Professional Documents
Culture Documents
Toorpu Chalukyulu PDF
Toorpu Chalukyulu PDF
in
n
నేరకొధానడె. ఈ ఴేంళహనిక్ి చేంథిన చలక్ి రభమణక అధ పహలకుడె ఇక్ష్వాకులకు
ళైహభేంతేడిగహ శియణయ పహరేంణానిన (కడ, కయౄనలు)
.i
పహలేంచనట్ల
ు ధాగహయపజన క్ ేండళహషనేం ణలుుణ ేంథి. తయప చాళైకుయలు ళరితీ ుతర అధ
భాతాషేంజఞ న఼ ఉయోగిేంచాయప. చాళైకుయలు ఫరసమచ఼ళకేం న఼ేంచ ుట్టాయని బిలాణుడి
ep
ళుకీభాేంక థేఴ చరితర గ్ీేంథేం నేరకొేంథి. తయప చాళైకుయలోు గకలహడె గ్ుణగ్
ళుజమాథితేయడె క్హగహ చఴరి చకీఴరిి ఏడో ళుజమాథితేయడె.
Pr
రహజక్రయ చరితర
క్యబ్జ విశణ
ు ఴరథ నుడు (క్ర.ీ వ. 624 - 642): ఫటథాబృ చాళైకయ రహజు రేండో ులక్ేళ ళైో దయపడె
t
కుఫజ ళుశే
ు ఴయథన఼డె. రేండో ులక్ేళ కుధాల, నశఠుయేం ముథాధలోు తయప పహరేంణాలన఼
ar
మొదటి జయసింస ఴలల భుడు: (క్ర.ీ వ 642 – 673) యతడె షయాలోక్హవీమ, షయావథిధ అన఼
బియపద఼ల ధరిేంచాడె. తయప చాళైకయ లు ఴ ఘయషణలు ఇతని క్హలేంలోధ
పహరయేంబభమాయయ.
పొ లభూయప, నెదదభథాదల ళహషధాలు ఇతని ళుజమాలన఼ ఴరిుళైి హయ. పహరచీన ణలుగ్ు
n
ఇతని తరహాత ఇేందర బట్టాయకుడె, రేండో ళుశే
ు ఴయధన఼డె, భేంగి ముఴరహజు, రేండో
.i
జళవoసృడె ఴయపషగహ పహలేంచాయప. ఇేందరబట్టాయకుడె క్ేఴలేం 7 రోజులు భాతరమే
పహలేంచాడె.
మూడో విశణ
ep
ు ఴరధ నుడు: (క్ర.ీ వ 718 – 752) ఇతన఼ త్రరబుఴధాoకువ, కళుేండిత క్హభదేన఼
అధ బియపద఼ల ధరిేంచాడె. లు ఴ రహజు రేండో నేంథి ఴయమన఼ ఒడిేంచ, ఫో మక్ ట్టాలు
Pr
(ధెలు యప) పహరేంణానిన ఆకీబృేంచాడె. ఇతని వేధాని ఉదమ చేంద఼రడె.
మొదటి విజయాదితణుడు: (క్ర.ీ వ 753 – 770) ఇతన఼ భళ రహజయదిరహజయ, బట్టాయక అన఼
t
బదలమాయయ. రహశా క
ర ట్ ముఴరహజు గోళుేంద఼ని చేత్రలో ఇతన఼ ఒడిపో మాడె.
నాలయగో విశణ
ు ఴరధ నుడు: (క్ర.ీ వ 771 – 806) ఇతన఼ రహశా క
ర ుట్ రహజైన ధ఼రఴుని చేత్రలో
Sm
రహశా క
ర ట్లలకు ళైహభేంతేనిగహ ఴయఴసరిేంచాడె. ఇతని గ్ురిేంచ ేం యచేంచన ళుకీభాయపజన
n
గుణగ విజయాదితణుడు/మూడో విజయాదితణుడు (క్రీ.వ. 848 - 891): తయప చాళైకయ
.i
రహజులోు అతయేంత రవథధ ి చేంథిన గక పహలకుడె గ్ుణగ్ ళుజమాథితేయడె. అతడె లయేంచన
ణొబృమథి ళహషధాలు లబుేంచాయ.
లహట్ిలో భచలీట్నేం ళహషనేం, గ్ుేంట్ృయప ళహషనేం, ళైహతలయప ళహషనేం, వషల ళహషనేం (ఇఴ
ep
న్నన ణాభర ళహషధాలు), అదద ేంక్ి ళలా ళహషనేం భుఖ్యమైనళు. చాళైకయ
బూభుడి అత్రి ల ళహషనేం, అభమరహజు ఈడేయప, కలుచ఼ేంఫయపీ ళహషధాలు కడా గ్ుణగ్
Pr
ళుజమాథితేయడి ళుజమాలన఼ ళుఴరిషి ఼ధానయ. ఇతడి వేధాని పహేండెయేంగ్డె
లయేంచన అదద ేంక్ి ళహషనేంలో (ణొల దయ ళహషనేం) తయపలోజ ఴాతి ేం ఉేంథి.
పహేండెయేంగ్డె ఫో మక్ ట్టాలన఼ ఒడిేంచ లహరి రహజదాని క్ియణుయేం (ధెలు యప)న఼
t
అమోఘఴయపషడిని ఒడిేంచాడె.
n
వతేరఴులన఼, రహశా క
ర ట్ వెైధాయలన఼ పహయథో ల ళుజమేం ళైహదిేంచనట్ల
ు అతడి ేంథిపహక ళహషనేం
.i
ణలమజేషి ఼ేంథి. యణభయథ ఴేంవష఼ిల భేంచక్ ేండ ధాడెన఼ రహశా క
ర ట్ వెైనయేం లభులలహడ
ఫథద గ్ ధామకతాేంలో ఆకీబృేంచేంథి. ''బషలని జలామవమేంలో ఫేందిేంచనట్ల
ు గహ
బూభుడిని ఫథద గ్ ఫేందిేంచాడె" అని ేం యచేంచన ళుకీభాయపజన ళుజమేం గ్ీేంథేం
ep
ణలమజేషి ఼ేంథి. క్హన్న యణభయథ ఴేంవష఼ిడైన కుష఼భాముధ఼డె రహశా క
ర ట్ (యట్ా డి)
వెైధాయలన఼ ఒడిేంచ, చాళైకయ బూభుడిని ళుడినేంచాడె. క్ యళు ళహషనేం ఈ ళుశమానిన
Pr
ణలుుణ ేంథి. చాళైకయ బూభుడె క్రీ.వ.892లో ఆరో ళుశే
ు ఴయథన఼డె అధ ధాభాేంతయేంణ
ట్టాబుఴేకేం జయపుకుధానడె. చాళైకయ బూభుడె 360 ముథాధలు చేళహడని
భలు థేఴుడి నఠహుయేం ళహషనేం చఫుతేేంథి. లేంగి రహజయేంనెై దేండత్రి ఴచిన రహశా క
ర ట్ రేండో
t
కాశే
ు డి వెైధాయనిన చాళైకయ బూభుడి కుభాయపడైన ఇయపభరిి
ar
నిరిమేంచేంథి ఇతడే. ఇతని క్హలేంలోధ సలీు వకేం అధ క్ోలాట్ నాతయేం రవథిధ చేంథిేంథి.
Downloaded from http://SmartPrep.in
n
అభమరహజు భరకక కుభాయపడైన రేండో చాళైకయ బూభుడె రేండో ళుకీభాథితేయడిని షేంసరిేంచ
.i
ఎనిబృథి ధెలలు లేంగిని పహలేంచనట్ల
ు ణలుళైోి ేంథి. ఈ ఎనిబృథి ధెలల క్హలేంలో రహజయేం ఎేంణ
అలు కలోులమైనట్ల
ు రేండో అభమరహజు లయేంచనభలమేంూడి ళహషనేం ళుఴరిషి ఼ేంథి. రేండో
ళుకీభాథితేయడి తరహాత బదట్ి ముదధ భలుు రహజమాయడె. తరహాత రేండో చాళైకయ బూభుడె
త్రరిగి రహజమాయడె.
ep
Pr
బదట్ి ముదధ భలు
ు డె క్రీ.వ.930_934 భధయ పహలేంచాడె.
లుుడెరహశా క
ర ట్రహజు ధాలుగో గోళుేంద఼డి షళమేంణ రహజమాయడె. ఇతడె చేఫోర లు రహజదానిగహ
పహలేంచనట్ల
ు ఫెజలహడ ళహషనేం ణలమజేషి ఼ేంథి. క్హన్న, ధలట్ృరి లెేంకట్ యభణమయ అబుపహర
మేం రక్హయేం రేండో ముదధ భలు
ు రహజదాని ఫెజలహడ. ఇతడె లయేంచన ఫెజలహడ ళహషనేంలో ణ
లుగ్ు చేంధష఼సకు చేంథినభదాయకొయలు ఉధానయ. ఇతడి క్హలేంలోధ నధెనచోడెడె ణలుగ్ులో
కుభాయ షేంబఴేం గ్ీేంతానినయచేంచాడె. బదట్ి ముదధ భలుు ళుజమలహడలో క్హరిిక్ేమ ఆల
Downloaded from http://SmartPrep.in
n
ఫటడుడి ఆయపేంఫటకళహషనేం, థాధాయుఴుడి భాగ్లుు ళహషనేం ణలమజేషి ఼ధానయ. రేండో
.i
అభమరహజు పహలనలో రహశా క
ర ట్ రహజు భూడో కాశే
ు డి దేండమాతర జరిగిేంథి. ఈ దేండమాతర
గ్ురిేంచ థాధాయుఴుడి భాగ్లుు ళహషనేం ణలుుతేేంథి. రేండో అభమరహజు జైనభణానిన
అఴలేంబిేంచాడె. ఇతడి భటయయ చామేక్హేంఫ షయాలోక్హవీమ జైన ఆలమానిన నిరిమేంచ
ep
కలచ఼ేంఫయపీ గహీభానిన థానేం చేవేంథి. ఇతడె రక్హవేం జిలాులో కఠక్హబయణ జిధాలమానిన
నిరిమేంచాడె. చామేక్హేంఫ జైనభత గ్ుయపఴు నేయప అయహనేంథి. రేండో అభమరహజు ఆళైహథనేంలో కళు
Pr
చకీఴరిి బియపథాేంక్ితేడైన పో తనబట్లా, భాధఴబట్లా, బట్లాథేఴుడె అధ కఴులు ఉేండేలహయప.
రేండో
అభమరహజు కళుగహమక కలతయపఴు, యభ ఫటరసమణయ, యభ భశేవాయ, యభ బట్టాయక బియప
t
ద఼లు పొ ేంథాడె.
ar
దానారు ఴుడు (క్ర.ీ వ. 970 - 973): భాగ్లుు ళహషనేం రక్హయేం క్రీ.వ.970లో థాధాయుఴుడె
రేండో అభమరహజున఼ ఴదిేంచ రహజయయనిక్ి ఴచాిడె. చోళైల షళమేంణ కలాయణచాళైకుయల
Sm
n
భళీు కలాయణ చాళైకయ జమవేంసృడి కుభాయపడె ళైో మేవాయపడిణ ముదధ ేం చేమాలస
.i
ఴచిేంథి. చోళ రహజయదిరహజు ధయణక్ోట్, క్ లు పహక ముథాధలోు లహరిని ఒడిేంచ క్ లు పహకన఼ ధాేంషేం
చేళహడె. ఏతగిరిలో ళుజమషి ేంబేం ధాట్టడె. క్హని రహజయదిరహజు ళైో మేవాయపడిణ
జరిగినక్ ేం ముదధ ేంలో పహరణాలు క్ోలోమాడె. థాేంణ రహజరహజనరేేంద఼రడె ళైో మేవాయపడిక్ి
ep
ళైహభేంతేడిగహ పహలన చేమాలస ఴచిేంథి. ళైో మేవాయపడె ధారహమణబట్లాన఼
రహజరహజనరేేంద఼రని ఆళైహథధానిక్ి ేంపహడె. ధారహమణబట్లా కుభారి
Pr
కుభ థారక్ష్వరహభ ళహషనేం లయేంచేంథి. రహజరహజనరేేంద఼రడె రహజేేందర చోళైని కుభారి
అభామేంగ్థేళుని ళులహసేం
చేష఼కుధానడె. ళిభ/కలాయణ చాళైకుయలు షభషి బుఴధావీమ,షణాయవీమ కులళేఖ్య లాేం
t
n
ళుజమాథితేయడె లహరిక్ి ళైహభేంతేడిగహ పహలన చేళహడె. క్రీ.వ.1075లో ఇతడి భయణేంణ లేంగి
.i
చాళైకయ రహజయేం అేంతరిేంచ చోళరహజయేంలో ళులీనమైేంథి.
తూరపు ఙాళుక్ు క్హలింనాటి సహమింత రహజయులయ
చాళైకయ ముగ్ేంలో ఫటణులు, ధొలేంఫులు, లెైద఼ేంఫులు, లభులలహడ చాళైకుయలు,
ep
భుథిగకేండ చాళైకుయలు. ళూయేంణా ళైహభేంతరహజులుగహ రదాన పహతర పో ఴేంచాయప.
బ్ాణులయ: కదేంఫ ఴేంళహనిక్ి చేంథిన కుకుతసఴయమ లయేంచన ణొల్ుేండ ళహషనేంలో ఫటణుల
Pr
రళైి హఴన ణొలళైహరిగహ ఉేంథి. ఴేంవ భూలుయపశేడె ళుజమ నేంథిఴయమ. ళూరి రహజదాని ధట్ి
అనేంతుయేం జిలాులోని రిళుురి (రిగి). ధొలేంఫ ఴేంవ రహజు భశేేంద఼రడె ళుకీభాథితయ
ఫటణుడిని ఴదిేంచ భళఫలకులళుధాేంషక బియపద఼ పొ ేంథాడె.
t
n
చేవ ళైో లగ్ దేండడె అధ బియపద఼ పొ ేంథాడె. గ్ుణగ్ ళుజమాథితేయడి చేత్రలో ఒడిపో యన
.i
ఫథద న తరహాత చాళైకయ బూభుడిని ఫేందిేంచాడె. క్హన్న, భుథిగకేండ చాళైకయ రహజైన
కుష఼భాముధ఼డె భేంచక్ ేండ ధాడెన఼, చాళైకయ బూభుడిని ళుభుక్ిి చేళహడె. ఫథద న
భన఼భడె రేండో నయవేంసృడె రహశా క
ర ట్ భూడో ఇేంద఼రడి జైతరమాతరలో పహల్ుధానడె.
యుగ విశేషహలయ
పహలనాింశహలయ: లేంగి చాళైకుయలు తభ రహజయయనిన ళుశమాలు, ధాడెలు, క్ ట్టాలు, గహీభాలుగహ
Sm
n
మళహషధాలోుని ఫటసతి య నియోగహదితేలు (72 భేంథి) ళూరి లహయష఼లని చఴచ఼ి. క్ యళు
.i
ళహషనేంలో ళక్షలరషక్ిి ఉేంథి.
ఆరిథక్ పరిసథతణలయ
తయప చాళైకుయల క్హలేంలో ఴయఴళైహమ, లహణజయ, రివభ
ీ ల యేంగహలు ఫటగహ అబుఴాథిధ
ep
చేంథాయ. ఫటరసమణులు ఆలమాలు, బూభులు అగ్ీళరహలు పొ ేంథి బూళైహాభులుగహ
యౄపొ ేంథాయప. తరహాత క్హలేంలో ఫరసమథేమాల రషక్ిి తగిు వెైనికులు, ఉథో యగ్ులకు గహీభాలు
Pr
థానేం చేమడేం నెరిగిేంథి. రహజయయనిక్ి రదాన ఆథామేం బూబృ ళష఼ి. థీేంణ పహట్ల అధక యక్హల
న఼నలు ఉననట్ల
ు ళహషధాలు ళుఴరిషి ఼ధానయ. లెైద఼ేంఫరహజు బుఴన త్రరధతేరడె వేంళషనేం
ఎక్ిొన షేందయభేంలో రేధాడె రైతేలనెై డేగ్యచ న఼న, డలహలు న఼న, డియేరి న఼న,
t
కనినషి ఼ధానయ). న఼నలు ధన యౄేంలో, ఴష఼ి యౄేంలో చలు ేంచేలహయప. ధాడె ఴయి క
షేంఘాలన఼ నకయభులు అని, ఴయి క షేంఘాల నిమభ నిఫేంధనలన఼ షభమక్హయయేం అని
నేరకొధలహయప. ఴయి క షేంఘాలనెై న఼నలు ఴషఽలు చేవే
అదిక్హయపలన఼ ష఼ేంకనెరగ్ుడ అధలహయప. భాడలు, దరభమభులు,గ్థాయణాలు అధళు ధాట్ి భుఖ్య
ధాణేలు. బదట్ి వక్ిిఴయమ ఫేంగహయప ధాణేలు షమాేం (ఫరహమ)లో లబుేంచాయ.
గహీభాలోు యట్ా గ్ుళై
ు అధ ఉథో యగ్ులు న఼నలు ఴషఽలు చేవేలహయప. బూ పలళైహమేంలో రహజుకు
Downloaded from http://SmartPrep.in
n
కలాునకొనేం – కలుు నెై ళుదిేంచే న఼న
.i
కఱీయనకొనేం – ళులహసేంనెై న఼న
దధ త్రని
రలవనెట్ా టయప. ళెీళైలేం, థారక్ష్వరహభేం, క్హఱేవాయేం ళై
ఴక్ష్ేణారల ఴలు ఆేంధరథేళహనిన త్రరలేంగ్ థేవేంగహ
నలచాయప. ళైఴ
భతేంలోపహళృత, క్హలాభుఖ్, క్హపహలక అధ ళహఖ్లు ఏయడాుయ. భలాురడిు అధ
Downloaded from http://SmartPrep.in
n
ఆరహదిేంచేలహయపక్హపహలకలు. కపహల భోజనేం, నయఫల ఆచారహలన఼ ళూయప పహట్ిళైి హయప. ళెీళైలానిన
.i
క్హపహలక క్ష్ేతరేంగహ బఴబూత్ర తన భాలతీభాధఴేం గ్ీేంథేంలో నేరకొధానడె. అలాగే ధెలు యప
జిలాులోని భెైయఴక్ోన (భెైయఴ క్ ేండలు) కడా ళైఴభణానిక్ి చేంథిేంథే. చేఫోర లు భసవేన఼డి
జయతయ గ్ురిేంచ రేండో ముదధ భలు
ు ఫెజలహడ ళహషనేం ళుఴరిషి ఼ేంథి. శిేంద఼ఴులోు ఉేండే
ep
భూఢాచారహల గ్ురిేంచ జైన కళు ళైో భథేఴషఽరి తన యచనలోు ళుఴరిేంచాడె. వేంకరహచాయపయడె
ళైఴేంలో ళైహమయి ళుదాధానిన రలవనెట్ా టడె. ధాడె అధక లెైశుఴ ఆలమాలన఼ కడా
Pr
నిరిమేంచాయప. క్హక్ిధాడ (షయఴయేం)లో భటఴధానరహమణ ళైహాబృ ఆలమేం, నఠహుయేంలో
కుేంతీభాధఴళైహాబృ ఆలమేం, ళెీక్హకుళేంలో ఆేంధరభళళుశే
ు థేలహలమేం, ధయమురి,
అసో బిలేం, లథాథిర... ఇలా లుచోట్ు నయవేంసళైహాబృ ఆలమాలు నిరిమేంచాయప.
t
ar
సహింఘిక్ పరిసథతణలయ
లేంగి చాళైకుయల క్హలేంలో చాతేయాయు ఴయఴషథ రదానమైేంథి. అయనట్ిక్ర కులఴయఴషథ
అతయేంత జఠిలమైేంథి. ఫటరసమణులోు లెైథికులు, నియోగ్ులు ఏయడాుయప.
Sm
n
చేంథాయ. ణలుగ్ు, షేంషొాత భటశలన఼ పో ఴేంచాయప. రేండో అభమరహజు
.i
ఆళైహథనేంలో బట్ిాథేఴుడె (కళు చకీఴరిి), భాధఴ బట్లా, పో తన బట్లా
లాేంట్ి కఴులన఼ పో ఴేంచాయప.
అేంద఼క్ే రేండో అభమరహజుకళుగహమక కలతయపఴుగహ
నేరకేంథాడె. భూడో ళుశే
బియపద఼
ep
ు ఴయథన఼డె కళు ేండితక్హభదేన఼ఴు అధ
Pr
పొ ేంథాడె. రహజరహజ నరేేంద఼రడె నననమ,ధారహమణబట్లా, పహఴులరి భలు న లాేంట్ి కఴులన఼
పో ఴేంచాడె. కలాయణ చాళైకయరహజు ఆళైహథనేం న఼ేంచ ధారహమణబట్లా. ధారహమణబట్లా కుభారి
కుభ థారక్ష్వరహభ ళహషనేంలో తన తేండిర ళైో మేవాయపడి భేంత్రర అని నేరకొేంథి.
t
n
ఫటడుని ఆయపేంఫటక ళహషనేంలో కేంద థాయలు కనినళైి హయ.
.i
కుభారిలబట్లా ూయాబౄభాేంష దధ త్రని రచాయేం చేళహడె.
రహజయలహయి ేంగహ అధక ళైఴ, లెైశుఴ ఆలమాలు నిరహమణేం ళురిళుగహ ళైహగిేంథి. ేంచారహభాలు అబు
ep
ఴాథిధచేంథాయ. థారక్షరహభ, చేఫోర లు బూమేవాయ ఆలమాలన఼ బదట్ి చాళైకయబూభుడె నిరిమేం
చాడె. బికొలోలు(బియపథాేంకని పో ర లు) థేలహలమాలన఼ గ్ుణగ్ ళుజమాథితేయడె నిరిమేంచాడె.
Pr
ధాట్ి ళలాలోు ళూణ, నలునగోీళు,భాదేంగ్ేం, ణాఱీలు లాేంట్ి లహదయ రికరహలు కనినషి ఼ధానయ.
ధాట్ి భుఖ్య ళుధోదేం క్ోలాట్ేం. చాళైకయబదట్ి బూభుడి క్హలేంలో సలీు వకేం అధ క్ోలాట్ నాతయ
రీత్ర అబుఴాథిధ చేంథిేంథి
t
.
ar
Sm