Professional Documents
Culture Documents
Prastavana
Prastavana
Prastavana
2
1½ ch-ih-,y- cpr xVkr & cWdsdMwu dehr deh njkus dtZ feGrs
x`gmn;ksxklkBh iw.kZ dtZ feGrs- ¼xVkl½ vkf.k izR;sdh i.k
feGrs- xfjc efgykauk ykssu feGr vlrs- vkf.k ijr R;kaP;k xVkrhy
efgysl f’ko.kdke ef’kUl] f’k{k.kkdfjrk efgysl dkgh VDD;kus dtZ
yksu feGr vlrs- eqyhauk lax.kd lks;h miyC/k v’kk l/;k fLFkrhr
gksr vkgs-
4
egkjk"Vz~kr loZ ftYg;kaP;k dkukdksiÚ;kr gh iksgpyh xsyh-
vkt laiw.kZ ftg;kr cpr xVkps le{khdj.k dsys tkr vkgs-
5½ uksanh %&
1- [kro.kh ¼dW’kcqd½
2- lnL; cpr [kro.kh
6
3- lnL; dtZ [kro.kh
4- lnL; iklcqd
5- lHksps bfro`rkar ¼izkslsfMax cqd½ b- nIrj okijkos
ykxrkr-
7
tkrs- Js.kh uqlkj cWd xVkuk fofRr; enr djrkr- nksu izdkjs
lgHkkxh eqY;kdau nksu izdkjs dsys tkrs-
10
v/;;u in~/krh %&
11
efgykaP;k Lk{ehdj.kkoj iMysY;k izHkkokps v/;;u** ;k
fo"k;kph fuoM dsyh vkgs-
lkfgR; ifj{k.k%&
5½ la’kks/kudrhZ
6½ la’kks/kudrhZ &
13
2- Ekfgykaph cpr xVkr varHkkZo gks.;kiwohZph vkfFkZd
fLFkrh d’kh gksrh\
3- Ckpr xVkr d/kh izos’k dsyk-
4- Ckpr xVkph LFkkiusiklwuph dk;Zi/nrh dk; vkgs\
5- Ckpr xV l/;k dks.kR;k voLFksr dk;Zjr vkgs\
6- xVkr okojrkauk efgykauk dks.kR;k leL;k HksMlkorkr\
7- O;fDreRoke/;s dks.kR;k izdkjpk cny ?kMwu vkyk-
8- Ckpr xVkeqGs ;k efgykaP;k vkfFkZd fLFkrhr dk;
lq/kkj.kk >kyh\
9- Ckpr xVkr dks.krs midze jkcfoyh tkr vkgsr\
10- dqVwackrhy mRiUukr ok< gks.;kl efgyk lnL;kapk
fdrir lgHkkx vkgs-
11- cpr xVkr lekos’k >kY;kus efgykaP;k izxrhr
ok<>kyh dk\
12- dks.kR;k izdkjph izxrh >kyh\
13- efgykadMs c?k.;kpk dqVwackpk o lektkP;k
n`"Vhdks.kkr dk; cny >kyk\
14
izLrqr mn~ns’k [kkyhy izek.ks &
midYiukph fufeZrh%&
la’kks/kukpk vkjk[kMk%&
15
ik;jh vkgs- dks.kR;kgh dk;Zikj ikM.;klkBh R;k dk;kZpk
vkjk[kMk r;kj dj.;kr vkyk vkgs-
v/;;ukps {ks=%&
v/;;ukps fo’o%&
16
vlrkr- izLrqr v/;;uke/;s xSjlaHkkO;rk uequk fuoM in~/krhrhy
lks;hLdj uequk fuoM i)rhpk okij dsyk vkgs-
17
fuf’pr dsysY;k 60 efgykapk cpr xVkP;k v/;;ukdfjrk fuoM
dsyh vkgs-
1½ izkFkfed L=ksr
2½ nq¸;e L=ksr
izkFkfed in~/krh%&
n`¸;e in~/krh%&
18
nqÓ;e in~/krhr la’kks/kudrhZ tsOgk mRrjnkR;k’kh izR;{k
laidZ LFkkfir d: ’kdr ukgh- tsOgk ekfgrh iqLrds] xzaFkky; b-
nLrkostkpk okij dsyk tk.kkj- izLrqr ojhy nksUgh
L=ksr@ i/nrhpk okij dsyk vkgs-
rF; izfdz;u%&
ladsrhdj.k ¼ladsrkad½%&
19
mRrjkauk ,d fo’ks"k ladsr ns.;kr ;sbZy- R;keqGs mRrj
gkrkG.ks lksis >kys-
ladsr iqLrhdk%&
20
fo’ys"k.k o izLrqrhdj.k %&
21
lkj.kh Øa- & 1
/keZ
22
1-6 VDds mRrjnkrs eqLyhe /kehZ; vkgs- vkf.k 11 Eg.kts 18-3
VDds mRrjnkrs ckS/n /kehZ; vkgsr-
’kS{kf.kd ntkZ
23
,dq.k 60 100
f’k{k.k Lrj
24
v-Øa- izfrlkn oxZ Okkjaokfjrk’ks-
izek.k
1- izkFkfed 19 31-6
2 mPp ek/;fed 20 34-4
3 Ekgkfo|ky;hu 18 30-00
4 Ykkxqq gksr ukgh 03 05-00
,dq.k 60 100
25
lkj.kh Øa- & 4
tkrhph oxZokjh
26
lkj.kh Øa- & 5
oSokfgd ntkZ
27
lkj.kh Øa- & 7
O;olk;
28
lkj.kh Øa- & 8
ekfld mRiUu
29
mijksDr lkj.kho:u vls fun’kZukl ;srs dh] 60 mRrjnkR;kiSdh] 27
Eg.kts 45-00 VDds mRrjnkR;kP;k mRiUu 3000 & 5000 ,o<s
vkgsr- rj 2 Eg.kts 3-6 VDds mRrjnkR;kaps 20]000 is{kk vf/kd
mRiUU vl.kkjs vkgsr-
;ko:u vls Eg.krk ;sbZy dh] lokZf/kd 3000 rs 5000 :i;s i;Zr
ekfld mRiUu vl.kkÚ;k mRrjnkR;k xVkr lgHkkxh vkgsr-
30
izek.k ¾ 1 lseh ¾ 5 mRrjnkrs
60
55
50
45
40
35 45%
30 20% 3000&5000
25 25%
20 6000&10000
15 3.6%
10
5 10]000&20]000
0
;k is{kk vf/kd
o;
31
v-Øa- izfrlkn oxZ Okkjaokfjrk’ks-
izek.k
1- 18 & 20 o"kZ 01 01-06
2 20 & 25 o"kZ 03 05-00
3 25 & 30 o"kZ 21 35-00
4 30 o"kkZ is{kk vf/kd 35 58-03
,dq.k 60 100
32
lkj.kh Øa- & 10
dqVqackpk izdkj
33
lkj.kh Øa- & 11
34
lkj.kh Øa- & 12
35
ojhy foopsuko:u vls Li"V gksrs dh] ’ksrh O;olk; dj.kkÚ;k
dqVwac lnL;kapk rqyusr ukSdjh O;olk; dj.kkÚ;k dqVwac
lnL;kaph la[;k lokZf/kd vkgsr-
36
mijksDr lkj.kho:u vls fun’kZukl ;srs dh] 60 mRrjnkR;kiSdh]
lokZf/kd 29 Eg.kts 48-03 VDds mRrjnkR;kP;k dkSVqafcd
lnL;kaps ekfld mRiUu 5000 & 10]000 ,o<s vkgs- 04 Eg.kts 6-
6 ,o<s lokZr deh 15]000 mRiUu ?ks.kkjs mRrjnkR;kaps
dqVwac lnL; vkgsr-
37
2 Ukkgh 09 15-00
,dq.k 60 100
39
lkfey gks.;klkBh dks.kkdMwu izsj.kk feGkyh gs
n’kZfo.kkjh ’k`a[kkys[k
60
55
50
45
40
51.06%
35
30 36.06%
25 'kstkjkdMwu
20
15 10% fe=eaMGhdMwu
10 1.6%
5 xzkeiapk;rhdMwu
cpr xV v/;{kkdMwu
0
40
lkj.kh Øa- & 16
41
lkj.kh Øa- & 17
42
lkj.kh Øa- & 18
cpr xV LFkkiuk
43
ojhy foospuko:u vls Li"V gksrs dh] brj o"kkZP;k rqyusr
2011 ;k o"khZyk mRrjnkR;kaPkh la[;k cpr xVkph LFkkiu
dj.;klkBh lokZf/kd vkgsr-
dk;Zi/nrh
cpr Lrj
45
2 lfpo 04 10-00
3 dks"kkxkj 48 80-00
,dq.k 60 100
46
lnL; cuo.;kps dkj.k
47
lkj.kh Øa- & 22
vkfFkZd fLFkrh
ojhy Li"Vhdj.kkus vls Li"V gksrs dh] cpr xVkr vkfFkZd fLFkrh
dedqor vlysY;k mRrjnkR;kP;k rqyusr lk/kkj.k fLFkrh vlysY;k
mRrjnkR;k lokZf/kd vkgsr-
48
lkj.kh Øa- & 23
49
lkj.kh Øa- & 24
50
lkj.kh Øa- & 25
52
izek.k 1 va'k & 6 mRrjnkrs
70
100 cpr dj.ks
dtZ feGfo.ks
830
vkfFkZdn`"V;k ykHk
iq.kZ ?ks.ks
53
ykHk ?ksrkuk vkysY;k vMp.kh dks.kR;k
54
lkj.kh Øa- & 27
55
lkj.kh Øa- & 28
56
lkj.kh Øa- & 29
57
lkj.kh Øa- & 30
58
ojhy foospuko:u vls Li"V gksr dh] l/;k miØe pkyq ukgh vkgs
Eg.k.kkÚ;k mRrjnkR;kP;k rqyusr pkyq vkgs Eg.k.kkÚ;k lokZr
vf/kd izek.kkr vkgsr-
61
lkj.kh Øa- & 33
ojhy foopsuko:u vls Li"V gksrs dh] cpr xV lnL;k osGsoj iSls
nsr g;k leL;kP;k rqyusr miØe ?ksrkuh dks.kR;k leL;k
HksMlkor ukgh Eg.k.kkÚ;k mRrjnkR;k lokZf/kd vkgs-
62
lkj.kh Øa- & 34
63
lkj.kh Øa- & 35
lkjka’k %&
fu"d"kZ %&
64
lkj.kh Øa- & 36
lkjka’k %&
fu"d"kZ %&
65
lkj.kh Øa- & 37
66
ojhy foospuko:u vls Li"V gksr dh] brj Kku ok<ys Eg.k.kkÚ;k
mRrjnkR;kP;k rqyusr loZp izdkjs Kku ok<ys Eg.k.kkjs
mRrjnkrs lokZf/kd vkgsr-
67
mijksDr lkj.kho:u vls fun’kZukl ;srs dh] 60 mRrjnkR;kiSdh] 57
gs vkfFkZd fu.kZ; ?ks.;kph la/kh ?ks.kkjs vlqu R;kps ’ks- iz-
95-00 VDds ,o<s vkgsr- rlsp 03 Eg.kts 05 VDds gs la/kh u
?ks.kkjs vkgsr-
70
loZlkekU; fu"d"kZ %&
lokZf/kd mRrjnkrs gs fganq /kekZrhy vkgsr-
lokZf/kd mRrjnkR;k f’kf{kr vkgsr-
lokZf/kd mRrjnkR;kauh mPp ek/;fed Lrjkps f’k{k.k
?ksrysys vkgsr-
lokZf/kd mRrjnkR;k brj ekxkloxhZ;krhy vkgsr
lokZr vf/kd mRrjnkR;k g;k oSokfgd vkgsr-
lokZf/kd mRrjnkR;k brj O;olk; dj.kkÚ;k efgyk vkgssr-
lokZf/kd mRrjnkR;kps ekfld mRiuu 3000&5000 :i;s
vl.kkjs vkgsr-
lokZf/kd la[;us 30 o"kkZis{kk tklr o;krhy efgyk vkgsr-
lokZf/kd mRrjnkR;k foHkDr dqVqqackrhy vkgsr-
lokZf/kd mRrjnkR;k 2&3 oxkZrhy dqVqac lnL; la[;k
vkgs-
lokZf/kd mRrjnkrs dqVwac lnL; O;olk; ukSdjh dj.kkjs
vkgsr-
lokZf/kd mRrjnkR;k g;k dkSVaaaqfcd 5000&10]000 :
ekfld mRiUu vl.kkÚ;k vkgsr-
lokZf/kd mRrjnkR;k cpr xV lnL; cuY;keqGs dkSVqafcd
xjtkiw.kZ gksrkr Eg.k.kkÚ;k vkgsr-
lokZf/kd mRrjnkR;k ’kstkÚ;kdMwu izsj.kk feGkyh
Eg.k.kkÚ;k vkgsr-
71
lokZf/kd mRrjnkR;k Loa;lsoh laLFkk ;a=.ksus xV
LFkkiu >kysY;k vkgsr-
lokZf/kd mRrjnkR;k 4 o"kkZ is{kk vf/kd o"kZ dkyko/kh
>kysY;k efgyk ;k xVkr lgHkkxh vkgsr-
cpr xV miØekr lokZf/kd 2011 ;k o"kkZyk xV LFkkiuk
>kY;kys vkgsr-
lokZf/kd mRrjnkrs iw.kZ 60 lokZuqers dk;Zi/nrhrhy
vkgsr-
cpr xVkr fLFkj lokZf/kd la[;k gh lnL;kph vkgs-
xV lnL; cuU;kps dkj.k vkfFkZd vMp.k vlysY;k lokZf/kd
mRrjnkrs vkgsr-
lokZf/kd mRrjnkR;k vkfFkZd fLFkrh lk/kkj.k oxZ
vlysY;k xV lnL;k vkgsr-
miØekr dks.kR;kgh vMp.kh ukgh Eg.k.kkÚ;k lokZf/kd
mRrjnkrs vkgsr-
cpr xVekQZr cgqrka’k la[;k vkfFkZd n`"V;k iw.kZ ykHk
?ksr Eg.k.kkÚ;k mRrjnkR;kph vkgsr-
cpr xVkr ykHk ?ksrkuk vkysy;k vMp.kh dkxni=kckcr
lokZr tkLr vlrs vls Eg.k.kkÚ;k lokZf/kd mRrjnkR;k
vkgsr-
lokZf/kd mRrjnkR;kuh cprh O;frfjDr dks.krsp dk;Zdze
?ksr ukgh Eg.k.kkÚ;kaph la[;k tkLr vkgsr-
lokZf/kd mRrjnkR;kauk dk;Zdze ?ksrY;kus
O;fDreRokoj pkaxys izHkko iMyk vls Eg.k.kkÚ;k
vkgsr-
72
cpr xVkeqGs fLFkrh lq/kkjY;k xsyh Eg.k.kkÚ;k
lokZf/kd 95 VDds mRrjnkR;k vkgsr-
cpr xVkr nqljs midze l/;k pkyq ukgh Eg.k.kkÚ;k
lokZf/kd 80 VDds mRrjnkR;k vkgsr-
midze ?ksr vlrkauh lokZf/kd mRrjnkR;k lgHkkx
?ks.kkÚ;k vlrkr-
midze ?ksrs rsOgk dks.kR;kp leL;k HksMlkor ukgh vls
lger vl.kkjs lnL; mRrjnkrs tkLr vkgsr-
cpr xVkr lgHkkx >kY;kus vkfFkZd izxrh >kyh vls
Eg.k.kkÚ;k mRrjnkR;k g;k lokZf/kd la[;us vkgsr-
lokZf/kd mRrjnkrs laiw.kZ cgqerkus cpr xV lnL;keqGs
izxrhr ok<>kyh Eg.k.kkÚ;k vkgsr-
cpr xVkr lkehy >kY;kus lokZf/kd iw.kZ Kku ok<ys dls
Eg.k.kkÚ;k mRrjnkR;k vkgsr-
lokZr tkLr Kku ok<ys lkaf[;dh Kku] fu.kZ; ?ks.;kps Kku]
brj O;ogkfjd oSxsjs Kku ;kiSdh loZp Eg.k.kkÚ;k
lkoZf/kd mRrjnkR;k vkgsr-
vkfFkZd fu.kZ; ?ks.;kph la/kh feGkyh vls lger vl.kkjs
lokZf/kd mRrjnkrs vkgsr-
vkfFkZd izxrheqGs cpr xVkrhy lnL;kaps lektkps
R;kap;k c?k.;kpk n`f"Vdks.k ldkjkRed >kyk vls lger
vl.kkjs 95 VDds mRrjnkrs lokZf/kd la[;sus vkgsr-
n`f"Vdksu loZp izdkjs cnyyk Eg.kts dqVwackr eku
lUeku ok<yk] vkRefo’okl cGkoyk] lektkr eku lUeku
73
ok<ys vkfFkZd fu.kZ; ?ks.;kph la/kh lokZf/kd la[;sus
mRrjnkR;kaps er lger vkgsr-
izeq[k fu"d"kZ
74
v/;;ukr lokZf/kd f’k{k.k Lrj gk mPp ek/;fed oxkZrhy vkgs-
midYiukpk iMrkGk
75
midYiuk %& 1
midYiuk %& 2
midYiuk %& 3
gh midYiuk lR; fl/n >kY;kps fnlrs- dkj.k ¼lkj.kh Øa- 38½ uqlkj
efgykaph vkfFkZd izxrh lq/kkjyh R;keqGs R;kaP;kdMs
c?k.;kpk n`f"Vdks.k ldkjkRed 95 VDds izfrlkn feGkyk vkgs-
Eg.kwu fg midYiuk lR; Bjrs-
76
lqpuk o f’kQkj’kh
77
la’kks/kukP;k e;kZnk o vMp.kh %&
e;kZnk %&
vMp.kh %&
78
R;keqGs okjaokj R;kauk HksVkos ykxr gksrs- ,d
mRrjnkRkh HksVyh rj nqljh HksVr uOgrh Eg.kwu iz’ukoyh
Hkj.;kl vMp.k ;sr gksrh-
79
cks/kudj lqf/kj ukxiqj]
Tkkusokjh
2007&08
3- izk- vgqtk jke Lkkekftd vuqla/kku
4- izk-cks/kudj izkR;f{kd lkekftd lkbZ izdk’ku
lq/khj la’kks/ku ukxiwj-
izk-esJke 1995
lqjs’k
80
ekfgrh ½
eqyk[kr vuqlwph
ekxZn’kZd l= la’kks/kudrhZ
izk- MkW- nsokuan fxjMdj lj 2018&19 vkns”k vadq”k
>kMs
fi;q’k fHkejkoth
dksa<kxqysZ
mRrjnkR;kps uko%&
mRrjnkR;kpk iRrk %&
v- fooj.k Lra Lak Lka
dz Lak
oS;fDrd ekfgrhps v/;;u
1- mRrjnkR;kpk /keZ
81
1½ fganq 2½ eqfLye 3½ ckS/n
2- ’kS{kf.kd ntkZ
1½ f’kf{kr 2½ vf’kf{kr
3- f’kf{kr vlY;kl f’k{k.k
1½ izkFkfed 2½ mPp ek/;fed 3½
egkfo|ky;hu
4- Tkkr oxZokjh \
1½ vuqlwfpr tkrh 2½ vuqlqfpr tekrh
3½ Hk-tk-fo-tk
4½ brj ekxkkloxhZ; 5½ [kqyk
5 oSokfgd ntkZ
1½ fookfgr 2½ vfookfgr 3½ fo/kok
4½ ?kVLQksV
6- mRrjnkR;kpk O;olk; \
1½ ukSdjh 2½ mn;ksx 3½ brj
7- Rkqeps ekfld mRiUu \
1½ 3000&5000 2½ 6000&10000
3½ 10&20]00
4½ ;k is{kk vf/kd
8 o;
1½ 18 & 20 2½ 20 & 25 3½ 25 & 30
4½ ;kis{kk tkLr
foHkkx c& dkSVwafcd ekfgrh
9- dqVwackpk izdkj dks.krk vkgs\
1½ la;qDr 2½ foHkDr
10- dqVwaclnL; la[;k fdrh vkgs\
1½ 2&3 2½ 4&5 3½ 6&8 4½ 8
is{kk tkLr
11- dqVwackrhy lnL; dks.krk O;olk;
djrkr\
1½ ukSdjh 2½ ’ksrh 3½ gkretqjh
4½ ’ksretqjh
82
5½ ?kjdke 6½ dqVhj mn;ksx bR;knh
12- dkSVwafcd mRiUu efgU;kps fdrh
vlrs \
1½ 1000&5]000 2½ 5]000&10]000
3½ 10]000&15]000 4½ 15]000&20]000
5½ R;kis{kk vf/kd
13 R;ke/;s rqeP;k dkSVwafcd xjtk iw.kZ
gksrkr dk;\
1½ gks; 2½ ukgh
d& cpr xVkfo"k;h
14- Ckpr xVkr lehy gks.;kph izsj.kk
rqEgkyk dks.kkdMwu feGkyhr\
1½ ’kstkÚ;kdMwu 2½
fe=eaMGhdMwu 3½xzkeiapk;rhdMwu
4½ iapk;r lferhdMwu 5½ cpr xV
v/;{kkdMwu
15- vki.k cpr xV dks.kR;k ;a=.ksph
LFkkiuk dssyk \
1½ iapk;r lferh 2½ Loa;lsoh laLFkk
16- Ckpr xVkr dsOgk lgHkkxh >kY;k \
1½ 6 efgus&12 efgus 2½ 1&2 o"kZ
3½2&3 o"kZ 4½ 3&4 o"ksZ
17- Ckpr xV dsOgk LFkkiu >kyk \
1½ 2011 2½ 2012 3½ 2013 4½
2014 5½ 2015
18- Ckpr xVkph dk;Zi/nrh d’kh vkgs \
1½
83
lnL;
20- cpr xVkr lnL; cuU;kps dkj.k\
1½ vkoMvlY;keqGs 2½ vkfFkZd
vMp.kheqGs
3½ brj dkj.kkLro
M& brj ekfgrh
21- Ckpr xVkr rqepk lekos’k gks.;kiwohZ
vkiyh vkfFkZd fLFkrh d’kh gksrh \
84
29 l/;k midze pkyq vkgs dk\
1½ gks; 2½ ukgh
30 vlY;kl rs dks.krs \
1½ x`gmn;ksx 2½ izf’k{k.k 3½
dqVhj mn;ksx
4½ O;ktnjkoj iSls ns.ks
31 R;ke/;s vki.k lgHkkxh vlrk dk;\
1½ gks; 2½ ukgh
32 ;ke/;s rqEgkyk dks.k&dks.kR;k leL;k
HksMlkorkr\
1½ dqVwackdMs nqyZ{k gksrs 2½
cpr xV lnL;k osGsoj iSls nsr ukgh
33 midzekr lgHkkxhewqGs dks.krh
izxrh >kyh vkgs\
1½ vkfFkZd izxrh 2½ dkSVwafcd
izxrh 3½ lkekftd izxrh
4½ oS;fDrd izxrh
34 Izkxrhr ok< d’kh >kyh
1½ ukrsokbZdkeqGs 2½ lektkeqGs
3½ cpr xV lnL;keqGs
4½ dsanz’kklukeqGs 5½ ’kklukeqGs
6½laLFkseqGs
35 Ckpr xVkr lkehy >kY;kus rqeps Kku
ok<ys dk;\
1½ gks; 2½ ukgh
36 d’kkizdkjs ok<ys rs dks.krs\
1½ lkaf[;dh Kku 2½ fu.kZ; ?ks.;kps Kku
3½ brj
4½ ;kiSdh loZp
37 Ckpr xVkeqGs vki.kkl vkfFkZd fu.kZl
?ks.;kps la/kh feGkyh dk;\
1½ gks; 2½ ukgh
38 vkFkhZd izxrheqGs vkiY;kdMs
c?k.;kpk n`f"Vdks.k cnyk dk;\
1½ gks; 2½ukgh
39 Cknyyk vlY;kl d’kkizdkjs cnyyk\
1½ dqVwackr yksda tkLr egRo nsow
85
ykxyh 2½lektkr eku] lUeku ok<yk 3½
vkRefo’okl cGkoyk vkfFkZd fu.kZ;
?ks.;kl enr >kyh 4½ ;kiSdh loZ
86