ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ.................................................................................................................................2
ΤΙ ΕΙΝΑΙ OFFSHORE ΕΤΑΙΡΙΑ...............................................................................................4
1.1 Εννοιολογικός προσδιορισμός και κριτήρια ίδρυσης Υπεράκτιων (Εξωχώριων)
Επιχειρήσεων..........................................................................................................................4
1.2 Ιστορικό πλαίσιο...............................................................................................................5
2. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΜΙΑΣ ΥΠΕΡΑΚΤΙΑΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ..............................6
3. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΥΠΕΡΑΚΤΙΟΥ ΣΧΗΜΑΤΟΣ.......................................................8
4. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΥΠΕΡΑΚΤΙΩΝ ΕΤΑΙΡΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΑ ΝΟΜΟΘΕΤΗ
...................................................................................................................................................10
4.1 Τα προνόμια των εξωχώριων εταιρειών.........................................................................11
4.2 Νομολογία ΑΠ................................................................................................................13
5. ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΥΠΕΡΑΚΤΙΩΝ ΕΤΑΙΡΙΩΝ...................................13
5.1 Φοροδιαφυγή – φοροαποφυγή και διάβρωση της φορολογικής βάσης των
αναπτυγμένων χωρών...........................................................................................................14
5.2 Το ξέπλυμα χρήματος – νομιμοποίηση των εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. .14
5.3 Η επιρροή των υπεράκτιων εταιρειών στην λειτουργία του διεθνούς
χρηματοπιστωτικού συστήματος..........................................................................................15
6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ...................................................................................................................16
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ......................................................................................................................17
 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Το φαινόμενο παγκοσμιοποίησης και διαρκής ενοποίηση της παγκόσμιας αγοράς1

οδηγούν τις μεγάλες, μεσαίες, αλλά και μικρές επιχειρήσεις να επεκτείνουν τις
δραστηριότητες τους διεθνώς. Αυτό το γεγονός εκθέτει τις επιχειρήσεις σε διαρκή φορολογικό
κίνδυνο δεδομένου ότι αναγκάζονται να λειτουργούν σε διάφορα και πολλές φορές, όχι
σταθερά φορολογικά καθεστώτα.
Σε ορισμένες περιπτώσεις η έλλειψη εναρμόνισης των φορολογικών συστημάτων
διαφορετικών χωρών μπορεί να δημιουργήσει καταστάσεις, που η ανάληψη των
επιχειρηματικών πρωτοβουλιών σε μια τρίτη χωρά να συνεπάγεται υψηλό φορολογικό
κόστος. Ένα από τα παραδείγματα μη εναρμόνισης είναι η διπλή φορολόγηση κερδών. Την
έλλειψη της εναρμόνισης των διακρατικών φορολογικών συστημάτων , την υποκατέστησε το
ίδιο το διεθνές κεφάλαιο, που στην προσπάθεια του να δημιουργήσει συνθήκες για την
απρόκοπη κυκλοφορία του, «υιοθέτησε» και ανέπτυξε το θεσμό «Υπεράκτιων Εταιριών».
Έτσι λοιπόν επειδή η φορολογία πλήττει άμεσα την κερδοφορία των οικονομικών
μονάδων, είτε με υψηλούς φορολογικούς συντελεστές, είτε, όπως προαναφέρθηκε, με
έλλειψη εναρμόνισης φορολογικών συστημάτων διαφορετικών χωρών και την επιβολή
διπλής φορολογίας για την ίδια οικονομική δραστηριότητα, για τους λόγους αυτούς το διεθνές
κεφάλαιο ανέπτυξε τον θεσμό των υπεράκτιων (Offshore) εταιριών, παρακάμπτοντας τις
χώρες όπου πραγματικά δραστηριοποιούνται και εμφανίζοντας ως οικονομική τους έδρα τις
χώρες «φορολογικούς παραδείσους» (tax havens) ή όπως τα χαρακτηρίζουν αλλιώς
«υπεράκτια κέντρα» με ελάχιστους ή μηδενικούς φορολογικούς συντελεστές για τα εκτός τις
έδρας αποκτηθέντα κέρδη και την πλήρη εχεμύθεια ως προς τη προέλευση και την ιδιοκτησία
του κεφαλαίου.
Το φαινόμενο παγκοσμιοποίησης αν και από την μια πλευρά δημιουργεί μεγάλες
δυνατότητες οικονομικής ανάπτυξης, από την άλλη δημιουργεί τεράστιες δυνατότητες
ανάπτυξης του οικονομικού εγκλήματος.2
Ο έλεγχος των υπεράκτιων εταιριών καθίσταται όλο και πιο επιτακτική ανάγκη στην
σύγχρονη πραγματικότητα. Με σκοπό την αντιμετώπιση ή αλλιώς ρύθμιση των πραγματικών
δεδομένων και πρακτικών, που προκύπτουν από ως άνω εξελίξεις, όλες οι σύγχρονες και
οικονομικά αναπτυγμένες κοινωνίες διαμόρφωσαν θεσμούς και νομοθετικά φορολογικά
καθεστώτα, που αποβλέπουν στην οριοθέτησης της φορολογικής επιβάρυνσης στην

1
Σχετικά με την παγκοσμιοποίηση και την ανάπτυξη της τεχνολογίας, που συνέβαλαν στην εντυπωσιακή
αύξηση του μεγέθους και της εμβελείας των διεθνών επιχειρήσεων, καθώς και στην διαφοροποίηση του τρόπου
οργάνωσης της λειτουργίας τους στο «Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ», Gordon Boyce
and Simon Ville, εκδόσεις Αλεξάνδρα , σελ. 324.

2
Παναγιώτης Δουβής, Offshore δραστηριότητες, Αθήνα 2008, σελ. 43.

2
περίπτωση της οικονομικής δραστηριότητας με στοιχεία αλλοδαπότητας, όπως είναι οι
διμερείς συμβάσεις αποφυγής διπλής φορολογίας, καθώς επίσης τους μηχανισμούς
εντοπισμού και αποκλεισμού των κεφαλαίων, που αποκτήθηκαν με μη νόμιμα μέσα
(παραοικονομία, οικονομικό και κοινό έγκλημα) από την τοποθέτηση τους στο νόμιμο
οικονομικό ιστό (money laundering).3
Για να δώσουμε έναν αρχικό χαρακτηρισμό στα υπεράκτια κέντρα θα μπορούσαμε να
πούμε, ότι οποιαδήποτε χώρα, που παρέχει πλεονεκτήματα σε θέματα παγκοσμίων
φορολογικών προγραμμάτων,4 είτε ως χώρος συναλλαγών, είτε ως χώρος φύλαξης για τα
κεφάλαια διεθνών εταιριών, μπορεί να θεωρηθεί ως Διεθνές Υπεράκτια Χρηματοοικονομικό
Κέντρο5.
Αρχικά τα υπεράκτια κέντρα τοποθετούνταν σε μικρές νησιώτικες χώρες, όπως είναι
για παράδειγμα οι Νήσοι Μάρσαλ, σταδιακά όμως επεκτάθηκαν σε και σε ηπειρωτικές χώρες
όπως Λιχτενστάιν, Λουξεμβούργο, Ιρλανδία, Μαδέιρα στην Πορτογαλία κτλ.
Σήμερα μπορεί να μιλήσει κανείς για υπεράκτια κέντρα σε ολόκληρη την υφήλιο, έτσι
ο αριθμός των κρατών που δίνει την δυνατότητα δημιουργίας τέτοιων εταιριών έχει επεκταθεί
σημαντικά και υπολογίζεται ότι λειτουργούν περισσότερα από 80 τέτοια κέντρα σε όλο τον
κόσμο.
Αναζητώντας τα αίτια δημιουργίας των πολυάριθμων υπεράκτιων κέντρων
παρατηρούμε, ότι ο βασικός άξονας είναι ένας, η ανάγκη επιβίωσης και γρήγορης
οικονομικής ανάπτυξης των κρατών αυτών.
Πολυάριθμες επιχειρήσεις , αλλά και ευκατάστατη ιδιώτες θέλησαν να επωφεληθούν
από την φορολογική χαλαρότητα των προαναφερόμενων κρατών και δέχτηκαν τις
παρεχόμενες από τις χώρες αυτές υπηρεσίες, αποβλέποντας σε μεγαλύτερα κέρδη. 6 Για τα
μικρά αυτά κράτη, αυτό σήμανε την απαρχή ενός καλύτερου μέλλοντος τόσο για τα ίδια όσο
για τους πολίτες τους, με την εισροή του συναλλάγματος, τη δημιουργία νέων θέσεων
εργασίας και την καταβολή εισφορών , τελών, δικαιωμάτων και αμοιβών από τους
αλλοδαπούς επενδύτες. Η πολιτική αυτή κατά κανόνα οδήγησε σε σύντομο χρονικό διάστημα
σε αναδιοργάνωση της οικονομίας τους και σε υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης.

3
Θεοφάνης Καραγιώργος, Δημήτρης Μελάς, Η μετάλλαξη των offshore εταιρειών σε εταιρείες αντιπροσώπευσης
και εταιρείες διεθνών δραστηριοτήτων, Φοροτεχνική και Θρακική Προσέγγιση, 07.08.2008, σελ. 506.

4
Eric Hobsbawm, «Age of extremes the short twentieth century 1914-1991», εκδόσεις Θεμέλιο, σελ. 351.

5
Παναγιώτης Δουβής, Offshore δραστηριότητες, Αθήνα 2008, σελ. 46.

6
S. Bowles- R. Edwarde, Κατανοώντας τον Καπιταλισμο, εκδόσεις Gutenberg.

3
ΤΙ ΕΙΝΑΙ OFFSHORE ΕΤΑΙΡΙΑ

1.1 Εννοιολογικός προσδιορισμός και κριτήρια ίδρυσης Υπεράκτιων (Εξωχώριων)

Επιχειρήσεων.

Κατ’ αρχήν κρίνω σκόπιμο να εισάγω δυο παρατηρήσεις, η πρώτη ορολογικής

φύσεως και η δεύτερη εννοιολογικής τάξεως7:
Ο όρος υπεράκτιες συνδέεται με τη σύγχρονη προέλευση του φαινόμενου. Οι
υπεράκτιες εταιρίες είναι αγγλοσαξονικής και κυρίως βρετανικής επινοήσεως και για τον λόγο
αυτό πολλές τέτοιες δικαιοδοσίες είναι παλαιές βρετανικές αποικίες. Αρχικά οι υπεράκτιες
εταιρίες επινοήθηκαν για να αντιμετωπιστούν οι πολιτικοί κίνδυνοι κατά τη διάκια του Β
Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά γνώρισαν εκρηκτική ανάπτυξη παράλληλα με τη δημιουργία
πολυεθνικών ή ορθότερα διεθνικών επιχειρήσεων. Σήμερα πάνω από το 50% των
κεφαλαίων που διακινούνται παγκοσμίως περνά από φορολογία καταφύγια.8 Ο κλάδος των
υπεράκτιων εταιριών είναι σήμερα κυρίαρχος στους τομείς της ναυτιλίας, αεροπορίας, και
των ασφαλίσεων. Την τελευταία δεκαετία μόνο έχουν συσταθεί πάνω από ένα εκατομμύριο
υπεράκτιες εταιρίες.9
Ο όρος υπεράκτιες αποδίδει βέβαια στην ελληνική με ακρίβεια τον ορό offshore, αλλά
δεν έχει επαρκή δημοτικότητα. Πράγματι, επειδή το Ηνωμένο Βασίλειο είναι νησί , ο όρος
υπεράκτιες έχει μια ιδιαίτερη σημασία, που δεν αποδίδεται ακριβώς για ηπειρωτικά κράτη.
Στην Ελληνική Γλώσσα χρησιμοποιούνται και άλλη εννοιολογικά ισοδύναμοι όροι , όπως
εξωχώριες ή υπερπόντιες εταιρίες.10
Οι υπεράκτιες εταιρίες συγκροτούνται εννοιολογικά από δυο κυρίως στοιχεία , που τις
διακρίνουν από άλλες αλλοδαπές (on shore ) εταιρίες:
• Η εξ ορισμού διάσταση μεταξύ του τόπου ιδρύσεως και του τόπου λειτουργίας τους
και,
• Επιλογή δικαίου κράτους ιδρύσεως που χαρακτηρίζεται ως φορολογικός
παράδεισος.11

7
Χ. Παμπουκης, Οι Υπεράκτιες εταιρίες στο Ελληνικό Ιδιωτικό Διεθνές Δίκαιο, ΔΕΕ 10/2001, 965.

8
Άννα Λιγωμένου, Σύμβουλος Ελεγκτικού Συνέδριου, Εξωχώριες Εταιρίες και Φορολογικοί παράδεισοι, Αρχείο
Νομολογίας, Περίοδος Β, σελ 148.

9
Εφημερίδα Το Βήμα, Κυριακή 13/05/2001, Αρ. Φύλλου 13261.

10
Κατά την άποψη του καθηγητή Χ. Παμπούκη ο πλέον δόκιμος είναι όρος υπερόριες εταιρίες , καθώς έτσι
αποδίδεται καλύτερα η διάσταση μεταξύ του τόπου ιδρύσεως και των τόπων πραγματικής δραστηριότητας της
εταιρίας, που αποτελεί ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά στοιχεία των offshore εταιριών.

4
 Μια υπεράκτια εταιρία έχει συνήθως μορφή Εταιρίας Περιορισμένης Ευθύνης, και
είναι εγκατεστημένη σε κάποια γεωγραφική περιοχή, που έχει χαρακτηριστεί ως υπεράκτιο
κέντρο.
Στην Ελλάδα για τις ανάγκες της φορολογίας εισοδήματος δόθηκε ορισμός της
offshore εταιρίας ως έξης:
«Ως εξωχώρια εταιρία εννοείται η εταιρία που έχει την έδρα της σε αλλοδαπή χωρά
και με βάση την νομοθεσία της δραστηριοποιείται αποκλειστικά σε άλλες χώρες και
απολαμβάνει ιδιαίτερα ευνοϊκής φορολογικής μεταχείρισης.» (Ν. 2238/1994, Άρθρο 31.1 περ.
στ.).
Έτσι λοιπόν και βάση του ορισμού αυτού για να θεωρηθεί μια τέτοια εταιρία ως
υπεράκτια ή offshore πρέπει να πληρούνται δυο βασικά κριτήρια:
1. Οι υπεράκτιες εταιρίες έχουν την καταστατική τους έδρα σε μια από τις χώρες
«φορολογικούς παραδείσους».
2. Οι εργασίες ή δραστηριότητες των υπεράκτιων εταιριών πρέπει να διενεργούνται
αποκλειστικά εκτός της χώρας εγκατάστασης τους και συνεπώς όλα τα εισοδήματα
τους να πηγάζουν αποκλειστικά από τις εργασίες τους στο εξωτερικό. Έτσι δεν
επιτρέπεται στις επιχειρήσεις αυτές να προσφέρουν προϊόντα και υπηρεσίες στη
χώρα εγκατάστασης είτε σε κατοίκους είτε σε μη κατοίκους της. Ωστόσο οι
επιχειρήσεις αυτές μπορούν να διοικούνται και να έχουν μόνιμη εγκατάσταση στις πιο
πάνω χώρες.

1.2 Ιστορικό πλαίσιο

Οι υπεράκτιες εταιρίες εμφανίστηκαν αρχικά σε μικρά κράτη, όπως τα νησιά της

Καραϊβικής, των οποίων η δυναμική οικονομική ανάπτυξη κατέστη αδύνατη λόγω της
γεωπολιτικής θέσης τους, αλλά και των ειδικών ιστορικών συγκυριών. Τα κράτη αυτά
επέλεξαν ήδη από τη δεκαετία του 1960, σοφά όπως αποδείχτηκε, να υποκαταστήσουν την
έλλειψη ακόμη και βασικών υποδομών τους με νομοθετικές ρυθμίσεις και κανονιστικά
πλαίσια, τα οποία παρείχαν επιχειρηματικές «διευκολύνσεις» και δημιουργούσαν ευνοϊκό
περιβάλλον για την άσκηση οικονομικών δραστηριοτήτων.

11
Φορολογικός παράδεισος κατά τον ορισμό του ΟΟΣΑ είναι κράτος (δικαιοδοσία) , που παρέχει την
δυνατότητα αποφυγής καταβολής φόρων , οι οποίοι θα έπρεπε διαφορετικά να καταβληθούν σε ένα άλλο
κράτος.

5
 Έτσι, τα κράτη αυτά κατόρθωσαν να προσελκύουν όλο και περισσότερους
αλλοδαπούς επιχειρηματίες, λειτουργώντας ως «φορολογικοί παράδεισοι» για την -τυπική
έστω- εγκατάσταση των δραστηριοτήτων τους.
Είναι ενδεικτικό ότι σύμφωνα με μία έρευνα του 1998 που δημοσιεύθηκε στην
εφημερίδα «The Guardian»12, πάνω 6 τρισεκατομμύρια δολάρια Η.Π.Α. ήταν επενδεδυμένα
σε εξωχώρια οικονομικά κέντρα, ποσό μεγαλύτερο από το Α.Ε.Π. όλων των χωρών, εκτός
από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

2. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΕΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΜΙΑΣ ΥΠΕΡΑΚΤΙΑΣ ΕΤΑΙΡΙΑΣ

12
“Offshore Corporations - A Brief Introduction” Harvard Business Review 9-799-119.

6
 Το κυριότερο χαρακτηριστικό γνώρισμα των υπεράκτιων εταιριών είναι το τρίπτυχο:
εξοικονόμηση χρήματος – ταχύτητα – εχεμύθεια.13 Οι υπεράκτιες εταιρίες συστήνονται πολύ
γρήγορα, με χαμηλό κόστος , ελάχιστο εταιρικό κεφάλαιο και εξαιρετικά περιορισμένες
διατυπώσεις. Η ανωνυμία του ιδιοκτήτη αποτελεί ένα από τα κεντρικά σημεία αναφοράς της
θεωρίας των υπερακτιων εταιριών. Στην περίπτωση που οι δικαιούχοι – ιδιοκτήτες μιας
υπεράκτιας εταιρίας επιθυμούν εμπιστευτικότητα, είναι δυνατό να οριστεί ένας
αντιπρόσωπος- διαχειριστής ο οποίος εμφανίζεται και διενεργεί όλες τις συναλλαγές της
εταιρίας στο όνομα του άλλα για λογαριασμό των πραγματικών ιδιοκτητών. Πρέπει να
τονιστεί ότι η δημόσια αρχή που είναι αρμόδια για την ίδρυση και καταχώριση των
υπερακτιων εταιριών σε ειδικούς καταλόγους , έχει υποχρέωση να διαφυλάξει την ανωνυμία
των ιδιοκτητών – μετόχων των προαναφερομένων εταιριών.
Τα τρία στοιχεία, εξοικονόμηση χρήματος – ταχύτητα – εχεμύθεια, βέβαια δεν είναι τα
μόνα κίνητρα που ωθούν τους επιχειρηματίες να προχωρήσουν στην ίδρυση μιας υπεράκτιης
εταιρίας. Έτσι στις υπεράκτιες εταιρίες παρέχονται πολλά νομικά, οικονομικά και φορολογικά
κίνητρα με τον απώτερο σκοπό συσσώρευση κεφαλαίων στην χώρα εγκατάστασης της
εταιρίας.
Και συγκεκριμένα τα καθοριστικά κριτήρια για την ίδρυση και διατήρηση μιας
υπεράκτιος εταιρίας είναι έξης:
• Η γρήγορη σύσταση με χαμηλό κόστος, ελάχιστο απαιτούμενο εταιρικό κεφάλαιο και
εξαιρετικά περιορισμένες διατυπώσεις δημοσιότητας.
• Η πλήρης ανωνυμία των πραγματικών μετόχων.
• Η δυνατότητα σύστασης της εταιρίας με έναν μόνο μέτοχο.

• Ο σημαντικότερος από τους λόγους που οδηγεί κάποιον επενδυτή να συστήσει μια
υπεράκτια εταιρία είναι η αποφυγή των διατάξεων του φορολογικού δικαίου. Για τις
υπεράκτιης εταιρίες δεν ισχύει το «πόθεν εσχες» και επίσης αυτές δεν επιβαρύνονται
με τεκμήρια για την απόκτηση και την διατήρηση περιουσιακών στοιχείων, εφόσον
βεβαίως έχει προβλεφθεί η αντίστοιχη εισαγωγή συναλλάγματος στο όνομα της
υπεράκτιες εταιρίας. Με την χρήση των υπεράκτιων εταιριών μπορεί επίσης να
μειωθεί σημαντικά ή να αποφευχθεί εντελώς καταβολή φόρων που σχετίζονται με την
μεταβίβαση και κατοχή περιουσιακών στοιχείων, όπως ο φόρος κληρονομιάς, ο
φόρος μεταβίβασης ακινήτων, φόρος δωρεάς, γονικής παροχής και ο φόρος μεγάλης
ακίνητης περιουσίας.
• Αποφυγή φόρου τόκων καταθέσεων και φόρου μερισμάτων.
• Μη ύπαρξη συναλλαγματικών περιορισμών.

13
Ιωάννης Φωτόπουλος, Γεώργιος Φωτόπουλος, ΥΠΕΡΑΚΤΙΕΣ ΕΤΑΙΡΙΕΣ , ΛΟΓΙΣΤΗΣ , Ιούλιος 2001, σελ.
1071.

7
 • Τραπεζικό απόρρητο που προστατεύει από ελέγχους.
• Παράκαμψη δεσμεύσεων από το κληρονομικό δίκαιο. Έτσι μπορεί να παρακάμψει
κανείς τις διατάξεις περί της νόμιμης μοίρας αλλά και να χρησιμοποιήσει τα υπεράκτια
μορφώματα για τον καθορισμό της κληρονομικής διαδοχής κατά την επιθυμία του
διαθέτη.
• Η δυνατότητα μεταφοράς κερδών από τις χώρες με υψηλούς φορολογικούς
συντελεστές σε δικαιοδοσίες με χαμηλή ή ανύπαρκτη φορολογία.
• Αποφυγή εφαρμογής εργατικής και ασφαλιστικής νομοθεσίας. Για τις επιχειρήσεις
που προτίθενται να δραστηριοποιηθούν και να απασχολήσουν προσωπικό στο
εξωτερικό , η δημιουργία μιας υπεράκτιας εταιρίας, απαλλάσσει πολλές φορές τον
επιχειρηματία από κάθε υποχρέωση καταβολής εισφορών κοινωνικής ασφάλισης ή
άλλων εργοδοτικών εισφορών.
• Αποφυγή δεσμεύσεων ατομικής περιουσίας. Για τον σκοπό αυτό ιδρύεται μια
υπεράκτια εταιρία στην οποία μεταβιβάζεται ένα μεγάλο μέρος της προσωπικής
περιουσίας του ιδρυτή διασφαλίζοντας τον με αυτόν τον τρόπο από τη διεκδίκηση
κάποιου ανικανοποίητου δανειστή.
• Αποφυγή διεκδικήσεων συζύγων στην περίπτωση διαζυγίου.

3. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΥΠΕΡΑΚΤΙΟΥ ΣΧΗΜΑΤΟΣ

8
 Η επιλογή της καταλληλότερης δικαιοδοσίας για την ίδρυση της υπεράκτιας εταιρίας
μπορεί να είναι δύσκολη και απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή. Η επιλογή εξαρτάται από της
σκοπούς του επιχειρηματία σε σχέση με την υπερακτια εταιρία. Έτσι τα κριτήρια βάσει των
οποίων γίνεται επιλογή της καταλληλότερης δικαιοδοσίας πρέπει να εξετάζονται ξεχωριστά
σε κάθε περιπτωση ανάλογα με της ανάγκες του ενδιαφερόμενου επιχειρηματία , και είναι τα
ακόλουθα:
1. Πολιτική και οικονομική σταθερότητα της χώρας της δικαιοδοσίας.
Η σταθερότητα αυτή αφορά και την εν γένει, αλλά και την φορολογική νομοθεσία, η οποία
παρέχει στον επιχειρηματία τη δυνατότητα να προβεί σε μακροχρόνιο σχεδιασμό, χωρίς
το φόβο της ανατροπής του.

2. Σύγχρονη και ευέλικτη νομοθεσία.

Η νομοθεσία της έδρας μιας υπερακτιας εταιρίας πρέπει να προβλέπει όσο το δυνατό
απλοποιημένες διαδικασίες εγκατάστασης και λειτουργίας της, να χαρακτηρίζεται από
όσο το δυνατό λιγότερους περιορισμούς και κρατική εποπτεία αναφορικά με την διοίκηση
και τη λειτουργία της υπεράκτιας εταιρίας, καθώς επίσης δίνει την δυνατότητα σύστασης
της εταιρίας με έναν μόνο μέτοχο.

3. Φορολογικές και άλλες διευκολύνσεις.

Για οποιαδήποτε χρήση και αν προορίζεται η υπερακτια εταιρία, το κυριότερο κριτήριο
επιλογής είναι το φορολογικό καθεστώς της αντίστοιχης δικαιοδοσίας που διέπει την
δραστηριότητα της εταιρίας. Το προαναφερόμενο φορολογικό καθεστώς συνήθως
περιλαμβάνει τον φόρο που επιβάλλεται κατά τη διανομή των Μερισμάτων στους
μετόχους , τον φόρο που επιβάλλεται στα κέρδη από διάθεση περιουσιακών στοιχείων
της υπερακτιας εταιρίας, τον φόρο που επιβάλλεται κατά την μεταβίβαση μετοχών της
εταιρίας , τον φόρο συγκέντρωσης κεφαλαίου, την αποφυγή του πόθεν έσχες τόσο στην
αγορά των περιουσιακών στοιχείων όσο και την νομιμοποίηση των εσόδων, την
απαλλαγή από τους φόρους δωρεάς , κληρονομίας, γονικής Παροχής και μεταβίβασης
ακινήτου κ.λπ. Τα φορολογικά κίνητρα που παρέχονται από τους φορολογικούς
παραδείσους συμπληρώνονται από διάφορες διευκολύνσεις και παροχές όπως είναι
εκπτώσεις κατά την ενοικίαση και αγορά του γραφείου, απαλλαγές από δασμούς και
τέλη, απαλλαγή από την υποχρέωση καταβολής των εργοδοτικών και ασφαλιστικών
εισφορών , φορολογικές απαλλαγές κατά την αγορά αυτοκινήτων, εξοπλισμού γραφείου
κ.α.

4. Ύπαρξη Συμβάσεων Αποφυγής Διπλής Φορολογίας

9
 Τα υπερακτια κέντρα διακρίνονται σε αυτά που διαθέτουν ένα δίκτυο Συμβάσεων
Αποφυγής Διπλής Φορολογίας με άλλα κράτη και σε αυτά που δεν διαθέτουν τέτοιες
συμβάσεις. Συνήθως οι χώρες με μηδενικούς φορολογικούς συντελεστές είναι αυτές που
δεν έχουν συνάψει διμερείς συμβάσεις , ενώ οι χώρες με χαμηλή αλλά όχι ανύπαρκτη
φορολογία προσφέρουν οφέλη και από διακρατικές συμβάσεις. Η χρησιμότητα των
διμερών συμβάσεων έγκειται στο γεγονός ότι προσφέρουν τη Δυνατότητα του
φορολογικού προγραμματισμού, που επιτρέπει την εξαγωγή και τον επαναπατρισμό
κεφαλαίων με μικρή και καμία φορά μηδενική φορολογική επιβάρυνση.

5. Απόρρητο
Συνήθως οι ιδρυτές των υπερακτιων εταιριών επιθυμούν τη διατήρηση της ανωνυμίας
τους, όπως όταν οι υπερακτιες εταιρίες διατηρούν στην κυριότητα τους τα περιουσιακά
στοιχεία τους. Στις περιπτώσεις αυτές καθοριστική σημασία για την επιλογή της
δικαιοδοσίας παίζουν τα εχέγγυα εχεμύθειας που παρέχονται από το κράτος προς τους
μετόχους των υπεράκτιων εταιριών. Από την άλλη πλευρά όμως πρέπει να λαμβάνουμε
υπόψη ότι η υπέρμετρη λειτουργική ελευθερία μιας δικαιοδοσίας προκαλεί υπόνοιες ότι
παρέχονται περιθώρια για διεξαγωγή παράνομων δραστηριοτήτων και ως εκ τούτου αυτή
η δικαιοδοσία μπορεί να χαρακτηριστεί ως αναξιόπιστη και να συναντήσει δυσκολίες στις
συναλλαγές με διάφορους φορείς σε φορολογικά ευυπόληπτα κράτη. Εξίσου σημαντικό
είναι η ύπαρξη και πλήρους τραπεζικού απορρήτου, που προστατεύει από διάφορους
ελέγχους.

Βέβαια εκτός των προαναφερόμενων κριτηρίων σημαντικό ρόλο παίζουν και άλλοι
παράγοντες όπως η ύπαρξη του καλού τραπεζικού συστήματος, η αξιόλογη
τηλεπικοινωνιακή υποδομή, το κόστος ίδρυσης και διατήρησης μιας υπεράκτιας εταιρίας κ.α.

4. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΩΝ ΥΠΕΡΑΚΤΙΩΝ ΕΤΑΙΡΙΩΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΑ ΝΟΜΟΘΕΤΗ

10
 Στην ελληνική νομοθεσία οι «υπεράκτιες εταιρίες» μετονομάστηκαν σε «εξωχώριες
εταιρίες» μετά από τη θέση σε ισχύ του νέου φορολογικού νόμου (Ν.3091/2002). Σύμφωνα
με τη διατύπωση του νόμου, ως εξωχώρια «νοείται η εταιρία που έχει την έδρα της σε
αλλοδαπή χώρα και με βάση τη νομοθεσία της οποίας δραστηριοποιείται αποκλειστικά σε
άλλες χώρες και απολαμβάνει ιδιαίτερα ευνοϊκής φορολογικής μεταχείρισης».14
Ο νόμος αυτός αποτελεί και την πρώτη ουσιαστική νομοθετική παρέμβαση, η οποία
κρίθηκε πλέον απαραίτητη, καθώς το φαινόμενο της ραγδαίας εξάπλωσης των εξωχώριων
εταιριών (ελληνικών επιχειρηματικών συμφερόντων) είχε λάβει στη χώρα μας
εξωπραγματικές διαστάσεις. Οι Έλληνες επιχειρηματίες, επηρεασμένοι από τη διεθνή τάση
για σύσταση εξωχώριων εταιριών, θεώρησαν ότι η offshore εταιρία αποτελεί επιβεβαίωση
επιτυχημένης δραστηριότητας και συνακόλουθα σύμβολο προσωπικής και επιχειρηματικής
προόδου. Σε αυτό συνέβαλε βέβαια και το «πέπλο μυστηρίου» που κάλυπτε τις εταιρίες
μέχρι πρόσφατα, καθώς ο τρόπος σύστασής τους, ο πραγματικός τους σκοπός και οι
κανόνες λειτουργίας τους ήταν αν όχι άγνωστοι, τουλάχιστον ασαφείς και απροσδιόριστοι.
Παράλληλα, στην αντίληψη του μέσου συναλλασσόμενου οι δραστηριότητες των offshore
εταιριών κινούνταν στο μεταίχμιο μεταξύ νομιμότητας και παρανομίας.

4.1 Τα προνόμια των εξωχώριων εταιρειών

Οι βασικοί λόγοι για τους οποίους προτιμάται μια εξωχώρια εταιρία έναντι μιας
αντίστοιχης ελληνικής (Ο.Ε., Ε.Ε., Ε.Π.Ε. ή Α.Ε.) είναι συνοπτικά οι ακόλουθοι:

1. Η ταχύτητα και η απλότητα της διαδικασίας σύστασής τους

Ενδεικτικά αναφέρεται ότι μία εξωχώρια εταιρία μπορεί να συσταθεί σε μία μόλις
ημέρα,15 από έναν μοναδικό μέτοχο,16 χωρίς καμία απολύτως προετοιμασία
(συνεννοήσεις, διαπραγματεύσεις, ρύθμιση λεπτομερειών κλπ), αφού όλες οι
λεπτομέρειες είναι δυνατόν να ρυθμιστούν εκ των υστέρων.
Αντίθετα, μια ελληνική εταιρία (π.χ. ανώνυμη εταιρία) απαιτεί για τη σύστασή της
τουλάχιστον μία ημερολογιακή εβδομάδα και επιπλέον την ανάμειξη δικηγόρου,
συμβολαιογράφου, εποπτευουσών αρχών, καθώς και κάποια υποτυπώδη προηγούμενη
14
Άρθρο 31 παρ.1 εδ.στ’ του Κώδικα Φορολογίας Εισοδήματος, όπως αυτό τροποποιήθηκε με το άρθρο 7 του
Ν. 3091/2002.
15
Είναι χαρακτηριστικό ότι υπάρχουν δεκάδες χιλιάδων έτοιμες εταιρίες, οι λεγόμενες «shelf companies», οι
σκοποί των οποίων είναι τόσο ευρέως διατυπωμένοι, ώστε να καλύπτουν τις περισσότερες επιχειρηματικές
ανάγκες. Ο ενδιαφερόμενος επιχειρηματίας δεν έχει παρά να επιλέξει ποια από αυτές θα χρησιμοποιήσει, ο δε
φάκελος με την πλήρη σειρά των νομιμοποιητικών εγγράφων της εταιρίας μπορεί να αποσταλεί την ίδια κιόλας
μέρα.
16
Διευκρινίζεται ότι η δυνατότητα σύστασης εταιρίας με έναν μοναδικό μέτοχο δεν ισχύει για όλες τις χώρες
που χαρακτηρίζονται ως φορολογικοί παράδεισοι.

11
συνεννόηση μεταξύ των δύο κατ’ ελάχιστον μετόχων για τον τρόπο λειτουργίας της υπό
σύσταση εταιρίας.

2. Το χαμηλό κόστος σύστασης και λειτουργίας τους.

Μια εξωχώρια εταιρία (π.χ. Λιβεριανή) μπορεί να συσταθεί μόλις με 738,50 δολάρια
ΗΠΑ, ενώ δεν είναι απαραίτητη η ανάμειξη (και συνεπώς η αμοιβή) δικηγόρου,
συμβολαιογράφου, ούτε η ανάληψη επιπλέον γραφειοκρατικού κόστους, όπως
δημοσιεύσεις στο ΦΕΚ, εγγραφές στο οικείο επιμελητήριο κ.ο.κ.. Τα έξοδα λειτουργίας
των εξωχώριων εταιριών κυμαίνονται μεταξύ 450 και 700 δολαρίων ΗΠΑ κατ’ έτος,
ανάλογα με τη χώρα ίδρυσης.
Αντίθετα, για τη σύσταση μιας ανώνυμης εταιρίας στην Ελλάδα απαιτούνται κατ’
ελάχιστο 70.000 ευρώ (ελάχιστο καταβεβλημένο μετοχικό κεφάλαιο, φόρος
συγκέντρωσης κεφαλαίου, τέλος υπέρ της Επιτροπής Ανταγωνισμού, αμοιβή
συμβολαιογράφου, υποχρεωτική παράσταση Δικηγόρου, δημοσιεύσεις στο ΦΕΚ,
εγγραφή στο οικείο επιμελητήριο κλπ). Περαιτέρω, η διατήρηση μιας ανώνυμης εταιρίας
στην Ελλάδα απαιτεί την απασχόληση νομικού και οικονομικού συμβούλου, λόγω των
πολυάριθμων διατυπώσεων που επιβάλλει η ελληνική νομοθεσία.

3. Η δυνατότητα διατήρησης της ανωνυμίας του μετόχου

Κατά τη σύσταση εξωχώριας εταιρίας είναι καθ’όλα νόμιμη και δυνατή η διατήρηση
απόλυτης εχεμύθειας ως προς το πρόσωπο του/των πραγματικών μετόχων αυτής.
Ειδικότερα, είτε δεν υπάρχει καν υποχρέωση γνωστοποίησης των πραγματικών
μετόχων, είτε είναι δυνατή η γνωστοποίηση «ονομαστικών» μετόχων, οι οποίοι κατέχουν
τις μετοχές για λογαριασμό άλλων.
Αντίθετα, στην Ελλάδα η σύσταση οποιασδήποτε μορφής εταιρίας απαιτεί τη
γνωστοποίηση των πραγματικών εταίρων/ μετόχων στις αρμόδιες αρχές.

4. Η παροχή άλλων σημαντικών οικονομικών κινήτρων

Η δυνατότητα διατήρησης της ανωνυμίας του μετόχου οδηγούσε μέχρι πρόσφατα σε
πληθώρα λύσεων προς αποφυγή πληρωμής φόρων. Για παράδειγμα, ήταν απολύτως
δυνατή η αποφυγή του «πόθεν έσχες», τόσο σε περιπτώσεις απόκτησης περιουσιακών
στοιχείων μεγάλης αξίας, όσο και σε περιπτώσεις εσόδων από παράνομες
δραστηριότητες. Επιπλέον, ήταν δυνατή η πλήρης αποφυγή πληρωμής φόρου
μεταβίβασης, κληρονομίας ή δωρεάς σε περιπτώσεις μεταβίβασης ακινήτων, αφού ο
εκάστοτε κάτοχος των ανωνύμων μετοχών της εξωχώριας εταιρίας αποκτούσε
αυτοδίκαια και την κυριότητα του ακινήτου.

12
 Ακόμη, το γεγονός ότι δεν είναι δυνατή η εξακρίβωση του πραγματικού μετόχου μιας
εξωχώριας εταιρίας αποτελεί ένα σοβαρό κίνητρο για προστασία των περιουσιακών
στοιχείων αυτού από ενδεχόμενες μελλοντικές διεκδικήσεις κάθε μορφής πιστωτών.

4.2 Νομολογία ΑΠ

Σε αυτό το σημείο, πρέπει να επισημανθεί ότι η σημαντικότατη απόφαση της

Ολομέλειας του Αρείου Πάγου (2/2003), βάσει της οποίας δεν αναγνωρίζεται νομική
προσωπικότητα στις offshore εταιρίες, όταν για τη σύστασή τους έχει ακολουθηθεί η
διαδικασία σύστασης της καταστατικής τους έδρας και όχι αυτή της πραγματικής τους έδρας
(πραγματική είναι η έδρα στην οποία ασκείται η διαχείριση της εταιρίας).
Με άλλες δηλαδή λέξεις, το ανώτατο δικαστήριο της χώρας έκρινε ότι οι εταιρίες που έχουν
έδρα σε τρίτες χώρες και οι οποίες στην πραγματικότητα δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα
είναι άκυρες, αν δεν έχει ακολουθηθεί για τη σύστασή τους η διαδικασία που προβλέπει το
ελληνικό δίκαιο:

«Αν συνεπώς διαπιστωθεί ότι η πραγματική έδρα της εταιρίας που φέρεται ως
αλλοδαπή βρίσκεται στην Ελλάδα και δεν έχουν τηρηθεί οι διατυπώσεις ιδρύσεως
(συστάσεως και δημοσιότητας) που επιτάσσει το ελληνικό δίκαιο για τον συγκεκριμένο
εταιρικό τύπο, η εν λόγω εταιρία είναι άκυρη και θεωρείται ως “εν τοις πράγμασι” μόνο
εταιρία.»

Οι συνέπειες της παραπάνω απόφασης είναι προφανείς. Και το γεγονός ότι η

απόφαση αυτή συμπίπτει χρονικά με την προσπάθεια των ελληνικών φορολογικών αρχών
να περιορίσουν τη δράση των εξωχώριων εταιριών στην Ελλάδα μόνο τυχαίο δεν μπορεί να
θεωρηθεί. Άλλωστε, οι αρμόδιοι δηλώνουν ευθέως ότι η καταπολέμηση της φοροδιαφυγής
«δεν θα σταματήσει εδώ».
Φαίνεται ότι οι Έλληνες επιχειρηματίες θα πρέπει σύντομα να αναζητήσουν
εναλλακτικές λύσεις. Και θα πρέπει, φυσικά, να θεωρείται δεδομένο ότι οι «φορολογικοί
παράδεισοι» δε θα δυσκολευτούν ιδιαίτερα να εφεύρουν τέτοιες λύσεις, αφού απ’ αυτές θα
εξαρτηθεί εν πολλοίς η επιβίωσή τους.

5. ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΧΡΗΣΗ ΤΩΝ ΥΠΕΡΑΚΤΙΩΝ ΕΤΑΙΡΙΩΝ.

13
 Οι αντιδράσεις κατά των υπερακτιων εταιριών επικεντρώνονται γύρω από τρία
φαινόμενα που συνδέονται με τη λειτουργία τους:
- Τη φοροδιαφυγή – φοροαποφυγη και διάβρωση της φορολογικής βάσης των
αναπτυγμένων χωρών
- Το ξέπλυμα χρήματος – νομιμοποίηση των εσόδων από παράνομες δραστηριότητες
- Την επιρροή των υπερακτιων εταιριών στην λειτουργία του διεθνούς
χρηματοπιστωτικού συστήματος.

5.1 Φοροδιαφυγή – φοροαποφυγή και διάβρωση της φορολογικής βάσης των

αναπτυγμένων χωρών

Τα αναπτυγμένα κράτη που πλήττονται περισσότερο από τη χρήση των υπερακτιων

εταιριών ως οχημάτων για φοροαποφυγή – φοροδιαφυγή, λαμβάνουν μέτρα για τον
περιορισμό κα την εξάλειψη των πλεονεκτημάτων που παρέχουν οι εταιρίες αυτές, τόσο σε
νομοθετικό όσο και σε διοικητικό επίπεδο.
Όταν αναφερόμαστε στην φοροδιαφυγή εννοούμε το σύνολο των παρανόμων
ενεργειών των ιδιωτών με τις οποίες αποβλέπουν στην μείωση ή εξάλειψη της φορολογικής
τους υποχρέωσης. Αντίθετα η φοραποφυγή είναι το σύνολο των νομίμων ενεργειών των
ιδιωτικών φορέων , με τις οποίες αποβλέπουν στην μείωση ή εξάλειψη της φορολογικής τους
υποχρέωσης, με την επιλογή λύσεων που στηρίζονται σε λάθη ή κενά της φορολογικής
νομοθεσίας.
Σε επίπεδο της ΕΕ και συγκεκριμένα στα πλαίσια του Κώδικα Δεοντολογίας για την
φορολογία των επιχειρήσεων, τα κράτη – μέλη αναλαμβάνουν την υποχρέωση να
σταματήσουν να παρέχουν και σταδιακά να περιορίσουν κάθε φορολογικό μέτρο που
καθιερώνει σημαντικά χαμηλότερο επίπεδο φορολόγησης, συμπεριλαμβανομένης της
μηδενικής φορολόγησης, σε σχέση με τα επίπεδα που ισχύουν κανονικά στο συγκεκριμένο
κράτος – μέλος.

5.2 Το ξέπλυμα χρήματος – νομιμοποίηση των εσόδων από παράνομες

δραστηριότητες

Σε ότι αφορά την εμπλοκή των υπερακτιων εταιριών στο ξέπλυμα του χρήματος και
στη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες συνοπτικά θα μπορούσαμε να
αναφέρουμε ότι στην Ελλάδα το θέμα αυτό ρυθμίζει ο ν. 2331/1995 σύμφωνα με τον οποίο η

14
κίνηση κεφαλαίων που πραγματοποιείται μέσω των υπερακτιων εταιριών εμπίπτει στο πεδίο
εφαρμογής και τους έλεγχους του νόμου αυτό.

5.3 Η επιρροή των υπεράκτιων εταιρειών στην λειτουργία του διεθνούς

χρηματοπιστωτικού συστήματος

Την επίδραση των υπεράκτιων κέντρων στο διεθνές χρηματοπιστωτικό σύστημα

μελετά το Financial Stability Forum, ένας Οργανισμός που έχει συσταθεί από το 1999 με
σκοπό την προώθηση της διεθνούς χρηματοοικονομικής σταθερότητας μέσω της ανταλλαγής
πληροφοριών και της διεθνούς συνεργασίας στο επίπεδο εποπτείας. Ο πιο πάνω
Οργανισμός έχει διαμορφώσει ένα κατάλογο 37 χωρών και περιοχών που λειτουργούν
υπερακτια κέντρα. Αυτές οι χώρες χωρίζονται σε συνεργάσιμες και μη ως προς τη συμμετοχή
τους στη διαδικασία ελέγχου της νομοθεσίας και των κανονισμών τους και την αποδοχή
προτάσεων του Οργανισμού.

15
6. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Μια offshore εταιρεία αποτελεί το τέλειο όχημα μέσω του οποίου, με ελάχιστο κόστος
ίδρυσης και λειτουργίας, εξασφαλίζονται: γρήγορη ίδρυση (μέσα σε 24 ώρες), το υψηλότερο
επίπεδο ανωνυμίας για τον μέτοχο, περιορισμένη ευθύνη του μετόχου, απόλυτη
εμπιστευτικότητα για τα περιουσιακά στοιχεία της εταιρείας, απαλλαγή από οποιαδήποτε
υποχρέωση δημοσιοποίησης στοιχείων και οικονομικών καταστάσεων και επιπλέον μεγάλα
φορολογικά πλεονεκτήματα.
Η μορφή των υπεράκτιων εταιριών είναι εύρημα του άγγλο-σαξονικού δικαίου και
συγκεκριμένα τα πρώτα υπερακτία κέντρα δημιουργήθηκαν στα κράτη αποικίες της Μεγάλης
Βρετανίας και των ΗΠΑ. Οι υπερακτιες εταιρίες αρχικά χρησιμοποιήθηκαν όχι μόνο από τους
ιδιώτες των πιο πάνω χωρών αλλά και από κρατικούς οργανισμούς τους, στα πλαίσια
άσκησης της υποτραπέζιας πολιτικής τους. Η μεγάλη διάδοση του θεσμού οδήγησε στο να
χρησιμοποιούνται με μεγάλη επιτυχία οι υπεράκτιες και από τους αντίπαλους των πιο πάνω
κρατών (Αλ-Καϊντα, Μιλόσεβιτς, Σαανταμ Χουσεην κτλ). Έτσι ξεκίνησε ο δημόσιος διάλογος
για το πόσο επικίνδυνα, επιζήμια και ανεξέλεγκτα είναι τα υπεράκτια κέντρα. Η Ελλάδα δεν
έχει συμπεριλάβει ακόμα στην εσωτερική φορολογική και ευρύτερη νομοθεσία τις ρυθμίσεις
που να στρέφονται απευθείας κατά της χρήσης των υπεράκτιων εταιριών. Οι μόνες σχετικές
ρυθμίσεις παρατηρούνται στα πλαίσια των άρθρων 15-18 του νόμου 3091/ 2002 και των
διατάξεων των Συμβάσεων Αποφυγής Διπλής Φορολογίας.

16
 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Eric Hobsbawm, «Age of extremes the short twentieth century 1914-1991», εκδόσεις
Θεμέλιο.
• Gordon Boyce and Simon Ville, «Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ»,
εκδόσεις Αλεξάνδρα.
• S. Bowles- R. Edwarde, «Κατανοώντας τον Καπιταλισμο», εκδόσεις Gutenberg.

• Άννα Αδάμ – Κόλλια, Γιώργος Γιαννακουλιας, Φορολογική Αναμόρφωση, Αλλαγές

στη Φορολογία Εισοδήματος, ενημερωτική έκδοση του ΥπΟικ, Γενική Διεύθυνση
Φορολογίας, Τμήμα ΦΜΑΠ.
• Άννα Λιγωμένου, Σύμβουλος Ελεγκτικού Συνέδριου, «Εξωχώριες Εταιρίες και
Φορολογικοί παράδεισοι», Αρχείο Νομολογίας, Περίοδος Β, σελ 148.
• Γ. Φωτοπουλου και Ι. Φωτοπουλου , Υπερακτιες Εταιρίες, Λογιστής, Ιούλιος 2001
1067.
• Δεληγιαννης – Δημητράκου, Trust και καταπίστευση, Αθηνά , 1998,

• Θ . Λιακοπουλος, Η ελαττωματική ΑΕ και το σύστημα δημοσιότητας , ΕεμπΔ 1989

169.
• Θ. Λιακοπουλος, Άρση αυτοτέλειας του ΝΠ, Αθηνά 1993.

• Θεοφάνης Καραγιώργος, _ημήτρης Μελάς, « Η μετάλλαξη των Offshore εταιριών σε

εταιρίες αντιπροσώπευσης και εταιρίες διεθνών δραστηριοτήτων», Φοροτεχνική και
Θρακική Προσέγγιση, 07-08 2008.
• Κ. Παμπουκης , Η αντικανονικώς ιδρυθείσα εταιρία ως ανώμαλος, Καραβά, 1975.

• Κ. Παμπουκης , Ένταξη της ΑΕ στο πολυεθνικό όμιλο, Σάκκουλας , Θες/νικη 1989.

• Ν. Ροκας, Εμπορικές Εταιρίες , Αθήνα – Κομοτηνή 1992.

• Παναγιώτης _ουβής, «Offshore δραστηριότητες», Αθήνα 2008.

• Τζίβα, Η διενέργεια έκτακτου έλεγχου με βάση τους κανόνες του Ελληνικού _ικαίου
των ΑΕ με καταστατική έδρα στο εξωτερικό , πραγματική όμως εγκατάσταση στην
Ελλάδα, ΕεμπΔ 1994 176.
• Χ. Παμπουκης, Οι υπεράκτιες εταιρίες στο Ελληνικό Ιδιωτικό Διεθνές Δίκαιο, ΔΕΕ
10/2001.
• Χαρισης – Σταμος, Οι ναυτιλιακές εταιρίες - εταιρίες εν τοις πράγμασι, ΕλΔ 1985
1106.
• Ηλεκτρονικές Βάσεις Νομικών Πληροφοριών «ΝΟΜΟΣ» και «ΔΣΑ»
• Έντυπα ΜΜΕ

17