KATEDRA ZA KONSTRUKCIJE

DEPARTMAN ZA GRAĐEVINARSTVO I GEODEZIJU

FAKULTET TEHNIČKIH NAUKA
UNIVERZITET U NOVOM SADU

STABILNOST PLOČA
VEŽBE
PREDMET: STABILNOST I DINAMIKA KONSTRUKCIJA
 Stabilnost ploča – Departman za građevinarstvo i geodeziju – FTN Novi Sad

STABILNOST PLOČA

1. Uvod

Tanke ploče mogu biti izložene dejstvima koja izazivaju normalne napone pritiska i/ili
smičuće napone u ravni ploče. Usled ovakvih naprezanja može da dođe do pojave bočnih
deformacija tj. dolazi do pojave izbočavanja (problem stabilnosti).
Kod linijskih nosača izvijanje predstavlja gubitak nosivosti ali kod ploča nosivost može da
bude veća od elastične kritične sile izbočavanja (slika 1).

štap ploča

Slika 1. Izvijanje štapa i ploče

Za određivanje kritičnog opterećenja potrebno je razmatrati uslove ravnoteže na
deformisanom elementu i koristiti teoriju malih deformacija. Za analizu ponašanja nakon
dostizanja kritičnog opterećenja potrebno je koristiti teoriju konačnih (velikih) deformacija.

strana 2 od 27
 Stabilnost ploča – Departman za građevinarstvo i geodeziju – FTN Novi Sad

2. Analiza stabilnosti ploča

2.1 Uvod

Uslove ravnoteže pišemo na deformisanom elementu i koristimo teoriju malih deformacija.

Slika 2. Deformisani element ploče

Diferencijalna jednačina ploče u teoriji malih deformacija ima oblik:
∂4w ∂4w ∂4w 1  ∂2w ∂2w ∂2w 
+ 2 + =  N + 2 N + N 
∂x 4 ∂x 2 ∂y 2 ∂y 4 D  ∂x 2 ∂x∂y ∂y 2 
x xy y

Eh 3
D=
12( 1 − µ 2 )

Napomena: izvođenje je dato u literaturi koja je na kraju navedena.

strana 3 od 27
 Stabilnost ploča – Departman za građevinarstvo i geodeziju – FTN Novi Sad

2.2 Slobodno oslonjena ploča opterećena ravnomernim opterećenjem po konturama

Slika 3. Pravougaona po obimu slobodno oslonjena ploča

Rešenje diferencijalne jednačine:
2
 m  2  n  2 
  +   
π 2 D  a   b  
σx = ; χ = σ y / σ x ; N x = −σ x ⋅ h ; N y = −σ y ⋅ h = −χ ⋅ σ x ⋅ h ; N xy = 0
h  m 2 n
2

  + χ 
a b
h = dp – debljina ploče
a – dimenzija ploče u x pravcu; b – dimenzija ploče u y pravcu
m – broj polutalasa izvijene ploče u x pravcu
n – broj polutalasa izvijene ploče u y pravcu
Oznake:
π2 D
α = a / b ; σE =
b2h
Kritični napon:
2
 m  2 
  + n 
2

 α  
σ x ,kr = k ⋅ σE ; k =  2
m
  +χ⋅n
2

α
 
Napomena: izvođenje je dato u literaturi koja je na kraju navedena.
Napomena: uticaj graničnih uslova (uslova oslanjanja) je prikazan u literaturi koja je na kraju
navedena.
Napomena: primena energetskih metoda, metode konačnih razlika i metode konačnih elemenata
je data u literaturi koja je na kraju navedena.

strana 4 od 27
 Stabilnost ploča – Departman za građevinarstvo i geodeziju – FTN Novi Sad

2.2.1 Ploča pritisnuta samo u jednom pravcu

Slika 4. Pravougaona po obimu slobodno oslonjena ploča opterećena u jednom pravcu

Rešenje diferencijalne jednačine:
N x = −σ x ⋅ h
Ny = 0

N xy = 0
χ=0

α
2
m
k =  + n2 
α m
Minimum se dobija za jedan polutalas izvijene ploče u y pravcu tj. za n = 1.

m α 
2

k= + 
α m
Promena vrednosti k u funkciji koeficijenta α prikazana je na slici 5.

4
k

4
m=1 m=2 m=3 m=4 m=5

2 6 12 20
0
0 1 2 3 4 5

a/b

Slika 5. Koeficijent k u funkciji α = a/b

strana 5 od 27
 Stabilnost ploča – Departman za građevinarstvo i geodeziju – FTN Novi Sad

Komentari:
bez obzira na dužinu ploče u x pravcu vrednost k ne može da bude manja od 4.
bočne stranice sprečavaju izvijanje (ključno je njihovo rastojanje – b)
ploča pri izvijanju teži kvadratnoj formi
ovaj tip naprezanja može da se javi kod sandučastih nosača
za dugačke ploče (α > 4) može se smatrati da je kmin jednako 4,0

Napomena: uticaj graničnih uslova (uslova oslanjanja) je prikazan u literaturi koja je na kraju
navedena.
Napomena: primena energetskih metoda, metode konačnih razlika i metode konačnih elemenata
je data u literaturi koja je na kraju navedena.

strana 6 od 27
 Stabilnost ploča – Departman za građevinarstvo i geodeziju – FTN Novi Sad

2.2.2 Ploča pritisnuta po konturi jednakim opterećenjem pritiska

Slika 6. Pravougaona po obimu slobodno oslonjena ploča opterećena po konturi

Rešenje diferencijalne jednačine:
N x = N y = −σ ⋅ h

N xy = 0

χ =1
2
m
k =   + n2
α
Minimum se dobija za jedan polutalas izvijene ploče u x i y pravcu tj. za m = 1 i n = 1.
2
1
k =   +1
α
Promena vrednosti k u funkciji koeficijenta α je prikazana na slici 6.

6
k

1
0
0 1 2 3 4 5

a/b

Slika 7. Koeficijent k u funkciji α = a/b

strana 7 od 27
 Stabilnost ploča – Departman za građevinarstvo i geodeziju – FTN Novi Sad

Komentari:
izvijanje je u obliku jednog polutalasa u x i y pravcu
za dugačke ploče (α > 5) kritični napon je jednak σE (kmin = 1,0)

Napomena: uticaj graničnih uslova (uslova oslanjanja) je prikazan u literaturi koja je na kraju
navedena.
Napomena: primena energetskih metoda, metode konačnih razlika i metode konačnih elemenata
je data u literaturi koja je na kraju navedena.

strana 8 od 27
 Stabilnost ploča – Departman za građevinarstvo i geodeziju – FTN Novi Sad

PRIMER
Odrediti vrednost kritičnog opterećenja za slobodno oslonjenu ploču duž sve četiri ivice
opterećenu uniformnim pritiskom u jednom pravcu kao na slici.

Ulazni podaci: E = 200GPa; dp = 5mm; µ = 0,3; b = 2,0 m. Vrednost dimenzije ploče „a“ je varirana
na sledeći način:

a [m] 0,2 1,2 2,5 6,7 9,0

Napomena: uporedna analiza je urađena metodom konačnih elemenata u programu Abaqus 2016.
Tip konačnog elementa „S8R”.

Rezultati analiza:

a [m] α=a/b Nx,kr Abaqus 2016

(m) (dimenzija KE ~5x5 cm za svaki model)

0,2 0,10 576,24 575,37

(m = 1) (k = 102,01)

1,2 0,60 29,02 28,95

(m = 1) (k = 5,14)

2,5 1,25 23,74 23,69

(m = 1) (k = 4,20)

6,7 3,35 22,87 22,84

(m = 3) (k = 4,05)

9,0 4,50 22,60 22,82

(m = 5) (k = 4,00)

strana 9 od 27
Stabilnost ploča – Departman za građevinarstvo i geodeziju – FTN Novi Sad

α = 0,1 (m = 1)

α = 0,6 (m = 1)

strana 10 od 27
Stabilnost ploča – Departman za građevinarstvo i geodeziju – FTN Novi Sad

α = 1,25 (m = 1)

α = 3,35 (m = 3)

strana 11 od 27
Stabilnost ploča – Departman za građevinarstvo i geodeziju – FTN Novi Sad

α = 4,5 (m = 5)

strana 12 od 27
 Stabilnost ploča – Departman za građevinarstvo i geodeziju – FTN Novi Sad

2.3 Slobodno oslonjena ploča opterećena na smicanje

Slika 8. Pravougaona po obimu slobodno oslonjena ploča

Rešenje diferencijalne jednačine se traži u obliku dvostrukog trigonometrijskog reda.
Veličine:
h = dp – debljina ploče
Nx = Ny = 0

N xy = τ ⋅ h

a – dimenzija ploče u x pravcu

b – dimenzija ploče u y pravcu
α=a/b
π2 D
σE =
b2h
Kritični napon:
τ kr = k ⋅ σ E
4 ,0
k = 5,34 + za α ≥ 1,0
α2
5,34
k = 4 ,0 + za α ≤ 1,0
α2
Napomena: izvođenje je dato u literaturi koja je na kraju navedena.
Napomena: uticaj graničnih uslova (uslova oslanjanja) je prikazan u literaturi koja je na kraju
navedena.
Napomena: primena energetskih metoda, metode konačnih razlika i metode konačnih elemenata
je data u literaturi koja je na kraju navedena.
Komentar:
nakon izbočavanja javi se duž dijagonale zatezanje, a to omogućava postkritično ponašanje

strana 13 od 27
 Stabilnost ploča – Departman za građevinarstvo i geodeziju – FTN Novi Sad

5,34 4 ,0
k = 4,0 + za α ≤ 1,0 k = 5,34 + za α ≥ 1,0
α2 α2

9,34

5,34

strana 14 od 27
 Stabilnost ploča – Departman za građevinarstvo i geodeziju – FTN Novi Sad

PRIMER
Odrediti vrednost kritičnog opterećenja Nxy,kr za slobodno oslonjenu ploču duž sve četiri ivice
opterećenu na smicanje kao na slici.

Ulazni podaci: E = 200GPa; dp = 5mm; µ = 0,3; a = 1,0m. Vrednost dimenzije ploče „b“ je varirana
na sledeći način:

b [m] 0,5 1,0 2,0 5,0 10,0

Napomena: uporedna analiza je urađena metodom konačnih elemenata u programu Abaqus 2016.
Tip konačnog elementa „S8R”.

Rezultati analiza:

b [m] α=a/b Nxy,kr Abaqus 2016

(dimenzija KE ~5x5 cm za svaki model)

0,5 2,0 573,02 589,60

(k = 6,34)

1,0 1,0 211,04 209,87

(k = 9,34)

2,0 0,5 143,25 147,67

(k = 25,36)

5,0 0,2 124,27 124,76

(k = 137,50)

10,0 0,1 121,56 121,56

(k = 538,00)

strana 15 od 27
Stabilnost ploča – Departman za građevinarstvo i geodeziju – FTN Novi Sad

α = 2,0

α = 1,0

strana 16 od 27
Stabilnost ploča – Departman za građevinarstvo i geodeziju – FTN Novi Sad

α = 0,5

α = 0,2

strana 17 od 27
Stabilnost ploča – Departman za građevinarstvo i geodeziju – FTN Novi Sad

α = 0,1

strana 18 od 27
 Stabilnost ploča – Departman za građevinarstvo i geodeziju – FTN Novi Sad

2.4 Slobodno oslonjena ploča opterećena na savijanje

Slika 9. Pravougaona po obimu slobodno oslonjena ploča opterećena na savijanje

Oznake:
h = dp – debljina ploče
N x = −σ x ⋅ h ; N y = 0 ; N xy = 0

a – dimenzija ploče u x pravcu

b – dimenzija ploče u y pravcu
 y π2 D
σ x = σ 0 1 − c  ; σ E = 2
 b b h
m – broj polutalasa izvijene ploče u x pravcu
n – broj polutalasa izvijene ploče u y pravcu
Diferencijalna jednačina ima oblik:
∂4w ∂4w ∂4w ∂2w
+ 2 2 2 + 4 = −σ x ⋅ h ⋅ 2
∂x 4 ∂x ∂y ∂y ∂x
Rešenje se traži u obliku duplog Furujeovog reda:
∞ ∞
 mπx   nπy 
w = ∑∑ Amn sin  sin 
m =1 n =1  a   b 
σ x je funkcija od y
Nakon unošenja ovog rešenja u diferencijalnu jednačinu izbočavanja dobija se:
2
 mπ  2  nπ  2   mπx   nπy 
∑∑ Amn   +    sin  sin
 a   b 
=
m n  a   b  
σ h
2
 mπ   y   mπx   nπy 
= 0 ∑∑   Amn 1 − c  sin  sin 
D m n  a   b  a   b 
Ovo je beskonačni red po x.
Koeficijenti uz x su beskonačni redovi po y.
strana 19 od 27
 Stabilnost ploča – Departman za građevinarstvo i geodeziju – FTN Novi Sad

Beskonačni red po x mora biti zadovoljen tj. jednak nuli, odnosno svi koeficijenti uz x tj.
sin(mπx / a ) moraju biti jednaki nuli, tj. rešenje ima oblik:
2
 mπ  2  nπ  2   nπy  σ 0 h  mπ 
2
 y   nπy 
∑n Amn  a  +  b   sin b  = D ∑n  a  Amn 1 − c b  sin b 
 
za m = 1, 2, 3, ..., ∞
Iz ove jednačine se određuju koeficijenti Amn i ona mora biti zadovoljena za svako y.

Napomena: izvođenje je dato u literaturi koja je na kraju navedena.

Napomena: uticaj graničnih uslova (uslova oslanjanja) je prikazan u literaturi koja je na kraju
navedena.
Napomena: primena energetskih metoda, metode konačnih razlika i metode konačnih elemenata
je data u literaturi koja je na kraju navedena.

strana 20 od 27
 Stabilnost ploča – Departman za građevinarstvo i geodeziju – FTN Novi Sad

2.4.1 Slobodno oslonjena ploča opterećena na čisto savijanje

Oznake:
c=2
α=a/b
π4 D π2 1 σ E
C= =
16 σ 0 ha 2 16 α 2 σ 0
Jednačina izbočavanja:
2
 n2  ∞
nk
C  m +  Amn = ∑ Amn 2 (suma po k)
 m  1 n −k2

za (k ± n ) = 2a + 1 (neparni članovi)
za n = k član se ne uzima u obzir
Kritični napon:
π2 1 1
k=
16 α 2 C max
σ x ,kr = kσ E
Rešenje se traži iterativno. Prvo za dva člana reda, pa za tri člana reda itd. sve dok vrednost C ne
prestane da se menja, tj. C(m+1)/C(m) = const.
Determinanta za proizvoljno m:
dva člana reda:
2
 1 2
C m +  −
 m 9
=0
2
 4
sim. C m + 
 m
tri člana reda:
2
 1 2
C m +  − 0
 m 9
2
 4 6
C m +  − =0
 m 25
2
 9
sim. C m + 
 m

strana 21 od 27
 Stabilnost ploča – Departman za građevinarstvo i geodeziju – FTN Novi Sad

četiri člana reda:

2
 1 2 4
C m +  − 0 −
 m 9 225
2
 4 6
C m +  − 0
 m 25
=0
2
 9 12
C m +  −
 m 49
2
 16 
sim. C m + 
 m
Grafički su rešenja prikazana na slici 10.

23,9
m=1 m=2 m=3

Slika 10. Rešenje za pravougaonu slobodno oslonjenu ploču po obimu opterećenu na čisto
savijanje

Komentar:
kmin = 23,9 za α = 2/3
za ceo broj puta α = 2/3 se dobija kmin = 23,9

strana 22 od 27
 Stabilnost ploča – Departman za građevinarstvo i geodeziju – FTN Novi Sad

PRIMER
Odrediti vrednost kritičnog opterećenja Nkr za slobodno oslonjenu ploču duž sve četiri ivice
opterećenu na čisto savijanje kao na slici.

Ulazni podaci: E = 200GPa; dp = 5mm; µ = 0,3; b = 1,2m. Vrednost dimenzije ploče „a“ je varirana
na sledeći način:

a [m] 0,3 1,0 1,2 2,1

Napomena: uporedna analiza je urađena metodom konačnih elemenata u programu Abaqus 2016.
Tip konačnog elementa „S8R”.

Rezultati analiza:

a [m] α=a/b Nx,kr Abaqus 2016

(m) (dimenzija KE ~5x5 cm za svaki model)

0,3 0,25 720,95 711,41

(m = 1) (k = 45,95)

1,0 0,8333 388,93 387,83

(m = 1) (k = 24,79)

1,2 1,00 400,68 399,36

(m = 2) (k = 25,54)

2,1 1,75 380,67 379,86

(m = 3) (k = 24,26)

strana 23 od 27
Stabilnost ploča – Departman za građevinarstvo i geodeziju – FTN Novi Sad

α = 0,25 (m = 1)

α = 0,8333 (m = 1)

strana 24 od 27
Stabilnost ploča – Departman za građevinarstvo i geodeziju – FTN Novi Sad

α = 1,0 (m = 2)

α = 1,75 (m = 3)

strana 25 od 27
 Stabilnost ploča – Departman za građevinarstvo i geodeziju – FTN Novi Sad

3. Napomene

Uticaj graničnih uslova (uslova oslanjanja) je prikazan u literaturi koja je na kraju navedena.
Primena energetskih metoda, metode konačnih razlika i metode konačnih elemenata je
data u literaturi koja je na kraju navedena.
Načini za određivanje kritičnog opterećenja ploča izloženih dejstvu kombinovanih
opterećenja (pritisak, smicanje i savijanje) su prikazani u literaturi koja je na kraju navedena.
Načini za određivanje kritičnog opterećenja ploča sa ukrućenjima su prikazani u literaturi
koja je na kraju navedena.
Primeri primena:
1. Analiza lokalne stabilnosti rebra nosača „I“ poprečnog preseka sa ukrućenjima izloženog
smicanju (npr. oslonačka zona proste grede).

2. Analiza lokalne stabilnosti rebra čeličnog „I“ nosača ili sandučastog nosača i sl. izloženog
savijanju i smicanju.
3. Analiza lokalne stabilnosti flanše čeličnog „I“ nosača ili sandučastog nosača i sl. izloženog
unifomnom pritisku u jednom pravcu.
itd.

strana 26 od 27
 Stabilnost ploča – Departman za građevinarstvo i geodeziju – FTN Novi Sad

4. Literatura

1. Bažant Z., Cedolin L.: Stability of Structures

2. Bulson P. S.: The Stability of Flat Plates
3. Chajes A.: Principles of Structural Stability Theory
4. Girkman K.: Povšinski sistemi nosača
5. Hajdin N.: Teorija površinskih nosača
6. EN 1993-1-5:2006: Proračun čeličnih konstrukcija
7. Sekulović M.: Metoda konačnih elemenata
8. Timoshenko S. P., Gere J. M.: Theory Of Elastic Stability

strana 27 od 27