
Gisleberlo abbati, Si velim tcribcre, l i b . n . ep. 56.
GUleberto abbati, e l moiiachi* Cudomienbibus, Posi-
quam a vestra, lib. i t , ep. 41. l l e m , Si iane ti bene, Itb.
t Item, Si per restrum, lib. t , ep. 54. l l e m , Ditectue nteus,
i i , ep. 47.
Gislelxrio Ebroiceosi episcopo, In principio meat, hb.
nt, ep. 10.
Gisleberto t.uooicensi episcopo, Graliat ago R vettrcr,
llb. i i i , ep. 43.
GisleberttH Lunnicensis episcopus, S. Anselmo,
w, Pater, lib. i v , e j . & U
GolTndo cptaopo Parisieosi, Quumtit divina, Ub. w ,
ep. 1 1
Goudulfo, Ctott tibi propono, lib. i , ep. 4. Itom, tdco
tam amicus, Itb. i , ep 7. i t e m . Instai et in$lat. lib. i , ep.
14. Iiem, ^Tott e$t opu$, lib. i , ep. 20. Item, Si ne$ chtm,
lib. i , ep. 26. I h m , El mens Gonulftts, lii». i , e,i. 55.
I t e m , Otmtes quoupujl, llb i , ep. 5». neui, Cum tu non,
lib. i , ep. 50 I t r m , AMe(fuam mifti, lib. i , ei>. 69. Itcin,
Quanquam digniias episcopatU, l i b . u, ej>. 5. Itcm, Si
vestrm, bb. u , cp. 40. Iiem, Andivi qtna, lib. u t , ep. 78.
Item, Pritnum grtdius ago, lib. m , up. 85. Ilem, Gratias
ago vobis, lib u i , cp. 92. Item, Coitilulfo ep. Ernulpho,
prtori et archidiatono Cantua ieiis. \\ illelmo, Nuper re-
iata, lib. m , < p. t l i . l l e m , Notum $it, lib. tv, ep. 29.
Ileiu, De $alute, l i b . i v ep. 33. Item, Ubi ei quatiter,
v Quodvestra Magnitudo, l i b . t i i , ep. 174% Itero, Graihte
Yh.it, ep. 34. Iteui, Litteras Bomini, lib. i v , ep 55.
Item, Quamvis vestra. bb. i v , ep. 44. Item, De his quce
erqame, lib. tv, ep. 6 1 . i i e m , Prccaius sum, hb. i v , ep.
7f.
Gregorlus pspa, S. Auselmo, Qttoniam fruttvm, lib. n ,
ep. 3 1 .
Guarnerio, Pro dilectione lib. t u , ep. 113.
x Ilerberto episcopo Thiofordeosi, De prtsbgttrU, i i b . i v ,
Gualterio abbatl, Cum$citptum$it, bb. i , ep. 53.
Goallero, Si cor mewn tsset. lib, i , ep. 76.
Gualtero priori et mooacbis S. Waudregisili, Dcmnus
Northmanmu, lib. t>, ep. 43.
Gualtero, vomnus Boberttts, lib. tt, cp. 43.
Gaaltero legato cardinali, Quod mandncal, lib. i t i , ep.
55. l t e m , UiterU a vettra, l i b . m , ep. 33.
Guallerus S. An3elu><\ Heeret 1'mgua. lib. m , ep. 145.
Gualtero, LiUeri$ reiigiosce, lib. ut, ep. 146.
Guldoni, Audio quod, lib. tv, ep. 72.
Guillelroo et Rogerio, Dowiuus et amicue, lib. t , ep. 17.
Guillelmo, LUtcrce dulcu, lib. i , ep. 38.
Guillelroo abbati, B\ quo testra, lib. t , ep. 56.
Guillelmo, Tanta, mi dilecte, lib. n , ep. 19.
GuiUelrao, Quod pritu, lib. u , ep. 25.
Guillelmo abbati et inoiiacbis Hecccusibus, Cloria in
excelsis Deo ct in Ecctesia Becc. lib. ut, ep. t 6 . Item,
Scio, diteclistuni, lib. m , ep. 2 1 . Item, Quoniam non no-
t t r m , l i b . i u , e p . 26. Item, De voto mortaclii, lib. I U , ep.
154. Item, Si cor meuni, llb. m , ep. 156. Item, Quut.do
retvon<li,\\b. u i , ep 159.
Guillelmo monacbo, Quamvis me talein, lib. i . i , ep. 5 1 .
Gui lelmo archfdiacono, Scntentht capiiulorum, lib. u i ,
ep. 62, Item, Boni quce, lib. tv, ep. 60.
Goillelmo arcbieptscopo Koihoinsgensi, Ctania imut et
ilcrum. l i b . tu, ep. 68. Item, Clamo et queror, Itb i v , ep.
90. Item,Pro infuria, lib. iv, ep 22. itera, Cttm semper,
l i b . iv ep. 25. Item, Qua.nris Dommus, lib. tv, ep. 28. Item,
Mandastis milii, lib. iv, ej>. 89.
GuillelmoCavelln, Ad'mc te taluto,Y\b. iv, ep. 50.
Guiilelmus, S. Auj>eliuo, Ao/i est njf.rum, lib. iv, ep.
68.
Guillelroo Wintoniensi episropo, NunOus vester,\ih w,
f». 98. Iiem, Quamvis per, lib. iu, ep. tOCi. Ilem, i/un-
dale mihi, lib. I V , ep. 7.
Guulerio caoouico S . Quiutii i , Sicul audio, l i b . m ep.
106.
G. abbati, Diqnatur rcstra, lib. m , ep. 115.
G. abbati, De corpnre et tan,uine Domini, lib. i v , ep.
103.
H Joanni priori ranonicorum de Monte S. E l g f i , Ctri-
Hacooi cooiiti Orcadensium, Audio quia, lib. i v , ep.
9?.
Havmnii et Rayualdo cousanguineis, Cum audivi, l i b .
i i , *M'- 28-
I I ivmoni vice-coiniii, (<lim mwtdavi, lib. i v , cp. 37.
Kelgoto, D. abbus Rogerius, lib. i , ep. 4U.
1040
Helgoto abbati S. Aodoeui, Verus amkns, lib. u t , e p .
129.
HeTInando, Benedictus Deus, l i b . u , ep. 12.
Uetirico, Quanta dileetiufme* llb. i , ep. 5. I l e m , Quo-
niam leste, lib. i , ep 15 Item, Credo quod,hb. t , ep 2 »
i l t i i n , Uoc pro certo, lib. i , ep. 52. Item, Quanqnom vcra,
lib. i , ep. 42. Hem, Licet charitatem, lu>. 2 , ep. 5. l l e m ,
Bene.diclut Deu%, bb. u , ep.'29.
Heurico priori, Grattas vobi$ niagnas, l i b . t , ep. 4 9 .
l i b . i,ep. 58. Item, Dominusabba$, l i b . i , ep. 64.
Heurico priori et m t t i i Cautuarieus. Mouees cha-
rissimus, lib n , ep. 45.
Henrico pfiori, An'onio subpriori, D . Ernulfo e t D.
0*/bt-ruo, Audio inter vos esse, i i b . m , ep. 29.
Hetirico abbati, Lator prcesemium, b b . u , ep. 20.
Henrtcusrex Aoglorum, S. Anselmo, Scia%, Pater, l i b .
I I I , en. 41. Iiem, reneratrilUPaler, lib. m, ep. 173. i t e i n ,
In ttie sancti. lib. m , en. 176. Item, 2 e hoc quod, l i b . m ,
ep. 17S. Iiem, Palcrmtati ei Sanctr.tati, lib. m , ep. 179.
Iiern, Mando vobu, lib. m , ep. 185. Item, Notum vobis
furio lib. i v , ep. 63. Itero. MLndo tobis, lib. i v , ep. 6 1 .
%
\u'm Pliniumretatione,
9 l i b . i v , ep. 67. hem,Saat ne-
slra. lib. iv, ep. 75. I i e m , NotcM reve ende, i i b i v , e p .
77. Item, Agnisce, Pater mi, l i b . iv, ep. 92.
Henrico r«>gi AoKlite, Gratiae ttgo Dco, lib. u i , ep. 9,
Iiem. Gratias magnas, lii>. m , ep. 86. I t f t n , Quamms per
Gutttelmi. lib. m . e,» 88. Item, /n tilteris vestroj, Ub. m .
ep. 93. Iiein, Ad nos pcrtnt, l i b . n i , ep. 109. I t e m ,
Quia vestra, lib. t t i , ep. I l t . Item,Proxiptt mthi, l i b . m ,
ep. I I I . I i e m , MandavU mihi, I i b . i.t. ep. 126. I i e m ,
ago, lib. m , ep. 177. Hero, Precor vo$, lib. i v , ep. 5 .
Iieui, Gaudtoeigratiatago, lib. tv, ep. 82. L e i u , Gratiat
ago pro Deo bona, lib. iv, ep. 84. Itetn, Gratias ano Otntti-
petenii, lib. tv, ep, 93. I t e m , Audivi quia vct, Ub. tv, e p ,
126.
Ilenrico, Cum Romam, lib. tv, ep. 123.
ep. 113.
Herluioo, tncepisti, lib. t , ep. 8. Item, Quamvu notfrom
lib. i , ep. 27.
Herluino, Gondulfo, Mauritio, Quomam et unum, Itb. i ,
ep. 43.
Hetuesto Roveceslrensi episcopo, Ciwi audio, l i o . » ,
ep. 44.
Herunsln, liifir<ni!utis tucc, llb. tv, ep. 120.
Hildebertus Cenoinanorura episropus, S. Anselmo, Mt
ditstattus, bb m , ep. %Z. I em, Femiliureesl, l i b . u i , e u .
160.1 e m , FtattUum iibi misl. Ib oVin
Hildebcrio Ceumnaueii. episc Liiteree vestroj sancii-
lalis, lib iv, ep. I I . '
^ ^ HuKOui mouacho, Dondno abbaie referente, l i b . iv, ep.
^ l i o g o n i archidiacobo, Fidetis Dei dUectk, l i b . tv, ep.
rngoni cnmiti, Lator prazsentium, l l h . i v , ep. 8 1 . '
Hiigoni. Ltlera re I a. lib. i , ep. 6.
Hugo Cluiiiaceusis abbas, S. Anselmo. Quoniam vir,
lib. tv, ep. 17. l u m , Quoniatn noveramut, Iib. i v , tp. 79.
I l e m , Poslqnam a nobit, lib. iv, ep. 80.
Hugoni I.ugdurieiMi arcliiepiscopo, Si retitn $cntert t
l i b . t i , ep. 11. Item. Pondus vettrtv, lib i«, ep. 17. Uem,
Si onutiu facbnda, lib. m , ep 24 I t e m . Quid fecerim, lib.
i n , ep. 123. Item, Gaudcndo grmits cgutm, l i b . t v , ep
18.
Httgo Lugdun. archiepisc, S. Anselmo, StmctlnH vt-
$tra, lib i i i , ep. 64. Item, Memi.il SancUtts vestra, l b.
tti, ep. 124.
Hugooi iticlti-o. Duoviri, l i b . i t . r p . 22.
llu.iitr.do, Priinum graiia$ ago, l i b . i , ep. 7 1
I
.da3 c o m i t i ^ T , Ul taceam atia, lib. i , ep. 73. Ilero,
Gratius ag re, lib n, ep. 24. I I H U I , Sicui verus amor, l i b
n, ep. 37. liem, Scio et certus sum, lib. m , ep. 18. !(«»»•.
Chari$$ima vos satutat, lib. u i , ep. 56. Iiem, Gratias aga,
lib. i t i , ep. 58. ^
cus Ute, lib. iv, ep. 8.
Joaimi epiKcopo TitscutanenM, et Joauoi cardtnsU, Do
winum Balduinum, l i b . iv, ep. 48.
Joanoi, Ad litteras quax. hb. u , ep. 35.
Joanni et Horoni, QuamvU delectabilet, lib u , ep. 5<\
Joatmi priori et monachis coogregai. Batco&is, Domi-
nus Joannes, lib. m , ep. 151.
404! INDEX EPISTOLARUM S. ANSELMl.
Jolseranno archiepiscopo Lugiuuensi, Quod v$ra cha-
riias, bb. tv, ep. 87.
L r
Lamberlo episcopo Atrebateofti, Precorsanciitatem tuam,
l i b . i v , ep. 118. Iteni, Grutias ago, lib. i v , ep. 119.
Latufcerto c t FolceraMo, Utviamin tegendo, l i b . t , ep.
18. Iteui, Quanmsms, t i b . i ep.45.
Lamberto, Tanta mwi, l i b . u , on. 59.
Lamberto abbaii, Frateriste, l i b . u i . ep. 58.
Lanibertoabbati taucU Bertini, Quia Bcclesioj Remen-
sie. lih. I I I , ep. 159.
I .aafraoco arcbiepiscopo Cantuarlensi, Gtoria m excet-
eie Veo, lib. t , ep. I . Item, Gratias magntts, l i b . i , e p .
I * . I l e m , Gratias P,4trntv vctim, l i b . i , ep 19. Item,
Quotiens tobis, l i b . i , ep. 24. Item, Si tam facUe. l i b . i ,
e p . 3 1 Item, Sicut paiema, lib. i , ep. 4 1 . Item, SkutZa»
charias, lib. t , ep. 4S. Itera, Licei rarius qnam, l i b . i , e p ,
5 7 . Iieiu, Opusculum iliud, l i b . i , ep. 63. Item, Quod $o-
tru$, l l b . i , ep. 67. Item, Gralias bmnensas, l i b . i , e p .
08. Item, Grmias semptr, l i b . n , ep. I . Item, Gratias m c -
gnaSf l i b . n , ep. 2. Item, l)e dofhno GUleherto, l i b . i t ,
e n . 15. Iiem, De atgritudiue, l i b . u , ep. 53. I t c i n , Quo-
mamugenda, l i b . i v , ep. 102. l i e m , Quoniam scienli, l i b .
i i , ep. 122.
Lanfrancus, Lanfraoco e i Guidooi, Quia dninilus, l i b .
t ep. 23.
9 Pasclialis summus ponlifex Gerardo Cboraceosi eptsco*
Lanfranco nepoli Lanfrancl archiep. Quotitns vesiroj,
l i b . i , ep. 60.
Lanflraoco monacbo, Bqofraler, l i b . u , ep. 42.
LanuidoabbatiS. Utmari,De petitlone vestra, l i b . i t ,
ep. 31.
Lanzoni mooacbo, Cum meum, l i b . i , ep. 29
Lodoieus rex Fraucorum, S. Auselmo, Vettret Paler,
l i b . IV, ep. 51,
Loodonis b i Dacia archiepiscopo, Quod me rogastis, l i b .
vr ep. 9.
9
M P. monacbo S. Manloi Sagii, Audco, amict, Itb. u i , ep.
Mabiliasanetimooiall, Ditigo tc, l i b . i n , ep. 127.
Maioerto abbali, Scitott quia, h b . i v , ep. 123.
Malcbo episcopo Waterfodlensi, Audrvi quod Domnus,
\\U. i v , ep. 27.
Mathild» abbaUss»Cadomieo$i, Peiit Sanciuas, l i h . u i .
ep. 84.
Mathilda abballss* Vintontensi, et Dliabus ejus, Gra-
tiaeaqo. l i b . u i , e p , 5 0 .
Maibildis regioa Aoglorcm S. Anselmo, Quod quotidia-
nnm fejnmtm, l i b . m , ep. 55. Item, Cvmertt, Domine,
l i b . u i , ep 93. Item, Indesinenti vestraj, l i b . m , ep. 96.
I t e m , Quoiies epistoiari, lib. m , ep 119. Item, Non igno-
ret l i b . i v , ep. 74, Item, RxsuitaitonU opmatm, I i b . i v ,
4
ep. 78.
Matbtldls reglna Aogl Pascbali summo ponl. Sanclita-
tiivestroj, l i b . m . ep. 99.
Mathildis inarchisa: Paschali sum. pootif. Inter atia, l i b .
i v , ep. 56.
Matbildi comilissa?, Celsiludtm vestrce, lib tv, ep. 37.
MatbUdse regioac Angl»r, Cratias magnas ago, l i b . u i ,
e p . 57. Ilem, Non ignoro, lib. t u , ep. 8 1 . Item, Gratiat
ago immtnsas, l l b . i u , ep. 97. ftetn, tn tUterit, l i b . m ,
e p . 107. Item. BicetleiWa veslrn, lib. r i , ep. 120. Item,
Lalor prassemmm, l i b . u i , ep. 128. hem,Grutias ago Deo,
l i b . i v , ep. 12 Item, Gratias ago mtgnas, l i b . i v , a p . 5 0 .
I t e i u , Uagmtudinis vestra, lib. tv, ep. 4 5 . hem, Brevier
ted, lil». tv, ep. 54.
Mauriiio monacho. Non qua, lib. i , ep. 34. Itcra, Si
hoc etsti, lib. i , ep 35. lleiu, Pre.iomn munus, l i b . i , ep.
59. Itera, Pertecus dttectioms, lib. i , ep. 5 1 . Item, Au-
divi quod, l i b . t , ep. 55. Item, Din esi quod, lib t , ep. 6.
I t e m , Semper te, l i b . i , ep. 65. i t e m , Lket quo le, lib i ,
ep. 70. Item, Brga Frarcm, lib. 11, ep. 8.
Muriardarcbo regi Hibentie, Gratiasago Deo, I t b . u i ,
ep. 142. Item, Quoniam mutu, l i b . t u , ep. 147.
Muriardarchus rex Hib^rnisp, sancto Ansclmo, Qnam
magnat vobis gratet, h b . i v , ep. 85.
N Ito-oro abbaii, Roberto lilio coniitit Hugouis, et aliia
Nuptlts (de) coasaogoineorum, Ub. ut, ep. 158.
O R. episcopo, Mondo et praxipio vobit, llb. i v , ap.
Odooi et Lanzonl, Quoniam verusamor, l i b . i , ep. 2.
Odoni, Sivestra, lib. ut, ep. 116.
Otlool monacho, Dicetur quoi, l>b. m , ep. 148
Odoni episcopo, Lttteras quat, lib. i v , ep. 6 9 .
Orduvioo, Grattas ago, l i b . m , ep. 100.
Osbernu*, S. Anse!nto Cmn te charlssime, l i b . m , ep.
( Samson Wigorociiiis Aosalmo, Mandastis mih\, Itb. t v ,
. 2. Itom, Quovsque :dutcnsimt, Ub. m , ep. 5
1042
Osberno episcopo Exoniensi, BpUcopaltmdottt, t i b . u«t
ep. 20.
Paschali summo pontiOci. Qttod ad vestram cetsitudi-
nem, l i b . m , ep. 40. Item, PcSiquam revocatus. l i h . m ,
ep. 47. Itern, Quaniostudio, lib n i , ep. 48. Item, Bcctc-
sice Betvacemis, lib. m , ep. 69 llero, Imprimis quanta*,
l i b . i u ep. 75. Item Quoniam forlitudo, bb. i u , cp. 152.
f
Jtem, Non debeo, hb. m , ep. 181. I i e m , Qucntam robitr,
llb. m, ep. 182. Item, Quoniam de sedis apostolicce. I b.
iv, ep 2. Uem, iteminit, ut puto, l i b . i v , ep. 46. i t e u i ,
Quoniam causa, tib. i v , ep. 47. Itetn, De ea, qtue inter
regem, l i b . i v , ep. 4 4 . I i e m , De causa inler rtgem, Iu>.
vv, ep. 73. Item, Quamvis tum ez merilit, h b . i v , cp.
PaschalU sttmmns poot. S. Anselmo, SUul injuriit, l i b .
iti, ep 42 Item, Nm ignorat,\tb. t : t , ep. 44. I t e m , Con»
tulta illa, lib. nt, ep. 45. Item, SuavUsmasdiUctionis luat,
lib. i n , ep. 74. ftem, Quod Angliei regis, l i b . u i , ep.
140. Ilem, Litterasuitectiotis, l i b . i u . cp. I^>. Item, Id-
versns iuam, Ub. m , ep. 167. Item, Snarinimas dilectk-
nU, lib. lit, cp. 168. l t e m . FrtdemitatU t<cc, lib. i u , ep.
169. Item, Dtiilatatibi, bb. m, ep 171. Item, De pie-
sbgterorum, l i b . u i , ep.80. l i e m , Omnipotenti Deo graiiat
Ub. i v , ep. 83.
po, Quanquam, l i b . u i , ep. 131. \itu\, Stdis apottoticoj,
hb. iv, ep. 38.
1'ascbali* sum. pootif. Roberto comili de Metlcolo, Not
te in familhritattm, lib t v , cp. 62.
Paolo abbali, Gloria in exceUU, lib. t , ep. 7 1 .
Petro consobrino, Dkert nnn possum, l i b . i , ep. 47.
Petro abbati, Fratrem me, l i b . u . ep. 23.
Philippus rex Francorum, Aoseluo, Quoniam, Pasior
Bevertndt, l t b . tv. > p . 50.
Pratellini coinobii abbas Aoselmo, Quamvs, Patcr Vt-
mvrandt, l i b . tv, ep. 101.
idO.
R
Ranulfo episcopo Duoelmeusi, UandastU mihi. Itb. m .
ep 183.
Rayoaldo abbaii, Oouscuium illui, lib. t , ep. 74.
Rayo^ldo, Petit diteclio tui, lib. m , ep. 101.
Ricardo et Robaidi, Magnai gratias, l i b . tt, ep. 6.
Ricardo mooacho, et al.is de Uecco, Si simeetprotpert 9
lib. I I , ^ p . 7.
Kichardo mooaeho, Andivi, Frater mi, lib. t u , ep. 55.
R cha/do mooacho, Cum scias, l . b . i v , ep. 109.
Richera?, Scio, to or\ Itb. m . ep. 67.
r
Roberto mouacuo, Cun considero, l i b . t , cp. 3:
Robcrto comili Flaiidriae, Quoniam cltura, hb. m , r p .
28. Ilein, Audivi quia, bb. i v , ep. t 3 .
Rob comiti, et fr*tri ejus Ernulfo comiti, e l Radulpbodo
l l o n u o Mari, Ph. de Brajosa, et Beruanio de Novom^r-
cato, et aliia qui lerras Itabent in episc. dcgeolibus Yat -
fritlt episcopi, Quamv s vos, lib. tv, ep. 23.
Roberto, Dictwn est milti, Itb. u . ep. 27.
Rob. abbati, Respondens vetim, l i b . tr, ep. 58
Roberto et sorortbus suis, Gaudeo et gratiat ago, l l b .
iit, ep. 133.
^Koberto, SeU, etc. Ulinam cognosccretU, nh. i v , ep.
ltoberto comiti de Melleoto, Votsdt.s, l i b . i u , ep. 17 . ;
Item, De causa quce est, i i b . i v , ep. 98.
Uoberto Northmanuise principi, Quatiter Dominus, l i b .
iv, ep. 24.
Rodultb, Litterat vestras, lib. t , ep. l O . f t e m , Ut non / i -
fruwi, lib. i , ep t l . Itetn, Rcverendus Dotninm, l i b . i , ep.
21. l i c m , Glona in exccLis, lib u , ep 10.
Bo-lulfo a l ^ n i , De fraire illo, 1 b. m, ep. 23.
Rodulpho episcopo fJcestreusi, Au.tivi quod, l i b . i v ,
ep 99.
Rogerto, Quod sotiu% Vei, lih i , ep. 67.
Rogcrio, Vitkjo sotet dxi, lib. tv, ep. 26.
aonachis S. EbrtilH, Nimis palam est, lib. i v , ep. 14.
Rogero abbali, Sic nobis mvicem, bb. itt, ep. 9.
100.
S
Samsoui Wigoroensi eplscopo, Vos scitis, l i b . i v , tp.
o:>.
ep. 9U.
 mi LNDEX IN S. ANSELMUM. iM4
Samuell Dublina civilath episeopo, Audivi quod, Itb. V
i n , ep. 71.
Valeranous Aosehno, l i b . tu ep. 135.
Stephaoo archidiacooo, Mando vobit, l i b . i u , ep. 5 1 . Yaleranoo, l i b . i , ep. 154. uabetur prima parte.
T Valeranno, lib. m, ep 136.
Tbeodorieo. Gratiat kabeo tibi, llb. i v , ep. 4 1 . Item, Vir quidam Aoaelmo, CharUshtut Pater, l i b . m , ep. 1%
Dulcia tunt, lib. i v , ep. 70.
TboaMB arcbiepibcopo Eboracensi, Canontca auctor'ita%, W
lib. i i i , ep. 140. Item, Tibi Thonta, lib. i u , ep. 155. /tem, Waleranoo olim cantori Ecclesis ParifieosJa, Audim,
MandastttmVti, lib m , ep. 186. Iteui, Manaavi vobit, lib. amice. l i b . m , ep. 15.
I I I , ep. 187. Item, Mandattit m:hi, i i b . i v , ep. 88. Iteui, Walchelmo episcopo Wiotoaiensi, Secundum quod, Irb.
Grattatago vooit,\\o m , ep. 184. ii, ep. 30.
Turoldo monacbo, Benedictut Deus in donu tuis, l i b . u i , Walterocardlnali, Quoniam de vetttm, l i b . i v , ep. 115.
ep. 157. Waroero, Btntdicius Deut, lib m , ep. 103.
U WiHermo, Bxuerttu sum, l i h . I T , ep. 112.
Wlfrieo, Pbilippo e i Willelmo f r a l r i b , Audivi quia, l l b .
Umberto comiti et Marchiool, Litlerat a dignUatt ve- l i i , ep. 102.
Ura, lib. i u , ep. 65.
Wbiaoo episcopo Wigwoieasi, Safitffczi et topunua,
Urbaous papa Aoaelmo, Btlighnisac scietdice, l i b . n ,
v p. 52.
bb. » i , ep. 19.
Wbtanus Wigoroien. f piscop. Aoselmo, Novii prudem-
Urbano pap», Gratias ort et corde. lib. v, ep.33 Item, tia testre, bb. u i , ep. 164. Item, De iis %mdt Ub. r v , 9

De Bdvaeenshepiscopo, lih. u , ep. 54. Iietti, Grattas ago, ep. 3.

lib. m , ep. 37. Ilero, Novimut, Domine, lib. m , ep. 166.

I N D E X

RERUM AC VERBORUM
QUiE

I N S. A N S E L M I O P E R I B U S LEGUNTUR.
Rcvocatur Ltclor ad numtrot crastioret textui insertos.

A Atu comitissa. Ejus in Anselmtim dilectio, 448. Ut sav

Abbatumelectio, 450 . 4 3 1 . 452. AbUtls electip e i
eonseosu p i o c i p i s , 567. Mouarhus in abbalem assirmi ant
benedici ooo debel siue liceotia sui abbatis, 357, 358.
Electus io abhatem onus noo debet fugere ul sua> quieti
itidulgeat, 406. Benedictio seu eoosecratlo abhalis ab epi-
scopo, 561, 431, 452. Iu ea oon debet exigi nova obedieu- per grauam. 174. Nomine Adam, ambo, Eva acilicet el
l i e professio, Soi. Episcoui est resislere eIectio;ii qtta
3 uis irreliglose vivens in abbaiem datus est, 592. Qualis
ebet esse abbas, 5?8. Abhas plus diligi «tudeat quaiu
t i m e r L 538. Sil pater et pastor, uon tyrannus ct exactor,
538. Non potest sua luctorilale Simooiacos ad cfdinem
Jtunacbicum coovcrsos absolvere, 425. Potesl dlspensare
vel commutare v o u slue juramenio facla ante prcfessio-
nem, 421. Abbates noo o i s l per manus cpiscopornm de
m a o o laicorttm Ecdesias acctpiant, 383. P«r abhait* re-
gnlaris praeseoiiam mooachica religio restauranla , 345.
A h l £ « eiigi polesi laa fpiscopum, 561. De monacborum
eooseosu, 365, 364. Necoousdebet deponere, nisi de
conseusu rratrum, 417. Nimia abhatom de rebus monaste-
r i i argultnr solliutudo, doios eiavaritia, 338. Abbatis de-
positio, 406.
Abbalissa abbaiiam alii oon cooimiliat, tiisi c u m auclo-
riiate princfpi*, archiepiscopi, e t episcopi, e l do cooseosu
iiionlabura, 597.
Abortum procuraos sacris loierdicitur, 374. Abortivi.
Vide lofantes.
Ahsolotio a ppccatif per litteras ah Anselmo data, 572,
589, 399, 410, 415, 420, 445, 450. EUam cum impositiooe
i aiiilteuti», 589. Qui peccatis addit peccata spe reuiissio-
uis, non meretor peccatorum altfolulioiiem, 546.
Ahstinen?ia c i b i , 191. Mooacborom absUueolia, 527.
Vide J e j m i l u m ,
Accidnns. Accidit aliqoid alicui, c u m clrca i l l u m (lt 104. Gratiam peccaudo amisit, 174. Originalem r«ctitudt-
quod urius nou erat, e l abesse potest, 52. Accideutia alia
UMtUtionem efficiun», ut colorcs, e t c , 14. Alia nullam
iwitationem v e l accedeodo vel recedeodo iuducuoi, u t
nnaKlnm relaiioncs, 14. Accideolia q a? rem oon m u l a n t ,
npproprie accnleolia dicooiur, 14. VirftfCotor.
Aetfo. Vide Ialeotio, Opera,
colo reouotiet el suggerit Anselmos 448.
A D A L A coroitissa. Ut Engelbardo de Castro-leats Iteea-
llam dimitiendi militiam a suo lilio obtioeal, eam exorat
Aoselmus, 340.
A D A U . Adam filius D e i , 174. Quia factusa Deo, 174. Et
Adam intelliguntur, 100. Adara de Umo factos est, 57.
Deus io solo Adam naioram homaitain f^cit, 88 Huma-
na oatura erattota in Adam, 98, 101, 142. Adam Deus
feclt in eo naturam, ut de illa propagaremur homioes, 100.
Omnis homo aut Adam est, aut de Adam, 101. Sola Eva
est de aolo Adain, 101. Ooioes alii de Adam et E v s , 101.
Dens oaturam pr< pagandi subjecit Adas polcstali, u l ea
uieretur pro soa voUmi.ite, 100, 104. Adam accepil pote-
statem nihil voleodi sine ratiooe, 100. Et baoc potestatex
servare potuit, 100. Oetts oon debuit Adam facere uisi
jiistum, 102. Deus fecit Adam simul ratiooalem et jostum,
Adce bratitudo. Ada? beatitudo in paradiso, 134 Reali-
tiKlfnem Deus ei deilit ad ejus commodum; ju»litiam vero
ad bonorem sutim, 134. Adam factos est bealus, 10f.
Adce peccatum. Omoia bona stia siue ulla diftlcultaiP
s-rvare \ oluit, 30, 101, 241. Sed oon servavit, 241. Se-1
ca sibi abstulli et horum cootrariis se subjecit, 101. Ad.im
peccundo factns est serviis t>eccati et mispri». 101. Detn-
lom reddere nequit, 101. lmpoteos est bona perdiU r*»-
cuperare, 101. Servare sna booa nou [x>Iuii, oisi illis
quorum geoeraliouis polestatem volontati subdiUm acce-
pit, 101. In Adami poieslate erai ut qnod i|!e naturaliter
e r a t , hoc c*teri per illum essent, 104. Ita iu eus erai
arhhrii libcrtate, ut qualis eral ipse justitu e l lelicitate
Ules eos propagarei, 104. Bona Adam sibi U jHwteris scr-
v.inda accepil, 104. Ea S{>onte sibi et posteris perdidit,
nem amisit, cnm avertit *e ab eo quod deboli, el conver-
l ' t se ad id quod oon debtiit, 65. Propria voluoiaie. nOH
natora exigente Adami persona peccavit, 104, 134. Eodem
dle qoo comedit, moriturus dir.itur; quia die illa neceast-
lAUm accepit a!kmando morieodi, 100. In Adam natura
uUdiita eat jusulia, 101 Persoua naiuramfcpoliavitIKMIO
20« INDEX 1N S. ANSELMUM.
I r f t U t i s ta Adam, 101. Adae peccato damnatam est genns
I m m a n u m , 100. Cur A d * magis imputetorquam E v » , 100.
S i Adam oon peecasset, ejus posteri ex necessitate justi-
t i a m pariter liabereot com rationaliute, 101. Qnia Adam
« t E*a peccaveruot, t o l u m , qtiod eraot, infifmitalvm et
c o r r o p t u m esl, corpos scibcet, et anima, 97, 98. Vide
U o m o , Peecatam.
Adar reparatio. Deus erga Adam miserieors. et eom
a d j u v U ut ad gratiam soam redfret, 211. Crcdilnr per
C b r i s l u m aecepi>se remissionem colparum, 9 2 , 174,175.
l u i e r filios adoptionls esse computatus, 174. Adam etEva
• d ChrUtl redemptionem pertinuerunl, 92. Licel hoc
S r r i p t u r a noodicai. 92. Vide Chrislos,* SatisfacVio. Noa
n i e i de Adam voluil Deos facere quod de bnmana oatura
facturos e r a t , 88. Christos est de Adam, 56, 57. Vide
Moroo.
AdopUo. Freqoeos erat apod Judaws consuetudo ad-
o p l a o d i , 174. Ettm gentifsse q i i i i recte dicitttr,quemadop-
l a v i t , 174. Quia heoeOcio illom gentilt, 174.
Adoratio. VideCnx.
ADHUMJS Canluar. monachns , 4 1 7 , claustwm cum A i -
n e r t o dcsemit, 417.
Adulatto. Impogoalraptti oleum peecatoris, cwn demul-
e e t tnciitem fsvor adulantis, 182. Pavor et Uudatio vitio-
r o m ma&lme dafrinabtlis est, 182. Vide Lao*.
Adutter, tdulieriom. Felix hec adultera mnUer, quae de
praeteriiis absoiviior, secura efflcitur de foturia, 251.
A d u t t e r i u m lege natorali prohibitum, 151.
AdversiUs. De adversiute, 191. Tanio judicem exspe-
r t a m o s leoiorem, qoanto ounc illum patienter susttuemus
s e r e r i o r e m , 518. Adversa cdmp llont ad Deam, 181. e i
m e t i t e m separant a ierrcni«, 181. Si Dens impressent
n u n n m , facienda promiltimits; si suspenderit gladiitm,
proniista non facimu*, 251. Si ferit, etamamus u i parcal;
ftarcit, iterom provoeamns u t f e r l a t , 251. Si angustia
v e n i t , lempu* petiinti* ptiDiiitcndi; si misericordia nos
r*>*pexit, abntimur patientia qna? pepercft, 251. Snos Deos
a H N g i p e r m i u i t , 184. Vide Affllctio, Maium, Patienlia,
Tribuktio.
vEgtritudo. Vide Moroos, Peecaii pmna.
ASoigma. Oim pcr c n l g m a u loqiiimttr, per aliud signi-
fteamos id qund proprle aut nolumus aut oon possumus
clf promere, 24. Saepe vfdemus aliqoid non proprie quem-
adroodum res ip*a est, sed per aliquamsitdlitudinem,24.
Cum uoam rem non proprie sed pcr slmilitndinem d k l -
m i i s vel videmos, uoam eamdemque rem dicimos el oon
oicimos, videmoset non videmus, 24. Qnia illam «ifcimns,
e t videmua per aiiud; non dicimus et non videmus per
I roprietatfm, 24.
/Equauiraitas. De ajqoaoimitate, 191 el 192 Tide Pa-
Itentia.
jEteroiUs. ASteme esse vel vivere est inlermioabilem
v l U m simoi perfefle totam obtincre, 15. In ancroitate
omnia simnl snnt sine motu, 125. /Et« rnitas sibt nunquam
e s t dbsimiMs, 13. jEternitas punrto comparaMjr, 4 8 , 6 1 ;
e s t una, simplex e l indivfsibilis, 48. jEternitas io aeterni-
t a t e , seu punctum fn ptincto, non e*t nisi tina «ternitas
e t unum pnnrtum, 4«, 6 1 . Per trmporalc ct locale sliqird
potest lut«*IliRi quod ceiernum est, 57. /Elernitates plures
esse aut inlelligi nequeunl, 48, 6 1 . iEt rnlt.n fs immota-
bdis prasiMiifa, 125. Pra?sens .Ttrrnnm lempo^a cnnc*a
enntinct ot en qua? stint iu qnolibel trmpore , 125. InteU
l e i l t i s noster uoo polcst triiisire nltra a?tertitlatem , tit
qtnsi de ejtis prmcipio radicet, €0. Vide Crt atura, T e m -
pu*.
ArTabiliias. De alianilitate, 192.
Aftlrmatio. Aftlrmatio e*l ad significaodum esse quod
e s t , 110. Affirmatio cwn signiftcat e$se quod est, sfgolQ-
cat quod d e b H , 1)0. Vide Enontiatio. Verftas.
Afflictlo. Vide Adversita*, Malum, Patientia, Tribulatio.
AmtHTOS frater Girardi monetarii de A t r e h . t o , 316.
Aininocs Caniuariensis monacbtis a claustro cum Adria-
f»o dsce^it, 418.
Albaoi (S ) crrnobiitm, 387, 451. Kb*s prior Bomardn*.
451. In eo dissemic orta circa <!ua< iuChriMo naiuras,'45t.
Aui aicct cardinatis, 448 Qme do eo rogilus fuerat,
Auselmiis libcnter fecit, 418.
A I R K R T U S medicus amicus S. Ansetmi 520, 321. Ei con-
versioncm a sxcolo suggerit Anselmus, 321, 325. Ei Mau-
r i l i i laboraotis .cura commendatur, 321. EJus ronsilium
MUjpriiur in dolore capilis Laofraifci nei otis, 323. Ei gra-
t u s a g i t Anselmus de cura Maurilii, 5!5.
ALIMITCS, 414.
AlbusqiiMl ftigoificet, 149, 10.
AtavAiiotarex Scotorum, 414. Jitre h;ciedllario fr»tri
siio soccessii, 414.
AiKXAnnrn monachus; Anselmi cpistohs d c f e r l , 430.
1916
Noottas ad Pascbalem M. ab Anselmo uiitlilar, 383.
A L F E R U S prior coenoldi S. Edmuodi, 410.
AUmeotutn. Quod sit alimentum rorporis, 238.
Alius Impossibile est quem'|oam es*e albtm, prtuv-
quam blt h"c qiod est, :i2. Aliquis Ut aiius postqu.im e i i -
stit aliqufs fit alitis fn cxisteodo, r>2.
Allare. Utrum altare mnium , *terum s i l coo.secran \v\\
423. Violaio alUri priiicipait, tota cccles a cum altari
;
coosecraiida e s l , 423. AlUre non fitpropter cccfesain,
sed ecclcsia propler allare , 423. Vioiato principali a l t a r i ,
iam ooo videlur esse ecclesla, 423. Altare rootum a suo
fuodameolo, jam oon est.altare, 423. Altare geautorioiu
non sine fuodamenio coosecrandum. 423. Tempore u m e n
An*elmi nudi lapides nusquam afflixi consocrabantiir, 143.
Altare fidei CbrUtfafie vicem teoct, 4 i 3 . Non nisi iu a l -
tari sacrificium nosirum ofieifmus, 423. Vide Ecclesia.
Ambilio. Ioiqnitas esl mnnianje vaulutis ambiUo, 347.
AiiRmosics. Vide Acccarufus.
Amicus. Vide Amor proximi.
Amor. Nihil amatur, o s i quod cognoscitur, 2 1 , 9 1 .
Otiosa et Iniitilis est mcmoria et intelligentia eujiislibel
r e i ; nisi, proat res c x i g i t , res ipsa ametur ant reprobe-
tur, 20. Ea liomo diltgtt que sine tristitia non aniitUi, 337.
Non melius quam pcr dflectionein repeudi potest, quod
per ditecttonem datum est, 259. Dno amores, alter bonua*
alter malus; alter dulcis, alt^r amarus : non se simul i n
uno c.ipiunt pectore, 259.
Amor Dei. De amore D e i , 227, 228. Qoi p a?ler Drtim
aliud diiigil, uon est«haritas Dei in eo, 259. VolopUs et
foiicusnsornli» Dei, qua Deus diligitur, cst saoi l.i c i bcnn
et ca*ta, et munda, et secura, 259. DUigere Denm sut er
omuia justum et rationabile e s t , 191, 267. Pili-endus
Deus ex toto cordo, e'.c 20, 220. Dili^ere Deum oemo
potest oisi per Deom, 220,2*3. Snmmi booi amor, 87. Ad
Mimmum booum est omni homini toto corde niieudum, 26.
Summum boiitim snper omnia diligere non potrst natora
nisi j u s u , 87. Maxima culna e l tnaximun. matum est a n i -
matn non amare somtnum botinni, 26. Vide Bonum snm-
miun, Dens. Amor erga Deum nnu transitorius, se«l a?tcr-
tu.s, 253. Non Miosus, 2 5 ! . Atnor Dci castusesl, sn-
b r i u s , suavis, 227. Dctis soltn et ^ine fine nmandtis, 23.
Omnia vanitns pra?ter amare Deum, 201. Nmmuani potesi
qois Deum taotum diligere, quantum i!ebei, 2 2 1 . l u i i ict
Dei nitiil o<lernni )n homioc, nisi qnod diligit Derm, 216.
Quod summani juslitiam d i i i g i l , oihil )usluiii conleuiucre.
nihil valct fujustum admittere, 27. Ad dile< l>onem Dei
duo pertinent, ahVctom, et opns, 250. A f t V t i H metlua-
lione notritor, 250. Amor Dej creKit benclicjm um p r x l c r -
i:ortim recordatfone, ftrxseotium experirntia, et con*i-
dcratiooc fu n r o r i i m , 250. Qni amat Deum niustpism
sei|>sum, Jam in< ipit tencre quod in regno roelorom p e r -
fectc vult .liahere, 543. Si vis esse rex fn <o»lo, sma
Dcom ct liomoes propter ipsi.m , 511. A n o r D«JI o»rncm
alium amorem excludit, 349. Qui vult Dei amorem liaberH
f>crrecMim, nmct conteinpiuin, paiiperlatem, etc. 549.
Amore Dei regnum crrlorum emilur, 519. Perdil c;util
\ l \ i t , q o i Detim non dili^it, 228. Qui Deo vivere r.cti«ai,
mortti*:s e.«t. 228. Anima ratioitali* sibi inutilis est, sino
amorc sommi b n n i , 26 Qui amat Deum. ambtilat soper
m a r e , 161. Qoautum bonum sit amare Deum, 201. Qui
Deum amat, lit ipse Dcus, 201. Amor Dei ab ips;> p i - r ^
tur, 257, 2 9 1 , 262. Amoris in Deum merc<*s esi )>c.iiu
v i t a , 25. St Um >zraQde e s l , qncd amor! f.imni.ttur, q i a m
grandeest, quod aoiorl recompensatur? 26. Si talc est
amoris fulcimentom, qnale 0*1 srroris emohimmilum? 26.
Repugoat e u m , q*ti iuslissimtis est, imn disccmcrc intr •
amantem, et coolemnentem id quorl summe amari d« br ,
26 Aut noo amare amantem se, aut oon prodesse ab i*l •
araari, 26 Nihil potesi esse pnemium hajusamoris, i>t*i
qnod supercminct in omoibos oatoris, 26. Si nihilo ded*t
rationalem es*euUam, nt amans esset, qao<ld.thii amanti.
si amare non cessct? Quid snmma bonita> r«'t*ibtioi a i r a n -
ti e l desideranti se, nisi seipsam? 2G. 'Quulquid atlod
trihuat, non relrfbnit, 26. Nec itlud con>iola!ur amantem,
nec salial dcsfderaubm, 26. Summa honitas si se vnlt
amari et desiderari, u l aliud r c l r i b u a t . non votl amarf et
de.siderart propter se, sedpropier atiud, 26. El sic ur>n
vnli se amar», sedntitid, 26. Hoc cogitare nefas P S I , 26.
Aoim.fi Dctim nonamanli* prrna, 26. Anima qurc summ*
iHiui atuorem contiMnnii, apterne mfsrra c r f t , 2i>. Non cA
r^'ionabile n l ar.itua (jtino summum bofium contcmiiit,
ipsuni es«e v t l vftam perdat, 26. Non jttstnm est ut p*»*t
culp-im, nrn | v r m recipfat esse quod erat a n t e o m i f d t
ci:t;»atn, 2^. Vide Anima, et RaUoual.H creatura.
Arror yarclum in filios ct fitiorwii in pnrcntes. Tc am »-
ru parcrlnm in fi!i"S, 210. Ditertio «'rgi patr^n ct n u -
trcni a 1) o pr.Tcepn, 231.
1047 INDEX IN S, ANSELMUM.
Amor proxtmi Nalora docet ot lioroo o o m l o l facfas,
qnodjfbt *b IPo vis fleri, 8 1 . Proximura diligere aicot
«eJpsum a Deo prs?cipitur, 267. Qui proximum noo amat
nec eum, quaotum valet, el io booo prolicere pottit, adju-
v a t , illom D j u s n o o a m a l , oec ad ejos opera respicit,
148. Non ait tibi iuimicos pratter diabolum, 191. Deo g r a -
tlusest proximum d i l i f e r e qoam diligi a proximo. 418.
P l u * debemu* (studere amare qnamamari, 418. Amanti
f ra?mium debetur, ooo amaio, 418. Deamore ioimicoram,
82. Utamcos unuecuaquescqnlraat Itonacbi, benigoita-
tem Iropendeodo aut saltem termooU gratiam porrigeodo
572. Nuoquam satis se babere amicos credaot, 37*. Sed
sive divites, sive pauperes, omoes io amore frateroitalU
cooglutioeiit: quateous boc SOSB Bccfesi® et eorum sa-
l u t l prottea, 872. Amfci abseotla per obedientiam s u s t i -
neoda, 313,316, 333, 337.
Auos, id est lumorans, fortit. vel pppnfimi arelL-ns, 176.
AiutTASics mooacbus. Ejus amicitiam S. Anselmua r e -
q a i r i t , 314.
AnfcSfiOTts. Excusat se, 318.
Aogetus. Angeli nomeu ab oTlcio sumptom, 43. Ange-
liis, fd est. ountiiis Dei,- 43,176. Angelua e t t substaoUa,
43. In augelit ooo f j i t perfectus nomerus eleciorum, 8 1 .
82, 85. Ifiti angek) dici potest naod ooo babel n i t i quod
aecenii, 62 e i seq. 07. Et ooo babuit qaod oon aceepit et
quod ei datum uoo «st, 70. l l r u m aagelus, qai aptu* ett
advoleodum, et ooodwro quidquaro vult, p o t s l t p e r s e
velle aliquid, 67. Angelus nibil velle poterat nisf j a t U -
tlam, aut comtuodum, 64..Angelos, nullo prancedente pec-
calo, alicujusmali ooo merberat passionera, 7 1 .
Angtbrum graua, idemia, et libertat, Omues angell
facU *uitt in justitia, 64. Vidt JnstiUa, Hatloi>alis natnra.
Qpandiu angrlus reciam b a l m i l voluntalcm, i o bac ipsa
volu»uate votott perteverare, 64 Sciebat qood posset
m u t f r e votootateiu, quam teoebat, 7 1 . Sciebat se o o o
dettere vclle quod. praBvarfcaodo v o l u i t , 7 1 . Sciebat
quld dcberet vel noo deberet v e t l a , 7 1 . W si nesciisset,
n e c ptstut estet teoeodo, oee io]ustits descreodo J o s t i -
t i a m . 7 l . Ignorare o o n potuit quodjuste ponlrelur, s i
peccaret, 7 1 . 72. Sed neqoivit romorebendere an Deut
laceret qood Jttste face»o potaet, 72. Angelus esl ratiooa-
ba, 7 | . Noo potuii eredere Deom ereaturaoi suam propter
eint cnlpam damuatorum, 72. Nollom exemplom j o M i i e
ulclsceniU pra?cesserat, 7 2 ; eerlus erat numcrum, in quo
facli eraot illl qol Deo irui deberent o o n posie minui et
maoere imperfectum, 72. Sclrc non poloft Deura hnma-
nam oatartm nro angeltea, anl augelicam prb humana, si
caderel, substiwturum, 72, praBscicntia pauat uoo expe-
dtebat aogelp. 72. Booi angeli potueront peccare, ante-
quam malr cadereot, 64. Boui angeli potcstate noo oe-
cessitate setvaverunt justitiam, 64. Vidt I iberom arbi-
t r i i t m . Ideomerucntnta Dco gratiam, qaia steterunt aliia
cadenlibos, 6 1 . Aogeli parem debeul Deo grauam, 7d.
Angelus qui stesit, ct is qoi ooq stetit, pari scieotia pra>
dflf, 72. Aogeius non poluil cogl ut caderel, 7 1 . Aogeli
a Deo acceperurt et poste l e a e r e , et posse deterere
justitiam, 70. Deus dedit angclU poste deserere justitlam,
ut posseiil sibi eam aliquo modo d a r e , 70. Si oollo modo
jttatitiam sibi potseot aoferre, nullo m o d o potseot earc sibi
dare, 70. AOectio sen voluotas recUtudiois fuit s«j>arabi-
lis III angelis, 133. Vide aogelorum peccatum, l.ibcrum
arbitritun.
Angetorum ptrtexeramia et beatitudo. Aogelus qui t l e -
t i l , ideo persevcravil quia perseveraoliam babuit, 62,
Ideo peraeveraoUam hahuii, quia accepii, 6 2 ; ideo acce*
pit quia Deos dedit, 62. Booi aogeli magls voioerunt jus-
titiam, quam babebaot, qoam Ulud phtt quod ooo babe-
b a o l 6 1 . Ideo iltud p l u s , quod noo bahebaot acceperont,
r
64, et io Ulobooo, quod babebant, io vera securitate
permauseraot, 6 1 . Non foeruot contirmaU casu malorom,
sed I U O m e r i t o , 8 1 . Coniirmali etsent omoes, si singuli
steUssent, 8 1 . B o u l aogeii ouoiiuam peccaverunt. 83. Uo-
nut augetos fecit se j u ^ l o m , oon aufeieorio sibi josUtiam.
r i t r o p o t u i l , 76. Bcatitodioem sibi tpse d e d i t , 70. Itooi Doniiuo omnes elcrtos c n n liostiis booorom operum,
Angeli post roinam malorom profecertiiit, 8 1 . Dens-per
F.lium suum beatot aogelus a peccaioservavit, 281. lo
booo aogelo oulla est injuslitla, 77. Sancti Angeli graiia
coiiUrmationfs ooo volonl nec potsuot peccare, 6 4 , 72,
108. Itte ahlre oon polest, quia sola bona v<duutate p*»r-
nr ansit, 72. IsU non poste deserere quod l e n u i t , est | ra>-
biium jutttUte, 72. Aogelus jam habet scientiam quod ooo
est casurus, 72. Ideo ooo potest fieccare, 72. Haec impo-
tentia esl angelo ad giVriam, 72. lode budaodus est qtiia
noo potest abire a j u t t i t i a , 72. Boous aogelus ad haoc
scientlam uon ideo profecit, quia mahu pcccavit. 72, sed
banc scieotiajn cxcinplo cadeolis babuit, 7 i . Sineulcr
1049
peccasset, otrique Deus deditset eamdcm scienUam me>
rlto perteveranU*, 70. Major e t t aogelorum beaUtudo
quaro ilia q o « erat bominis io paradiso, 15». Booi aogeti
adeptl sonl quidqnid poineruot velle, 64, oec videoi quid
phit vetle possiot, 61 et 72, et idoo oequeunt peccare,
64 et 72. Nuilum booom velle possunt quo oon gaudeaitt,
6 1 . Booos aogelut seinper agere Deo graUat debei pro
beatitodine, 70. lo booo aogelo onlla est i n j o t t l U a , 7 7 ,
io malo oulla ett Justitia, 77. Angetorom^ cbori t i o e fiae
conciooot Deo, 54, 2 4 1
Angtlorum peccota. Dfalx>lam pMcasae non est dobiom,
64. Quomodo aogelus peccavit, 64. Nequidem nUa imtpi-
ciooe suom casum pnetensisse potait. 7 1 , 72. A jotto
Deo 0 0 0 potoit aogelut injotte damoarf, 64. JostiUa non
receasit ab aogelo; sed Ipse deteruit eam, 75 Ideo eajn
deseruit, quia voluit quod velle noodeboit, 75. Nuvta
otuta prjBcestit volootatem, n i t l quia veiie potuit, 75.
Pecctvlt, volaodo alWpiid qood veile tonc uoo debebal;
64. Peccavll voleodo commodom qood oon velle debuh,
64. Major Deo esae voluit, volendo qood Deos illom velle
nolebat, 64. Quod bonum sit quod plus habere maH angeil
coocopieruol, oesc t Aotelmus, 65. Aogeli merito too ad
aliqold boonm poteraot proflcere, qnod io creaUooe ooo
aeceperaot, 65. Uode loordioaU aogeli v o t u o u t , A n at>
ipto aogeto, an a Deo, an a diaboio, 63. Aogeloa ooo oist
qula voioft, voioit qood ooo deboit, 75. Et b » c v<duottt
•uilam aliam habuit causam, 75. B c c volootat t i b i eflff-
cieus cauta fuil e l euVrtus, 75 Noo ideo oon vobiit qood
deboit, quia voluotas defecit Deo dare deflcleule. 64. Sed
quia ipse voleodo quod noo deboit. booam votanUtem
expulit mala voluoUte, 6 1 . Aecepit liabere booam voiuo-
U t e m , qoootque habuit, 63. Potult accipere semper t e -
oere qucd deteruit, 65. Deos dederat Uouim velle et
posse perseverautiam accipere, 63. Sed ooo el dederat
acdpere perseveraotiam, 63. Votolt et potuit perseverao--
Uam acdpere, 65. Nec Umeo accei»it perseveraniiam, mo-
U U Tideiicet voluntate, 65. Noo ideo ooo haboit ant noa
t
accepft perseveraoUam, qtiia Dens ooo dedit, 65. Sed
ideo Deos oon dedit, quU llle ooo accepit, 64. E l tdeo
Don accepit, qoia aecipere noiuit, 64. Et ideo acdpere ao-
l o i t , et peraeveraotbun ooo aoceidl, quia eam ooo pervo-
l u i t , 65. Sed m u U U volooute, voioit quod non aeboit,
64. Et Ka kdeo noo accepiL qoia deaeruit, 65. Ideo voiak
deserere qnod habebat, quia ooo vohtlt teoere, 64. Non
vero ideo votuit teoere, quia votuit deserere, 6 t . Snonto
dioiisit volootatem quam bahebai, 63. Peccavii ioordraate
voltiodo plittqoam acceperat, t>4. 7 1 . Peocavit at voleodo
qitod Doo debuit, et oon volendo qood d e b o l l , 64. Ifoo
ideo votutt pfutqtiam debuit, qoia oolott teaere Joslitiaor,
64. Et ideo Juslitiam noo leonit quia a lud voluli, quoJ
volendo illam deserult, 64. Aogelua boc ipso voluit ioor-
dioate similis etse Deo, quia propria voluut^ie volull ati-
quid, 6 i . Malus Angelusnuuc t d l suo experimento qood
bonos aogelot oonc sctt tolo alterius exemplo, 72. Maie
aogelo scieutia sua est ad cootomeliam, 7 2 ; Booo sdeotia
saa est ad gloriam, 72. Malut aogelus potuit sibi dare
justitiam, 70, qola iHHuft sibi auferre eam, et potuH ooo
auferre, 70. Malus aogelus iode vitoperandut est quia aoo
potcst redire ad Jusliiiain, 72. Iite redire o«>o potett, qoia
soU mala volunute abiit, 72. Non minos debet Deo reuv
dere qood Dei eat, 70. Slbi abslolit qnod Deos dedit, et
notuit accipcre quod Deus obtutit, 70. Non posse recupe-
rare quod desen.it, esl poena peccaii, 72. Aogelf noo ex
necessiute cecideroot, 8 1 . Alii angeli pro angeli* qoi r e -
ciderunt, retUtui noo (>ossuot, 8 1 . Augeius, si jostitbun
perseveraoter servas*et, oon peccasset unquam, nec m i -
ser esset, 64. Dens malum angelum f»cft io)ustum, oo.i
redJendo ci justitiam, cum post t , 76. Mali angell uullum
bonum velle qneunt qno nou rareant, 65. l u malo aogelo
oulla e3t justitia, 77. Vide DialioUis.
Angetorum cuttodia. Aogeh qoamdam apiriUlU coosao-
goinit »lis |>areiitelam habeul nobiscum, 171. Et ooadl*
coitt fratres «ui>s 171. Augelf olTerunt et exhibeot Deo
f
castituleiu et pat euiiam Curisil pro electis 170. Sitlent
1 7 0 , 1 7 1 . t r g e n t percatorea ad mortem, 168. Deo n r a -
seiitant bomioes po^t mortem, Deut misii augefot
suos A d « e i ca?trris homititbtts, eos admooeotes ot po?oi«
lentiam agerent, 2 1 2 , 2 1 3 . temporales caus.*e ad aBteniaiu
veritatem ab angeiis referuntur, 182. Angcli Dcorcnuo
tiant cun« U uo^tra op* r a , et oraUooet, 168, 182, 2sd.
Nou ut ipse discat qnw oesi ebat, 182 Sed peteudo qoid
er«?a se e l erga i.os liat, sivo cousueodo qnid faciant,
182 ct 1 6 8 . Anueli ad oo^tram cuslodiam d e p u u t i , 1 6 H ,
221. Per augrlos Christi*jussu oostraB salutis aduiliiuttrao-
tur tie^otia. Et aJ nos defertiut stiprcmi arcaoa r o u -
*iHi, 220 S;;nitates per lios promrani i r , 226. luler ho»
f040 INDEX IN S ANSELMIM.
f r a r l p o o s Michae), 226, tignifer nobilis, 226. Aogeli
siint opus'divin» sapieotUe, 236. Eos condidit io opos m i -
i i t a e r i i w i l , 226. Aogeloroiu proteclio et custodta, 226.
Deom pro nobis exoraot, 226. De malis cootristansor,
•68. Qood eis-mala nostra disilicent. vocatur eorum tris-
UUa, 168. Vide Ratiooalis oatura, Snlritus.
Angtia.f Auglia bellia quatitur, 379, 380, 432. Anglia
mala; S8t. Anglfae episcopi declarant se primaii consilium
non daturos, oisi secuudum placituro regis, 381. Anglo-
rqrn mores cortoptissiroi, 319.
A N I U J L I T S abbatissa, 450, mortoum qnemdam colebat pro
eancto, 430. Id ei Anselmos prohibet, 450. Ei Inobedieoti
Anselrous miualor suspensionem, 450. Vidt Sanctorum
oollus.
Anima, animus. Aoima spiritoalis est, 238. Natoralitcr
l e n d l t ad superiora, 238. Anima babet in se quasdam v l -
re% qutoos utitur velut instromenlls ad osos coogruos,
1$S. Est ratio io aoima, 132. Ea otllur ad ratiocioanduro,
132. Per aniroam homo dicitur ratiouatis, et sioe ipsa uoo
eat bomo. 08. S. AuguvUnus seoteoUam S. Hieronvmi d i -
eentls qood Deus quotidie uovas aoimas creat, nec r e c l .
pit nec reprobat, 170. S. AugusUous de origioe aiiima)
nullam certam senteotiaro protolit, 170. Anima est sub-
atanUa, 45. Aoima ratiooalis emioet lo omnibus creaturis,
26. Sie fccu est, u t , si servet id ad qnod est, aliquaodo
vere secura ab ipsa morte et orooi alia molestla beate v i -
val, 25. Aoima humaoa sic facta est ot semper vivat, si
eeniper velit facere ad qood frcta est, 25. Huiuaoa) aiihnae
Dtirtquam auferetur sua vlta, ai semper studeat amare
flnmmim vrtaro, 25. Antma humaoa est ratiooalis creatu-
re, 25. Facta esl u l aroet summam essentiam, 25, 26. Et
u t sine Qoe illam amet,33. Sttmma Sapieutia noo fecit ani-
tnam ralibnalem ut aliquando tanlum bohum, quod est
summa easentU, aut contemoat aat volcus teoere violea-
tia aliqoa perdat, 23.
Aoima oibil contioet locali circaroscriptiooe, 13. l o t e l -
iectos, aot ratioualitas, oon cootioetur circumscripUve io
auiras.
Autma est toia io siogolis membrls 52, 205. Alioqnio
tota Doo seoUret io siogulis, 52. Mena raUonahs nullo
corporeo sensu quid, vel qoalis, vel quaota sit, percipitur,
9. Major est corpore, el omoi re scnsihili, 9. Omoes aol-
O M B human» suul ejusdem naturae, 26. Omnis aoima hu-
inana est immortaiis, 26. Oroois humaoa anima aut semper
mtsera erit, aut aliquaodo vere beata, 26. Anima ante-
quam essei, nec culpam haber*, u e c j oeoim seotire po-
terat, 26. iEgrotat homiuis |iortio pretiosor scilicel ani-
mos, 186. Non sentit iu mcmbrif, aut operstur, oisi anima
iu qoa est voluoias, 99. Quaodiu aoima io corpore mauel,
5 ivit borno, 211. Carnem anima desereoie bomo moritur,
11. Auiroa vltaro carai iriboit, dum ipsa mauel in carne,
211. Caro viUm triboit antma?, dum caro ipsa facit opera,
211. Dominetor c»rni anima, aniuix ratlo, ratlool gratia,
S28. Slne anima rationali oon babet homo voluiitaiem r a -
lioiialeni, 99, 102. Mox a conceptione fetus non habet
aoimam ratimalem, 99, 102. Vlvit homo secuoduro ani-
mam, dtim voluutatem et prscepta Creatoris sui cuslodii,
238. Et morilur secuodum a n i m a m . quando nou obtempe-
rat p r t B c u t i s dlviois, 238. Allmentum anim» voltintas
D H , 238. Unde vivat anima, 29. Aiiima josti mox ut d i s c -
d i t a corpore, videt orania qpera su i , 211. Kt videi ouuiia
bona, 2 t l . Et idao gaudet, 211. Mox e*m acciplt angelus
qui eam enstodivit, 211. Eteam ante ibrooum Dei locat,
211. Eloccorruot alii angelt, et saocti, eteam gaudeuler
excipiuut, 211. Anima prccaioris cogitur e x i r e do corpo-
re, 211. Mox eam eicipiuot aogeli SaUoa). et igneis ca-
lenis eam coostriiigenles ad iofuroi tormeula rapiunl,
211. Aftiuue justorura corporibtts solut» jaui as>istuut c m -
spectui gloria? Condttoris, 138. De miserii aitfmae iujiista
cum separatora corpore 207, 211. An raus e s l homiuis
r
portio prettosior, 186. Vuit liouio, Meus, I b t i o , Vita, Vo-
lonUs.
Aoimal. DefloiUo aiiimalfs esl in orooibns aninnlibos
eadetn, 117. Ouine auimal est ratiooale aut irratiouaie,
149.
Ansct.Mvs (S.) Modeslfa Anselmi, 3, 4 1 , 42, 49, 6 1 , 75,
97, 103,318,33i, 335,589, 391. Anselmus iaudes respuit,
Dondilecttooem, 139, 389,391. Proletsus est coovcrsio-
ricro roorum et obedientiam secondura Regulam sancii
Beoedicif, 561. Vovii vivere secundum eamdem Keguhm,
297. Quotldianum ejus jejunittm, 3S7. Mihil ipsi drerat ad
pteoiiudioem justiiiae, e i ad iolegritaiem doctrin», 387.
E;ui pectusfuit peoetralo virtutum, 587. Oelestb fuit i n -
terpres verilalis, 587. Ilumao© oatura victor, 387. Ejbs
xelus pro laeodasoae Ecclesi* digoitate, 440. N>n limet
exsihum, non paupe iatem,tnoii tormeuta,n< n morteuipro
l i b e i t t t e E c c l e s i r . 394.5 JS, 400, 407 Ejus revereutU et
1050
obedientia erga sedem apostolicam, 384, 585, 428, 429,
431, 440. Propter hanc tribulationea passus e * t , 4 . 8 . Per
uatuor anuos passus in An£lia,et per bienoium in exsilio
29. Per trfennium exstitavit sub Gtiitlemo rege, 382,427.
Ejus maosuetudo, 343, 546 , 351, 539, 560. Ejus eleemosv-
DS?, et cora pauperum, 434, 455, 444. Ejus humihtaa 518,
551, 533. 569. Quaerilur qtiod Lantraocus archieidse. eum
tooc abbatem, ut dominum et patreui saluuvertt, 329.
Dolet se oec legendi oec oraudi otltrm habere, 327.
Excusat se a cura studiorum eommeodati juvenis, 318.
Ejus seoteotia de eleemosvoa, et de monacborum alisti-
nentia, 327. Maoifestanle Deocogoovilqoodde praeaeotia,
£ rs?destinatfone, gralia, et libero arbitrio scripsil, 134.
[ajorum auctorftati cedil. Ejus dida SS. PP. et maxima
beali Augusiioi scriptfs cohatreot, 5, 45. Lanfraoco ar-
chiep. Monologfuin niiltit corrigeiidum, 535, 451. Anselml
fama major Laofraoci et Guitmondf, 318. Nobilissfmis Nor-
Uiroaonorom amicitia coojunclissimus, 318. D<>cuil decfi-
natiooes, 531. Anselmiis prior Becci,319, 320. A. Lan-
Iranco petit Vitam et Regulam S. DunsUoi, 525,324. Pe-
t i l et Ueda? tracUtum De temporibus, 524. PeUt Aphori-
sroos cum glossis, 343. et 530. Durando abbati Cate-Dei
ultro coneedit uniouem tocietatis,334. Rogat tuum oomeo
oltiroum pott buiusce monasterit liatrum noroina inscribl,
555. Quanlaro a Lanfranco oouta In eo libro Aosetmus au-
ctoritate S. Augustiui conlirroat, 357.
Male repr. benditor Anselmos quon j o x U GrtKos et
AogusUnum dfxcrlt io Dco tret tubstanlias et uoam per-
sonaro, 557,539. Noo vult Monologinm ineroditis passim
evulgandum,559. Abhas Beceen>ls, 5 i l , 3 * 3 , e t c . Monaehos
Becceuses, quos mfsil in Angtfam, bortalur ulquod habila
religiools prollteotur, inoribus exibeam, 543. Camerarium
ebriosum corripit, 543. In Angliamproliciscitur, 544. Hora
priroa navem consce.ndlt, et hora nooa appulit, et vespere
ad Lanfrancum perveoil, et io vilta ejus dicU Limingit
susceplus esl, 544. Suo nomini in quibosdam opusculis
addidll oomeo ablwils, non ut pertooam moustrarei uono-
ratiorem,sed ut nomiois cxctuderet aeqaivocationem,545.
Dictaodl otlum nou babet, 545. De aegritudice couvaluit,
546. ViU ejus olim sstculari convertaiiooe detrita, 517.
Hagool archiepitc. Lugduueosi Monologion eC rroslogion
miltit, 545, 346. Monotogif el Prosto^ii Utulns corrigtt,
517. ltertim in AoglUm traubfreUl. 547. l e r t i o in A n -
gliam prr»flciscttur, 551, 560.
Ariseliui precibus te et Eccleshm et hereticorom coo-
versiooem commendat Giegoriuspupa V I I , 353. Ejus r e -
ligio et scietrtia, 353. Utadiuior el coustiltor Imperitiori
epfscopo Relvaceosi adsit, trttanus Mpa|>a eimandat,5;>3.
Joaouem ecclcsia) Roman» clericum monacburo fecit, 355.
De boc querela cootra Anselmum, 553. Episcopuro l l e l -
vacensem contra ioi<|uani caoonicoroin ei presbjteroriun
persecutiooem viodicat, 554, 380. Mooas eriutn Ueccen.se
ab episcoporum auctoriuie liberutu fa«il sedis apootolicaH
privitegio, 554. Judicio ty*% LVbaoQt I I dimttiii si Bclva-
censit episcopas cedere debet episcopaiu, 351, 589. Pro-
pooit scribere coutra eum qui dicebat in Deo esse tres
res, 555. Kespoodet quaestiooi Rob r t i abb alis de eo qui
peccare statueus. diviuitus impeditur, et .»e imf»editum
gaudct, 555,556. l.*iifrancum et seipsum a Hoscclioi er-
roribus vindicai, 557. Auaihema dicil c i quf asserucrU
tres persouas fn Deo esse tres res, sicut tunt tres augcli,
557. Laufraocl nepotis elecliooem ahhalero S. Wandregi-
siii sine sua licetilia faciam reproltai, 557, 358. Febre
corrfpitur, 358, 339. Cum mittere propoiiit ad petendas
tnonachorutn Cadomensiiim oratioocs, febris fugit, 559.
Retucuos in arcbiepiscnpum Cautuarietisem electot est
Anselmtis, ^62, StfU, 368,374. Peie exatiimit ad Eccle-
siaro iaptus,574. Arqufesrere cogitur ne Dei volttnuii
restsut, 574. L t huic ebctioni coiiscotiaot Becccnsesmo-
nacbos hortattir, 3t>3, 364. lluic electioni ficte restiiisse
et \ere itlam desidcrasso accusatur, S6.">, 565, 568, 569.
A rege aegrounte provecius, clab ipso in roaou Ansehui
vtoleuur impacla \irga pastoralis, 363. Eo eleclo plures
se maxime reguaturos putab^ut, diceotes Aoselmum ciuii
Deo temper aclurntn, n«c curaturum res Ecclesia?, 364.
Rex Anglorum cousilio el rogatu principum, cleri c l po-
puti petitione ot eleciioiic .ibbaU Aosehno dedit Cantua-
rieusis Ectlesiegubernatiooeiii, 564. Auselrousab ambi-
liouis et cupidiutis catumou t e purgai, 565, 566, 567,
368. 31.9. Motiachuni professus est, 306. De etiKeodo ab-
bate io Beccensi Ecclesia scrtbit, 367, 371. Prat lacryiiiis
visus ejus debfitutus, 571. Ejut coosecratio prima die
Dominica post feslum >. Andreae, pridte vidciicet Noias
Decomhrit, 371. Eccles>a3 Becceitsi amicos semp<*r acqui-
s i u t , 372. Ejus dis.-idiuiiicouiraepiSCJ| um i.iindineiisem,
372. Dc Bevcensium Diiivrr»auouc soiliciiudo, 573., etc.
1051 NDEX 1N i ANSELMUM.
Favet Urbano Tlptp»,el adversatur Galberto, 574,580.
Per * o i menses posl eleetioaem niliil nou movit ot d i -
initteretiT 580. Cooaecralor, 574. Promiuit pecnntam noo
l»arvam regl Anglorura ituro io Nortbmanniam, 374. Ut
Ihis darot. rex e x i g t t ; et ipse dare omoino recusat, 374.
Jude Aoselmo rex mfensos, 374. Eum rexa patliopeteodo
prohfbet, 574. Pelil a rege ut coocilium convocaretor,
574. Eum monet u l qusedam, q u » noo reclc gerehai, cor-
rigeret, 574. Ipse ad saitsfactiooem paratos, 574. Eam
rex respuit, 574. Ideo Aosetmus pecooiam regi dare r e -
n tt oe archiepiscopatitm emisse videretur, 5 7 4 , 575.
Oiponit se r«*gi terras Ecclesi» Cantuar. militlhus d j i t l ,
573. Aut arcbiepiscopaium dimiltere. aut pallium ab Ur-
bano I I , vull requlrere, 575. A Cantoarberia elongari uon
pQiest, metu Itoslium, 379. Rex voce et lilleris el mandal
ut Caotosrberiam cusiodiat, et uodiqoe coovocari jubeat
equites el pedites, 579. Ideo non potest eo tempore co-
gere coocilium, ut ipsi aua ebat Cualterus eardioalis
J
l e g a u s , et ipse babebat lo aoimo, 579. Purgat se a snhi-
sinatU calomoia, 579, 5S0. Sub professiooe obedieiui e
Romaoi pputllicis ab episcopis est conseeratus, 380. Ei
palbum iuisit Itomanus poolirex, 580. M i l l i l munusculum
Urbaoo l i , 580. Sub onere arcbiepitcopatus gemil, 380.
Sua debita solvi curat, 454. Discordia iitter regem et Ao-
selmom q u » mals peperit, 400. Pelila a rege sed 0 0
obienu liceotia euodi Romam, de Anglia exit t t Romain.
vadil Anselmus, 381. Roraae caosatu suam pluries Urbauo
I I exposuit Terlio anooqoo de Auglia exivlt, mala sua et
totius Aeglie icribii 1'aacali I I , 382. Nibil iK.bens excipi-
tur et susteoutor ab Hugone Lngduoerisi archjepiscopo,
582. l u Angliam redire non voll oisi sil ei liberum legera
Dei et decrela aposudica prcferre volunUti regfs, 582.
Kt olsi rex terras Ecefesiae reddiderit, et quldqiiid usur-
pavit de archiepiscopatu resiituerit, 582. Cur Ariselmut
regem oou excommuuicat, 582. Eum Ilenriciis I rex r e -
vocat, 382,383. Ei de reditu gratulalur Paschali I I . 3&i.
Burgundhini e l ejustixorem soror^mxuamconsolaiiiripiod
corum liberos ad v i u m aelernam parvulos D*us rapuerit,
583. Eos m jam ori Deo aet viaiit hortatur, 383.
Radulphi episropi causa S. Anselmo demiodatur, 584.
De plorduis Paschalem i l eousiilit, 381. Rmiano coocilio
fiiterfuit, 384. Suos l^atos dc re inter Ipsum et regem
Rnmam m i t t i t , 384. Per novem anuos persecutlonem pa-
tilnr, 384. Inslituil S. Werburg» cu?oobium, 381. M i u i t
ad Hiideltertum Cenomtnoruin episcopiim libruui De pro
ceuione Sptritng suncti W&. Ejus vigor* pax regni ei sa-
% plismo, 98. Vidc Baptismut, Booum, CoocupiscoolU, Vo-
cerdotii digniias tirmata c t defeusa, 587. Mathildem io
regis coojiigein benedfxil, et ad coronatn sacravil, 387,
58N. Coutunitbatu paiitur ex hlleris q u » ab eo traitscri-
ptm falso fereb»u'ur, 589.Monadi s ecclesla» Caoluar. par-
lem aliaris, et insoerium restituit, 593 Samuelem Dtibll-
na3 episcopumde tribuscorripii, 395. Paschaletii I I con-
sulil de hiv<>stitur>*, 593, 594. De Aogiia exit media aesta-
le, Carootom }>erveoit, ubi a comittissa regis Anglia?,
Sorore, t*t ab episcopo excipitur, 393. P r » nunio calore
iti Norlliraatio am egreditur, 591. Becci moratur, 596,
598. Ituleante Assuniptioiiein B. IIarf:e itomam profertu-
r t i i , 598. In festivilaie apud Ornoturn fu t , 398. Repre-
beuiliturde familiatitaie quaui babebal cum illis quos r e x
non dtilgebat, 398. Roiuam v e u i i , 59H. Itoma redit, sed io
Aogham oou venit e l eur, 399 439 Ne coiumuuicet cum
episcopis excommuiiicatis, 459. Accosatur quod regem et
Roliertuiii episcopum Liocoltiieos<>m p e r suos mouachos
iiifamavcrii,400. Ab e^caluiuuia se purgal,l00. Non Lao-
Iranci excmphim, sed Dei Irgeui s t servaturuiu jmavit,
400. Accu*a:ur quod duroa rege dari iovestituras prohibe*»
r e l , ij.se Ecclestas darct laicis, 404, 459. Ab isU cafumuia
se purgat, 439. Eum regt-s Praticorum iuviUnt ut i u tial-
liam veniat, 440. Arcliiepiscopi Rolliomageiisis causa A n -
selmo coiuuiittitur, 416. Dicit se jurasse 0011 regis aut
pradecessoruni suorum cousuetudioein, sed Del legem so
servaturum, 43S, 439. HiucRex iraius, 439. Regeio argttit
quod exigeret pecuoiaui a presbyteris in roulctam vfulat»
>ym.di Loudoneusis, 407. luter eum et regem conveutio
faita iu Caslro, Aquila, iu vigilia festivitatis B. Mart.e
M *gd. de revcaiiemio eum, e l ei omoibus restitueudis,
407. In Ang iam Umeu redire uon vult, duoec regis le^a-
tusTtoma redieril, 407 «*t 108. Ptesbyterorum conjugia
exsecratur, 408. Presbyteros qui femioas tenent omut
ecclesiastico f>euelic4o p r i v a t , 408. Eos excommunicat
408. Romam B*ldewitium et Cuillelinum, suos legaios
u . i l t i t , 4 t 0 , I I 1,416. Ejus charius erga cooversosadtid m ,
41)9 1 -piscopi Aughae eum ut ciio redeat io Augiiam,
cxor.tui ••tojifio spoodeut, 410, 411. Tusiimooiuro iie h o -
uitiie i^noto ferre recusat, iicet a regiua rogatus, 413.
lu An^liaiii, a rege revocatus, est reversus,et ab omufbus
ruiu^aitlio s»usceplus 413, 418, 4i7. Monachos iu Sioliam
m w t , 411. futenticit T h r u a m elecVum Eboracensem epi-
1052
scopom, 422. Impedit oe ttolc palliom m i i t i i u r , 421. N<t
palliom episcopo Loodinensi coocedalar, 121. Opponit se
legatiooi quam arcblepiscopo Vipnneusl tlederat rasch.->-
lis I I , 427. Aoselmi de Rogero ahhate S. Ehrotphi g r a « h
querela apud arcbiepiscopum Rothontagcnscm. et omoes
episcopos et abbates Northmanoiae, 451 Pape vultroiltere
libros Cur Deushomo, et Deconcept* viryinali, 411.
A H S K U I O S S. Aoselmi nepos. De Anseimo ue|«ote, 5 9 l v
592, 595, 431, 441. Anselmus Auselmi arrhiepisco|4 oe-
pos, lilius Burgundii el Rlcez», 582. D.o a pjreiitibos
oblatiis, 583. Ejus in Deum amor, 383. Eum Kruuipho
Priorl Can<uariae corotneodat Aoselmus aivhippiscopus,
383. Ut graminatiee stodeat, e i p l u s io |>rt>sa q«ia»n ia
vcrsibus se exerceat, Aosetmiis arrltiei.isi o|.ns |»ra?ripii #
385. Ab diuliiroa «griiudiaecouvalnit, 392. Cum Auselmo
archiepitcopo exsnlante Logdunf iuoralur 332.
AFtsratDOS, Anselmi servieos ei ountiu^, 573, 414. Ea
A n g l u Reccum ventt, 375.
Auiichrislus. Li AulicJiristf perteciiliooe oemo etlam
perfectorum r.on t i n e b i i , 161. rallacia ttgr.a seti miraeula
Aniicltrisii, 161. Tuoc magoa tenUtio, 161. Vidc Jodi-
cium.
Antij.bonariom Aotipboaariom aotss mosicb describeo-
dom, 519.
A?fTOni(Ts, monac'i«s Canloarlensis tubprior, 5 7 6 , 4 0 0 .
Quotl suspiciosus es<ei rodarguitur, 409.
Apborismi. Aphorismos cum gloasis a Matiricio mooacho
Iranscribeudos et ad t e defereudot curat Auselmut, 315,
530.
AiKMlata. VUte Monachos.
Apostoli. Apostoii primi ex Judels credideroot, 180.
Christusapostolis Eccleaiam gubernaudam comnlsit, 160.
Tho<nas aiHKtolus in lodtam, 158. Rartholomaetit iu lndiam
mit«us,l58. Mattb»i.t io iEthiopiam ivit.138. Joaonea apc*
s?olu«t iu Asiam, 158. Autlreas io Scytbiain, 158. Pbilippus
anostolus io Scyiliiam,158. P e i m s i n italiam,158. Paulut
In Hi5paoiaro.l58.Ex. malrtolorum nequitia apotioll oraul
odor morlit, 133. Per rcciiiudiuem atiosioti eraot bomut
odor, 153.
Appetiius. Naturatis volusitas viundi iocommodum, aut
habeodi commodum, 68. Sioe hac oulius movetur amore
aai timore, 68. Appetitus ooa tuot per t e justi vel iu|osti,
98, 134. Bruta qoatido appetitibus cooseniiuut, non dieoti-
tnr fnjusla, 9<, 134. Appelere qitaslibet iolUuas votunta-
les, 000 ett malum, 70. Appetitua 000 attferumor io ua-
lunttt.
Aqoa. Aqua beoedicta aspergior, oova eeciesU, 423.
Vide Eeciesia. Aqua cum vtoo io mssa appooitur, ut aqua
q u » curn sanguiue de latere Chrisii fluxil reprcsenietur,
433. Vide Missa
Aquiciuu.n. Aquicineose ooeoobiom. 424. Ejus abbas
Gelduitius, 424.
Aquila, castrum : iu eo rex A o g l i » et Aaselmos con-
veoiuot, 408.
Archidiacooos. Archidiaconatos Cantuarteusls reddiius,
409 Io eleemosyois expeoduntur, 409.
AatSTOTKftBs de singtiiat ibus asiruxil omota esse ex oe-
cet iiate, 94. Quo seusu Ari»ioteles dixti gramnuilcrm
eonim esse qu»suut intubjecio, 145,146. Arislotebs Ca-
legoria», 147.
AawrjLrus (S.)al>bjsexslinxllcaiuroolam q u » Gualterom
abbatem afficiebat, 530.
Aanourcs moitacbus : ei conxulit Anselmtis 0 0 0 eligcita
nbi doceat, sed ubi docealur, 323. Magister est M a u r H i
mouachi, 331. Doclus in decliuatiouibus, 3 5 1 . Belvaceo-
sem eum salulai Aoselmus, 336.
ARNULPOU4 abbas Troaroeosis, 416. Gravi morbo U t o -
raos, ouos vutl depooere, 416. Quod nou ufsi de cooseosu
archiepiscopi eifratrum i d agere debeat, 417.
# AnpuiXAD. Vide Caiuo.
* Ars. Pictura aut quodvis oput est io uieole artifittt,
priusquam in re s i i , 55 ei 56. Opus iu meote artiUcis ett
vita, 56. Et oiltil esl aliud quaui ipsa ariificis acieutia,
56.
Asious geotilem populum tigojflcat, 180.
ATHELDT, abbatitta Winlooieosis, 595. Vide Wlotoaieo-
sis.
Atrebatum. Monetarius de Atrebato flt mooacbos, 318.
9 Avariita, avaros. De avaritia, 198. Iniquitas est iasaiia-
biiis diviliarum aviditas, 517. Qoidam fusto b b o r e , ted
ioiqua cuptdiute divitias con^regani, 181. Avarili» pec-
cata, 196. Vide Divitlae. Avarus quomjgwpecujiUmauget,
eo magis pecuni» siii a n l e i , 188.
Audire Spfrilui saticto, est quasi discere, 55. Audire
nostrum quid, 172. Audire Dei, 172.
AtidoenusfS jCientibiusn S. Audoeui, il(S. Ejus abbas
Helgomt, 413.
1055 1NDEX 1N S. ANSELAiUM.
AiKairrmus ( 5 . ) Olius verllath, 10B. EJntllbrl io Geoe-
t t m ad ltiieram,451. Ejut seoteotia de personiset subtun-
Ua Det,537,339. Ejus seutenlia de origioe aulioae, 107.
E t d e s e m i o e , utrum cufpa in eo sit, 107. S. Ambrosto
S. Aogustini opponitur auctoriias quasi diceulis culpam
etse iii temioe. 107.
Acocsimus (B.) Anglorom apostolus, 451.
Axymum. Paois sive atymut tive fermentaios, panis est,
133. Nec diflert substaitUaliter, 135. Re>q»oudeUir objcct o-
Bibus GrtBcorum pro fermentato contrt aiymum, 136.
Axymus-panis est dignior ad f cieodam Domiuici cornoris
v e r i u t e m , 136. Et mellui sacrilicatur de azyio», quam iie
frrmentato, 135, 136. In Scriptura lum veterl iiiin nova
fermeiitum tigniOcat peccatum, 136. Graeci pagaols favent
lu fermeutato sacrlHcaotea. 156. A Gra?cis anaihematizan-
lur azymits?, 135. Et |>roiitde Cbrisios, 1>3. Cbristot non
de azvmo corpus tuum fecil, ut praeceptum leglt de azy*
mo servaret, 155. Sed u l azymius approbaret, 155. Io
azymo sscrificautea ooo judaizaot, 135, 156. Non enim de
a^ymo sacrificaoi ut leueiu veterem serveot, 135. Nec ut
Chrittom foturum signiflceoi, 135 el 136.8ed u i Domioom
iniiteolor, 135. Vetus Pascha io azymis celebratom, 135,
136. Ett oottrl Qgora, 136. Azymot paoit aigiiilicahai
Cbristom aioceromet munduin f u t u u t n , 155. Sigoilicabat
et nos, qui maoducaturi rramut corpot Cbrisii. mondta
esse dehere ab omm fermeolo oeqnitiae, 155. Jam vero
aigo-.Ucat Clirsium sioe peccalo venisse : et oos siue pec-
caio cts<». debere, 136. Christus oon prohiboit oe io axy-
mis tacrificemut, 136. Sedsuo opere pnecepit, 136. Sive
azvmum sive fermeuutum paoem sacriftcans, sacrttkat,
155. Christus azymuiu benedisit, 155. Coena ioqua hoc
tactum est boc exigebai, 135. Vide Waleranus.
B 349. Ibi eruot imna corporfs el animae, 349. Quaeet qoan-
Bajocenscs moiacui, 518.
RALOKMUS. Vide RALDWIHUS rte i'oroaco.
B A L D B J C U S . Batdricus Becceusit p r i o r : ab eo Aotelmos
In Aoglia petit ut aJ te m i t u t orttiooem qoam ad S. M -
coiaum fecit, et episloiam qoam de locaroatiooe Verbi i n -
choaverat, 360. Ei pcr saucum obedieotiam praecipit u l
prioratum non deserat, 507. Ejos obedieutia et, cooeordia
com abbate, 376.
B A U W M U S rex Hierusatem, 429, 436. Fratri soo sueces-
t i t ; 420. Ei de provectioue ad regnum Aosetmua gratula-
t u r , 420.
B A L D U M U S abbaa : eios regiroini comroiuil Aotelmua
mooachot quos in Augliam tiuttit, 512.
BALDunrus mooachus Beccensis : io Aogliaroab Aoselmo
tniititur, 361. Per eutn monachi Beccensea ab Aoaeluio
petiiut u i , rejccto episcopatu, ad eos redeat, 364.
R A L O C M U S de Tornaco mooaehus, 381. (Ubt Baldenms
mate legilur), 400, 414, 4 i 9 . Ah Anselmo ad papam m i l -
t i t u r , 385, 410. Itoiua r e d i i l , 441, 441.
Battimum pretioslHSimum, 157. Firftf Chrisma.
Bap*tsmuttaltttis iui.ium, 176. Prima Ectlesiae janua in
baptitmo per Cbristum aperttur,585. Bnpiismtis etlfigura
tnorifsetsepulturae, 136. Fit in auua. t " 6 Bapli mus Jo-
anoMis 156. 173. tnaqua liebat, 156. Hgurafull nostri ba-
p i s m i , 136. Non inelior est baptismo Christi, 175. Aqiia
de Christi latere fioens aquam baplisuit signlUcabat, 433.
Bapti&irf popotusper effusiooem saoguiois Chrisli iuoova-
tur, 433.
lo baptismo fides Deo promittitur, 213. ASias trfglnU
annorum indical bapnsnii mysterium. fidem scilicet I r i -
n i u t f t , ct ohservalionem decatogi, 174. Christus est qui
bapiizal, 131. Anima Cbristiana est crelesti lavacro caodi-
data, dolau Spiritu Saiicto, in Chrittiaoa professione j o -
raU, vlrgo Christo desponsata.208. lu baplismo dimittflur
originalis injustilia, 131, 170. In eo dimillilur omuis cu'pi
ImpoieulUe el corruptionls, qnam propter peccatum primi
parentis iocurruni, 131. Nullum illis itnpulatur delictuui
jiost baptfsmum, oisi qitod voluntate fecerint, 131. O nue
peccatumio baptismo aufertur, 9 8 , 1 5 1 . In bJj-tismo o.o-
n h peccaa Cltristi saiiguiue lavaolur, 131. Io baptismo
culpajUelenlur sioe mora, 180. Ip?a coiruptio et appetiltia
c«roii noo slaifm tn bapiisum deteotiir, 131. Noo promil-
l i l u r uobis per baplistoum el (idem Cbrisiiaoam bealiiudo
quam habebai Adam aote pecc:.tum, l . l t . Cnr hapiizati e l
martvret ooo sutim liaui iocorrupiibiles, 131, 132.
Si bomioes per bapii^mutntratisireol iu iucorruptionem,
oullus esseiqui ad liano beatittidiuetn non festitiaret, 131.
Pcr bapiismisacrameotum d*tur gratia, 2H8, De lavarro
«sceudeos flt pariiceps resurectioois Cbrisii, 170. Per
oaptismatis abtuliooem toter adopt.ottis filios aggregamur,
254. Tuucprimum quitqite esi fifius Dei, curo de baptismo
Jtcendit, 173. Bapiizaius ut uon amitlai gratiam qtiaio
t ptital ad beatit ditiem, CH. Qu. vull ali m»d proptrr
scceuit, crescere dcbet per laborem saucla? aciiouis, 170,
1051
Qufsqois in Chrtsto Jtptlzatut e t t , apertum est ei coe-
lom, et Deus desuper paratoa est eum susciprre, 176.
Qui baplizatus est, per gradot s c a l » , quae a baptismo ad
Deum porrecU est, debei asceodere, 176. Gradus hujoa
scala? suni viriules, 176 Qui bapiizatut est, oon sti pfger v
aed i>er viam maodatorum Deilendat adccetetwrm patriam,
176. Pejiu <!iabo!o peccjl qoi posi gratkam regeoeraUoois
peccat, 288. Vide Peccatum, PceuReulia.
Barba. Iodecorom est non habere barbam viro qoi
debei babere, 69. Noo dedecet barbam ooo habere vtrum
qui nondum hahere debet, 69.
Barense conci-lum. In oo Ansclmos processiouem Spi-
ritos saocti a Fillo propiigoavil, 421.
BASILIA. l i u l i e r piissima, 415. Hiigoolt comills Flaodrlas
coojux,^33. Eam Atitelmus ex Anglia talutat, 331, 361.
Batailla llooaclii do Ratailla in civiuto Exooieosi plura
gravamina a clericis bujus civitatis suttioeui. 375. De his
ainid Exoniensem cpiscopum coaqoertiur ABselmos ar-
ciiiep. 373.
, Baiensts prior, 420.
Beaii, Heatiludo. Beati dicuoturqoibabeotqoidquidde*
slderaot, 160. Necesse est aliqoot homioes ad beatitudi-
oem perveotre, 86. Neroo beaius etse polett habendo
quod non vult,aut ooo babeudo quod vult,68. Neroo debet
oec poiest esse beatus, qui non habet jostaro volootatem,
62, 69. Non potest perfecte oec Uudabiltter esse beaioa
qui vult quod oec poiest, uec debei esse, 68.
Frueotes Deo Uhi Dei e i dii vocahuutur, 242,241. Certi
erunt se oooquam bouamsiiiimamisaurot, 244. Beaticruol
ouuiipoteiilet suae voluuuiit, u i Deus t*iae,34, 242. Et
sicut illi iioo aliad volenl quam quod i i l e , ita ille volei
quidquid illi voleot, 242 et 349. Et qui Deo froilur, quid-
quid volet, e r i t ; et quod oolet, ooo erit, 34, 234, 242,
U booa siui frueiitibns Deol 34,242,243. Booa beaU>rum,
200, 251,233, 233, 259. Deoa a beaiit videtur io se et iu
creaiurit, 182,235. Etca justorum esi prae>ens vuttus Dei,
182. Vultus Dei sioe defectu ceroitur t sauctis, 182. Dom
voltus Dei tiuedefeclu ceroilur. slue floe meus cibo viue
saliatur. 182.
Drus bealos diligit plusquam i l l l seipsot, 54, 212.
Beati Deum ddiffunt, et se, et iovicem per illuro, 242.
Ille vero s e e i illos per seipsuin, 241. Omnibus beatis uua
erit voltinias 54, 242, 549. Quia nolla ets erit oisi sola
Dei voiuutas, 349. OcaUe civiUtis gaudia, 229. Beaiorum
gaudium multiplicaiur ex beaiiiudme e l gaudio aliurtuu.
55. 243.
Beati unlttm pro aliorum beatitudinegaudent quAnutn
proMia. 243. Quii alios ut seipsosdiliguni, 243 • ! 3 ^ ) .
Magta gauileitt de felicilaie Dei, qtiam de sua ei a i o r t i n ,
549. Quia Deum plusquam se et albitdtliguoi, 319 T a u -
loin gaiidsbuni qoautum amabuot; lautum amulmui
quaiilum cognosreut, 5 5 , 2 i 3 . Hoc gaudiumnoo ioirabit m
gaude^tes, sed magiSMaudeuiesiutrabuuiio boc gattdluiu,
213. Gaudiiint Ulod e r i l pleuum, 213. Tales eruui horoi-
net in caeli», tiuales nuncsuui booi a o g e l i , 83. In beati-
ludiue unus Dci et bomuiiH amor e* i l el una voluiitas,
259 l u cu'lo |»aiebit v<ritas Scrip!uraruiu, K.5. I» el*t-Us
angelis et in saitctis aflt ctio volendl jusiiilun iuseparab l i -
ler eat, 116. Volnulus s cul cs^e.nia iit bealis erit quo<Jam-
modo iiuuiuUbilit, 258. In bealis liberum arbiinuiu e r i l
ab otttni malo iiberatum, 238. Vide l.iberum arbilriuin.
Ex couimodiscoiisial beatitudo, quam vult omuis ra.ioua-
iis crealura, 64.
Bfatitudo est sufflcfenlh itiqna nulla est in iigeoli»,83.
Sen stifficienlia comiHstetilium co nmeuVo um s<ue omui
iodigeuiu, 154. Beautudo esi sistus t ougregaiioue om-
oiiim bouoruui perbctishirnus, 1(0 lln>iiiui tiou suflicii
uisi Deus, 228, Dt!us esl ipsa vna beaU, i 0 3 . Raitouatis
oaluta Dei n oiemptaliotie bt*au vel e*t, vel fulura est,
8 1 . Vide Hationalis creaiora. Beatiitulo a<l qu:tm bomo fa-
ctusest, in h.tc vila haberi uon |4lesi,7;). A d i l am perve-
oiri itoo potest, nisi dumssis i>eccatis, ?>, 83. Hortim tfdea
ad salutem n Cfssaria, 79. Voltiuias beaUtmiiuis oou esl
beatiludo. 153. Desidcrium beatiuidiuis, 81,177,3 i9. Qua)
ctrlesiis beatiiudinis desiderium poieniiua exciuut, 319.
Dolor quia uoadum ibi est, nmor noii perveuicudi. 84.
Nulla sei t i i i debel laeiiha, aisi de his quas aoxilium aut
apem daol perreniciidi, 84.
Btratus esse uuu j o l t ^ i , qoi ooo vull beatlludioem, 6S.
Ha)c csse commodum, 6H. Ueaiitudiuem volunt oiiiues,
etia.it injasii, 68. Omoet voluoi sibi liene cste, Cb.
Eimalutn sibi esse oobuil,68. AccepU bac tola Voluutate,
noo potett creatura raUooalis nou velle bcalitudiuem. 0s.
Atcepla harc sola voluotate, (KHest \clle id qtunl prole^e
Uludkeui, nou aliud \ uti qcam bcati:udiucui, t>8.
 1055 I N D E l 1N S. ANSELMUM.
Qui aoltfD beaUtudiols voluMaiem sceeplt, non potuit
ajiud velte, 68,69. Nee potest ooo \elle eam tmatitodinem
qoam majorem iotelliget,68. Sed \ult ease beatos, quanio
altioa boe esse posse cogooscit, 68. Et ita vult esse simtlia
Deo, 68. Qui vult sotam beatitudioem (in geoere) com-
moda tantoro voll, 68. Per arTectionem roratoodi. omnes
p u t i voloot esse beali,68,116. Nonono.s babet beatitu-
dioem, qui babet ejus votuutatem, 135. Vitam booam v i U
beau sequliur, 901. De pieoiiodiae bealiludiois, 349.
iKtemitas beatitudiois, 211. Solom bomiols booum est
Intrare in gaudiom Doraini, et huic contemplaodo asstste-
re, 161. Corpuserit spiritale oon oatora, ted rotestate.
54, 242. Hotuioes electi iu oorporum immoruiem transr
muubuntur iromorUliUtem, 82. Dissolvi a corpore et
ease com Cbristo beatitudo eat, 2 i 0 . Ligari a corpore
Ot abesae a Cbristo, miseria est,240. Htec miseria tituelur
ajnitti, et hac beatitudo uoo desideratur baberi, 240.
Omois aoima ratiooatis s i , ut debet, studeat amsotto oe-
siderare somroam beatitudioero, iilam aliqua*»do percipiet,
26. l o beatitodine quod ouoc videtur quasi per specu-
lom et io snigmate, tuoc videbitur facie ad. lariem. 26. Et
ea stoe Uue fruetur, et aeterue beala e r i l , 26. Illa trueos
oec timore torqueri poierit, oec fallaci seeuritate decipi;
nec ejus iodulgeotiam jam experta, illam poterittoou
amare, 26. Nec iltf aomma bootus deaeret aroaotero s e ;
oec aiiquid erit poieinius quod eas separet invitas, 26.
In beatiludioe immuubitis sufrtdentia, 26.
Beatiludo ooo e s t , si noo e s t , justitia 68 , 69.
Nullot ad b i a t i t o i i n e t t pervenire valet cum peccaio,
04* Nullus injostus admittetur ad beatitndinem,85. Nutlus
ad eam admitiltor, oisi io quo oolla penitos iojustitla, £5,
86,129. Noo onuiibas juaUa promlssa eat v i u perpetus,
129. Sed illis taotom qui sootjusti sioe oranl lujustiti.i,
129. Beatitudo qutB justis promittilur, ertl simililudo an-
getorum Dei, 129. Noo datur beaUtudo, nisi illi cui peoi-
Ui^ dimlssa suut peccata, 86. Qoi ooo solvcrit Deo, quod
debet, ooo poterit esse bcatns, 85, 86. Qum aliquaudo
beatae,aut quae aliquaod > miterae futur»siut,co6aprebeodl
ooo poteat ab bomtoe, 26. Vide Bonum, Ratiooalis crea-
lura. Boois aperlus est paradiai ititroitua, 211.
Beccum, Becceoses. Becceusis EccieaU : eam matrem
soam, et suom oidnm vocat Aoselmua, 422. Beccooses
mooaebl secuodum Regulatn BenedicU obedientfam p r o -
fltebaotor 8. Anselmi tempore 367, Beeceosia comobU
peoorta post obitom Herloioi abbatls, 541. Sigooro ma-
gnom ex ono fracto et uoo disoordante post obitom ejus-
dem eonflcitur, 549. Becceosis eoeoobii ab episcopotum
JoriaJicliooe exempUooem ab Urbaoo I I . Romaoo pout.
obllnet Aoselmos, 554.
Beceeases mooacbL 551. Ptacitare coguotor coram r e -
g e , Domiolca die, 5 4 1 . Kissoam in Augliam prosperain
navlgationem scribit Ansetmus, et ot io pacrt et religione
monschica couvesrseotor, 544. Eisdem de altera aua io
Angliam oavigattooe acribil, 547. Anselmi electioni in
episcopum Caoluarieosem consenttre noluot, 563. Eos de
erepto sibi Anselmo consolatur Gondulfus episcopus Kof-
fensts, 5 6 i . Et cos monet ut e]us elecUonf noo reritlaut,
564. Illius electiooi cooseoiiuut, 564. Iluoc coiisensum u i
per litteras ad regem et ad Auselroum declarenl, matidat
Aoselmus, 564. Pars una mloor eorura iocapitulo coosen-
slt, allera mnjor oon consensit, 563. U l Guillelmum io
abhatero eligaot coosolit eis Auselmus, 367. Nisi Aoaelmi
ln archi. piscopum elec loni conseusisseot, iromiuebtt
Ecclestae Reccetisis destruetio, 568. Eia regis Aoglorura
aalulem etauxtliutn Auseltiiux maudat, 271. Suam conse-
cratiotiem pridie Nonas Decemhris faciendam «tlo mandat
Aoselmos, e t u t id alits mouachis et amici* in Fraucia
signiHceoi, 57. Kis Aoselmus dat io litteris absolutionem,
et orat ut Dctts illos ab omoibus peccaiis absolvat, 572.
Utsecundom soas admooiiiooea vivaot, eos borlatur Ao-
selmus, 575. Ut io booo persevereol, et extra claostra
DOO vageotor; et oipr&laUs, maxime abbati subjaceaut
et obedientes siot, 3*6. Ul praslatoruro facu oon judiceol,
576 et 381.
Abbas Beccensls curo priocipis Nortbmaoo' rom gratia
l i g i t u r , 567. Becceosi prior Ballricus. Vide Baldricus. l o
Becceosi calendatio ooubaulor qui decedebaut io mooa-
sterio Bodulphi, 519. Becceoses mouuchi apud Couflueo-
tium, 346.
B X D O K tractatus De teroporibus, 314
Beiloro. ioiquitas est crueou bellorum confusio, 347.
In Prancia turo betUi ita ssviebaot, ut ilineris oulla esset
l l b e r u s oecsecurius, 528. Bellaiu Aoglia, 579, 380.
Belvareuses. Btlvacensis episcopus. Pi<fe Fulo. Belva-
ceosis Ecclesia* tribulaiiooes, 593. Belvacensium canoni-
corum et presbyteroram mores cornnpU, 354. A soo epi-
sco|»o corripl oon fueruot, 354. Eorum iu cpiscopuro
oJium et pcrsecutio, 33». Canonici et presbyterl Dclva-
10o6
ceoses coocobiuas t r n e o t , 554. Filios suos ad jsacros
dines voloot promoteri, 554. Eis prcbeodas tuas craasl
haerediuria soccetsiooe concedont, 554. Belvteeoaet laiei
res, Bcclesise Invasersnt, 554. Thesaurarios Belvacooajs
Alius Laosceiioi, nomioe Rodulphus, adolesceos, delicatus,
pulcherrimos, dives e l nobilissimut et immoderatos ama-
lor stacull, 548. Mooachum toosura et habitu Becci pro-
feasus est, 548 et 230. Belyaceosia dericus flt mooachus
io Ecclesia CaotuaHeusi, 457.
liEismcn Regula, 4 5 1 , 452. I n proCeasioae teroodom
Regulam,S. Heuedicti proroitUtur coovertio roorum et obe-
dientia tecuo<ium eaodem Regulam, 561. Uegula S. Be-
nedicti obedienliam praeclpit exhibeodaro uou soluiu ab-
batibus, sed oroiti majori, 561.
B B N I D I C T U S mouachut de Saocto Petro topra Divam
cootra voluoutem abhaUt sui apod Pantium proptcracbo-
lat moralialnr, 546. £ i mandat Aoselmus o t a d mooasta-
riuro redeat, 346
BajfiDtcTUS coutra sacerdutum et prasiatorum super-
blam scribit, 384.
Beneucia. Dei beoencla : et m^moiia eorum et g r a t i t -
rum actlo, 214, 215,233 , 254, 235, 236. Consideratkwe
dignltaiis atua et beoeticiorum Dei nomo ad Dei aroorem
acceoditiir, 202. Dei beaettcioro est quod ooo abortivi
projr-cti sumus, quod iotegra membra dederK, 553, etc.
Qnod ioler Ules oascl oos voloit per qoos ad lkiem et ta-
crameota perveniremut, 555« Qood edocati fuerimos a
pareutibut ChrtsUaoit, 555. Qood a oullo Uesi ad con-
gruamtBtatem ioejusflde et bona voluottte o m r i U j o -
mus, 25^. Qui &ui ooo est imroemor, quooiodo obttvitci-
tur e.us a quo omoia accepit, 237. Peecator Dei beneth iis
iu Deum pugoat, et Dei stipeodiis io diabolo cootra Dcunt
m i l i u i , 214,215. Fimf Graiiarom actio Gratitudo.
B I O U A M I N mcoacbot Caotuariae petit t b ADtebno liceo-
tiam iptum adeuodi, 406.
BaaiiAaDtjs (S.) abbasClareval. Spiritos saoctlorganom,
108«
RiaitARDCS de Novo Mercalo, 453.
B r i n A i D c a prior S. Albani. 4 3 1 .
BtnMABDus monachut cceoobii S. W e r b o r g » , 386.
BiaaAaDot serviens domioi Petri Cameraiit summiPoa*
Ullcb, 421.
Berliooa. S. BerUoi cnBoobiuxn, 416. Sfus abbas Laav
berlua, 416. AbbaU Cluoiaceosi erat subditua, 416. VuU
Lambertns.
Booom. Plurima booa ease seostbos corports et rtUooe
m«viUt ditceroiroua, 4. Non appetimus o i t i ea quae booa
putamus, 4. Omoe Itonnm ett etseotla, 6 t . Et onmlt ea-
aenita est bona, 62. Nkbii tolet p o u r i b o o a m o i t i aut otile.
ottalus e l c , aut hooestum, u i pulchritudo, etc., 4 . L t i l e
et bonestum t i bona suot, per idipsum aaol booa, quod
cuuctt booa t u n t , 4. Omoia alla bont, qoam illod per
quod cuncu aunt booa,suot booa per aliud quam qood ip*a
t u n t , 4 . Ipsum eslslinpliciter melios quam ooo ipaum 9*
Noo ipsom est secondum quld metius quam ipsum, 9.
M u l u suot relativa, quoium ipsum ooo est simpliciter me-
lios quam oon ipsum, 9. Ntbil volomus otst quod justom
aotcommodoropuurout, 64. Dnplex booom: uuum bonum
quod ett iustitia; alterum, quod dicitur comutodum, 64.
68,12i5. Narlateoos est bonum, per qood rooutur vel
corroropitor summom booum. Non est semplex booom,cu-
]us \oluntate eritsomnatn bonum, 10.
Summum bonum. Quod tummam booum oon est, roinnt
est aliqao, 43. Summom bonom esl samma estentia, 62.
\ide Beatitudo, Bonum, Kationalis creatura. Omnia sunt
bona per uuoro aliquid quod idero sit io diversis boois, 4*
lllud per qoodeuociasuot booa, est niagnum bonum, et
ipsum solum est botium per seipsum, 4, 25. Nollom bouom
quod per aliud est, est sequaie aut majua eo quod est per
se iKHium, 25 lllud itauue eat sumroe booum, qtiod toloro
est per se bonum, 25. Quod ett suroroe bonoro, est tumme
magnuro, 25. Est igttor unoro aliquid surome magoum. et
summe bonum, id est, suromum omoium quas sunt, 25.
Omoia !>ona stiol bona per untim ahuuiJ quod cst bo-
num per se, 4,5, 25. Vide Deus bojuis, De.tis cauta rerutn.
Est una sola uaiura,quae est*summum bouum, 25. Sum-
miim ens, 23. Omoia alia bona babet, qui iltud bonum ba-
bet, 212. Amabilis e l laudubilis est, qui studct boous etse,
378. Melior estqui bouis elmalis boiiotest, qotm qui bo-
nis tantum e t l boou«, 3 1 , 2 , 32. Melior qui est malis et
punieodo et parcefdo ett boiitut, quam qui parceodo lan-
turo, 32. In creattiris oon esteadem essentia, quae Douitas
et qua? poientia, 238 Vide Deus bonus, Fiuis.
Bos Judaicum \ opulum h o U l , 180.
B'»so oionactius Bccceosit, e t Aoselml io eom aroer,
374,373.
Bruta. Volcotas b^atorum volnptaies appcteuv, oon 'ett
mala, 70. Quia irratiotiatis est, 70. Hrutorum appclitus,
1057 INDEX IN S. ANSELMUM.
7 0 Vide AppetiUw, Coocup»sceolla. Voluotas.
Rtmoumvcs, Riccxae, sororis Aoseimi, maritus, 582. P i -
Iios ejus Anjelmos r e o m D e o olfert,582 Vide Anselmus
iiepos. Cseieri ejus llberi psrvuli deccduol, 583. Hoc Dei
S -atlam compuU e debet, 383. Burgundios et tixor c,us
p matcriam, aut per altquod instrumeotum, 6. Quidquid est
ichera Aoseimi soror, 590, 591. Eos Anseimus bortat-ir
u t suum fiuein quoiidie ob oculos pooanl, 3 9 I . K t u t a d
e u m ooo veniaot, 391 et 39*. Rnrgtindins conjux Bicherae
propooil i r r Hierosorymam, ' 9 1 . Ut se geoerali coufessio-
n e prsrparet Aoselmus praescribil, 591.
C U i i s noo potest csse ex alia ma;eria quam %el c i sum-
Cadomertses monnchi, ex qoibus Eroolphos. protitebao-
tur RegolamS. Bene<licti,3(it. Vide Krnuipbus.
Caecitas. Caecus dicitur nnn taoturo qui perdMit vtsoro,
s e d . q u i cumdebetbabere, noo babet, 27. Caeeitas oon est
a'iudqaam non visus, aut abseotia visus, ubi visusdcbct
ease, 514,99. Vide Prtvatio.
CAWAI*. De Caiuan et Arphaxad Moyses io GeocSi nihil
habet, 174,173.
Caltx. Vide Missa.
Calor magous esl slne oronl frigore, 151.
Calomoiae patienter sustiueoda, 330, 331. Yide lujuriae,
l r a , Viodicta.
aooo. Vide Missa.
Caoooicus legitime abseos pra?beu<l© frurtus iiitegros
potest recipere, 588. De Caoooicorum regulariutn i e l t -
giooe Anselrous nihit nisi sotain dilectionem meruit, 429.
Canonici regulares de monte S. Eligii, 429.
Canticum novuro et carmeri Deo cauure, ett no\I botni-
ois vias incedere, et gaudia patriae coHestis recogiure,
206.
Cantoariensls Erc'esia dicitur Dorobernensis, 595. CaO-
tuariensis Ecclesia, apostoli Petri benetlcio a princip*o
sancUGcau, 563. Gregorii stodio nobiliter fondau, 565.
SSb Bonifacil, Honorati, Agathoois, e t c , siogulari p r i v i l e -
f rio donata, 383. Primatos E c c l e s i » Cantuariensis, et i l -
ius-jura, 3/5, 421,419. Archiepiscopus Canluariensis est
sedis apostolleae legatus iu Anglia, 427. Est abbasj cceoo-
b l l Cantuariensis, 377. Episvopi Angliai piacitom non pos-
«uiil cmstituere sine archiepiscopo Cantuarienai, 457.
Caoluarleost arctdepisropo obedieotiam pnestaat episcopi
Eboraceoses, 422. Aoglt» regem primas arcbiepiacopoa
Cautuafteosis debet corooare, 298.
Caotuarieosis archiepiacopus jus babet dedicandl Eccle-
atas3 Viltarum suaruro, c u i io alterius dioecesi siuturo,
575, 428. Archiepiscopos el mooachi Cantuarieoses, ooo
doo, sed oOum corpus, 596. Itlius Kcciesiae mooachis Ao-
sehnos oratorium et manerinm restitiiki,593.Monacbi Can*
tnarienses subtlitatem iu professiooe promitlebaot, 418.
Plures ex illis in sa<Tis Scripturts erudlti, 404. Ab ets rex
A n g l i e pecuniam e x i g i l , 441. Mulla patiuntur pro Ansel-
oio, 404. I|«e eosad patieoiiam f t caeteras virtutes b o r u -
t u r , Caotuarieoses mouachi ioobedientes corripiuuiur ab
Aoselmo, 577. Claricus Belvacen&is Ot monactius in Eccte-
sfa Caotuariensi, 457. Cantuariensis archidiaconatus rcd-
ditosio eleemosynis expendendi, 409. Omtujrieosis Ee-
deaiaeterrasrex dal mtlitibus, 575.
Capnt. Vebemens dolor capitis describilor, 523.
Carooteosls episcopos Ivo, 406.
Orootense monasterturo, 598.
Carooteosis comitissi, H e o i i a regis Anglorum soror,
445. Per eam rex et Ansel.nus couveuerunt, et rex A n -
belmuro revestivit, 445. eius erga legatus papro obser-
vaiilta. 4 i 0 . loter eam et Ecclesiam Caruoteosem dissi-
dium, 440.
Carnotum ivit Aoselmus Romam lcnlens, 4 5 4 . I b i ab
epbcopoeta comitissa sosccplos, 4 . 4 . Eorutn coosilio
prae calore nimio Becctiro r e J i n , 434. Vide Auselrous.
Caro. t n le vivat caro, 211, etc. Caro qoasi oaturaliter
ad iuflrraa te*dit, 238. Caruem vocat Apostolus otnuem
vitiosum t n o i i m , 415. Qui secundu n Uesiil-Ttu carnis v i -
v i i , noo Dei hnagii.em, sed flgurnm pectidis babet, 238.
Srcuodum carnem anihutare, est c.inii \oluuuie coucor-
dare, 415. Vide Concupisceoiia.
Ca^ae Dei abbas Dor mdtts, 334, 333.
Castellum dupltct seosu, 178. Caslellum Hariam sigoifl-
CJI, J78.
Casttixs. l)e castitale, 191. Vide Coocupiscculia, For-
iiicatio, Pudicitia, Virgmlt<is, Vo!u,»*a*.
Catcg<»nae. Lna et eadem res non potest sub diversis
tn-ui calegorits, 149. Vide Arislotcles. Deus subslau-
lia.
Causa. Ex quoconque flt aliqutd, td caiisa est ojus quod
c x s e f l t , 7. Quomodo ex IUIMIJ aliquui eloVialur, 7. 0»tt-
nts causa aliituoi ad e^scrtltam e i l c u pra.'bet .v!jumen-
twm, 7. Intellicrj non potest ot «tx f o quoi per.ttus noa
est, tiat aliqutd, 7. Sed vox oiunuvii e>t, niliil dc nilnfo,
1058
7. Tribus modis substantla dici potcsl facta cx nihil», 7.
Dicimur rero facere, I.Curo rem facimos; 2. Gom poa>
sumtis facere utoon sit, et non facirous, 70. Quod d i c i u r
esse per a l i j u l d . videtur esso aot per efliciens, aut |>er
aut per e^fli iens, aut per materiam, aut per atiquod t n -
strumeotum, per attTni e>t, 6. el posterttts elatiquoroodo
mtnus e«t eo per quod habet ut »it, 6 et 15. tnfnrmis, s r u
eonfusa natura elemeotorum videlur essc matrria on>
nium corporum suU formis discrctoruiu, 6. Lnde sit iuale*
ria iiifonuls eleroeutorum, 6. Materia corporea univer^.
ma natura, vcl ex scir»sa, vcl ex aliqua tcrlla esseotia,6.
Tcrtia esseutia uon esl t^raeter sunitnatu iiaturaiii quap est
•er sc, et universilatem eorum qtia* sunt per insam, 6.
{ deo ex quadnm lertia esseutia non |K»test esse rerum
universitas, 6. Rerum universltas cx selpsa esse noo po
tesl, 6. Alioqoln non esset per id per quo«l snot n i o c u ,
6. Et essct seipsa prior et posterior, 6 . Vide Elemco
lum.
Omoe quod esl matcria, ex aflo est, et eo postcrtos 6.
Nibil est aliud a sei|iso, vel seipso |>osterios 6, 15. Nihil
est roaterialitercx seipso, 6. N i b i l ralfonabiliter ab aliquo
l i t , nisi io facictitis ralione pra*cedat aliquod rei faciendaB
cxemplum, sive fontta, vet simtlitudo, vcl r c g u l a ^ . Vide
Idese. Fahcr fecturus alupiod sua» arjis opus, prlos illud
intra se dicit mentls conceptione, 8 1 , 17. Esse per afiqoid,
el esse ex atiquo, non semper hahet euodem sensum, 6.
Qur>d est ex aliquo, eat eUam per ipsum; ct qood est
per aliqttid, est eliaro ex eo, 5. Qood est ex materta et
per artiflcem, polest dici esse per msteriamet ex artflke,
5. Aliter tamen est ex roateria qusnt perartincctn 5. Nullo
mcdo intelligi potest ut quod atmuid est sii per nihil, 6 .
Quidquid est, pcr uoum aih|uid est, 5 : otnoe quod c s l .
ant est per aliquid, aut per u i l i i l , 5. Nibil p^r sei|»sinrt
fleri potest, 15. Qutdquid l i t , posterioa est e o p e r q o o d
flt, 15. Ille de ^juo esl aliqots, non potest esse ilfe q u i d e
se e s t : nec ille qni de allquo est valel esse ts de quo
est, 50, 5 1 , 6 1 . Quidquid ex aliquo vel pcr aliquod iocipit
esse, iion est idem i l l i ex qtio et pcr quod esse inciplt,
10. Nulla res est per illud cui dat esse, 5. Id de qoo a l i -
quid est, eo principalius cst et dignius, 60, ooo sic est
io Diviols, 60, Potest iutelligi aliquis alius ab sliquo.
prisqttam sii illius, 5 1 . Et si alicuius neqult esae, nioi
sit alius, 5 1 . Qood lit per aut |>ost aliquid uuod priua
lieri debet; proplcr illud lieri dicitur, 78. Si i d , per
quod ptures oatoiae stinl a?quales, aliud est qoaro quod
ips e s u n i , mioores suotquam id |»er quod aequaliter ma-
goae suttt, 5.
Cedrus cetsitodine omnes arbores siiperat, 156.
Cellerarius ob iogrjveweotem aeutem mootu) cofuotissom
non dehet dimitlere, 419.
Cenomanni. Cenomanoorum episcopus Heldeberttts
Vide Ilildebertus.
Ceremooiae. Vide Missa.
Cereus Christum signiflcat, 171, Vide Maria^purificatio.
Cbaritas. Cbristus dilecliooem gignlt non turpem, aed
putchram; non Ubidlnosaro, sed eastam, 158. SaHentia,
qttae t lirislus esl, maier cst putchrae dtlectiouis, 158. Est
m:»ter tirooris lilialls, 138. Qui separari valet a chariiale
Christi, iu ejus roente Christus radiccs uoo roisit, I5t».
Deus, qui c h a r i u s c s l , cst h«redilas Christiauorom, 141.
Quo latius charilas dilluQdilur, laoto uberior dividenti
rematiet et augetor, 141. Qui flagrat chanute, oon oe-
cesse est ei praecipUlur 180. Vide Amor.
Cbrisma. Pro chrismale d a u nocttnia, 443. Chrisma
balsainuni estcoosecratum, 157. uirismate omnes Cbri-
liaoi uoguutur, 157. Christum et ejus uocUoocro sigoifi-
cat, 157.
CHSISTCS, Christlani. Chifstus r t e r o a et incommnUbJ-
lis vcritas, 161. Cliristus csl ipse Filiua Dei, e l fllius V i r -
gims. 267. Chrislus esi attcra natura <|uam Pater, post-
utiam Tactus est Filiu3 Viruittis : et altera oatitra secuo-
oum qi.od Eilius.Dei est, 267. Christus non atter FUius
Dei, alter Eilius V i r g i o i s , 2G7. Christits e>t Creator fa-
ctus creatora, 239; dicitur Sapieulia incaroata, 155. Et Sa-
pienlia secundum humaoitatem creaU, 156. 1n tJiristo
vera est htimanitatfs nalura. 217. Christum Dcum et ho-
mioetn confllemur, 9 1 . Una persona Verbi et as^umpti
homiois, 47, 5 i , 77, 93, 100, 451, 432. Quta una esl
Verbi et bomiois asstimpti proprietatum collectio, 47. I n
una Cbristi p^rsooa, duae naturae, diviua et huuiaoa, 34,
77. 451, 432.
In Cbrislo d n n natura?, divina ct humana, stint una
persoua, 17. Coiias persotirn in Christo, oon est ex dua-
bus personis, 47. Rj.iocinatio probans inChristo duas esse
pervmas, sicut dttas nattir.is, 17. ilcfeltitur, 47. Christus
UOD e^t una natura, tic t sit una per^oua, 267. Nec esl a l -
1C59 INDEX IN S. ANSELMUM.
len pcfsona • Verbo, licet tuVuram a dtvioa duvUotpm
habeat, 287. Qoidqoid do Cbristo dlclloi% vel secondom
Deum. vei secoodum hominem vere dicitur, 47. Deos e l
hoiuoin ooum tucooveoiuul, ut, aervata iolegriute otrioa*
qoe oatur», idem ait horoo qut Deua, 92. j o Chrhno d l -
versitas oatararum, et ooius peraowe, 94, 100. Ut quoi
humana roo poaaet natura, facerei divlua, el ouod divluae
noo ronveniret, boc exbiberet huroana, 94. Noo aliua et
alius, sed idem ipae boriio et Deut, 94. Ut |>er huroanaro
solveret quod ilta debebat, 94. Estuaturaliter unus idem-
que coromunU Filius Dei et Mariae, 281. 452 Jesus Cbri-
stus est Deus verus et verua homo, 77. idem Deus et
lioroo, 8 8 , 9 5 , 9 4 . Si alius esset Deus et alius homo, neu-
ler tatfrfacere poaaet, 88. Necess* eat ot de Adatn ot Eva
assumatur homo, per quem restaurelur geous Ada?, 88,
101. Chrisiutest de A d j m , 58, 57, esl eliam delimodo
quo factua eat Adam, 7. Christus secuoJum seroen oon
ioauiter dicitur fulsse in Abraham, David, elc , 101. De
Syoagoga Doniinus, secuoduni carucm, origioem duxit,
11% Chrislos secoodum caroem Judaeus, 180. Nibil cou-
veoieutius quam ut de femioa sive viro Deus faceret
huuc bomiuem. 38. De Vlrgiue debuit oasci, 58. Chri-
biuro Deus fecit de sola>feroiua, »00. Oirislus ex Virgiue
assuroptus est, 92, 94. Luras ascendeodo, Matihrus dc-
sceuoeudo narrat Christi g-nealogiam. 174. Geooalo-
gia Chnsii desceudeudo Mgoificat peccatorum ootrorum
suscepiiouem a Giristo: asceodcodo siguiticat peccatorum
abotitioiiero, 174. De oiassa peccatrice assuuiptu* est,
sed absque peccato, 9 1 , 97, e c , u?que ad 103.
Chritti iimoceniia. virtus, grutia et sanctUas. fu Chrislo
prenitudo virlulum, justiUae et sanctitaiis, 153, 157/165.
S"lus Fitius Virgluis diverso modo ab aliis in Adam fuit,
104. Alii in Adam fueitiot, id est, lo ejos potestate ut de
illo essent, 104. In Adam qtiaudo p e c i a i i , fuit quidem
unde Iste futurut erat, sed iu Adam uoo fuit ut fste de
lllo e>set, 104. Sicul ooo erat io limo ut de illo primus
liomo esset; nec de Adam, u l E\a de illo sic esset u l
facU cst, 101. Solus Eilius Virgltts In Adam sola diviua
virtute. nou homiitU uutura et voluotate, procrealur, 104.
Ada) mala *d homtuem de Virgine conceplutu oou per-
Iranseuut, 101. Filius Vir^iuis nou subjacet peccato Ada?,
i n Uuniino fu.l siue peccalo ipse per sei|«um, 9 i . Ipse
a se e l oou a m.iire uiuudus fuit, 92. Nec origiualis oec
personalis injustilia fuit lo Cbristo, 105. Hnmaua uaiu-
ra ouiiquatii iu illo sioe diviua f u i l , 105. Illius ait-ma
tmoquam aggravala c n i r a vcluuiaiem fuit, aul iuipedita
corpore cori upiiiitli, 103. 'totus ille homo et Verbum Dei,
Deus, uua semper prrsona exstitit, 105. Ideo illius ani-
iua uuuquam siue perlecia Justnia, el sapientta et |*>ie-
aute fuil,t03. Sed eam, secuitdum persooam, sscttt Dcus,
habuit, 103. Natura hunana in Cbt hlo a divtoa, qnod Ita-
b u i l , accepil, 103.. In Clin.sto iiuilum peccatiim, 153. I*a-
ler in Christo delecubililer qoievit, 1o*>. Ex qtio bomo
ille fuit, plciiits Deo seniper ut semso fuii, 9 1 . Nun juaui
futt siiie hei poteutia, et forlitudiue, et sapieutia, 9 1 .
Chn ti sarfentia et scientia. Cbnsli summa sapientia, 9 1 .
Quo *eusu Cbrislus dictlur profecisse sapieutia el graiia
apud Deum, 78. IVrfecte omoe bonum scivit, el nullutu
malum ignoravii, 9 1 . Omnem hibuit scieutiam, 9 1 . Nou
|K)luit sapienler assuuicre igooranliatu, 9 1 . ChrUto uon
credereut hointiies, si t u m scireut uesciutn, 9 1 . fSulluio
houuui erit quod Cbrislus igimrei, 9 1 . Niliil erit booi
quod non amet, 9 1 .
'Chridi veritas et jutiilia. Christum nemo fallere polest,
195, et ipse iiemiueiit fallit, 195- Christus est v e n u s , cui
coolrarta est omois vaniias, 204,212. Cbristus justttiira
et veriutetn viveudo el loquetido itid< clinabdiier teuuit,
77. Noo ob aliud Judei illmu sunl per*eculi, 77. Cbrislus
io juhtitia tam fortiter persevcravil, u l iude titot tein i u -
curreret, 77. De justo l'atre secuoilum diviaam, el de
justa utaire secuuduiii hiimanam naluram, jttslus ab ipsa
origiue nattts est, 103. Jusiinum origi: alem habuii, 103.
Ex eo quod Chrislus nec voluil peccarc ncc putuit, non
sequitur: ergo Deus Tuit, 108. ConsUl quoil divmitas n.a-
xime adjuveril Cbns um ut non posscttiec vcltet peccate,
108. Noo csl verum ileCliristo qttod tn ipso natura buma-
na sula per se justitiam rectipcrarc uon possil, 101. Nec
quod eam sine uuxilio gratiic smvare valeat, oec enn i u -
teiligcre lo iufautia, 101 el 102. Et hoc propter uoiutetn
persoitalem iiatui» assumeuiis, et natura) assuropue, 100.
Jusia volunlas Cbristi uou erat ex huiiiauiiaie sed ex
divittiiate, 78.
Chrhti liberlas. Vide Cttristi obedlentia, Christi mors.
Chrisli ohedientia. Quo seosu dicit quod uou venit facere
voluuutem suam, sed Patris . et quoJ doctriu t sua n< n
est sua, 78. Quo seosu dictum : Propter qnod exattaiit t i -
lun, etc. 78. Qtto sensti dictum : Fuctns est nbediens, e:c.
78. Quo setisu Cbrlstusdicilur : Factus obedieas, etc. 2 i 2 .
t ^ i
Discernendum quid fecit Cbristus exigeole olie Jieotia, et
quid sttstiiiuil aoo exigeme obedieutia. 77. ChrUtosmar-
tem subiit, oou ulla eum cogeute obedieotU, a«d pcieai
dispooetite sapientia, 222.1'ater Christo ut i n o r e r e i u r um
cogemlo praecepit, 222. Sed ille qnod Patri p b c i l o r u m . ei
hominibus iirohiiurnm lotellexit, boc spooie f e c i t , 2 x i .
Sic Patri liberam obedieoliam e x h i b o i t , 222. Pater aW
hoc Christom cogere ooo potuit. quod ab eo e x i g e r e aoa
dehuit,222. Paler praeccpit Cbrist* m o r i , c o m hoc i l l i p r c -
cepil unde iocurrit mortem, 77. Christos ut bomo Deo Pa-
t r i debehat, et Paler ab eo exigebat ut jualltiam ioderlj-
o a b i l t e r i o omuilHis teneret, 77. Christus exigeuUsobc-
dtettUa justitiaro iu omuibus &emper t e o u i t , 7 7 . Chri>u«
sponte Fustiouli morleu^ ooo per obedieotUm deserettii
vttaro, aed |>ropter obedieoliam servaudi j u s t i u a a i , 77.
(hrWius acceptam a Deo mori-ndi volunutem iodediaaU-
l i h r et .«poiile servavit, 78. Cbrislns dtdtcit ot^edieuUam;
ttim quia atius fccit discere; tum quia experiineolo dkJi-
cit, 78. Voiuulas Christi fuil voluotas D e l , 95. C h t lus
non ob atiud noo potuit noo ii>orl, oisi quia t t n a i o u b i h r o -
luntate volult mori, 93, 94. Quod Pater uon altler roiue-
r i l inuridutn salvari qu.im per moriero F i t t l , perinde fu.t
ac si illi mori pra?cipercl, 78. Cpurtebat o l per bomiuU
ob< (lientiam v i u restitueretur, 75.
Christi paupertas. Chnsli paopertas ac ocditas i n oativi-
Ule, io v i u , iu m o r t c , po^t mortero i n s e p u l c r o , I3J,
CUristus saius nostra. Ante Oirlsium moodus insidj» et
oppressiooibus d«u.onum teuebnt obvolutua jacebat, 281.
Noo est oisi Chri^tits per quem reconcibari queai nat*ira
humana, 132. N»u nisi p< r Christuto homo s a l v r i potest,
80, 9 1 . Spes tota iu pas>joite et meriUs CbrikU, 247. Noa
poterat aoiiutis li< roiius a peccaU morbosauari, uHt medi-
cautensum ei tierel mors ipshn medici, 186. P.iat Ada
peccatum nullus admiltiitir ad regnum D e i , oLsi per mor-
lem Chriali, 104. Sine Cliristi tnorte oon r e d d i t v r quo>l
pro Adae peccato debetor, 104. Llnus est ChriMus qui
seipsum obtulit pro nobis, 159 Cliristus veoit ut t»eccato-
res voiaret ad p<eutteotiam, et moxte sua aalvos faceret,
21 i , 213.
Christi sotlsfactio. Assumpsit Deus moriai«utrm 9 1 . ea
9
sapieoter, quia utililer usus est, 9 1 . V i u Cbriali wfticieas
fuit ad solvendum pro peccatis totius m u o l i , et plua i u m-
fintuitn, 94. Christus pro se uihil debuit Deo solvere, 1±1.
Solvit pm attis qui quoJ debebjnt reddere ooa habebast,
222. Christus ex debito uiori ooo debebat, 222. Dedit de
suo, cum vitam silrf auferri propter j u t i t i a m permiail, 222.
Preiiosior e»t v t u Christi, quatn omne quod Deus noai est,
212. Et supcrat omoe debitum quod petcat 'rea Deo aoi-
vcre debeut, 222. Occisiooi, a u t l e v i cutllbet besioni vkas
httjus homims oidta imtneustUs peccaloruiu extra perso-
uain Dei co.uparari valet, 91,222. ViUe Chrtsti oiajus e>4
boitum quam omnia peccaU sint m i l a , 222. V i u ista u o -
tuto amabil.s est quautum est b o o a , 2 2 t V i U Cbristt
piusquatn stifhcit a I solvendum quod debetur pro pecca
toiius muttdi, 222. Solus Chrlstus reddit pro omuthus qoi
salvautur plusquam debeot, 104 Vide Bedemptio. SJ-
tisfactio. Chribti virtus occulta, 221. Cur Christus vtrtoiem
suam abscoudit, 221. Nou uldiabolum falleret. 2 2 1 .
Christi vtia. lutideles objiciuul qota Deo facimus iaju-
riam, cuineum dicimus oaturo de femina, faroem, sittta,
crucem et mortem subiisse, 75 llumanitas C h r i s t i , cou
ceplio, nativit s, et alia mysteria devote considerautur,
213, 224.Cbristus iti Virgtttis tit«ro, Spirilus saueU \irtute
conreplus, 217. Concepiio ChrisU muoda fuit e l absque
carnalis delectationis peccato, 92. De mondi>s roa Virgtof
;
vens>ime conccpius t s i , 103. Ab exordio coaceptiotih
plenus Spiriiu sancto, 173, 178. EJus oalivitas uec divini
Utis majc Uieni in Clirisio, nec virgmilatis i u t e g r i t a l e j
in matre \iolav 1,^17. De Virgine imttis esi ChruUus, ui
praevariraTicis uatur;u cotrupla sauaret, 203. Circaiojcisu.-
est t brtstus ut cmma pecctu boroioero ascinidere a st
debere doceret, -0 ;. Oblalus est in lemplo et a aancu
vidua susceutus : etcur haec, 205. A Simeoue seoe ausee
ptus et laudjtus : ei cttr, 203. Cbnstus narenttbus sulxit
tus est forma obedtentiu?, 217. PuUtur fltius Josepb, 175,
174. Christus iu medio doctorum, qui est sapieotU Pa-
tris, 217. Christus baptizatos, 173, 217, uon u l aqua muit-
daretur, svd ut aqtia^ muudarct, 217 el 205. El p c r ejus
caroetn mutidatae aquae virtutetn purgandi pccrau asj»n-
m e r e t i l , 205. Suo baptismo cceluro nobis a| erHit,*i75,
ai|uis suibapiisroi gladiutn igiiitum portae paradtai e i a i i a -
x i l , 175 In etim de*cendit Splritus saticUts sub columb*
specie, 173. Ctirislt jejunitim, ejosvictoria c m t r a dtabo-
lum, mini^terium angclomm, 205,217. Traosfiguratio Do»
roini, 162,163,161, 205. Cur Dominus visiooem ause ma-
jcsiatis ad lempus laceri jussit, 165. Cur post ejus Asc»o>
siooem pra?dicau est, 165. Cur tiauhxus et M rcus Cbh-
1061 INDEX IN S. ANSELftfUN.
ftioin iraosflgoralura dicunt post sex d;es, Lucus vero post
o c t o diea, -t62 Trium discipulorum qot TraosflguraUoui»
testes fuerjunt, mystica tl^uiiicatio, 102. ftovissimis tribus
suinis majora et ntura geasit, quaui in omol tranaacto tem-
iK>re suo, 157. t.hristus pratdicat: verhis et iniraculls t u r -
b a u o d i t k a t ; nocte iostat oratiool, 205. Lazarum suscitat,
205w
Ctrlsti pntsto et mors. Corpos et ssnguinem suura t r a -
d i d i t suis discipulis, et eoruu pedes lavit, 205. Sacrc-
Baoctamysteria mundis operibns et pia raeoiis humilitale
stiot concelebranda, 205. Christus lu libria et crucit op-
' robrium sostiuuit. 205 et 218. A Jnda pretio tradiius,
$ 18, geouflexus pedes ejus lavit, 218. Ei omnia e x b i b u i r
quaa cordis pertioaciam emollire potoissent, 218. Cbrtslus
hiimilitatht et mansuetudinSs magister, 218. Animaa Chri-
n t i tristiUa, 218, agooia * sodor stngoioeus: oratio, 218,
351.
Chrtstus comrrrehenditor et llgator, 218. Pontifldhos
nteUtor, 2 ( 8 . Veritatem confessus, qoasi de blasphemia
adiudicatus est m o r t i , 218. Sputis inquioalur vultus ejus,
couphlscaeditnr; velo operitur, etc , 2 1 8 . Eitracivitateiu,
BubuodocoBlo nudus cruciflgitur, 139, 140. fta oppro-
l i r . u m homioum factus, ut oec suh tecto, nisi suh eceto de
q u o ejlci uoo potoit, mon dignus haberetur, 140. Paasio-
Dis flcries describitur, 218, 219. Christus cotnparatur Jo-
seph vestem abiicienti, 219. Cum dicimus Deum aliquid
?77. a t i , nullam divioe subsUoU» slgniucamns b u m l l i u t e m ,
7. Sed ooam Dei et homlnis rooostramus esse personam,
Christos mortem soscepit non tn natnra Deitalis, sed i n
uatura bumaniutis, 267. Filius cum Patre et sancto Spi-
r i t u disposuerat se oon aliter quaro ner mortero orouipo-
tentiain suam mundo osteosurum, 78. Cbristus mbil ttisi
S ia voiuntale passus est, 105. Deus pater nou Christum
ifitum occidi permisit, aot ad mortem coegit, 77. Quo
aenau Pater dicttur voiuisse mortem Filti. 78. Pater voluit
n o r l e r o F i l i i , quia ooo aliter mumluro aalvari, 78. Fiat
Toliiotas toa, Id est, tiat mors mea, ut mnndu* tihi rec<»n-
c i t i e l o r , 78. Pater PiHom tradidisse dicltur quia illum uou
liberavit, 78. (hristus )*Jtei-it morleui v i u r e si vellet, 79.
Sed iodeclioabiliter mortem pati volebat, 79.
Christiis sponte sua mortem sustiuutt, 77 Naluralem v i -
tae appetitum habuit, 78. Iu Christo huinaoa caro dotarcm
mortis fiigiebat, 78. Nou aliqua nece^sltas coegit Deum ut
ae hnmiliarel, 222. Christus nulla necessiUte, sed libera
srolOBiate mortous est, 79. Qoia sua voiunUie et sua po-
t2*t*te est roortuus, 19. Quod Chrisius sua potestate et
ana voluotate facit, nullatenus ad hoc cogi dici potest, 79.
Soia votooute, sola booUate Deus se huuiiliavit. 222.
Christus potuit semper servare v i U u i : sed noo totutt
Tetle ilhim semper servare, 222. A seipso habuit ut oou
possil velle non oiofi, 222 1d**o oon oecessiute, sed libe-
r t potestate aoimaro sotro posuit, 222. Filius Dei spoute
voluit se bomioero facere, et eatlem imrouubili voluuute
tnorl, 95. Cbrislus hahuit potestatero meotieodi: sed non
l»otuit velle mentiri, 95. A setpso habuit ut non posset
velle menurt : idcirco de sua jusUUa, qua veriuteiii ser-
vavit, laudao lus, 93. Necease fuit oecessitate sequroti
non oracedenti Deum bomioero flerj, pati, roori, etc., 94.
Voluiiutetu e|ua nnlU pnecesstt uecesstias, 94. Christus
I V J U potuit oon morl, qoia assum^sit houiinem ea voluniate
tit moreretur, 93, 9 1 . Christos sua volunute nou poluit
uon mori, etsua voluntate mortuus est, nulla necessiu:e,
sed aua poiestate, 93 et 91. Mors iu Curisio fuit sine pec-
cato, 10/. Mortuosestpro.ter oos, 9 1 .
Chrtstus ex Judaeis natus, a Judaeis crucifixus, 212. Pro
aulaiuterfectoribus Patremsuum rogavit, 212. Et eoruro
peccaturo excusavil, 215. Autithesis Christi roprientis et
pecvaioris qui est causa hujus mortis, 246. Passlonis Cbri-
sti coosi leratio; stirnulus cat atuorts, 217 et seq , 225,
232. Morlis Christi inei.oris quotidiauuro debet esse vfa-
Ucum Cbristiaui, per quod io Christo matiet ei Chnstus in
eo, 222. Cbristns sexta die Saltbati cruciaflivus est, 162.
Septbna Sabbati in sepuMiro quievit, 162. Graeci e l La-
lioi creduut Doroioum ad kiiernum desceudisse, 59. I n
Symbolo Nicasoo nou dicitur Do.i iuus ad infemum d e -
acendisse, 59. A u , et quomodo de ClirisU doloribus ac
inortejgaudeodum, 222.
Chmti resurrectio et ascensio. Chrislus ocUva dic r e -
aurrexit, 162. Nos ocUva aeUte resurgemus, 102. Christo
a mortuis resurgente Judaeoram solemnilatcs complctaB
sunt, velera traasieruot, et nova facta sunt o m n i a , 172.
Ante resurrecUonem non Deus, sed homo Untum Chri-
atus putabatur, 172. Mulier resurrectioois Cbristi prav-
nontia, 257. Ascensio quadragesimo post resurrectionem
d t e , 259, 271. Vtdente Virgine Mana, 271. Christus i n
ccelum solus ascendet, 160. Et U m n cum eo electi m e m -
n
bra ejus ascendent, 160. Caput ct»m corpore suo unus est
Cbristus, 160.
toti
Christi gioria et potcskis. HumaniUs Cliristi io coio cla
r i U s , 163 Solus Jcsus cst in gloria Patris, 165. Qi»ia ad
Chrisli coroparaUonem ouilus sanctorum est aliquid. 165.
Cbristus potest omnia i n ooelo. 536.
Christx amor erga etectos. Cnristus cum suls clectis Ct
propter suos electos hic est usqoe ad consummaUottem
saeculi, "160. Ex necessiUte omnla, quae de Cbristo credi-
mus fleri oportet, 74. I n extreraolempore Christus ad
reliqulas Israel revertetur, 172. Poteutia diviniutis Chri-
sti hominem fecit; humiliUs humaniutis ejus hominem
refecit, 271. Chrisli munditia purgantur omnia peccaU,
21 4. I n Christo crucifixo est omnis gloria Christiaui, 217.
Christus «equali dilecUone nos omnes d i l c i . t , 267. yEquali
dilectionc pro oronibus passionero suscepit: sequaliter o m -
nibus v i u m aeteruam praeparavit, 267.
Christi epWieta. ChrisU e p i t h e u , 235. Christus bumani
f euerisadvocatus, 173. Christus humani generis judex ,
73. Dei et hominum reconciliator, 92. Pater et frater
noster, 217, 277, 281, 282. MaUr fideliom, 500. Christus
caput, et nos corpus eius, 204. Fundamentum, 175, 176,
omnesporUt, et a nulto porUtur, 175. Cbristus pontifex
factus i n aeternum, 156,173. Deo mioistrat i n ccc l i s , 156.
Hoc est ostendit Patri jpro nobis cicatrices vuluerum suae
passionis, 156. Sedens i n dextera parte ad bonoris cumu-
lura, 156. Christi celsiludo, 156. Christus jam immortalis,
156. Chrisli odor, 156, 157, 158. Christus plaUno similis,
157. CypressusChristus, 157. Vitis Chrislus, 157. E l sancU
palroites, 158. Ad Christuro animae suspiria, 223, 2 2 6 , 2 2 7 .
A Cbristo babet omois creatura quid-juid habet decoris ac
p r e t i i , 225.
Christiani. Chrisliani a Christo Christiani dicuotur, 171.
Corpus et membra ChrisU sunt, 204. Orones ChrisUani i n
Clirtsto sumus unus Christus, 204. Hoc sont Christiani per
graUam quod Christus est per naturam, 204 AChrlstia-
nis exlgeddum u t cauUonem i n bapUsmale facUm tnron-
cusse teneant, 337. Qua reverenUa ChrisUanus sua mero-
bra servare, et iilis uti debeat, 284. Anima Christiana est
sponsa C h r i s t i , 204. Qtuerit ah illo t r a h i , 204. Christbna
religio durabit usque i n mundi ilnem. 136. Prc;jtcr Cbri-
stianam religionem Dei sapieutia ao asterno creaU esfc.
156. Vidc Pideles.
Chvrograpbum, quod adversum nos erat, decreti (uit
non diaboli, sed Det, 77.
Cicestrensis. EpiscopusCicestrensis> 450. Archldiamnus
Cicestrensis accepit plegtos super bomines Anseimi Cau-
tuar. pro forisfactura fractae festiviutis, 450.
Cilictom peccatum signilicat, 175.
CLEMETTU comHissa in Ftaodria, 589. Eam et viruro
ejus Umbertum Anselmus laudat quod investitoras noi
det. 589, eam salutat, 591.
Clericus i n sororcm 1 M assumptus est, 384. Iudicnun
est ut ciericus hominiuin faciat laico, 584. Vide Homi
nium. Error ejus qui puUt sibi meUus esse i n habitu cle-
ricali religiose vivere, quam in mouachico, 546. Clericis
licel habitum mouachicum suscipere, 570, 3%, 437. E p i -
scopi clericos non debent prohibere ab insUtuto monacni-
c o , 370. l d s u t u i t concilium Tolet. I V , 370. Clericti3 po-
stulat in Ecclesia CanluariaB monacbus fieri, 437. De cleri-
coruro calcearoenlis, 390.
Cluaiacum, Cluniaceuses. Clunlaci roansit Anselmus,
431. Cluniacenses monachi i n Anglia 446. Cluniacensis
;
monachus in captione tenetur, 446. Vtdc Hugo.
Coeluro, Coeleslia. Consideratio patria) ccelestb. 214.
Desiderium crolestis patrise, 159.
Caena Domini, nova spiriulis scientta, 180. Illius co?n:e
tria fercula, 180. Christus ad Cccuam primo Juddeos deiude
gentiles vocavit, 180. Qui nolunt veuire ad Domini C a -
uam , 1 8 1 . Qui Coenae Doroinl defuerunt ac desunt, noti
servorura negligentiae, sed sue hoc inobedJeutiae depu-
tent, 181. Quihuic convivio defoerit, Ubescet in aeternum
fame et miseria, 182. Qui interfuerit, satiabitur perenni-
ter omnihus bonis, 182.
CogiUre, cogiUlio. Quod non est ant non esse potest.
cogiUri polestuon esse , 38. M u l U cogiUmus nou esse,
quae scimus non esse, 38. Non possumus cogiure non esse,
quandiu scimus esse, 38. Non possurous cogitare esse s i -
mul, et non esse, 38. Possumus cosiUre aliqutd non essc,
quandiu scimus esse, 38, quia simuT et illud possumus, e>
Istud scimus, 38. CogiUtio est v e r a , cum est quod pot*
mus esse; et falsa, cum non est, 100. VeriUs cogiUUonu
nihil est aliud quam ejus rectitudo, 100. Quaeestcum
quis cogiUt quod dehet, 100. Vide Veritas. Dicere m
corde, tdem est ac cogiUre, 3 1 . Duohus modis resdlcitnr
c o g i u r i : l ° C u m vox eam significans cogiUtur. 2* Cum ipsa
res intel.igitur, 5 1 . Quae quoUdie cogiUnda, u t quis non
otTendar l e u r o , 194. Pervers» cogiUUones quomodofu-
gandae, -14. l u principio facile renciuntur. 415. CogiUUo
indeccns quanturo Deo displicet, 577.
Cogititio. Deus per creaturas cognoacilur, 50. Vidc
 1003 INDEX IN S. ANSELMIM.
Deus tncomprehcnsibilis, Mens, Ratlonabilis Natura,
Scicntia.
Colloquiom. lo colloquetido de aliqua quaesUone saepe
Deus aperit qood prius lalebat, 7. Vide Sermo.
Color. Colorein dialectici noo aliod queunl iotclligere
quam corpus, 49, 44. Existente corpore, colorem ejus ue-
cesse est esse, 115. Pereuute corpore, colorem ejus ma-
nere impossibile est, 115. Omne aoimat est coloratum,
149. Disceroendum ioter colorem et ejus subjectum, 45.
Colamba felle caret, 170. Sigoiflcat patieniiam, 170.
Comam nutrieotes et tonderi noleotes ahKccleaia) i o -
greaso prohibentur, 590.
Commodum vutt, et vitatincommodum omnls natnra qoae
aeoUre potest, 66. Nemo vutt nisi quod aliquando putat
sibi commodum, 68. Voluotas seu affectio quse est ad vo-
lendom commodum, non semper msla est, 155. Mala esi
quando cotiseolit carni coucupiscentl adversus spiritum,
133. Affectio commodi, si soia adsit, non uisi miaerum fa-
£ 1 , 1 1 6 . «jui nihii vult nisi commoda, si non possit babere
tnajora et vetiora, noo potest non velle quamlibet iulirma,
68. Propter eommodiialem vult homo arare \el laborare.
nt habet ttode tueatur vitam, 133. AlTectio *eu \oluota%
qoae est ad voleodiun comroodum, non est quod Jpsa vult,
133. Vide Bcatitodo, Bouum, Justitia, V. luntas.
Coromunio. Cbristi carocm et sanguioem homo ore suo
recipit, 222. Christi mortem qua salvaiitur, ruminet hotuo
duro ore suo carnem Christi et sanguioero recipit. 222.
Mauducatnus corpus Christi. 133. Qui manducaot corpUs
Chr.sti, debeut rouodi esse aboronf fermento malitUa, t 3 3 .
Cum separatlm rorpos, et spparatim saogoinem Cbristi
accii irous; non bis, sed semel Christont accipintos immor-
talem, 453. Quare separatiui corpus, el separatim sanguis
acclpiuolur, 453.
Communio sub otraqoe specie, 455. /Equahter a fldeli
et ab iatldeH secundum speciem accipitor, 453. Pideles
singulari modo ClirlsU cnrpos accipiuut. 433. Per aasom-
pt ouetn corporis r t sauguhrs Chris:i Deo cooformes euT-
ciuuiur, virtotes eorum augentor, liberum arbttriom coo-
fortalur, et iromortahtate rodtteulor, 453. Ipsi mali veram
substauUam corporis Cbiistt ac^iriuiit, 433. Non tit imrouo-
dum sacramentum, quia immuudus illud accipii, 453. Ex-
pleta in baptisroo purgatiooe veoiens ad ecclesiam iutro-
ducitur ad sauctum altare, consecrandiis victtma divio©
Eucbaristiae, 171. In acceptione corporis nonstdum cor-
pua, sed totus Chrislus Deus e l horoo suroiiur : et in ac-
ceptione saoguinis non sota aninia, sed lotus Chrtstus su-
initur, 453. Tulius semper est conscioui sihi crimiuh aba-
tinere ab iis quae placitsm Deo personam exposcunt,
quam per culpahil<>m securilatem pracaumere, 140,332. A
maloaacerdole nihil roiuus accipilur quam a bono, 454. Ex
interloribus aniroae projicienduoi oiune quod ad damnaiio-
nis periculum nos pertrahit, ut digne corpua Domioi su-
msmus, 265. In mortis periculode manu cleri etiaiu pu-
blice coocubinarii praesui corpus Domim accipcre, quain
sine viaticoexire, 384. Vide ViaUcom.Coroiuunio oratiouis,
518, 325, 533, 334, 387, 5 9 1 , 304, 395.
Coropositum. Uuum uon flt ex pluribus nisi aut compo
siUone partium , aot cooveoientlu geueris et diireroutta?,
aut specie et proprieutum collectiooe, 149. Omue coiu-
posituro uj. subsistat, iodiget his ex qoibus comoooitur :
et illis debet quod est, 10. Quia per illa est, qttidipud ost;
et illa ooo per illud suot. id quod suot, 10. Atque compo-
situro uoo est summum, 10. Quod nec actu nec inlellectu
dissolvi potest, majua eat quam quod vel intellectu est
dissolubile, 44. Orane composituro saltem cogitatioiie dis-
solvi potcst, 44, 45. Cujos parles ooo suul simul, id etpar-
tes ejtis possoot cogitari outiqium et uupquam esse, 37.
Quidquid est partibus junciutn, oon est omnioo unum,
sed i|uodamrootlo plura, et duerstim a seipso, 3 3 . E l aclu
vel intelleciu dissolvi pot»-st, 35. Qnod est aliud in toto, et
ahud in partibtis, e l iu quo »-sl ali ,u:d mutabile, non orn-
oino est quod esl, 34. Quidquid \el qttale, vel quautoin
est, tion simplex sed compositutn cst, 10. Stmplicia pra*-
staut compositis, 44. Quod eU per partcs iu siugulis locis
vel tem|>oribus, non eflttgit partium composiiiooem, 12.
lo compunctiooe cor iuitmo dolore lungiiur, 214. Com-
punctio iu oratiooe, 249. Coiupuuciio non habetui siue
ope grathe, 249.
In concilio senlenli» sunt cum praemediiatione el com-
petenti iraclaiione proterenda3, 390. Non suut niutatwia?,
r t uibil eis addendtttn nisi de con*ensu episc<-|*.ruui, 3^0.
O ncititim ab Anseltno con\ocalum, 590. Vide Bareuse,
Londiiieuse, Romanutn.
Concordta, discordia. Qui concordat com Deo et « um
bominibus justis, jam incip.l n g n a r e , 349 Melior est per-
fecta coocordia quam tmpet lecta, 48. Vide Dtus uuus.
Priesut hdiiiiuibtis non concord^re, qnam iliis coucordan-
do a Deo discordare, 400. Discordia Deo ioimica, ct om-
itibtts saoctis, 2 i 9 .
I0GJ
Concnbina, concubiuariuS. Vide Prcsbjlcr», Viaii
cum.
Coocuuiscentia, cupiditas CoocupisceotU, volootaaest,
65. Est boua et mala cobcupiscentia, sicui eat booa et
mala votumas, 65. Coucupiscentia saucu et c a s u . est
Dei dilecUo, 239. Aliud sutit appetilus vitiovi, aiiud v i -
tiosa voluoias, 133. Appftiius Aposlolus vocai catmeroet
coucupiscentiam, 154. Voluptas seu concupiscenUa car-
nis est maluro snper omnia mala, 249. Cum boraine naaci-
l u r , crescit, uec uisi mortuum deserit, 249. Ipsos motin
aive appeUtus coocupiscenUae, quibos propter peccalom
Adae iuviU aubjacemus. Sacra auctorttas ostendit imputari
' ad peccalum iis qui non sunt in Christo, 131. AppeUtaa
rarnia dicuotur iojusti quia suot i n raUooali creatars,
nbl oon debent esse, 154. Non senUre appeUtos, aed en
consenUre, peccatum eat, 98. Corruptio et earnia appcii-
lus sunt pceua neccaU, 151. Post baptismum non aunt per
se peccau, 131.AppeUius non auferuntur io baptisroo,
98. Post baptismum remaoel corruptio ad fidei et spei
roertlum, 131. Desideria carnis a ccelestluro eoaUnuSa*
ttone impediunt, et hi profunduro vitiorum trahunt, 206.
Motus caruis et passionum, eos dediguando, sunt aedandi,
414. Ad peccaturo non iiupuuutur, si nullateuos eU vo-
lonus se asso< i a l , 414. toicuiqoe sua cupiditas eat l e m -
pestas, 161. Lacus miseriae est profonditas coi4dltatia bo-
mana?,205, 206. Ut \incas toam cupiditatem, luvoca Cbri-
sU divioiutem, 161. Vide Appetitua, Caro, Morlifica-
lio.
Coofesslonis Sacramentum, 212. IHod Cnristos aperttli,
212. Per confessionem alleviatur omue ouos peocaU, 212.
l o vera cootesaione mundalur omnis macuJa dehcU, 168,
212. Confeasio aeneralis peocatorum, 591. Secreta peccati
conressio sacerdoti facta, 552. Coufcasio peccstornm (a-
ciaDeo, 248» 249, 252, 235. Multi |oUus eligerent ia
ntortcm usque occuluri quam occaaione confeaaionis ha
certitudiuein vel iu suspiciouem altcujus criminis adduei,
140, 532. Coufessio peccatorum, 250,251,255. 250. 27i»
297,283, 590, 591,410 Est sacriUclum, 250. Per c o n W
siouem ac pojoiteutiara dimitUlor onioe dehitum cutpa-
ruui, 168. Nou est obatrueuda coofessloohi via, 140, 552.
Vilia cordtsrevelamia, 195. Confessio omoium peccatoroai
sacerdotibus tacienda, 185. Mensure ac quanUtatea v i t i o -
rum ecciesiasiico paatori soot explicaodae^ 182. i l l i cui
contitetur ooo autuitur ad peccatum, si confltentem abs-
ue ejus coosensu cessare a sui ordinis oflicio non coget*
? 40,352. Sed magni criroinis reus ease videtur, si c o g i t .
352.Pi(feAlisolutio,Po2niienlia. .
Coufldeotia. Lugeudua error eorum qut ideo non inci-
piunt sequi Chriatum, quia timent ne sua Imbecilitate d e -
tlciaot, 548. Comroitte te toutm auxilio Dei, et oon aen-
lies defectum In servilio Dei, 218. Gaudeot deflcere u t
deticiaut, et tiuient prottcere, ne deflciant, 348. Vide
Spes.
Conjugiom. Vide Matrimonium.
CO.INIUS Aiujelmi amicus, 594.
-Conuubium. Vide Malrimonium.
Consaugutoei. Proximi sanguiue ipsltts j o r e sibt m o -
i uam debent c h a r i u t u reverentiam. 142. Vide Matriuio-
nium
Omsensus. Vide Concupiseeotia, Volunus
O n s i l i u m . Decet sapientem sapiroU utt consilfo, 5 3 5 .
Oronia cum consilio facienda, 335. Diu deliberaodui**.
193.
Consortiom. Dona coosortia, 192.
(ousoetudo. Si uniias cbaruatis servitur iu flde catho-
lica, nihil oflicit consueludo diversa, 139. Consuetudmuui
varietates nihil alitid suut quam buroauoruia aensuum d i -
verstlates 139.
Coiitemplatio. ContemplaMo Dei, 260. Anima ad contem-
planda ioterna noo perducttur, msi ab his quas exiertoa
intplicant, sludtose stibirabalor, 166 luflrroiutis cooaide-
ratioest \ia ad conleiupiattonem, 165. Quicunqne ad Dei
c«utemplaliuoem sic proficiuot ul eum videant, cum m a -
guo melu revereniia^ id faciuut, 164. ConlemplaUunis
prxMnium, videre Deuin, 159.
toutemptus. Vide Mundus.
Cootineutia tnter coujuges laudatur, 556.
Cooversio. Non verba seosibilia, sed Spiritus sancles
cor cooverlit, 54. Hoc est ioierlicere impium. 54. Cum
Sfdritus saortus cor peccaloris per gr^tiam v i s i u t , p r o t i -
nus ab oroui labe viUorum emundat, 250. Nou tardauda
conversio, 210 etc , quibusaoima t x c i U l u r ad couversio-
netit, 210. Sl modo oos non corrigimus, Deos damnabtt
oos justissinms, 211. Nemo seipsooi corrigere poteat woe
Deo, 203. Qui dicuot, Converienos, Deus, jaroaliquatenua
conversi suol, 130. Qui differt suaro v i u m corrigere,cer-
ttitn produbio ditotitit, et quod exspectat mereiur noa
accipere, 346. Cooversio morum, 19?. Coaversio majas
est utiraculum, qtiato resurrectio, 121* Vtde Cratia.
IMS I N D K I IN S. ANSELMUM.
O r d e eredere, 128. Non htbet eor reelom qui recte
orerot et recte iro>liiait, et noo recte v u l l , 128. Cordis
custudia, 51», 327.535, 377. Ad eam tnaxiiue valet, cor
aemper naliere lertipne, aut oralione, ant utili cogitttio-
ne occupetum, 377. Omni eusiodia cor auiim tervam, qui
aetoa auoa omni hora cuvtoliuut, 184. Cordls iniindilla,
Ih9. Rcpirat Dei htiaginem, 159. Btt pulchriiodo mentia,
577. Huic vtsid Dei nnecialiter promissa, 577. Ad eam
non nisi per cord.s custodiam perv eoitur, ,377. Cor muo-
dom dehet ea aotum cQxitare qtun Dei suat, et se divhiis
prareeptis applicare, 159. Corda prophetarum, apoatolo-
rum et cvangciisUruui fecuoda saluuribus ^ m i u i h u a ,
150. lnlellectus mundis corde cooveoit, 159. Kt datur,
159.
Coannjus, 419. Eum ad sa mktti rogat rex Hiberuiae,
419.
CoRttRLics Cantnar. monaebnt, 438. Ejua pater fit io
Ecdetia fjjDtoarieosi motiachus, 4~>8.
Corpus. Sola corjiorea suot seusibilia, 3 1 . Sensus clrca
eorpos e l i n coriore sunt, 5 1 . In corpore memhra et
aen&us, singuta ad suos uaus a p u , 131. Sola corporea suot
circtimacripu, 32. Vide Locos, Spintus.
Correctio. Uiunes teuentur corrigere mala quaa corrl-
gere pbssuot, 417. Melius est cum omnlhos pacem ha-
bere, quam bona hiutiliter loquendo occasionem iualigoo
prsrbere, 314. Modua itt culpis comgendis, 400. Culpa-
ruta etiam leviorum prociamaUo in uso auud mouachos,
400.
Creatara. R o l l t creatura babet aliqntd a se, 62. Creatu-
r t t noo >uot n k i atiqua i m l u t i o aummav easentiie, 16.
O e a t u r e noo babent simpiicem absoluumque essentiam,
f 6%8ed verat essentia* vix ahquam imiuitottem, 16. later
creata Id magia existltet estnatnraprssiantlus,quod e*t
summaB tiatone similios. 1 6 , 1 7 , 2 4 . O e a t o r s non siuipli-
c t e r etabsolute, aed vlx este dicoutur, 15. Noo Umeo
omnino oon suut, 15, 30. Quidqotd aliud est qtiaui suuima
oatura, non per ae, sed per aliud esl, 15. Quidquid ah alio
babet esse, de esae redit ad non ease, quantum ad se, nisi
tuatioeator per aliud, 15. Veritas nou est in creatura,
161. Oeatorae nimahlliter suot, 1 5 * Aliquaodo fuerunt,
aot eruut, qnod non sunt, 15. Sunt quod aliqoando uon
fueruos» vel non erunt, 15. Quidquid factum esl, est aliud
a Deo, 86. Omnia ex oihilo facu este dlcuotur, id est,
Ojoa) priua nihil erant, nuncsunt aliquid, 7. Quod non esl,
nec fuit, dici potett (tctom ex nibilo, bocseoso quod nct-
ft»iat factum non est, 7. Cuncu qute snnt, praeter aum-
mam easeoliam, ex uibilo facia aunt, id esi, nou ex aWquo
7 , 1 4 . Tres cursus rerum, mirabilis, naturalit, vohinta*
rius, 101. Cnrsus mlrabtlis nulli legi suhditus eat, 101.
Creaturae nihil habent, nisi quod a Deo acceperuot, 101.
NeC Dens illtt dtfdit ahqnid nisi sub se, 101. Qitod est
p e r seipsum, et id qood ett per t l i u d , non eamdem susci-
piunt existendi rationem,6,14. Vide Causa, Exisientia,
Exeellentior creaU rstentit plut docet quid de Oeanie
mena ipsadebeal aestimare, 24 Pluret putant omtii* s i -
mul etse c r e * u , 8 I . O e a t a saltem c g i u r i potauiit bubere
lluem,34. Creata, etiamqu;e non suut habitura l i n e » , de
aua aeteruiUte uondum habent quod futut oin est, 34. El
Jam nou halienl quod ett pr*-ie< i t u m , 54. Perfectio mun-
danascreatura?non t m i estinuumeroiudivlduorum, quam
in numero itaturarutn, 8 1 . Oeatura raiiouahs ad vtundum
malum facta e*t, 65. Vtde Deus causa re um.
Crux. Sancia O u * : ejua virlutet et « u V i u t , 274, 275,
276. Adoratur, 274. 275,. Oratio ad S. O u c o m , 274. 275,
276. Vexillum crucw in oomine Chrisli adoraiur, 220. A d -
orantur et sptuea coroua,cla\i, lancea, 220. Crucitlatitudo,
ebarHaa : loogitudo, aeiernitat, hublimitas, omnipotentia,
profuoditat, inscruubills tapieniia, 220.Oportehat ut dta*
bolua per fignum -cruris viocrretor, 75. Beoedh t w s
Cifuocrocia flunt, 159. O o x non gesunda ante epbco-
MMBL. 454. Grux oon niai ante arcbiepitcopom ptllio con-
l i m deferenda, 395.
urmaCultus tanetomm, 450. Cultua saoeUs debitot, coidam
mortuo exbiberi prohmetur aob loterdicti jxBoa, 586.
fide Anbeltt.
Culpa. r*id* Orrectro.
CuiMditas. Vide Coneopbjeaniit.
O i r a . Vide Mundua.
(^premoasempervlreos, 1 , 7 . Fructum fert, 7. Beae
eiet, 7.
D act id quo majns nequit cogitari, 57 , 58. Quidqui I co-
Daroon. Vide Dbbolos.
Damoallo «t mors aetemt, 248. Deus non damnat nisi
propter iniustiUam, 98. Qui roale t l v i t , H est.iperia dam-
noiio, 248 Pravi* apertus est aeitroo* tnteritus 211. Qiu
d* boaa viu gtortatur, ei cecu mors c t a n t M a djmuauo,
PATROL. CLIX
{ftft*
248. Poena damnttionls est artenp, 168, 169. Damnatav
auimae ulubtus, 211. Dainnatis meltut etset t l nec cou-
ceptt fuisseiit, 274 Ex toto est mortuut, qui fuerit in i o -
feroo datnnatut, 1h6. Mora flamnatio r t e r u a , 1H6. Pott
moriem nulla potest inveniri me^icina, 186. Qui seroel
aeternae damiialioui tradirus ext, nuuquam ulteriu^. redero-
ptiotiem cottsequi potest, 1*6. Peocalor |>ost mortem t r a -
ditor dieiiKHiihds in «teriium po^tidendos, ttt perpetuat
loens pceuav divinae justiliae batis*aciat, 186. Damnalua
nunquam valei debituro reddere, 169. Nec |»otesl per po>
niteotiam et opera hona emeudare quod male gessii, 169.
Et ideo cogitur semper ptpnas tusthiere, 169. Non o m -
net in fnferno pariter lorqueri mereiitur, 104. Pott dlem
judicii nuliut erit angelus, aut liomo, nisi aut iu reguo
D e i , ant iu inferno, 104. In «t^rna miseri i incoiisfilahtlis
iudigentia, 20. DamnaU peccata iuutd ter defleut, 191.
Damtiaiio nou pro levi colpa, 131. Vide loferuus, Mors,
Peceatum.
Dare. Non dare non semper est raosa non acctpendl,
63. Sed dare seiiiper ett causa aecipiendi, 65 Dicitur d » r o
et qui spoute coocedit, et qoi ooo approiianda peruatUt,
70, 73.
D A V I D trice>iar us regoare rmpit, 173.
s
Dehitor. Umtiis hotno debitor Dei e t t , 182. v€re alle-
nO qui teuetur mona.hum nequit prolileri, 316, 519. i u -
t t u t qaisque debitor D e i , 183. Quiomnia booa ab eo acce-
pii.1&.
Deciroat licet reditnere a laicis, 424. Decimae sb e p i -
sc«>pi> douaiae montalerils, 424. Vide Ecclituaa bona.
Deflnitio iegltiuia, quae nec ptua nec minun coutinet,
116, 117.
DelecUlio. Haec lpflma soat habent delectation^s, suoa
amores; sed non sic delecuidut Deus, 258. Vide Coui-
mudum, V o l u p u t .
Delii iae. Spiritutlet delicfa, 180. Spiritoales delicim
cum habeutur, radesiderio sunt, 158.
Dens. Theoniho dente, rodere, 520.
Detiderium bonum est a Deo, 223. Vide Beatitudo,
Bonum, (oncupitceutta, loleulio, Voiuuuts.
Deuactio seu maledicenUa, 192. Kst grave crimeM, 192.
Daiunai delraheutea et audieniet, 192
Detperatio. Vide Contideuiia, Spes, Del miserieordia.
Devtiuo. Magna vox iutelltgitorquae devoU magU qoam
damosa est, 183.
Dios est uotnen t u b t U n U c , 45. In tolam tummam et>
sentiam omnis bomo debet credere, 27.
Dei exutenUa. Unam summam uatoram exittere, plora-
que alia, quai de Deo credimus tola ratio magua ex parie
persujdere potest,4. In promptu est rationali menti Denm
maxiroe omnium etse, 30. De Deo noo S<riptura3 aucto-
r i i a t e , ted ralionum momentis ditsereudnm suscipitur* 5.
Persuadet ratio altquam ntturam aic caetens superetuioe-
re, ut uoo babeat ae superiorero, 5. Demoostratur i d , quo
roajus cogiuri oon potest, in re necessario exisiore, 57,
58, 3D. 40 Quo majus cogiuri uou potest, vere iutelligl-
tur, et jrolude est in imekleciu et cogiiatione, 57. Si kl
QUO iiujuscogitari nequit, potest cogiuri esae, uecesseect
illud esse, 57 , 38 Proprium est Deo non posae cogitart
non ease, 28. Necestd ett usum illud es-e, \m quod sunt
cuucta quae tunt 5 , 14. Ipsiun uuiim est |»er se-
ipsuro, 14 et 8. Exlslit «liqutd quo majtis eugitari non
valet, et in intelleau et tn i e , 30. Non po<rgtc<»giitri
npn exiatere id quo ma}Uscoguari nequit, .*iU, 3 1 , 5 8 .
Potest «ogiUrl ease ali|uid, q,.od i.on |iosait cogitarinoo
etse, 30. Majus est id quod tmii potest cogitarl nou eate,
t|oam id quod non ette vogitari pote»i 50. Id quo ntajua
9
cogiiari nequit, uonest i d q u o uiajusoogUri nou poteM,si
hl quo majtts nequtt cogitari, potett cogttari non e*t»e, 30.
Deos ett id quo majut cogitarl uequit, 50, 5 1 , 5 2 , 3 6 ,
40. Et quod non potest cogiiart nou esse, 50. Qoi cogitat
quo majus non possft eogiUri, cogitat quod noo posslt a o o
este, 40. Omnit postoni c o g i u r i non esse, preter W quod
summe e t t , 28. Convmc.tur ettam intipieot eate saltem i n
Intellectu alU|uid quo nihil majua cogiiari potett,50. Deua
potest c o g i u r i noo etse, secuadum vocetn: teeandum
rero, non potesl, 5 1 . ^eino iniolhgeos i d quod Deus e t t ,
poiest cogiUre quia nou e t t , 3 1 .
Deut ne quidem cogtuiione potett non esse, 5 1 . Deom
non rsse netno potest intelligere, 30. Id quo tnajos cogi-
tari net|uit, si est, necactu.aec Intenectu potetlnon esse.
57. Quidquid pot«*st eogitarl, et non e^l, si esset, t»on es-
giiari fioipsi n> n esse, si est, non eslquo majuH ne«|iiit co-
gitari, 58. Nec |>otesl non ease, uec cogitari non esse, 38.
Quod majus e&i omnibus, tion propterea e u qt»o m t j o j
cogiUri neqnit, 58, 59. Nec ideo probatur esse in r e , quia
est in intelbfctti. Id quo mafiis cogiuri npoolt, oon
potest e&se itt stlo iotelleettt, ¥1 sr ouo OOSSQI u t U i l ^
84
 L5DEX P l S A-VSELMLat
gft, mm mm$m foctan »ecni\ * • » enfttar .
«so aa«j«' * cr £*-arv i * . V***
ex> *pJo prx j * . ex.^txe. ««_> co^ t^t«r
50, 5*, w „' « j i d c r p j n «eirat »•? i«s
raae asam «aa e u e , a-se crniawf oe <fc i«a fe.*U£Ca,
4«. Q « - J U OevS t r r e , S O 5 M nco M : « esk. a U ^ j * * ? r a
• u aUd mjraapaK* oasrHJri * «*:a •*»«<««« * i \ «n
de t o o : «ttt cat » - </*ed mt n*J£-«i * pt «t«a» et
Bfiiasam ei M O M U I « B B B M M « <aaa? *• t , t . Eitoct . E A A I
auqosl taoMB* aoraaat, 4 E*t a # r « r « c d m t ••^au---
tia, w t r i n , s v e aa*»ra « K J i ^ r , r 11 — • ex B U I H
a t a ctt, et R a M « M I M B • » * %*-*t. 5. imu* rat &er
se, «uxtme <mMK«m esu 5 Lat w **~» «n-tv-as w - r * ,
a a e est per te taaa etaagaa; et per «t e * «i a*od e s ,
et ser q«J«i est <m*»«4 »ere am r>
a«t aba«»d eav 5. 14, 21, xs, 4 C Il er.as c r «xjtz.1 crejtnx.
q s a m creau < t7.
rere ett, 15, 3a\ 5*3. 2S4 Q«ia msod
tt eo, teaaeir est, 23*. S4«sDe«sest s««d esi; et
apse ett qst est. 54. 5aua m iei = ~..ert« #
per q«jja s«aaaaa «atsra etaet ex Butix. 5. 5 « «
Ua aoa est ex aiai» per se.6. 5 e c e s t e x a ^ o per j u e c f c .
Sojaaaa «atara a«t atessw ett per a^nJ. sec plmttrx* aat
tmtDor ett tejpaa, aot J ^ a a a^a re. 6. 5ce poctiie asev-
psaest, ta«q«JBi ab eAeiestfe. j « t tM*Bi«B J mjtena, a«t
Uaq«aaa«b « M I I I I I B I al i,«. . V » faaa^a per aan:«. a«t ex
nifii.o est, 6. Sa^a, «bt ae Deo accwrjLe asntar. «effi-
ajesoa dbecties S6. A i i i t f U coaura Dei exisfces^aaa ex
unaia? i f « K « t o . 5d.5f.5s3d Seaaaa «atcra ex s e ^ » e i
|H i n «JIIata f Btf cacitar.e. E A B K O C Q > O .mi rarere et m-
r^o5essee^sespaaeip^t«ipsas e:-^^.i_:r. 6 N L - I . j_j«d
e t t . ^ iftatB I J I i«aaaa ies«e«Uaetq«j? jrxasoatjfc u-a,7^1i
Da riinafaa De«a ett aaa vaOv*?ii et aatc. ex «jcora,
ct^tres «erMBflr, 45. Ejt>:«:Cws Patr«aa et aaaxaaae 5.
A«tj«ata«i «4 «robatsaa est, 45. Et aa irta «Vwo^rv» et
r>o*iofioS-. Aaaelaai, 45. S««aBaa «atrra est, sr^madvaa
«t,
, 9. 51. ipsa soU est, <fta pesststt «aail
est «»ei«Bt,et q«at steucr eat
estiptJ. S L De S « S B B B B este«Ua iiureauii
respoaderi potest, de «ikuo : u est, «e .
eat, 7. Soti tacep«t per te «ec ex se. «cc per aluai »ec ex
alao. «ec per auhii. «ec ex aiaLO, 10. Est ex aeipsj, aixa
aateaaex u*a,5.* J ± >eti est a^a esseaua qxa? est p*rse
ei ex se. et aui per aj«aaa et ex osa «ata est, 10. «>as-
trsodo s«BBaaa aatara est per se 6. ipsa seaaper est per te,
19. mmm est per teipsaai quidqajd est. 6. t i 14. 13, tx,
31, Sx. 0««ua aba mat per luaaa q^>i^id sttat. 9a\
De«s est q s r k t s t Bta,«s qsata r>:-ssit cccttjn. SSL 5 e c
De«a est sx«e persoaa. «ec persoaj sse Ijeo. 61. >
esaesua dkacar «tmaatb « o « mm «ssesdo
pro «Btr «TB, 14. ipsa est eitra et t o p r a
tuaa. 14. 27. 5o« aabet «asi »-«*•»«
U n s . cs^a est T J ; .e di^ersa sid.rDrjLio, 14. i^ussu «a-
tora soo c c c ^ e u r m • «sucai a.uroja «j^anraBa tra»
etatu 14. Ipsa a*< iapisres snc-Oastu se*^>iil. at BJtara
e f l U M j y i t t i s . U a i m aJj seess^ua>rr«9iii'i9 o©e*r * ^ t
ataatjrj^tarhn4ajul4. Ld>era e< j i u t u r a et le^? <^r^.wjm
«sa> ipsafieeiti e ai_3:.o. 15. Ls6*=o;u Dei q x i n . i.^rr-
aa a creaU e » c * : a . 6«>. ^coaabet L > J 3 jlrod ro sr-r-e:;p50
T - w n Deonu 5». >acDeasest extra L^ruaa.^ >ec t*e«isest
cL^-«xkija Deo, 58, Deas «aiio md^et. 45. ^ i . Dei
«j'>.rj « C ^ J prastastjor, 44. Dess «o« est taa>^ Deo,
5b Desa est««am«s spthtss, 51.
Deas assBssu. Ch>jd «•:« est wwmiti csagiiuB, stioss
est qaata qsod pcssit copUh. 3t. s n « « i es&enLa Lcm est
alac^ii eorsaa qaunas est abqctd sapertss, 9. Sed est
o^>>iubet eorsaa onioss otsoe u w j sn^ertBS est. 9. Dess
est K i n o f et M w
T f ownnri 3. 9. 31, 5 1 Fat> isrrc,
Dei atmosu. ipse est sssBoaa essentta, smunj rrta, e t c
o>-d s««i est a J o d . qoata sos»»re ess. ssaBJse Trreas. et
a u sasiiiter. 10. Deas soper *.<noia «ugocs. ssrer •^fnnia
bcQos. ssper occnu sperwcs et pr-^-DS . iC*!. thEr.>j m a -
-
ajnj aoa*. Dtagsj per oaasi T:«-d aufncin p«?r se,
4. 3 Qcod aly*x» m i n » est nal.jeoos "e«t Devs. 45.
Omce qood j j i d est qaam S O L J T U ojtnra srrras est rcsa.
6 .NJtii potest esse par sumsao S^T.rci. nisa S U E T L - S Sp*-
ritos. 21. laapoasibua est toai-ao bcoo i&esst aiiqu^i iaa- 1
ptKectum. 4».
X A » I oiaBtBi LBcsjiOi/ia. Qtfd tam taccn>prebeoa>tle,
Uin isefljbiie. qujax hi qood soprj ocnou est. kb e-
«Utts Dei ceisttochcetn srieouj n^lla cr^npresendiU 164.
A creaUira sos cocncscKor FVo5, n*5i q-itoiva» ruit se
revriare. 164. Iie Der-mbij pr-ie-n in:ei * p . htsi P ^ T Dei
lurem et Teniaieoi, 5 i . >eqne per se.i-kju : ty«ne per
r.T.:'rTs srjer.eni. reus prtc^- rr j i t j r . . 56 AJ :rr*-.cpVe-
b."c«">i'eoa L f ra: < f r or.f w \xa J5C-rare n»-« r>
;
bo-
o-oi* r^U/. Ovu.as x i i ^ . j - a r x H M Deuai t t = c c r a -
'fcifnra D e i ^ J ^ i a
Obscanur sta trtnLaie, et ovrsiur Dei itaasessaaasa*
a«x> «^MJJ parAjtJs. «a»r»«rrtatBTs q»Jf certaUjts««B e*
to>eBdor» aa Deasu. acrejuta«ati u j e t «sirliiti. J«aV
iie ssassa «aLsra aiii pertBB satest per i
tjieau tea per a->*d, x4. F«W Dei t
« J s cre>: *rx. Q ^ O B S O O O B J J t
pn*s>*a5i=. a et «aeaacua. et 1
u A :rc«uc£an et exccRSUBBi eat
^*"** M
'm%m. Caa« «e tssi
uEenws <-mmmtn est. 14. L K I «otest «teaTabde; et caap-
t*r mrm csciufcae, 29. D«d tassea « « a p«u«t «1
T>-i j - ' i r * e est: «ec cr^run st oeod est «os eaapU-
b..e. 19 ? « « - B I I satan Bv^aatvbsi est, Q/oia perrerta B S J -
kK^aas *j.>t v^BBan f5t. 24 t i l
est a «ssd de L-a. per aii:<t. ^e «t sx r
ur. 2 * . M.*Bta ti potttt aa scssm ia«t teJ fe
tatSBS retaa bcrit ex ±£uo, repenri «jced «V^sc
dsrjtar da> creatnre sabsuattj, 9. N C B B B B ) per « B S B « •
Deo praeeie M B B B B S B B T . B O B BJCMasst, 151.
, 14 <T«JB a*eaaaa«B«s ae et t«Uas ab
itsris « a t i s u t , t«w jBttsat assesti»
sestMtH A est, 51. E x Bta^ri baaa. n j « i S « B B B B r a g t a
Bcxsr. S9. E x axatis creatis Ued rrfBrarinr «aa S U J I i
coctun «os sotest, S9. Per u.«d au«js ad i
r a eeaa^LrBesi aeeecafsr. «aoo un i
seai prrcaaoaat, »4. B^asstestasB est «atd « B B B B B B tst, c t
« s x ) 'sscjcBi Boa sit ssstasa aafari. 9.
csBtsr. a>'« tatataiasseii>i —•«! per uiOBtietttrti, ««BBB
ali-ad is «>*«te cassticccBt, «Baai ttt d»«d «B«tt « M P B S cav
saiar ort* .^ere. 94. Fasr T « ; n i >ec «oaars aapaesv
tur s c ^ l d o«tesdere C**d per «sod «tBssa strJa s s a t da
m ± f . et serraatsr J aue i. % %L !Uases esBestBr «oai Y J -
tet eijrsnere iLsd q^od :^a^emt«|SJo«BBaetTak>e-rt
extra c«Mna. a i ^oameB Dei aoel tstBsttr essrstjar B V O -
p r x asKiCsatar, 2fcY Dei soi
tabauauj qcat ciasttar «tpra <
De«s est s^saftcafnBsi x w c t i «Batsi, 57.
IVi attj B t t . QoodtMNn ului—l «ats «e tsBBBi
cVaatsr. KVrta est oaod C O B B B V srte ttMl, arve
1«. 33. 34 Laas dkuor jcstitnv i e i estrstij, taei
6 o t qood i n tei O B T C U . Tei riBCBfi 54. IBBta ett «jtlid-
«jui e s r t a j i U T de sssisea tchrtssrtri dkntsr. 10. S « J S S B «
«jt :ra vso taodo et « S J rn«*i k f j t i a t cst, « « B B B B B I est
estec^Tter. 10. S5 Qmxxfud rnhqm» «wds eaarBtsaliter
est. a*?r e^t to^esi q«od ipsa est, t«*. Q«od «e tssaasa s a -
tcra r*:ju^e caotsr. sc« est sacsatoirraBi rjvs Taasil im
t a . see e>s satsraleBi desigBat PBteBti«B. 91. S i feadlstB
eorvs esset. «no tSBBSts «ee tsajor estet, 91. 5ec tatBra
: . 3 C 5 -Jite:; reretsr et easet id totasm ««od cst, 91.
i IU :ara p<xest sc« otteiiian S « S B B « V aes tarjor, et
B J I ^ U . >l. S t B B a s B O B est tiatpbcttcr BaUiss, qsaaa
a>.<c s^-!irja : et ara «Tnis— «oa est aa jliqs» tsc^as,
q . i a 9 T . n a . ratV £*e^s S S J S B M S S . 1 « i
q-+±±riAi est pn*ter reLi i^a, act i
ac« lp-P^n, ast «co icsttsi ia aiiqnB) atettBt est <
tfisvm. Deas est qsj^rui «wsoriter atciBtt est t
«no ipsuis. 9.51. 52. Cam diatsr jasta, tBtSBB rct ~«sid
a J x i s c ' : f : «o« ostescc.ar « B J J J S , a«t «aa "
quk su. tO. ipsa «c« per aitad. sed ser te
4
est, 6. 1 0 . 1 2 . 1 4 7 1 \ 2 1 S l . 52. f
B O O <nu «jbet >r« tiats. «ed aaxa ipaa ctt jaarttiB : c t i U
de aius qaa* oe litosstsr. t t . 33. Deas est rma S M B ,
M X . op*estu. bor»u*. aHeraa WatBBda. ^—' '
et osuie b i w a . 3 i . ^ t x Et ««c rst
Si. Est ri*e«s. ^ r ^ a s . p> teas ct «tBtasvteaa, scrax, mv
s*tr«. t ^ j ' - n . * V - D ? V . 9. 51, S9L Tita, •tat>Bl«i, c t mm
a r t r b c u n- o sont e . 5 parte^ sed «asBtt taat S B B B S , 53
l &jm cp: b rl-n es? totast «aad Dras eat, ct qaod
sunt re v; %a n - i a . " i S . u a a laara aatara mmm toi be»
«a est. i>« e< e i his -t&pcsita. 10. 14, 15,55,54. ifare
D O O si:Dt p* j r a b* r j . snj ao«at baaum pdanbos t
Uts «^iiukjtum, VhU Det iBssifii ii n
sUnUt- propnvUtes mveso^xstBr. o. S « B B S
s m . T . i n aK«ic est, M M I . sesut. et rj£k«M&s cst, I6V. Ett
secs "i ts, osinjr-Heiia, g^erkort, hnpasobUis, 51, 32.
CH^«Dodc L*eos e<tsestn; ^ ^ i n«mcmcYirpt^:oBstn^
1
tinraofficuprtest: aut rr-senrors. si tit BBpassabdis, 3 L
I V M scn CC***L* . seii K ^ n u . SajBtsa esseatiaeai «piri-
t*3*. r« n n r r ^ m*< i . s r : j seasibtie, 9. 14. 51. Ncmaav
bet Tr.+T- " r - m . at.t rjrt^'» «iijaa. 58. V « eorporeo ars»-
so ri-r^ocr^: J\ i *:m*<*< S M S » jtTTtrewet *rr*rere, t X
/>#ej S-J-X<ULI4 «t m\ ~ . sftar\ig. St i
 1NDE\ IN S. ANSELUUM.
flnem habitura est, non est summe lmmortalis et surnme
iocorruptibilib, 10. Nec volens, nec nolens finem habebit,
10 Si nolens peritura est, non est somme potens, 10. Si
snmma natora finem baberet vel principium, ipsa non es-
set vef* aHernitas, 11. Noo est simplex booum, cujus vo-
lunUte peritsummnm bonum, 10. vide Deus aHernus.
Deus unus. Unus est Deus, 15,45, 45, 46,50, 228. Sum-
ma essentia est omnino individuus Spiritus, 14. Nec d i v i -
di potest. 228. Plures esse non possunt summaB essentite,
14, 2 1 . ifnua est Deus non solum natura sed et numero,
46. Non sunl plura summa bona, sed unum solum sum-
mumbonum, 4 5 , 4 6 . Ventas omnlmodo excludit plura
esse, per q u » cuncU sunt, 5. U t plura per se invicem
sint, nulla patitur ratio, 5. l d per quod sunt cuncta quat
ttunt, aut est unum aut plura, 5. Si sunt plura, aut ipsa r e -
ferantur ad unum aliquid, per quod s u n t : aut eadem p l u -
ra singula ipsa sunt per unum : aut ipsa sunl per se : aut
Ipsa sont per se invicem, 5. Sl plura sunt per unum, jam
non sunt omnia per plura, sed per i l l u d unum perquod
hoc plura sunt, 5. Si plura singula sunt per se, est una a l i -
qua vis vel natura existendi per se, qua habent ut pcr se
sint, 5. Naro per idipsum unum sunt per quod habent ut
sint per se, 5. Ergo verius per ipsum unum cuncu sunt,
quam per plura, qu® sine eo uno esse non possunt, 5. D l -
gnjor natura qua? In perfecUm couvenit u n i u t e m , quam
que sui admittit piuraliUtem, 48. Ubi pluralius, i b i d i -
versius, 48. Ubi dlversiUs est, non est perfecU concor-
dia, 48. PerfecU concordia est q u » I n unam Idenlitatem
eonvenlt, 48. Deus in Deo non addit numerum Deo, nec
est nisi unus Deus, 48, 6 1 . Non est aiius Deus praeler
eom, 215. Unius simpliciUsque commuols natura sum-
mscommendatur, 19.
Deus simples. Natura Dei est slmpiex et nullo roodo
eouiposiU, 10, 44. Detts toiusest, quidiuid est, 10 55, 9
6 1 . Somroa easentla eatveruin et simplex bonom, 10.
Nefas est dicere illam esse compositam ex tiluribua boufe;
aeu ea quas omoi composito conveniuot, iu illam inci lere,
10, 12, 55, 44, 45. Vide Compositum. Si Deus estcompo-
S tus, aliquid majus Deo poteat iotelligi. 44. Nulla; soot
partes io Deo, 55, 54, 5 1 , 61. Deusest ipsa unius, nullo
lotellertu d i v U i b i l U . i l , S3.Libera esl abomni lege loci et
temnoris, et compnsitionis pariium, 47, 48.
Deus immutabitis. Summa essentis nollo modo cst mu-
talilfis, t t , 155. Melius est bonum qitod non muiatur vel
roovetur, 59. Summa esseolia nullis subjaeel scciden.ihu*,
27. Quod nullis sit muUbilis accideotibus, 1 4 , 2 7 . Ac-
eidentia q u s rem non mulaut, de summa oatura dicl pos-
Suot, 1 i . Veriias setnper himulabilis est. 93
Deusvms. Deus est ipsa verilas 95. Est suroma v e r i -
v lo Deoquod uon possit esse uielior aut ditior, 218. Deus
I A S , 10, 11. D^us meotlri n e q o i t 9 l . Summa \erius per se
subsisleiisnuiliusrei est 1 1 1 Sedcum aliqiid secoodum
illam est, tuoc dieilur veriUsvel rectitudo illius r e l , 115.
Deus immcnsus De Der immeositate, 228. Deus est
iibiqne, 9 , 1 1 , 1 6 8 Et per omnia et i n omnibu*, 168. Dcus
est ubique lolus,3*> 205,228. Ubique prttsens e i cuucu
vkJens, 195 Deus ccelum et terram et omnia implet,
227, 228. Ubi creatrix essentia noo esl, niliil est 9. Ipsa
noQ est determioate in aliquo loco vel teinpore, 1 1 , 1 1
Quod i|»sa noo sit t>er se delermiuate lu aliquo loto vel
titmpore, et per poteittiam ubicunque et quandoctioque
aliquid es', I I . Sicut Del poesus, i u ipsa Dei subsUutia
e*t seroper et ubique, 45. Suinma oatura uon est tota
ono temi ore in siugulis locis, 12. Nec tota in slogulis lo-
cis, diversis temporibus, 12. Nec ullo niodo esl tota iti
slogulis omoibus locis, 12 I n nullo loco vel tempore, seu
uuaquam et nunquam est,12,15, 55. Est in omni loco et
tempore, hocest ubiqoe et seoiper I I , 12, 15, 52,45.
^uo aensu summa esseotla sit in omui et in oullo loco et
lempore, 12,15. Noo esl ila lola in oinoibus locis el tem-
porltua, ut per partes sit in siugulis, 12. ltupo&>i.*ile e>t
ut creatrix essentia sit ubiqoe et serapcr, seu io omoi
tempore et loco, 12. Cum d x i t u r esse ia loco vel tem-
| i o r e , lolelligitur quia pratsens est, non qula contine-
tur, 15. Convenieotius diceretur, e<se cum loco vel t e m -
poro quam inlocovel tempore,15. Ipsa est io omnibusqu»
auot, et est lota aimolio singu'is, 15. Aptius dicttur es>o
ubique, seu io omnibus q u » suut, quam in oinmba* locU, 15.
Deuaest super omnia, omnia susnnet, omuia excedit,
orooia oouiinel, 203. Nihil Deum contiuut: sed ipse cou-
tiuet omaia, 55. In Deo suot omnia, 55. Ipsa cuocu alia
l o r u t et superat, claudit et peneirat. 9 , 1 5 . Creatura nul-
Isteous e x i r e valet Creanlls et conservantis imroensiu-
ten, 9. Creans et cooservans esseulia Bequaquam valet
excedere rerum creatarum u n i v e r s i u t e m , 9. Nullura
bonum nee peoitus aliquirf est sioe ea seo obi ipsa noo
(
eat, 11, 12. Summa veritas oullam localis vel temporalis
•iteoatooia luagotiudiuem suscipit »el parriuteui, 15.
Sofcaa Dous est Udrcamscrlptiis, 52. Deus lu omoibus lo-
1070
cis sine loco, sioe molu et situ 228. Deus est sine spttio
piaKaus, 5 1 .
Deus a?lernus. £ t e r n i u s Dei est iuterroinabllis vita
simul perfecte lola existens. U , 15. Summa Datttra eat
sine priucipio et flne, 10, 1 1 , 1 2 , 1 5 , t i , 15. Vide Veri-
Us. Deus nullo modo potest cogiuri habere Unem aot
aUquauilo nou esse, 5 1 . Dei aBternitas eat ipsi l o U pra-sens,
53, 54. Melius booutn est qood flne carel, 59, e l islo me-
lius esl qtiod principio carei el flne, 59. Ouo majus co^i-
tari uou potest. uequit c o g i u r l obil sine l u i l i o , 57,
58. Id quo majus uequit cogiuri semper et ubique>
totum est. 57. Deus est snte c t ul ra omoia , eliam
qua3 flnem non habebunt, 55. Quia illa sioe Deo esse
noo possunt; et Deus essei, etiamai illa non essent,
51. Deus quidquid aliquatido a u l aliquomodo e s t , hoc
tous el semper est 5 t . ^ t e r o i u s soli creatrici es-
scalia?, non rebus creatis, conveuii, l i , 15, 52, et aola
principio et flue caret, 52. ASternius Dei non est oars
D e i , 55. Summae nilur.e mteruius nibil osl aliud quaiu
ipsa, 12.15, 14, 55, 48. Deus est teteroitas, 6 1 ; extra
a?icroi!alem nou ^sl aliquiJ, 6 1 . Etextra Deuro nihil e>i,
6 1 . Eius aelas nih.l est aliud quatn ejus anernitaa. 12. 13,
Nihil beiiin prsecesait aut seculurmu r s t : hoc e s t , uilnl
fuit aote ipsum; etpost ipsuro, nitiil erit 1 1 . Deus aein-
per fuit, et est, et e r i i , 1 1 . l u Deo, fuit, et erit, esso
non possoot, 1 6 l . Duplex sensus hujus euuntiatioois, n i -
lail fuit aiite, sumroam essentiam, 1 1 . Deus aemper fuit,
hoc est uunqtisin fuil quando nou fuerit, 528. Ha)c v o x ;
scmper, cura de Deo dicilur siguilicat poiius a?lerniaieiri,
qoam toluni tenipus, 15. Summa uattira uon eat disiiucie
et separatim loia in sinsulis teuiporibus, 12. Summa na-
turanon cst partibus exteusa per lemporum partes, 12,
15, 15,33. Non habel praMeriium, et tuturum nec labil«
pr^rsens, 55 et l t i l . Sed unturo pra?sens esse 54. A^cr-
v
Ditas Dei est sa?culum, propter intfivis.bilem u u i l a u m ; e t
est sjBcula propter iotermiuabilero immeusitaiem, 3 1 .
Deus onmipotens. Dei omulpoteotU, 228, 250. Summa
natura omoi|K)lens est, 10. Sumuia) esseutia^ poieutia u i -
hil est aliud quam ipsa summi essentia, I I , 15, 43. Deua
Wem omoipotens, quia quidquid volt facere p o t ^ »
Deus potest per seipsum, quod vult, 5 1 , 212. Sua poten-
tia c u n c u a se facta sub s e conliiiendo concludii, 15, 47.
Potes:as non est Deo acrldetiUlia, 45. Necenim sine p>-
lesuie Deusosse aut inteMigi potest, 4». Potestas tsst
Deo subsunlialis, 43. Ipsa non est pars subslauti» Dei v
45. Jdero est esse Dei, et potestas ejus, 45. Poiesus Dei
semper et ubique est, 45. Omnia si perireut, posset, Mout
ea fecit, restituere, 84. Non est impotentia, sed potenlia
non potest mentiri aut corrumpi; nec lacere ut vertiiu sit
falsum, e l c . 5 1 , 67. Noo quia impolens, sed uuia est om-
nipoieos, 67. Cum dicimus quod necesso esl Deum s e m -
per veruut dlcere, et necesse est eum nunquam mentiri,
noc est, nulla ret poiest Cicere ut verum non dtcat, aut
ut meutiatur, 94. Uuoni <m parvum iuconveniens in Deo
est impossibile, 4 6 , 7 9 , 84. Cum dicitur Deus non posse,
nulla negatur iu eo potettas, sed iusuperabilis siguiifca-
lor notentia et forliludo. 95. i um dicitur Deus non |iosse v
intelligiiur quod nutla rcs eflicere potest ut Deus id agat,
95. Cutu faclum est aliquid, jam nou potest non easc fa-
c t u m , sed semper verum est fjclum e<s*c, 93. Non recte
dicitur impossibile Deo esse u l faciat quod p r s t e r i i u m
est, non esse praeteriium, 93. Dicitur Deus nou |K>sse
aliqoidsibi adversum aut perversun, P7. Deus sicest
potens In bealudiue et jusiitia, ut nulb ros ei possit no-
cere, 67. Deus outlius legi, uullius subjacet judicio, 79.
Deus ideo verius esl omoi|»oteos, quia nihil poiest per
impotentiam, et niliil poloM contra ipsum, 512. Per <-f-
fectum Dei ouiuirtoteiitia explicalur, 151. Deus impropriu
dicuur ali<|uid uou pos^e, 03.
Deus iwpn&sibilis. Dniua natura impassibilis, 77. Nec
potest humiliari, 77. Nec latarai iu eo uuod fHtit, 77. D i -
vina tiatura bumiliari iiou eguit uec potuit, 222. Deuin
iroiKK&sibile e.st hooorem suum perdere, 80. Aul ejus bo-
norem mi tiii vel augeri, 80. Ipse sibi hooor est iucor-
ruptibilis «*t nullo U K H J O mutabPis, 80. Nuila res nocere
pote-l sumroo bono, 67. Vide Deus iiomortalis. Deuio,
quantum io ipso est, oollos potest bouorare vel e&bouo-
rare, 8 1 . Deom tiuis houorat qua •tuui iu se est, cum vo-
luouteiu suam volunuti ejus subjlrit.Hl Deum quis iobo-
nnrat, cutn voluouteiu su^oi voluolali ejns MibUaoit, 8 1 .
Diviua oatora iu Cbrlsli motte non est humiliaU, sed liu-
m*na est exaltata, 2 i 2 .
Deus sapiens. Summa sapientia nibil est allud, quam
summus spinlus, 16. Summa sapieotia semper sapii per se,
19. Summe simplex oatura non est aliud quam sua iu>
telligeolia. et est idem quod sua sapieoU, 15. Sumuie
maguuiD noo dicitur spatlo, ut oorpus, sed sapieutlj, 4.
1071 INDEK LN S. ANSELMUM.
i l f i i i i t etilignios est esse magnom sapi<*nliaqoams:>atio,
4 Nou decet Deom attqtiid io.uste aut loordtoaie facere,
80. Deum iioii decet »li tni l in suo regtto fnordinatum d<-
milterc, 72 79, K4. I U Deo qtiamtibet parvum incnnve-
nieus seqtiitur imposstbditas, 4H, 79, 8 1 . In Deo qu »m«
l l b * t purvam ratinoem, si majori non v i n c i t u , comitaitir
r
necessila*, 79. Hoc ip>nn quol quis perverse viill e l
agit, iu (iiiiversitaiis ordioem l)**i sai.ieu ia convenii, 80.
J)ei <a pienla iu hoimtn u «iverd couvenil ipsa peccata,
80. Sapienlia Dei etiam mala tieue b*diiial,70. Impo«sihile
est ul M I iu ordiue universi def>nuitas, 80. liupossibile
ut Deus iu sun disp sitiote delictal, 80. 86.
Dens ommsciui. Summa? sapientia? iuest scire et i n l e l -
ligcre, 23. A«l KUimua ntttta» esseiiiiam pertiuet sciemia
et intelbgeniia, 23. Summus Spiri'us, scut est aetcrnus,
i a aMerue sui loetuor e s t . et se inlelligit, 26. 20. Sum-
tna M p i b i i t i . i sui menior esse nc#»rt non potest, 2').
Lllamsi n i l i i l essel pra?ter sumtnam essentiam, ipsa seip-
sam iutel igeret, 16. Summus Sptritus tantum sui me-
roor est et se intellijrit, quania est ejtts essentia, 2 1 .
iEternti incommulabili^pie aeieutia), et iutelligentiss t»a-
turale est id seiuper praisens intueri quod scit et intelli-
g t l , 23. Dicero et scientia Creaioris longe sufierior et ve-
r t o r e ^ t crcatis subslaniiis, 17.0mue verom et nnn nisi
veruro est pra?sens in aHeruiute, 125. Yerilas Dei i m -
mensa uoo iutuiiu videt quxcunqoe facta s u n l , et aquo
r t per qtiein, et quommodo de uilulo facta sunl, 35.
Deus scit o.nnem veritalem, 121, et non sril nisi verila-
tem, 121 ct 1 2 3 , 1 : 7 . Deusuibil ignorat, 182. Negari ne-
qoit Deum scire qua vult et facil, et preseire qua? volet
r l ficiet, 115. Deits. sictil snnt, sponunoa vel necessaria
videt 124, 123,127, et sic.ut videt ita suut, 121. Deotn
w»ss * cst itcrfecie scire, 2 i 5 . Suiume omuia cogooscil,
3 1 . Deus omnia p r a w i l , 126. Vide Pranlettlaaiio. I V » -
scientla. Si Deos a rehushabel scietitiant, tes illa? prius
suni quair. ejus sciemia, et sic a Deo uott sunt, 126. A
i)eo res esse ueqiieuut uisi per ejus scleiitiam, 126. Suni-
mus Spirittis eodem m-do soit oumia qua? scit, quo ea d i -
eil, 17. Comprebendi noii polest ab bomine quomodo
siimtntis Spiritus dicat vcl sciat ea quae facla suut 17, v bus vult parcere, non est justum dainnari, 52. Qued n o n
2 i , 228. Sciemia Dei est lneiiarrabilis, 228. Deus noa
corporeo seusu cognoscit, 5 1 .
Vens sui amans, Sutumus Spkilus, sicul sui meminit et
ae int< lligit, i u se attiat, 20. Deus semper memiuit suL
R O intelli^it et aroat, 203. Surotnus Spiritus non ideo sul
inemor esi et se i n t e l i g i l , qui» S A amaL 21 Sed ideo se
araat qoia sui meminit et se intelliRit, 2 1 . S I I I M I I U * Spiri-
tus se isnlum diligit, quaottim sui meiniuit et se ititeili-
git, 2 1 . iosiim omoioo eslquod amat vel amatur io Palre,
et (jucd in Pilio, 21. Necesse est ut pari amore ulerqne
(Paler et Filius) se diiigat et alierum, 2 1 . Taotus eat
amor siiiiiiui Spiritos, quantus ipse, est, 2 1 .
Deu$ bonus. Kst unuui aliquid sumuie bonum, 4 ; cttocta
bona auui boua per uuuin ali(piid quod est honuui per
aeipsuin, 4. Deiis e t illud umm bonum, i n quo est
otiiue bonum, 54, 242. Quodlibet bonum suiuma natu-
ra sit, stiiiune illud est, 10. Ideo delitere non potesi,
10. Quam delectabile sit illud bonuin, 10. Jucundius est
«•mnibus bouis cr»*atis , 10. Sunnua natura est bona
per se, <>t nili:l aliud es» botium nisi per ilbun, 25. Del es*
s^iiiia uon esl aliud quam bonitas, 2^8. Deus a se ipso
aetemaliler el e^senlialiter boaus, 238, 2»8. Nullum bo-
noni pote.st ioielligi aute illud bouum, siue quo niliil est
boiiutti, 6. Summa natura est bonum, stue quo nullum est
bonum, 6. Deus nec esse nec velle totest aliud, quani
esse bonus, 258. Deos est bonum ad quoi noo poiest ac-
cedere ullum maturo, 212. Deus nunquam nisi boous esi,
212. Deo nibil majus attt melius est, 80, 196. Deus non
potest esse aut iuielligi molior, 52, 218. Si meus abo.ua
posset cogitare aliquid meos Deo ascenderet creatura
v 52. Hoc dici nefas est, 52. Ergo De»*s juste miseretur, 5 t .
super Creatorem, 50. Nullum bomim deest summo bono,
per quod est omne bonum, 3 1 . Dei bosiitas iocoovpre-
heosibllis, 5 1 . Deus est bonum sibi omuino sufficieos,
54. Nemo bonos nisi sotus Deus, 228. Deus nullius euct,
87. Deu* magnus sine quan'iute, boutis sine qualitate :
et ideo vere et summe bonus, 228. Deus esl omoia Itona,
210. In sehabel barittoniam, odorem, saporein, i e v i u i e a i ,
r t pulcbriiudinem, 53, 212. Cur Itaec iu Deo anima
uon sentit, 212. InaWtimabilisbonilas Creatoris erga bo-
minem, 257. Deus minus bonus essel, si imlli malo beni-
gnus esset, 51. Vide Deus misericors. Malis parcit quia
totus summe bouus est, 51. Deus est nosler finis ultimus,
177. Deus est sommum bonum, 5 1 , 45, 196. Deus cst bo-
nom incommutabile quo creatura rationalisboata l b t , 182.
Vide Iteatitudo, Bottum, llationalis crr.i ura.
Deits justtis. D c i jttstitia oo;i est a t;id qu:im ij>se Deus,
: bus justos, 2».i8. Vide De «s bonts.
•d.Surnma natura non est j n s l i , nisi pv.r justitiam, 10.
DKC jusia dsse potesl, nisi pcr sc, 10 Sunnua uatura cst
107*
lpsn justttia, 10. Cum d k i t u r esse j u s U per justitiaai,
tdem est ac j u x U pcr se, 10. E t idem est d e tila dici
quod sit justa, et quod sit j u s t i t u , 10. Si quaeratur, qnaJ
sit summa natura; oihil verius respoudelur,quamjuatiUa (
10. Beatitttdo et jnstilia non sunl i n Deo diversa, sed
unum bonum, (>7. De summa nalura non proprie dicitur
quo I habeat juslitfam, sed quod sit juslilta, 10. Justum
rst Deum sic esse justum, ut justiornequeat c o g i t a r i , 52
Deus est summe justus et totus justus, 3 1 . Nibil justius,
qttam Dei ju.stilia, 80. Surame justus non facit altquid
non j u s t u m , 5 1 . Psihil injustius toleralttr quam ut creatura
creatori uon solvat quoii aufert, 80. Dcus nibil iustius ser-
vat qttam sittun lionorem, 80. Necesse pst u t abialus Deo
ltonor salvattir, aut ptrna sequatur, 80. Nibil justius quaro
tit boni hona. ol mali mala recipiant, 32. Sumroe justus
Creaior neniinem eo bono, ad quod factus est, tnjuste p r i -
vat, 26. Nondwet u t Deus poccalorem impunilum dimit-
lat, 80. Si pcccaltim impunitum dimittittir, simiiiler apod
Dcum e r i l pctratiti et non peccanti, 79. Deo non conve-
nit ut apud eum similiier sit pcccanli et non pecoanti, 79.
Justitia non nisi ptrnam reddi permiltit propter pecca-
tnm, 86. Si peccatnm nec solvitur, uec punitur, nulli
legi subjacel, 79. Et liberior est injuslitu quamjualiUa ,
79. Etinjustitia lacit similem Deo, 79.
Deus ponit peecatorcs ut honorem quem sponte r e d -
dere notuerunt, ab invitis exigat, et ne quid inordinatum
sit iu regno suo, 99. Deus se dominum peccatoria osten-
dtt, dtim cum inventum torquendo sibi sabjicit, 80. E t e t
aufert quod hominis e s t , 80. Qus? justitia est mereoti
mortem telernam dare v i u m sempiternam, 5 1 . Noo r e -
ignat Deum juste punire et jusle parcere, 52. Justas
K ominus in omnibus viissuts, etsi via?I)omini, misericot-
dia et veriUs, 52 Justum est ut Deus malos puniet, 52.
E l justum est ut malis parcat, 32. Cum p u n i l , justum e s l ,
quia meritis convenit peccatoris, 52. Cum parcit, justuro
est, qtiia su:ebonilati condecet, 52. Deus parcendo malis,
juslus est secundum se, sed non secundom n o s , 52. Jo-
stus est Deus secundum se, et ctim punit et curo par-
cit, 32. Quos vult punire, non est justum salvari, e l q u i -
juste fit, non debet fieri; et quod non dehet fieri, injuste
fit, 32. Deus justus judex malis operibus lorroenla i r r o -
gat, 210. Resipiscentes a roalis, et bona facientes spterna
mercede remuuerat, 210. Deus bonis bona et malis maJa
ex b o n i u t e , ct Umen ex jttstitia retribuit, 3 1 . Dens j a s -
tos satvat, juslitia comiUnte : peccatores liberat, justiUa
dominanie, 52. Illos, meritis adjuvanUbus, istos, m e -
rilis repugrmntibtts, 32. Illos, bona qu® dedlt cogno-
scendo; istos, mala qita? o d i t , Ignoscrndo, 52. VideVz-
mnatio, Dens misericors, Inlomus, Peccati pirna.
Dtvs misericiirs* Dei miscricordia, 212 et >eq Miriim
quomodo Dtms qtii stimine iuslus es», roalis pari-lt, nec
cos ptiuit, sed eis bona t r i b u i l , 3 1 , 52. Qnnmodo Deus
m lis non modo parrit, sen! l>oiia I r i b u i t , 52. \ i.Ietur nade
Deus slt misencors, et nou pervWetur : cemitnr o m H
flivius misericordiae roauat et non persriicitur fbns nnde
bic tluvius nas<ittir, 5 1 . lu secretissiom bonitati< Dei latct
niide sit misericors, 5 1 . Dei miserirordia non adversatur
jnstl"»ae : tmonulla esl slne j u s t i t h , r>2. Deus hlrirco nir>
srricors e*t, qtiia suo me jusms est, 52. Qu<a ideo miseri-
cors est, qnia sumnie bontis, ^2. Et s«tmme bonns noo est,
nisi quia summe ittstus est, 52. Dei miserlcordia ex ejoa
nasciutr justit a, 5 C
Deirs est misericors seciiRdom no«t, qtii sentimns anise».
rtcordis elTectuiii,51,52. Non est niiserborssecuudum se,
qui non senlit compassiotils aflecium, 32, Detis e s t roise-
ricors, qnia rttiseros salvat, el peccatoribus parcit, 51 Et
misericors non esl, quia tnilla miserl.e compassione alBei»
lor, 5 1 . Si Detis non debet misereri, injtiste mlseri-tnr,
Deo nihtl benignitis. 79. Misericordia Dei nos f e o t , cuui
non e semus, 213. Misericurdia et ptetas n MI e>t n<*rcs-
saria, ubi uon est miseria aul iiidigentia, 190. Mirahilfm
Detis viscerib. pieutis, 252. PieUs Redemptoris sunerat
maliiiaro pecc.nloris 2 0 ) , 247. Quanto g r j v i o r infelit ius
peccatoris, u m o mirabii or pietas indultoris, 295. De H o
est talem niisericordiaui Dco attribuere i|ttae i len dimi u t
boinlul qtiia hotiio reddere i.oo potesl, 8ll» Miaertcordia
ha?c face^l hominnin beatura propt« r peora'um 86. Et v
ess«'tnimis co<ur.>ru j«isiiti:r, ?6. loapossibile eat Deum
esse hoc modo niisericordetn, 86. Benignitas non dicenda
est, qua? aliqttid Deo indecens operatur, 80. Deus not>
vult morteiu, sed vult rotiversionem pe^catoris, 209,212.
Deus IrtHMim incipil in nobis propter no^. uon propter se,
87. Deus solus d» iiumaiitlis niundos f i c i i etde pecratori-
Dei amor in no<. Nisi D- vis ddtgerel n^n dti:gent<*m
diligeniem uou cfficcrct, Dcus priur diligit Hoa»22i»
•073 1NDEX IN 8. ANSELMUM.
Bonura qood ae soperomnia amari exigit, noo minns se
ab amaitte desiderarl cogit, 26. Sumuie bonus Oeator
ntuaeaa itaUiratn se vere tmauteui amat, 25. Oei dilecUo
#t pietag erga nos, 75. Dei aiimr erga peccalore», 210.
Vule Deua bouus. Deus misei ieora.
D€i volunuu. Diviua natt.ra sine voluouie et potestaie I b t , non poiest uou e se fulurum, 9 5 , 9 4 . Nou Uroen ulla
i i t l H l i g i UOH potest, 45. VoltioUS l)ei quatuor modis ; o t : i - est in eo faclendi ntcessttas, aut nou laciendi impoasibi-
p i t u r : pro scientia Dei, et ordinaUoue omnia sapieoter
dispoueitte : pro voluutate saiictortim : pro rauoue h u -
niaiia : pro praceptis diviiiis, 15!. Quo sensu Ootis vult
peceatum, v. g . adulterium, bnc est pra*scit, pnevidet,
151* Deus noo vult peccaium, v. a. adolterium, hoc eat
non p r s o p i l , vel non inspirat, 151. Quidquid Deus ab
aptoroo tacturum se ordlnavit, nibil iueipieiuut rcliquit,
151.
Voluntas DeisumUurseenndum qnemdam affectoin m i -
sericordue D e i , 151. Quo setisu Dcus vultontnes nomities
aalvos lieri. 116, 151,152. Deus vult oumes salvos lieri,
hoc esl, facit aaucto* velle u l omues satvi I I J U I , 151. Et
boc ipse volt, qoia hoc dtsposuit, 151. Lfficieos iu Deo
volontas facit qoidquid v u l t , 1 l 6 , 1 5 1 . Et secuodum eam
dtrtum est, omnia quattiinqtte volu t fecit : et, cui vult
miseretur, 116. Secuudum voiuntatem ap, rohautem dici-
tur qoia Deus vttlt omnem houiiiiem saWnm l i e r i , hoc esl,
pUcet tlli ut si josli e>seot siogoli Itomines, sioguli s J v t
fierent, 116. Secundum permitteutein voluuUteut diciiur
q u U quera vult imiurat, 116.
Voluntas Dei alia est eQiciens, qnre facit quidno id v u l t :
A l i a apiicobaus, qua? aiiquid approbat; et qua Deus vuit
otnaes homtoea salvos lieri : tlia concedeus, qtta» concedit
ot aliquid liat.qua Deus vult u l homo qul inelius oon pro-
posttit, uxorem dueat: alia permdtens, quae aliqttid fiei t
pemiitUt quodquatidoque inalutnest, hac Deus velle mata
d i c i t u r , 152. Votunlas Dei d i r i t u r , quam ipse lacit lu cor- id qtiod erat, re.lit iu tion esse, quia Deus cessat facero
dibus, 152. Deos facit sturloa suos aliquaudo id velle quod
ipse nou vuit, 152. Saucti aliquaudo pie sancteque iospi-
raU id voluut et orant qttod Deus nou vult, 152. Deus a l i -
quaodo aou facit id quodorant sanciiab ipso inspirati, 152.
lteus lecit oumia, etiam fntura, quie voluit voluutate qua)
prsBSclentia »*st, 152. Deus \ult oranes homines salvos l i e -
r i , id est nulli salvantur nisi quoa vult salvari, v< I , do
oiitni genere hominiim aliqui salvat.tur; vel, oe uiuem
cogtt ut damuetur, 152. Sictit bouo inaie u t i , iualum est;
atcut malo beue u i i , bonum est, 152.
Volutius Dei semper bona est. 222. 1d soturo justutn
est.quod Detu v t i l t ; et non justuui quod uoit vult, 52.
N i n i l est recturo atit dereus, nisi quod Deua \ u l i , 79.
Ouod v u l i , )ustum est; quod nou vult, justutn non e&l, 80.
O u n d i c i l u r , si Deus velit uientiri, jusium esl nienda-
cium : duo impossibilia dicuutur, 80. Si Deus v. IU t all-
quod iocoovenieos, uoo ideo jtfetuui easei. quia lj»se vult,
80. Noo sequliur, ai Deusvelit meutiri, justumesse men-
t | r i ; a e d potius Deum illuin nou este, 80. De illis solis
verum est dieere,si Deushoevult,justuiu esl; qose Deuiu
velle non est inconveniens, 80. Sullicere debet ad ratio*
neot voluutas Dei, cuin ahuuid facit, licet nott vidcauius
cur I U velit, 77. VoluoUs 1)< i ouoquato estirratiooabilU,
77. I n Deo nou est aliud voluotas, aliud rectiludo, 111.
E t l n Deo non est alkid potesus, quani d i v i u i u s , 114
B e u e i n Deo dict ur rectitudo volunutls, sut voluotaria
rectiludo, »eu recta voluntas, 114. Sieut dic.tur potestas
d l v i o i u t i s seu poteos divinitas, 114. Dei volunus est
o p u a ; et vetle itlins est posse. 228, 256. Necesse e&t
esse quidquid Deits v u l t ; et quod vult Detts nou potest
nou esse, 5 1 , 124, 242. S lius Dei est propria voluutate
r e g i , 64. Aliquando Uudahile, et atiqtiaodo damnahile esl
cohsrere Dei volunuti,seu velle quod \ult Deus 151,
152 Tuite untutti est toua volunlas humana, quaudo vi l t
illud quod Deus vult illatn velle, 152. Volnntas Det tn»gi~
aUa esi homatia?, 152. Est iocompreherisibilia, 152. Nou
pra?ler voloiitatem Dei l i t , quod coutra voluntatem Dei
l i i , 152. Nec oisi voicns siuit Deus, nec sineret bonuin
fleri male, nisl posset et de ma!o lacere beue, 152 Divma
litatitutio oon unproprie appeltatur voluuias Dei, 152.
Votunutem Dei appeilatuu^ qtiidquid io nobis ipse inise-
ricorditer operatur, 152. Voluotas quoque dici.ur poma
et reprobatio quoruradam Dei occotta districUoue facu
JustiUs, 132. Voluuias Dei est quidquiJ fit, ut inven tnr
C r r i iu crealurls, 152.
Dei liberuu. Dei voluntas nulla cogitur necessiute, et delita? j u a t t i e . 131. Soiu^ Deus e&t, per queut cu.hbet,
nulli subdilur nece^siiati, 95, 12, 9 1 . Umnis necessius
aulijacet Dei volanUt-, 94. Necesse oon est Deum veile
quod vult, 95, 124. Nthil est necessarium, nisi qnia ita
v u l t . 93. Nulla oeccssius pnecedit Dei velle et nolle, 95,
**t. Ditusest justus, necessiute, uon coactiooe, 125. Non
0 i U coftiitir, sed quta uulla res potest facere ot sit injo-
>tu>, I I X . Deusomnia quaB vult facit, et noo nisiqua? vult
fadi, u3, 9 i . Deus nihil bcit nccessiUle, 87, <)5. Quia
1074
nttl o t n o l o cogitur aot prohibetur aliquld facere. 95.
Vidt Deus c a u a reruiu. Deus inproprie dieitnr ali in|J
aeccssitaie iacere, 93. l u Deo aliquid fariemli necessitas,
uoti esl aliud quam spootauea ejus immuubilitaa, 93, 94.
Oiiud Deus propooit unmutabiiitcr se facturuui, aoleqtiaiu
lilas, 91 Quis aoia in eo operaiur voluntaa, 9 1 .
Deus tactl altquid necessiuto vitandi iiiuouestatem, icl
est, neeessitate servaiidas houestatis, 87. Ha?c necessitaa
non e.st aliuit, «luam iuimuub l i u s IwmetsUlis quam a sei-
pso babet, 87. Hiec immuubi itas improprie di«-i*.«r ne-
ces^las, 87. Detis mulla fult iiitmutaliililer, et facit, 95,
94. Deus profiosUiim i u aHeroiuie iinmutabile e*t, 125.
Sed in ipsia hooiiitiltu* ex l i l i e r u t e srbttrii aliquando eat
muubile, 125. Ouod i n a j i e r u i u t e mutari uetpnt, m t e m -
pore aliquando per liberam voluutateiii, auteuiiam sit,
est mutaoile, 125, 127. Quid Detis facieiiduin dispo^uit,
iain i u ejus couspeclu lactumest 156. Deus opera tnuiat,
sed unn ttiutat cnnsilitim, 227. Detiin uou pceuitet boui
quo>l fecit, 85. Deus cteaudo homiueiu, s^toute ut ioce-
pluui botium perliceret, se obiigavil, 87.
Detis eausa rerwn. Oui.lquitl est, per summam essen-
l i i m est, 7. I*ra?ur suitiiiiaiu esseutijiu nihil eat, nisj ea
f^ceiile, 7. Oiiine quid est, aut est Creator, aut creatura,
62. Sive creator, sive cratttr.i, iton |»otest habf r< nisi ^
i|»so creahire, 62. Sotus a se halietquidqui I h j t t e t ^ d i . Om-
uia alia uon nisi ab Ulo liaheut aliquiil, 62. Et ab ipto ooia
h.tbenl uisi aliquid, ti2. \)uo seosu i.ou esse aut desiuer«
auu nihii sit a Deo,6L 0««» pute^t f c^re ut oon sit aliqmd,
e nou facit, dicitot facere esse, 62. Qui f*oest faceru ut
aii |uid stt, et noh facil, dicitur facere non este, 62. IIoo
sensu Deus dicitur m u l u facere quas nou facit, 62. Ideo
esse, 62. Non esse uon a Deo sed a se, creatura habet.
6 1 Et cum letlit i n u o n e s s » , non itt allquid quod D . i s u ,
se I tii id quod siiutu est redit, 02. A suiiiitio bono uoo e*t
nisi hoitutii, t»2. Et omue bo.iura est a sumino bono, 6a. A
summa essentia nou est nl iesseulia, ti2.Etomuis essentia
est a stimma essenlia, (i2 et 99, 126, IJ7. tju/ecuoque
vigetit, per ouum ahquid vigent, 8. Ipsuiti soium viget
per se |«um, et alia per aliud, 8«
Nibd faclutii est, nisi per treatrlcem |*a*sentem csseO.
tiant. 8, 9, 28,62. Ntliil viget et esse persc\erat oisi per
ejuMeiu servatrtcem poleniiara, 62. Deus totam suhstaii-
tian de nihtlo fecit, 7, 120. Et eaui poiest redigere hi
uibilum, 120. Deus «*i tiibilo fecit oiunia qtiat suut. 238.
Suroma essentia u i h i l otuuino facere t*otuit fier aliud, vel
iustrumeutum vel adjumeuluui, quam per seipsam, 7.
Omne quod stimiiia itaturj feci«, sine duhio aut fecit ex
aliquo, \elut ex materia; ant ux nHiilo, 7. Esseutia oat-
oium, quai sunt, a suutiiia essentU facla esl, el quidem ex
nulla roaterb, 7. Esiiinnaualura,sicttt et per ipsam esse
dici possunl, qua?cuttque suut, 5. Niitla itiiuor uatura est
materiaJiter ex snutma natura, 6 , 7 . Si ex sutnmae iiaturai
materia poiett esse aliquid minus ipsa, sumiuum bonuru
m u u r i el corrumpi potest, 6. Keruin universilas uou po-
test esse ex sitrnma? naiura? materia,6. Nec ex se, nec e\
alio, 7. I g i t u r e x nulla ntateria est, 7. Suuuna auhsuutia
non per altud quam per semetipsam omnia fecit, 8, 15,
17.
Deus sola voluntale ex nihilo omnia fecit, 28, 101,
228. Jpsa est ex q ia, et per quaro, et In qua omma, U l ,
28. Ues oon sunt a suuima natura, lanqitam ab adjuviuto
seo instrumento, 6. Qua?couaue summus Spiritus f a c i i ,
eaJem el Verbum cjtts lacil, 17. Et qua? Verhum sumim
Spiritus facit, eadeut Ipse summus Spiritus facit, 17. Quid-
qttid per ahud esi, mittus est quam illitd uer quod CuocU
alia suul, ettptod solum est per s e , 5 , 1 4 . A Deo e l io
Deo omma bona, 240. Deiis hona opera facit sua sola bo-
n i u t p , 154. Quia cteat votunuiein cum hbero arbitrio, et
dat ilii justitiam per quain operalur, 134.
Deus roala fecit nda culpa horointiro, 154. Quta ea non
faceret. M bo.i.o ilta facere tton vettet 154. Deus (actt i i
niahs hoc quod suui, 154. Qu>a rondidit iu homine volun-
Utem cum Jiliertate a r b i t n i , 131. Deus habet in bouU et
quod houa suut per esseniiaui, et quod boua snut ner j u *
stitiaiii, 131. Iu malis Deus habet soluiiiiuodo quod bo.ia
suot per e&seoliam, non quod niala sunt per abseniiuiu
et siue quo nuili bene est, 2.1. Orouia Deo indiaeot u i
siot, et ut bene siui, 34. Sine Deo uiale est nobif, 30,
242. QuaBdam lacit sola Dei potestas et \oluotas, quaedam
creata natura, quaedaui voluutas creatura?, 101. Creaia
natura p r se nibil fa< ere pot«si, nisi quud u volunUie
Dei accepit, t O I . Volumas crealurav n-quii ner se qtttd-
qtiaui operari, nisi quod naiura adjtivjt m»' roi.f i . i i i , ! 0 l .
A Deo olbit est iujusi u i , 9?, t ^ . CrtaMr.u I»eu> nm.
 1075 INDEX 1N S. ANSELMUH
ftacit tajujfam, oisftom aon fa i t Jortaro, 70, 117- Et dat
m latn voJooutcm, eam ooo probibenJo, cum potest, 70,
75. A Doo oibil est uisi booum, 99. Deos omoem creatu-
ram fecit booam, 58.
Deos facit omiUa opera bona et mala, 126. fn botis faeit
qood sont et quod boua anot, 126, 127. In malis faeit qood
aooi, sed noo quod mala sunt, 120,127. Yolonlatem Dena
noo fecit vitiosam et pronam ad roaJum, 133. Nitail fadt
v o l a o u t , quod Deus oon.Csciat ia boots stta arsUa, in ma-
lis oon aua sed volootatis calpa, 127. lile dtcitur verius
facere omoe qood facit oatura aui v o l o n u * ; qui facit na>
toram, et instrumeotum roleudi cum aflectiotiibos sois,
135. Dens faeit singnlaa aciiooes etlam qose fiunt mala
volttotate, 70. Dens f e d i omoes natoraa Mibstaotiales et
attcidenuies,.onlversales et iodividoas,' 70. Euaro *qua
ftuut iojusta voluotate e l iuboaesu aetiooe, 70. Quod a i i -
qnid est, a Deo ait ot Dei e*t, 70, 73. Quod roalum seu
nibil eat, ab injosto fit et ejns eat, 70. Deus noo est auclor
mali, nec Ulud facere potest, 228. Peccata uon fecii, 215.
Kacit malum, quod est incoinntodont seo aliquid, 116. Non
facit roalom, quod ex injpstiUa seu oibtl, 116. Deua ftdeo
fatit omnes actionea et oroaes motus; quia facit res a q o i -
bits, e l ex quibns, et per quas, et in qidbos Quot, 116. Et
nullares habetolam potesutero volendi a«t tadendi,nisl
tlk> daote, 116. Deus ma!a, q u s ooo factt, dtcitur facere,
qufa permittit. 116. Detw dicitur bominem iudurare com
non emollit 127. Deusdicilur ioducere inteoUUoaem cum
non liberat, 6 2 , 7 0 , 1 6 7 . Dens dat cum permiuit rapl, 73:
O i m duboius voluit quod non debuit, hoc accepU a D e o ;
quia Deua permisit, 70, 73. Et non accepit, qnia Deus non
cooaensit, 70. Deus mirabilis in operibos auis, 252. Dena
ereavit omnes, 155. Jus hahet ia omnlbus, 155. Omnibna
dominatur, 28. Necesse est u'. Dens perflcUt qnod Incepit,
85, 86, 87, 88. Propter immutabiiem anam, 87. Qui crea-
vit prtmom homioem, creat etiam eoaqui per creaUm ab
illo fiunt propagandi naloram, 101. Jussio Dei eat virtus
ehViens, 161. lucoroprebeosibite est quooiodo somma sa-
pieniia sdat ea q u » fecit, 2 1 . Secuodum dignitalem ope-
ris Undatur et praedicatur sapleotia arUticis, 151. Nullum
malum in regno otunipoteatis sapientiae inordioalom r e -
manel, 72, 79, 84. lo Deo viv mus, movemur et semu*.
:
205. lloroo Deototom debet quod eat, qood sapit, qood
snovet, 210. Diabolus et homo uon sunt nisi Dei, et iotra
ejus potesUtem^72. Deus nuiti qnidquam d e b e t , 8 l . Sed
oinuls rreaturadebet, 81. Noo exped.t hotniui ut agat cuut
Deo, vejol par cuiu pari. 84. Vide Oeatura.
Deituh. Dei \ i i » , 50,211. I n bae terra moricoUum
Deos videri ooo poiest morullhus oculis, 26;). Deum nul-
lusloininum vidilaut videre poiest, 223. Deuro, qui hix
est, auima non outitiuo videt, propter teneliras suas. 55,
242. t u x , quam Deus luhabitat, toacceasibilis est vinbus,
noairis, sed acceditur ad eam rouneribus dJvtnia, 164.
JLua est inaccessibilia, in qua Deus babiut, 5 2 , 5 3 , 212.
lUir haoc non viJeuius, nec teoiimus, cum. ubtque sit,
242. Deos lux est et caligo, 242, 116. Qui F.l.um aut Pa-
trero videt,videt et Spiritum saoctum, 58. Qoi Dei essen-
liam videi, noo potest videre onam de tribus personis s i -
ne doabus aliia. 58. Keccdet doctrina legis et PropheU*
r u m , ubi mauifesutio divin» vlsionia saoctis apparuerit,
164.
Dei cullus. Vide Laus. Nihtt Um pro sua digtiitate ve-
neraodum, et pro qualibctre deprccanduro, quaro summe
bonus et summe poteus Spiritus, 28. quam optabile j u g i -
ter in Deo esse,205. Deohabere, vita « l e r u a , 253. A Deo
«eparari, mors aHerna, 255. Manere i n Deo, et Deum i n
nobis manere qoam beaturo, 205. Dulce est i n Deo vitam
habere, 205. Absentia Dei ab anima grave malum, 239,
340. Dolor anim» de absentia Dei, 259. 240, 241. Omnia
praHer Deum excludenda ab eo qui Deum quaeril, 29,
211. Deum occidere nullus bomo scienter velle posset,
9 1 . Diabofus non fuit i n veriUte, nec descruit verftatem.
nisl volunUte, 110. Peccavit i n ccelo nuUo suadente, 85.
I n veriUte et rectitudine foil, qnandiu voluit quod de-
b u i t , 110. Com voluit quod non debuit, reclitudtnem et
veriUtem deserult, 110. Sponte dimisit velle quod de -
bebat, 64. Juste amislt quod habebat, 64. Diabolus inimi-
cushomlnis, 210. Eius f a U a d » , 210. Incensus invidia ho-
m b i i peccatumsuasit, 83, 85. Diabolus el homo i n Filium
D c i specialius peccasse vldentur, 47. Homo puniridebuit
a!) illo cui consensrrat ut peccaret, 76. Homo juste a dia-
bolo torquetur post peccatum, 76, 77. Diabolos tamcn
bominem injuste lorquet, 77. Diaboli meritum nullum
erat ut puulret, 76. Homo non peccavit adversus diabo-
lum, sed adversus Deura, 222. Nec homo diaboli erat,sed
homo et diabolus Dei erant, 222. Homo post peccatum
dlaboto nibil debebat. 222. Diabolus vexabat hominem.
pon xelo jusUtia?,sednequiti»; nec jubente Deo, sed
p c n n l t t e i i l e ; non diaboli, sed Dei juslitia exigente, 76,
122. Nihit crat in dhbolo cur Deus ad\er«us eum ad «al-
1076
vandum hominero celare aut difterre d e b t r t t snam fiactl-
tudinem, 222. Diaboio Deuanondebebat nisi pceoam\yot
bomo nisi vicem, boc est, nt diaboium vioeeret, 222.
Plures sunt daanooes qoam ea die, qna Christoa eat mor-
luus, viverent homines de qaSbos est reatauraadus no-
merus eornm, 92. Honorat Deom qni v i n d t diaboium, 83.
Inhonorat Deum q u i a diabolo vincitnr, 85. SaUnas in
suis viribos extremo tempore eonlra Jostos relaxabilor,
161. Officium dasovmum eat reprobos torquere, 169. Ma-
Ins homo diabolus vocator, 83. Vide Angelua.
D T O A C C S . S. Jacobi episcopoa, 542. ililltes ab Anaelmo
petit contra Saracenos, 542.
DiaiecUcorum raUo est i n bnaginatkMibos ccrporaiibos
obvoluU, 45,44. Dialectid proraua a spuitnallnm q^taeatio-
num chspuUUooe snnt exsufliandi. 42. Diaiecticoram er-
rores, 4 2 , 4 5 . 4 4 .
Dialogus. Qua? per mierrogatkmem et respoosiooeoi
Investigantur, mnitis et maxime tardis plns placent et
magis patenL 75.
Differre. Bonum est diflerre n t meUna fiat, a f certuat
est, 546. Fto> Cooversio
Dioirrsws (S.) de lnce et divbia caligbae, 164.
Discere quid eat nisi scientiam acdpere, 55
DlscordU. Vide ConcordU, Pax.
DiscreUo. De discrebone, 177, 195. V'%de\ Ratiooalia
creatura.
DispensaUo legiUma, 584. SS. Patres e t apoatoU dV
apensaUonroos nst snnt, 581.
DispuUUo. De dispotatione, 185.
Dissaishri. 435,436.
Divites, divitia). Dfvites semper miseri, 196. l o r a d l v i -
tnm, 196. Divitnm vitia, 196. DiviUas Deussa?pedat i r a -
tns, 198. EUam impii h c c bona aosstdent. 198. Nec p r o -
inde bona sunt, 198.Vanitas divitiarura, 196. tntouom est
ot alius divitiis snperabundet, alins egeat, 184. Vide Ava-
riUa.
Docere. Prius doceri qnam docere appetendum, 525.
Dolor est aliqoid, 75.
Dona. Vide Benefida. Dona sen cveratiooes Sptritna
sancU. 1 5 9 . , e t c Coogruuntseptemvirtutibusseobeati-
todinibus, 159.
DonATUS EcdeaUe DnbKneosis episcopos, 595. E i Ubroa
et ornamenU dedit Utnfrancnsarcniep. 593. E i socceasit
Samuel ejus nepos. 593. Vide DobUnensis Samuel.
DorobernensB EcclesU. Vide Contuariensis EcdeaU«
Dublina? episcopus Donatus, 595. Succesait e l Samual
eius nepos, 393, 434. Eum corripit Anaelmns qnod bona
Ecclesia male expenderet, et cmod monachos i a ea Ec-
desia Deo senientes vexaret, 593. Etquod crncem a n U
se deferri faceret, 595. I n Ecdesia Imblinensi monacbi,
595, 434. E i bona dedit Lanfrancua archiep. 454.
IXjTfSTAifusJSJ Egus miracuya, 296. Angeiornm c n m eo
coUoqoia, 296. Eorum caniids recreatns, 296. A b eis m
coelum deducitur, 298. Ipse praxnxU sna) mortls dtem,
296. Obtinet morUs dilationem ne sno popolo pastor d e -
s i t i n f e s t o Ascensionis, 296. S. DunsUno apparnit S.
Petrus, ei tradens gladiom verbo Dei inscriptum, 564.
Hoc ipsum Cantnaria) archiepiscopum mturnm pragfigura-
vit, 5o4. S. Dunstanus reguiam vitae monastlcaB m s u i o i t ,
523. E J U S v i u m et i n s t i t u u legenda qojBrit Anselmna,
323, 521.
DuBAJrous abbas Cass Dei Anaelmi mediUUones lan-
dat, 534. UniUtem sodeUtls com Anselmi congrentione
postnlal, 554. Ab eo deposdt S. Paull Epiatolas, 554.
E
EADiamcB.et Alexander, nxmachi Caotnjjlenaes, aoon-
aantor regem mnunasse, 400.
EAoanwcs, seu Edmetns,sen Ermerna,aeo Elnsernn^aea
AJmerus, 518,554. Monacbos Beeeensis, bacnins s e o e c t o -
Us Anselmi, 575. Transcribit Ubros, Cur Deue koum,
575.
Eadmondi (S.) eoenobiom, 589,592,410, 451, 4 5 1 , 455.
Ipslus roonachis pro electione vls infertur a Rogero abba-
te, et a Roberto monacho S. Ebruiphi, 451,452, 455. E s i
In arcbiepiscopatu Cantuariensi. 455. llliua abbaa debei
consecrari a Cantuariensi arcmepiaoopo, 435. Rogeioa
abbas S. Ebrulpbi Robertom jnvenem sui mooasteru mo-
nachuro, inordinate viventem,conatnr intmdere i n hnjns-
ce ccenobii abbatero, 455. Hine monachi paasi peraecu-
Uonem, 433. Vide Elpberns.
Eboracensis episcopos poesessionem obedieatia) archi-
episcopo Cantuariensi debetiacere, 421, 422. A b e o coo-
s e c r a n , 422 et 420. PaUio hoaorari consoevil, 428. A r -
chiepiscopos Eboiacensis et alU dno episcopi regts l e a t i ,
mendaces et perjuri, 595, 594. Excommunicantnr, 5 9 1 .
Mentiunlur. Romannm pont. non prohibere invesUturas,
nec excommnnicaturum regem si eas faceret, 594. S. A n -
selmum nl investituras regt concederet mendacio trahrre
perlentaitt, 395, 391. Vide Thomas.
 1077 E1DEX Hl S. ANSELMUM.
Ebrietas. Jmmoderatam bibendi voluputcm qui vult,
ptrdit gratiam, 129.
E B B V L P H C S ^ S . ) abbas et monachi,431, 432. S. Ebrulphi
abbaa monachum juvenem inordinateviventemdeditinab-
batemj Ecclesi» *S. Eadmundi, 392. De quo Anselmus
graviter conqueritur, 392. VhU Edmundus. S. Ebrulphi
monachi Regulam S. Benedicti profitentur, 431.
Eeclesia est civitas Dei, 136. In ccelo et in terra, id est,
In angeiis et hominibus, 136. Ecclesia sedes majestatis
Ghristt, 161. Dominus in Ecclesia semper est, 164. Do-
minus cum Ecclesia se esse usque ad consummationem
saeculi promitUt, 41. Fideles membra et corpus ChrisU
•unt, 169,170, 171. 184. Quse de illis fiunt, de ipso fieri
recte dicuntur, 169, 170, 171. Corpus Christi, quod est
Ecclesia vocatur Christus, 169. Universi fideles cum capite
suo sunt Christus, 169. Purgalione ChrisU corpus indiget:
eed non ChrisU, 169. Vide Ecclesia. Deus extra Ecclesiam
inveniri non potest, 172. Ecclesia per navicuiam figurata,
160. Ecclesia potest fluctibus turbari, mergi non potest,
160. Qula Cbristus orat, 160. Ecclcsi» consuetudines
velle convellere, genus esl hsresis, 141. Cuilibet Eccle-
aia, q u s vel per regnum dilatatur, licct aliquid secun-
dum rectam fidem constituere, quod in conventu populi
utiliter legalur aut canlctur, 59. Ecclcsi» iibertas, 584,
429, 430, 440. Nihii Deus magis dihgil in hoc mundo,
quanvEcclesise libertatem, 440. Diviua in nullius bouis
sunt, 384. Ecclesia regibus et principibus commendata
ad tutelam, non dala in iuereditariam dominationem, 389,
591,429, 430.
Ecctesice bona. Decimas et bona Ecclesi» principes
au» laici retinere non dcbent, 453. Sed restituere tenen-
tur, si nolunt a Dei regno excludi, 433. Episcopus ferre
non debet ut rex nona Ecclesi» auferat, et det militibos,
575. Licet bona Ecclesi» locis dare ad tirmam, 404. Licet
a Jaicis redimere decimas et alia bona Ecclesi», 424. E c -
eiesiae defensio, 388, 589, 591.
Ecdesice consecratio. Consecratio Ecclesie et aitaris,
423. Si alfqua pars ecclesi» destructa rehcitur aut nova
flt, immoto altari, non consecranda, sed solum aqua bene-
dicta aspergenda est ecclcsia, 4231
Eotr virgo, 414.
E O M E B C S . Vide EADUIBCS.
E D U L P B U S Wintonieasis monacbus a Mathilda regina pro
parte sua nominatnr in abbatem Malmesburiensem, 410,
mitUl ad Anselmum scv phum, cum litteris qu« ejus con-
firmaUonem poscebant, 410. Ideo Anselmus cum conilr-
mare recusat, 410.
EgcsUs. Vide IndigentU, Paupertas.
EiectL In angelis non fuit perfectus nomerus electo-
rum, 81, 8 2 , 83. Utrum plures homines eligendi sint,
quamsint angeli perdiU, an non : quidquid inde sentian-
tur, nuilum est animae periculum, 83. Homines electi non
gandent de casu angeiorum, 82. Tot homines assumentur
ad gioriam, quod iu ea remanserunt angeli, 83. Nullum
unqoam lempus sine Christi electis fuit, qui per eum ab
originali culpa raerint liberati, 175. Plures sunt electi
bomines qnam qui mortis Christi tempore erant, 92. E l e -
ctorum Eeclesi» partes Dei sunt, 156. Hsereditas Dei ele-
ctorum multitudo, 155. Electi sunt membra Christi, 157,
158. Plus fiuiendo peraguut, quara inchoando proponunt,
158. Omnes electi non solum unum, sed etiam unus recte
dici possunt, 158. Nullus est eteclorum qui aut ih ordine
confessorum, aot in ordinc martyrum non computctur,
170 Mundus renovabHur statim postquam completus fue-
rtt numeros elcclorum, 83. Non in omnibus, sed in his
qni prrsciti sunt, Deus moratur et perseveranter reqnie-
scit, 155. In illis qui ad tempus crcdunt non moratur Dei
aapienUa, 155. Vide Pnedestinatio.
ElecUo. Principis et laici electioni eptsconorum se nou
immisceant, 594. Ab ecclesiastieis electionibos arcendos
anecolares principes decreverunt concilia, 585. Vide ab-
bas, Episcopus, Praelatus.
Eleemosyna, 193. Anselmi sententia de eleemosyna,
527. Per eleemosynam pervenitur ad aeternam vitam,257,
OukJ diritiaa indigenti pauperi nondislribuit, Uli eas tol-
ut, 184. DivUiatsunt iniquiutis, 184. Eleemosyna paupe-
rnm non minuenda, 576. Eleeraosyn» de divitils lidqui-
Utis, 163,184. Non ex rapinis et usuris et fraudibus ac-
quirere debemus, nnde eleemos.vnas facia*mus, 183. Elee-
mosyn» non per servientes facienda?, 409. V ide Avaritia,
Divitie, PauperUs.
ElemenU. ToU haec mundi moies conslat cx terra, ct
aqua, et aere, et igne, 6.Quatuor eleineitta iguis, aer, aqua,
et terra, possunt intelligi sine his formis quas conspici-
mus, 6. Vtde Causa.
E L I A S comes ab Anselmo cousilia sahtUs, et absolutio-
n«»ra petit, 4.W.
EHeusis abbas ab e x c o u t o i u t i i r a i i o i i e . propter tepetitam
in^rMiittram, non a b s o h i i u r , Ut>
107$
Eligii (S.) de Monte Rcgnlares canonici,429.
E L I N A N D L S Beccensis novitius, 545. Eum Aoselmus hor-
Ulur ad cavendas diaboli tenUtiones, 345.
Eloquentia. Super nubcm piugit qui pulcbra sine so-
lida raUone dicit,, 75. Vidc Prsedicatio.
E L P B X B C S prior ccenobii S. Emundi, 452. Ipse cum suU
monacbis dura paUtur eo quod abbatem vi inlrusum nou
recipiat, 432. Vide S. Eadmundi canobium. Huic Ansei-
mus mandat utcum Roberto comile coromunicet, 446.
E L V B B D C S Hugonis Lugdunensis famulos, 591. Ab Apulla
Luedunum venlt, 391. Per eum Hugo Anselmo scribit^
591.
E^GELBABDCS, 517.
E N G E L H A B D C S de Castro Lenis araJcus Anselml, 540.
Grandasvus vultdimittcre militiaro, 540.
ENOCH. DUaU morte translatus esl in paradisum, 173.
Quos significat, 175.
EnunUaUo. Yera est et recU ennnUaUo quae significat
esse quod est, 109,110. Idem est oraUoni recUm et ve-
ram esse, 110. Enuntiatio negativa est que siguificat nou
esse quodnon efil, 110. OraUo q u » signulcat esse quod
non est, veriutem et rectitudinem habet, 110. Oralionia
duplex recUludo, 1. cumsignificat quodaccepit signiiica-
re, 2. Cum siguificat id ad quod significandum facu est,
2. Haec est immuUbUis, et semper naturaiiterque iuest
orationi,2. Ula est mutabilis, nec seroper nec naturaliter,
sed accidenUliter et secundum nsum est, 2. Qusdani
enuntialiones habent inseparabiliter bas duas veritates
seu recUtudines, 2. MulU dicuntur secundum formam
loquendi, q u » non sunt secundum rem, 544. Vide Y e r i -
tas. '
Episcopatos, Eplscopus. Episcopatus non nisl per obe-
dientiam suscipiendus, 416. Episcopatus uitra tres men-
ses non debet manere sine pastore, 420. Abbas potest
eligi in episcopum, 366. Episcopus electus non consecra-
tus non babet regimen animartun, 420. Nec iliud dare po-
tesl, 420. Nec episcopum valet coosecrare, 420. Episco-
porom consecratio non ab uno solo episcopo facienda : ct
In locls facienda est ubi debent ordinari, 417, 419. E p i -
scopus sl sine certo loco constituitur, et ab uno solc epi-
scopo cousecratur, Uim ordinatus quam ordinans sont oe-
ponendf, 419. Episcopus nisi certam parocbiam et popu-
inm habeat, non est ordinandus, 439. Minus qttaro a tribus
episcopis ordinari non debet,439. Episcopus est Ecclesi»
su» custos, 373.
Episcopi non regum ati» praklecessornm consuetudines,
v
sed Dei legem servaturos se juraut, 458. Episcopi servant
sibi auctoriUtem, quandiu concordant Christo, 570. Ipsi
sibi eam adimunt, curo discordant a Christo, 570. Omnis
episcopus qui babet vocem Christi, Christus est, 570.
Episcopus, qui non habet episcopi roorcs, se dicit nou
esse episcopum, 502. Episcopus accusatus septima sui
ordinis manu se debet pttrgare, 584. Nisi se episcoporuni
iudiciopurgaverit,ad Rom. poul. est transndttcndus,564.
Si ei se sislerc noluerit, est depellendus, et alter in ejos
locum subrogandus, 384. Quod Papa absoivi t, non potest
episcopus ligare, 385. Episcopusnon potcst transferri 6iue
assensu archiepiscopi,etepiscoponim provincia?,etauclo-
riute apostolica, ctsine magna consideraUone, 412. Non
perlinel ad principes, sed ad episcopcs, culpam de >iola-
tiscanonibus vindicart*, 407. Ecclesie omnes debentesse
in episcoponun potestate, 583.
Episcopus res Ecclesi» ut proprias non debet tdistrt-
f
buere, 434. Melius est episcopuro possessionem terrarcm
Ecclesi» su» non tenere, quam illaro imminnUm tenerc,
575. Episcopus ferre non debet ut iex bona Ecclesi» au-
ferat, 375. Gloriosum esl episcopo pro jusUUa spoliari et
expelli, 593. Qui episcopum sois rebus spoliavit,Deo nou
potest reconeiliari, nisi illi omnia sua restituat, 402. An-
gli» episcopi deelaraut se consilium primaU non daturos,
nisi secundum volunUtem regis, 381. Episcopi plures au-
stera quadam dominaUone et propria volunute monasie-
ria gravant 554. Episcopus apud se detinere non potest
monachum, invito abbate, 352. Episcopus monarhos, qui-
btts valel, consulendo et adjuvanooconforure debet, 373|
Obedientia epismpis debiu, 455. Aunultim tpisccpi, si*
guaculum fidei, 594. Vide Electio, Pnelalus.
EnuE*r.AnDAiiobilisfemina,556. fpsa, viro cons*ntifitte,
couliiientiam voverat. Lnde cos iaudat Anselmus, 3 6< V
Ipsa tameu vimm suum impedit ne monacbus fisl. Lnde
illam Anselmus increpat, 5:6. E t utid viro posUilanli perr
mittat. eam precatur, 356. Non attdet illi ct>nsuiere. sed
orat Anselmus ut et ipsa sa?culo renuntiet, 557.
E R ^ U L P B U S monacbus Cantoariensis. 576. Prior ejusdem
Ecclesi», 595, 396, 597,399, 409. Vir in sacris )itteri«
eruditus, 404. 405. Vir spiritualis, et ci alter Anselmus,
405. Anselmus privilegium a papa ccnresstim mjtUt, 457.
Ei mandat Anselmus ul af curare tran^» ribi facial libu>-
Cm- Pcr.s homo et Ve cowrptv. Y'»rj 111. Ab t o exiguus
ifcTTt MDEl l N S. A N S E L M I J M ,
tar atnmrt anti pro eorisaaaU, 4*4. F i * Aiuwlmos, C a a -
toarieaeea.
Eejai*Bcsia abbateoi diceeesls Bafottosts elretes, 561.
Epjscopes Bajoceosia eam U v i u t ad teswdktiooem so-
ttipreadam, 561. E t ab eo exigit oovaaa obedteotia pro-
M n e n , 561. Haoc ooo ease UKie^c^ d aeritot Anaei-
mts, 561. Professus fuerat obedieotiam teeuiidum re-
gulam S. Beoedicti, 361. Ejos fraier domnue NICOUBS,
EaamLFBOS capeUaBBa Goadolphl epitcopi R o t e s u ,
459,
EaanjtFBCs geoer MoHardachi regie, 447. Pro eo ioter-
cedit Anselmua, 447
E G C B U M S T I A . D e corpore et saogwioe Doaiini in altarts
aacrameoto, 452,4S3. VeriUs carors ei aanguiois CbrUU
in altari probatur, 453. SS. Patrom de hac reritate l c s t i -
mooia, 455. Christus rarnem qoam pro oobis suscrptt,
oobis ad naindocaadum dedit, et adboc m sacriucto altarts
nrinistrare ooo desinit, 211. Corporr* et sanguinis Cbrtsti
veriutem in aJlari coeaedimos et bibuaus, 264, 265, 266,
^68, 270. Eadem caro mandocalur, quas de \ i r g i o e som-
p u est, et cocU i n croce, e l idem sangub bibiuir, qui in
cruce fosus est, 205, 261. 452.
Non figora. sed v e r i U l e est, corpoa ChrisU, 452, flrura
tamen et sacramenuim dici potest, 452. Si figura est dom
alrad iutelliKitur, quamquocfvisu corporali etgustu aenti-
tur, 432 et 435. Corpori e t sanguinis aacraroenlum quid
tigntocet 455. Chnsti corpus quod de Virgine nauun
est, etc., secerdos i n manibus tenet, 266, 268. Panem io
corpos QuTsti operante, divina virtote tacriflcamos, 155.
Spiriuis sancusoblatiooes nostras effirit corpus et sangui-
nem ChrisU, 268. (iiristus est qui per Spiritum sanctunj
panem i n suam carnem, et vinum facit transfundi i n taa>
guinem, 454. Noo io merito coosecrantis, sed i n verTO
efbcitur Oeatoris e t in virtule Sptritaa sancti, 454. De
pane carnem CbrisU conficimus, 135. Panis, j p e r conse-
crattonis verba, in corpus Christi moUtur, 4 » . Nec re-
manet substanUa panis et vini, 453. Species tamen rema-
ncut, 453. Post cohsecraUonem non est paois, 452. PanU
U m e n dici potett, 452. Christos se et carnem suam panem
vocat, 135. QuU sicut istopaoe vivit horoo lemporaliter,
1U illo vivlt in a^ternum, 155. Caro ChrisU qootidie man-
ducator, e t ejus saoguis quotidie bibitur a sacerdote,
365. Corpus Cbriati incorrupUbile dentibus atteritur, e t
eliam a soncibus o r r o d i t o r secunduro species, 455. Nou
est quaerendura quid Oat de corpore Cbristi, com niandu-
catunt est, 455. Cnristus per carnis aua> comestionem, r e -
ctamque fidem hpmlnem ad mtegrumreforniat^266. Vide
Communio»
Ecoo Heflrid regis dapifer, 445.
E C L A U A abbatissa io Anglia, 412.
EcsTACutrspater Gaufredi roonachi, 597. Sua uxore ex
coosenso reclosa aUeram duxit, 597. Frater domini Bo-
b e r t i , 597.
EwaaAaocs,457, 458, 439.
EVA d e solo Tiro, 101 Eva prior peccavit. Adampostet
pcr illam peccavit, 100. Si solaEva peccaaset, non erat
L-ccesse totoro genos humanum perire, sed solara Evam,
100. Vide Adaro, Horoo. Eva doroinum, ejus s e filium
primogenitum dicit Anselmus, 544. E t eam e x AnglU
aalntal, 5 5 1 , 3 6 1 .
EvAitcautTM. Legi pneferri debet EvangeHum, 165. N i -
bil est in Evangelio, nisi omnino verum, 175. E t nisi a
Spiritu sancto, 175.
ExalUtlo. Solemns i n majornm noatrorum exalUtiooe
eongaodere, 82.
Examen. Recogitanda suntnon sola bona qu» accepi-
m o s , sed e t roaU q u s fedrous, 204, 205.
Excommonicatio. D e excommunicaUone, 552,590,594,
456,457. Episcopusnon debet excomrounicalionissenten-
tiam proferre in caosa sua, et quandoexcomronnicalio coo-
terooendaetderideoda pr»videtur,582. Fxcommunicatioin
aropientes a UiciS investituras, et in laicoa oui eas dant,
el <o episcoposqui sic investitos sacrant, 594, 404. E x -
foi TjQDicalus si divinis interette vellt, admonendus est,
5 ~: SimoniUonem respoerit, agendum j u x u excommo-
mcationls sententiam, aut apoatoTicua hac de re consulen-
dus, 552 Quomodo viUodi excommunicati, 400. Excom-
municati non s n n l admittendi ad monachicaro professio-
n*»?n. nisi pra»mis«a abaolutione sui episcopi, 425.
i^cmpl-.m. Bonum exemploefticacius quam verbo per-
svadetur, 1^8.
KxistenUa. Qul certo scit s e esse cogiUre non potest
* » ;ion esse, 56. Nutla persona a seipsa potest exislere,
53 56. Quod est i n tempore, et per aliud subsisUt, id n o n
er.t proprie et absolute, 54. Quod incipit c s s e , proflcit de
t\n\ esse ad esse, 57. Quod alicubi aut aliquando non est,
poteet cogiuri nusquam et nunquam esse, 57. VkU Cogt*
Vtra Dcl e x i t U n t U .
t
raas —
rid E ^ O B ^ a a e ? ^ ^
tajaste vexant, 575.
Frrraatx, trageeia
pit, 174.
Pacere e i vefle sex B M X B S d i d t i i r , 116. Facere U t e aa-
miuir pro aoa actione, 116. Vide Cauaa.
FadBoa. i L e Doaaioe (adBoria aoUncms eat oad tn ac-
tum labitur, aut i n maU votuoute deaeritar, 586. Roa
Ule, qci nec i n opos maium praxipttatur, et a perrerJB
ToiuoUte eruitur, 556. Vide iBteotio.
FaJlere Christaa d i d t a r , cam permittit ot attqaas ndUt,
221. Vide Christus, VeriUs.
FalsujB. Quofsodo repogaat faJsa n t e l t i g i , 59. Faba
aiiquo aaodo tnteliigunuir, 341. FaUa peasuatcogitari, sed
Boa poasoot i n t e l i i g i , 56, 28. Faata aaat aa mteUeeta,
cum cogiUBlar; oec tamen ia r e aaat, 55, 59.
FAaMAxaos (>noaartensis a>c«acbas ex Aaglta Beccam
ah Anselmo atitUtur, 575. PeUt ab Anaelmo Ueeniiaan
eom adeundl, 406. PeUt et Ucentiam almi coo ejaaodi, v
406. Itraqoe recnsatar, 406.
Februarms, i d est purgatorias, 171. loaaani m
Fetruarioprocessiooem agebant, d v i u t e m quiato
lustrantes, id est drcumeuotes, et purgantes, 171.
F^mina. Deus feminam fecit uto^otroq^csexumaiUplieav
reotorhomuies,88. Illam desoloAdamferit, 89. Damnetio-
nisi nitmm eat a femina : salutis cacsa nasciturde Cruxma,
88. Non desperent muiieres ae pertinere ad sortem bea-
l o n i m , 88. Oportebat ut auctor saluUs esset de (emina,
75. Fcroina dolce malom, 197 Fax Salana?, 197. Rara po-
dica, 197. Fuglenda, 197,198. Deiedl fbrtiores viros, 198.
Monis origo, 198. Mors aaima?, 198. Feminaa aaxus, 197,
etc. Accedit ad monachos Ongena pieUlem, 198.
FesU. In naulitiis sanctorum jorundamor de Uiorom
gioria, 82. Pro fracU festiviuie fbrisUctura exigitor, 450.
Fides. Noa potest ToUmlas velle credere tust accepta
rectitudine, 130. VeUe credere qnod est mdeBdom, esi
recle v e l l e , 130. Nemo boc veUe potest, si n e s d t qood
credendum est, 130. Non sola coocepUo menUs Ucit i -
dem, 130. AddiU rectitodine voienU quas es\ per graiianx,
fit fides, 150. Necessitas fidei. 27. Aaima amareant
sperare noo potest quod non credit, 27. Neceaaaria fidea
ut anima snmmam essenriam credeodo, teadat i n i l l a m ,
27.Credere bi summam easentiamest credendo tendere ia
Ulam, 27. Qoi credit io snmmam easentiam, Ula oanua
credit qoa? peitioent ad teodendum i n illam, 27. Nem
credit in illam, sive qui credit qoodad tendendom m illam
aon perUnet; sive qoi per boc qood credit, in illam non
teudk, 27. Idem estcredere seo tendere ad Ulam, e t c r e -
dere seu tendere ad i l U m , 27. CoogruenUos tamen d i d -
tur credere seo tendere in illam, 27. ln summam easea-
Uam tendere, nisi credat nollos potest, 27. lUam credera
nisi tendat in illam, nolli prodest, 27. InuUlis e r i l fidea,
nisi dilecUone valeal et vivat, 27.
Fides, quam dilectio comiutur, noo eat otiosa, 27. Qoa)
caret dilecliooe. non operatur, 27. Qoorom fides necessa-
ria ad salutem, 79. Quat aperte sequuntur ex hte qua> U
Scriptnris et coodliis legirous ea credimus. Inteilecloa
acqoiesceredebet Christi auctoriuti tnhis q u e d e D e o n o B
capit, 47, Frdr Scriptura aacra. Homo fidelis noo quaBrit
intelligere, nt rredat; sed credit, ut int elligat, 50,242,74.75,
557. Prorandafidei prius m d e o d a ; quam ratioaediacotien-
da, 75. Nefaoda temenlas eorum qul dispount contra i d
Quos fides credit, quU k l inlellectu capere neqoeunt, 42,
45,557. Comparantur noctuis, 42. De eo qood esse certo
cognosciiur, dubiUri non debet quod s i t ; licel non possit
comprebendi aut expiicari quomodo sit, 24. RaUooablla
non est utquis ideo aliqnid neget quia non i n t e l l i g i t , 59.
Per fidei obedenUam ad intellectum provrhimur, 42. I n -
lellectns est medius inter fidem et spedem, 4 1 . Quanto
2 ois admtellectoro fidei probcit, lantopropinquat s p e d d ,
I . Deus est qui dat fidei inteUectnm, 50. AUquando da-
tos intellectus subatrahitur. e l fidea Ipsa subvertitnr,
neglecu boaa conscientU, 4 1 Qni Dei roandaU non cpra-
r i t , fidei intellectum non inveoit, 42. Qui non credidcrtt,
non intelliget, 42. Non secundum carnem aed tecoudma
ipiritum videre debemus, ut promnda fidei chjodteando
discutiamus, 42. NegligenUa) arguitur, qui qood credit,
inielligere noo corat, 75. Corde credimoset mteUigttnos
sirut corde volomus, 128. Datum est rationali creatur»
recte credere et intelUgere ad recle volendom, 128. F^es
diciiur e l dauir ad recte operandom, 128. Non dicitur ha-
bere fidem nisi mortuam, qui secundum fidem aon r e c U
vult operari, 128.
Fides sine operibus mortua: fides vero mortna, fictes
non est, 290. Qui roortuam fldem habet, fldem non habet,
299. Sropossibile e M s l n c n d > q u a B a U c b o n U o p « n b ^
t
 toti »NDL\
t M t , Deo pUcere, 299. Qui fldem noo habet, mortuua e t t ,
1 9 9 . QuU justut ex Qde vivit, 399. Fides sine dilecttone
d i c J potest mortua, 37. Non qoia vitam suam, id est, dilec-
t i o n e m perdiderit, 37. Sed quia non habet, quam semper
b a b e r e debet, 37. Viva fldes est, q u e credil in i d quod
e r e d i debet,37. Ifortua vero fldes, qua? Untum credit i n i d
q c o d credi debet, 37. Sine flde et spe nullus homo ha-
H e i t s intellectum regnum Dei merert polest, 131.
I^ldes et spes sunl earum rerura q u » non videntur, 151.
F i d e s sola sine operibus non sufficit, 185. Fide sUbililus
r j t i o o e m fidei polest luquirere, 4 1 . Fides nostra contra
i r a p i o s non cootra Christianos ratione defeudenda est.
5 3 7 . Chrislianus noo debet dispuUre quomodo quod
E c c l e s U eorde credit et ore coniitetor, non s i t , 43.
S e d semper fldera tenendo, qua?rere rationem quo-
HKMio s i l , 43. Si potest intelligere, Deo gralias agat:
s i tion potest, non i m m i t u t cornua ad venlilandum,' sed
s u b m i t u t caput ad venerandum, 43, 557. In errores labi-
i u r qui vultintelligere ut credat, 43. A l i l e r cum Cbristia-
t r t s , aliter cum infidelibiis de fide agilur, 557. Christianus
p e r fidemdebetad i n l e l l e i t u m prollcere; non per i u l e l -
l e c t u m ad fidem accedere, 557. Si itttelligere uon valet,
a flde non debet recederc, sed quod capere non polest,
v e t t e r a r i , 557
Fideles. Tres in Ecclesia sunt ordines fideliura: prtepo-
a t t i , conlinentes, etconjugati, 163. Figurali per aposlo-
l o s qui transfigurationi Chnsti adfueruiil, 163. Multitudo
l i t l e l i u m populus honoriuValus, 156. Omois CbrisiUnorum
populus in duas pnrles dividilur, peccatorum, atquejuslo-
r u m , 182. Vide Christiani.
Figuraest, dumaliud intelligitur, quam quod scnsu
corporali percipiliir, 452. In lege fere omnia in figura
fiebant, 135. Christiani qtiibusdam utuntur futuris qtue
p r a t e r i U represeuUnt, 136. Finis^Horao in omni cogiutu
•ctuquesuo per amorem debet inlendere summam nalu-
r a m ut solum llnem, 27. Vide fionum, Facinus, inteutto,
Ralionalis crealura, Voluntas.
Filius semper similtor est palri quam filia, 19. I n gene-
rationibus crealis nulla sola pcr se ad giguendum prolem
stifltcit : nec uila omnimodum parenUs simililudinem
e x h i b e l , 18.
F J L I U S D E I . Nolitia generaltonis F i i i l Del, 161. Filius no I I ponlifice confinnatiir ex Anselroi cororoendalionr,
e * l easentU Patris, idem est ac Filius est non dilTeretts
easenUa de Palrls etsentia, imo de Patre essentia, 20,
2 2 . Fillus est Palris v i r t u t , tapientia, verilas, juslilia,
e t quidquid summi Spiritus convenit essentfce, 22. Quia
W habet a Patre, 22. Filius ett itilelligenUa sive sapien-
t i a memori» paterme, 20. Quidquid fiiius sapit, aut ititel-
l l g i t ; ejus et meminit, 20, Filius est memoria P a l r h : et
inerooria merooria?, id est, memoria memor. Patris qul
est raerooria, 20. Sicut est sapienlia Palris, et sapienlia
eapienlise Palris, id est*«apieutia sapiens Palrero sapien-
t i a m . 20. Filitis est roemoria nala de memoria, sicttt sa-
pieutia nata de sapientia,20. Filittsdicipoteslintelligenlia
aapienlia et cognitioPatris, 20. Qttia inlelligit.sapitet no-
vit esscnliamPalris, 20. Filitis aple dici potest veritas Pa-
tris,20. Quia noiiimitalio quaedam imperfecU, sed inlegra,
vcrilas est Palris subsUntia?, 20. Proles qtta? de solo sutn-
m o Spiritu nala est.proles est memoriae illius, 20.
Filtus est iiilelligeiitia intcUigenlia?, scienlia scientia?,
sapienUa sapientbe, et verius veritalis, 20. Licet Filius
aeipso sit roemor ct aroel, non taroen est Paler aut Spiri •
tns aHcujus, 25, 2 1 . Quia non est roemoria gignens, aut
amor ab alio procedens, 24. Sed est genitus, et aquo Spi-
rltus procedtt, 2 1 . Fiiius est Deus de Deo, nascendo,
49, 50. Filhis Dei alerniUs nata, 48. Filius per hoc esl
alius a Palre, quia de ipsn exislit nascendo. 52, 60. Filius
minor est Patre et Spiritu sancto, sectindnm humanlta-
tem, 46. Fflius non per aiiud est a Palre alius quam quia
de il'o existit, 55 Quod habet Kiliut a Palre, non hahet
ab aitoquam a seipso, 60. Non esl enim alius Deus de alio
l)oo, 60. Est Umen alitts de alio, 60. Non repugnal itt F i -
iius per se subsisUt, 19, et de Palre habeat esse, 19. F i -
lius essenlia naU de Patris esseniia, 19. Non ideo tamen
alius est roinus perfccu essentia vel 'sapienlia, 19.
Fillus nascens de Patre, non exit extra Palrero, 57,
6 1 . Nec loco, nec lempore, nec essenlia divisus esta
Patre, 61 Magis congruit Filium dici essentiam Patris,
qttaro Patrem, essenliam F i l i i , 20. Filius habet essenliam
a Patre, et Pater a nnllo, 20. A Palre habet Spirilum
sanctum, 54. E t u l deillo silSpiritussanctus, 59,60. Idem
est csse Patris ac F i l i i , 5 L Alia persona est quam Pater,
46. Est Patri per omnia aequalis, 161. Omniuo idipsttro est
qnod Pater, et unus idemque Deus, 59. Nec major aut
mlnor, prior aut posterior est Palre, 60, 161. Nec habet
a.lquld diversum a Patre, 164. Nihil simttius est alteri,
qoatn summo Patri proles stta, 19. Sttimni parentts proles
aon est fllta, sed filius, 19,19. Est splendor iuris arterna?,
m ». AISSLLMliM. ItSi
vera palrit imago, nec per rapinam leqoalia ett Deo, 47.
Ett perfectesumraa essentU, 19. Perfectus per se est, 19.
Siugulut Filius est pcrfecto summus spiritus, 19. I n -
creatus et creator, 22. Ille summus est qui vocari Fllios
promittetur, 160. Nomen •Filil non siguificat, nisi Deura
qui fllitts est, aut rclalionem qua refertur sd Patrem, 58.
Ex ea Filius appellalur, 58. NativiUs Filii dici |>otcst p r o -
cessio, 57. Filtiis non nascitur neque procedit de Sptritu
8ancto,5l, 52. Vide Deus, Pater, Spiritus sanctus, T r i r i i -
tas, Verbum Dei. Convenlentius est Fiiiuro P a l r i , quam
aliuro aliis supplicare, 46. Vide Incamalio. Filius Det
creatus dicitur, 155, et ante secula a Patrc genitus, 155.
Fllius Dei carnem purissimam et animaro saiiclissimam
assuropsit, 170. Vide Christus, Incarnalio. Per adop-
Uonem eulcimur fllji Dei credendo in Filium D e i , 174.
Flagellatio. Vide Vapulatio.
FLAUDARDUS. Vide Ranulphos.
FOLCRRARDUS monachits, 528. Consanguineua et conso-
brinus Ansetmi, 518, 575. Becci aliquandio mansit, 575.
E i Anselmus scribi fecerat orationes, 528. Eum Henri-
cus abbas Beccum miltere proposuit, 548. Est exsul pro-
S ier Deum, 375. Eum saiuUl Anseimus archiepiscoput,
75.
FOLCRRALDCS sancU Anselmiavunculus. Vide Lambertut.
Fordwlck, 442.
Fbrnicatio. Qui fornicatur, Deum oflendit, contaroinat
anfmaro, el toUm corporis pulchritudinem fcrdat, 142.
Conlinua sit fortiicationis pu?uilentia, 209. TorroeuU i u -
fenii fornicatorihus pra^paraU, 209.* Vide V i r g i n i U t .
Fortitudo. Spiritus fortitudinis esurientibus et siiienti-
bus justitUm conveuil, 159. Vanitas roboris, 197.
Frigus est sine omni calore, 134. AUud alio frigus ma-
jus est, 134.
FRODCLIXA. Anselmus ejus, et Ipsa Anselmi noUUam r e -
q u i r i t , 325.
Fucus. Contra Fucum, 197.
FULC.O Fulconi, ut oblaUm dignlUtem quantom sina.
peccalo polest, rccttset; ita Umen ut Undero ex obedien-
tia suscipiat, 550. Eum abbalem exorat Anselmus u l m i -
Uus agat cum aposlata monacho po?nitente, 516.
FULCO Bclvaceusis episcopus ticet impcrilus ab Urba-
555. L t Anselmus vel per se vel per aliuro ex suU rooua-
chis ei adsit adjutor e l consullor ab Lrbano I I p n r r i p l -
tur, 555. Ltonus episcopale susciperet eum Anselmus eo-
git regis Francorum et cleri lielvacensis i n s U n t U , cum
assensu Remensls archiepiscopi, 551. Cravls tn etim per-
secuUo a canonicis, presbyieris, et quibusdam lalcis mo-
vetur, 554. QuU eos a pravis consuetiidinibus vult prohl-
bere, 551, adit Roin. ponlificem, 554. L t reroiltatur rnbo*
ratus litteris aposiolicis exorat Anselmus, 554. Eitm i n -
struit de iis qtta? pro Larifranco et pro ipso Anselmo con-
tra Roscelinum in concilio Remensi respondere hahcbat,
557. Ejus in Anselmum amor, 569. Vide Aiiselmtis. Pro
eo Anselmus rogat Urbanum I I . L t ipsum pro sua judicet
prudentia, 580.
Fur. Homo etdlnbolus, fureserant, 76. AUer, altero
suadente, seipsum Deo turabalur, 76.
Fulurum. Non est vera orattoqtia? dicit mturum essa
aliquid, nisi reipsa sit aliquid flttiimm : necalinuid esl f^-
l u r u m , si non s i l in suroma v e r i u t e , 115. Vide Liberum
arbitrium, NecessiUs, PraescienlU.
G
CADRIBL Interpres D e l , 275, 281.
G A L O , episcopus Parisiensis, 406.
GAI.O, abhas S. Q u i n l i n i , 392. E l i g i l u r i n episeoptna
Belvacensem, 592. Multts ettm comroendat Anselmus, 393,
Gaudittm a?lertiiutis, 182. Vide Beatitudo.
CALFBIDTS. Vide Godefridus, GofTridus.
C.AUFBIDLS, monachus Beccensis, 597, FiHus Eusfachir,
597.
r.AiMr.o, monachus Majoris Monasterii, anctor libri pro
imipienle, 55. Anselmi ratiocinationem conmUt, 57J, 56,
Ipsa ejus rattociiiatio refellitur. 57, 58, 59, 40. Non male-
volentia cottfittat Anselmum, 40.
GF.LDCIKIS, abbas Aquicinensis, 424. Anselmum consulit
de decimis redimendis et de Simoniacis, 424, 425.
Gene.ilogia. Scriptura genealogias non t e x i l per femi-
nas, 174. Christi genealogla. Vide Christus. MarUBgeuea»
logia. Vide Maria. Apud Ha?breos generationuro nomina
modo secundum naUiram, modo secundum legero, cooipu»
Untur, 174.
Gcneratio. Dare vilaro est roortem accipere, 9 1 . Propav
paiio viri de soia femina, fcmina? de solo viro, ctcreatio
hominisde iinio non esl naturaiis attt volttuUria, sed m l -
i v b i l t s , 101. Adam otm accepit naturam propagaadl, nis|
10*3 INDEX 1N S. ANSELMUM.
p e r vtrum stinul et m u l i e r e m , 101. I n superna d r i u t e
uon gerrerabunl homines, 151. Homines generassent i n
pancuso. 151. Tandin erit hominum procrealio, donec uo-
merus electorum hominum corapleatuf, 83. Eo completo
cessabit bominum generatio, 85.
GenUles quales, 181. Vocati a d Christi convivium,
181.
G E R A R D U S electus Eboracensis episcopus, 385,586,389,
410, 415. Romanum pont. adit pro p a l h o , 385, eum A n -
aelmus commendat Rom. pontifici, 585. Tbomae successit,
422. Ipsi aiter Thoroas succedit, 421, 422. Etpraecepit pa-
t a ut suam professionem Anseimo Cantoai faciat, 415.
jus zelus contra EcclesUe m a i a , 443, gravia ex hoc paU-
tur, 413. Ejus studium circa clericorom suoruro iotegrita-
tem, 431. R e g i s iniquiUU favet, 436. Eum absentem A n -
seimus abs^ns non vult judicare, 398. E t ipse Ulatum c r i -
men negat, 398. Mortuus est, 421.
GsaBBRTUs. ErudiUis GuaUeri sub eo degenUs quaestio-
nibus saUsfacere valet, 359.
GcROfrro, sive GeronUnus abbas, 598.
G B R V I S U S , episcopus Ambianorum, 378, petit ab Anselmo
archiep. ut consentiat eleclioui Nortbmaiini monacbi Can-
tuariensis i n abbatem,.378. Se id ei non possc concedere
respondet Anselmus, 378.
OILOA. 543.
Guuabus, 436. Se usque ad exsilium adjutorem Anselmi
profitetur, 457.
G I R A R D U S Morioornro episcopus : e u m rogat Anselmus,
utah Ecctesis S. Vnlmari regfmine excusei quemdam mo-
nacbum Bcccensem, ne ovem lupi dilanient, 560.
G I R A B D U S episcopus ; teslis in epistola qua Henricus rex
Anselmuro revocat, 582.
G I R A R D U S de Atrebalo, frater Ainertl e Beccensi cceno-
bio revocalur propter d e b i u , 516. Eura Lanfranci c h a r i u -
U cororoendat Anselmns, 516. Ejosmoraro Ansehnus excu-
aat apud Lanfrancuro, 319. Ad mare deduxit Aiiselroum
euntem i n A n g l i a m , 544. Per eum scribit Anselmus ad
Beccenses de constituendo abbate, 571.
G I S L C B C R T T S Beccensis roonacbus, 409, ab Anselmo ad
regem A n g l i » roittilur, 409. Anselmi i n enm amor. 559,
553. Gislehertus Rccceosis: eum Anselmus mirtitad Lan-
francum quero precatur ut ipsum brevi r e m i t u t , 546. E i
electo i n abbatem Westmonasteriensem Anselmus gratu-
latur, 547. r*uit i n sancu conversatiooe nutritus, 547, pro
eo apud Walchelinum episcopom Wintoniensem iuterce-
d i t Anselrous, 552. E i abbati Anselrous se febre correptum
signittcat, 559. E t ei Richardum ipsius servientem a ca-
lumnia purgatron comroendat, 559. Gislebertos episcopns
Ebroicensls susplcatus fueral Anselmum cupidiUte ad ar-
chicpiscopalum ftiisse attractoro, 568. De qua caluronia se
purgal apud eum Anselrous, 568. Ei Ecclestara Beccensem
pastore deslitnum comraendat, 568. Ejus monachum A n -
selmus priori Beccensi commendat, 560.
GiSLcasRTUs episcopus Lunnicensis m n i b e r n i a , 417,
447. Ejus opera in Northmannla abbatum et epLscoporum
fanonice facu clectio et consecratio, 417. EiAnseinius
tutitit xxv margareiulas. 447.
G I S L E B E R T U S abbas Cadomensis : de ipsius et monacho-
ruro Cadomensium oraUonnm succursu mediUns Ansel-
mus a fcbre liberatus est; 538.
G I S L E R C R T U S afler Beccensis monachus, 409, 572. Per
eum Gtiillelmus, eletius abbas Beccensis, scripsit ad A n -
selmum cleclum archiep. Canluar. 372. Eum Anselmus
roiltil ad rogem Angliae, 409.
Gloria. Domini et sanctorurn gloria soli comparatur,
163. Quales esse debent qui gloriam Domhii videre dcsi-
deraut, 162, 163. Vide Bealitudo.
IvODvrarous. Vide Gaufridus. G O D E F I U D C S D S M S L U K C C S ,
434.
Goorr virgo, 414.
Gorraious. Vide Gaufridus, Godefridus. G O I T R I D U * Pa-
riensis episcopus Walerannum canlorem ecclesia» Pari-
aiensis qol monachum induerat l n monasterio S. Martini
do campis, violenter abstraxit, 369. Inde Anselmus eum
vchementer Increpat, 370.
G O F F R I D U S Cluniacensis sacrtsU, 431, ab Hugone abbate
roittitur in Angliam. 431.
G O I T R I D U S avunculus Juhel, 420. Ejus virtules, oraUo-
nes et abstinenliae, 420.
G O R D U L P H U S monachus, 315. I n precipuls amfcilia? S.
Anselmi, 315,514, 517, 321, 324, 329, 542. Ejus beneficia
iti Beccenses monachos, 514, 317,321 Mittit e i Anselrous
ires oraUones de S. Maria qttas composuerat, 319. E i
Maitritium roonachum Anselmus commendat, 321. E t ab
eo pejit exemplar Aphorismortim cum glossis, 525 , 551,
354. Et ei de mitneribus gratias agit, 555. Ipse mis*t mu-
nera Hugoni et Basili» uxori, 555, promovetur ab episco-
patnm RofiVnsem : de quo Anselmus c i gratulatur, 557.
TJ CQfltP?endai Anselmus Becccnses mona^os quos in A n -
gliaro m i t t i t , 542. Tide Anaelmus. Ut ejos judlcio Caute
rarius ebriosus agat pcenitenUam, 543. Eum exorat A n -
selmus pro Moyse monacho Canluariensi refuga potni-
teute, 559. Monachos Bcccensea de erepto sibi Anselmo
consolatur, 564. E t eos monet ut ejus elecUoni consen-
tiant, 364. Succurrit Anselmo exsulanU, 455,459. Rerum
Anselmi exsulantis curam habet, 435.
G O M K L P H C S pater S. Anseimi, 515.
Grsci in Deo dicunt tres esse substanUas, 4 9 , 4 5 1 La-
tini tres in Deo dicunt personas, 452. Hoc UU per substan-
tlas intelligunt, quod isU per persooas, 452. Ktde T r u u -
Us. G r e r i anathematizant azymitas, 155. Paganis iavent,
156. Vide Azymum. Non idem cum LaUnis senUunt, 155,
r
nihil taroen agnnt contra fldem, 155. Negatur a Graxis
d Spiritus S. de Filio procedat, 49,50. Nec r e d p m n t
tores LaUnos, 50. Evangelia tamen venerantur, 50. E t
in aliis de Deo nno et trino eadem credunt qua» L a t i n i .
49, 50. Vide Spiritus sanctus.
GraroroaUca, Graroroaticus. Grammatica estquaUtsset
in subjecto, 146. GrammaUcaa stodium, 454. Utrom gram-
maticus sit subsUntia vel qualiUs, 145. De nac quaeslione
multum cerubant dialecUci tempore S. Anselrot, 150.
GraUa aiia q u e salutem non specUt, 128. A l u sine qua
nullus salvatur boroo, 128. Omnis creatura gratU existit,
128, quU graUs facU est, 128. M u i U sunt dona g r a t i a sine
quibushomo salvari potest, 138. Quidqoid adjuvat iibe-
rum arbitriuro ad acciplendum aut ad servandum recUto-
dinem, totum graUaa impuUndum est, 124. Missio gratia
e s t ; prcdicatio gratU e s t ; auditus pradicaUonis est gra-
tia ; inlellectus ex auditu est graUa?, et recUtudo volondi
graUa est: et h c c omnU ad fldem necessaria sunt, 130.
Lex non jusliflcat, 171, sed occulU Spirites S. gratU per
fldem CbrisU, 171. Littera iubens a peccato dcclinare»
peccatum ostendit, 136. Sed nisi adiuvel gratia, u t h a t
qnod jubetur, inobedientem et pravaricatorem facit, 136,
et est littera occideits, 136. Quod quis non babet a se 9
sed a Deo, noc non Um suum, quaro Dei dicere debet, 78.
Oronibus, excepto solo Deo, dieitur : quid habe* quod nou
accepitti? 6 2 , 1 » . Quidquid a Deo percipimus; aratiaB Dei,
nen nostris meritis ascrihamus 193. 205. Quod bomo r e -
7
I r i b u i t D e o , ex Dei munere est, 220. MeriUs suis peeca
tor non poteat ad Deum r e d i r e , 215.
G r a t i a p r e v e n l t m e r i U nostra, 215. Nfltil Deo gratum
nisi quocfestab eoacceptum, 215, 216. Deo servire aut
piacere non possumus, nisi ex Dei munore, 215,236, 249.
t b i abundavlt peccatum, soperabundavil g r a t U ; u t cbi
abundat miseria, superabundat misericordia, 515. Per
sancu studU et per graUam Dei possibile est Christiano ut
flat sine^Hnni tnjusUUa. 129. A Deo hahet creatura qood
bona est et quod bona tacere potest, 258. A Deo hoous
e s t , qoicunque esUbonns, 248. Cum boni sorous, Dena
farit nos, et non ipsi nos, 265 Sine Deo nibil valemus,
50,24$. Deom horoo quasrere non potest, nisi tpse doceat:
nec invenire, nisi ipse se ostendat, 50, 242. Homo n i b t l
boni potesl incipere sine Deo, sicot neccustodire aut coo-
summare sine ipso, 265. Dei eat sua graUa nos pneventre,
585, nostrum esl quod accipimus, ejus auxUio stodiose
custodire, 585. RectUudinem nullus accipit, nisi gratU
prsveniente, 129 Nullus eam servat, nisi eadem gratU
subsequenle, 129. CtincU bona nostra, Dei donasont,
256. Deussolusest reformator creatune, quam solus for-
mavit, 215. Nemo sua justitia sine Dei misericordU potest
l i b e r a r i , 219. Universa salus noslra, magna Dei miseri-
cordia, 249. Nullus nisi per graUam valet vitaro perpe-
tuam consequi, 158. T o U virtus anima? est ex D e o , 230.
Solius volunUtis Dei opns est, curo a Spiritu sancto
corda boroinum docentur ea qua> ueque per se neque per
creaturaro sciunt 101. Nullus homo a se habet v e r i u t e m
?
qnam docet, aut jusUm volunUtem; sed a Deo, 78. Cogi-
UUo hominis m u U r i per sefpsam nonpotest, nisi graUa
divina sobveniat, 107. GraUa divina non subvenlente, ho-
mines non sunt nisi m u U animalia, DrocreaU naturaUter
in capliviUtero, i n interitum, 107. Si quid bene vuit ani-
ma/donum Dei est, 261. A malo declinare est ex graUa?
adjutorio, 213, 250. Vitia superare nemopotest absque
divino auxilio, 195, necbona facere, 215. Quod Denm vel
aliquid boni diltgfmus; non a nobis, sed a Deo habemus,
267. Aroor et timor Dei, e l pudor peccati, quibus m i s e n -
cordia obtineatur, non habentur nisi ex Dei g r a t U , 216.
Velle obedire non est nisi per graUaro, 130. Del graUa
non libero arbitrio iropuUnduro qcod horoo vult et currit,
129. Non D e i , sed hominis est cum gratbm non accipit,
autacceptamrejicit, 129. ComparaUo gratta? elvestw, 129.
I Nulla creatura potest adipisci recUtudinem nisi per gra-
t l a m , ,70, 121, 1*8,129,130. Nec potest, cura deseruU.
nisi Deo reddenU, illam recipere, 7 0 , 1 2 1 , 1 5 1 . VolunUs
qua? deseruit rectitudinem peccato servil per impossibUt-
tatem perse rccuperandi illam, 121.134. A neccato neroo
redit nlst pcr gr;pi mt rclr;diator,
; Homo a pcccalo * t
19*8 INDEX W S. ANSELMUM.
mjm eervituU non niai per alium reverti notest, 121. •
recUtndino non nisi per se polest averti, 121. PerdiU af-
fecvione ad justiliam, non potest volonUs velle jusUUam,
niai per graliam reddatur, 134. Homo qui sponte cecidit,
Dulkrmodo potest resurgere, nisi graUa relevetur, 131.
Sed merito suo de peccato i n peccatum demergitur, nisi
misericordia reUnealur, 131. Majus miracolum est, cum
Deus volunUU deserUm reddit recUtudinem, quam cum
mortuo reddit vitam, 121. QuU voluntas deserendo recti-
tudinem, mereUir ut UU semper tndigeat, 121. Vide Con-
versio. Opera q u » Christus i n sanctU proponendo inchoat,
honorabilker consummat, 158. Cum Deus facit i n homine
bonum quod incepit, totum grathe debemus impulare. 87.
Dominns grati» suae dona non desinit imperUri, 41. Nul-
lum nnquam tempus fuk, ex quo Uctus est homo, absque
aliquo qui ad Cbrisli reconcUUUonem perUnere, 92.
A d Cbristi reconcihalricem gratiam pertinent non solum
q u l i n uovo testamente bapUzantur. sed et i U i q u i ab exor-
cno mundi in eum venturum crediderunt, 175. RedempUo
per Christum profuit non solum Ulis qui eo tempore rue-
r u n i , sed et aius, 92. Eiplicatur comparatione regis, 92.
Vocati sumus per gratiam , c s i e r i dereUcti per justttiaro,
S35. Hoc enim innumerabilibus est negatum, jquod nobis
ex gratia concessum, 255. GratU non ex meriUs, 121, non
omnibus datur, 129 et 253. Homo josUtiam servando, me-
r e t u r augmentum accepts j u s t i t i s , 129. Augmentum j o -
s t i t i » , etpotestas pro bona v o l o n u t e , snnt fructus prim» 536. Et eura horUtur ad profectom, 356. De Anglia i n
graUa?, 1 » . E t gratU pro g r a t U , 129. Quorum Deum m i -
aeretur, non omnium squaliter miseretur, 151. Neque
quos indurat, omnes squalrter indurat, 151. Vide Obdu-
ratio, Peccatum. Aiiusaiio forUos viam coeii scandit, sicut
nnicnique divinitus est datum, 176. Deus graUam sanctU
dat ad mensuram, 178. Christo sine mensura, 178. VuU
Cbristus. Conflrmans gratia datnon posse velle peccare,
et non posse peccare, 128. Ultima misericordia ea e s i q u »
post hanc vitam beatum Ucit hommem, 86» Deus misere-
t u r cuf voluerit, 129, 251. Ploremus et oremus n t v e l t t ,
131. PeUtio g r a U » et virtotnm, 195, 255, 236.257.
GratU) eflectus, 157. Augmentum g r a t i » , 129,176. Ubi
Deus non est per gratUm, i b i adest per vindictam, 228.
Ferme semper nescitur quorum remiss» sunt iniquiUtes,
et cmorum minime, 140,552. GraUa regenerationis amfs-
aa, 287. VkU Baptismus, PcenitenUa. Rona gratis nnllns
Doumt bomini auferre, nUi ipse ea sua volnnUte d i m i t U t ,
Sle gratia sotaequitor donum sunm, n t nnnqnam deae-
rat bominem, nisi per liberum arbitrinm velit aliud, 119.
Inconveniens est Deo n t quod sponte dedit non amanU,
ut semper amaret; ld auferat vel auferri permitUt amauti,
n t ex necessitate non amet, 25. Malum est dereUnqui i n
manu consUii sui etsuo arbitrio regi, 236,257. A Deo pe-
t i t n r ut hominem neque infirmiUU, aut v o l o n U t i , aut u l l l u l Anselmi electioni consentUnt, 565. Anselmo aacrato,
a l i i commiUat, quam Dei dispositioni, 251,254. Quando-
que per Cbhsti gratUm illuminamur, sed exigenUbus no-
stris meritis non adjuvamnr, 165. Christns accedit et tan-
git, cum illuminat ut adjuvat, 165 ; accedU et non Ungit,
eum illumtnat, sed non adjovat, 165. Plerumqoe videmus
q u » agenda sunt, sed hsc non valemns implere, nitimur,
e l inOrmamur, 165. Paler dando voiunUtem, trabere d i
citur et impellere, 78. I n quo tractn velimpulsu nulla i n -
telligitur violentis necessitas, 78. Serfaccept» b o n » vo-
lunUtissponUnea et amaU tenacitas, 78.
GratHZ cum libero arbitrio concordia. Libernm arbitrium
ad ea q u » sunt saloUs, 128. Vide Liberum arbitrium.
Cum aliquid dicit sacra Scriptura pro gratia, non amovet
liberum arbitriura, 129-et 150. Neque cum loquitur pro U-
bero arbitrio, excludit gratUm, 150. Nec aoU gratia, nec
aolum Ubernm arbitrium salutem hominU operatur, 129,
150. Non ait Dominus : nihU valet vobU vestrum liberum
arbitrinm, sed, nihil potest sine mea gratU, 129. Liberum
arbltrium gratU Del sustineri indiget, 139. Liberum arbi-
t r i n m simul esse cum gratia, 128.129, 130, 151. E t cum
eo operari, 128, 152. Gratia i n adnltis adjuvat liberum ar-
bltrium naturale, 129. Liberum arbitrium sine graUa n i -
h i l valet ad salutem, 129. Gratia moltis modis liberum ar-
bilrium adjuvat u t accepUm rectitudinem servet»129.
CratU adjuvat liberam arbitrium. mitigando aut penitua
reraovendo vim tenUtionis, 129. Aut augendo affectom r e -
cutodinis, 129. Non est Untum imputandum libero arbi-
trio qoanuim gratiae, cnm recUtudo servatur, 129. Oleo
gratia coraparatur, 157.
GratUrum actio, gratitudo. Horainis erga bominem be-
nefacientem amor et obsequium seo gratitudo, 257. Vide
BeneficU.
GasGoaios I (S.), 588.
GiuiGoarcs V I I pap» se et Ecclcstam precibns Anselrai
ahbalis coramendat, 553. Et Anselmo mandat ut facial ju-
sliUam cliidim converso suo coram Hubcrto, 553. Huber-
1020
tom Eccles. Rom. subdUconom In AngUam rnisit, 551.
Vide Hubertus.
GuALTcacs monachns, 418, 441. De eo Ansehnus rogat
priorem, 441. Maaister et Anselmi nepotis, 441. Eom r o -
gat Anselmus ut Robertum de Briodna recens conversom
In spiritu lenitatis instruat e t c o r r i p U t , 559, 560. Gualte-
rius abbas calumniara patilur, 550. £ i scribit Anselmus u t
ad monasterium redeat, nec esse oves deserendas prapter
caiumniam, 350.
GuAXTcaus sub abbate Gerberto consuUt Anselmnm do
qoibusdara qusstionibus, 539. Anselmons scripto non vult
respondere, 539. ^
G U A L T X B U S prior monasterU S. Wandregisilii, 358.
G U A L T E B U S AibanensU episcopus, cardinaiis legatua
Rorn. Ecci. 379, 380. Cum Anselmo vult agere de cogendo
in Anglia concUio: sed irustia^propler bella, 379. Ipse
$4 Anselmom pallium detulit, 579,580. Rogat Anselmum
ut monachos EcclesUe CantnariensU quiete possidere rea
suas p e r m i t u t , 580.
G U A B I U E B J U S vir litteratus in v i t e periculo proponit mo-
nachus fleri, 405..FU novitius CantnarieusU, 408.
G U U K B T U S antipapa, 574. Hoic adversatnr Anselmus,
574.
Guioo Beccensis novitius, 520. Magisterio puerorom ad-
dicitor, 525. Ejos virtutes; obedientta et humilitas, 525.
Eum i n AnglU commoranlem saluUt Anselmus, 554 et
Northmanniam redit, 454. Eum ut familUrera Anselmus
comrnendat archiepiscopo Rothom. 454. Ipse per lilteras
pelit ab Anselmo abaolutionem, 445«
GinLLsuius archiepiscopus RcHhomagensU, 592, 452,
454. Anselmi amicus, 354. MooachU doroinari nen quatre-
bat, 554. Anselmo ot oous suspicUt archiepiscopatua Can-
tnar. p r s c i p i t , 567, 568, 574. Apud eum Anselmus gravi-
ter conquerkur de abbate S. Ebrulphi, 452,455. Promisit
se revocalorum monachnm quem iste abbas intruserat,
455. Nondum promissa bnplevit, 435. De ejus cauaa acri-
bit Anselmos ad paparo, 454. Ejus causam papa. Auselmo
demandat, 416. Vide Anselmus.
GmtAaxuus canonicus et decanus Ecclesis Rotbom. 455.
Electus episcopus WintoniensU, 382, 395, 403, 410, 429.
Ab episcopfe propter invesUturas excommunicatia conae-
crari recusat. 433. Eius pro veriUte conslantU Uudauan,
405, 405. Rebus spoliatur snis, et expellitur. 395,455.
Guuxaxiius rex Anglorom elecUoni Anselmi in a r c h i e -
piscopum Canturis consentit, 565, 564. ifigrouns et l e t U
decnmbens ei virgam pastoralem qoamvU reuitenti tradlt
565. Dans ei Ecclesis Cantuariensis gubenuUouem, 564.
Ansehnoad archiepiscopatom provecto, rex convaluit, e:
e x f e r o m i t i s factns, 565. Ipse petit a Roberto coraito
Nortbmannornm, et a Goilletaao archiepiscopo Rotboro.,
multam ab eo peconiam exigit, 574. Earo dare nolenU i r a -
s d t u r , 574. Non vult ut Anselmus paltiuro peUt, 574. Ne-
que u t condlium cogat, 574. I n Anselmum verba profert,
575. Quasdam terras archiepiscopatusCantuaricnsis m l l i t i -
bus dat, 575 et 581. Ad placitandum de his vult Ansel-
mum cogere, 581. Contendit huinsmodi terras ab EcclesU
Cantuarfensi milites Anglos ofiro tenuisse, 381. H i cum
sine ba?redibns mortui sinL posse se dicit quos vuit, eo-
rum hsredes constitoere, 381. Ejus odium i n Anselmum,
575. Voce et litteris Anselroo commisit custodiam Can-
tuarberis contra hostes, 579. Nuntium mittit ad arcbiepi-
scopum Logd. pro causa sua contra Anselmum 581. Sine
sua jnssione nolebat apostolicum recipi aut appeUari i n
A n g l U , 581. Nec volebat ot Ansebnus ad paparo scriberet
ant a papa epUtoUs reciperet, aut ejos decrelU obediret,
581. Rex per tredecim annos unUum concilium celebrari
permisit, 581. P r o p e t i U licentia enndi Romam i a Anael-
mum onensus, 581. Hanc licentiam negat, e l prohibet ne
Ansehnns eam dehinc peteret, 581. Mox nt Anselmna de
AngUa exivit, rex U x a t T i c t n m et teslRnm monachorum
Cantuariensis Eccleais, 581 E t totnm arcxdepiacopatum
luproprios nsos coovertit, 581. Monetur a papa, sed non
resiplscil, 582. Rex GoiUetmos mortnus est, 582, 427.
Hnic successit Henr. 427. Vide Henricus, pro morteGuU-
lelmi regis circa regnum A n g l i s totns orbia concnasus est,
427. EJus violenUa per uiennium ab Anglia exsulavit A n -
selmus, 427. Flambardum SimonUcum evexit ad episco-
patum, 427.
GmLLEXMus de Warenne Henrici regU Anglornm con-
aanguinens, 427. E i fillaro soaro spoponderat r e x , 427.
GUTLLEUIUS BeccensU roonachus prior apod Pexeium,
dignior ab AnseL iudicatur qui in ejns iocura abbas Bec-
censis eligatur, 567, 371. E l Anselraus per sancUm ohe-
dienliam prscipit ut si elcctus fuerit, hoc onus subeaL
Ipse in ahnatem Beccensem elccins est. 371. I itde
ei gratolatur Artschnus, 571. Ut non conccdat mooachis
•047 lMfciX in S. AKSELMUM.
extra cltostrt vagari, u t nflul minuai de pauperum elee
mosyr»», monet Anselmus, 376. De eo a l U , 421, 422,
425.
G O U X B X M Q S nxmachus sub Roberto abbate; pro eum ab-
bss Anseunum cooauiit, 353.
G U I L L E I M U S monacbns claustrum deseruit, 404. Ejus
pccnitenUa, 404.
G * 7 I L I V C L M U S Calvdlus mercatum Ecelesta) CantaarieusU
abstulit, .442, 4iS. E i Anseunus minatur excommnnicar
tionetn, nisi reaUluat, 443.
G U I I A E L M O S de Wareswalt, H e n r i d I Amriorum rea?.
G U I L L E L M U S EcclesUB Cantaarieasis arcnicnaconus, 510,
533. Contumaces presbyteros qui teminas tenebaut, ex-
communkat, 408. Ejus sententiam Anselmns conurmat,
408. Eum Anseimus arguit quod Petrum et Salomooem
Ecciesie hostes i n sua doroo exciperet, 445.
G U T L L E L M U S frater Gaufridi, 441. Se et fratrem suum
Anseimi orationibus commendat, 444.
G U I L L K L U O S ulius Godefridi de Meiiinges, 4 3 i . VuU Go-
defridus.
G U I L L E I M U S de MetesU**.3. 308,
GoiLLELMOs fiiius Hionis, 434.
G U I L L B L M O mUiU suadet Ansehnus renun iare mUilia)
•atcuU, et dare nomen miiiUa) ChrisU, 547, 348, 350.
GoiLLSLMos camerarius, 448. Duxit consanguineam, 448.
GOILLELMUS, Rodolphifilius; ab Ernulpbo priore Cah-
tuariensi e x i g i l pecuniam. qua» fueratdaU pro chrismate,
413. Vide Ernulphus, Roaulpbua.
G U T M U X D U S bomo Haimonis vicecomiUs, 393.
GurrMtrxDCs ( D . ) , 318.
GuKramus Cadomensis, frater Rqgerii abbaUs,326. Com-
mendatur Helgoto p r i o r i , 326. Vide Helgotus.
GuNTEaius aaocti Quintinl Belvacensis canonficus, 406.
I n ordinis abbaUs locum ab bujus Ecclesi® canonicis sub-
atituitur, 406. Vide SancU Qumtiui eccleeU.
H Herba. Inutiles et noxUs berbas terra protert sme bot.
H A C O comes Orcadensium, 448. Eum Ansebnus borta-
tnr ut monitb suis popuium suum ad Christianum reiigio-
nem attrabal, 448.
HnKis d n p i i d sensu, 178.
Hauurncvs. Non est scribendam contra basreUcum qni
ad v e r i u t u n redut, 42. Pro b»reticis et scbismaUcia
oratio, 131.
H A H O et R A T J U L D U S consangomei Anselmi, 551: 552.
Be<Vbm vaduntlB7isendi Anselmi ergo. 552. Ansetmus ex
A n g i > eos borUUu* u t monachicum nabitum Beod i n -
duant, 552.
H A I M O victcomes, 595. Bonaquiedam ecdesia) Cantuar.
ncorpaver»% «jt eius homines Anselmi domnm i n SauoV
w i k vasUverunt, 412,445.
H A I M O pater RobertU 382,
liAiaotiliiisViUUs,593.
H A I M O dapifer Henrici Anglia) regis tesUsest In epistoU
qua rex Anselmum revocat, 362.
H A B D U S amicus et UmilUris Elia) comlUs, 450. VkU
Elias.
H E L O O T U S prior, 519. E i Anseiml commendat Gaufridum
qni Csdorai morabatur, fratrem Ro^erii abbatis, 526.
H E L O O T U S S. Andoeni abbas, *15. Amicus Anselmi,
415.
ifcnucusimperator, Paschali U papa) adhaesn, 138.
H E N R K O S , GuiUelmi Anglorum regU frater a clero et
pulo Angiia) rex eligiuir,mortuo Guillelmo, 582. Ansel-
I ab exsulantU suflraganeis consecratus est, 582 Inde se
excusatad Ansehnum, % 2 . Ei mandatut i n Angliamre*
deal; se ei obvUm iturum spondet, 582. Ab eo Auselmus
magno cum honore suscipitur, 427. Se et regnum ejus
consi.iis co nmittit, 427. Fracto sacramento regnum inva-
sit, 382. Ad Paschalem U per Guillelmum legulum suum
acribit de re inler ipsum et Anselmum, et ab eo respon-
aum acdpit, 384,585. InquieUt Anselmum, 591. Dat epi-
acopatus et abbaUas, 594. Exigit pecuniara a Cauluarien-
sibus monacbis absento Anselmo, 3'JG. Soliicilusest de
Anselmo Roraam lendenle : ad eum scribit, 338. Nondum
corouatus erat cum Anseimus Roma rediit, 599. Consentit
ut Anselmus i n Angliam redire nolens interim. de bonU
E c c l c s i » Cantuariensis suflidenter babeat, 401, 402. Ejus
frater Robertus comes, 403, immidliae inter ipsum et Ro-
pertum fratrem ejus, 403. Exigit a preshyterts A n g l i »
pecuniam in mulcUra vioIaU c o n d l i i , 407. Tandera Ansel-
mum revesUvit de archiepiscopatu, et ei omnia resUtuit,
407. Presbyterorura coojugia probai, 407. Investituras,
sed non hominia, vult dimitlere, 411. AnscImO i n Angliam
regresso eomraitUt sua omnia, 413. Mtnatur resoraere
fuaj inveslituras, eo cpiod illas dare concedcretur regi
4*9*
Teutoutco, 421. CoulrUUUir de AnaeUnl U i r m i U t e , 445.
Ut ipsum in NorthmannU exspectet et huc brevi ae trans-
iuirum mandat, 445, 4 i 6 . Robertum comilem i n cajptiotie
tenet, 447. Filiamsuam spopouderat Guiilelmo de Waren-
ne consanguineo : ea de re Anseunum consulit, 447. I n -
ter eum et Ludovicum F r a o c i » regem colloquium, 449.
FiUura et filiam suam, et regnum suum Anselmo cotnmit-
tit, 449. Henricus mooachus : eom de sua absentU aoUUtr
S. Anselmos, 513. E i commendat Herluinum, 314. Q u »
S. Anaelmus scribit Gondulpbo, scripU vuit Henrico, 515,
Quod eum de AnglU in ltaliam contendere ad sororem a
serviUite ltberandam uon expedUL 517. E l coanineoda».
Anselmos MauriUum mocuchum, 520. E i gratiaa agit A n -
selmus pro MaoriUo dUigenter curato, 525. Prior eunwbil
Cantuariensis.529, 558,376. Ei Anselmus gratias agit pro
auro quod ad ipsum tniserat, 529. Et pro amore ejua erga
Maoritiura monacbum, 329 A b eo Aosehnus veniam pe-
tit pro Osberno, 5 i 9 . (>lumniis invidorum i m p e t i t u r , 5 3 1 .
Has a)que terendas ei suadet Anselmus, 531. Maie erat
cura archieptscopo suo Laofranco. 5 5 1 , 555. Eum salutat
Anselmus, 531. Ei cx>mmeuaat Osbernum quem r e m i u i t ,
353, ad obedienthun et patientiam eum horUtur Ansei-
mus, 335. Ei commendat monachos quos i n AnglUm m i t -
t i t . 3 1 2 Isaubasproposuit Beccum mittere FoTceraidum,
548. Aoselmus eum exorat pro monacbo retuga, 358. l i t
oranes hujusce ccenobii fratres huic sicut Anselmo obe*
dUnt, praxipit ipse Anseunus anmiepiscopus, 377.
HEWaicus BeccensU camerarius, ebrioaus, 545. A b A n -
selmo abbate corripitur, 543.
H B K B J C O S de Gornaco : eum Anselmna xogat u t paliea>
ter exspecletqua) postulavit, 343. E t eum aaiuut ex A n -
glia,35V
H E X B I C U S comes : testis est i n epUtola Hentici rcgU ad
Anseimum, 382.
H E H B I C U M amicum dilectissiraum Ansclmus hortatur ad
conterapUim sjeculi, 3>2.
H E B E B B B T U S NorwicensU, 410.
HEBEJfGOOUS, 435.
miois cora : necessarU non nUi cum labore, 130.
Hergas. EcdesU de Hergaa, 598.
H E B L U I K U S . Eum S. Anselmos commendat Henricn ,514.
Per eura scripsit Gondulpho, 314. Eura h o r u t u r ad saBCuil
odium, 315. EumsaiuUlAoselmu5>. 5 1 8 , 5 2 5 , 330,354.
Pro »o Deum orat Anselmus, et ei Mauritium inouachum
commendat, 321. Eum ad profidendum hortatur, 327.33C.
Vide Mauritius.
H E B J I Q S T U S , 311. Episcopus Rovex^trensis, 527. Dolo*
ifbua opfressus, 528. Euro Anseimus ad patientiam horia-
tur, 528.
HsaEWABj>us episcopus de W a l U , 374. Ab Anaelmo i n -
terdiclus, 374.
H E B O D I S inuuanitas qui m u l u miUU raiantum occidit.
217.
H E K V J S U S Bancorensh episcopns, 412.
H I E B O M T M I (S.) sehtenUa de origtne animarum, 107. F .
Anima, AugusUnus.
H I L D E B E B T U S episcopus Cenomannorum, 586, 424.450.
Ejus i n Anselmura dUectio, 421. Ab eo pelit el a c d p i i dis-
puUUonem De processione Spiritus S. contra Gra^.os,
586, 421. Fiabelium raiuit Anselrao, 424. E i Ariaelmus
promitlit se alia ex suis opuscuiis raissarum, 430.
Hio, pater Guillelmi, 431.
Hodieraus. Nomen hodiernum non est verburo; licet
teropus significct, 147, 148.
HoLWABDUS. Ejus c u r a m habet Anaclmus, 320. Anglot
etconsobrinus Osberui, 334, 336. Euto salulat AuaeUnus,
356.
Homicidium. Occidere hominem potest aUquando quU
nouinjuste, u t Phinees, 98. A sacerdoUo ajxcndus est
homicida publicus vel occuitus, 425.
Horoinium. Qui regi horainU de EcclesiU fecerint, non
sunt excommnnicaU, nec ab ecclesUsUca benedictione
arcendi, 416. Non licet de terra qua) de uno domino tenr-
tur, hominium alteri facere, ettam filiis injusle vexet,
403. Horoinium Uico clericus non fadat, 371.
Homo. Delinitio b o m i n i s , a n i m a l raUonaie m o r U ' e , 8Jj
145. Horoo ex duabus naturis consUt, ex anima et carne,
238. I n uno quoque homine simul sunt natura i n peraona»
97. Homo non uno modo nec una considoratione d i d t u r
corpus, et rationaUs, et homo, 10. Sed secuadum aliad
est corpus, secundum aliud rationalU, 10. Et singuiorum
horum non est totura id quod est homo, 10. Om profer-
tor, homo : natnra coraraunis significatnr, 47. Cum d i c i -
tur iste vel ille h o m o , vel proprio nomine, Jesus, peraona
designalur, 47. Natura huraana est Dei, 171. Quatuor mo-
dis potest Deus facere hominero, 88. Nec de vtro, necde
fcmina, ut Adjm ; dc viro shic feroina, ut Evao • de xiro
 LNDEX IN S. ANSELMUM.
r t teinina, o t homioes; de femtnalsine vlro, ut Christum,
1 7 1 . Ueus fecit Adam de limo, 101. Homosexto die con-
ditus, 159, Unusquisque ex A d a posteris est homo per
crealionem, et Adam per propagationem, et persons per
individuitatero, 100.
Homo non habet esse ab Adam, sed per Adam, 100.
Humaiia? condiiionis dignitas et miseria, 202. Homo hono-
rabiiior caHens creaturis factus, ut cateris bonorabilis
secundum Dei beneplacitum viveret,257. Omnia in ho-
uiinis usum creala, 200. Non esset homo, nisi Deus in eo
esset: et uisi bomo in Deo essel, Deus non esset in ho-
m i n e , 217. Homo se toturo debet Dco, 225. De terra i n
terram revertitur, 201. Primi parenles orig.tialiter forles
e t incorrupti habebant polesUlem semper servaudi sine
d i f i i c u l u t e justitiam, 97. Vide Adam.
Horoo imago D e i , t 9 8 , 2 0 0 , 2 0 2 , 2 0 3 , 2 1 1 , 2 5 0 . QuU
rationalis est, 238. Et quU factus ut Deuro cogitet et
aroet, 30, 212, 247. Vide imago, RaUoualis uatura. Sicut
Deus volunUle bonus est : sic homo ad ejus similitudi-
n e m , volunute bonus est, 238. A Deo creaius u l secun-
dum creatoris sui volunUtem viveret, 257. Homo ideo bo-
nus, quia imiUtur eum qui a seipso bonus est, 258. Con-
s U t bominero esse factum ad bcatitudinem,qua? in hac v i u
h a b e r i non potest, 79, 80. Ha?c fides ad salutem esl neces-
saria, 80. Ad regnum Dei factus est horoo, 101,132. Et
ad videnduro Deum, 50, 211. Et ut in corpore et iri anima
fruatur beala i m m o r U l i U l e , 74. Natura humana pro sei-
psa facU est, et non solum pro resUurandis individuis
alterius n a l u r » , 8 1 . EtUmsi angelus nullus periiset,
hjmines in civitate cueleUi suum locum habuissent,
8 2 . Ulruro homines non sint facti nisi pro restauratione
angelomm perdilorum, 8 1 , 82, 83. L t r u m homines facti
ad perflcieiidum cum angelis nume.rum electorum, anle-
quam angelus caderet, 83. Deus proposuit u l de humana
natura, numerum angeiorum qui ceciderant, reslitueret,
8 1 , 83. Ex hominibus perUcier.da fuit stipcrna civitas, 9 1 .
Plures futuri sunt beati homiues, quam sint miseri auge-
l i , 83, 83.
Uomo cotte peccatum. Homo justus creatus est, 85, 97,
98, 10.*. Sine omni peccato, 102. Homo creatus est in j u -
stitia, 8 1 , 85, 97, 98. 102. Sine omm p e c a t o , 102. Sine
omni indigcniia, 134. Simul acrepit et beatitudinis volun-
U t e m , et beaiiludiuem, 134. Et volunUtem justitiae, id
est rectiludiuem, qua? est ipsa jus itia ; et liberum arbi-
Irium sine quo jusliiiam servare non potuit, 134. Posilus
cst pro Deo inter Dcum e l diabolum, 83. Ad excusalio-
ncm et honorem Dei * et ad confusionem diaboli, 85. In
paradiso habebat quamdam immorUlitatem,idcstpotesU-
tem uon moriendl, 82. E t e r a t potestate immortaiis, 85.
Sed noii eral immorulis ha?c potesUs,82. PeccancJo jusic
i n c u r r i l pirnam mortalitatis, 85. Rex ftiit, 185. Regnuth
lllitft paradisus, 185. A regno illo per iuobeiJien iam p u l -
stis est, 185. Deiis sic dedil homini justitiam ut illara pos-
set deserere, 154. E l ut si in illam perseveraret, provehi
rnercrelur ad consortium angelorum, 154. Si vcro illam
desereret, per se non possct eam resumere, 151. E l bea-
titudine, quam hahebat, privarcttir, 151. Et beatiludinem
augelonim non adipisceretur, 134. Sed in simiiitiidincm
bealorum appelilibus carnis subjaceret, 134. Poteral et
quidem facile, non peccato, 85. Omuis homo si peccaturo
non prcecessisset, simul juslus et ralionalis, sicut Adam,
nasceretur, 97, 9 8 , 1 0 1 . Homo primus si non pcccasset,
ipse et lolum ejus genus in bono i u confirmaluro fuisset,
n t nec peccare poluissent, 82,88. Non nisi Dei servus,
e l angelis bonis a?qualis foret, 76. E l cum corpore trans-
mulaiidus erat in incorruptibililalem,87. Totus id est,
anima et corporeanerne beatus esset,87. Homo justiliam
semper habere dehuit, 151. Voluntas seu afleclio recti-
tudinis fuit separabilis in primo bomine, 155. Diabolus
et bomo per rapinam et per taisiutem se volucrunt fa-
rere similes Deo, 46.
Itomo pott pcccatum. Orones in Adaro pcccavimrs, qul
nondum eramus; quia facu est necessiUs ut curo esse-
m u s , peccaremus, 100. l n iilo omnes ceeidimus, in quo
nmnes peccavimus, 55. In illo omnesboiu.m perdidimus,
35. Primus homo bonum facile tenebat, 55. Male sihi et
nobis pcrdidit, quod cum voiumus quarere, nescimus;
curo quaerimus, non iuvenimus, 53. Tola natura humana
i n primis parentibus peccavit, 82. Quia humana natura
t o u erat in primls parentibus, 82. T o u in illis vicisset, si
non peccassent. 82. YolunUs sponte fccU est injusla,134.
Post deserUm justitiam manet necessitateinjusU, et an-
eilla injusiltia?, 154. Per se redire nequit ad justttinm,
100, 154. Sponte se vinci permisit ad volunutem diaholi,
eoutra volunUtcm Dei, 85. Perdidit potestalcm cavendi
neccatum, 85. Et homines slne peccato esse non possunt,
82. Casos hominis, 181. Homo perdidit ad quod facltis rst,
50. 2 i t . Perdidil beatitudinem ad quaro fVtiis esl, 241,
134. Et mvcBit rulserUm, propier quara kclus nou ehi.
1090
50. Bona, qua? perdidit, mala, qna? Incurrit, 50, 103, 237,
241, 242. Homo deserens justitiam, sic perdidit beatitudi-
nem, ut non perdiderit bealitudmis v o l u n U t e m , 134.
Ha?c volunUsmodoad falsa, eibrutonimanimaiiuroeouiroo-
da se convertit, 1 5 i . Quia vera comrooda rationati nalura*
conveuientU, qua? perdidit roodo habere non valet, 134.
Homo sefecit infirmum et morulero, 85. Genus humanum
omnino perierat, 76. Natura egens facU, omnes postero- '
rum personasfacit peccatrices et injusUs, 104. ToUiiaturai
humanse massa in primis paretilibus ejecU de paradiso
fuit, 173. E l e x iliotempore clausa i l l i erat cceli janua,
173. Homo a*i i sa rectitudine servus est et liber, 121.
Srrvus est peccati, 121 e l 122. Et non potestnon peceare,
121. Non vaiet semper bonum quod vult, 249. Antma cor •
ruptione corporis et cx indigeutia bonorum q u » perdidit;
caraaiibus appetitibus est i n f e c u , 98. Corpus hou.inU
corruptioui et caruaiibus appetiiihus subjacet, ut corpora
brutoruro, 98. Quoniam Adam subditus esse noluit Del
v o l u n u t i , nalura ptopagandi uon fuit subdiu ejus volun-
U t i , 101. Et gratiam, quaro posteris scrvare polerat, i l U
perdidit, 101. Licet adsit rectitudo volonUUs, rationalU,
natura non roinus habet quod suum est, 118. Homo p e r
peccatum non amisit liberum arbitrium, 185. Sed habet
aptitudinem inlelligendi et volendi, qua potest rectiludi-
nem servare propler se, cum eara habet, 122. Hoino i n
eo quod per peccatum amisit, rex essc desiil; in co quod
reiictum est, reguius exstilit, 185. Malus homo dicitur
diabolus, 85. Homo semper aul ferc seroper resistit Dei
volunUli,237. Crealuneomnes pnmlerhominemsunt con-r
cordes volunUti conditoris sui, 23 /. E t ordinem sibi con-
slilutum invioiabiliter servant, 210.
Honw reparatus. Natura hominis angellca infirmior, 8 1 .
InGrmiUs natune buroaue Deuro excusat, et diabolum
confundit, 8 1 . Horoo ad angelonun simUitodinera restitui
debuit, 222. Quod impodsibile cst lieri/nisi omniura pra?-
cepU peccatoruni remissione, 222. Vide satisfactio. Nen
polest imago Dei facere id ad quod tacU est, nisi Deus
renovet et rcformet eam, 30. Deum ea faciliute hominrm
reformavii, qua cuncta uno verbo formavit, 216. Mirabi-
lius Deus resuuravit humanam naturam, quam insUura-
v i t , 92. Hoc de peccatorc contra n erilum : illud non dc
peccatore nec coulra meritum fecit, 92. Vide Christrs,
Redemptio. Flageliatio post reconciUaUonem rcmai.et,
152. A peccatis per Christum rediraittir, 152. E t regno
Dei donatur, 152. Modo in fide, quara promiUunt in ha-
ptismo, usque in finem perseverat, 152.
^Honestas. L b i crevit pictas, superabundavit bonestas,
Hoicmrous, 538. Ejus doctrina,338. E i Anselmus quem-
daro erudiendtim commendat, 338. Eumadsicculi contcm-
ptum hortalur, 558.
Honor. Vide impassibilis, Gloria, VaniUs. SublimiUa
honorum, magnitudo est scelerum, 193.
Hospites ^tiscipiendi i n monasteriis, 376.
Hostia. Vide Missa.
HUDERTCS subdiaconus sedis apostolica? legatos i n An>
g l U , 3153. L t Anselmus coram eo justitiam luciat cuidsm
converso suo, 355. Becci defunclus est, 553. MulU ex
censu B. Pelri in Anglia coliegerat, 355.
HUGO archiepiscopus Lugdunensis, 545, 547. E i Mono-
logion et Proslogion misil Auselmus, 547. E us providen-
tia? comroeudatquosdam monacbos in quorum monasterio
des ructa erat monaslica religio, 545. L t Ausetmus de
quibusdaro scribat e x o p u t , 345, 547. Eum Anselmus con-
sulitde terrisquas rex ipsi iralusaufcrt EcclesiaB C^anUiar*
et de palllo petendo ab Lrbano, rrge r e l u c u n t e , 374 et
375. Ad eum rex Anglia? nuntium m i t l i l pro stia causa
contra Anselmum, 281 Anselmusjam plusdebcns quam
habens ab eo recipitur, et scstrntatur, 582. Hicrosolymis
reversus, suaro domum Anselmo fugam roeditanU otTerl,
391. Eum Anselmus de. Ecclesia? libcrUte consulit, 411.
Consulit Anselmo u l in Angliam redeat, et sum. pout. o r -
dinationi non resisUt, 591. Et gratulatur Anselmus de
prospero eius reditu cx Palestina, 452. Ejus c r g j Aascl-
mnro amicitia, 446. Eius obitus Nonis Octobris apud Scu-
siam, dum ad conc. iret,41G. Sepultus est i n abbatia San-
cti Justi, 416.
HUGO abbas Clunlacensis, 431. Ar.<chni aroicns, 431.
Anselroo Gofridum sacristam Clunlsceusem ccmmendat,
431. Htigonis Lugdttn. obilum Anselmo scribit, 416. Mo-
nachos in Angliaro m i t l i t , 446. Et eos Anselmo coromeu-
dat, 4 4 6 .
Hrco monachus : ut praelali sul l i c r t indisciplinati onus
per obcdienliam sustineat, si ab eo discedcmli ipse ncn
conccsserit iicentiam, 514. *
Huco inclustis Cadrmensis 525, 548. Significat Anselmo
7
uod Frodclina piissima ejua e i p e t r r c l tir.titiam, 52$.
? )t;oa tair^ts ad Atcelmt-m yr.itUt t i l cihortotionibts ad
colcstis pairia? anicrem artt d r r s n n . T , 3 ^ . El |:cr cosab
1091 INDEX IN 5 . ANSELMUM.
Anselmo petitrooniU salutit quibuaexaudire possit saxu-
lares qui lpsnm adeunt, 548.
Hooo comes i n carcere detinet menachnm OunUcen-
aem, 446. Ut eum d i m i t u t , etpro crimine satis&ciat, pra>
etoit Anseunus, 446.
Huoo comes de Cestre, 4 5 l , 452. Ejus filius Robertus
nionaobns S. Ebrulphi, 452. Vide Robertus.
Hueo et Basiiii conjuges : monera Gondulphi monachi
els Anselmus prasenUt; et ejus eis litteras legit, 555.
Yide Basilia.
Hoeo fiiius Mabili», 455. Terram non suam vult vende
r e , 4 5 5 . VideMabUia.
H U G O defunctus, 551.
HumiUtas. HumiUUtis tresspedes sen gradus, 595. In
humUiUU quanto quis proficit, Unto aliis vlrtotibus ex-
ceUit, 578. Sancti quo magis i n Dei visione proficiont, eo
magis se nihil esse cognoscunt, 165. S u i u m non habet,
qui se ante Dei oculos esse puiverem videl, 165. Vilia de
se sentit qui Dei excellentiam cogiUt, 165. Sancti qui i n -
t e n U mente supernis intendunt, virtutes suas humiliant,
165. Qula i n Dei InnocentU et sancUUte vident i n quan-
tis ipsi qootidie delinquant, quam parum de perfectione
sanctiutis babeant; et omnem de suis viribuspnBsumptio-
nem deponunt, 165. Omni v i l i u t e contentus sit qui Deo
vultservire, 191. Ex corde se viliorem reputet, et lingua
sua omnibus inferiorem pronontiet, 191. Vtde Super-
bfa.
Hrorr virgo, 414.
Hydropicus quo ampUus bibit, eo ampUus sitit, 180.
I.
IDA comitissa, 558,572, 588, 589. Eius charitas i n mo-
aachos Beccenses e l quoslibet, 558, 550. Ejus virum sa-
l u U t Ansehnus 550. Eam ad profectum h o r u t u r Aoseimus,
555. Ivjus monasterium, 555. Quodipsapelebat, Anselmus
regl Anglorum detullt, qui non approbavit, 555. Eam so-
rorem et fiiiam vocat Anselmus, 572. Et eis databaolutio-
nem per litteras,572. Eam,Roberti uxorem, salnUt,576.
Ejus clericus et capeUanus Lambertus, 572. Vide Lam-
berlus. I d e Anselmus absolutionem apeccatis per episto-
lain impertit, pceuilenUam injunffendo, 589.
Idea, I d e » divin». SummusSpTritus esl summa ratio, i n
qua sunt omnia q u » fiteta sunt, 17. Ea q u e facU sunt ex
nihilo, non nihil erant antequam fierent, quantum ad r a -
tiouem fadentis, 7. Priaequam fierent universa, erat i n
ratione summ* natur» quid, aut qualU, aot quomodo f o -
tura essent, 7, 17. Creatur» sunt in seipsis essentia m u -
tabilts,secundumimmuUbllemrationemcreaU : increan-
teSpiritu suntprima essentia, et prima existendi veritas,
17. Omnia sunt Ui sdentia Dei v i U et veriUs, 17. Qrea-
t u r » sunt semper in summo Spirito, non sunt qood ia
aeipsis, sed quod est idem ipae, 17. Vide Deus causa r e -
r u m , Creatura.
Ignis dupUd sensu, 178.
lgnorantia bominis, et difficulUs bene operandi, 206
Homo aliquando non intelligit quid sit uUle, 8 1 . Deceptio
non eum excusat qui scire debuit, 394. IgnoranlU minuit
peccatum, 595. Vide Iropolentia, Peccati puena.
Imago Uuto magis vel minus est vera,quanto magis vel
minus i m i u t u r rem cujus est similitudo, 15. Discrimen
imaginis et similitudinis, 205. Dignior est iroago, quam
simililudo, 203. Semper meminisse, intetligere et amare
Deum, hoc est ad ejus imaginem esse, 205. Ouid est ad
Imaginem et similitudinem esse creatum 202. Homo si
concordat cum volunUte D e i , et idem vult quod Deus.
exprimit imaginero D e i , 258. RaUonalis creatura nihil
tantum studcre debet quam banc iroaginero sibi natura-
lileriropressam per volttnUriom efleclum exprimere, 25,
Imago Dei in bomine est aboliU attritione vitiorum, 50,
212. Vide Homo, Mens, Rationalis creatura.
ImpossibUe, impotenUa. Impossibileesl,qooposito aUud
impossibUe sequitur , 125. Non potest aliquid simul
csse et non esse, 124. Vide ExlstenUa. Imposibile
dicilor quod sice difDculUte perficerc non valcmus,
152. Impossibile est Deum sibi esse coiitrarium, 86.
Vide Deus omnipotens. Potentia. impolenlia reddendi
Deo quod debes non cxcusal homincm, 85. Quiaef-
fectus peccati non excusat peccalum quod facit, 85. Vide
Pecraturo. impotentia voluuUtis servandi rectitudinem,
non est ex impossibiliUte, sed ex difficulUte, 120.
Incarnatio. Cur Deus bomo faclus est,74 et seq. De hac
quaxtione multi q u e r u n t , 7 4 . 75. Hecquestio cst in qua>
rendo difficilis, et in solvcndo est omnibus intelliaibilte.
e l amabilis, 74. De ea satis dicluro a SS. Patribus, 74. Ad
intelligeutiam nccessitatis Incarnalionis, necessaria est
nolitia potcsUtis, necessiUUs et voIunUtis, 75. l n a r n a -
tlonemnullus humauus inUUectus Valet penetrare, 92.
Coustat Deum bominem flcri oportere, 92. Non decebat
ittt
ut quod Deos de boroinepropoauerat, peaitus ajntihlUre-
tur. 76.IUud propositum od affecunn d n d non poteraL
nUigenus bumanum ab ipso Creatore Uberaretur, 76.
H e c est neceauarUTatio cur Deus homo fieri debuit, 76.
Necesse fuit qt Deus assumeret nominem in u n i u t e m per>
aonjB, 94. U t q u i in natura soivere debebat et non poterat,
h i persona esset qoa) posset,94. Ante saxuU Deua pnede-
stmavit u t Verbum caro fieret, 156. Deum incarnart p r o -
Dter bomlnea aut Impotentia aut insipientU eat gentiout,
IncarnationU humilitas non repugnatrationi, 77 Nato/a
divina non potest converti i n humanam, nec bumana i a
divinam, 88. Nec poesunt iUavnatura i U tniscert, ut ex
duabus corroptis una tertia nat, 88. Una Dei peraona In
carnaU, reliquc duas non simui sunt incarnats», 4 5 , 46.
Plures divinas per^onas i n eodem homine Inearnari eat
lmpossihile, 46. Non enim possibUe est plures personas
q u a s u n t a i i e a b j n v i c e m , esse unam peraonam, 46. Qui
erat incarnandus, oratoruserat pro bumano genere, 46.
E t pugnaturus contra diabolum, 46. FUio incaruato, n u l -
lum aequilur mconveniens,46. Nulla aiU Dei persoua de-
b u i t incarnari quam FiUus, 46. SoU FUU peraona eat i n -
carnaU, aliis duobns cooperaatibus, 44. Cur Filius potina
incarnatus sitquam Pater aut Spiritus sanctua, 46, 47.
Unde et quomodo Deus assumjpsit humanam naturam, 88.
Necease esl bas doas naturas tntegras convenire Ut uuaro
pereonam, 88. Dua? naturs inunam conveniunt persooam,
ateot corpus et anima conveniunt i n unum hominem, 88.
U t ea peraona esset homo Deos qui habcret quo supera-
ret omnem essentiam quae Deos non est, et omne debi-
tum, quod peccatores solvere debent; et qui nihU pro se
deberet, 2 x L A l i a n a t u r a , n o n aiU peraona a Verbo as«
sumpu eat, 45, 47. Homo assumptus a Verbo, non perso-
na, 43. Nec i n u n i u t e m natura, sediuuniutem personat,
46,47. I n Christo una persona esi plures n a t n r a , et pJo-
res natura sunt una persona, 47. i n Christo Deus est per-
aona» et hotna est persona; nec tamen duas sunt personie,
sed una persona, 47. I n Cbristo enim iMus et homo ea-
dem persona ost, 47. Et non est alius Deus, aliua homo
i n Christo, 47. Aiiud tamen est Deus, aliud homo, 47.
Idem ipse est Deus, qui et hou.0,47. Non idem est bomo,
et homo assumptus a Verbo, 47. Yerbum et simpUdter
homonon est eadero peraona, 47. Homo assumptus eat ea-
dem peraona q u » verbum est,47.Hanc U m e n U d l FUius
D e i , 46. Homo, per uniUtero person», FUius Dei est, 46,
Ideo quod fadt nomo, Deus seu FUius Dei id lacere d i r i -
tur 46. FUius Dei creator didUir quia homo factus, 155.
lo Incarnatiene Dei naturanou humiliatur; sed nalnra
hominU exalUtur, 77. Supplicatio FUU non a DiviniUte
flt, sed ab humaniute ad divioiUtero,46. Incarnatio Verbi
bona per peccatum snussa restituit, 205., elc. Verbnm
non aasumpsit id quod noxiom erat ad opus s u n m , 9 l . Idco
non assumpsit ignorantiaro, 9 1 . Tabernaculum sapienti»
incarnat», corpus asaumptum, 155. Vide CbrUtus, Redem-
ptio, Satisfactio.
Indigere. Aliquid minus allo habere, non semper est
indigere, 154. lndiaere est carcere aliqua r e , cutn eam
haberi oporteat, 134. Ubi est indigentia, i b i est miserU.
154. Nemo indiget ea re quam non vult, 116. Vide Pau-
pertas.
^lndividua maxime substant, id est subjacent acdden-
ubus. 27. Vide Accidens, Substantia, Lniversaie.
Induratio. Vide Obduratio.
Infantes i n Adam causabUiter sive materiallter velot i n
seroine fuerunt, cum peccavii, 104. l n seipsis jam aunt
personaliter, 104. l n illo non alii ab illo, i n se aUi quam
Ille, 104. Fuerunt igitur i n jUo, sed non ipsi; q u U non-
dum erant ipsfi, 104. Sic esse non est nihii et inane quod-
daro, 104. Vtde Peccaturo originale. A n i m » infantum nec
amantes sumroum bouum, uec contemnentes sunt, 26.
Qualiter quove merito anim» UUntum sd Leatiludinem
slernam miseriamve cUstribuantur, comprebendi non po-
test, 26.
lnfans nulluro habet peccatum, nisi originale, 98. Si
nullum essel in parvulis originale conUgium, nibU maU
vel in corpore vel i n anima, sub U n U justi Dei polesUle
paterenlur, 108. Qui inter viscera malerua suflbcantur,
pcen» videnlur concipi non v i t » , 233. InUns uon portat
peccatum patris, sed suum. 105. Quomodo peccala paren-
tum noceant infantibus, 105. Infans qui sine baptisroo
moritor daronatur, 98. l n infanUbus sola gratia operatur
salutem sine illorom libero arbitrio, 128,129. GraUa est
? uia datur aliU volunUs utinfantibus sua fide subveuiant,
28. Fidesua ChrisUani subveniunt infanUbus, 128. I n -
faotes bapUzatosadmiUil ad regnum catholica lenet Ec
dcsia, 106. Justitia Christi qui se dedit pro UUs, e l Justt
tia fidei matris E c c l c s i » , q u » pro illis credldit. quasi justi
saivantur, 106. Impoteutia jusUllajo Jubencli Uh^poatba>
10*3 INDEX IN S. ANSELMUM.
ptismum noo impuUtur ad culpam, 106. Non ira Def, sed
S itia est cum 'ilios parvulos Deus de bac vita abripit,
3. Vide BapUsmus, GratU, ImpolentU, Peccaluro.
Infernus. De inferno, 452. TormenU inferni, 211. H « c
nunquam delebnnt peccaU, sed peccaU semper tormenU
tenebunt, 296. Viae Damnatio, DUbolus.
lolidelibus et impiis ostendendum quam irrationabUiler
nos cohtemnaut, 337. Vide Fides, Fideles.
lnunitom. Absurda estgraduum distinctio i n naturis, et
uatorarum i n f i n i u mulUtudo, S.
IniUum. Quod potest cogturi esse, et non est; p e r i n i -
tium potest cogiUri esse. 37. Vide CogiUre.
I n j u r U . Remittendumfrafris peccatum, 191. Deus prav
cipit nobis omnino dimittere i n nos peccantibus, 79. So-
Hua Dei est vindicUm facere, 7 9 , 6 1 . Vide ViudicU. D i -
mittere i n nos peccanUbus debemus. si ea q u » i n Deum
peccavimos dimiUi volumus, 167. Libenter converso m i -
nora dimittit, qui sibi novit a Domino dimissa fuisse ma-
jora, 167. Deus ea q u » dimiserat, exigetab eo qul debi-
tum a converso exigit, 167,169. PeccaUper pamltentiam
dimissa redeunt. cum indulgentU fratri denegatur, 169.
De cordibus, i d est non simnlatorie, sed veraciter, r e -
mittendum est fratris peccatum, 169. Vide Amor proximi.
Q u » l n Deum peccamus, magna et m u l U sunt, 166. Q u »
bomines i n nos peccaut, exigua sunt et parva, 168. Qua>
dam culpa fratris sic olfenduntur ut optent fralrero suum
aHemU ante perire s u p p l i d U , quam ei indulgeanl,
168.
InJustiUa. Vide Justltia.
fnjustus Vide IniustitU.
InnocenUa. Felicior ille qul ioDocentUm semper ser-
v a v i t , quam qut per peccatumnaufragium passus, mortem
evasit,255.
InsensibiUa nec culpam babere possunt, nec graUam,
117. Vide Justitia, RaUonalU natura.
InteUectus. IntelligentU, 20, 2 1 . Quidquid intelligitur,
i u intellectu esl,50, 38. AUud est remesse i n inteilectu:
altud intelligere rem esse.SO, Vide Cogiure, ExislentU,
Hens. Facilius probatur id quod aliquo modo i n t e l l i g i -
l o r , 5 9 . lntellectus neqnit ultra steruiUtemtransire, 60.
Vide iEternitas.
IntenUo qualU, tale opns, 195. Ad memorandum. et
tnieUigendum, atque amandum snmmum bonum, debet
bomo referre totum quod vivit, 205. In Deo moveri est b i
tU*> et ad Ulum dirigere omoem volunUtU e l actionis s u »
m u u m , 203. IUe qui honuro opus Ucere voiens probibe-
i u r , et gaudetse prohibiUim esse, non est Uudandus,356.
ftte qoi parvum opus agere disponens non permitUtur, et
teutur se SUJB concupiscenti» noo esse traditum, judi-
candus est crimen egtsse quod voluerat, 356. Quandiu
aliquU est i n volunUte criminU de crimine judicandus
eat, 556. Magna dUtantU est inter i l l u m , qoem ira Dei
usque inreprobam aclionem deserit; et illura quero gra-
t i » a prccipitio servans opeiU i n bonam volunutem r e -
atituit, 356. Ule nomine facinoris noUndus est, qui i n
«ctnro labitur, aut in mala volunute deseritur, 356. Non
ftle qui nec i n opus matiti» pnecipiutur, et a perversa
ItttenUone eruitur, 556. Vide Bonum summum, Faciuua,
HalionalU natura, VolunUs.
inlerroeare. Tribus modis Deus nos interrogat, 10.
F U g e l l i custrictione, 20. Pnecipieodo q u » volumus, 50.
AUqua occultando et alt jua aperiendo, 172.
InvesUtura. Contra inveslituras, 589, 595, 599, 404,
4 2 1 , 594, 427, 428. Investituras laici dare non debent,
589. Teutonicus rex (labat investituras, 421. Idpapa non
eoncedente, sed tolerante propter gentis hujus ( e r i u i e m ,
421. Omnes qui regi Henrico uivestituras consulebant, et
qui eas accipiebanl, sunt excommunicaU, 436.
InvidU. Ha3c cuncU bona devorat, 192. Suum rodit an-
ctorem, 192. InvidU hominum u r t t , urendo tristem et
eum languore incedere Ucit, 428. Semper invidet virum
• t r t u U . 531. Qui tnvidi» persecutionem Uroel,aut locum
obi vitiosi lateant invenUt, aut virtuUbus renuntiet, 551.
Invitus. Vide Ltberuro arbitrium, Neceasitas, Voltnv
taa.
Invocatlo sanctorum, 211.
l r a . Deus i n natura sua irascl non potest, 169. Ira Del
est ejus vUdicU, 169. Deus i r r l u t o r ma!U nosuis, 169.
Quaa Deum non habet pUcatum, nequaquam evadet ira-
t.un, 228. Magna Del ira est peccatores ad pccnitenUam
non yocare, sed i n peccatis naque ad mortem reUnquere,
* 8 L «wiel fratri suo, gravU est culpa, 151. Ira reatrin-
genda, 192. Vtde I n j u r U PaUenlU, V i n d i c U .
Ivo epUcopus CarnotenaU, 406.
JAcoa ivpvkmiatortotcr^ 155,166. Designat ! u -
f UWrt» qui vlUa cum Ubore supptanUat, 150.
IOVH
JARKK, id est, praparcHii, 176.
Jejunium, 588. Nisi jejuniU e r n d U i U , nen potes teta*
UUones vincere, 191.
Jericho luna dicitur, 157.
Jerusalem civiUs elecU a Domino, 456.
Jerusalemid est vitio pacu, 1 5 6 , 1 7 . Ecdesiaro deav
gnat, 136. Jerusaiem superna, 156. Rex Jerusaiem, 429»
436. Vide Baidvrinus.
J B S U S , id eat, aaituurij sive ealeator, 171, 176, 208. A
Deo missus roundum salvare, 171. Jeaua redemptor ca-
ptivorum, salvator peecatorum, spea exsnlnm, e t c , 220.
vide Christus.
JoAifKBs sonal, ut quograha, 166.
J O A K N E S - B A P T I S T A (S.) 287. Prius ab archangelo Unda-
tos, quam genitus a patre 287. Prius plenus Deo, quaro
natus ex matre 287. Prius noscens Deum, quam natus H»
mundo, 287. Est per miraculum conceptus, 102. Non la-
men sine peccato, 102. QuU per propagaiionem natura-
lem est conceptus, 102.
J O A K N X S (S.) apostolus, pennausisse virgo perbibetnr,
162. Super pectus DomUi recumbens ob virgbiUUs p r i -
vilegium, 231.
JoAificss (S.) Damascenus, 108.
J O A K H B S Tusculanensis episcopus, 440.
JOAKNES cardinaiU, 440.
JoAKKBs episcopus quondam BeccensU mooachus, se-
dis apostolicje legatus milUtur io Ana^Uny, 5 8 1
J O A K K B S . Scribit Anselmo de illo qui dicebat In Deo
tres personas esse tres res, 555. Brevt Rojoam erat p t o -
fecturus, 555.
J O A K K B S prior BatensU, 420.
J O A K K B S prior canonicorum de Monte S. E l i g i i , 42t>.
Ad eum m i t t i t AuMlmua unum e famUaribus instruendum.
429.
JoAKKBs et Boso monachi sub abbate Rodulpho, 360.
Anselroi quaterniones perdunL inde se excusantes eos
Anselmus blande consoUtor, 560. E t spondet se eU m i -
seriam missurum, 560.
J O F F S I D U S . Per euro Guilleltnus abbas BeccensU electua
acripsit ad Anselmum, 572. Fto> Goflridus.
?
JostPB, id esl Gugmatfum, 176. Josepb t r i g l n U annU
natus, regni suscepit gubernacoU, 175. Joseph natnra
fliius Jacob; lege fldus H e l i , 174. E t slc duos patres Helt
et Jacob habuisse videtur, 174. Joaeph proplnquus erat
Virginis Mari», 174. Mari» genealogfa per Joeeph deacr>
benda, 174. Vide Maria.
JoTTBaAKKUs LugdunensU arcMepiscopua, 447. E^us I r i -
bulatio, 447.
Jubilsus est in leae annus quincmagesimus, 185. «
JucUeus. Popuius Judaicus soU prassenUs rit» bona s i -
Uebat, 180. Corsuum habere nestiebat, sed terreuis ad-
hserebat, 141. Magna gloria est H e b r » U cred» nlibus quod
ex eorum genere carnem assompserit Deus, 171. Juda*os
Deus reprobat, 18. J u d » u s ad Christum conversus, 409.
Qul facit alia raUone q u » J u d » i Uciunt, non propterea
judaixat, 155.
J U D A S diabolus a Domino cttdtnr, 85.
Judex. A d eumnon perUnet utrumque, scUicet et q o e -
rimoniam et vindicUm facere, 582. Ipse peccatorem j u -
dicabit, ad cujus conlumeliam specUt qoidquid prarvari-
cat6r peccat, 208. Ipse judicabit qui bonuro pro ouiio red-
didit cui peccator malum pro bono,208. QuaUs judex e r i t
l n novutsimo, 208.
Judiciutn. Aniro» a corpore separat» quU statos, 207.
Aecnsatur a damtonrous,usquead minimaro negligentiam,
207. Tremenda hora: examenhorridum : judex districtus,
adversarii procaces, 207. Anima jusUtreroendam illam ho-
ram nbn formidabit, 207. Vide A n i n u . D d J u d i d l terror,
191, 207, 254. Horror damnandorom, 254. Decor et l e t i -
tia glorificandorum, 254. Tetnpus nniversalU Jndidi est
omnibus incertum, 1 6 1 Inceria est singulU hora soi e x i -
tna. 1 6 1 Sancti i n die j o d l d l sunt regnum perceptnri,
1 6 1 inconapecto angelorum et boroinum universa peccaU
noatra etiam cogiutionum manifesUbontur. 191, 255. De
singulU actibus rationem reddemus, 167,168. Quldquid
operamur, qnasi m libro scribiUur, 185. Ut fat die Jndidi
eoram Christo r e d t e t u r , 183.
I n die i o d i d i non condemnabUor omne qnod noo fberit
ad Dei volnnUtem directuro, 208. I n dle j u d i d i plnra q u »
nunc aut bona aut nonpeccaU videnuir. peecaU appare-
b o n t , et tenibiUora h U q u » nune videnuor, 208. Non
erit tnnc tempua nilsericordi», nec pcenitentia redpietur,
208. Peccator quos judtces et accusatores babet, 299.
Peccator a lot arguetor, quot ei prjebuerunt exempla et
moniU bene vivendt, 253. I n novisstmb hhic erunt accu-
santia peccaU, inde terrens joatiUa; subtns pateus bor-
riduro chaos inferni, desupcr iratus jodex : iniua urcns
conscientia, Ibrls ardens roundus, r t c . , 2 0 8 . Angustl»
aalm^ lo die novijsimo, 209 PerUacunduro araUtar Ua-
 1091 INDEX 1N 3. ANSELMUtf.
toendus s i s t n l e judicem, 191. Quiad Tocem d i e i j u d i c i i
noo expergisdtur nee trexnit, non dormit, sed mortuus
est, 20/. Gaudium justomm cum a u d i e n t : Yenile bene-
dicliy 207. Chrisius i n fine SJBCUII reprobos dimittet u t a
diaboioiosempiternam damnaUonem rapiantur, 207. VhU
A n i m c separaUB sutns.
Justi ( & ) coenobium. I n eo sepultus est Hogo archi-
episcopus Logdunensis, 446.
JusUficare. Peccator peccatorem justificare nequit, 65.
Vide Redemptio, Satisiactio.
JustiUa.Justus, lnjustitia,Injustua. JusUUaDei inregno
auonihU inordinatum relinquit, nequidem peccaUim, 222.
Recte ordinare peccatum, pro quo non est satisfactum,
est iUnd punire, 79. Peccalum si non punitur, inordina-
tum dimittitnr, 79 et 84. JnsUUa dat cuique quod suum
est, 171. JusUUa esl recUtudo volunUUs prqpter se ser-
vaU, 98, 99, 114, 115, 126, 128,129,155. Hav definitio
eat perfecU, 114, 115,126. JustilU, vcritaset recUtudo
volunuUs eadem sunt, 65. Mox ut habemus et voiumus
•oiunUUs rectitudinem, jusUtU dicenda est, 114. Servare
recUtudinem volunUUs propter ipsam rectitudinem est
velle quod Deus vult ilhim velle, 121,126. H c c e s t j u -
stiUa seu recUtudo volunutis, voluntas creatur» ratiuna-
lis subjecU volunUU Dei, 79. Voluntas ilia jusU ptaenda
est, qua? sui rectiludinem servat propter ipsam rectitudi-
nem, 114. Voluutas sen aflectio q u » est acf volendum rec-
titudlnem, i p u rectitudo est 155; Nemo potest velle rec-
titudincm, nisi rectitudine, et rectitudiocm babena, 155;
VoTuntas justitie est ipsa justitia, 135.
Nulla est justitia q u » non sU rectiUido, 114. flec alia
rectitodo quam voIuaUlU, justitia diciUir per ae, 114.
Non habemnsiustitiam nisi voienido, 114. Si eam v o l u -
mus, boc ipso l l l a m habemus, 114. Eam non servamus,
tttsi com iuam volumus, 114. Quandiu eam volumus, ser-
vamos et donec servamus voluroua, 114. Mox u t eat acce-
p U , est habiU et volumus eajn, 114. Natora prius est ac-
dpere iustitiam, qnam veRe et babere, sed tempore sunt
simnl, 114. Natura quoque prius est velle et habere,
quam servare justiti u n ; sed tempore s j n o l sunt, 114.
Aiiud est voluntas, kliud rectitudo q u » recU est, 126.
AiTectio volendi j\.stitiam metior est alTectione commodi,
116. Per hanc omnis justus juatus est, 116. Nec nisi per
Istam aliquis beatus esse polest, 116. BeaU esset anima
aola dUectioiie justiliae, eUam cum absentia aiterius com-
modi, 116« vide Beatitudo, Bonnm. Nniio modo volun-
Utis recUtudo, nisl propter se servaU, justiUa est, 114,
1.28. Qui solum propter aliod rectttudiuem servat, non
lustittam dUigit, sed tllud propter quod iliam servat, 128.
K t j d e o non est dicendus justus, 128. Alia originalis, alla
personalis iusUUa, 97. Pcrsonalis jusUtia, cum iniustus
«cdpit jusUUam, quam ab origine non habuit, J)7. O r i g i -
nalis iustitia. quam in ipso sui initio habuerunt Adam et
Eva, 97. Vide Adam, Homo ante peccalam. Tribus modis
decernilur justilia, 1° cum natur» nostr» sua servamos.
2* cum proximo facimus quod nobis fieri voiumus. 5° cum
Deo, quae Dci sunt, persoivimus, 159.
Juslitia n o n p l e n e i n nobis impletur, donec Deos sit
omnia \a o/niribu?, 159. JustiUa n o n est aliud et aliud
lo dlvcrsis, 4. Laudabilis jusliUa seo rocUtudo n o n repe-
r i t u r nisi in rationabiU natura, quje eam cognosdt et vult,
114. JustitU estrectitudo volunUtis, non scienU», aut
qperis, 114. Qui vuitquod debet, si nesciens vult quod
dehet, non est laudabilis justitia, 114. Vidt RationalU
natura. A quo simul acdpirons et habere et v e l l e et ser
vare volunUtis rectitudinem, ab iilo accipimus justiUaro.
114. Sola jusUUa est ipsum bonum quo boni fiunt angeii
et horolnes, 65. Justitia non est naturalis homini v e l an-
g e j o , 126. Sed ab eis separabilis, 126. i n angeiis bonis
nuUa est injustitU, 129. Nullus iUU sociabitur curo aiiqoa
injustiUa, 129. Vide Anselua, Beatitudo.
Justitia est veritas HU voiunutis >n qua dUboIus non
steUt, 155. Debere babere JusUUam, facturo est ab eo qui
d e d i t ; non habere, factum est ab ipso qui deseruit, 69.
Non reprehenditur in volunUte quod debeat habere j u -
stitiam; sed qood eam non habeat, 69. Debere babere m -
stitiam, decorat naturam; non habere, deturpat, 69. Na-
turam q o » non debethabere iusUtUm, non deformat non
habere, 69. Voluntas serapet debel babere justitiam, 127,
154. Quod semel accepit joatitiam, eam semper habere
debet, 69. Debitricem f e d t volonUtem accepU justitia,
69. Deos ab omni rationali creatura exigit, et h o c UU
p e r obedientiam debet, u t jusUUam vivendo et loquendo
lndeclinabiliter teneat, 77. Justitia est aliquid bonuro. 69.
Rectitudo nullius mali causa est, 135, ba3C omnU boni
meriti mater cst, 133. Hasc /avet spiritui concupUcenti
aoVersos carnero, 133. Si ex i l i a roalum aliquando seqoi
videior, non est ex ipsa, sed ex alio, 133. Qoando nomo
habet reciltndlnem, non eat servus peccaU, 121. Nee ha-
betunpoteniUmnon peeeandl, 121. Rcctiludo etf incre-
IGW
mentum quod dat Deus, 150. Easentia ooa eat reeta latai
a Deo, 127.
Justitia ant Injustitia per volunUtem, 64. I n adultis aa>
h u s i t p e r Justitiam, 128. Justitia gubernatnr voiuntaa
hominU, 75. Justitia homlnum est sub lege, 79. Secajav
dum Justitia) quantiUtem mensura retributionU a Deo
recompensatur, 79. Non habet justitiam, qui eam oon
servat iibera voiunUte. 127. Beatua ease non debet, q u l
non vnit Juatitiam, 68. Vide Beatitudo. JustiUa DOO
omnes volunl, 68. Rectitudo volendl aliqntd n u i l l d a t o r ,
nisi inteiUgenti recte et qood veUe debet, 130. Propter
rectitudinem vult homo dlscere u t sdat recte, i d cst, jiiete
vivere, 155. OmnU sensus vel intellectus retodinis, se-
men est recte volendi, 150. Nemo a se habere potest r e -
ctitudinem. nUi voiendo, 129. VeUe Ulam nemo poteai
nisi habendo. 129. Nullo mode creatura potest a se h a -
bere rectitucfinem, 129. Neque valet eam babere ab a i U
creatura, 129.
Justitiaro nullus servat, nisi volendo quod debet, 6 4 .
Neque deserit, nisi volendo quod non debet, 64. Doo r o -
l o n u t i necessaria ad justiliam; velie quod debet, ac ideo
quia debet, 64. Voiendo jusUtiam nemo peccat, 64. N o n
i u potest voiuntas per liberum arbitrium velle iustltiain,
cum non habet, sicut valel eam servare, cum itabet, 134
Deos non vaietrectitudinem auferre a volunute UUm h a -
bente, 120, 121,126. Deus d i d t u r auferre rectiludinem,
auando non fadt ut eadem non deseratur, 121. OmnU r a *
tionalU creatura tenetur jusUtiam perseverantcr servare,
7 7 , 9 0 . Et magU mori quam Ulam deserere, 77, CbrUtna
prqpter hanc mortuus est, 77. JustiUaro vocat Apostolva
Iegem D e i , quU a Deo est; et legem mentis, q o U p t r
mentem intelligitur. 96. Voluntas desereado justillain*
magnoro aliquidpeitndil, 5 , 6 . Homo non potest Juatitiaaa
per se adipisd. 70. Non potest iilam p e r d i u m per se rt>
cuperarc, 7 0 , 154. QoaKunque jusU chcuntur ad i n r i c e m ,
non possunt inteUts^ JusU nUi per justitiam, 4. Nihil pef
se est justum, nisi justitia; aut injostum vel peccatum,
nisi injustitia, 98. Ante accepUm justitiam nullus est j u -
stus vel iniustus, 70. Nullus post acceptaro justitiam fit ia~
justus, nisi sponte deserU justitia, 70. Injustitia n i h i l eat
aliud quam privatio seu absentia debiUe jostitiai, 6 5 , 6 9
75, 9 8 . 9 9 , 126. Absentia justlthn, nuliam essentiam n a -
bet, 69, 126. Absentia i u s t i t i a , anlequam daretur, non
erat injuatitia; sed ea deserU mjustitia merito vocaiur.
69.
S6U injustitia eat malum, quod malos facit, 65, 73. I n -
jnstitia non est nUi ln naUira quaa cum debet habcre j u -
atitiam. non habet, 98. InjustitU est simplidter malnm,
quod nihll est, 70. 75. Natuca i n oua est i n j u s t i l U , non
est simpliciter malum, sed aliquicf malom, 70. Injuatitia
non est Ulis res qua inficUtur anima, velut corpoa vene-
no, 99. Injustitia a i d t u r mala opera facere q u U voiuntea
ea fadt absente Justitia : q u » si adesset, prohiberet ne
flerent, 99. Manente iustitia, mul«a babetui tranquiUitaa,
66. I n multis nihil aliud videtor mstitia, quam quescere
a malo, ut castitas, paUentia, 6b. Aliouid dtvtrsU conside-
rationibus justum est, etinjusuam, 7o. Ipsum veUe inju>
stum, in quanluro est, bonum est, 126, et a Deo eat, 127.
Id soiom justum est, quod Dens v u l t ; et non j n a t n m ,
quod non vuit, 52. Justi chcuntur recti corde. Id est v o i u n -
U t e , 115,128. NuUus intelligitar rectus. ntol qui r e c u m
habet volunUtem, 115. Qtti proprie et absolute dicuotur
Justi et recti corde, 129. Est ailqoU secundum aliquid Ju-
stus, et secundum aliquid injustus, u t qui caatua est « t
invidus, 129. Talubus non promiultar beatitodo jostoruna,
129. FUii lucis, justi dicuntur, 183. Sont Justi qni uuav
quam roagoa bona operantur, 185. Sancti hotnlnes dicuift-
tur fiiU Israel, sicut et filii AbrabjB, 85. Omnes juste r l -
ventes sunt angeh D e i , 85. Vitam angelicam h n l t a n t o r ,
et squalitas augelorum UIU promiUitur, 83. Coufessores
etiam et roartyrcs dicuntur, 83.
Vir justus a virtutibus possidetur, nee nllum vltinai i n
eo aliquid dominationU habet, 177. Jnatns Deum i n se
manentem habet, 205. Vir Jnstus non flxit mentem i u
amore prssentU sseeuH, 177. Sed ad ratnrum SJDCUIQOI
desideriis et profectus assidne tendlt, 177 VhU Mnjjdon.
Vir justus quoUdie profidendo virtutmn jradibus fit ccelo
vicinior, 177. V i r justus pro novisaimU ctsecrat, 177. V i t
Jnslus egre fert moras vitie prjmentU, 177. Vir j u s t u s
subtiliter discernit inter vlrtutes et vitia, 177. De g t o r i e
et bonU anunae jusUe curo exit de ccrpore, 211. etc. r ide
Aniroa. Justis promittitur v l u jeterna, 128. 1 ide Beati>
tudo. Non Justus cst qui facit quod debet, si non v u l l q u o d
fadt, 113. Qui coactus aut mercede conductus v u l t q u c d
debet, non dicendns est justus, 114. Qui non vult n u o d
debet,, justus non est, 114. Qui non reddit ouod debet,
tnjustus est, 85. .
Juramentoro. de Juramento, 195. Nca Jurat quf iAx>uid
se facere d i d i In nomicc Dominl, 566.
 1097 INDEX LN
l citrerais sua mala confcssus misericordiam invenit, 215.
Laror. Salvator electos suos per bucus v i t » labores ad
vitam futur» beatitudinis introducere disposuit, 162. V ide
Requ.es.
L a c r y m » . De Lacrymis, 191. Lacrymarum donum a
Deo petitur, 257, 260. Lugendum pro peccatis, e l p r o d e -
sideno coelestis patriae, 159. Illud sordes laval; istud
acceiidit futur» vft® amatores, 159. Lacrym» Jesti testes
speciaih amicitie erga Mariaro, Marthara et Lazarum, 251.
LaHitia. NuIU senUri debet laHitia nisi de bis quae auxi-
Uum aut spem dant perveniendi ad beatiludinem, 84.
Laicus. Episcopus jam consecratus Ecclesias qua? non
sunt i n sua parocnia, de manu Iaici non debet accipere,
583. Si v e r j i n sua parochU s i n t , potest accipere, 585.
Redduntur eniro magis quam dantur, 585. Vtde Episco-
pus, Excomrounicatio, fnvestilura, Lateranense c o n d -
Iium.
LAMocniTs I d » comitiss» oapeilanus, 588, electioni S.
nsetmi adfuit, 572 i n Anglia morator pro I d » negotiis,
38$. Ut nihii perdatde prafrenda rogat Anseimus, 588.
L A M B E R T U S ccenobU S . Bertini abbas, 416, eligitur in ar-
chiepiscopum Remensem, 416. Ut per solam obedientiam
onus subeal, et non contra obedientiam itlud refugiat, ei
consuiit Auselmus, 416. Abbati (Uuniacensr subditus erat
S . Berlini abbas, 416. Vide Sancti Bertini cunobium.
L A M B B R T C S abbus, 381. Kum Anselmus cxorat pro mo-
nacho refuga, sed poenitente, 581.
L A M D C S T U S et F O L C B R A L D C S avunculi Anseimi, 318, 528.
Eos Anselmus deterret ah amorc s&culi, 528.
L A M B E B X C S magisler Wiiiclmi et Rogerii monachorum,
518.
LAMDEans vir nobilis: eum Anselmus ad seculi con-
tentptiim hortatur, 356.
L A W F B A K C C S electus i n archiepiscopum Cantuariensem.
311. Abbas fuerat Cadomi, 516. Fuerat et prior B e c c , 516,
511. Ejusdona Beccensibus, 516, 541. Ejus mo, estia i n
muneribus, 526. Eius ad subveniendum uusericordia, 517.
E j i s prudentia, 525. Lanfrancum nepotem suum Bcccum
misit, 519, 520. Romam profectus est, 519. Nepotem
suum et Guidonem novitios bortatur ad bumilitatero, 520.
ft?potem suum corripit quod ejus preceptum de non le-
gendo intra annnm, transgressus sit, 520. Qwerit Anselmi
seutentiam contra quasdam assertiones. 526. Ejus opus i u
S . Pauli Epislolaa, 555. E i exaroinandum suuin Monolo-
gion misit Anselmus. 335, etc., 356, 357. Anselmum mo-
nuit u l divina auctoriute sua dicta firmaret, et cum erudi-
tis i n sacris Scripturis conferret, 557. Quedam i n Anselmi
Monologio notavit, 557. Viginti libras Beccensibus m i t t i t
per Herbertum abbatem, 5 H . Ad eosdem misit aurum
pro caliee conflciendo, 5 i l . Ejus judicio puniendus caroe-
rari«:s ebriosus, 545. Ei morbo laboranti condolet Ansel-
mus, e l sui monasterii necessitates comroendat, 561. Hunc
inortuuro semper dolent Beccenses, 365. Lanfrancus dedi-
caveral ecclesias viliarum suarum intra qnamcunque dice-
ceaim, 373. Bona dederat Ecclesi» Ductinensi, 434, eum
poal mortem a Roscelini errore vendicat Anselmus, 357.
Vide Anselmus, Roscelinus.
L A K V R A N C C S junior Lanfranci archiepiscopi nepos: ob
mores ejus laudabiles cum salutat S. Anselmus, 513, 314.
A Lanfranco archiep. Beccum mitlitur : unde Anselmus
multum gratulalur, 519, 520. Ut pcrannum nonlegeret
i n refectorio vei in capitulo, aut in monasterio jossit Lan-
francus arcbiep., 520. Hoc pr»ceptum transgressus est,
520. Ejus virtutes, 525. Dolore capius \ehementi vexatur,
523. Anselmi in euro amor, 3 3 5 . Eum ad se m i l t i poscit
Anselmus, 555. Rogal Anselmus ut quam primum siue i n -
commodopoterit, redeat,556. I n ahbatem S. W andregisilii
assuroptus contra Ansehni abbalis sui voluntatcro, 557,558.
Inde euro durius increpat Ansolmus, 558. In nionachos S.
Wandregesilii crudelis fit, 558. Interfuit cum Beccenses
monachi i n congregaUone requislti sunt de suo consensu
electioni Auselmi in archiepiscopum Cantuari», 365. Vide
Anselmus, Lanfrancus, S. Wandregisilii monachi.
L A N F R J D C S abbas S. Wiraari, 377. Ut gregera non dese-
r a t , cujus sob ejus obedientia vult degere, etsi aitera
inordinate velit agcre, 577.
LATT/ONI roonacbi sanctioris vita? normam S. Anselmus
prascribit, 312. Eum monet ut a diaboli lentalioiiihus ca-
vcat, 321. Et ut stabililatem i n monasterio teneat, 321,
322.
Lapsns. Lapsos necesse est ad tempus abstinere, 552.
Vide Communio, Pcenitentia. Carnalis lapsus prohibet ad
sacrum ordinero acr.essum, ct r c d i t u m , duabus ex cau-
*ls. 1° Proptcr colpam. 2° Propter sacri ordinis decolora-
tionem, 140, 552. Vide Ordo.
Lateranense concilium sub Paschali I I interdicit ne
dericos bominium laico faciat, aot de manu laici Eccle-
staro vel ecclesiasiica dona susoiciat, 583.
PATUOL. C L 1 X .
». A N b L L M l M . 1691
Lalro usquc ad anim» e\ilum i n peccatis fult, 213. l n
Lt ipso die in paradiso fuit, 211. Latro i n cruce sanctifi-
catus, 274, verius cognovit Christum i n cruce pendentem.
quam in templo docentem aot miracula facientem, 274.
Latro in croce Chrisli confessor et martyr, 274. Opiua-
bantur aliqui latronem hunc fuisse filium nrincipU Ulro*
num, et ab eo matri s u » rcdditum fuisse Christuro parvu •
lum quero ipsi sufluUti fuerant, 230. Fortis et velox lalro
ideo maius est, quia noxius, 4.
Laus. Laudes conlemnrnd», 520. Laus D e i , 254. Homo
ut Deum sine fine laudet creatus est, 205. Sanctis propo-
sila reguia, laudare Deum ac diligere, 105. Deus ex toto
corde iaodandus, 103, 206. Vide Deus, Honor. A crcalur*
non intelligente Deum iaudari, hoc est a raUonaii crea-
tura mteiugi Deum eam bonam ledsse, pulcnreque o r u i -
nasse, 238?
L A U B J O T I C J M Cantuari» archiepiscopuro paffanorum m e -
tu fugientem Petrus apostolucfiagellavit, 564.
Leprosi peccatores designant, 184.
L E R M X K D K S I S comitiasa. AbAnseimQ Beccensibus com-
roendalor, 564.
Lex vetus lex Dei d i d t u r , quia a Deo est; et lex Moysl,
quia per Moysen roinistrata, 98. Legi auteponenda evan-
geiica veritas, 165. Inimici Dei deputantur qui legi Dei
nolunt esse subjecti. 389, 591. Vide Dei voluntas. Cei i n -
stitutio i n duo dividi potcst i n pnecepta divmarum scri-
pturarum, et i n legem nauiralem, 151. Lex naturaiis est
Dei institutio, 151. Lcx naturalis est q u » insita est horoi-
c i , 151. Lex naturalis iila e s t : Quod tioi fieri nolue-
r/s, aiteri ne feceris, 151. Huic Dei legi quicunque obviat,
Dei voluntatcro non servat, 151. Prscepta Scripturarum
voluntas Dei appellantur, 151. I n constitnUonibus aposto-
licis et ecclesiasUds lex Dei intelligitnr, 438. Viae Ec-
clesia. R e c t » observationes Ecclesiarum voluntas Dei non
immerito appeUanUir, 151. Quibus non acquiesdt, a vo-
l u n u t e Dei deviaL 151. Lex non iustificat. Vide Grntia.
Lexovlensis Ecciesia i n AngUa, 412.
Liberum arbitrium. Quid sit iiberlas a r b i t r i i , 117, e t c ,
et utrum illam sempcr babearous, 117. Oronis libertas est
potestas, 118. Libertas arbitrii est potestas servandi re-
ctitudiuem voluntatis propter ipsam rectitudinem, 118,
122,126,129,152. H » c defiultio perfecU est ex genere
et differentiis, 122,126. Libertas arbitrii cousUt ex ra
tione q u » rectitudinem valeat cognoscere, et ex V O H I I K
Ute, qua illam tenere possirous, 119. Libertas arbitrii non
est potentia peccandi et non peccandi, 117. Quldam puta
bant libertatem arbitrii esse, posse peccare et non pec
care, 117. Nec libertas, nec pars Uberutis est, poteslaa
g eccandi, 117. Libertas non est nisi ad boc quod expedit.
D. Liberior cst voluntas q u e a rectitudine non peocandi
declinare nequit, quam q u » illam potest deserere, 117.
Potesus peccandi addiu volunuti mlnuit ejus iibertatero;
et si dematur, eum auget, 117. Rectitudo servatur per
liberum arbilrium, 129. Peccatnr per liberum arbiUium,
sednon per hoc unde liberum est, 118. Sed p c r p o t e s u -
tempeccandi, 118. Vide Peccatum. Voluntas. Fer l i b e -
rum arbitrium peccatur, curo non aUqua re cogente, non
aliqua necessiUle, sed sponle peccantur, H 7 118. f
LiberUtis arbitrii alia est a se, q u » cst sohus D e l : alU
a Deo facU et accepU, q u » est angelorum et bominum,
122, 126. Et baec alia tenet rectitudinem, alia caret, 126.
Q u » tenet, aUa separabiliter, et est oroniuro angelorum
ante casura roalorum, et omniuro bominum ante roortem,
126. Alia tenet inscparabilitcr, et est electorum angeto-
rum post casum aliorum,et eiectorumboninuropostmor-
tcm, 126. Q u » caret rectimdine, alU caret recuperabiU-
ter, est hominum i n hac v i u , 126. AUa irrecuperabfliter,
cst reproborum anpelorum postcasum suum, et reprobo-
rum bominum post hanc v i u m , 122. Deus et aneeli, etsi
peccarc nequeunL, liberum habeut arbitrium, 117.
Liberum arbitrium hominum ditTe-'. a iibero arbitrio
Dei et angelorum bonorum, 117. Eadem Umen est defi-
nilio liberi arbitrii m utrisque, 117. Vide Angelus, l i e l
volunUs, Homo, Kptionalis natura, Voluntas. Liberum ar-
biiriura Dei et an^oiorum bonorum, non potest peccare,
117. Deus dedil rationali creatura? liberumarbitrium, 129.
Per potesUtero pCM-candi, et sponte, et per liberuro arbi-
trium, et non ex neccssitale, oostra et angclica naUira
priroitus peccavit, 117. l l l i peccaturo dominari poterat, et
Uroen libera erat. 117 et 118. Aneeius et horoo etiam
r ostquam peccaverunt, liberum iiabent arbitrium, 118,
19, 121. Ad rectitudinem voluntaiis propter se servan-
dam acoeperunt libertatem a r b i t r i i , 118. Non ad illam, ha-
bendam a se, nec ad illam perditam recuperandam per se.
118. Vide Adam, Angelus, Homo. Habemus potesUteni
servandi rectitudinem volunUtis, quandiu ratio in ncbis
est et voluntas. 110. Sicut habemvs potesUtem viveiull,
etsi in tenebn^p^^iti siraus, aut lipatos oculos habeamus,
33
 I N D E X LN S. A N S E L M I M .
vcl BLJI ad»at res e t t p c m t ivderi 119 laUr-njh* ftjtara
i i a a a t i t a a b e t U b c r a a a a r W m . 1 ^ , 1 2 2 , tab ijcjaarsa-
f - r h a b e t pcie-5Ute«a a r r T j j v * r * «OassjarjB v< i e t ^ i o s ,
rcopter spsasa rettitoesoe*. 1 3 6 . £:IJBB€*SB eaxa DOOB»-
L*t, 121 {jm* per htieraaa a r t i t n r a Baat, aoiU w r e s s j -
t-te JMrovea)inDt, 1 9 . M Q I U s v i U s*ces«iute. sed
I « * T J t o t B s u t e , 1 2 5 f i e y Nerevaue. N^o io ommuM
V
I.^TBBB katVjaan artM»maa. 1 2 6 . Noo est ioVai arfcttmaa,
et li^ertas qsa d V t i s r iibemrn. 1 2 8 . MmiU iaott ex h^era
v~HuxHa4e ona?, aa*eqaaaB stot. £eri potest at OBOCSJJB
f a!<r i . sed sos ob«qoe, 3 2 . CjrrsassaiBtajm esl SJBSJI CBJJS
Hot, 124. L t usaeo c^octaaaaBodo ajaat B#ee»iute, 124.
Noo
>oa reposmaot
reposmaot J ^ e s j j t a s audaaB et a t t i t r u ;*herus,
123 Faar Neces
Labert a r t i : r r i et p r a * j o e n > c ^ w o r d u , 7 1 , 72. Tiie
,
rnesoeotia- M t . t i potaat * l K -*raa :
<ii-r.-_ 'noeaB
bttti4 «aiere l-berms a r t i t r r j Q , sed antaai oe -^iuteaa
p r r ^ t e r pra-Mieatu*3.126. De . i i > r j * j e a r b i * n i in hisqsjp
•oot ad aaiu»ean I>b. 127. Nc* *.»jt.id taeu u« L^C^WU-
its. cbi op*ratur eiectio aoia \* icTilatia, 126. Pa*-sus
seriaadi retutbd_s*ai rst semper iibera, 126. Ha* iiber-
Ute artiirraai ii*-mfli et voicur as nbera d K i t o r . l i b . Ibi
cst hbenas, ubi IKB e s l o v r e r ^ i rectitachoem neeessitas,
126. A U&eraiJUte soa v 0,001» oec per se oec per aJwjh
p c e s t p n v a n . 121. Vo,eatjs ooe operaUr Deceasftate,
qoae. si tsm Tellet spoote. ooo or^rareisr, 124. Ouaanis
qood farrt, w c * w srtfien. 1 i i . Votaotas « * * cr^ttor Tel
f*-r*flbetor oila alia r e , 123. Ex libertate i t . qood nt ex
TQJBBMali, t25 V*4e Voiuntas. Qoidquid or^rante spra>
taoea ToicnUte cco*^cit. I K * 6t Becessiute. 1-3*. l^aa-
p^re S. Asse!m3 r r _ D i mulu tpri luVrssa i r b i t n t m e«se
aifcr^id pemtas desperabiiit, 128. FeerssH qui totata v t r -
tctaas eoSeariam ia soU uhettate arbttrii ccns 'stere arbi-
trati aaxst, l i 8 . C^i ex a*cessitate r o i t o t oc>o possit alrud
^eiie, see jsstirs oee inj^stos potest sppeiUri. 69. LVos
v n t o t a t i jar cWlrt j o r t n n m , ot excedesdi ooo anrpctet
ootesttteai. 69 I t aaereaUr DBDqaaaa posse vel'e quod
o«o debet veile. ^9. NecessiUte fit opsjs peerati qvaoo
valt hoaao. quac* ts soo oeeessiute ^eUt, 124. h<*M> mcm
r o i t seeessij!^. 124 Pectatum \otontaiia ooo fit aeces-
sitate^skat vetie 000 est occrjBamua 124. Vme Pee-
eauua.
Neaso peerat QT^OS. id e«t. iKHes*. 1t9. Nesao r^rtit»-
dmeai de«^r,i, s*si Toi^odo 1 i 9 . 129. Hcann veile jjna
f otest i<vm*«j »2** QwU *e > r*on potest c--pps velle,
29. Qno s^tiM! q^i» oVttor tos ahqc^-l Lt- ^re. t ! 9 .
Atia » o 4 o x ^ e-« qoa volomus ai:q*nd prop^er se : etaba,
qtra atiqa»d v* luiros propter ahod, 119. inT;tL? fKere
q«m o V t t n r . rom noo propter se et ano stsi p r r p e r atiud
M.U id U e e r e , l t 9 Ast coro noiens est ia angrs:U uTura-
iihet U t t e i v h . 119. Aot euo B<*I potest msi scTe et ruaa
difncolute hoc noo bcere. 119. Et hi bw otobibus est l i -
bera ToiairUs, 119. Meo lit-era rst Totontas, quta noo ntsi
voleaa veiL, 119. Libera est Toluntas. qoesi ati^na po-
t^stas sme sooass^n«o snbjirere soo pctest. 119. Nr.o
taaoeo equi apoetitus Iiber f st, 119. OoU in equo noo ipsa
voioBtas subjKit. 119. Voluntas cooseosum wm o j t o -
rahter, nec ex Deee«siute. y d ex se babet. 149. Id oosne
tiberBxa est qucd oea irif ns r r < i t e l prchiteri t m po-
test, 119 Hoc ono permuiit iitwrUtem. qocd expocnare
neqoit inritam. I2t>. i n brut» or«o est iiberrm artmrjcm,
119. Hascdi fimhasnoopermittittibertatem volooutis. 119.
Libero arbitrio hr*mo dim^scs. 168. l o voiente et ia
rurrente aliquid prrdrst l i . ^ n ; m arbitriom, 129. N a t o r j -
l i ^ iibertas arbitrii sine jo«iina r»t»osa est, 114. AneilU
C?cU est sua? jifertioois qoa» ad commodom e«4. 154. Qom
remoU j o s t i t u , mhil pr.te^t ^f-lle, oi«i qood i l U vnlt, boc
**«4 crvmmoditm. 154. Libera voluctas si h l e r o arbitrio se
anima» mnAerit, tnnc opitulante eratia cjrr»em sorsoxn
elevaL 239. Si se libero jri>i«rio c»rni j u n i e n t . Toiuntas
et caro anim^m deorsum trahuot. 239. VHU Aneelos. Dei
volonlas. G n t i j , Hrroo. Necessitjs. Pe<rjtom/Pi»des*>
natio. Prasf ientia. PoteoUa. T e n U t » . Voluntas.
L i b i i o . Melics est mori, quam libidiDC maculari. 191.
r.en>e*iium lihidiois, n^moria mortis, j o d K i i e i inierni,
19:. Tuit V o l i p t s.
Linroiniae er^scopos Robertm, 444. FioV Rorertus.
L i o p t a . AthieU Dei perfec tssnnus coonoet Linguam,
e:c . 101. Lio2ua? peccala : jQendacium. detractio, j d u -
btiO. 211. VirU A d u U t » , Delractx), Mcndacium, Verba
oiiosa.
Locns aliquid esL 11. 12. t n o m totcm noe potest esse
S'mol IB diversis lo<is loium. l i . 13. (yand tr tum est in
aiicoo loco. nihil ejus e«t qu«"d sit evtra ip^um i o n i m . 12.
Ouod totum est io qu^libet lo«.o. n'hii ejus est simul U
aiio loco. 12. Quom*xlo qrod totrm e«4 in a'iquo loco,
io«um quoqte simul C5t in aii«i b<o. 12. N« n p o « e
*-imui asse tota in singulis locis, de i»s s*lts d;ri*ur
qiia? toci spatiuoi noo excech.ot, 12. JL3. i p f i r - JUO
IfM
rs: msi r e i , cojss
et <r»«»n>*
l>-rr^s, SfaritBS
Lr- cs a loco JBC daiiio|aaJPi, a t sfjsjssa laca 1
Id qcod lotHBB est m nro kwa, s k 4
eodejB tesBpore totasa est sa abo locsT Bt
sisL 1 2 . lai i n mmw 1 i| f i — e s t f o o d SSJBBI ei
t«m. 32. CuiasxHnptosa SBBBBI et 1
«CKd sic est aiirobi UKssa, ot pUest
alK-cbi totaaa est, soo pstest ssssai rsse aiaW, S2. Qmo4
eUdJtbT \*co ast tesspore. BBSSBS est qoass sssaJl mmfm I r s
k> 1 ast lesBpros coercet, 52. Lccaao im&m {mm\ aVa,
etr 1, aarpe attribovctTr rebos, sjsar scc loca jssst, JWC
ririainasrrirtiooe tocaii ecjAnarsrfsr, 5 4
Loocfasf BSII GCMIUUJB "
V K U U U * a presbvtens, W. Crjhrifisss •
ALseioao, 451. De e;us opatbiis 1
O f » itioJB BD LOJKJOLkesse «ssb :
An»e!aics ilisd pablKosi £erL < . .
hf> r K r j c t e t o r . Loadi£>rB5JS exssrjopos CCCUSIJS 1
qca> sstra ssam o>rce«aai rraat sat». sed ad CacJr
rpt«ct pi p r r p n o ;ore pf ri^Detrt. dedacare *mK, « . J - '
v H-poojt Azks^.nvos, 572. Eftseopas LTCMSBBISSSS BSIJMBI
BurajujjB sabcrrat, 421. OcTirts I 111 isii aaii fA E c d e -
su» t^otBamo«iSBBr,ajci»«s, 457.
Lc^un>or Deo, cson e/cs tjcaesa perc
b' 172
1 ' C A S erar^eiisu secG «s est S r p t a a n t a i
,
€ 1* 175 Locas a Dand ssqoe ad Gbri
Bocre««io»ea, Mattxu^ss pjattioees refert, 174
L .VJVICCS rex FrafKc-ruJB, 4*0 AJKebxc cssrfaatalST, et
et.«i i B r i u t ot ia Gjliijaa Teatjt, 446. Ejss csss Besjriro
Ar nua rege COUCIJBIBSB. 449. AJSJL regi JaastajjUade-
dit. 449.
Loiaeo m losane. S B S B S taaSarsi lsanpo est, € 1 .
Lcb4rni9 Er*ie«ij? afTJu^pcscopas m Dasia assjcss A l -
benci caniiaaits, 446. Esss Assenras rocat at
ad ef \ I m j s t K o s oniuaes BJBB scscrpiai, 44R.
Luitrare est cxrcaure et jBsrgare, 1 7 L
Lcicmni virgo. 414.
Lux. Lects et lccestis rjssBBsratis cssa ssaxjaaa essro*xa
et suroaao ente. 6.
L c i e s ha aeduxits. 198. 199. t s JMjrtis, 1 9 9 . m veste r »
o r u i a , 19. i s Baestsa, 199.
M A B B L U aaaKtiasoiiiaiis, 412. T l a
satiooe abstBseat. eaai Assehaws bonatar. 412.
M A M L U jaatrr Hvcoois, 455.
Markirii < S. > a»r<«j$un«SB P j r a a s , 5 4 6 . ba e * i
p r r j n e r scboUs, 346.
MJIIISSB Qc>iqB>d p e r a b W est
q-jzw id perqocid est BU^SBBI, 5. Fadr Detssscauai
Majc^Utts otauDe pjpa T O C J I B T . 554. Tide Paps.
M ALCJRTS episcrr<»s^s alerfcrdfc s s n , 454.
MjltDrtbrna? abbatU, 410. U « * J U i t i t * r I
tonieosi aaoojcho, 410. FaaV LdaipJMS.
MJIUJB I 00 est aliud qood sosi iuioam. ast •sarsitii catv
biu i N o i , 67, 99. Nihd est, 65, 66. 7 5 , 9 9 , 1 2 6 , 54?, 5 4 4 .
Si aajioJB Biail est, o^aojoods a s n ejss j f i q o j d ligtiMI
caL 343.544. Noo repojjxtat aaai«BB sibil esse, e i ssaB xao-
meo alkquid «JrrtUiCjre, 66,543, 544. MJIBBB et Jusul s l -
en;i»cjnt jiiquKL sed qxtod s i m f i c j t u r , BOO est jjalsss asxt
nihU, 66. Nomme aaaii et stajl sijjnthcatBr jrijqsad BOQ s r -
r u o d u u resa. sed secuodnBi aorssaJB loqoesdi, 66. lxcpicx:
•kjtum : cnuan est injQstitU : aitercm darirsr iocooiDicw
dcm. 68, 7 3 , 126. F i d r Boouan. Malmxi oocd rst toccso>
B> lirtas, aUquaDdo nihil est, «t raecitas; a£qa*JKk> r s t
ahquid, at tnsotia 75, 99. Maluai mtm atisd est qttaan
i b v n i u jostitiat derelicta? m voioJitale, a s l m aiiquaj r e
prr-pter BBJJJBB volunUteja, 70. Maluaa, qaod est fatjccsb-
Ewvhus. semper odio hjbesaos. 40. Ulud csl qocd b o r r e -
OJUS. jodito somine j s a t i , 73. Posse j j o l s a i i a r e r e , BJOJI
est r « 4 f B i u sed impoteolU. qoae deof SBUJI tralttt, 2 4 8 .
MaUm sua culpa qots b c i t , qoU sua tolnatale i d t s c i t ,
129. Quod est sunplKiter jaaiuaD. »00 e s t D e i ; sed v o i e o -
tis, «eu moventis voluoutesa. 70, 73. Hosso kafcet sa b o -
nis qt*r<i maU noo svot. 154. QuU csss posset c V s e r r r c
ju<titiam. DC* descrciL 134. lo BBJUS bofao «ohtfBmodo
luL^et q»iod nuia suni, 151. QoU ea sota p r o p r U , Id e s t ,
io;usu \fHanute L u t . 154. Io cnjquaqoe geote n m l t i
sunt qm pcnerse n v . n l , r t paori q u i beste M a s t , 1 5 5 .
Nf n oVr^njus fjrere maU. ot ^fBUBl bosta, 400. ^
Var. n o w . Rjpere res aUeoas, jjssoJJtooa nxan^xitaxai
C5t. IH3. Fiafr A v a n t U . Di«itia*,
aLiLssetcoo. De txaosuetudiBe, 159. jtasoeU-do axcass-»
1161 LNDEl IN S. ANSELMUM.
d a , 191. Hujns magister esi Christus, 159. Hiec possidet
veram terram, 159. Vide Injuria, I r a . PaUentU.
M A B J O C J L E U S i n liiiam adoplarit Esther fitiam fratris soi,
174.
M A B J A Virgo ( B . ) . I psa Virgo ab Adam sicut omues a i i i ,
prodocu est, 104. Hanc iniquiUlibus conceptam et cum
originali peccato naUm profert Anselmus, 9 1 . Et ipsam
ib Adam peccasse, 9 1 . Nisi Virgo muoda luissel, Christus
d e i l U esse non potuisset, 93, 95. 8 . Virco de i i l U fuit,
qui aule Christi nativiutem per eum mundatl sunt a pec-
catis^ 92. Ipsius muiuiitU non rait nUl a ChrUto, 92 Per
ejus mortem iuturam munda fuit, 92. Si Christus moritu-
rus ooo esset, Virgo munda non fuisset, 92. Monda esse
uequaquam vaiuit, nisi veram Christi mortem credenoo,
92, 94. Per hanc iidem mortU Cbristj certo futurad B. V i r -
gp moodaU est, 95, 94. Virgo non credidit Christum esse
toonturum nisi quia ipse veuet, 94. Vera fuit lides V i r g i -
n U tle ChrUli morte futura, 94. Fidei tamen hujus veritas
noo causa rait ut ille spotile moreretur, 9 1 . Sed quU hoc
fstorum erat, vera fuit fides, 94. Deus Patcr unicum F i -
l i u m Virgini dedit, u t naturaliter esset unus idemque
cotnmunU Dei PatrU et VirginU Filius, 105. Ipse Fiitus
s::bstantialiter Ucere sibi matrem Mariam eiegit, 105.
Spiritus sanctus volebat at de Maria Virgine conciperetur
et oasceretur ille de quo procedebat, 105.
Virgo, antequam ChrUtum conciperet, per fidem mun-
daU fuit, 103. Etiam si in l o U VirginU essentU peccatum
esset, per fidem muoda fieri potuit, ut Cbristum cooci-
peret, 105. Decebat ut conceptio bominU Dei fieret de
matre purissima, 105. B. Virgo de sancto Spiritu conci-
pere (%na fuit, 169. Purgatione non eguit, 169, 170. i n
B. Virgine nec volunUs creatur» prolem seminavit nec
natura germinavit, 104. Sed Sphitus sanctus de Virgine
v i r o m mirabiliter procreavit, 104. Vide Incarnatto. Nullus
unqoam ad eam accessit sensu libidinU, 178. Decebat u t
ea p u r i u t e , qua major sub Deo nequit intetligi, Virgo iila
oiteret, 105.
B. VirginU humiliUs, 178, 179. I n ea nec superba v i r -
ginitas, nec inqoinaU bumilitas, 178. Humiiis virginitas,
et Virgo humilitas, 178. Mari» sublimiUs, 179. Marie
Virgints encomia, 275, 276, 277, 278, 279, 281, 282, 283,
2 * 1 , 286. OraUones ad B. V. Mariam, 276, 277, 278, 279,
$ 0 , 282, 285, 2 8 i , 285, 286. Apparens quidam servo suo
ageuti in exlremis, dixit se esse matrem misericordi»,
278. Mater Deiest mater nostra, 281. Maria, mediatrix
noslra, 285. Maria sin^ulariter fuit mater simul et virgo,
179. Irapossibiie rst alum simul esse matrem et virginem,
179. Per fidem Christus inlravit Mariam, 179. Jesus non
violavit Virginte claustruro, 179. B. Virginis Mari» virgi-
nitas, 178, 179, 276, 277, 278, 279. B. Maria Virgo et ma-
tcr, 276, 277, 278, 283. Nova et intemeraU virgo facinus
a n U q u » viraginU expiavit, 276. MarU Ucente, nullus san-
ctorum orabit, nullus j u v a b i t : ipsa orante, omnes orabunt,
omnes juvabunt, 277. Sine ipsa nihil pieUlU, nihilque bo-
o i U l U est, quia mater est virtutum omnium, 277. Deus
omnU creavit, et Maria Deum genuit, 281. Deus, qui
omnU fecit, ipse se ex Maria fecil, 281. Deus estPater
r e r u m creaUrum,etMaria mater rcrum recreatarum,281.
Sicot necesse est u t omnis a Maria aversus et despectus
Inlereat, iUomnis adMarUm conversuset ab ea respcctus
imposstbile estut pereat, 281. Virgo Maria i n contempla-
tiva v i U et i n activa singularis, 179. Eius erga Christura
officU, 179. Quomodo turhaU est, 179. Mariae contempla-
t i o . 179. Ejus sapientU, 179. DeisapientU et virtus in ea,
179. Omnes thesjuri sapientiae et scienti» in Maria, 179.
Divinltatem filio suo iuesse sciebat, 179. ExaUata esl su-
per cboros Angelorum, 179. Per fecundiutem Mari»
mundus peccator est jusUflcatus; damnatus, salvatus;
exsul, reductus, 281. Nihii estaequale M a r i » ; n i h i l , nisi
Deos, majus Maria, 281. Sicutper Evam venit inquina-
tio. sic per Mariam revertitnr emundatio, 170. Maria sin-
gularU, 178, 170. Jesu genitrix, 170.
Mariee Nativitas. NativiUtis sancUe Virginis festum vtira
ocUva,586. O c U v » Nativiuiis B. MarieTn pluribus Ec-
ciesiis jam fiebant, 458. Ut fierent inEcclesia Cantuariensi,
plures rogabant, 458.
Maria? prcesentatio in lemplo. BeaU Vlrgo voto virgini-
U t i s sijrillata, 217. Hoc primum virginiUtis votum, 217.
Marue Armunliatio. BeaU Maria cubiculum ingressa l i -
bros quibus virginis partus et Christi propheUbatur
adventus, evolvebat, 250. Ab angelo saluUtur, 250. Deum
coociplt V i s i u t Elizabeth. Parit Christum, b « c et alia
ejus mysteria pie considerantur, 250. Annuntiatio Incar-
nationU, 284. Jesus est de Adam et Eva per Mariam, 101.
Jesus est de sola Maria. Maria de Adara et Eva, 101. In
B. Virgine nec voIunUs creaturae prolem seminavit, nec
nalura germinavit, 104. Sed Spiritus S. de Virffine virum
uiirabiliter procrcavit, 101. Ipsa de Spirilu sancto Chri-
stum concepit, 174. Et ipsam Spiritus saj«ctoa ab' iuitio
purificaverat, 170. Plena fuit gratU antequam Spiritus S.
superveniret, 108. Nec i n ipsa peccatum atit fomea pec-
cati erat, quando Spiritns sanctus supervenit, 108. Super-
abcmdans aratU i n B. V. per Spirttus sancti auperven-
tionem. 108. Obumbrator Virgo, quU res i n sacramento
erat, 108. locarnationem sola per se Trinilaa i n soU et
eum soU virgine operari voluit, 108. Vide Incarnalio.
Soii virgini datum est nosse Incarnationis mjsterium, cui
soli datum est experiri, 108. Semen somptum de Viruine
rait nicndum, quamvU easet de massa peccatrice, 102.
NulU potoit esse peccati macoU l n eo qood FHius Dei i o
personam suam assumpsit de Virgine, 100, 101. Semen
assumptum de Virgine nullam traxit peccatom habeodi
necessiutem, 100, 101, 102. Idem est Filhis PatrU. et
Filius Virginis, 452. BeaU Virgo iu*fao< creditur. 267.
Mariee Purificatio. Festivitas purificaUonU B. Maria?,
169. PurificaUo B. Mari», 285. E c c l e s i » mos ut fideles i n
festo PurificationU cereos sive candelas porteut, 171.
Processio fieri soliU i n festo Purificationis, 171.
Marice Aisumptio. Eius assumptionU glorU et felici-
tas, 285.
Maau E O X P T I A . De grati» i n ea operibus exsulUt Ec-
clesia, 286.
M A S U B T M A R T O A , d u » sorores, Domlnam diligebant.
Earum officia. 230, 251.
M A R T I K U S (S.) abbas monachU fuit abUtus, et E c c l e s i »
pr»latus est, 566.
Martini (S.) de CampU monasterium, 559. Ab eo episco
pus Parisiensts violenter abstrahit Walerannom caooni-
cumet cantorem Parisiensia E c c l e s i » , qui monachicum
institutum i b i susceperat, 559. Vide Waleranus.
Martini (S.) Sagiensis coenobium, 415. l b i promillebc-
tur a profilentibus stabiliUs i n monasterio, 415.
Martyr. Quisque pro justiUa mortuus, exemplo vel me-
moria s u » mortls, interrogat et convenil singulorum con-
scientias, utrum jusUtiam et vitam perennem diiigant, an
solis temporalibus delectentur, 177.
Mater. Vera mater mavolt filium suum In alieno sinu
v i v e r e , quam i n suo mortuum fovere, 598. Privandus ist
patrimomo qui matrem polluit adulterio, 594. Qui pecc?*.
in filium, i r n U t matrem ; nec oflendit matrem sine i n j u -
r U f i i i i , 280.
MaterU. Vide Causa, EtemenU.
M A T B I X D A tadomensis abbatissa, 597. V u l t onns depone-
re propter aeUUs et rafirmiutis imbecilliUtem 597. Coo-
sulit Anselmum, 397.
M A T H I U M S regina Anglorom, 587, 588, 596, 401, 402.
Anselmum ut quotidianum relaxet jejunium hortatur,
587, 588. Anselmi benedicUone i n matrimonium et iu
Heginam sacrata, 387, 588. E j u s l n Anselmum et Anselhii
in eam reverentU etdiiectio, 587,588. Eam ad E c c l e s i »
amorem et defensionera Anselmus e x c i u t , 388. Eam ad
glori» mundi contemptnm, et ut eum regi consulat, lior-
U l u r Anselmus, 396. Enixe precatur Anselmum ut in A n -
glfam redeat, 401. Ejusde Anselnrl ad eam scripU epistola
exsultatio, 402. Pro Anselmi redituscribitadHom. pont. v
403. EigraUasdebonavolunUteagit Anse!muH,406. Ansel-
mi s c r i p u Uudat, 410. AbbatUm Maimesberi» commitlit
Kdulpho Wintoniensi monacho, 410. Eam horiatur Anscl •
mus ut regera avertat a consiliis principum, que Deus r e -
probat, 430. Ei consulit Anselmus utpaciEccIesiarumpro-
videat, 434. Ei gratias agit Anselmus de susceptis ejus
muneribus, 434. Eum Ajwelmus horUtur ut stt mater
Ecclesiarum, 441. Ab Anselmo exuianle consolationem
>etit, 415. Ejus deAnselmi reditu et «valetudine sol-
{ icitudo, 445. Vide Anselmus.
MATHiLDts marcissa, 442. Papsscribit p r o A n s e l m o , 4 4 2 .
M A T H I L D I S abbatissa Wintoniensis, 577. E i mandat A n -
selmus arcbiep. ut Osmundo episcopo obedienUam, sicut
decet, exhibeat, 577.
M A T H I L D I S comitissa, 456. Sois mandat ut Anselmum exci-
perent, et toto deducerent, 456. Ansebnus consulit ut v c -
lum saltem i n extremU suscipUt, et paratum penes se
teneat, 456.
Matrimoniura. Utfiusque sexus commistio non injosle
fit, ut i n conjogio, et i n brutis, 98. Nupti» sanct», et
cubile immaculatum q u » l e g i U m » et cura Umore Dei ce-
lebrantur, 142, 198. Absorbent pccnalem tuipitudinem,
142. — Nubentes efiiciuntur unus spiritus, 142. Et fiunt
una caro, 142. Lex naturalis affectus de non revelanda
turpitudine apud J u d » o s vix terUum gradum consangui-
nitatis transibat, 142. Abraham, Isaac et Jacob, et Olbo-
niel hoi.estisde causis, proxiraas sanffuinU sui duxerunt,
112. Nupti» consanguineorura prohibit», 141, 142, 447.
Quo gradu, 447,418. RaUonem nujus praecepU nullibi l e -
git Anselmus, 141. I n hoc simplex et pura raUo est
cbcdire a u c t o r i U t i , et Ecclesie sequi consuetudinem,
 INDEX I N » . AftSrxVt-a».
I t l . Pr_&ceptttn_ est eommane Jadaeis e i Christtanis, non
aecedere ad proximas sauguinis,14t. Q u « et quarum t u r -
pitudo non est rerelanda, l i i . Connubia in saaguinitale
eonnubii, si mista sunt, dirimenda sunt, 141. In populo
Judxorum connubia de tribo i n tribum miscere non lice-
b i t , 141. Ne bona dividerentur, 141. Aliaratiooe, scilicet
chariutis, Chrisliana pietas prohibet intra plures gradus
eonnubia consanguineorum, 141. Lsque ad sextum jrra-
duno consaneiiiniUUs Chistiana religio connubia probibet,
141,112. tfunc gradum violare eliam apud barbaros nefas
ducitur, 14x. Conjugia i n Uibernia paiam et impune fie-
bant ioter cogoatos, 417. Et viri liberi cororoutabant uxo-
«es, 417, 419. (>msansuineam doxit Guilielmus Camera-
i-ius, 418. Crimen est damnabile virum, uxore soa ex coo-
sensu re-clusa, alteram ducere, 597. Ooera matrimooii,
t ' X . Quae m i r i u i s a mala uxore timeat, lv*8.
MxrTUfL-sevan^eiUta trespra?teruiisitgeneraliones. 175.
M_ramcs moajchus Beccensis, 5i«>. Capite laborat
529, 321. Mitutur ad Lanfrancum arch. 520, 321. Cui evm
Anselraos commcndat, 321. Rosrat Anselmus ut curetur
ab Aiberto medico, 3 2 1 . Henrico monachn, 321. Eum
Ansebnus* commcndat Goodulpbo, 521. Herloino, 521.
Alberto roedico, 321. De sanitate ei restituta gratulator
Anselraus, 324. Beccnm redire cogitat, 524. Ei Anseimus
t i j u n g i t ut rediensau>rat quodscnberepotuerit de Apbo-
rismis et de giossis, 523, 530. Ei Aoselmus gratias a^it
pro muoeribus ab eo missis, 523. Proponit describere t i -
bellum de Pulsibus, 330. Declinandi scientiam eum do-
coit Anseiraus, 331. Anselmi epistolas habebat, 561. A o -
selmi in e c n amor, 329, 550, 331, 5 3 i , 337. Omnibus est
amabilis, 351. Unus erateoram quorum instantia Ansei-
mus scripsit Mooologion, 335, 336. A Lanfraneo suum
Mnooiogium correctum ei tradi petil Anselmus,336. Spera-
tur i n proximo redituros Beccum, 530. Cum vuliLaofran-
cos noo r u i t dioaittere, 557. Ad Aoselmum script»it de
moiacho qui io curia regis morabatur, 543. E i Anselmua
aaittit scriptum suum de malo, 343.
MechuUo. Meditatiooe assidua bomo ad sui cognitio-
nem lUumioator, 214. Meditatio parit scicntiam, scienlia
compuncUooeoa, compuncuo devoUooem. 214. Meditatio
Dei, cibus suavis, 253. OraUooes sive meditathMies ad Dei
amorem, ao um«^rem. et ad sui discuss*ooem scnpue. i>2.
Noo sunt legeoda? io t u m u i l u ; nec cursun, at>2. YuU O J O -
te_np:aUo.
Meiiento , R _ _ K * T C $ coraes de). 443, 441. 415. Liber-
taU Erclesiev^oolrarius. 4o$.Re^ia»pravitati favensauctA-
r i U l e ap>s',o.ica eicomoiucicatur. 3">_L, 408. 456. Sp-ind ct
sec/tfnturum _ t rex P»»Pe oL-edut, 4*«_». IoJe ab Aose.mo
absolvaur. 4o£. 4 i o . i k > . E^sopemAnselmus peutcootra
Tnomam Eborac. 450. YvU Rofcenus.
Membra ct seosus perse nihii voiunt. 90.
M c o o r u Q la? sunt in b i a u n j e m?n:is roen»ria. noo
snn» ipsa oos:ra roemD.-ia. £>. De meu-oria, -W, 21. YHU
Cn_.iure. Meos, P-ier s.teran«.
Me*vi-ci:in_. O-nae m e n b o i n i est p->ve_l*:*m. 193. In
m e n t K n J n d*i.e r*'*.esi»les.unam vcvlendi m*? n t i r i . alieram
m e n u e n i i . 93. S>yj>}*^*a p^v.est >eile menf.n v o n n -
la>. nfsi q-*:*e C I V T O P : ^ , ^^. A . , T j j n i " p'u< ^r^re q u m
vrrbo diviiur. 113. r i u s aiiqua^ki qui> nieiiUlar l y r e
qjjTQ rerfco. 113.
Mens rati^!iilis raixime prripip.jiu» 5u**inia? na?»»iv. i - * .
Meas rati -na.is et h.ec ^ I i v : « ' . i » a o.:t.>r^m a.^X ID j -
gar?, 16. 2 i . M^cs rati«>aj is per V!r«s.m raanmo *-
lcst suairaim t u t a n o i co^rsK:ere et m\enir>». 2 i , i*>.
Q-iant^ s:: J; <u* ad se di< eoiusi in:ea-ir. tan*. .»efj«ra«-i 3
ad suinm? Di:-irje o - ^ r . i : Z K B \ as.^c i
1
i"». E* •j*^a'.:*-' <e
ia:*jeri n * v ' . : r i : . t i n i o ab € orja»:yfe r e « : i » .
Et e^* t *e.ai s; ' . u . . ta \ 1 sf^" *i--:ijr iTu^i-
i.oai LVi. If*st et q • . n > .2 l ^ i et >ci rueT «r - 1
io.t-i..^v 3> r '-r-iis e>>- ;
% 1
r». r • I « j i - n . i ^ - >
e-;*. T n s . u i s . i ! » . 3»». I • A I . J J . I^V^K I"S«.-»*:MIrr>a-
LVi c >, R*:. .s a-.ura- iienus Q i ^ i L a
i5V*3''-ij(s. ±\ *.
M - r , "\ Lv a " > • * 1 \ - . :-^::> r* o - : a «t
ro•**.:.. v.v-5 »t^*;er.-i:: ;r_^e *s^r..u.u L S U C t>*-
a • 'i, nv./n. 1
M * * > i I-» M s v I e i i T - r h - s , i > i l . a c A n ^ e ^ i s
He r**£T '.^"> * j * *_***
M..a%r_ > ^ M . ;* •< v<*-*-». i3T. S . Mvciuel,
pr*=c»s::: •$ p > • . 2 " . V . : - V ' _ " • >
H n * . V ^ 3? > *"J > -rr-er T . r i ~ i i «-•:t.
: s» ":-.- - r >*'• *"* "• v
I ' ' t M _ / J ^ vr*»:: I > ; - _ ' • - v v * ' -e v - - > -
d:-_: s-- 1 *?<*.-*.• e: rr*** - T ": - * : _™ - -;~s; J.L '}.****- : * • ' . ! .
_5 -1 r i j * > [»• *
t i : . - r . : . 7 » , I !. > :
rar*» v x _ _ r * r : _ M . a f. *^
I»- L__a p r x e l -s **?'__.*_:
_l«t
Misericordia seu compassio mtserorom, 199. Ex attis
Tirtutibus nascitur, 159. Justitia. lumen misericordia:
mLsericordiae virtus ;ustilia est, 139. Esse misericordem
est n i i s e r u m babere cor ex compasstone a i s e r i , 3 1 . Spi-
r i t o s c o u s i i i i raiserKordibas cr-nveiiit. Ti9. Nemo misere-
tur, m s i s p i r i t u consiai roj?atur, u t qui miserendum sit
vi i e a t , 139. 1'ons miseri orJia? uullis iniqthtatibus exbau-
r i t u r , n u i l i s s^elerii»u? p o l i u i i c r , 215 Feccata ncn possont
vincere Dei boniutem. 212, 215. So!a miserircrdia Dccm
pectata dimittere n o o de. et, T?>. V idt Dei justitia. SoLa
misericordia dimiltere peccaturo, w n est aiiud qoam coo
punire, 79. Deus non vult mertem peccatoris. sed v i t a n ,
230. Hanc oralionero : Miserere tner, Deus , e t c , i n s p i r _ -
r i t Spiriiossanctus, 219. Yide Deos mlsericcrs. Spes.
Missa. Missaruin soleronii, 2bK. Cfanstus io a l u r i est
sacriticium e l Sacerck s, _xi8. .Samhriuoi coiporis et sao-
uinis Domini esl omnium pecr_atoram resaisst 1 r i v i s et
§ efuoctis, 267, 260. Quotkhe i_n_oolatur (_bristos, qvia
qootidie peccarous, 451. Ipsa hora s_tf*rifidi corporis e i
sa-uruinis ChrisU noo dobites aogelos adesse, et smi Crea-
toris carni et sanguini com magna revereotia ineSabila
ob**^cmium deferre, 267, 268. O-aoes sasrti n c i*e>desa>
ptionis preUura in terra celebrari coospicioBt, 2S7. Cibas
oon suroendas priasqaaa Miasa aodlu sit, 78.
Varietas roodi qoo celebraator BTsteiia, ooh_rret ca_a
lide, 133. Si per ooiversssa fxdesia-o 0 0 0 B H X I O S _ K T _ -
menla celebrarentor, booora esset et laodabiie, 139. Di-
versiutes ha? celebraodi, noo i o sobstantia sacraaaeaU oe-
qoe i n virtute e j u s , aut fide discortJL-ot, 139. Neqoe n i n o n
io unaro co_tsueludinem possoBt r o i l i g i , 139. Ideo um
poUus io pace concordiler sunt to4er__ki_r, quum d_soor-
diter cura scandalo -amnanda-*. 139. A l i i i s sacrifica-Hio
corpore ia san^uine Doc_ini singaias cruces sagiLiis fa-
ciuntab i n i t i o inCanooe, 139. A l i i soi-fr-nodo obi s_a-
guiatim n o o n n a t u r panis vel corpcs, e l sij-goiatiaa caiix
vel sanpiis, 139.
lo roi>sj saeriticatuT corpos et s__agois D o m i s i , 159 Ca-
noo sacriticn. 159. I na est oblatio et ooa bostia io paao
et v i n o , quam oJeruDus. 13i>. Qui mmsm cracesa assitoln 1
faciunt, a Christo disrordant, 139. Sed s_oe o ^ e _ B k » e #
139. Qui cahcera post r>i-maffl 000 sacr-ficaot, oeq-.e sess-
perad vesperam.a «Jirtsto d-scordant, 139. lo eeiebra-
tKxie. servaU rei v e r i u t e . posso-Bcs esss clss_-__ies mmm
repreheusiooe, 159. Cbnstus aoctor __«rific_i qood ceie-
b r . n u s , 159. CoovpiiieaUas mmm CTOce pacds e i ^TIBS-S
tK-Uotur ad h*ec verba, kax dmrns, e t c . fS9L CBIB
ptures res siroul beoedicantar, aoo «r-f-nK^ l i o i i i l p r r a -
ces assignantur. 159. Varietas ia operieodo C-lice iBter
s_tt-n_M*_t£Hi_m, 139. AJii oaoDO, aiii cotpc-aM opei-Mat
caiicem ab m r . i o . 159. NodiUs Cknsti is aaorte eii-
fr.i ut msacTinnn ca-ix ab miuo d ^ < w p e r - i t a r . 159. 14S.
v j r i e u s t a si_*n__»ii5civtt-M-s s c p c r p w et T U B H I •
missa. 159. YnU A r v r o a r o .
Missio. Spintas SJ-XIQS roitUt F i l i a s i sarvt Fs&e.. se-
cuiKKim hr>mroem. r.4. ^K:ij « u Patris e i Spcritcs!
T o i u n u t e i n __ot>'-> F i .as apparnt, 54. i s •
tns. mis<:o intel ? j t o - i a est F i u i . 54. Lsa et
irtissio P j ; n s et 1 1 11. 54. Quid est fVtreai _artlere
tura sar>::um i o o>cjioe F i i i i . 53. 34. EaaauVra Sptrjt
san^tuai quem m i : u t Pater. nrittH e i Fi_ro_s 34. >ee I S -
i - r i n r ' ; : , Q.O CLUU Fiiius rai.tit. oee Fihos ••rtiT. OMB
cnrz p j i r r r b i V i l . 51. Fiiius a o a miiUl F-U-aaa. i J . Tmie
S p i r u :> s a n i i - s. T r i E i l a s
M f ^ r > * a . 1 ^ l . N a U r i u t i s Cl-risU, h — r n • i l
p - . [ ^ r u > ' L - L a - i i i t demias i s B-rcWiibos vne__-_dam, 2_T.
F:.V V...' i *zs.
f
M -u«-h:.j c^nTersatio q a » debet esse. 42fi. n i s i S n
U<< n>t r>_»;i - o o j A t u a f r . ^ x p y u . q-ii-iam est mmjmm m a
f - i r . » 1 ; - : s . i l 5 . « • ftr* e*a Q * - * suot r*_r<_»i mtm de_>et
c—_; e t v o - v r e . 4i5- M'-ojKa_s et « D T I 1 - _ C C _ U _ - _ > O S mz-
f . c t J a s*-t*\__jr«-_a c^:avef%_i:». 412. MV_rr$ ven _fc o
cbi. ^ r s o^b«--at esse _criuc*-«-s. 1*^1.. e t r . T _s-
i-.-senj-iL-i- \«»o u-cs» r a v d \ir_ES faat - t ~ > ^ ? T _ t - * *
O;a -: rtis iD!.i*r r/a.v_»• * _ i ^
M-a_r~tjs E r r r <\*r.<i>m *nt^*_ prpscjre m* i _ i -
r t x * e . 5*>> n> t t - ..:-.-*» *n*jr* r r t - ^ f - t r » r**••-<_€ * * * * - \
c-"?.•»>*rsj* - 1 . 5 * . i ^ r r • < p e_4 t * - " . - : . * _ * _ • - _ < _ T
« _-* *e > i rv _>^JL-O 'VJMI 0_- \. --•»•--- m. * J w
r : r -> ^;. t £ w " _ r » - . . .J_B **:-_-_*•.*.•_.-__ — . i *~> i _ _ r *
i- ;r •*> - _ _ _ . . - • _UG'*I Pj*r*-> - *v- -• _'. r ~
>. : - - - •*-.... _ . - * _ j . 3~0 P i r . > .-J:«_. f--
v_r 1 p r r » - : *s * 1 -__ -» .
T» r>.t --*> =• - **-.*>-" 1*. H- rrv- : . __ •*_ <-:__.*_ _ _
* i . _ _: : Crr.>":>-».r_r. *-.-•:.• r
T . 5 r _ .
i__ r_ .- > _ : v i.i*".->* _5 ' r a i r t x i r - r . je;r***
_ t t - _ i : ^ _ _ - *> cf.y\-*-__> re.r___-_ip-.r_s _o t_-r__a_*s _ _ . . _ *
c : c . - •"•
A - ~ _ _ r - -r:*L_*vr? «e-**:: • _h***_-t. r r ^ . __= - ? : r _ * r t -:«__a
4105 INDEX IN 3. ANSKLMIM.
tnstitulnm) est anima? ftigieuda pcrseculio, 570. Aliquem
*b iustituto monachico re\oearc, grave peccatum est
370. Onus vilae monachicae uon est iuiportabile, 546. Pa-
rvntessocietaii monachorum filium ex Dei inspin>tioue
trudunt, 272. _£re atieuo qui lenetur, monachum nequit
profiteri, 316, 319. £\commoiiicali non admittcntur ad
wonachicam professionem, 423. Non soli monachi ad salu-
l e m perveniunt, 352. Sed ilii certius et altius perve-
tiiunt ad salulem qui solum Deum conantur amare, 352.
E s t etiam iu ordine monachorum periculum, 552. Melius
sperandum de iis qui in sancla couversatione sunl nutriti
«liiam de iis quorum vita fuil saeculari convcrsalioue de-
trita, 547.
Monachi virtutes, obedientia, bumilitas, Begula? obser-
vautia. 200. Monachi exercitia, lectio, labor, ct oratio,
193. Monachus studio scholarum vitam non debet impeu-
d c r e , 325. Non licet monacho extra sunm monasterium,
etiam ad studia ct in alio roonasterio conversari, nisi de
abbalis sui iicentia, 546. Monachus in regis curia mora-
ri probihelur, 513. Per mouachicam profossiouem solvun-
tnr oounia alia vola minora antea facla, 578. Yota eundi
Homam el Hierosol.vmam compleutttr in professione I L O -
itacbica, 409. Monachis prohibctur irc Hierosolvoiara,
413. Aliorum morcs aut loci cotisucludincs, si conlm di-
vina praccpta non sunt, monachus non dijudicet, 522.
Monachi suo priori, aut cui ipsc comesserit, (teccata
roufiteantur, 410. Monacho peccanli et non pcenitetiti
Deus gravius irascitur, 552. Detis benignius suscipii mo-
nacbum pcenitenleiri qui ad proposilum suum redit; qbam
non monachum, qui ad idcm proposiluro nou venit, 352.
Ileltus est et innoccniihus et poeiiiienlibus ad vitam mo-
nachicam venire et redire, quam absislere, 352. Mona-
chis sua sigua secundum siium ordiueni pulsare non est
prohibendum, 575. Monachi in conventu populi anxilium
ad ecclesias sua. conslructioiiem poslulare non sunt pro-
hibendi, 575. Monachl, qui claustra monastcrii libcuter
exeunt, sibl et aliisnocent, 376. Abbas non conccdere
tfrhetmonachis licentiam exeundiextraclauslra, 376.Mo-
itiirhus maucre dehet in eo niouaslerio in quo priorcm
professionem emisit, 598. Qui iu uno mouasterio votum
monachi libere fecit, deinde in altero, tenetur in priori
maiiere, 519. Slabilitas in monasterio, nisi taie sit ut
uionachus ibi malum invitns facere cogatur, 522. A uio-
naslerionon recedendum nisi malum facere ibi cogatur,
322. inopia bonorum corporis et anima. monachi de l i -
ccntia episconi e monaslcrio disccdunt, 545. Monacbus
cum praetalo indisciplinalo discordans, ab eo de ejus l i -
cenlia recedere consulitur, 514. S i licenliam non con-
cesserit, ejus onus sustinendum est uer obedientiam,
514. Monacbus e monasterio exire non ciebet etiam bono
proposito, nisi per abbatis sui licentiam, 522. Et nisi ut
regulariter sub abbatis alicujus obedientia degat, 525. Qui
tnooachicum habitum publice portavit, etsi non legerit
irofessidneni, tenetur coram Deo in sancto proposito et
{ tabilu semper vivere, 425. Et si dimiserit, apostala judi-
calur, 425. Vide Novilius. Clericus qui monachicum sus-
ceplt institulum, si ad clericalum redit eliam sui episco-
pi auctorilale, peccal damnabiliter, 570.
Monachi rcfug*, 457. Monachus incorrigibilis excom-
rounicalur, 457. Monachus apostata esl excommuntcatus,
•418. Nec ab ca excommunicatioue aquoquam solvipolcst,
nisi redeat ad monasterium, 418. A morienle monachicus
sumitur habitus, 519. Illius morlui nomen. et dies ohitus
notanUir in monachorum calcndario, si benediclioiiem
assumpsil, 519. Tentationes monachis niaxime novitiis ca-
venda?, 521, 522, 514, 545. Vide Novitius. Apostalas mo-
iiarhos ptrnilentes diaboltis per verecundiain dejicit, 401.
Monialis. Mulierem vclatam in coiiiu~ium sibi copulare
nefas est, 386. * iniindi, honnris et divitiarum, 195, 196, 197, 198, 11)9,
Morbus. Volunlas iiunntiam ita afTecla est, ut aliquando
velil aBgritudinem, 15-. Morbi, 199, 200. /Egritudo carnem
vuluerat, mentem casligat, 191. Per morbos semper sancli
t irofecenint, 417. )n morbis graiia semper augelur, si
ii ita voluutas non decrcscit, 117.
Moriamia vailis, 598.
Mors. Sapicril'% et justitia! Dei repugnat hominem mo-
n , si sitsine culpa, 87. Si liomo nunquam iieceasset. nuii-
ouam morerctur, 77, 87. Mors ex pecealo, 30, 241. Cu!pa
Adaj mors iu oinncs domiiiniur, 217. Nilul inc< rtius inor-
te, 214. Nihil hora nioriis incertiiis, 214, 183. Cui viia o t
s (st, Ifil. Non csl enim veruni esse, ubi cst et non esse,
oneri. mundus fastidio. caro dolori. huic mors est dosidc-
rio, _"5!. Mortcm non limere ob coustienli-e sereniialeni,
omiiibus hujus \ila? bnnis praslat, 231. Tria moriis limo-
rem aufcrunl, couseiciitiu? serenitas, fidei firmilas, s[»ri
ceriitud'», 233. Mors est principium quielis, laborum me-
la, poremptoria \jtiorum, 231.
Mors elcclorum prelins.i, 251: atiK<li assisliiiil mnrii
eictiorum : ct corum hostibus 5f,o "ijnomiiit, el corum
1406
animam iu loco pacls collocant, 254. Murs hnpiortim : pcs-
9
simi spirittis corum aniinam dc coriiors oxlraliutit, tt
suppliciis tradunl, 234. Vide Anima, Danmatio, Judhiuni.
Ideo a corpore dissolvi timetur, quia ulrtim cum Chrisio
esse contingat dubitatur, 240. Homincm invitum nicri,
miserum csf, 77. Mors ntilli parcit, 199. Cur msgis el |M -
jus rooritur qui morte anima. morilur, quam qui carnis
motte morilur, 299,300. Vide Anima. Ouanta pace obdor-
miimt, qui obdormiunt in Domitto, 294. Nuila vis qucm-
quam de hac vita expellere potest quoadusque Deo pla-
cueril, 261. Finis ssculi cst untctiique hora obilus sui,
169. Admonilio morienti, 194. Preces pro intimio n.t.rii
proximo, 194. Kalendarium morluorum, 519. Iu eo iiciutu
et dies obitus signantur, 319. Corpus posl niorlem qualu
sit descrihitur, 206. Oratio pro detunctis, 245,255. Mi-ri-
tis peccatoris nondcbelur nisi mortis a.tiriio? supplititm,
215. Vide DaranaUo.
Mortiticatio. Qm secundum carnem vivii, carnalis et
aiumalisest, ncc perciplt ea a u » sunt Spiritus Dei, 42.
Oui spirilu fac'a camis mortiGcat, spiritualis elTicilur,
42. K l omnia judicai ct ipse a nemine judicaiur, 42. i cr-
poris artlictiones temperaiida*, si in a?griludinem veritua,
420. Kxcrcitium corporis bonum est, 420. Scd Deus ma-
gis amat cor plenum pietate, dilectione, e t c . 420.
Moiscs esl veridicus, 175. Quinaue Hbri Movgis, i l U .
Moyses laudatur ex mansueludine. 159. Movses monachts
Cantuarieusis : claustrum deseruit, 558, 559. Sed postea
pcenitens ad Beccense monasterium confugit, 3_B, 559.
Anselmus pro eo Gondulphum abbatem \Vest-Monast et
Henricum priorem, totamque congregationem cxorat,
paratus pro ipso satisfacere, S59.
Mortuus mundo non babel spem in eo, 178. Qui amat
saeculum, absorbetur a saeculo, 161. Saeculum amalorcs
suos vorare novlt, non portarc, 161. Amor sa*ciili et car-
nis anxius est, 258. Cum mundus tibi ridet, rioli ilii arri-
dere : non ad boc ridet, ut in (ine rideas, scd ut sub
rincipe suo irridente, cum ipso lugenle Iug~as, e t c ,
12, 315. Muudus non est dihgendus. 512. Mundus habet
atirum in cornu, scd fenum in cauca, 512. Sa<ularibus
negotiis non implicari, 236. Cura? mundi abjicienda\ irs
Dfspiiienda sunl temporaliaet caduca, 191. Culeslia ap-
peteuda, 191. Qtto quisque vita» ca^leslis dutcedinem ga-
stal, eo magis fastidit omnia qua. placebant in inflmis,
164. Visa Dei el saiictorum ploria, repente mens cuncla
lerrena obliviscitur, 164. Moriuusmundo, 195. Haec mun
di moles in niPlius est rcuovaiida, 52. In mundi renova-
Uone utraque nalura, ratioualis el non ralionalis. simul
perficietur,82. £t aterne Dto jocundabit, 82. Vide Judi-
cium.
Munditia. Vide Cor.
Mundus aulequam fierct, nihil erat, 67. Mundus nihil
a
potuit, anleqtiam esset, 67. Et ita non potttit esse, ante-
tiam esset, 67. Kt possibile fuit et iu^)ossibi!c tit muit
us esset, antequam esset, 67. Possibilc Deo, in cujus
polestate crat ut fieret, 67. In possibile illi iu cujus po-
teslate non erat, ut esset, 67. Ideo est mundtts. quia
Deus prius mundum facere potuit, quam fieret, 67. N>ii
qnla ipse mundus prius poluit esse, 67. Vide Polentia.
Mundus nou est tolus ubfque, sed per partes, 57. Keiiuii-
tiandtim sa?culo, 193. Odium saeculi, 315,558. Qttod allii it
dulcedo saeculi, eos occupat a>(enia amaritudo, 513. Mtin-
dus non favet ul foveat, sed ut sulfocet. 538. Amicus sie-
culi bttjus est/quicunqu^ sapcularis dt lcctalionis amicus
est, 515. Mundus irrideiidus cum ridpt, 312, 515. Mundi
gloria non est gloria, sed ignis vorans, 558. Quem d c .
muicel claritate, postea torquet ustione, 358. Conloni|)ius
niuudi, 159. Huic jure aeterna promittuutur, 159. (.oii-
lemptus mundi noscilur ex timorc Domini, 159. Vanitas
2(»0, 201. Hic mumltis spongia inanis est el omnis ct»n-
cupiscenlia ejtis a<oto amarior, 220. Qui sa^culi gioriuu
ab.ieril, iiiorluiim se nitindo esse romproba^il, 178.
MfitiAnnAnciifs Itiberniao rex, 417, 419. Kum de rc*riii
rius pace Anselnms lattdal, 417, 419. Anselmi ad r n n
p*horUttio de «orri~ondis regni malis, 417, 419. An.«eltt:o
gralias agit, 417. Kjus j:ener Emitlphus, 447.
?iusica3 librum Aiiseimus praestilit priori Cadoneitsi,
Mutabilo. K e x , qtta libet, si mutabilis est,nonvere
k
101. Vide Deus imiutilabitis. Kxistenlia.
N
Nasci. Multa dicunltir nasci ex aliquo, cum qn) v.vn
habent simiiituuinem, ut poma ex arbore, 18. VUe Ge-
neratio.
Nalura. Idem est nattira ac esseniia, 5. Nattira * Keria
snperior, seu qna? inillf pst iuferior. attl sola est. a» • plu-
res soll icqttale*, 3 , 16. Plures nalurae a-qualea cs.« c n;c
1107 I N D E X 1 N S . ANSELMUM,
possont per aiversi, sc«l per unuin n c m . Qmrtfam na- quid significat, 175. Cur septuagies scpties ressiueada
lura? magi* miirasve sunlqitam alia?, 16. Vkie l)«i existen-
Ua Non omncs nalurae snnt pare* d i g n i u t e , sed aliis alia? gnat, 182. MHlenarius nrrmems, 168.
sunt meliores, 5. Illud umim idem. per quod plures na-
tura? snnla?qn*lilerriiagfia?,antest idipsiimquodipsa? surfi,
i d est, tpsa earum essentia; aut est aliud cmam quod ipsa?
suiit. 3. Vide Deus ttnus. Si illud unum, per qttod plures
iialura? snni apqttales, est ipss earum csscolia : non sunt
piun-s i»ssenUa?, sed una esscnlia sen una nalura i n p l o -
rilitis. 5. Natura? viventes pnesUnt non vivenUbus, aen-
ticulcs noo senUcntibus, ralionales irrationslibus, 16.
Necessila*. Omiris necessitas est atit coactio aut prcht-
b i t i o , 95. Ha? duae necessilates converlttntur contrarie,
sicut nccesse et hnpossibile, 93. Quidquid cogilur esse,
iirohibelur non csse, 93. Et qr.od cogHur non evrc, pro-
hihetur e « e , 95. Et quod necesse est ease, impoWbile
esl non csse, 95. Quod necessc est non esse, impossibile
est esse, 95. Non omnis necessitas cst coactio atit prohi-
b i l i o , 123.
Est necessttas pnecedens. qtta? esl causa ut res s i t : et aufert Deo quod soum est, et Deom t xbooorat, 84. Vo-
necessitas sequens, quam res facil, 9 1 . Chicunriue est
necessitas pnecedens, est ct sequcns; non autem ubl se-
qnens, ibi statim et pneceder.s, 9 1 . Est neccssitas, coi
suojacct invftus homo, et qua? benefacienli graliam aofert
ant minuit, 87. Est necessiUs. quam quts nou invitus sed
volens sustinet, et qua major bencfacicnli gralia debere-
t n r , 87. H a » non cst dicenda necessiUs, scd gratia, 87.
Quia nullo cogente eam serval, 87. Promissum et nece*-
aius illttd servandi non minuil bcncficium, 87. Vide Vo-
tum. Cum futurom dicttur de r c , non propierea res neces-
sitate osl, quamvis sit futura, 121. Potest enim ficri ut
non sit, etiamst esl fulura, 124. Non ex nccessitate cst
q KKJ sola sequenlf necessiute fulumm asserilnr. 124.
NecessiUs pnecedens, neccsniUs seotiens, 127. Necessi-
t i s pr.ecedens facit rem esse, 121. Non omnis res fulura
est ne*:cssiUte futura, 127. Oronts res futura, necessitate
est futura, 121. Vide Libcrom arhilrium. Omnis nocessl-
tas cr impcmibitilas Del subjacet voluntaU, 222.
Negatio idem est ac remotio alicujus r e i , 66. Negatio
alicttjns-rei sipifleari non potest. nisi cnm signtficalioue.
ipsius cujus signlficatur remotio, 66. Mttlta dictintur essc
sectindum fbrmam loquendl, qua? non snnt secundnm
; e m , 66. Qui negat aliquid, intelligit ncgatloncm qnam
faci; et omncs ejtts p?rtes, 40. H a » c v o x , non aliquid,
omne quotl est aliquid ab intellectu rcmovct, 66.
Nihil. Vox non aliqnid, seti u i h i i , significat aliquid qua? non obedivit, 289.
removendo, seti negando: et signiticat nihil conslitucn-
do. 66. Non aliquid ct nrhil non diirerunt, 66. Nou po-
lest dicr quid s i t , qtiod non esl aiiqttid, 66. Non repu-
gnant *ignilicare n i h i l , et aliquid, 66. Diversa simitica-
lioois consitieraUone nomen, n i h i l , se*t non aliqoid signi- Deceptio est i n minirois excessibus nullam esse csl-
flcal nihil et aiiquid, 66. Sic vox. nihil, sen mm alitjuid,
omnc quoti cst altquid, intellectu removcndtim slgnilicat,
544. Nomen, n i h i l , non probat nihil esse aliqtiid, 66. No-
mcn mali non probat maltim esse atiquid, 514. Nihit ne-
qne est, neque essentia est, neque bonum esl, 62. Nihil
cst per n i h i l , 5. Nihil ncc vcnit noc recetllt, 73. Lnde
vonit nthil i n aliquid, 75. Quod nihil est, nihil habct, 67.
Nihlli nulla potestas, 67.
NobiliUs. Qui virtutibus studet, clarnm ac celebrc no
mcn possidet, 177. Vanitas nobitilatis, 197, 5s00. Vcra no-
bililas est qua? virtute. refulget, 197.
Nomen. 'Appclialivum n*>mcn rei cst, quo res ip a usu _
loqueudi appellalur, 146. Sa/pc duobus tiominibus unus
horno vocaoatur, 174.
NORVAXSCS monachns Cantuariensts Anselmum rogavit
nt ad Guallemm priorcm S. Wandregisilii consotatoriam
epistolam scribcret, 5-J8. Aosclmo archieo. Cant. el mo-
nichis Canlnariens. Ecclesia? insciis trans mare abiit,
.".78. l n abbalem eloctus cst i n dicecesi Amhianensi. 578.
Hntc ojus eleclioni assentiri nou vull nec tlcbot Ansel-
jnti5. 578.
Novissima. Qtti de novissimis cogilat, tion facilo peccat,
2 1 1 , 2 1 2 . Vidc Datnnalio, fn crnus, Jti<lirittm, Mors.
r
Novitius debet secundtim Rccnlam conversari in mo-
nnsterio ante profossionem. ad slabiSitatis probntionem,
349. Novitius tcmnorc probaliotits co~i non potest ad re-
inaiiendttm, sed lihera oi conoeditur potostas ad discen-
tlum, 549. Pecoat lamen, si aoeoptani honam voluntatem
desorat; c l coram Dco mendaoiiar-tiitur.si t-xhorrealqtiod
sTidus ore bene promisit, 519. Vide Moitachus, Votum.
Numertis. Tcrnartus minieius 175. Ntimems qualerna-
rius, 173. Denarius, 168. Lndenarius nttmenis transgres-
sionem denarii sijmificat, 173. D^narius esl juslitia? n u -
nicnts, 175. Beatiludinem significat, 175. Numerus t r i -
gtnla ;ria, 170. Tompuslidei si~nificat, 170. Quadragena-
rhis tiMinenis. 169. Qiifnquagenarius numems ptrniten-
itotn e i reintssioncm. 183. Numents soptnaginta soptem
1108
otfensa, 175. Centenarins nuraents periectfooesa desiv
Nupliae. VkU Matrimoniom.
o
ObduraUo et obcaecalio peccatorhi, 996. Vide Grstaav
Peccali pceoa.
OhedienUa", inobedientia. De ebedientia,585,4H.Veile
obedire est recte velle, 130. Deo obedire, et sttri pra9ce-
ptom ordiuem servare, 80. Creatura ratiooalis eam volt
qaod debet, Deom hooorat, 80. Cnm ooo j m l t qood de-
bet, Deom inbonorat, 80. Omnis voiontas creaU sobjecta
esse debet voiuntati Dei, 79. Hoc est debitom quod sol-
vendo nullus peccat, 79. E t qood omois qut non solvit,
peccat, 79. Htc est bonor queci Deo debemus, 79. Deo
juheuli, homo tolum quod est, et qood habet, et qood po-
test, debet, 84. I B obedienlia boroo nihil dat Deo, ouoo
UH non debeat, 84. Hune kooorem qui Deo non reddit,
IunUsDeosubjecUfacitopera D e o p i a c i u ; sipotestope-
rari,79.Sinon potest,ip$a soU per se placet, 79. Sine ilta
nullotn opua Deo placet, 79. Juste agil oranis horao qui
obtemperat Deo, 171. Tunc est vera et simplex obedien-
tia, cum raUonalis natura non necessiUle, sed sponte
aervat volunUlem a Deo accepUm, 78. Haec est perfecu
et liberriroa natune humana? obedientia, curo volonutem
soam liberam sponte volunUU Dei subdit. 122. E t com
accepUm bonam volontatem, spontanea l i b e r u t e , slee
omni exacUone, opere perflcit, 222. Majori aoctoriUU
cedendum, 85. A o c t o r i u t i cedendum i n bonis, 193. Non
io malis, 195.
ObedieoUa cum sola impellit hominem i n p e r i c o b , a i t
defendit hominem a peccato : aul, si peccal, valde veoiale
est, si comiutur semper pcenitentia, 416. Qui vivit m
inobedientia, nullom (acit sine mseuU, MS. Malum facere
jnssiis non acquiescas, 416. Obedientia non attendit quW
agat, 383,412. Sinc obedienUa non pervenitnr ad regnum
ccelonim, 585. InobedientU hominem ejectt de paradtso,
58.>, 412. ObedienUa secondum Regulam S. Bcnt dicU
non solum abbaUbus, sed omnibus majoribus debelur,
561, 366. iEterno regi m i l i u t u r o s propria? v o l u n u t i de-
hel abrenuntiare, 191. Majoris nieriU est opus quod es
obedienUa fil, quaro quod fit ex rolunUte, 586. Ooedien-
tia? merces v i u cterna, 205. Digne non eiaodiUir anfcna
Oblatio. Quod Deo semel oblatum esl, i n alienos osus
non expedit usurpari, 381. Vide Missa.
Observantia. Monachica? observantia? vigor, 595, 412.
Observanlia i n minimis, 577, 585, 587, 412, 420, 452
pam, 577. MonasUca? disciptina? vigor cusloditt.r obser-
vantia in minimis, 585,587. Qui modica non despicit, non
dlco paulatim, sed efficaciler proficit, 420.
Oculi Christiani sunt ocuii Christi, 204. Noo debent va-
n i u t e s aspfcere, 204.
Odium p r o x i m i , 192. Odium nec martyrio expiatur,
192. Vide Aroor p r o x i m i , Injuria, I r a , VindicU.
O D O episcopus, 444.
O D O S. Quintini abbas merito deponitur, 406. VhU S
Quinlini ccenobium.
Ooo, 512, 409. Eum ut convcrti non diOcrat b o r u t u r
Anselmus, 409. Eum antiquum amtcnm, et novom com-
militonero Anselmus ex Angiia salttUt, 551.
O D O monachus et cellerarius, 419. Vult propter aeUlem
dimitlere oflBcium, 419.
O D O Londoniensis, 442, 443. Vide Londoniensis.
Oflensa. Vide Injoria, Ira, Peccatum.
OfilcU divina. Divina per ea, qua? dicniora cognosci-
mus, exsequi debemus, 156.
Oliva pacis nunUa, 157. Per eam misericordla significa-
t o r , 157.
Opera. Littcra? quas scribimus aeUones nostre suiit,
qttas divina? memorta? assignamus, sive bonas, sive malas,
383. T o u v i u aut in peccato et damnabilts; aot infru-
ciuosa, ct contemptibilis,207. V i u , si est infructtiosa, est
et damnabilis, 207. Si sterilis bonorum operum, morUnis
cst; fertilis malorom quanto magis esl mortutis, 299. Ne-
cesse est in malis operibtis Deo displicere, 299. Vkie
Peccatum. Qoi plura bona quam mala meriU habet, po-
test gaudere : qui plura mala, quam bona merila habet,
debei timere 590. Omne opus quod secnndum Christom
fit, caret peccato. 158. Bona opera elevant sorsum et d n -
cunt in coelum, 211. Mala opera demersunl deorsnm, 211.
E t trahnnl in infcrnum, 211. Sine bonis operibus ad con-
templandam Condiloris sui majeslalem nemo valet perve
n i r e , 162. Qui post pcenitentiam secttri i n bonis operibuf
non se exercent, 185. Vide Fidcs, lntenlio. VolunUa
1109 INDEX IN B. ANSKLMDM.
O p a i o . Dlversa scntiri possunt de qulbusdam absque
nunma perlouto, 65.
Oratio est Dei donum, 216. Deua ilhun uon f r u s i r a d a t ,
r
216. Deus exorandus et adorandus, 28. A soio Deo pro-
ra sunt speranda: et ad emn solum ab adversis ragien-
D, 28. SQU Deo pro gravi ref supplicandum, 28. Prope
est Deus omnlbus invocantibus eum b i veritate, .215. l n -
vocare Deum i n veriUte est Palrem invocare i n F i i l o ,
245. Quid dulcius quam Genitorem i n nomine UnUeniti
exorare, Pa£rem i n recordatione FilH ad pietatem flecte-
r e , 245, 1 1 Hoc ipsiun pcrtinet ad peccati solnliooem ut
peccator suppiicet, 84. Non flcta orandi devotio quo plus
orationi Intendit, plus accendilur, 295.
Oratio nori dimittenda propter vanas aot malas cogita-
ttones, 414. Sine spe venm4)ei non suppiicatur, 215. D i -
s n e non exauditur anima qua? non obedlvit, 289. Oratio
freqnens, 191. Surgere per noctem ad orationes, 191. Non
inconvenienter fiunt i n Ecclesia orationes a sanctis pro
scMsmaUcisethaereticls, Judaeis etGenUlibus, 151. I u ora-
tione Dominica petimus seplem dona Spiritus aancti. 159.
Vide Gontemplatio, U t i s , jftediUUo.
Orcadensium popnius i n Cbristiana reliffione minus
eruclltos, defectu eplscopL 418.
Ordo sacer, 140, 552. Usus sacri ordinis pUcitam Deo
personam exposcit, 149, 552. J E U S suscipiendi sacerdo-
t i o m , 174 ifitas t r i g i n U annorum est » U s assomendi do-
ctoriset sacerdotis digniUtis Qfficium, 174. $ i b i conscius
criminls abstinere a sacris ^emper potest, Deo non iropro-
bante, 140, 552. prosumere non potest, nisi Deo appro-
feante, 552. Vide Lapsus. Swaclotum Patrum sententia de
lapsis sic intelllgenda u t aperte Upsos a sacris prohibeaM,'
occulte vero lapsos post djznaro pcenitentiam ad sacra ac-
cedere concedant, 140,552. In tali re cuique tutius est
coram Deo sibi plus timere quam confidere, 552. Lapsi
occolti qui sacros ordineS habent, si sponte et secrete fue-
r i n t coniessi com cordis contritiooe, uti possunt suts or-
dinlbaa, 140,552, j u x U epistolam CalixU papa. et episto-
U m 8. Gregorii ad Secondlnum, 552. Non decoloratur
apod bomines sacri ordinis digniUs propter personam,
cojos peccalum ipsi non cognoscont, 140, 532. Orctinatus
ab episcopo interdicto, a t i non debet sasceptis ordinibas,
necab O I J O episcepo debet reordinari, 574. Qui m u l i e r l
dedit berbas ad vtrum interflciendum, ad sacros ordines
nen debet promoveri, si vir iste fuerit bis herbis inter-
ffecius, 574. Vide Abortus, Homicidium.
Oaoovmus monacboa quaerit quid Anselmi obtrecUtori-
bus respondeat, 404. Petit lieenUam adeundi Anset. 406.
Originaiis jusUUa. Vide Adam, Angelus, Homo, JosU-
tia.
-Originale peccatom. Vide Infantes, Originale.
Os ChrisUani esl os Chrisli, 204, non ad detracUones,
non ad mendacia, non ad otiosos sermones, sed ad laudes
D e i , et ad asdificationem proximi debet aperlri, 204.
Osaeaifos defunctus : cuius anbnam coinmeodat Ansel-
m u s , 515,514, 414.
Osaaasns Exoniensis episcopus, 575, male prohibet
monachos signa sua polsare secundum ordioem suum,
575. Unde Anselmus archiep. conqueritur, et.eum mooet
o t monachos contra clericorum suorum Rravamina p r o -
tegat ' et ut eos signa sua secundum oitbnem suum p u l -
r lius esse verissimom parentem, isUus esse verissimam p r o -
sare, et i n conventu populi auxilium postolare ad eccle-
tlat S U J B construcUonem non prohibeat, 575.
Osacaifcs aiter monachus Cantuariensis, 576, com Gon-
dolpbo degens saluUtar ab S. Anselmo, 514, 518. Becci
degens virtoie ac scientia crescit, 525. Vertigine dire
vexatur, 525. Ha?c ejus infirmiUs describitur, 523. Dum
Becci morator pro eo veniam cuiusdam culpa? Anselmos
p e t l t ab Henrico priore, 529. Eom remitUt Anselmus,
jusso Lanfranci arcbiepisc., 555. Morum ejus emendatio,
333. Anselmam electum i n archiepisc. Cantuaria? i n v i u t
e t soadet u t onus subeat, 565. HorUtur eum ut suam ac-
releret inauguraUonem, 565. Tredecim annos Anselmum
iam laudaverat, 565. Mortuum Laofrancum semper dole-
bit.565.
O S M U K D U S episcopus Wlntoniensis, 577. Ut ipsi abba-
tissa Mathildis obediat, pnecipit Anselmus archiep., 577.
Vide Mathildis, Wintonia.
Ot^sitas vitanda, 195, 585. OtiosiUs I n i m i o aninue,
opera, 588. F ide Fides, Opera.
P essentU ejut, 54. I n eo qood seipsam dici» summa etsen-
PALLAOU LtBca de ruslicatione, 107.
Pallium ante consecrationem nullus debet babere, 448.
Epfscopos metropolitanas intra annum pallium debet re-
ouirere, 575. Pecunia pro pallio Romam mittenda, 448.
PalUum habet Eboracensis arch., 428.
Panis. Vide Azymum, EucharisUa.
Papa titulo mafesUtis insignitus,.554, 439. Fidcs Chri-
4110
ttiana custodienda, et Ecclesla regendt aummo pooti*lci
a Deo commissa est, 4 1 . Huic refe^^bdum, si qnid contra
catholicam fidem oritur i n EcciesU, ut ejus auctoriUte
corrigatur, 4 1 . De apostoUcjB tedis auctoriUto pendent
filiorum Ecclesie direcUones et consilia, 427. Obedientia
Romano pontifici d e b i U . 450. Non est episcopi Ugare
quod Romanus pontifex abtolvit, 585. Apostolica d e c r e u
pneferenda sont volunUti r e g i t , 582. I n AngUa apostoU-
cus (id est papa) nec recipitur nec nominatur, t i n e reait
jussione, 581.
Paraboia. I n Scriptura? paraboUs non omnU t u n t tMni-
Ha,55.
Paradisat. Nulla anlma, t n t e Cbristi mortem, paradi-
tnm cceiestem ingredijpotuit, 92. Paradisum promitUt q u i
pendet^in ttgno, 24, 274. Vide Latro. Paradisus est ubi
Christus e s t : et esse cum Cbristo, est esse i n paiadiso,
274. Bonis apertos est paradisot, 211. Vide Beatitodo.
Paralyticua accepit peccatorum remisslonem, qoam
non processerat confessio, nec meruerat saUstacUo, uec
exigebat contritio, 251. Corporis salutem petebat non
ankna?, et talatem corporis et aninue recepit, 251.
Parislensis. V\dt Gaio, Goflridus.
Pascha. Vide Azymum.
PAscBaus I I Romanus pontifex, 581. E i Antelmos maU
AngUa?scribiLSSl, gratulator Anselmo de i p s i u t i n A n -
gttam reditu, 582. De censu B. Petri restituendo scribit
Anselmo, 582. E t at pacem componat inter reffem A n -
tfUa? et comitem Northmannia?, 582, confirmat Ecclesia?
Cantuariensis primatum, 585. Concedit ut regnom Angliai
nolUus legati, sed sedis apostolica? subsit J a d i d o , 385.
Anselmi coosulutioni respondet. 585, 584. Radalpbi e p i -
scopi causam Anselmo demandaL 584, eum Anselmus
consolit de investltoris, 595. De his respondet Anselmo,
594, praecipit Anselmo u t nullam communionem nabeat
cum nls qui de manu regls ihvestituras acceperunt, 599,
400, 408. Ejus elcctio canonica defeudilur, 409, ejut
adversarius nullam babebat electioucm, sed invator erat.
409. Excommunicat comitem de Mellento, et aliot r e g l
{ >ro investituris faventes, 445. Absolvit eos q s i i n Anglta
nvestituras acceperant aut investitutis benedlxerant, aut
bomlnU fecerant, 416. Henrico Anglorum regi conde-
scendit, 416 Eos, qui regi (averant et postea pro Eccle-
sia? liberUte laboraverunt absolvit, 416. Anselmo com-
m i t t i t causam arcniepiscopi Rotbomagensis, 416. Ansel-
roo exuUnte legationem i n AngUa archiepisc. Viennentl
dederat, 427. Gerardura Eboracensem, ouod reei contra
Anselmum faveret, acriter corripit, 456. E i Anseimus pro
Golllelmi archiep. Rothomag. caosa scribit, 445. Sub Pa-
tchalis I I regimine pax Ecclesia? r e s t i t a U , 159.
Passio. Recordatio mysieriortim et passionis Chrls4,
255, 256, 271. Ftrfe Christus. Patrl exponuntur oppro-
bria, dolores et mors F U i i , 246.
Pater. Pater sBternus. Nomen Patris significat Deom
qoi esl Pater. et reiaUooem ejus ad FUium, 90. Ex ea n o -
men Patris nabet, 58. Magis convenit summo Spiritul
dici patrem, quam matrem, 19. QuU nrima et principalis
caosa prolis semper est i n patre, 19. NuUis rebut U m
convenienter videtar t p U r l babitado parentis et prolU
quam sommo Spiritui et Verbo ejos, 18, 19. Proprium 11-
l e m , 19, ille est verissime pater; boc vero veiissime fifius,
19. Non hic mater. neqne boc filia d i d debet, 1 9 , 4 9 . Licet
hic slt veritas, et hoc sitsapienUa, 49. Nihil competenUua
quam i n memoria pater, sicut in verbo fllius, intelligitur,
20. Memoria nomen parentit aptissime sasdpit, 20.
Pater est memorU vel sapientia de nullo n a U , 20, sic
est memor sui, u t sua ipse sit memoria, 20. E t t perfecte
tumma essentia, 19. Perfectos per. se est, 19, per suam
essentiam est,per suam saplenUam sapit, ner suam vitaro
vivit, 19. Ipsa sabsUntia Patris est inteliigentia, t d e n -
tia, tapienUa et veritas, 20. Quamvis Pater sit i n t e l l i -
genUa et amor, non Umen est F i l i u s . aut alicajus Spiri-
tas, 25, 24. Qait non est intelligentU geniU, nec amor
ab alkniO procedeos. 24. Sed e t t Untum gignena, et a
quo alios procedit, 24. Singulut Pater e t t perfecte sum-
mus Spiritos, 19. Increatos et creator, 22. Patrem nullus
facit, creat aut gignit. 22. Aut Pater est de F i l i o . aot F i -
lius de Patre, 5 1 . F i l i u m P a t r r solos glgnit, seo non & -
cit, 22. Deus Pater unicum FiUom suum de corde suo
eApialem sibi genuit, 105. Os patris non est.aliud quaro
tia, ffenerat Pater et generatur Fllius, 24.
Fflius babet esse de Patre, 60. Pater dat Fillo etsen-
tiam, etsapientiam, et vitam i n semetipso habere, 19. U t
per soam essentiam, sapientiam, et vitam subsisUt, sapiaf
et vivat, 19. Non est alius Deos Pater, et alius Deus fl-
lius, 60. Sed aliot est Pater, alius Filius, 1 9 , 6 0 . Pate.
non est magls Deas quara Fillus, 60. Ea cua) sunt Patri^.
u

Jc ' i/ff - J _•_•._ ******** .. ** r '~ * -

m _. I V • « ___. *• » . . . ~*~~ *~ —* _*-"•"_"
* J*. 0r-+*l *. -_£. " - *- * - -*» -*

A * * _•-
» 4 f * - - -* ' __ * r _ u
f» -_• _-*-*-_ i « «._*_'_ ' _t**v_»* _•_ 4 .--**" * . '-"
* _ w , _ - J +..»**' **rzj:+*r >-_«-__ • - —_ _•-_*-
<* « j ,* »•-« -*-**•'_.._*- . - > _____
_f A — ••' l ~ - _ _ - "_*""" •***
* . R *--_ » - • 3 _ . _ » _ < •**_ T * - - _ . •** __•"_. -«__ ' '.__
•* >_-.-_ _ r / . A -isa-—i ** -__-._>-
* r. **** •, _, *1*> _,"_« __• y < i . _ * *~ *
*-> _ - I •«__« • _-*- -a - . -***• *•****_.-__ •****- _*».
/ _f_»*- •* > M \+r --rm > - - - • - _ . * r « __* *-_
( j ^ f 4 i^*_*--____•__ _-•***. -**— _-• - * » J . T * * -
jf»-«* -*it _»_.* *r*. V - ' ^ •*-•< ----
* . i . t a »_^-**> * * * ? _ » _ - • - » •»*• ***•--•__-» -_ - » _v _-*_-_& • » * *—"_4._i
Ji_**r* ** •_*** ^'S'* -_.-**» _-._* K-.*»»* * — » •»-. l
r_ i . « --*._* •* •** . , - . # - _ r > . *r * •_____.--*-
y~~m~a ~t.*m U*T<*+t**'* * - - 1 » *# *** **/*•**-* _-*•**_.-_
/_-{*-*_-__ \ m / n * W •• drf-r: 1
•* -_
ju«__t v ><**r3* ^ t _ _ i _ ^ ^ - _ _ L _ f t«ai
*_*nPL_t * JM#-._:I « / ___« « *-**r *-*rT__L
>A^**% mnrzi TTJ» _L< > iy.
¥ *. W . *i - I
fjrum ; _ / i
\*-*z*~a _rm
« _•-_«; r+u>*%. *
m-jtm *>'w "r^, _
• _-—*xo_ >»n_.^r * - . * - — » - _ • * n .
>**-.r.i, _rs>~_e n ' * - * _ i _ _ _ _ _ * < _ _ • v __* i a -
t v ^ f . y r /*• ./-«ar _^*-*_f»/_% j*f.j»m_- u i _ n c ' _ «

- j*# i * *^ ?, i 9*4 - *tu:wx r-aa y&m r__e jr-* -* _r»-

« # -jt t\r •>***' ,r ) . _ - ^ - u ' * *->*n._• V K J n . _ t
y<rt, * - v t ' - t i» i * V * ** mf.'.iM *« —*_•-.».
*T< < . i -.rvr»!*!» . r i - H ' j f e j > ? * > - » i a i . _ J / i r _ u

*. # 0**.~u r j n . ****** f * ^ w r * m V-__J«I F -

r «-^f.wi V . r ^ J » __f_~n t > - ^ i ' t* arf r-u^»
V<u0-9***_r***** V - » ',-nri*^( # t # ««V** ***\ j t " r> r » « ^ -
iii^_« * f *J0>ri*M* * 'i» * * «
-ruar^* *? _** /* f ^ u - ^ . ^ V ^ o V*' ;« _>-
^ ^ f i . : -**^ *-• a «J* __* wa.--T_*- v* ' t i
ms* * **m \ k .v-r- ** l - * » iw« > **<•>- r.a_t.-*-*i -«
< r-*-> rrvA *s v u . ^«>**** •» '^*^ z**-**vr~
« * > 1 -___«-**- __•_«
f i _ r i m •a-w-i:-*^-» V-r>^» v n > ' > * * i ^
**n--ij-fl n jb_t >*-*-at___u
•*»* »-"_-_**• *r •
-_». -.r-* ** xi*a**».
m**\ " V - V J *-v»u-t_^"A *TAx*~*\~y v n * i _ i ' U f * ' _-C
^o,-^-^-i ^ i w / i >e-r*-.**r i f > : - / ^ _ V '
R
f^r^L 0f^*m% f»ti
^i^nk **r.*+ •*.***% v. -^v.* ~ **~u *t *sn r x.*\^*m r v *•**•*? *^**-^_-j x».« *4***T--*: *ect* *._*_. i * i s : : ^ j ^ • • • ^ ^ 1 " * "tr-e i
*,*-ma rjr- f-u*": _ T i P rn\'^~_x —»:* n i r - f s * - - ! **• * — - T - - ^ r r ^ r
f

• t t\* **- V^>-r. 4 ? s M r r t ^*vs~**-\

/ / ^ ^ ' ' /r M - - * ^ * - > - - ^ *4» tr»_»a T n ' T\*r*\ \**r"'jf- r: - i * • . r s *-T.S _ C •*»* . C

*\ t Tt */*w*- \* « i . r a**".---* f r v -_ >_»- C*." •* *;*'*i » z**"Jf~ n *:•.*.' T

i
r _ i 7 ' *q I . B r***-r **_t*«-*-*-*v
i. .s. t >i >*r-**jr.i >jtva. V A , J t *-»__'*-i' :r _T-*i F-^r*_/-i r _ a i >"_~a_\__c J*-L-:_I
/ , * v _ » V'2 ; n * n p»»**_-__-3*_. _ _ _ i . - ~ T i r - 3 i * p - r r * _ » _ i i _ . i .
•*//*vV v * ">* **«*• f 1 Ts*'»'-'* *>**» i t v - t ^ - i r . _ : . - _ ; : : ; * ^ r _ _ a i *aisa»***-__i_ _ss-_* _ _ |
/ • ->>//* f > - " ^ «***i v * - r « « h.'*-f y - t _n*.*"***-. __ ri__n ;«___-__"_ __*S r * r _ > j
y>/ . > 4 v / J ^*/^ v.*-. *>*-• 5-*w-» '^»*» i ir*»*-*:•___"> l-**!---/!'» cruy- _s
' > * '..^*#.A*** F fvt/ , - . v . . * i fc*;•*-*•* r ^ / ^ v y r »xt--i __T-»-*^__. *>; n v __--.: _ . c_:^-m *-_**-.__-_ e i ^ r « >
• ^'yttrs * .% 0,-~s, y. .**,K, 1'. _ i r n a _c-*-*".*» * * r - i v ; . r j _ . _ _ _ . F * o e _ _ j sarpe _ - _ _ i _*--
* **-'•;'-» ' v . 1 *: <"» a r . j n a **>vr3:r.x > £ L . » . _ r _ _ r : _ - * _r.«»-u e i s__p_ ___a___i__r. **o_re ___&a___«-
I * * , -r.T ^ ' ' / / a v ^ *r/n r**»'**. % * * * *A'_» •:'_* v_a
^^r, r '^f* f*.^». 2» O M ' J *-o* Ptrreti **m ? » r ••.»» ' • r j r — __-*-*r«W _ m r * _ _ j ^ _
**/it,*v*i a t v #f.'^'>. •> *tt 'X*.^*, pre- ^ * _ _ _ » _ - 5 r . i j * . _ T » _ _ ^ * r _ 5 * _ * l * * K o _ r r _ i B'-*>r__L _ _ i 7 _ -
+y+ tvm *t'A**'J*l. I / ' . f*w_t*/ir ;.'_*_« f v.*a #i•_..*-*'.r_-_i ***. **_7C - > T _ _ _ . _ 9 6 Ott -jg-_vi paia
f , «h-^i • . * . ^ * r * » i. *--»» U*^rt ta.*** -Vi. S i p**-rrit. ____*.? T-i-n ? *;c_:-**-o^*-*i r-iC T5L S i p-»*<rat-__i ____J
4

*» V-.^trf*»; - > %.>t. '. t*ml ._!>- r s t . mr jx-:*. L*r*_s hr _ _ I _ ^ _ B p r o pecr*?.*, 39. I V « s m
t»-M ( y r o * * > m »V* -«.tr^fc* a . i v#& '/*!*>
f p-*.*»--rt f >tc*m p u _ ; ' . p*^-uat'***--*5 „_*n prc !***»cc___; ; nee laaMs pro _u_u_a
t*y*; f.-*u ^,r'^..-v^i_w^; «vri4*) </**_&« p^/raV/f *-***
T •*>*j p«-_*-.u»r tli-f-.-i. 99. H : m 3 . q_i spoatr p-****arjt, _^<
t,f, 12 l * > t ^«--/-iif/.rHi» «H */*>•*t*tStf*M **L tr&zn* p*^**f_u_m » » x p*_r_v_a_ p-f*-t__*j p e r $e - n _ _ r _ *&c_e_t, 7 7 .
r**'.a «>*ii jd^r i.. #t*» r*»:i *>«•.•*. *>*>*vu*t, «t ^un -T-JI mi 0_) p*»fxat. UB^.n.:.* ncc det-et ( t m i t u &_s_ m i t t r -
*»/»», ^ ' f . * ->"*''**/^-rr*i % u / / ^ T * " J *>i *y/c
/
*J rnira d u parra*. . / . i > i s a__f«-r*k-_r_. Ho__o p*tc_Ko r»-
f^ift^f Y'4!'.mi * > ' / a * r i T * t fir.-r *»/i:l g V r u m p l t q a - x i _ x _ i <*_i. _ 0 L*--*» p-__u^c.ic ______ q w d 1 o-oft-
r*tr.4'f»/-'^». f f - ^ r " '-'jn***!' !*, J _ l . -
w » r W. Et la t*x s. r ; w _<*______*-• **^*_s_t, 80 E » -
 «113 INDKX LN S. ANSKLMIIIL
toana nalura quando prunum pcccavit, hae pirna f.agc*.lata
e s t ut muiquam prolem naturaiiter uisi t i l e m , quales
p homo esse, accipit nccessitatem habendi immunditiaiu
viiiemus iiMaitles iiasci, generaret, 152. Ac post hanc v i -
tam i o infemo a regno Dei, ad quod facta est, i n perpe-
t u u m exularet,152.PostAdie pcccatumremansit innatura
debitura justitia. integra?, quam accepit, 1)8. Et debituni
saUj-Cicieiidi, quia eam descruit, 99. £ t corruplio, quam
propter peccatum incurrit, 99. Si non peccasset iiuiuana
iiatura, qualis a Deo lacla est, talis propagaretur, 98. Post
peecatom, qualem se fecit>eccamio, talis propagatur,
98. Vide Adam, Homo. lnllrnia quoque facta est ad volen-
daro justiUam desertam, 154. Fropter peccatum primi p t -
r e n t i s palilur bomo fnriumcrabilia inconimoda, 7 1 . Quod
fiatora humana minorala est a prinj» condiUouis dignita-
t e fortitudiiie alque puli hriludine, i l l i ad cuipam Tmpu-
# ter genitis, cum peccato et flagellata nascitur huoiatia
U t u r , 131. Qitia per hoc miiiorarU honorem et laudem
D c i , 131.
N o s l r » natura. corruplio aliquando est poena peccaU,
non peceatum : u l morbi ct aliae incommoditates, et
mors ipsa qua? in sanctis hominibus sunt sine peecalo
107. Quanto natura humatta preiiosum opus Dei i n se m i -
n o r a i i t atque feedavit; taulo sua culpa Deum exbonora-
v i t , 151. tfoc i i l i ad tantum statuitur peccatum, ut non
ntsi per mortem Dei deleatur, 151. ObstnicU sunt sen-
stis a n k n » noslr» vetusto languore peccati, 55. De po?na
peccati est non posse hoc bonum faeere, quod datum cst
cognoscere, 163. Peccati pteua est peccandi iieccssitas, 107.
M o r b i , mors, etc., puina suut peccati, 107. Vide Morbus.
l i o r s e x peccato, et pcena peccaU, 30, 85, 211. Vide
l l o r s . Natura humana propter peccalum incurrit corru-
ptiooem et appetitus brutonim, 155. Hoino peccandb non
perdfdit omninoquod factus erat, 153. I t esset qui pu-
n i r e t u r , cui Deus misereretnr, 135. Hominls i u peccato
miseria, 223. Tormenta peccatis debita, 293, 296. Non
est levisculpa, qaam morUs sequitur damnaUo, 151. Par
ixcna non sequitur imparia peccata, 104. £ o acrior erit
\ii_dicta, quo diuturniorvila ad pcenitenUam dilatala,2.0.
A quocttnque removetur pccna peccaU, ab eodem et pcc-
catum removetur: sed non econverso, 108. Cur deleto
peccato i n nobis pcena peccaU remanet, 151. Vide Ba-
ptisnius. Coocapiscentia. Crimen quod a Deo non imputa-
tur, nec ab omnibus esse putatur, non reprobat neque de-
colorat, 140, 552. Apud Deucn non reprobalur alicujus
oQJcium propter culpam, quam ipse ignoscit, 140, 552.
PeUlio venlae pro peccaUs, 256. Peccata per pu niten-
Uam dimtaa redeunt cum IndulgenUa fratri denegatur,
•169. Vide Injuria; FfeV Conaipiscentia, Homo post pecca-
t u m , IgnoranUa, Impotentia, JusUtia, Liberum arbitrium,
Pornitentia, Voluntas.
Peccalnm originale. De originali peccato, 94, 97, c t c . , angelorum. Vide Angelus. Non semper jprius est non
225. £st peccatum a natora seu naturale seu origina.e,
10$. Est peccatum a persona senpersonale, 104. Ongiiiate
ab o r i f i n e denominatur. 97. Originale peccatum dicilur
aut qula ab illis descendat in singulos, a quibus habcnt
n a t u r » origioem; aut ab origine, hoc est ab Initio cujts-
que p e n o i i e quoniam i n ipsa ejus rrabitur orlgtne,97. Dc
peccatrlce parente justa proles potest nasci, 103. De Adam
• et Eva qoorum peccatum i n omnes homines propagatum
est, 88. Peceatum Adae personale in omnes ejus posteros
transit, 101. Et est i n illis originale sive naturale, 101.
Stcut personaie transit ad naturam : ila naturale ad per-
sonam, 104. Peccatum trahit quisquis per naluram pro-
pagatur, 101 Nulli person» cfe sc propagatte Adam niala
tfansmlttere potuit; in cujus generatioue ncc natura itii
data est propagandi, nec voluntas quidquam operarl
vatuit, 101. A peccato A d » non liber luit ni sohis
liomo qui sine viri semioe factus e s t , 82. Solus
inter homines Filius Virginis i n utero matris, et nas-
cens de matre sine peccalo, 98. Vide Chrislus, Infantes,
liariff.
Omnes F i l i i Adze, pneter Christum, originalem habeut
iujuslitfam, 105. Omnes peccatores, e l lilii ira?, 103.
UiiusiYuisque A d » peccato gravatur et estdebiti retis, 100,
101. NOnqttia esl homo, necquia est persona, sed quia
est peccator Adam, e l de ilio peccatore propagaiur, 101.
Peccatum A d » i n infantes dcscendit. 103, 101. Non
t a m e n i l l i pro boc sic debenl puniri ac si ipsi illud
persooaliter fecissent, 104. Nullus tamen eortun
nascitur slne peccato quod sequitur damnalio, 104.
Hoino i n tenebris et percalo jam concipitur et na-
scitur, 55, 85, 9 8 , 1 0 0 , 105. Corruptio nalura transit i n
omnes qui paterno gignuntur semlue, 107. Ipsa est pcena
neccati, et babet causam i n peccato primi parentis, 107.
Semen a parenlibus trahitur cum necessitate pcccaU f u -
tori enm fuerit animatom ahima raUonali, 100. Quomodo
semen imraundum, 100. Et quomodo infatts in peccalis
r o n d p i dicatur, 100. InserainenonestinimundiUa pecca-
t i , seu peccatom ante tnimaro rationalem, 100,101,102.
D l i
Sed ab ipso semine et ipsa conccpUone, ex qua izicipit
peccati, cnm habebit animam raiionalem, 102. Non magis
est in s. mine culpa , quam i n sputo vel sanguine, ciitu
emiliitur, 100, 107 et 108. Quia i n eis nullaest voluu-
toS, 108. Non statim ab ipsa conceplionc esl in infantibus
peccalum, 100. Non est in infante, autequam habcat ani-
Liiaiii raUonalem, 98. Cum infans rationalis est, humaua
nalura non habet in illo jusUUam, quam accepit i n Adani,
et quam semper debet habere, 105. Ideo originale pecca-
tum babet, 105 Natura humana i n infanlibus nascitnr
cum debilo satisfaciendi pro peccato Ada?, 98, 100. K t
cum debito habendi originalem iustiUam, 98 Ideo i u
peccato nascitur, 98, 100. I n omnibus inlanUbus naturali-
natura, 152.
Originale peccatuni esse videtor debitum saUsfacieiidi
pro urimo peccato, et recuperaudi jusUtiam, 98. Non cst
nisi in anima etnaturamlouall,98.Peccatum infantes non
;
ex persona, sed ex natura soa trahunt, 104. Nec eoram
voIunlas,sed naturalbeffestasfacit, 104. Persoiias infanUum
facit peccatrices, 104^ Licet tota massa geueris bumani
dicaturpeccatrix; peccatum non est nisi in voluutate,
102. Orlginale peccatum est absolute peccatum, 98. Es4
lujustitia, 98. lmpotenlia non excosat natoram bufiiauam
in ipsis infanlibus a debito satlsfacicndi pro primo pceca-
to, ct a debito liabendi jnstitiam, 98, 105,131. Qufa Ipsa
sibi f e d l eam, 131. Deus homini concepto et nato i n pec-
cato nihil nisi panam debet. 129. Personalis et origiua-
lispeccati cst simills daranatio, 104. Excludont a repno
D e i , 104. Damnat Deus propter originale peccatiim, 98
Peccalum originale uon tam gmve csl, 105,104. Obcarca-
vit hominem, 205. LHrum peccata proximorum parentitni
computentur i n originali pcccato, W.Vide Aaam, Da-
plisraus, Bomo, Ir.fantes.
PeregrinaUo. De peregrinatione, 409. Peregrinalionis
votum, 576.
Perichlum. Non rationabile consiiiiim est, ut qida ubl-
que periculum est, i b i eligas maiicre, ubi majus est po
riculum, 552.
Perjurium c t quasdam alia non uominanda nunquam
possunt ulsi injuste fleri, 98.
Persecotio fortiter susUnenda propter jusUtlnm, 400.
Si persecutio corporls fugienda e s t : quanto magis pcrse-
cutio anlina?, 570.
Persev^»-anUa, perseverare. Pcrseverare est pcrflccrc •
unde per»»-verare in docendo, dicimus, p e r d m e r e , 65.
Perseverare in volendo est pervelle, 65. Perse\eranlii»
velle tenere, quam non velle deserere, 65, 64. Aliquati-
do prius cst velle desr-rere, quam non vclle tonerc, 64.
Cum aliquid projiter se nolumus tcnere; prius cst 4iou
velte teuere, quam velle deserere, 65. ldco cniin id de-
seriuius, quia tenere nolnmos, 63. Cuminagisvis a l i u d ,
quod non potes habere, nisi deseras quod tencs: tuuc
pritis est velle deserere, quam non velle lencre, C3, 64.
Virtus boni ope*is, perseverantia est, 257. Nemo in bono
perseverat qui non sit ex fliils ctcleslis Hicrusalem, 185.
Nou nisi perseverantibus salus t r i b u i l u r , 255. Crrta s_lus
est i l l i qul dum solom Deum n i t i l u r amare, servat propo-
situm usque in tinem, 552. Si persevcrat in injuslitta, t o -
lus similiter s?terne miser erft, 87.
Persona. Omnis individuus homo* persona est, 431.
Prrsona est natura collectioncm hahens proprictaliim,
qitibus horao fit singulus et ab aliis disiiitgiiitur, 17. Per-
sona non dicilur nisi de individua ratictiaii natura,
27. Substantia prindpaliter e l mc^\s iixopria dicilur
de individuis, 27. In hominibus, t o l sunt substaiitia?,
quot pcrsona?, 27. I n hominibus si plurcs prrsoiiaj, ph.res
quoque sunt liomines, 6 1 . Hominum fcrsoiia? pcr hoc d i -
vrrsac snnt, quia proprictatum collectio nou est cadem,
61. Diversarum personarum non potcst csse itna eadom
proprietalum colleclio, 47. Natura subsislit in pcrsouis:
et porsona? non suntsinc nalura, 101.
P R T I I L - S , id est agnosceus. 166. Pelrus, 151. Sip.flcat
onlinoin pra?dicatorum, 161. SigniCcat cloctos, 16o P r e -
posilos, 162.. S. Petnsprincepsaposloloritm, 2<0, 1S8,
5J<n. r r i m u s in online, 273. Petnis apostolus A n t i c d i i a
sodit,doindeRoma?,564, 5CG. Non poccavit doserondo
Anliochcnam sedcm, sludio majoris profcctus, 566. Pclri
prim.ilus, 162.
P L T H U S camorarius summi ponlificis, 421. Monachi,s dc
S. Pelro supraDivam, 510. S. Pelri monastcrium (aroo-
tense, 598.
Ptrritts consobrinus Ansolmi. 528.
P u i L i r r t s r e x Francorum, 4 1 . Anselmo omncm rj-em
$poiu>i. ct eum inxilat ut xcniit in Caliiam, 140.
IIIT INDEX IN S. ANSELMIJM.
stituendus, 38S. Non intrat por Christum qui non intrat
p e r reritatem, 388. Non intrat per veritatem, qui non i n -
t r a t per rectitndinem, 538. Non intrat per recUtndinem,
q o i non intrat per reguiarem electiooem, 558. Honc facit
p r e l a t u m non Cbristus, sed soa cupiditas, et eorom qoi
non perdpiant qojB Dei sunt, temeritas, 558.
Pnelatussic se exhibeat utneque justitiam graua, ne-
ejue gratiam josUtia qualibet unquam privata subrepUone
exdodat*571. Moltom nocuit inflrmis i n Ecclesia Dei o p i -
n f o alicums viUi, sive vera stre falsa sit, maxime de p r e -
l a t i s , 509. Pnelatus commissom gregem deserere non de-
b e t , elsi non omnes sob eo i n Domino profldant, 577.
Abbas nou potestonos impositom deponere nisi de 11-
centia archiepiscopi et episcopi, 577, 578. Et pastor com-
inissom gregem deserere non debet propter calomniam,
550. Vtae Pastor. A prelaUone per mortem deponitur
pneposltus, 182. Pastor ab Ecclesia revocandos, i n qoa
non potest cum pace consistere, nec maiis prevalere,
360. Pastoranxlos de imposito onere, 256. Petit graUas
e t virtotes sibi necessarias, 256. PrelaU de peccaUs suis
anxielas, 502. S » p e Deos magis operatur per vitam i l l i -
ieralorom (pnelatorum) querentium q u e Dei sunt; quam
perasiutiam litteratorum, querentium que sua sunt, 554.
Sincere obediendum pneiatis, 576. SubdiU facta prelau>
r u m non dijudicent, 576, 581.
Pnelati ordinationes, veiut a Deo inspirate, susdpian-
t u r , 581. Quandiu prelatusnon cogit a bono i n malum
divertere, eius sobjecUo non est deserenda, 3 U . A p r e -
lato Indisciplinato, etiam sLmajoribus bonisobstet, non
est recedendum. 514. Pravitas et emendaUo preposlti
E c c l e s t » , 181, 163. P r e l a t i , qui debonis Dei non ejos
lucra sed soa queront, et nocent qoibos prodesse deboe-
rant, 182. Multi p r e l a t i quasi solliciti ne destroatur res
D e i i n manibus eorum, agunt ut dissipetur lex Dei in
cordibus eorum, 558. Pnelatus bona Ecclesi» dissipans,
182. Pnelati mala exempla, 182. An^eli Deo renuntiaut
xnala opera pralatorum, 182. I n novtsslmo facta pra?posi-
torum per semettpsum Dominus- examinat, 182 Qui quo-
tidie per prepositos actiones subditorum judicat, 182.
Cootra sacerdotum e l onelatorum superblam scribit Bene-
dictos, 584. Vide Benedictus. Yillicus rectorem Ecclesi»
designat, 182. Virga episcopi pastoralitatis signum, 594.
4 Praescientia. Non altud est pnescire, quara scire f u l u -
r u m , 124. Deus quedaro prescit ex libera raUonalis
creatur» voluntate futura, 121, 127. Pra?scienUa est cum
certa ralione aliquid inlelligilur, 7 1 . Hanc sequitur ne-
cessitas r e i , 7 1 . Pnescientia Dei non proprie diciturpra?-
seienUa, 71,127. Sed presentium scientia, 127. Non pne-
scit Deus, nlsi veruro, 127. Pra?scienUa Dei non fallitur,
127. Non pnescitur nisi quod futurum est, 125. Deus pne-
scit omnia futora, 125,124. Q u » Dens pnescit, neccsse
est futora, 124,125. Non omnia q u » pnescit, sont ex ne-
cessltate, 124. Qoa?dam p n e s d t , q u » flont ex libertate
volontatis, 124,127. Non prescit concta futura necessi-
tate, 124. Quod pra?sdt Deus, necessitate futurum est si-
cut prxsdtur,124. Si aliquid estfuturumsinenecessitate,
necesse est aliquid esse futurom sine omni necessitate,
114. Non prescit simpliciter Deos aliquem peccatururo.
vel non pcccatururo, 124. Sed prescit peccaturum, vel
non peccaturum sine necessitate et sola volontate, 12$.
E t stant simol prescientia Dei, et libertas arbitrii, 711,
125,124, 125,126,127. Pcreunt qui unam partem defen-
dunt, et alteram negant, 71. Necessitas qua res liber» .
q u » pnesciuntur, future sunt, descendit de libera volun-
tate, 124, 125. Si pr»scit Deus aliquid, necesse esl esse
futurum : idem est ac si dicam . si erit, ex necessilate
e r i t , 124. H » c necessitas sequitur rei posiUooem, 12$.
Necessitas sequens noo cogit nec prohibet rem esse vel
non essc, 124. Nec aliud signiflcat nisi quia quod erit non
poterit simul non esse, 124. Qood est fbtorom, non polest
simul non esse futurum, 12$. Rem futuraro necesse rst
esse futuraro, 124. Actio aliqua. anteqoaro slt, non neces-
sitate fotura est, 124. Quia fieri potest ut non s i l futura,
124. Vide Futururo. Quidquid de his q u » libero fiunl ar-
bitrio ot necessarinro Scriptura pronuntlat, secundum
ttternilatem loquitur non seeunooro terapus, 125. Vis
eternitatis fadt ut prescientia Dei et l i b o r j m arbitrinm
tion repognent, 125. Deum non latuitquid boroo facturus
e r a l , com illum f c d t , 87. Ab ordine divin» prescienU»
oeino ralet exorbitare, 151.
Pnesentia Dei. Semper i n conspectu Dei sumus, 8$.
Dei prssentia cohibet peccata, 195.
Pnesuroptio. Vide Confldentia, Misericordia, Spcs.
Pratellis (abbas fle), 451.
Presbvteri. De Presbyteris qui uxores habebant in A n -
glia, 190. Presbvterorum conjugia a condlio sub Lan-
franco damnata, 407. Ea rcprobat Anselmus, 407, 408. Ea
rex Henricos probat, 407. Prosbylcri fcmin&s tencnlcs
1118
benefldis privantur, 408. Excommunjcantur, 408. Contra
presbyteros concubinarios, 140,552, 458. Ab eis nec bap-
Usmus susdpiendus, si adsint alU sjve clerici sive U i d ,
458. Non denent fldeles adstare celebrantibos presbrteris
aperta libidine foetenUbus, 140, 552. Ut vel hominum de-
testaUone repulsi sacra contaminare non aodeant, 552.
Q o » i i tractant, non sunt proinde contemnenda, 552. Sed
ipsi exsecrandi, 552. Ipsi,qoantom ad se, sacra alUria
commacolant, 552. De presbyterorom et concobinarum
filiis, 585. Filii presbyterorom a prsbendis patrum etab
ordinibus sacris removendi, 554.
Prindpes diliffere debent iostlUam, 576. Vide Rex.
Prindpes non domini E c d e s i » , sed advocati, 589,391.
Vide Ecclesia, Rex. Prindpesmala sobditorom emendare
roaxime tenentor, 417. Viae CorrecUo.
Prindpioro videtor non nisi r e i indpienUs esse, 57.
Caosa non videtur nisi eflectos alicoios, 57. Nomen eflV
ctos convenit rei q o » flt, 57. Vide Causa.
Prior. Prius. Prior com abbate debet concordare, 575.
Qo»dam natura prios, q u e sont slmul tempore, 114.
Privatio. AbsenUa ejus quod est aliqoid, non est a l i -
qoid, 67. Cedtas dicitor aliquld, secundum forroam l o -
quendi, 67. Non est aliquid secomjum rem, 67. Hanc ba-
bere non est aliqoid habere, sed carere aliquo, 67. C e d -
tas non est aliod qoam non visos, obi visus debet esse,
67. AbsenUa visus non magis est aliquid ubi visus dcbet
esse, quam ubi non debet esse. 67. Qoo senso dicitur
injostitia vel ca^dtas facere aliqoid, 75.
Privilegiom, 457. Vide Beccensis
Prodigiuro. Signa aliquid pnesentialiter shmiflcant:
prodigia aliquid futorom portendunt, 186. Prodigia, quasi
porta dicia, 186. Vide Miracola.
Profectos. Qoandio vivit nomo. non fadt nisi i r e , 415.
Semper aot ascendit, aot descendit; aot ascendit in co>
lom bene vivendo, aot descendit i n infernum male viven-
do, 415,452. Isle ascensus vel descensus tunc cognosci-
tur ab anima, cum exit de corpore, 415. Qui bouis m o r i -
bus ascendit, in ccelo collocabitur : qui malts moribus
descendit, in inferno sepelletur, 415. Diligenter attendat
anima Christiana si ascendat.aut si descendat, 415. Asccn-
dunt qui p r o f l d u n t : descendunt qui deflciunt, 175. Stu-
(ium proriciendi, 512, 521, 527, 555, 572, 578. Sollicita
de suo profectu discussio, 512, 527, 452. Justus novom
aaffroenturo semper adipisci sludet, 176.
Professio monachica, 425. Olim solo babito et conrer-
sione monachica flebat, 423. Monachi deditio seu obligatie
K »r spontaneam cucull» acceptiooem fiebat, 550. Vide
onachos, Votoro. Spiritus prcphetaruro propbeUs sub-
jectus est, ne eorum arbitrio repugnaret, 175.
Prosperitas, 191,192. Ventus contrarius non secult
adversitas, sed prosperitas, 161. Et tunc maxime invo-
candus Deus, 161. Magne virtutis esl cum felicitate
Iuctari, 161. Vide Adversitas, AflUctio, Tribulatio.
Providentfa. Non ab alio quam a Deo cuncta reguntur,
28. Non casu, sed multa raUone coocta reguntur, 28. Deo
est cura de omnibos, 245. Qoia Dominos omnium e s t , 2 i 5 .
Omnia subjacent Dei disposilioni, 129. Plus est atlendeb
duro nobis quid facit de nobis Dominus, cujus sumus;
quaro quod nos volumus, qui nostri non sumus, 515. Sive
vivfmus, sive morimur, non nostri, sed Domiui surous,
515. Vxde Deos saplens, Dei voluntas, Deus causa re-
ruro.
Prudentia. Pars prima prudenUe est ipsam, cui p r a -
cepturus est, estimare personam, 107.
Podidtia, impudicitia. Impure cogitaUones et motus
impudici, 249, 256. Vide Concupiscentia, Virginitas.
Pulcbritudo. Vanitas polcbrlliidinis, 197, 198. Vide
Focas, Malier.
Pulsos. Liber de polsibos: ejos scientia non adeo oUlis,
550. Honc MaoriUos tnnscribere statucrat, 530. Vidc
MauriUus.
^Punctus addltos ponclo, non est nisi unus punctus,
Puritas. Vxde Cordis mundiUa, PudiciUa.
PusUIanimita?;. Vide Confidentia, Deus miscricors,
Spes.
Q
Querere. Hoc q o e d t u r , qood lalet ncc habelur. I5>'
Quintini (S.) Belvacensis ecclesia. 406. Hujus ttnroii-
cns Cunterius, 406. Odo bujus Ecclesie abbas, 40ft. V,e-
ponitor. 406. K i d r Gunterius, Odo.
R
RADCLPHUS, nepos episcopi Gondalphl, 595.
R A D C L P H C S Cicestrensis, 416.
RAniALDOsAnselroi consanguincus, 551, 552.
RAUVALDUS Bcrocnsis arcbicpiscopus; conciliam oogP
1119 IM)E\ I N 5. ANSELMUM.
adversus Res^clini clerici b'cspliemias, 357. Vid4 Rosee-
linus. \ lura» per Christum redemptio, 221, 222,225. Peccatornon
RAQVALDUS abbas, 339. Ad eum Auselmus rogatus mittit
Monologium, 339.
R A I K A L D U S monachus Bci censis : eum Anselmus salu-
tat, 374.
R A I N A L D U S , episcopatum, io quem invitus male intrusus
fuerat, pro veritate rejocit, 405.
Ru^ERUsabbasde Mo.iie S. Trihitaiis/352.
RAOeaus clericus Jdie couiitiss» adfuit Anselmi elcctio-
ni i n archiepiscopum, 372.
R A K C L P H U S episc^pus a rcge restitutus in episcopatum,
jnssu Paschaiis I I , 584. De gravissimis criminibus apud
Rom. pont. accusalur, 581. Ejus caus» discussio Ansciuio
demandalur a Paschali I I , 384.
R A * U L ? H L S Flaiub.rdus sacerlos mfamissimus publica-
norum princeps, 427. Hic simoniacus ad episcopatum a
Guillelino Anglorum rcge ereclus est, 427. Ab Henrico
rege pro pecunia captus est, 448. Ad euat Anselmus qua-
luor episcopos misit, 4j58 Poslea ciara fugit in Nortman-
niam, 428. Dominum piratarum se consliluit, 428.
Ratio princeps et judex omuium esse debet q u » sunt
in homine,43. Ratio,qu» est instrumentum ratioclnaudi,
una est i n homine, l3o. Sicut bestiarum est uifail veile
cnm ratione : ila hominum est nihil velle sine ratione,
100. Homincssemper debent nihil vellesioe ratione, 100.
Kjusdem rei plnres possunt esse rationes : quarum una-
<)u;eque sola possit suniccre, 97. Deus incipit rationem
pouere quando per inlirmitatem ad iectum et ad mortem
pcrtrahit, 167, 168.
Rationalis nalura non esl nisl Deus, et angelus, et anl-
ina hominis,96. Nihil pretiosius Deus fecit, quam rattona-
lcm naturam, 87. Deus naturam rationalem fccit ad gau-
oendum de se, 87. Rationalis creatura justa facta est, 77,
86, 87. Et ad hoc ut Deo fruendo beaU essel, 87. Crea-
itira rationalisnonpotest haberc a se primam voluntalem,
68. Nalura raUonafis neque justa ncque beata essepotuit,
sine Voluntate jus.liti» et beatitudinis, 133. Deus voluit
naturam rationalem facere justam et bealam ad fruendum
se, 135. Eam ad intelligendum et amandumse Deusrrca-
vit, 154. Sola mens rationalis summam naluram valet
iudagare, 24. Natura ideo rationalis facta est ut discernat
inter bonum et malum, inler majus bouom et minns bo-
num, 25,86. Accipit potestatcm disceruendi, ut odlssct et
vitarel malum; acamaret et eligeret bonum, 86. Atque
ut majus bonum magis diligeret el cligeret, 86, 27. F r u -
stra discernit, si secundum discretionem non amet et v i -
tet, 25, 87. Ad hec facta cst ut summum bonum super
omnia amet et eligat, 87. Imo ut nihil amet nisi illud aut
propter i l l u d , 87. Qui propter aliud amat summum bo-
iutm, non ipsum sed aliud amat, 87. Vide Amor, Bonum,
Finis, Homo, Voluntas
Rationali creatur» naturaliter nihit datum est tam pra>
cipuum, tamoue simile suram» sapienlia?, quam quia po-
test reminisci, et intelligere et amare id qnod optimuin
et maximum est omniura, 23. Nihil aliud est indituro ali-
cui creatur» quod sic praofcrat imaginem Creatoris, 25.
Vide Imago. Deum non intellfgit creatura nisi rationalis,
238. Cur a Deo natura ralionaiisractaest,quaB possetfacere
malum ad quod vitandum facta est,65. Nonest ulla natura
debitrix jttslitia?, nist rationalis, 98. Nulla naturasusce-
ptibilis est justitire pratter rationafem, 98. Nonipsasibi
Donum est quo beata fiat,182. Natura rationalis est creata
*n justitia,10l. Nec Dcus potesteam creare injustam,103.
Deo noti convenit ut eam cogat sine culpa esse miseram,
seualicui malo subdltam,77,102,103. Hocqui non coeno-
scit, non coguosrit quid Dco non convemat, 102. Ideo
Dcus eam non fecit sine culpa praeccdcntc miseram,
131. Eam penitus perire Deus non sinet, 87. Creatura ra-
lionalis naturam non iiitelligentem debet dispoucro ad
Dei voluntatem, 238. Nulla res ratione carens vel ad pec-
calum iucitare potest, vel ad virtutem, 107. Quod conve-
uientius et ralionabiiius est, necessc est esse. 92.
Rectitudo. Vidc Justitia.
Redemptio. Restauralio liumame natur p non debuit re-
manere,94. Redemptio hominis non potuit Geri per aliam,
quam per Dei personam, 76. Homo servus est illius per
quem redimitur, 76. Homo restaurari debuit in eam d i -
gnitatem quam habilurus eral, si non peccasset, 76. Ho-
mo quem Deus dc massa peccatrice geueris humani, qni
iiullum baoeret peccalum, non posset peccatores redi-
rnere, 102. Ad alios rcdimendos non suffieit homo non-
Leus, 102. Impossibile fuit mundum aliter salvari quam
T»« r mortem hominis-Dci, 74, 79. Mundum salvarc alius
u»:i polcrat, quam filius Dei, 78. Salvari mundus nisi
iMMrte*C.hristi uonpot jrat 161 Non egebat Deus ut morle
lua mundum redimcrel, 242. Scd huroana natura indigc-
bat ut homo hoc modo Deo satisfaceret, 222. Humana? na-
potest aiiter ad vitam redire nisi rcdenplus sanguine
Chrisli, 213. Virtus saivaUoois peccatorum, est virtus
Chrisli, 221. Virtus Chrisli mundum redimenlis, cst f c r t i -
ludo abscondita, celata potestas, virtus occuiU, i 2 2 . Quid
delinquere potest homo, quod non redemerit Dei Filiua
faelus homo, 247. Morte Chrisli non semel redimiiur ho-
mo : sed quoties cum digua peenitentia redierit, 2 2 1
Vide Christus, Gralia, Iitcarnatto, Salus, Satisfactio.
Reftrdiensis episcopus vir admodum i n ecclesiaslk i s
disciplinis erudltus, 4^8. Electt s esl i n locum an-hiCLi-
scopt Eboracensis, 128. Neeipatiium detur, problbet r e x ,
428. L t ei detttr, rogat Auselmus, 4 i 8 .
Regnum Dei intra nos est, i'J5. Rcgnura cxrlorura Deu~
clamat se habere venale, 549. Non qu»rit pr& eo msi
amorem : sinequo dari non debet, 549. Da ergo a m o m o ,
et accipe repnum : ama, et habe, 549. Regnate i n cti lo
est unam vofttntalem curo Deo et angelis et hominibus
sanctis per dilecUonem habere, et omnes una potestate
u t i , 349. Vioientia nirai» vlrtutis rcgnuro ccrlorum rapi-
tur, 177. Rcima roalis, sceleri est donata potestas, PJ8.
Vide liex.
Regula. Vtae S. Bcnedictt s, S. Dunstanus.
Relatio, r e b i i v u m . Nullum rclativum esl substanUale
i l l i d e quo relative dicitur, 9 1 . Ncqufdem ipsa relativa,
nul i p s » relationes suut per invicem; sed per sub>cta,
5. Nulla est relaUo patris, sinc relatione filii, sicut nibil
cst relalio filii, sine relatione patris, 53. Vide Filius, Pa-
ter: Plures relaUones i n Deo, 43. Relaliones i n divinls
non immittunt unitaU pluralhatem snara; nec unitas r e -
laUonibus singularitatem, 6 1 . Quando substamia h^bel
ossc de substantia, d u « fiunt i b i relaliones iusociabiies,
50. Vide Accidens, Filius. Pater, Trinitas.
Religiosus. Vide Monacnus.
Reniensis. Concilium Remense sub Rainaldo arcbicp.
contra Rosc0»ini errores, 357.
Remissto. Vide Injuria, Redemptio, Sallsfactio, V i n d l -
cta.
ReNEmrs, 430. Eum Anselmus commendat Balduino
re?i, 430. De nutritora regis Balduini erat, 430.
Renovalio. Vide Christus, GraUa, Redemptio.
Requies. Deo requiem negat, qui a maiis non cessat,
I . M . Quid sit Deum requiem querere, 155. Deus (abo-
r.ire se dicit,cum duras horoinum pravitales lolerat, 15JJ.
Deus in carne mortali laboravit ex nostra infirmitale,155.
Deus requiem iuvenit in his qui pcccare desierunl. e i
sancte ac jtiste vivunt, 155. Post Inborem requies solet
qtia?ri,155. Inliac vita non est pctenda requics, 162. Vm
Labor.
Rcs. Dicimus rem quidquid aliquo modo dicimus esse
aliquid, 45. Ltrum in Deo sinl trcs res. FideRoscelinus,
Trinitas.
Resoondere. Non semper facilc cst, insipienli sapien-
ter respondere, 73. Saepe apta iitterrogaUo expedit re*
sponsionem, et inepta reddit impeditiorem, 73. Respon
dere Dei, est occullis inspiraUonibus eum erudire q u i se
nescieuteiu humititer cognoverit, 172. Deus respondet
loquentibus, cum nobis se amantibus apparet, 172.
Resurrectio. Fulura mortuorum resurrecUo, 87. Homo
com corpore suo restaurabitur, 87. Talis debet homo r e -
stitui, quaiis fulurus erat, si non peccasset, 87. Resurre-
ctio corporuro, 134. Hanc exspectant b e a t » anima?, 134.
Corpus tn fine resurget, 178. Solius voluntatis Dei opus
csl, cum mortui resurgunt, 101. Rex non dominus scd
ttitor est Ecclesia?, 429. Rex est advocatus Ecclesia?, 429,
575. Mtilli mali reges Ecclesiam sibi quasi domino datani
putant, 429. Vide Ecclesia. Rex attendat quem n o m k a t
ad Kcclesia? dignitates, 428. In his non audiat consiliarirs
inRdcies, 4 % . Nulli homini magis expedit quam Rcgi, se
subdere lcci Dei, 102. Nulius periculosius se subtrahit a
lege ejus, 402. Non leve pcecatum est regi episcopnm
suis rebus spoliare, 402, 408. Quales se reges exhibcre
«!«beant, 414. Tunc reges bene rcgnant, cum super se-
ipsos regnant, 41L Nec viliis se subjiciunl, sed ex con-
stanti forliludine superant, 414. Tunc vere reges surnes,
si motus nostros inordinatos reginius, et ad ^oluutatem
Oeatoris revocamus, 211. Anima nostra fit regina, c r m
( hrislo menlc est copulata, 211. Reges ac potentes curw
ac nietu tabescunt, 196. Homo post pnccaturo reKtilis*,
185 Regis coronaiio, t'98. Rcges F r j u i o r u m S. Anseiuio
f;iv«»nt et ei seribunt Vide Ludovicus. Pbilippus.
IticnARDUs. monachus : eum Gondulphuselectus episco-
pus sibi i n mluisterium adjungit, 357. Eum Anselmus
Goiululpho comniendat, 537. Kecctim cst venlums, 513.
RicHARDUsraonachus Beccensis, 3i2.ol3,578.Antcqu.im
monachtis ejsset, 1n angTititdhte vovitse il»:rtim ad S. A
dittm. 378. F.um non h< c t r n r r i voto p«sl m o n ^ l i v i u i
x
41*1 INDEX I N 5.
professionem ei scribit Ausclmus, 373. Kunique ab ln>c
volo absolvit, 378. Instituitur priinus abhas cumobii S.
Werburga?, 383. Vide S. Werburga? cuwobiuni.
HICHARDLS Serviens Gisleberti abbatis (West-Monaslc-
Yiensis, 339. Eum Deus ipse ab impacto crimine excusa-
vit, 339. RicharJus abbas de Pralellis: ejus in iibrum
Geneseos commentationes, 451.
RICHEZA seu Riciicra, soror Anselmi, et uxor Burgun-
<]ii, 382, 392. Eam horlalur Anselmus ut cum conjugfc
soii Deo scrviat orbata liberis, 585.
ROBERTUS episcopus Lincoiniettsis, 401, 444.
H o B E i m s episcopus Ceslrensis, 410.
RosEKTts abbas Auseimuni consulit de eo qui pcccarc
proponens, divinitus im|>etlitur, 553.
ROBSRTUS clcricus cancellarii regls, 411. Roberlus cle-
rictiscum Aiiselmo exsulante erat, 438, 459.
ROBERTUS mouachus: ejus preeibus Anselmus se com-
mendat, 512. Is instat ut Anselnius Goitdulpho gratias re-
feral beneficiorum, 514. Per eum Lanfranco Anseimus
rommendat Girardum, 510. Per eura scribit Anselinus
Lantranco, 320. Per eum Ausclmus suum Monologium
Lanfranro mitlit, 336. Huie conimisit Anselmus piacila
tenere, 351. Monasterium Beccense deserit; et ab Ansel-
mo revocatur, 331. Kjus instantia pro Gisleberlo aoud
Walchelinura episcopum intercedit Anselmus, 552.
ROBERTUS monachus Cautuarieiisis, 395, 458. Dotmnn
arcblepiscopi custodit, Ansel. Romam petcnte, 395.
ROBCRTUS de Briodna monachus, 559. Ejus mores 5<0. f
Eum Ansclraus Gualteri mansuetudini commendat, 35';).
ROBERTUS filius Hugonfs comitis, monacbus S. Ebrulphi,
451, 432. Yi intrusus abbas S. Eadmundi, 432.
» ROBERTUS Norlhraanni» comes, 567, 568, 405, 416. To-
tius Northmannia? princeps, 415. Henrici Anglorum rc^ts
fraler, 405> 116. In Asiana? Ecclesi» liberationelaboravi;,
582. Conqueritur Anglorum regem tracto sacramento r c -
guum iuvasisse, 382. Excusat se quod n o u recle senserit
aut dixerit de accepta ab Anselmo ipsius elcctione in
archiep. Cant. 571. Ab Anselrao consilium petit dc ab-
bate Beccenslconslitnendo,57l. Anselmus ei scribit Guil-
lelmura priorem de Pexeio eiigendum essc in Becci Ab-
batem,371. Cum ejus gratia eligitur abbas Beccensis,
567. Injuste vexat Guillelmum Wmtoniae episcoptim. 403.
Ab e e rex exigebat utipsidc Castello quod de Roberto
comite tenebat, liominium faceret, 403. In captione a rege
tenetur, 447. Consanguineam in uxorem dtixerat, 447.
ROBERTUS Flandriffi coracs el prmeeps, 376, 430. L't j u -
stiliarn magts ac magis diligat, eum Itortatnr Anselmtts,
576. Fralres, quos in Flandriam Anselmus millit, ei
rommendat, 376. Eleclionem regularem abbalum coaces-
sit. 430.
ROBEHTUS comes, frater Ernulplti comitis, 453.
RonsRTO comitt de Melleuto, quod regi pro invesUluris
faveat, Papa iram Dei comminatur, 443. is promiscrat se
apud regem acturum ut investiturasdimilteret, 413. Vide
Mellentum.
ROHERTUS de Leminges, 457. Si (iat monachus, uxori
ejus terras qttas de Ecclcsia Canluar. leucbal, Anselmus
eoncedit, 437.
ROBERTUS de Monte-Forti,398. Dominus ROBERTIS frator
Eustachii, 597. Pereum Cadomensis abbatissa Anselmura
consulit, 397. Cum Anselmo Romam eunte fuil, »08. a
RMBEBTIS filitts Haimonis : lestis cst in epistola; qua
Henricus Anglia? rex Anselmum revocal, 582.
UOBERTI s tilius Warsonis, 593.
ROBERTUS cx JtultPO christianus, 400. Kum Anselmtts
rommendat eleemosynis Erntilphi prioris, et Guillelmi
arcoidiaconi, 409. Kum Gondtilpho episcopo et Ernulpho
priori Anselmus commendat, 414.
ROBKBTUS minisler nauperum, 437.
ROBERTUS curam haoet ancillaruia Dei, 114, 415.
RODILI-HLS episcopus Ciceslrensis : apud cuin Auselmus
qneritttr de cjtis archidiacono, 450.
RODULPHLS abbas, 560. Kum satulat Anselmus. 5G0.
RoDULpnrs abbas Sagiensis Anselmum consulit de mn-
nacho qni ab episcopo interdiclo oniinatus est : et de nio-
tiacho qi;i herbas qua?sivit mulieri, quibus virum suum
itileriicerel, 371.
RoDt'i.pMi*s moiiachus:quoii ntinquam Bececnstscongro-
g.ilio dixerit s? ei non pnrsiititturam libros, 315., elc.
Kxetistl se Anselmus qtiod dominum eum vocaverit: cttm
desua absenlia coiisolatur, 516. Kum ad oftieii sui munus
siibeundum hortattir, 316. Obtestatur eum Anselmus ul
notis nmsicis antiphonarium describal.319. Liber ch:t-
ritaie commodandi, 315., olc. Uodulphns monnr-hus cum
famulis cap*us esl, cquis ablalis a niililibus, Quod
ipse mandaxit de equosuo et de moracho S. ticrmaui,
Auselnius si-ribit nt tiat, 516.
RooiLtnus uovitius Dececjisiv ~\\Ki de convprsione
ANSELML.M. 11*2
^r.ntulatur Anselmus, 3 H . Eum monet Anse*mus de ca-
veudis diaboli tenlatiouibus, 511 et 335. Bellov&ccnsis,
556. SOCJUS oiim Lamberti viri nobilis, 356.
ROGERIUS Bajocensis monachus, 318.
UOGERIUS monachus aliqucs monachos pra?misit Bcc-
cttm, 536. Kum ut promiserat venturum prjcsioialur An-
seimus, 356. Rogeroabbati Auselmusde sua separ.tUoue
afllictos Beccenses commendal, 567. Kiquc sc nuila cupi-
ditatc scd charilatc ac obedientia oms arcbicpiscopaliui
suscepisse proleslatur, 568.
ROGERUS inonachus Cadomcnsis, 536. Hunc salutat An-
selmus, 356.
ROGERUS abbas S. Ebrolphi in Northmannia^ 326. 431,
432. Yim inferl eleclioui abbatis S. Eadmundi it> Ang ia,
432. Vide S. Eadmuitdi ccwiobium. Ab Anselmo peliit ut
lralrem suum Helgott prioris commendaret cnaritaU,
526.
ROGERUS Anselmi et Guillelmi Winloniensis eoiscopus
amicus, 435.
ROGERUS PUNTEL, 438.
ROHAIDIS domina ejus i n Beccenses beneflcia, 512. Pctit
ab Auselmo ut in Angl}am mouachos mittat; ipse eos
miltit et ejus charitati commendat,j342.
Romana Kcclesia. Qui Ecctesise Romane sua aufert,
Ecclesiis onuiibuH sacrilegii reus est, 582.
Roinauum. Coucilium Romauum sub Lrbano II contra
investituras, 394, 427, 428, 429. Excommunical regem t1
laicosomnes qui daut inveslituras, et illosqui eas acci-
piunl, et ipsorum hoinines littnt, 59 i , 428, 4*9. Htiic i u -
terfuit Anselmus, 429. Ejus dccreta contra invcstituras,
429. 11« e recipere recusanl Anglia? rex e l episcopi, 429.
Couci.ium Rom. sub Pascha:i 11, 45»>, 441. lnvestituras
coiistileutes sictil e l accipienles excommunicavit, 436. l u
quadragesitna cclebraltim. 13(>.
^Romascot, sive censusB. Petri in Anglia,355,582, "98,
ROSCCLIMI erroret ratiocina».io, 412,45 et seqq. 355,357.
Confutatur.' 45 et seqq. Docebal i n Deo pluralitatem sub*
stantia?, qualem habent piures Angcli vel plures aninut',
41, 42, 45, 357. Dicebatquod autsunt tres res in Deo.
aut Pater et Spirittis saiictus n?qiie sunl incarnati ac F i -
lius, 41, 42, 43, 41, 45, elc , 3.57. Rainaldus arcluep.
Rheraensiscogit concilinm contra Roscetinutn, 41, 55«.
In coucilio huuc errorem ticle ejuravit solo metu morlis,
41, 42. ipse in stio errore pcrscverat, 42. Piures in N«»>
scelini quaslioue tunc laborabant, 42. Comparatio ista,
$k\U ircs Angeti, e l c , non est Roscelini, scd ejus qui
quasstionem ejus mandavit Anselmo, 44. Rosceliui ratioci-
nalio aut cum Sabellio negat tres esse in Dco pcrsonas .
aut inducit tres Dcos, 41. Deslrt.it iidcm noslram, 41. Pro
Rosceliuo respondct has tres res non csse tres Deos, i i ,
Oslenditur quod si sunt tres res, sunl tres dii, 41. Rosco-
linus utroque pede claudical iu Incaruatiotic Ycrbi, 46.
Somniat homincm a Yerbo mngis esse assutnpttmi in i:a-
lura? unilatem. quam in unitaleni persoiuT, 46. Non neg--
bat tres esse in Deo personas, uec Filium esse incarna-
l u m , 45, 46. Direbat Lantrancum et Anselmttro in sua
esse sententia, 557. Epislola Auselmi conlra dicta Hoscv-
lini inchoata antequara Anselmus in Angliam secundo na-
vicaret, 360.
Rumesei, cccnobium monialiom, 386. lbi mortutts qui-
dam ut sauctus colebalur, 386 Anselmus prohibet 306.
S
Sacerdos/sacerdotium. Sacerdos esl meditis intcr De-tm
et populum, 298. Qui sacerdos dicilur, ct oflicium saccr-
dotis operibus dignis non implet, stiper onmia formid;»re
debet de hujus oflicii dignitate. 265. Sacerdotii digi it:.s
est, plusquaro a?stimari possit «ligna, 261. Sacerdotii mi-
iiisterium seti corporis et sanguiuis Chrisli mvstcrnnti
3 oanta reverenlia, quam pura conscientia sit agendiim,
J5i,263,266,267, 268, 269. Altaris servititim rcs i sl
valde salubris bono sacerdoti, 261. Sed valde pcrictilovi
liuncindigne Iraclanli. 2(i4. Saltibre consllium est a p<*«-
catis ccssarc; et scrvitiuin allaris Dco reddere, 2iik
rra?stal Deo servire in allari, qtiam prnptei rormid.neiu
peccati ejus servilium dimittere, et iu peccalorum dan.-
nalione secnrius jacere, i 6 i , i6 ). Melius **st ui Oetis m»*
r
verberel propler aiiqnam otrensi*»iiem sui scrvitii, et u%
men sutim serviUum facientes, quam nus damuet pro-
plrr timorern peccatisiiiun srrviliumraeore nolentes, it»l.
Si peccala saeenlotis sunl criniin.dia ; tililius est ei ab in—
inoialione sacriiicii rumiliter c«-ss:<re. qu.tm per |ir:«'suin-
plionem imm.'laii<) niaj.»rom d,imii:tii«uirm incurrere :
dnuec inchoata v< per.ichi p i uiteulia possit ad .iltans
.servitium s°curius a«ccdere, i 6 i . A/sacerdotio c,ui ar-
cen<li, t'J5.
S.»cri!!i i'iin. A s.icer»!ul« f;; ijc-r;'»!.;; jo s:iCrtRcii -0>
Utf I N D E X I N J , ANSELMUM,
Saerifldora corporis e l sanguiuis Domini i n a l u r i , 2 6 6 ,
2 6 7 , 2 6 8 , 2 6 9 . Sacrificiuui de paue, sive azymo, sive
fernienuto, fleridebet, 1 3 6 . SacnUcium noslrum uon nis'
i n allari olTertur, 4 2 3 . Ltruoi utiiius sit aitaris ofliciuro
«Jinrittere, an (accre, 2 6 i , etc. Vide Azvmura, EucharUlU,
Missa, Sacerdos.
Sjeculum* saeculana. Vide .Elernitas, Mtindus.
Sagiense cuenobium, 4 1 5 .
SALATOUU. duos patres liabuisse videtur, 1 7 4 .
Salus. Creatura uequit Crealuram salvare, 1 2 9 . Nec ei
dare unde salvetur, 1 3 9 . Satus nostra ex Deo, 2 3 1 . Non
est i n alio saius, ouam i u Christo, 1 7 6 . Qui vult salvus
esse, muito piura oona r u e r i u quam mala debet babere,
5 9 0 . Ex adultis quicuuquc salvautur, per justitiam sai-
vautur, 1 2 8 . Viae lncaroatio, Redemptlo, SatisfacUo.
S A L V M U S monacbus, amicus Gondulplii, Becci moralur,
etcuiusdam culpje veniam ubliuel ab Uenrico priore,
529.
S A M S O . I episcopus Wigorniensis, 4 1 0 , 4 1 9 . Ejus aoxi-
lium implorat Anselmus contra Thoma electi Eboracen-
siscpiscopi superbiam, 4 4 9 . Suam opem omnem pro-
m i l i u Anselmo, 4 5 0 .
S MUKL Dublinie episcopus, 5 9 5 , 4 5 4 . Donato avuncolo
successil, 5 9 3 . MooachOs su«e KcclestaHujuste ejicit, 3 9 3 .
Crucem aote se porUri (acit, 3 9 3 . Res Ecclesi» unquam
proprias distriboit, 3 9 5 . '
S A M C E L mooachQS Cadomensis, 5 5 6 . Uunc saluUt A n -
selroos, 5 5 6 .
Sanctimonialis virgo babitum sanclum ahjecit, 4 2 2 ,
4 2 5 . Non potest salvari, nisi adhabitum et propositum ab-
jectora redierit, 4 2 5 .
Sanctorum cultus, 4 5 0 . Vide A A H S U T Z .
Sandowik (domus de), 4 4 2 .
Sapientia. De sapientia, 1 9 5 . Sapfentia Dei. Vide Deus.
Filius Dei. Dei participatione saptens eflicitur creatitra
rationalis, 1 8 2 . Stne Deo sapere, desipere cst, 2 1 5 . L t
discarous sapientiam fide muudandum cst cor, 4 2 . Et per
pneceplorom obedientiam illuminandl sunt ocult, 4 2 . Et
per obedientiaro lestirooniorum Dei dcbemus lieri par-
vuli, 4 2 . Spiritos sapienllaeest melle dolcior, 1 5 8 . Diale-
ctici non alkid qoeuul intelligere sapientiam bominis,
qoamanimam, 4 2 .
Sati£factio. Qoandioqois noo solvit qood r a p o i t , m a -
net iu culpa, 7 9 . Natora homana, quandiu non satisfacit
pro Adae peccato, peccat, 1 0 0 . Soivi quis oon potesl a
peccato, nisi solvat quod rapuit peccando, 8 1 , qui sa-
tisfacit debet esse ejusdem getieris ac itle qui peccavit,
8 8 . Remissio peccati non t i l , nisi reddilo debito, el facta
iotegra saUsfactione j u x U magiiiludinem peccali, 8 6 , 2 2 2 .
Dei juslitla exiffit ot bomo reddat Deo quod abstutit, 8 5 .
A u l neccaior soTvitquod dcbel, aut Deus ab invito acci-
p i t , 8 0 . Necesse est utomne peccatum satisfactio aut poe-
na sequatur, 8 1 .
Uomo, post peccatum, non potest sine peccati satisfac-
tione salvari, 8 5 , 8 6 . Nec levari ad aequaliUlem angelo-
rtim , 8 5 . Nec restitui bonis ad q u » factus est, 1 0 5 .
Nec erui a malls i n quae cecidit, 1 0 5 . Deus de natura h u -
mana perflciel quod incepit, hoc est, cam ad beatitudiiiem
perdiicet, 8 7 , 8 8 , 9 1 . Hoc fleri nequit, nisi per peccati sa-
lisfactionem, 8 7 , 8 8 , 9 1 . Et nisi sit qut solvat Deo a l i -
quid majus, quam omne quod praeler Detim est, 8 7 . Hanc
satisfactionem nullus peccalor Otcerc potest, 8 7 . Nullus
cnm facerc potest nisi D e u s , 8 8 . Et nemo illam facere
debet nisi homo, 8 8 . Nihil est supra omne quod Deus
non est nisi Deus, 8 8 . Necesse est ut eam satislactio-
nemfaciat Deushomo, 8 8 , 9 1 . Natura humana perse nec
satisfacere valel pro peccalo, nec justitiam aerelicUm
recuperare; maxime i n itifaitlibus, 9 8 . QUidquid Deus
nou est, non poterat suflicere ad salistaciendum Deo, 2 2 2 .
Nihil creatum potest Deo salisfacere prominimo peccato,
8 1 . Homo Deo reddere neqtiit quod ei debel propcccato, 8 6 .
Kxlra fldem chrislianam iiiveniri non polest peccati sa-
ttsfactio, 8 6 . Deus non exigit ab ullo peccatore plus quam
debel, 1 0 4 . Nullus peccator polcst reddere quaidum de-
bei, 1 0 1 .
Satisfaclio quam omnis peccalor debet facere, 7 9 , 8 1 .
Ad iqtegram salisfactioiicm oportct ttt peccator aut ali-
qoiil pro eo det aliquid de suo quod Dco dcbitum non
s i l , et ab eo non posslt exigi, 7 9 . Et quod superet omne
(piod Deus non esl, 8 5 , 2 2 2 . Et qnod majus sil quam id
pro quo peccare non debuerat, 2 2 2 . Non sullicit reddere
tiod ablatum est; sed pro conlumelia illaU peccator pius
3 ebet reddere qtiain abstulit, 7 9 . llle dat ex debilo qtti
dal quod a se non habet, 8 1 . Non debet computare pro
debito, quod ttcbet pro peccalo, 8 4 . Secundum mensu-
ram peccati oporlet esse saiisfactioiicin. 8 1 . Satisractio-
nes quas homo Deo solvit. 8 1 . INcnitcnCi*, cor coulrUuni,
absliueutia, labores c o r p j r i s , miscricorJiu dandi c l d i -
llii
m i t t e n d i , et obedieutia, 8 4 Homo baec omma LUH>
d e b e t , elsi non peccavit, 8 4 Homo Deo satisfacere
non potest, nisi vincendo d i a b o i u m , 8 5 . Hoc ipsuni
perliiiet ad peccati soluUouem, u t peecator supplicet, 8 1 .
Qui universa, quie male egit, emeudat, e l deiuceps r e l i -
giose v i v i t , omnia, q u » debebat Domino, r e d d i t , 4 6 8 .
Vide Cbristus, Injuria, PcenUenlU, RedempUo.
S A U L . Quomodo unius anni dicilur, et duobus tantum
annis regnasse, 1 7 5 .
S C H I S M A . Duo de papatu contendont, 4 4 4 . Scbisma L'r-
banum inter et Gaibertum, 5 7 4 . Vide HcretieL
Scuurru. De sdenUa, 1 9 5 . SpiritusscieoUae coovenit l o -
genlibus, 1 5 9 . De luce Del mlcat omne verum, quod ra-
Uonali locet, 5 5 . Insanit qoi astroit esse impossibtle quod
nescit qoomodo sit, 8 6 . Quod necessaria raUooe veraci-
ler esse coiligitur, in nullom debet dedoci dubium, elsi
ratio quomodo sit, non percipit, 8 6 , 9 1 . Quod non esse
potest, esse cerU ratione non potest colligi, 7 1 . S d e o t U
uon esl nisi veritas, 1 2 5 . Creatune aliter suul i n seipsis,
quam in nostra scieutU, 1 7 . lo seipsis suot per suam es-
senliaro, 1 7 . I n nostra scieutia uon suul earum essenlias
sed similiUidines, 1 7 . Yerius sunt in seipsis, quam i n
uostra scienlla, 1 7 . Vide Existentia, ldea, Intellectus.
Bonum nemo perfecte novit, uisi qui i l l u d a malo scU
discernere, 8 1 . Discernere bonum a malo nemo potest,
qui malom ignorat, 9 1 . MulU teuentur memoria et u t -
telliguntor, qtue non amantur, 2 1 . Vide Amor. InuUlU
est merooria et intelligeuUa r e i , nisi res ipsa ametur aut
reprobetur, 2 0 . Rectum intellectum habere non dlcen-
dus est, qui secuudum illom non recle vult, 1 2 8 . Qoi ap-
E onit scientiam, apponit et dolorem, 5 1 4 Scire tuum n i -
il est, si quaie sit boc scut aiter, 2 1 8 . Scientue vanitas,
199.
Scriptura sacra. Nihil utiliter prsdicamus quod sacra
Scriptura non protulerit, aut inlra se non coolineal, 1 5 0 .
lpsa sicul nulli adversatur v c r i u t i , i U n u l l i Uvct taNi-
tati, 1 3 0 . Quod Scriplitne sacrae apcrle cootradicit, fat-
sum est, 8 3 Saepe divina Scriptura asserit altquid ess^
qtiod modo nou est, idcirco quia cerlo futurum est, 1 0 0 .
Quaedam in Scripturis dicuntur, non historialiter sed
r i t u a l i t e r , 1 8 6 . l n Scriptura sacra res una sirpe divcna
signilicat, 1 7 8 . In Scripturisaliqbandoparsanuonim aniil-
l i t u r , 1 7 5 . Sic Saul unhis anni d k i t u r , et duobus taiittint
anuis regtiasse, 1 7 5 . Nou cst tespondenduiu auctoritate
sacra? Scriptune, i l l i qui eam pervcrso seusit interpreta-
t u r ; aul non ei credil, 4 3 2 . Sed ralione error dcmon
slrandus esl ei qui Scripturam sacram noo aodil, 4 3 2 .
Qtia? in Scripturis Uceotur, quomodo intelligeoda sunt,
58
Hoc ipso quod Scriptura sacra non negat quod raUone
dicilur, ejus auctoritate suseipilur, 1 3 0 . Quod aperU ra-
tio.ue ex ea c o l l i g i t u r , ejus auctoritaie suscipitur, 1 3 0 .
Si ipsa nuslro sensui indnbilanter rcpugnat, ratio nostra
nulla vcritale iulciri credcnda est, 1 3 0 . Sacra Scriptura
omnis veriUtis, quam ratiocolligit, auctoritalemcoutinel,
cum illam aut apertc aflirroat, aut uullalenus neffat, 1 3 0 .
Saera? S c r i p i n r * studitim in primis injutigitur, 5 1 2 . O m -
ties ad sacra pa»dna; qtisestiones cautissime accedere de-
beot, 4 2 . Qui pie vj\ere qua*rit, sanctam Scripturam me-
dilalur, 1 5 9 . Et qnod noiidum intelligit noo repreheudit,
Qtianlo magis uuirimur in sacra Scriptura cx his quai
obedientiam pascunt tanlo stibiiiiiius provehimitr ad ea
quae per inlcllcctum Sittiant, 4 2 . Qu! Dei teslimouie
non meditalur, (idct iiilcliccluni nou obtinel, 4 2 . Vid*
Fides.
^^Sccretum. Bonum propositttm non est propalandum,
SEIT v i r g o . 4 1 4 .
Seineu. Seinen a?qtiivoce dicintr : pro eo quod sperma
cst.ei pro iis qui sunt cx seiniiie, 1 0 7 . Semen.cum dicitur
%
maiedicnim c l nequam.sumilur pro iis qtii stiul ex semine,
seu pro gencrc, 1 0 7 . Essc et r e p u u r i i n semine nou e*t
vanum e l inane quoddam, 1 0 1 . Res vcre suut i n scmiut-
btis antequam sint fn semetipsis, 1 0 1 . Qnod culna non
sil in serome, 1 0 7 . Semen hominis non est susccptibile
jtisliliae, priusquam fial homo, 9 8 . In Semiue non est fo-
mcs peccati nec cormptio naturce, 1 0 7 . Quod nec cuipam
potest babere, nec lauoem; non potest esse fomes pec-
cati, vel virtulis. Vide Peccatum originale, Prxdiealio
Senectutis incommoda, 1 9 7 .
Sensus, sensibile, sentire. Sensus circa corpiis. et I n
corpore suut, 3 1 . Sola corporea sunt sensibilia, 5 1 . D i d
potest sentire, qui aliquo modo cognoscU, 5 1 . ScnUre
nou est nisi cognoscere, atttad coguoscendum, 5 1
Sepluaginta Inlerprelcs. Septuaginta seniores a teui-
pore Movsi inagisterium in svnagoga leuebant, 1 7 5 . F.t de
spirilu Movsi accepcrunt, 1 7 5 . Ac legem ex ipslos Mo>si
lcir.ulioucdiiiiccranl, 1 7 5 . Elst quid pra*termissom esset,
 INDEX IN S. ANSELMUM.
• t s u p p l e r i posset, t e l aliter inlerpreUri noverat, 173.
S e p t u a g i n U Inlerpretes non errant, etiam dnm qnod He-
oraet siient, ipsi dicunt, 175.
S e r m o . Qualis debet esse sermo, 192. De Deo loqui,
p l e a a refectio est, 253. Vide Colloquium.
Severitas. De severitate, 193.
S K V E R O S (S.). Monasterium de S. Severo, 392.
S e x u s . I n naturis q u » sexos habeut dUfereutiam, me-
l l o r i s sexos est patrem esse vel filium, 19. Minoris vero,
esse matrem vei filiam, 19. I n quibusdam femineus sexus
s e m p e r major et validlor e s t ; mascuiinus vero, miuor
c t i n f l r m i o r . 19.
S u u o i f , id est, exaudtiio sive audient tristitiam, 170. vina essentU i n qua unuro sunt, 57. Episcopus quidam
y
Similitudo. Velle Deo similem esse, non est maium,
70. F i l i u s Dei vult esse siraiiis Patri, 70. An injusU esset
i s u volunUs, q u » veilet esse simiiis Deo, 68. Vide
Imago.
S u n o o i » v e l sospicioviUnda, 405, 410. Simoni» radix
e s t , secularibus placere ut E c c l e s i » hooores percipian-
t u r , 385. Non licet aceipere a rege ecclesiaro pro terris
a l t e r i u s ecclesi» quas rex occupat, 584. Simouiaci. etsi
a d ordlnem monacnicom transeont, non possoni ab abbate
r e s t i t u i , 425.
Simplex. Falsom est nollam natoram esse slmolicem,
4 5 . Vtde Compositum.
S l o n . Sion specula seu speculalio. 156. Mons Sion Ec-
c l e s U sanctorum, 156.
Sitfs. Aroatores veri boni semper sitiunt, 159.
Sodoma. Sodomiticom peccalum i n Anglia erat publl-
C U I D , 590.
Sol dupiici senso, 178. Sole nihil clarius, 165.
Somnus. Yolontas nunquam i u eifecU est, utaliqnando
v e l i t nunquam dormire, 152. Somnus et vigili» sancto-
r u t o , 166. Qui exterioribus obdorraiunt, et iu iuterio-
r i b u s evigilant, interna mysteriorum penetrant, 166.
Spes. Pr<eter amerem Dei necessaria est spes, 26.
S a n c U spes est adipiscendi regnum Dei et jusiiuameius,
158. Spem de sanctts rebus non nisi Christus gignit, 158.
Spes t o u in Christi passione et meriUs, 247. Deus spe-
rantes i n se non derelinquit, 236. De Dei misericordu
nuuquara desperandum, 212 et seq. 250. A quo separa-
t u r , si a Deo desperatur, 500. Sic spera misericordiam, ut
inetuas jusUUam, 191. Qoi peccat spe remissionis, uon
m e r e t o r remissionem, 546. Vide Deus misericors.
Spiritus. Non noscitor dignior essentla, qoaro spiritus
e t corpos, 14. Spiritos est esseotU diguior, qoam corpos,
14, 5 1 . Vide Amma, Corpos, Mens. CreaU spiritus sunt
rircuinscripU et intircomscripU, 52. Vide Anima, Locos.
C.reati spiritos sunt aliqua rattoite iotircomscripU et » t e r -
n i , 32. Vide iEleroitas, Locus.
Spiritus sanctus. Si nihU uuquaraaliod essetquam som-
rnus Spiritos; Pater et Filios uihilomiuus seipsos et i n -
vicem dtligerent, 211. Amor summi Spiritus, esl summus
Spirilos. 2 1 , 2 2 , hic amor unus et comrounis est Patri et
F i i i o , 3 1 . Amor Patris et F i l i i non est impar Patri et F i - viuUs processio Spifitus sancli uon recipit, 57, 6 1 . Amer
l i o , 34. Quia Pater et Filios tantum amant se, quantum
bonum sttnt, 54. Spiritos sanctus nou est aliud a Fatre et
F i l i o , 54. Quia de summa simpliciUte non potest proce-
ilere aliud. quam quod hoc de quo procedit, 51. Amor esl
Parris et Filli Spiritus, et ab utrooue suo quodam iueitar-
rabili modo spirante procedit, 22. Amor est communio
Patris et F i l l i , 22. Ideo nomen fpsis comroune quasi pro-
p r i u m assumit, 22. Hoc nomine spirilus, iodicator qood
amor idipsom scit qood Pater et Filius, 22. Patris et F i -
i l i amor est summa sapientU, sumroa veritas, sumroura
bunum, et quhlquid de sumroi Spiritus subsUnUa dici po-
test , ti. Amor summi Spiritus non est a l i u d , sed
idem ipsum quod est Pater et Filitis, quod est summa es-
sentU, 2 1 , 22,56. Sumroi Spirilus amor ex eo procedit
q u U sui memorest; et seipsum i n t c l l i g i t , 2 l l . Amor inef- la s. riptura legitur, uec ex ulU scriptura conscqttitur, 59.
u b i l i t e r ab incommuUbili esseutia procedit, non disce-
dendoab illis,sed existendo de illa, 22. Solnsamor Patris
e t F i l i i , uec genitus, nec ingcnitus, 22. Quia nec Filius
est, nec ommno non est ab alio, 22. Summa essentia non
•idetur aptius posse dici emittere amorem, quam spiran-
d o , 22. S u m m » essenli» amor convenieuter apoellari po-
tcst spiritus ejus, 22.
Spiritus sancti noroen non est alienum a Patrc et Filio,
43. Quia uterque est spiritus, et sanctus, 43. Siugulus
amor est increatus et creator, 22. Spiritus Patris et Fiiii
estessentia, sapientia, virtus Patris et F i l i i , 22. Quia Spi-
ritus habet omnino eamdem essentiam, sapientiam et v i r -
tulem, quam habent Patcr et Fiiius, 22. Dcus non est ma-
jor Spiritu sancto, 58. Spiritus sauctus esl alicujus spiri-
tus, 49 Nomen Spirilus sancti pro relaUvo nomine |K>ni-
tur, 49. Et siguificat alicnjus spiritum,49. Noniino Spiritus
sancti nonabsolulc rotelligitur spiritus, sed spiriitts Dei,
49. Spiritus tanctus e?t Deus dc Dco, proccdcndu, 10,
50, 53. D u » possunt dici Spiritos sancU proccssiones : 1 "
Qua existitde Patre. 2° Qua datur vel m i t l i t u r , 55.
Spiritus Dei est de essenlia D e i , et de divina essenUa
procedit, 54, 57, 55. Spiritus sanctus est spiritus oris, et
spiritus labiorom Domtni, 54, 55. Et de i l l o procedit, cu-
jus oris aut labiorum spiritus est, 55. Spirittis sauctus a
Patre non datur F i l i o , lanouam iudigeuti aut minus per-
fecto, 54. Non ex relationibus, sed cx ipsa sua esseutia
Pater et Filius emittunt amorem, 21. 57, 58. Spiritus san-
ctus non est de reUUone, 55, 56. Spiritus sanctus de dei-
Ute Patris, non de paterniute procedit, 56. Non est de
boc unde Pater el Filius suut alii ab invicem, sed de d i -
Gnecis fevens sensit Spiritum S. hoc quod est noo ha-
bere a Patre, 52, is non parv» auctoriutis erat inter
suos, 52. Cur huic non sUtim responderit Auselmus, 52.
Spiritus sanctus est unus idemque Deus, qui Pater, 52,
60. Spiritus sanctus non prius l u i t , quam fuerit alius a
Palre, 52. Spiritus sanctus si est ex nullo, non est alius
a Patre, et d u » sunl tantum in Deo person». 52. Spiri-
tus sanctus non inde alius est a Patre. quia Paler babet
Fiiium, ipse non habet, 52. Nec quia ae aliquo procedit,
Pater autem de nulio, 52 Sed nec quia spiritus est Pa-
tris, si de iilo non habet esse, 52. Per hoc Umen probari
potestquU alii suntab invicem, 52. Si Spiritus sanctus
non est de Patre, inveniri nequit unde sit alius a Patre,
6 2 , 6 0 , 6 1 . Per processionem habet esse de Patre, et per
boc est alius a Patre, 55.
Spiritus sanctus non est aliud a Patre, nisi quia ab i l l o
habet esse quod est, 52. 6 1 . Filius et Spiritus sanctusba-
bent esse a Patre, 5 1 . Sed diverso modo alter nascendo,
alter procedendo, 5 1 , 60. Filius estde Deonascendo, Spi-
ritus sanctus procedendo, 57. Si pcr aiiud non essentplu-
res Fiiius et Spiritus sanclus; per boc soluro essent d i -
versi quod hic procedendo ilie nascendo est 5 1 , 60. F i -
f
lius et Spiritus sanctus ipsa diversiute nativiUtis et pro-
cessiouis referuntur ad iuvicero, ut diversi ct alii ab in
vicetn, 50. Alio modo intelligitur Filius esse de Patre
aiiter Spiritus sanctus, 50. Filius est de-Deo qui est Pater
ejtis, 50. Spiritus sanctus non est de Deo Palre suo, sed
de Deo qoi esttPater, 50
Spiritus sanclus seu amor stunmi Spiritcs a Patre F i -
lioquc procedit, 2 1 , 54, 19. Spiiitus saitctus eternitas
procedeus, 48. Amor dum a Patrq et Filio procedere i n -
telligitur, non sUtiio exbibet iraaginem ejus ex quo est,
21. ldeo non esteorum filius, 2 1 . Si amor PaUis et F i l i i
est proles eorum; aut alter erit patcr, ailer mater; aul
ulerque pater sive mater erit, 21. Kepuguat Patrcm c t
F i l i u m dici duos patres, aul unum patrem et alterum ma-
trem esse amoris, 21. Licet Spiritus sitmemoria ct i u t e l -
ligenUa, non Umen est Pater aut Filius, 25, 2 1 . Quia non
est memoria gignens, aut inlelligentia g e n i u , 2 1 . Scd
quidquid est proccdit, 24. Patcr et Filiusnon facitint, ne-
que giguunt; sed spirant suum amoreiu, 22. Nomen N a l i -
a summo Spirilu exiens uou omniuo est inceuitus; nee
esl proprie geuitus, u l Yerbuni, 22. Amor a Patre et F i -
lio procedeus, non est Filius Patris aut F i l i i , 2 1 , 22. Spi-
ritus sanctus nequit esse Filius, 50, 5 1 , 60. Tum quia
Spiritus sauctus est de Patre procedcndo, Filius oasceudo,
60. Tum qtifa ipse procedit de F i i i o , 5 1 , 60. Omnino ne-
gamus Spiritum esse FUium, 53.
Spintus sanctos procedit a Patre et F i l i o , nec Umen
cst Filius, 49, 50. Nec i l l c , de quo est, patcr ejus, 50.
Spirilus dicitur Spiritus D e i , 49, 58, 59. Quia de Deo
procedit, 59, est Spiritus Patris, 59, 60. Quia de Palrc
procedil, 4 9 , 5 8 , 5 9 . Dicilur et credilur Spiritus F i l i i , fc),
51, 5 1 , 58, 59, 60. Graeci dicuut Spiritum saucluni idco
esse ^piritum F i l i i , quia dalur a F i l i o , 59. Sed noc in n n ! -
Spiritus sniictus non dicitur Spiritus Dei, sicut posscs-
sio, aut sictit membrum, 38. Processio Spiritus sjucti <ic
Filio, exprunitur; cum Spiritus sanctus dicittir Spiri:t.->
F i l i i 58. Spiritus sanctus nou magis est F i l i i , quam Fi it.s
est Splrittts saucti, si non esl de F i l i o , 56, 60. Spiritu»
sauctus ideo cst Spiritus F i l i i , qnia cx ipso est, b l . Spi-
ritus sancti processio de Filio probatur, 51 et seq. Aut dc
Spiritu sancto Pater, aut Spiritus ^anclus dc Patre, 5 1 .
Aut Filitis de Spiritu saucto est, atit Spiritus sanctus est
tle Filio, 5 1 , e l c , 52. Aut Filius csl de Spiritu sancto s i -
cut est de Palre : aut Spirlttis sanctus est dc Filio, sicut
de Patre est, 3 1 , 60. Per hoc quod Spirilus sanctus est
Deus de Deo, probatur quod sit de Filio, 52, 55. Spirilus
s;tncti processio de Patre, importat ejus processiouem de
Fi io, 53, 55. Quod procedit e\ deilnle Patris, procedit ct
e\ deilate F i l i i , 59. Spiritus sanctus cst de cssentia Pa-
tris et F l i i i , 56. 57. Hu»c cssentia est ipsa rssentia Spiri-
tus soncli, 37. Nec tainen ipsc esl dc s c i ^ o , 57. Sed U n -
<I27 IXDEX IN S. A.XSEI.MCM.
tum de Patre et FUio, 5 7 . H r * onde esl Spiritns sanetus,
son magis est Pater quaro Filius, 5 7 , . X Proiode i n t e l -
,
Ugi nequtt cor magis sit de Patre qaam de Fiiio. 57. Noa
estpositum ra Svmbolo qaod Spiritus sanctus stt Deus de
Deo, 53. Aroor summi Spinuis noo e i eo prucedit in quo
plures sunt Pater et Fihus, sed ex eo in quo unum suot,
2 1 , 5 7 , 5 8 , 5 9 . Essenua Spiritus sancLi est de essenua Pa-
t r i s , £ 8 . Lnde necesse est o l Spintus sanctus sit de Fiiio,
5 8 . Ideo Spirito* sanctus prtKedil de Patre et F i . i o ; q u u
procedtt de uno sok) vero Deo qui Patcr est el Fiiios,
etc. Propter hoc solom quod Sptntus sanctus e$t de F i i i o .
Filius oon potest esse de Spinto sancto, 60. Non uu^.-i
proprie Filios procedit de Patre, qoam Spiritas S. de F i -
m, 57. Ideo Ftlios noo est de Sptrito saocto, qoia Spiri-
tos saoctos est de FUio, 6 1 . Et tdeo Spiritos sanctcs est
d e F i l i o , quia Fiiios BOB est de ipso. 6 1 . Noo aliter s*
babet ad Patrem Spuitos sanctus, et aliter ad F i l i u m , 5 1 .
Nec raagis esl onius, qoaai alterius, 5 4 . Impossibile cst
os;e:.dere qjomodo Spiritos sanctus non procedat ah
utroque, 5 4 . Si Spiritos sanctus non est ab utroque ooa
eum mittit aterque, 5 4 . Et is non est atriasque, 5 4 . Nec
magis emu dat rUios, qoaam ipse FUlom, 5 4 . Non maeU
Sptiilos sanctas est FUii, qaam Filios Spiritus saocti, 5 4 .
Spiritus sar.cius com procetnt a Patre per Filium, pro-
eedit e l a Fiiio, 56, 5 7 . Spiritus sanctos non est intcr ea
q^jB sunt per Filiura, 5 6 . Spiritus sanctus accipiendo
k i . tntiam a Filio, accipitab eo essentiaro, 55. Hoc esl ha-
be*. essenUara de essentia F i i i i , 55. Insuffhtio Domict in
discip dos niiiil aplius signiGcat, quam Spirilum sanctaro
de ipso procedere, 54, 53. Sicut licus est de rivo et foote,
ita Spiritus sanclus esl de Patre et F i l w , 57. Oim dicitur,
qui a Palrc procedit, non exciuditur Fi*ius, 58. Si terom
noo esi Spirttom sanetom procedcre de Fiiio, fides Chri-
stiana et Dei aoctorilas dcstruiuir, 6 0 . Si rerum est, rool-
\?s ioducil verilates, 60. In iliis, qiue credit EcciesU,
Ctiotinetur et ex illis seqoilur Sptritua S. de Filio pfoce-
liere, 58, 59, 60. Divina auclorttas banc processioocm sa-
tis aformai. com i l U asseril unde probetur; et nihU docet
ende nogetur, 6 0 . Omnes gentes et omnU regna, qoa? U-
t r i s otuntor l i l t e r i s , pariter concordaat quod Spiritcs
sancius procedat de Filio. 59. Ipsis Gra*coram argomenlis
probatur processio Spiritos sancti de Fiiio, 4 9 . Graea oon
negant Spirituo sanctum esse spiritam F i l t i , 4 9 , 58. Gne-
ror.-.ra fides de Spirita sancto, 4 9 , 5 0 , 5 2 , 5 7 . 58, 5 9 .
Greci confitenlor Spiritum saoctam. esse Spirttom Dei,
Spt.itum Patris, et Spiritam F i l i i , 5 8 . Grapci asserunt
Spiritom sanctom j>rocedere de Patre per F i l i u m , 56, td
non probant, 5 6 . Gra?ci conredunt Spiriium sanctom esse
de Patre et de Fiiio : ot lacus est dc foute et de riro, 57.
De snio nomioe processionis contendunt, 57. Graeci L a t i -
n^s reprchendunt quod addilnro sit in Symbolo; FUhque.
5 2 . 59. AIU Syrobolo addiU, 5 2 , 53, 59. Pater et Filios
no:i duse causr, sed ana caosa sunt Spiriius sancU, 57.
Noque duo cjus principia, sed o n u m , 5 i , 59. Nec de iilis
q u s i de duobus loniibus, s«»d de uno fonte procedit, 59.
N«*i e^t magK aut principaiiier Spiritcssanctus de Patre,
«pnm de F i i i o , 59^10.
Spiritrs sanctus principaliter est a Patre, id est, Filios
habet a Patre ot de ipso stt Spiritus sanctus, 60. Noo est
prius de Patre, quaro de Filio, 5 7 , 5 9 , oec de Filio, q o a a
«|p Patre. 59. Nec mak»r aut minor est existens de Palre,
qsura existons de Fitio. JW. N«?c raagis nec minus est dc
uno. qnam de aitero. 59. Sed semei lutusesl de toto uno
et simplict Deo, 59 Aroor non aiiter pn cedit a Palre,
q'iani a Filio, 2 1 . Pater et Filiu^ earadera omniuo habent
habitutiincm a«i amorcm, 2 1 . A sinsntio Palre maual l o -
IMS aniorsummi Spiritu?. 21. A sinu ulo Fiiio totus. 21.
T
A Pjtre «^t a Filin non duo toti. sed unus ioemque a i^r n
l«t::s. 21. Ltrum sint duoam'»re<. uuus a Patre proce-
dens, alter a Filio, 2 1 . An unus noa tolus sed ^ r t i c i
p p u e l e n s a Patre, el p.trtim a Filio. 2 1 . An unus tc.rirs
r i i !en a singulis, 21. Non c^i Hem a raVre accipere
e«en;iani. de qna p n x ^ l i t Spirites san<-tus. et adiper»? a
P.Vre Srinlttm san. tum. 51. Spiritus S. n^n exit e i t r a
I»eim. j j m de I V o pro< edit, 6 1 . Non est e\tra Patreui et
l i i t i m : nec Paler et Filius extra Spiritum sanctum, .*>8.
N«»n est ahus a Patre. pnecise quia mittttur. 52. 55. Lst a
P«'re. ante ireattirjm. 55. A Filio mitlitur. et datur s i -
cui a P.i're, 52. 5*», 00. Non «iatur vel mittitur nisi crca-
t i . r p . ."»2. >.»i aceedit Spiritui sancto dari \e\ miui.52. Y.<i
t lii ;-.e e! i Titmrtabiiis. 52. Cirea <ptntu:n sar>f ttira n*hil
et q*"» l pnuv non e r j t . 52. Mtssio Spint.:s tn iK-mine F:,ii
ei i T i . M . «oniirmM pr«>ce5siunem ejus de F f . i o , 55, 5 i .
Spiritus suicti scientia non est ni^i «sseniia ejus 56.
Ab nlo h:ibei exvntiam. a quo audit ca q-*.i» loquitur et
qe. i* i:o.-et. 55. Spiritiis sanctus ab a!io hatet siicnli.un
r . . r . m qu.T loquitnr, 55. Audire Spintui S. cst qua>i d i -
s «.r*», "^. Impr:m cs! cpmari quod Sptritus sonctus noo
fltf
eognoscat Palreaiet F i l i - r a , 5 5 . Spuilus sanctos aua-
quam ioctpil esse, aec est enectos aiicojus, 5 7 . Qood ooa
<st diMna essenua, in>a SpiriUim sanctum est, 5 5 . S p t r i -
tus s^nrtus ncn actipit aiiquid de boc qood iolra se est,
55. Spir^us sancU nomina, 2 5 5 . Aqob fignulrataT S p t r i -
t»s SJIII -.US, 2TVJ. Ntbil delecubUias io Patre el F i l i o eoa-
tetrip^aiioum invenitur, qoam nmloi aooris aflectos, 10.
Loqui >piritcm sanctum, id est, docere, 5 5 . Spiritos
saociLs «ju.et omneio veritatem, 58. Spirilus T i r r t a t aoa
oVxct sine Patre et Ki.io. 6 8 . Qoia per boc qood osaai est
cum Patre et F i i i o . docet, 68. Septeai doma Spbritus
fancti i n oraUooe Domimca j>etuntar, 1 5 9 . Spiritas saa*
ctus Yadil et recedit, 53. VuU Deos, FUias Dei, Paler,
Trinitas, Verbum.
Subiiitas UBMoasUno a axwacais ia pft>lestaooe p r o -
m l l t i t u r , 515.
STtraAscs ( S . ) proChristo priaros aoiaum saaat po-
soit,161.
STtrnuicrs loooadtos de Moote saocUB- Triiiitatis . WaJ-
rbelino episcopo > iotonieasi ad teatpos ab abbate eoo-
cessos repeUtor, 5 5 2 .
STcimtM* artbidUcoaas Aosehoi, 5 8 6 .
S T K A X D C S Cantaar. artbtep. 4 2 8 . \ ilias donaiit Fi^icaio
Canlcariensi, 4 2 8 .
Snbstantia. Omois stibstaaUa est prima aat secooda,
1 1 6 . Omnis sobstaoUa aot est oaiTrrsaJis, boe estplujibos
esscntiaiiter coounoaU : aot est lodiridua, qoae cum aliis
uuitersaiem essenUam cooMOtjoeoi babet, 1 4 . HolUe soot
\ «tctia» pra?ter illam qtiJeproprie dicilur sobstaniia, 6 5 .
N< n oicms «ssentU est substaooa, 6 5 . Omois sobstaotU
est sustepiibiiis diu^crejitiarojn et nniUUoBjs jcrioenuoBiy
1 1 . Gras t boc significant fat Deo per sabstaatiam, quod
nos per pcrsonam, 3. Omnis essenlU, Uooantoat est, bt
Untum cst simitis svmtnje essentije, 2 4 . QOJB taoijaUtiBi
assumpu qtiamiibet essenuaao ad BUBOS et a lous esse
deirahendo detlocant; eadem ordioaUm sssinnpta coosU-
tuendo illam ad Btaais et magis esse prrducunt, 1 6 . Seo-
sibili et rationaii suhsUnlia? si vel cc<)UUone oVtrabattr*»
auod sil rationaiis, dein qood sit sensuSiu^deiaqood T i r i t ,
deroom quod existit; bjec suLstanUa ad ooo esse d e j o -
ator, 16.
Scmroum. SamBoai illod est qnod sic saperetnioet aKis
otoec par habeat, oec pra?sUntios, 1 1 , 4 6 . Suromuan botaotB
BNiUri vel ^ r r u i a p i non polesl, 6 2 . Qoi propter a l i o d
amat sommuro booom, ana ipsom sed aliod amat, 8 7 .
Fiae Bonuro, F i n b , l o t e o t i o , Raliooaiis natoxa, VoUut-
tas.
SuperbU. Soperbia? Ires sperles, 1 . I n jBsUmattooe, 2.
I n r o i o n u t e , 5 . I n o p e r e , 3 9 i 5 9 5 . Q u t B est in solo opere,
T
levior est. 595. Qoa? io sola voIonUie, daomabifior, 9 0 6 .
Qua? i n asiimatione, msan«bUior,395. De soperbU, 1 9 1 .
218.249. QoJBrit UuoVs, 248. Veldom Uodesfturit, inde glo-
riatur, 218. Noo Uodantes opera soa. quasi fuhil seieoles
despicit,218. Deos exsecrator soperbiam, 2 1 8 . Soperbia»,
fi ira, impaUenlu, dtscordU, lodigoaUo, raacor OOJJBI
tjpdinm menUs, vorauUs gulje, mormoratio, aTariUa, r a -
pacitas, 219. Sa?pe cootiugtt otqoi dio virtutom operlbuo
tnsudant, inanis gloria? t po moreator, 178. Ioaais gto-
ria oon soloro nominem matis operibus taaculat, sed ettaot
de bonis operibus jogiuat, 2 4 7 , 2 4 8 . H J B C projreniu est
a s::perbia. qujp priroom hoonoem prostMTil. 2 4 8 . V t r t n -
tem d i i . c n d i Deum et proximuro ascendit. SoperbU p r i -
r
n:um bominem prostravil, TumeraTit, • f e i i i u t e e x p o i i t ,
217. « Mhira inanem gloriam. invidiam etseperbiam, 2 4 7
E \ c r p i j sny>erbia oihU refert r t quis vocettr senros
v r i .:tier, 517. Nthil miserius homine qui se de booo
or>ere e\»'*'li!. 2'8. Supcrbia in inferno p c e i . 248. H m r t -
Ht-s iti ro io P anel, 248. St>|>erbis cerU damna*.io, 248
ViJt* i . u m i . i ^ s .
.~.Npvn*toa «iivinis. 450. Confcssionis pa?nitere com-
pHjsi. et p" re*i h-rrere coofessionem Cicit, o^ui i a r l t n m
r r « i r , - J NUI oniiuis ofiitio cogit pro peccatis occulUSp
V>2..
S*.n. 'o|i!in Nic.Tnnm a GrTcis e l a Latinis sotxirjl'or
ff
5'». Non orfini.t q>:a tides crcdit in eo po^^J sunt, 5 9 . l a
eo non e^t pr-Vala pro«T<sio Spirilns sancti de F i l i o , r » .
Nec nonien pers n e : \e| Tnnttatis, 59. Lur in Symbolo
Nic^no a l a ' i n i s aMitv.m est FiiioqKe, 59. Vide Spiritus
*anctus Cer sine Gr»*c«T«im consensu ha^c additio posita
cst, r-«. A d ' i i.» hapc noit c<t ccrruptio 59. S y m b o l u m :
Qi-.iVf#- • i.'./ fcanu c t c , 357.
T
Tr»!* r.!i r» matimum est inter omn»D iicnoerum genera,
l^S T J » t l i ^ a I>eo daiis utFndum.
Te IVum b^ranus conutur in rlectioiie arcniepiacopa t
563.
1120 INDEX 1N S. ANSELMUM.
Tedfordiensis eptseopos, 449.
Tempestas est unicuique soa cupiditas, 161. Vide Cu-
piditas.
Tempos ipsum aliqoid est, 11,12. lempos nen est nlsi
rei, cojos diuturniutem meliendo terminat, et terminan-
do metitur, 13. Etsi non esset h » c vel illa res, non minos
esset idem tempos, 115. Non ideo dlcitur tempus huius
vel iliios rei, qola tempus est i n ipsis rebus, 115. Sed
qoia tps» sunt I n tempore, 115. Non est terapus, quando
non eat aliqnid, 1 1 . Tempos non est totom semper, sed
per partes, 57. Aliquid totum non potest simul esse i n
fthjgolis temporibus, 12. Com fpsa tempora simol non sint,
12. Teropos est sibi i n aliqno non simile, 15. Pnesens
temporale, 125. Tempos secoli sex etatibus consUt, 162.
Tres temporis differenti»: 1° Ante Legem. 2° Sob Lege.
3*SobGraUa, 181.
TentaUo non cogit nisi volonUtem, 119,121,126. Nolla
prolnde tenUlio- proprie dici potest vincere rectam vo-
l u n u t e m , 190. Vis tentationis voluntatem non avertit a
recUtodine, sf ipsa non volt qood soggerit tentaUo, 120,
129. TentaUones cavend», 545, etc. TenUUones, et dia-
boll sdpgesUones q o e inopinato se ingerunt, diligenter
abjgend», 424. Diaoolusnon potest tentare bominem, n i -
sl Deo permittente, 83. Honoral Denm qui vincit diabo-
lum, 85, inhonorat Deum, qui a diabolo vincitur, 85. Vide
Vincere. Cbrlstos oon patietor electos tentari supra i d singolus Filius, et singulos eorum Spiritos est summa es-
(
Qood facere poteront, 161. I n tentaUone clamemos ad " senUa, 27. Simul Pater et Filius et eorum Spiritus scnt
Christum, 161. Nolla tentatio etiam interior anlmam,
quam Deos defendit, poterit soperare, 256. Voluntas a
tentaUone vincitur, non qoia roinus fortis est, sed quia
mtnos forUter volt rectitodinem, 120,121.
Terra, terrena. Grandis labor est terrenis desideriis
csuiare; et grandis requies, terrena non desiderare, 157.
Vide Mundus.
T i s o monacbus : per enm Anselmuro Beccenses rogant
nt episcopaturo non accipUt, sed ad eps redeat, 364. Per
eomdero voce significant se ejus elecUoni consentire,
564.
Testamenturo. Lex et propbete concordant curo Evan-
gelio et unom sont, 166, 167. I n Novo Vetos Testamen-
tom conUnetnr, 167.
T H E A B D U S ex clerico monachus Goniacensis, 446. Cau-
sam ejos Anselmo commendat Hogo Cloniac. abbas, 446.
T B K O D O B J C C S monachns, 438 , 444. I.ibros scribit, 444.
Ki Anselmos maodat integram ApostoJi sententiam jpo-
leodam i n capite quarto libri sui De conceptu virgin.,438.
TnsoDoacs monachos, 441
TsoopmLOs.diabolo per chirographum addictos per Ma-
riam liberatur, 286.
Tbeonino dente coiTodere, 320.
T H O M A S Eboracensis eptscopus, 415, 422. Professionem
fedt Lanfranco Cantnaric arcbfep. josso Alexandri I I ,
422. E i soccessit Gerardos, 422. Vide Gerardos.
T H O M A S alter Eboracensis, soccessor Girardi, 420, 421,
492. A b archieplscopo Cantuari» debet consecrari, 422
Favore Anselml electos archiepiscopus, 449. Majores o r -
dines Anselmi jussione suscepit, 449. Bis per clericos et
tertio per doos episcopos ab Anselmo monltus ut ab ipso
consecrationem acdperet, 449. I d negUrit, 449. Nondum
consecratus volt consecrare episcopomS. A n d r e » i n 8co-
tia, 420. E i Anselmns indicat qointom Kal. Octob. diem
Dorninicom ad ejos consecraUonem, 448. Ne el nondum
eooaecrato palliom mittator, impedit Anselmus, 421. E t
ettm interdicit, 422.
T I B E B I U S familiaris Pascbalis I I . Ab eo mittitur i n A n - simplex uniUs, et somme una simpliciUs, 54. P a t e r e t
g l i a m , 582. Per eum papa sciibit ad Anselmum, 598.
T i m o r Dei.219,252. Radix sapienUc est timere Deom,
156. Timor flllalis, 159. De trao d i c i t o r , initiom sapien-
t i » tlmor Domini, 159. Timor castos ex charitate est, 158.
Castum Del Umorem gignlt pnlcbra dilectlo, 158. Dens
timendos est nt Dominus, aroandus nt Pater, 253. Timor
sanctus permanet, 255. Quia sanctos permanere fadt,
235. Nihtl deest timenUbos Deom, 255. Tiraor Dei forUs-
sbnus, 216. Timor Domini expelHt peccatum, 156. Non
est* honestum solo odlo pcenae non peccare, 72. Qui pec-
catum Umore pcen» cavet, non est justus, 72. Ad non
peccandum inuUle est odiom pcen», obi solos amor josU-
t i » suffidt, 72. Laodabilior est qoi stat nullam videns pco-
quam qui pcenam aspidens stat, 8 1 . Per Umorem
feervenitur ad amorem, 240, 253.
Tribulatio. Dei servos non tribolationem potet qood
tribuUUo non est, 557. TribnlaUo non est quod nec cor-
pos nec animam l e d i t , 357. Ibi eUam ChrisUani nonoun-
«raam turbantur de contritione rerum horoanarum, 160.
n o n a D e o f l e r i banc arbitrantur, sed ab boste, 160.
Aquae tribolaUonesetpopoios signiQcant, \bi Vide Adver-
% ritos sanctns, 50. Et sive tres slmul, singoH non sunt njsl
sltas. Malom, PatierUia, Prosperitas.
T r i n i U s . Fides S. TriniUUs, 27. I n Seriptoris non legi-
PATIIOL. C U X .
1130
mus Deom unum esse tres personas, aut unum Denm rsse
T r i n i U t e r a , ^ u t Deum de Deo, 58. Sed ex bis apertissimo
sequuntur, 58. E t ideo ea credimns, 58. Non errator sine
periculo i n rebos TriniUUs, 45. Tres diviiue persons non
sont tres res, sed ona, 45. Trina et simpla divinitas, 225.
Quomodo mdivlsibilU onitas, et insociabiiis pluralitas u i
Deo, 50, 5 1 . Omni homini expedit ut credat i n tiinam
UniUtem, et unam T r i n i U t e m , 27. I n Deo tria dicontor
de ono. et onom de tribos, 47, 48. Hoc intellectus non
capit, 48. Credendum est i n Patrem et Filium c t eorom
Splrituro, et i n singulos, et simol i n tres, 27. Unoro csse
Deom, et ipsom esse tres personas, 44. Nec ulla res est
Deus, nisi idem Pater et Filius et Spiritns sanctos, 50.
Deusnon est Pater aut Filius aut Spiritus alicojos nisi
D e i , 50. Pater est Deos, Filios est Deos, Spiritos sanctus
est Deus, et tamen non tres D i i , sed unos est Deus, 47.
Impium est dicere quod singula quaeaue persona non est
Deus, 44.
Tres personae divin» non dicuntur acddenUliter Deus,
45. Tres i n Deo person» non babent nomen Dei per po-
tesUtem et volunUtem, 45. Solus summus Sphitus cst
Dens ineffabiliter trinos et onus. Una triniUs sive triua
onitas dici potest una essenUa, et tres persona?, sive tres
substantie, 27. I n Deo una natora est plores persons ;
et plnres personse sont ona natura, 47. Singulus Pater, et
ona eadem snmma essentU, 27, 2 1 , 22, 5 1 , 57. Pater est
Deus, Filius est Deus, et Spiritus sanctus est Deos, 50,
45. Sed esse onum Deum Patrem et Filium et Spiritnm
sanctom, 45, 50.177, 452. H i tres sunt onos increatas et
unus creator, 22. Nonestalius Deus Pater, alios Deus
Filios, alios Spiritos sanctos, 58. Somma Trinitas potest
dici tres sobstanU», i u x u Grecos, 5. G r » d tres substan-
tias i n ona essentU sicutnos tres personas i n una subsUn-
Ua, confltentur, 5, 559. Q u » i n Deo tiia sont, LaUni d i -
cunt personas, Gneci subsUnUas, 49. Idipsum signlficant
per substantiam, qood nos per personam, 49. Nec a nobU
in flde alicroatenusdiscrepant, 49
Scrlptor» nosqoam dicunt Patrem et FiUom et S p i r i -
tom sanctom esse tres personas, aot tres sobstanUas, 452.
De Deo non dici proprie tres personas, ut tres subsUn-
tias, 559. Pater et Fifius et eorom Spiritos non sont t r r s
person», i d est tres individu» sobsUnti», 17. SoU i n d i -
gentU nominis, qoo ploralitas Ui essenUa una significe-
tor, dlcimus esse i n snmma natura tres personas, sive
sobstanUas, 17. Si tres person» in Deo sunt ties res se-
p a r a t » ; consequitnr tres esseDeos, 45. InDeo non dicun-
tur tres persone, qoia sint tres res separat», 47. Sed quU
similitodinem babent quamdam curo tribus separaUs per-
sonis, 47. Si tres res sunt i n Deo, Deustribus ex rebus
compositus est, 44. Neroo negat i n Deo tres personas esse
tres r e s ; si res istas intelligit tres relationes, 555. Cbii-
stianos non est qoi asserit tres persenas esse i n Deo tres
res, sicot sunt tres angeli, 557. Eadero deitas et essentia
est Patris et F i l i i , 56, 57. Non aliod est Pater, aliod F i -
lios, 241. Non est aliud amor, qoam qood est Pater et F i -
lios, 240. Non est alios Deos Pater, de quo est Fflios, 57
Nec alios Deos Pater et Filios, de quo est Spiritus san-
ctns, 57.
Deus totus est Pater, Deos totus est Filius, Deos totus
est Spiritos sandus, 6 1 . Qood est stngulus qoisqoe, boc
e s t t o U Trinitassimul, Pater, et FiUus et Spiritus sanr
ctos, 54. Smgolos qoisqoe non est alfod, quam somme
Fllios et eorom Spiritos non sont tres dicentes, licet sin-
gnlos sit dicens, 25. Nec snnt plura q u » dlcnntqr, cum
onosquisque seipsum et alios doos d i d t , 23. Non enim fbl
nisi eorom essentia dicitor q o » una est, 23. Pater et F i -
lios et eorum Spiritus, unusqufecrae seipsum et alios
ambos d i d t , sicot se el alios inteUlgit, 23. Qood de ona
persona divina singulariter dicitor, de tiibus intelllgitur.
57, 58, 6 1 . Nisi curo id ei attribuitur per quod non est
unum coro aliis, 6 1 . Qoidqoid sorom» natur» inest essen-
Ualiter, licet dicatur de singulis tribus personU, non
admitUt pluraliutera, 23, 43, 44, i d quod sunt, sicot est
o n o m ; ut nec de singolis nec de tribos simul pluraliter
d i d possit. 24, 45,44. Quidquid de ono Deo d i d t o r , de
toto Deo Patre, et de FUio et de Spirito saocto diritur,
50. Quomodo una sit triom i n Deo personarom volonUs
et potesUs, 45, 44, 45. In Deo semper proprU discrete
intelliguntur a communibus, et communia a discreUs, 45.
Unaqucqoe persona i n Deo est hoc qood est aliU com-
mone; et estbocqood sibi est propriom, 43
iEternos est Pater, »ternos est FUios, »ternos est Spl-
onos eternos, 50. Sbnilis est conseqoentia de cuncUs qote
de^Deo dicontor, obi non obviat originis rolaUo, W . D i -
S6
 •ir. u -.ir.**»:-.. **«**nu« n 7«*-» mo* r n>*i,. "• : .'f «* s "*»•• *.**-* -r-<«*i - n. •"*!*>t-.*
f*7 "** ^r...*- i *•»-.».*•*-*_. a ,rr*u' .ir »** "-**•'•*«• • .-f»»*-* **H *9* m*\ *. m .e n**« -U*»t » 1 i m t|
• T .-**». l ^ ' v ;**•*> * * „i *^miw"3iinu* II*»- - * ' """>.» **»« *M li» .•»-•--* fi.at. tii li-m.
>-. - . ; - TH — ' - . i j, i - ii*»- - •*• n * ir*« — i*r r •• f-nuv »•
1
i. itMi» j
. u. V N -i * » -*.*. *I *%. —** ±* * .... r" i« m **»• ^< iu.-> m -**t-* r * u •**»•*•, »i
f t i. - . -* V . r r - -***» *>.•••*• ;«*~i> ni.-rn • -»..-r . «- i-»*-*»*. "-•- • • ntint*-*M« *n:f*i
T **** i -**; i- - -*** •»•* t^-*""!**». u .:«= aiu "l'*'l Ult * Tr
11 - . ^ * ^ » > I M « «lii. TimmA **-»4
"f-"** • * - j ~ l *-; 11 - * S J ' - " ^ -« * i . *».J» i ^ - 4 **••: -*i.ui»«. li ft !»>-• r. .-*.. •- •»*-'*• -ra M - * « > * » - > *»**
—

' ' i - - !;=-•-*:— - J I c • II*-***M i r 4* *L v *-*-*- D-' i T * & rJf Jf****». U J * — - ***€ J«-*-*«-»» U -
1

r- . . ..jtn n ; - -,**. 4* u •*-**»• raiir-i v.i .

1
*u* ' **** i r * •**. i . « j•-:«- £ J»***« +t - .»ijr» —*» »j--.« H

i - ^ - -*-•_ ai n •***~s «- *fc n J I r .* •_.-».. • : r tr If-«. i«* f* ifr riw rM j*-**-*I». »* *>i»*-tif*-> -«^»*i*--»> •**-%.
«** :-*-•- i, ** t- i , - i*-*** •*:"- ** v r.i r**-*r-ji -4* .-i. ^^n*- i r ]«**-«. «-i M I jf*-a«*-. *-e tttn >j»r-<%«. k

V - ._-»* . o T *"* **.•* *.***. - n Jl*-« •**%. itr**Ii u*-vaa ift j * * * . * - f« c * i * * H Ji*"A»> -a i r * t » p.4 *»*H ite
c .» — i •**"**- - r**" -***»-i-"r-\ "»•*. . t u * - *jc <ua •***> • O M ]'.**-. uniS' «fBB. itr-ju* at) '"a»-*- ^ m i r a
r***»i 'u^. ** *r ur ^ • i-^v u. i«- >.-rui*-v **. BUJTL «^. * .tti-- ^butja j--*ntff--tk -**>brnijt» *mr*\tw m
* - a r - s . a»- * : . * » >*«**..-*-- —• ^** i*n* uicr*iij:i-«v 4* *-*at**r •*» Ir-r* ^zzzt-rtf^ • m ----4
B> d •*-« * ii"_t> -Ul - -r^.Lf- - * J M * : * I * **-*— . U * - Ir-tSr iejiiujK > x m i a s a i - u s •-« >--»•*-* w t u i : i w-+m
R

- n . *~A***- at: •*** ~ •';*- «•**• iis- **•- iu?- ..uctu* * .i*»r j****-* jr-ttT. .<. '-*i-**"mji - H *"-»i*r *U*H - m. J *
u
* %_•-*-.
*.: •..*.*-. V >•**•. j - i *u n* i *-*iu **. r.urr-**f « m Kt .•**** »"« •**-*. • .11** o « *-urpf. i . w i i t * . «»-t»r*u« *mm r<
? I,I-.*K - *-*r.r»»ii*. '•** iin-ujz *ir a w J I I H m. * «t**r n "-UK-*I*«V n«f **ir**i. »5 * . . i . irL •.Tjkt^f D-CJIII^»* -tfia
u

tni* i^—r.^. • . » _ * K stmtr* u-*".-**r*u- --iir-jirf. r=L >'•» " ~ Jf-t. t*-*f 4i*a « ( • - - **-**mm*__h nxt*r ^»'*u. ~_Z
G I I I B 4- ir-yf.z:*- n *?***. **•-«*«« t r - i n F . St«a uk***- •« *-H «>•**" «ii r*-**«----**---«r ^ it-t mi "f*si..r MII i u —
^*mt"i» i.'**». .«» «* m.« - n Ui*. •* imjrr-i « i ^ i ^ . r t i t *r m-" una* wxa-_*+ «u t»*aim**- -**% }*r~t*K nt*-n •ti***-
jtr*~mu: 3* tt n . **»" »»-!"^ «uti u s i w ^ rtixa
1
»*5- «im^tr •***• w t - i M T *»i *-a--«-». r i u M * ^ tr U%
41

17*^ *s**«**-«u*a -:rr w *t •***. • -*-~r*L n . •..nci» un»- r

"W. -**^r ite> -u«rii< r.— t-w-*t»>-r ------- >^-*«-->--«»r • »*t.
r

«a.«* }**» rnt^-*rii^ * .*~*a "****.r*734 T» — I H -**

m T
-*"•*»* **•-* i * ii** i*»*i*»*---*-;i_ r
Ji. r.7iaL-t**i ** r" •***:• u r Tjrt >

*--s*T*r "^* ^: n* ]•*•** »•» ***" " T s ir-f*»* mt» *--- *• *-**• i*--. T' • •***. 17. J»
i n i r ^ r*-*.** *i. "**-*t -«-; --»--.•** • nr»***iitf, r". » - *•.•'"* *• ' . . u * • n"*-*». '»* -»*»J**r»iu-»-«m « * u • "•••>
; 1

"!-**> n **!*-*-»* 4-* * . *-*^**»**-*- •"***»- B-i:--» B **r . n"".**= '**"*— "J*U *FMIU'"" .»•* 11 Ti m «M* ±*L i.. *ru..il» «Si.
««.*** r '*-***« n-ru.t-r n.:a J*ae* r. / ,;Li> «*. * * M * *i *. nWi ^ Lifiii.wni- -«"***i*m **s ^a&Mta *-*5f-**ai ^«w «-»*.
e«T--****i *»r**i•.**-•**« r*****-. ^•n*****- r*-***r y-Taj 1
±._u i . n »!*-«***n * *ta ^oam-L.
?*ji«**- •*-*-» a*"***i" " ! J - *>•*-»- m l".hi*h **~t •Un***^ ^••*-**f»,
1 »• * <"*•«• « - *-* ir-s -**>_ tt— >»»9r -»2 Truii. *r - T ^ L S - B a t
•*>., •-^-mp , -^. *»-»rr---i a t ^ J •***». •**»••* - 4 '^Z **~ i '.***-*. — T . i ^ - « » « jbbss B j-ui» a*L *_emwk
^»- >---t r -»^'>-w S^.
: e

r r
• Mt*& Uiiai *ur*-m. ***i*-&
-jii*^ - s . J*ak-r *• a.^i> —i. -"At-r *wn ^L*»** » U F T-*"-u ^ - - . f «!i n • * r * I^U-MUB
r
>*^r-ir*L
-*f*i •%i'i*s *• •*."> *M rr«s. 1
B O *»-* n ^Airt - --*r*a "-*«Tia. i t . ut-s -*-i*x-.ii-» *--«.
Tn-*»i ***** ?ui*** »i* *:.•». —* * ^ . » n 1
t^-*-rr? L ::•*- n *%»"**-* -s *
• W l lilb***^ O H X » * • • 4 I B a ! ir» I " - T I . % M -**jn It.**» IZZ V * E *£ l*- »t- *» fc

-eiHOU-i Trr-*: 1. ir*-*b *H*Y V*l*Mi**i*tm t > l h » , .iLa»». dfefi i*- . ^ - . . i j k {.•'^. - i B i> m-im-'-*.
» ' u f^-**i--- *j. * • u . . - . . - j ~ - i i i 4 W r L ~ . * - « • Ui.*r*T?C
,

u c rus-t *iiti --*»***• •»**-* *Mj»ug. **r« ^t-n. n irar *»r*fi.

•C. n A « C m**-a T * » i J i . . * r*w Maii.u n*r^-*M*-am i . •• 'tt- 'i.t-. i_7**r m mii-tnu * » L - \ « * » « J I M . i r . 1 »---
3>ui-*--£iltru*fa. »i. j i »»c P X - H •****" « ****i- -s*i^H.-«*»*-- i.»> J*-»»-*•*-*- •*•*•!.**-»u c ( > * • • KEC tic*u '*±. *5r« **m_t_r
-t?tr-*«. ITI^ **aer -*» u-cf*- •*» **"i*u»> « n - r t » ««*-*- ***-»m u»t-. vTiitr Mr-*»r-3» .113- taai-* .j--r*iiiau *>»•*-* 'ts j-ra^r
"our**"» -xr*ti jn, *-«• a . mxz J : : <i-**i a »*ri-***-•. **«-?**•
OE **n;-•***'• rai**-*»7*-*L. V «« m • . « t r j i >n • • ^**L * * K u i » *-*i.t« rn-»f-nia- - - s
•c-miai *»*--' T..r»***»- ^-nnuift«-fl «ui--««-misatT-(. - w iizi-jau. «*-tt*r-*w *-»»?»»T»i-»i rap -*-p»»* «f • « . J J V T - taiT* « ^ L *»•_
*«-i *»T-I *?aC-»r JBtl-tV **> ""-*-*-**inuM**41 ^ S 1 1 * B * * L J l J » - »
i • n i . ***-> -«»**-» n -t"«*-*ait* mi«rj**-** -»»** *»-*^****-n x ?«*-**• *• ,

"*-**M^t^-j-L -ia ne-inr )*-***< **u»-*-- »5c-ni>--**ur -**-*-*• *•«"T-"—*. *• m i - . _ ^ * * * - i i " J*B»-"-- o , . M t. •^-jj-ai-i_f-< r*—
if niu 4l(n.:*^ "fl-s****! tr 4**. . n a l u w i j u r • ;:i**»v *»Vt---- «*•:.:*« ffr*--<. — -fi **-tt***- - i f> **». —u***- •*_-*-*•*-* *s
l-^-.M*- •*»**- r i it» "»*f»"i-»i» TZ**~**tr -*.*. * L nua--* "*•••-»-- •«rs. BT*-**i zr**9.*-_"*~m *-**- -A*,.r.7* -»n .n'«» *f*-»»-a»»»r j_***i R

t **-*- **v*.r '^** ^aicir-. -»»•••--»«r-*iur- *-*-*s*» rui n* a • \MM r*-x T ^ i r t r . -*r r****- *-*-ai-*--\ r~ « _ T-r-vv T*-»*---
-f*--..-*-»rh^ 4*- ' v i ^ T*--*****I-'ji.i*-*! * i . *"*a***»-* -*» •* > r*-»*- -__-IT». -«trr t - • r»H -t-*n . T . - • -«m -----v-
? M-*. T-***T**-;i,»^ * , - — t ^ . .T rr ^ R n a » - » ***< m 11-*»-* -»***-•- -r- .m. T" £ -j**»-*i »-a»--*- • -f** r-"im_. • -
? * » - * - * *» * • * ***A **• ' . . " - • :7 «..-» * ,,1» — * •»*r*- -**< »- -— • " * L "*•-— u afff»•****- -*»*. -***-•*- - u : O _ L TT
n r ~-. - »«•*» -x *r 1. • *** I *-j — » — T
T * - i '"i»--^ • • • » • * . _ . - * - * * . - J T I - * *-*- - * **-•** —.** satti- » J V
"twR *-H »1- • P--.- * . U . » - «-i *«- ** - » ***" i-F > - - T» • t '••*-***- *l"rt7i *»» **" t*Ov fc.- \ •* ->I'-**l .•**
ft^.-n-v t»-»- -«i - »**-i •*-• n r *a»*-** -*«--« -*»-**• i « »i.
4l
, •«»-* * ?i W .-ij-** i* r-t*t*w •*»« **-*-*_^c« I « P - * - - M * - «
T — —..-i- . • • ! " * - " -u"* - -*«-*i.-**r---ii n--*- Tc-v rrtir i
5. **._•_!*- i.»-*-* r •» *-"***. **• "*.**-•• i r.i*K -** — i**-
^s. it» , * »i. "***"ii ..-*-**.* ir.'"*~ *»-.*-*u"•*-**:• *. t. s . n . »i. ^ * J - » _ - T n /ir->i Tii^.^i»»'.
— . L»Tft*?-v -R *->-I**N ^ -~ - • - o * -»-*'**'* a»«- -^- •«•* . ' . t > ' f. * '«*-. »*a-s_- » e r i H a _ l«=*i_>iiU **trl»-
T - » 1 - % *»S-v * * - « ! « » -

4i U - T T * * - ir^.--**--*--n-.ntr.n- T I I H I *-»-*; m a r t mu i***^"-***

• u u a. i:u 4 M Ir TS. *** ***-i u...-« r - t i •**•*".
wr-*-« sin i*-*- -* r«-** « -* » i -Traiu» j.-»^**-*- **
V » nr---v*iar- -» i r - i - ^ u .» » i. nnxA ie **• *« •**-**•
•g--T»*-c*-t**^ « .
f r
*** m. • ** »*- f*. trU-*- »-« «-*» *-K .*
tsrc T » ! ' ua * *» irnv—*«r*-«-**-rc i«-r.-****»* **tJ JS* i
•**». i-r-v J*«W "***i\*"***.U5> -*-*m". * n « i r trim*. • .•«#>• * • «
•« **^*{r\ii»> -stn- is- •*am * *.•*****• - **** JU2L. 1
:i nff -**>^» "• m m

*m • )*H£h M )***t **r. i i *.-..*> s r t . u u •*-*-**- - «

inu. mi 11 tw*** .**» ttr*t* - 1 . • « » - * • * » » * •.-*- * * *
I*- -»nr. K -**-*-* < «. ii**t*r-i ' » *•«*---*- ft *' *i -**».*-
«.S <:»**»-". li >»*f*C* "i**- **<• •* Z*i*r*> «i*»» "-**• ""****'
n."* . i "V^-- «» v. « ,T m- ****•*-*-"--i** *- •-*-***• '^-fc. n.
fc
1

r.*s - ^ T . W M M i*»i. **_ .*• *t JL" •••-****« t.

*..«"- •»>-- n- w * •* :* * i . i . ^». ** J *v -*••
,
«**---
T » . i * "*.*-*. *-a **• r •*- *** •-»****.*r „-*r -*-«*-•
*»~ * C»J - I . "»•*•*.•. I*. '"*-*-« » —**.
T. *a tix*T-*. i i T * - **»•— 5 • n *-**• " « ' •.
*i. > T S , r
t i . - * * 'i-i*^*-****. * » r - j "-*»*» ; *Ar*-» ; T

r >**---.-f» > -*• . "Tl - S S — t " •**. •« «-t-

^ i t - - ~ n cr.* ii -***-> **s. * > .
fc
Ti**.*.» »* ^."*« J« * **•
1
. . S-TTU - " > - * . * - * • B»-.'..*v •• » * ********' » i ^**»- m

I***» '"i. **«. *—. j «1-* r*- «rt.i»- *> . r j * r"^-***--

.n. »» S--»i «j*u -» >•»-***»»•. •< . *••**-.•*-* *-*»*•
: **--**- - •***•;" *. v-« *.»**-*-•
 1153 INDEX 1N S. ANSELMUM.
Universalc. Qui non intelligil quomodo plures hoxnincs
in specie suot.unus nomo. non comprcheudit quomodo
plores personn?, quarum ainguU quaeque Deus est, sunt
unos Deus, 45. Uialectici, imo dialectice baereUci, non
n i s i flatum vocis putaut esse universales sultstantias, 42.
Vide DialecUci, Substantia.
UmB-vifus. Sub Urbano I I et Guiberto schisma, 374. U r -
b a n i I I partes lenet Anselmus, 374, 380. Urbanusfl, papa
successor e l vicarius Petri apostoli, 135. Episcopatum Bel-
vacensem cuidam imperito Anselmi et aliorum precibus
i n v i l o s concedit, 333. 334. Mandat Anselmo ut episcopo
Belvacensi imperitiori adsit adjutor, monitor, corrector
et consultor, per se vej per alium ex suis monachis, 553.
U l Romanam s*dem adeat intra annum, 553. Ut quae H o -
bertus moriens apud Beccenses dimiserat, ad Romanam
t e d e m citius Anselmus deslinet, 553. Episcopi Belvacen-
sis innocentiam declarat, 35 i . Sed eum perseculioni cauo-
nicoituD imparem judicat, 354. E t consulit u t episcopatu
cedat, 354. Cujas tamen rei judiciom Anselrai arbitrio d i -
m i t t i t , 354. Anselmus eum precatur u t de isto episc. FuJ-
cone pro sua prudeotia jodicet, 380. E t ad eom m i t l i t mo-
noscolom, 580. Urbanus legaUim misit in Angliam, et
p e r eom Anselmo pallium inisit, 580.
I M O , sive Ursus, sive Ursio, amicus Anselmi, 522. Co-
e g i t Anselmum utad Lanzonem monacbum admonitionem
scriberet, 522. Se convaluisse Anselmusei vult sifrnifieari
316. Petitionem e l votum monachi fecit Becci, 349, 350.
Pustea alibi sub Petro abbate petilionem et volum mona-
chi victus importunitate precaiiUum fecit, 550. Quod stare
dcbeat in prinia promissione, 550. Munc propterea volen-
tem retiuet Anselmus. 550.
Uasio prior ccenobii S. Marlini dc campis, 570. Amicus
Ansetmi. 570. Eo priore WalcrannusEcclesiae Parisiensis
canonicus e t c a n t o r i b i institutum monachorum suscepit,
570. Vtde Wa.erannus.
V genUa creatoris, quam i n seipsis, 17. Quidquid factum est
Vanitas. Fallax est quidquid amor hujus mundi partorit,
214. AJia bona sine snmrao bono.non suut nisi vanitas,
212. Vanitas gloriae bujus mundi, 212. Vanitas vitae, 197
Vjputatio monacborum cujus sit meriti, 586.
Verbum non uisi alicujus verbum cst aut imago, 18.
Omtre verbum alicujus rei vcrbura est, 16, 17 Si n u n -
quam creatura esset, nullum ejus esset vcrbum, 16. \ e r -
b i t m hoe ipsum quod verbum est aut imagc, ad alterum
c s i , 1 * Non tam inh&reixlum est vcrbis quani veritali,
02. Verbum esl vox consignilicans lempus, 147, l i 8 . Ver-
bum est seroen, 130. Sinequo uemo potcsicoiiverli, 130.
Qui audit et non obedit, dicitur nou audire, 130. Vide
Prailicaiio. Verhum quod est semen, per se fructum non
pf-oducti, 130. Sed est «une germiiie, quandiu hoininis vo-
luntatem non couvertit Deus ad volendum coiiversionem,
130. Verba otiosa, 19, 251. Scire et i n l e t l k e r e non est
aliud quam dicere, 23.
Verbum Uei Dicere idcm est summo Spiritui, quod
qua«i cogitando intueri, 23. Summi Spiritus locutio, seu
verlnun, uihil aliud est quriin ejus lem Spiriius intelii-
Kcniia, 15, 17. Non est atiud quaiu summa cssfiilia, 8, 1.1.
Vcriium f*si ipsa exislendi vcritas, 16. SunuiM s-ipientia
cum se diiendo imelligit, gignit coiisulistaiuialem sibi
siniilitudincm suam, id est verbum snuin, 17. Verbum
summae verilatis ipsura est summa verilas, 1G. Summi
Spiritus loculio non potest csse crealnra.l i . Suinmi Spi-
ritus locuUo est i l l i consubsunlialis, 1 5 , 1 6 , 17. Etiam si
nulla alia exisleret esscntia, necesse esl esse verbum
summi Spiritus, 10. Ktesse i l l i coaelerniim, 16, 17. Sl
summus Spiritus aeterne se intelligit, aeterue se ilicit, 16,
20. Si summns Spirilus «•eleme se dicit, aeterne est ver-
bum ejus apud ipsum, 20. Locutio summi Spiritus pcr se
licri D O O potuit, 15. Ille. cujus est verbum, non potest
esse soum verbum, 18. Verbum non ootest cs.se ille, cn-
jus est verbum, 18.
InefTabilis est pluraiitas verbi el ejus cujus est verbum,
18. Necessitas cogit ut duo siut, nec potest exprimi quid
doo sint, 18. Proprium verbi estesse seu nasci ex altero;
propriura illiiis cujus est verlium, est allerum esse scu
nasci ex i l l o , 18. Verhum, e l ille cujus est verbum, in eo
quod sunt substanlialiter vel ad creaturam, individuam
tenent unilalem, 18. In eo quod ille non est ex islo, hoc
autem est e< illo, ineflabilem admiltunt pluralilatem, 18.
Verbnm summi Spiritus non est ex co, quemadniodum ea
quc ab illo facta sunt, 18. Sed sicut crealor de creatore,
suimnura de summo, 18. Non sic esl ah eo, itt flat ab eo,
18. Est ex summo Spiritu, sicut idem ipsiim de eotlera
ipso, 18. Sic est ex summo Spiritu ut perfectam ejus,
quasi prolesparenUs, teneat similitudinem, 18. fonve-
ni^nUus* ex Ulo non polest esse, quam nascendo, 18.
De memoria nasci verbum videtur, 20. In summa es-
1134
senUa non potest esse aliud vcrbum pr«ter Mlud, quod
vera ejus dici potcst iniago, 23. Verbum est im<fgo et Fi->
lius ejus. cujus estverbum, 23. Non potest dici lmago aut
Fitius sotmet, aut procedentis a se Spiritus, 23. Non enim
seipsum aut proccdenlem a se existendo imitalur, i 5 .
Verbuin illius soiius est de quo nasccndo habet csse, c t
ad cujus omnimodo similitudinem existit, 24. Quod sit
Verbum aut imago, ita est proprium verbi,ut nequaquam
conveniat alteri, 18.
Verbum summi Spiritus est nerfecta similitudo, imago,
flgura, et character ejus, 17, 2 1 . Ideo convenientissime
esl verbum ejus, 17. Et proles, sCu Filius, 2 1 . Solum
verbum dici dcbet gcnitum, 22, 49. Quia soltis est Filius,
49. Nihil est i n Patre dicente, quod non sit i n Verbo,
quo seipsum dicit, 54. Qu.a verbum Patris cst vcrax, sic-
ut ipse Pater verax cst, 54. Deus sic est simplcx ot de
fpso non possit nasci aliud, quam quod ipse est, 54.
Omnia quse sunt m suntmo Spiritu, eadem et eodem
raodo sunt in Verbo ejus, 17. Una cst sapicntia quat} in
illis tribos dicit, et ona subslantia quae dicflur, 23. Quo-
modo in somma esscntia non sont tot verba, quot sunt
dicentes. et quot sunt qui dicunlur, 25. Non tamcn plura
sont verba, sed unum est vcrbum, 23,15, l i . N e c verbum
illud est trium, sed unius eorum, 23, 24. Dei lccotio est
sumrae simplcx, 15. Secrctum (gencraUonisVciiii)traiLS-
cendit omnem aciem inlellectus humani, i i . Et conti-
nendus est conalus explicandi qualitcrhoc sit, 24. E x p l i -
cari minime potest quomodo summa sapieulia sciat aut
dicat seipsam, 24. De ea nihil aut vix aliquid ah homine
sciri possibile est, 24. Fonna rerum qnae m summaenatu-
rae raUone res creandas praecedit, nihil aliud est quara r e -
rum quaedam in ipsa ratione locutio, 8. Verbuin seu locu-
tio rerum fuit in sumroa substantia, anlequam essent, ut
per eam flerent, 8. Et est, cum facta sunt, ut per eam
sciantur, 8. Creaturae verius sunt in verbo seu i n i n l e l l i -
sive vivalsive non vivat, quoniodoconque s i t , c s l i n verbo
ipsa vita et vcritas, 17. Vtde ldea. Per oaturalem et InU-
mara locutionem fecit omnia, uno verbo h*ec diceitdo, 8,
1 5 , 1 7 . Utrum uno eodem vcrbo summus Spiritus dicai
seipsum et crealuras, 16. 17.
Deus consubstantialisibi Verbo dicitseipsum et eaouaa
facil, 16. Una est substantia V c r b i ; quo summus Spiritus
se d i c i t ; et verbi, quo dicit quae facit, 16. Non suut duo
verba, quo .summus Spiritus seipsum dicit, et quo crea-
turam dicit, 16. Sed uno eodem vcrbo se et eam dicit,
17. SuromusSpiritus non dicit creaturam verbo crcatur-p,
17. Quidquid suramus Spiritus dicit, suo verbodicit, 17.
A n verbum, per quod omnia tacta sunt, sit verhum crca
turarum.lG, 17. An verbum quo dicuntur c t facta suot
orania, sit similitudo corum qure per ipsum lacta sunt, 15,
16. Verbum non est creaturarum simiiitudo, sed vera
simplexque essenUa, 16. Verbum non est mag s vel m i - ;
nus verum, secundum quod magis vel minus est simile
creaturis, 16. Quidquid summus Spiritus est ad creatu-
ram, hoe et verbnra ejus est; c l simililer, 18.
Siiminus est Spirihis et verbum ejus non snnt duae
creatrices summ.-c esscntije, 18. Nec sunl duo creatores,
aut duo rcrum principi.i; scd unus creator, et unum prin-
cipium, 18,19. Nec duo verba ncc duae imafrines. Nec duo
Patres, nec duo F i l i i , 19. LocuUonis summi Artiflcis cum
fabri locutione comparatio, 8. Intcr lo utionem summi
Artiflcis et locutionem fabri triplex disp?r^as, 8. Locutio
ci^atricissubstantiaenetassumpta autadjuncta aliunde,scd
prima et sola sufflcit ad opus perflcien< u m ; non sic lo-
cutio fabri,8. Quae facta sunt a Patre p t r Verburo, facla
sunt ab ipso Verbo, 56. Fto>Deus, Causa rerum. Vcrbmn
caro tactum lapsos nos ad Dcum reducit, 184. Vide Chri-
stus, Dcus, Filtus Dei, Pater. Trinitas. Deus suis loquitur
aut per internam inspiraUoneni, aut per scriptoras, aut
per priedicatores, 161.
Verbuni mentis. Mentis sivc raUonis locutio non cst,
cum voces rerum significalivae cogitaotur, 8. Sedcum res
ipsre vel jara existentes mente consniciuntur, 8. Rem
unam tripliciter loqui possumus, 8. Tribus his locutionis
generibus sua verba couveniunt, 8. Nostrae mentis locutio .
nihil aliud est quam cogilantis inspeclio, 23. Quidquid
mens cogitat, ejussimililudinem exprimit, 17. Illa s i m l l i -
tudo qua- in acie mentis rem ipsam cogitantis e x p r i m i -
tur, est verbom mentis,8. Mens quanto Nerius simiiitudi-
nem exprimit, tanto veritis cogitat, 17. Verbura est ima-
go rei ex coirftationc formata, 17. Seu ipsa cogitatio ad
eiussimililudinem ex memoria formata, 20. Itla estma-
xime proprium et principale rei verbnm, 8. Omnia verba,
qufbusres mente aicimus, id esl cogitamus, sunt simili-
tudines etimagincsrerum, quarumverba sunt, 15. Verb.i
mentis sunt veriora, qiiia rebus sunt magls similia, N.
Mensrationaliscum se cogitando intelligit, imaginem seu
 I N D E X I N S. A N S L L , I J M .
verbum suf ex se producil, 17. Ipsa cogiUUo suf, est sua
iraago, 17. Yerbum mentis rationalis ab ipsa noo nisi ra-
tione valet separari, 17.
Cum cogiutur aliquid quod extra mentem est, non na-
scitur verbum rei cogiulae ex ipsa r e , 23. Sed ex r e i ima-
giue qure est i n cogiuntis raemoria, vel q u » per corpo-
reum scnsum ex re praesenU attraniUir, 23. Verba menUs
naturalU sunt eadem apud omncs genles, 8. Ubi baec ver-
ba sunl, nu!ium aliud esl ad rem cogooscendam necessa-
rium 8. Et ubi haec esse nonpossunt, omne alind estinu-
Ule ad rem demohstrandam, 6. T o l sunt verba onius r e i ,
quot suut Ulam cogiuntes, 23. Quia i n singolorom cogi-
Utiouibus verbom hujus rei est, 23. Tot sunt verba i n
mente cogiUnUs, quot sunt res cogiUtae, 23.
Veritas est rectitudo soU meute percepUbilis, 115.
Haec deflniUo estadaequaU, 115. VeriUs, et recUtudo, et
justitia idem sunt, elsese invicem deuniunt, 115. Harom
unam qoi noverit, alias nescire non potest, 115. Doobos
norainums, recUtodiois et v e r i u t i s , una res signiflcatur,
quae genus est justitiae, 115. Diabolus non steUt in v e r i -
Ute,Td est, justitia seu rectitudine, 133. I n quacunqoe re
sit veriUs, non est aliud quara rectitudo, 115. Etsi p l u -
res sunt veriutes, secundum plures res, non plures U -
men sunl rectitudines, 115. Etsi resipsae, in quibus sunt
variantur, non sic Umen recUtudines varias esse necesse
est, 115. Veri veriUs i n ipso vcro est, 110. Est ona ea-
dem iminuUbilis recutodo et veritas in oninibos veris,
115. Ressunt verius alicubi persuam essentiam, quam
per suam simililudincm, 17. Non potest c o g i u r i quod ve-
ritas principium vei Unem nabcat, i i , 109,113. St veritas
habet principium, antequam ipsa inciperel, verum erat
quia nou erat veriUs, 113. Etsic erat venUs, antequam
es*et veriUs, 113. Si vcriUs habebit l i n c m , postquam fini-
U erit, verum erit quU non est veriUs, 113. E t i U erit
verius postquaroflniu erit v c r i u s , 113. Veritas nullum
fellit, 221.
VeriUs non omnibus se roaniieslat, 222. Nulli Umen se
negat, 222. Summa verius est reclitudo, 115. In v e r i u t e
Dei est omne quod verum csl, et extraipsum non nisi n i -
hil et falsum est, 53. Qui vidit lucem et veriUtem, vidit
Deum, 32. Et qui uon vidit Deuin, non vidit lucem et
v e r i u t e m , 52.
Summa veriUs non ideo est rectiludo quia dcbet ali-
•jjuid, 113. Omnia i l l i debent : ipsa nuili quidquam de-
bet, 113. Summa veriUsseu rccthudo, est causa omnlum
aliarum veritalum et r e c t i l u d i n u m ; ct nihil est causa
ilUus, 113. Vide Justitia, Hectitudo. l u v e r i u t e , quaeroa-
net, muUUo non est, nec praetcritum, nec futurum, sed
solum praesens, 161. VeriUs non est i n creatnra. 161. N i -
b i l est verumnisi parUcipando v e r i u t e m , 110. In v e r i U -
tibus creaUs, quaedamsunt Untum eilecU; quaedam sunt
eflecu unios v e r i u t i s , et eausa alterius, 113. Rectitudo
quae est io rebus corporeis, non esl veritas, et diircrt a
praedictis rectiludinibus, 113. Rcctitudo corporum seusu
corporeo pcrcipilur, isuo sola ralione, 115. De una et
eadem re non est vera simul aflirmaUo et ejus negatio.
44.
VeriUs sive orationis sive cogiutionis, sive voluntatis,
sive aclioois, ideo esl rectiludo quia sigoilicant aut cog»-
t - n t aut volunl, aulaguntquod debent, 113. Reclitudo,
qua significalio recUdicitur,uon habet esse.autnon esse
per significationem, 115. VcriUs impreprie dicitur hujus
vei illius rei esse, 115. Quia veriUs non in rebus, aut ex
ipsis aut per ipsas est, 115. Sed ipsae per illam et secun-
duraillam, 115. Sive uno, sive pluribus argumentis veri-
Us inexpugnabiliter monslretur, aequaliter ab omid dubi-
tatione defenditur, 86. Est veriUs aclionis, 110. Omnis
veriUs a Deo docetur, 58. Vide Justitia.
Vestis. Deusseipso vestit et ornatanimam fidelem,205,
204. De vestibus pretiosis aeterna supplicia, 191.
ViaUcum. Presbyteri qui i n exlremo arUculo positis
viaticum negaverunt, Unquaro animarum homicidae po-
uiantur, 58 i . Vide Communio.
Vigilia. Mcnte vigiles ad lucem supernae visionis ele-
vantur, 163. Nox duodecim horas habet, 160. Et quatuor
iniliUres vieilias, 162. Tres horas uuicuique vigilias de-
puUntur, 162.
Vincere. Rectitudinem velle perseverantcr, est volun-
U U vincere 119. Velle quod non debet, est i l l i vinci, 119.
Vide Honorare. Homo Deo non salisfactt, nisi diabolom
Yincat, 85.
VindicU. Processio repercuUentis est Injosta, 76. Per-
cossns vindicare se non aebet, 76. Ad hominem non per-
Unet vindicU, 84. Qoia nec qui vindicat, suus est, nec de
quo vindicUm sumit, illius est; sed uterque servus est
Domini, 84. Si de conservo suo se vindicat, judicium quod
propriom Domini et omnium judicis est superbe praesu-
mit, 84. Dei solhis est v i n d i c u , 84. Quidam culpa iratris
1136
sic oflcnduntur, ut optcut fratrem soomaeternis ante p e r -
ire stippiiciis, quam ci indulgeant, 168. Vide tojurria-
Vinum. Votom nusquam bibeiidi vinum, 4 2 1 .
VirginiUs perdiiur irrecupcrabiliter, quae servari de-
bet interrainabililer, 208. Quae v i r g i n i u t e m foniicaUooe
amisit, est perflda Deo, perjura Dei, adultera Christi,309.
AbjecU Deo, projecU diabolo: imo abiicicns Deom, anv-
plectens diabolom, 209. DeptoraUo male amissae v l r g i n i -
UUs, seu fornicationis puenilentia, 208, e t c Post -r^mj-t-^n-
virginiutem plores Deo pius placueront per peenitentiam
in castiute, qoam plures aliae, qoamvis sanctae, i n v t r g i -
niUte, 425. V i r e i n i u t e m , cum iibido noo possit, solet i t n -
pognare soperbla, 178.
V i a a r r v i r g o , 414.
Virgo (B.) ride Haria. VirginesDeoab epfscopo eoiwe-
crandae, 425. Yirgo upsa ad pu^nitcnUam exciUtor, 422,
Virtus. Nemo virlotem aliqoam nisi per Qiristam ba-
bere potest, 158. Virtotes a Deo petontor, 231, 252, 255,
254. Qui nimis austerum et impossibile puUt carere vo-
l u p u t e saeculi, et in exercitio virtutum perseverare, noo
gusUvit quantum Uudabile et delecUbile sit non servire*
viUis, sed impcrare peramorem regui coclestis, 545. V i r -
tuUbus consummatus, i n ioturi saecoti feliciute dedicator
177. Grados virtutum, 159. Designari i n nominibos Pa-
t r o m , 176, 177, 178.
Yisus est instrumcntum videndi, 152. Plures habet ap-
titudines, 155. Et homo qui videt, e i visus quo videt, v i -
dere dicuntor, 154. Visu re^untur pedes, 73.
V i U . Quod v i v i l , vel senlil, vel raUonale est, maujis est
simile summae naturae, quam idquod ooliatenos v i v i l , nec
sentit, nec raUonisest capax, 16 Qood aiiquid operator,
inesse sibi v i u m oslendit, 27. Nec locos nec tempos a l i -
S uem excusat quin posset bene vivere, 345. Qoanto d i u -
us vixit aliqois, Unto brevius victorus est, 512, 5 2 1 .
Spatium beoe vivendi unicuique qooUdie decrescit, 5 1 2 ,
521. Spes vivendi proposituro sanctae vitasexstinmit, 512,
521. Vitae praesentis seu potius imsenae amor, 210. Dare
viUm est mortem accipere, 912. Y i U praesens, via test,
415. V i U esl t e n u t i o et miliUa, 195. Qoid magaom est
longa vita, nisi s i l a molesliamir incursione vere secura.
Quisquis dum vivft, aut liroendo aut paUendo molesUis
subjacet, aut falsa sccuriute tallitor, qoid nisi mlsere n -
v i t f 25. Qui ab bis liber vivit, beate vivit, 25. Mala hnmt
vitae, 220. V i u quot cutis. vitiis et morbis obnoxia, 190.
VuniUs vitae, 197, 199, 200, 201. Martha aeUvam v i u m
signiflcat, 179. Maria contemplaUvam, 179. Vitae contem-
plativae officia, 179. ViUe actfvae oflicia, 179.
VITALIS monachus Cadomeusis, 536. Hunc saluUt Ans-ftl-
mus, 336.
VITALIS dux, 352. Ejus gratia csga Henricum ainicom
Anselmi, 552.
Vitium. Solent etiam post multa virtotum exereitia,
pulsare meulem aliquam vitiorum conUmina, 177. V i t i
species vitii facit vitiosum, non oua species virtuUs Lacat
virtuosum,393. Singulorum vUiorum exstincUo a Deo r c -
t i t u r , 252, 253. Viae Virtus. Imago Dei deletur viUis,30,
242. Vide Imago.
Vocatio. Vocare Dei, cst nos amando et eltgendo respi-
cere, 172. Responderc noslrum, esl amore ilUos bonis
operibus parere, 172. Deus vocat, cum per aegritodinis
molestiara ad mortera urget, 182. Si omnes Judaei credi-
dissent, gentes Umen vocarentor, 82. Judaeorum Umen
conlenfptus fuit occasio ut ad gentes apostoli cooverte-
rentur, 82. Vide 'iratia, Pr.vdestinatio.
Volitntas estin anima, 132. Ea utitur ad volendom, 132.
Rationalis voluntas non est t o u anima, 132. Ratioseovo-
l u n u s est aliquid i n anima. 132. Vide Anima. VolunUs
aequivoce dicitur, 116, 120,132, 135,154. VolunUs, q u »
est instrumcntum v o l e n d i ; voIunUs, quae est aflecUo seu
aptitudo ejusdem fnstrumenti qua promptum estad vo-
lendum ; voluntas, qu-e esl opus seu usus instrumenii,
134. VolunUs inslrumentum naturale est animae, 134. A f
fectiones voIuuUtis duae sunt principales: aflectio volen-
dicommodum; aflcctio volendi jusUliam, 134. AflecUo vo-
iendicommodiimsemperel inseparabiliter inest volonUtt
iiistrumento, 116,133. Alia est volunUs instromentom,
alia volunUs aflectio, alia volunUs usus, 132, 155. V o l u n -
U l e m . quae est iiistmmentum volendl, semper nabemus,
132. VoluuUtem, quaeest aflectio seu apUtudo volendi,
habemus, etiam cum dormimus, 132. VolunUtem quae est
osus, non habemus nisi cum volumos, 132,155. I n hor/ii -
ne justo est volunUs seu aflecUc justitiae, etiam com dor-
mit. 132.
Voluntas, quae est instromentom, ona esi l n bomine,
135. Ex aflectione comraodi vel ex aflecUone j u s U t i * v o -
lumus quidquid volumus. 116, 153. Multiplex volnnUtis
divisio, 116. YolunUs alfa eflicieos, alia approbans, adia
1137 INDEX 1N S. ANSELMUM.
permtttens, 116. Efliciens, qux eflkit quod vult; ct quae
elDceret si possel, 116. Approbaus quae approbat quod
est, et quae approbarel sicsset, 116. Pennitleus,quae per-
mittitesse quod vclie dioitur si est; ct quae pcriuitlcret,
si esset, 116. Eilloiens est el approbans ct permilteus,
116. Approbansest ct pcnmtteus, 116. Perinitleiis so-
lum, uec efhcieus est ncc upprobaus, 116. Vide Dei vo-
luntas.
Nibi) vult volunlas nisi aut coramodiUtcm, aut rcctitu-
dinem, 153. Quidquid aiiud vult, aut propler commodiu*
tem, aut propter rcctitudinem vult, 133. K l ad has, C H . I I I I -
si fallitur, pulat se relcrrc quod vull, 135. Per atlceUo-
nem, quaa est ad volemiura commoditatcm, semper vult
bomo beatitudmera et beatus esse, 155. Per aticclionciit,
quae est ad voieudtira rectitudiucm, rceiitudiucm vuli, et
rectus, id est, justus esse, 133. Deus voluulates bomiuis
sic onlinavit ut voluulas instrumcntum uteretur voluntale
seu aflecttone, quae est justitia, ad imperium et roguuen,
151. E t ulcrctur voluntatc, qua? cst ad commodum, ad
obedieudum sine omni incommoditate, 15 1. Voluntas m-
strumcntum quod vult,etaflecUo qua vuit,dicunlur vclle,
131. Velie uou est aliud, quam uli potcstate volendi, 75.
Voluntas inslrumentura movct alia omnia inslrumenU,
quJbus sponte utimur, 135. E t fycil omncs voluiUarios
niotus, 135. Ipsasc suis aiTectiouibus m;»vct,135. Dici po-
test iustnimentura setpsum movens, 135. Votuntasiustru-
raeqtum nihii sine suis aflectiouibus facil, 13o, 151. Aliud
est voluntas, qu® est vis animae qua anima vult; ct aliud
iusUUa; etaliud volunUtis aflectioues seu usus, 98. Af-
lectio volendi justitiam, ncc semper ucc iitscparabililcr
est in voluntate, 116,135. Voluutas recla lacla est, 63.
Veluntas rccta, id est conversa ad hoc quod vclle debuit,
65.
Volontas et ejus conversio sunt aliqnid, seu aliquae es-
sentiae; sed non sunt substantia?, 65. Voluntas esl quasi
media inter animam et carncm, 238. Quae metiora sunt m
potestatc, ea magis esse debcnt in voluntale, 25. Voluu-
tate quisque ad id quod iiideciinabiliter vult, trahilur, 78
VoIunUs moveri aut aliquid velle non potest, nisi Dc?
permittente, 70. Quidquitl se movet ad volendi/m, prius
se vult ita movcre, 68. Quisquis vull, voluntate se movet
ad alias voluntates, 68. Quod nihil vult,nulIo modo potest
se movere ad volendum, 68. Nullus vutt qcod vclle polest
lieo quia potest, sine alia causa, 75. Quamvis uuoquani
velit quod nou potest, 75.
Omnis voluntas vult propter aliquid, 114. Voluntas uon
magis recta esse debet, voiendo quod dcbet, quam voleu-
do propter quod debet, 114. Volunlas nou vult recte nec
vutt recUtudinem. nisi quia recta est, 128. Voluutasnon
est recta, quia vult recte; sed recle vult, quia est recta,
128. Cum vult rectitudinem, roetc vult, 128. Nec vult re-
ctitudinem, nisi quia rertitudincm habet, 129. Hocte vull
cum vult quod debet, 130. Voluntas rccla vult rcctitudi-
nem quam nondum habet; quando vult majorom quam
habeat, 129. Hecte velle ncmo polest, nisi hnbcal rectitu-
dinem voluntalis, 130. Veritas voluntalis non cst aliuu,
quam ejus rectitudo qua quis vult qi:od debct, 110. Nulla
volontas est malum, etiam cuiu descrit jus'.iiiam: sed bo-
nom est et opus Dci, in quantum est, 70, 73. Volunt.s
non estmala, nisi inquantura iujusta, 70. Polestas volcndi
quidlibet a Deo est, 70, 73. Bona voluntas non magis cst
atiquid quara mala volnntas, 65. Nec est ista magis ma-
lum, quara illa bonum, 65. Bona voluntas non est ipsutn
bonum, quod bonos facit, 65. Mala voluntas non cst ipsum
malum, quod raalos facit, 65. Vide Juslitia et Iniu-
sUtia.
Nequidem voiuntas, in qna est justitia vel injustitia, di-
cilur per se justa vel injusla, 98.
Voluntas nihii velle dcbet, nisi juste, 13». Quidquid
voluntas vult sine reclitudiue, vult injusle, 151 Voluutas
in.usU ea estquae non habel jusiiliaiii, quam debet iia-
bcre, 69. In voluntale non rcprehcuditiir nisi injtisLitu,
69. Voluntas beaiitudinis, quid•pitd vedt, iion • sl inalum, 316. Q'ii b«'iic vovot, ips«i voto Lco p ai» l , r»4'j.Qt;i ali-
antequam accfpiat justitiam, 70. Juslitia sicut c l injustilia
nou potest esse nisi in voluiitale, 98, 99. Nihil diciiur
justiim vel injustum, nisi voluntas, ;tut proptcr volunla-
tcm juslam vei injustutu, *>.), l:»(>. ftulla rcs mala di-
citur nisi aul mala volunUs aut prupter nia!am volunta-
lcm, 70. Voluutas inslruRienlwii facta est b«;ii3, ju;:'.:i r l
P>rtisad servandam iuslitiam, 151. KacUt est n^ln per li-
beruraarbilrinm, 13». VohuiLiscommodi « sl tvnidiiab..ni,
134. Injusta facU csl iuia non est suhuiUt y siiijy, 15».
Siae iustitia nibil vciic dcbet volunUs commodi, 134.
Vide Coraraodum, Justitin.
Omnis actio ex volunute habet laudera vcl reprchen-
rfoncra, 414. Nulla aclio prrse injusU dicitur, sed pro-
I ler injusUm voluntatcni, 98, 126, 127 Omnis aotio qu,^
tit re»*\i vj|:nta»c roda c \ i:t «JUJL* :>t U « M I i c t a \'-iuu-
1158
Utc, non rccU cst, 44. Justa volonUtc didtur bomo j u -
stus, ct injusU voiiinlale dicitur iujuslus, 44. lita volun-
las pro ccrlo esl recta, quat* subjacet voluntate Dei, 44.
Nulla est jusU vo.unlas, nisi quac vult quod Dcus vult it-
lam vclle, 1^0. Qum hoc non vtitt plane injusta est, 121.
Vide Justitia. Au \oiuutus quae uou possci velle nisi
commoda iuflma et inunuuda, essel iujusta ct vituperabi
lis, 68. Cum volunUs resistit appctiiihus, tunc csfjr.su,
voluntas, 68. VolunUs tunc Inna tst, quaudo vulliitud
quod Dcus voll illani yclle, L i ^ . Quo sriisi: Hon seiupi r
bonum estnelle quod Deus vull, 151. VolunUs dcsereu-
do vcritatem corrismpitur, 80.
De arlionihits v<»!uiitalis, qu;e iniuste flunt, non debent
argui liieuibra c l s< tists tmibi^s liunl, l;t;us membra et
seusus suhjrril voluulati, 99. Att vo'.tudalis impcriui:i
roembra el seusus noit possLiil ?v non ii»o\ere, tt non fa-
cere qi:o<l vult, 99. Ipsa voluiiUs movet inembra et scn-
sus vclut inslrunieiiia sua, ct tatit opcra quae facere vi-
dentur, 99. Qoiilquid laciunt, totum impuUnduui cst
volunUti,99. Non punitur irisi votunlas; eli;m dum it.t ni-
bra et sensus puuiunttir, 99. Nihii cst \HX ua, nisi quod
est contra volunUleui, 99. Nnlla res picnaiu seulil, I U M
quae habet volutilatem, 99. Sicul voiunUs in membris ei
sensibus opcratur; ita iu illis ipsa lorquclur ct dclecU-
tur, 99. Jlomo non cst juslus vcl injustus quia scnlil, se<l
inhistus cst quia voiuiilali, cum uon debet, conseutit, 98.
Nullus vclle ptJlesl quod prius ccrde uoii concipil, 150.
VolunUs sc convcrlil ad id quod tortius vult, 121. HrcU
volunUs non per sc dclicit, sed alia voluiitale eam expel-
lente, 152. VoluiiUis saepc e* multura impedii ineutciu ah
iutelicctu rectiludiiiis., 101. Deus opera non exigit ullr.t
possibiiiUlcm, ubi bona? volunlatis et bonorum morutu
conspicit iulegriUlcm. 5i5.
Voitifitatis tibertas. f enUtio voluntalcm non nisi volen-
tem cogerc polesl, 119, 121, 126. hleo votuuUs esl libc-
ra ad servandam rectiludineut; et libcra a«l r< sistenduii
peccato et teuUtioni, 119, 126. Yoluntas non alia viucitur
potestale, sed sua, 119. Si \ull homo pcccarc,nccesse CKt
eum pcccare, 124. Sed necessitate sequeute. 121. Libera
volunUs potesl non velle anteqiiam yelil, 121. Quia libera
cst, 121. Cum vult, non potcst non vellc, s; d cam vello
necesse est, 121. Quia impossibiie cst volunUti idipstir>j
siraul ct velle el i.on vclie, 121. Dalum esl volunuti 11
quod vult sit, ctquod non vult non sit, 124. Opus volun-
tatis, volflnUrium sive spouUneum cst, 121. Quia SfH)uU>
nea voluntatc fit, 124. E s l et necessarium bifariam, 124.
Necessiutesquibusactio dicilur ueccssaria, f;cil li»»crus,
121. Necesse est esse quod bonum vult, ln his qua? si \u.l
fiunt, si non vult non fiunt, 121. Vtde Liberum urbi-
trium.
Votuntasprovria. PropriavolunUsest,quaennlii alii cst
subdiU, 46. Solius Dei cst proprium habere voluutatem, 46.
E t vclle aliquid propria voluntate, 46. Si enim atia est vo-
luntas quae nulli aln subdiu sit; volunUs Dei mm esl om-
nibus praelaU, 46. Ncc sola qu« nulli subsit, aut cui nulia
alia praesit, 46. Qui propria utitur volunUle pcr rapinaia
se facit similem Dco, 46. E t Deum propria digniiale ct
singulari excellentiaprivat, quaiilum in ipso est, 4G, 147.
Propria volunUs est, qua? cst contra Dei vuluulatcm, 4t.
Cum vult aliquis quod Deus prohibcl vclle, nulluia ciiim
babet auclorem hujus suae voluutatis, uisi seipsum, 46
Qui volunUtcm suam alterios hominis volurUU subdit,
E ropria Umen est, si contra Deum esl, 46. Quia seipsum
abct auctorem ut sic eam subdat, 46.Inusqtiisquc coram
Deojudicatur de propria volnntatc, 414. Vide Angclus,
Anima, Appetilus, Concupiscentia, Dei volunUs,Liberum
irbitriiim, Pcccatum.
VolupUs carnalis, 422. Lutum Uecis esl fctor carnalis
* fo!upUlis,205, 206. KiV/tCaro, Concupistej'li;t,Pudicitia,
VirgKiiUs.
Volum. Sinc considcrationc virium niliit vovondum,
195. Voto se ligarc ud faiiciidum homuu, latubbiic est,
;
qtiid l'oi;i vovit, fesiinct rcittierc <juo<J \o\it i:t plus pl;;-
ceal Di-o, 5M>. Votuni, seu .sanrt* convt rsaiii-uis propo-
silum, non minuil ^raliam b<mi t-pciis, 87. Qui non iuvi-
lus scrval quod vovil, iioii iniiiiis sctl magis grntus est
Doo, quam si vn\isset, 87.!\cc sanote \ivcre dicentlus est
iieccssitale, scd ca«Jcm, rftia vrnit, liberlate, 87. Non so-
luni comniuncni vilam, sed t li; m ejus liceulia sibipro-
ptor Dciim rd)rK'«*;tvil, H7. \ota monat-hielia, 516, oi9,
S.10. Vi.Ui i!K.*ii:tchicha fluut tci.tni lcstibus, 549. Vola reti-
oiMida, 19,». (ira\e pctvatum csl u u c r c Deoquod non vi>
y
rctl !ere, 195. Memhra Chrisii qt;o<l vovent, redtlunl;
quod promiltunt, fatitinf, lirt. Inli.ieles sunt qui m>u in.-
plenlqtiod vovemnt, 195. In lurpc \olum, mula decre-
lur.i, 195. Volum castiUilis, 597. In mouachica profcssio-
ne cmi.picntur alia omni;. \ota sino s:i rameuto facu,
1159 ORDO RERUM
409, 421 Maxjrae i n ordine Cluniacensi, 421. E t praela-
tns ea mutare potest, 421. Votum peregrinationis ad S.
iSjridium, 378. Votum nusquam bibendi vinum, 421.
Vox. Voces non significant nisi res, 148.
W WILLELXUS abbas consulit Anselmura de comite e x c o t a -
WAILFRIDUS episcopus de sancto David, 133.
W A L C H E H M S episcopus Vintonicnsis, 532. Quod Sle-
phanum monachum de Monte Sanctae Trinitatis ad tem-
pus ab Rainero abbate concessum non possit retinere i n -
Tilo et reclamante abbate, 352. Apud eum Anselmus i n -
stanlia Roberti monachi intercedit pro Gisleberto, 552.
WALDRICUS Henrici regis cancellarius, 445,445, 448.
WALERANNI Newmburgensis enisc. quaestionibus r e -
spondet "S. Ansclmus, 155, etc. llunc non salutal, 155.
Quia eum pulabat favere Henrico imperatori. contra Ur-
banum 11. papam, 155. Ad eura misit Anselmus iracUtum
De processione Spiritus sancti contra Graros, 153. E i scri-
psit Epistoiara de fermentato, 144). Waleraunus cum Pas-
cliali I I papa pacem habuit, 138,139.Hunc propterea saiu-
tat Anselmus, 157.
Walerannus canonicus etfcantor ecclesiae Parisienslsfit
monachus i n monasterio Sancli Martini de campis, 569,
570. Inde eum v i retraxit episcopus Parisiensis,o70. Eum
jam non posse i n clericatu manere sine graviculpa et cer-
to aniraae pericuto, etiarasi auctoritate sul episcopiid fa-
ciat, raonet Ansclmus, 570.
WALTERKS. Vide GUALTERUS.
Wandregisiiii (S.) canobii prior et monachi, 558. I n
eorum abbalcm eligitur Lanfrancus nepos, invito Ansel-
mo ejus abbate, 357, 358. Ab iilo dura oatiuntur 558. Eos
ccnsolatui Anselmus, 358.
WARELWAST ( Willelmus de ) , 382, 398, 435. Romae ex
parte regis fuit simul curo Anselmo, 599 et 453, 445, 446.
Gonsulit Anselmo u l si in Angliam redire velit, regi as-
sentiat, 399.
1140
WARNERIUS. Vide CCARHERIUS.
Werburga? (S.) cuinobiuro, 585, 586. Illud i n s t i t u i l S
Anselmus, 383.
Wigoruienses episcopi, 375. Vide Wlstanus. W i g e r -
nicnsis cpiscopus, 428.
muniralo, e l de presltfteris concubinariis, e t d e U p s u
sacros ordiues habentibus reconciiiandis, 552.
WILLELXUS e l UOGERIUS monacbus, 518. W i l l e l m a m A D -
selmus hortatur u t germen bonae volunUtis q u o d i n eo
ctrpit germinare, non arescat per amnrrm saeculi. 326.
Bajocenses ifli duo, et litleris iu.buti, 354. D e An&eifLi
religione et pietate Durando abbati casae Dei p i u r a r e t c -
l e r u n l , 334.
WILLELUUS monacbus : cx Angliae Bcc ura v e n i t , 573.
Murmuraliones iuter monachos Cantuarieoses f o v e t , 57T.
Et indulpetur ei propler infirmiUlcm ejus, e t propter
Lanfranci memoriam, 377.
WILLELMUS monacbus Cestrensis : carraen A n s e l m i lao-
des eo vivente composuit, 578. J£um ut magis semper
proficiat Anselmus h o r U t u r , 378. Vide Guiilelmus.
WIMUNDUS. Vide GUIMUKDUS.
Wintoniensis episcopus Guillelmus, 393. Vide G u i l k 4 -
mus. Wifitoniae episcopus a Canluaria arcbieptseopus
consecrandus, 429. Wintoniensis abbaiissa, A U e l i s , 395.
Wlfricus raonachusclaustrum deseruit, 404. Ejuspeeul-
t e n t i a , 404.
WLGARUS DE LmntGEs Anselmi scrviens, 438, 459.
W L S T A M S Wigoroiensis episcopus, 428. A b eo Ansel-
mus archiepisc. consilium et auxilium quaerit contra epi-
scopura Loudinensem, 573.
z
ZACHARIAS. Silehtioro Zacharlae non credentis, 1 8 0 .
ZOROBABEL. Secundum naturaro ortus ex Poadaia et se-
cuntium legcm filius Salathiel, 174.

ORDO R E R U K
QUJE I N HOC T 0 M 0
OPERUM SANCTI ANSELMI TERTLE PARTIS
C0NT1NUATI0.
EPISTOLARUM LIBER TERTIUS eas conlinens qoas scri-
psit Cantuariensis archicpiscopus.
EPIST. I . — Anselmus ad monacbos Beccenses. — Se
quantumvis reluctantem electura esse Canluariae archiepi-
scopum. Cui eiectioni ut consenliant ipse suadet.
EPIST. I I . — Osberni ad Auselmum. — E i consulit h u -
militer subire onus Cantuariensis archiepiscopi.
EPIST. 111. —Gondulfl episcopi ad mouachos Beccenses.
— Ut n u i tristentur de erepto sibi ahbate Anselmo. 17
EPIST. I V . — Anselmi ad monachos Beccenses. — Ut
ipsi Anselmo et regi scribant sc ultro consenlire eleclioni
iUios in archiepiscopum Cantuariensem.
EPIST. V. — Osbcrni ad Anselmum. — Ut acceleret
suam inaugura'ionem.
EPIST. V I . — Monachorum i>eccensium ad Anselmura.
— Becceitscs Auselmum conceduut Ecclesiae, Cantua-
riensi.
EPIST. V I L — Anselmi ad monachos Bcccenses. —
CONTINENTUR.
risiensis Ecclcsiae. — Ut arreptum viu? proposilum stre-
nue persequalur. 37
EPIST. X I V . — Anselroi ad Fridonem. — U t Ecelesta
Beccensi praeticiator domnos Goilleimos jam se respon-
disse signiflcat, et Ecclesiam Beccensem ejus charitau
commeudat. 58
1 EPIST. XV. — Anselmi ad monachos Beccenses. — De
suavissimis litteris Roberti NorUimannorum ducis ad se
11 missis; et quod ejus consecraUo futura esset prkhe Nooas
Decembris. 39
EPIST. X V I . — Anselmi ad roonacbos Beccenses — Ips'
abbali a Beccensibus i n suuro locum subrogato gratulatur,
praecipiens utroonachis sit pater, e t utmonachi ipsi obe-
18 diaul ut i i l i i . 40
EPIST. X\n. — Anselmi ad monacbos Beccenses. —
18 Horum litteris respoodens cos consolatur de sua abseo-
t i a ; eosque absolvit a peccalis. ut petieraaL 41
EPIST. X V I I I . — Aoselmr ad comitissam Idam. — Hor-
19 U l u r comilissam ad sancUmonia? perseverantiam. 42
EPIST. XIX. — Anselmi al Wulsfanum W igorniense&
r

iEgcrrime ferl se a 1»V< oeusibus esse distraclum, nec
juxla quorumdam malc •"iorum calumuias ticta humilitate
rccusasse aniiiepiscnpatum. 20
EPIST. V I I I . — Anselmi ad monachos Beccensos. — Ut
Guilleimum qui apud Pexeium prior fuit in abbatem e l i -
g a n l ; et ut hanc curam suscipiat, ei p w c i p i l ; Baldrico
autem ne prioratum dimitiat, ipse inhibei. 26
EPIST. I X . — Anselmi ad Rogeruni abbatem. Comraen-
dalio Beccensium. 27
EPIST. X. — Ansolmi ad Gisleberlum Eboracensom epi-
scopum. — Se non honoris aul alicujus rei tcrrenae c u -
piditato suscepisso onus aivhiepiscopi. 29
EPIST. X I . — A n s o l m i ad Fulennem episcopura Belva-
censem. — EjustJem eslargumonti ac pracedens. 32
* EPIST. X I I . — Anselmi ad Goitndum episcopum Pari-
sienscm.— Utcanlorcra Ecclesi.r l\>risionsis qui in mo-
nasterio Sancti Martini dc cnmpis habitum monachi susce-
plurus, inde vi ab eo fuerat abstraclus, liberum dimitle-
r e t ; nec r e l i p r e t i n mundo qui Christum elcgorat. 55
EPIST. XIII'. — Ansehni ad Waicraiinum cantorcm Pa-
episcopum. — Petit consilium contra Londoniensem epn
scopum, qui inlra suam diaeesim dedicare volebal ecde-
sias villarum arcbiepiscopi Cantuariensis. 41
E P I S T XX. — Auselrai ad Osbemum Exomonsem ppi-
scopum. — Ut Exonienses clerici non sint monachis gra-
ves, eosque sinat episcopus divina campanarum sooo di-
stinguere. 47
EPIST. X X I . — Anselmi ad WUIehnum abbatem et t d
monachos Becci. — Qui valeat, cx ore nunUorom acct-
piendum esse. 48
EPIST. XXU —Anselmi ad Bosonem. — Non esse pi-
griliae vertendum quod ad ipsum litteras non dederit. 48
EPIST. X X I I I . — Anselmi ad Rodulfum abbatem et e;o
monachos. —Monachus, qui ab episcopointcrdicto oriih
nalus fuerat, perpetuo interdicto subjicilur. E l quo»l»
qui mulicri quaesivit herbas quibus virum suum intenlce-
ret, si illis inlerfectus cst, nunquam debeat ordinari 51
EPIST. XXIV.—Anselmi ad HugoDem I.updunensem ?ir-
chiepiscopum. — Qtiidin multisauversis <5uis tacto sit optii,
cousulit Lugduncnsem primatcm. De sthi^matc i u i o r I r -
1141 QILC IN IIOC TOMO GONTINENTUR.
banum, eui favebat, et Gaibertum. Promittit regi multam
r^scwiiam, quam, Deo miserante, D O D s o l v i t ; imde rex
EPIST. XXV. — Anselmi ad Bosonem.—Quod nonscribat
frequentiusobiram dissidiumque regium. E t d e libro, Cur
Deus bomo, quem Eadmerus transcribebat. 56
E H S T . X X V I . — Ad Willelmum abbatem et fratres Bec-
censes. — Ut pro eo indesinenter orent, et i n sancto pro-
posito constanterpcrseverent,roaxime vero extra claustra
non vagentur. Ut eleeroosynam roinui non permittat. 56
EPIST. X X V I I . — Ad Baldricum priorem. — Laudat ob
bonaro faroam, et serio pronibet ne subditi facta pralato-
rutn dljudicent. 58
EPIST. X X V I I I . — A d Robcrtoro Flandriae comitem. —
Hbrtalur ad justitiam roagis roagisque sectandaro. 58
EPIST. X X I X . — Ad Henricum pnorem, Antonium sub-
priorem, Ernulfum, Osbernum et alios monachos Can-
loarieoses. — Ut Cantuarienses coenobitae sic obediant
priori et subpriori ac sibi. 59
E P I S I . XXX. — A d Matbildam abbatissam et moniales
Wintonienses. — Obsccrat preces suo inchoatas nomlue
perpetoarl et monialespietati assidue vacare. 60
EPIST. X X X I . — A d Lanfridum abbatero cuenobii S.
W l m a r i . — Utgregem non deseratob varias rooleslias. 62
EPIST. X X X i l . — Ad Gervinuro Ambianensem.episco-
pucn. — Non posse monachum i n abbatem ordiuari, qui
clam inscto praelato abscesserit. 64
EPIST. X X X I I I . — Ad Ricardum monachom. — Monacbom
professum non teneri voto percgrinationis a se facto I n sae-
colo. 64
EPIST. X X X I V . — Profitetor se non esse tantum virtote
quantum carrofnibos eom monachus depinxerat. 65
EPIST. XXXV. — A d Walterum cardinalem. Se cum
i l l o de Ecclesiaenecessitatibus non posse sine ejos assen-
so et aliorum episcoporum consilio agere aut eis p r o v i -
dere, eo maxime tempore quo hostes i n Angliam i r r u e -
rent. 66
E N S T . X X X V I . — Ad eomdem. — Calumnias iropositas
excutit, et se nec scbismati favere, nec rebos Ecclesiae
tunc posse consulere signiflcat. 67
EPIST. X X X V I I . — A d Crbanum papam. — Cor hacte-
njis papam non adierit, quidque facto sit opus ab eodem
moneri supplicat. 71
EPIST. A A X V I H . — Ad Lambertom abbatem. — Ut
profugum monachom recipiat poenitentem. 72
EPIST. XXXIX. — Ad monachos Beccenses. — Beccen-
ses I n ordinis observantia stabiles coliaudat. Et ut praelati
facta non judicent pras caeteris bortatur. 75
EPIST. X L . — Ad Paschalem papam. — Excusat se
quod nondum per litteras eum salutaverit, et calamitati-
bus suis expositis causas reddit cur ex Anglia abierit, et
u t i n Angliam non redeat nisi rebus omnibus Ecclesiae
restitotis supplex obtestatur. Logduni interim ab archi-
episcopo sustentari se declarat. 74
EPIST. X L L — Henrici regis Anglorom ad Anselmum.
— Excosat se inauguratum ab aliis episcopis ob iogrucn-
teshostes; u t i n Angliam dtissime revertator supplicaL
EPIST. X L I I . — Paschalis p a p » ad Anselmom. — Ut Ec-
clesiae Cantoariensi restitutos jam det operam Anglicanae
Ecclesiae restaorationi, et Anglorum regem cum North-
manniae comite concilieL 76
EPIST. X L I I I . — Anselmi ad Burgundium et Ricezam
nxorem ejus. — Gralnlatur nepotem suuro Deo in ser-
vitutem esse dicatum, quodqoe Deus juniores eorum l i -
beros rapuerit, ut jam liberius ipsi Deo tota mente ser-
virent. 76
EPIST. X L I V . — Paschalis papae ad Anselmum. Ut coo-
stanter se gerat i n tuenda Ecclesiae Anglicanae libcrtate.
77
EPIST. XLV. — Ejusdem ad eumdem — Anselmo eum
de alfquot dubiis consulcnti respondet. 77
EPIST. X L V L — Benedicti ad Anselmom. — Consola-
toria est et amicis condita aflectibus. 77
EPIST. X L V I L — Anselroi ad Paschalem papam. — A u -
ditis decretis Roroani concilii, cui Ansclmus interfuerat,
rex de illis suromum poutilicem r e q u i r i t ; quid autem
papa judicaverit, sibi significari Anseimus petil. 78
EPIST. X L V I I I . — Anselmi ad eumdem. — Consilium
inadversis quae jam per novem annos passusesiexspectat.
Precaturque ut pallium elccto Kboracensi episcopo conce-
da;. 79
EPIST. A ^ T X . — Anselmi ad monachos Cestrenses. —
De suorum monachorum profectu gaudet, et ad accuratam
etlam i n minimis observantiam hortalur. 79
EPIST. L . — Anseimi ad Bernardum monacbum. — P l u -
ris esse unicam vapulaUonem ex obedienlia, quam iunu
meras ex proprioseDsu. 81
1U9
EPIST. I.L — Anselmiad Slcphanuni archidiaconuin. —
Ut abbalissam et saiiclimouiaics Run.csei a s |>ersUti060
homiuis defuocti,quem pro sauclo habebaut, cuttu p i u l i i -
beaL » 2
EPIST. L I I . — Ansclrai ad Gerarduro archicpiscopuin
Eboracensem. — Docet iuducias suo asseiisu fufsse datas
sacrilego qui mulierem velalam in uxorem duxcrat. 85
EPIST.' L I I L — Hildeberti Cenomaiiensis cpiscopl ad
Anselmum — Grates persolvit ob tractatum De proces-
sione Spiritus saucti coutra Graecos scriplumet ad se m i s -
sum. 84
EPIST. L I V . — Ad monachos Albancnses. Hortatur m o -
nai hos ad continuam suae reguiae observantiam. 87
EPIST. L Y . — Malhildis reginae Anglomm ad Anset-
muro. — Ut modice quolidianum relaxet jejuuium. 88
EPIST. L V I . — Anselmi ad Idam comitissam. — Dc QUo
a se commonito et de praebenda Lamberli sui capeUanL
90
EPIST. L V I I . •— Anselmi ad Mathildam reginam A n g l o -
rum. — Habet gratias pro muneribus et annca comnioiii-
tione. 90
EPIST. L V I I I . —Anselroi ad Idam comitissam. — Gra-
tias a g i t p r o l i b e r a l i t a l e s u i s l e g a t i s e x h i b i i a ; ct ejus U-
uiorem in re saiutis laudat, eamque a pcccatis absohit.
iniuncta poenitentia. 94
EPIST. L I X . - - A n s e l m i adClementlam comiUssam. —
Comitem laudat quod ouilam daret investiturani, quod co*
roitissae consllio et prudentia factum celebraL Et ut cn-
dem viro suo semper ipsa consulat Anselmus hortatur.
92
EPIST. LX. — Anselroi ad Gerardum Eboracensem ar-
chiepiscopom. —- Se non scripsisse lltteras unde Anglim
episcopi ipsum criminabanlur. 93
EriST. L X I . — Anselmi ad monachos S.' Eadmundi, —
lufractam monacborum i n adversis constanliam praedicat.
93
EPIST. L X I I . —Anselmi ad Willelmum archidiaconum.
— De non evolgandis actis conciliiLondiuensis,uisi prlus
et ilerum episcopis Ula commuuicarit. Capilulorum l u t e -
riro sententias aliquas suggcrit. 04
EPIST. L X i l L — Anselmi ad Burpundium c t uxorcm
ejus Richezam. — Ut futurae v i i » siut mcmorcs, c l ad
lUius amorem sese invicem acccudant* 98
E P I S I . L X I V . — Hugonis Lugdunensis archlepiscopi ad
Anselmum. De incolumi suo reditu ex llicrusolymt*.
101
EPIST. L X V . -— Anselral ad Hurobertum coroitcm c t
marchionem. — Gaodet de acceptis cjus littcris. simulquo
beneficia ab illo i n se collata pcrstringit. Et ut Ecciesium
tueatur, non vero i l l i dorainetur, admonet. 102
EPIST. LXVL—Ansclmi ad Uurgundium etRichczam uxo-
rera ejus. — Hierosolymam profecturum, quid stt acturus,
monet. Ut generalera omniuni ab infaulia poccatorum
coniessionem praemittat, et ita rcs suas disponal ut uxo-
rem non sine auxilio et concitio reliuquat. 104
EPIST. L X V I I . — Anselrai ad Richezam. — Quod nec
i n Angliam luta conscienUa redire possit, ucc i n ea pa-
cifice vivere. Quodque filius ejus, nepos suus, sacralus
sit. 103
EPIST. LXVin. —-Anselmi ad Guillelmum archiepisco-
pum Rothbmagensero. — Ut revocel abbalero S. E d -
mundi ab abbate S. Ebrulfi intrusum; et i l l i Ecclcsian rcs
et homines, quibus injoste spoliata est, reslituanlur.
106
EPIST. L X I X . — Anselmi ad Paschalem papam. 106
EPIST. LXX. — Anselmi ad Atbeliz abbatissara W i n t o -
nieusera. — Non esse tristandum de Wintoniensi e p i -
scopo propter justitiam expulso. 108
EPLST. L X X I . — Oratorii villaeqoe suburbanae monachis
CantuarieDsibus ab Anselmo reddilae diploma. 108
EPIST. L X X I I . — Anselmi ad Sarouclem Dublinae d v i -
tatis episcopuro. — Ipsura reprehendit quod res Ecclesiai
sua>or^ Hhitadetextraneis, et monet ut eas resUtuat.
109
EPIST. L X X I H . — Obnixe deprecatur ut flat certior de
ratione invesUturarum ecclesiasticarura. 110
E M S T . L X X I V . — PaschaUs papae ad Anselmum. — Ad
prjecedentem responsio. 111
EPIST. LXXV. — Anselmi ad Conniuro aroicum suuin.
— Tres superbiae modos explicat ct subdivndit. 112
EPIST. L X X V l . — Anselmi ad Ernulfum priorero etmo-
nachos Cantuarienses. — Carnoti, ubi a comilissa *et ab
episcopo exceptus est, scribit de itineris sui prosperitate,
et Cantuarif.ascs ut religiosi instituU sint lenaces, hor a-
tur.
EPIST. LXSVlL — Ansetmi ad eosaem. — Ejusdem ar-
gumenti cum pra?cedentc. 11«
EPIST. LXXVUL - Anselmi ad Gondulfura archlepisco
 1143 (MDO REKUM
pum. — Begem noo debere a mooachis aut Eccleala pe-
cuuiam exigere. 115
EPIST. LXXfX. — Anselmi ad Henricum regem Auglo-
rura. — Hortatur regem ut caelesti regi obedTaL 116
EJWT. LXXX. — Auselmi ad Ernulfum et mouachos
Cantuarienses. — De clericis in monachos recipiendis.
E M S T . L X X X I . — Anselmi ad Mathildem reginam. —
De sua incolumitate, et designalo tempore itineris Ro-
mani. 117
EPIST. L X X X I I . — Anselmi ad Arnulfam et monachos
Cantaarienses. — Ut Cantaarienses monacbi non turben-
t u r , sed quiete Deo serviant, quidquid rex egeriL 1 1 8
EPIST. L X X X I I L — Anselmi ad Eustachium. — Is.uxo-
rc ex ejus consensu reclusa, alleram sibi adjonxerat; de
quo peccato i l l u m corripit. 118
EPIST. L X X X I V . — Anselmi ad Mathildam abbaUssam
Cadomensem. — Hacc se debiliorem prxsenUens consulit
Anselmum an onus deponere debeat. Respoudet ipse
qood ex consensu comiiis et ar.biepiscopi Rothomagensis
ac sancUmonialium laudabiliter possit; sin autem, par-
Uatur onera sua, et ea sapiemioribus sororibus committat
qoae explere ipsa non suflicit. 119
EPIST. LXXXV. — Anselmi ad Gondulfum episcopum
Rofensem. — Eum de CantuariensisEcdesiaenegoUissol-
licitum laudat. Episcopum Eboracensem nou vull inaudi-
tum et absentera damnare. 120
EPIST. L X X X V I . —- Anselmi ad Henricum regem Anglo-
rum. — Gratulatur regi de se sollicito. 125
EpiST. L X X X V I I . — Anselmi ad Gerontonem abbatem.
— Hericus i n duabus Ecclesiis obstrictus sacraraento r e -
ligionis, iu qua debeat manere? Expedit propter plures
causas eum CarnoU remanere quam ao Geronlouem r e -
meare. 125
EPIST. L X X X V n i . — Anselmi ad Henrlcum regem A n -
glorum. — Quid responderit papa ad consultum de sa-
ccrdoUorum coIIaUone; qoodque Anselmus papaB sit pari-
turus. 121
EPIST. LXXXIX. — Anselmi ad fratres Cantuarienses.
— De sno redilu i n Angiiam a Cantuariensibus monachis
peroptato. 125
EPIST. XC. — Anselrai ad Ernulfum. — Ejusdem argu-
menU. 127
EMST. XCI. — Anselmi ad Antonium subpriorem. —
Eum laudat ctadmonet. i 150
KWST. XCII. —Anselmi ad Gondulfum. — Grates per-
solvit episcopo de se bene merito. 130
EPIST. XCIll — Mathiidis rcgiuae Anglorum ad Ansel
mum. — Regio digna pcctore et sanciis afTectibus p!ena.
131
EPIST. XCIV. — Henrici regis Auglorumad Anselmum.
— Dolet Anselmum sibi pertiuaclter relucUri. Misisse sc
ad aposiolicum signiticat, et sc interim conscntire u l
de beueficio Canluariensis Ecclesi» convenicnter habeat.
135
EPIST. XCV. — Anselrai ad Henricum. — Est adpraece-
dentera rescriptum. 155
EPIST. XCVI. — Mathildis reginae Anglorum ad Ansel-
mum. Quantum se Anselmi litterae exhuararint exponit.
154
EPIST. XCVII. — Anselmi ad Mathildem reginam. P r o -
ximis respondet litteris. ' 156
EPIST. A C V I I I . — A n s e l m l ad Guillelmum episcopum
Wintoniensem. — QuoJ non possit nocere adverssrio co-
miti ob tnjurias sibi ab eodem il/atas. 157
EPIST. XCIX. — Mathildis r e g f n s Anglorum ad Pascha-
lem I I papam. — Gratias agit pro litleris hortatorils ad
conjugem dalis. 158
EPIST C. — Anselmi ad Orduvinom. — Gratulatur mo-
nacho suaefirmaestudioso; qjiKque obtrectatoribus suis
respondeat suggerit. 138
EPIST. CI. —Anselmi ad ffatres Cantuarienses. — Quo
debeant esse animo Cantuarienses monachi i n calamitati-
bus quas, se absente, tolerant. 159
EPIST. C I l . — Anselmi ad quosdam monachos aposta-
tas. — Apostatas monachos i n claustrum reversos monet
ut non verecundia poenitentiam abjiciant. 140
EPIST. C I I I . — Anselmi ad Warnerum. — Ut sanctum
propositom non despiciat qood limore mortis ince?pit,sed
sancto araore i n illo proficiat, eum curae ac consiliis E r -
nulphi prioris commiiUt, consulitque utlegat suam adLan-
zonem epistolam. 141
EPIST. CTV. — Ansebni ad Raynaldum. — Solator piom
vexatum. qoi episcopatum i n quem invitus intrusus fue-
rat, pro veritate rejicit. 141
EPIST. CV. A d Guillelmum Wintoniensem episco-
pum. — H o i U t u r eura utqua creperat animi firmitate i n
eccJfisJbftlcarure sanclionum observatione perseveret.
142
ilU
EPIST. CYI. — Anselmi ad Gunterium eanonicum S.
Quintini. — Eum licet quietis amantissimum, u m e n , sl
electus est, debere fratribus per obedientiam servire et
abbatis onus subire. 144
EPIST. CVII. — Anselmi ad Matbildem reginam A n r i o -
r u m . — De bcnevolo reginae erga se animo. 144
EPIST. C V I I I . — Anselmi ad Farmannum, Orduvfcmm
et Benjamin. — Cur eis noo possit coocedere ut ad ipsum
venianL Singulis autem eorum difilcultatibus respondeL
144
EPIST. CIX. — Anselmi ad Qenricom r t g e m Angiorum.
— Corripit regem quod pecuniam inique exigeret a p r e -
shyteris AnglTae violaloribos concilii Londioensis ab A n -
selmo habiti, com hanc culpam vindicare non pertineat
nisi ad episcopos. 146
EPIST. CX. — Anselml ad Ernnlfura priorem et fratres
Cantuarienses. — Excusal se quod Urdius eos certiores
feceril de conventu inter se et rcgem, i n qoo rex rcve-
stivit eum de archiepiscopalu, rebus Ecclesiae Cantoarien-
sis omnibus resUtuUs. Nec Uraen Anselmos in Angiiam
intrare vult donec legalus regis Roma redieriL InXerim
reddiu usus polesUte jprivat omni beneficie eccle? astlco
omues sacerdotes qui feminas tenebanL E t c o m i u de Mel-
lento, qoi ecclesiae suom favorem promiserat, ecciesi»
introitumjpermitUt. 148
EPIST CXL — Anselrai ad Henricum regem Anglorum.
— Non displicere sibi longiorem regii lcgaU moram ultra
dalum tempus Romae facUm, sed suam a grege diutur-
niorem absenUam ; maxime com rex nuUum praesUtoat
termiuum. 118
EPIST. CXII. — Anselmi ad Gondolfum episcopum, E r -
nulfum priorem, etc. — Conflrmat anathema i n presby-
teros feminas habentes juste a suo archidiacono pronun-
Uatum. 180
EPIST. C X I I I . — Anselmi ad Guarnerium. — Eum lao-
dat ob sanctum paterni reditus desideriom, simulque mo-
net essc ordiois observantissimum. 151
EPIST. CXIV. — Anselmi ad Henricom regem Anglo-
rom. — Ad regem mitUt Gislebertum Reccensem, coi
tulo possit credere sibi renootianda. Paschalem pronun-
tiat canonice electum, et alterum esse sedis apostolicae
Invasorem. 151
EPIST. CXV. — Ansebni ad G.... abbatem — Electo iu
episcopum consulit u t , servaU obedienUa, animus ejus
Untum onus fugiat. l i s vero qui huoc elegerunt, consutit
u l ipsum qoia dignior est, cogant ad onos suscipieodum.
EPIST. CXVI. — Anselmi ad Odonem^ — Ipsum ad pc-
rioris vitae genos secundum, iam accensum magis accec-
dit. Vota eundi Romam vel Hierosolymam complentur tn
professione monasUca. 132
EPIST. C X V I L — AnselmiadErnnlfumprioremetWiUel-
mura archidiaconum. — Ut Robertum, relicto Judaismo,
amptectentem Oiristianismum perbenigne exdpiant et
juvent. 155
EPIST. C X V I I I . — Ansehni ad Alferum priorem et mo-
nachosSancti Eadmundi. — Invictum i n adversis animum
laedat. Et ut priori soa peccaU conflteantor et omni co-
stodia servent cor soom, adhortatur. 155
EPIST. CXIX. — Mathildis reginaB Anglorum ad Ansel-
mum. — QuanU faciat Anselmi HUeras. Quodque Edulfo
abbatiam Malmesberiae concesserit, salvis omnibus archl-
episcopi juribos. 156
EPIST. CXX. — Anselmi ad Mathildem. — Edulfum con-
flrmare i n abbatem noluit, quia scypbum ad eum cum
litteris per legatos miserat. 156
EPIST. CXXL — Gerardi Eboracensis archiepiscopi, Bo-
berU Cestrensis, Hcreberti Norwicensis, Radulfl O e -
strensis, Samsonis Wigorniensis et W i l l e l m i Wlntonien-
sis e l e d i ad Anselmum. — Anselmum i n AngUam i n v i *
Unt, pollicentes opem suaro. 157
EPIST. CXXII. — Anselmi ad episcopos suos. — De ec-
clesiae Anglicanae et episcoporom miserla dolet laetatur-
que de ope ab eisdem sibi promissa. 158
EPIST. CXXIIL — Ad Hngonem archiepiscopum Lugdu-
nensem. — Rogat firmari se prudenUbus archiepiscom
responsis. 1 »
EPIST. CXXIV. — Hugonls Lugdunensis archiepiscopi
ad Anselmum. — Respondet ad praecedentem. loO
EPIST. CXXV. — Anselmi ad Eulaliam abbatissam.—
Gratissimas babet anUstae filiarumqoe preces. Et n t obe-
dientes et i n minimis fideles sint, adborUtor. 161
EPIST. CXXVL — Anselmi ad Henricum Anglorum r e -
gem. — Quod translaUo episcopi non debeat fieri sine
consensu arcniepiseopi et episcoporum provinciae, et cum
magna consideratione et auctoriute apostolica.) 163
Erisr. CXXVIL — Anselmi ad Mabiliam sancUmonlalem.
— Ut Deo sacrata saecularlum abstincat convcrsatione.
163
 1145 Q I L E I N IIOG TOMO C O N T I N E N T U R . IIVJ

Ertsr. CXXVUI. — Anselroi ad Mathildem rcginam ut rex Angliae audierat. 18%

Anglorum. — De bomine sibi ignoto testimonium perhi-
bere recusat, licet a regina rogatus. 164.
E M S T . CXXIX. — Anselmi ad Helgotum abbatem S.
Andoeoi. — Quo pacio res sibi io Angliam reverso ba-
beant exponit amlco, id sciendi cupidissimo. 164
E M S T . CXXX. — Anselmi ad P.... monacbum S. Marti-
n i i Sagii. — Monachi Hierosolvmam ire cogitanlis desi-
derium improbat, M I X U apostolid sententiam, quam ab eo
ipse audieraL 165
Erurr. CXXXI — Paschalis I I papae ad Gerardum Ebo-
racensem episcopum. — U t fidelitatem pro auUqua con-
suetudine Anselmo (aciat. 166
E P I S T . CXXXII. — Ansebni ad Alexandrum Scotorum
regem. — Gratulatur regi i n paternom soiium evecto.
166
E P I S T . CXXXIII. — Aoselmi ad Robertum e l sorores et
fiUas suas. — Petitam roitUt exhortaUonem. quae eas ad
bene vivendum accendat: Ut bonam i n omnibus volunta-
E P I S T . C L I I I . — Paschalis papae ad Anselmura. — Prae-
cedenti respondet se nullatenus d i g u i u t i ejus c c c l c s i »
derogaturum, nec usquam lolerasse a rege Teutonico dari
invesiituras. 186
E W S T . CLIV. — Anselmi ad Willelroom abbatem Bec-
censcm. — VoU nuncupaU ante monasUcam professio-
nem i n praelali manent disposiUoue. 186
E P I S T . CLV. — Anselmi ad Thomam archiepiscopum
Eboracensem. — Universis archiepiscopi muniis i n t e r d i -
cit ante protnissam sibt fideliutero pro more veteti. 187
E P I S T . ( X V I . — Ansehni ad Wilielmum abbatemet cou-
gregationem Beccensero. — Se nihil habere illis a n t i -
quius, eorumque obliturum non esse, nisi curo desierit
esse. 188
E P I S T . CLVII — Ansclroi ad qnamdaro dominam. 189
E P I S T . C L V I I I . — De nuptiis consangoineorum. 194
E P I S T . CLIX. — Anselmi ad Willelmum abbalem. 191
E W S T . CLX. — Hildeberli episcopi Cenomaueusis ad

tem babeant: ut importunas cogitaUooes et motos invo- Ansehnum. 195

lontarios contemnendo viucere studeant, ne illis pcrtur- E P I S T . CLXI. — Eiusdcm ad Anselmum. 196
bentur. 167 E P I S T . C L X I I . — Ejusdem ad Anselmum. 197
E P I S T . CLXiU. — Anselmi ad Gelduinum abbatem
E P I S T . CXXXIV. — Ansebni ad Valerannum. 169
E P W T . CXXXV. — Valeranni ad Ansehnum. 169 Aquicinensem. 198
E P I S T . CLXIV-CLXXXVIU. — Habentur i u HistorU
E P I S T . CXXXVI. — Anselmi ad Valeraonum. 169
E P I S T . CXXXVII. — Anselmi ad Turoldum Ceccensem
Novorum Eadmeri. 198
L I B E R Q V A R T C S , epislolas conUnens quaa hactenus sunt
monachum. — Quod mundo vale d i x e r i t , vehemeuter
gaudeL 169 incdiu?.
E P I S T . CXXXVIII. — Anselmi ad 'Basiliam. — Mulieri E P I S T . I . — Lanfranci ad Lanfrancum et Guidonem fra-
hoic piissimsepistoUmsciibitadroodum piam. Quod homo tres. 199
semper aut m coelum ascendat, aut i n infernum descen- E P I S T . I I . — Ans Imi ad Paschalem papam. 201
daL Et qood noc maxime attendere debeat. 170 E r i s T . I I I . — V u l s U n i cpiscopi Wigoruiensisad Ansel-
E M S T . CXXXIX. — Ad Lambertom abbatem S Bertini. mu.-n. 202
— Soadet oblatom regimen assumere. 171 E P I S T . I V . — Anselmi ad Paschalem papam. 205
E P I S T . CXL. — Paschalis papae ad Anselmoro. — P l u - E P I S T . V. — Anselmi ad Henricuro regem Anglorum.
riroum gaudet quod Heoricus ecclesiastids obsecundarit 205
praBceplis; Anselmom absolvit ab excomrounicatione E P I S T . V I . — Anselroi ad Pascbaltm paparo. 204
quam se iocurrisse timebat propter investitur? r e g i s ;
c
E P I S T . V I I . — Ausclroi ad GuiP.elrouro Wintoniae e l e -
dat ei potestatem aliosqui investiUa rege fuerintel ipsum ctum episcopum. 205
regem absolvendi, excepto Eliensl abbate. 172 E P I S T . V I I I . —"Anselmi ad Joannem priorem. 205
ErtST. C X L I . — Anseimi ad Aruolram abbatem Troar- E P I S T . I X . — Anselmi ad Balduinum n gem Hierusa-
peosem. — »ix morbo laboranU coUaborat, et peUtum iem 206
•»a abjidenda pnepositora consilium praebet, ut eam d i - E P I S T . X. — Anselroi ad Anhelitem abbatissam ejusque
mfttat, si consentiant archiepiscopus et fratres. 172 sanctiroonUlcs. 207
E P I S T . CXLH. — Ansehni ad Moriardachom regem H i - E P I S T . X I . — Anselml ad Hildcbertom Cenoroanensem
beroiae. — Honc regem depraedicat ob pacati regni feiict- epi3copum. 207
tatem. E t e o m admonetotqoae corrigenda sunt corrigat, E P I S T . X I I . — Auselmi ad Mathildem rcginam Anglo-
maxhne cognatorum conjugia et irregularium episcopo- rum. 207
r u m ordinaUones. 175 E P I S T . ^ I I I . — Anselmi adRobertom comitem Flandriae.
Ertsr. CXLIIL — Anselmi ad Gisleberuun Lunice asem 208
eplscopum. — Gratiam habet praesuli gaudeoU qood suis E P I S T . X I V . — Anselml ad Rogerom, Roberlum alios-
aufpicUs res Ecclesiae bene vertereL 174 que abbates. 209
Ertsr. CXLIV. — Ad monachom aposUUm. — Praece- E P I S T . XV. — Anselmi ad Gerardum Eboracensem ar-
p l i s , consUUs et minis errantes duas oves ad gregem r e - chiepiscopum. 209
vocaL 175 E P I S T . X V I . — Aitselmi ad cumdem. 210
E P I S T . CXLV. — Walteri ad Anselmum. — Exsultat do E P I S T . X V I I . — Uugonis abbatis Cluniacensls ad A n -
felid Anseimi i n Angliam reditu, simulque ab eo quid- selmum. 210
piam expeUt piae consolaUonis. 176 E P I S T . X V I I I . — Anselmi ad Hitgonem Lugdunensem
E P I S T . CXLVI. — Anselmi ad Wallerom. — Est rescri archiepiscopum. 211
p t o m ad anteposius litteras. 177 E P I S T . XIX. — Anselmi ad Diacom S. Jacobi episco-
E P I S T . CXLVII. — Ansehni ad Mnriardacbom Hiberniae pum. 212
r e g e m . — E t i a m a t q u e etiam rogat roederi, aot corare E P I S T . XX. — Anselml ad Guiilelmum Rotboroagen-
medeodom pestilenUbos sui regnt moribus. Ne amplius scm archiepiscopuro. 212
v i r i uxores suas aliorum uxoribus comroutent, et eplsco- E i i s T . X X I . — Acselmlad Elferum etalios monachos.
pus non nisi h i uno certo loco consUtuatur, nec nisi a p l u - 215
ribus episcopis ordinetor. 178 E P I S T . X X I I . — Anselml ad Gulllelmuro Rothoroagen-
E H S T . CXLVIIL — Anselmi ad Odonem monachom. — sem archiepiscooum. 215
U t non deserat monus sibi commissum ob ingravescen- E P I S T . X X I I I . — A n s c l r o i ad Robertum, Eruulfum, 1U-
tem aeUtero. 180 dulfhm, Philippum, Bernardum et alios. 211
E P I S T . CXLIX. — Anselmi ad Thomam Eboracensem E P I S T . XXIV. — Anselmi ad Robertum Norlhmaniiia*
archiepiscopom. — Ecdesia oltra tres menses sine paslo- prlucipem. 214
r e non debet esse, onde ipsi praescribit ot vm Idus Sep- E P I S T . XXV. — Anselmi ad Guillelmum Rothomagen-
tembris Cantoariae se sisUt ab eo consecrandom. Et ne sem archicpiscopom. 213
ipse electom episcopum S. Andreae de Scotia nondum E P I S T . XXVI.—Anselroi adRogpriurosuumamicum. 215
consecratus consecrare praesumaL 181 E P I S T . X X V I I . — Anselmi ad Malrhum W aterfonlien-
f

E P I S T CL. — Anselmi ad Goflridum. — Virom p r o b t m sern eplscopuro. 216

a vitae i n t e g r i u t e laodat, et a quo sibi caveat mooet, ma- F . P I S T . X X V I I I . — Ansclmi ad Guillclmum Rothoma-
x i m e ne altorum facu discernens eos contcronaL 182 gensera archiepiscopum. 2t6
E M S T . CLI. — Anselmiad Joannem priorem, et Congre- E P I S T . X X I X . — Anselrni ad Gondolfum episccpuro. 216
galionem Batensem. — Eos Dei domuro et templom fo- E P I S T . XXX. — Anselroi ad Mathildem rcginam. 217
turos, si motoam servent concordiam; et i n niinimis ob- E P I S T . X X X I . —Anselroi ad Ansclmum nepotem. 217
servantiam teneanL 1&3 E P I S T . X X X I I . — Anselmi ad Ernulfum priorem et allos
E P I S T . CLIE — Anselmi ad Pascbalem H paparo. — Ut Ecciesiae Cantuariensis. 218
non m i t u t palliom archiepiscopo Eboracenst nondom E P I S T . X X X I U . — Anselroi ad Goudulfum Rofensem
consecrato; nec Londoniensi episcopo, qui iUud n u n - episcoporo. 219
quam habuit, oe Ecclesiae Cantuarieosis pritnatus a sua E P I S T . XXXIV. — Anseimi adLeumdcm. 219
digniUte exridat, quod paU neoliquam potest. Ioquirit et F > I S T . XXXV. — Ansclmi ad eumdcm. 220
utmm. regi Teutonicorum pcrroitutdare investituras, sic- E M S T . XXXVL — Ansclmi ad Balduinuro regem Uiero-
1147 ORDO RERUM 1148
flolymltanun 121 »EPIST. X C — Anselmi ad arcm^isrjoTjron JJmJonen-
E M S T . X X X V I I . — Anselmi ad Matbildem comiUssam. sem 2«5
221 EPIST. XCI. — Anselmi ad Idam comitissam. 245
E P W T . X X X V I I I . — Paschalis p a p » I I ad Gerardum E P I S T . XCII. — Anselmi ad Haconem comitem. 246
Eboracensem episcopum. 222 E P I S T . XCIII. — Henrici Anglorum regis ad Anselmura.
E P I S T . XXXIX. — Girardi ad Anselmum. 222 246
£ n s T . XL. — Anselmi ad Ernulfum priorem. 222 E P I S T . XCIV. — Anselmi ad Henricum regem Anglo-
< E P I S T . X L I . — Anselmi ad eumdera. 223 rum. 147
E P I S T . X L I I . — Anselmi ad Theodericum. 2i5 E P I S T . XCV. — Anselmi ad Paschalem papam. 248
E P I S T . X L I I L — Anseimi ad Mathildem rerinam Anglo- E P I S T . XCVI. — Anselmi ad Samsonem WigornlensecQ
rum. 223 episcopum. 246
Erisr. X L I V . — Anselmi ad Gondulfum episcopum. E P I S T . XCVII.—Samsonis Wigorniensis ecclesi» sacer-
226 dotis ad Anselmum. 249
E P I S T . X L V . — Anselmi ad Adruinum charissimum. E P I S T . XCVIII. — Ansehni ad Eliam comitero. 249
227 E P I S T . XCIX. — Anselmi ad Robertum comitem. 250
E P I S T . X L V I . — Anselrei ad Pascbalem papam 228 E P I S T . C — Anselmi ad Rodulfum Cicestrensem episco-
E P I S T . X L V I L — Anselmi ad eumdem. 229 mim. 290
E P I S T . X L V I k l . — Anselmi *d Joannem Tusculanensera Er^rr. CI. — Anselmi ad R. episcopum. 250
et Joairaem cardinalem 229 E P J S T . C I I . — Cujusdam ad Anselroum. 251
E P I S T . X L I X . — Anselnti ad Pascbalem papam. 229 K P I S T . CIII. — Anselml ad Lanfrancum. — E i opus
E P I S T . L. — Philippus rex Francorum ad Anselmum. suuni qnod Monologium inscribitur, corrigendum vel ap-
230 prolfendum m i t t i t . 252
E P I S T . L I . — LudoTicus rex Francorum ad Anselmum. E P W T . CIV. — Ansehni ad Bernardum ejusque mona-
230 chos. 252
EPIST. L I I . — A n s e l m i adnepotemsuum. 230 E P I S T . CV. — Anselmi ad abbatissam F. ejusqoe con-
EPIST. L I I L — Anselmi ad G. canonicum S. Quiutini. gregationem. 254
231 E P I S T . CVI. — A d Gislebertum. — De sacramento alta-
E P I S T . L I V . — Anselmi ad Mathildem reglnam Anglo- ris. 254
m. 232 E P I S T . CVII. — Sanctus Ansclrous, Cantuariensis a r -
E P I S T . L V . — Anselmi ad priorem et fratres ecclesi» chiepiscopus. de corpore et sanguine Domini. 255
Cantuari». 232 E P I S T . CVIII — Gisleberti abbatis ad Anselmum. 258
E P I S T . L V I . — Mathildis marcls» ad Paschalem I I pa- E P I S T . CIX. — Anselmi ad Richardum monacbum. —
pam. £33 Richardum Beccensem roonacbum borlatur ut indiscretis
E P I S T . L V I I . — Anselmi ad Haimonem vicecomitem. corporis sui vexationibus obedientiam antejponat. 257
233 K P I S T . CX. — Anselml ad Robertum, Seyt, edit. —
E P I S T . L V I I L — Anselmi ad Ernulfum priorem. 233 Hortalur ad observantiam i n minimis, et ut augelos sibi
E P I S T . LIX. ~ Anselrai ad Guillelmum Calvellum. seroper astantes c gitent eorumque conversationem i m i -
231 tentur. 257
E P I S T . L X . — Anselmi ad Guillelmum archidlaconum. E P I S T . CXI. — Anselmi ad Hugonero. — Hugonem mo-
231 nachum, a quo se multunraroari audierat, borUtur u t cul-
E P I S T . L X I . — Anselmi ad Gondulfum episcopum. 235 pas suas nec celet, nec defendat, u t cor suum abbati soo
E P I S T . L X I I . — Paschalis pap» ad Robertum comitem
de Mellento. 235
E P I S T . L X I I I . — Henrici regis Anglorum ad Anselmum.
E atere semper velit, et proprios sensus obedle
abeat.
E P I S T . CXIL —- Anselmi ad W i l l e r m u m . — Willermum
oost-
299

235 aroicum suum monet ut Deo sit semper pnesens, et sic

E M S T . L X l V . — Ad eumdem. 255 servet suam dilectionero, ut omni studio conetur cavese
E n s r L X V . — Ansehni ad Gerardum Eboracensem. D c i oflensionem. 160
236 E P I S T . CXHl. — Anselmi ad Herbertum Tbiofordeusea
E P I S T . L X V I . — Anselmi ad Ernulfum prlorem et filios episcopum. — Herbertum episcopum Tbiofordensem hor-
E c c l e s i » Cantuariensis. 236 U t u r ut presbyteros concilio inobedientes, et qui ieminas
E P I S T . L X V l l . — Henriciregis Anglorum ad Anselmum nollent diraittere, a sacris prohiberet, et ad ecclesiastica
236 mnnia alios seu clericos seu monachos illis substituertL
E P I S T . L . X V I I I . — Guillelmi ad Anselmum. 237 260
E P I S T . L X I X . — Anselmi ad Odonera episcopum. 237 E P I S T . CXIV. — Anselmi ad nepotem. — Anselmo ae-
E P I S T . LXX. — Anselmi ad Theodericum.
E P I S T . L X X L — Anselmi ad Gondulfum episcopum.
238

238
C oti suo commendat bonos mores, ac studlosiutem, et
atln» l l n g u » perpetuum usum. De sorore sua, ejus ma-
tre, nuntiat adroissaro illam Marciniaci a raonialibos, sed
E P I S T . L X X I I . — Anselroi ad Guidonem. 238 cura eam reposceret, sibi negatam. 281
E P I S T . L X X I I L — Anselmi ad Pasehalem papam. 259 E P I S T . CXV. — Anselmi ad Walterum cardinalero. —
E P I S T . L X X i X . — Mathiidis Anglorum .regiuae ad A n - Walterum cardinalem episcopum Albanensem, apestoli-
selmuro. 240 cum i n Aoglia legatom rogat u t , ad sustinendum onus soi
E P I S T . L X X V . — Henrici rogls AnglorumadAnselraum. archiepiscopatos, opem stbi ac sobsidlum a pontifice Ro-
mano aecersat. 262
EPIST. L X X V I . — Mathildis regvn» ad Anselmum. 240 E P I S T . CXVI. — Anselmi ad Donnaldum, Donatnm et
EPIST.JLXXVII. — Henrici rcgis Anglorum ad Ansel- alios episcopos. — Episcopos Hiberni» rogat o t pro se
mum. 240 moltis aerumnis presso Deum iuterpeUent, slmul admo-
E P I S T . L X X V I I I . — Anselmi ad Elferum prioremetmo- nens ut sui quisque ofllcii partes iropleant, ac si quut i n -
uachos S. Edmundi. 241 ter eos controversie ortum fuerit, rem l l i i toUm ad se
EPIST. L X X I X . — Hugonis Cluniacensis abbatis ad A n - deferant. 262
selmum. 211 E P I S T . C X V I I . — Anselmi ad Hugonem archldiaconum.
E P I S T . LXXX. — Hugonis ad eumdem 241 — Siguiflcat quanto cum honore et munificentla ab omni-
E P I S T . L X X X I . — Anselmi ad Hugonem coroitero. 242 bus i n exsilio suo suscepuis fuerit. 265
E P I S T . L X X X l l . — Anselrai ad Henricura regem Anglo- E P I S T . C X V I I I — A n s e l m i ad Lambertum Atrebatensem
rum 212 episcopuro 164
E P I S T . L X X X I I L — Paschalis I I p a p » ad Anselmum. EPIST CXlX. — Anselmi ad eurodem. 165
215 E P I S T . CXX. — Anselmi ad Hernostum. 165
E P I S T . L X X X I V . — Anse.mi ad Henricum regein A n - E P I S T . CXXI. — Anselmi ad Adelidem. 266
E P I S T . CXXII. — Anselmi ad Lanfrancum. 166
gloruro. 243
EPIST. LXXXV. — Muriardachi regis Hiberniae ad Au- EPIST. CXXHI. — Anselmi ad Henricum. 167
selmum 215 EPIST. CXXIV. — Anselmi ad-G. episcopum. 168
E P I S T . L X X X V I . — Gisleberti Lunicensis ad Anselmuro.
EPIST. CXXV. — Anselmiad Mainerium abbatem. 168
E P I S T . CXXVI. — Anselmi ad Henricum regem Anglo-
211
EPIST. L X X X V I I . — Anselmi ad Jotserannum archicpi- rum. 168
E P I S T . CX*XVII. — Anselmi ad Atserom Lundensem a r -
scopura Lugdunensem. 244
KPIST. L X X X V I I I . — Ansclmi ad Thomam Kboracensem chiepiscopum. 269
E P I S T . C X X V I I I . — Anselmi ad Eolaliam ejusque san-
archicplscopum. 244
ctimoniales. — L i t t e r a s qoasab eo desideraverat miltens,
EPIST. L X X X I X . — Ansclmi ad Guillelmiim Rotnoma-
horUtur ut sinceram crga se dilectionem i n amore Dcl et
Kcnsera arcbiepisvopum. 215
4149 IN HOC TOMO CONTINENTUR.
QUJE 1150
»Jiis piis operlbas fertenflo deroonslrct. 2C9 Libersextus. 517
E F I S T . C J T X I X . — Anselroi ao easdem. — Hortatar eas Joannis Seldenl inEadmcri Hlstoriam Novorum notae.
ad perfectiouem et ne minima spernant. 270 523
APPENDIX*SPl HIOKt M. DE EXCELLENTIA VIRGINIS M A R I J E LIBER. 557
1
DIALOGUS BEATiE MARLE ET ANSELMI DE P A S - CAP. 1 . — Quod Maria excellit omnes crealuras. 557
SIONE DOMINI. 271 CAP. 2. — De origine Virginis Mariae. 559
CAP. 1 . — De tradilione Christi ac ejus oratione i n CAP. 5. — Dc aununtiatione angelica. 560
karto. 271 CAP. 4. — De amore Virginis ad fitium. 562
CAP. 2. — De Chrisii comprehensione. 273 CAP. 5. — De comp-ssione bcatac Marke pro fillo cruci-
CAP. 5. — De Chrisli deductione ad Annam, et Petri fixo. 5$6
negatione. 275 CAP. 6. — De gaudio resurrectionis. 567
CAP. 4. — De Christi dednctione ad Caipham. 276 CAP. l.l— De gaudio bcata? Mariie in fiiii ascensione.
CAP. 5. — De Christi ad Pilatum dcducuone. 277 570
CAP. 6. — De abductione ad Herodem, et reductione ad CAP. 8. — Dc assumplione beaUe Dei gcnitricis Mariae.
Pilaturo. 278 572
CAP. 7. — De flagellatione et corona spinea, ac vocife- CAP. 9. — Quantum profuit beata Virgo Maria naturae
ralionibus Judaeorum. 279 humanae. 575
CAP, 8. — De damuatione Christi, et crucis bajulatione. CAP. 10. — Quanlum profuil omui crcaturae, etiam prae-
281 tcr humanam. 576.
CAP. 9. — De Christi et matris hypapante. 282 CAP. 11. — De eodcm. 577
CAP. 10. — De crucifixione, et crucis erectione. 282 CAP. 12. — Oratio ad bealissimam Vircincm Mariam.
CAP. 1 1 . — De Christi in cruce opprobriis. 285 578
CAP. 12. — De verbis Chrisli in cruce. 284 DE QUATUOR VIRTUTIBUS QVJE FUERUNT I N
CAP. 15. — Dc Christi niorte, ct eam consecutis mirabi- BEATA MARIA EJUSQUE SUBLIMITATE.
libus. 285 CAP. 1. — De his virtutibus generatim. 579
e*p. 11. — Luctus matris pro filii morte. 285 CAP. 2. — Dc justitia et ejus appeiiditiis. 581
CAP. 15. — De auimae Chnsti ad limbum desccnsu. 286 CAP. 5. — De prudentia ct ejus sequacibus. 582
CAP. 16. — De corporis Chrisli dcpositione de cruce ac CAP. 4. — De fortitudine et cjus sequacibus. 582
scpultura. 286 CAP. 5. — De temperantia ct ejus scquacibus. 582
l)E MENSURATIONE CRUCIS LIBER, i n UludCbri- CAP. 6. — llas sanctae Mariae virtutcs Christus confirma-
s t i : Si quis vult venire post me clc.
t vit. 585
CAP 1 . — Expcndunlur primae particulae, $i quis, ubi de LAP. 7. — Non potuissc Dcum ex alia virgine bomiiieiii
radicibus et reroediis pusiilanimitatis. 290 eflici. , 584
CAP. 2. — De libertate e i ejus illicibus ad perfeclio- CAP. 8. — Sublimitas beatae Virghiis explicatur, 581
n e m ; expositio parliculae vult iu proposita Cliristi senlen- LIBER DE BEATITUDINE COELESTIS PATRl/E.
lia. ' 292 587
CAP. 5. — De sequcnlibus pjrticutis, venite posl me. 295 Prologus. 587
CAP. 4. — Quod non simus nostri sed Dei, sd illud : CAP. 1 . — De pulchritudiuc corporum beatorum. 589
Abieget semetipsum. 294 CAP. 2. — De velocitate. 589
CAP. 5. — Excutiunlur vcrba illa : lollal cvucem suam. CAP. 5. — De forlitudiue. 590
297 CAP. 4. — De libertatc. 590
. C A P . 6. — De perscverantia i n crucc : ad i l l u d , quolidie. CAP. 5. — De impassibilitate. 591
500 CAP. 6. — De voluptate. 592
CAP. 7. —Expensio postreinorum vcrborura, et sequatur CAP. 7. — De vitae aeleruitate. 593
me. 302 CAP. 8. — De sapientia. 593
TRACTATUS DE CONCEPTIONE B . MARLE YIR- CAP. 9. — De amicitia. 596
G I M S . 511 CAP. 10. — Deconcordia 596
SERMO DE CONCEPITONE B E A T J E MARLE. 519 CAP. 1 1 . — Dc potestatc. 597
MIRACULUM DE CONCEfTIONE SANCTJ2 MARLE. CAP. 12. — Dehonore. 597
523 CAP. 13. — Dc securitate. 599
PASSIO S S . GUNERI, FINGARIS, PRALdS ET SO- CAP. 11. — De gaudio. 599
CIOKUM. CAP. 15. — De miseria reprobnrnm. 600
C A P . 1 . — Sancli Patricii pra^dicatio in Hibernia et F i n - LIBER DE SANCTl ANSELMl SIMILITUDINIBUS.
garis principis converslo. 325 CAP. 1 . — De triplici v. luntate. 605
CAP. 2. — Fingaris ac sociorum pro fide exsilinm. 526 CAP. 2. — Similitudo intor mulicrem et voluntatem.
CAP. 3. — Occasio secessus Fingaris a saeculo. 327 605
CAP. 4. — Regrcssus Fingaris in patriam, et regni r e - CAP. 3. — De scnsibus anima». 605
cusalio. 328 CAP. 4. — De sensibus corporis. 606
CAP. 5. — Rursus Fin«ar solum palrium deserit cum CAP. 5. — De obedientia. 606
insigni comitatu. 529 CAP. 6. — De inobfdientia et propria volui.tate. 607
CAP. 6. — Apputsus i n Cornubiam. 550 CAP. 7. — De superbia. 607
CAP. 7. — Martyrium Fiugaris et sociorum. 530 CAP. 8. — Quod propria voluntas soli Deo couveniat.
CAP. 8. — Sepullura sanctorum martyrum. 532 007
CAP. 9. — Basiika i n eorumdcm honorero, et mira i b i - CAP. 9. — Similitudo luter propriaro voluntatem et fon-
dcm divinilus edita. 532 tero. 607
C A P . 10. — fllata ccelilus supplicia in sacrilegos. 333 CAP. 10. — De tribus generibus propriae voluntr.lis.
JUDICIUM DE STABILITATE MONACUi 1N LOCO 608
QUEM POSUIT. 35> CAP. 11. — D e delectatione. 608
MIRACULUM SANCTl JACOBL 555 CAP. 12. — Dc quiuque corporum sensibus. M8
MIRACULUM GRANDE SANCTIJACOBI. 537 CAP. 13. — De generibus delectationis inaljc. CON
ALIENA CAP. 11. — De auiiique simplicibus geueribus. G08
Elucidarium sive dialonus complectcns summam totius CAP. 13. — De decem duplicibus. 608
Cbristianae tbeologis. 311 CAP. 16. — De decem triplicibus. 609
Disputatio Judaei cum Christiano auctore Gisleberto ab- CAP. 17. — De quinque quadruplicibus. 610
bate Westmonasteriensi. 542 CAP. 18. — De ultimo genere delectationis malae. 610
Annulus sive DialogusChristiani et Judici de fidei sa- CAP. 19. — Pejor est delectatio quae pluribus aut gra-
cramentis, anctore Ruperto abbate Tintiensi. 542 vioribus delectatur. / 611
EADMERUS CANTUARIENSIS MONACI5US. CAI\ 20. — J)e anima? delcctatione. 611
Notitia historica. 5U C.AP. 2 1 . — De generibus exaltationis. 612
Praefatio in Eadmeri opcra. 3 s5 CAP. 22. — Dc quatuorsimplicibus. 612
V I T A . S . ANSELMI 515 CAP. 25. — De sex duplicibus. 612
HISTORIA NOVORUM. CAP. 2 i . — De qualuor tripli< ibus. 613
Praefatio. 547 CAP. 23. — Dc uno quadruplici. 613
L i b e r primus. 517 CAP. 20. — De curiosilate e i sexdccim ejus g e u e i i -
Liber secundus. 589 bus. fiI
:

L i b c r terlius. 423 CAP. 27. — De quinque simplicibus. (»11

Liber quartus. 417 «:.\p. ^8. — Do scx duplicibus. 61 i
Liber quimus. 48 J t.vr. - - - L'e quaUK-r triplicibus l;l"»
1151 0RDO RERUM ||52
C A P . 50. — De uno quadrupliri. 615 C A P . 89. — De obedientJa, licenua et inobedienlia. 638
G A P . S l . — Do octo et vurinU geueribu* curiosiutis C A P . 90. — Sirailitudo ioter monachum et denarium.
615 699
C A P . 52. — De tribos simplicibus. 615 C A P . 9 1 . — De similitudine inter corrigiam et salutarem
C A P . 55. — De novcm duplicibus. 615 ct inter ordinem facUUum et uaturalem. 661
C A P . 3 1 . — De decem triplicibus. 616 C A P . 92. — De vestibus monachi. 661
C A P . 55. — De quioque triplicibus. 617 C A P . 93. — De corona et tonsura monachi. 661
C A P . 56. — De ullimo genere curiositatis. 617 C A P . 94. — De spirituali sacrificio monachorum. 662
C A P . 57. — S^roilitudo inler proprlam voluntatem, et C A P . 95. — Similitudo inter monacnatum et igncm.
adulteram reginara. 618 662
C A P . 58. — Simiiitudo inter propriara voluntatem et ve- C A P . 96. — De interiori vfrtute et exteriori. 665
nenosam herbam. 619 C A P . 97. — Simiiitudo iuter monachum et bortuUnum.
C A P . 59. — Osiensio quomodo proprhe voluntati omnia 664
vitia raititent seu deserviant. 619 C A P . 98. — De aedificante domum. 664
C A P . 40. — Simititudo inter suggeslionem, delccUtio- C A P . 99. — Quod superbU sit vallis maxima besUis vi
nem, consensum et canem. 620 tiorum plena. 663
C A P . 41. - Simililudo inter cor huroanum et molendi- C A P . 100. — De monte bumilitatU e l seplem gradibus
nuin. 621 ejus 665
C A ? . 42. — Sirailitudo inler molenlcs et laborantes. C A P . 101. — Primus firadus huroilitatis. 665
622 C A P . 102 —Quod qui i n Deum pcccat omnera creatu-
C A P . 45. — Quod bonllas cujusque fidelis Deo et omni- ram contra se e x c i u t . 666
bus bonis sit utilis. 623 C A P . 103. — Secundus gradus humilitaUs 666
C A P . 4 1 . —Coromcudatio supcrnc Hierusalem. 621 C A P . 104. — TerUus gradus h o m i l i u t i s . 667
C A P . 45. — Quod bonitas bom hominis damnatis et dae- C A P . 105. — Quartus gradus humiliUlis. 667
monibus sit imuiiis. 624 C A P . 106. — Quintus gradus humiliUUs. 668
C A P . 46. — De slmilitudine inter Dcum et quemlibct C A P . 107. — Sextus gradus humiliUtis. 668
regem suos judicautem. 625 C A P . 108. — Septirous gradus bumiiiutis. 668
C A P . 47. — De quatuordecim bealitudinibus corporls et C A P . 109. — RecapituUtio graduuro humiliUtis. 668
animae. 628 C A P . 110. — Quomodo unusquisque se minorem otnni-
C A P . 48. — Hae sunt quatuordccim partes bcatitudinis. bus putet. 669
627 C A P . 111. — Quod obsit consideratio alterius peccati.
C A P . 49. — Hae sunt quatucrdecim partes miscriae. 669
628 C A P . 112. — Dc duobus sororibos bonc monlem custo-
C A P . 50. — De pulchritudine et turpttodine 628 dienUbus. 670
C A P . 5 1 . — De agilitale et pouderositate. 629 C A P . 113. — Do verecundia quae est apod Deum. 670
C A P . 52. — De fortitudine et imbccillitate. 630 C A P . 114. — De verecundia qoae est apud horoinem.
C A P . 53. — De 1 bertatc et servitute. 631 670
C A P . 54. — De sanitate et iufirmilate. 631 C A P . 115. — De consolutione doarom praedicUrum so-
C A P . 55. — De voluptate et anxieUte. 633 rorum. 671
C A P . 56. — Siraililudo ferri igniti. 633 C A P . 116. — Quod noo semper misericordia Dei debeat
C A P . 57. — De duabus beatitudinibus lotidcraque mise- cogiUri. 672
riis. 655 C A P . 117. — Quae comparalio sit inter asccndcntcs. 672
C A - . 58. — De loogpvitate et v i t a brcvilate. 631 C A P . 118. — Similitudointercanovexiam et chariutcm.
C A P . 59. — De sapTenlia et insipicntia. 634 675
C A P . 60. — Quod pcccata singulorum singulis pateant. C A P . 119. — Siroilitudo inter qualiUtes corporis e l ani-
635 mae. 674
C A P . 6 1 . — Altercatio inter horainem justum ct ange- C A P . 120. — De cordls iromundiUis. 675
lun. 636 C A P . 121. — Simiiitudo inler corporis etaidmae iufirmi-
C A P . 62. — De amiciti i e l inimicitia. 638 Utes. 675
C A P . 63. — De concordia e l discordia. 638 C A P . 122. — De appetiui et quid intersit inter appeti-
C A P . 61. — Quod omnes justi idem velint. 639 tum et volunUtem. 676
C A P . 63. — De honor<3 e l dedecore. 639 C A P . 125. -»— Similitudo inter aquam et huroanam natn-
C A P . 66. — Dc paupere in rej;num adoptato. 640 ram. 676
C A P . 67. — Similitudo inter Deura et ignem. 610 C A P . 124. — Quod qnatuor modis pax agaUir 677
C A P . 68. — De potentia et impolcntia 611 C A P . 125. — De quadripariito stalu humanae n a l u r * .
C A P . 69. — De socuriute et tfmore. 6*2 678
C A P . 70. — Quod nuilius amittat bona scmel adcpta. C A P . 126. — Simiiitudo inter homiois obscquium et
612 praemium. 678
C A P . 7 1 . — De gaudio ct tristitia. *C42 C A P . 127. — Dc tribus liominum gcneribus seu ordmi-
C A P . 72. — Dccupiditatc mundani honoris. 6*3 bus. 679
G A P . 75. — Similitudo intcr Deum etaiiquem doroinum. C A P . 128. — Excmplum ovium, boum et canum. 679
641 C A P . 129. — De mendacio. 680
C A P . 7 1 . — S i m i l i t u d o huer diabolum et improbuin C A P . 150. — Exemplum de medico. 680
placitatorem. 615 C A P . 131. — De seplem donis Spiritus sancti. 681
C A P . 73. — Similitudo iuter Deum etquemlibet regem. c \p. 132. — De donis Spirilus sancti; qttinque ad acU-
6 »7 va\i, duo veroad crntemplaUvam vitam pcrtiuem. ( 8 1
C A P . 76. — De regno ct villa ct caslello et dungconc. c.\p. 133. — Dc qttaliUtihus aninue et morihus. 681
617 C A P . 151. — Mcres atii boni, et mali alii suitt G82
C A P . 77. — Simililudo inter monachum et potioncm, et C A P . 133. — Dc virtute et vitio 682
abba em et medicura.
:
618 C A P . 156. — De sapicitiia ct stultilia quanooquc i u
C A P . 78. — Coutcnlio iuler monachos convcrsos et nu- eodcm convenienlilius. C82
tritos. 6i9 C A P . 137. — De odio et amcre peccati. (.82
C A P . 79. — SimilUudo intcr monachos, et angclos et C A P . 138. — De hnmilitate et superbia 682
Dcum. 6:>0 C A P . 159. — De Iribus vereeundiae generibus. 683
C A P . 80. — Similitudo inter Deum ct ouemlibct impe- C A P . 1 M>. — De tribus q ; w nountcr in juvene. 683
ratorem. bol C A P . 1 1 1 . — Simi.iiudn inle.r diversa alimcnU e t p n e -
'JAP. 8 1 . — Quod monacho prosit, si aliquod oonum i n - cepU. , °*81
vilus faciat. 6:>2 C A P . 112. — Excmplum novi vasis scmel imbuti. 084
C A P . 82. — Quam magna sit spcs monaclii prolessi. 053 C A P . 1*3. — Exciupluui cul;ri. C84
C A P . 83. — Similitudo inter monachum pcccantcm et C A P . 111. — Excmplum dc aqua quieU ct solis radiis.
laicura. 651 685
C A P . 84. — f.imililudo intcr raonachuui et arborem. C A P . 145 — Dc pocnitentia sicca el huraida. 685
655 C A P . 116. — Exemplura arborcm maguam succidere
C A P . 83. — Simititudo intcr matronam et divinam vo- votcntis. 1^*5
lunUtera. 057 C A P 147. — De dctraclionc. ««81
CAP. 86. — Dc filiabus matronae. fiN7 C A P . 148. — Dc tribus homicidii geiierilnis. 685
C A P . 87. — l)e anciilis ejus bonis 6S7 C V P . 149. — Excir.plum ignis ct venti c JtomaBa tu«-u-
CAP. °u )r
- ! * uncitla Intronc C7
1153 QVJE 1N HOC TOMO CONTINENTUR. 1154
C A P . 150. — DctracUoms dcscriptio. C8G ui exsulanlem. — Galliam visiurc dignetur. 840
C A P . 151. — Comraendatio cbaritatis. 086 DIPLOMATA. 841
C A P . 152. — Quid noceat detractio e l quid prosit bo- I . — SigUlum Philippi regisde Sancto Germano.—Ad
num audire. 687 augroentum fundaUonis ceilae S. Germani in Laia nova
C A P . 155. — De scientia, volnntate et usu. 687 concedit praedia. 841
C A P . 154. — Exemplum citbarist». 688 I I . — PhiUppus I rex Francorum juhet bona episcono-
C A P . 155. — Siniilitudointerc^idesetipeccantes. 688 rum Carnutensium defunctorum i n u c u servari. 842
C A P . 156. — Similitudo inter pauperes, stultos et negli- EpiUphium triplex. 845
gentes. 689 SANCTUS UUGO ABBAS CLUNIACENSIS.
C A P . 157. — De scienUa et tribus partibus ejus. 689 V i U sancU Hugonis auctore Hiidebcrto Cenomanensi
C A P . 158. — De doctrina. 689 episcopo. 843
C A P . 159. — De experimento et ratione. 690 CommenUrins jiraSvius. 845
C A P . 160. — Quod non seraper debemus velle quod § 1 . —Decessores ejus, aeUs, discipuli, amici memora-
Deus vult. 690 biles. 845
C A P . 161. — De usu. 690 § 2. — Imperatorom ac regum erga S. Hugonem ob-
C A P . 162 — Quod bonus homo de omnibus sibi bonum servantia singularis. 850
faciL 691 § 5. — FondaUo Marciniacensis. Cultus S. Hugonis.
C A P . 165. — RaUo quomodo inimici diligi possint. 691 Scriplores ViUe. 855
C A P . 164. — De intellectu, amore et usu. 691 Prologus. 857
C A P . 165. — Similitudo inter Deum et solem. 692 Incij.it V i U . 860
C A P . 166 — Similitudo inter ignem et Dei amorem. 692 C A P . 1 . — NaUles S. Hugonis, suscepUo babitus mooa-
C A P . 167 — Quoraodo sancti Deum videbunl. 692 stici, dignitas abbaUalis et virtutes i n ea. 860
C A P . 168. — De quatuor modis praecipiendi et totidem C A P . 2. — GraUa apud Henricum secundom imperato-
obediendi. 692 rero; legaUo pro pontiflce i n Hungaria o b i U ; condUuin
C A P . 169. — De timore, commodo et amore. 695 Reroense celebratum; Alphonsus rex Hispaniarum e car-
C A P . 170. — De ratione, volunlate et appetilu. 693 cere liberatus; coenobiuro Marciniacense iundatum. 864
C A P . 17L — De suggestione, delecuUoue et consensu. C A P . 5. — Arcana ab eo animorom inspecU et futora
691 praedicta. 869
C A P . 172. — De nominlbus a n i m » . 691 C A P . 4. Varii morbi ab eo corati. 873
C A P . 173. — De sordido exemplum. 691 C A P . 5. — Tutela angeloruro quaedam abeo mala depul-
C A P . 174. — De quadrato lapide. 694 sa,maJevo)idivinitus puniU. LiberaJiUs ejus compensaU.
C A P . 175. — De peccato. 693 878
C A P . 176. — De similitudine cerae. 895 C A P . 6. — Multi ad meliorero et monasticam viUra ab
C A P . 177. — De conatu diaboli contra noviUura. 695 co inducU, teraplum Cluniacense aropUflcatum. 883
C A P . 178. — De pueris piantae coraparaUs. 696 C A P . 7. — Mors praesciU et pie o b i u , recepUo i n coe-
C A P . 170. — Exemplum de iamina auri. 696 luro reveiaU. 887
C A P . 180. — De eharitate. 697 Alia V i u , aoctore Raynaldo, abh. .Veteliaceusi, deinde
C A P . 181. — Ex tribus causis cmnis res ornatur. 697 archiep. Logdonensi. 895
C A P . 182. — Quod tribusmodis diligendus sit Deus. 697 Prologus. 895
C A P . 183. — De tribus Uberlatibus. 698 C A P . 1 . — AdolescenUa pie traasacU ; tirocinium v i t »
C A r . 184. _ De venaUone diaboli. 698 monastic», digniUs abbatialis, liberaliUs i n pauperes, fa-
C A P . 185. — Quod Dcus non horrcat peccatum. 698 miliariUs curo Christo, potestas i n daemones. 895
crp. 186. — Visio Anselmi de fluvio. 699 C A P . 2. — Defunctus a poenis, aegri a morbls liberaU.
C A P . 187. — De vero monacuatu. 699 Teropla ac coenobia exstrucU aut reformaU. 896
C A P . 188. — fre securitate et pace in religione. 699 C A P . 5. — Secreu animorum c o g n i u , futura praedicu.
C A P . 189. — Exemplum de lepore. * 700 raorbi curati. 900
C A P . 190. — Exemplura de avicula. 701 C A P . 4. — Conciliura Reraeuse conceleoratum, comrjo
2AP 191. — De roalitia et foeditale peccaU. 701 situm scbisma : pius obitus. 903
C A P . 192. — De verbis defuncti. 702 Syuopsis Vitas metrica. 905
C A P . 195. — Siroiiitudo miliUs. 702 Epitoroe V i t » ab Ezelone atque Gilone auniacensibus
C A P . 191. — Simibtudo cellerarii. 707 monachis 909
V I T A S. W i l f r i d i . 709 AnalecU.
Prologus. 715 C A P . i . — E x epistola Hogonis monacbl adPonUom JUV>
IncipitViU. 715 batem. 917
V I T A 6 . BREGWINI. 753 C A P . 2. — Ex V i U per eumdem Hogoncm scripU. 920
V I T A S. OSWALDI. 761 C A P . 5. — Ex coUecUone anonymi in pramoUU biblio-
V I T A S. DUNSTANI 785 theca. 923
Prologus. 785 EPiSTOLiE.
IncipitVita. 787 E P I S T . I . — Ad Willelmum I Anglorum regcm. —- Regl
V I T A S. ODONIS. 789 suppiicando petenti ut sex ad eum roonachos, sob annua
EPISTOLA A D GLADSTONIENSES. 789 pro singulo centum argenti librarum pensione, mitteret,
EPISTOLA A D MONACHOS WIGORNIENSES. 807 respondet petitionero ejus, utvenalem e l quasl Simonia-
Nicolai ephuola ad Eadroeruro de priroatu sedis Ebora- cam, omnino reiiciendaro. 927
censis i n Scotia. 809 E P I S T . I I . — Ad Moisiacenses fratres. 928
GUNDULFUS ROFFENSIS EFISCOPUS. • E P I S T . i n . — Ad Anastasium eremium. — Ut monaste-
NoUtia historica. 809 riuro redeat h o r u t u r . ' 929
V i U Gundulphi auctore monacho Roflensi coccuneo. fcptST. IV. — Ad Urbanum I I papam. — Adversus Ro-
Prologas. 815 berturo, abbatem S. Reroigii. 929
Incipit V i U . 815 E P I S T . — V - V I I . — A d S. Anselmum. 929
Pars prima. 815 E P I S T . V I I I . — Ad Philippum regem. — Ex singulari
Pars I I . 816 familiariUte, regero, ut abdicato reguo monasUcam viUm
Pars I I I . 819 arripiat, adhorUtur. 930
'PISTOL/E D U J E . 835 EPISTOL/E DIVERSORUM A D S. HUGONEM.
S P I S T . I . — Ad roonachos Beccenses — U l non tristen- I . — S. Petri Daraiani. 931
tur de ereplo sibi abbate Anselmo. 855 I I . — S. Gregorii p a p » 931
E P I S T . I I . — A d Anselmum Lugduni degentero. — Ut I I I . — Urbani I I p a p » . 951
Ecclesiam Cantuarieusem roulUroodis tribolationibus af- I V . — Goflridi abbatis Vindocinensis »51
flicUm praesentia sua relevet. 855 V. — Paschalis I I pape. 951
PHILIPPUS FBANCORUM REI. V I . — Henrici imperatoris cocnomento N i g r i . — G r »
NoUtia bistorica. 837 tias habet Hogoni de restituU eios oraUonibus saniute.
EPISTOL/E. 837 Rogat abbatem ut e sacro fonte flliom suscipiaL 951
I . — Philippi regis epistola ad Bernardoro, Majoris V I I . — Iraperatricis Agnetis,Henrici Nigri trxoris.—
Monasterii abbalem. — Ut perdiUssimos Farensis parthe- Orat ut pro deflincto imperatore preces Deo ofleraL 932
nonis roores reformet, h o r u t u r . 837 V I I I . — Henrici IV Unperatoris praecedenUum fllii. —
I I . — Philippi regis epistola ad eumdem. — U l i roona- Abbatem precatur ut illum iaviset, quo pacem inire pos*
Bterium S. Maglorii Parisiensis coromittitin meliorero sUi- sit cum summoponiifice. 932
tuni restituendum. 839 IX. — Hcnrici iroperatoris pr»dictorum fllil. — Con-
I I I . — Philippi rcgis epistola ad S. Anselmum Lugdu- qocritur de iilio quod in illuro insurrexerit. 933
 1155 ORDO RERUM Q l ) i £ 1N IIOC TOMO CONTINENTUR. 1156
X. — EjoMem. — Rogat Hogonem ut arbiler esse velii X I I I . — CharU Hogonis Stepnani presbyteri, de dooa-
lilum inter et papam. 937 tiooe eisdem facU. 968
X I . — Atphonsi regis Hispaniarum. — Gratiis de Ro- XIV. — Charia Bernardt comiUs Bisuldooensis Caropi
oerto ad se misso aclis, ut ejus aniraae curam gerat abbas, Rotondi, Aruiensem, et S. Pauli de oieis abbaUas Hogoni
et censum annuum, jam ipsi a Patre concessum, recipere abbaU Clooiacensis i n mano Unaldi abbatis Moisiacensis
velit rex expostulat. 938 . consobrini sui reformandas sobjidentis. 968
X I I . —CleroenUaecoroitissaBFIandriae.-— Invitat illumad XV. — Charu Gaufridi militis, Iralris S. Hogonis, de
reformandum monasterium S. BerUni,quod Ciuniacensi Marciniaco i n pago Augustodunensi. 969
omuino subjiciendum promitUt. 939 X V I . — LitteraB Guarini comitis Rosnacensis de ecde-
X I I I . — Rodgerii comitis Fuxensis. — Coocedit H u - sia Sanctae Margaretae daU monaslerio Cluniacensi. 970
goni locum SancU Saturnini Fredelacensis monasUcis i n - X V I I . — CharU fundaUonis monasterii subtus Brune-
sUtuUs Uiformandum. 940 childom caslrum i n pago Cadurdno, Hunaldo abbaU Moi-
X I V . — Wigonis comiUs. — Honorem de Visi.ia ipsi siacensi et Hugoni Quniarensi sub,ecU. 971
concessum fuisse scribit, rogatque pro adversariis indnl- X V I I I . — Tesumentom domni Adelonsi regis Rispa-
gentiam. 941 niarum ad Cluniacum. 973
XV. — Vidrici Danobriensis.—Oflert i l l i cellam S. Qhri- XIX. — Litterae episcopi Silvanectensis de abbaUa C r i -
stophori de Magno-Vico. 941 speii. 974
X V I . — Amelii abbaus Aureliacensii. — Committit ei XX. A c U concordiae initae i n concilio Qaromontano
cellam Cariacum reformandam. 942 inter Hugonero abbatem Ciuniacensem et PonUum abba-
X V I I . — Theobaldi coroiUs Campaniae. — Offert Theo- tem Casae-Dei. 975
baldus comes filium ut aquis salutaribus B. Hugo abluat. X X I — Raimondi vtcecomitis Cadurceosis v i u m v i o n a -
945 sUcam in Moisiacensi cxrnobio amplectentis, et duas ec-
X V I I I . — Raymundi Gallaedae et Henrici PortugallaB desias Ansquitilio abbaU condonantis. 976
comituro. — M i t t u n t exemplar uederis amicitiae inter se X X I I . — Condlium Massiliense conflrmat placitum quod
initae, et pactoruro de panienda successione soceri sui fecit Norgaodos episcopus >£duensis curo domno abbate
Alphonsi Casteilae ac Legionis regis. 914 Hugrne ct monachis Cluniacensibus. 977
STATUTA PRO ALPHONSO HISPAMARUM REGE. X X I I I . — CharU Willelmi Bitrgundionum et MaUsten-
STATUTA PRO LAMBERTO S. BERTINI A B B A T E . sium comitis, qua donaUones anteccssorum suorum Q u -
943 niaco facUs confirmat, aliasque de suo addit, commemo-
EXHORTATIO A D S ANCTIMONIALES. 947 rans progenitores et antecessores suos. 979
COMMONITORIUM A D SUCCESSORES SUOS. 949 XXIV. — Charta donationis pro monasterio Qunlacensi
IMPRECATIO. 951 a Willelmo et uxore sua Adelcyda. 980
Quid beatns Hugo narraverit i n capitulo Vigilia NaUlis XXV. — Cbarta donaUonis W i l i e l m i de Tblcrno eldem
Domini. 955 Quniacensi monasterio. 980
DONATIONES PLE Quniacensibus faclae sub regimine X V X I . — CharU donaUonis ecclesiae Sancti SaUirnini
sancU Hugonis. Tolosani Qoniacensi monasierio facU ab Isarno episcopo
I . — CharU PonUi comilis de abbaUa Moisiacensi Clu- Tolosano. 981
nlaco subjidenda. 955 X X I I . — CharU donaUonis sancU Petri Celonensis Qo-
I I . — Ademaros vicecoroes Leraovicensis et Huroberga niacensi cornobio. 985
ejus uxor donaot abbaUam SancU Marualls Hugooi abbati WALRAMUS EPISCOPUS NUMBUBCENSIS.
Uuniacensi. 957 NoUtia historica 985
f l l . — Eraciies episeopos et Bemardus comes monasle- EPISTOLA A D LLDOVICUM THLRINGLB LAN-
rium Beali FeUcis et SancU Licerii Ciuniaceusi monaste- DGRAVIUM com refuUUone. 985
r i o concedunL 958
I V . — Ahnodis comitissa et fllius abbaUam SancU j £ g i - EpistolaValrami.
dii et sibi perUnentta cohcedunL 939 Ludovid responsio. 988
V . — Litterae Airoerid Ausciorum comitis et Bernardi EPISTOLA A D ECCLESIAM BAMBERGENSEM. 9?l
ejus fratris flliorum W i l l e l m i , quibus dant S. Hugoni ab- DE V I T A S. LEONARDI CONFESSORIS. 993
baU Qttniacensis monasterium SancU OrienUi ordinan- EPISTOLA A D S. ANSELMt M. — Conqueritur de
dum. 961 varietate caeremoniarum inter a l u r i s sacrifidum varie a
V I . — Diploroa pro ecclesia Sancti Michaelis de Monte- variis observari soliumra. 995
Alto. 961 CILBERTUS EPISCOPUS IN BIBERNIA LUCI-
V I I . — Donatio ecclesiae Sanctae Mariae de Arombodio NENSIS
Qunlacensi monasterio. 962 DE USU ECaESIASTICO 995
V I I I . — Beroardus et uxor roonasteriom Sancti Joan- DE STATU ECCLESI/E. 998
nls BapUslas ad Sanctum Montem vocatum Quniacensibus EPISTOLA AD S. ANSELMUM. 1005
dant 965 GISLEBERTUS CRISPINUS ABBAS WESTMONA-
I X . — NotiUa de monasterio Sancti Montis. 963 STERIENSIS.
X. — Unaldi abbatis Moisiacensis testamentum de de-
dmationibos a viris saecularibus ab eo redempUs. 964 Notitia historica. „ 1005
X I . — Abbatia SancU Arnulfii Crispeiensis datur Hugo- DISPUTATIO JUDiEI CUM CHRISTIANO DE F I D E
n i abbaU Cluniacensi. 966 CHRISTIANA. J A A K

X I I . — Cbaru Fidis comltissae Narbonensis de dono Epistoia nuncopatoria. 1005

ecdesiae S. Petri de Sermur faclo Hogoni Quniacensi et lncipit dispoUUo. 1007
Unaldo abbvU Moisiacensi. 967 IXDCX cpistolarum sancti Anselmi. 1057

FINIS TOMl CENtESIMI 0UINQUAGESIM1 NONL

E s typis MIGNE, au Pelit^Montroofle.

 PATROLOGIE
222 VOLUMBS IN-40.
LATINE , /
(Ghaque ouvrage se vend s6par6ment.)
1-2. T e r t u l l i e n 2 v. 99. Saint P a u i l n d'Aqnilee . 1 v. 157. Godefroy, abbe de V e n -
100-101. Alcuin 2 dome
3-4. Salnt C y p r i e n 2
l 102. Smaragde 1 158-159. S a i n t Anseime de Can-
5. A m o b torbery
6-7. Lactance 2 103. Saint B e n o t t d ' A n l a n e . . 1
104. Eginhard 1 160« Sigebert de G e m h l o u x . .
8. C o n s t a n t i n 1
161-162. S a i n t Yves de C h a r t r e s .
9-10. S a i n t H i l a i r e 2 105. T h ^ u l f e (FOrleens. . . 1
106. E c r i v a i n s d n i x * siecle . 1 163. Pascal I I , pape
1 1 . S a i n t Zenon e t S t - O p t a t . . 1
107-112. Haban-Maur 6 164-165. S a i n t B r n n o d ' A s t i . . .
12. Salnt Eusebe de V e r c e i l . . 1
113-114. Walafride-Strabon . . . 2 166. B a u d r i , eveque de D o l .
13. S a i n t D a m a a e 1
115. S a i n t Eologe e t Saint 167-170. R n p e r t
14-17. Saint A m b r o i s e 4
Prudence 1 171. Salnt HUdebert d u M a n s .
18. U l p h i l a s 1
116-118. H a y m o n 3 172. H o n o r t d ' A u t u n . . . .
19. Poetes chretiens 1
173. Leo Marsicanus e t P i e r r e ,
20. E c r i v a i n s d u v« siecle. . . 1 119. F l o r e Diacre e t L o u p de
Ferriere. 1 diacre
2 1 . Rufln •' • 1
120. Saint Paschase R a d b e r t . 1 174. L e v e n . G o d e f r o i d . . .
22-30. Saint Jerorae 9
121. Ratramne 1 175-177. Hugues de S a l n t - V i c t o r .
3 1 . D e x t e r e t Orose 1 178. AbeUard
32-47. Saint A u g u s t i n 16 122. Jean Scot 1
123-124. M a r t y r o l o g e d»Usuard e t 179. Innocent I I , p a p e . . . .
48. M a r l u s Mercator 1 180. Eugene I I I , p a p e . . . .
49-50. Cassien 2 d'Adon 2
125-126. H i n c m a r 2 181. H e r v e e d u B o u r g - D i e u .
5 1 . Salnt Prosper 1 182-185 bis. Saint B e r n a r d . . .
' 5 2 . Saint Pierre Chrysologue. . 1 127-129. Anastase le bibUothecaire 3
130. Isidore Mercator . . . . 186. Suger, abbe de S t - D e n i s .
53. Salvien 1 187. G r a t i e n
54-56. Saint L e o n 3 131. R e i n r l P A u x e r r e . . . .
132. Rdginon 188. Orderic V i t a l
57. M a x i m e de T u r i n 1 189. Pierre le Venerable . . .
58. Saint H i l a i r e , p a p e . . . . 1 133. S a i n t Odon 190. Thomas B e c q u e t . . . .
59-60. Prudence 2 134. A t t o n 191-192. Pierre L o m b a r d . . . .
6 1 . Saint P a u l i n de N o i e . . . 1 135. F l o d o a r d 193-194. Gerhohus
62. S y m m a q u e 1 136. R a t h i e r 195. A l f r e d dc R i e v a l . . . .
63-64. Boece 2 137. H r o U w i t h e 196. R i c h a r d de S a i n t - V i c t o r .
65. Saint Fulgence 1 138. R i c h e r 197. Sainte tfUdegarde. , . .
66. Salnt B e n o t t . . . . . . . 1 139. Gerbert ou le pape S y l - 198. P i e r r e le M a n g e u r . . . .
67. Denls le P e t l t 1 vestre 199. Jean de S a l i s b t i r y . . . •
68. A r a t o r 1 140. B u r e h a r d 200. A l e x a n d r e I I I
69-*3 0. Cassiodore 2 141. Fulbert 2 0 1 . GuUlaume de T y r . . . .
7 1 . S a i n t Gregoire de T o u r s . . 1 142. Salnt B r u n o n 202. Pierre de Celle
72. Saint G e n n a i n de Paris . . 1 143. C a r d i n a l H u m b e r t . . . 203. PhUippe de Bonne-Espe-
73-74. Vles des peres 2 144-145. Saint Pierre D a m i e n . . rance
75-79. Saint Gregoire le G r a n d . . 5 146. A l e x a n d r e I I , pape . . . 204. Clement I I I
80. E c r i v a i n s , ! * • p a r t i e d u 4 4 7 . Jean d ' A v r a n c h e , a r c i u 205. Pierre le C h a n t r e . . . .
v i i • siecle 1 de R o u e n 206. T h o m a s de C i t e a u x . . .
81-84. Saint Isidore de Sevflle . . 4 148. Saint Gregoire V I I , pape 207. Plerre de Blois
85-86. L l t u r g i e mozaxabe . . . . 2 149. V i c t o r I I I , pape . . . . 208-209. S. M a r t i n de L e o n et
87. E c r i v a i n s de l a fln d u 150. L e B . JLanfranc S. G u l i l a u m e . . *. . .
v i i • siecle 1 1 5 1 . U r b a i n I I , pape . . . . 210. A l a l n de L i l l e . . . . .
88. V e n a n t i u s f o r t u n a t u s . . . 1 152-153. Saint B r u n o 211. E t i e n n e de T o u r n a i . . .
89. E c r i v a i n s d u V I I I * siecle. . 1 154. C n r o n . d e H u g u e s d e F l a - 212. O d o n de S u l l y . . . . .
90-95. L e v e n . Bede, P a u l d l a c r e . 6 vigny 213. Sicard
96. Saint Hildefonse 1 155. Godefroy de BouiUon . . 214-217. Innocent I I I
97-98. Cbarlemagne 2 156. G u i b e r t , abbe de N o g e n t . 218-221. Indices

PATROLOGIE GRECQUE-LATINE
1 6 1 TOMES E N 1 6 7 VOLUMBS B T I N D I C B S 1 V O L U M E .

1-2. Peres apostoUques . . . . 2 v. 79. Saint N i l 1 v. 120. Jeah E u c h a i t e

3-4. Saint Denis r a r e o p a g i t e . 2 80-84. Tbeodoret 5 121-122. Cedrenns e t P s e l l u s . . .
5. Saint Ignace e t saint P o l y - 85. BasUe de Seleude, e t c . 1 123-126. Theophylacte
carpe 1 86- 86 bls. Saint Eusebe d ' A l e x . 127. Nlcephore B r y e n , C. Ma-
6. Saint J u s t i n 1 Leontius 2 nasses
7 bis. Saint Irenee 2 87- 87 ter. Procope de Gaza . . 3 128-131. E n t h y m e , A . Comnene .
8-9. Cleraent d ' A l e x a n d r i e . . . 2 88. Saint Jean Climaque . . 1 132. Theophane C e r a m e • . .
10. Saint Gregoire le T h a u m a - 89. Anastase le Sinalte . . . 1 133. Jean Cinname
turge 1 90-91. Salnt M a x i r a a 2 134-136. J . Zonaras e t E . <Je Thes-
11-17. Oitgene (7 t . en 9 v o l . ) . . 9 92. Chronique d'Alexandrie salonique
18. Saint Methode 1 et Georges P l s i d a . . . 1 137-138. Balsamon
19-24. Eusebe 6 93. O l y m p i o d o r e , etc. . . . 1 139-140. Nlc. Choniata e t Nlc.
25-28. Saint Athanase 4 94-96. Salnt Jean Damascene. . 3 Acomlnatus
29-32. Saint BasUe 97. Saint A n d r e de Crete . . 1 141. Veccus
4
98. Saint G e r m a i n de Cons- 142. Nicephore B l e m m i d e . .
33. Saint C y r i l l e de J e r u s a l e m . 1 tantinople 1 Pachymeres
34. S a i n t M a c a i r e . . . . . . 1 143-144.
99. Saint Theodore S t u d i t e . 1
35-38. Saint Gregoire de Na- 145-147. Nieephore C a l l i s t e . . . .
100. Saint Nicephore . . . . 1
zianze 4 148-149. Nicephore G r e g o r a s . . .
101-104. Photius 4
' 39. D i d y m e d ' A l e x a n d r i e . . . 1 150-151. Gregolre P a l a m a s . . . .
105. Les deux N i c e t a s . . . . 1
40. GSuvres des Peres d u de- A n d r e et A r e t h a s . . . . 1 152. M a n . Calecas et M a U Can-
106.
sert 1 Leon le PhUosophe . . . 1 tacuzene
107.
41-43, Saint E p i p h a n e 3 108-109. Theophane e t ses c o n t i - 153-154. Jean Cantacuzene. . . .
44-46, Saint Gregoire de N y s s e . . 3 nuateurs 2 155. Slmeon de Thessalonique.
47-64. Saint Chrysostome . . . . 18 110. Georges H a m a r t o l u s . . 1 156. Manuel Paleologne ft
65, Proclus e t PaUade . . . . 1 111. Nicofas, Patriarche de Phrantaa
66, Synesius e t Theodore de Const. . 1 157. TJodinus e t L u c a s . . . .
Mofpsueste 1 112-113. Constantin Poxphyroge- 158. Glysas
67. Socrate e t Sozomene . . . 1 nete 2 159. Chalcocondyle
68-77. Sauit CyriUe d'Alexan- 114-116. Slmeon M 4 t a p h r a s t c . . 3 160. Gennade
drie. 10 117. L e o n , diacre 1 161. L e C a r d m a l Bessarlon .
78, Salnt Isidore de Pelusc . . 1 118-119. (Ecumenlus 2 INDICES
I

I
 °OCJAN
M 1990

DATE DUE

STANFORD UNIVERSfTY LIBRARIES

<nANFORD, CAUFORNIA
94305
This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project
to make the world’s books discoverable online.
It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject
to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books
are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that’s often difficult to discover.
Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book’s long journey from the
publisher to a library and finally to you.

Usage guidelines

Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the
public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to
prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying.
We also ask that you:

+ Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for
personal, non-commercial purposes.
+ Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google’s system: If you are conducting research on machine
translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the
use of public domain materials for these purposes and may be able to help.
+ Maintain attribution The Google “watermark” you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find
additional materials through Google Book Search. Please do not remove it.
+ Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just
because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other
countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can’t offer guidance on whether any specific use of
any specific book is allowed. Please do not assume that a book’s appearance in Google Book Search means it can be used in any manner
anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe.

About Google Book Search

Google’s mission is to organize the world’s information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers
discover the world’s books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web
at http://books.google.com/