1

ΠΑΝΤΕΙΟΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ & ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ

ΤΜΗΜΑ ΔΙΕΘΝΩΝ, ΕΥΡΩΠΑΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΕΡΓΑΣΙΑ ΣΤΗ ΔΙΕΘΝΗ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ

Ζ’ Εξαμήνου

Υπόθεση Υφαλοκρηπίδας Αιγαίου (Ελλάδα κ. Τουρκίας, 1978)

ΕΥΦΡΟΣΥΝΗ Δ. ΖΗΣΙΜΟΥ
Α.Μ. 12120276

Επί Πτυχίω

Φεβρουάριος 2018

[Type here]
 2
Στην Κυρά της Ρω

[Type here]
 3

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ ....................................................................................................................4
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ ...................................................................................................... 6
ΥΠΟΘΕΣΗ ΥΦΑΛΟΚΡΗΠΙΔΑΣ ΑΙΓΑΙΟΥ (ΕΛΛΑΔΑ Κ. ΤΟΥΡΚΙΑΣ, 1978) ............................................................... 6

1. ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΗΣ ΥΠΟΘΕΣΗΣ ....................................................................................................... 6

2. ΤΑ ΑΙΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΤΗ ΧΑΓΗ...............................................................................14
3. ΟΙ ΔΥΟ ΒΑΣΕΙΣ ΔΙΚΑΙΟΔΟΣΙΑΣ................................................................................................16
Α) Η Γενική Πράξη της Γενεύης του ’28 και ο όρος «επιφύλαξη»..............................................16
Β) Η Ειδική Συμφωνία.................................................................................................................19

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ..................................................................................................21
1. ΠΡΟΣΩΡΙΝΑ ΜΕΤΡΑ...................................................................................................................21
2. Η «ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ» ΤΩΝ ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΕΩΝ...................................................................24
3. Η ΕΚΒΑΣΗ ΤΗΣ ΥΠΟΘΕΣΗΣ ....................................................................................................26

ΕΠΙΛΟΓΟΣ.........................................................................................................29

Φωτογραφίες

Πρωτοσέλιδο της Εφημερίδας «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ», Αύγουστος 1976.......................................................................13

Καραμανλής και Demirel, Βρυξέλλες 1975 ..........................................................................................................15

ANNEXES

ΑΝΝΕΧ Ι: Χάρτης με τις κτήσεις του νεώτερου Ελληνικού κράτους από το 1832 έως το 1947.....33

ANNEX II: Υφαλοκρηπίδα – Γεωλογική Μορφολογία (Σχέδιο) ................................................35

ANNEX III: Χάρτης με κατατομή των θαλασσίων χώρων του Αιγαίου Πελάγους .......................36

ΒΙΒΙΛΙΟΓΡΑΦΙΑ και ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΙ ΙΣΤΟΤΟΠΟΙ ..........................................................................37-38

[Type here]
 4
Εισαγωγή

Το ζήτημα της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας,
είναι ένα μείζον και φλέγον εθνικό ζήτημα, αφού η μή επίλυσή του, έχει φέρει τις δύο χώρες στο χείλος
εμπόλεμης σύρραξης και προκαλεί μέχρι σήμερα, συνεχείς εντάσεις στις μεταξύ τους σχέσεις.

Η αρχή της Ελλάδας για την αντιμετώπιση και διευθέτηση των τουρκικών προκλήσεων τίθεται πάντα
σε ένα σαφές πλαίσιο ειρηνικής συνεργασίας, που είναι πλήρως εναρμονισμένο με τις αρχές του
Διεθνούς Δικαίου, ιδιαίτερα σε θέματα που αφορούν την κυριαρχία και την εδαφική ακεραιότητα.

Η γενικότερη αναθεωρητική πολιτική της Τουρκίας, ξεκίνησε από τις αρχές της δεκαετίας του ’70 και
συγκεκριμένα, όταν η τότε κυβέρνηση, με Πρόεδρο της Δημοκρατίας τον δικτάτορα Γεώργιο
Παπαδόπουλο, δήλωνε δημοσίως ότι στην Ελλάδα υπάρχουν κοιτάσματα πετρελαίου για εξόρυξη και
εκμετάλλευση.

Κατά τον συγγραφέα, νομικό και δημοσιογράφο Κωνσταντίνο Κόλμερ, οι δηλώσεις της τότε
κυβέρνησης δεν ήταν είδηση: «Το πετρέλαιο που υπάρχει στην Ελλάδα το είχαν επισημάνει οι
Γερμανοί γεωλόγοι της Βέρμαχτ, κατά την διάρκεια της Κατοχής, όταν ερευνούσαν όλο τον ορυκτόν
πλούτο της χώρας.”

Ως διά μαγείας τα σχετικά πορίσματα βρέθηκαν το 1973 στα χέρια της γερμανικής εταιρείας
«Βίντερσχαλ», η οποία, προκειμένου να μην εμφανισθεί η ίδια, προτίμησε να συνεταιρισθεί με την
καναδική «Ωσεάνικ».1

Ο δε διάσημος Γερμανός οικονομολόγος-συγγραφέας, Dirk Mueller στο βιβλίο του “Showdown”

αναφέρει: «Ηδη κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο τα γερμανικά στρατεύματα στην Ελλάδα αναζητούσαν
πετρέλαιο για να ανεφοδιάζουν τα τανκς τους και κατέστρωναν μεγαλεπήβολα σχέδια για εξορύξεις
στο Βόρειο Αιγαίο και συγκεκριμένα στη Θάσο. Το 1968 η υπόθεση πήρε συναρπαστική τροπή.

1 Κ ων σ τ α ν τ ί ν ο ς Κ ό λ μ ε ρ , Τ α πε τ ρ έ λ α ι α τ η ς Ε λ λ ά δ ο ς , Ο α κ ή ρ υ κ τ ο ς πό λ ε μ ο ς

Ε λ λ ά δ ο ς κ α ι Τ ο υ ρ κ ί α ς , Ε κ δ ο τ ι κ ό ς Οί κ ο ς Α . Α . Λ ι β ά ν η , Α θ ή ν α , 2006

[Type here]
 5
Εκείνη τη χρονιά η στρατιωτική χούντα στην Ελλάδα, που λόγω του ρόλου της ως προμαχώνα κατά
τη απειλής του κομμουνισμού έχαιρε σημαντικής υποστήριξης από τις ΗΠΑ, μεταβίβασε σε πολλές
αμερικανικές εταιρείες το δικαίωμα εκμετάλλευσης για συνολικά 60.000 τ.χλμ. περίπου.»2

Οι ασκοί του Αιόλου είχαν ανοίξει.

H παρούσα εργασία πραγματεύεται την εν μέρει ατυχή προσφυγή της Ελλάδας στη Χάγη για την

υπόθεση της Υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου, που κατατέθηκε στη δικαιοδοσία του Δικαστηρίου στις 10

Αυγούστου του 1976, το οποίο όμως διαπίστωσε τη μή συμβατική αποδοχή της αρμοδιότητάς του,

σύμφωνα με το άρθρο 36 παράγραφος 1 του Κατασταστικού του και εν συνεχεία την απέρριψε.

Η σύντομη εργασία έχει χαρτογραφηθεί πάνω στα πρακτικά της υπόθεσης όπως αυτά αναγράφονται

στο αρχείο του Διεθνούς Δικαστηρίου, έχοντας ως βασικό επεξηγηματικό γνώμονα το βιβλίο του Ζ’

Εξαμήνου «Διεθνής Δικαιοσύνη», καθώς και διαδικτυακές εκδόσεις που αφορούν την υπόθεση.

2
Πηγή: Dirk Müller, Showdown, Ποιοι και γιατί αποκρύπτουν την ύπαρξη τεράστιων αποθεμάτων πετρελαίου και φυσικού
αερίου στην Ελλάδα, Eκδοσεις Λιβάνη. http://www.epikaira.gr/article/i-ellada-epestrepse-stin-krisi-toy-1897ti-
apokaluptei-sto-vivliotoy-o-Dirk-Muller-apo-tis-ekdoseis-livani

[Type here]
 6
Κεφάλαιο Πρώτο

1. Το Ιστορικό της Υπόθεσης

Η διένεξη μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας ξεκίνησε την 1η Νοεμβρίου του 1973, με την
εκχώρηση στην τουρκική κρατική εταιρία πετρελαίου TPAO, είκοσι επτά (27) αδειών
έρευνας για τον εντοπισμό υδρογονανθράκων σε υποθαλάσσιες περιοχές, δυτικά και
βορειοδυτικά των ελληνικών νησιών Λέσβου και Χίου και νοτιοανατολικά και ανατολικά
των νησιών Σαμοθράκης, Λήμνου και Αγίου Ευστρατίου.

Η Ελληνική Κυβέρνηση, αν και αντέδρασε με καθυστέρηση τριών μηνών (από 1η

Νοεμβρίου 1973 έως 7 Φεβρουαρίου 1974), επέδωσε ρηματική διακοίνωση 3 στην
Τουρκία, στην οποία αμφισβητούσε την εγκυρότητα των αδειών έρευνας τις οποίες
εξέδωσε η Tουρκική κυβέρνηση, και συγκεκριμένα όπως υπεβλήθη στη Γενική Λίστα του
Διεθνούς Δικαστήριου τον Αύγουστο του 1976 4 “ότι η Ελληνική Κυβέρνηση
διατηρεί τα πλήρη κυριαρχικά δικαιώματα επί της υφαλοκρηπίδας και του
υπεδάφους των προσκείμενων στις ακτές των παραπάνω νήσων με σκοπό την
εξερεύνηση και εκμετάλλευση των φυσικών της πόρων και συνεπώς δεν
αναγνωρίζει την εγκυρότητα των ενεργειών της Τουρκικής Κυβέρνησης περί

3 Σ τ ι ς δ ι ε θ ν ε ί ς κ α ι δ ι πλ ωμ α τ ι κ έ ς σ χ έ σ ε ι ς ο ό ρ ο ς δ ι α κ ο ί ν ωσ η (δ ι ε θ ν ή ς ό ρ ο ς : note ή
nota) χ α ρ α κ τ η ρ ί ζ ε τ α ι κ υ ρ ί ως τ ο έ γ γ ρ α φο πο υ α ν τ α λ λ ά σ σ ε τ α ι μ ε τ α ξ ύ τ ο υ Υ πο υ ρ γ ε ί ο υ
Ε ξ ωτ ε ρ ι κ ών μ ί α ς Χ ώρ α ς κ α ι τ ων "ε ν τ η Χ ώρ α " δ ι πλ ωμ α τ ι κ ών α ν τ ι πρ ο σ ώπων (π.χ .
Πρ ε σ β ε υ τ ών κ .λ π.) ά λ λ ων Χ ωρ ών .Η ρ η μ α τ ι κ ή δ ι α κ ο ί ν ωσ η (verbe nota or verbal note or Note Verbale)
σ υ ν τ ά σ σ ε τ α ι σ τ ο τ ρ ί τ ο πρ ό σ ωπο κ α ι σ τ ο τ έ λ ο ς φέ ρ ε ι τ η ν σ φρ α γ ί δ α τ η ς Υ πη ρ ε σ ί α ς
πο υ τ η ν ε κ δ ί δ ε ι χ ωρ ί ς υ πο γ ρ α φή ε ν ώ α ν τ ί θ ε τ α μ ε τ η ν υ πο γ ε γ ρ α μ μ έ ν η δ ι α κ ο ί ν ωσ η
(nota) σ υ ν τ ά σ σ ε τ α ι σ ε πρ ώτ ο πρ ό σ ωπο κ α ι φέ ρ ε ι τ η ν υ πο γ ρ α φή τ ο υ Πρ ο ϊ σ τ α μ έ ν ο υ τ η ς
Α ρ χ ή ς α πό τ η ν ο πο ί α κ α ι ε κ δ ί δ ε τ α ι . Α . Ζ ι μ πο υ λ ά κ η ς "Δ ι ε θ ν έ ς Δ ί κ α ι ο "
Κ ε φ . Μ ο ν ο μ ε ρ ε ί ς δ ι κ α ι ο πρ α ξ ί ε ς σ ε λ .183. Α θ ή ν α 1979
4INTERNATIONAL COURT OF JUSTICE PLEADINGS, ORAL ARGUMENTS, D OCUMENTS AEGEAN SEA CONTINENTAL SHELF CASE {…}
The present volume contains the record filed in the Aegean Sea Continentaol Shelf Case. This case, entered on the Court's General List on
10 August 1976 under nurnber 62, was the subject of an Order on Interim Measures of Protection (The Hague,1980)
[Type here]
 7
χορήγησης αδειών εξερεύνησης δυτικώς των προαναφερόμενων νήσων» 5 .
Από την άλλη, δήλωνε τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας στην εν λόγω περιοχή,
σύμφωνα με τις διατάξεις της Σύμβασης της Γενεύης για την Υφαλοκρηπίδα του 1958,
συμπληρώνοντας και σχετική νομική επιχειρηματολογία για τους κανόνες οριοθέτησης
της υφαλοκρηπίδας6.

Σύμφωνα με την προσφυγή της Ελλάδας, η Τουρκία παραβίασε τα χωρικά της ύδατα με
στρατιωτικό τρόπο 7 , αμφισβήτησε δηλαδή την κυριαρχία της Ελλάδας στα
προαναφερθέντα νησιά του Αιγαίου, επισημαίνοντας τα εξής:

 Το διεθνές νομικό πλαίσιο, εντός του οποίου ρυθμίστηκαν τα θέματα κυριαρχίας

των νήσων του Αιγαίου που συνορεύουν με τα Μικρασιατικά παράλια όπως αυτά
υποδεικνύονται στις Συνθήκες της Λωζάνης του 1923 και των Παρισίων του
1947, είναι γεγονός σαφές και αδιαμφισβήτητο.

 Οσον αφορά την Υφαλοκρηπίδα8, σύμφωνα με τη Σύμβαση της Γενεύης για

το Δίκαιο της Θάλασσας του 1958, αποτελεί την ομαλή συνέχεια της
στεριάς και του υπεδάφους κάτω απ’την επιφάνεια της θάλασσας. Αρχίζει

5 1. Greek Note Verbale, 7 February 1974; APPLICATION, ANNEX II, page 22, [...] «Greece reserves her full sovereign rights over the
continental shelf and subsoil adjacent to the coasts of the above islands for the purpose of exploring it and exploiting its natural resources
and consequently can not recognize the validity of the Turkish Government's action to grant exploration permits westward of the said Greek
island»
6 1. Greek Note Verbale, 7 February 1974; APPLICATION, ANNEX II, page 22, Pleadings “Finally, the Greek Government wishes tο make it

known that the sovereign rights for the purpose of exploring and exploiting the natural resources of the said islands are exclusive, under Article 2, paragraphs 2 and
3, of the 1958 Geneva Convention ". . . in the sense that if the coastal State does not explore the continental shelf or exploit its natural resources, no one may
undertake these activities, or make a claim to the continental shelf, without the express consent of the coastal State [and that] The rights of the coastal State over the
continental shelf do not depend on occupation, effective or national, or any express proclamation".
7 Σ υ ν ο δ ε ί α πο λ ε μ ι κ ών πλ ο ί ων κ α ι α ε ρ ο σ κ α φών

8
Commission on the Limits of the Continental Shelf (CLCS) The continental shelf -
http://www.un.org/depts/los/clcs_new/continental_shelf_description.htm

[Type here]
 8
δηλαδή από την ακτή και τελειώνει εκεί που η κλίση του βυθού γίνεται απότομα
έντονη. Η κλίση αυτή παρατηρείται συνήθως μετά το βάθος των 130 μέτρων
μέχρι 200 μέτρων, αλλά κατ’ εξαίρεση και στα 50 μέτρα. Επίσης, ούτε το πλάτος
της υφαλοκρηπίδας είναι ομοιόμορφο από περιοχή σε περιοχή.

Στη παραπάνω Σύμβαση του 1958 για το Δίκαιο της Θάλασσας, οι γενικές διατάξεις
των Αρθρων 2, 3 και 49 συμπίπτουν με την κυριαρχία του παράκτιου κράτους.
Αρα, «Αιγιαλίτιδα ζώνη ή Χωρικά ύδατα είναι η θαλάσσια περιοχή που
περιβάλλει το έδαφος ενός κράτους και των νησιών του και ασκεί πλήρη κυριαρχία,
η οποία εκτείνεται και στον πάνω της θαλάσσης χώρο, δηλαδή τον εναέριο χώρο
και στο βυθό και το υπέδαφός του. Το πλάτος της αιγιαλίτιδας δεν μπορεί να
ξεπερνά τα 12 ναυτικά μίλια. (1μίλι = 1852 μέτρα). Στην έννοια του νησιού για τα
χωρικά ύδατα και τη συνορεύουσα ζώνη περιλαμβάνονται και οι νησίδες,
βραχονησίδες και βράχοι. Η Ελλάδα από το 1936 με το Νόμο 230 έχει ορίσει την
Αιγιαλίτιδά της ζώνη στα 6 ναυτικά μίλια ενώ έχει το δικαίωμα να την επεκτείνει
στα 12 νμ».10

Επιπροσθέτως, το καλοκαίρι του 1975 στο πλαίσο της Διάσκεψης για την Ασφάλεια
και τη Συνεργασία στην Ευρώπη, υπογράφεται στο Ελσίνκι, «Η Τελική Πράξη»

9http://www.un.org/Depts/los/convention_agreements/texts/unclos/unclos_e.pdf, page 27
10
Τ ο ν ί ζ ε τ α ι ό τ ι δ ύ ο φο ρ έ ς α πέ κ τ η σ ε τ ο δ ι κ α ί ωμ α τ η ς ε πέ κ τ α σ η ς σ τ α 12 ν α υ τ ι κ ά
μ ί λ ι α , (κ ύ ρ ωσ η τ ο υ Κ ώδ ι κ α Δ η μ ο σ ί ο υ Να υ τ ι κ ο ύ Δ ι κ α ί ο υ , α ρ θ ρ . 136 τ ο υ Ν.Δ . 187/73 μ ε
έ κ δ ο σ η Πρ ο ε δ ρ ι κ ο ύ δ ι α τ ά γ μ α τ ο ς κ α ι τ ο 1995 μ ε τ η ν ε πι κ ύ ρ ωσ η τ η ς Σ ύ μ β α σ η ς τ ων
Ην ωμ έ ν ων Ε θ ν ών ) χ ωρ ί ς ό μ ως ν α τ ο ε φα ρ μ ό σ ε ι . Σ υ γ κ ε κ ρ ι μ έ ν α σ τ ο Α ι γ α ί ο , η Ε λ λ ά δ α
κ α ι η Τ ο υ ρ κ ί α δ ι α τ η ρ ο ύ ν τ α 6 ν α υ τ ι κ ά μ ί λ ι α . Σ τ ι ς μ ι κ ρ έ ς α πο σ τ ά σ ε ι ς ι σ χ ύ ε ι η
α ρ χ ή τ η ς «μ έ σ η ς γ ρ α μ μ ή ς ». Με τ ο σ η μ ε ρ ι ν ό κ α θ ε σ τ ώς η Ε λ λ ά δ α α σ κ ε ί κ υ ρ ι α ρ χ ί α ε πί
τ ο υ 35% τ η ς θ ά λ α σ σ α ς τ ο υ Α ι γ α ί ο υ , η Τ ο υ ρ κ ί α 8,8% κ α ι τ ο 56% ε ί ν α ι δ ι ε θ ν ή ύ δ α τ α . Ε α ν
η Ε λ λ ά δ α ε πέ κ τ ε ι ν ε τ η ν α ι γ ι α λ ι τ ί δ ά τ η ς ό πως έ χ ε ι δ ι κ α ί ωμ α ν α τ ο πρ ά ξ ε ι , θ α
α σ κ ε ί κ υ ρ ι α ρ χ ί α σ τ ο 64% τ ο υ Α ι γ α ί ο υ , η Τ ο υ ρ κ ί α σ τ ο 10% κ α ι τ ο 26% θ α ε ί ν α ι δ ι ε θ ν ή
ύδ ατ α.

[Type here]
 9
από 35 χώρες, μεταξύ αυτών η Ελλάδα και η Τουρκία, όπου μεταξύ άλλων η
αποδοχή των συνόρων από τρίτους, είναι κατά το διεθνές δίκαιο δεσμευτική προς
αυτούς και ισχύει erga omnes (έναντι πάντων).11

Από την πλευρά της, η τουρκική κυβέρνηση στις 27 Φεβρουαρίου του 1974, ισχυρίστηκε
ότι οι υποθαλάσσιες περιοχές κατά μήκος των ακτών της, συνιστούσαν την φυσική
επέκταση της ακτής της Ανατολίας και ως εκ τούτου τα ελληνικά νησιά δεν έχουν
υφαλοκρηπίδα.12
Η Ελληνική Κυβέρνηση επιμένοντας στις θέσεις της για την οριοθέτηση της
Υφαλοκρηπίδας, απάντησε βάσει του διεθνούς δικαίου όπως αυτό έχει κωδικοποιηθεί
στη Σύμβαση της Γενεύης για την Υφαλοκρηπίδα του 1958.

Η Τουρκία ανταπάντησε ότι «είναι διατεθειμένη να συζητήσει το θέμα στο πλαίσιο των
κανόνων του διεθνούς δικαίου.»13

Οι μήνες που ακολούθησαν ήταν έντονοι και με μεγάλη κινητικότητα κι από τις δύο
πλευρές: ρηματικές διακοινώσεις, διασκέψεις μεταξύ αρχηγών κράτους και υπουργών
εξωτερικών, αλληλογραφίες και συνομιλίες ελάμβαναν χώρα καθόλη τη διάρκεια του
1974.

11 Τ ε λ ι κ ή Πρ ά ξ η τ ο υ Ε λ σ ί ν κ ι , 1975. Α πα ρ α β ί α σ τ ο τ ων Σ υ ν ό ρ ων .
https://en.wikipedia.org/wiki/Helsinki_Accords
1212 [...]Turkey submitted the following information about the Aegean geomorphology: “Detailed mathematical maps of the Aegean Sea
have been made by several institutions and are freely available. On these maps it is clearly observed that a very broad almost horizontal
shallow area extends off the coast of W. Turkey into the Aegean Sea. Greek islands such as Limnos, A. Evstratios, Lesvos, Chios, Ikaria
and Kos are simple elevations on the horizontal broad platform. These Anatolian coastal islands do not have any submarine morphological
feature which would show that they have their own shelf....these islands have similar geology with Turkey and they are geological
continuation of the Turkish mainland. ....This zone joins the eastern portions of the larger dome located south of the island of Crete. This
diagonal zone divides the Aegean into two parts and around 23.5 0 East and 400 North. It gently turns to the East and reaches the positive
anomaly zone following the Anatolian Trough.” Section of Geological Data of Turkish Position during the Berne Meeting as Dictated by
Professor Arpat, 2 February 1976, in Pleadings, p. 169
13 Pleadings, ICJ

[Type here]
 10
Επιπλέον, στις διασκέψεις που ακολούθησαν, την ελληνική πλευρά θα την επισκιάζει
και η τραγωδία της Κύπρου το καλοκαίρι του 1974, με τις δύο τουρκικές εισβολές και
την παράνομη κατοχή του 38% της νήσου. Η Ελληνική Κυβέρνηση κατανοώντας το
τέλμα στο οποίο είχε υποβληθεί με την υπόθεση της Yφαλοκρηπίδας, ακολούθησε μία
τακτική προσέγγισης της επίλυσης της διαφοράς με την προσπάθεια ανάθεσης του
ζητήματος στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.

Το άρθρο 34 του Καταστατικού του Διεθνούς Δικαστηρίου ορίζει ότι «μόνο κράτη
δύνανται να είναι διάδικοι σε υποθέσεις ενώπιον του Δικαστηρίου». Τα κράτη αυτά θα
πρέπει να αποδέχονται τη δικαιοδοσία του Διεθνούς Δικαστηρίου για την επίλυση της
διαφοράς τους. Χωρίς τη συγκατάθεσή τους, ή σε περίπτωση αμφιβολίας το Δικαστήριο
δεν αναλαμβάνει να εκδικάσει την υπόθεσή τους και αρνείται την ύπαρξη αρμοδιότητας.
Με την έγκρισή τους δημιουργείται δωσιδοκία.14

Καθόλη τη διάρκεια του 1975, η Ελληνική πλευρά διατηρώντας μια ψύχραιμη

διπλωματική και μάλλον ανεκτική στάση στις τουρκικές προκλήσεις και υπεκφυγές,
επεδίωκε να οδηγήσει με κάθε τρόπο το ζήτημα της Υφαλοκρηπίδας στην δικαιοδοσία
του Δικαστηρίου της Χάγης με τη σύνταξη συνυποσχετικού 15 για την επίλυση της
υπόθεσης.

14 Δ ωσ ι δ ο κ ί α (ν ο μ .) η υ πο χ ρ έ ωσ η κ α ι τ ο δ ι κ α ί ωμ α τ ο υ κ α τ η γ ο ρ ο υ μ έ ν ο υ ν α δ ι κ α σ τ ε ί α πό τ ο
α ρ μ ό δ ι ο γ ι ΄ α υ τ ό ν Δ ι κ α σ τ ή ρ ι ο . [λ ό γ . < ε λ ν σ τ . δ ωσ ι δ ι κ ί α `ά σ κ η σ η δ ι κ α ι ο σ ύ ν η ς ΄ ]
15 Συνυποσχετικό, «Πρόκειται για διεθνή συμφωνία/συνθήκη μεταξύ Κρατών που έχει ως αντικείμενο την υπαγωγή μιας
υφιστάμενης διαφοράς σε δικαιοδοτικό διακανονισμό. Σ Τ Ε Λ Ι ΟΣ ΠΕ Ρ Ρ Α Κ ΗΣ , ΜΑ Ρ Ι Α -ΝΤ Α ΝΙ Ε Λ Λ Α ΜΑ Ρ Ο Υ Δ Α ,
Δ ι ε θ ν ή ς Δ ι κ α ι ο σ ύ ν η , Θε σ μ ο ί , Δ ι α δ ι κ α σ ί ε ς , Ε φα ρ μ ο γ έ ς Δ ι ε θ ν ο ύ ς Δ ι κ α ί ο υ , Ε κ δ ό σ ε ι ς
Σ Α Κ Κ ΟΥ Λ Α , Α ΘΗΝΑ -ΘΕ Σ Σ Α Λ ΟΝΙ Κ Η, 2014 – B. Mέ θ ο δ ο ι ε κ δ ή λ ωσ η ς τ η ς σ υ ν α ί ν ε σ η ς τ ων Κ ρ α τ ών –
i. Τ υ πι κ έ ς μ ο ρ φέ ς , σ ε λ ί δ α 37.
(pacta sunt servanda): συμφωνίες είναι τηρητέες
[Type here]
 11
Κι ενώ η Ελλάδα προσπαθούσε να βρεί μια κοινή βάση που θα οδηγούσε σε
compromise, από την πλευρά της Τουρκίας παρατηρείται ένας εδαφικός
αναθεωρητισμός, όπου αμφισβητούνται τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας στο
Αιγαίο και είναι πια εμφανές ότι «ήρθε για να μείνει» στη περιοχή και να διεκδικήσει με
κάθε τρόπο το «μερίδιό της». Η κατάφωρη παραβίαση των συνόρων και η αμφισβήτηση
των συνθηκών, μόνο pacta sunt servanda δεν προσιδέαζε και οι κινήσεις της Τουρκίας
δεν απηχούσαν ούτε καν στην αρχή της καλής πίστης.

Ανατρέχοντας στην αλληλογραφία μεταξύ των δύο πλευρών, τα μηνύματα που ελάμβανε
η ελληνική πλευρά, μέσω των πρεσβειών και ρηματικών διακοινώσεων, άλλοτε δεν
ευσταθούσαν, άλλοτε ήταν τυπικά και το χειρότερο, η όλη αντιμετώπιση επεδείκνυε μια
αναβλητικότητα, αποφεύγοντας έτσι οποιαδήποτε δεσμευτικότητα ή συναίνεση.

Παρόλα αυτά, τον Ιανουάριο του 1975, η Τουρκία φαίνεται να συμφωνεί να επιλυθεί το
θέμα της Υφαλοκρηπίδας στο Διεθνές Δικαστήριο:

«HOWEVER, IN PRINCIPLE, THE TURKISH GOVERNMENT FAVORABLY CONSIDERS THE GREEK

GOVERNMENT'S PROPOSAL TO REFER THE DISPUTE OVER THE DELIMINATIONOF THE AEGEAN
CONTINENTAL SHELF JOINTLY TO THE INTERNATIONAL COURT OF JUSTICE. TO THIS EFFECT AND
TO ELABORATE THE TERMS UNDER WHICH THE MATTER SHALL BE REFERRED CONFIDENTI AL

CONFIDENTIAL PAGE 03 ANKARA 01243 121232Z .”16

Στις 10 Φεβρουαρίου η Ελλάδα απήυθυνε ρηματική διακοίνωση όπου δήλωνε ότι οι

διαπραγματευτικές συνομιλίες που θα διεξάγοντο θα είχαν ώς σκοπό την σύνταξη των

16 https://wikileaks.org/plusd/cables/1975ANKARA01243_b.html

[Type here]
 12
όρων μιας ειδικής συμφωνίας 17 για την υποβολή του θέματος στο Διεθνές
Δικαστήριο.

Επισημαίνεται ότι στη γνωμοδότηση του 1923 για την υπόθεση της Ανατολικής
Καρελίας 18 , το Δικαστήριο της Χάγης διατύπωσε την αρχή της συναίνεσης των
διαδίκων Κρατών, ως αποκλειστικό θεμέλιο της αρμοδιότητας των διεθνών
δικαστηρίων, που αποτελεί άλλωστε ειδικότερη εκδήλωση της αρχής της κυριαρχίας, ως
εξής: “...Είναι καθιερωμένο στο διεθνές δίκαιο, ότι καμία Πολιτεία δεν είναι δυνατόν να
υποχρεωθεί χωρίς τη συναίνεσή της να υποβάλει τη διαφορά της με άλλη Πολιτεία, είτε
σε μεσολάβηση ή διαιτησία είτε σε οποιοδήποτε άλλο είδος ειρηνικού διακανονισμού. Η
συναίνεση αυτή μπορεί να παρασχεθεί άπαξ με τη μορφή υποχρεώσεως που
αναλαμβάνεται ελεύθερα, αλλά μπορεί επίσης να δοθεί και για συγκεκριμένη υπόθεση
ανεξάρτητα από οποιαδήποτε υπάρχουσα υποχρέωση”..

Ετσι, τα διαβήματα αυτά, αποτέλεσαν τη βάση για τη σύναψη ειδικής συμφωνίας

«βάσει της οποίας θα μπορούσε να γίνει η προσφυγή στο Δικαστήριο της Χάγης, όπως
αρμόζει σε δύο γειτονικές χώρες και μέλη του Ο.Η.Ε.»

Οι εξελίξεις όμως στην υπόθεση πήραν άλλη τροπή. Στις 6 Αυγούστου του 1976 το
τουρκικό ερευνητικό σκάφος «HORA» ή αλλιώς «ΣΙΣΜΙΚ Ι» παραβίασε για πρώτη
φορά την ελληνική υφαλοκρηπίδα, πλέοντας βορειοανατολικά της Λέσβου, με την

17 Σ Τ Ε Λ Ι ΟΣ ΠΕ Ρ Ρ Α Κ ΗΣ , ΜΑ Ρ Ι Α -ΝΤ Α ΝΙ Ε Λ Λ Α ΜΑ Ρ Ο Υ Δ Α , Δ ι ε θ ν ή ς Δ ι κ α ι ο σ ύ ν η , Θε σ μ ο ί ,
Δ ι α δ ι κ α σ ί ε ς , Ε φα ρ μ ο γ έ ς Δ ι ε θ ν ο ύ ς Δ ι κ α ί ο υ , Ε κ δ ό σ ε ι ς Σ Α Κ Κ Ο Υ Λ Α , Α Θ ΗΝΑ -Θ Ε Σ Σ Α Λ Ο ΝΙ Κ Η,
2014 – Σ υ μ β α τ ι κ ή α πο δ ο χ ή τ η ς α ρ μ ο δ ι ό τ η τ α ς (ά ρ θ ρ ο 36 (1) Κ α τ Δ Δ , α . 69. Τ ο σ υ ν υ πο σ χ ε τ ι κ ό
(compromis), σ ε λ , 151-152
18
This rule, moreover, only accepts and applies a principle which is a fundamental principle of international-law, namely, the principle of the
independence of States. ;Ït is well established in international law that no State can, without its consent, be compelled to submit its disputes
with other States either to mediation or to arbitration, or to any other kind of pacific settlement (Status of Eastern Carelia - Advisory Opinion
of 23 Jully 1923 (including the text of the joint declaration by Judge Weiss, Judge Nyholm, Judge de Bustamante and Judge Altamira) PDF Status of Eastern Carelia
http://www.icj-cij.org/pcij/serie_B/B_05/Statut_de_la_Carelie_orientale_Avis_consultatif.pdf

[Type here]
 13
Τουρκία να ζητάει τον «έλεγχο του Αιγαίου». Στις 7 Αυγούστου την ξαναπαραβίασε.
Αυτή τη φορά η Ελλάδα κινήθηκε στρατιωτικά και η τακτική φαίνεται να είχε
αποτέλεσμα.19
Τέσσερις ημέρες αργότερα, από την πρώτη παραβίαση, στις 10 Αυγούστου 1976, η
Ελληνική Κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή, καταθέτει μονομερή προσφυγή
στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, ζητώντας
την πολιτική καταδίκη της Τουρκίας και τη λήψη ασφαλιστικών μέτρων.

Πρωτοσέλιδο της Εφημερίδας «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ», Αύγουστος 1976

19Mehmet Ali Birand, «Diyet” ΠΑ Ζ Α Ρ Ε ΜΑ Τ Α , Με τ ά τ η ν Ε ι σ β ο λ ή , Σ Τ Ρ Α Τ ΗΓ Ι Κ Ε Σ Ε Κ Δ ΟΣ Ε Ι Σ , Δ ε κ έ μ β ρ ι ο ς

2008, σ ε λ . 262-263: «Σ τ ι ς 08:30 ό λ α ά λ λ α ξ α ν . Έν α ε λ λ η ν ι κ ό πε ρ ι πο λ ι κ ό τ η ς α κ τ ο φυ λ α κ ή ς ά ρ χ ι σ ε
ν α πλ η σ ι ά ζ ε ι μ ε τ α χ ύ τ η τ α τ ο “Χ ό ρ α ” κ α ι , α φο ύ σ χ η μ ά τ ι σ ε μ πρ ο σ τ ά τ ο υ έ ν α μ ε γ ά λ ο S,
α πο μ α κ ρ ύ ν θ η κ ε . Με τ ά , έ ν α α ν α γ ν ωρ ι σ τ ι κ ό α ε ρ ο πλ ά ν ο έ ρ ι ξ ε δ υ ο κ ό κ κ ι ν ε ς σ η μ α δ ο ύ ρ ε ς ,
σ ε α πό σ τ α σ η πε ρ ί πο υ δ υ ο μ ι λ ί ων . Τ ο “Χ ό ρ α ” έ πλ ε ε μ ε τ α χ ύ τ η τ α 3,5 μ ι λ ί ων . Α μ έ σ ως
πλ η ρ ο φο ρ ή θ η κ ε α πό τ η ν Ά γ κ υ ρ α τ ι σ ή μ α ι ν α ν ο ι σ η μ α δ ο ύ ρ ε ς . Τ ο μ ή ν υ μ α α πό τ ο ν α σ ύ ρ μ α τ ο
ή τ α ν ξ ε κ ά θ α ρ ο . Η Ε λ λ ά δ α γ ν ωσ τ ο πο ι ο ύ σ ε μ ’ α υ τ ό τ ο ν τ ρ ό πο ό τ ι πέ ρ α α πό τ ι ς σ η μ α δ ο ύ ρ ε ς
η υ φα λ ο κ ρ η πί δ α ή τ α ν δ ι κ ή τ η ς κ α ι , α ν τ ο “Χ ό ρ α ” τ ι ς πε ρ ν ο ύ σ ε , θ α τ ο β ύ θ ι ζ α ν ».

[Type here]
 14

2.Τα Αιτήματα Της Ελλάδας στη Χάγη

Κατά την προσφυγή της στη Χάγη, η Ελλάδα έθεσε τα εξής αιτήματα:20

α) Ν’αναγνωρισθεί ότι τα ελληνικά νησιά Σαμοθράκη, Λήμνος, Άγιος Ευστράτιος,

Λέσβος, Χίος, Ψαρά, Αντίψαρα, Σάμος, Ικαρία και τα Δωδεκάνησα, ως τμήμα της
ελληνικής επικράτειας δικαιούνται υφαλοκρηπίδας,

β) Να οριοθετηθεί η υφαλοκρηπίδα Ελλάδας και Τουρκίας, σύμφωνα με τις αρχές και

τους κανόνες του διεθνούς δικαίου, τους οποίους το Δικαστήριο θα προσδιορίσει ως
εφαρμοστέους στην οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας στις σχετικές περιοχές του Αιγαίου,

20 «THE GOVERNMENT OF GREECE REQUESTS THE COURT TO ADJUDGE AND DECLARE: (i) that the Greek islands referred to in paragraph 29 above,
as part of the territory of Greece, are entitled to the portion of the continental shelf which appertains to them according to the applicable principles
and rules of international law; (ii) what is the course of the boundary (or boundaries) between the portions of the continental shelf appertaining to
Greece and Turkey in the Aegean Sea in accordance with the principles and rules of international law which the Court shall deterrnine to be applicable
to the delimitation of the continental shelf in the aforesaid areas of the Aegean Sea; (iii) that Greece is entitled to exercise over its continental shelf
sovereign and exclusive rights for the purpose of researching and exploring it and exploiting ils natural resources; (iv) that Turkey is not entitled to
undertake any activities on the Greek continental shelf, whether by exploration, exploitation, research or otherwise, without the consent of Greece; (v)
that the activities of Turkcy described in paragraphs 25 and 26 above constitute infringements of the sovereign and exclusive rights of Greece to explore
and exploit its continental shelf or to authorize scientific research respecting the continental shelf; (vi) that Turkey shall not continue any further activities
as described above in subparagraph (iv) within the areas of the continental shelf which the Court shall adjudge appertain to Greece. The Hague, 10
August 1976 - APPLICATION INSTITUTING PROCEEDINGS SUBMITTED BY THE GOVERNMENT OF GREECE. http://www.icj-
cij.org/docket/files/62/9481.pdf

[Type here]
 15
γ) Ν’αναγνωρισθεί ότι η Ελλάδα δικαιούται ν’ασκήσει επί της υφαλοκρηπίδας της
κυριαρχικά και αποκλειστικά δικαιώματα έρευνας, εξερευνήσεως και εκμεταλλεύσεως
των φυσικών πόρων,

δ) Ν’αναγνωρισθεί ότι η Τουρκία δεν δικαιούται έρευνας, εξερευνήσεως ή

εκμεταλλεύσεως επί της ελληνικής υφαλοκρηπίδας χωρίς τη συγκατάθεση της Ελλάδας,

ε) Ν’αναγνωρισθεί ότι οι δραστηριότητες της Τουρκίας συνιστούν παραβίαση των

κυριαρχικών και αποκλειστικών δικαιωμάτων της Ελλάδας να εξερευνά και να
εκμεταλλεύεται την υφαλοκρηπίδα της ή να εξουσιοδοτεί τη διεξαγωγή επιστημονικών
ερευνών επ’αυτής, και

στ) Να υποχρεωθεί η Τουρκία ν’απόσχει από τη συνέχιση των δραστηριοτήτων της επί
της υφαλοκρηπίδας που το Δικαστήριο θα κρίνει ότι είναι ελληνική.

[Type here]
 16

Καραμανλής και Demirel, Βρυξέλλες 1975

[Type here]
 17
2. Οι δύο βάσεις δικαιοδοσίας

Α) Η Γενική Πράξη της Γενεύης του ’28 και ο όρος «επιφύλαξη»

Η πρώτη βάση δικαιοδοσίας ήταν το Αρθρο 17 της Γενικής Πράξης της Γενεύης του
192821, «Για την ειρηνική επίλυση των διεθνών διαφορών», και ώς συνέχεια τα
Αρθρα 36 (1) και 37 του Κατασταστικού του Διεθνούς Δικαστηρίου.

Η Γενική Πράξη της Γενεύης του 1928, ήταν μία πολυμερής διεθνής σύμβαση όπου στις
διατάξεις της, τα κράτη είχαν εισάγει για λόγους νομικής ασφάλειας ως «διαιτητική
ρήτρα» (compromissory clause) την υποχρεωτική δικαιοδοσία του Διεθνούς
Δικαστηρίου. Ολες οι διαφορές σχετικά με την αμφισβήτηση κάποιου δικαιώματος
μεταξύ των συμβαλλομένων κρατών, θα υποβαλλόταν προς εκδίκαση στο Διεθνές
Δικαστήριο, με εξαίρεση τις ενδεχόμενες επιφυλάξεις που προέβλεπε το άρθρο 39 της
Γενικής Πράξης του 192822. Οι ενδεχόμενες επιφυλάξεις ενέπιπταν στην εσωτερική
δικαιοδοσία των κρατών23.

«Οταν όμως τα συμβαλλόμενα κράτη έχουν θέσει σημαντικές επιφυλάξεις σε τέτοιες

συμβάσεις, η αποτελεσματικότητα των Συμβάσεων περιορίζεται σημαντικά».24
21 General Act, Pacific Settlement of International Disputes. Geneva, September 26, 1928 [1929] Chapter II, Judicial Settlement, Article 17

22 General Act (Pacific Settlement of International Disputes) Geneva, September 26, 1928 [1929] LNTSer 220; 93 LNTS 343, Article 39,
referring to “reservations”

A l'ensemble de l'Acte ... le 14 septembre 1931 Sous les rkserves suivanres: Sont exclus des procédures décrites par l'Acte gbnéral, sans en
excepter celle de conciliation visée h son chapitre 1: (a) les différends nés de faits anterieurs, soit à l'adhésion de la Grèce, soit 2i l'adhésion
d'une autre Partie avec laquelle la Gréce viendrait avoir un différend ; (b) les différends portant sur des questions que le droit international
laisse h la compétence exclusive des Etats et, notamment, les diffërends ayant trait au statut territorial de la Grèce, y compris ceux relatifs A
ses droits de souveraineté sur ses ports et ses voies de communication.

23 Τ ο 1931 η Ε λ λ ά ς τ α υ τ ό χ ρ ο ν α μ ε τ η ν υ πο γ ρ α φή τ η ς Γ ε ν ι κ ή ς Πρ ά ξ η ς τ η ς Γ ε ν ε ύ η ς τ ο υ 1928
γ ι α τ η ν ε ι ρ η ν ι κ ή ε πί λ υ σ η τ ων δ ι α φο ρ ών ε ί χ ε τ η ρ ή σ ε ι ε πι φύ λ α ξ η γ ι α τ η ν α ρ μ ο δ ι ό τ η τ α
τ ο υ Δ ι ε θ ν ο ύ ς Δ ι κ α σ τ η ρ ί ο υ Δ ι ε θ ν ο ύ ς Δ ι κ α ι ο σ ύ ν η ς (δ ι α δ ο χ ή τ ο υ ο πο ί ο υ υ πή ρ ξ ε τ ο Δ Δ Χ )
σ ΄ ό τ ι α φο ρ ά τ η ν δ ι κ α ι ο δ ο σ ί α τ ο υ γ ι α θ έ μ α τ α ε δ α φι κ ο ύ κ α θ ε σ τ ώτ ο ς τ η ς Ε λ λ ά δ ο ς .
24 Σ Τ Ε Λ Ι ΟΣ ΠΕ Ρ Ρ Α Κ ΗΣ , ΜΑ Ρ Ι Α -ΝΤ Α ΝΙ Ε Λ Λ Α ΜΑ Ρ Ο Υ Δ Α , Δ ι ε θ ν ή ς Δ ι κ α ι ο σ ύ ν η , Θε σ μ ο ί ,
Δ ι α δ ι κ α σ ί ε ς , Ε φα ρ μ ο γ έ ς Δ ι ε θ ν ο ύ ς Δ ι κ α ί ο υ , Ε κ δ ό σ ε ι ς Σ Α Κ Κ Ο Υ Λ Α , Α Θ ΗΝΑ -Θ Ε Σ Σ Α Λ Ο ΝΙ Κ Η,
2014 – Ρ ή τ ρ α δ ι κ α ι ο δ ο τ ι κ ή ς ε πί λ υ σ η ς τ ων δ ι α φο ρ ών σ ε δ ι ε θ ν ή σ υ μ β α τ ι κ ή πρ ά ξ η , 74. Σ ε λ .
153 «Τ έ τ ο ι ο πα ρ ά δ ε ι γ μ α , σ τ α πλ α ί σ ι α τ η ς ί δ ι α ς Γ ε ν ι κ ή ς Πρ ά ξ η ς τ ο υ 1928, α πε τ έ λ ε σ ε , τ ο 1976,
η ά μ υ ν α τ η ς Τ ο υ ρ κ ί α ς , σ τ η ν υ πό θ ε σ η Υ φα λ ο κ ρ η πί δ α τ ο υ Α ι γ α ί ο υ , η ο πο ί α ε πωφε λ ή θ η κ ε , μ ε
β ά σ η τ η ν α ρ χ ή τ η ς α μ ο ι β α ι ό τ η τ α ς , ε πι φύ λ α ξ η ς τ η ς Ε λ λ ά δ ο ς σ τ η ν ε ν λ ό γ ω πρ ά ξ η .»

[Type here]
 18

Η Ελλάδα, όταν στις 14 Σεπτεμβρίου 1931 είχε προσχωρήσει στη Γενική Πράξη της
Γενεύης, είχε διατυπώσει την εξής επιφύλαξη ότι:25 «ιδίως διαφορές που έχουν σχέση με
το εδαφικό καθεστώς της Ελλάδας, συμπεριλαμβανομένων των διαφορών που έχουν
σχέση με τα δικαιώματα της για κυριαρχία επί των λιμένων της και των διαύλων
επικοινωνίας» θα ενέπιπταν αποκλειστικά στην εσωτερική της αρμοδιότητα.26

Σ’αυτήν ακριβώς την επιφύλαξη, στοιχειοθέτησε η Τουρκία την ένσταση

αναρμοδιότητας του Δικαστηρίου, υποστηρίζοντας αφενός ότι, η Γενική Πράξη της
Γενεύης δεν είχε πλέον καμία ισχύ, και αφετέρου ότι με την προαναφερόμενη
επιφύλαξη, ρητά εξαιρούνται οι διαφορές εκείνες που υπάγονται στην εθνική
δικαιοδοσία των κρατών εφόσον έχουν σχέση με το εδαφικό καθεστώς, όπως
είναι η Υφαλοκρηπίδα. Η Ελλάδα αντέκρουσε το επιχείρημα ισχυριζόμενη ότι το 1931
που προσχώρησε στη Γενική Πράξη, δεν υπήρχε καν η έννοια της Υφαλοκρηπίδας, και
έτσι η επιφύλαξη δεν ήταν δυνατό ν’αναφέρεται σ’αυτήν.

Σύμφωνα πάντα με τη κρίση του Διεθνούς Δικαστηρίου, που εξέλαβε την επιφύλαξη ως
γενικό όρο του διεθνούς δικαίου, απεφάνθη ως εξής: «ο όρος έπρεπε να ερμηνευθεί
σύμφωνα με τους κανόνες του διεθνούς δικαίου όπως ίσχυαν κατά τον χρόνο υποβολής
της προσφυγής και όχι όπως ίσχυαν το 1931».27
Στις ενστάσεις και προτάσεις της τουρκικής πλευράς για τη διευθέτηση της
Υφαλοκρηπίδας, όπως κατανοούνται μέσα από τα πρακτικά του Δικαστηρίου, δίνεται
βαρύτητα σε μια «δίκαιη» λύση παρά «νομική». Μελετώντας το θέμα της διαφοράς28

25 A) (Ν. 5281/1931 ΦΕΚ Α’ 310/8-9-1931). B) a) disputes relating to the territorial status of Greece, including disputes relating to its rights
of sovereignty over its ports and lines of communication; (b) disputes relating directly or indirectly to the application of treaties or conventions
accepted by Greece and providing for another procedure". AEGEAN SEA, Judgement, page 24 http://www.icj-
cij.org/docket/files/62/6245.pdf /

26 (Ν. 5281/1931 ΦΕΚ Α’ 310/8-9-1931)

27 Greece argued that the very idea of the continental shelf was wholly unknown in 1928 when the General Act was concluded, and in 1931 when Greece acceded to
the Act. But, in the Court's view, since the expression "territorial status" was used in the Greek reservation as a generic term, the presumption necessarily arises that
its meaning, as also that of the word "rights" in Article 17 of the General Act, was to follow the evolution of the law and to correspond with the meaning attached to
it by the law in force at any given time. The Court therefore finds that the expression "disputes relating to the territorial status of Greece" must be interpreted in
accordance with the rules of international law as they exist today and not as they existed in 1931. (Paras. 77-80.)

28 Τ ο Δ ι α ρ κ έ ς Δ ι ε θ ν έ ς Δ ι κ α σ τ ή ρ ι ο Δ ι κ α ι ο σ ύ ν η ς δ ι ε τ ύ πωσ ε γ ι α πρ ώτ η φο ρ ά κ α τ ά τ η
δ ι ά ρ κ ε ι α τ ο υ Με σ ο πο λ έ μ ο υ τ ο ν ό ρ ο «δ ι α φο ρ ά » ως «μ ι α δ ι α φων ί α » σ ε έ ν α ν ο μ ι κ ό ή
πρ α γ μ α τ ι κ ό θ έ μ α , μ ι α α ν τ ί θ ε σ η «ν ο μ ι κ ών α πό ψε ων η σ υ μ φε ρ ό ν τ ων ..». Ο ι δ ι α φο ρ έ ς
[Type here]
 19
(subject of the dispute) αντιλαμβάνεται κανείς ότι η προσέγγιση των δύο
αντιπαραβαλλόμενων πλευρών απέχουν παρασάγγας:
 Η μεν ελληνική πλευρά επεδίωκε μία νομική λύση, μέσω του δικαιοδοτικού
οργάνου της Χάγης, ενώ
 Η τουρκική πλευρά μία πολιτική και «δίκαιη» λύση μέσω διαπραγματεύσεων.

Παρενθετικά, πέρα από τους εφαρμοστέους κανόνες που ορίζει το άρθρο 38 (1) του
Καταστατικού του Διεθνούς Δικαστηρίου 29 δίνεται ακόμα μία εξουσία στο διεθνές
θεσμικό όργανο, στη παράγραφο (2) του ίδιου άρθρου του Καταστατικού, όπου μπορεί
να αποφασίσει μια υπόθεση ex aequo et bono, (βάσει σωστού και δίκαιου) εάν τα μέρη
συμφωνήσουν σε κάτι τέτοιο.

Η παράγραφος 2 του άρθρου 38 έχει εγείρει κάποιες ενστάσεις ότι εμπεριέχει ένα
στοιχείο υποκειμενικότητας 30 και πιθανόν αβέβαιο ώς προς το αποτέλεσμα της
εκδίκασης. Παρόλα αυτά το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης στην Απόφασή του για την
Υφαλοκρηπίδα της Βόρειας Θάλασσας του 1969 δήλωσε:

«[Ο]ποιαδήποτε νομική επιχειρηματολογία ενός δικαστηρίου, οι αποφάσεις του εξ

ορισμού πρέπει να είναι δίκαιες (just), και ως εκ τούτου, κι υπό αυτή την έννοια ισότιμες
(equitable). Παρόλα αυτά, όταν αναφέρεται ότι ένα Δικαστήριο απονέμει δικαιοσύνη ή
κηρύττει το δίκαιο, σημαίνει ότι η απόφαση επιαφίεται στην αντικειμενική αξιολόγηση
των ζητημάτων που άπτονται, εντός του πλαισίου των κανόνων δικαίου και όχι εκτός,
ακριβώς επειδή ο κανόνας δικαίου είναι εκείνος που καλεί για την εφαρμογή των αρχών
του δικαίου. Κατά συνέπεια δεν τίθεται αμφιβολία, εν προκειμένω, για καμμία
απόφαση ex aequo et bono...»31

πε ρ α ι τ έ ρ ω χ ωρ ί ζ ο ν τ α ι σε «ν ο μ ι κ έ ς » και πο λ ι τ ι κ έ ς ».
http://www.elesme.gr/elesmegr/periodika/t35/t35_05.htm#_ftn4
29 ό τ ι μ πο ρ ε ί ν α ε κ δ ι κ ά σ ε ι μ ί α υ πό θ ε σ η , δ η λ α δ ή τ ι ς δ ι ε θ ν ε ί ς σ υ μ β ά σ ε ι ς , γ ε ν ι κ έ ς ή ε ι δ ι κ έ ς , τ α
δ ι ε θ ν ή έ θ ι μ α , τ ι ς γ ε ν ι κ έ ς α ρ χ έ ς τ ο υ δ ι κ α ί ο υ τ ι ς πα ρ α δ ε δ ε γ μ έ ν ε ς α πό τ α «πο λ ι τ ι σ μ έ ν α » έ θ ν η ,
τ ι ς δ ι κ α σ τ ι κ έ ς α πο φά σ ε ι ς κ α ι τ η ν θ ε ωρ ί α τ ων δ ι α κ ε κ ρ ι μ έ ν ων δ η μ ο σ ι ο λ ό γ ων (ε πι κ ο υ ρ ι κ ά )
30[1]Carolyn
A. Dubay, Associate Editor, International Judicial Monitor and Assistant Professor of Law, Charlotte Law School, Article: Equity in International
Law, American Society of International Law Proceedings, April 20-23, 1988, published in 82 Am. Soc'y Int'l L. Proc. 277.
http://www.judicialmonitor.org/current/generalprinciples.html

31 “[whatever the legal reasoning of a court of justice, its decisions must by definition be just, and therefore in that sense equitable.
Nevertheless, when mention is made of a court dispensing justice or declaring the law, what is meant is that the decision finds its objective
justification in considerations lying not outside but within the rules, and in this field it is precisely a rule of law that calls for the application
[Type here]
 20

Β) Η Ειδική Συμφωνία


Η δεύτερη βάση δικαιοδοσίας ήταν το κοινό ανακοινωθέν των πρωθυπουργών
Ελλάδας και Τουρκίας στις Βρυξέλλες το 1975 ότι «αποφάσισαν ότι τα
προβλήματα πρέπει να επιλυθούν ειρηνικά με τη μέθοδο των διαπραγματεύσεων,
και όσον αφορά την υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου από το Διεθνές Δικαστήριο της
Χάγης» «[...] «les deux premiers ministers […] Ils ont decidé que ces problèmes
doivent être résolus pacifiquement par la voie des négociations et concernant le
plateau continental de la mer Egée par la Cour internationale de La Haye”32.

Το κοινό ανακοινωθέν Καραμανλή-Demirel προς τον Τύπο, το οποίο η ελληνική πλευρά

έθεσε ως μια από τις δύο βάσεις δικαιοδοσίας της, αποδείχθηκε γράμμα κενό.
«The joint communiqué of Brussels of 31 May 1975, which followed previous exchange
of views, states that the Prime Ministers of Greece and Turkey have decided that the
problems dividing the two countries should be resolved peacefully 'et, au sujet du
plateau continental de la mer Egée, par la Cour internationale de La Haye'. The two
Governments thereby jointly and severally accepted the jurisdiction of the Court in the
present matter, pursuant to Article 36 (1) of the Statute of the Court."

To κείμενο των δύο πρωθυπουργών στις Βρυξέλλες το 1975, κατά την ελληνική πλευρά
αποτελούσε βάση για τη συναίνεση των κρατών στην αρμοδιότητα του Διεθνούς
Δικαστηρίου και υποχρέωσή τους να συνάψουν συνυποσχετικό ή ειδική συμφωνία.
Εάν αυτό δεν καθίστατο δυνατό, λόγω της άρνησης του ενός, αποτελούσε βάση για
μονομερή προσφυγή του ενός κράτους στη Χάγη.

Η Τουρκία αμφισβήτησε το δεσμευτικό χαρακτήρα του εν λόγω κειμένου, το οποίο

χαρακτήρισε ως μια απλή δήλωση πρόθεσης για διαπραγματεύσεις, για τα θέματα υπό

of equitable principles. There is consequently no question in this case of any decision ex aequo et bono . . .” North Sea Continental Shelf
Case, Judgment at 48.

32 http://www.icj-cij.org/docket/files/51/5535.pdf

[Type here]
 21
αμφισβήτηση. Ετσι, κατά την Τουρκία, το κοινό ανακοινωθέν δεν αποτελούσε
συμφωνία κατά το διεθνές δίκαιο, ούτε παρείχε το δικαίωμα μονομερούς προσφυγής.33

Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, δεν έδωσε την προσδοκούμενη από την ελληνική
πλευρά ερμηνεία στο κείμενο. Διαπίστωσε πως η Ελλάδα και η Τουρκία είχαν
συμφωνήσει μόνο στην από κοινού υποβολή της διαφοράς στο Διεθνές
Δικαστήριο με συνυποσχετικό και ότι το κοινό ανακοινωθέν δεν αποτελούσε τέτοιο.
Αντίθετα, το κείμενο κατά το Διεθνές Δικαστήριο, περιείχε υποχρέωση
διαπραγμάτευσης για σύναψη συνυποσχετικού με την από κοινού υποβολή της
υπόθεσης στο Διεθνές Δικαστήριο .34

33(95.)The Turkish Government, in the observations which it transmitted to the Court on 25 August 1976, considered it "evident that a joint
communiqué does not amount to an agreement under international law", adding that "If it were one, it would need to be ratified at least on
the part of Turkey" (para. 15) AEGEAN SEA (JUDGMENT) page 39

34 http://www.icj-cij.org/docket/files/62/6245.pdf

[Type here]
 22

Κεφάλαιο Δεύτερο

1. Προσωρινά Μέτρα

Οπως προαναφέρθηκε στο πρώτο μέρος της εργασίας, μετά την παραβίαση της
ελληνικής υφαλοκρηπίδας από το τουρκικό ερευνητικό σκάφος «ΗORA» στις 6 και 7
Αυγούστου του 1976 αντίστοιχα, η κυβέρνηση Καραμανλή ακολούθησε μία σειρά από
διπλωματικές παρεμβάσεις: στις 10 Αυγούστου του 1976 κατέθεσε προσφυγή στο
Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και ταυτόχρονα αιτήθηκε στο Διεθνές Δικαστήριο της
Χάγης, να υποδείξουν προσωρινά μέτρα προστασίας, προκειμένου να διαφυλαχθούν τα
αντίστοιχα δικαιώματα των μερών εν αναμονή της τελικής έκβασης της διαδικασίας35

«Το άρθρο 41 του Καταστατικού του Διεθνούς Δικαστηρίου, εξουσιοδοτεί το Δικαστήριο

σε έκτακτες περιπτώσεις που αυτό κρίνει και για να διαφυλάξει τα δικαιώματα του κάθε
διάδικου να λαμβάνει προσωρινά ασφαλιστικά μέτρα. Πριν λάβει την οριστική του
απόφαση, τα λαμβανόμενα μέτρα θα γνωστοποιούνται και στο Συμβούλιο
Ασφαλείας».36

Κατά την προσκόμιση της αίτησης για προσωρινά μέτρα ασφαλείας από πλευράς της
Ελλάδας, ένα αντίγραφο δόθηκε από τον Γραμματέα του Δικαστηρίου στον Πρέσβη της
Τουρκίας στην Ολλανδία. Βάσει του άρθρου 40, παράγραφος 3, του Καταστατικού και

35 Aegean Sea Continenal Shelf, (Greece vs Turkey), Interim measures proposed, Pleadings, page 66 http://www.icj-
cij.org/docket/files/62/9481.pdf
36 Σ Τ Ε Λ Ι Ο Σ ΠΕ Ρ Ρ Α Κ ΗΣ , ΜΑ Ρ Ι Α -ΝΤ Α ΝΙ Ε Λ Λ Α ΜΑ Ρ ΟΥ Δ Α , Δ ι ε θ ν ή ς Δ ι κ α ι ο σ ύ ν η , Θε σ μ ο ί ,
Δ ι α δ ι κ α σ ί ε ς , Ε φα ρ μ ο γ έ ς Δ ι ε θ ν ο ύ ς Δ ι κ α ί ο υ , Ε κ δ ό σ ε ι ς Σ Α Κ Κ ΟΥ Λ Α , Α Θ ΗΝΑ -Θ Ε Σ Σ Α Λ ΟΝΙ Κ Η,
2014 – Πα ρ ε μ πί πτ ο υ σ ε ς α ρ μ ο δ ι ό τ η τ ε ς κ ι ε κ δ ί κ α σ η υ πο θ έ σ ε ων σ τ ο Δ Δ . 154. Τ α πρ ο σ ωρ ι ν ά
μ έ τ ρ α , σ ε λ , 177.

[Type here]
 23
του άρθρου 37 παράγραφος 2, του Κανονισμού του Δικαστηρίου, αντίγραφα της
αίτησης μοιράστηκαν και στα μέλη των Ηνωμένων Εθνών μέσω του Γενικού Γραμματέα
όπως επίσης και στα υπόλοιπα μέλη που δικαιούνται να παρίστανται ενώπιον του
Δικαστηρίου.

Η Τουρκία απάντησε στο Δικαστήριο στις 25 Αυγούστου 1976, εκ μέρους του Γενικού
Γραμματέα του Τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών, στην οποία επιστολή μεταξύ άλλων
η Τουρκική Κυβέρνηση inter alia (among other things) τόνισε ότι «το Δικαστήριο δεν
ήταν αρμόδιο να αποφανθεί».37

Η επείγουσα προσφυγή της Ελλάδας στο Συμβούλιο Ασφαλείας “Complaint by Greece

against Turkey” στις 10 Αυγούστου του 1976, έλαβε μια καθόλα τυπική απάντηση από το
Συμβούλιο με την resolution υπ’αριθμόν 395 (1976) την οποία εξέδωσε με consensus,
όπου υπεδείκνυε τη Χάρτα των Ηνωμένων Εθνών και συγκεκριμένα το κεφάλαιο VI,
άρθρο 33, για την ειρηνική διευθέτηση των διαφορών. Συνέστησε να πράξουν τα όσα εν
δυνάμει μπορούν για να αποφύγουν τις εντάσεις και να συνεχίσουν τις
διαπραγματεύσεις για εξεύρεση αμοιβαία αποδεκτών λύσεων.

37«Πα ρ α τ η ρ ή σ ε ι ς τ η ς Κ υ β έ ρ ν η σ η ς τ η ς Τ ο υ ρ κ ί α ς σ χ ε τ ι κ ά μ ε τ η ν α ί τ η σ η τ η ς
Ε λ λ ά δ α ς γ ι α πρ ο σ ωρ ι ν ά μ έ τ ρ α πρ ο σ τ α σ ί α ς , μ ε η μ ε ρ ο μ η ν ί α Χ ά γ η , 10 Α υ γ ο ύ σ τ ο υ
1976».
[Type here]
 24
Στις 11 Σεπτεμβρίου 1976 το Δικαστήριο με τη σειρά του εξέδωσε Διάταξη
(Ordonnance)38. Σύμφωνα μ’ αυτή, “le Conseil de sécurité leur a demandé instamment
de faire tout ce qui est en leur pouvoir pour réduire les tensions actuelles, dans la
“région” et "de reprendre des négociations directes sur leurs differends” 39 κι αφού
προσπέρασε τη λήψη προσωρινών μέτρων, αποφάσισε να προχωρήσει στις γραπτές
διαδικασίες και να απευθυνθεί στο ερώτημα του εάν έχει δικαιοδοσία για να δικάσει τη
διαφορά αυτή. Επιπλέον το Δικαστήριο συνέστησε συνέχιση των διαπραγματεύσεων.

Επισημαίνεται, ότι τόσο το Διεθνές Δικαστήριο όσο και το Συμβούλιο Ασφαλείας

αποτελούν όργανα του ιδίου σώματος των Ηνωμένων Εθνών και οι αποφάσεις τους είναι
πλήρως εναρμονισμένες. Είναι αυτονόητο ότι κανένα από τα δύο δεν θα ακύρωνε την
απόφαση του άλλου.

Στις 14 Οκτωβρίου 1976, ο πρόεδρος του Δικαστηρίου με εντολή του, έθεσε προθεσμίες
στις δύο χώρες για να παρουσιάσουν τις γραπτές διαδικασίες (written procedures) που
άπτονταν της δικαιοδοσίας του Δικαστηρίου έως το καλοκαίρι του 1977. 40 Η Ελλάδα
κατέθεσε το μνημόνιό της (Memorial) εντός προθεσμίας που ορίστηκε41.
Η δε Τουρκία, μία μέρα πριν εκπνεύσει η προθεσμία της, απέστειλε έγγραφο στις 25
Απριλίου 1978 εκ μέρους του πρέσβη της στην Ολλανδία, όπου δήλωνε μεταξύ άλλων,
ότι το Δικαστήριο δεν είχε αρμοδιότητα να δικαιοδοτήσει την ελληνική προσφυγή κάτω

38 http://www.elesme.gr/elesmegr/periodika/t51/t51_06.html, επίσης
http://www.icj-cij.org/docket/files/62/11727.pdf No 76/9 Le 11 septembre 1976 PLATEAU CONTINENTAL DE LA MER EGEE (Grèce
c . Turquie ) La Cour décide de ne pas indiquer de mesures conservatoires
39 Μτφ. «το Συμβούλιο Ασφαλείας τους προέτρεψε να καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να μειώσουν τις τρέχουσες
εντάσεις στην «περιφέρεια» και «να ξαναρχίσουν απευθείας διαπραγματεύσεις για τις διαφορές τους»

40 Nο 76J10 Le 14 octobre 1976 PLATEAU CONTINENTAL DE LA MER EGEE (Grece c. Turquie) Le President de la Cour fixe des
delais pour la procédure ecrite.
41 http://www.icj-cij.org/docket/index.php?p1=3&p2=3&case=62&code=gt&p3=1

[Type here]
 25
υπο τις περιστάσεις και ως εκ τούτου δεν ήταν διατεθειμένη να ορίσει εκπρόσωπο ή
να υποβάλλει Αντι-Μνημόνιο.

Πάραυτα, στις 25 Απριλίου του 1978 το Δικαστήριο λαμβάνοντας υπόψη την αίτηση της
Ελλάδας, όρισε τον Οκτώβριο ημερομηνία για την αρχή των προφορικών διαδικασιών
ενώ σύμφωνα με το καταστατικό του και τη πάγια νομολογία του, έπρεπε να
διευκρινισθεί proprio motu το ζήτημα της δικής του δικαιοδοσίας πάνω στην υπόθεση.
Δηλαδή, με τη διάταξη 53, σε περίπτωση ερημοδικίας ενός από τους διάδικους, πριν την
κρίση του επί της ουσίας, εξετάζει αυταπάγγελτα την αρμοδιότητά του.42

Από τις 9 έως και τις 17 Οκτωβρίου 1976, οι δημόσιες ακροάσεις έλαβαν μέρος με τη
συμμετοχή των νομικών εκπροσώπων της Ελλάδας.43 Σε περίπτωση που το Δικαστήριο
δεν περιλαμβάνει στο δικαστικό του σώμα, δικαστή της ίδιας εθνικότητας με τους
διάδικους, καθένας από τους διάδικους μπορεί να προχωρήσει στον ορισμό ενός
δικαστή.44
Η Ελλάδα επέλεξε ως ad hoc δικαστή στην υπόθεση, τον πρώην Πρόεδρο της
Δημοκρατίας και πρώην Πρόεδρο του Συμβουλίου της Επικρατείας, Μιχάλη
Στασινόπουλο, ενώ η Τουρκία δεν επεδίωξε να ασκήσει το δικαίωμα που της παρήχετο.

2. Η «ανακύκλωση» των διαπραγματεύσεων

42 . «In these circumstances account can be taken of its contents only to the extent that the Court finds appropriate in discharging its duty, under Article 53 of the
Statute, to satisfy itself as to its jurisdiction to entertain the Application». http://www.icj-cij.org/docket/files/62/6245.pdf 19 December 1978 - 1 978
19 December General List No. 62 AEGEAN SEA CONTINENTAL SHELF CASE (GREECE v. TURKEY) JURISDICTION OF THE
COURT
43 On a personal note, Η α γ ό ρ ε υ σ η τ ο υ κ υ ρ ί ο υ Daniel O’Connell, ή τ α ν υ πέ ρ ο χ η μ ε ε ξ α ι ρ ε τ ι κ ά
ε πι χ ε ι ρ ή μ α τ α !

44Σ ύ μ φων α μ ε τ ο ά ρ θ ρ ο 31, πα ρ ά γ ρ α φο 3, τ ο υ Kα τ α σ τ α τ ι κ ο ύ τ ο υ Δ ι κ α σ τ η ρ ί ο υ , «σ ύ μ φων α μ ε

τ ι ς δ ι α τ ά ξ ε ι ς τ η ς πα ρ α γ ρ ά φο υ 2 τ ο υ Α ρ θ ρ ο υ α υ τ ο ύ .»
[Type here]
 26
Από τη στιγμή που η Ελλάδα κατέθεσε προσφυγή στη Χάγη, δηλαδή από τις 10
Αυγούστου του 1976 και όσο αυτή εκκρεμούσε στο Δικαστήριο, η Ελλάδα και η Τουρκία
είχαν επιδοθεί σε κύκλους διαπραγματεύσεων σύμφωνα με την απόφαση/προτροπή του
Συμβουλίου Ασφαλείας. Οι υπουργοί Εξωτερικών συναντήθηκαν την 1η Οκτωβρίου 1976
στη Νέα Υόρκη και συμφώνησαν ότι η οριοθέτηση της Υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου θα
ετίθετο επί τάπητος και στόχος των δύο κυβερνήσεων θα ήταν μια αμοιβαία αποδεκτή
λύση.
Ετσι, το καλοκαίρι του 1976 οι διαπραγματεύσεις μεταξύ Καραμανλή και Ετσεβίτ,
καταλήγουν στο λεγόμενο «Πρακτικό της Βέρνης».
Συγκεκριμένα το εν λόγω πρακτικό αναφέρει ότι :
«τα δύο μέρη θα απόσχουν από κάθε πρωτοβουλία ή πράξη σχετικά με την
υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου που θα μπορούσε να παρενοχλήσει τις
διαπραγματεύσεις»45. Συμφωνήθηκε επίσης η τήρηση εμπιστευτικότητας στις μεταξύ
τους διαπραγματεύσεις .

Εν συνεχεία, μία ακόμα συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών στις Βρυξέλλες, κατέληξε
σε κοινή ανακοίνωση στις 11 Δεκεμβρίου 1976, όπου εκφραζόταν η ικανοποίηση των
μελών σε σχέση με τη προηγούμενη συνάντηση στη Βέρνη.

Ενας «μαραθώνιος» συναντήσεων συνεχίστηκε καθόλη τη διάρκεια του 1977 και 1978
μεταξύ των υπουργών Εξωτερικών των δύο χωρών. Τον δε Μάρτιο του 1978, οι

45 Οι δ ύ ο χ ώρ ε ς ά ρ χ ι σ α ν δ ι α πρ α γ μ α τ ε ύ σ ε ι ς γ ι α τ ο θ έ μ α τ η ς υ φα λ ο κ ρ η πί δ α ς τ ο ν
Νο έ μ β ρ ι ο τ ο υ 1976, σ υ ν υ πο γ ρ ά φο ν τ α ς τ ο γ ν ωσ τ ό ως Πρ α κ τ ι κ ό τ η ς Β έ ρ ν η ς , τ ο ο πο ί ο έ θ ε τ ε
τ ο πλ α ί σ ι ο τ ο υ δ ι α λ ό γ ο υ . Ο δ ι ά λ ο γ ο ς , ό μ ως , τ ε ρ μ α τ ί σ θ η κ ε ά πρ α κ τ ο ς τ ο 1981, λ ό γ ω τ ων
σ υ ν ε χ ών πα λ ι ν δ ρ ο μ ή σ ε ων κ α ι τ η ς α δ ι ά λ λ α κ τ η ς σ τ ά σ η ς τ η ς Τ ο υ ρ κ ί α ς , ο πό τ ε ε ξ έ πν ε υ σ ε
πα ρ ά λ λ η λ α κ α ι τ ο Πρ α κ τ ι κ ό τ η ς Β έ ρ ν η ς , τ ο ο πο ί ο α φο ρ ο ύ σ ε τ ι ς σ υ γ κ ε κ ρ ι μ έ ν ε ς
δ ι α πρ α γ μ α τ ε ύ σ ε ι ς κ α ι ε πο μ έ ν ως η ι σ χ ύ ς κ α ι η δ ι ά ρ κ ε ι ά τ ο υ τ ε λ ο ύ σ α ν σ ε ά μ ε σ η
συν άρτ ηση με ε κε ί νε ς . http://www.mfa.gr/zitimata-ellinotourkikon-sheseon/eidikotera-keimena/oriothetisi-
yfalokripidas.html

[Type here]
 27
πρωθυπουργοί της Ελλάδας και της Τουρκίας συναντήθηκαν στο Μοντρέ και στην
Ουάσιγκτων τον Μάϊο του ιδίου έτους.

Στην επιστολή του στις 24 Απριλίου του 1978, που κατέφθασε μία μέρα πριν τις γραπτές
διαδικασίες του Δικαστηρίου, ο Πρέσβης της Τουρκίας στην Ολλανδία δήλωνε inter alia
« ότι η προσφυγή είχε κατετεθεί πριν ακόμα ξεκινήσουν οι διαπραγματεύσεις των δύο
κυβερνήσεων επί της ουσίας [...] ωστόσο θα επεδίωκαν μέσω εύλογων
διαπραγματεύσεων για μια κοινά αποδεκτή συμφωνία.»46

3.Η έκβαση της Υπόθεσης

Φθάνοντας στον Σεπτέμβριο του 1978, στις συνομιλίες που είχαν οι δύο αρχηγοί κρατών
στην Αθήνα, συμφώνησαν ότι θάπρεπε «οι διμερείς συζητήσεις που αφορούν την
Υφαλοκρηπίδα να επανεξεταστούν κατάλληλα το Δεκέμβριο του 1978».

Πίσω στην αίθουσα των ακροάσεων του Διεθνούς Δικαστηρίου, οι αγορεύσεις της
ελληνικής πλευράς τον Οκτώβριο του 1978 είχαν ξεκινήσει.

Στις 19 Δεκεμβρίου 1978, δύο χρόνια αργότερα, το Διεθνές Δικαστήριο Δικαιοσύνης, με

ψήφους 12 προς 2 αποφάσισε ότι δεν είναι αρμόδιο να επιμεληθεί της αίτησης της
Ελλάδας “the Court has found that it is without jurisdiction to entertain the
application filed by the Government of Greece.”

46

[Type here]
 28
Το Δικαστήριο κλήθηκε να αποφασίσει επί του θέματος της διαφοράς στα εξής δύο
ερωτήματα :
(1) Εάν συγκεκριμένα ελληνικά νησιά του Αιγαίου πελάγους "ως μέρος της ελληνικής
επικράτειας, δικαιούνται το τμήμα της υφαλοκρηπίδας που τους προσιδιάζει σύμφωνα
με τις εφαρμοστέες αρχές και κανόνες του διεθνούς δικαίου"
και
(2) Ποιά είναι η γραμμή μεταξύ του ορίου ή ορίων των τμημάτων της υφαλοκρηπίδας
που βρίσκεται μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας στο Αιγαίο σύμφωνα με τις αρχές και τους
κανόνες του διεθνούς δικαίου που το Δικαστήριο καθορίζει να εφαρμόζονται για την
οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας στις προαναφερθείσες περιοχές του Αιγαίου»

Το Δικαστήριο λαμβάνοντας υπόψη τις δύο βάσεις δικαιοδοσίες της Ελληνικής πλευράς
και όλες τις πληροφορίες που είχε στη διάθεσή του, ανατρέχοντας και σε προηγούμενες
υποθέσεις, δήλωσε τα εξής:

Στη παράγραφο 90 [...] «Το Δικαστήριο, κατά συνέπεια, διακρίνει ότι η επίκληση της
Τουρκίας που αφορά την επιφύλαξη, βάσει της αμοιβαιότητας, έχει ως αποτέλεσμα την
απόκλιση της παρούσας διαφοράς από την εφαρμογή του Αρθρου 17 της Πράξης.47

Στη παράγραφο 104 της απόφασής του, το Δικαστήριο δεν διακρίνει κάποια κοινή
υποβολή της διαφοράς, από τις συζητήσεις και τα κοινά ανακοινωθέντα των δύο
πρωθυπουργών, της Ρώμης και των Βρυξελλών στη δικαιοδοσία του, απλά «μια γενική
αποδοχή της δικαιοδοσίας του Δικαστηρίου».

47 It accordingly finds that Turkey's invocation of the reservation on the basis of reciprocity has the effect of excluding the present dispute
from the application of Article 17 of the Act.

[Type here]
 29
Στη παράγραφο 107 προσθέτει, «Συνεπάγεται ότι, και σύμφωνα με τη γνώμη του
Δικαστηρίου, το κοινό ανακοινωθέν των Βρυξελλών δεν αποτελεί ισχυρή βάση για τον
καθορισμό της αρμοδιότητας δικαιοδοσίας του Δικαστηρίου για να δικάσει τη προσφυγή
της Ελλάδας της 10ης Αυγούστου 1976..»
[…] «έτσι, υπάρχουν ορισμένα κυριαρχικά δικαιώματα που διεκδικούνται τόσο από την
Ελλάδα όσο και την Τουρκία, κι αυτό δηλώνει ότι η ρίζα της διαφοράς τίθεται σε
νομικές διαφορές...(...) Ως εκ τούτου, το Δικαστήριο αναγνωρίζει ότι υφίσταται μία
νομική διαφορά μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας αναφορικά με την Υφαλοκρηπίδα του
Αιγαίου».48
[...]
«Για τους παραπάνω λόγους, με ψήφους 12 προς 2 το Δικαστήριο αναγνωρίζει ότι δεν
έχει δικαιοδοσία να δικάσει την προσφυγή της 10ης Αυγούστου 1976, της κυβέρνησης της
Ελληνικής Δημοκρατίας.49

Χάγη, 19 Δεκεμβρίου 1978»

48 After giving a brief account of the negotiations which have taken place between Greece and Turkey since 1973 on the question of delimiting the
continental shelf, the Court finds contrary to suggestions by Turkey, that the active pursuit of negotiations concurrently with the proceedings is not,
legally, any obstacle to its exercise of its judicial function, and that a legal dispute exists between Greece and Turkey in respect of the continental shelf
in the Aegean Sea. (Paras. 16-31.)

For these reasons, the Court finds that it is without jurisdiction to entertain the Application filed by the Government of
49

Greece on 10 August 1976. (Para. 109.)

[Type here]
 30

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Από τις αρχές της δεκαετίας του ’60 όταν για πρώτη φορά ανακοινώθηκε επίσημα η
ύπαρξη ενεργειακού πλούτου στον υποθάλασσιο χώρο του Αιγαίου, το γεωπολιτικό
προφίλ της μεταπολιτευτικής Ελλάδας άλλαξε άρδην. Παρόλο που μέχρι και πριν από
μια πενταετία η φήμη ύπαρξης υδρογονανθράκων στο Αιγαίο και στη Κύπρο
προκαλούσε μειδιάματα σε υψηλά ιστάμενους της εγχώριας πολιτικής ζωής, τα
γεγονότα τους διέψευσαν. 50

Σήμερα, σε μία αρκετά εύθραυστη παγκόσμια οικονομική και πολιτική συγκυρία, η

Ελλάδα του ειδεχθούς οικονομικού χρέους και των εθνικών προκλήσεων, έχει κάθε λόγο
να ελπίζει σε ένα καλύτερο μέλλον. Ως κράτος-μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης μπορεί να
αναδειχθεί σε πλουτοπαραγωγική δύναμη και προμηθευτή ενέργειας της Ενωσης.

50 http://www.iene.gr/energy-development2011/articlefiles/4session/konofagos.pdf
[Type here]
 31
Ακριβώς αυτή η διαπίστωση μετέτρεψε τη θάλασσα του Αιγαίου σε «μήλον της
Εριδος» και βασικό στόχο διεκδίκησης των ενεργειακών αποθεμάτων από την Τουρκία,
με αποτέλεσμα να αναθεωρήσει με ανορθόδοξο τρόπο το διεθνές νομικό καθεστώς του.
51

«Κατά την άποψη της Τουρκίας, η θεμελιώδης πηγή της έντασης είναι η πεποίθηση της
Ελλάδας ότι το Αιγαίο είναι ελληνική θάλασσα. Η δε απόφαση της Ελλάδας να
επεκτείνει το όριο των χωρικών υδάτων της από τα έξι στα δώδεκα μίλια, αναμφίβολα
θα μείωνε το τουρκικό και διεθνές ποσοστό θάλασσας σε απαράδεκτα χαμηλό επίπεδο
καθώς επίσης και η αξίωση της Ελλάδας στην επέκταση του ορίου του εθνικού εναέριου
χώρου στα δέκα μίλια θα καθιστούσε τη Τουρκία σχεδόν ανύπαρκτη στα δυτικά της
σύνορα. Η μοναδική επιδίωξη, σύμφωνα με τους Τούρκους πάντα, είναι να
εξασφαλίσουν τη πρόσβασή τους στην ανοιχτή θάλασσα και τον διεθνή εναέριο χώρο.»52

Από τη δεκαετία του 1970, η αναδίπλωση της Τουρκίας τέθηκε σε ισχύ. Αρχικά
αμφισβητούσε ότι τα νησιά του Αιγαίου έχουν δική τους υφαλοκρηπίδα και ώς εκ τούτου
βρίσκονται στην υφαλοκρηπίδα της Ανατολίας (Τουρκίας)53

51
The Turkish-Greek dispute over territorial claims in the continental shelf areas in the Northeastern and Southwestern Aegean Sea began
in November, 1973, when the Turkish government conceded part of the Northeastern shelf to the Turkish Petroleum Company for
development, and continued when the Turkish government later conceded a part of the Southwestern Aegean seabed to the same company.
At the center of the dispute is the definition of boundaries of the continental shelf and a rule of international law that holds that islands
have continental shelves as well as continental territories. http://www.globalsecurity.org/military/world/war/aegean.htm, International
disputes,Turkish-Greek Aegean dispute

52 http://www.globalsecurity.org/military/world/war/aegean.htm, International disputes,Turkish-Greek Aegean dispute

53 In the negotiations held between Greece and Turkey in Berne (Switzerland) which is the only detailed negotiations on the Aegean
continental shelf issue held between the two countries, Turkey submitted the following information about the Aegean geomorphology: [...]
these islands have similar geology with Turkey and they are geological continuation of the Turkish mainland. ....This zone joins the eastern
portions of the larger dome located south of the island of Crete. This diagonal zone divides the Aegean into two parts and around 23.50 East
and 400 North. It gently turns to the East and reaches the positive anomaly zone following the Anatolian Trough.” Section of Geological
Data of Turkish Position during the Berne Meeting as Dictated by Professor Arpat, 2 February 1976, in Pleadings, p. 169
[Type here]
 32
Η Τουρκία, ένα κράτος που εξασφαλίζει τις μεγάλες ενεργειακές του ανάγκες με
εισαγωγές54, προσπαθεί να διεκδικήσει μια κυρίαρχη θέση στο Αιγαίο για την έρευνα
και εκμετάλλευση του θαλάσσιου ενεργειακού του πλούτου. Για το λόγο αυτό, έχει
σχεδιάσει μία επεκτατική στρατηγική αμφισβήτησης με τακτικές απειλών και
εκφοβισμού. Γνωρίζει πολύ καλά, ότι ως παράκτιο κράτος από τα δυτικά της σύνορα,
είναι εγκλωβισμένη τόσο σε εύρος όσο και σε βάθος από Διεθνείς Συνθήκες. Αμφισβητεί
τις διατάξεις που αφορούν τις εδαφικές ρυθμίσεις στη Συνθήκη της Λωζάνης του 1923
διότι απλά μετέτρεψαν το Αιγαίο σε ένα ελληνικό αρχιπέλαγος γεμάτο πλούτο.

Το επιστέγασμα της κυριαρχίας της Ελλάδας στο Αιγαίο θα έρθει 24 χρόνια αργότερα,
μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όπου με την ισχύ της Συνθήκης των
Παρισίων το 1947, η Ελλάδα διαδέχεται ως κυρίαρχο κράτος τα Δωδεκάνησα από την
Ιταλία. Οι δύο αυτές Συνθήκες θα πρωταγωνιστήσουν στη διένεξη μεταξύ των δύο
χωρών, με την Τουρκία να τις αμφισβητεί, καθώς επίσης θα επιστρατεύσει και τη
γεωφυσική μορφολογία του υπεδάφους της Ανατολίας ως επιχείρημα.

Μέχρι το 1973, οι θαλάσσιες ή αιγιαλίτιδες ζώνες Ελλάδας και Τουρκίας στο Αιγαίο
ασκούσαν αδιατάρακτα την κυριαρχία τους στο νερό, στον βυθό και στο υπέδαφος και
στον εναέριο χώρο που βρίσκεται πάνω από τις ζώνες αυτές. Η ανατροπή της ειρηνικής
αυτής συμβίωσης στο Αιγαίο επήλθε από την διακοίνωση ότι υπάρχουν πετρελαϊκά
κοιτάσματα στη περιοχή του Αιγαίου.

http://www.turkishweekly.net/2007/04/30/article/the-aegean-sea-in-its-contemporary-context-part-i/ By Yucel ACER, PhD, April 30,

2007
54 http://www.mfa.gov.tr/turkeys-energy-strategy.en.mfa
[Type here]
 33
Από το 1973 και μετά, οι ελληνοτουρκικές σχέσεις έχουν μπεί σε έναν τελματώδη κύκλο
διμερών συνομιλιών και διασκέψεων για το ζήτημα της Υφαλοκρηπίδας με σκοπό την
επίλυσή της. Μια από τις υποχρεώσεις που έχουν τα κράτη στην διαπραγμάτευση είναι
η υποχρέωση του εθιμικού δικαίου της καλής πίστης. Αν δεν υπάρχει καλή πίστη δεν
υπάρχει επίλυση της διαφοράς άρα το αποτέλεσμα είναι μηδενικό. Στη περίπτωση της
Υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου, η Τουρκία προσπαθεί να ανατρέψει το υφιστάμενο νομικό
καθεστώς χωρίς να σέβεται τους κανόνες του διεθνούς δικαιοσύνης, αλλά με το δικό της
«ανορθόδοξο» τρόπο όπως προαναφέρθη πιο πάνω.

Πιθανόν κάποια μέρα, στο εγγύς μέλλον, να βρεθεί η κατάλληλη ευκαιρία ώστε τα δύο
μέρη και ιδιαίτερα η Τουρκία, να καταλάβουν ότι πρέπει να αλλάξουν τακτική και να
αποφασίσουν με ωριμότητα ότι ο φυσικός ενεργειακός πλούτος είναι αρκετός για όλους
και χωρίς απειλές και εκφοβισμούς και προσφυγές στη διεθνή δικαιοσύνη, να
μοιραστούν κάτι που δόθηκε δωρεάν κι απλόχερα από τον Δημιουργό της Φύσης.

Εν τούτοις, η σημερινή πραγματικότητα μόνο θετική δεν διαφαίνεται. Τόσο το

Συμβούλιο Ασφαλείας, όσο και η Ευρωπαϊκή Ενωση διατηρούν μία μετριοπαθέστατη
και αδιάφορη στάση στην επιθετικότητα της Τουρκίας. Στη προκειμένη περίπτωση θα
ήταν πιο αποτελεσματική τακτική η Ελλάδα να επιβάλλει το δίκιο με την ισχύ, ιδιαίτερα
όταν διακυβεύονται και αμφισβητούνται τα εθνικά της κυριαρχικά δικαιώματα.

Υπό αυτές τις συνθήκες, το μέλλον της υπόθεσης της Υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου μέχρι
να ωριμάσει, προβλέπεται τρικυμιώδες.

[Type here]
 34
ΑΝΝΕΧ Ι

Χάρτης με τις κτήσεις του νεώτερου Ελληνικού κράτους από το 1832 έως το 1947.

[Type here]
 35
ANNEX II. Υφαλοκρηπίδα – Γεωλογική Μορφολογία (Σχέδιο)

Η ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα περικλείει δύο έννοιες, τη γεωλογική που αφορά τη μορφολογία του
θαλάσσιου υπεδάφους και την νομική η οποία όπως προδιαθέτει και η λέξη αποτελεί νομική υπόθεση.
Πιο συγκεκριμένα:

Κατά τους γεωλόγους, η Υφαλοκρηπίδα 55 είναι το τμήμα εκείνο, το οποίο αποτελεί την ομαλή
προέκταση της ακτής κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, ως το σημείο στο οποίο αυτή διακόπτεται
απότομα.

Η υφαλοκρηπίδα διακόπτεται εκεί όπου ο βυθός αποκτά απότομη κλίση 30-45ο.

Το τμήμα με την απότομη κλίση ονομάζεται υφαλοπρανές.

Το πλάτος της υφαλοκρηπίδας ποικίλλει ανάλογα με τη μορφολογία της κάθε περιοχής.
Στη βάση του υφαλοπρανούς βρίσκεται το ηπειρωτικό ανύψωμα και από τα 2.500 μ. βάθος και
πέρα αρχίζει η ωκεάνια άβυσσος.
Υφαλοκρηπίδα, υφαλοπρανές και ηπειρωτικό ανύψωμα συναποτελούν το υφαλοπλαίσιο.

Όταν η προέκταση αυτή της υφαλοκρηπίδας υπολογίζεται από ίχνη "ηπειρωτικής ακτής" τότε
πρόκειται για ηπειρωτική υφαλοκρηπίδα (continental shelf), όταν αυτή υπολογίζεται από ίχνη
"νησιωτικής ακτής" τότε πρόκειται για νησιωτική υφαλοκρηπίδα (insular shelf). Τόσο στην ηπειρωτική
όσο και στη νησιωτική υφαλοκρηπίδα κατά το Διεθνές Δίκαιο η κυριαρχία ανήκει στο κράτος όπου και
ανήκουν οι αντίστοιχες ακτές.

55

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A5%CF%86%CE%B1%CE%BB%CE%BF%CE%BA%CF%81%CE%B7%CF%80%CE%AF%CE%B4
%CE%B1

[Type here]
 36
ANNEX III: Κατατομή των θαλασσίων χώρων του Αιγαίου Πελάγους

Το πράσινο χρώμα στις ακτές της Μικρασίας είναι η θάλασσα που ανήκει στην Τουρκία.

Η πράσινη γραμμή είναι τα σύνορα μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.

Η πράσινη διακεκομμένη γραμμή συμβολίζει τη κατά φαντασία «μέση» γραμμή του Αιγαίου για τη
Τουρκία. Οπως λέμε αγγλιστί, wishful thinking.

Σκούρο μπλέ χρώμα τα χωρικά Ελληνικά ύδατα στα 6 ναυτικά μίλια.

Μπλέ ανοιχτό χρώμα τα χωρικά ύδατα στα 12 ναυτικά μίλια.

Το θαλασσί χρώμα, οι ανοιχτές θάλασσες του Αιγαίου και της Μεσογείου.

Πηγή: https://www.monde-diplomatique.fr/cartes/meregeemdv1997
[Type here]
 37
ΒΙΒΙΛΙΟΓΡΑΦΙΑ και ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΟΙ ΙΣΤΟΤΟΠΟΙ

ΣΤΕΛΙΟΣ ΠΕΡΡΑΚΗΣ, ΜΑΡΙΑ-ΝΤΑΝΙΕΛΛΑ ΜΑΡΟΥΔΑ, Διεθνής Δικαιοσύνη, Θεσμοί, Διαδικασίες,

Εφαρμογές Διεθνούς Δικαίου, Εκδόσεις ΣΑΚΚΟΥΛΑ, ΑΘΗΝΑ-ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, 2014

Mehmet Ali Birand, “Diyet” ΠΑΖΑΡΕΜΑΤΑ, Μετά την Εισβολή, ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ, Δεκέμβριος 2008

ΡΟΖΑΚΗΣ ΧΡ., «ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ΝΟΜΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΤΟΥ ΑΙΓΑΙΟΥ ΚΑΙ Η ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΗ ΚΡΙΣΗ» - «ΟΙ
ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ: 1923-1987», ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΝΩΣΗ, 1988.

Κωνσταντίνος Κόλμερ, Τα πετρέλαια της Ελλάδος, Ο ακήρυκτος πόλεμος Ελλάδος και Τουρκίας, Εκδοτικός
Οίκος Α. Α. Λιβάνη, Αθήνα, 2006

Dirk Müller, Showdown, Ποιοι και γιατί αποκρύπτουν την ύπαρξη τεράστιων αποθεμάτων πετρελαίου και
φυσικού αερίου στην Ελλάδα, Eκδοσεις Λιβάνη. http://www.epikaira.gr/article/i-ellada-epestrepse-stin-krisi-
toy-1897ti-apokaluptei-sto-vivliotoy-o-Dirk-Muller-apo-tis-ekdoseis-livani

Α. Ζιμπουλάκης "Διεθνές Δίκαιο" Κεφ. Μονομερείς δικαιοπραξίες σελ.183. Αθήνα 1979

Commission on the Limits of the Continental Shelf (CLCS) The continental shelf -
http://www.un.org/depts/los/clcs_new/continental_shelf_description.htm

http://www.un.org/Depts/los/convention_agreements/texts/unclos/unclos_e.pdf, page 27

Τελική Πράξη του Ελσίνκι, 1975. Απαραβίαστο των Συνόρων.

https://en.wikipedia.org/wiki/Helsinki_Accords

http://www.elesme.gr/elesmegr/periodika/t35/t35_05.htm#_ftn4

https://wikileaks.org/plusd/cables/1975ANKARA01243_b.html

http://www.icj-cij.org/docket/files/62/6245.pdf

General Act, Pacific Settlement of International Disputes. Geneva, September 26, 1928 [1929]

http://www.judicialmonitor.org/current/generalprinciples.html

http://www.mfa.gr/zitimata-ellinotourkikon-sheseon/eidikotera-keimena/oriothetisi-yfalokripidas.html

https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A5%CF%86%CE%B1%CE%BB%CE%BF%CE%BA%CF%81%CE%B7%CF
%80%CE%AF%CE%B4%CE%B1

http://www.presidency.ucsb.edu/ws/?pid=12332
http://www.iene.gr/energy-development2011/articlefiles/4session/konofagos.pdf

UNCLOS III, Montego Bay, 1983

[Type here]
 38

http://energypress.gr/news/andreas-iakovidis-i-synthiki-gia-dikaio-tis-thalassas-i-aoz-kai-oi-
rimatikes-diakoinoseis

http://www.turkishweekly.net/2007/04/30/article/the-aegean-sea-in-its-contemporary-context-part-i/

http://www.globalresearch.ca/the-new-mediterranean-oil-and-gas-bonanza

https://www.monde-diplomatique.fr/cartes/meregeemdv1997

http://www.mfa.gov.tr/turkeys-energy-strategy.en.mfa

[Type here]