7

a
listopada
2011

Prawo publiczne
gospodarcze
Skrypt

Karol
Kruk
7 listopada 2011
 Zawartość
PRAWO PUBLICZNE GOSPODARCZE ................................................................................................................................... 1
SKRYPT ..................................................................................................................................................................... 1
KAROL ...................................................................................................................................................................... 1
KRUK ........................................................................................................................................................................ 1
7 LISTOPADA 2011 ...................................................................................................................................................... 1
WPROWADZENIE.................................................................................................................................................... 4
ZNACZENIE KONSTYTUCJI RP DLA GOSPODARKI ..................................................................................................... 6
SPOŁECZNA GOSPODARKA RYNKOWA ................................................................................................................................ 6
ELEMENTY SPOŁECZNEJ GOSPODARKI RYNKOWEJ .................................................................................................................. 7
GOSPODARSTWO RODZINNE – ZASADA USTROJOWA ............................................................................................................10
OCHRONA PRAC – ZASADA USTROJOWA............................................................................................................................10
INNE ZASADY KONSTYTUCYJNE ........................................................................................................................................10
PRZEDSIĘBIORCA I DZIAŁALNOŚD GOSPODARCZA .......................................... BŁĄD! NIE ZDEFINIOWANO ZAKŁADKI.
„DZIAŁALNOŚD GOSPODARCZA” I „PRZEDSIĘBIORCA” W SYSTEMIE PRAWA ................................... BŁĄD! NIE ZDEFINIOWANO ZAKŁADKI.
DZIAŁALNOŚD GOSPODARCZA W USTAWIE O SWOBODZIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ .................. BŁĄD! NIE ZDEFINIOWANO ZAKŁADKI.
PRZEDSIĘBIORCA W USTAWIE O SWOBODZIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ ................................. BŁĄD! NIE ZDEFINIOWANO ZAKŁADKI.
KONCESJE, ZEZWOLENIA, DZIAŁALNOŚD REGULOWANA .......................................................................................11
REGLAMENTACJA GOSPODARKI .......................................................................................................................................11
KONCESJA (JAKO AKT ADMINISTRACYJNY, FORMA REGLAMENTACJI)..........................................................................................11
DZIAŁALNOŚD GOSPODARCZA SKARBU PAOSTWA ................................................................................................16
PODSTAWOWE POJĘCIA ................................................................................................................................................17
SKARB PAOSTWA ........................................................................................................................................................17
FORMY ORGANIZACYJNO PRAWNE ...................................................................................................................................17
PROBLEM „ZŁOTEGO WETA” ..........................................................................................................................................20
PRZEDSIĘBIORCA ...................................................................................................................................................21
USTAWA O SWOBODZIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ .........................................................................................................21
POJĘCIE PRZEDSIĘBIORCY I DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ W U.S.D.G. .......................................................................................21
DZIAŁALNOŚD GOSPODARCZA PODMIOTÓW ZAGRANICZNYCH .................................................................................................28
PROWADZENIE ODDZIAŁU PRZEZ PRZEDSIĘBIORCĘ ZAGRANICZNEGO .........................................................................................32
PROWADZENIE PRZEDSTAWICIELSTWA PRZEDSIĘBIORCY ZAGRANICZNEGO ..................................................................................34
IMPLEMENTACJA DYREKTYWY USŁUGOWEJ ........................................................................................................................34
MIKROPRZEDSIĘBIORCY, MALI I ŚREDNI PRZEDSIĘBIORCY .......................................................................................................35
PODSTAWOWE PRAWA PRZEDSIĘBIORCY ...........................................................................................................................36
KONTROLA DZIAŁALNOŚCI PRZEDSIĘBIORCY ........................................................................................................................37
PODSTAWOWE OBOWIĄZKI PRZEDSIĘBIORCY ......................................................................................................................39
REJESTRY PRZEDSIĘBIORCÓW .........................................................................................................................................39
REJESTR PRZEDSIĘBIORCÓW ...........................................................................................................................................43
OBOWIĄZKI ZWIĄZANE Z PROWADZENIEM DZIAŁALNOŚCI ......................................................................................................45
GOSPODARKA KOMUNALNA .................................................................................................................................47
MIENIE JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO .............................................................................................................47
NABYWANIE MIENIA PRZEZ JEDNOSTKI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO .....................................................................................49
ISTOTA GOSPODARKI KOMUNALNEJ..................................................................................................................................50
ZADANIA O CHARAKTERZE UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ ...........................................................................................................52
GOSPODARKA KOMUNALNA POZA SFERĄ UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ ........................................................................................54
PRAWNE FORMY WYKONYWANIA GOSPODARKI KOMUNALNEJ ................................................................................................55
SPÓŁKI Z UDZIAŁEM JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO ..............................................................................................57
2 KAROL KRUK

POWIERZANIE WYKONYWANIA ZADAO Z ZAKRESU GOSPODARKI KOMUNALNEJ NA PODSTAWIE UMOWY CYWILNOPRAWNEJ ....................58
PRZEKSZTAŁCANIE PRZEDSIĘBIORSTW SKOMUNALIZOWANYCH ................................................................................................59
PRYWATYZACJA I KOMERCJALIZACJA PRZEDSIĘBIORSTW PAOSTWOWYCH ..........................................................60
POJĘCIE PRYWATYZACJI ................................................................................................................................................60
PRYWATYZACJA PRZEDSIĘBIORSTW PAOSTWOWYCH .............................................................................................................60
Strona

WNIESIENIE PRZEDSIĘBIORSTWA DO JEDNOOSOBOWEJ SPÓŁKI SKARBU P AOSTWA .......................................................................65

 PUBLICZNOPRAWNE ASPEKTY OCHRONY KONKURENCJI ......................................................................................66
PRAWO OCHRONY KONKURENCJI (PRAWO ANTYMONOPOLOWE) .............................................................................................66
3 KAROL KRUK
Strona
 Wprowadzenie
Uwagi ogólne
Publiczne prawo…
Prawo, tak jak to przyjęło się uważad, jest to zespół norm, do których przestrzegania zobowiązuje nas
paostwo. Obecnie dominującą rolę stanowi tzw. prawo pozytywne, odróżniane od tzw. prawo naturalnego,
które to obecnie straciło bardzo na swoim znaczeniu.

System prawa dzieli się na dziedziny i gałęzie. Najczęściej mamy w takim przypadku namyśli takie zespoły
norm jak: prawo karne, prawo cywilne czy prawo administracyjne. Nie mniej jednak, podziałem
podstawowym wszelkich systemów prawnych, sięgającym korzeniami do prawa rzymskiego, jest podział
prawa na prawo prywatne i prawo publiczne.

Aby odróżnid prawo publiczne od prawa prywatnego stosuje się różnego rodzaju kryteria. W chwili obecnej
najpopularniejsze stały się trzy metody podziałów:
Kryterium Charakterystyka
Chodzi w tym przypadku o to, jakimi pobudkami kieruje się organ podejmując
Kryterium interesu
działanie na podstawie określonego aktu prawnego. Tam, gdzie ma on obowiązek
publicznego
działad w interesie publicznym będziemy mieli do czynienia z prawem publicznym.
Metodą regulacji oparta jest na stosunku administracyjnoprawnym – organ
Kryterium metody administracji wydaje względem określonego podmiotu władczą decyzję, która w
regulacji sposób jednostronny kształtuje jej prawa i obowiązki. Innymi słowami, strona
postępowania administracyjnego jest względem organu w stosunku podrzędności.
Decydujące znaczenie ma to, do kogo ustawodawca kieruje normę wyrażoną w
Kryterium przepisach. Jeżeli podmiotem zobowiązanym do przestrzegania danego
adresata norm unormowania są organy publiczne to i w takim wypadku będziemy mieli do czynienia
z prawem publicznym.

… gospodarcze
„… gospodarcze” oznacza tyle, co „odnoszące się do gospodarki”. W związku z faktem, iż stwierdzenie takie
ma obecnie wiele znaczeo, należy przychylid się do poglądu, że jej podstawowym aspektem jest to, że
dotyczy procesu prowadzenia działalności gospodarczej. W pewnym uproszczeniu mówiąc,
gospodarowanie polega na zaspokajaniu potrzeb człowieka w drodze świadczenia usług lub produkcji
towarów, których jest za mało (deficyt dóbr i usług zmusza człowieka do gospodarowania).

Prawo gospodarcze reguluje tę sferę działalności gospodarczej, która od strony podmiotowej wiąże się z
zawodowym charakterem działalności. Nie obejmuje ono takiego rodzaju gospodarowania, które ma na
celu zaspokajanie wyłącznie własnych potrzeb. Element taki nazywamy gospodarką naturalną i nie jest on
przedmiotem regulacji prawa publicznego gospodarczego. Innymi słowy, Publiczne prawo gospodarcze określa
prawo publicznego gospodarcze jest to prawo przedsiębiorców, a więc zasady na jakich paostwo może
ingerowad w sytuację prawną
osób, które z prowadzenia działalności gospodarczej uczyniły swój zawód. przedsiębiorcy.

Prawem publicznym gospodarczym jest takie prawo, które:

4 KAROL KRUK

 dotyczy sytuacji prawej przedsiębiorcy,

 charakteryzuje się tym, że chroni przede wszystkim interes publiczny,
 chociaż jednym z adresatów jego norm jest organ władzy Publiczne prawo gospodarcze jest dyscypliną
mogący władczo określid sytuację prawną przedsiębiorcy. dydaktyczną, która gromadzi przepisy prawa,
Strona

regulujące stosunki paostwo – przedsiębiorca.

 Rynek jest płaszczyzną wymiany dóbr i usług,
Współczesny system gospodarczy pozwalającą na określenie ich optymalnej ceny
Współczesny system gospodarczy określa się mianem oraz ich podaży i popytu.
rynkowego (tzw. gospodarka rynkowa). Rynek jest więc często pojęciem kluczowym dla przedmiotu
regulacji. Najprościej rzecz ujmując, rynek jest płaszczyzną wymiany dóbr i usług, pozwalającą na
określenie ich optymalnej ceny oraz ich podaży i popytu. Przeciwieostwem gospodarki rynkowej była
gospodarka nakazowa, planowana – podaż, popyt, a także ceny towarów i usług określane są z góry w
danym planie gospodarczym.

 Liberalna koncepcja ingerencji w rynek – zakłada minimalną interwencje paostwa, uznając że

mechanizmy wolnego rynku w najlepszy sposób służą rozwojowi gospodarki, a zatem powodują w
najlepszy sposób rozwój gospodarczy i mają pozytywny wpływ na dobrobyt poszczególnych
obywateli.
 Koncepcja paostwa dobrobytu – zakłada, że paostwo powinno aktywnie współdziaład na rzecz
wyrównywania niesprawiedliwości społecznych przez redystrybucję dochodów. Najczęściej polega
to na zbieraniu dużych danin publicznych, a następnie na ich redystrybucji na podstawie kryterium
sprawiedliwości.

Obecnie w paostwach Europy przemawia zdecydowanie koncepcja paostwa dobrobytu. Dlatego też
paostwa te podejmują próby zapewnienia bezpłatną naukę od szkół podstawowych do szkół wyższych,
bezpłatną służbę zdrowia, obowiązkowe zabezpieczenie na wypadek starości lub utraty zdrowia.

Należy jednak bezsprzecznie zaznaczyd, że przepisy publicznego prawa gospodarczego znalazły by dla siebie
zastosowanie niezależnie od przyjętej idei gospodarczej. Nie ma bowiem znaczenia, to w jaki sposób
patrzymy na gospodarkę, w sytuacji np. konieczności ochrony antymonopolowej. Należało by uznad, że jeśli
współcześnie można mówid o kierunku liberalnym w gospodarce, to bardziej przez „poluźnienie” regulacji
publicznego prawa gospodarczego, niż przez ich całkowite odrzucenie.
5 KAROL KRUK
Strona
 Znaczenie Konstytucji RP dla
gospodarki
Społeczna gospodarka rynkowa
„Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej, własności
prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów społecznych stanowi podstawę
ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej Polskiej.”

Pojęcie „społeczna gospodarka rynkowa” została ukształtowana przez doktrynę ekonomiczną stworzoną
przez przedstawicieli szkoły ordoliberałów, na czele których stał A. Muller-Armack oraz W. Euckenem.
Społeczna gospodarka rynkowa bywa często w doktrynie nazywana „trzecią drogą”, stanowi bowiem
element pośredni między systemem pełnej gospodarki rynkowej, a modelem paostwa opiekuoczego.

Według twórców tej doktryny, podstawą zdrowo

Społeczna gospodarka rynkowa – system
gospodarczy, opierający się na mechanizmach funkcjonującej gospodarki jest mechanizm wolnorynkowy,
wolnorynkowych, które są jednak korygowane który to w najlepszy sposób zapewnia równowagę między
przez określone działania paostwa.
popytam i podażą oraz między jakością towarów i usług a ich
ceną. Nie mniej jednak, to nie sam wolny rynek jest celem podstawowym ordoliberałów. Taki system
gospodarczy ma byd jedynie jednym z instrumentów dla osiągnięcia ogólnego dobrobytu wszystkich
obywateli. Jeśli zatem mechanizmy wolnego rynku nie zapewnie spokoju społecznego, a każdemu
możliwośd osiągnięcia dobrobytu, to powinien on podlegad korekcie, która prowadzi do osiągnięcia
celów społecznych.

Normatywne znaczenie społecznej gospodarki rynkowej

Normatywny charakter art. 20 Konstytucji RP ograniczony jest poprzez bardzo ogólny charakter
sformułowania „społeczna gospodarka rynkowa”. Rzeczą oczywistą jest, że adresatem takiej normy było by
paostwo w ogólności – ono bowiem odpowiedzialne jest za decydowanie o kształcie swojego ustroju
gospodarczego. Wydaje się, że z art. 20 K wynikają co najmniej trzy powinności skierowane do paostwa:

(1) Zakaz powrotu do gospodarki nakazowej,

(2) Zakaz budowania ustroju gospodarczego w oparciu o absolutystycznie rozumianą gospodarkę
liberalną. Dookreślenie gospodarki rynkowej przymiotnikiem „społeczna” wskazuje na koniecznośd
posługiwania się przez paostwo instrumentami naruszającymi zasady wolnego rynku ze względu na
koniecznośd zaspokojenia potrzeb społecznych,
(3) Nakaz urzeczywistniania gospodarki rynkowej, korygowanej przez paostwo ze względu na potrzeby
społeczne, które nie mogą zostad zaspokojone przez rynek. Nakaz ten oznacza, że paostwo uznaje
wartośd wolnego rynku jako podstawowej płaszczyzny określania cen, podaży, popytu, a przede
wszystkim jako podstawowe mechanizmy zaspokajania ogólnych potrzeb społecznych. Nie mniej
6 KAROL KRUK

jednak, tam, gdzie wolny rynek, zdaniem paostwa, nie jest zdolny zaspokoid potrzeb ludzkich,
tam powinna nastąpid jego korekta.
Strona
 Elementy społecznej gospodarki rynkowej
W tym miejscu należy wskazad na elementy społecznej gospodarki rynkowej wymienione w art. 20
Konstytucji RP, które to elementy mają na celu jej dookreślenie. Są to:

1. Wolność działalności gospodarczej Art. 22 Konstytucji RP.

Wolnośd działalności gospodarczej, nazywana również Ograniczenie wolności działalności
gospodarczej jest dopuszczalne tylko w drodze
swobodą działalności gospodarczej, została uregulowana w ustawy i tylko ze względu na ważny interes
Konstytucji RP w dwóch przepisach: publiczny.

 Art. 20 Konstytucji RP – wskazującym na swobodę działalności gospodarczej jako jeden z

elementów społecznej gospodarki rynkowej,
 Art. 22 Konstytucji RP – określającym przesłanki ewentualnego ograniczenia tej wolności,

Pomimo faktu, iż przepisy konstytuujące wolnośd działalności gospodarczej umieszczone zostały przed
Rozdziałem II („Wolności, prawa i obowiązki człowieka i obywatela), to powszechnie przyjmuje się jednak,
że wolnośd gospodarcza jest prawem człowieka. Równocześnie Wolnośd działalności gospodarczej jest
wskazuje się na jej kluczowy dla systemu gospodarczego jednocześnie:
charakter i dlatego też, jest ona utożsamiana z systemem zasad  prawem podmiotowym
 zasadą prawną.
konstytucyjnych.

Wolność gospodarcza jako prawo podmiotowe – negatywne obowiązki państwa

Jako prawo podmiotowe wolnośd gospodarcza stanowi podstawę do budowania stosunku prawnego
pomiędzy podmiotem tego prawa a paostwem, zobowiązanym do jego szanowania i ochrony. Paostwo
musi zaniechad wszelkich działao, które mogły by w jakikolwiek sposób ingerowad w to uprawnienie
obywatela. Przede wszystkim chodzi tu o nietworzenie aktów prawnych przewidujących jej ograniczenie.

Przedmiotem ochrony prawa podmiotowego wolności

Prawo podmiotowe wolności gospodarczej chroni:
gospodarczej jest szeroko rozumiana możliwośd prowadzenia
 Możliwośd rozpoczynania działalności,
 Możliwośd wykonywania działalności,działalności gospodarczej – możliwośd zarobkowego
 Możliwośd zakooczenia działalności,
świadczenia usług lub produkcji zbywalnych dóbr. Ochronie
podlega zarówno możliwośd rozpoczynania działalności gospodarczej, jej wykonywanie, a także możliwośd
jej zakooczenia.

Zakres podmiotowy wolności gospodarczej:

a) Wszystkie osoby fizyczne, bez względu na ich obywatelstwo. Wyjątkiem od tego stwierdzenia są
cudzoziemcy podlegające szczególnym zasadą prowadzenia działalności gospodarczej przez
obcokrajowców, określonym szczegółowo w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej.
b) Osoby prawne i jednostki organizacyjne, które posiadają zdolnośd prawną. I w tym wypadku
należy wskazad na pewne wyłączenie.
Chodzi tu bowiem o podmioty publiczne, takie jak gminy, powiaty, Skarg Paostwa, agencje
paostwowe, które to są jednostkami organizacyjnymi administracji publicznej i nawet jeśli
prowadzą działalnośd gospodarczą, to nie mogą skutecznie powoływad się na swobodę działalności
gospodarczej. Nie dopuszczalne była by bowiem sytuacja, w której paostwo oczekiwało by ochrony
7 KAROL KRUK

samo przed sobą.

Kwestią szczególnie interesującą było zagadnienie przyznania „publicznego” charakteru jednostką
organizacyjnym (sp. z o.o., sp. akcyjnym) w których to Skarb Paostwa lub jednostka samorządu
terytorialnego posiada większościowy lub całkowity udział. Kilkakrotnie Trybunał Konstytucyjny
opowiedział się za poglądem o braku ochrony wolności gospodarczej takich podmiotów, a więc o
Strona

ich publicznym charakterze.

 Prawo podmiotowe wolności gospodarczej, podobnie jak wszelkie pozostałe zagwarantowane
konstytucyjnie prawa podmiotowe, może podlegad po spełnieniu pewnych przesłanek ograniczeniu.
Oznacza to, że wolnośd ta nie ma charakteru absolutnego, a co więcej, zdaniem Trybunał Konstytucyjnego
„wolnośd działalności gospodarczej, ze względu na jej
charakter, a zwłaszcza bliski związek zarówno z interesami Trybunał Konstytucyjny:
„wolnośd działalności gospodarczej (…) może
innych osób, jak i interesem publicznym, może podlegad podlegad różnego rodzaju ograniczeniom w
różnego rodzaju ograniczeniom w stopniu większym niż stopniu większym niż prawa i wolności o
charakterze osobistym bądź politycznym”
prawa i wolności o charakterze osobistym bądź politycznym”.

Podstawowe przesłanki ograniczenia wolności gospodarczej:

a) Wymaga formy ustawowej – obok aktu uchwalonego przez Sejm może to byd również forma
umowy międzynarodowej ratyfikowanej na podstawie uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,
bądź też na podstawie aktów prawnych wydawanych zgodnie z upoważnieniem wynikającym z
takiej umowy międzynarodowej. Co oczywiste, ograniczenie wolności gospodarczej może zostad
dookreślone w aktach o charakterze wykonawczym, ale wyłącznie w zakresie udzielonej delegacji
ustawowej,
b) Musi byd uzasadnione ważnym interesem publicznym – ważny interes publiczny jest pojęciem
niedookreślonym, którego skonkretyzowanie powinno mied miejsce zawsze przed wprowadzeniem
nowego ograniczenia danej wolności, a także w ramach procesu badania zgodności danego
ograniczenia przez Trybunał Konstytucyjny.
Pewnym doprecyzowaniem pojęcia „ważny interes publiczny” jest art. 31 ust. 3 Konstytucji RP,
który wymienia takie dobra jak: bezpieczeostwo publiczne; porządek publiczny; ochronę
środowiska, zdrowia i moralności publicznej; wolności i prawa innych osób.
c) Muszą przestrzegad zasady proporcjonalności – oznacza to, że wprowadzenie ograniczenia
jakiegokolwiek prawa lub wolności wymaga odpowiedzenia na pytanie, czy dane ograniczenie jest
konieczne do osiągnięcia danego celu, czy też może da się go osiągnąd bez wprowadzania danego
ograniczenia.
d) Nie mogą naruszad istotę wolności gospodarczej – żadne ograniczenie nie może prowadzid do
eliminacji lub całkowitego zanegowania wolności gospodarczej jednostki. Działanie wyłączające
dane prawo podmiotowe było by bez wątpienia niezgodne z przepisami Konstytucji.

Jednym z najdalej idących ograniczeo wolności gospodarczej

Badając zasadnośd monopolu należy brad pod
uwagę zarówno art. 216 ust. 3, jak i pozostałe
przepisy odnoszące się do wolności
gospodarczej: art. 20, art. 22, art. 31 ust. 3.
jest ustanowienie w paostwie monopolu, czyli
zagwarantowanie jednemu tylko podmiotowi wolności
gospodarczej w danym rodzaju działalności.

Wolność gospodarcza jako zasada prawna – pozytywne obowiązki państwa,

Wolnośd gospodarcza jako zasada określa obowiązki od strony pozytywnej. Zgodnie z tą zasadą, paostwo
zobowiązane jest przy stanowieniu prawa uwzględniad wolnośd gospodarczą, szczególnie przez tworzenie
odpowiedniej infrastruktury do jej ochrony. Zasada wykracza więc poza wskazany wcześniej stosunek
prawny pomiędzy paostwem a jednostką - nie ma ona możliwości żądania od paostwa konkretnego
działania.
8 KAROL KRUK
Strona
 2. Własność prywatna
Drugim wymienionym w art. 20 Konstytucji RP elementem
społecznej gospodarki rynkowej jest własnośd prywatna. Obok tego
przepisu, własnośd prywatna unormowana została dodatkowo w art.
21 K, w którym to ustrojodawca gwarantuje ochronę własności
i prawo dziedziczenia oraz określa warunki wywłaszczenia.
Dodatkowo o prawie własności mówi nam również art. 64 K.
Artykuł 21 Konstytucji RP
1. Rzeczpospolita Polska chroni własnośd i
prawo dziedziczenia.
2. Wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie
wówczas, gdy jest dokonywane na cele
publiczne i za słusznym odszkodowaniem.

Sformułowanie zawarte w art. 20 Konstytucji RP, stwierdzające, że społeczna gospodarka rynkowa oparta
jest m.in. na własności prywatnej, nie kreuje nam żadnego prawa podmiotowego. Stwierdzenie to ma
charakter wyłącznie postulatu, wskazujący na to, iż dominującą rolę w społecznej gospodarce
wolnorynkowej powinna mied własnośd prywatna, przy jednoczesnym nienegowaniu znaczenia własności
publicznej. Podobnie w kwestii tej wypowiadał się Trybunał Konstytucyjny, który stwierdził, że „własnośd
publiczna nie jest w gospodarce rynkowej wykluczona, ale powinna
mied charakter wyjątkowy”. Artykuł 64 Konstytucji RP
1. Każdy ma prawo do własności, innych praw
majątkowych oraz prawo dziedziczenia.
Ochronę prawa własności stanowią w Konstytucji RP dwa 2. Własnośd, inne prawa majątkowe oraz prawo
podstawowe przepisy: art. 21 i art. 64, które to powinny byd dziedziczenia podlegają równej dla wszystkich
ochronie prawnej.
czytane łącznie, jako wspólnie stanowiące prawo do własności,
3. Własnośd może byd ograniczona tylko w
rozumiane jako prawo podmiotowe. drodze ustawy i tylko w zakresie, w jakim nie
narusza ona istoty prawa własności.
Przedmiotem podmiotowego prawa do własności jest swoista
wolnośd majątkowa, a więc możliwośd swobodnego nabywania dóbr, decydowania o korzystaniu z nich,
Przedmiotem podmiotowego prawa do własności swobodę w ich zbywaniu i przekazywaniu zgodnie ze swoją
jest roszczenie do paostwa o nieingerencję w sferę wolą po śmierci.
decyzji jednostki o przeznaczeniu dóbr majątkowych.
Podmiotami tego prawa jest każda osoba fizyczna, z pewnymi wyjątkami względem uprawnieo
cudzoziemców, osoby prawne i inne jednostki organizacyjne, które mają zdolnośd prawną, o ile tylko nie
stanowią podmiotów publicznych.

Ograniczenie prawa własności dopuszczalne jest jedynie w przypadku spełnienia przesłanek wskazanych już
wcześniej w art. 31 ust. 3 Konstytucji, a więc:

a) Tylko w ustawie,
b) Z poszanowanie zasady proporcjonalności,
c) Gdy nie zostanie naruszona istota prawa do własności,
d) Gdy przemawia za tym bezpieczeostwo paostwa, porządek publiczny bądź ochrona środowiska,
zdrowia i moralności publicznej albo wolności i prawa innych osób.

3. Solidarność, współpraca i dialog partnerów społecznych

Ostatnim elementem społecznej gospodarki rynkowej, który w przeciwieostwie do poprzednio
wskazywanych elementów stanowi odzwierciedlenie „paostwa opiekuoczego” jest solidarnośd, współpraca
i dialog partnerów społecznych. Uwidacznia nam to po raz kolejny chęd poszukiwania „trzeciej drogi”,
systemu gospodarczego opierającego się na syntezie zalet gospodarki liberalnej i socjalnej.
9 KAROL KRUK

Solidarnośd odnosi się do obowiązku Solidarnośd jako pierwsze z użytych pojęd odnosi się do zasady
ponoszenia ofiar, także majątkowych, w mimię
wyrażonej w art. 1 Konstytucji, czyli zasadą dobra wspólnego.
dobra wspólnego.
Chodzi w tym przypadku o ogólny podział obowiązków
obywateli, w ten sposób, iż każdy zobowiązany jest do ponoszenia ofiar na rzecz dobra wspólnego. Innymi
słowy, każdy członek społeczeostwa zobowiązany jest do ponoszenia ofiar, często majątkowych,
Strona

mających na celu ogólne dobro całego społeczeostwa.

 Dialog partnerów społecznych oraz współpraca odnosi się
Dialog i współpraca partnerów społecznych to
do kompromisowego sposobu rozwiązywania konfliktów postulat kompromisowego rozstrzygania
społecznych i gospodarczych. Postulat ten adresowany ewentualnych sporów społecznych i gospodarczych.
jest nie tylko do paostwa, ale przede wszystkim do społecznych stron ewentualnych sporów, takich
chociażby jak przedstawiciele pracowników i pracodawców. Jednym z aspektów udziału paostwa w
Emanacją postulatu dialogu i współpracy rozwiązywaniu sporów społecznych jest stworzenie „forum”
społecznej są: wypracowywania rozwiązao, którym to obecnie miejscem
 Komisja Trójstronna do Spraw Społeczno-
gospodarczych jest Komisja Trójstronna do Spraw Społeczno-gospodarczych
 wojewódzkie komisje dialogu społecznego, oraz wojewódzkie komisje dialogu społecznego.

Komisja Trójstronna to forum dialogu pomiędzy:

 Stroną rządową – reprezentowaną przez przedstawicieli rządu,
 Stroną pracowników – reprezentowanych przez silne organizacje zawodowe,
 Stroną pracodawców – reprezentowanych przez związki pracodawców,
Gospodarstwo rodzinne – zasada ustrojowa
Obok przepisów odnoszących się do ogólnego systemu gospodarczego ustrojodawca zamieścił obok nich
art. 23 Konstytucji, odnoszący się w sposób szczególny do kwestii rolnictwa. Przepis ten nie kreuje nam
jednak normy o charakterze lex specialis, abstrahującej od pozostałych norm. Przeciwnie, obowiązywanie
art. 21 i art. 22 zostało w nim expressis verbis potwierdzone.
Zgodnie z art. 23 Konstytucji, podstawą ustroju rolnego paostwa jest gospodarstwo rodzinne. Z zasady tej
wynikają 3 podstawowe konsekwencje:
a) Nakaz wspierania gospodarstw rodzinnych,
b) Zasada ta nie wyklucza istnienia innych gospodarstw niż rodzinne,
c) Zasada ta nie narusza w jakikolwiek sposób wolności gospodarczej oraz prawa do własności,
Ochrona prac – zasada ustrojowa
Kolejnym artykułem Konstytucji odnoszącym się do ustroju gospodarczego paostwa jest art. 24 Konstytucji
RP, zgodnie z którym praca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej. Ponadto, paostwo ma
obowiązek sprawowania nadzoru nad warunkami wykonywania pracy.

Żaden podmiot nie może domagad się ingerencji Art. 24 Konstytucji RP wyraża zasadę ustrojową,
paostwa jedynie na podstawie art. 24 Konstytucji RP.
wskazującą kierunki w którym powinny zmierzad
Przepis ten ma charakter zasady ustrojowej.
działania paostwa. Jednocześnie, nie można
wyinterpretowywad z niego w żadnym wypadku prawa podmiotowego, dlatego też nie może byd on
podstawą roszczeo jednostki w stosunku do paostwa. Nie mniej jednak, treścią zasady ochrony pracy jest
obowiązek ingerencji paostwa w relację między pracownika a
pracodawcę, a więc zasada ta stanowi pewną korektę wolności Zasada ochrony pracy stanowi pewną korektę
wolności działalności gospodarczej.
gospodarczej, wyrażonej w art. 20 i 22 Konstytucji RP.
Inne zasady konstytucyjne
Omówione art. 20 – 24 Konstytucji RP to nie jedyne przepisy, które w mniejszym lub większym stopiniu mają wpływ na kształt
ustroju gospodarczego RP. Wydaje się, że przepisy te można podzielid na trzy podstawowe grupy:
 Przepisy ustalające kierunki polityki paostwa:
 Obowiązek prowadzenia polityki zmierzającej do pełnego zatrudnienia – art. 65 ust. 5,
10 KAROL KRUK

 Obowiązek uwzględniania w polityce społecznej i gospodarczej dobra rodziny – art. 71 ust. 1,

 Przepisy określające prawa i wolności jednostki w dziedzinie gospodarki:
 Wolnośd wyboru i wykonywania zawodu – art. 65 ust. 1 i 2,
 Prawo do strajku,
 Pozostałe zasady odnoszące się do całego sytemu prawa w Polsce:
 Zasada proporcjonalności,
Strona

 Zasada dobra wspólnego – obowiązek ponoszenia wysiłku na rzecz innych,

 Zasada sprawiedliwości społecznej,
 Koncesje, zezwolenia,
działalność regulowana
Reglamentacja gospodarki
Każdy podmiot prowadzący działalnośd gospodarczą,
zgodnie z art. 20 i 22 Konstytucji RP, może skutecznie
powoływad się przed organami paostwowymi na
Przesłanki ograniczenia wolności gospodarczej:
a) Wymaga formy ustawowej,
b) Musi byd uzasadnione ważnym interesem
publicznym,
c) Muszą przestrzegad zasady proporcjonalności,
d) Nie mogą naruszad istotę wolności gospodarczej,

przysługującą mu wolnośd gospodarczą. Nie mniej jednak, wolnośd ta może ulec swoistemu ograniczeniu
jeżeli spełnione zostaną kryteria przewidziane łącznie w art. 22 i 31 ust.3 Konstytucji RP. Właśnie z
powołaniem na te przesłanki, a szczególności uzasadniony
Aby prowadzid niektóre rodzaje działalności
potrzebna jest zgoda paostwa.
interes paostwa, przyjmuje się, że liczne rodzaje działalności
gospodarczej nie mogą byd wykonywane bez zgody paostwa.

W doktrynie podkreśla się, że określona działalnośd, na której wykonywanie paostwo musi wyrazid zgodę,
jest przez paostwo zakazana do chwili wydania takiej zgody. Innymi słowy, wykonywanie danej
działalności gospodarczej bez zgody paostwa jest niczym innym, jak działaniem nielegalnym. Wymóg
koncesji, licencji lub zgody stanowi bez wątpienia ograniczenie wolności działalności gospodarczej, jest on
jednak konieczny ze względu na dobro wyższe.

Hierarchia form reglamentacji gospodarki

Stopniowanie form ingerencji paostwa w wolnośd gospodarczą wyrażone zostało w art. 46 ust.3 u.s.d.g. W
przepisie tym widzimy, że kolejnymi formami reglamentacji, uszeregowanymi ze względu na stopieo
dolegliwości są:

1. Wymóg uzyskania koncesji,

2. Wymóg uzyskania zezwolenia,
3. Wymóg wpisu do rejestru działalności regulowanych,

Koncesja (jako akt administracyjny, forma reglamentacji)

Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej
określa:
a) Przedmiot działalności wymagający
koncesji,
b) Postępowanie o wydanie koncesji,
c) Przesłanki wydania koncesji,
d) Przesłanki odmowy wydania koncesji,
e) Przesłanki cofnięcia koncesji,
11 KAROL KRUK
Źródłami prawa określającymi te rodzaje działalności, które ze
względu na swój przedmiot wymagają uzyskania koncesji są
ustawy szczegółowe oraz ustawa o swobodzie działalności
gospodarczej. To również w ustawie o swobodzie działalności
znajdują się przepisy określające postępowanie w sprawie
udzielenia koncesji, przesłanki jej udzielenia, odmowy
udzielenia, czy też jej cofnięcia.

Istotą koncesji jest indywidualne i konkretne pozwolenie na prowadzenie określonej działalności

gospodarczej, której to nie można wykonywad bez posiadania takiego pozwolenia. Oznacza to, że ogólny
zakaz prowadzenia danego rodzaju działalności zostaje w stosunku do danego, konkretnego podmiotu
uchylony.
Strona
 Specyficzne cechy koncesji
W doktrynie przyjmuje się, że w odróżnieniu od zezwoleo i innych form reglamentacji koncesja wyróżnia się
3 szczególnymi cechami:

1) Działalnośd koncesjonowana dotyczy strategicznych dziedzin gospodarki, które zostały wymienione

w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej (art. 46 ust.1 u.s.d.g.)
2) Przesłanki odmowy udzielenia koncesji, jej zmiany, ograniczenia zakresu i cofnięcia zostały tak
sprecyzowane, że pozwalają paostwu na działanie w ramach uznania administracyjnego,
3) Procedura wydawania koncesji określona została w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej,

Ad. 1) Przedmiot działalności koncesjonowanej

Predmiotem koncesji są działalności wymienione w art. 46 ust. 1 u.s.d.g. Pomimo faktu, iż przepis ten
wymienia zaledwie 7 punktów, to nie są one działalnościami jednorodnymi, w związku z czym w każdej z
tych działalności dokonywane są dodatkowe podziały. Dlatego też, w systemie prawa koncesji jest o wiele
więcej, niż wymienione 7 rodzajów.

Cechą wspólną działalności, które podlegają koncesjonowaniu, jest ich istotne znaczenie dla dobra
wspólnego. Powody do uznania danego rodzaju działalności za wymagającą koncesji są różne. Należy
jednak bezwzględnie zaznaczyd, że to od woli ustawodawcy zależy uznanie danego dobra wspólnego jako
wymagającego dodatkowej ochrony.

Ad. 2) Koncesja jest decyzją uznaniową

Sposób w jaki uregulowane zostało przyznawanie koncesji, jej odmawianie, ograniczanie czy też cofanie
wskazują bez wątpienia na to, że ma ona charakter decyzji uznaniowej. Oznacza to, że organowi
administracji pozostawiony został luz decyzyjny, pozwalający mu wydad dwie różne decyzje przy
jednakowych stanach faktycznych.

Nadanie koncesji charakteru decyzji uznaniowej uzyskane zostało w sposób specyficzny, a dokładnie
poprzez użycie licznych pojęd niedookreślonych.

TU POWINNO BYD O ZEZWOLENIACH I WPISACH DO REJESTRU DZIAŁALNOSCI REGULOWANEJ… ale już mi

się nie chciało, to zostawiłem miejsce :P
12 KAROL KRUK
Strona
Strona 13 KAROL KRUK
Strona 14 KAROL KRUK
Strona 15 KAROL KRUK
 Działalność gospodarcza
skarbu państwa
Paostwo, postrzegane jako struktury władzy realizuje
swoje zadania, co do zasady, za pomocą instrumentów Paostwo może prowadzid działalnośd gospodarczą w
sposób zbliżony do podmiotów prawa prywatnego.
prawa publicznego. Cechują się one przede wszystkim
swoim władczym charakterem, a środki finansowe na ich realizacje zdobywa się z danin publicznych
(podatków). Nie mniej jednak, paostwo może w sposób charakterystyczny dla podmiotów prawa
prywatnego prowadzid działalnośd gospodarczą lub działalnośd zbliżoną do działalności gospodarczej, tym
samym stanowiąc konkurencie dla przedsiębiorców prywatnych.

Paostwo powinno dążyd do jak Konstytucyjna zasada społecznej gospodarki rynkowej oraz zasada
najmniejszego udziału w gospodarce.
subsydiarności wskazuje nam, że paostwo może prowadzid działalnośd
gospodarczą w formach prawa prywatnego, musi jednak ograniczad się do jak najmniejszego udziału w niej.

Prawo unijne nie przesądza w niczym o tym, w jakim stopniu paostwo może ingerowad w gospodarkę. W
art. 345 TfUE wpisano zasadę neutralności prawa unijnego w stosunku do zasad podziału własności
panujących w poszczególnych paostwach członkowskich. Nie mniej jednak, nie można zapominad że
przedsiębiorcy z udziałem Skarbu Paostwa czy jednostki organizacyjne działające w ramach jego
osobowości nie mogą w żaden sposób naruszad reguł ochrony konkurencji.

Przyczyny prowadzenia działalności przez państwo

Do 3 głównych przyczyn, w związku z którymi paostwo prowadzi samodzielnie określoną działalnośd
gospodarczą należą:

1. Strategiczny charakter działalności – niektóre dziedziny gospodarki, mające dla paostwa kluczowe
znaczenie paostwo wymagają zachowania zwiększonej kontroli paostwa. Paostwo samodzielnie
prowadzi działalnośd, zachowując pełen nadzór nad danym sektorem lub dążąc do zaspokojenia
powszechnych potrzeb ludności. NP. PGNiG, PGE, ORLEN,
2. Dochodowośd działalności – w przypadku niektórych sektorów paostwo prowadzi samodzielną
działalnośd gospodarczą wyłącznie w celu generowania dodatkowych wpływów do budżetu. W
żadnym miejscu w Konstytucji RP nie został wyrażony nakaz utrzymania paostwa wyłącznie z danin
publicznych. Oznacza to, że paostwo może prowadzid działalnośd gospodarczą w celu zarobkowym,
o ile tylko dochód z takiej działalnośdi przeznaczany będzie na realizacje interesu publicznego.
NP. Totalizator Sportowy.
3. Pozostałości po okresie transformacji ustroju
gospodarczego – pomimo faktu, iż większośd majątku Przyczyny prowadzenia działalności
została już sprywatyzowana, niektóre z dawnych gospodarczej przez Skarb Paostwa:
 Pozostałości po okresie transformacji
16 KAROL KRUK

przedsiębiorstw paostwowych nadal pozostają w

ustroju gospodarczego,
rękach Skarbu Paostwa, nawet w przypadku, gdy nie  Dochodowośd działalności,
mają one strategicznego lub bardzo dochodowego  Strategiczny charakter działalności,
charakteru. Np. liczne spółki poligraficzne i
wydawnicze.
Strona
 Podstawowe pojęcia
Klasyfikacja podmiotów występujących w obrocie prawnym ma znaczenie ze względu na stosowanie w
odniesieniu do poszczególnych ich grup odrębnych przepisów prawnych. W tym miejscu należy wymienid
niewątpliwie:

 Paostwowe osoby prawne – taka osoba prawna,
której mienie jest w całości mieniem
paostwowym. Są to np. jednoosobowe spółki
Skarbu Paostwa
Art. 1a. Ilekrod w ustawie jest mowa o paostwowej
osobie prawnej - należy przez to rozumied inną niż
Skarb Paostwa jednostkę organizacyjną, posiadającą
osobowośd prawną, której mienie jest w całości
mieniem paostwowym.

 Przedsiębiorca publiczny – każdy podmiot
prowadzący działalnośd gospodarczą, bez
względu na sposób działania i formę prawną, na
którego działalnośd organ publiczny (paostwowy
albo samorządowy) wywiera decydujący wpływ.
To czym jest decydujący wpływ również zostało
określone w ustawie o przejrzystości. Oznacza
ono bezpośrednie lub pośrednie oddziaływanie
Art.2 ust. 1 pkt 4) przedsiębiorcy publicznym - należy
przez to rozumied każdy podmiot prowadzący
działalnośd gospodarczą, bez względu na sposób
działania oraz formę organizacyjno-prawną, w
szczególności spółkę handlową, spółdzielnię,
przedsiębiorstwo paostwowe, towarzystwo
ubezpieczeo wzajemnych oraz bank paostwowy, na
którego działalnośd organ publiczny wywiera
decydujący wpływ, niezależnie od wpływu
wywieranego na niego przez inne podmioty;

na działalnośd danego przedsiębiorcy.

Zakres pojęcia przedsiębiorcy publicznego jest znacznie szerszy, niż zakres pojęcia paostwowej osoby
prawnej ponieważ w pierwszym wypadku wystarczy, żeby Skarb Paostwa posiadał decydujący wpływ na
działalnośd podmiotu, niekoniecznie w związku z większościowym udziałem.

 Spółka publiczna – pojęcie to nie ma znaczenia dla publicznego prawa gospodarczego. Oznacza ono
jedynie spółkę akcyjną, która została upubliczniona w ten sposób, że każdy może nabyd jej akcje.

Skarb Państwa
W imieniu Skarbu Paostwa działają różne, wskazane przez ustawy organy paostwowe. Kluczową rolę w
kwestii działalności gospodarczej paostwa odgrywają te z nich, których zadaniem jest nadzór i kontrola nad
podmiotami prowadzącymi działalnośd gospodarczą z zaangażowaniem kapitału pochodzącego od paostwa.

Najważniejszym organem w tej materii jest minister właściwy do spraw Skarbu Paostwa. To właśnie do
zadao tego członka Rady Ministrów należy gospodarowanie mieniem Skarbu Paostwa. Kompetencje
ministra w zakresie gospodarowania pieniędzmi publicznymi wynikają z licznych ustaw odrębnych.
Szczególną rolę pełni art. 2 ustawy o wykonywaniu uprawnieo przysługujących Skarbowi Paostwa, który to
stanowi, że minister właściwy do spraw Skarbu Paostwa wykonuje uprawnienia wynikające z praw
majątkowych Skarbu Paostwa, w szczególności w zakresie praw z akcji i udziałów należących do Skarbu
Paostwa oraz składa w imieniu Skarbu Paostwa oświadczenia o utworzeniu spółki handlowej.

Formy organizacyjno prawne Formy organizacyjno prawne:

17 KAROL KRUK

1) Formy prawa prywatnego:

Należy zaznaczyd, że mówiąc o działalności gospodarczej  Jednoosobowe spółki kapitałowe,
paostwa mamy na myśli zarówno takie podmioty, które są w  Spółki kapitałowe z większościowym
udziałem Skarbu Paostwa,
całości zależne od decyzji paostwa (paostwowe osoby 2) Formy prawa publicznego:
prawne), jak również i te, które w zasadzie są samodzielnymi  Przedsiębiorstwa paostwowe,
 Instytuty badawcze,
podmiotami, ale paostwo ma na nie wpływ np. w związku z

Strona

Formy przewidziane przez ustawę o

posiadaniem wymaganej ilości akcji. finansach publicznych:
 Jednostki budżetowe,
 Instytucje gospodarki budżetowej,
 Paostwo prowadzi działalnośd gospodarczą w różnych formach organizacyjno prawnych. Do
najważniejszych należą niewątpliwie spółki handlowe, a w szczególności spółka z ograniczoną
odpowiedzialnością i spółka akcyjna. Zbliżoną do działalności gospodarczej działalnośd prowadzid mogą
również samodzielne prawnie jednostki tworzone na podstawie ustawy o finansach publicznych.

Prywatnoprawne formy organizacyjne

Przemiany gospodarcze, które dokonały się w ostatnich latach sprawiły, że podstawową formą
prowadzenia działalności gospodarczej jest spółka kapitałowa – spółka z ograniczoną odpowiedzialnością i
spółka akcyjna. Jest to uzasadnione głównie tym, iż korzystanie z form prawa prywatnego pozwala na
efektywne i bardziej korzystne prowadzenie działalności gospodarczej oraz możliwośd ewentualnej szybkiej
prywatyzacji.

Większośd spółek z udziałem Skarbu Paostwa jest efektem

Źródła powstawania spółek prawa prywatnego z
udziałem kapitału paostwowego: procesu komercjalizacji, czyli przekształceo przedsiębiorstw
 Przekształcenia ustroju gospodarczego,
paostwowych w spółki prawa prywatnego. Nic nie stoi jednak
 Kreacja spółek przez organy zarządzające
Skarbem Paostwa, na przeszkodzie, aby organy reprezentujące Skarb Paostwa
 Partnerstwo publiczno-prywatne, same kreowały nowe tworzy w postaci spółek handlowych.
Ponadto, spółki prawa handlowego mogą powstawad na podstawie współpracy pomiędzy organami
publicznymi a podmiotami prywatnymi.

Partnerstwo publiczno-prywatne
Przedmiotem partnerstwa publiczno-prywatnego jest wspólna
realizacja przedsięwzięcia oparta na podziale zadao i ryzyka
pomiędzy podmiotami publicznymi i prywatnymi. Podmioty te
zawierają ze sobą umowę w trybie wskazanym w ustawie o
partnerstwie. Nie mniej jednak, różne formy współpracy pomiędzy
podmiotami prywatnymi i publicznymi dopuszczalne są również w
innych formach, niż ta przewidziana w ustawie o partnerstwie. W
związku z tym pojęcie partnerstwa publiczno-prywatnego może mied
dwa znaczenia:
Art. 1.Ustawy o partnerstwie publiczno-
prywatnym.
Ust. 1 Ustawa określa zasady współpracy
podmiotu publicznego i partnera prywatnego w
ramach partnerstwa publiczno-prywatnego.
Ust.2 Przedmiotem partnerstwa publiczno-
prywatnego jest wspólna realizacja
przedsięwzięcia oparta na podziale zadao i ryzyk
pomiędzy podmiotem publicznym i partnerem
prywatnym.

 Wąskie – współpraca na podstawie ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym,

 Szerokie – wszelkiego rodzaju współpraca pomiędzy podmiotami publicznymi i prywatnymi,

Działalność spółek z udziałem Skarbu Państwa

Niezależnie od tego, w jakim trybie powstaje spółka handlowa z udziałem Skarbu Paostwa, konsekwencją
wyboru formy prawa prywatnego jest to, że zastosowanie znajdują przepisy prawa prywatnego. Nie mniej
jednak, niektóre przepisy prawa publicznego modyfikują reguły przewidziane w Kodeksie spółek
handlowych. Wyłącznie w ramach przykładu można wskazad:
 Ustawa o wynagrodzeniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi (ustawa kominowa),
Wprowadza m.in. ograniczenia wynagrodzeo w odniesieniu do osób kierujących:
 jednoosobowymi spółkami Skarbu Paostwa,
 spółkami w których Skarb Paostwa posiada ponad 50% kapitału zakładowego lub akcji,
 Ustawy o wypłatach z zysku przez jednoosobowe spółki Skarbu Paostwa stanowią, że jednoosobowe spółki Skarbu
18 KAROL KRUK

Paostwa oraz spółki w których wszystkie akcje są własnością Skarbu Paostwa z wyjątkiem akcji nieodpłatnie
udostępnionych pracownikom, są zobowiązane do wypłaty dywidendy po opodatkowaniu 15 % podatkiem dochodowym.
Strona
 Publicznoprawne formy organizacyjne
Wśród form organizacyjno prawnych prawa publicznego należy wyróżnid te, które nie posiadają zdolności
prawnej, oraz te które ją posiadają i są osobami prawnymi:

 Podmioty bez zdolności prawnej:

 Niektóre formy sektora finansów publicznych (jednostki budżetowe i samorządowe zakłady budżetowe)
 Osoby prawne:
 Przedsiębiorstwa paostwowe,
 Jednostki badawczo-rozwojowe,
 Samodzielne zakłady opieki zdrowotnej,
 Paostwowe instytucje kultury,
 Instytucje gospodarki budżetowej,

Wszystkie z powyższych form tworzone są nie w celu prowadzenia działalności gospodarczej, a w celu
realizacji określonego zadania publicznego. Działanie dla zysku jest w ich przypadku celem ubocznym. Nie
mniej jednak prowadzą one czasem działalnośd o charakterze konkurencyjnym względem podmiotów
prywatnych.
Jednostki sektora finansów publicznych działają
Jednostki sektora finansów publicznych na podstawie planów finansowych. Działają one
Formy te, wykorzystywane dla zadao publicznych, należą do na podstawie z góry nałożonego planu
sektora finansów publicznych, co oznacza, że działają na finansowego, którego można zmieniad tylko w
niewielkim stopniu.
podstawie planów finansowych, z których realizacji ich
kierownicy są rozliczani. To właśnie ten element, czyli nakaz działania zgodnie z planem finansowym i
niewielkie możliwości jego zmiany stanowią o istocie działalności tych jednostek organizacyjnych.

Odpowiedzialnośd za funkcjonowanie tych form ponoszą ich kierownicy. Działają oni wyłącznie w granicach
przyznanego im umocowania. W śród tych form należy szczególną uwagę zwrócid na:
 Jednostki budżetowe – są to jednostki organizacyjne, które pokrywają swoje wydatki bezpośrednio
z budżetu, a pobrane dochody przekazują na rachunek budżetu paostwa. Za swoją działalnośd nie
pobierają opłat, które pozwalały by im na realizacje zadao. Mogą jednak uzyskiwad dochód z
prowadzenia działalności wykraczającej poza zakres działalności podstawowej. NP. SZKOŁY,
JEDNOSTKI WOJSKOWE.
 Instytucja gospodarki budżetowej – są to jednostki sektora finansów publicznych, co oznacza, że
jest formą prawa publicznego. Jej organem założycielskim mogą byd jedynie organy reprezentujące
Skarb Paostwa. Wykonuje ona swoje zadania odpłatnie, a z uzyskanych przychodów finansuje swoją
działalnośd. Instytucje te mogą jednak uzyskiwad dotacje z budżetu paostwa. Podobnie jak
jednostka budżetowa, instytucje gospodarki budżetowej działają na podstawie rocznych planów
finansowych.

Przedsiębiorstwa państwowe
Odchodzącą w przeszłośd formą organizacyjno prawną działalności gospodarczej Skarbu Paostwa jest
przedsiębiorstwo paostwowe. Obecnie, w okresie transformacji ustrojowej, majątek należący do
przedsiębiorstw paostwowych przekazywany jest w ręce prywatne. Obecnie tego typu podmioty nie mają
już większego wpływu dla gospodarki.
19 KAROL KRUK

Przedsiębiorstwo paostwowe ma osobowośd prawną. Działalnością takiego przedsiębiorstwa kieruje

dyrektor, a wewnętrzny nadzór sprawuje przede wszystkim rada pracownicza, wybierana przez
pracowników. Ogół pracowników twory ogólne zebranie pracowników, a w przypadku dużej grupy
zatrudnionych pracownicy wybierają swoich delegatów, którzy reprezentują ich w takim zebraniu.
Strona

W stosunku do przedsiębiorstwa paostwowego nadzór sprawuje organ założycielski, którym co do zasady

jest wojewoda.
 Problem „złotego weta”
W niektórych, częściowo sprywatyzowanych spółkach z większościowym udziałem podmiotów prywatnych
Skarb Paostwa zachował znaczny wpływ na działalnośd spółki. Instrumentem pozwalającym na tego typu
modyfikacje prowadzenia spraw spółki jest tzw. złota akcja.

Złota akcja nie jest pojęciem prawnym – najczęściej mówiąc o złotej akcji mamy na myśli różnego rodzaju
uprawnienia, włącznie z prawem weta wobec uchwały walnego zgromadzenia akcjonariuszy. Szczególne
przywileje przysługujące paostwu nie wynikają w takiej sytuacji z ilości posiadanych udziałów czy akcji, ale
właśnie z faktu szczególnego statusu i instrumentu „złotej akcji”. Innymi słowy, paostwo jako akcjonariusz
lub wspólnik mniejszościowy zachowuje znaczący wpływ na działalnośd spółki.

Obecnie linia orzecznicza ETS wskazuje na niezgodnośd przepisów dopuszczających instrument złotej akcji z
przepisami o swobodzie przepływu kapitału. Dlatego też, polski ustawodawca zmuszony został do
uchwalenia nowej ustawy regulującej ten instrument.

Ustawa z 3 czerwca 2005r. o szczególnych uprawnieniach ministra właściwego do spraw Skarbu Paostwa
oraz ich wykonywaniu w niektórych spółkach kapitałowych lub grupach kapitałowych prowadzących
działalnośd w sektorach energii elektrycznej, ropy naftowej oraz paliw gazowych (ustawa o złotym wecie)
wprowadziła nowy instrument wpływania przez paostwo na działalnośd spółek ze strategicznych sektorów.

W obecnym stanie prawnym nie ma już żadnego znaczenia to, czy paostwo ma jakiekolwiek udziały w
spółce należącej do wymienionych w ustawie sektorów gospodarki. Paostwo wykonuje swoje kompetencje
wobec spółek niezależnie od tego, czy jest ich akcjonariuszem lub wspólnikiem. W związku z tym, wydaje
się, że trafniejszym określeniem jest obecnie „złote weto” – prawo organów paostwa do wniesienia
sprzeciwu względem uchwały organu spółki.

Kluczowe znaczenie ma problem wyróżnienia podmiotów, względem których uprawnienie to może zostad
wykorzystane. Tak więc, zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy, „złote weto” może byd wykonywane wobec spółek,
które dysponują infrastrukturą krytyczną. Chodzi tu o takie elementy jak: sieci przesyłowe, ropociągi,
gazociągi, magazyny gazu, elektrownie.

Przesłanki zastosowania
1) Spółka prowadzi działalnośd w jednym z wymienionych sektorów,
2) Spółka dysponuje infrastrukturą krytyczną wskazaną w ustawie o zarządzaniu kryzysowym,
3) Uchwała organu spółki dotyczy jednej z kwestii określonych w art. 2 ust. 2 ustawy o „złotym wecie”,
4) Wykonana uchwała stanowiła by rzeczywiste zagrożenie dla funkcjonowania, ciągłości działa łania
oraz integralności infrastruktury krytycznej,

Wobec decyzji ministra do spraw Skarbu Paostwa o sprzeciwie wobec uchwały, organ spółki może wnieśd
wiosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, a gdy to okaże się nieskuteczne może nieśd skargę do sądu
administracyjnego.
20 KAROL KRUK
Strona
 Przedsiębiorca
Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej
Przedsiębiorca, jako podmiot prowadzący działalnośd
Prawo publiczne gospodarcze - prawo zajmujące
się regulacją ingerencji paostwa w gospodarkę
gospodarczą stanowi centralną element siatki pojęciowej w
prawie publicznym gospodarczym. Pojęcie to odnosi się do pewnej sytuacji prawnej określonego podmiotu,
z której to wynikają dla niego określone prawa i obowiązki związane z prowadzeniem działalności
gospodarczej.

Prawa i obowiązki przedsiębiorcy wynikają, co oczywiste, z całokształtu regulacji prawa powszechnie

obowiązującego. Można jednak w tym miejscu wskazad na szczególną rolę ustawy o swobodzie
działalności gospodarczej, które to stanowi podstawowy akt
prawny określający relacje paostwo i jednostki w dziedzinie Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej
jest aktem o znaczeniu podstawowym dla
wykonywania działalności gospodarczej. Dlatego też, regulacji prawa publicznego gospodarczego i
przyjmuje się powszechnie że akt pełni funkcje „konstytucji wprowadza regulacje uniwersalne dla całego
systemu prawnego
przedsiębiorczości” i wprowadza regulacje uniwersalne dla
całego systemu prawnego. W związku z tym, regulacje ustanowione przez u.s.d.g. mają charakter norm
ogólnych i znajdują zastosowanie w zakresie nieuregulowanym przez przepisy szczegółowe, odnoszące się
do poszczególnych rodzajów działalności gospodarczej. Dotyczy to przede wszystkim pojęcia „działalności
gospodarczej”, bądź też „przedsiębiorcy” – oczywiście, gdy dany akt nie zawiera własnej definicji.

Pojęcie przedsiębiorcy i działalności gospodarczej w u.s.d.g.

Zarówno definicja przedsiębiorcy, jak i definicja działalności gospodarczej są dla powyższego kluczowe. To właśnie na ich podstawie
jesteśmy w stanie wyznaczyd zakres jej zastosowania. Zgodnie z art. 1., normuje ona podejmowanie, wykonywanie i zakooczenie
działalności gospodarczej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz Oba pojęcia wzajemnie się uzupełniają i opisują, z
zadania organów paostwa w tym zakresie: tą różnicą że:
 Każdy przedsiębiorca prowadzi działalnośd
 Zakres przedmiotowy określa definicja „działalności gospodarczej”, gospodarczą,
 Zakres podmiotowy określa definicja „przedsiębiorcy” i „organu”,  Nie zawsze działalnośd gospodarczą prowadzi
przedsiębiorca (dany podmiot może ją
Pojęcie przedsiębiorcy prowadzid w cudzym imieniu – prokurent,

Przed dokonaniem charakterystyki pojęcia „przedsiębiorcy” na gruncie ustawy o swobodzie działalności

gospodarczej warto zwrócid uwagę na obowiązywanie w innych aktach prawnych szczególnych definicji
tego terminu. Ma to o tyle znaczenie, że jak zostało już wskazane w braku swoistego unormowania,
zastosowanie znajduje regulacja z art. 4 u.s.d.g.

Art. 4. Ilekrod w ustawie jest mowa o:

1) przedsiębiorcy - rozumie się przez to przedsiębiorcę w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności
konkurencji i konsumentów

gospodarczej, a także:
a) osobę fizyczną, osobę prawną, a także jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, której ustawa
Ustawa o ochronie

przyznaje zdolnośd prawną, organizującą lub świadczącą usługi o charakterze użyteczności publicznej, które
nie są działalnością gospodarczą w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej,
b) osobę fizyczną wykonującą zawód we własnym imieniu i na własny rachunek lub prowadzącą działalnośd w
21 KAROL KRUK

ramach wykonywania takiego zawodu,

c) osobę fizyczną, która posiada kontrolę, w rozumieniu pkt 4, nad co najmniej jednym przedsiębiorcą, chodby
nie prowadziła działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej,
jeżeli podejmuje dalsze działania podlegające kontroli koncentracji, o której mowa w art. 13,
d) związek przedsiębiorców w rozumieniu pkt 2 - na potrzeby przepisów dotyczących praktyk ograniczających
konkurencję oraz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów;
Szczególne uregulowanie definicji „przedsiębiorcy” w ustawie wynika z faktu, że jej cele i założenia prawne wymagają objęcia jej
Strona

stosowaniem także tych podmiotów, które nie działają w oparciu o kryterium zysku, charakterystycznym dla definicji z u.s.d.g.
Prawo antymonopolowe powinno swym zasięgiem obejmowad również podmioty organizujące lub świadczące usługi o
charakterze użyteczności publicznej oraz osoby fizyczne, które mają możliwośd wpływu na przedsiębiorców przez instrumenty
 właścicielskie – osoby fizyczne posiadające kontrolę nad przedsiębiorcą (np. nad spółką akcyjną).

cywilny Art. 431. Przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, o której
Kodeks

mowa w art. 331 § 1, prowadząca we własnym imieniu działalnośd gospodarczą lub zawodową.
Ustawa o zwalczaniu

konkurencji
nieuczciwej

Art. 2. Przedsiębiorcami, w rozumieniu ustawy, są osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki
organizacyjne niemające osobowości prawnej, które prowadząc, chociażby ubocznie, działalnośd
zarobkową lub zawodową uczestniczą w działalności gospodarczej.

Zgodnie z art. 4 ust 1. u.s.d.g. przedsiębiorcą jest osoba Art. 4. Ust. 1. Przedsiębiorcą w rozumieniu
fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca ustawy jest osoba fizyczna, osoba prawna i
jednostka organizacyjna niebędąca osobą
osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolnośd prawną, której odrębna ustawa przyznaje
prawną jeżeli wykonują we własnym imieniu działalnośd zdolnośd prawną — wykonująca we własnym
gospodarczą. imieniu działalnośd gospodarczą.
Ust. 2. Za przedsiębiorców uznaje się także
wspólników spółki cywilnej w zakresie
Definicja ta zostaje uzupełniona przez ust. 2, który to uznaje za wykonywanej przez nich działalności
przedsiębiorców również wspólników spółki cywilnej w gospodarczej.
zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.

Przesłanki uznania za przedsiębiorcę

Przytoczona definicja przedsiębiorcy wskazuje na wymóg spełnienia łącznie trzech przesłanek, aby można
było uznad podmiot za „przedsiębiorcę”:

 Podmiotowa – przedsiębiorcą może byd tylko trzy kategorie podmiotów:

 Osoby fizyczne, A więc cały katalog podmiotów posiadających zdolnośd prawną, zdolnośd
 Osoby prawne, do czynności prawnych oraz zdolnośd sądową i procesową.
 Jednostki organizacyjne niebędące osobą prawną, którym ustawa szczególna przyznaje zdolnośd prawną
 Przedmiotowa – przedsiębiorca musi wykonywad „działalnośd gospodarczą”, co stanowi
bezpośrednie odwołanie do drugiego z omawianych terminów,
 Funkcjonalna – musi to robid we własnym imieniu, a więc pełnid samodzielną funkcje w obrocie.

To czy spełnione zostały powyższe przesłanki podlega ocenie organów administracji i sądów. Posiadanie
statusu przedsiębiorcy nie zależy w żadnym wypadku od woli danej osoby lub jednostki. Jeżeli znajdzie się
ona w tak określonej sytuacji prawnej, automatycznie nabywa status przedsiębiorcy.

Ad 1) Podmioty
Osoby fizyczne
Sformułowanie zawarte w ustawie sugeruje, że ustawodawca
Argument ZA OGRANICZENIEM
Przedsiębiorca musi prowadzid swoją nie różnicuje osoby fizyczne ze względu na posiadaną
działalnośd w sposób samodzielny, biorąc za to
zdolnośd do czynności prawnych. Głównym argumentem za
pełną odpowiedzialnośd.
interpretacją, że przepis ten nie może odnosid się do ogółu
22 KAROL KRUK

osób fizyczny jest ugruntowana w prawie reguła, że przedsiębiorca działa samodzielnie i sam w pełni
odpowiada za swoją działalnośd. Oznaczało by, to że tylko
osoby o pełnej zdolności do czynności mogłyby nabywad status Argument PRZECIWKO OGRANICZENIU
Taka interpretacja stałą by w sprzeczności z
przedsiębiorcy. Z drugiej jednak strony należy pamiętad o art. 20
wolnością gospodarczą, przyznaną w art. 20
Konstytucji RP i przyznanej w nim wolności działalności Konstytucji RP.
Strona

gospodarczej.
 Wydaje się, że co do zasady przedsiębiorcą może byd osoba
fizyczna o pełnej zdolności do czynności prawnych, a
małoletnia lub częściowo ubezwłasnowolniona osoba
fizyczna może prowadzid działalnośd gospodarczą tylko w
określonych wypadkach. Oznacza to, że zarówno pełna, jak i
ograniczona zdolnośd do czynności prawnych uprawniają do
nabycia statusu przedsiębiorcy.
Inną sporną kwestią jest moment nabycia statusu
przedsiębiorcy przez osobę prowadzącą działalnośd gospodarczą. W doktrynie wyróżnia się dwa przeciwne
podejścia:
Przedsiębiorca z ograniczoną zdolnością do
czynności prawnych:
 Wykonywanie rzemiosła w przypadku śmierci
rzemieślnika przez jego małoletniego
zstępnego.
 Świadczenie drobnych usług,
 Działalnośd polegająca na zawieraniu w
drobnych sprawach życia codziennego,
 Działalnośd polegająca na rozporządzaniu
swoim majatkiem,

 Formalne – w chwili uzyskania wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji Działalności Gospodarczej,

 Materialne – w momencie rozpoczęcia wykonywania
Art. 14. Ust. 1. Przedsiębiorca może podjąd
działalności gospodarczej. W tym wypadku wpis do działalnośd gospodarczą w dniu złożenia
ewidencji ma charakter deklaratoryjny, a jego brak nie wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i
Informacji o Działalności Gospodarczej *…+
jest równoznaczny z utratą statusu przedsiębiorcy. Za
przyjęciem tego stanowiska przemawia obecnie również art. 14 ust. 1 u.s.d.g., który zezwala osobie
fizycznej podejmowad działalnośd gospodarczą już w dniu złożenia wniosku o wpis do CEIDG.

Osoby prawne
Osobą prawną jest jednostka organizacyjna wyposażona w osobowośd prawną. Są to inne od osób
fizycznych wyodrębnione organizacyjnie i majątkowo podmioty prawa, działające przez własne organy. Nie
każda wyodrębniona jednostka organizacyjna jest osobą prawną. O tym które jednostki organizacyjne
posiadają osobowośd prawną decydują przepisu szczegółowe, najczęściej określające reguły ich tworzenia.

KONSTYTUTYWNY CHARAKTER WPISU DO REJESTRU PRZEDSIĘBIORCÓW KRS:

DŁUGIE I NUDNE – ogólnie to obowiązuje materialna koncepcja przedsiębiorcy, bo nie każdy podmiot
prowadzący działalnośd gospodarczą (jako uboczną od działalności non profit) podlega wpisowi.

Jednostki organizacyjne wyposażone w zdolność prawną Art. 331. § 1. Do jednostek organizacyjnych

niebędących osobami prawnymi, którym
Jednostka taka, posiadająca możliwośd bycia podmiotem praw i ustawa przyznaje zdolnośd prawną, stosuje się
obowiązków związanych z prowadzaniem działalności odpowiednio przepisy o osobach prawnych.
gospodarczej, a tym samym nabywad status przedsiębiorcy. Podmiotami tego typu są:
 Spółka komandytowa,
SPÓŁKA CYWILNA  Spółka komandytowo – akcyjna,
Należy zaznaczyd w tym miejscu, że podmiotem takim nie jest  Spółka jawna,
 Spółka partnerska,
na pewno spółka cywilna – przedsiębiorcami są jedynie jej
 Spółki kapitałowe w organizacji
wspólnicy, jeżeli prowadzą działalnośd gospodarczą. Oznacza (osobowe i kapitałowe),
to, że osoby takie zobowiązane są do złożenia odpowiednich Podmioty te tworzone są zawsze w celu
prowadzenia działalności gospodarczej.
wniosków o wpis do CEIDG.
Spółka cywila, mimo faktu że nie jest podmiotem prawa a tylko umową, może prowadzid działalnośd
wymagającą uzyskania określonego zezwolenia. W takim wypadku zobowiązany do uzyskania zezwolenia
23 KAROL KRUK

jest jeden ze wspólników spółki, a samo uprawnienie uznaje się za jego wkład do spółki.

Co bardzo bardzo ważne przyjmuje się, że uznanie jednostki organizacyjnej za przedsiębiorcę możliwe jest
jedynie wówczas, gdy przepis szczególny przewiduje możliwośd wykonywania przez nią działalności
gospodarczej. Oznacza to, iż aby wykonywad działalnośd gospodarczą musi jej zostad przyznane
uprawnienie do jej wykonywania. Przykładem takiej normy może byd art. 8 k.s.h., który przyznaje taką
Strona

możliwośd spółką osobowym.

 Ad 2) Działanie we własnym imieniu
Idea stojąca za przesłanką „działania we własnym imieniu” Przedsiębiorca:
opiera się na założeniu, że podmiot musi samodzielnie  Działa we własnym imieniu,
 Działa na własny rachunek,
uczestniczyd w rynku. Przedsiębiorca powinien w pełni brad
odpowiedzialnośd za podejmowane przez siebie decyzje. Jest to konieczne dla zapewnienia pewności i
stabilności obrotu gospodarczego. Konkurencja, konsumenci oraz organy administracji publicznej powinny
mied możliwośd precyzyjnego wskazania adresata swoich roszczeo.

Nie może zatem nabyd statusu przedsiębiorcy osoba działająca w czyimś imieniu. Dotyczy to głównie takich osób jak:

 Pracownik (w szerokim znaczeniu – stosunek pracy, umowa o działo, umowa zlecenie, umowa o świadczenie usług),
 Prokurent,
Obok tej przesłanki bardzo często wymienia się również koniecznośd „działania na własny rachunek”, czyli
ponoszenia ze swoje zobowiązania odpowiedzialności finansowej.
Art. 2. Działalnością gospodarczą jest
Ad 3) Działalność gospodarcza zarobkowa działalnośd wytwórcza, budowlana,
Działalnośd gospodarcza jest to aktywnośd charakteryzująca handlowa, usługowa oraz poszukiwanie,
rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż,
przedsiębiorcę, oznaczająca podejmowanie określonych a także działalnośd zawodowa, wykonywana
czynności związanych z uczestnictwem w obrocie gospodarczym. w sposób zorganizowany i ciągły.

Zgodnie z art. 2 u.s.d.g., działalnością gospodarczą jest zarobkowa działalnośd wytwórcza, budowlana,
handlowa, usługowa, oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także
działalnośd zawodowa, wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.

Niewątpliwie nie jest to definicja precyzyjna, pozwalająca jednoznacznie określid przesłanki

charakteryzujące działalnośd gospodarczą. Ogromną rolę odgrywa w tyj sytuacji praktyka stosowania i
orzecznictwo sądów.

Przedmiot działalności gospodarczej

Przedmiotem działalności gospodarczej jest „działalnośd wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa, oraz
poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż”. Do wyliczenia tego nie należy przywiązywad
większej wagi, gdyż jego analiza prowadzi do wniosku,
Działalnością gospodarczą jest każda
iż obejmuje ona swoim zakresem wszelką działalnośd działalnośd spełniająca trzy podstawowe
polegającą na produkcji lub świadczeniu usług. cechy, o ile tylko nie ma za swój przedmiot
działalności nielegalnej.
Bywa on określany w doktrynie czwartą przesłanką uznania za
Przedmiot działalności ma jedynie znacznie w
przypadku wyjątku wymienionego w art. 3 działalnośd gospodarczą, jednak w związku z brakiem
u.s.d.g., odnoszącego się do działalności jakiegokolwiek znacznie nie wydaje się to trafnym
wytwórczej rolników oraz agroturystyki.
stanowiskiem. Przedmiot działalności nie ma, co do zasady,
żadnego znaczenia, o ile tylko jest on zgodny z prawem i spełnia wymogi uznania za działalnośd
gospodarczą. W związku z tym, aby można było mówid o danej działalności jako o działalności
gospodarczej musi spełniad ona jednak trzy cechy:

a) Zarobkowy charakter,
24 KAROL KRUK

b) Zorganizowanie,
c) Ciągłośd,
Strona
 Ad. a) Zarobkowy cel
Działalnośd gospodarcza może przynosid straty.
To, czy działalnośd gospodarcza ma zarobkowy
charakter zależy od intencji podmiotu ją
podejmującego, a nie od faktycznego
uzyskiwania przez niego dochodu.
Działalnośd zarobkowa to taka, która nastawiona jest na
przynoszenie dochodu (zysku). Przez dochód należy rozumied
tu nadwyżkę przychodów nad wydatkami. Działalnośd
gospodarcza ma charakter zarobkowy również w sytuacji,
jeżeli nie przynosi dochodu, ale jego osiągnięcie było przez
podejmującego działalnośd zamierzone.

Przy ocenie tego czy dana działalnośd ma zarobkowy charakter należy więc brad pod uwagę to, jaki zamiar
miał podmiot ją podejmujący, a nie to jaki skutek finansowy udało mu się osiągnąd.

O zarobkowym celu działalności wnioskujemy: O intencjach podmiotu prowadzącego działalnośd

1) Z faktu rejestracji podmiotu w ewidencji gospodarczą wnioskujemy przede wszystkim z faktu, że
lub rejestrze przedsiębiorców,
2) Z całości podejmowanych decyzji i działao,dokonał rejestracji działalności w odpowiednim rejestrze. W
mogących świadczyd o takich intencjach. przypadku gdy podmiot celowo nie rejestruje swojej
działalności gospodarczej, po to aby uniknąd niektórych obowiązków z tym związanych o jego woli i
intencjach wnioskujemy z całości podejmowanych przez niego działao.

Osiągnięcie zysku powinno byd głównym celem O celu zarobkowym celu podmiotu świadczyd
przedsiębiorcy. Nie oznacza to jednak, że w ramach może jego forma organizacyjnoprawna.
prowadzonej działalności nie może on realizowad również innych funkcji i celów społecznych. W dużej
mierze, o tym jaki jest główny cel danego podmiotu świadczyd może forma organizacyjnoprawna w jakiej
prowadzona jest jego działalnośd.

Przedsiębiorcami są zawsze spółki osobowe:

 Jawna,
 Partnerska,
Zawsze są przedsiębiorcami  Komandytowa,
 Komandytowo – akcyjna,
Podmioty te zostały ukształtowane w Kodeksie spółek handlowych w taki sposób, że
zawsze mają one charakter przedsiębiorców.
Przedsiębiorcami mogą byd, ale nie muszą:
 Spółka akcyjna,
Mogą byd przedsiębiorcami  Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością,
 Fundacja,
 Stowarzyszenie,
Przedsiębiorcami nie mogą byd takie podmioty, jak:
Nie mogą byd przedsiębiorcami
 Partie polityczne,

Inne niż zarobkowe rodzaje działalności

Działalnośd społeczna jest wykonywana nie w celu osiągnięcia zysku, lecz z pobudek
altruistycznych. Może byd ona prowadzona oczywiście przez jednostki organizacyjne o bardzo
wysokim stopniu zorganizowania. Nie mniej jednak celem ich istnienia nie jest przynoszenie
Działalnośd społeczna, non
dochodów. Nie oznacza to jednak, że nie w danym okresie rozliczeniowym suma zebranych
profit, pro bono
dotacji i datków nie może przewyższad kwoty wydatków. Nadwyżka taka nie ma jednak
charakteru dochodu – może zostad wydatkowana wyłącznie w ramach celów statutowych danej
organizacji.
Zdarza się często, że organizacje społeczne prowadzą swoistą działalnośd gospodarczą, z tym
25 KAROL KRUK

jednak zastrzeżeniem, że cały dochód z niej uzyskany przeznaczany jest na określone cele
Działalnośd non for profit
statutowe danej organizacji. Tak więc, całkowita nadwyżka przychodów nad wydatkami
przeznaczana jest dla realizacji funkcjonalnych celów organizacji.
Działalnośd odpłatana jest to taka działalnośd organizacji społecznych, która co prawda
wykonywana jest za wynagrodzeniem, jednak ma ono na celu pokryd jedynie koszty
Działalnośd odpłatna
prowadzenia takiej działalności. Działalnośd taka została unormowana w ustawie o działalności
pożytku publicznego i wolontariacie i nie jest uważana za działalnośd gospodarczą.
Strona
 Ad. b) Zorganizowanie
Zgodnie z art. 2 u.s.d.g. działalnośd gospodarcza musi mied O zorganizowaniu działalności możemy mówid w
charakter zorganizowany. Wydaje się, że ma ona na celu sytuacji, gdy wymaga ona od podmiotu ją
prowadzącego pewnego wysiłku organizacyjnego.
wskazad na założenie, iż działalnośd wykonywana będzie
Zorganizowanie działalności wskazuje przez podmiot profesjonalny – przygotowany do jej prowadzenia.
na jej profesjonalny charakter. Stanowi to formę odróżnienia przedsiębiorcy od konsumenta.

Nie ma jednak zgody w doktrynie jak rozumied tą cechę, a zarazem przesłankę działalności gospodarczej.
Najbardziej radykalnym poglądem jest twierdzenie, że pojęcie to jest puste znaczeniowo. O zorganizowaniu
działalności możemy mówid w sytuacji, gdy wymaga ona pewnego wysiłku organizacyjnego, chociażby w
bardzo małym zakresie:

 Dopełnienie obowiązków rejestracyjnych,

 Zgłoszenie działalności do Regionalnego Oddziału Głównego Urzędu Statystycznego,
 Zgłoszenie działalności do Urzędu Skarbowego i Zakładu Ubezpieczeo Społecznych,
 Reklama działalności,
 Pozyskanie środków finansowych na prowadzenie działalności,
 Zakup niezbędnego sprzętu,
Itp.

Ad. c) Ciągłość
Ciągłe (lub też „stałe") prowadzenie działalności gospodarczej pozwala odróżnid działalnośd gospodarczą
od działalności przypadkowej, okazjonalnej, chociażby przyniosła ona zysk. Działalnośd gospodarcza jako
zbiór czynności nakierowanych na osiągnięcie określonego wyniku ekonomicznego wymaga
systematyczności i powtarzalności. Pojęcie ciągłości służy wyeliminowaniu tych podmiotów, które dokonują
czynności właśnie w sposób przypadkowy, jadno- lub
Najważniejsze jest to czy dany podmiot miał zamiar kilkurazowy oraz, co ważne, nie mają zamiaru stałego
wykonywad daną działalnośd w sposób ciągły.
uzyskiwania zarobku. W związku z tym, podobnie jak przy
cesze zarobkowości tak i tu podstawowe znaczenie ma kwestia intencji prowadzącego działalnośd.
Najważniejsze jest więc to, czy dany podmiot miał zamiar wykonywad ją w sposób ciągły.

Pojęcie działalności zawodowej

Według art. 2 u.s.d.g. działalnością gospodarcza jest również „działalnośd zawodowa”. Pojęcie to nie
Działalnośd zawodowa jest doczekało się jednak w ustawie definicji legalnej. Obecnośd tego elementu
działalnością gospodarczą!. w definicji działalności gospodarczej uzasadnione jest jedynie
historycznymi pobudkami. Chodzi w tym przypadku o przedstawicieli tzw. wolnych zawodów (adwokaci,
radcowie prawni, lekarze), którzy uważali, że nie prowadzą działalności gospodarczej. Z czasem jednak
status przedstawicieli wolnych zawodów zrównany został ze Działalnośd zawodowa to działalnośd
statusem przedsiębiorców, a wpisanie tego elementu do definicji przedstawicieli tzw. wolnych zawodów. Jej
działalności gospodarczej miało na celu zamknąd wszelką dyskusję zamieszenie w definicji działalności
gospodarczej miało na celu usunięcie wszelkich
w tym temacie. wątpliwości co do zakresu tego pojęcia.

Należy wyraźnie zaznaczyd, że wykonywanie wolnych zawodów musi spełniad wszelkie przesłanki
wymagane przez definicję działalności gospodarczej. Dopiero
26 KAROL KRUK

Działalnośd zawodowa również musi byd: w przypadku, gdy będzie ona wykonywana samodzielnie, we
Samodzielna,
 We własnym imieniu i na własny rachunek, własnym imieniu i na własny rachunek, w sposób
 W zarobkowym celu, zorganizowany i ciągły będzie można uznad ją, za objętą
 W sposób ciągły,
danym aktem prawnym.
 W sposób zorganizowany,
Strona
 W świetle obowiązujących regulacji do wolnych zawodów należy przede wszystkim zaliczyd te, które mogą
byd wykonywane w ramach spółki partnerskiej, a więc zostały wskazane w art. 88 k.s.h. Są to osoby
uprawnione do wykonywania zawodów:

1) adwokata, 11) lekarza,

2) aptekarza, 12) lekarza dentysty,
3) architekta, 13) lekarza weterynarii,
4) inżyniera budownictwa, 14) notariusza,
5) biegłego rewidenta, 15) pielęgniarki,
6) brokera ubezpieczeniowego, 16) położnej,
7) doradcy podatkowego, 17) radcy prawnego,
8) maklera papierów wartościowych, 18) rzecznika patentowego,
9) doradcy inwestycyjnego, 19) rzeczoznawcy majątkowego
10) księgowego, 20) tłumacza przysięgłego,

Działalność rolnicza i agroturystyczna

Powyższą regułą doprecyzowuje art. 3 u.s.d.g., który to wprowadza wyjątki. Stanowią one niejako
przesłanki negatywne, które sprawiają to, że pomimo spełnienia wszystkich przesłanek pozytywnych, dana
działalnośd nie może byd uznana za działalnośd gospodarczą.

Art. 3 u.s.d.g. stanowi, że przepisów ustawy niestosuje się do dwóch rodzajów działalności rolników:

 Działalności rolniczej,
 Działalności agroturystycznej świadczonej przez rolników,

Zakres wyłączenia został w art. 3 u.s.d.g. dojśd precyzyjnie skonkretyzowany. Istnieje wątpliwośd, czy
działalnośd rolnicza oraz agroturystyczna jest działalnością gospodarczą, ale nie stosuje się do niej
przepisów ustawy, czy też w związku z faktem, że niestosuje się do niej ustawy to nie jest ona działalnością
gospodarczą. Wydaje się, że działalnośd rolnicza i
Działalnośd rolnicza i agroturystyczna nie jest agroturystyczna nie powinna byd uznawana za działalnośd
działalnością gospodarczą, a więc osoby ją
wykonujące nie są przedsiębiorcami.
gospodarczą, a tym samym osoby ją wykonujące nie są
przedsiębiorcami.

Zarząd własnym mieniem

Działania polegająca na dysponowaniu własnym mieniem, chociażby nastawione na zysk nie mieszczą się
w pojęciu działalności gospodarczej. Chodzid może tu np. o Dysponowanie swoim majątkiem
nabywanie akcji lub udziałów w funduszach inwestycyjnych. nie jest działalnością gospodarczą

Nieco inaczej sprawa ma się w przypadku wynajmowania nieruchomości. Jakkolwiek kwestia tego czy
wynajmowanie jednego lokalu np. na czas wyjazdu zagranicznego nie budzi wątpliwości, tak sytuacja w
której podmiot zarządza i wynajmuje liczne nieruchomości może byd oceniana odmiennie. Przy
rozstrzyganiu o tym, czy mamy do czynienia z działalnością gospodarczą powinniśmy brad pod uwagę szereg
Wynajmowanie nieruchomości okoliczności, takich jak np. obowiązki wynikające z umowy, stopieo
może byd postrzegane dwojako. zorganizowania wynajmującego, świadczenie dodatkowych usług jak
To, czy zostanie ono uznane za
działalnośd gospodarczą zależy od sprzątanie wynajmowanych lokali. Problem ten nie występuje w
skali tej działalności oraz od stopnia przypadku gdy wynajmujący zarejestruje swoją działalnośd w
27 KAROL KRUK

jej zorganizowania.
odpowiednim rejestrze.
Strona
 Działalność nielegalna
To czy działalnośd nielegalna może zostad uznana za działalnośd gospodarczą zależy od tego z jaką formą
niezgodności z prawą mamy do czynienia:
1. Działalnośd nielegalna ze względu na ogólny zakaz jej podejmowania, bardzo często sankcjonowana
przepisami prawa karnego. Chodzi tu o takie formy działalności jak działalnośd płatnego zabójcy,
działalnośd fałszerza dokumentów, działalnośd dilera narkotyków. W sytuacjach takich nie ulega
wątpliwości, że nie możemy w żadnym wypadku mówid o niej jako o działalności gospodarczej.
2. Działalnośd nielegalna ze względu na niedopełnienie pewnych warunków formalnych lub
materialnych przez podmiot chcący ją prowadzid. Działalnośd taka nie jest zakazana, dlatego też
pomimo braku dopełnienia stosownych obowiązków prawnych, działalnośd taka jest działalnością
gospodarczą.
Działalność gospodarcza podmiotów zagranicznych
Źródła prawa
Podstawowe zasady prowadzenia działalności gospodarczej przez
Kolejnośd badania źródeł prawa:
Dla obywatela EOG:
podmioty zagraniczne określa ustawa o swobodzie działalności
1) Traktat o funkcjonowaniu UE i prawo wtórne UE, gospodarczej. Należy jednak zaznaczyd, że w ustawach
A jeżeli nie jest obywatelem EOG: uszczegóławiających poszczególne rodzaje działalności mogą byd
1) Umowy międzynarodowe, ratyfikowane drogą
ustawową, wskazywane pewne odstępstwa od reguł wskazanych w u.s.d.g.
Dalsze źródła prawa dla obu grup,
2) Ustawy szczególne dla danej dziedziny Innym podstawowym źródłem prawa zawierającym przepisy w
działalności,
3) Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej,
tym przedmiocie są umowy międzynarodowe zawierane z
innymi paostwami, które zostały ratyfikowane drogą
ustawową.

Pewne szczególne zasady odnoszą się do paostw należących do Unii Europejskiej, a w zasadzie do
Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG). Kluczową rolę pełnią tu przepisy Traktatu o Funkcjonowaniu
Unii Europejskiej oraz aktów wspólnotowego prawa wtórnego.
Klasyfikacja podmiotów zagranicznych
Ogólne reguły podejmowania działalności gospodarczej przez podmioty zagraniczne w Polsce określa art.
13 u.s.d.g. Na jego podstawie podmioty zagraniczne możemy podzielid na 3 kategorie.

 Osoby zagraniczne z paostw należących do Europejskiego Obszaru Gospodarczego:

 Paostwa członkowskie Unii Europejskiej,
Art. 13  Paostwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu
Podmioty z EOG
(EFTA),
ust. 1  Osoby zagraniczne z paostw niebędących stronami umowy o EOG, ale które mogą
i SZWAJCARII
korzystad ze swobody przedsiębiorczości na podstawie umowy zawartej z Unią
Europejską – chodzi tu o Szwajcarie,
Art. 13 Cudzoziemcy z paostw nienależących do EOG, którzy na mocy indywidualnych aktów SZCZEGÓLNY STATUS
administracyjnych uzyskują szczególnych status prawny (np. uchodźcy lub członkowie rodzin PRAWNY
ust. 2 obywateli UE), OSOBY FIZYCZNEJ
Art. 13 Podmioty z POZA
Osoby zagraniczne z paostw nienależących do EOG i nie posiadający szczególnego statusu,
ust. 3 EOG
28 KAROL KRUK

W pierwszej i trzeciej grupie kryterium wyróżnienia stanowi pojęcie

„osoby zagranicznej”, które to pojęcie zostało zdefiniowane legalnie Art. 5. 2) osoba zagraniczna:
a) osobę fizyczną nieposiadającą
w art. 5 pkt 2) u.s.d.g. Osobami zagranicznymi są zatem: obywatelstwa polskiego,
 osoby fizyczne, b) osobę prawną z siedzibą za granicą,
 osoby prawne, c) jednostkę organizacyjną niebędącą
 jednostki organizacyjne niebędące osobami prawnymi, które posiadają osobą prawną posiadającą zdolnośd
zdolnośd prawną ocenianą z punktu widzenia prawa ich siedziby prawną, z siedzibą za granicą;
Strona

(np. spółka cywilna założona w Niemczech ma zdolnośd prawną),

 W drugiej krupie kryterium wyróżnienia stanowi
Do drugiej grupy należą tylko osoby fizyczne, a
znaczenie ma ich obywatelstwo i posiadanie obywatelstwo, ponieważ ustawa o cudzoziemcach wskazuje,
szczególnego statusu prawnego.
że jest nim każda osoba, która nie posiada obywatelstwa
polskiego. Cudzoziemcem może byd jedynie osoba fizyczna, co oznacza że ma ono ten sam zakres jak
pojęcie osoby zagranicznej w odniesieniu do osób fizycznych.

1 grupa: Podmioty przynależące do Europejskiego Obszaru Gospodarczego

Zgodnie z art. 13 ust.1 u.s.d.g. podmioty przynależące do EOG
mogą podejmowad i wykonywad działalnośd gospodarczą na
takich samych zasadach jak obywatele polscy.
Taki sposób traktowania osób przynależących do innego
paostwa określany jest mianem traktowania narodowego.
Należy wskazad, iż nawet w sytuacji w której przepisu o takiej
treści by niebyło w u.s.d.g., nie wpłynęło by to znacząco na
sytuacje prawną, dlatego że jest on powtórzeniem art. 49
TfUE, stanowiącego swobodę przedsiębiorczości. Oba przepisy
zakładają zasadę traktowania narodowego podmiotów
należących do EOG.
Art. 13 ust. 1. Osoby zagraniczne z paostw
członkowskich Unii Europejskiej, paostw
członkowskich Europejskiego Porozumienia o
Wolnym Handlu (EFTA) - stron umowy o
Europejskim Obszarze Gospodarczym oraz
osoby zagraniczne z paostw niebędących
stronami umowy o Europejskim Obszarze
Gospodarczym, które mogą korzystad ze
swobody przedsiębiorczości na podstawie
umów zawartych przez te paostwa ze
Wspólnotą Europejską i jej paostwami
członkowskimi, mogą podejmowad i
wykonywad działalnośd gospodarczą na takich
samych zasadach jak obywatele polscy.

Krąg podmiotów objętych art. 13 ust. 1 u.s.d.g.

Do grupy podmiotów, które mogą podejmowad działalnośd gospodarczą w Polsce na takich samych
warunkach jak obywatele polscy, art. 13 ust. 1 u.s.d.g. zalicza:

a) Osoby fizyczne posiadające obywatelstwo jednego z paostw EOG,

b) Osoby prawne i pozostałe jednostki organizacyjne posiadające zdolnośd prawną , założone
zgodnie z prawem jednego z paostw EOG i mając statutową siedzibę, zarząd lub główne
przedsiębiorstwo na terenie jednego z paostw EOG,
c) Podmioty przynależące do innych paostw niż EOG, o ile wiążą ich stosowne umowy ze Unią
Europejską (chodzi tu o umowy stowarzyszeniowe),

Obecnie panuje tendencja, aby po przeniesieniu siedziby spółki do innego kraju członkowskiego nie
towarzyszyła zmiana reżimu prawnego. Jest to o tyle problematyczne, że może powodowad swoisty „race
to bottom” (obniżanie wymogów), w celu przyciągnięcia inwestorów do danego paostwa.

Swoboda przedsiębiorczości:
Obok swobody przedsiębiorczości w Unii Europejskiej
 Pierwotna - prawo podejmowania obowiązuje również swoboda świadczenia usług, która
i wykonywanie działalności prowadzonej na
odróżniana jest od tej pierwszej głównie poprzez
własny rachunek, jak również zakładanie
zastosowanie czynnika trwałości (stałośd). Już w Traktacie
i zarządzania przedsiębiorstwami na całym
terenie EOG, wyróżnione zostały obie swobody – art. 47 i art. 56 i nast.
 Wtórna – prawo tworzenia agencji, oddziałów
Zastosowanie kryterium czasu dla dokonania podziału jest w
lub filii obywateli paostw EOG
praktyce bardzo trudne, a jego prawidłowośd ma ogromne
znaczenie. W zależności od tego jaką swobodą obejmiemy daną działalnośd, takie też będą przesłanki jej
29 KAROL KRUK

ochrony czy też ograniczenia.

W świetle orzecznictwa ETS działalnością gospodarczą jest:

 Działalnośd wykonywana w innym paostwie członkowskim,

 W sposób stały – może tu chodzid o obowiązek legalizacji działalności np. poprzez rejestracje,
Strona

 W sposób samodzielny – we własnym imieniu i na własne ryzyko,

 Wtórna swoboda przedsiębiorczości
Wtórna swoboda przedsiębiorczości odnosi się do zdania 2 art. 49 Oddział jest jedynie fragmentem działalności
TfUE, który wskazuje na prawo tworzenia agencji, oddziałów i filii gospodarczej prowadzonej poza siedzibą
przedsiębiorcy. Nie ma własnej zdolności
obywateli jednego paostwa EOG na terenie innego paostwa EOG. Nie
prawnej, a więc sam nie jest podmiotem praw.
chodzi więc tym razem o założenie lub przeniesienie przedsiębiorstwa,
a o stworzenie przedsiębiorstwa zależnego.

Obywatele paostw członkowskich UE zakładająZakładanie oddziałów zostało unormowane w art. 85 u.s.d.g.

oddział na zasadzie traktowania narodowego.W ustępie 2. wskazuje się, że do zakładania oddziałów poprzez
podmioty korzystające ze swobody przedsiębiorczości stosuje się odpowiednio przepisy art. 13 ust. 1. W
związku z tym o możliwości zakładania oddziałów, fili czy agencji mówi się jako o wtórnej swobodzie
przedsiębiorczości.

Filia to spółka zależna, Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej nie odnosi się w żadnym
tworzona na podstawie k.s.h.stopniu do możliwości tworzenia spółek zależnych – fili. W stosunku do tych
jednostek organizacyjnych zastosowanie znajdują przepisy Kodeksu spółek handlowych.

Ograniczenia w swobodzie przedsiębiorczości Wyjątki od swobody przedsiębiorczości:

 Porządek publiczny,
Od zasady traktowania narodowego Traktat wprowadza  Bezpieczeostwo publiczne,
jednak pewne wyjątki, dopuszczalne po spełnieniu  Zdrowie publiczne,
określonych warunków. Wymienia je art. 52 TfUE, który to + Wyłączenie swobody względem tych rodzajów
działalności, które chodby przejściowo wiążą się
dopuszcza odstępstwa od swobody przedsiębiorczości z wykonywaniem władzy publicznej.
(pierwotnej i wtórnej) jeżeli usprawiedliwione będą one
porządkiem publicznym, bezpieczeostwem czy też zdrowiem publicznym. Dodatkowo, w art. 51 TfUE z
zakresu działalności objętych swobodą przedsiębiorczości wyłączone zostały te jej rodzaje, które chodby
przejściowo wiążą się z wykonywaniem władzy publicznej. Chodzi tu np. o notariuszy (chod ETS uważa
inaczej).

2 grupa: Cudzoziemcy posiadający szczególny status prawny oraz członkowie rodzin

obywateli Unii Europejskiej
Zasada traktowania narodowego ma również zastosowanie względem osób fizycznych, które w drodze
decyzji organów administracji publicznej otrzymały szczególny status prawny. Katalog podmiotów objętych
tym przepisem zawiera art. 13 ust.2. Dodatkowo w art. 13 ust. 2 pkt 4. Wskazuje się, że na podstawie tego
przepisu zasada traktowania narodowego obejmuje również członków rodzin obywateli EOG. Uprawnienie
to ma jednak charakter pochodny, a jego istnienie zależy od przynależenia do rodziny obywatela EOG.
Oznacza to, że tracąc status członka rodziny, traci się również uprawnienie wynikające z art.13. ust.2.

Względem cudzoziemców posiadających Tworzenie oddziałów

szczególny status prawy zasada traktowania
narodowego obowiązuje wyłącznie w sferze
podejmowania i wykonywania działalności
gospodarczej.
Zasada ta nie dotyczy możliwości zakładania
30 KAROL KRUK
Cudzoziemcy posiadający szczególny status prawny w Polsce
nie są jednak inaczej traktowani, jeżeli chodzi o zasady
tworzenia oddziałów przedsiębiorstw zagranicznych. Oznacza
to, że nie znajduje względem nich zastosowania art. 85 ust.2
u.s.d.g., a zatem tworzą one odziały na zasadach ogólnych,

oddziałów.
odnoszących się do cudzoziemców.
Strona
 3 grupa: Pozostałe osoby zagraniczne
Pozostałe osoby zagraniczne, inne niż te wymienione w ust. 1
– 2a, mogą podejmowad działalnośd gospodarczą zgodnie z
Art. 13 ust. 3. Osoby zagraniczne inne niż
ogólną regułą wprowadzoną w art. 13 ust.3 u.s.d.g. W związku wymienione w ust. 1-2a mają prawo do
z tym takie osoby zagraniczne mogą prowadzid działalnośd podejmowania i wykonywania działalności
gospodarczej wyłącznie w formie spółki:
gospodarczą wyłącznie w 4 wymienionych formach prawnych:
komandytowej, komandytowo-akcyjnej, z
ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjnej, a
(1) Spółki komandytowej, także do przystępowania do takich spółek oraz
(2) Spółki komandytowo-akcyjnej, obejmowania bądź nabywania ich udziałów lub
akcji, o ile umowy międzynarodowe nie
(3) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, stanowią inaczej.
(4) Spółki akcyjnej,
Podmioty takie nie mogły by przystąpid np. do spółki jawnej
lub partnerskiej.
Oznacza to, że podmioty te nie mogą samoistnie nabyd statusu
Pozostałe osoby zagraniczne nie mogą zostad przedsiębiorcy – dopiero jedna z powyżej wskazanych form
przedsiębiorcami. Przedsiębiorcą będzie spółka
utworzona według prawa polskiego.
prawnych, których udziały posiadad będzie taka osoba, będzie
mogła nabyd ten status.

W pierwszej kolejności powinniśmy jednak sprawdzid, czy w stosunku do danego paostwa pochodzenia
osoby zagranicznej nie znajdują zastosowania postanowienia umowy międzynarodowej, zawartej przez
Polską z danym paostwem. W umowach takich strony wskazują na określony sposób wzajemnego
traktowania swoich obywateli. Wśród możliwych zasad wymienia się między innymi:

 Zasadę traktowania narodowego – obywatele zagraniczni są traktowania tak jak obywatele polscy,
 Klauzulę najwyższego uprzywilejowania – obywatele zagraniczni są traktowani co najmniej tak, jak
w największym stopniu uprzywilejowani zostali obywatele innego paostwa trzeciego. Od tej zasady
wprowadza się jednak wyjątki, aby np. nie dopuścid do traktowania obywateli paostw trzecich na
równi z obywatelami Europejskiego Obszaru Gospodarczego.

Zakładanie oddziałów przez pozostałych przedsiębiorców zagranicznych

Prowadzenie działalności gospodarczej poza siedzibą przedsiębiorcy lub głównym miejscem jej
wykonywania jest możliwe również w stosunku do podmiotów wymienionych w art. 13 ust. 2, 2a. oraz 3.
Zgodnie z art. 85 ust.1 u.s.d.g., przedsiębiorcy zagraniczni (czyli osoby zagraniczne prowadzące już
działalnośd gospodarczą za granicą) mogą tworzyd oddziały:

(1) W sposób przewidziany umową międzynarodową,

(2) W braku umowy, na zasadzie wzajemności,

Pierwszeostwo będą miały więc umowy międzynarodowe, a dopiero w przypadku ich braku albo braku
postanowieo w tym przedmiocie zastosowanie znajduje zasada wzajemności. Możliwośd założenia oddziału
przez przedsiębiorców zagranicznych uzależniona jest wówczas od tego, czy polski obywatel posiada
możliwośd założenia swojego oddziału w paostwie pochodzenia danego przedsiębiorcy zagranicznego.
Przedsiębiorca zagraniczny powinien wykazad to, że w jego paostwie nie stawia się przeszkód przed
Polakami, którzy chcą tam założyd oddziały swoich przedsiębiorstw.
31 KAROL KRUK
Strona
 Zasady podejmowania
i wykonywania działalności Zasady zakładania oddziałów
gospodarczej
Grupa 1.

Przedsiębiorcy zagraniczni z paostw

Zasada traktowania
EOG oraz przedsiębiorcy z paostw
stowarzyszonych z Unią Europejską, narodowego
Zasada traktowania narodowego
Przedsiębiorstwa zagraniczne
Grupa 2.

prowadzone przez cudzoziemców,

którzy posiadają szczególny status 1) Tak jak stanowi umowa
prawny oraz prowadzone przez międzynarodowa między Polską a
członków rodzin obywateli UE danym paostwem,
W jednej z czterech przewidzianych form:
1) Spółki komandytowej, 2) Na zasadzie wzajemności (w
2) Spółki komandytowo-akcyjnej, zależności od tego jak w danym
Przedsiębiorcy zagraniczni z paostw
Grupa 3.

3) Spółki z ograniczoną paostwie traktowani są polscy

nienależących do EOG,
odpowiedzialnością, przedsiębiorcy),
4) Spółki akcyjnej,

Prowadzenie oddziału przez przedsiębiorcę zagranicznego

Rozważania w tej kwestii należy niewątpliwie rozpocząd od
wskazanie kim jest przedsiębiorca zagraniczny. Termin ten
zyskał definicję legalną, znajdującą się w art. 5 pkt. Tak więc,
przedsiębiorcą zagranicznym jest każdy podmiot, który
wykonuje działalnośd gospodarczą poza granicami
Art. 5 pkt. 3. przedsiębiorca zagraniczny —
osobę zagraniczną wykonującą działalnośd
gospodarczą za granicą oraz obywatela
polskiego wykonującego działalnośd
gospodarczą za granicą;

Rzeczypospolitej Polskiej. Jeżeli więc osoba fizyczna, osoba

prawna albo jednostka organizacyjna posiadająca zdolnośd prawną z zagranicy rozpocznie działalnośd
gospodarczą na terenie Polski, to do takiego przedsiębiorcy zastosowanie znajdują przepisy o
przedsiębiorcy polskim. Jedynie prowadzenie działalności w innym paostwie powoduje zaliczenie do
kategorii podmiotów zagranicznych.

Oddział jest kolejnym pojęciem, którego legalną definicję

Art. 13 pkt 4)
oddział - wyodrębnioną i samodzielną
organizacyjnie częśd działalności gospodarczej,
wykonywaną przez przedsiębiorcę poza siedzibą
przedsiębiorcy lub głównym miejscem
wykonywania działalności;
znaleźd możemy w art. 5 pkt 4. u.s.d.g. Stwierdza on, że
oddziałem jest „wyodrębniona i samodzielna organizacyjnie
częśd działalności gospodarczej, wykonywana poza siedzibą
przedsiębiorcy lub głównym miejscem wykonywania
działalności”.

Bez względu na to, kto go zakłada, musi posiadad pewne cechy konstytutywne. Należą do nich:
a) Wyodrębnienie przestrzenne (faktyczne) – oddział musi byd wyodrębniony w sposób faktyczny, to
znaczy stanowid inny zespół składników materialnych i niematerialnych niż główne
przedsiębiorstwo. Jest to konieczne do prowadzenia działalności poza siedzibą lub głównym
miejscem działalności.
32 KAROL KRUK

b) Wyodrębnienie organizacyjne – oddział musi posiadad „samodzielnośd organizacyjną”, co oznacza

np. własny personel, wyróżniona osoba odpowiedzialna za jego działanie (dyrektor, kierownik),
posiada odrębną rachunkowośd,
c) Prowadzona jest w nim działalnośd gospodarcza – funkcją oddziału jest przeniesienie części
działalności przedsiębiorcy w inne miejsc, dlatego też zakres działalności gospodarczej oddziału
musi odpowiadad zakresowi działalności przedsiębiorcy głównego.
Strona
 Należy wyraźnie zaznaczyd, że żaden przepis prawa nie przyznaje
Oddział korzysta z samodzielności
oddziałom samodzielności prawnej. Dlatego też, oddział korzysta z prawnej przedsiębiorcy głównego.
osobowości prawnej przedsiębiorcy i to w jego imieniu zaciąga wszelkie
zobowiązania. Oddział działa na ryzyko i odpowiedzialnośd przedsiębiorcy Przedsiębiorca zagraniczny
odpowiada prawnie i finansowo za
głównego – to on ponosid będzie odpowiedzialnośd prawną i finansową zobowiązania swojego oddziału
za prowadzoną w Polsce działalnośd w formie oddziału.

Wpis do rejestru oddziału przedsiębiorcy zagranicznego – legalizacja działalności

Podjęcie działalności przez przedsiębiorcę zagranicznego w formie oddziału uzależnione jest od uzyskania
przez niego wpisu do rejestru przedsiębiorców w ramach Krajowego Rejestru Sądowego. W tym
przypadku wpis ten ma charakter legalizacyjny – dopiero uzyskanie wpisu do rejestru pozwala na
rozpoczęcie działalności.
Wpis rejestru do oddziału ma charakter
Art. 89 u.s.d.g. nakłada na przedsiębiorcę zagranicznego
legalizacyjny. Dopiero po jego uzyskaniu
dodatkowe obowiązki rejestrowe. Jest to uzasadnione ty, że
oddział może rozpocząd swoją działalnośd.
wszelkie umowy zawierane z takim oddziałem, będą w rzeczywistości umowami zawieranymi z głównym
przedsiębiorcą. Dlatego też, w celu zwiększenia pewności obrotu, do akt rejestrowych składa się wskazane
w tym artykule dokumenty.

Zakres działalności oddziału musi odpowiadad zakresowi działalności głównego przedsiębiorstwa. Sąd
przy rejestracji oddziału powinien zatem zbadad jego zgodnośd. Decydujące znaczenie ma charakter
działalności wpisany w dokumentach – w rzeczywistości przedsiębiorca zagraniczny nie musi prowadzid w
paostwie pochodzenia jakiejkolwiek działalności.
Szczególne obowiązki oddziału przedsiębiorcy
zagranicznego:
Oddział przedsiębiorstwa zagranicznego, w ramach swojej 1) Obowiązek prowadzenia rachunkowości w
samodzielności organizacyjnej sam prowadzi własną języku polskim.
rachunkowośd. Ustawa nakłada w tym przypadku obowiązek 2) Obowiązek posługiwania się firmą
składającą się z oryginalnej nazwy
prowadzenia jej w języku polskim. przedsiębiorcy oraz dodatkowego
oznaczenia „oddział w Polsce”.
Oddział przedsiębiorcy zagranicznego musi działad pod firmą 3) Obowiązek informowania ministra
właściwego do spraw gospodarki o
składającą się z oryginalnej nazwy przedsiębiorcy oraz
niektórych zdarzeniach.
oznaczenia „oddział w Polsce”. Dla przykładu, oddział
przedsiębiorcy z Niemiec, prowadzącego spółkę z o.o. powinien nazywad się - MARTIN GEBBELS FARBEN
spółka z o.o. oddział w Polsce.

Ciekawym rozwiązaniem jest możliwośd wydania przez ministra gospodarki decyzji zakazującej prowadzenia
określonej działalności gospodarczej przez przedsiębiorę zagranicznego. Wydanie takiej decyzji możliwe jest
wyłącznie po spełnieniu się jednej z trzech przesłanek (bardzo uznaniowych) i tylko w stosunku do oddziału
przedsiębiorcy zagranicznego. Wydaje się również, że decyzja taka nie mogła by byd wydana względem
przedsiębiorcy zagranicznego, pochodzącego z jednego z Decyzja o zakazie prowadzenia oddziału nie
paostw EOG, a także z tych paostw między którymi umowa może dotyczyd przedsiębiorcy zagranicznego z
międzynarodowa wprowadza zasadę traktowania EOG.

narodowego.
33 KAROL KRUK
Strona
 Prowadzenie przedstawicielstwa przedsiębiorcy zagranicznego
Przedsiębiorcy zagraniczni mogą również tworzyd na terenie Polski przedstawicielstwa. Należy jednak zaznaczyd, że zakres ich
działalności ograniczony jest wyłącznie do reklamy i promocji przedsiębiorcy zagranicznego.

Przedstawicielstwa, podobnie jak oddziały są jednostkami organizacyjnymi nieposiadającymi zdolności prawnej. Działają w ramach
podmiotowości prawnej przedsiębiorcy zagranicznego, dlatego też zawierają umowy w jego imieniu i na jego odpowiedzialnośd.

Podobnie jak oddział przedsiębiorcy zagranicznego, tak i jego przedsiębiorstwo zobowiązane jest do prowadzenia samodzielnej
rachunkowości w języku polskim oraz posługiwania się oryginalną nazwą przedsiębiorcy wraz z przetłumaczoną formą prawną
oraz dodatkowym zwrotem „przedstawicielstwo w Polsce”. Dla przykładu: „Bayer AG S.A. przedstawicielstwo w Polsce”

Również możliwośd wydania decyzji o zakazie prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę zagranicznego odnosi
się do przedstawicielstw. Minister właściwy do spraw gospodarki może wydad akt administracyjny na mocy którego działalnośd
danego przedstawicielstwa zostanie mu zabroniona. Przesłanki wydania takiej decyzji są analogiczne, jak w przypadku oddziału.

Implementacja dyrektywy usługowej

Aktem implementującym dyrektywę usługową do polskiego systemu prawnego jest ustawa z dnia 4 marca
2010r. o świadczeniu usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Celem tej dyrektywy jest
urzeczywistnienie swobody świadczenia usług przez zobowiązanie paostw członkowskich do umożliwienia
świadczenia usług usługodawcą z innych paostw członkowskich.
Świadczenie usług przez przedsiębiorców
Granice między swobodą przedsiębiorczości oraz swobodą wspólnotowych:
świadczenia usług są nie ostre, a ich prawidłowa interpretacja  Nie wymaga uzyskiwania wpisu do rejestru,
 Wymaga uzyskania koncesji, zezwolenia lub
wymaga odwoływania się do licznego orzecznictwa ETS. wpisu do rejestru działalności regulowanej.

Wskazana wyżej ustawa ma na celu realizację wspomnianej już swobody. Zgodnie z jej art. 4 ust. 1
usługodawcy z innych paostw członkowskich mogą świadczyd w Polsce usługi bez konieczności uzyskania
wpisu do jakiegokolwiek rejestru (czy to CEIDG, czy też KRS). Art. 2 ust. 1 pkt 1.
Nie mniej jednak, w przypadku świadczenia usług o usługa - świadczenie wykonywane przez
usługodawcę na własny rachunek, zwykle za
charakterze reglamentowanym muszą uzyskad koncesje, wynagrodzeniem, w szczególności usługi
zezwolenie lub też wpis do rejestru działalności regulowanej. budowlane, handlowe oraz usługi świadczone w
ramach wykonywanego zawodu;
Pojęcie usługi
świadczenie wykonywane przez usługodawcę,
Według, art. 2 ust. 1. pkt 1. Ustawy o świadczeniu usług na za wynagrodzeniem,
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, usługą jest świadczenie na jego własny rachunek,
o charakterze czasowym,
wykonywane przez usługodawcę (co ważne, nie musi byd
przedsiębiorcą), zwykle za wynagrodzeniem, na jego własny
rachunek i w ramach jego czasowej, nie stałej działalności.

Art. 11 ust. 9. Jeżeli organ nie rozpatrzy

Drugim, głównym celem dyrektywy usługowej było zniesienie
wniosku w terminie, uznaje się, że wydał
rozstrzygnięcie zgodnie z wnioskiem
barier w podejmowaniu i prowadzeniu działalności
przedsiębiorcy, chyba że przepisy ustawgospodarczej. Byd może najistotniejszą zmianą wprowadzoną
odrębnych ze względu na nadrzędny interes
przez ten akt, jest norma zrealizowana w art. 11 ust. 9 u.s.d.g.,
publiczny stanowią inaczej.
która to wprowadza domniemanie pozytywnego rozpatrzenia
wniosku w przypadku niezałatwienia sprawy przez organ administracji publicznej w wyznaczonym czasie.
34 KAROL KRUK
Strona
 Mikroprzedsiębiorcy, mali i średni przedsiębiorcy
Klasyfikacja podmiotów do jednaj z trzech kategorii przedsiębiorców odbywa się na podstawie dwóch
przesłanek o charakterze ekonomicznym:
1) Wielkośd średniorocznego zatrudnienia,
2) Wielkośd przychodu netto osiągniętego w roku obrotowym,

Mikroprzedsiębiorcy Art. 104. Za mikroprzedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch
ostatnich lat obrotowych:
1) zatrudniał średniorocznie mniej niż 10 pracowników oraz
2) osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych
nieprzekraczający równowartości w złotych 2 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu
sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 2 milionów
euro.
Mały przedsiębiorca Art. 105. Za małego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch
ostatnich lat obrotowych:
1) zatrudniał średniorocznie mniej niż 50 pracowników oraz
2) osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych
nieprzekraczający równowartości w złotych 10 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu
sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 10
milionów euro.
Średni Art. 106. Za średniego przedsiębiorcę uważa się przedsiębiorcę, który w co najmniej jednym z dwóch
przedsiębiorca ostatnich lat obrotowych:
1) zatrudniał średniorocznie mniej niż 250 pracowników oraz
2) osiągnął roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz operacji finansowych
nieprzekraczający równowartości w złotych 50 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu
sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 43
milionów euro.

Poziom rozwoju Małe Średnie Przedsiębiorstwo

Microprzedsiębiorstwo
przedsiębiorstwa przedsiębiorstwo przedsiębiorstwo zwykłe
Liczba osób
zatrudnionych w co
najmniej jednym z
dwóch ostatnich lat
0-9 10-49 50-249 250 - ∞
obrotowych
Roczny obrót
osiągnięty w co
najmniej jednym z
0 – 2 000 000 2 000 001 – 10 000 001 – 50 000 001 -
dwóch ostatnich lat mln € 10 000 000 50 000 000 ∞
obrotowych
35 KAROL KRUK
Strona
 Podstawowe prawa przedsiębiorcy
Gwarancje wolności działalności gospodarczej w ustawie o swobodzie działalności
gospodarczej
Wolnośd działalności gospodarczej, przewidziana w Konstytucji RP i w u.s.d.g., jest prawem podmiotowym,
przysługującym bezpośrednio osobom fizycznym. Powoływad się mogą na nią także osoby prawne i
jednostki organizacyjne nieposiadające zdolności do czynności prawnych, gdyż stanowią one
organizacyjnoprawne formy udziału w gospodarce właśnie osób fizyczny.

Nie mniej jednak, jednym z głównych zadao regulacji prawa publicznego gospodarczego jest wprowadzanie
różnych ograniczeo tej swobody w imię potrzeb wynikających z interesu publicznego. Dlatego też,
niezbędnym jest określenie podstawowych środków ochrony tej wolności, mających przeciwdziaład
nadużyciom władzy ze strony organów paostwa.

Wolnośd gospodarcza stanowi nie jako punkt wyjścia, w stosunku do

Wolnośd działalności gospodarczej
determinuje domniemanie uprawnieo którego paostwo może określid jedynie wyjątki – nie naruszające
po stronie przedsiębiorcy. zresztą istoty tej swobody. Wiąże się z zakazem stosowania analogi,
wykładni rozszerzającej praz domniemao w sferze ograniczeo. Wszelkie działania organów paostwa muszą
byd oparte na konkretnej, niebudzącej wątpliwości i precyzyjnej podstawie prawnej.

Wśród podstawowych gwarancji wolności gospodarczej wyróżniamy dwie kategorie:

1) Normy programowe – określają obowiązki paostwa wobec przedsiębiorców,

2) Normy przyznające przedsiębiorcą konkretne uprawnienia, które mogą byd przeciwstawiane
względem organom paostwa,

Ad. 1) Normy programowe

Normy programowe wskazują na konkretne obowiązki
paostwa wobec przedsiębiorców. Co ważne, nie przyznają Normy programowe określają pewne obowiązki
one przedsiębiorcą jakichkolwiek praw podmiotowych czy paostwa, nie kreując przy tym praw
też uprawnieo, których realizacji mogli by żądad lub podmiotowych dla przedsiębiorców.

dochodzid przed sądem.

Przepisy prawne tego typu wskazują jedynie kierunki działania organów paostwa. Mogą one dotyczyd
zarówno sfery legislacji, jak i stosowania prawa. Ich podstawowe znaczenie uwidacznia się w działaniach o
charakterze planistycznym. Istnienie właśnie takich regulacji w u.s.d.g. wynika z faktu jego kluczowej,
niemal „konstytucyjnej” roli dla prawa gospodarczego. Do unormowao tego typu zalicza się:

 Art. 7.
Paostwo udziela przedsiębiorcom pomocy publicznej na zasadach i w formach określonych w odrębnych przepisach, z
poszanowaniem zasad równości i konkurencji.
 Art. 8. ust. 1.
Organy administracji publicznej wspierają rozwój przedsiębiorczości, tworząc korzystne warunki do podejmowania i
wykonywania działalności gospodarczej, w szczególności wspierają mikroprzedsiębiorców oraz małych i średnich
przedsiębiorców.
36 KAROL KRUK

 Art. 12.
Wykonując swe zadania, organy administracji publicznej współdziałają z organizacjami pracodawców, organizacjami
pracowników, organizacjami przedsiębiorców oraz samorządami zawodowymi i gospodarczymi.
Strona
 Ad. 2) Normy określające uprawnienia przedsiębiorców
Oprócz licznych norm o charakterze programowym, pełniącymi zasadzie funkcje postulatów, ustawodawca
formułuje w u.s.d.g. konkretne uprawnienia przysługujące przedsiębiorcy, którymi może on
przeciwstawiad się nadużyciom ze strony organów administracji publicznej:
1) Normy określające standardy kontroli:
 Art. 10. ust. 1. - Prawo do uzyskania urzędowej interpretacji prawa:
 Uprawnienie to dotyczy wyraźnie określonego zakresu przepisów prawnych,
 Warunkiem uzyskania interpretacji jest złożenie wniosku do organu właściwego do stosowania danych przepisów,
 Wniosek musi dotyczyd przepisów mających zastosowanie w konkretnej sprawie, a także wymaga wskazania interesu
prawego wnioskodawcy,
 W razie niewydania interpretacji w terminie 30 dni od złożenia wniosku uznaje się, że prawidłowa była „propozycja
interpretacji” wskazana przez przedsiębiorcę we wniosku,
 Skutkiem wydania decyzji w sprawie interpretacji jest związania organów właściwych dla przedsiębiorcy w konkretnej
sprawie (nawet, gdy interpretacja okazała się błędna),
 Art. 11. ust. 1. - Prawo do załatwienia jego sprawy bez zbędnej zwłoki:
 Wiąże się z uregulowaniem zawartym w Kodeksie postępowania administracyjnego,
 Możliwośd wniesienia zażalenia na bezczynnośd organu od organu nadrzędnego lub skargi na bezczynnośd organu do
sądu administracyjnego,
 Art. 11. ust. 2. – Brak możliwości nieprzyjęcia niekompletnej dokumentacji oraz zakaz
żądania dokumentów niewymagalnych przez przepisy:
 Brak możliwości nieprzyjęcia niekompletnych dokumentów wiąże się z uprawnieniem przedsiębiorcy do uzupełnia
dokumentacji sprawy z zachowaniem wymaganych terminów,
 Zakaz żądania dokumentów niewymagalnych przez przepisy realizuje zasadę legalizmu działania organów administracji,
2) Prawo przedsiębiorcy do zawieszania działalności gospodarczej:

Ustawodawca przyznaje przedsiębiorcy prawo zawieszenia Tylko przedsiębiorca niezatrudniający

wykonywania działalności gospodarczej na okres od 30 dni do 24 pracowników może zawiesid
prowadzenie działalności gospodarczej.
miesięcy wyłącznie w przypadku, gdy nie zatrudnia on pracowników.

Jeżeli działalnośd gospodarcza prowadzona jest przez wspólników spółki cywilnej, to w tej sytuacji wszyscy
muszą złożyd wnioski o wpisanie informacji o zawieszenie swojej działalności prowadzonej w ramach
właśnie tej spółki cywilnej. Wniosek o wpisanie informacji o
Zarówno zawieszenie, jak i wznowienie zawieszeniu jest wymogiem koniecznym, tak samo jak do
wymagają złożenia wniosku o dokonanie w
rejestrze odpowiedzieli wpisu. wznowienia wymagany jest wniosek o wpisanie informacji o
wznowieniu wykonywania działalności gospodarczej. Istnieje
określony katalog czynności, które przedsiębiorca może wykonywad mimo zawieszenia swojej działalności.
Kontrola działalności przedsiębiorcy
W zależności od rodzaju prowadzonej działalności, a także
Przykładami mogą byd tu kontrole ze strony
kilku innych czynników (np. zatrudnianiem pracowników) takich organów jak:
przedsiębiorca spotyka się z wieloma rodzajami kontroli.  Prezes Urzędu Regulacji Energetyki,
 Paostwowej Inspekcji Handlowej,
Kontrola jest w prawie administracyjnym definiowana jako  Paostwowej Inspekcji Sanitarnej,
 Paostwowej Inspekcji Pracy,
badania i porównanie stanu faktycznego ze stanem
 Urzędu Skarbowego,
postulowanym, wynikającym z regulacji prawnych.

W przypadku sprzeczności u.s.d.g. i ustawy Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej pełni

37 KAROL KRUK

szczegółowej w zakresie postępowania kluczową rolę w kwestii unormowania postępowao

kontrolnego zastosowany powinien zostad kontrolnych, gdyż art. 77 ust. 2. Przewiduje, iż uregulowania
przepis tej pierwszej ustawy.
zawarte w ustawach szczegółowych znajdują zastosowanie
tylko w takim zakresie, w jakim brak jest regulacji w u.s.d.g. Wolą ustawodawcy było tu bezwzględne
utrzymanie standardów wynikających z tej właśnie ustawy. U.s.d.g. nie znajduje zastosowania wyłącznie
tam, gdzie tryb przeprowadzania kontroli wynika z bezwzględnie obowiązującego prawa europejskiego albo
Strona

ratyfikowanych umów międzynarodowych.

 Uprawnienia wynikające dla przedsiębiorcy z procedury przeprowadzania kontroli:

1) Prawo do odszkodowania, jeżeli poniósł szkodę na skutek przeprowadzenia czynności kontrolnych w

sposób niegodny z przepisami,
2) Obowiązek zawiadomienia go o zamiarze kontroli:
 Ustawodawca wskazał katalog przypadków, w których organ jest z tego obowiązku zwolniony – art. 79 ust. 2 i 3 u.s.d.g.,
 Instytucji zawiadomienia nie stosuje się do kontroli wszczętej w toku postępowania prowadzonego w wyniku złożenia
wniosku o rozpoznanie sprawy przez samego przedsiębiorcę,
 Przepisy wskazują wymogi co do treści zawiadomienia:
(1) oznaczenie organu;
(2) datę i miejsce wystawienia;
(3) oznaczenie przedsiębiorcy;
(4) wskazanie zakresu przedmiotowego kontroli – przekroczenie tego zakresu wymaga nowego
zawiadomienia i nowego upływu 7 dni od dnia doręczenia nowego zawiadomienia,
(5) podpis osoby upoważnionej do zawiadomienia,
3) Obowiązek dokonania kontroli w określonym czasie od doręczenia zawiadomienia o kontroli – art. 79 ust. 4:
 Rozpoczęcie kontroli nie może mied miejsce wcześniej niż po upływie 7 dni od Kontrola musi zostad przeprowadzona
dnia doręczenia zawiadomienia o zamiarze przeprowadzenia kontroli. Nie może w terminie pomiędzy 7 a 30 dniem od
ona zostad przeprowadzona po upływie 30 dni od tego dnia. W takim wypadku dnia doręczenia zawiadomienia o
wymagane jest wysłanie kolejnego zawiadomienia i odczekanie 7 dni od dnia zamiarze wszczęcia kontroli. Na
jego doręczenia. W przypadku przekroczenia terminów na dokonanie kontroli wniosek przedsiębiorcy kontrola może
postępowanie kontrolne musi zostad uznane za wadliwe w całości lub w części. zostad przeprowadzona wcześniej
4) Wskazanie dopuszczalnego czasu kontroli:
 Ustawodawca określił w ustawie maksymalny czas trwania wszystkich kontroli konkretnego organu u jednego
przedsiębiorcy w danym roku kalendarzowym – art. 83 ust. 1.:
 Mikroprzedsiębiorcy – 12 dni roboczych w jednym roku kalendarzowym,
 Mali przedsiębiorcy – 18 dni roboczych w jednym roku kalendarzowym,
 Średni przedsiębiorcy – 24 dni roboczych w jednym roku kalendarzowym,
 Pozostali przedsiębiorcy – 48 dni roboczych w jednym roku kalendarzowym,
 Ramy czasowe oblicza się oddzielnie dla każdego organu z osobna,
 Wskazane ramy czasowe nie mają charakteru bezwzględnego – ustawodawca przewiduje od nich wyjątki
– art. Art. 83 ust. 2, 3, 3a i 4,:
 Wydłużenie związane z wykryciem zaniżania zobowiązania podatkowego albo zawyżania straty,
 Wydłużenie o 7 dni związek z wykryciem rażących naruszeo prawa przez przedsiębiorcę,
 Wydłużenie związane z okolicznościami, za które organ administracji nie ponosi odpowiedzialności,
 Kontrola może zostad również przerwana, (np. w celu dokonania badao), a następnie wznowiona,
 Poza powyższymi wyjątkami ustawodawca wprowadza także szereg przypadków, w których powyższe ramy czasowe
kontroli w ogóle nie znajdują zastosowania,
5) Zakaz prowadzenia więcej niż jednej kontroli jednocześnie – art. 82 ust. 1.:
 Chodzi tu o faktyczne przystąpienie organu do przeprowadzania kontroli, a nie tylko wysłanie zawiadomienia,
 Zakaz ten nie znajduje zastosowania, gdy przedsiębiorca prowadzi działalnośd w kilku zakładach lub częściach zakładu
jednocześnie (chyba że mamy do czynienia z micro przedsiębiorcą lub małym przedsiębiorcą) – można prowadzid kontrole
w kilku zakładach tego samego przedsiębiorcy – art. 82 ust. 2,
6) Obowiązek przeprowadzania kontroli w sposób zgodny z przepisami prawa:
 Kontrola dokonana przez osobę uprawnioną do jej przeprowadzenia – obowiązek przedstawienia legitymacji służbowej,
 Możliwośd wyłączenia konkretnej osoby od przeprowadzenia kontroli – możliwośd wyłączenia upoważnionego kontrolera,
38 KAROL KRUK

 Czynności kontrolne powinny byd, co do zasady przeprowadzane w obecności osoby poddawanej kontroli,
 Zasada przeprowadzania kontroli w siedzibie kontrolowanego lub w miejscu wykonywania działalności gospodarczej,
 Kontrola powinna byd przeprowadza w sposób najmniej dolegliwy dla przedsiębiorcy,
Strona
 Podstawowe obowiązki przedsiębiorcy
Ustawa o swobodzie działalności przedsiębiorcy, jako dokument podstawowy w kwestii prowadzenia
działalności gospodarczej, reguluje podstawowe obowiązki podmiotów objętych jej zakresem. Nie mniej
jednak, pełną listę wymogów dotyczących prowadzenia określonej działalności należy zawsze konstruowad
z uwzględnieniem szeregu ustaw szczegółowych. W zakresie obowiązków stawianych przedsiębiorcy ustawa
Ustawa o swobodzie działalności skupia się na aspekcie podejmowania i wykonywania działalności
gospodarczej skupia się na gospodarczej. Jedynie w znikomym stopniu odnosi się ona do kooczenia
podejmowaniu i wykonywaniu
działalności (regulacja likwidacji oddziału przedsiębiorcy zagranicznego).
działalności gospodarczej.

Obowiązki związane z podjęciem działalności gospodarczej

Warunki dopuszczenia podmiotu do prowadzenia działalności gospodarczej podzielid można na dwie kategorie:
 Powszechne – obejmują obowiązki rejestracyjne,
WOLNA DZIAŁALNOŚD GOSPODARCZA
 Szczególne – dotyczą przede wszystkim kwestii związanych z
reglamentacją działalności, a więc koniecznością uzyskania Działalnośd gospodarcza, której rozpoczęcie nie
określonej decyzji administracyjnej (koncesja, zezwolenie, licencja, jest obarczone warunkami szczególnymi to
zgoda itp.) lub dokonania wpisu w specjalnym rejestrze (rejestr wolna działalnośd gospodarcza.
działalności regulowanej),

Rejestry przedsiębiorców
Przedsiębiorca na każdym etapie swojej działalności spotyka się z rejestrami (ewidencjami) prowadzonymi
przez paostwo, a ocenie także coraz częściej przez podmioty prywatne. Przykładami znanych rejestrów
publicznych są:
 Krajowy Rejestr Sądowy,
 Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej
 Księgi wieczyste,
 Ewidencja gruntów,
Prowadzenie rejestrów stanowi przejaw Rozpoczęcie działalności gospodarczej wiąże się z obowiązkiem
udziału paostwa w życiu gospodarczym. zgłoszenia swojej inicjatywy do odpowiednich rejestrów.
Prowadzenie rejestrów przez paostwo stanowi jeden z głównych przejawów jego udziału w życiu
gospodarczym. Rejestry spełniają kilka podstawowych celów, m.in. chronią bezpieczeostwo obrotu przez
udostępnianie informacji na temat podmiotów prowadzących działalnośd gospodarczą (funkcja ochronna
rejestrów).
Zakres danych ujawnianych w rejestrach zależy zawsze od decyzji
Funkcje rejestrów:
1. Funkcja ochronna rejestrów – organów paostwa, najczęściej ustawodawcy. W pewnym stopniu
udostępniają dane o innych podmiotach jest on uzależniony od technicznych możliwości gromadzenia
gospodarczych.
określonej ilości danych. Aby zapewnid tym ewidencją odpowiednią
2. Funkcja kontrolna rejestrów – organy
odpowiedzialne za ich prowadzenie mają wiarygodnośd, organy prowadzące rejestry odpowiedzialne są za
obowiązek badania zgodności wpisów ze realizacji ich funkcji kontrolnej – mają obowiązek badad zgodnośd
stanem rzeczywistym,
3. Funkcja legalizacyjna rejestrów – wpis danych ujawnionych w rejestrach ze stanem faktycznym (funkcja
do rejestru jest niezbędny dla możliwości kontrolna rejestrów).
prowadzenia działalności gospodarczej,
4. Funkcja prawotwórcza rejestrów – wpis Obok powyższych funkcji rejestrów wymienia się również funkcje
do rejestru ma charakter konstytutywny
i jest niezbędny dla uzyskania legalizacyjną, która wiąże się z obowiązkiem uzyskania wpisu dla
określonego statusu. możliwości wykonywania działalności gospodarczej, oraz funkcją
39 KAROL KRUK

5. Funkcja informatyczna rejestru – polega

na wpisaniu danych rejestrowych do prawotwórczą, która realizuje się przez nadanie wpisom do rejestru
systemu informatycznego, a także o jego znaczenia konstytutywnego – uzależnia uzyskanie określonego
scentralizowaniu jako rejestru
statusu od formalnego uzyskania wpisu do rejestru (funkcja
wspólnego dla całego kraju.
legalizacyjna i prawotwórcza rejestrów).
Strona
 Informatyzacja rejestrów
KRS miał byd:
 Uniwersalny – dla wszelkich przedsiębiorców, Zmodernizowany pod koniec XXw. Krajowy Rejestr
 Centralny – jeden dla całego kraju, Sądowy miał uwzględniad w dużym stopniu funkcję
 Zinformatyzowany – prowadzony w ramach ochronną i kontrolną. Stąd też decyzja o powierzeniu jego
systemu informatycznego,
prowadzenia sądom. Dodatkowo rejestr miał mied
charakter uniwersalnego i centralnego w pełni zinformatyzowanego.
Dualizm rejestrów przedsiębiorców
Początkowo Krajowy Rejestr Sądowy miał byd jednym uniwersalnym rejestrem dla wszystkich
przedsiębiorców oraz innych jednostek organizacyjnych nie
Art. 14. 1. Przedsiębiorca może podjąd
prowadzących działalności gospodarczej. Realizację tego planu działalnośd gospodarczą w dniu złożenia
odkładano jednak w czasie, aż do momentu w którym całkowicie z wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i
niego zrezygnowano. Obecnie występuje więc dualizm rejestru Informacji o Działalności Gospodarczej albo po
uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców w
przedsiębiorców, co zostało wyrażone w art. 14 u.s.d.g. Krajowym Rejestrze Sądowym.
Dualizm ten wyraża się w tym, że:
a) Do rejestru przedsiębiorców w ramach Krajowego Rejestru Sądowego wpisuje się tych
przedsiębiorców, którzy są osobami prawnymi lub innymi jednostkami organizacyjnymi,
b) Do Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej wpisuje się tych przedsiębiorców, którzy są
osobami fizycznymi,
Dualizm ten uważa się powszechnie za niepożądany. Co ważne, rejestry te różnią się między sobą w wielu
aspektach, między innymi w zakresie zbieranych informacji, sposobie dotarcia itp.
Nie-przedsiębiorcy wpisani do rejestrów lub ewidencji
Należy bezwzględnie zauważyd, że nie każdy podmiot wpisany do rejestru przedsiębiorców przy KRS lub do
EIDG jest przedsiębiorcą w znaczeniu przyjętym przez ustawę o swobodzie działalności gospodarczej. Tak
więc, jeżeli osoba ujawniła się w rejestrze jako przedsiębiorca, ale nie wykonuje zarobkowo, zorganizowanie
i w sposób ciągły działalności gospodarczej to nie można przypisad jej przymiotnika przedsiębiorcy.

Podobna wątpliwośd występuje w przypadku spółek akcyjnych wpisanych do KRS. Zgodnie z pkt 7 art. 36
ustawy o KRS każda spółka akcyjna podlega wpisowi do rejestru przedsiębiorców. Nie każda spółka akcyjna
musi jednak prowadzid działalnośd gospodarczą. W myśl przepisów ustawy o swobodzie gospodarczej nie
będzie ona przedsiębiorcą, mimo że informacje o niej znalazły się w rejestrze przedsiębiorców KRS.
Podziały rejestrów publicznych
Kryterium podmiotu prowadzącego
Rejestry sądowe Rejestry administracyjne
Prowadzone są przez sądy. Sędziowie zapewniają Prowadzone są przez organy administracji
większą wiarygodnośd rejestrów, głownie dzięki publicznej. Postępowanie administracyjne jest, co
gwarancji niezależności i niezawisłości. Dodatkowo do zasady, mniej sformalizowane i szybsze.
mają oni najczęściej zdecydowanie większą wiedzę Dodatkowo, organy administracji publicznej bardzo
specjalistyczną, przez co gwarantują profesjonalizm często są łatwiej dostępne dla zainteresowanych,
rejestru. nawet jeżeli chodzi o odległośd fizyczną.
Podstawowym mankamentem tego rodzaju
rejestrów jest często bardzo sformalizowana i
przewlekła procedura uzyskania wpisu, a przez to
długi czas oczekiwania na niego.
40 KAROL KRUK

+ wiarygodnośd sądu, - sformalizowana procedura, +mniej sformalizowane, - mniejsza wiarygodnośd,

+profesjonalizm sędziów, - długi okres oczekiwania na szybsze, - brak specjalistycznego
wpis, +mniejsza odległośd do wykształcenia urzędników,
urzędów,
Strona
 Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności
Gospodarczej
Centralna Ewidencja i Informacje o Działalności Gospodarczej CEIDG jest rejestrem o charakterze
(CEIDG) to rejestr, którego podstawowym zadaniem jest administracyjnym, prowadzi go minister
właściwy do spraw gospodarki.
ewidencjonowanie przedsiębiorców będących osobami
fizycznymi. Z tego też powodu jest on uzupełnieniem rejestru przedsiębiorców KRS. W przeciwieostwie
jednak do tego drugiego, stanowi przykład rejestru administracyjnego, to znaczy takiego, który
prowadzony jest przez podmiot będący organem administracji publicznej. Według art. 23 ust. 2 ustawy o
swobodzie działalności gospodarczej organem tym jest minister właściwy do spraw gospodarki.

Ewidencja ta spełnia realizuje przede wszystkim funkcję informacyjną – jej celem jest powszechne
Art. 38. 1. Dane i informacje udostępniane udostępnienie informacji o przedsiębiorcach będących
przez CEIDG są jawne. Każdy ma prawo dostępu osobami fizycznymi. Co do zasady, dane i informacje
do danych i informacji udostępnianych przez
CEIDG. udostępniane są na stronie internetowej CEIDG. Zaznaczyd
2. Dane i informacje, o których mowa w art. 37 należy jednak, iż art. 39 u.s.d.g. przewiduje również inne
ust. 1 i 2, są udostępniane na stronie sposoby udostępniania danych zawartych w tej ewidencji.
internetowej CEIDG.

Charakter prawny wpisu do CEIDG Wpis do CEIDG jest czynnością materialno –

Wpis do ewidencji ma charakter czynności materialno – techniczną, polegającą na wprowadzeniu
danych do systemu informacyjnego. Ma ona
technicznej. W związku z tym, iż odrzucono w tym przypadku charakter deklaratoryjny i nie przesądza o
koncepcje wydawania decyzji administracyjnej postępowanie nadaniu osobie fizycznej statusu przedsiębiorcy.
stało się zdecydowanie mniej skomplikowane i szybsze. O
dokonaniu wpisu do CEIDG określony podmiot zostaje poinformowany w formie zawiadomienia. Co ważne,
wpis ma charakter deklaratoryjny – brak wpisu nie przesądza o tym, że dany podmiot nie może byd uznany
za przedsiębiorcę i na odwrót, dokonanie wpisu nie powoduje automatycznego uznania osoby fizycznej za
przedsiębiorcę.

Wykreślenie danych z CEIDG

Ochrona pewności obrotu prawnego przemawiała za
Art. 34. 1. Dane zawarte w CEIDG nie mogą
przyjęciem zasady, że raz wprowadzone do systemu dane nie
byd z niej usunięte, chyba że ustawa stanowi
inaczej. Wykreślenie wpisu w CEIDG nie mogą byd z niego usunięte. Realizacja tego postulatu
oznacza usunięcia danych.
nastąpiła w art. 34 ust. 1 u.s.d.g., który to wyjaśnia, iż
wykreślenie wpisu z CEIDG nie polega na usunięciu z niego danych. Organem uprawnionym do modyfikacji
wpisu w ewidencji jest minister właściwy do spraw gospodarki. Może on wykreślid albo sprostowad z urzędu
wpis zawierający dane nieprawdziwe, jednakże musi to byd poprzedzone wezwaniem przedsiębiorcy do
złożenia w terminie 7 dni roboczych oświadczenia w sprawie tych danych.

Możliwość podjęcia działalności już w dniu złożenia wniosku o wpis do CEIDG

W przeciwieostwie do osób prawnych i innych jednostek
organizacyjnych, które podlegają wpisowi do rejestru
przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, ustawodawca
41 KAROL KRUK
Art. 14. 1. Przedsiębiorca może podjąd
działalnośd gospodarczą w dniu złożenia
wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i
Informacji o Działalności Gospodarczej albo po

zezwala osobą fizycznym na podjęcie działalności gospodarczej uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców w
już w dniu złożenia wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Krajowym Rejestrze Sądowym.
Informacji o Działalności Gospodarczej. Tak więc, przedsiębiorcy będący osobami fizycznymi są tu nie jako
uprzywilejowani względem podmiotów podlegających wpisowi do KRS.

Należy jednak bezwzględnie zauważyd, iż prawo do rozpoczęcia działalności gospodarczej już w dniu
Strona

złożenia wniosku o wpis do CEIDG nie dotyczy osób podejmujących działalnośd reglamentowaną
(wymagającą koncesji lub zezwolenia).
 Jawność wpisu do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej
W doktrynie rozważa się zawsze dwa aspekty jawności danych ujawnionych w każdym z dwóch rodzajów
rejestrów. Rozróżnia się w tej kwestii dwa podstawowe aspekty jawności:

 Jawnośd formalną – możliwośd do nieograniczonego dostępu do rejestrów i wglądu w treśd danych

w nich ujawnionych,
 Jawnośd materialną – domniemanie prawne, iż dane ujawnione w konkretnym rejestrze są zgodne
ze stanem faktycznym.

Jawność formalna wpisu do CEIDG – ogólnodostępność danych ujawnionych w CEIDG

Tak jak było to już wyżej wyrażone, co do zasady dane
wpisane do Centralnej Ewidencji i Informacji o Dzielności Jawnośd formalna nie ma charakteru
Gospodarczej są ogólnodostępne. Każdy podmiot, bez nieograniczonego. Niektóre dane zawarte w
CEIDG nie są udostępniane do ogólnego wglądu:
względu na posiadany przez siebie interes prawny ma  Numer PESEL,
możliwośd wglądu do CEIDG za pomocą platformy  Data urodzenia,
internetowej. Nie mniej jednak, ustawa o swobodzie  Adres zamieszkania, o ile nie jest taki
sam jak miejsce wykonywania
działalności gospodarczej wprowadza względem niektórych działalności gospodarczej,
informacji o przedsiębiorcy swoiste wyłączenie. Mowa tu o
art. 37 ust. 1 pkt 1. u.s.d.g., który wyłącza jawnośd formalną:

 Numeru PESEL,
 Daty urodzenia przedsiębiorcy,
 Adresu zamieszkania, o ile nie jest on taki sam jak miejsce wykonywania działalności gospodarczej,

Jawność materialna wpisu do CEIDG – domniemanie prawdziwości danych ujawnionych w

CEIDG
Jawnośd materialna stanowi swoistą gwarancję udzieloną
osobą trzecim, które to korzystając z uprawnienia do wglądu
do danych rejestrowych wychodzą z założenia, że opisują one
rzeczywistośd w sposób zgodny z prawdą. W związku z art. 33
u.s.d.g., osoba wpisana do CEIDG nie może zasłaniad się
wobec osoby trzeciej, działającej w dobrej wierze, zarzutem,
że dane ujawnione w CEIDG nie są prawdziwe, jeżeli nie
dopełniła obowiązków związanych niezwłocznym
sprostowaniem, uzupełnieniem lub wykreśleniem wpisu.
42 KAROL KRUK
Strona
Art. 33. Domniemywa się, że dane wpisane do
CEIDG są prawdziwe. Jeżeli do CEIDG wpisano
dane niezgodnie z wnioskiem lub bez tego
wniosku, osoba wpisana do CEIDG nie może
zasłaniad się wobec osoby trzeciej, działającej w
dobrej wierze, zarzutem, że dane te nie są
prawdziwe, jeżeli po powzięciu informacji o
tym wpisie zaniedbała wystąpid niezwłocznie z
wnioskiem o sprostowanie, uzupełnienie lub
wykreślenie wpisu.
 Rejestr przedsiębiorców Krajowego Rejestru
Sądowego
Źródłem prawa określającym zasady prowadzenia rejestru
Art. 7. Do postępowania przed sądami
rejestrowymi stosuje się przepisy Kodeksu przedsiębiorców w KRS jest ustawa o Krajowym Rejestrze
postępowania cywilnego o postępowaniu Sądowym. Należy jednak zaznaczyd, iż postępowanie
nieprocesowym, chyba że ustawa stanowi inaczej.
rejestracyjne w ramach KRS uregulowane zostało w
przepisach Kodeksu postępowania cywilnego, jako postępowania nieprocesowe.

Należy wskazad jednak, że bardzo często obowiązek rejestracji określonych danych wynika nie z samej
ustawy o KRS, ale z ustaw szczegółowych, normujących np. dany rodzaj jednostki organizacyjnej.
Najlepszym przykładem, który można wskazad w tym miejscu jest Kodeks spółek handlowych.

Struktura Krajowego Rejestru Sądowego

W ramach Krajowego Rejestru Sądowego prowadzone są trzy rejestry:

a) rejestr przedsiębiorców;
b) rejestr stowarzyszeo, innych organizacji społecznych
i zawodowych, fundacji oraz samodzielnych
publicznych zakładów opieki zdrowotnej;
c) rejestr dłużników niewypłacalnych.
Jeżeli stowarzyszenie, organizacja społeczna czy
fundacja podejmą działalnośd gospodarczą to
również podlegają wpisowi do rejestru
przedsiębiorców KRS.

Rejestr przedsiębiorców
Nazwa rejestru przedsiębiorców wskazywałaby, że zawiera on Do rejestru przedsiębiorców KRS wpisywane są
wyłącznie informacje o przedsiębiorcach. Nie jest tak w podmioty stanowiące określone formy
organizacyjnoprawne, niezależnie od tego czy są
rzeczywistości. Ustawodawca zdecydował bowiem, że
przedsiębiorcami według ustawy o swobodzie
obowiązkiem zgłaszania do rejestru objęte są działalności gospodarczej.
enumeratywnie wskazane podmioty, wyróżnione nie ze
względu na fakt prowadzenia działalności gospodarczej, lecz ze względu na kryterium formy
Jeżeli fundacja lub stowarzyszenie prowadzą organizacyjnoprawnej. Dla przykładu: każda spółka akcyjna
działalnośd gospodarczą, to także muszą lub instytut badawczy ma obowiązek uzyskad wpis do rejestru
uzyskad wpis do rejestru przedsiębiorców KRS. przedsiębiorców, pomimo tego, iż nie muszą one w
rzeczywistości prowadzid działalności gospodarczej.

Krąg podmiotów wpisywanych do rejestru przedsiębiorców

Do rejestru przedsiębiorców wpisywane są podmioty wymienione enumeratywnie w art. 36 uKRS. Poza
tym katalogiem znajdują się oczywiście osoby fizyczne i to bez względu na wysokośd ich obrotów
i przychodów.

KRS jest rejestrem sądowym, którego

Organami prowadzącymi rejestr są sądy rejonowe (sądy
prowadzeniem zajmują się sądy rejestrowe gospodarcze), obejmujące obszar województwa lub jego
działające w ramach sądów rejonowych. części, zwane przez ustawodawcę sądami rejestrowymi. Tak
jak było to już wyżej zaznaczone, powoduje to, iż odległośd danego przedsiębiorcy od najbliższego organu
43 KAROL KRUK

rejestrowego jest znacznie większa niż w przypadku rejestrów administracyjnych. Właściwośd miejsca
określa się według siedziby przedsiębiorstwa.
Strona
 Jawność formalna wpisu do KRS
Jawność formalna - ogólnodostępność danych ujawnionych w KRS
Informacje umieszczone w rejestrze przedsiębiorców objęte są zasadą jawności formalnej. Oznacza to, że
każdy ma do nich swobodny, nieograniczony dostęp. Obecnie szeroki dostęp do informacji ujawnionych w
rejestrze przedsiębiorców umożliwia skorzystanie ze specjalnej platformy internetowej. W ten sposób
możemy uzyskad dostęp do podstawowych danych na temat danego przedsiębiorcy.

Dodatkowe dane uzyskad można składając odpowiedni wniosek do Centralnej Informacji Krajowego
Rejestru Sądowego. Jest to instytucja utworzona w tym celu, posiadająca 21 oddziałów, po jednym przy
każdym sądzie rejestrowym.

Jawność formalna – ogólnodostępność akt rejestrowych (informacje nieujawniane w rejestrze)

Obok informacji umieszczanych w rejestrze przedsiębiorców jawnością formalną objęte są również „akta
rejestrowe”. Są to dokumenty stanowiące podstawę wpisu do rejestru przedsiębiorców. Co ważne, akta
Akta rejestrowe, czyli dokumenty stanowiące rejestrowe nie są umieszczane w bazie informatycznej,
podstawę wpisu są jawne, jednakże nie są dlatego też aby uzyskad do nich dostęp niezbędnym jest
wprowadzane do Internetu.
udanie się do odpowiedniego sądu rejestrowego.

Jawność formalna - obowiązek ogłaszania treści wpisów w Monitorze Sądowym i Gospodarczym

Co do zasady, wszystkie wpisy w rejestrze
Art. 13. 1. Wpisy do Rejestru podlegają obowiązkowi
przedsiębiorców podlegają publikacji w Monitorze
ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym,
Sądowy i Gospodarczym. Jest to kolejny przejaw jawności chyba że ustawa stanowi inaczej.
formalnej wpisów do rejestru przedsiębiorców KRS.

Jawność materialna wpisu do KRS - domniemanie prawdziwości danych ujawnionych

w KRS
Jawnośd materialna KRS:
a) Aspekt pozytywny – od dnia ogłoszenia w MSiG nikt
nie może powoływad się na to, że nie znał treści
wpisu,
b) Aspekt negatywny – niemożliwośd powoływania się
wobec osób trzecich działających w dobrej wierze na
dane, które zostały wpisane do rejestru lub z niego
wykreślone, o ile podmiot był zobowiązany do
złożenia wniosku o wpis do rejestru.
Jawnośd materialna wiąże się z założeniem, że rejestr
ujawnia rzeczywisty stan prawny. Podobnie jak w
przypadku CEIDG, tak i w ustawie o Krajowym Rejestrze
Sądowym przewidziane zostało domniemanie prawne
prawdziwości danych zawartych w rejestrze. Co ważne, w
odniesieniu do rejestru przedsiębiorców zasada jawności
wyrażona została pozytywnie i negatywnie.

Pozytywny aspekt jawności materialnej

Pozytywny aspekt jawności materialnej odnosi się do normy art. 15 ust.1 uKRS, która to stwierdza, iż od
dnia ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym nikt nie może powoływad się na okolicznośd
nieznajomości treści wpisu.

Negatywny aspekt jawności materialnej

Niemożliwośd powoływania się wobec osób trzecich działających w dobrej wierze na dane, które zostały
wpisane do rejestru lub z niego wykreślone, o ile podmiot był zobowiązany do złożenia wniosku o wpis do
rejestru.
Postępowanie rejestrowe
44 KAROL KRUK

3 etapy badania wpisu:

Postępowanie rejestrowe ukierunkowane jest nie tylko na
sprawdzanie poprawności pod względem formalnym
zgłaszanych danych, lecz na dogłębnym zbadaniu zgodności z
prawem czynności stanowiących podstawę wpisu. Badaniu
podlega również zgodnośd danych ze stanem rzeczywistym, o ile
Strona
1) Badanie formalne wniosku o dokonanie
wpisu,
2) Badanie zgodności zgłoszonych danych oraz
treści dokumentów dołączonych do wniosku z
przepisami prawa,
3) Badanie zgodności ujawnionych danych ze
stanem faktycznym

sąd rejestrowy ma w tej kwestii uzasadnione wątpliwości.

 Punkt kontaktowy
Nowością w systemie prawa związaną z rejestracją działalności gospodarczej jest wprowadzenie tzw.
punktu kontaktowego. Do jego stworzenia zobowiązane zostały wszystkie paostwa członkowskie, co
wynikało z postanowieo dyrektywy usługowej. Zostało ono uregulowane w ramach przepisów Rozdziału 2a
ustawy o swobodzie działalności gospodarczej.

Zgodnie z tymi przepisami, punkt kontaktowy to strona internetowa, za pośrednictwem której możliwe
będzie składanie wniosków, oświadczeo i notyfikacji niezbędnych do podjęcia, wykonywania lub
zakooczenia działalności gospodarczej.
Obowiązki związane z prowadzeniem działalności
Niektóre z unormowao u.s.d.g., określają obowiązki odnoszące się już do
Przepisy nakładające obowiązki etapu prowadzenia działalności. Są to jednak przepisy mocno
związane z prowadzeniem
działalności mają w u.s.d.g. zbyt
nieprecyzyjne, często o charakterze odsyłającym. Trudno z nich
ogólny charakter. wyinterpretowywad jakiekolwiek nakazy lub zakazy względem
przedsiębiorców.

Przepisów tego typu w ustawie znajdujemy wiele. Dla przykładu z :

a) Art. 17. u.s.d.g. nakazuje przedsiębiorcom wykonywad działalnośd gospodarczą na zasadach

uczciwej konkurencji i poszanowania dobrych obyczajów oraz słusznych interesów
konsumentów. Takie sformułowanie przepisu to za mało, aby można było mówid o jakimkolwiek
obowiązku. W związku z tym, zastosowanie znajdą tu ustawy szczegółowe:
 Ustawa o ochronie konkurencji i konsumenta,
 Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji,
b) Art. 18. u.s.d.g. obliguje przedsiębiorca do spełnienia określonych przepisami prawa warunków
wykonywania działalności gospodarczej, w szczególności dotyczące ochrony przed zagrożeniem
życia, zdrowia ludzkiego i moralności publicznej, a także ochrony środowiska. Wartości te chronione
są takimi aktami prawa jak:
 Ustawa - Prawo ochrony środowiska,
 Ustawa - Prawo budowlane,
 Ustawa o ogólnym bezpieczeostwie produktów,
c) Art. 19. u.s.d.g. Stwierdza że, jeżeli przepisy szczególne nakładają obowiązek posiadania
odpowiednich uprawnieo zawodowych przy wykonywaniu określonego rodzaju działalności
gospodarczej, przedsiębiorca jest obowiązany zapewnid, aby czynności w ramach działalności
gospodarczej były wykonywane bezpośrednio przez osobę legitymującą się posiadaniem takich
uprawnieo zawodowych:
 Przedsiębiorca może więc prowadzid działalnośd nie posiadając wymaganych uprawnieo. Musi jednak zapewnid
faktyczne wykonywanie danych zadao przez osobę posiadające wymagane uprawnienia. Nie jest przy tym
ważne, czy będzie to jego wspólnik, pracownik czy tylko zleceniobiorca.

Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej przewiduje także kilka obowiązków nałożonych na

przedsiębiorcę, mających na celu ochronę kontrahentów, a w szczególności konsumentów:

 Art. 20. Przedsiębiorca wprowadzający towar do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest obowiązany do
zamieszczenia na towarze, jego opakowaniu, etykiecie lub instrukcji informacji w języku polskim zawierających:
45 KAROL KRUK

1) firmę przedsiębiorcy i jego adres;

2) nazwę towaru;
3) inne oznaczenia i informacje wymagane na podstawie odrębnych przepisów.

 Art. 22. 1. Dokonywanie lub przyjmowanie płatności związanych z wykonywaną działalnością gospodarczą następuje
za pośrednictwem rachunku bankowego przedsiębiorcy
Strona
Strona 46 KAROL KRUK
 Gospodarka komunalna
Mienie jednostek samorządu terytorialnego
Mieniem samorządu terytorialnego jest własnośd i inne prawa majątkowe przysługujące poszczególnym
jednostką samorządu terytorialnego i związkom samorządowym (takim jak związki gmin czy związki
powiatów) oraz mienie innych wojewódzkich, powiatowych lub gminnych osób prawnych.

Pojęcie mienia Art. 44 KC.

Przez pojęcie mienia mamy w tym przypadku namyśli jego Mieniem jest własnośd i inne prawa majątkowe.
szerokie znaczenia, wyrażone w art. 44 KC. Wymienione tam składniki majątkowe należy zawsze odnosid
podmiotowo do poszczególnych jednostek samorządu.
MIENIE GMINNE (własnośd mieszkaoców wsi).
Dlatego też, mówimy tutaj o np. mieniu gminy Bonowice,
Nieco odmiennie wygląda kwestia tzw. mienia mieniu powiatu starachowickiego lub też mieniu
gminnego (zdefiniowanego w art. 48 ustawy o
samorządzie gminnym). W tym przypadku
województwa lubelskiego. Te poszczególne elementy,
również odnosi się ono do praw własności, stanowiące własnośd poszczególnych jednostek samorządu
używania i innych praw rzeczowych, jednakże terytorialnego nazywamy wspólną nazwą – mieniem
ich podmiotami nie są gminy a mieszkaocy wsi.
komunalnym lub mieniem samorządowym.

Mienie komunalne jako rodzaj mienia publicznego.

Mienie komunalne (inaczej mienie jednostek samorządu
Art. 163 Konstytucji RP.
Samorząd terytorialny wykonuje zadania terytorialnego) jest rodzaje mienia publicznego. Tak więc,
publiczne nie zastrzeżone przez Konstytucję lub
wyodrębnienie mienia samorządowego jest pochodną zabiegu
ustawy dla organów innych władz publicznych.
prawnego wyodrębnienia mienia publicznego. Poszczególne
jednostki samorządu terytorialnego są bowiem podmiotami prawa publicznego, którym powierzone zostało
wykonywania wszystkich tych zadao publicznych, które nie zostały zastrzeżone przez Konstytucje RP i
ustawy dla innych władz publicznych. Mienie jednostek samorządu terytorialnego służy w całości realizacji
zadao publicznych wykonywanych przez województwa, powiaty i gminy.

Za kluczowe w aspekcie realizacji zadao publicznych przez jednostki samorządu było orzeczenie Trybunału
Konstytucyjnego z 8 października 2001r., w którym to zwrócił on uwagę ma fakt, iż jednostki samorządu
terytorialnego realizują swoje zadania, działają przede wszystkim w formach właściwych prawu
administracyjnemu. Nie zmienia to jednak togo, że częśd zadao może byd zaspokajana wyłącznie za
pomocą środków gospodarczych, właściwych dla prawa cywilnego. Konieczne jest więc rozróżnienie
dwóch podstawowych sfer działalności samorządu terytorialnego:

 Publicznoprawnej,
 Cywilnoprawnej – w której to jednostka samorządu terytorialnego występuje jako jeden z
47 KAROL KRUK

podmiotów obrotu cywilnoprawnego. Jej samodzielnośd wynika tu głównie z nadania jej przez
Konstytucje osobowości prawnej oraz przyznania jej uprawnieo właścicielskich i innych
uprawnieo majątkowych.

Nie mniej jednak, wszystkie zadania samorządu terytorialnego mają charakter zadao publicznych w tym
znaczeniu, że służą zaspokajaniu potrzeb zbiorowych społeczności lokalnych (zadania własne) czy też
Strona

społeczności ogółu paostwa (zadania zlecone).

 Klasyfikacja podmiotów samorządowych, posiadających osobowość prawną
Tak jak zostało to już wskazane, poszczególne jednostki samorządu Samorządowe osoby prawne:
terytorialnego posiadają własną osobowośd prawną – mogą byd podmiotami  Pierwotne,
praw i obowiązków na nie nakładanych. Z drugiej jednak strony, wyróżnia się  Wtórne,

tzw. samorządowe osoby prawne, które to są własnością tych jednostek. W związku z tym wyróżnia się:

 Pierwotne samorządowe osoby prawne – nabywają osobowośd prawną z racji posiadanego

statusu:

Jednostki samorządu terytorialnego Związki komunalne

 Województwo,  Związek powiatów,
 Powiat,  Związek gmin,
 Gmina,
 Wtórne samorządowe osoby prawne – nabywają osobowośd prawną w wyniku aktywności
jednostki samorządu lub związku komunalnego, polegającej na dokonaniu odpowiedniego wpisu w
sądzie rejestrowym.

Samorządowe i związkowe spółki jednoosobowe Inne podmioty

 Jednodobowa spółka akcyjna  Samorządowe osoby prawne,
(wyłącznym akcjonariuszem jest jedna jednostka samorządu lub jeden związek utworzone na podstawie przepisów
komunalny), szczególnych i wpisane do
 Jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (wyłącznym odpowiedniego rejestru:
udziałowcem jest jedna jednostka samorządu lub jeden związek komunalny),  Samorządowe instytucje
Jako, że podmiotem mienia gminnego może byd wyłącznie poszczególna gmina, kultury,
traktowana oddzielnie to: 
 Spółki, których właścicielem jest jednostek samorządu terytorialnego (kilka
gmin, kilka powiatów) lub kilka związków komunalnych traktowane są jako
podmioty o kapitale mieszanym,
 Spółki, które należą do jednostki samorządu terytorialnego i paostwa są
traktowane jako podmioty o kapitale mieszanym,

Gospodarowanie mieniem komunalnym

Wykonywanie praw majątkowych przez jednostki samorządu
terytorialnego należy do kompetencji ich statutowych organów. Co Domniemanie kompetencji organów
wykonawczych jednostek samorządu
ważne, jako regułę przyjęto zasadę domniemania kompetencji do terytorialnego:
gospodarowania mieniem na rzecz organów wykonawczych. Nie  Wójt (burmistrz, prezydent miasta),
 Zarząd powiatu,
mniej jednak, organy ustawodawcze posiadają określone
 Zarząd województwa,
uprawnienia w szczególnych sprawach majątkowych.
48 KAROL KRUK
Strona
 Nabywanie mienia przez jednostki Komunalizacja mienia paostowego to inaczej
uwłaszczenie jednostki samorządu na mieniu
samorządu terytorialnego paostwowym (przeciwieostwo wywłaszczenia).

Jednostki samorządu terytorialnego nabywają swoje mienie na dwa podstawowe sposoby:

 Nabycie pierwotne (komunalizacja mienia paostwowego) – następuje, co do zasady, w drodze

przekazania jednostkom samorządu terytorialnego mienia Skarbu Paostwa lub innych
paostwowych osób prawnych. Ten sposób określa się
Art. 44. Ustawy o samorządzie gminnym
Nabycie mienia komunalnego następuje: mianem komunalizacji mienia i oznacza on nabycie mienia
1) na podstawie ustawy - Przepisy przez jednostkę samorządu w sposób nieodpłatny na
wprowadzające ustawę o samorządzie
potrzeby realizacji zadao przez nią wykonywanych.
terytorialnym,
2) przez przekazanie gminie mienia w związku z Komunalizacja mienia była przede wszystkim efektem
utworzeniem lub zmianą granic gminy w trybie, o wejścia w życie ustawy z 10 maja 1990r. – przepisy
którym mowa w art. 4; przekazanie mienia
następuje w drodze porozumienia wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i
zainteresowanych gmin, a w razie braku ustawę o pracownikach samorządowych.
porozumienia - decyzją Prezesa Rady Ministrów,
podjętą na wniosek ministra właściwego do spraw
administracji publicznej, Nabycie pierwotne mienia przez gminę może byd również
3) w wyniku przekazania przez administrację efektem zastosowania art. 44 ustawy o samorządzie
rządową na zasadach określonych przez Radę
Ministrów w drodze rozporządzenia, gminnym. W tym przypadku chodzi o nabycie mienia w
4) w wyniku własnej działalności gospodarczej, drodze przekazania im składników w związku z
5) przez inne czynności prawne,
6) w innych przypadkach określonych
utworzeniem nowej gminy lub zmianą granic dotychczas
odrębnymi przepisami. istniejącej gminy.

Kolejnym sposobem jest nabycie mienia przez gminy jest nabycie go w wyniku przekazania przez
administrację rządową, według zasada wynikających z rozporządzenia Rady Ministrów.

Spory dotyczące przejęcia mienia

Stronami postępowania o przekazanie mienia są zawsze Skarb Paostwa i właściwa jednostka samorządu
terytorialnego. Przekazanie takie może mied miejsce na podstawie różnych ustaw. Spory dotyczące
przejęcia mienia rozstrzygane są przez różne podmioty, w zależności od tego jakiego rodzaju jednostka
samorządowa jest jego stroną:

1) Spory gmin ze Skarbem Paostwa – decyzję komunalizacyjną wydaje w pierwszej instancji

wojewoda. W przypadku komunalizacji na mocy prawa ma ona charakter deklaratoryjny, a w
przypadku komunalizacji na wniosek gminy jest ona aktem konstytutywnym. Odwołania od decyzji
wojewody rozpatruje Krajowa Komisja Uwłaszczeniowa.

2) Spory między województwami i powiatami a Skarbem Paostwa – decyzję, podobnie jak w

przypadku gmin, wydaje w pierwszej instancji wojewoda. Organem odwoławczym od jego decyzji
jest w tym przypadku już Minister Skarbu Paostwa.
 Nabywanie wtórne mienia samorządowego – następuje w wyniku własnej działalności jednostek
samorządu terytorialnego.
49 KAROL KRUK
Strona
 Istota gospodarki komunalnej
Rozważania na temat gospodarki komunalnej najlepiej Gospodarka komunalna obejmuje 3 elementy:
rozpocząd od wskazania definicji legalnej tego pojęcia. 1 - wykonywanie przez jednostki
samorządu terytorialnego,
Zgodnie z art. 1 ustawy o gospodarce komunalnej obejmuje 2 - zadao własnych,
ona wykonywanie przez jednostki samorządu terytorialnego 3 - w celu zaspokojenia zbiorowych
potrzeb wspólnoty samorządowej.
zadao własnych w celu zaspokojenia zbiorowych potrzeb
wspólnoty samorządowej. Tak sformułowana koncepcja gospodarki komunalnej odpowiada również
Europejskiej Karcie Samorządu Terytorialnego, zwłaszcza z jej art. 4 i 9.

Zadania własne samorządu

O nałożeniu na jednostki samorządu terytorialnego obowiązku wykonywania określonych zadao
publicznych rozstrzyga przepis prawa. Wynika z tego, że katalog spraw należących do zadao własnych
jednostek samorządu terytorialnego nie może zostad uzupełniony przez władze samorządowe.

O zakresie tym decydują:

 Ustawy ustrojowe samorządu terytorialnego:
 Ustawa o samorządzie gminnym,
 Ustawa o samorządzie powiatowym,
 Ustawa o samorządzie wojewódzkim,
 Ustawy szczegółowe o charakterze materialnoprawnym,
Należy zaznaczyd tu, iż tzw. zadania zlecone również
zawierają się w kategorii zadao publicznych a jednostki
Zadania zlecone samorządu terytorialnego samorządu terytorialnego wykonują je we własnym imieniu i
również należą do kategorii zadao publicznych,
jednak ustawa wyraźnie wyłącza swoje na własne ryzyko. Jednakże, ustawa o gospodarce
zastosowanie względem nich. komunalnej wyraźnie wyłącza je z zakresu „gospodarki
komunalnej”. Tym samym ustawa ta nie znajduje do nich
zastosowania.
Takie działanie ustawodawcy wydaje się byd sprzeczne z dotychczasową linią orzeczniczą Trybunału
Konstytucyjnego, który to wielokrotnie wskazywał to, że:
 Istnieje jednorodnośd zadao publicznych zarówno w przypadku paostwa, jak i samorządu. Co
więcej, nie ma materialnego kryterium, które pozwalało by na jednoznaczne rozróżnienie zadao
własnych samorządu terytorialnego oraz zadao administracji rządowej.
 Nie ma też podstawy różnicowad działalności jednostek samorządu ze względu na sposób nadzoru
nad wykonywaniem poszczególnych rodzajów zadao, ponieważ art. 171 ust. 1 Konstytucji RP
wyraźnie wskazuje, że organy jednostek samorządu terytorialnego podlegają nadzorowi wyłącznie
ze względu na kryterium legalności swojej działalności.
 Podobny jest również model finansowania tychże zadao – obecnie zarówno zadania zlecona, jak i
zadania własne jednostek samorządu mogą byd finansowane w formie dotacji celowych.

Podmiotowy zakres gospodarki komunalnej

Z punktu widzenia podmiotowego o wykonywaniu gospodarki komunalnej możemy mówid wyłącznie w
przypadku trzech rodzajów podmiotów:

1) Jednostek samorządu terytorialnego, wykonujących zadania własne – gminy, powiaty, województwa,

50 KAROL KRUK

2) Związki jednostek samorządu terytorialnego:

 Związki międzygminne (art. 64 – art.73a u.s.g.) Tylko w przypadku działalności tych podmiotów w
 Związki powiatów (art. 65 – art. 72 u.s.p.) ramach zadao własnych jednostek samorządu
terytorialnego możemy mówid o gospodarce komunalnej.
 Związki miast na prawach powiatów z gminami (art.
74 u.s.p.),
Strona

3) Te podmioty prywatne, którym jednostki samorządu terytorialnego powierzyły w drodze umowy

wykonywanie zadao własnych.
 Charakter prawny działalności jednostek samorządu terytorialnego
W doktrynie panuje niezgoda co do tego, czy jednostki Przedsiębiorca Nieprzedsiębiorąca
samorządu terytorialnego można uznad za w rozumieniu u.s.d.g. w rozumieniu u.s.d.g.
przedsiębiorców w rozumieniu ustawy o swobodzie  Charakter prawny zadao  Udział w obrocie
samorządu terytorialnego, gospodarczym,
działalności gospodarczej, czy też jest to niemożliwe. Z  Różnorodnośd form  Zastosowanie do jednostek
jednej strony należy zauważyd, że charakter zadao wykonywania zadao, samorządu prawa
samorządu terytorialnego, a także różnorodnośd form  Szczególny charakter mienia antymonopolowego,
samorządowego
ich realizacji oraz szczególny charakter mienia
samorządowego przemawiają za nieuznawaniem ich za przedsiębiorcę. Z drugiej jednak strony należy
zauważyd, że jednostki te uczestniczą w obrocie gospodarczym, a co więcej znajdują do nich zastosowanie
przepisy antymonopolowe.

Kwestia zastosowania ustawy o ochronie konkurencji i konsumenta

Zastosowanie prawa antymonopolowego względem jednostek samorządu terytorialnego, nawet w
przypadku, gdy działają one w sposób samodzielny wynika z faktu, że praktyki antymonopolowe są
działaniami z zakresu czynności cywilnoprawnych. Co więcej, w świetle orzecznictwa Sądu Ochrony
Konkurencji i Konsumenta osoba prawna, utworzona przez Podmiot, któremu jednostka samorządu
gminę, powiat lub województwo nie może uwolnid się od terytorialnego powierzy wykonywanie zadania
nie może uwolnid się od odpowiedzialni za
odpowiedzialności w związku z tym, że wykonywała uchwałę praktyki antymonopolowe poprzez wskazanie,
organów gminy. Podobnie sytuacja kształtuje się, w przypadku że wykonuje w ten sposób uchwałę organu
powierzenia wykonywania zadania na rzecz podmiotu stanowiącego.

prywatnego.

Należy zwrócid uwagę, że najczęstszym przewinieniem w kwestii prawa antymonopolowego, którego

dopuszczają się jednostki samorządu terytorialnego (najczęściej gminy) związane są z ochroną samej
jednostki samorządu przez przedsiębiorcą prywatnym, podejmującym działalnośd na rynku użyteczności
publicznej, bądź też koncentrują się na doprowadzeniu do konieczności znacznego podwyższenia cen przez
przedsiębiorcę. Przykładami takich działao mogą byd np.:

a) Różnicowanie wysokości opłaty targowej na targowiskach gminnych i targowisku prowadzonym przez

inny podmiot w celu ochrony komunalnych podmiotów gospodarczych,
b) Pobieranie przez gminę zróżnicowanych opłat za przyjmowanie odpadów komunalnych na wysypiska
śmieci (na którym to rynku gmina była monopolistą) w zależności od tego, czy to ona sama je zwoziła,
czy też przedsiębiorca prywatny,
c) Pobieranie tylko od niektórych przewoźników opłat za możliwośd korzystania z gminnych
przystanków autobusowych,

Wyrok Sądu Antymonopolowego z 1994r. Należy skazad w tym miejscu fundamentalne orzeczenie Sądu
Dostęp do podejmowania działalności Antymonopolowego z 1994r., w którym wyraził on pogląd, iż
gospodarczej w sferze gospodarki komunalnej
nie może byd ograniczany podmiotom „w braku w ustawie o samorządzie terytorialnym wyraźnych
prywatnym, spełniającym ustawowe wymogi. zapisów ograniczających wolną konkurencje w obszarze
gospodarki komunalnej, to w związku z tym, mają do tego obszaru dostęp również inne podmioty, o ile
spełniają tylko wskazane w ustawie wymogi”.
51 KAROL KRUK
Strona
 Zadania o charakterze użyteczności publicznej
Kwestia tego, jakie zadania należą do gospodarki komunalnej należy do najbardziej spornej w związku z całą
tematyką działalności jednostek samorządu terytorialnego.

Kwestia działalności jednostek samorządu terytorialnego poza zakresem użyteczności publicznej

Podstawowy problem, wywołującym najwięcej kontrowersji jest kwestia dopuszczalności działalności zarobkowej jednostek
samorządu terytorialnego wykraczającej poza zadania o charakterze użyteczności publicznej.

Zagadnienie to było przedmiotem debaty parlamentarnej:

Z jednej strony podnoszono, że koniecznośd zakazu czystej działalności zarobkowej wynika z faktu przyjęcia w Polsce modelu
gospodarki wolnorynkowej, który to model mógłby byd w tej sytuacji zagrożony. Z drugiej jednak strony, nie ma logicznych
argumentów do wprowadzaniu względem gmin zakazu działalności, skoro uzyskane środki finansowe służą w swoim efekcie całej
wspólnocie:

a) Początkowo przyjęto rozwiązanie pośrednie – uzależniono możliwośd prowadzenia działalności zarobkowej poza zakresem
zadania o charakterze użyteczności publicznej jeżeli wymagały tego potrzeby społeczne.
b) Następnie wprowadzono bezwzględny zakaz tworzenia przez gminy przedsiębiorstw zarobkowych, które działają poza
sferą użyteczności publicznej.

Obecnie kwestia ta unormowana została w art. Ust. 1 i 2 ustawy o gospodarce Definicja gospodarki komunalnej
komunalnej. Z pierwszego z tych przepisów wynika, że do gospodarka komunalna wskazuje na dopuszczalnośd
obejmuje wyłącznie zadania własne, które to, w związku z treścią ust. 2, nie zawsze prowadzenia przez gminę działalności
muszą mied charakter zadao o charakterze użyteczności publicznej. Katalog zadao wykraczającej poza sferę użyteczności
objętych powyższą ustawą zawiera więc przede wszystkim zadania z zakresu publicznej.
użyteczności publicznej, ale nie wyłącznie.

Definicja zadań z zakresu użyteczności publicznej

Definicja legalna zadao o charakterze użyteczności publicznej, zawarta w art. 1 ust. 2 ustawy o gospodarce
komunalnej została w doktrynie wyraźnie rozbudowana. Obecnie w literaturze akcentuje się takie jej cechy
jak:

 Bieżące,
 Nieprzerwane,
 Zaspakajanie zbiorowych potrzeb ludności,
 W drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych,
 O charakterze niewykluczanym,,
 Zaspokajają potrzeby podstawowe,
 Zaspokajają potrzeby elementarne,
 Ich świadczenie ma charakter kolektywny,

Należy dodad w tym miejscu, że wykonywanie tego typu zadao

Działalnośd jednostki samorządu terytorialnego
nie może byd nastawiona na maksymalizację własnych jest zawsze niezależne od tego, czy dana jednostka
zysku. Co innego w przypadku podmiotów
prywatnych wykonujących dane zadanie na
samorządu jest wstanie pokryd wydatki z nią związane.
podstawie umowy. Działalnośd taka nie może byd więc nastawiona na
maksymalizację zysku, w związku z czym jest zazwyczaj
52 KAROL KRUK

działalnością dofinansowywaną ze środków publicznych. Nie chodzi tu oczywiście o działalnośd

podmiotów prywatnych, świadczących usługi w zakresie użyteczności publicznej w ramach prowadzonej
przez siebie działalności gospodarczej. Podmioty takie oczywiście chcą w jak największym stopniu
zmaksymalizowad dochodowośd swojej działalności.
Strona
 Katalogi zadań z zakresu użyteczności publicznej
Gmina Powiat Województwo
Katalog zadao wynika z art. 9 ust. Katalog zadao wynika z art. 4 ust. Katalog zadao wynika z art. 14
4 ustawy o samorządzie 1 ustawy o samorządzie ustawy o samorządzie
gminnym. powiatowym. województwa.
 Sprawy zaopatrzenia w wodę, gaz, Zadania o charakterze ponadgminnym z  Zadania z zakresu edukacji
energię elektryczną i cieplną, zakresu publicznej i szkolnictwa wyższego,
 Odprowadzanie ścieków i utylizację  Zadania z zakresu edukacji  Promocja i ochrona zdrowia,
odpadów, publicznej i szkolnictwa wyższego,  Ochrona kultury i jej dóbr,
 Transport publiczny,  Promocja i ochrona zdrowia,  Pomoc społeczna,
 Drogi gminne,  Ochrona kultury i jej dóbr,  Modernizacja terenów wiejskich,
 Komunalne drogi publiczne,  Pomoc społeczna,  Ochrona środowiska,
 Utrzymanie cmentarzy, Ma on charakter wyłącznie  Gospodarka wodna,
Ma on charakter wyłącznie przykładowy. Ma on charakter wyłącznie
przykładowy. przykładowy.
Co ważne, o nałożeniu na jednostkę samorządu terytorialnego obowiązku wypełniania określonych zadao
publicznych rozstrzygają również bardzo często przepisy prawa materialnego.

Zakres działalności jednostek samorządu wynikający z ustawy o gospodarce

komunalnej
W ustawie o gospodarce komunalnej zakres tego rodzaju działalności nie został określony jednolicie
względem wszystkich szczebli samorządu terytorialnego. Co
Powiaty nie mogą prowadzid działalności prawda, jako zasadę przyjęto w niej, że gminy, powiaty i
gospodarczej, która wykracza poza sferę województwa wykonują gospodarkę komunalną w zakresie
użyteczności publicznej. zadao o charakterze użyteczności publicznej, jednak postulat
ten znalazł pełne zastosowanie wyłącznie w odniesieniu do
powiatów. Tylko bowiem względem tego szczebla samorządu ustawa nie przewiduje możliwości
prowadzenia jakiejkolwiek działalności wykraczającej poza sferę użyteczności publicznej. Gminy i
województwa ten zakaz nie obejmuje. Mogą one wykonywad
Gminy i województwa mogą wykonywad
gospodarkę komunalną poza sferą użyteczności publicznej, gospodarkę komunalną poza sferą
oczywiście w granicach wskazanych w przepisach ustawowych. użyteczności publicznej.

Kompetencja do ustalania cen

Ustawa o gospodarce komunalnej przyznaje organom
Organy stanowiące mogą ustalad ceny za usługi
stanowiącym (radzie gminy, radzie miasta, radzie powiatu lub
komunalne – tylko w ramach swojej działalności
użyteczności publicznej.
sejmikowi wojewódzkiemu) dodatkową kompetencje,
polegającą na możliwości ustalania cen lub wskazywania sposobów ustalania cen za usługi komunalne
wykonywanych w ramach użyteczności publicznej. Kompetencje te wskazane wyżej podmioty mogą
przekazad organowi wykonawczemu tych jednostek, wymaga to jednak odpowiedniej uchwały.

Co ważne, możliwośd ustalenia ceny lub opłaty za korzystanie Możliwośd ustalenia cen i opłat ogranicza się do
dotyczy wyłącznie tych urządzeo komunalnych lub usług tych urządzeo i usług komunalnych, które
zarządzane są bezpośrednio lub pośrednio przez
komunalnych, które zarządzane są albo świadczone przez jednostki samorządu terytorialnego.
jednostki samorządu terytorialnego. Nie ma tu znaczenia, czy
jest to działanie bezpośrednie (samodzielnie), czy też pośrednie (wykonywane w formie powierzenia).
53 KAROL KRUK
Strona
 Gospodarka komunalna poza sferą użyteczności publicznej

Działalność poza sferą użyteczności publicznej musi Wykonywanie gospodarki komunalnej poza
zawierać się w katalogu zadań własnych sferą użyteczności publicznej nie może
wykraczad poza zadania własne gminy.
Gmina wykonując gospodarkę komunalną, może wykraczad
poza sferę użyteczności publicznej tylko wtedy, gdy działalnośd prowadzona poza tą sferą mieści się w
katalogu zadao własnych. Oznacza to, że wykroczenie poza sferę użyteczności publicznej nie powoduje
możliwości zastosowania ustawy o gospodarce komunalnej do wykonywania zadao zleconych.

Gmina
Nie mniej jednak, art. 10 ustawy o gospodarce komunalnej zawiera katalog przesłanek, których spełnienie
jest niezbędne dla prowadzenia przez gminę gospodarki komunalnej poza sferą użyteczności publicznej.

Sytuacja Charakterystyka
Przesłanką jest tu występowanie w danej jednostce samorządowej znaczego
Niezaspokojone potrzeby + wysokie
bezrobocia. Dopuszczenie działalności gminy poza sferą użyteczności
bezrobocie
publicznej ma tu na celu przeciwdziałanie bezrobociu na rynku lokalnym.
Przesłanka ta pozostaje w bezpośrednim związku z procesem komercjalizacji
Zbycie składnika mienia komunalnego lub
przedsiębiorstw paostwowych, które to w dużym stopniu wykraczały poza
rozporządzenie nim w inny sposób mogło
sferę użyteczności publicznej. Ich pośpieszna prywatyzacja mogła by
by spowodowad dla gminy poważną stratę.
prowadzid do poważnych strat majątkowych w gospodarce komunalnej.
Wyłączenie działalności bankowej spod ograniczenia ustawy znajduje swoje
Działalnośd gospodarcza przewidziana
5 sytuacji

uzasadnienie w istnieniu licznych komunalnych kas oszczędnościowych. Dla

przepisami prawa materialnego w zakresie
kategorii działalności ubezpieczeniowej racjonalnego uzasadnienia próżno
czynności bankowych i ubezpieczeniowych.
szukad.
Posiadanie przez gminę akcji lub udziałów
w spółkach zajmujących się działalnością
doradczą, promocyjną, edukacyjną lub
wydawniczą na rzecz samorządu
terytorialnego
Jako wyjątek od ogólnego zakazu, należy pamiętad zawsze o stosowaniu
zawężającej interpretacji tego pojęcia. W przeciwnym razie przesłanka ta
Sytuacje „ważne dla rozwoju gminy”
otwierała by gminą możliwośd bardzo swobodnego obchodzenia przepisów
ustawy.
Jak to wyraźnie powyżej widad, dozwolenie prowadzenia przez gminy działalności wykraczającej poza sferę
użyteczności publicznej oparte zostało na pojęciach niedookreślonych, wymagających każdorazowo
indywidualnej interpretacji. Ocena, czy konkretna działalnośd gminy mieści się w granicach tych pojęd,
należy do właściwych organów nadzoru.

Województwo
Podejmowanie zadao przez województwo poza sferą Art. 13. 1. W sferze użyteczności publicznej
użyteczności publicznej możliwe jest wyłącznie w sytuacji, województwo może tworzyd spółki z
ograniczoną odpowiedzialnością, spółki akcyjne
jeżeli zadania te polegają na wykonywaniu czynności
lub spółdzielnie, a także może przystępowad do
promocyjnych, edukacyjnych lub wydawniczych oraz na takich spółek lub spółdzielni.
wykonywaniu zadao w zakresie telekomunikacji, służących 2. Poza sferą użyteczności publicznej
województwo może tworzyd spółki z
rozwojowi województwa. ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne
oraz przystępowad do nich, jeżeli działalnośd
Gospodarkę komunalną w tym zakresie województwo spółek polega na wykonywaniu czynności
54 KAROL KRUK

wykonuje tworząc spółki kapitałowe, bądź też do nich promocyjnych, edukacyjnych, wydawniczych
oraz na wykonywaniu działalności w zakresie
przystępując. telekomunikacji służących rozwojowi
województwa.
Powiat
Tak jak zostało to już wcześniej powiedziane, dla powiatu w ogóle nie przewiduje się możliwości
prowadzenia działalności poza sferą użyteczności publicznej.
Strona
 Prawne formy wykonywania gospodarki komunalnej
Jednostki samorządu terytorialnego mają, co do zasady, swobodę w wyborze sposobu działania lub formy
prawnej w jakiej prowadzone będą działania objęte ustawą o gospodarce komunalnej.

Gminy, powiaty i województwa mogą wybrad z pośród dwóch sposobów:

Sposoby wykonywania gospodarki komunalnej

Samodzielne wykonywanie
Podmioty wyodrębnione ze
struktury samorządu, ale
działające w ramach
osobowości prawnej danej
jednostki samorządu
 Jednostki budżetowe,
 Samorządowe zakłady
budżetowe,
Powierzenie wykonywania w drodze umowy
Spółki prawa handlowego z
udziałem jednostek
Powierzenie wykonywania zadania z zakresu gospodarki
samorządu terytorialnego, z
komunalnej podmiotowi prywatnemu w drodze umowy
zarządem o charakterze
prywatnoprawnym
 Jednoosobowe spółki
kapitałowe jednostek
samorządu terytorialnego,  Osoby fizyczne,
 Spółki prawa handlowego  Spółki prawa handlowego,
z udziałem jednostek
samorządu terytorialnego,

Ograniczenia w wyborze sposobu działania i formy

Swoboda wyboru sposobu i formy nie ma Oczywiście swoboda wyboru sposobu wykonywania danego
charakteru bezwzględnego, ale wyjątki zadania z zakresu gospodarki komunalnej przysługuje gminie,
powinny byd interpretowane zawężająco.
powiatowi lub województwu tylko w przypadku, gdy ustawa
nie wymaga w tym przypadku określonego trybu działania, a nawet określonej formy prawnej. Nie mniej
jednak, ograniczenia te mają zawsze charakter wyjątków od ogólnej zasady swobody wyboru. Dlatego też
powinny byd interpretowane zawężająco.

Podstawowe ograniczenie w wyborze sposobu i formy działania dotyczy prowadzenia gospodarki

komunalnej w ramach zadao pozostających poza sferą użyteczności publicznej (ale będącymi oczywiście
zadaniami własnymi danej jednostki). W związku z tym, że normy prawne nie przewidują dla powiatu
możliwości prowadzenia tego typu działalności, ograniczenia te mogą dotyczyd wyłącznie gmin i
województw:

Ograniczenia w wyborze formy dla działalności

poza sferą użyteczności publicznej
Szczebel samorządu terytorialnego Przewidziane możliwe formy
 Spółka akcyjna,
 Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością,

Gmina W zakresie partnerstwa publiczno – prywatnego

(4 formy) (ale nie jako komplementariusz):,
 Spółka komandytowa,
 Spółka komandytowo – akcyjna,
 Spółka akcyjna,
55 KAROL KRUK

 Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością,

Województwo Mogą również przystępowad do tego rodzaju spółek, o ile ich
(2 formy) działalnośd polega na wykonywaniu czynności promocyjnych,
edukacyjnych, wydawniczych oraz wykonywania działalności w
zakresie telekomunikacji służących rozwojowi województwa.
Nie prowadzi działalności poza sferą użyteczności
Powiat
Strona

publicznej
 Jednostki organizacyjne działające na zasadach określonych w ustawie o finansach
publicznych
Na podstawie ustawy z 2009r. o finansach publicznych jednostki samorządu mogą tworzyd podmioty
należące do sektora finansów publicznych: FORMY PRAWA PUBLICZNEGO
Komunalne jednostki organizacyjne,
1. Jednostki budżetowe, nieposiadające osobowości prawnej. Korzystają z
osobowości prawnej danej jednostki samorządu
2. Samorządowe zakłady budżetowe, terytorialnego

Jednostki budżetowe Samorządowe zakłady budżetowe

tworzenia

Tworzone są w drodze uchwały organu Tworzone są w drodze uchwały organu

Sposób

stanowiącego jednostki samorządu stanowiącego jednostki samorządu

terytorialnego terytorialnego
tworzenia

Tworzone dla wykonywania zadao

Tworzone dla wykonywania gospodarki
Cel

niezwiązanych stricte z działalnością

komunalnej o charakterze odpłatnym
zarobkową.
Wydatki samorządowych zakładów budżetowych
finansowania

Jednostki budżetowe finansowane są nie muszą byd w całości pokrywane z budżetu.

Sposób

bezpośrednio z budżetu konkretnej jednostki Wszelkie dotacje przeznaczone na jej działanie

samorządu, a całośd uzyskanych dochodów
muszą odprowadzad do jej budżetu.
Pracę danej jednostki budżetowej prowadzi
Sposób zarządzania daną
jednostką organizacyjną
mogą wynosid nie więcej niż 50% jej dochodów.
W związku z tym, w dużej mierze finansowane
są one z dochodów własnych.
Pracę samorządowego zakładu budżetowego
prowadzi kierownik samorządowego zakładu

kierownik jednostki budżetowej na podstawie

budżetowego na podstawie udzielonego mu w
udzielonego mu w tym celu pełnomocnictwa.
tym celu pełnomocnictwa.
Powoływany jest przez organ wykonawczy
Powoływany jest przez organ wykonawczy
danej gminy, powiatu lub województwa.
danej gminy, powiatu lub województwa.
Dla wszelkich czynności wykraczających poza
Dla wszelkich czynności wykraczających poza
zakres pełnomocnictwa wymagana jest zawsze
zakres pełnomocnictwa wymagana jest zawsze
zgoda organu powołującego.
zgoda organu powołującego.
Samorządowy zakład budżetowy może zostad
zlikwidowany w celu przekształcenia go w
Przekształcenie w spółkę prawa

spółkę kapitałową, której kapitał zakładowy

pokrywany jest w takim przypadku z mienia
danego samorządowego zakładu budżetowego.
handlowego

Nie przewiduje się takiej możliwości Spółka powstała w tym trybie wstępuje we
(chyba) wszystkie prawa i obowiązki związane z
działalnością danego zakładu budżetowego.
Oznacza to, że przedmiot działalności danej
spółki powinien byd tożsamy, a wszelkie prawa i
obowiązki staną się następnie prawami i
56 KAROL KRUK

obowiązkami nowo powstałej spółki (także w

zakresie prawa pracy).
Strona
 Spółki z udziałem jednostek samorządu terytorialnego
Administracja publiczna nie jest Administracja publiczna nie jest beneficjentem wolności
podmiotem wolności gospodarczej. gospodarczej, jednej z podstawowych reguł wolnego rynku.
Oznacza to, że u podstaw każdego działania podmiotów publicznoprawnych znajdowad się musi
odpowiednia podstawa prawna.

Nie mniej jednak, w pewnych sytuacjach prawo przewiduje dla Zadania wykonywane w formie sektora
tego typu podmiotów możliwośd działania w formach prawa prywatnoprawnego nie tracą przez to swojego
publicznego charakteru. Nadal pozostają
prywatnego. Stąd też jednostki samorządu terytorialnego, zadaniami publicznymi.
uczestniczące w obrocie gospodarczym, posługują się do
Pamiętad należy jednak o ograniczeniach w
realizacji swoich zadao właśnie tego typu formami
wyborze formy wykonywania gospodarki organizacyjnymi. Co ważne, formy organizacyjnoprawne w
komunalnej poza sferą użyteczności publicznej. postaci spółek prawa handlowego mogą byd wykorzystywane
przez jednostki samorządu terytorialnego do realizacji zadao wszelkiego rodzaju zadao własnych – zarówno
z zakresu użyteczności publicznej, jak i z poza tej sfery.

Jednostka samorządu terytorialnego może mied udział w spółce prawa handlowego w wyniku dwóch
sytuacji:

 Utworzenia przez nie spółki,

 Przystąpienia przez nią do już istniejącej spółki – jest jednym z udziałowców, pozostałymi mogą
byd zarówno podmioty publicznoprawne, jak i podmioty prawa prywatnego. Jednostka samorządu
terytorialnego nie może byd jednak nigdy komplementariuszem spółki komandytowej lub
komandytowo-akcyjnej.

Modyfikacje unormowania spółek

Jednoosobowa spółka jednostki samorządu Spółka z udziałem jednostki samorządu
terytorialnego terytorialnego
Funkcję zgromadzenia wspólników (walnego W spółkach z chociażby najmniejszym udziałem
zgromadzenia) pełnią organy wykonawcze – wójt, jednostek samorządu terytorialnego działa rada
burmistrz, prezydent, zarząd powiatu lub zarząd nadzorcza.
województwa).
Kadencja członka rady nadzorczej trwa 3 lata.
Podstawy rozstrzygnięd tych organów wynikają
jednak z uchwał podejmowanych przez organy
stanowiące gmin, powiatów lub województw.
PRYWATYZACJA POŚREDNIA
Do zbywania udziałów i akcji w jednoosobowych
spółkach samorządu terytorialnego stosuje się
przepisy ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji.

Akcje i udziały zbywane są w trybie:

 oferty ogłoszonej publicznie,
 przetargu publicznego,
 rokowao podjętych na zasadzie publicznego zaproszenia,
57 KAROL KRUK

Przedmiot działania spółki powinien wyraźnie określad, czy spółka realizuje zadania z zakresu
użyteczności publicznej, czy też inne zadania własne gminy, powiatu lub województwa.
Spółki z udziałem jednostek samorządu
terytorialnego, prowadzące działalnośd z zakresu
użyteczności publicznej, muszą określid w drodze
regulaminu zasady korzystania z usług publicznych
Strona

oraz obowiązki spółki wobec odbiorców usług.

 Powierzanie wykonywania zadań z zakresu gospodarki
komunalnej na podstawie umowy cywilnoprawnej
Jednostki samorządu terytorialnego mogą powierzad, na podstawie umów prawa cywilnego, wykonywanie
zadao z zakresu gospodarki komunalnej (zadao z zakresu zaspokajania zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej)
podmiotom zewnętrznym, którymi najczęściej są podmioty sektora prywatnoprawnego.

Przeniesienie wykonywania zadao nie
powoduje przeniesienia odpowiedzialności
publicznoprawnej za wykonywanie zadao
własnych jednostki samorządu.
Co ważne, przeniesienie zadao do realizacji na rzecz podmiotów
prywatnych nie prowadzi do przerzucenia odpowiedzialności
publicznoprawnej za wykonywania zadao własnych danej
jednostki samorządu terytorialnego.

Umowy zawierane przez jednostki samorządu terytorialnego Wykonywanie konkretnego zadania można
mają szczególny charakter – na ich podstawie jednostki powierzyd jednemu lub kilku podmiotom.
samorządu terytorialnego powierzają innym podmiotom wykonywania na swym obszarze zadao z
zakresu zaspokajania zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej. Powierzenie wykonywania
konkretnych zadao może nastąpid na rzecz jednego lub kilku podmiotów.

Strony umowy
Stronami takich umów są z jednej strony zawsze konkretne jednostki samorządu terytorialnego. Z drugiej
strony występowad mogą różnego rodzaju podmioty sektora prywatnego:

1. Osoby fizyczne, Art. 4 U.s.d.g.

2. Osoby prawne,
3. Jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości
prawnej, ale mające status przedsiębiorcy w
rozumieniu ustawy o swobodzie działalności
gospodarczej,
4. Osoby fizyczne, które świadczą na podstawie umów
prawa cywilnego różnego rodzaju usługi o charakterze
użyteczności publicznej, chyba że wykonywanie danej
działalności wiąże się z wymogiem stosownego zezwolenia,
Ust. 1. Przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy jest
osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka
organizacyjna niebędąca osobą prawną, której
odrębna ustawa przyznaje zdolnośd prawną -
wykonująca we własnym imieniu działalnośd
gospodarczą.
Ust.2. Za przedsiębiorców uznaje się także
wspólników spółki cywilnej w zakresie
wykonywanej przez nich działalności
gospodarczej.

Zgodnie z definicją samorządowej osoby Wskazuje się także katalog podmiotów, które stronami takiej
prawnej zawartą w art. 4 pkt 9a o gospodarce
umowy byd nie mogą. Należą do niego przede wszystkim te
nieruchomościami, są to osoby prawne
powoływane lub tworzone przez organy jednostki organizacyjne, które nie posiadają osobowości
jednostek samorządu terytorialnego. prawnej (i nie są przedsiębiorcami według u.s.d.g.) oraz
komunalne osoby prawne, tworzone przez jednostkę samorządu terytorialnego – w tym przypadku gmina,
powiat lub województwo podpisywały by umowę „same ze sobą”. Również samorządowe jednostki
organizacyjne (jednostki budżetowe, samorządowe Tylko podmiot niezależny gospodarczo i organizacyjnie
zakłady budżetowe) nie mogą byd stroną takiej umowy. może stanowid kontrahenta tego typu umowy o
powierzenie wykonywania zadao.
Umowy tego typu zawierane są na zasadach opisanych
w różnych aktach:
58 KAROL KRUK

1. Ustawa Kodeks cywilny,

2. Ustawa o finansach publicznych, Zawarcie umowy poprzedza zazwyczaj
3. Ustawa o partnerstwie publiczno-prywatnym, określony tryb wyboru kontrahenta.
4. Ustawa o koncesji na roboty budowlane lub usług Gwarantuje to niezbędną transparentnośd
postępowania jednostek samorządu
(koncesja jest chyba ważna – warto doczytad (s.148),
terytorialnego (taaaa jasne ).
5. Ustawa Prawo zamówieo publicznych,
Strona

6. Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie,

7. Ustawa o publicznym transporcie zbiorowym,
 Treść umowy
Treśd umowy o powierzeniu wykonywania zadao z zakresu
zaspokajania zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej
wynika z obowiązywania ogólnej zasady swobody umów. W
związku z tym strony mogą kształtowad swój stosunek umowy
w dowolny sposób, byleby jego treśd lub cel nie sprzeciwiały
1
Art. 353 . KC
Strony zawierające umowę mogą ułożyd
stosunek prawny według swego uznania, byleby
jego treśd lub cel nie sprzeciwiały się
właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani
zasadom współżycia społecznego.

się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Nie mniej jednak, z uwagi
na istotę tego typu umowy, musi ona zawierad:

 wskazanie rodzaju i zakresu prowadzonej działalności,

 obszar geograficzny na którym ma byd ona prowadzona
 warunki wykonywania usług.

Warunkiem możliwości prowadzenia przez danego przedsiębiorcę określonej działalności jest oczywiście
uzyskanie stosowanego zezwolenia lub koncesji, wymaganej od podmiotów prowadzący tego typu
działalnośd gospodarczą

Przekształcanie przedsiębiorstw skomunalizowanych

Przekształcenie przedsiębiorstwa skomunalizowanego polega na transformacji w jednoosobową spółkę gminy, podlegającą
reżimowi prawa prywatnego, charakteryzującą się prywatnoprawnym sposobem zarządzania. Jednoosobowa spółka gminy,
powstawała w skutek przekształcenia, wstępuje we wszystkie stosunki prawne przedsiębiorstwa. Nie dotyczy to wyłącznie stosunku
pracy dyrektora i osób zatrudnionych w nim na podstawie powołania – stosunki pracy wygasają z mocy prawa w dniu wykreślenia
przedsiębiorstwa z rejestru przedsiębiorstw paostwowych.

Organem reprezentującym gminę w spółce jest wójt (burmistrz, prezydent miasta). W spółce tej musi działad rada nadzorcza,
której liczbę określa statut spółki.
59 KAROL KRUK
Strona
 Prywatyzacja i komercjalizacja
przedsiębiorstw Państwowych
Pojęcie prywatyzacji
Pojęcie prywatyzacji nie zostało w polskim systemie prawnym
Pojęcie prywatyzacji jest kategorią zbiorczą,
której zakres treściowy jest zmienny. normatywnie uregulowane. Prywatyzacja jest pojęciem
Zajebista odpowiedź na egzamin :/
zbiorczym, którego nie można traktowad jako jednorodnej
kategorii prawnej, ponieważ zakres treściowy tego terminu jest zmienny, w zależności co, jak i dlaczego
jest prywatyzowane. Wyraża ona swoistą tendencje rozwoju gospodarki, a nie konkretną instytucję
publicznoprawną.
Podział prywatyzacji ze względu na jej cel
Zasadniczym celem prywatyzacji może byd umocnienie zasad gospodarki rynkowej. Efekt
ten w tym przypadku osiągany jest poprzez przenoszenie przedsiębiorstw z własności
Prywatyzacja ustrojowa
1. publicznej w ręce podmiotów sektora prywatnego. Chodzi tu w szczególności o te
przedsiębiorstwa, których pozostawanie w rękach publicznych nie znajduje żadnego
uzasadnienia z punktu widzenia realizacji zadao publicznych.
Prywatyzacja Druga kategoria prywatyzacji ma u swoich podstaw potrzebę przeciwdziałania
nadmiernemu zadłużaniu się paostwa poprzez ograniczanie świadczeo publicznych w
2. finansowo – polityczna sferze gospodarczej. W odróżnieniu od poprzedniej kategorii, prywatyzacja
przedsiębiorstw publicznych była w tym przypadku jednym ze środków, a nie celem.

Podział prywatyzacji ze względu na metodę

Prywatyzacja materialna oznacza zmianę form prawnych wykonywania zadao przez
administrację, jednocześnie zachowując bezpośrednią lub pośrednią kontrolę i
odpowiedzialnośd z wykonywanie tych zadao. Prywatyzacja ta wyraża tendencję do
Prywatyzacja
poszukiwania jak najbardziej efektywnych form realizacji zdao publicznych. Cel ten osiąga się
1. formalna głównie poprze zastępowanie podmiotów prawa publicznego, podmiotami sektora
(organizacyjna) prywatnego, pozostającymi jednak w całości pod kontrolą paostwa.

Prywatyzacja formalna jest w dużej mierze wyłącznie zabiegiem technicznym.

Prywatyzacja Prywatyzacja materialna polega na przeniesieniu własności paostwowej lub komunalnej na
podmioty prywatne. Bardzo często połączone jest to z rezygnacją paostwa z wykonywania
2. materialna określonych zadao. W związku z tym, w sytuacji deregulacji niezbędna jest zawsze ocena
czy i w jakim zakresie paostwo może zwolnid się z ich wykonywania.

Prywatyzacja przedsiębiorstw państwowych

Metody prywatyzacji Prywatyzacja jest procesem jawnym.
Ustawa z 1996r. o komercjalizacji i prywatyzacji dokonuje rozróżnienia na prywatyzację pośrednią oraz
prywatyzacje bezpośrednią. Oba procesy mają co do zasady jawny charakter.
Ogólna charakterystyka
Prywatyzacja pośrednia może przebiegad na dwa sposób:
1) Podwyższeniu kapitału zakładowego w jednoosobowej spółce Skarbu Paostwa powstałej w skutek
komercjalizacji, a następnie dopuszczeniu do nabywania tych udziałów lub akcji przez podmioty
Prywatyzacja prywatne. Nabywcami nie mogą byd jednak Skarb Paostwa oraz paostwowe osoby prawne (jednostki
pośrednia organizacyjne, których mienie jest w całości mieniem paostwowym).
60 KAROL KRUK

2) Zbywanie należących do Skarbu Paostwa akcji i udziałów w spółkach. Nie ma tu znaczenia podstawa
prawna powołania takiej spółki, ani zakres uczestnictwa w niej Skarbu Paostwa (tak było w książce,
ale trochę to pojebane :/ - chyba tylko spółki powstałe z komercjalizacji – pogląd A. Szafraoskiego).
Prywatyzacja bezpośrednia polega na rozporządzeniu wszystkimi składnikami materialnymi i
1
niematerialnymi majątku przedsiębiorstwa paostwowego (przedsiębiorstwo w rozumieniu art. 55 KC, czyli w
znaczeniu przedmiotowym) lub spółki powstałej w wyniku komercjalizacji. Rozporządzenie takie może polegad
Prywatyzacja
na:
bezpośrednia 1) Sprzedaży przedsiębiorstwa,
Strona

2) Wniesienia przedsiębiorstwa do spółki (z wyjątkiem wniesienia go do jednoosobowej spółki SP),

3) Oddania przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania,
 Karta prywatyzacji
Proces prywatyzacji jest procesem jawnym. Tylko w przypadku przeprowadzaniu prywatyzacji w drodze
negocjacji informacje mają charakter poufny, ale wyłącznie do czasu ich zakooczenia. Przejawem jawności
prywatyzacji jest obowiązek sporządzania tzw. karty prywatyzacji, zawierającej najważniejsze informacje
o samym procesie i osobie nabywcy. Zawiera ona co najmniej:
1) informacje o nabywcy:
a) nazwę lub firmę, pod która działa, formę prawna oraz siedzibę, jeżeli nabywca jest osoba prawna lub
jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, albo
b) imię, nazwisko oraz miejsce zamieszkania, jeżeli nabywca jest osoba fizyczna,
2) uzyskana cenę,
3) kwotowo określona wartośd zobowiązao inwestycyjnych gwarantowanych przez nabywcę,
4) informacje o zawarciu porozumienia dotyczącego pakietu socjalnego, obejmującego zobowiązania związane z ochrona
interesów pracowników oraz innych osób związanych z prywatyzowanym podmiotem,
5) informacje o prywatyzowanym podmiocie,
6) wskazanie imion, nazwisk oraz stanowisk służbowych osób odpowiedzialnych za przygotowanie i realizacje procesu
prywatyzacji,
7) informacje o realizacji zobowiązao prywatyzacyjnych.

Przedsiębiorstwa państwowe i spółki o szczególnym znaczeniu (ciekawostka raczej)

Prywatyzację przedsiębiorstw paostwowych i spółek o szczególnym znaczku przeprowadza się za zgodą
Rady Ministrów, wyrażoną w postaci jej uchwały. Listę takich spółek strategicznych ustala rozporządzenie
Rady Ministrów, a obecnie obejmuje on:

1. Centralna Stacja Ratownictwa Górniczego w Bytomiu
2. Przedsiębiorstwo Eksploatacji Rurociągów Naftowych „Przyjaźo” S.A. w
Płocku
3. Centrum Badao i Dozoru Górnictwa Podziemnego Sp. z o.o. w Lędzinach
4. Agencja Rozwoju Przemysłu S.A. w Warszawie
5. Polska Agencja Informacji i Inwestycji Zagranicznych S.A. w Warszawie
6. Polskie Sieci Elektroenergetyczne Operator S.A. w Konstancinie-Jeziornie
7. Polski Rejestr Statków S.A. w Gdaosku
8. Operator Gazociągów Przesyłowych Gaz-System S.A. w Warszawie
9. Wojskowe Biuro Projektów Budowlanych w Poznaniu
10. Wojskowe Centralne Biuro Konstrukcyjno-Technologiczne S.A. w Warszawie
11. Wojskowe Zakłady Elektroniczne S.A. w Zielonce
12. Wojskowe Zakłady Inżynieryjne S.A. w Dęblinie
13. Wojskowe Zakłady Lotnicze Nr 1 S.A. w Łodzi
14. Wojskowe Zakłady Lotnicze Nr 2 S.A. w Bydgoszczy
15. Wojskowe Zakłady Lotnicze Nr 4 S.A. w Warszawie
16. Wojskowe Zakłady Łączności Nr 1 S.A. w Zegrzu
17. Wojskowe Zakłady Łączności Nr 2 S.A. w Czernicy
18. Wojskowe Zakłady Mechaniczne S.A. w Siemianowicach
Śląskich
19. Wojskowe Zakłady Motoryzacyjne S.A. w Poznaniu
20. Wojskowe Zakłady Uzbrojenia S.A. w Grudziądzu
21. Biuro Urządzania Lasu i Geodezji Leśnej w Sękocinie Starym
22. Polska Wytwórnia Papierów Wartościowych S.A. w
Warszawie

Komercjalizacja
Komercjalizacja polega na przekształceniu przedsiębiorstwa
Komercjalizacja prowadzi do zmiany formy
organizacyjnoprawnej działalności paostwa. W
paostwowego w spółkę akcyjną lub spółkę z ograniczoną
miejsc przedsiębiorstwa paostwowego odpowiedzialnością. Bardzo często poprzedza prywatyzację
powstaje jednoosobowa spółka kapitałowa pośrednią, jednak możliwe jest że spółka z udziałem Skarbu
Skarbu Paostwa.
Paostwa powstała w innym trybie.

Proces komercjalizacji prowadzi do zmiany reżimu prawnego uczestnictwa paostwa w sferze gospodarki.
Dotychczasowe przedsiębiorstwo paostwowe, jako forma organizacyjna prawa publicznego, zastąpione
zostaje spółką kapitałową, w której jedynym akcjonariuszem albo udziałowcem jest Skarb Paostwa. Do tak
powstałej spółki stosuje się przepisu Kodeksu spółek handlowych.

Spółka powstała z komercjalizacji przedsiębiorstwa Spółka wstępuje w prawa i obowiązki

61 KAROL KRUK

paostwowego wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki przekształconego przedsiębiorstwa.

przekształcanego przedsiębiorstwa paostwowego. Co ważne,
sukcesja ta obejmuje również prawa i obowiązki wynikające z
decyzji administracyjnych (koncesje, zezwolenia). Również
obowiązki wynikające ze stosunków pracy pozostają ważne, z
wyjątkiem pracowników zatrudnionych na podstawie
Strona
Spółka wstępuje we wszystkie prawa i
obowiązki wynikające ze stosunków pracy, z
wyjątkiem osób zatrudnionych na podstawie
powołania. Ich stosunki pracy ulegają
rozwiązaniu z mocy prawa z dniem
wykreślenia przedsiębiorstwa z rejestru.

powołania.
 Z mocy ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji dniem
komercjalizacji jest pierwszy dzieo miesiąca przypadającego
po wpisaniu nowopowstałej spółki do rejestru
przedsiębiorców. To właśnie pierwszego dnia następnego
miesiąca następuje skutek wykreślenie z rejestru
przedsiębiorstwa paostwowego.
Art. 10. Ust. 2. Dniem komercjalizacji jest
pierwszy dzieo miesiąca przypadającego po
wpisaniu spółki do rejestru przedsiębiorców. Z
tym dniem następuje skutek wykreślenia
przedsiębiorstwa paostwowego z rejestru.

Postępowanie w celu komercjalizacji przedsiębiorstwa

Organem właściwym do przeprowadzenia komercjalizacji jest Minister Skarbu Paostwa. Może on działad z
urzędu lub na wniosek:
1) organu założycielskiego, Minister musi przeprowadzid
2) dyrektora przedsiębiorstwa paostwowego wraz z radą pracowniczą, komercjalizacje
Minister nie jest związany
3) organu wykonawczego (wójt, burmistrz, prezydent itp.) jednostki takim wnioskiem i może
odmówid wszczęcia
samorządu terytorialnego na terenie której znajduje się siedziba tego
procedury komercjalizacji.
przedsiębiorstwa (w przypadku, gdy celem komercjalizacji miała byd Co ważne, na jego działanie
komunalizacja przedsiębiorstwa. Obecnie jest już to praktycznie niemożliwe), nie przysługuje środek
zaskarżenia
Akt komercjalizacji
Z urzędu lub na wniosek Minister Skarbu Paostwa, działając jako organ
Akt komercjalizacji ma wyłącznie
osoby prawnej sporządza akt komercjalizacji, będący oświadczeniem cywilnoprawny charakter. Jest
woli Skarbu Paostwa. W związku z tym, dokument ten ma wyłącznie oświadczeniem woli osoby prawnej,
jaką jest Skarb Paostwa.
charakter cywilnoprawny, nie wykazujący cech wynikających z
imperium. Akt komercjalizacji musi zostad sporządzony w formie aktu Akt komercjalizacji wymaga formy
aktu notarialnego pod rygorem
notarialnego, a niedochowanie tej formy skutkuje nieważnością nieważności umowy lub statusu
umowy lub statutu powstałej na jego mocy spółki. W akcie spółki.
komercjalizacji ustala się między innymi:
1) statut spółki,
2) wysokośd kapitału zakładowego spółki,
3) imiona i nazwiska członków organów pierwszej kadencji.

Akt komercjalizacji zastępuje czynności, które należy wykonad przed złożeniem wniosku o wpisanie spółki
do rejestru przedsiębiorców.

Cel komercjalizacji
Początkowo celem dla którego dokonywana była komercjalizacja przedsiębiorstw paostwowych było
dokonanie następnie pośredniej prywatyzacji takiego przedsiębiorstwa. Obecnie cel taki nie jest już
determinowany przepisami ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji, w związku z czym celem
Cel komercjalizacji: komercjalizacji może byd tak prywatyzacja pośrednia
 Prywatyzacja pośrednia, przedsiębiorstwa, jak i prowadzenie działalności gospodarczej
 Prowadzenie działalności przez Skarb Paostwa
w formie prawnej sektora prywatnego.
przez Skarb Paostwa w prywatnoprawnej formie organizacyjnej.

Co ciekawe, komercjalizacja przedsiębiorstwa paostwowego

Zmiana reżimu spowodowała zwiększenie
daje większą możliwośd wpływania przez organy paostwa na uprawnieo organów administracji publicznej
62 KAROL KRUK

jego bieżącą działalnośd. Zmiana reżimu prawnego i włączenie względem przedsiębiorstwa.

regulacji Kodeksu spółek handlowych zdecydowanie zwiększyła zarówno formalne, jak i faktyczne
uzależnienie organów nowo powstałej spółki od organów administracji publicznej.
Strona
 Prywatyzacja pośrednia
Przepisy ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji nie zawierają
Dwa sposoby prywatyzacji pośredniej:
definicji prywatyzacji pośredniej. Nie ulega jednak  Zbywanie akcji i udziałów w spółce przez
wątpliwości, że do jej dokonania niezbędne jest uprzednie Skarb Paostwa,
 Podniesienie kapitału zakładowego, w
dokonanie komercjalizacji przedsiębiorstwa. Prywatyzacji którym akcji i udziały mogą obejmowad
pośredniej podlega więc jedynie jednoosobowe spółki Skarbu podmioty prywatne.
Paostwa powstałe w procesie komercjalizacji.

Prywatyzacja taka może zostad przeprowadzona na dwa sposoby:

1) Poprzez zbywanie udziałów lub akcji przez Skarb Paostwa,

2) Poprzez podniesienie kapitału zakładowego, co umożliwia obejmowanie powstałych w ten sposób
akcji i udziałów przez podmioty zewnętrzne.

Nabywcami nie mogą byd jednak Skarb Paostwa oraz paostwowe osoby prawne (jednostki organizacyjne,
których mienie jest w całości mieniem paostwowym).

Proces prywatyzacji pośredniej Organem właściwym jest

Organem właściwym do zbywania akcji i udziałów jest Minister Skarbu Minister Skarbu Paostwa.
Tak jak przy komercjalizacji.
Paostwa, działający zgodnie z ustawą o komercjalizacji i prywatyzacji. Przed
zaoferowaniem do zbycia akcji należących do Skarbu Paostwa, minister zleca dokonanie analizy majątku
spółki oraz oszacowanie jej wartości. Analiza ta może obejmowad także ustalenie perspektyw rozwoju
Prywatyzacja poprzedzona jest dokładną przedsiębiorstwa oraz realizację wymogów wynikających z ochrony
analizą majątku i wartości spółki. środowiska.

Zbywanie akcji i udziałów odbywa się co do zasady „Uprawnieni pracownicy”, rolnicy i rybacy mogą
odpłatnie. Wyjątkiem jest nieodpłatne zbywanie akcji albo nabyd łącznie do 15% akcji lub udziałów
udziałów na rzecz „uprawnionych pracowników”, rolników i należących do Skarbu Paostwa.

rybaków. Mogą oni nabyd do 15% akcji albo udziałów objętych przez Skarb Paostwa. Uprawnione osoby
mogą skorzystad z prawa do nieodpłatnego nabycia akcji albo udziałów poprzez złożenie w ciągu 6 miesięcy
od wpisania spółki do rejestru pisemnego oświadczenia woli o zamiarze nabycia akcji (udziałów).

Tryby zbywania akcji

Odpłatne zbywanie akcji albo udziałów spółek następuje w jednym z trybów przewidzianych w
art. 33 ust. 1. ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji. Są to między innymi:

1) oferty ogłoszonej publicznie,

2) przetargu publicznego,
3) negocjacji podjętych na podstawie publicznego zaproszenia,
4) przyjęcia oferty w odpowiedzi na wezwanie ogłoszone na podstawie art. 72—74 lub art. 91 ust. 6 ustawy z dnia
29 lipca 2005 r o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego
systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (Dz. U. Nr 184, poz. 1539).
5) aukcji ogłoszonej publicznie,
6) INNE
63 KAROL KRUK

Po dokonaniu wyboru jednego z trybów Skarb

Ustawa przewiduje jednak możliwośd dokonania prywatyzacji w
Paostwa związany jest swoim wyborem. Do innym niż wymienione w niej tryby. Uprawnienie to
zakooczenia postępowania nie może stosowad obwarowane jest jednak pewnymi warunkami.
innego trybu, gdyż wymaga tego przejrzystośd
procesu prywatyzacji.
Strona
 Prywatyzacja bezpośrednia
W przeciwieostwie do prywatyzacji pośredniej, prywatyzacja bezpośrednia posiada swoją definicje legalną.
Zgodnie z art. 39 ust. 1 ustawy polega na rozporządzeniu wszystkimi składnikami materialnymi i
niematerialnymi przedsiębiorstwa paostwowego. W wyniku prywatyzacji bezpośredniej znika
„przedsiębiorca”, ale nie „przedsiębiorstwo”. Jego własnośd zostaje przeniesiona na innego właściciela,
bądź też zostaje ono oddane osobie trzeciej do odpłatnego korzystania.

Proces prywatyzacji bezpośredniej

Wymóg zgody Organem przeprowadzającym prywatyzacje bezpośrednią jest organ
Ministra Skarbu Paostwa założycielski przedsiębiorstwa paostwowego za zgodą Ministra Skarbu Paostwa.
Dokonuje on prywatyzacji: Przeprowadza
organ założycielski
1. z urzędu, w pięciu sytuacjach
2. na wspólny wniosek dyrektora i rady pracowniczej, 5 sytuacji
3. wobec złożenia oferty nabycia przedsiębiorstwa,
4. wobec ofert wniesienia przedsiębiorstwa do spółki,
5. wobec oferty zawarcia umowy o oddanie przedsiębiorstwa do odpłatnego korzystania,

Oba rodzaje prywatyzacji Prywatyzację bezpośrednią, podobnie jak tą pośrednią, musi poprzedzid
muszą byd poprzedzone dokonanie szczegółowej analizy sytuacji przedsiębiorstwa, obejmująca
analizą majątku podmiotu
oraz jego wyceną. zbadania majątku przedsiębiorstwa, jego wycenę oraz ocenę perspektyw itd.

Tak jak było to już wyżej wskazane, organ założycielski musi uzyskad Zarządzenie o prywatyzacji
zgodę Ministra Skarbu Paostwa na przeprowadzenie prywatyzacji bezpośredniej nie ma charakteru
decyzji. Jest to akt
określonego przedsiębiorstwa paostwowego. Z punktu widzenia
administracyjny sui genesis.
formalnego dopiero zarządzenie o prywatyzacji bezpośredniej, wydane
na podstawie zgody ministra, rozpoczyna cały proces. W zarządzeniu tym musi zostad określony sposób
Pełnomocnik do dokonania prywatyzacji oraz wskazanie osoby tzw. pełnomocnika do dokonania
prywatyzacji bezpośredniej. prywatyzacji bezpośredniej.

Co do zasady, podmiot kupujący lub przejmujący przedsiębiorstwo Przedsiębiorca prywatny wchodzi w prawa i
wstępuje w prawa i obowiązki przedsiębiorstwa paostwowego. obowiązki prywatyzowanego przedsiębiorstwa
paostwowego.
Kupujący lub przejmujący przedsiębiorstwo jest odpowiedzialny za
zobowiązania przedsiębiorstwa paostwowego niezależnie od zgody wierzycieli.

Tryby prywatyzacji bezpośredniej

Ustawa o komercjalizacji i prywatyzacji przewiduje trzy tryby przeprowadzania prywatyzacji bezpośredniej:

Tryb Charakterystyka
Podstawowym sposobem jest zbycie przedsiębiorstwa w drodze umowy sprzedaży. Sprzedaż
Sprzedaż przedsiębiorstwa dokonywana jest w trybie:
1. (umowa sprzedaży)  przetargu publicznego
 rokowao podjętych na podstawie publicznego zaproszenia.
Następuje w drodze rokowao podjętych z podmiotem na podstawie publicznego zaproszenia.
Wniesienie
Warunkiem zastosowania tego sposobu jest, aby w spółce przejmującej przedsiębiorstwo
2. przedsiębiorstwa do spółki
64 KAROL KRUK

akcjonariusze inni niż Skarb Paostwa objęli akcje na pokrycie co najmniej 25% kapitału
(co najmniej 25% akcji w rękach zakładowego. W szczególnym wypadku próg ten może wynosid 10% (akcjonariuszami są tylko
prywatnych) pracownicy, rolnicy i rybacy).
Oddanie przedsiębiorstwa do
odpłatnego korzystania na Jednym z warunków oddania w leasing przedsiębiorstwa jest koniecznośd przystąpienia do
spółki odpowiednio ponad połowy ogólnej liczby pracowników przedsiębiorstwa paostwowego
rzecz spółki
3. (leasing przedsiębiorstwa na okres
albo pracowników, rolników i rybaków. Ta pracownicza spółka otrzymująca przedsiębiorstwo w
leasing spłaca przez okres nieprzekraczający 15 lat raty z możliwością nabycia przedsiębiorstwa
do 15 lat)
w przypadku powodzenia prywatyzacji. Jest to tzw. „prywatyzacja pracownicza”.
Strona

(prywatyzacja pracownicza)
 Wniesienie przedsiębiorstwa do jednoosobowej spółki Skarbu
Państwa
Szczególnym sposobem przekształcenia w ramach mienia publicznego jest wniesienie przedsiębiorstwa do
jednoosobowej spółki Skarbu Paostwa. Został on uregulowany w dodanym w 2006r. dziale IIa ustawy.

W efekcie takiego procesu powstaje jednoosobowo spółka z całościowym Skutek ten sam, jak przy komercjalizacji
udziałem Skarbu Paostwa. Oznacza to, że proces ten nie różni się w skutkach od komercjalizacji. Nie mniej
Różnica między wniesieniem jednak, od komercjalizacji odróżnia się to tym, iż nie następuje
przedsiębiorstwa do jednoosobowej przekształcenie przedsiębiorstwa paostwowego (podmiotu
spółki Skarbu Paostwa a komercjalizacją. publicznoprawnego), lecz wniesienie do nowo powstałej spółki
przedsiębiorstwa w znaczeniu przedmiotowym (ogół składników majątkowych i niemajątkowych).

Nie dochodzi do przekazania mienia Proces ten nie można również utożsamiad z jednym ze sposobów
publicznego w ręce prywatne. prywatyzacji bezpośredniej, ponieważ w jego efekcie nie dochodzi
do przekazania mienia przedsiębiorstwa paostwowego w ręce prywatne.

Ten sposób konwersji przedsiębiorstwa paostwowego w podmiot z sektora prywatnego pomyślany został
dla tych przedsiębiorstw paostwowych, których fundusze własne są Przewidziany dla przedsiębiorstw
niższe od minimalnej wartości kapitału zakładowego określonego w paostwowych w trudnej sytuacji finansowej.
przepisach Kodeksu spółek handlowych.
65 KAROL KRUK
Strona
 Publicznoprawne aspekty
ochrony konkurencji
Jednym z obowiązków paostwa, wynikającym z art. 20
Konstytucji RP, jest ochrona mechanizmu rynkowego w celu
przeciwdziałaniu nadużyciom prowadzącym do uszczuplenia
wolności gospodarczej jednych podmiotów przez inne. W
tym znaczeniu ingerencja paostwa w rynek nie jest skierowana
na ograniczanie wolności gospodarczej, a wręcz przeciwnie –
Art. 20. Konstytucji RP
Społeczna gospodarka rynkowa oparta na
wolności działalności gospodarczej, własności
prywatnej oraz solidarności, dialogu i
współpracy partnerów społecznych stanowi
podstawę ustroju gospodarczego
Rzeczypospolitej Polskiej.

w celu jej ochrony. W śród kategorii działao mogących zagrażad wolności gospodarczej wyróżnia się:

 Praktyki ograniczające konkurencje – ustawa z 2007r. o ochronie konkurencji i konsumenta.

 Praktyki nieuczciwe – kwestie nieuczciwych praktyk Art. 3. Ust. 1. Czynem nieuczciwej konkurencji
przedsiębiorców na rynku unormowane zostały w jest działanie sprzeczne z prawem lub dobrymi
obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes
ustawie z 1993r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. innego przedsiębiorcy lub klienta.
Przepisy ustawy pozwalają na rozwiązywanie konfliktów
między przedsiębiorcami. Akt ten ma charakter prywatnoprawny.
 Pomoc publiczna zakłócająca konkurencje – reguły pomocy publicznej nie mają autonomicznej
podstawy w prawie polskim, lecz są częścią prawa unijnego. Za jego stosowanie odpowiedzialna jest
Komisja Europejska. W prawie krajowym określony została wyłącznie procedura w sprawach
dotyczących pomocy publicznej.

Prawo ochrony konkurencji (prawo antymonopolowe)

Podstawy prawne prawa antymonopolowego tworzy ustawa z 2007r. o ochronie konkurencji i
konsumenta (tzw. ustawa antymonopolowa) oraz liczne wtórne prawo wspólnotowe.
Art. 1. ust. 1. Ustawa określa warunki rozwoju i
Cele regulacji antymonopolowej wynikają z art. 1 ustawy,
ochrony konkurencji oraz zasady podejmowanej
zgodnie z którą realizuje ona 3 podstawowe cele: w interesie publicznym ochrony interesów
przedsiębiorców i konsumentów.
 Zapewnia rozwój konkurencji,
 Ochrania przedsiębiorców narażonych na stosowanie praktyk ograniczających konkurencje,
 Ochrania interesy konsumentów,

Zakres przedmiotowy ustawy

Zakresem przedmiotowym ustawy antymonopolowej objęte zostały takie praktyki przedsiębiorców, których
skutkiem jest ograniczenie konkurencji na danym rynku, lub działania, których skutkiem może byd
ograniczenie konkurencji:

 Kartelizacja gospodarki (praktyki kolektywne),

 Nadużywanie pozycji dominującej (praktyki indywidualne),
66 KAROL KRUK

 Prewencyjna kontrola koncentracji przedsiębiorców,

Zaznaczyd na wstępie trzeba, że granice zastosowania ustawy jest

Wystąpienie interesu publicznego
jest przesłanką konieczną. występowanie w danym przypadku interesu publicznego w
dokonywanej interwencji. Przesłanka ta wskazywana była przez doktrynę i orzecznictwo już od pierwszych
ustaw normujących tę materie. Co ważne, pojęcia interesu publicznego nie da się w żaden sposób
Strona

zdefiniowad i musi byd ono precyzowane w konkretnych przypadkach indywidualnie.

 Brak jest również definicji praktyk ograniczających konkurencje. Ze względu na ich możliwe zróżnicowanie
zadanie to pozostawiono orzecznictwu sądowemu. W świetle dorobku sądów, za praktyki ograniczające
konkurencje należy uznad wszelkie działania przedsiębiorców lub ich grup, których istotą jest takie
Wszelkie działania przedsiębiorców lub ich ograniczenie samodzielności kontrahentów, konkurentów i
grup, których istotą jest takie ograniczenie konsumentów, które wymusza uczestnictwo w obrocie na
samodzielności podmiotów, które wymusza od zasadach mniej korzystnych, niż by miało to miejsce w
nich uczestnictwo w obrocie gospodarczym na
danym rynku według mniej korzystnych zasad. warunkach realniej konkurencji na danym rynku.

Ważne jest również to, że w świetle orzecznictwa za „praktyki” możemy Stwierdzenie „praktyki” oznacza
uznad wyłącznie zachowania powtarzalne, występujące wielokrotnie w powtarzalnośd zachowao.
różnych stanach faktycznych. Jednostkowe działanie przedsiębiorcy, dotyczące określonej osoby nie jest
praktyką ograniczającą konkurencje.

Rynek właściwy
Definicja praktyk ograniczających konkurencje odnosi się do
działao na określonym rynku właściwym. Jest to o tyle istotne
pojęcie, że odpowiednie wyznaczenie rynku właściwego
umożliwia zastosowanie przepisów antymonopolowych.
Ustawa antymonopolowa zawiera definicję rynku właściwego.
Odnosi się do potrzeby wyodrębnienia rynku na trzech
płaszczyznach:
Art. 4 pkt 9) rynek właściwy - rynek towarów,
które ze względu na ich przeznaczenie, cenę
oraz właściwości, w tym jakośd, są uznawane
przez ich nabywców za substytuty oraz są
oferowane na obszarze, na którym, ze względu
na ich rodzaj i właściwości, istnienie barier
dostępu do rynku, preferencje konsumentów,
znaczące różnice cen i koszty transportu, panują
zbliżone warunki konkurencji;

Rynek w ujęciu Wyodrębnia się go poprzez pryzmat substytucyjności określonych towarów i usług.
asortymentowym Rynkiem asortymentowym są towary lub usługi jednego rodzaju, które poprzez
(towary i usługi) swoje właściwości mogą byd uznane za swoje zamienniki, substytuty.
Rynek w ujęciu Rynek na którym panują zbliżone warunki konkurencji, w szczególności ze względu
obszarowym na właściwości towaru, jego cenę, koszty produkcji lub warunki transporu.
Rynek w ujęciu
Określony czas
czasowym

Art.4. pkt 1) przedsiębiorcy - rozumie się przez to

Zakres podmiotowy ustawy
Ustawa o ochronie konkurencji i konsumenta, będąca
szkieletem prawa antymonopolowego posługuje się
pojęciem „przedsiębiorcy” w nieco innym znaczeniu, niż to
wynikające z ustawy o swobodzie działalności
gospodarczej. Jest to o tyle zrozumiałe, że ochrona przed
działaniami zagrażającymi konkurencji wymaga
rozszerzonego zakresu podmiotowego.
Stosowanie praktyk ograniczających konkurencje oraz
antykonkurencyjne koncentracje mogą dotyczyd wyłącznie
kategorii przedsiębiorców. Z tego też powodu określenie
67 KAROL KRUK
przedsiębiorcę w rozumieniu przepisów o swobodzie
działalności gospodarczej, a także:
a) osobę fizyczną, osobę prawną, a także jednostkę
organizacyjną niemającą osobowości prawnej, której
ustawa przyznaje zdolnośd prawną, organizującą
lub świadczącą usługi o charakterze użyteczności
publicznej, które nie są działalnością gospodarczą w
rozumieniu przepisów o swobodzie działalności
gospodarczej,
b) osobę fizyczną wykonującą zawód we własnym
imieniu i na własny rachunek lub prowadzącą
działalnośd w ramach wykonywania takiego
zawodu,
c) osobę fizyczną, która posiada kontrolę, w
rozumieniu pkt 4, nad co najmniej jednym
przedsiębiorcą, chodby nie prowadziła działalności

kto jest, a kto nie jest przedsiębiorcą ma kluczowe
znaczenie.
Przez przedsiębiorcę na gruncie prawa konkurencji należy
rozumied każdego przedsiębiorcę w rozumieniu ustawy o
swobodzie działalności gospodarczej, a także cztery inne
Strona
gospodarczej w rozumieniu przepisów o swobodzie
działalności gospodarczej, jeżeli podejmuje dalsze
działania podlegające kontroli koncentracji, o której
mowa w art. 13,
d) związek przedsiębiorców w rozumieniu pkt 2 - na
potrzeby przepisów dotyczących praktyk
ograniczających konkurencję oraz praktyk
naruszających zbiorowe interesy konsumentów;

kategorie podmiotów.
 Kategorie podmiotów Przykłady
Przedsiębiorcy w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności  Spółki jawne,
1.  Spółki partnerskie,
gospodarczej.
Osobę fizyczną, osobę prawną, a także jednostkę organizacyjną niemającą osobowości  Gminy nadużywające pozycji
prawnej, której ustawa przyznaje zdolnośd prawną, organizującą lub świadczącą dominującej,
2. usługi o charakterze użyteczności publicznej, które nie są działalnością gospodarczą  Zarząd cmentarza naruszający
w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, przepisy ustawy antymonopolowej,
Osobę fizyczną wykonującą zawód we własnym imieniu i na własny rachunek lub  Notariusz
3. prowadzącą działalnośd w ramach wykonywania takiego zawodu,
Osobę fizyczną, która posiada kontrolę nad co najmniej jednym przedsiębiorcą, 
chodby nie prowadziła działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o swobodzie
4. działalności gospodarczej, jeżeli podejmuje dalsze działania podlegające kontroli
koncentracji,
Związek przedsiębiorców 
5. Art. 4 pkt 2) związek przedsiębiorców - izby, zrzeszenia i inne organizacje zrzeszające
przedsiębiorców, o których mowa w pkt 1, jak również związki tych organizacji;
Ustawa przyjmuje tym samym wyjątkowo szeroką definicje przedsiębiorcy.

Zasada eksterytorialności
Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów wprowadza Zasada eksterytorialności
zasadę eksterytorialności. W związku z tym, rozciąga ona
Ustawa antymonopolowa znajduje
właściwośd polskiego prawa antymonopolowego niezależnie
zastosowanie do wszystkich tych praktyk,
od miejsce dokonywania praktyk ograniczających których skutki urzeczywistniają się na obszarze
konkurencje oraz siedziby przedsiębiorców którzy się ich Polski.
dopuścili, jeżeli tylko skutki takich działao mogą zaistnied na terytorium Polski. A contrario ustawa nie
znajduje zastosowania dla praktyk, których skutki uzewnętrzniają się poza obszarem Polski.

Porozumienia antykonkurencyjne (praktyki kolektywne)

Porozumienia kartelowe mają charakter praktyk ograniczających Przykłady porozumieo kartelowych:
konkurencje, jeżeli ich celem lub skutkiem jest wyłączenie,
1) ustalaniu, bezpośrednio lub pośrednio, cen i
ograniczenie lub inne naruszenie konkurencji. Ustawa zawiera
innych warunków zakupu lub sprzedaży
wyłącznie przykładowe wyliczenie możliwych porozumieo, co towarów;
oznacza, że także inne zachowania przedsiębiorców mogą zostad w 2) ograniczaniu lub kontrolowaniu produkcji
lub zbytu oraz postępu technicznego lub
ten sposób zakwalifikowane. inwestycji;
3) podziale rynków zbytu lub zakupu;
Porozumienia bagatelne 4) stosowaniu w podobnych umowach z
Wyjątkami, do których nie stosuje się zakazu są tzw. porozumienia osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych
warunków umów, stwarzających tym osobom
bagatelne, które ze względu na niski udział w rynku są nieistotne. zróżnicowane warunki konkurencji;
Jednakże, nie dotyczy to sytuacji, gdy porozumienie dotyczy 5) uzależnianiu zawarcia umowy od przyjęcia
lub spełnienia przez drugą stronę innego
najgroźniejszych dla rynku praktyk, takich jak: zmowa cenowa, świadczenia, niemającego rzeczowego ani
limitowanie sprzedaży, podział rynku między konkurentów i zmowa zwyczajowego związku z przedmiotem umowy;
przetargowa (4 rodzaje) . Należą do nich porozumienia: 6) ograniczaniu dostępu do rynku lub
eliminowaniu z rynku przedsiębiorców
nieobjętych porozumieniem;
1) Zawierana między konkurentami (porozumienie horyzontalne, 7) uzgadnianiu przez przedsiębiorców
poziome), których łączny udział w rynku w roku kalendarzowym przystępujących do przetargu lub przez tych
przedsiębiorców i przedsiębiorcę będącego
poprzedzającym zawarcie porozumienia nie przekracza 5%. organizatorem przetargu warunków składanych
68 KAROL KRUK

ofert, w szczególności zakresu prac lub ceny.

W tym przypadku chodzi o podmioty będące względem siebie
konkurentami, czyli zajmującymi się taką samą działalnością. Łączny
udział tych podmiotów w rynku właściwym w roku kalendarzowym
Porozumienia bagatelne:
poprzedzającym zawarcie porozumienia musi przekroczyd 5%, aby
 Horyzontalne – łącznie nie przekracza 5%,
można było zastosowad przepisy antymonopolowe.  Wertykalne – każdy z osobna nie przekracza
10%,
Strona
 2) Zawierane między przedsiębiorcami działającymi na różnych szczeblach obrotu (porozumienie
wertykalne), a udział każdego z tych podmiotów w rynku w roku kalendarzowym poprzedzającym
zawarcie porozumienia nie przekracza 10% (każdy z podmiotów obejmuje mniej niż 10 % rynku).

Wyjątki od zakazu porozumień ograniczających konkurencje

Art. 8 ust. 1 ustawy o ochronie konkurencji Zakaz porozumieo kartelowych ma charakter względny:
i konsumenta wprowadza wyjątki od zakazu zawierania  Wyłączenia indywidualne (decyzja administracyjna),
porozumieo ograniczających konkurencje, o którym  Wyłączenia grupowe (rozporządzenie Rady Ministrów),

mowa w art. 6 ustawy. Dotyczą one sytuacji, w których porozumienia negatywnie oddziałujące na
konkurencje mogą zostad zalegalizowane, jeżeli przyczyniają się do rozwoju rynku i dobrobytu
konsumentów oraz nie stwarzają ich stronom możliwości wyeliminowania konkurencji z rynku.

Wyłączenia na podstawie art. 8 mogą mied charakter indywidualny (decyzja o legalizacji konkretnego
porozumienia na podstawie decyzji administracyjnej organu antymonopolowego), bądź też charakter tzw.
wyłączeo grupowych (wyłączenie określonej kategorii porozumieo na podstawie uchwały Rady Ministrów).

Nadużywanie pozycji dominującej na rynku (praktyki indywidualne)

Kolektywna pozycja dominująca Praktyki indywidualne polegają na nadużywaniu pozycji
Grupa przedsiębiorstw posiadających znaczny dominującej przez przedsiębiorcę lub przedsiębiorców (tzw.
udział w rynku, które są formalnie od siebie
kolektywne nadużywanie pozycji dominującej). W związku z
niezależnych, podejmują działania tak jak
podmiot kolektywny. tym, aby dana praktyka mogła byd uznana za zakazaną
 Grupa przedsiębiorstw, spełnione muszą byd dwie przesłanki:
 Posiada znaczny udział rynku,
 Formalnie od siebie niezależne,
 Dysponowanie dominującej pozycji na rynku,
 Podejmują działania jak podmiot
kolektywny,  Nadużywanie swojej dominującej pozycji,

Pojęcie pozycji dominującej

Przez pozycję dominującą przedsiębiorcy rozumie się pozycję, Przy ponad 40% udziale w rynku danego przedsiębiorcy,
która umożliwia mu zapobieganie konkurencji na rynku domniemywa się jego pozycję dominującą.
właściwym. Domniemywa się, że przedsiębiorstwo ma pozycję dominującą, gdy jego udział w rynku
przekracza 40%. W takim przypadku ciężar dowodu przerzucony zostaje na przedsiębiorcę i to do niego
Przykłady nadużywania pozycji dominującej
należy udowodnienie, że pomimo posiadania ponad
40% udziału w rynku, jego pozycja nie jest dominująca.
1) bezpośrednim lub pośrednim narzucaniu
nieuczciwych cen, w tym cen nadmiernie Przesłanką zastosowania przepisów ustawy
wygórowanych albo rażąco niskich, odległych terminów
płatności lub innych warunków zakupu albo sprzedaży antymonopolowej nie jest wyłącznie posiadanie pozycji
towarów; dominującej na rynku, ale podejmowanie w związku z
2) ograniczeniu produkcji, zbytu lub postępu
tym takich działao, które uznane mogą byd za jej
technicznego ze szkodą dla kontrahentów lub
konsumentów; nadużywanie. Ustawa antymonopolowa nie definiuje
3) stosowaniu w podobnych umowach z osobami tego pojęcia, wymieniając jedynie przykładowe
trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków
umów, stwarzających tym osobom zróżnicowane nadużycia.
warunki konkurencji;
69 KAROL KRUK

4) uzależnianiu zawarcia umowy od przyjęcia lub
spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia,
niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z
przedmiotem umowy;
5) przeciwdziałaniu ukształtowaniu się warunków
niezbędnych do powstania bądź rozwoju konkurencji;
6) narzucaniu przez przedsiębiorcę uciążliwych
warunków umów, przynoszących mu nieuzasadnione
Strona
Nie mniej jednak, zakaz nadużywania pozycji
dominującej na rynku właściwym ma charakter
bezwzględny. Oznacz to, że w każdym z przypadków w
których organ antymonopolowy stwierdzi tego typu
niedozwoloną praktykę, będzie musiał zastosowad
odpowiednie sankcje.

korzyści;
7) podziale rynku według kryteriów terytorialnych,
asortymentowych lub podmiotowych.
 Sankcje w przypadku stwierdzenia praktyk antykonkurencyjnych
W razie stwierdzenia stosowania praktyk ograniczających konkurencje organ antymonopolowy wydaje trzy
rodzaje decyzji:

Prezes UOKiK może

O uznaniu praktyki za Decyzja składa się nie jako z dwóch części:
 Stwierdzającej naruszenie,

nałożyd karę
1. ograniczającą konkurencje

pieniężną
i nakazującą jej zaniechania  Nakazującej jego zaniechania,
O uznaniu praktyki za
Ciężar dowodu zaniechania praktyki spoczywa na przedsiębiorcy lub
2. ograniczającą konkurencje
grupie przedsiębiorców.
i stwierdzeniu jej zaniechania
O zobowiązaniu przedsiębiorcy

nie może nałożyd

do podjęcia lub zaniechania Decyzja taka wydawana jest w przypadku uprawdopodobnienia

kary pieniężnej

Prezes UOKiK
określonych działao stosowania zakazanych praktyk. Przedsiębiorca zobowiązuje się w
3. zmierzających do zapobieżenia takiej sytuacji do podjęcia lub zaniechania określonych działao. Co
naruszeniom zakazu porozumieo ważne, decyzja ta ma charakter uznaniowy i jej wydanie zależy
lub nadużycia pozycji wyłącznie od woli prezesa UOKiK
dominującej,
Kara pieniężna
Za stosownie praktyk ograniczających konkurencje organ antymonopolowy może nałożyd w drodze decyzji
karę pieniężną w określonej wysokości.

Ochrona konkurencji w drodze przeciwdziałania nadmiernej koncentracji

Możliwośd koncentracji przedsiębiorstw jest w gospodarce zjawiskiem oczywistym i dopuszczalnym,
wynikającym skąd inąd z wolności gospodarczej i gwarancji własności. Niedopuszczalna jest jednak taka
koncentracja, która prowadzi do wyeliminowania konkurencji. Tego typu strategia musi byd poddawana
kontroli z punktu widzenia ochrony konkurencji. Ustawa o ochronie konkurencji i konsumenta reguluje te
zagadnienia w art. 13 – 23.

Należy zaznaczyd, że ochrona przed nadmierną koncentracją ma charakter prewencyjny i polega na

zapobieganiu tworzenia się zbyt silnych przedsiębiorców.
Ochrona przed nadmierną
Kontrola tego typu zachowao w obrocie polega na obowiązku zgłaszania koncentracją:
Prezesowi UOKiK zamiaru jej dokonania  Obowiązek zgłaszania zamiaru działao
koncentracyjnych,
i obowiązku niepodejmowania działao zmierzających do jej dokonania do  Obowiązek wstrzymania się z
czasu uzyskania jego zgody lub upływu terminu na rozpoznanie sprawy. działaniami do czasu zgody Prezesa
Zgłoszeniu podlega zamiar: UOKiK,

1) Połączenia dwóch lub więcej samodzielnych przedsiębiorców,

2) Przejęciu kontroli nad jednym lub więcej przedsiębiorcami przez jednego lub więcej
przedsiębiorców (nabycie lub objecie akcji),
3) Utworzeniu przez przedsiębiorców wspólnego przedsiębiorcy,
4) Nabyciu przez przedsiębiorcę części mienia innego przedsiębiorcy,
Wyjątki od obowiązku zgłaszania
Koncentracje nie wywierające lub wywierające Pierwszym z takich wyjątków wynika z faktu wprowadzenia
marginalny wpływ na konkurencje. progów określających wielkośd działalności przedsiębiorców,
70 KAROL KRUK

poniżej których zgłoszenie zamiaru koncentracji nie jest wymagane. Kryterium to ma wyeliminowad z
zakresu tej regulacji sytuacje, które de facto nie wywierają lub wywierają marginalny (bagatelny) wpływ na
stan konkurencji. W myśl ustawy zgłoszeniu organowi antymonopolowemu podlega tylko taki zamiar
koncentracji podejmowany przez przedsiębiorców:
 Których światowy roczny obrót w roku poprzedzającym rok zgłoszenia przekroczył 1 mln €,
 Których łączny roczny obrót na terytorium Polski w roku poprzedzającym zgłoszenie przekroczył
Strona

50 mln €,
 Dodatkowo, w art. 14 ustawa przewiduje sytuacje podlegające wyłączeniu od obowiązku zgłoszenia zamiaru
koncentracji:

 Ma czasowy charakter (np. czasowe nabycie w celu zabezpieczenia wierzytelności),

 Ma miejsc w toku postępowania upadłościowego,
 Ma miejsce wśród przedsiębiorców należących do tej samej grupy kapitałowej,

Decyzja Prezesa UOKiK w sprawie koncentracji

W sprawach dotyczących koncentracji Prezes UOKiK może wydad trzy rodzaje decyzji:

Zgoda na dokonanie Zgoda na dokonanie koncentracji, w wyniku której konkurencja na

1.
koncentracji rynku nie zostanie w istotny sposób zagrożona,
Warunkowa zgoda na Zgoda na dokonanie koncentracji, która prowadzi do pewnych
2. dokonanie ograniczeo konkurencji, pod warunkiem określonego działania (np.
koncentracji zbycia części majątku jednego lub kilku przedsiębiorców),

Zgoda na dokonanie
koncentracji pomimo Zgoda na dokonanie koncentracji, w wyniku której konkurencja
zostaje ograniczona, jeśli koncentracja przyczyni się do rozwoju
3. powodowania ekonomicznego lub postępu technicznego albo może wywrzed
ograniczenia pozytywny wpływ na gospodarkę narodową,
konkurencji
Zakaz dokonania Zakaz dokonania koncentracji, w wyniku której konkurencja na rynku
4.
koncentracji, zostanie istotnie ograniczona,

Konsekwencja dokonania koncentracji bez zgody Prezesa UOKiK jest możliwośd nakazania podziału
przedsiębiorcy.

Postępowanie w sprawach antymonopolowych

Prezes Urzędu Ochrony
Prezesa UOKiK nadzoruje Organem właściwym w sprawach ochrony konkurencji jest Prezes
bezpośrednio Prezes Rady Ministrów.
Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, będący centralnym
organem administracji rządowej, nadzorowanym bezpośrednio przez Prezesa Rady Ministrów.

Prezes UOKiK jest organem utworzonym na wzór wielu swoich odpowiedników w całej Europie. Wyłącznie
w Republice Austrii organem właściwym w sprawach antymonopolowych jest Sąd Kartelowy. Należy
zaznaczyd jednak, że organ ten posiada kompetencje wykraczające poza prawo antymonopolowe. Do jego
kompetencji należą również kwestie związane z:
 Ochroną konsumentów,
 Monitorowanie pomocy publicznej,
 Nadzór nad ogólnym bezpieczeostwem produktów przeznaczonych dla konsumentów,
 Monitorowanie jakości paliw płynnych,
71 KAROL KRUK

 Popularyzacja wiedzy na temat praw konsumenta,

 Gromadzenie i upowszechnianie orzecznictwa w sprawach ochrony konkurencji i konsumentów,

Prezes UOKiK powoływany jest przez premiera, spośród osób wyłonionych w drodze otwartego naboru.
Odwołanie Prezesa UOKiK z tego stanowiska odbywa się też decyzją Prezesa Rady Ministrów.
Strona
 Przebieg postępowania
W sprawach praktyk antykonkurencyjnych oraz prewencyjnej
Dwa rodzaje postępowao przed Prezesem
UOKiK: kontroli koncentracji ustawa antymonopolowa przewiduje
 Postępowanie wyjaśniające, wewnętrznie spójną koncepcje postępowania typu
 Postępowanie antymonopolowe,
szczególnego. Postępowanie przed Prezesem UOKiK
prowadzone jest bądź jako postępowanie wyjaśniające, bądź jako postępowanie antymonopolowe. W
zależności od tego, z jakim postępowaniem mamy do czynienia, taki też jest możliwy sposób jego
wszczynania:

 Postępowanie w sprawach praktyk antykonkurencyjnych – zawsze z urzędu,

 Postępowanie w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw – z urzędu lub na wniosek,

Postępowanie wyjaśniające Postępowanie w skrócie:

Główne postępowanie antymonopolowe (sensu stricto,
właściwe postępowania antymonopolowe) może byd
poprzedzone postępowaniem wyjaśniającym, którego celem
jest wstępne ustalenie, czy doszło do naruszenia prawa oraz
czy spełniono przesłankę interesu publicznego.
Postępowanie wyjaśniające prowadzone jest w sprawie, a nie
przeciwko określonemu przedsiębiorcy. Jest to podstawowa
cecha postępowania wyjaśniającego, gdyż w związku z tym
nikt nie jest jego stronom i nikt, prócz organu nie ma prawa
wglądu w akta. Nie mniej jednak, Prezes UOKiK posiada
określone uprawnienia np.: do żądania od przedsiębiorców
dokumentów, do przeprowadzania kontroli w siedzibie
przedsiębiorcy.
1) Postępowanie wyjaśniające
2) Postępowanie właściwe:
a) Wydanie postanowienia o wszczęciu
postępowania,
b) Zawiadomienie przedsiębiorcy o wszczęciu
postępowania,
c) Postępowanie dowodowe,
d) Ostateczne stanowisko strony w sprawie,
e) Wydanie decyzji,
3) Odwołanie od decyzji Prezesa UOKIK do sądu,
a) Możliwośd „samokontroli” Prezesa UOKiK,
4) Postępowanie w I instancji przed Sądem
Okręgowym - Sądem Ochrony Konkurencji i
Konsumentów,
5) Apelacja od wyroku sądu,
6) Postępowanie w II instancji przed Sądu
Apelacyjnego w Warszawie,
7) Skarga kasacyjna od wyroku sądu,
8) Rozpoznanie skargi przez Sąd Najwyższy,

Postępowanie właściwe w sprawie o praktyki ograniczające konkurencje

1) Postępowanie antymonopolowe wszczynane jest na podstawie postanowienia o jego wszczęciu i
pisemnym zawiadomieniu strony, że jest on stroną postępowania.
2) Prezes UOKiK przeprowadza postępowanie dowodowe w którym, poprzez dostarczanie odpowiednich
dokumentów i składanie wniosków dowodowych, uczestniczyd może oczywiście strona.
3) Po zamknięciu postępowania dowodowego strona ma prawo przedstawid ostateczne stanowisko w
sprawie. Treśd tego stanowiska może byd powodem ponownego otwarcia postępowania
dowodowego, jeżeli tylko wskazuje ono na istotne nowe okoliczności.
4) Po definitywnym zamknięciu postępowania dowodowego Prezes UOKiK wydaje
14 dni na odwołanie
decyzję, od której służy stronie odwołanie do Sądu Okręgowego – Sądu Ochrony od decyzji Prezesa
Konkurencji i Konsumentów. Odwołanie takie wnosi się do Prezesa UOKiK w UOKiK
terminie 14 dni od doręczenia decyzji. Co ważne, po złożeniu odwołania, ale przed przekazaniem go do
Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumenta Prezes UOKiK, w razie uznania zarzutów przedstawionych w
odwołaniu, ma możliwośd przeprowadzenia dodatkowych czynności i dokonania zmiany decyzji – w
ramach tzw. „samokontroli”. Od tak uzyskanej decyzji również służy odwołanie do Sądu OKiK.
72 KAROL KRUK

5) W razie przekazania przez Prezesa UOKiK odwołania jest ono rozpoznawane w I instancji przez Sąd
Ochrony Konkurencji i Konsumenta. Postępowanie przed sądem ma charakter kontradyktoryjny, w
formie sporu Prezesa UOKiK i strony postępowania.
6) Od wyroku sądu w I instancji służy apelacja do Sądu Apelacyjnego w Warszawie, a od jego
rozstrzygnięcia skarga kasacyjna do Sądu Najwyższego.
Strona
 Postępowanie właściwe w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw
Do postępowania antymonopolowego w sprawie kontroli koncentracji przedsiębiorstw zastosowanie mają
odpowiednio przepisy
73 KAROL KRUK
Strona
Strona 74 KAROL KRUK
Strona 75 KAROL KRUK
 

Dodatkowe akty prawne

Art. 1a ustawy o zasadach wykonywania uprawnień Skarbu Państwa

Ilekrod w ustawie jest mowa o paostwowej osobie prawnej - należy przez to rozumied inną niż Skarb Paostwa jednostkę
organizacyjną, posiadającą osobowośd prawną, której mienie jest w całości mieniem paostwowym.

Art.2 ust. 1 pkt ustawy o przejrzystości stosunków finansowych

3) decydującym wpływie - należy przez to rozumied bezpośrednie lub pośrednie oddziaływanie na działalnośd danego
przedsiębiorcy, polegające na:
a) dysponowaniu większością głosów w organach przedsiębiorcy (zależnego), także na podstawie porozumieo z innymi
podmiotami lub
b) uprawnieniu do powoływania lub odwoływania większości członków organów przedsiębiorcy (zależnego), także na
podstawie porozumieo z innymi podmiotami, lub
c) sytuacji, w której więcej niż połowa członków zarządu drugiego przedsiębiorcy (zależnego) jest jednocześnie
członkami zarządu, prokurentami lub osobami pełniącymi funkcje kierownicze pierwszego przedsiębiorcy bądź
innego przedsiębiorcy pozostającego z tym pierwszym w stosunku zależności, lub
d) zdolności do decydowania w inny sposób o kierunkach działalności przedsiębiorcy (zależnego), w szczególności na
podstawie umowy przewidującej zarządzanie tym przedsiębiorcą;
4) przedsiębiorcy publicznym - należy przez to rozumied każdy podmiot prowadzący działalnośd gospodarczą, bez względu na
sposób działania oraz formę organizacyjno-prawną, w szczególności spółkę handlową, spółdzielnię, przedsiębiorstwo
paostwowe, towarzystwo ubezpieczeo wzajemnych oraz bank paostwowy, na którego działalnośd organ publiczny wywiera
decydujący wpływ, niezależnie od wpływu wywieranego na niego przez inne podmioty;

Art. 1.Ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym.

Ust. 1 Ustawa określa zasady współpracy podmiotu publicznego i partnera prywatnego w ramach partnerstwa publiczno-
prywatnego.
Ust.2 Przedmiotem partnerstwa publiczno-prywatnego jest wspólna realizacja przedsięwzięcia oparta na podziale zadao i ryzyk
pomiędzy podmiotem publicznym i partnerem prywatnym.
76 KAROL KRUK
Strona