SIMPLIFY your life

PROSTSZE I SZCZĘŚLIWSZE ŻYCIE

„Celem dyskusji nie powinno być zwycięstwo, lecz zysk”

(Joseph Joubert, francuski moralista, 1754-1824)

Jak konstruktywnie
dyskutować w ważnych sytuacjach życiowych
i rozwiązywać najtrudniejsze konflikty
Jak konstruktywnie dyskutować w ważnych sytuacjach życiowych i rozwiązywać najtrudniejsze konflikty

Drogie Czytelniczki,
SPI S TREŚCI
drodzy Czytelnicy Zostań kapitanem rozmowy!
W sytuacji zawodowej, a nawet wśród bliskich 3
Czasami zastanawiam
się, jak zareagowała-
Za i przeciw: własne auto
by moja córka, gdy-
Posłuchaj, jak dyskutują Ruth i Tiki 5
bym nagle przestała
jeść mięso? Najpewniej
Ostrożnie z tymi zdaniami
pogratulowałoby mi mojej decyzji. Możliwe jednak, że
Jak nie dać się nabrać populistom 8
byłaby zawiedziona. Nie musiałaby bowiem już dłużej
przekonywać mnie o korzyściach wynikających z diety
Absurdalne dyskusje?
wegetariańskiej. Oznaczałoby to koniec wielu dyskusji,
Dlaczego racjonalne argumenty
które niestrudzenie ze mną prowadziła (przede wszyst-
często nie mogą pobić
kim w czasie posiłków).
nowoczesnych mitów 10
Młodzi idealiści z wielkim zapałem debatują o tematach,
które leżą im na sercu. Wielu dorosłych jest jednak zmę- Zapomnij o złotym środku!
czonych dyskusjami. Postrzegają je jako stratę czasu Czyli jak zawierać uczciwe
i energii, często również doświadczyli, że kończą się one kompromisy jako para 11
kłótnią lub nie przynoszą żadnego konsensusu.
Mamy nadzieję, że dzięki niniejszej książce uda się nam Koniec dyskusji! (Albo przynajmniej prawie)
znowu obudzić w Was ochotę na dyskutowanie. Tylko Jak unikać bezowocnych
w ten sposób można się bowiem dowiedzieć, co myśli debat z nastolatkami 13
druga strona. Dyskusja to również wyklarowanie własnej
pozycji, ujęcie swoich myśli w słowa. Z jednej strony Dyskusja z samym sobą
może spowodować to jakieś odcięcie się (np. od populi- Konstruktywna rozmowa
stycznych uwodzicieli), ale również może przyczynić się we własnej głowie 15
do kreatywnego rozwiązywania konfliktów. Co jest dla
nas tutaj najważniejsze: rozmowa to pierwszy krok pro-
wadzący do działania. Życzymy Wam wielu sukcesów
podczas dyskutowania!
Dr. Ruth Drost-Hüttl, Werner Küstenmacher

Ps. Na kolejnych stronach dowiesz się, na które tematy

mamy tak bardzo zróżnicowane zdania, że możemy dys-
kutować o nich przez wiele godzin.

STOPKA REDAKCYJNA
ISBN: 978-83-269-7739-8
E-book nr: 2EQ1
Wydawnictwo: Wiedza i Praktyka Sp. z o.o.
Adres: 03-918 Warszawa, ul. Łotewska 9a
Kontakt: Telefon 22 518 27 22, faks 22 617 60 10, e-mail: cok@wip.pl
NIP: 526-19-92-256
Nr rejestrowy BDO: 000008579
Numer KRS: 0000098264 – Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, Sąd Gospodarczy
XIII Wydział Gospodarczy Rejestrowy. Wysokość kapitału zakładowego: 200.000 zł
Copyright by: Wiedza i Praktyka sp. z o.o. Warszawa 2018

2
 Jak konstruktywnie dyskutować w ważnych sytuacjach życiowych i rozwiązywać najtrudniejsze konflikty

ZOSTAŃ KAPITANEM ROZMOWY!

W SYTUACJI ZAWODOWEJ, A NAWET WŚRÓD BLISKICH
„PO CO W OGÓLE TAM POSZEDŁEM?” – OTO TYPOWE PYTANIE, JAKIE CZĘSTO ZADAJEMY SOBIE PO ROZMO-
WACH Z INNYMI. CZASAMI NAWET PO ZWYKŁYM TOWARZYSKIM SPOTKANIU. CO TAM SIĘ DZIAŁO? PŁYTKIE GA-
DANIE, CZARNOWIDZTWO, NIEKLEJĄCA SIĘ ROZMOWA, KRÓTKIE POGADUSZKI W PRZELOCIE, BEZOWOCNE
DYSKUSJE... NASZA RADA: NIE PRZYJMUJ TAKIEGO STANU RZECZY! NIE POZWÓL, ABY INNI DYKTOWALI CI JAK
JAKIEMUŚ MAJTKOWI, NA JAKI TEMAT I W JAKI SPOSÓB BĘDZIECIE ROZMAWIAĆ. PRZEJMIJ ODPOWIEDZIAL-
NOŚĆ JAKO KAPITAN DYSKUSJI!

STEROWANIE BEZ CELU NIE DZIAŁA...
Przed podjęciem dyskusji wyklaruj sobie jej cel. Czy pod-
czas przerwy w konferencji chcesz porozmawiać z kolegami
po fachu na specjalistyczny temat albo nawiązać kontakty?
Czy zarząd stowarzyszenia powinien przed zaplanowanym
dniem otwartych drzwi najpierw luźno podyskutować, czy
może od razu wziąć się za konkretne planowanie? Kierunek
dyskusji można obrać tylko wtedy, gdy znasz jej cel.
Porada: Cel jest często mglisty, zwłaszcza podczas pry-
watnych rozmów. Zdefiniuj go dla siebie! Czy chcesz uzy-
skać od swojego rozmówcy poradę? A może chcesz po
prostu przed nim wylać z siebie swoją złość?
...PODOBNIE JAK STEROWANIE BEZ ZAŁOGI
Nawet jeśli położysz dłonie na sterze – sam nie uzy-
skasz pożądanego kursu. Jeśli jesteś osobą prowadzącą
spotkanie, zakotwicz swoje cele już na etapie planowania
całego wydarzenia: najpierw tylko „kształtowanie opinii”
czy od razu „podział zadań”? Jeśli jesteś uczestnikiem,
wyraź jak najszybciej swoje cele pod postacią propozy-
cji. Można to ująć w następujące słowa: „Co uważacie
o tym, aby...”
Taka metoda sprawdziła się nawet w prywatnych roz-
mowach. Gdy dzwonisz do rodziców, przywitaj ich i od
razu powiedz, po co dzwonisz: czy chcesz ich tylko usły-
szeć, czy może masz do nich konkretną sprawę. Rozluź-
nij gorącą dyskusję ze swoją przyjaciółką, mówiąc jej od
razu: „Bardzo lubię z tobą dyskutować, masz świetne ar-
gumenty”.
Porada: Twoi rozmówcy również mają oczekiwania! Za-
uważaj je i traktuj poważnie. Również te, które nie mają
nic wspólnego z daną sprawą, jak np. potrzeba uznania.
Potem chętniej skupią się oni na zasadniczych celach
rozmowy.

3
Jak konstruktywnie dyskutować w ważnych sytuacjach życiowych i rozwiązywać najtrudniejsze konflikty
GDY OFICJALNY KAPITAN NIE STAJE
NA WYSOKOŚCI ZADANIA
Podczas dyskusji w kręgu zawodowym czy wolontariac-
kim częstym problemem jest fakt, iż szef/przewodniczący
pozwala dyskusji zbyt daleko odbiec od tematu. Przyczyną
tego może być to, iż on sam zbyt łatwo dekoncentruje się,
albo też brakuje mu pewności siebie, koniecznej by przywo-
łać innych do porządku. Z doświadczenia dobrze wiesz, że
rozmowy zbyt łatwo schodzą na boczny tor. Jeśli chcesz,
na samym początku zgłoś chęć moderowania dyskusji. Mo-
żesz też zaproponować kogoś innego jako prowadzącego.
Porada: Zachowuj się dyplomatycznie, dzięki czemu osoba
zasadniczo odpowiedzialna za dyskusję nie zareaguje gnie-
wem. Niech odczuje to raczej jako odciążenie od obowiąz-
ków. Możesz również po prostu powiedzieć, że chcesz na-
bywać doświadczenie w prowadzeniu rozmów.
STOSUJ ODPOWIEDNIE INSTRUMENTY
Najlepszą możliwość sterowania rozmową dają pytania.
Stawiaj otwarte pytania, by wywabić innych z ukrycia. „Ja-
kie doświadczenia macie w swojej szkole z dopalaczami?”
Osoby gadatliwe natomiast najłatwiej zastopować, zadając
im pytania wymagające odpowiedzi „tak” lub „nie”: „Czy masz
dobre doświadczenia z integracją dzieci w szkole?”
Porada: Również w dyskusji z udziałem większej liczby osób
sensowne może okazać się zwracanie do poszczególnych
jej uczestników, jeśli ich udział jest dla Ciebie szczególnie
ważny. Uzasadnij, dlaczego to robisz: „Andrzeju, wasza szko-
ła była jedną z pierwszych........ Wszyscy tutaj chcielibyśmy
się dowiedzieć.......”
ZMIANA KURSU!
Przestaje odpowiadać Ci kierunek, w jakim zmierza dysku-
sja? Zacznij się bronić od samego początku – w przeciwnym
razie zamiast w Indiach, wylądujesz w Ameryce. Elegantszym
rozwiązaniem niż stwierdzenie „odbiegamy od tematu” jest
4
odwrócenie biegu dyskusji. Skoro Twój szef jest w stanie
przejść od „zastoju w edukacji” do „przebudowy sklepu”, to
będzie również w stanie cofnąć się do punktu wyjścia.
Porada: Jeśli dyskusja schodzi na tematy odbiegające od
Twojego celu, nie krytykuj rozmówców, lecz po prostu do
tego nie dopuść. Wielu ludzi chce zwrócić na siebie uwagę
odbiegając od tematu, a najłatwiej przywrócić ich do po-
rządku, nie dając im tej uwagi. Jeśli dyskusja przestaje do-
tyczyć tematu przedstawionego przez referentkę i zaczyna
schodzić na jej niefortunny strój, wystarczy powiedzieć: „Nie
zwróciłem uwagi, w co była ubrana”.
WEŹ STERY W SWOJE RĘCE
Niektóre dyskusje opanowane są nastrojem niepocie-
szonej bezradności i zastoju. Na przykład dyskusja o rosz-
czeniowej postawie albo niewydolności ekipy rządzącej.
Albo uskarżanie się na moloch w Brukseli, który jest win-
ny wszystkim nieszczęściom Europy. Na koniec dyskusji
wszyscy są zgodni co do tego, że na świecie źle się dzieje
– ale to niczego w najmniejszym stopniu nie zmienia. Skie-
ruj dyskusję na pytanie, co mogłyby zrobić zgromadzone
osoby, aby ta sytuacja się poprawiła. Na pewno zawsze da
się coś zrobić!
Uchodźcy: Nie oddawać im podarowanych dóbr, lecz
wymagać partycypacji w kosztach. Uruchomić pośrednic-
two praktyk w firmach. Niezadowolenie w pracy: Przepro-
wadzić wspólną rozmowę z szefem. Inaczej podzielić pracę
w zespołach. Europa: wziąć udziału w demonstracji. Zor-
ganizować wymianę uczniowską. Rozpowszechniaj nastrój
i chęć do zmian!
Porada: Pytaj: „Co możemy zrobić?”. Forma „my” daje innym
do zrozumienia, że masz na myśli również siebie, a nie dzia-
łasz, tylko patrząc z góry. Zwróć uwagę na to, aby w biegu
dyskusji „my” nie zamieniło się w „ktoś”. Gdy inni zaczną za-
sypywać Cię kreatywnymi propozycjami możliwości działa-
nia, pytaj poszczególne osoby: „I kto to zrobi?” 
 Jak konstruktywnie dyskutować w ważnych sytuacjach życiowych i rozwiązywać najtrudniejsze konflikty

ZA I PRZECIW: WŁASNE AUTO

POSŁUCHAJ, JAK DYSKUTUJĄ RUTH I TIKI
SĄ TAKIE MYŚLI, KTÓRE PRZYCHODZĄ NAM DO GŁOWY DOPIERO PODCZAS ROZMOWY Z INNYMI. WIEMY O TYM
I DLATEGO WYBRALIŚMY TEMAT, CO DO KTÓREGO NASZE ZDANIA NAPRAWDĘ DIAMETRALNIE SIĘ RÓŻNIĄ (TO
WCALE NIE BYŁO TAKIE PROSTE). RUTH JESZCZE NIGDY W ŻYCIU NIE MIAŁA SAMOCHODU, TIKI NATOMIAST
JEST TYPOWYM AUTOFANEM. JUŻ JAKO DZIECKO ODRÓŻNIAŁ RÓŻNE MODELE, A JAKO NASTOLATEK ZAPRO-
JEKTOWAŁ SPORTOWY SAMOCHÓD SWOJEJ WŁASNEJ MARKI FULMEN.

BARDZO PRAKTYCZNY CZY ZWYKŁE OBCIĄŻENIE?
Tiki: Kilka dni po moich osiemnastych urodzinach zda-
łem egzamin na prawo jazdy, a jeszcze kilka dni później
matka kupiła mi używany samochód – i miała ku temu
kilka powodów. Była wdową, nie miała prawa jazdy,
a moje starsze zmotoryzowane rodzeństwo już dawno
wyprowadziło się z domu. Dzięki samochodowi i mnie
jako kierowcy jej jakości życia znacznie się poprawiła.
Zakupy, wycieczki, wizyty u lekarza, odwiedziny u przy-
jaciół – wszystko można było załatwić łatwiej i szybciej.
Ruth: Tak, gdybym w pakiecie do samochodu dostała
również kierowcę, na pewno jeszcze raz przemyślałabym
sobie tę sprawę. Ale żarty na bok: samochód, o który do-
datkowo musiałabym się martwić, byłby dla mnie tylko
niepotrzebnym obciążeniem. Nie potrzebujemy auta:
ani do pracy, ani w czasie wolnym, ani na urlopie. Nie
mamy więc poczucia, że z czegoś rezygnujemy. Wręcz
przeciwnie: w dużym mieście żyje nam się wygodniej
bez samochodu.
KWESTIA MIEJSCA ZAMIESZKANIA
Tiki: W dużym mieście auto może rzeczywiście de-
nerwować – trudno znaleźć miejsce postojowe, wszę-
dzie są korki.
Ruth: Dokładnie. Dlatego wielu z naszych przyjaciół,
którzy mieszkają w dużym mieście, rzadko jeździ samo-
chodami po mieście. Ale nawet używane tylko od czasu
do czasu auto generuje koszty: ubezpieczenia, napra-
wy, konserwacje. My na tym wszystkim oszczędzamy!
Z powodzeniem można wydać te pieniądze nie tylko na

5
Jak konstruktywnie dyskutować w ważnych sytuacjach życiowych i rozwiązywać najtrudniejsze konflikty
kartę miejską na tutejszą komunikację, ale również na
taksówki, zamiast czekać po ciemku na nieprzyjemnym
przystanku przez 20 minut na autobus. Po poważnym
zabiegu dentystycznym oczywiście również wracałam
do domu taksówką. Ledwo stałam na nogach, trudno
byłoby jechać autobusem.
Tiki: Wprawdzie mieszkam w pobliżu dużego miasta,
ale złapanie taksówki graniczy z cudem. Spontaniczne
zamówienie rzadko kiedy jest możliwe, trzeba zamawiać
z wyprzedzeniem czasowym. Nie lubię być również zdany
na komunikację publiczną, przynajmniej nie wtedy, kiedy
gdzieś się śpieszę albo muszę naprawdę punktualnie się
pojawić – niestety zakłócenia techniczne powodują spóź-
nienia autobusów i tramwajów, niektóre kursy w ogóle
wypadają. Lubię mieć poczucie, że mój samochód stoi
przed domem i w każdej chwili mogę z niego skorzystać.
BĄDŹ FIT
Ruth: W bliższym otoczeniu nie potrzebuję ani samo-
chodu, ani komunikacji publicznej, wszędzie jeżdżę na
rowerze. Dzięki temu jestem niezależna, jest to zdrowe,
przy okazji załatwiam regularny trening. Zwłaszcza, że
również w deszczowe dni nie mam możliwości wygod-
nego pojechania samochodem.
Tiki: Nie, dla mnie to zbyt jednostronny punkt widze-
nia. Na pewno istnieją bardzo wysportowani i zdrowo
żyjący posiadacze samochodu, tak samo jak cierpiący
na nadwagę palacze bez auta.
PRZEWÓZ RZECZY
Tiki: Również bardzo chętnie jeżdżę na rowerze. Ale
co robicie, jeśli trzeba przewieźć coś większego? Często
jeżdżę z większym bagażem – książkami, materiałami na
kurs itd. W takim momencie samochód jest konieczny.
6
O ile łatwiej zrobić dzięki niemu zakupy czy załatwić
różne sprawy. Im starszy jestem, w tym większym kom-
forcie chcę podróżować. Wypożyczenie samochodu,
żeby odwieźć rupiecie do punktu skupu, było dla mnie
absurdalne.
Ruth: Zdziwiłbyś się, gdybyś zobaczył, że na bagażni-
ku rowerowym czy w stabilnym koszyku na kierownicy
można naprawdę wszystko przewieźć! Pod tym wzglę-
dem wypracowaliśmy sobie pewną ambicję. Oczywiście,
czasami jesteśmy zmuszeni poprosić kogoś o przywie-
zienie czegoś samochodem, np. gdy chcemy pozbyć
się starej, rozłożonej na części sofy. W takich sytuacjach
zawsze w sąsiedztwie znajdzie się ktoś, kto chętnie po-
może.
Tiki: W takiej sytuacji czułbym się zobowiązany do
odwdzięczenia się inną przysługą. W przeciwnym razie
miałbym wyrzuty sumienia.
Ruth: Ale dlaczego, pomoc samochodem w zamian
za odbieranie paczek od listonosza czy przechowywanie
kluczy dla ich roztrzepanych dzieci – przecież to wszyst-
ko się jakoś wyrównuje.
PODRÓŻ POCIĄGIEM
Ruth: Najbardziej cieszę się z braku samochodu,
kiedy wyjeżdżamy w podróż. Nasz urlop zaczyna się
w momencie, w którym wsiadamy do pociągu. Może-
my wyglądać przez okno, czytać gazetę, rozmawiać,
grać w karty, jeść kanapki – a w tym czasie pociąg do-
starcza nas do celu. Nasza najdalsza podróż pociągiem
to był Londyn. Nie wytrzymałabym tak dalekiej jazdy sa-
mochodem, kiedy musiałabym się koncentrować jako
kierowca i co chwilę zatrzymywać do toalety. Poza tym
pociąg jest nie tylko wygodniejszy, ale również znacz-
nie bezpieczniejszy od auta. Ryzyko utraty życia czy
 Jak konstruktywnie dyskutować w ważnych sytuacjach życiowych i rozwiązywać najtrudniejsze konflikty
poważnego zranienia w wyniku wypadku samochodo-
wego jest o wiele wyższe niż w wyniku ewentualnego
wypadku kolejowego.
Ruth: Nie lubię się stresować, dlatego nie mam samochodu.
Tiki: Również niechętnie jeździmy na urlop samochodem.
Ale korzystanie z komunikacji publicznej w taki sposób, jak ty
to robisz, też wcale nie jest takie proste. Często jeżdżę służ-
bowo pociągiem i przeżyłem już tyle spóźnień czy kursów,
które się nie odbyły, że teraz przy każdej podróży pociągiem
doliczam bezpieczny zapas 2 dodatkowych godzin. Po wie-
czornym wykładzie tak ciężko jest się wydostać z niektórych
mniejszych miejscowości, że muszę znaleźć sobie dodatko-
wo nocleg i mogę być w domu dopiero następnego dnia.
Gdy moje dzieci były małe, odbijało się to niekorzystnie na
mojej rodzinie. Dlatego uważam samochód za urządzenie
przyjazne rodzinom!
NASTĘPNE POKOLENIE
Tiki: A co właściwie mówi na to wszystko twoja córka?
Ruth: Ona już dawno przyzwyczaiła się do tego, że za-
miast wsiadać do samochodu, idziemy na przystanek. Odkąd
skończyła 3 lata, umie jeździć na rowerze. Jestem przekona-
na, że dobry zmysł orientacji i dużą wytrzymałość zawdzię-
cza naszemu życiu bez auta. Ponadto my, rodzice, nie je-
steśmy obarczani rolą szofera własnego dziecka. A jak jest
z twoimi dziećmi?
Tiki: Żadne z naszej trójki nie wyrosło na specjalnego fa-
na motoryzacji, wręcz przeciwnie. Gdy przy ekstremalnie
brzydkiej pogodzie chcieliśmy je dowodzić samochodem do
szkoły, nigdy się na to nie zgadzały. Zawsze wolały trafić tam
samodzielnie. Ale przypominam sobie sytuacje, w których sa-
mochód okazywał się niezbędny, aby dzieci skądś odebrać
albo gdzieś je dostarczyć. Cieszyłem się wtedy, że dyspo-
nowałem własnym transportem. Ale nawet jeśli nasze dzieci
nie chciałyby mieć swoich samochodów – powinny potra-
fić prowadzić. U nas w kraju jest to konieczna umiejętność.
Często uzależnione jest od tego nawet otrzymanie pracy.
Tiki: Dobrobyt i jakości życia często opierają się na sa-
mochodzie.
Ruth: Jak widzisz na moim przykładzie, wcale nie jest to
konieczne. Sama mam prawo jazdy, ale od wielu lat nie pro-
wadziłam samochodu. Mimo to doradzam mojej córce, by
zrobiła prawo jazdy.
RZUT OKA W PRZYSZŁOŚĆ...
Ruth: Myślę, że taka opcja jak carsharing umożliwili nam
w przyszłości elastyczne korzystanie z samochodu bez
konieczności posiadania własnego. Mniejszy transport in-
dywidualny oznacza jednocześnie, że więcej ludzi będzie
korzystało z transportu publicznego. Czuję się tutaj jak trend-
setterka, bo wiem, że im większy popyt w tym zakresie za-
istnieje, tym lepszych ofert można długofalowo oczekiwać.
A komunikacja publiczna z każdego punktu widzenia jest
bardziej przyjazna dla środowiska.
Tiki: No tak, ale ja przykładowo w moim miejscu zamiesz-
kania jestem bardzo oddalony od najbliższego samochodu
do wynajęcia. Z przyczyn ekologicznych szukam samocho-
du elektrycznego, który kiedyś zastąpi model hybrydowy, któ-
ry miałem jeszcze pół roku temu. Niestety, w tym momen-
cie nie istnieje żaden, który odpowiadałby moim potrzebom.
Bardzo mi się nie podoba powolne tempo reakcji przemysłu
samochodowego na to wyzwanie. Ale gdy tylko odpowiedni
model pojawi się na rynku, na pewno na poważnie roz-
ważę taki zakup. 
7
Jak konstruktywnie dyskutować w ważnych sytuacjach życiowych i rozwiązywać najtrudniejsze konflikty

OSTROŻNIE Z TYMI ZDANIAMI

JAK NIE DAĆ SIĘ NABRAĆ POPULISTOM

„POPULIŚCI” TO JEDNO Z NAJCZĘŚCIEJ UŻYWANYCH POJĘĆ W CZASIE DEBATY POLITYCZNEJ. CZASAMI PRZEJ-
RZENIE TRIKÓW POPULISTÓW MOŻE BYĆ KONIECZNE DO PRZEŻYCIA. DZIĘKI SWOIM TECHNIKOM PRZEMA-
WIANIA DEMAGODZY WIELOKROTNIE NA PRZESTRZENI DZIEJÓW POCIĄGNĘLI SPOŁECZEŃSTWA DO WYBORU
BEZLITOSNYCH DYKTATUR. JEŚLI W KRĘGU TWOICH ZNAJOMYCH LUB PRZYJACIÓŁ TOCZY SIĘ DYSKUSJA PO-
LITYCZNA, OSTROŻNIE UŻYWAJ PONIŻSZYCH SFORMUŁOWAŃ:

„CI U GÓRY” cieszą się większymi przywilejami od innymi. Przedstaw

Populizm żyje dzięki kompletnemu podziałowi: my,
o których mowa, stanowimy większość – lud (z łaciny: po-
pulus), prawdziwych chrystusów. Z drugiej strony, gdzieś
tam „u góry” znajdują się elity, ci, którzy stoją u władzy,
bezduszne instytucje, wielkie kościoły. Cieszą się oni pie-
niędzmi, władzą, przywilejami i „robią, co chcą”.
Trik: W ten sposób wciska się ludzi w schemat my-
ślowy, który znacznie upraszcza złożoną rzeczywistość.
Ludzka wspólnota jest siecią, wielokrotnie i na różne spo-
soby posplataną. Już nawet w rodzinie trudno stwierdzić,
kto jest „u góry”, a kto „na dole”. Czasami to dzieci są uza-
leżnione od rodziców, czasami rodzice zależni od dzieci.
Kontrargumenty: Pokaż osobom argumentującym
w sposób populistyczny sytuacje, w których to one
im, gdzie Ty sam nie czujesz się „małym szarym człowie-
kiem”, lecz cieszysz się wolnością.
„TO SĄ NASI WROGOWIE!”
Populiści chcą nasilać przeciwieństwa pomiędzy „na-
mi” a „nimi”. Dlatego wybierają określone grupy ludzi, któ-
re w sposób nieodwracalny piętnują. Kiedyś byli to Żydzi,
dzisiaj są to muzułmanie czy uchodźcy itd.
Trik jest stary jak świat: każdy czyn karalny, który zosta-
nie popełniony przez członka należącego do określonej
jako wrogiej mniejszości, staje się potwierdzeniem glo-
balnego zagrożenia, jakie rzekomo stanowi ta grupa. Po-
wstaje wówczas wrażenie, że gdy grupy tej już u nas nie
będzie, zagrożenie również zniknie.

8
 Jak konstruktywnie dyskutować w ważnych sytuacjach życiowych i rozwiązywać najtrudniejsze konflikty

Kontrargumenty: Mów tutaj o pojedynczych przypad-
kach. Populiści opowiadają, jak „szwagier brata mojej ko-
leżanki został pobity przez uchodźców”. Opowiedz więc
o muzułmaninie, którego osobiście znasz i który jest
pokojowym i przyjaznym człowiekiem, dobrze zasymi-
lowanym z krajem, w którym mieszka. Powiedz, jak się
nazywa i gdzie pracuje, opisz jego rodzinę. Im konkret-
niejszy obraz przedstawisz, tym większe masz szanse na
wzbudzenie empatii.
„KONIEC Z PRZESTĘPCZOŚCIĄ!”
Takie hasło znalazło się kiedyś na plakatach wyborczych
w Bawarii – jako przerysowanie postulatów innych partii,
domagających się „ostrzejszych interwencji”. Przestępczość
jest jednym z ulubionych tematów populistów.
Trik: Zarzuca się, że czyny karalne spowodowane są
przede wszystkim zbyt małą liczbą policjantów, zbyt łagod-
nym prawem, zbyt ociężale działającymi sądami itd.
Kontrargumenty: Zawsze i wszędzie przeciwdziała się
przestępczości, ale mimo to wszędzie popełniane są czyny
kryminalne. Zajmujący się tym tematem niemiecki profesor
Rafael Behr mówi: „Gdy jedno pole popełniania czynów
kryminalnych całkowicie pustoszeje, czyny te zaczynają być
popełniane w innym miejscu albo w innym zakresie. Nie ist-
nieje społeczeństwo wolne od przestępczości.”
„JESTEŚMY NAD PRZEPAŚCIĄ”
Populiści są mistrzami przestawiania wszystkiego
w czarnych barwach. Ich ulubionym instrumentem
są dane statystyczne pokroju „liczba włamań wzrosła
o 20%”, które mają poświadczać negatywne trendy.
Trik: Nawet jeśli te dane liczbowe się zgadzają, często
są wyrwane z kontekstu. W ten sposób można potrakto-
wać krótkotrwałe wahania jako długofalowe trendy, małe
próby losowe traktować jako informacje reprezentatyw-
ne i na tej podstawie wyciągać błędne wnioski.
Kontrargumenty: Sprawdzaj takie statystyki, przykłado-
wo szukając materiału liczbowego dotyczącego szersze-
go zakresu czasowego. Możesz wtedy przykładowo od-
kryć, że najwięcej włamań z kradzieżami w Polsce miało
miejsce np. w roku 2007 (pomimo, że nagłówki prasowe
nic wówczas na ten temat nie mówiły). W porównaniu
z tamtym rokiem obecna liczba takich incydentów jest
o 20% niższa. Sprawdzaj również wartości odnośne, np.
jak zmierzyć „wzrost biedy w Polsce”? (odpowiedź: Na
podstawie wysokości przeciętnego dochodu.)
Kontrargumenty: Dowiedz się, o jakie wartości chodzi
– zazwyczaj są to cnoty konserwatywne, takie jak posłu-
szeństwo, świadomość obowiązków czy zamiłowanie
do porządku. Jednak od czasów oświecenia pojawiły się
również nowe wartości, takie jak wolność jednostki, pra-
wa człowieka, równość wszystkich, tolerancja, odpowie-
dzialność społeczna itd. Dopiero te wartości umożliwiają
istnienie demokracji. Jasno stwierdź, że wartości często
ze sobą konkurują, a Ty osobiście za istotniejsze uważasz
wychowanie do samodzielności i odpowiedzialności niż
dawny ideał wychowawczy – posłuszeństwo.
„ALE PRZECIEŻ DZISIAJ NIE MOŻNA
JUŻ TAK POWIEDZIEĆ”
Zasadnicza idea „wcześniej wszystko było lepiej” ma
wiele wariantów. Przykład: ktoś uskarża się, że jego chęć
wprowadzenia surowszych kar nie jest już poprawna po-
litycznie. Oznacza to: wcześniej kary były surowsze i tak
było lepiej.
Trik: Populista podaje się tutaj za niewygodnego non-
konformistę , który jako jedyny odważa się mówić praw-
dę na głos.
Kontrargumenty: Ignoruj poboczny temat politycz-
nej poprawności. Uporczywie pytaj, do których czasów,
w których panowały bardziej surowe kary, Twój rozmów-
ca chętnie by powrócił. Do okresu zaborów? Do czasów
monarchii? A może do innych czasów, kiedy dopuszczo-
na była kara śmierci, ludzie generalnie żyli krócej, moż-
na było zostać publicznie wychłostanym albo zgilotyno-
wanym? Jeśli ktoś tęskni do czasów, które sam przeżył,
nawiąż do zawartego w tym osobistego przesłania, np.
„Rzeczywiście, lata sześćdziesiąte to na pewno był dla
ciebie piękny czas!” 

„NIE ISTNIEJĄ JUŻ ŻADNE WARTOŚCI”

Pojęcie wartości to ulubione pojęcie populistów, za-
zwyczaj stosowane jest w związku z ostrzeżeniem przed
ich upadkiem – brzmi to naprawdę groźnie!
Trik: Rzadko jednak populiści zachowują się przy tym
konkretnie i określają, o jakie wartości dokładnie im cho-
dzi. W ten sposób każdy może poczuć się przed czymś
ostrzeżony.

9
 Jak konstruktywnie dyskutować w ważnych sytuacjach życiowych i rozwiązywać najtrudniejsze konflikty

ABSURDALNE DYSKUSJE?
DLACZEGO RACJONALNE ARGUMENTY
CZĘSTO NIE MOGĄ POBIĆ NOWOCZESNYCH MITÓW
ŚWIAT ZOSTAŁ STWORZONY W 7 DNI PRZEZ BOGA, I TO NIE DALEJ NIŻ 8000 LAT TEMU. AMERYKANIE NIGDY
NIE BYLI NA KSIĘŻYCU, CAŁE WYDARZENIE ZOSTAŁO NAGRANE W STUDIU FILMOWYM. W WALCE Z WIRUSEM
HIV POMAGAJĄ CZERWONE BURAKI, CZOSNEK I WITAMINY. POMIMO ŻE TE I INNE NOWOCZESNE MITY SĄ
W RZECZYWISTOŚCI ABSURDALNE, MAJĄ SIĘ BARDZO DOBRZE I ZGADZA SIĘ Z NIMI ZASKAKUJĄCO WIELU
LUDZI. JAK OBCHODZIĆ SIĘ Z TAKIMI NIEREFORMOWALNYMI OSOBAMI?

JEDŹ NA NAJLEPSZYM KONIU Rada: Daj takiej osobie do zrozumienia, że ją cenisz

Niemiecki psycholog Norbert Schwarz z uniwersy-
tetu w Michigan odkrył, że potok dowodów w dyskusji
z osobami zaślepionymi raczej szkodzi.
Rada: Ogranicz się do jednego szczególnie mocnego
argumentu. Ale uwaga: to, co przekonuje Ciebie, może
równie dobrze w najmniejszym stopniu nie dotrzeć do
wyznawcy któregoś z absurdalnych mitów. W przypad-
ku sceptyków lądowania na księżycu czołowy argument
może istnieć w kwestiach dla nich całkowicie pobocz-
nych: nawet blisko 50 lat po tym wydarzeniu nie ujawnił
się żaden kamerzysta, który chciałby obwieścić „praw-
dę” na temat rzekomo nagranego w studiu lądowania.
Nie wahaj się powtarzać jednego argumentu, zamiast
prezentować kolejny z nich.
UNIKAJ EFEKTU ODWROTNEGO SKUTKU
Podczas eksperymentu prowadzonego przez amery-
kańskiego psychologa Iana Skurnika uczestnikom rozda-
no prospekty na temat nieuzasadnionego strachu przed
szczepieniami przeciwko grypie. Bezpośrednio po ich
przeczytaniu osoby biorące udział w eksperymencie
mogły dobrze odróżnić prawdę od mitów. Ale już pół
godziny później wielu z nich pamiętało rzekome skut-
ki uboczne takiego szczepienia, nikt natomiast nie pa-
miętał, że nie były one prawdziwe. Tzw. efekt backfire
– efekt odwrotnego skutku oznacza dla Ciebie, że: wraz
z każdą dyskusją, w której drążysz błędny pogląd swo-
jego rozmówcy, jeszcze bardziej go w nim utwierdzasz.
Rada: Nie pozwól błędnemu poglądowi na przeżycie. Przy-
pomnij sobie wspaniałe motto polityków: „Tylko nie igno-
rancja!”. Australijscy badacze John Cook i Stephan Lewan-
dowsky radzą, aby w rozmowie ciągle wspominać o faktach,
a nie pozwalać na podkreślanie przez innych mitów.
DOCENIAJ LUDZI
Niektórzy inteligentni ludzie, który zasadniczo pre-
zentują rozsądne przekonania i poglądy, mogą rów-
nież mieć w głowie jakiś „nieracjonalny kącik”. Ukryte
tam poglądy powodują u innych tylko niedowierzające
potrząsanie głową.
i szanujesz jej osiągnięcia. Gdy będzie wiedzieć, że
pomimo jej poglądów nie uważasz jej za całkowi-
tego półgłówka, rozmowa przebiegnie w bardziej
luźnym nastroju.
ZREZYGNUJ ZE SŁÓW, KTÓRE DRAŻNIĄ
Obrońcy różnych dziwnych poglądów reagują
na określone pojęcia, padające z ust drugiej stro-
ny, niemalże alergicznie. Przykładowo w Stanach
Zjednoczonych coraz więcej ludzi traktuje rozmo-
wy o zmianach klimatycznych jako antyamerykańską
propagandę. Już samo wspomnienie tego pojęcia
doprowadza ich do szału.
Rada: Formułuj swoje argumenty przy pomocy świe-
żych pojęć. Gdy będzie dla Ciebie jasne, że Twój
rozmówca uważa zmiany klimatyczne za wymysły
ekooszołomów, zrezygnuj z tego abstrakcyjnego
pojęcia. Przedstaw natomiast to zjawisko na podsta-
wie konkretnych przykładów – jak np. zmiany warun-
ków życiowych niedźwiedzi polarnych czy fale coraz
mocniejszych upałów w Europie.
SPRAWDZAJ MOŻLIWOŚCI ZMIANY
KIERUNKU MYŚLENIA
Wiele nieprawdziwych ideologii przypomina za-
mknięte pudełko. Niektórzy fundamentalistyczni
wyznawcy Biblii są przekonani co do tego, że ich
cały schemat myślenia religijnego załamie się, je-
śli nie potraktują dosłownie opisu stworzenia świa-
ta w 7 dni.
Rada: Przyjrzyj się swojemu rozmówcy. Czy zauwa-
żasz u niego jakąś elastyczność myślową? Jeśli tak,
„nie wal od razu z grubej rury” („Nie, świat nie zo-
stał stworzony w 7 dni”), lecz zacznij od bardziej po-
bocznych i może czasami absurdalnie brzmiących
przekonań („Twoja żona nosi rozpuszczone włosy,
pomimo że apostoł Paweł zabronił tego w swoich
listach”). Jeśli w Twojej opinii druga strona już daw-
no uodporniła się na wszelkie racjonalne argumen-
ty, nie warto kontynuować dyskusji! 

10
 Jak konstruktywnie dyskutować w ważnych sytuacjach życiowych i rozwiązywać najtrudniejsze konflikty

ZAPOMNIJ O ZŁOTYM ŚRODKU!

CZYLI JAK ZAWIERAĆ UCZCIWE KOMPROMISY JAKO PARA
URLOP W MIEŚCIE CZY NA ŁONIE NATURY? POZWOLIĆ DZIECKU POWTARZAĆ KLASĘ CZY ZABRAĆ JE ZE SZKO-
ŁY? PRZEZNACZYĆ ZAOSZCZĘDZONE PIENIĄDZE NA REMONT MIESZKANIA CZY NA FUNDUSZ EMERYTALNY?
CZY W CIĄGU TYGODNIA JEŚĆ KOLACJE WSPÓLNIE I ZAWSZE O TEJ SAMEJ PORZE, A MOŻE PRZERZUCIĆ SIĘ
NA „MODEL MIKROFALÓWKOWY”? KAŻDEGO DNIA PRZYGLĄDAĆ SIĘ CORAZ BARDZIEJ STARYM I WYMAGAJĄ-
CYM POMOCY RODZICOM CZY ZMOTYWOWAĆ ICH DO WNIOSKOWANIA O POMOC? KAŻDA PARA ZNA TAKIE
DYSKUSJE. ALE JAK DOJŚĆ DO ROZWIĄZAŃ, Z KTÓRYMI ZGODZĄ SIĘ OBIE STRONY?

ZAPOMNIJ O NEGOCJACJACH ZBIOROWYCH
Typowy rytuał w gospodarce: związki zawodowe po-
stulują podwyżki płac o więcej procent, pracodawcy ofe-
rują podwyżki mikroskopijne. Taktyka obu stron: zacząć
od rozwiązań nierealnych i nieakceptowalnych dla dru-
giej strony, po to, aby przy zawarciu kompromisu wylą-
dować jak najbliżej swojego celu.
Rada: Przy negocjacjach zbiorowych chodzi o interesy
materialne. W przypadku dyskusji odbywających się po-
między partnerami liczy się również jednak ich osobista
relacja. Abyście na koniec zwyciężyli jako para, zarówno
wynik musi być fair, jak i sposób, dzięki któremu uda się go
osiągnąć. Bądźcie jak zawodnicy judo, którzy przed roz-
poczęciem walki się sobie kłaniają. Zanim padnie pierw-
szy argument, wyraź swój respekt: „Niezależnie od tego,
jaką decyzję podejmiemy, musisz się z nią dobrze czuć.”
ZACZNIJCIE TAK JASNO, JAK TO TYLKO MOŻLIWE
Ustalcie, co jest konkretnym przedmiotem dyskusji.
Przykładowo Twój partner chciałby wyjeżdżać do pracy
o pół godziny wcześniej niż dotychczas, Ty natomiast
chcesz wstawać o takiej samej porze, jak ma to miejsce
teraz. Tematem dyskusji nie jest tutaj, czy w ciągu naj-
bliższego roku należy sprawić sobie psa (który siłą rzeczy
wymusiłby na was wcześniejsze wstawanie).

11
 Jak konstruktywnie dyskutować w ważnych sytuacjach życiowych i rozwiązywać najtrudniejsze konflikty
Rada: Ustalcie, do kiedy chcecie podjąć decyzję. W zależno-
ści od tematu, możecie potrzebować na to różnego czasu:
5 minut, całego tygodnia, do końca przyszłego roku. Ciągłe
debaty rzadko kiedy wnoszą więcej jakości do podjętych de-
cyzji, natomiast prawie zawsze – zły nastrój do związku. Jeśli
zbyt długo będziecie dyskutować, na jaki film chcecie dziś
wieczorem wybrać się do kina, bilety zostaną wyprzedane
i zostaniecie z niczym. Jeśli na rozmowy o drugim dziecku
przez wiele lat spuściliście zasłonę milczenia, spadną szansę
na to, że będziecie mieć chociaż jedno.
DROGA POŚRODKU NIE ZAWSZE PROWADZI DO CELU
Wielu ludzi myśli, że zawarcie kompromisu to spotkanie
się gdzieś pośrodku drogi. Często jednak rozwiązanie to nie
zadowala żadnej ze stron: jeśli nie możecie się porozumieć
w sprawie tego, czy spędzić urlop na plaży, czy może w gó-
rach, połowa drogi wypada na nizinach. Kolejna sprawa: za-
sada „każdy musi ustąpić w równym stopniu” nie uwzględnia
tego, ile to ustąpienie kosztuje każdą z poszczególnych osób.
Rada: Powiedzcie sobie nawzajem szczerze, jak bardzo waż-
na jest dla Was dana sprawa. Niezależnie od tego, co powie
druga strona, oceńcie to w skali od 1 (mało ważne) do 10
(bardzo ważne). Być może z zaskoczeniem stwierdzicie, że
huczne świętowanie srebrnych godów jest bardzo ważne
dla twojego partnera (8), podczas gdy dla ciebie skromne
obchody w gronie rodzinnym byłyby tylko „całkiem miłe” (3).
Zwróć uwagę nie tylko na to, na ile twój partner jest ela-
styczny w rozmowie, ale również doceń to, ile oznaczają dla
niego poszczególne ustępstwa: „Dziękuję, że pozwoliłeś na-
szemu synowi dzisiaj wrócić o pół godziny później do domu.
Wiem, jak bardzo stresuje cię czekanie na niego.”
„A” CZY „B”? A CO BYŁOBY Z „M” ALBO „A”?
Zazwyczaj nie jest tak, że mamy do dyspozycji jeden je-
dyny kompromis, lecz raczej cały szereg równie dobrych
rozwiązań:
Naprzemiennie podejmujecie decyzje: tym razem to ty
wybierasz film w kinie czy lokal, w którym zjecie kolację,
12
następnym razem twój partner. Ważne jest, aby druga strona
nie manifestowała przyczyn swojego niezadowolenia! Szu-
kajcie rozwiązań, które są kwintesencją życzeń was obojga.
Jeśli jedno z was chce jechać w góry, a drugie nad morze, to
może idealnym rozwiązaniem byłby wyjazd na Mazury, gdzie
można zarówno się kąpać, jaki wędrować. Uprzednio każde
z Was musi sobie uświadomić, co stanowi sedno waszych
pragnień. Czy chęć pojechania w góry to rzeczywiście chęć
na górskie wędrówki? A może raczej ochota na zwiedzanie
okolicznych pałaców i zamków?
Pogódźcie się z tym, że nie zawsze musicie być zgodni.
Czy twój partner jest bardziej hojny finansowo wobec dzie-
ci od ciebie? A może jest odwrotnie? Waszemu potomstwu
to nie zaszkodzi, o ile nie stanie się przesłanką do konfliktu.
Demaskuj fałszywe scenariusze. Oprócz pracy zawodo-
wej twój partner chciałby również wziąć udział w dwulet-
nim kursie dokształcającym. Dla ciebie oznacza to automa-
tycznie, że będziesz w tym czasie samodzielnie zajmować
się dziećmi. Ale czy rzeczywiście? Może macie możliwość
zaangażowania opiekunki?
Zawrzyjcie umowę: Jeśli zgodzisz się na to, żeby twój part-
ner miał drugi wolny wieczór tylko dla siebie w tygodniu, on
zgodzi się, byś zdeponowała czy zdeponował oszczędności
w funduszu inwestycyjnym. Nawet jeśli te kwestie nie mają
za sobą zbyt wiele wspólnego, w ten sposób nikt z was nie
będzie miał poczucia, że jest tym, „który zawsze musi ustę-
pować”.
Umówcie się na etap próbny. Spróbujcie przez pół roku
opiekować się jako para zniedołężniałą matką jednego z was.
Potem wyciągnijcie wnioski: jeśli to sytuacja okaże się dla
was zbyt obciążająca, poszukajcie alternatywy.
Rada: Pierwotny kompromis oznaczał gotowość do podda-
nia się „orzeczeniu polubownemu”. Jeśli zachodzi pomiędzy
wami trudny do rozwiązania konflikt, nie wahajcie się popro-
sić o pomoc w jego rozstrzygnięciu osoby trzecie. Niech
będzie to ktoś, kogo oboje doceniacie i uważacie za oso-
bę bezstronną. Nawet jeśli nie zdejmie on z was obowiązku
podjęcia decyzji, może w tym pomóc, wnosząc świeże po-
mysły i zdystansowane spojrzenie. 
 Jak konstruktywnie dyskutować w ważnych sytuacjach życiowych i rozwiązywać najtrudniejsze konflikty

KONIEC DYSKUSJI!
(ALBO PRZYNAJMNIEJ PRAWIE)
JAK UNIKAĆ BEZOWOCNYCH DEBAT Z NASTOLATKAMI
OKRES DOJRZEWANIA OZNACZA DLA WIELU RODZIN NIEKOŃCZĄCE SIĘ, SZARPIĄCE NERWY DYSKUSJE. JAK
ŁATWIEJ PRZETRWAĆ TEN OKRES?

WYJAŚNIJ KOMPETENCJE Ustal tygodniowy limit korzystania z internetu (istnieje

Częsty scenariusz: kupowanie ubrań, nowy smart- możliwość założenia zabezpieczenia przed dziećmi).
fon, czas w sieci, jazda przez pół kraju na koncert roc- Pozwól im jednak decydować, w jaki sposób podziel-
kowy – trudno się nam porozumieć w tych kwestiach. ną ten czas.

Rada: Ustalcie swoje zakresy kompetencji. Umów się KONSEKWENCJA

z córką, że musi konsultować z tobą zakup nowych
ubrań dopiero powyżej pewnej kwoty. Nie marudź,
gdy przyjdzie do domu w nowych poszarpanych, ale
kupionych za grosze dżinsach. Jeśli jednak bez zapy-
tania kupi nową kurtkę zimową, której nie można prać
w pralce, bo wymaga wyłącznie czyszczenia chemicz-
nego, będziesz mieć prawo wymagać, by ją zwróciła.
Częsty scenariusz: twój nastolatek wciąż poddaje
dyskusji podjęte ustalenia. Przykładowo: twoja córka
od kilku tygodni nie może pogodzić się z faktem, że
o godzinie 22.00 musi być w domu.
Rada: Sprawdź bez uprzedzeń, czy wasze zasady są
adekwatne do wieku i rozwoju twojego nastolatka.

13
Jak konstruktywnie dyskutować w ważnych sytuacjach życiowych i rozwiązywać najtrudniejsze konflikty
Ćwicz konsekwencję, logicznie dopasowując decy-
zje do wciąż zmieniającej się rzeczywistości. Zasta-
nów się:
• Kiedy podjęliście te ustalenia?
• Co się od tamtej pory zmieniło?
• Co przemawia za, a co przeciwko nowym zasa-
dom?
Przykład: Zasadę powrotów do domu przed godzi-
ną 22.00 ustaliliście wprawdzie kilka miesięcy temu.
Ale w międzyczasie twoja córka zmieniła drużyna
harcerską – nowa drużyna spotyka się w harcówce
w czwartki o godzinie 21. Ponadto jej przyjaciółki
mogą na dłużej wychodzić z domu i później do nie-
go wracać, w wyniku czego twoja córka zawsze musi
opuszczać spotkania przedwcześnie. Jednocześnie
wiesz również, że twoja córka potrzebuje więcej snu
niż one i jeśli późno chodzi spać, jest później zmę-
czona w szkole. Musisz to wszystko rozważyć.
NIE OCZEKUJ ZBYT WIELE ZROZUMIENIA
Częsty scenariusz: Jeśli nie ustąpisz nastolatkowi,
z jego ust wyleje się potok nieprzyjemnych słów albo
wyjdzie on z pokoju, trzaskając drzwiami.
Rada: Masz prawo do tego, aby powiedzieć „nie” –
zarówno w swoim własnym interesie, jak i w interesie
nastolatka. sam nastolatek ma przy tym również pra-
wo poczuć wściekłość, smutek, gniew czy frustrację.
Zaakceptuj stojące za tym uczucia (nie pozwalając się
nimi jednocześnie szantażować). Możesz przykłado-
wo powiedzieć do wrzeszczącej córki: „Jesteś bar-
dzo wzburzona. Nie wiedziałam, że jest to dla ciebie
aż tak ważne.”
POSTAW GRANICE
Częsty scenariusz: Nieodpowiednie zachowanie
twojego syna czy twojej córki rani cię, twoje stano-
wisko się zaostrza.
Rada: Pamiętaj o tym, że mózg młodego człowie-
ka powyżej trzynastego roku życia ulega masywnym
zmianom, które wiążą się również ze zmniejszoną
empatią. Wyjaśnij dziecku, co spowoduje jego za-
chowanie: „Gdy będziesz się do mnie odzywać w ten
sposób, zakończymy dyskusję”. Twój głos spokojnie
może wyrażać gniew. Aby twoja reakcja nie była prze-
sadna, może ci pomóc odrobina humoru: wyobraź
sobie swojego nastolatka jako zwierzątko, np. nie-
zdarnego słonia, rozwścieczoną osę czy czającego
się tygrysa.
Zaprzestań drobnego przekraczania granic, któ-
rym to ty prowokujesz swojego nastolatka: wcho-
dzenia do jego pokoju bez pukania, przeszukiwania
14
szkolnego plecaka pod kątem spleśniałych kanapek,
wścibskich pytań...
BĄDŹ JEGO PARTNEREM W SPARINGU
Częsty scenariusz: W kwestiach etyki twój nastolatek
może cię zagadać na śmierć. Gdy będziesz jeść na ko-
lację kanapki z wędliną i serem, twoja córka zachwalać
będzie korzyści płynące ze stosowania diety wegańskiej.
Twój syn może nie przestawać namawiać cię do za-
montowania instalacji fotowoltaicznej na dachu domu.
Rada: Nawet jeśli te tematy czasami mogą denerwo-
wać – poważnie traktuj takie próby zmieniania świata.
Ostatecznie nie chcesz przecież, aby na podejmowane
przez ciebie tematy twój nastolatek reagował jedynie
nieobecnym „tak, tak” albo „opowiadałaś już o tym 100
razy”. Nawet jeśli nikt z was nie chce zrezygnować ze
swoich przekonań, takie dyskusje zawsze coś wnoszą.
Dzięki nim twoja córka czy twój syn uczą się myśleć
w sposób zróżnicowany i przekonująco argumentować.
Większość nastolatków bezkrytycznie czerpie swoje
informacje z internetu. Dlatego przy takich dyskusjach
zawsze warto pytać: „Skąd o tym wiesz?”. Wspólnie
sprawdzajcie wiarygodność źródła informacji.
NIE POZWÓL SOBĄ MANIPULOWAĆ
Częsty scenariusz: twój nastolatek przychodzi do
ciebie ze swoją sprawą w nieodpowiednim momen-
cie: bardzo ci się śpieszy, jesteś zajęta albo masz gości.
Rada: Oprzyj się próbie wymuszenia na tobie zgody
dla świętego spokoju. Czy twój osiemnastoletni syn
chce wziąć na weekend samochód i chce koniecznie
o tym dyskutować właśnie wtedy, gdy ty rozmawiasz
z doradcą bankowym? Odpowiedz wyraźnie: „To nie
miejsce ani czas na tę rozmowę!”. Dzięki temu syn
uczy się, że sukces w dyskusji nie zależy tylko od ar-
gumentów, ale również od momentu jej prowadzenia.
Dzięki temu również ty nie będziesz zła lub zły na sie-
bie wyniku udzielonej pochopnie zgody.
WPROWADŹ WIĘCEJ RADOŚCI
DO WASZEJ RELACJI
Częsty scenariusz: Wciąż się kłócicie, atmosfera ro-
dzinna jest niemiła.
Rada: Odstawcie swoje „tematy” na przynajmniej jeden
tydzień na drugi plan. Zróbcie wspólnie coś, co spra-
wia wam obojgu przyjemność. Nawet jeśli będzie to
sama konsumpcja (jak np. wspólne oglądanie progra-
mu lajfstajlowego w telewizji, spędzenie sobotniego
południa w centrum handlowym czy wspólne wyjście
na chińskie jedzenie), to będzie to dobra inwestycja
czasu i pieniędzy. 
 Jak konstruktywnie dyskutować w ważnych sytuacjach życiowych i rozwiązywać najtrudniejsze konflikty

DYSKUSJA Z SAMYM SOBĄ

KONSTRUKTYWNA ROZMOWA WE WŁASNEJ GŁOWIE
CZY TO ZAUWAŻASZ CZY TEŻ NIE – W TWOIM MÓZGU ODBYWA SIĘ CIĄGŁA ROZMOWA – TWOJA Z SOBĄ SA-
MYM, KTÓRA MA DECYDUJĄCY WPŁYW NA TWÓJ OBRAZ WŁASNEJ OSOBY I TWOJE DZIAŁANIA. NAUCZ SIĘ, JAK
ROZMAWIAĆ Z SAMYM SOBĄ. TO PROSTSZE, NIŻ SIĘ WYDAJE.

JAK PRZEBIEGA KONFERENCJA
W TWOJEJ GŁOWIE
Wszystkie twoje decyzje są wynikiem twoich we-
wnętrznych rozmów. Przy stole siedzi wówczas kilka
„wewnętrznych osób”: wspaniałe bezgraniczne uczu-
cia rozkoszy, twoje sumienie wraz z wpojonymi war-
tościami, społeczne uczucie empatii, twoja pamięć,
która zachowała wiele różnych doświadczeń życio-
wych, twoja podświadomość wraz z silnymi lękami
i radościami, być może również twoi rodzice, partner
czy twoja szefowa... Wszystkie spostrzeżenia, jakich
dokonujesz, są natychmiast oceniane i porządkowane
przez ten cały zespół komentatorów.
Z punktu widzenia ewolucji takie nieustające za-
dawanie sobie pytań i ocenianie przeżytych sytuacji
ma skutkować dążeniem do ciągłej poprawy swojego
zachowania. Jeśli jednak takie własne rozmowy skła-
dają się przede wszystkim z negatywnych wyrażeń,
blokujesz samego siebie.
TRAKTUJ SWOJE WEWNĘTRZNE
DYSKUSJE NA POWAŻNIE
Masz zły nastrój albo nie jesteś w stanie pójść dalej?
W takim wypadku warto jeszcze raz przesłuchać ostat-
nie głosy w dyskusji z samym sobą. Przykład: dener-
wujesz się, że twój partner wraca coraz później z pra-
cy – a mimo to nie rozmawiasz z nim o tym. Wsłuchaj
się dokładnie w samą czy samego siebie: czy to twoja
pamięć przypomina ci, że przy ostatniej próbie pod-
jęcia takiej dyskusji partner zareagował z dużym upo-
rem? A może to twoje sumienie społeczne zarzuciło
ci, że po prostu zazdrościsz mu kariery?

15
Jak konstruktywnie dyskutować w ważnych sytuacjach życiowych i rozwiązywać najtrudniejsze konflikty

POZWÓL DOJŚĆ DRUGIEJ STRONIE DO SŁOWA

W twojej wewnętrznej rozmowie bierze udział wie-
le osób, a każda z nich jest odmiennego zdania. Nie
pozwól, by rozmowy te opanowali typowi „krzykacze”!
Załóżmy, że twój lekarz zalecił ci zadbać o obniże-
nie poziomu cholesterolu we krwi. Czy teraz, kiedy
mijasz pachnące bistro, w twojej głowie pojawia się
myśl: „Kiedy następnym razem wyjdziemy coś zjeść na
miasto, będę musiał zrezygnować z pysznego grillo-
wanego dania!”? Zasadniczo jest to prawidłowe stwier-
dzenie. Ale jednocześnie wprowadzając nowe zasady
dotyczące twojego zdrowia, od razu tracisz do nich
motywację. Zapytaj swojego wewnętrznego rozmów-
cy, czy ta sytuacja ma jakieś dobre strony. Być może
odpowiedź będzie brzmiała: „Dzięki temu przeżyję
jeszcze wiele szczęśliwych lat z moją żoną!” Czy za-
uważasz, jaki powiew świeżości wnosi to do dysku-
sji? Dzięki temu nie rozmawiasz o stracie, ale o zysku.
NATYCHMIASTOWA PORADA
Broń się przed zabójczymi argumentami
„Nigdy nie robiliśmy tego w ten sposób” – „Nie ma-
my na to pieniędzy” – „To się jeszcze nikomu nie
udało”: taka argumentacja już wielokrotnie nie po-
zwoliła, by wprowadzono w życie doskonałe nowe
pomysły. Możesz stawić temu opór, stosując poniż-
szy schemat:
1. Potwierdzenie: przyznajesz swojemu rozmówcy,
że zwrócił uwagę na istotny fakt lub zadał uzasad-
nione pytanie („na pewno”, „oczywiście”).
2. Osłabienie: Podajesz rzeczony kontrargument,
najlepiej taki, który otworzy nową perspektywę
(„Ale proszę spojrzeć na to w taki sposób”).
3. Obraz lub przykład: Emocjonalnie rozmawiasz
z kontrahentem i pozostałymi słuchaczami przy
pomocy łatwej do zapamiętania metafory lub na
konkretnym przykładzie.

KREUJ ROZMOWY Z SAMYM SOBĄ O PRZYSZŁOŚCI
Wiele rozmów w głowie dotyczy przyszłości. Na
przykład. pracownik jeszcze raz analizuje odbytą roz-
mowę z szefem: „Mogłem całkiem inaczej zareago-
wać”. Proces takie ma sens tylko wtedy, jeśli temat tych
rozmów nie będzie brzmiał „wczorajsze błędy”, lecz
„poprawki na jutro”. Nakieruj rozmowy z samym sobą
na przyszłość. Postaw przed sobą zadanie planowania.
Powstrzymaj się przed spoglądaniem do tyłu i ciągłym
trawieniem dawnych bolesnych doświadczeń.
ROZSZERZ KRĄG DYSKUSYJNY
Po odrobinie namysłu prawie każdy z nas znajdzie
postać, która wcześniej bardzo mu pomogła albo
głęboko go fascynuje. Może być to zarówno żyjący,
jak i już nieżyjący człowiek z kręgu rodziny czy zna-
jomych. Można podziwiać również kogoś sławnego
– nawet jeśli znamy go tylko z mediów. Albo postać
literacką, np. Małego Księcia. Może być to również po-
stać biblijna, jak np. Maria Magdalena czy Jezus. Za-
proś te osoby do swojej wewnętrznej debaty i ciesz
się, gdy będzie ona kierować twoje wewnętrzne roz-
mowy w inną stronę.
RÓB ZAPISKI
Wieczorem zapisuj w dzienniku lub w kalendarzu
swoje najważniejsze myśli z danego dnia. Kończ je
zawsze słowami uznania, jakby to miało miejsce przy
zakończeniu konferencji: „Dziękuję wam. Myślę, że
zrobiliśmy dzisiaj duży krok do przodu”. 

„O czem się nie rozprawia, tego się też nie obmyśla należycie.”
Johann Wolfgang von Goethe

Publikacja „Jak konstruktywnie dyskutować w ważnych sytuacjach życiowych i rozwiązywać najtrudniejsze konflkty” została opracowa-
na we współpracy z Wydawnictwem VNR Verlag für die Deutsche Wirtschaft AGz Niemiec. Publikacja „Jak konstruktywnie dyskutować
w ważnych sytuacjach życiowych i rozwiązywać najtrudniejsze konflkty” chroniona jest prawem autorskim. Przedruk materiałów zamiesz-
czonych w publikacji „Jak konstruktywnie dyskutować w ważnych sytuacjach życiowych i rozwiązywać najtrudniejsze konflkty” bez zgody
wydawcy jest zabroniony. Zakaz nie dotyczy cytowania publikacji z powołaniem się na źródło. Publikacja „Jak konstruktywnie dyskutować
w ważnych sytuacjach życiowych i rozwiązywać najtrudniejsze konflkty” została przygotowana z zachowaniem najwyższej staranności
i wykorzystaniem wysokich kwalifikacji, wiedzy i doświadczenia autorów oraz konsultantów.

16