"PANAHON NG PANANAKOP NG MGA

ESPANYOL AT ANG PAGPAPALAGANAP

NG KRISTIYANISMO SA PILIPINAS"

KRISTIYANISMO AT
KOLONISASYON
Sinakop ng mga Espanyol ang Pilipinas sa
loob ng 333 taon.Sa pananakop nila sa
Pilipinas, may ginamit silang dalawang
pangunahing estratehiya. Ito ay ang
ebanghelisasyon at ang kolonisasyon.
Ang ebanghelisasyon ay isang
mapayapang paraan na estratehiya sa
pamamagitan ng pagpapalaganap ng
kristiyanismo sa Pilipinas at nagsisimbolo
ito ng krus. Ang kolonisasyon naman ay
ang kabaliktaran ng ebanghelisasyon. Ito
ay nagsisimbolo ng espada at hinding
mapayapang paraan dahil ginagamitan
ito ng lakas-militar. Sa estratehiyang
ebanghelisasyon, ang mga paring
Espanyol o prayle. Ang mga lakas-militar
o guardia civil ang namamahala sa
kolonisasyon
 Tinawag ng mga
Espanyol ang mga Pilipino
na mga pagano
o infieles dahil wala silang
pinaniniwalaang diyos.
Tinatawag rin sila na di-
sibilisado dahil ang
kanilang pamumuhay ay
kakaiba sa Europa lalo na
sa Espanya.

May mga patakarang

ipinatupad ang mga
Espanyol. Una
ang entrada. Ito ang
unang hakbang sa
pananakop ng mga
Espanyol sa Pilipinas.
Ginagamitan ito ng
mga lakas-militar
upang sakupin ang
Pilipinas
Matapos ang entrada,
sumunod
ang reduccion.Ito ay ang
pag-iipon ng mga tao sa
iba't ibang barangay sa
isang cabecera. Dahil sa
patakarang ito, napadali
ng mga Espanyol na
masakop ang Pilipinas .

Ang mga paring misyonero naman ang

nangangasiwa sa pagpapatupad
ng doctrina. Ito ay ang paghahanda sa
pagtatayo ng isang parokya. Ang mga
paring misyonero rin ang nangangasiwa
ng pagbibinyag sa mga simbahang
Katoliko. Sa patakarang ito, ang mga
Pilipino ay hindi na tinatawag na pagano
ng mga Espanyol dahil nagkaroon na
silang pinaniniwalaang diyos.
 MALIBAN SA ENTRADA, REDUCCION, AT DOCTRINA,
ANG MGA PILIPINO NA SAPILITAN G IPINASAILALIM SA
MGA ESPANYOL NA NAPAKALOO B SA SISTEMANG
ENCOMIENDA. ANG SISTEMANG ENCOMIENDA AY
ISANG POLISIYANG PAN G-EKONOMIYA NA ITINAKDA
NG PAMAHALAANG ESPANYA. ITO RIN AY ANG MGA
KARAPATAN AT TUNGKUL IN NA IPAGKATIWALA A T
IPINAGKALOOB SA HARI NG ESPANYA UPANG
MMAPAYAPA ANG PILIPIN AS. ANG ENCOMIENDA AY
NAGMULA SA SALITANG ENCOMENDAR NA ANG IB IG
S A B I H I N A Y " I P A G K A T I W A L A ". A N G M G A
ENCOMENDOR NA NAPAGKALOOBAN NG ENCOMIENDA
AT NAGING TAGAPAMAHALA SA NASA SAKUPAN. SA
SISTEMANG ITO, ANG PILIPINAS AY NAKARANAS NG
KAHIRAPAN SA BUHAY .
BILANG KOLONYA NG HARI SA ESPANYA, ANG MGA
PILIPINO AY SAPILITAN G PINAGSERBISYO SA HARI SA
PAMAMAGITAN NG POLO Y SERVICIO
PERSONAL O PRESTACION PERSONAL. ANG POLO Y
SERVICIO PERSONAL AY ANG SAPILITANG PA GGAWA NG
WALANG KABAYARAN. ANG MGA LALAKING PILIPINO
N A M U L A 16 H A N G G A N G 6 0 N A T A O N G G U L A N G A Y
P I N A G L I L I N G K O D O P I N A T A T R A B A H O N A N N G 40 N A
ARAW SA LOOB NG ISAN G TAON SA PAMAHALAAN NG
ESPANYA. S ILA AY INAATASANG M AGPUTOL NG MGA
PUNO SA MGA GUBAT AT GUMAWA NG MGA BARKONG
PANDIGMA. DAHIL SA POLO Y SERVI CIO PERSONAL,
MARAMI ANG NAGUTOM NA MGA PILIPINO AT
KUMUNTI ANG POPULASY ON NG MGA LALAKI SA
PILIPINAS.
 L ABIS ANG SAPILITANG PAGBAYAD NG BUWIS NA IPINATUPAD
NG MGA E SPANYOL SA P ILIPINAS . A NG TAWAG SA
PANGKALAHATANG BUWIS NA IPINATAW NG MGA E SPANYOL SA
MGA P ILIPINO AY TRIBUTO . A NG MGA ECOMENDERO ANG
NANGUNGULEKTA NG MGA BUWIS SA P ILIPINAS . S A TRIBUTO ,
ANG MGA P ILIPINO AY NAKARANAS RIN NG KAHIRAPAN .

NAGBAGO ANG EKONOMMIYA NG

PILIPINAS DAHIL SA PAGPAPATUPAD
NG MGA BAGONG PATAKARAN .
 KASAYSAYAN NG PILIPINAS (1898-1949)
A N G PA NA NA K O P N G E S T A D OS U NI D OS SA
P IL IP IN A S , N A N A NG A N G AH U LU G AN G AN G P I L IP IN A S
A Y I T INU R I NG N A IS A N G TE R I TOR YO NG E S T A DO S
U N ID OS AY M A GM U L A 1898 H A N GG A NG 1946.
B U K OD S A I L AN G M G A R E TE NS I YO NI S T A O M G A T AO
NA N AI S P AN A TI L IH IN A NG P I L IP IN A S B IL A NG IS AN G
NA S AS AK U P AN N G E S T A DO S U N I DO S , A N G B A LA K N G
M G A N AG I NG P AN GU L O NG E S T A DO S A T N G M G A
K IN A T AW AN ( R E P R E S E N T AT I BO ) N G E S T AD OS
U N ID OS H IN G GI L S A K A N I L AN G M I S YO N NG
P A NG ON GO L ON Y A AY AN G P A G - II W I ( TU T E L A H E , O
P A NG A NG A SI W A NG K A P U L U A N N G P I L IP I N AS
H A NG G AN G S A M A AB O T N A NI T O A NG G AN AP NA
GU L AN G O T AM AN G P AN A H ON N G P A GP AP A L AY A ), N A
NA A A YO N S A K U NG K A I L AN A T S A AN ON G M G A
K A T AY U AN A T M G A K AS U ND U AN .

UNANG T U M U N TO N G S A K A PU L U AN N G P IL IP IN AS AN G M G A
S U N DA L O N G E S T A D O S U N ID O S N O O N G 1898, S U B AL IT AN G
U N A N G H AK B A N G S A K AN IL A N G P AM U M U N O S A P IL IP IN A S AY
N A G S IM U L A N OO N G 1899, N AN G IT IN A L AG A N G P A N GU L O N G
E S T A DOS U N ID O S N A S I W IL L IA M M C K IN L E Y AN G U N AN G
K O M IS YON N A P A N G -P IL IP IN A S O K O M IS Y ON N I S C H U R M AN
(F IR S T P H IL IP P IN E C O M M IS S IO N O S C H U R M A N C OM M IS S IO N )
N O O N G 20 E N E RO 1899, N A N AS U N D A N N G IB A PA N G M G A
K O M IS YON .
Unang Komisyon (1899)
A NG K OMISYON NI S CHURMAN O U NANG K OMISYON NG E STADOS
SA P ILIPINAS AY ISANG KO MISYON NA BINUBUO NG LIMANG
MGA A MERIKANO AT PINAMUNUAN N I J ACOB S CHURMAN .
K ABILANG SA MGA KASAP I N ITO SI A DMIRAL
D EWEY AT H ENERAL O TIS . L AYUN IN NG K OMISYON NA ALAMIN
ANG KALAGAYAN NG KAP ULUAN . K ABILANG SA ULAT NG
K OMISYON , PAGKARAAN NG ISANG TAON , NA ANG MGA P ILIPINO
AY NAGHAHANGAD N G KA SARINLAN AT KALAYA AN ; AT KABILANG
SA KANILANG MGA MUNG KAHI ANG PAGIGING H INDI PA HANDA
NG MGA P ILIPINO SA PAGKAKARO ON NG KALAYAAN AT
KASARINLAN , ANG PAGLULUN SAD NG PAMAHALAANG SIBILYA N SA
HALIP NA PINANGAN GAS IWAAN NG ISANG GOBERNADOR NA
MILITAR PAGTATATAG NG LEHISLATURANG BIKAMERAL ( ANG
LEHISLATURA AY ANG K APULUNGAN NG MGA TAG APAGLAGDA NG
MGA KAUTUSAN O BATAS ), PAGLULUNSAD NG MGA PAMAHALAANG
MAYROONG AWTONOMIYA SA MGA ANTAS N A PANLALAWIGAN AT
PANGMUNISIPYO , AT PAGTATATAG NG IS ANG SISTEMA NG WALAN G
BAYAD O LIBRENG PUBL IKONG MGA PAARALANG PANG -
ELEMENTARYA
Ikalawang Komisyon (1900)
Ang Ikalawang Komisyon ng Estados Unidos sa
Pilipinas, na nakikilala rin bilang Komisyon ni
Taft (Taft Commission), sapagkat ang pinunong
komisyonero nito ay si William Howard Taft (si
Taft rin ang unang gobernador na sibilyan ng
Pilipinas), ay itinalaga ni McKinley noong 16
Marso 1900. Binigyan ito ng kapangyarihang
gumawa ng mga batas (umabot sa 499 ang
bilang ng mga batas na nagawa mula 1900
hanggang 1902) at ng kapangyarihang
magpatupad ng mga batas, kabilang na ang
paglulunsad ng isang sistemang panghukuman,
ng serbisyong sibil, ng kodigong legal, ng
kodigong munisipal, ng Konstabularyo ng
Pilipinas bilang isang puwersang pambuong
kapuluan (Hulyo 1901).
Ang tatlong pangunahing mga haligi ng
palatuntunan o programa ng pag-iwi ng
Komisyong Taft sa Pilipinas ay kinabibilangan
ng mga sumusunod: kaunlarang pang-
ekonomiya, edukasyon, paglulunsad ng mga
institusyong kumakatawan o
representatibo. pinasa ng kongreso ang
serbisyong sibil noong 1900
BATAS ORGANIKO NG PILIPINAS (1902)
Noong Hulyo 1902, ipinatupad sa Pilipinas ang tinatawag na Philippine Organic
Act (Batas Organiko ng Pilipinas) na maglulunsad ng nahalal na Kapulungan ng
Pilipinas (Asamblea ng Pilipinas, o ang Mababang Kapulungan) at ng Mataas na
Kapulungan na binubuo ng Komisyon ng Pilipinas na itinalaga ng pangulo ng
Estados Unidos at may kakayahang magpasa ng batas hinggil sa mga Moro at
mga taong hindi Kristiyano. Dahil sa batas na ito, umiral sa Pilipinas ang Tala ng
mga Karapatan (Bill of Rights) na umiiral na sa Estados Unidos, at
nakapagpapadala ang Pilipinas ng dalawang komisyonerong residente
sa Washington, DC na luklukan ng pamahalaan ng Estados Unidos na dadalo sa
mga sesyon ng Konggreso ng Estados Unidos. Naganap ang unang halalan para
sa Mababang Kapulungan noong Hulyo 1907. Ginanap ang unang sesyon nito
noong 16 Oktubre 1907.
Noong 1902, binuwag ng Batas Organiko ng Pilipinas ang katayuan
ng Katolisismong Romano bilang relihiyong pang-estado ng Pilipinas. Batay sa
naging kasunduan sa pagitan ng pamahalaan ng Estados at ng Lungsod ng
Batikano, magkakaroon ng unti-unting pagpapalit ng mga prayleng Kastila na ang
mga hahalili ay mga paring Pilipino at hindi Kastila, at ang pangunahing bahagi
ng mga lupaing pag-aari ng mga prayle (na humigit-kumulang sa 166,000 mga
hektarya) ay ipinagbili noong 1904 sa administrasyon ng Estados Unidos sa
halagang US$7.2 mga milyon na ipinagbili naman pagdaka sa mga Pilipino.
SISTEMA NG POLITIKA
Kabilang sa sistemang pampolitika na ginamit ng Estados Unidos sa
Pilipinas ay ang tinatawag na "patakaran ng pag-akit" (policy of
attraction), kung kailan inakit ng mga Amerikano ang mga pili na mga
Pilipino (ang mga elite), partikular na ang mga ilustrado (na binansagan
bilang "oligarkiya ng intelihensiya"), na mas nais na makipagtulungan
sa Espanya o kaya sa Estados Unidos dahil hindi nila pinagkatiwalaan
ang Katipunan at sila ay mga rebolusyanoryong nag-aatubili. Kabilang
sa mga ito sina Trinidad H. Pardo de Tavera (isang inapo ng
maharlikang Kastila) at Benito Legarda (isang kapitalista at may-ari ng
lupa), na kapwa umayaw sa pamahalaan ni Emilio Aguinaldo noong
1898 dahil sa hindi pagkakaroon ng mga kasunduan kay Apolinario
Mabini.
Bilang pakikiisa nina Pardo de Tavera at Legarda sa mga Amerikano,
nakiisa sila sa mga Komisyon nina Schurman at Taft at tinangkilik ang
pagtanggap ng mga Pilipino sa Estados Unidos. Noong Disyembre 1900,
tinangkilik nila ang pagiging isa sa mga estado ng Pilipinas ng Estados
Unidos sa ilalim ng Partidong Pederalista (Federalista Party). Naitalaga
sila bilang unang mga kasaping Pilipino ng Komisyong Pilipino na
pambatas. Noong 1905, binago ng partidong ang kanilang
palatuntunan, dahil sa kawalan ng kasunduan sa mga pinuno nito,
upang tangkilikin ang pagkakaroon ng Pilipinas ng "lubos na kalayaan".
Binago ng partido ang pangalan nito upang maging Partido Nacional
Progresista (National Progressive Party).
Noong 1907, inilunsad ang Nacionalista Party (Partido Nasyonalista) at
nangibabaw sa larangan ng politika sa Pilipinas hanggang sa pagkalipas
ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Kabilang sa mga kasapi nito ay
mga hindi ilustrado. Isa sa mga pinuno ng partido ay sina Manuel
Quezon at Sergio Osmeña. Ang naging plataporma ng Partido
Nasyonalista ay ang pagkakaroon ng "kaagad na kalayaan" para sa
Pilipinas. Dahil sa paglitaw ng Partido Nasyonalista, nagkaroon ng
sistemang may partido sa Pilipinas, subalit walang naging kalaban sa
politika ang Partido Nasyonalista magmula 1916 hanggang 1945.
Lumitaw lamang ang Liberal Party (Partido Liberal) noong 1946.
 BATAS JONES
Nagkaroon ng pagtutulungan sa pagitan ng mga panig ng mga Amerikano at ng mga Pilipino noong maging Gobernador-Heneral ng
Pilipinas si Francis Burton Harrison (1913-21), isang pinuno na inilarawan bilang isang "monarkang pangkonstitusyon" na
namamahala ng "pamahalaan ng mga Pilipino". Naging liberal si Woodrow Wilson, na nasa ilalim ng Democratic Party (Partido
Demokratiko), sa pakikitungo sa mga Pilipino. Noong 1912, nagtalaga si Wilson ng 5 mga Pilipinas bilang miyembro ng pambatas na
Komisyong Pilipino (unang pagkakataon na nasa mayorya ang bilang ng mga Pilipino sa nasabing Komisyon). Isinakatuparan ni
Harrison ang Pilipinisasyon ng serbisyo sibil, na mas dumami ang bilang ng mga Pilipinong opisyal ng pamahalaan kaysa sa dami ng
mga Amerikano. Sa panahong ito, nangingibabaw ang Nacionalista Party ng mga Pilipino.
Noong 1916, ipinasa ng Konggreso ng Estados Unidos ang Batas Jones (Jones Act), ang pangalawang organikong batas na may
kaugnayan sa Pilipinas, at pumalit sa Batas na Organiko ng 1902. Isinasaad dito na may layunin ang Estados Unidos na palayain ang
Pilipinas kapag nakapagtatag na ito ng isang matatag na pamahalaan. Napalitan ng Senado ng Pilipinas ang Komisyon ng Pilipinas sa
pagganap bilang Mataas na Kapulungan na pambatas. Ang Mababang Kapulungan ay pinalitan naman ang pangalan upang maging
Kapulungan ng mga Kinatawan (House of Representatives). Dahil sa Batas Jones, ang sangay na lehislatibo o pambatas ng
pamahalaan ay napunta sa kontrol o pagtaban ng mga Pilipino, bagaman ang mga hukom ng Korte Suprema (Kataastaasang
Hukuman) ay nananatiling mga Amerikano.
Mula 1921 hanggang 1927, ang naging kapalit ni Wilson bilang Gobernador-Heneral ng Pilipinas ay si Heneral Leonard Wood,
isang pinuno na hindi naniniwala na dapat lisanin ng Estados Unidos ang Pilipinas dahil sa mga interes ng Estados Unidos sa pook
ng kanlurang Pasipiko. Hindi katulad ni Wilson, ginamit ni Wood ang kaniyang kapangyarihan sa paggamit ng veto (pagtutol) na
umabot sa 126 na mga ulit sa loob ng kaniyang anim na taon sa panunungkulan bilang gobernador-heneral ng Pilipinas. Noong 1923,
maraming mga Pilipino ang umayaw sa kanilang mga tungkuling pampamahalaan, na hindi napunuan hanggang sa kamatayan ni
Wood noong 1927. Dahil dito, binaligtad ng mga naging kahalili ni Wood bilang gobernador-heneral ang kaniyang mga patakaran at
naglunsad ng mabuting pakikitungo sa mga Pilipinong nanunungkulan sa politika.
KATAYUAN NG MINDANAO AT SULU

Noong 1914, umiiral sa pamahalaan ng Pilipinas ang

tinatawag na Kagawaran o Departamento
ng Mindanao at Sulu. Noong panahong iyon, sa
pananaw ng mga
Pilipinong Moro (Pilipinong Muslim), isang
panganib para sa kanilang katayuan sa politika ang
mabilisang Pilipinisasyon ng serbisyong sibil at ang
pagkakaroon ng sasapit na kalayaan ng Pilipinas,
dahil sa ang pamahalaan ng isang malayang Pilipinas
ay mapapangingibabawan ng mga Kristiyano. Noong
panahong iyon, wala pang pambatas na pagkilala sa
mga kostumbre at mga institusyon ng mga Muslim
sa Pilipinas.
 KALAYAAN NG PILIPINAS

Ang Pagpapahayag ng Kalayaan

ng Pilipinas ay iprinoklama
noong Hunyo 12, 1898, sa
Cavite II el Viejo (ang
kasalakuyang Kawit,
Cavite), Pilipinas. Binasa sa
publiko ang (Kastila: Acta de la
proclamación de independencia
del pueblo Filipino) na isinulat
ni Ambrosio Rianzares
Bautista. Inihayag ng
puwersang rebolusyunaryong
Pilipino sa ilalim ni
Heneral Emilio Aguinaldo ang
kalayaan at soberenya ng
kapuluan ng Pilipinas mula sa
pamumunong kolonyal
ng Espanya.
 Karanasan
Nagsimula ang Rebolusyong Pilipino noong 1896.
Noong Disyembre 1897, nilagdaan ng
pamahalaang Espanya at mga rebolusyonaryo ang
isang kasunduan, ang Kasunduan sa Biak-na-
Bato, na siyang nangangailangan sa Espanya na
magbayad ng 800,000 piso sa mga rebolusyonaryo
at maipatapon si Aguinaldo at iba pang mga lider
sa Hong Kong. Noong Abril 1898, noong pumutok
ang Digmaang Espanyol-Amerikano, naglayag si
Komodoro George Dewey lulan ng U.S.S.
Olympia mula Hong Kong patungong Look ng
Maynila at pinamunuan ang pagdating ng Asiatic
Squadron ng Hukbong Dagat ng Amerika. Noong 1
Mayo, 1898, ginapi ng Estados Unidos ang
Espanya sa Labanan sa Look ng Maynila.
Nagpasiya si Emilio Aguinaldo na bumalik ng
Pilipinas para tulungan ang hukbong Amerikano
na labanin ang Espanya. Pumayag ang Hukbong
Dagat ng ng Amerika na dalhin siya pabalik lulan
ng USS McCulloch, at noong 19 Mayo, nakarating
siya ng Cavite.
Deklarasyon ng Kasarinlan ng Pilipinas
PAGPAPAHAYAG NG KALAYAAN
Idineklara ang kasarinlan noong 12 Hunyo, 1898, sa pagitan ng ikaapat at
ikalima ng hapon sa Cavite sa pinamanang tahanan ni Heneral Emilio
Aguinaldo, 30 kilometro timog ng Maynila. Nakita sa pangyayaring ito ang
pagwagayway ng Pambansang Watawat ng Pilipinas, na siyang ginawa sa
Hong Kong ni Marcella Agoncillo, Lorenza Agoncillo at Delfina Herboza, at ang
pagpapatugtog ng Marcha Filipina Magdalo bilang pambansang awit, na
kilalala ngayon bilang Lupang Hinirang, na siyang sinulat ni Julian Felipe at
pinatugtog ng bandang San Francisco de Malabon.
Ang Akto ng Pagpapahayag ng Kasarinlan ay inihanda, sinulat at binasa ni
Ambrosio Rianzares Bautista sa wikang Kastila. Ang pagpapahayag ay
inilagda ng 98 katao, kabilang na dito ay isang opisyal ng hukbong
Amerikano na siyang nakasaksi sa proklamasyon. Ipinahayag ng huling
talata na mayroong isang "estranghero" (extrangero sa wikang Kastila, na
nangangahulugang dayuhan) na dumalo sa katitikan, si G. L. M. Johnson,
na siyang inilarawan bilang "mamamayan ng U.S.A, isang Koronel ng
Artilerya". Ngunit ang pahayag ng Kasarinlan ng Pilipinas ay ipinatupad
lamang noong 1 Agosto, kung kailan marami nang mga bayan ang binuo sa
ilalim ng mga pamuntunang inilatag ng Pamahalaang Diktaturya ni Heneral
Aguinaldo.
Kinalaunan, sa Malolos, Bulacan, binago ng Kongreso ng Malolos ang
kapahayagan sa dahil sa paggigiit ni Apolinario Mabini na siyang tumutol sa
orihinal na proklamasyon na nagpapahayag na ang Pilipinas ay inilalagay sa
ilalim ng proteksiyon ng Estados Unidos.
Pakikibaka para sa kasarinlan
Hindi kinalala ng Estados Unidos o ng Espanya man ang
kapahayagan.
Kinalaunan, noong 1898, ibinigay ng Espanya ang
Pilipinas sa Estados Unidos sa ilalim ng Kasunduan sa
Paris ng 1898 na siyang nagtapos sa Digmaang Espanyol-
Amerikano.
Hindi kinalala ng Pamahalaang Rebolusyonaryong Pilipino
ang kasunduan o ang soberanya ng Amerika, at
nakipaglaban sa Estados Unidos ngunit sila ay nagapi. Sila
ay unang kinilala ng mga puwersang Amerikano bilang,
minsa'y opisyal, na "Insureksiyong Pilipino" (Philippine
Insurrection) ngunit kinalaunan tinawag ding
itong Digmaang Pilipino-Amerikano, na siyang nagwakas
noong madakip si Emilio Aguinaldo ng mga hukbong
Amerikano at nagpahayag ng kaniyang pagkilala at
pagtanggap sa soberanya ng Estados Unidos sa Pilipinas
Sinundan ito noong 2 Hulyo 1902, noong nagpadala ng
telegrapo ang Kalihim ng Digmaan ng Estados Unidos na si
Elihu Root, na nagtapos na ang insureksiyon laban sa
Amerika at naitatag ang mga pamprobinsiyang
pamahalaang sibil sa halos lahat ng mga lugar liban sa
mga lugar na tinitirhan ng mga
tribong Moro Gayunpaman, may mga maliliit na rebelyon
ding naganap sa mga sumunod na taon.
Ang kasalukuyang lokasyon ng Pagpapahayag
Kasalukuyang nasa pangangalaga ng Pambansang Aklatan ng Pilipinas ang
Pagpapahayag. Hindi siya ipinapakita sa publiko, ngunit maaari itong matignan ng
may pahintulot, tulad ng ibang mga dokumento na nasa pangangalaga ng
Pambansang Aklatan.
Noong kasagsagan ng Digmaang Pilipino-Amerikano, nakuha ng pamahalaang
Amerikano ang mga 400,000 makasaysayang dokumento at ipinadala ang mga ito sa
Estados Unidos. Noong 1958, ipinagkaloob sa pamahalaang Pilipino ang mga
dokumentong ito, kabilang na ang dalawang set ng microfilm ng buong koleksiyon,
kung saan nasa pangangalaga ng Pamahalaang Pederal ng Estados Unidos ang isang
set
Noong mga bandang dekada '80 o '90, ninakaw ang Pagpapahayag mula sa
Pambansang Aklatan.] Dahilan sa pagkakaroon ng malawakang imbestigasyon ukol
sa malawakang pagnanakaw ng mga makasaysayang dokumento at sa sinundang
pampublikong apela para maibalik ang mga ito, ang Deklarasyon ay naisauli sa
Pambansang Aklatan noong 1994 ni Milagros Guerrero, isang propesor
ng Pamantasan ng Pilipinas.
 Ang Pilipinas sa ilalim ng
Martial Law

Marami pa ring kababalaghan at

katanungan ang bumabalot sa pagdedeklara
ng Martial Law ni dating Pangulong
Ferdinand Marcos. Halina’t siyasatin natin
kung ano ba ang nangyari sa Pilipinas sa
ilalim ng Batas Militar.
Ika-21 ng Setyembre 1972 – idineklara ni
Marcos ang Proclamation No. 1081 o ang
Batas Militar (Martial Law sa Ingles). Ngunit
isinapubliko ito at napanood ang
pagdedeklara dalawang araw matapos ito
pagtibayin. Matapos ipinalabas ang
proklamasyon, agad na ipinaaresto ang mga
katunggali ni Ferdie sa pulitika, at mga
demonstrador. Ipinasara ang mga istasyon ng
telebisyon, radyo at palimbagan ng mga
dyaryo. Hinigpit ang seguridad at
nagpatupad ng curfew sa buong kapuluan.
Idineklara ang Martial Law dahil sa
assassination plot laban kay dating Defense
Secretary/Minister at ngayo’y Senate
President Juan Ponce Enrile, paglakas ng
pwersa ng mga komunistang grupo at
patuloy na kaguluhan sanhi ng mga
demonstrasyon laban sa pamahalaan at ang
pagpapasabog sa Plaza Miranda. Hangad ng
Martial Law na iligtas ang republika mula sa
mga masasamang element at bumuo ng
bagobg lipunan.
“Iligtas ang Republika”
Layong iligtas ang republika mula sa mga
masasamang elemento katulad ng mga
komunista sa pamamagitan ng pagdedeklara
ng Batas Militar. Imbes na humina at mawala
ang mga komunista, lalong lumakas at
dumami ang kanilang mga miyembro, nag-
alab sila laban sa rehimeng Marcos. Mas
tumindi ang giyera sa pagitan ng gobyerno at
mga komunista kaya maraming inosente ang
namatay sa salpukan ng dalawa. Ang mga
mamamahayag ay napagbintangan na sila’y
kasapi ng mga grupong Communist Party of
the Philippines at New People’s Army kaya
marami ang kaso ng extrajudicial killings sa
panahon ng panunungkulan ni Macoy. Maski
mga ordinaryong tao ay pinagbintangan kaya
ang iba sa kanila’y sinaktan, pinatay at
ipinahiya sa harap ng mga mamamayang takot
at mabilis maniwala sa mga sabi ng gobyerno.
 Bagong Lipunan
Hangad ni Marcos na baguhin ang lipunan sa
pamamagitan ng Batas Militar. Nabago nga niya ang
lipunan dahil takot na ang mga Pilipino sa kanya. Malaki
ang ipinagbago ng kalagayang pangkalusugan at
pangkalinisan – nawala ang mga basura sa daan at ang
paligid ng mga tahanan ay naging malinis at napanatiling
malinis ng mga tao na rin. Nabawasan ang mga
pasugalang ipinagbabawal lalo na sa pangunahing lungsod
ng Maynila. Nagkaroon ng kapayapaan at katahimikan sa
mga pook ng paaralan na dati-rati’y may ligalig at
karahasan.
 Pagbabago sa Pamahalaan at
Saligang Batas

Nagkaroon ng malaking pagbabago sa

pamahalaan mula nang ipahayag ang
Martial Law. Ang Kongresyo na siyang
gumagawa at bumabalangkas ng mga
batas ay binuwag. Naalisan ng tungkulin
ang mga senador at kinatawan. Sa ilalim
ng Batas Militar, nagkaroon ang Pangulo
ng kapangyarihang lehislatibo. Gumawa
siya ng mga Kautusang Pampanguluhan
(presidential decree), Kautusang
Pangkalahatan (General Order) at Liham
Pagpapatupad (Letter of Instruction). Ang
mga ito ang mangangasiwa sa Pamahalaan
at lahat ng mga sibilyang
kapangyarihan. Ang Kautusang
Pampanguluhan ay may bisa at lakas tulad
ng mga batas na ipinapalabas ng dating
Kongreso.
Agad na ipinabuwag ang Saligang Batas ng
1935 at dagliang gumawa ng
Kumbensyong Konstitusyonal na siyang
gagawa ng bagong saligang batas. Ilan sa
mga delegado sa kumbensyon ay sina
dating Pangulong Carlos P. Garcia at
Diosdado Macapagal, ang ilang mga kasapi
ay mula sa pampublikong sektor at
simbahang Katolika. Kaya nang naiharap
at naipasa kay Marcos ang saligang batas,
naging magulo ang pamahalaan. Matapos
maipasailalim sa bagong konstitusyon ang
bansa, naging dalawa ang tungkulin ni
Marcos, ang maging Pangulo at Punong
Ministro, ang Kongreso’y napalitan ng
Batasang Pambansa.
 Sa ilalim ng Batas Militar, ang Pilipinas ay para
bang nakasakay sa isang roller coaster, dahil sa
magulong sistema ng pamahalaan at lipunan.
Maraming inosente ang namatay dahil sa mga
maling bintang at ang ating ipinagmamalaking
sandatahan ay naging death machine ni Marcos
laban sa mga katunggali niya. Ang kanyang mga
sinabi sa kanyang inagurasyon noong 1965, mga
proyekto niyang nakatulong sa nakararami ay
nabahiran na ng dungis dahil sa kanyang
pagdedeklara ng Proklamasyon Blg. 1081.
Inihatid niya ang Pilipinas sa daang bagsak ang
ekonomiya, hati ang pananaw ng buong
populasyon at mga giyera dahil sa iba’t-ibang
paniniwala. Nawalan ng pag-asa ang mga
Pilipinong biktima ng Martial Law upang
makabangon.
Ngunit sa matuwid na daan, ang bawat isa ay
dapat maniwalang may pag-asa pa, dahil tayo rin
ang uukit ng maganda at bagong bukas. Tayo rin
ang maghahatid sa ating mga sarili sa matiwasay
na bansa, tungo sa kaunlaran. Huwag na natin
sayangin ang panahon at ituwid natin ang
kamalian, baguhin ang sistema at pag-isahin ang
hangarin nating bagong Pilipinas.
TRIVIA ABOUT MARTIAL LAW
1. Ferdinand Marcos is the best
president in the world on his term.
2. Philippines is called Super Power
Nation under Marcos leadership.
3. Marcos was rich before he became a
President of the Philippines because he
was the layer of a wealthy family and in
return for his accomplishment he was
rewarded with 192,000 MT of gold
4. Ferdinand Marcos declares martial
law over acts of protest and defamation
of goverment that called black
propaganda.
5. Cory Aquino is the reason why the
Philippines is suffering today.
6. Marcos is not a dictator. He had to
declare martial law to save the country.
7. Ninoy Aquino is a communist leader
who wants to seize and lead the
Philippines.
8. Emilio Aguinaldo is a big traitor in the
philippine history.
 9. Marcos are worshiped by other
nations for he's ability to lead.
10. The dollar was only two pesos when
Marcos is the President of the
Philippines.
11. Apolinario Mabini should be
president too if he's not just crippled.
12. Nung si marcos pa ang namumuno
sa Pilipinas ay disiplinado lahat ng tao.
13. Andres Bonifacio is the first
President of the Philippines.
14. Hindi kinilala si Andres Bonifacio
bilang unang pangulo ng Pilipinas sa
kadahilanang isa syang mababang
supremo.
15. Nang maging pangulo si Cory Aquino
nag simula ng bumaba ang ekonomiya ng
Pilipinas at nag karoon na ng madaming
krimen sa Pilipinas.
16. Kung natupad lang sana lahat ng plano
ni Marcos wala sanang mahirap na Pilipino
ngayon.
17. Si marcos ang dahilan ng pag unlad ng
iba't ibang bansa sapagkat sinusolusyunan
nya o binibigyang payo kung pano ma
resolba ang problema nito.
 18. Isa dahilan kung bakit napatalsik si
Marcos sa kanyang termino dahil sa tulong
na rin ng mga Amerikano na naiingit sa
kanyang katalinuhan mamuno.
19. Philippine history did not start with the
Spanish Colonization.
20. Higit pa sa Amerika ang Pilipinas ngayon
kung natuloy lang ang plano ni Marcos.
21. Hindi nakasaad sa libro ang mga
nagawa ni Marcos at mga naitulong nya sa
Pilipinas dahil lang na gusto nila ipalabas
na masama si Marcos yun ang dahilan na
martial law lang ang mababasa mo sa libro.
22. Kaya natuloy ang people power dahil
binayaran ni Cory Aquino ang bawat isa na
dumalo kapalit ng dalawang daan mapaalis
lang si Marcos sa termino.
23. Pinahiram ni Marcos ang blueprint nang
kanyang plano para sa Pilipinas sa
Singapore kaya naging isang maunlad ang
bansang ito.
24. Maibabalik na sana ni Marcos ang
dating pangalan ng Pilipinas na "Maharlika"
kung di lang sya pinag tulong-tulungan
patalsikin ng mga taong ina akala syang
mag nanakaw sa kaban ng bayan.
25. Nung panahon ni Marcos meron syang
 tinayong grupo na "Kadiwa" na tumutulong
at nag bibigay ng libreng pagkain sa mga
taong mahihirap kaya walang nagugutom na
Pilipino nung kapanahunan nya.
26. Yung yaman at mga alahas ng pamilya
Marcos ay nanggaling mismo sa kanilang
pag sisikap, hindi galing sa kaban ng bayan.
27. Ipinatigil ni Cory Aquino ang pag
papagawa ng Nuclear Power Plant sa Bataan
sa kadahilanang makakasama raw sa
kalusugan ng tao ito na dapat sana
makakatulong satin hanggang ngayon para
mapamura ang bayarin sa kuryente.
28. Isa si Marcos sa mga sundalong
lumaban noong panahon mg World War II at
dahil sa kanyang kabayanihan ay
pinangaralan sya ng mga Amerikano.
29. Si Ferdinand Marcos ay inalipustang
bayani na totoong maraming nagawa para
sa bansa.
30. Sapilitang umupo si Cory Aquino bilang
Presidente ng Pilipinas na dapat ay ang Vice
Presidente ni Marcos.
31.Ninoy Aquino is a true dictator, not
Ferdinand Marcos.
32. Naging Bayani lang si Ninoy Aquino
dahil nilinis ni Cory ang pangalan nito nang
 maupo bilang presidente ng Pilipinas.
33. Kung di nag deklara si Marcos ng
Martial Law ay nasakop na sana tayo ng
mga komunista na pinamumunuan ni Ninoy
Aquino.
34. Sa pag kakaupo palang ni Cory Aquino
ay mag nagawa agad syang kasalanan na
tinatawag na "Mendiola Massacre" na kung
saan pinag papapatay nya ang mga mag
sasaka.
35. Ninoy Aquino is a traitor, not a hero.
36. Ang ugat ng kahirapan sa Pilipinas ay
nung mula ng maupo si Cory Aquino na
walang ibang ginawa sa ating bansa kundi
paburan ang taong nasa tabi nya.
37. Nawalan ng disiplina ang mga tao
simula nung naganap ang Edsa People
Power.
38. Ang kahirapan ng Pilipinas ngayon ay
nag papatunay na si Marcos ay tama, tama
sa kanyang mga plano noon na pauunalarin
ang bansang Pilipinas.
39. The original name of the Philippines is
"The Kingdom Of Maharlika"
40. Tayo'y hindi mga Pilipino't Pilipina kundi
tayo ay isang Maharlikano at Maharlikana.
41. Kahirapan ang resulta ng 1986 Edsa
 People Power sa Pilipinas.
42. Napakaraming magsasaka na pinatay
noong sa kapanahunang mamuno si Cory
Aquino.
43. Isa sa pinaka malaking kasinungalingan
na hanggang ngayon ay bitbit ng maraming
Pilipino ay isang mabuting tao si Ninoy
Aquino na naging dahilan noon at
pinamunuan ang mga komunista para
gawing komunista ang Pilipinas ngunit
nilinis ni Cory Aquino ang kanyang
pangalan noong sapilitan syang umupo
bilang Presidente ng Pilipinas at iniba nya
ang katotohanan at pinagtakpan na si Ninoy
Aquino raw ay isang bayani at si Marcos
daw ang traydor at maalipustang Pangulo ng
Pilipinas na hanggang ngayon ay
pinaniniwalaan ng karamihan sa atin ang
isa kasinungalungan.
44. Bukod kay Marcos meron tayong isang
Pinakamagaling na Presidente na hindi na
luklok sa pwesto yun ay walang iba kundi si
"Miriam Defensor Santiago"
45. Pinag takpan lang ng pamilya Aquino
ang mga mali nilang nagawa at ibinaling
lahat kay Marcos upang malason ang utak
ng mga Pilipino, karamihan sa mga
 kabataan.
46. Binago ng pamilyo Aquino ang mga
impormasyon sa mga libro at walang ibang
makikita kundi ang mga maling paratang at
ang Martial Law na sabe sabe nila na
masama ang idinulot sa ating bansa.
47. Kung di nag deklara si Ferdinand
Marcos ng Martial Law ay nasakop na tayo
ng mga komunista at di lalaganap ang
Kristyanismo.
48. Si Ferdinand Marcos talaga ang ama ng
demokrasya at sya rin ang tanging Pangulo
na nag tanggol sa ating bansa na hindi
masabi ng Main Stream Media sapagkat
siniraan at kumalat ang mga Black
Propaganda laban sa kanya. Ang natatangin
nasasabi nalang sa kanya ng Media ay
masama.
49. Wala silang ibang sinisi sa mga
patayang nangyayari kundi si Marcos at
napaniwala ang karamihan lalo na mga
kabataan dahil walang social media na kung
ano lang ang kanilang marinig sa mga radyo
o television o kaya nababasa nila sa mga
diyaryo ay yun na kagad ang paniniwalaan
nila na di tulad ngayon na kahit lokohin
man tayo ng mga television o mga pahayag
 sa radyo ay di nila magagawa sapagkat
merong "Social Media".
50. Ang Martial Law na idineklara ni Marcos
ay naging dahilan upang mapanatili ang
kalayaan ng ating bayan.
51. Ang pilipinas noon ay pag mamay ari ng
isang pamilya ( Taganea-Tallano).
 REBOLUSYON NG EDSA NG 1986
Ang Himagsikan ng Lakas
ng Bayan (Ingles: People
Power Revolution), na
tinatawag ding Rebolusyon
sa EDSA ng 1986 ay isang
mapayapang
demonstrasyon na
nagtagal ng apat na araw
sa Pilipinas, mula Pebrero
22 hanggang Pebrero
25 ng taong iyon. Nag-ugat
ang nasabing rebolusyon
sa serye ng mga kilos
protesta ng mga tao laban
sa diktaturyang
pamumuno ni Ferdinand
Marcos, lalo na noong
napaslang si Ninoy
Aquino noong 1983.
Maraming mga tao ang
nakilahok dito-mga
sibilyan, militar at mga
alagad ng simbahan tulad
ni Jaime Cardinal Sin.
Nagdulot ito ng pagbagsak
na pamahalaang
diktatoryal
ni Pangulong Ferdinand
Marcos at ang paghalili
ni Corazon Aquino sa
posisyong nilisan ni
Marcos. Naganap ang mga
demonstrasyon sa Abenida
Epifanio de los
Santos (EDSA), isang
mahalagang daan
sa Kalakhang Maynila.
Hindi na puwedeng tumakbo
sa kandidatura si Marcos
para sa halalan sa 1973.
Dahil dito, noong 21
Setyembre 1972, sa
pamamagitan ng
Proklamasyon 1081, nilagay
ni Marcos ang buong bansa sa
ilalim ng Batas Militar.
Dinahilan niya dito ang
lumalaganap na kaguluhan sa
bansa. Sa ilalim ng batas
militar, pinasara ang lahat ng
mga institusyon ng midya, at
ang ilan sa kanila ay kinuha
ng gobyerno. Ang tangi
lamang na tumatakbong mga
pahayagan noon ay ang Daily
Express at ang Manila
Bulletin na noon ay tinatawag
na Bulletin Today. Ang mga
estasyon ng telebisyon na
siyang pinapasahimpapawid
lamang ay ang Channel 4 at
Channel 2, na dating pag-
mamay-ari ng mga Lopez.
Marami din sa mga kritiko ni
Marcos ang pinahuli, ang isa
sa mga pinakakilala sa kanila
ay si Benigno Aquino, na
isang senador sa oposisyon at
ang tinuturing na
pinakamainit na kritiko ni
Marcos.
Ang Rehimeng Marcos
Nahalal si Ferdinand Marcos
bilang pangulo
ng Pilipinas noong 1965, at
natalo niya si Diosdado
Macapagal na noon ay
kasalukuyang nakaupo
bilang Pangulo. Sa ilalim ng
kanyang pamumuno naging
aktibo si Marcos sa mga
proyektong imprastraktura,
agrikultura at pampublikong
serbisyo na nagdala sa
Pilipinas sa pinansiyal na
kasaganahan. Sa kabila ng
bali-balita ng dayaan sa
eleksiyon, nahalal muli si
Marcos noong 1969, at
natalo niya si Sergio
Osmeña Jr.
Maraming mga alegasyon
ng katiwalian ang lumitaw
sa kanyang ikalawang
termino ng kanyang
pamumuno. Maraming mga
tao ang naghirap, at dahil
dito tumaas ang kaso ng
krimen at mga kaguluhan
sa bansa. Ito ang naging
dahilan sa pagbuo ng mga
rebeldeng grupo katulad ng
New People's Army (NPA), at
ng Moro Islamic Liberation
Front na naglalayon na
magkaroon ng isang
hiwalay na bansa mula sa
Pilipinas.
Pagpaslang kay Ninoy Aquino
Lumuwas ng Estados Unidos si
Ninoy Aquino noong 1981 dahil sa
kanyang kalusugan at dahil na rin sa
kanyang seguridad. Makalipas ang
tatlong taon, noong taong 1983,
ipinahayag ni Aquino ang kanyang
kagustuhang makabalik sa Pilipinas,
kahit na marami sa kanyang mga
kaibigan at tagasuporta ang tutol
dito.
Noong 21 Agosto 1983, pinaslang si
Aquino habang siya ay papalabas ng
isang eroplano sa Manila
International Airport (na ngayon ay
pinangalan sa kaniya).] Nagdulot ito
ng malaking galit sa mga Pilipino,
na karamihan ay wala nang tiwala sa
administrasyong Marcos. Maraming
paraan ng kilos protesta ang ginawa,
kabilang na ang civil disobedience.
Noong panahon ding iyon,
nagsisimula nang humina ang
kalusugan ni Marcos dahil sa
kaniyang karamdaman na Lupus.
Noong 1984, inatasan ni Marcos ang
isang komisyon, sa pamumuno ng
Punong Hurado Enrique Fernando,
na magsagawa ng imbestigasyon sa
pagpaslang kay Aquino. Ayon sa
kanilang huling report, ang mga
militar ang tunay na sangkot sa
nasabing pagpaslang. Naging malaki
itong dagok sa pabagsak nang
pamahalaan.
Ang nasabing pagpaslang, kabilang
na ang ibang mga suliranin, ang mas
lalo pang nagpalubog sa Pilipinas sa
isang krisis pang-ekonomiya. Ang
ekonomiya ng bansa ay lumiit
hanggang sa 6.8%.
 Ang Snap Election
Dahil sa patuloy na pagdududa ng
mga Pilipino sa kakayahan ng
pamahalaan, minabuting minungkahi
ng Amerika kay Marcos ang
pagsasagawa ng dagliang halalan
(snap election). Pinakinggan ni
Marcos ang mungkahing ito.
Pinagbisa ang biglaang halalan sa
pamamagitan ng Batas Pambansa Blg
883 ng Regular Batasang Pambansa,
isang unikameral na kongreso na
kontrolado ni Marcos. Tumakbo muli
si Marcos sa halalan, kasama
si Arturo Tolentino bilang kanyang
pangalawang presidente. Tumakbo si
Corazon Aquino, ang balo ni Ninoy
Aquino, matapos ang matinding
pakikiusap at suporta ng oposisyon at
maging ng taong bayan. Si Salvador
Laurel ang naging pangalawang
presidente ni Aquino.
Naganap ang halalan noong 7 Pebrero 1986. Ang
eleksiyon na ito ang isa sa mga
pinakakontrobersiyal sa kasaysayan ng bansa,
na may maraming balita ng malawakang dayaan
na naganap. Dineklara ng opisyal na tagabliang
ng boto, ang Komisyon ng Halalan (Commission
of Elections o Comelec), si Marcos bilang
nagwagi. Ayon sa kanila, nanalo si Marcos na
mayroong 10,807,197 boto laban kay Aquino na
nakakuha lamang diumano ng 9,291,761 boto.
Ayon naman sa National Movement for Free
Elections (Pambansang Kilusan ng Malayang
Pagboto o Namfrel), isang akreditadong
tagamasid ng halalan (poll watcher), nanalo si
Aquino ng 7,835,070 boto laban kay Marcos na
nakakuha lamang diumano ng 7,053,068 boto.
Dahil sa malawakang dayaan sa halalan nag-
walk-out ang 29 na computer technician bilang
protesta sa sapilitang pagmamanipula ng boto
para palitawin na si Marcos ang panalo.
Dahil dito nagpahayag ang Kapulungan
ng mga Katolikong Obispo ng
Pilipinas (CBCP) ng pagkondena sa
nasabing halalan. Ganun din ang
pinahayag ng pamahalaan ng Estados
Unidos. Ayon mismo sa pangulo ng
Amerika na si Ronald Reagan, na
siyang kaibigan ni Marcos,
"nakakabahala" ] ang mga bali-balita ng
malawakang dayaan. Sa kabila ng mga
malawakang protesta at pagkondena,
pinahayag pa rin ng COMELEC na si
Marcos ang nanalo sa pamamagitan ng
51 porsyento. Pinahayag naman ng
NAMFREL na nanalo si Aquino ng 52
porsyento.
Pinahayag ng Batasang Pambansa
noong Pebrero 15 si Marcos at si
Aquino bilang mga nagwagi. Lahat ng
50 oposisyon ay nag-walkout sa
pagprotesta. Hindi matanggap ng mga
Pilipino ang resulta, at sa halip
naniwala sila na si Aquino ang tunay na
nanalo. Nanawagan si Aquino ng
malawakang hindi-pagtangkilik (boykot)
sa mga produktong pagmamay-ari ng
mga crony ni Marcos. Dahil dito lalo
pang bumagsak ang ekonomiya ng
Pilipinas.
ANG REBOLUSYON SA EDSA
Dahil na rin sa mga balita ng
malawakang pandaraya sa eleksiyon,
nagbalak ang ilang mga sundalo sa
pamumuno ng noon ay Kalihim ng
Pambansang Depensa, si Juan Ponce
Enrile, na pabagsakin ang
pamahalaang Marcos. Sa kasamaang
palad, nalaman ni Marcos ang balak na
ito, at agad na pinag-utos niya ang
pagdakip sa mga pinuno nito. Dahil
nahaharap siya sa napipintong
pagdakip sa kaniya, humingi ng tulong
si Enrile sa AFP Vice- Chief of Staff na
si Lt Gen Fidel Ramos. Pumayag si
Ramos na magbitiw sa kaniyang
puwesto at sinuportahan ang mga
rebeldeng sundalo. Kinausap din ni
Enrile ang Arsobispo Katoliko ng
Maynila na si Jaime Cardinal Sin para
sa suporta.
 Noong 6:30 ng gabi nagkaroon ng press conference si Enrile at Ramos
sa Kampo Aguinaldo. Ipinahayag nila ang kanilang pagbibitiw sa puwesto sa
gabinete ni Marcos at ang kanilang pagtiwalag sa suporta ng gobyerno.
Nagpatawag din ng sariling press conference si Marcos at sinabi niya kay
Ramos at Enrile na sumuko na lang, at "tigilan ang kamangmangang ito."[7]
Bandang ika-siyam ng gabi, sa pamamagitan ng Radyo Veritas na
pinapatakbo ng Romano Katoliko, nanawagan si Cardinal Sin sa mga
taong bayan na pumunta sa EDSA para suportahan ang mga
rebeldeng sundalo sa Kampo Crame at Kampo Aguinaldo sa
pamamagitan ng iba't ibang bagay na makakatulong sa kanila, tulad
ng pagbibigay ng pagkain at ng iba pa nilang pangangailangan. Sa
kabila ng kapahamakan na maaaring dumating sa kanila laban sa
puwersa ng gobyerno, nagpunta ang mga sibilyan, maging ang mga
madre at pari, sa EDSA.
 Ang lumalaking suporta ng masa

Noong kasagsagan ng rebolusyon, tinatayang nasa isa

hanggang tatlong milyong katao ang pumuno sa
EDSA mula sa Abenida Ortigas hanggang Cubao.
Noong madaling araw ng Linggo, 23 Pebrero 1986
pumunta ang mga sundalo ng gobyerno para wasakin
ang transmisor ng Radyo Veritas, at dahil doon
marami ang mga tao sa probinsiya ang hindi
makasagap ng impormasyon. Dahil dito napilitan ang
estasyon na gamitin ang pangalawa (backup) nitong
transmisor na mayroong mas maliit na sakop ng
brodkast. Naisipan ng gobyerno na gawin ang
aksiyong ito dahil mahalaga ang Radyo Veritas sa
pakikipagtalastasan sa mga tao na sumusuporta sa
mga rebeldeng sundalo. Nagbibigay ng impormasyon
ang himpilang ito tungkol sa mga pinakahuling galaw
ng sundalo ng pamahalaan at ito din ang nagsisilbing
daan upang manawagan sa pangangailangan ng
pagkain, gamot at mga suplay.

Sa kabila nito, marami pa rin ang mga tao na dumagsa sa EDSA.

Umabot sa daang libo ang mga tao na walang dalang ibang sandata.
Ang ilan sa kanila ay may dala ng rosaryo at imahe ng Birheng Maria.
Marami ang nakilahok sa malawakang pagdarasal (prayer vigil) sa
pamumuno ng mga pari at madre. Marami naman ang gumawa ng
mga harang o barikada gamit ang mga sako ng buhangin at mga
sasakyan sa mga kanto sa kahabaan ng EDSA katulad ng Santolan at
Abenida Ortigas. Marami ding grupo ang kumanta ng "Bayan Ko, na,
simula pa noong 1980 ito ang naging makabayang awit ng oposisyon.
Marami ding tao ang gumamit ng sagisag pang-kamay ng LABAN[9] ;
na ang hinlalaki at hintuturo ay bubuo ng letrang "L".
 Noong araw ding iyon bumisita ang dalawang rebeldeng
pinuno sa kabilang kampo. Tumawid si Enrile sa EDSA
mula Kampo Aguinaldo hanggang Kampo Crame sa
pagitan ng mga maraming tao na nagsusuporta sa kanila.
Binalita ng Radyo Veritas noong hapon na iyon na may
mga batalyon ng Marines na papunta sa dalawang mga
kampo sa silangan, at mga tangke na papunta mula sa
hilaga at timog. Dalawang kilometro mula sa mga
kampo, hinarang ng libo-libong mga tao ang isang
batalyon ng tangke na nasa pamumuno ni Brigadier
General Artemio Tadar sa Ortigas Ave.[10] Nagsiluhuran
ang mga madre at nagdasal ng rosaryo, at nagkapit-bisig
ang mga tao para harangin ang mga sundalo.[11] Sa
kabila ng banta ni Tadar sa mga tao ay hindi sila umalis.
Walang nagawa ang mga sundalo sa situwasyon, at di
nagtagal umurong na lang sila ng hindi man lang
nagpapaputok.
Noong gabing iyon ay bumigay na rin ang transmitter ng
Radyo Veritas. Bandang hatinggabi ay lumipat ang mga
tripulante sa isang lihim na lugar para magpatuloy sa
pagbo-broadkast, sa ilalim ng pangalang Radyo Bandido.
Si June Keithley ang brodkaster na nagpatuloy sa
programa ng Radyo Veritas sa bagong estasyon sa
nalalabing mga araw ng rebolusyon.
Ang Paglisan ni Marcos
Kinausap ni Marcos ang Senador ng Estados Unidos na si
Paul Laxant, para humingi ng payo mula sa White House.
Pinayuhan siya ni Laxalt ng "cut and cut cleanly", na
siyang kinalungkot ni Marcos. Bandang hapon, kinausap
ni Marcos si Enrile para sa kanyang ligtas na paglisan
kasama ang kanyang pamilya. Pumunta ang pamilya ni
Marcos sa Clark Airbase sa Zambales bandang ikasiyam
ng gabi, bago tuluyang lumipad ng Hawaii.
Marami ang nagsisaya sa paglisan ni Marcos. Napasok na
rin ng mga demonstrador ang Palasyo ng Malakanyang,
na dati ay hindi mapasok ng ordinaryong mamamayan.
Maliban sa mga naganap na nakawan, marami din ang
nagsilibot sa loob ng isang lugar kung saan binago ang
kasaysayan ng bansa.
Maging ang buong mundo ay nagsaya. Ayon kay Bob
Simon, isang tagapagbalita ng CBS na isang estasyon sa
Amerika, ang nagsabi "We Americans like to think we
taught the Filipinos democracy; well, tonight they are
teaching the world." ("Gusto naming mga Amerikano na
isipin na kami ang nagturo sa Pilipinas ng demokrasya,
ngunit ngayong gabi tinuturuan nila ang buong mundo.")
 SAF 44
Noong Enero 25, 2015 sa Mamasapano, Maguindanao ay
nagkaroon ng sagupaan sa pagitan ng Special Action Forces
(SAF) ng gobyerno at mga gerilyang grupo ng MILF at BIFF.
Apatnapu’t apat (44) ang napatay sa pwersa ng SAF na labis
na ikinagalit ng mayoriya ng mamamayan na hindi Moro.
Ano ang dahilan ng ispontanyong galit ng maraming
mamamayan? Walang kagyat na tulong mula sa iba
pang armadong pwersa ng gobyerno na malapit sa
Mamasapano, partikular ang Armed Forces of the
Philippines (AFP). Galit din ang karamihan dahil sa
karumal-dumal na pagpatay sa 44 na SAF.
Sino ang sinisisi? Ang presidente mismo ng Pilipinas
na si BS Aquino, ang MILF at ang Bangsamoro Basic
Law.
Naging maingay sa social media: patalsikin si BS
Aquino bilang presidente at gantihan ang MILF sa
pamamagitan ng digmaan. Ito ang “hustisya” para sa
kanila.
Ang “mayoriya” na sinasabi namin ay halu-halo:
mula sa Kanan, Kaliwa, mga pulitiko, simbahang
Katoliko, mga petiburges laluna ang kabataan. At ang
dahilan ay ang bugso ng galit dahil sa barbarikong
pagpaslang sa kapullisan at kapabayaan ng paksyong
Aquino sa kanya mismong armadong pwersa.
PORK BARREL

Ang pork barrel, sa literal nitong

kahulugan ay ang "bariles ng
karneng baboy”. Ito ay isang
salita na tumutukoy sa
pagtatalaga ng pamahalaan sa
paggasta na pangunahing
kinukuha mula sa kabang-yaman
ng bansa upang magamit sa
distritong isang mambabatas
para sa mga lokal na proyekto
nito.
Sa karaniwang paglalarawan, ang
"pork" ay sumasaklaw sa
pagpopondo ng mga programa ng
pamahalaan na ang serbisyong
mga benepisyo ay nakalaan sa
nasasakupan o lugar ngunit ito
ay pinapasan ng lahat ng mga
nagbabayad ng buwis.
 Ang dating U.S senator na si
Robert Byrd ang lumikha ng
terminong "pork barrel" na
tumutukoy sa national
treasury para sa pagkuha ng
mga opisyales ng gobyerno ng
pondo para sa kanilang mga
proyekto.
ang salitang "pork barrel" ay
hango sa pre-Civil War sa
U.S.A na ang mga panginoon
ng mga aliping negro ay
paminsan minsang nagbibigay
ng mga binurong baboy na
nasa malaking bariles.
Sinasabing ang mga aliping
negro ay nag-aagawan sa
pagkuha ng burong baboy sa
bariles.
Sa panahon ng martial law inabolished ni Pangulong
Ferdinand E. Marcos, ang sistema ng pork barrel.
Siya na mismo ang humawak sa pondo na ginamit
niya sa pagpapabuti at pagpapaunlad ng bansa. Kaya
marami siyang nagawang mga proyekto na hanggang
sa ngayon ay napapakinabangan ng mga Pilipino.
Samakatuwid ang pondo ng bayan ay nagamit ng
tuwiran sa paglilingkod sa mga Pilipino at hindi
nalustay sa katiwalian.
Pero taong 1982, bagong item ang inilabas ng
taunang General Appropriations Act ng Batasang-
Pambansa. Ito ang tinatawag na National Aid to
Local Government Units (NALGUs). Sa ilalim ng
NALGUs ay mayroong pangsuporta sa Local
Development Projects o SLDP. Sa SLDP ang bawat
assemblyman ay makakatanggap ng P500,000.00
para tustussan ang kanilang mga hard at soft
projects. Sa SLDP ang isang assembyman ay
kailangan ipaalam ang kaniyang mga nais na
proyekto sa Ministry of Budget and Management
(MBM) na may kapangyarihan magbigay aprobado sa
mga proyekto. Ganito kaayos ang paglalabas ng
pondo ng bayan sa ilalim ng administrasyon ni
Pangulong Marcos para matiyak na ang salapi ay
mapunta sa direktang proyekto.