Professional Documents
Culture Documents
Tabakalı Zeminlere Oturan Yüzeysel Temellerin Taşıma Gücü Hesaplamaları PDF
Tabakalı Zeminlere Oturan Yüzeysel Temellerin Taşıma Gücü Hesaplamaları PDF
Tabakalı Zeminlere Oturan Yüzeysel Temellerin Taşıma Gücü Hesaplamaları PDF
Suphi CİVELEK
ADANA, 2011
0
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
Suphi CİVELEK
YÜKSEK LİSANS TEZİ
İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI
Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, çizelge, şekil ve fotoğrafların
kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hükümlere tabidir.
0
ÖZ
Suphi CİVELEK
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
İNŞAAT MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI
I
ABSTRACT
MSc THESIS
Suphi CİVELEK
ÇUKUROVA UNIVERSITY
INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES
DEPARTMENT OF CIVIL ENGINEERING
In this study, the methods related to the bearing capacity of the shallow
foundations which lay on layered soils were analyzed and a series of loading
experiments were performed in the laboratory. Several analyses for different layering
conditions were performed using Plaxis 2D and ABAQUS software which use finite
element solution. The effects of the interaction of layers on bearing capacity for
different layering conditions were discussed at the analyses performed.For different
layering conditions, the effects of the variation of internal friction angle on bearing
capacity and the resultant shear planes were graphically obtained and discussed with
the help of PLAXIS and ABAQUS software.
II
TEŞEKKÜR
III
İÇİNDEKİLER SAYFA
ÖZ ............................................................................................................................ I
ABSTRACT ............................................................................................................ II
TEŞEKKÜR ........................................................................................................... III
İÇİNDEKİLER .......................................................................................................IV
ÇİZELGELER DİZİNİ ........................................................................................ VIII
ŞEKİLLER DİZİNİ ................................................................................................IX
SİMGELER VE KISALTMALAR ....................................................................... XII
1. GİRİŞ ................................................................................................................... 1
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR ..................................................................................... 3
2.1. Giriş ............................................................................................................... 3
2.2. Yüzeysel Temellerde Taşıma Gücü ................................................................ 3
2.3. Taşıma Gücünün Zemin Cinsine Göre Aşılması ............................................. 4
2.3.1. Genel Kayma Göçmesi ........................................................................ 5
2.3.2. Yerel Kayma Göçmesi......................................................................... 7
2.3.3. Zımbalama Kayma Göçmesi................................................................ 9
2.4. Taşıma Gücünün Hesaplanması.................................................................... 11
2.5. Terzaghi Yöntemi ........................................................................................ 12
2.6. Meyerhof Taşıma Gücü Denklemi (1978) .................................................... 15
2.7. Taşıma Gücünde Tabakalanma Durumu ....................................................... 16
2.8. Purushothamaraj ve Ark. (1974)................................................................... 17
2.9. Meyerhof ve Hanna (1978) .......................................................................... 18
3. MATERYAL ve METOD................................................................................... 21
3.1. Deneylerde Kullanılan Zeminlerin Özellikleri .............................................. 21
3.1.1. Endeks Deneyler ............................................................................... 23
3.1.1.1. Elek Analizi .......................................................................... 23
3.1.1.2. Piknometre Deneyi ................................................................ 25
3.1.1.3. Sıkılık Deneyleri ................................................................... 25
3.1.2. Kayma Mukavemeti Deneyleri .......................................................... 27
3.1.2.1. Kesme Kutusu Deneyleri ....................................................... 28
IV
3.1.2.2. Üç Eksenli Basınç Deneyleri ................................................. 29
3.2. Deney Düzeneği ........................................................................................... 31
3.2.1. Deney Kasası..................................................................................... 31
3.2.2. Model Temel Plakası ......................................................................... 34
3.2.3. Yükleme Düzeneği ............................................................................ 34
3.2.4. Yük Hücresi ...................................................................................... 36
3.2.5. ADU (Data Kaydetme Ünitesi) .......................................................... 37
3.2.6. Titreşim Cihazı .................................................................................. 39
3.3. Deney Yöntemi ............................................................................................ 40
3.3.1. Aletlerin Kalibrasyonu ...................................................................... 40
3.4. Deneyin Yapılışı .......................................................................................... 41
3.5. Deney Programı ........................................................................................... 42
3.6. Deney Sonuçları ........................................................................................... 43
3.6.1. Zeminin Tamamen Sıkı Kum (γk=17.06 kN/m³) Olması Durumu ...... 43
3.6.2. Zeminin Tamamen Gevşek Kum (γk = 15.03 kN/m3) Olması Durumu44
3.6.3. Deney Kasasının Belirli Bir Derinlikte Sağlam, Değişken Derinlikte
(H=0.25D~2.00D) Gevşek Kum İle Doldurulması Durumu .............. 45
4. SONLU ELEMANLAR ANALİZİ ..................................................................... 49
4.1. Giriş ............................................................................................................. 49
4.2. Sonlu Elemanlar Yöntemi ............................................................................ 49
4.3. Sonlu Elemanlar Yönteminin Geoteknik Mühendisliği’nde Kullanımı.......... 53
4.4. Zemin Davranışının Modellenmesi............................................................... 54
4.5. PLAXIS Programı ........................................................................................ 57
4.5.1. Geometrik Modelin Oluşturulması..................................................... 57
4.5.2. Elemanlar .......................................................................................... 58
4.5.2.1. Zemin Elemanları .................................................................. 58
4.5.2.2. Kiriş Elemanlar ..................................................................... 59
4.5.2.3. Geogrid Elemanı ................................................................... 60
4.5.2.4. Ara Yüzey Elemanı ............................................................... 60
4.5.3. Zemin Modelleri ................................................................................ 61
4.5.3.1. Lineer Elastik Model (LE) ..................................................... 61
V
4.5.3.2. Mohr-Coulomb Model (MC) ................................................. 62
4.5.3.3. Jointed-Rock Model (JR)....................................................... 62
4.5.3.4. Soft Soil Model (SS) ............................................................. 62
4.5.3.5. Soft Soil Creep Model (SSC)................................................. 63
4.5.3.6. Hardening Soil Model (HS) ................................................... 63
4.6.1. Plaxis Paket Programı Geometrik Model ........................................... 66
4.6.1.1. Sınır Koşulları ....................................................................... 66
4.7. Malzeme Özellikleri ..................................................................................... 67
4.7.1. Model Zemin ..................................................................................... 67
4.7.2. Model Temel ..................................................................................... 68
4.7.3. Plaxis Paket Programında Sonlu Elemanlar Ağı ................................. 69
4.8. PLAXIS Analiz Sonuçları ............................................................................ 70
4.8.1. Sıkı Kum Durumu İçin Elde Edilen Sonuçlar (γk=17.06 kN/m³) ........ 71
4.8.2. Gevşek Kum Durumu İçin Elde Edilen Sonuçlar (γk=15.03 kN/m³)... 71
4.8.3. Farklı Tabakalanma Durumları İçin Elde Edilen Plaxis Analiz
Sonuçları .......................................................................................... 72
4.9. ABAQUS Programı ..................................................................................... 73
4.9.1. Abaqus Paket Programı Geometrik Model ......................................... 73
4.9.2. Abaqus Programı Sonlu Eleman Ağı ................................................. 74
4.9.3. Abaqus Programı Malzeme Modeli ve Parametreler .......................... 75
4.9.4. ABAQUS Analiz Sonuçları ............................................................... 77
4.9.4.1. Zeminin Tamamen Sıkı Kum (γk=17.06 kN/m³) Olması
Durumu ..................................................................................... 77
4.9.4.2. Zeminin Tamamen Gevşek Kum (γk=15.03 kN/m³) Olması
Durumu ..................................................................................... 78
4.9.4.3. Farklı Tabakalanma Durumları İçin Elde Edilen Abaqus Analiz
Sonuçları ................................................................................... 79
5. DENEYSEL VE SAYISAL SONUÇLARIN KARŞILAŞTIRILMASI ............... 81
5.1. Giriş ............................................................................................................. 81
5.1.1. Gevşek Kum Koşulları İçin Elde Edilen Sonuçların Karşılaştırılması 81
5.1.2. Sıkı Kum Koşulları İçin Elde Edilen Sonuçların Karşılaştırılması ...... 82
VI
5.1.3. Farklı Tabakalanma Durumları İçin Elde Edilen Sonuçların
Karşılaştırılması ................................................................................ 83
5.2. PLAXIS ve ABAQUS Sonuçlarının Karşılaştırılması................................... 84
5.2.1. Farklı Tabakalanma Durumları İçin Sayısal Sonuçların
Karşılaştırılması ................................................................................ 85
5.2.2. Tabakalanma Durumunda ϕ Açısının Taşıma Gücüne Etkisi .............. 86
5.2.3. Derinlikle Düşey Gerilmenin Değişimi .............................................. 88
6. SONUÇLAR VE ÖNERİLER ............................................................................ 91
6.1. Sonuçlar ....................................................................................................... 91
6.2. Öneriler ........................................................................................................ 93
ÖZGEÇMİŞ ........................................................................................................... 99
VII
ÇİZELGELER DİZİNİ SAYFA
VIII
I
ŞEKİLLER DİZİNİ SAYFA
IX
Şekil 3.29. ADU Cihazı ve DIALOG Programı....................................................... 38
Şekil 3.30. Titreşim Cihazı ..................................................................................... 39
Şekil 3.31. Yük Hücresi Kalibrasyon Eğrisi ............................................................ 41
Şekil 3.32. Sıkı Kum (γk=17.06 kN/m³) Durumunda Yük-Deplasman Eğrisi ........... 44
Şekil 3.33. Gevşek Hal (γk = 15.03 kN/m3) İçin Yük-Deplasman Eğrisi .................. 45
Şekil 3.34. H=0.25D Gevşek Hal İçin Yük-Deplasman Eğrisi ................................. 46
Şekil 3.35. Deney Kasasının Belirli Bir Derinlikte Sıkı, Değişken Derinlikte
(H=0.25D~2.00D) Gevşek Kum İle Doldurulması Durumu .................. 47
Şekil 3.36. Zayıf Zemin Tabakasının Farklı Kalınlıkları İçin Taşıma Gücü
Değişimi ............................................................................................... 48
Şekil 4.1. Sürekli Bir Sistemin Sonlu Elemanlara Ayrılması (Plaxis Manual, 2002) 50
Şekil 4.2. Tipik 2 Boyutlu Elemanlar (Keskin, 2009) .............................................. 51
Şekil 4.3. Hiperbolik Model (Potts ve Zdravković, 1999)........................................ 56
Şekil 4.4. (a) Düzlem Şekil Değiştirme (b) Eksenel Simetrik Problem (PLAXIS
Manual, 2002) ........................................................................................ 58
Şekil 4.5. Zemin Elemanlarındaki Düğüm ve Gerilme Noktalarının Pozisyonu
(Keskin, 2009) ........................................................................................ 59
Şekil 4.6. Kiriş Elemanları (Keskin, 2009) .............................................................. 60
Şekil 4.7. Geogrid Elemanları (Keskin, 2009) ......................................................... 60
Şekil 4.8. Ara Yüzey Elemanlarının Zemin Elemanlarına Bağlanması (Keskin, 2009)
............................................................................................................... 61
Şekil 4.9. Standart Bir Drenajlı Üç Eksenli Basınç Deneyinde Hiperbolik Gerilme-
Şekil Değiştirme İlişkisi (Plaxis Manual 2002) ....................................... 64
Şekil 4.10. Plaxis Programında Geometrik Modelin Oluşturulması ......................... 66
Şekil 4.11. Plaxis Programında Analizlerde Kullanılan Sonlu Elemanlar Ağı .......... 70
Şekil 4.12. Deney Kasasının Tamamen Sıkı Kum Olması Durumu ......................... 71
Şekil 4.13. Deney Kasasının Tamamen Gevşek Kum Olması Durumu .................... 72
Şekil 4.14. Farklı Tabakalanma Durumları İçin Plaxis Analiz Sonuçları ................. 73
Şekil 4.15. Abaqus Programında Oluşturulan Geometrik Model ............................. 74
Şekil 4.16. Abaqus Programında Analizlerde Kullanılan Sonlu Elemanlar Ağı ....... 75
X
Şekil 4.17. Lineer Drucker-Prager Modeli Akma Yüzeyi Grafiği (Hibbit, Karlsson ve
Sorensen, 2002) .................................................................................... 76
Şekil 4.18. Deney Kasasının Tamamen Sıkı Kum Olması Durumu ......................... 77
Şekil 4.19. Zeminin Tamamen Gevşek Kum Olması Durumu ................................. 78
Şekil 4.20. Farklı Tabakalanma Durumları İçin Abaqus Analiz Sonuçları ............... 79
Şekil 5.1. Gevşek Kum Durumunda Deney ve Sayısal Sonuçlarının Karşılaştırılması
............................................................................................................... 82
Şekil 5.2. Sıkı Kum Durumunda Deney ve Sayısal Sonuçlarının Karşılaştırılması... 83
Şekil 5.3. Farklı Tabaka Oranları İçin Deney ve Sayısal Sonuçlarının
Karşılaştırılması (s/D=%1) ..................................................................... 84
Şekil 5.4. Farklı Tabaka Oranları İçin Elde Edilen Sayısal Sonuçlarının
Karşılaştırılması...................................................................................... 85
Şekil 5.5. Farklı İçsel Sürtünme Açıları İçin Elde Edilen Plaxis Sonuçlarının
Karşılaştırılması (H=0.25D) .................................................................... 87
Şekil 5.6. Farklı İçsel Sürtünme Açıları İçin Elde Edilen Abaqus Sonuçlarının
Karşılaştırılması (H=0.25D) .................................................................... 87
Şekil 5.7. Farklı İçsel Sürtünme Açıları İçin Elde Edilen Plaxis ve Abaqus
Sonuçlarının Karşılaştırılması (H=0.25D) ............................................... 88
Şekil 5.8. Düşey Gerilmenin Derinlikle Değişimi ................................................... 89
XI
IX
SİMGELER VE KISALTMALAR
c : Kohezyon
Dr : Relatif sıkılık oranı
D10 : Efektif dane çapı
D30 : Granülometre eğrisinde %30’a karşılık gelen dane çapı
D60 : Granülometre eğrisinde %60’a karşılık gelen dane çapı
E : Elastisite modülü
EA : Eksenel rijitlik
EI : Eğilme rijitliği
Eoed : Ödometre yükleme rijitliği
Eur : Üç eksenli boşaltma yükleme rijitliği
E50 : Üç eksenli yükleme rijitliği
I : Boussinesq’e göre dairesel yük için etki faktörü
Il : Boussinesq’e göre çizgisel yük için etki faktörü
Ip : Boussinesq’e göre tekil yük için etki faktörü
Iw : Westergaard’a göre tekil yük için etki faktörü
Iw : Westergaard’a göre dairesel yük için etki faktörü
Ip : Plastisite indisi
K0 : Toprak basıncı katsayısı
Kr : Yatay gerilmenin düşey gerilmeye oranı
m, n, k : Boyutsuz katsayılar
m : Gerilme üs sabiti
n : Eleman sayısı
Pref : Referans basınç değeri
Q : Tekil yük
q : Yayılı yük
Rf : Göçme oranı
R : Yarıçap
r : Sabit yatay uzaklık
x : x yönündeki yatay mesafe
XII
W : Kasa genişliği
y : y yönündeki yatay mesafe
z : Derinlik
α, β : Yük yayılma açısı
∆σr : İlave radyal gerilme
∆σx : x yönündeki ilave yatay gerilme
∆σy : y yönündeki ilave yatay gerilme
∆σz : İlave düşey gerilme
ϕ : Kayma mukavemet açısı
γ : Birim hacim ağırlığı
γk : Kuru birim hacim ağırlığı
µ : Poisson oranı
σx : Yatay gerilme
σz : Düşey gerilme
ψ : Dilatasyon açısı
XIII
1. GİRİŞ Suphi CİVELEK
1. GİRİŞ
1
1. GİRİŞ Suphi CİVELEK
2
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Suphi CİVELEK
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR
2.1. Giriş
Yüzeysel temellerde taşıma gücü, ilk kez 1943 yılında Terzaghi tarafından
Prandtl teorisine dayanılarak belirli bir mantık içinde açıklanmıştır. Prandtl sert çelik
bir zımba bir diğer metal yüzeye bastırıldığında beliren plastik şekil değiştirmeyi
incelenmiştir. Bu yaklaşımı izleyerek değişik zemin, temel, yük koşulları için onlarca
teori ve çözümler geliştirmişse de bunların arasından Mayerhof (1951), Binch
Hansen (1961), Vesic (1975) teorileri günümüzde en çok kullanılanlar olarak öne
çıkmıştır. En genel anlamda taşıma gücü problemleri dört farklı yaklaşımla
çözülebilir. Bunlar;
* Kayma çizgileri metodu
* Limit denge metodu
* Limit gerilme metodu
* Sonlu elemanlar metodu
olarak özetlenebilir. İlk üç yöntem taşıma gücünü bir plastisite problemi olarak
incelerken, dördüncü yöntemde, yüklenen ortamda belirecek ötelenmeleri de
hesaplamak mümkün olmaktadır.
Kayma çizgileri ya da yüzeyleri metodunda temel yakınında kayma
gerilmeleri bir ağ biçiminde temsil edilir. Bu kayma gerilmesi çizgileri yükleme
sonucu oluşan maksimum değerleri yenilme denkleminin kullanımı ile üç bilinmeyen
gerilme için çözüm yapılmaktadır. Çözümlerde analitik yoldan ulaşıldığı gibi sayısal,
hatta çizimle de varılabilir.
3
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Suphi CİVELEK
4
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Suphi CİVELEK
Şekil 2.1. de sıkı bir kum veya sert bir kil üzerine oturmakta olan yüzeysel bir
temel görülmektedir. Bu temele bir Q yükü sürekli şekilde artırılarak uygulanırsa
zemine uygulanan taban basıncı q, temel alanı A olmak üzere q=Q/A olur. Bu
durumda temel oturur ve Şekil 2.3. deki gibi bir yük oturma eğrisi çizilebilir. q
basıncı qu değerine ve buna karşı gelen (s) oturma su değerine ulaştığında temeli
taşıyan zemin kayma göçmesine uğrar.
5
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Suphi CİVELEK
B
D
qu q
su
6
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Suphi CİVELEK
Şekil 2.5.’de gösterilen temel, orta sıkı bir kum veya orta sert kil üzerinde q-s
eğrisi Şekil 2.6.’da gösterildiği gibi olur. q değeri oturmaya koşut olarak q=q’u
değerine yükselir ki bu değere ilk göçme yükü denilir. Bu anda zemindeki göçme
yüzeyi Şekil 2.5.’de görüldüğü gibi bir davranış gösterir. Q sınır taşıma gücü qu
değerine eriştiğinde kayma yüzeyi ilerleyerek zemin yüzeyine varır. Bu değerin
ötesinde q-s grafiği doğrusal bir davranışa dönüşür, Şekil 2.6.’daki gibi bir pik direnç
değeri gözlenmez. Bu tür kayma göçmesine yerel kayma göçmesi adı verilir.
7
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Suphi CİVELEK
B
D
8
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Suphi CİVELEK
Şekil 2.8.’de aynı temelin gevşek kum veya yumuşak kil zemin üzerinde
bulunması hali görülmektedir. Bu halde q-s grafiği Şekil 2.9.’daki gibidir. q
basıncının pik değeri hiç gözlenmez. Sınır taşıma gücü qu, eğrinin eğimi olan Δs/ Δ q
değerinin maksimumunu belirleyen nokta olarak kabul edilir. Bu tür göçmeye
zımbalama göçmesi denir. Bu göçme tipinde kayma yüzeyi zemin yüzeyine
ulaşamaz.
9
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Suphi CİVELEK
B
D
10
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Suphi CİVELEK
Vesic (1978)’in kum zemin üzerinde değişik göçme tipleri üzerinde yapmış
olduğu çalışmaların sonuçlarını Şekil 2.10’da sunulduğu gibi vermektedir. Burada D f
kumun göreli yoğunluğudur. R, temelin hidrolik yarıçapı olup, A temel alanı, P temel
çevresi olmak üzere R=A/P olarak tanımlanmıştır.
4
Genel Kayma
8 Yerel Kayma
Df/R
12
Zımbalama
16
20
0 20 40 60 80 100
Göreli Yoğunluk, Df (%)
Şekil 2.10. Göreli Yoğunluğa ve Hidrolik Yarıçapa Göre Temelde Göçme Şekilleri
(Vesic, 1978)
11
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Suphi CİVELEK
12
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Suphi CİVELEK
I. Kamada
1
P= ρK a H 2 − 2cH K a + qd K a H (2.1)
2
1
P= ρK a H 2 + 2cH K a + qd K a H (2.2)
2
Bunları denge durumunu temsil için eşitleyip son taşıma gücü için çözerek
qd =
1 1
ρH (K p − K a ) +
2c
( )
K p + K a + qK 2p (2.3)
2 Ka Ka
B B
H= = (2.4)
φ 2 Ka
2 tan 45 −
2
13
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Suphi CİVELEK
Buradan;
qd =
1
4
( ) ( )
ρB K 5p / 2 − K 1p/ 2 + 2c K 3p / 2 + K 1p/ 2 + qK 2p (2.5)
Nγ =
2
(
1 5/ 2
K p − K 1p/ 2 ) (2.6)
(
N c = 2 K p2 / 3 + K 1p/ 2 ) (2.6)
N p = K 2p (2.6)
14
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Suphi CİVELEK
B B
qd = cN c 1 + 0.2 + ρD f N q + ρBN γ 0.5 − 0.1 (2.8)
L L
şeklinde önermiştir.
denklemleri verilmiştir.
15
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Suphi CİVELEK
16
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Suphi CİVELEK
Modifiye c ve ϕ değerleri
φ=
(d1φ1 ) + (H − d1 )φ2 ve c =
(d 1c1 ) + (H − d1 )c 2 (2.12)
H H
17
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Suphi CİVELEK
durumda belirtilen yol izlenir. İstenilen taşıma gücü formülü kullanılarak qu değeri
üstte yer alan zemine ait parametreler yardımı ile hesaplanır. Daha sonra altta yer
alan tabakanın parametreleri kullanılarak bu zemin tabakasına ait taşıma gücü değeri
(qu ϕ) belirlenir. Zımbalama kayma göçmesi oluşacağı düşünülerek zımbalama
etkisinin taşıma gücüne olacak katkısının değeri bulunur. Son olarak üstteki zemin
tabakasına ait parametreler yardımı ile hesaplanan qu değeri, altta yer alan tabaka için
hesaplanan qu ϕ değeri ve zımbalamanın taşıma gücüne olan katkısının toplanması
sonucu elde edilen değer ile karşılaştırılarak küçük olan taşıma gücü değeri seçilir.
2Ca d1 2 DS K s tan φ1
qu = qb + + γ 1d12 1 + − γ 1d1 ≤ qt (2.13)
B d1 B
qb= Alttaki zayıf tabakanın nihai taşıma gücü değeridir. Aşağıdaki gibi
hesaplanır;
18
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Suphi CİVELEK
Sağlam bir zemin tabakası üzerinde zayıf bir zemin tabakasının yer alması
durumunda nihai taşıma gücünün değeri Meyerhof (1974), Meyerhof ve Hanna
(1978) tarafından önerilen yarı deneysel ilişki kullanılarak belirlenebilir.
2
d
qu = q t + (q b − q t ) 1 + 1 ≥ q t
Ds
Ds= Temel altındaki göçme yüzeyinin üstteki zayıf zemin tabakası içindeki
derinliğidir. Ds/B oranının büyüklüğü gevşek kum ve kil zeminler için 1’den sıkı
kum zeminler için 2’ye kadar değişmektedir.
19
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Suphi CİVELEK
20
3. MATERYAL ve METOD Suphi CİVELEK
3. MATERYAL ve METOD
21
3. MATERYAL ve METOD Suphi CİVELEK
22
3. MATERYAL ve METOD Suphi CİVELEK
23
3. MATERYAL ve METOD Suphi CİVELEK
100
90
80
70
60
Geçen %
50
40
30
20
10
0
0.01 0.1 1 10 100
Dane Boyutu (mm)
24
3. MATERYAL ve METOD Suphi CİVELEK
25
3. MATERYAL ve METOD Suphi CİVELEK
423mm
78mm
423mm
Şekil 3.5. Gevşek Kum Zeminin Kuru Birim Hacim Ağırlığının Belirlenmesi
26
3. MATERYAL ve METOD Suphi CİVELEK
Şekil 3.6. Sıkı Kum Zemin Kuru Birim Hacim Ağırlığının Belirlenmesi
27
3. MATERYAL ve METOD Suphi CİVELEK
120
τ = 0.8177σ
100
Kayma Gerilmesi, τ (kN/m 2)
80
60
40
20
φ = 39.27°
0
0 20 40 60 80 100 120
2
Normal Gerilme, σ (kN/m )
28
3. MATERYAL ve METOD Suphi CİVELEK
120
τ = 1.0237σ
100
Kayma Gerilmesi, τ (kN/m 2)
80
60
40
20
φ = 45.67°
0
0 20 40 60 80 100 120
Normal Gerilme, σ (kN/m 2)
29
3. MATERYAL ve METOD Suphi CİVELEK
800
700
Kayma Gerilmesi, τ (kN/m 2)
600
500
400
ø'=38°
c=0
300
200
100
0
0 100 200 300 400 500 600 700 800
Normal Gerilme, σ (kN/m 2)
Şekil 3.9. Gevşek Kum Zeminde CD-Üç Eksenli Basınç Deney Sonuçları
1000
900
800
Kayma Gerilmesi, τ (kN/m 2)
700
600
ø'=44°
500
c=0
400
300
200
100
0
0 100 200 300 400 500 600 700 800 900 1000
Normal Gerilme, σ (kN/m 2)
Şekil 3.10. Sıkı Kum Zeminde CD-Üç Eksenli Basınç Deney Sonuçları
30
3. MATERYAL ve METOD Suphi CİVELEK
31
3. MATERYAL ve METOD Suphi CİVELEK
Güç Motoru
Yükleme Kirişi
Mekanik Pompa
Ölçüm Sistemi
D H
0.4m
Kum Zemin
0.5m
(a)
Cam Yüzey
0.5m
Temel Plakası
D
Tahta Plaka
Zemin Yüzeyi
Çelik Profil
0.5m
(b)
32
3. MATERYAL ve METOD Suphi CİVELEK
33
3. MATERYAL ve METOD Suphi CİVELEK
34
3. MATERYAL ve METOD Suphi CİVELEK
35
3. MATERYAL ve METOD Suphi CİVELEK
Deneylerde model temel plakalarına gelen yükleri okumak için, ESİT firması
tarafından üretilen ve özellikleri Çizelge 3.3’de verilen yük hücreleri kullanılmıştır
(Şekil 3.14). Yük hücresinde kullanılan yük transduceri yardımıyla tüm okumalar
data okuyucuya aktarılmıştır.
36
3. MATERYAL ve METOD Suphi CİVELEK
37
3. MATERYAL ve METOD Suphi CİVELEK
38
3. MATERYAL ve METOD Suphi CİVELEK
Kum numuneler, kasa içerisine tabakalar halinde ve belli bir sıkılık oranında
yerleştirilmiştir. Bu amaçla, deney kasasının duvarları ölçeklendirilmiştir. Her bir
kum tabakası, elektrikle çalışan BOSCH GBH 2-24 DSE titreşim cihazı ile önceden
belirlenen derinliğe ulaşıncaya kadar sıkıştırılmıştır (Şekil 3.16). Sıkıştırma sırasında
üniform sıkılık elde etmek ve kum danelerinin ezilmesini önlemek amacıyla titreşim
cihazının uç kısmına 13cm×13cm boyutlarında ve 2cm kalınlığında malzemeden
imal edilen plaka monte edilmiştir.
39
3. MATERYAL ve METOD Suphi CİVELEK
0 0
10 21
20 42
30 63
40 84
50 105
60 126
70 147
80 168
90 189
100 210
40
3. MATERYAL ve METOD Suphi CİVELEK
Y=2.1x
R2=1.0
Kum numuneler, kasa içerisine tabakalar halinde birim hacim ağırlığı ilk
aşamada γk = 15.03 kN/m3, ikinci aşamada ise, γk = 17.06 kN/m3 olacak şekilde
sıkıştırılarak yerleştirilmiştir. Bu amaçla, her tabaka için gerekli kum ağırlığı
önceden hesaplanarak kontrollü bir şekilde sıkıştırma yapılmıştır. Deney yapılacak
olan kasa uygun bir şekilde düz bir yüzeye yerleştirildikten sonra kasanın
düzgünlüğü su terazisi ile kontrol edilmiştir.
Deney kasası, yüzeysel temellerin tabakalanma durumunda taşıma gücünü
araştırma amacıyla iki farklı tabakada kum numunelerle doldurulmuştur. Alt tabaka
nispeten sıkı, birim hacim ağırlığı γk=17.06 kN/m3 olacak şekilde 5’er cm’lik
tabakalar halinde sıkıştırılarak, üst tabaka ise, birim hacim ağırlığı γk=15.03 kN/m3
olacak şekilde deneylerde kullanılan model temelin genişliği ile orantılı derinliklerde
sıkıştırılarak hedeflenen sıkılıklara ulaşılmıştır.
41
3. MATERYAL ve METOD Suphi CİVELEK
42
3. MATERYAL ve METOD Suphi CİVELEK
LCS06 6 25 - 22.238
LCG06 6 - 25 20.120
LC200 6 20 12 48.289
Deney sonuçları, kasanın tamamen sıkı kum ile dolu olması durumu, kasanın
tamamen gevşek kum ile dolu olması durumu ve ayrıca gevşek kum tabaka
kalınlıkları H=0.25D, H=0.50D, H=0.75D, H=1.00D, H=1.25D, H=1.50D, H=2.00D
alınarak altta sıkı kum tabakası bulunması hali için gerçekleştirilmiştir.
Deney kasası tabakalar halinde, her tabaka kalınlığı 5cm olacak şekilde
hesaplanan ağırlıkta serilip, standart bir enerji verilerek toplamda 25cm sıkı kum
(γk=17.06 kN/m³) ile doldurulmuş ve su terazisi ile düzgünlüğü, metre ile de tabaka
kalınlığı kontrol edilmiştir. Hazırlanan düzenek ile zemin, 1000 kg kapasiteli yük
hücresi ile belirli hızda ve büyüklükte eksenel yüke tabi tutulmuş, 2 adet deplasman
43
3. MATERYAL ve METOD Suphi CİVELEK
transducerleri ile her iki saniyede bir ADU cihazı ile uygulanan yük ve deplasman
okumaları kayıt altına alınmıştır.
Deney kasasının 25cm kalınlıkta sıkı kum ile doldurulması halinde model
temel plakası ile yapılan deneyde taşıma gücünün 350 kPa mertebelerinde olduğu
görülmüştür. Deney kasasının tamamen sıkı kum ile doldurulması durumunda
yapılan deney sonucu oluşan yük-deplasman eğrisi Şekil 3.18’de verilmiştir.
Sıkı Kum H
3.6.2. Zeminin Tamamen Gevşek Kum (γk = 15.03 kN/m3) Olması Durumu
Deney kasasının 25cm kalınlıkta gevşek kum ile doldurulması halinde model
temel plakası ile yapılan deneyde taşıma gücünün 47 kPa mertebelerinde olduğu
görülmüştür. Deney kasasının tamamen gevşek kum ile doldurulması durumunda
yapılan deney sonucu oluşan yük-deplasman eğrisi Şekil 3.19.’da verilmiştir.
44
3. MATERYAL ve METOD Suphi CİVELEK
Gevşek Kum H
Şekil 3.20. Gevşek Hal (γk = 15.03 kN/m3) İçin Yük-Deplasman Eğrisi
Deney kasasının 25cm sıkı kum ile doldurulması sonrası üst tabakanın temel
çapının belirli oranlarda gevşek kumla doldurulması ile oluşturulan tabakalanma
durumundaki taşıma gücü davranışı araştırılmıştır. Üst tabaka olarak hazırlanan
gevşek kum tabaka kalınlıklarının taşıma gücüne doğrudan etki ettiği, gevşek tabaka
kalınlığı arttıkça taşıma gücünde belirgin bir azalma olduğu görülmüştür.
Üst tabakanın alt tabakaya nazaran daha zayıf olduğu tabakalı kum zeminlere
oturan dairesel temelde oluşan yük deplasman eğrisinde H=0.25D derinlikte taşıma
gücü değeri 125 kPa dolaylarında olurken, H=0.50D derinliğinde taşıma gücü değeri
yaklaşık yarıya inerek, 63 kPa dolaylarına düşmektedir. H=0.50D derinlikten sonra
yapılan H=0.75D, H=1.00D, H=1.50D, H=2.00D derinliklerinde ADU cihazı
tarafından kayıt edilen taşıma gücü değerlerinde belirgin bir değişiklik olmadığı
görülmüştür. H=0.25D derinlikte gevşek kum ile doldurulan durumda deney sonrası
45
3. MATERYAL ve METOD Suphi CİVELEK
oluşan yük-deplasman eğrisi Şekil 3.20’de sunulmuştur. Deney kasasının belirli bir
derinlikte sağlam, değişken derinlikte (H=0.25D~2.00D) gevşek kum ile
doldurulması durumları için yapılan deney sonuçları karşılaştırma yapmak amacıyla
Şekil 3.21’de sunulmuştur.
Sıkı Kum
46
3. MATERYAL ve METOD Suphi CİVELEK
Şekil 3.22. Deney Kasasının Belirli Bir Derinlikte Sıkı, Değişken Derinlikte
(H=0.25D~2.00D) Gevşek Kum İle Doldurulması Durumu
47
3. MATERYAL ve METOD Suphi CİVELEK
Şekil 3.23. Zayıf Zemin Tabakasının Farklı Kalınlıkları İçin Taşıma Gücü Değişimi
48
4. SONLU ELEMANLAR ANALİZİ Suphi CİVELEK
4.1. Giriş
49
4. SONLU ELEMANLAR ANALİZİ Suphi CİVELEK
Sonlu
eleman
Şekil 4.1. Sürekli Bir Sistemin Sonlu Elemanlara Ayrılması (Plaxis Manual, 2002)
Yöntemde, ilk adımda, çözüm bölgesi, eleman adı verilen alt bölgelere
ayrıklaştırılmakta ve bu elemanlarla oluşturulan eşdeğer sonlu elemanlar ağına
dönüştürülmektedir. Elemanlar, belirlenen esas bilinmeyene göre bir, iki veya üç
boyutlu seçilebilmektedir. Eleman tipi seçilirken, gerekli serbestlik derecesi
dikkate alınmakta ve eğri yüzeyler için eğrisel elemanlar seçilmektedir. İki
boyutlu problemlerde, sonlu elemanlar genellikle üçgen veya dörtgen şeklindedir
(Şekil 4.2). Bu elemanlar “node” adı verilen düğüm noktaları yardımıyla
ilişkilendirilmektedir. Düz yüzeyli elemanlar için düğüm noktaları genellikle
eleman köşelerine yerleştirilmektedir. Eğrisel yüzeylere sahip elemanlar için ise,
her yüzeyin orta noktalarına da düğümler eklenmektedir.
50
4. SONLU ELEMANLAR ANALİZİ Suphi CİVELEK
3 düğümlü 4 düğümlü
6 düğümlü 8 düğümlü
51
4. SONLU ELEMANLAR ANALİZİ Suphi CİVELEK
Burada, {δ} elemanın herhangi bir noktasındaki deplasman bileşenlerini, [N] şekil
fonksiyonunu, {d}e ise, elemanın düğüm noktasındaki deplasmanlarını
göstermektedir.
şeklinde yazılabilir.
Sonraki adımda uygun bir varyasyonel prensip (enerjinin minimum olması
prensibi vb.) kullanılarak her bir düğüm noktasındaki değerler için bir denklem
takımı elde edilir:
{f } = [k ] {d}e (4.4)
Denklemde,
{f}=Eleman yük vektörü
[k]=Eleman rijitlik matrisidir.
Her sonlu eleman için ayrı ayrı bulunan (4.4) denklemleri uygun şekilde
birleştirilerek bütün sisteme ait cebrik denklemler takımı elde edilir.
52
4. SONLU ELEMANLAR ANALİZİ Suphi CİVELEK
Burada,
{F}: sistem yük vektörü
[K] : sistem rijitlik matrisi
{d}: sistem deplasman vektörü değerlerini göstermektedir.
Bu sisteme sınır koşulları uygun satır/sütun işlemleriyle dahil edilerek,
indirgenmiş sistem elde edilir.
53
4. SONLU ELEMANLAR ANALİZİ Suphi CİVELEK
ε
(σ1 − σ 3 ) = (4.6)
a + bε
54
4. SONLU ELEMANLAR ANALİZİ Suphi CİVELEK
Burada;
(σ1-σ3) : deviatör gerilme,
ε : eksenel deformasyon,
a ve b : malzeme sabitleridir.
σ1=σ3 olduğunda a’nın tersi başlangıç teğet elastisite modülü, Ei olmaktadır
(Şekil 4.3a). b’nin tersi ise, gerilme–şekil değiştirme eğrisiyle asimptot kalan(σ1-
σ3)’ün nihai (ultimate) değerine eşit olmaktadır (Şekil 4.3a).
Kondner (1963), malzeme özellikleri değerlerinin, laboratuvar deneylerinden
elde edilen gerilme-şekil değiştirme eğrisinin, eksenlerin dönüştürülerek çizilmesiyle
bulunabileceğini göstermiştir (Şekil 4.3b). Denklem 4.6 aynı formda yeniden
yazılırsa:
ε
= a + bε (4.7)
(σ1 − σ 3 )
55
4. SONLU ELEMANLAR ANALİZİ Suphi CİVELEK
1
(σ1-σ3)ult= ε
(σ1-σ3) b
(σ1 − σ 3 )
1
Ei =
a
1 b
1
ε ε
a) Hiperbolik gerilme – şekil değiştirme eğrisi b) Dönüştürülmüş hiperbolik ilişki
∂ (σ1 − σ3 ) a
Et = = (4.8)
∂ε (a + bε) 2
56
4. SONLU ELEMANLAR ANALİZİ Suphi CİVELEK
PLAXIS (Finite Element Code for Soil and Rock Analysis), değişik
geoteknik problemleri için, sonlu elemanlar yöntemiyle, deformasyon ve stabilite
analizleri gerçekleştirebilen bir bilgisayar programıdır. İlk olarak 1987 yılında
Hollanda Delft Teknik Üniversitesi tarafından yumuşak zemin üzerindeki nehir
dolgularının sonlu elemanlar yöntemi ile kolay bir şekilde analiz edilebilmesi için
tasarlanmıştır. Sonraki yıllarda ise, geoteknik mühendisliğinin diğer uygulama
alanlarını da kapsayacak şekilde genişletilmiştir. Program, geoteknik mühendisliği
projelerinin tasarımında ihtiyaç duyulan, zemin-yapı etkileşimi, gerilme – şekil
değiştirme, konsolidasyon, taşıma gücü, akım ağı, zemin dinamiği konularında ve
malzeme farklılığı olan durumlarda kullanılabilmekte ve pratikte uygulanabilir
sonuçlar vermektedir (Keskin, 2009).
Bu çalışmada, PLAXIS 8.2 versiyonu kullanılmıştır. Versiyon, geoteknik
mühendisliği uygulamalarına yönelik olarak geliştirilmiştir. Analizlerde, problemler
2 boyutlu olarak eksenel simetrik veya düzlem şekil değiştirme geometri
koşullarında statik olarak analiz edilmektedir. Programda, malzemenin gerilme-
deformasyon davranışı lineer olmayan çözüm teknikleri ile modellenmektedir.
PLAXIS, çok yönlü ve karmaşık bir yapı arz eden geoteknik uygulamaların analizi
için önemli özelliklerle donatılmıştır. Aşağıda bu özelliklerin kısa bir özeti
verilmiştir.
57
4. SONLU ELEMANLAR ANALİZİ Suphi CİVELEK
y y
x x
(a) (b)
Şekil 4.4. (a) Düzlem Şekil Değiştirme (b) Eksenel Simetrik Problem (PLAXIS
Manual, 2002)
4.5.2. Elemanlar
58
4. SONLU ELEMANLAR ANALİZİ Suphi CİVELEK
Gerilme noktaları
Düğüm noktaları
59
4. SONLU ELEMANLAR ANALİZİ Suphi CİVELEK
3 Düğümlü 5 Düğümlü
3 Düğümlü 5 Düğümlü
Yapı ile zemin veya donatı ile zemin arasındaki etkileşimi modellemek için
ara yüzey elemanlar kullanılır. Ara yüzey elemanlarının, zemin elemanlarına nasıl
bağlandığı Şekil 4.8’de görülmektedir. Ara yüzey elemanları, 6 düğüm noktalı zemin
elemanları kullanıldığı durumda 3 düğümlü, 15 düğüm noktalı zemin elemanları
60
4. SONLU ELEMANLAR ANALİZİ Suphi CİVELEK
3 Düğümlü 5 Düğümlü
Şekil 4.8. Ara Yüzey Elemanlarının Zemin Elemanlarına Bağlanması (Keskin, 2009)
Yapı ile zemin veya donatı ile zemin arasındaki etkileşim, ara yüzey elemanı
için uygun bir mukavemet azaltma faktörü (Rinter) seçilerek modellenmektedir. Bu
faktör, ara yüzey mukavemeti (çeper sürtünmesi ve adhezyon) ve zemin mukavemeti
(sürtünme açısı ve kohezyon) ile ilişkilidir.
61
4. SONLU ELEMANLAR ANALİZİ Suphi CİVELEK
62
4. SONLU ELEMANLAR ANALİZİ Suphi CİVELEK
SSC modeli, konsolide killer, killi siltler ve turba gibi yumuşak zeminlerin
zamana bağlı davranışının modellenmesinde kullanılmaktadır. Temel ve dolgulardaki
zamana bağlı oturma problemleri ile tüneller ve derin kazı gibi zemindeki yük
boşalması problemlerinde bu model kullanılır. Modelde giriş parametreleri olarak,
kohezyon, c, içsel sürtünme açısı, ϕ, dilatasyon açısı, ψ, modifiye sıkışma indeksi,
λ∗, modifiye şişme indeksi, κ∗ ve modifiye sünme indeksi µ∗ değerleri girilmektedir.
63
4. SONLU ELEMANLAR ANALİZİ Suphi CİVELEK
Deviatör Gerilme
(σ1-σ3) asimptot
qa
göçme hattı
qf
E50
1
Eur
Eksenel Deformasyon, ε1
Şekil 4.9. Standart Bir Drenajlı Üç Eksenli Basınç Deneyinde Hiperbolik Gerilme-
Şekil Değiştirme İlişkisi (Plaxis Manual 2002)
1 q
− εl = (q <qf için) (4.9)
2 E 50 1 − q / q a
m
c cos φ − σ′3 sin φ
E 50 = E 50
ref
(4.10)
c cos φ + p sin φ
ref
64
4. SONLU ELEMANLAR ANALİZİ Suphi CİVELEK
ref
Buradaki E 50 , referans çevre basıncı, pref, değerine karşılık gelen referans
rijitlik modülüdür. Rijitlik modülü, üç eksenli basınç deneyindeki çevre basıncı olan
küçük asal gerilme, σ'3 değerine bağlıdır. Basınç olması nedeniyle σ'3 değerinin
işareti negatiftir. Modelde gerilme seviyesi ise üs değeri “m” ile kontrol
edilmektedir. Göçme anındaki deviatörik gerilme qf ve deviatörik gerilmenin
asimptot kaldığı qa değerleri modelde aşağıdaki bağıntılarla tanımlanmaktadır:
2 sin φ
q f = (c cot φ − σ′3 ) (4.11)
1 − sin φ
qf
qa = (4.12)
Rf
qf değeri, c ve ϕ değerleri kullanılarak Mohr-Coulomb göçme kriterinden
hesaplanmaktadır. Dolayısıyla, q=qf olduğunda Mohr-Coulomb modeline göre
göçme meydana gelir ve tam plastik akma oluşur. qf ve qa arasındaki oran ise, göçme
oranı Rf olarak tanımlanmıştır. Rf değerinin her zaman 1’den küçük olduğu açıkça
görülmektedir.
Modelde, boşaltma–yükleme rijitlik modülü için ise, aşağıdaki bağıntı
kullanılmaktadır:
m
c cos φ − σ′3 sin φ
E ur = E
ref
(4.13)
c cos φ + p sin φ
ur ref
ref
E ref
ur , referans çevre basıncı, p , değerindeki referans Young modülüdür.
65
4. SONLU ELEMANLAR ANALİZİ Suphi CİVELEK
A A
1
1 4 2
5 6
7 8
9 10
0 x 3
66
4. SONLU ELEMANLAR ANALİZİ Suphi CİVELEK
67
4. SONLU ELEMANLAR ANALİZİ Suphi CİVELEK
açısı, özellikle sıkı kumlarda gözlenen, plastik hacim artışlarını ifade eden bir
parametredir. Kumlarda dilatasyon açısı, sıkılığa ve içsel sürtünme açısına bağlıdır
(Bolton, 1986). Programda dilatasyon açısı, ψ= ϕ -30° ifadesiyle elde edilmektedir.
Göçme oranı, Rf, için PLAXIS’de default olarak verilen Rf=0.90 değeri
kullanılmıştır.
Analizlerde kullanılan kum zeminin HS model parametreleri Çizelge 4.1’de
görülmektedir.
68
4. SONLU ELEMANLAR ANALİZİ Suphi CİVELEK
69
4. SONLU ELEMANLAR ANALİZİ Suphi CİVELEK
Plaxis bilgisayar programı ile D=6cm çaplı dairesel temel plakası, deneysel
çalışmada izlenen programa benzer şekilde modellenerek analiz edilmiştir. Elde
edilen sonuçlar deneysel bölümde olduğu gibi taşıma gücü, q (kPa) ve oturma oranı,
s/D (%), cinsinden ifade edilmiştir. Yapılan analizler, deney kasasının tamamen
gevşek olması durumu, tamamen sıkı durumu ve deney programında tanımlanan
tabakalanma durumlarına göre tekrarlanmıştır.
70
4. SONLU ELEMANLAR ANALİZİ Suphi CİVELEK
4.8.1. Sıkı Kum Durumu İçin Elde Edilen Sonuçlar (γk=17.06 kN/m³)
Deney kasasının tamamen sıkı kum olması halinde (γk=17.06 kN/m³) Plaxis
paket programı ile yapılan analiz sonucu taşıma gücü kapasitesinin yaklaşık 340 kPa
mertebelerinde olduğu görülmüştür. Şekil 4.12’de deney kasasının tamamen sıkı kum
(γk=17.06 kN/m³) olması durumu sunulmuştur.
(γk=17.06 kN/m³)
4.8.2. Gevşek Kum Durumu İçin Elde Edilen Sonuçlar (γk=15.03 kN/m³)
71
4. SONLU ELEMANLAR ANALİZİ Suphi CİVELEK
(γk=15.03 kN/m³)
4.8.3. Farklı Tabakalanma Durumları İçin Elde Edilen Plaxis Analiz Sonuçları
Deney kasası Plaxis paket programı ile bire bir modellenip bir seri analiz
gerçekleştirilmiştir. Analiz sonuçlarına bakıldığında, tabakalanma durumunun taşıma
gücüne etkisi belirgin bir şekilde görülmektedir. Gevşek zemin tabaka kalınlığı
H=0.25D derinlikte olduğu durumda taşıma gücü değeri 150kPa dolaylarındayken,
H=0.50D derinliğinde taşıma gücünün 110kPa mertebelerine gerilediği, H=0.75D ile
H=2.00D derinliklerinde ise, gevşek zemin koşullarımdaki davranışına benzer taşıma
gücü değerlerine düşerek, 60 ile 50kPa değerlerinde olduğu görülmüştür. Başka bir
ifadeyle, H=0.75D kalınlıktan sonraki derinliklerde zeminde gevşek zemin
davranışının oluştuğu görülmüştür. Şekil 4.14.’de Plaxis paket programı ile
modellenen farklı tabakalanma durumlarına ait analiz sonuçları toplu olarak
sunulmuştur.
72
4. SONLU ELEMANLAR ANALİZİ Suphi CİVELEK
ABAQUS ile gerçekleştirilen iki boyutlu sayısal analizlerde model temel rijit
olarak kabul edilmiştir. Temel boyutu olarak 6cm çapında olan daire kesitli plaka
kullanılmıştır.
Temel, rijit olarak tanımlandığı için temele yük uygulanması, hemen temel
73
4. SONLU ELEMANLAR ANALİZİ Suphi CİVELEK
altındaki düğümlere aşağı yönde üniform olarak düşey deplasman uygulanması ile
gerçekleştirilmiştir. Temel ile zemin arasındaki ara yüzeydeki yatay deplasmanlar,
temel simetrisi ve ara yüzeyin tamamen pürüzlü olduğu varsayımı ile tutulmuştur.
Şekil 4.15’de Abaqus programı ile yapılan modellerde kullanılan geometri, sınır
koşulları ve sonlu elemanlar ağı görülmektedir.
74
4. SONLU ELEMANLAR ANALİZİ Suphi CİVELEK
F = t − ρ tan β − d = 0 (4.14)
1 1 1 r
3
t = q 1 + − 1 − (4.15)
2 K K q
75
4. SONLU ELEMANLAR ANALİZİ Suphi CİVELEK
6 sin φ 2c cos φ
β = arctan ve d = (4.16)
3 − sin φ 1 − sin φ
Şekil 4.17. Lineer Drucker-Prager Modeli Akma Yüzeyi Grafiği (Hibbit, Karlsson ve
Sorensen, 2002)
76
4. SONLU ELEMANLAR ANALİZİ Suphi CİVELEK
Abaqus bilgisayar programı ile D=6cm çaplı dairesel temel plakası, deneysel
çalışmada izlenen programa benzer şekilde modellenerek analiz edilmiştir. Elde
edilen sonuçlar deneysel bölümde olduğu gibi taşıma gücü, q (kPa), oturma oranı,
s/D (%), cinsinden ifade edilmiştir. Yapılan analizler, deneyde kullanılan zeminin
tamamen gevşek olması durumu, tamamen sıkı durumu ve deney programında
tanımlanan tabakalanma durumuna göre tekrarlanmıştır.
Zeminin sıkı kum olması halinde (γk=17.06 kN/m³) Abaqus paket programı
ile yapılan analiz sonucu taşıma gücü kapasitesinin yaklaşık 360 kPa mertebelerinde
olduğu görülmüştür. Şekil 4.18’de zeminin tamamen sıkı kum (γk=17.06 kN/m³)
olması durumu sunulmuştur.
(γk=17.06 kN/m³)
77
4. SONLU ELEMANLAR ANALİZİ Suphi CİVELEK
(γk=15.03 kN/m³)
78
4. SONLU ELEMANLAR ANALİZİ Suphi CİVELEK
79
4. SONLU ELEMANLAR ANALİZİ Suphi CİVELEK
80
5. DENEYSEL ve SAYISAL SONUÇLARIN KARŞILAŞTIRILMASI
Suphi CİVELEK
5.1. Giriş
81
5. DENEYSEL ve SAYISAL SONUÇLARIN KARŞILAŞTIRILMASI
Suphi CİVELEK
D=6cm çapındaki dairesel temel için, sıkı kumda yapılan deneyler PLAXIS
ve ABAQUS bilgisayar programları ile modellenerek karşılaştırılmıştır. D=6cm çaplı
temel ile sıkı kum zemin durumu için yapılan deney ve analiz sonuçları Şekil 5.2’de
görülmektedir. Elde edilen sonuçlar gevşek kum koşullarında olduğu gibi yapılan
deney ile analiz sonuçları birbiriyle uyum içinde olup, yük-deplasman davranışları
benzerdir.
82
5. DENEYSEL ve SAYISAL SONUÇLARIN KARŞILAŞTIRILMASI
Suphi CİVELEK
83
5. DENEYSEL ve SAYISAL SONUÇLARIN KARŞILAŞTIRILMASI
Suphi CİVELEK
Gevşek 45 47 47
H=0.50D 110 52 62
H=0.75D 80 50 60
84
5. DENEYSEL ve SAYISAL SONUÇLARIN KARŞILAŞTIRILMASI
Suphi CİVELEK
Şekil 5.4. Farklı Tabaka Oranları İçin Elde Edilen Sayısal Sonuçlarının
Karşılaştırılması
85
5. DENEYSEL ve SAYISAL SONUÇLARIN KARŞILAŞTIRILMASI
Suphi CİVELEK
86
5. DENEYSEL ve SAYISAL SONUÇLARIN KARŞILAŞTIRILMASI
Suphi CİVELEK
Şekil 5.5. Farklı İçsel Sürtünme Açıları İçin Elde Edilen Plaxis Sonuçlarının
Karşılaştırılması (H=0.25D)
Şekil 5.6. Farklı İçsel Sürtünme Açıları İçin Elde Edilen Abaqus Sonuçlarının
Karşılaştırılması (H=0.25D)
87
5. DENEYSEL ve SAYISAL SONUÇLARIN KARŞILAŞTIRILMASI
Suphi CİVELEK
Bu analizlerden Plaxis programı çıktılarına göre ϕ=36, 38, 40° içsel sürtünme
açıları arasında taşıma gücü değerleri kıyaslandığında sırasıyla 99, 125 ve 149kPa
değerleri elde edilmiştir. Abaquste ise 125, 149 ve 175kPa olduğu görülmüştür.
Buradan ϕ, qu çizilirse, Plaxis için qu =14ϕ – 405.67, Abaqus için
qu =12.5 ϕ – 325.33 bağıntıları elde edilir. Şekil 5.7.’de zayıf zemin tabaka derinliği
H=0.25D için farklı içsel sürtünme açılarında elde edilen Plaxis ve Abaqus
sonuçlarının karşılaştırılması sunulmuştur.
Şekil 5.7. Farklı İçsel Sürtünme Açıları İçin Elde Edilen Plaxis ve Abaqus
Sonuçlarının Karşılaştırılması (H=0.25D)
Abaqus programı ile yapılan analizlerde elde edilen sonuçlar ile derinlikle
düşey gerilme arasındaki ilişki incelenmiştir. Farklı tabakalanma durumları için
temel altında düşey eksen boyunca elde edilen gerilmeler, Şekil 5.8’de gösterilmiştir.
Elde edilen sonuçlar değerlendirildiğinde sıkı kum durumu için daha yüksek gerilme
durumları oluşurken, H=0.25D tabaka durumundan sonra gevşek tabaka oranının
88
5. DENEYSEL ve SAYISAL SONUÇLARIN KARŞILAŞTIRILMASI
Suphi CİVELEK
89
5. DENEYSEL ve SAYISAL SONUÇLARIN KARŞILAŞTIRILMASI
Suphi CİVELEK
90
6. SONUÇ ve ÖNERİLER Suphi CİVELEK
6. SONUÇLAR ve ÖNERİLER
6.1. Sonuçlar
91
6. SONUÇ ve ÖNERİLER Suphi CİVELEK
5. Abaqus programı ile yapılan analizlerde elde edilen sonuçlar ile derinlikle
düşey gerilme arasındaki ilişki incelenmiştir. Elde edilen sonuçlar
değerlendirildiğinde, sıkı kum durumu için daha yüksek gerilmeler oluşurken,
H=0.25D tabaka durumu dışındaki gevşek tabaka oranlarının gerilme
durumunu değiştirmediği ve altta sıkı tabaka olmasına rağmen üstteki gevşek
kumun gerilme davranışında etkili olduğu görülmüştür.
6. Tabakalı zeminlerde içsel sürtünme açısının, ϕ, taşıma gücüne olan etkisini
araştırmak amacıyla yapılan analizler incelendiğinde, ϕ açısının taşıma
gücünde doğrudan etkili bir parametre olduğu, içsel sürtünme açısı arttıkça
taşıma gücünün de arttığı, Plaxis paket programının Abaqus paket
programına göre aynı içsel sürtünme açıları değerlerinde daha fazla taşıma
gücü değerleri verdiği görülmüştür.
7. Yapılan deneylerde, kum zeminlerde tabakalanma durumunda üst tabakanın
alt tabakaya göre daha zayıf halde olması durumunda, temel taşıma gücünün
H=0.25D derinliğinde sağlam zeminden etkilendiği görülmüştür. Zayıf zemin
kalınlığının H=0.50D olduğu durumda taşıma gücü davranışının hemen
hemen H=0.75D, H=1.00D, H=1.50D ve H=2.00D derinliklerdeki taşıma
gücü değerlerinde olduğu görülmüştür.
8. Yapılan deneysel ve sayısal analizlerde, gevşek zemin kalınlığının
H=0.75D’yi aştığı derinliklerde, zemin tamamen gevşek zemin davranışına
benzer davranış gösterdiği görülmüştür.
9. Yapılan deneysel ve sayısal analizlerde, zeminin tamamen gevşek ve sıkı kum
durumları arasında taşıma gücü değerinin yaklaşık yedi buçuk kat arttığı
görülmektedir.
92
6. SONUÇ ve ÖNERİLER Suphi CİVELEK
6.2. Öneriler
93
6. SONUÇ ve ÖNERİLER Suphi CİVELEK
94
KAYNAKLAR
95
ESQUIVEL-DIAZ, R. F., 1967. Pullout Resistance of Deeply Buried Anchors in
Sand, M. S. Thesis, Duke University, Durham, NC, USA.
HONG, Y. S., WU, C. S., and YANG, S. H., 2003. Pullout Resistance of Single and
Double Nails in a Model Sandbox. Canadian Geotech. J.,Vol. 40, pp.
1039-1047.
JANBU, J., 1963. Soil Compressibility as Determined by Oedometer and Triaxial
Tests, Proc.
ECSMFE Wiesbaden, 1:19-25 (as referred by PLAXIS Manual,2002).
KESKİN, M. S., 2009. Güçlendirilmiş Kumlu Şevlere Oturan Yüzeysel Temellerin
Deneysel ve Teorik. Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri
Enstitüsü, Adana.
KILIÇ, H., 2000. Yumuşak Zeminler Üzerine Oturan Dolgu Barajlarda
Deformasyonların Deneysel ve Nümerik Yöntemlerle Belirlenmesi.
Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 278s.
KONDNER, R.L., 1963. Hyberbolic Stress-Strain Response: Cohesive Soils. Journal
of Soil Mechanics and Foundations, 89(SM1):115-143.
KUPFERMAN, M., 1971. The Vertical Holding Capacity of Marine Anchors in Clay
Subjected to Staticand Dynamic Loading, M.S. Thesis, University of
Massachusetts, Amherst, USA.
MISIR, G., UNCUOĞLU E., LAMAN M., YILDIZ A., Tabakalı Zeminlere Oturan
Şerit Temellerin Taşıma Gücü Analizi, II. Geoteknik Sempozyumu
Adana, 2007, 504s
PATRA, N. R., DEOGRATHIAS, M., and JAMES, M., 2004. Pullout Capacity of
Anchor Piles. Electronic Journal of Geotechnical Engineering, pp. 2004-
0340 (EJGE).
PLAXIS, 2002. User Manual. 2D version8, (Editedby BRINKGREEVE, R.J.B.),
Delft University of Technology & PLAXISb.v., The Netherlands.
POULOS, H.G., and DAVIS, E.H., 1974. Elastic Solutions for Soiland Rock
Mechanics.John Wiley and Sons, Inc., 411p.
POTTS, D.M. and ZDRAVKOVIĆ, L.T., 1999. Finite Element Analysis in
Geotechnical Engineering: Theory. Thomas Telford, London, UK.
96
SAEEDY, H. S.,Stability of Circular Vertical Earth Anchors, Canadian Geotech. J.,
24(3), 452.
SUTHERLAND, H. B., 1965. Model Studiesfor Shaft Raising Through Cohesionless
Soils, in Proc., VI INT. Conf. Soil Mech. Found. Eng., Montreal
Canada, 2, 410.
ÖNALP, A., SERT, S., Geoteknik Bilgisi III – Bina Temelleri, Birsen yayınevi,
2006, 375 sayfa.
TEKİNSOY, M. A., LAMAN, M., 2000. ‘’Elastik zemin problemleri’’. Süleyman
Demirel Üniversitesi Basımevi, Isparta, 316s.
UZUNER, B.A., 1998. Çözümlü Problemlerle Temel Zemin Mekaniği”, Teknik
Yayınevi, Ankara, 376s.
VESIC, A.S.,1965. Cratering by explosives as an earth pressure problem, in Proc.,
VI Int. Conf. Soil Mech. Found. Eng., Montreal, Canada,2, 427.
VESIC, A. S., 1971. Breakout Resistance of Objects Embedded in Ocean Bottom,
Journal of Soil Mech. Found. Div., ASCE, 97(9), 1183.
VON SOOS, P., 1980. Properties of Soil and Rock (in german)
In:Grundbautaschenbuch, Part 4, Edition 4, Ernst & Sohn, Berlin (as
referred by PLAXIS Manual, 2002).
WESTERGAARD, H.M.,1938. A Problem of Elasticity Suggested by a Problem in
Soil Mechanics, Soft Material Reinforced by Numerous Strong
Horizontal Sheets, Contributions to the Mechanics of Solids, S.
Timoshenko 60 th Anniversary Volume, Newyork-Mac Millan.
YETIMOĞLU, T., WU, J.T.H. and SAGLAMER, A., 1994. Bearing Capacity of
Rectangular Footings on Geogrid-Reinforced Sand. Journal of
Geotechnical Engineering, 120(12):2083-2099.
YILDIZ, A. A., 2002. Donatılı Zemine Oturan Yüzeysel Temellerin Analizi. Doktara
Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
ZIENKIEWICZ, O.C., 1977. The Finite-Element Method. 3rd ed., New York, Mc
Graw-Hill Book Co., 787p.
97
98
ÖZGEÇMİŞ
Yazar, 1979 yılında Adana’da doğdu. İlk, orta ve lise eğitimini Adana’da
tamamladı. 1996 yılında, Çukurova Elektrik EML Elektrik Bölümünden mezun oldu.
2000 yılında Hacettepe Üniversitesi AMYO İnşaat Bölümünü bitirdi. 2006 yılında
Çukurova Üniversitesi Müh. Mim. Fak. İnşaat Mühendisliği bölümünü bitirdi.
Öğrenim hayatı ile çalışma hayatı paralel olarak devam etti. 1998 yılından bugüne
birçok inşaat firmasında Şantiye Şefliği, Proje Sorumlusu, Proje Yöneticisi
görevlerinde çalıştı. 2007 yılından bu güne İnşaat Mühendisleri Odası Adana Şubesi,
Şube Sekreteri görevini yürütmektedir.
99
EKLER
100
EK 4.1. Zayıf Zemin Tabaka Kalınlığı H=0.25D Olduğu Durumdaki Zemindeki
Gerilme Dağılımı (Plaxis 8.2)
101
EK 4.2. Zayıf Zemin Tabaka Kalınlığı H=0.75D Olduğu Durumdaki Zemindeki
Gerilme Dağılımı (Plaxis 8.2)
102
EK 4.3. Zayıf Zemin Tabaka Kalınlığı H=1.00D Olduğu Durumdaki Zemindeki
Gerilme Dağılımı (Plaxis 8.2)
103
EK 4.4. Zayıf Zemin Tabaka Kalınlığı H=2.00D Olduğu Durumdaki Zemindeki
Gerilme Dağılımı (Plaxis 8.2)
104