May diwatang tagapag-

ingat ang Bundok Arayat.

Siya’y si Mariang Sinukuan,
ang anak ni Aring Suku, ang
hari ng araw ng mga
Kapampangan. Nakatira ang
diwata sa ginintuang palasyo
sa tuktok ng bundok upang
matanaw nang husto ang
sariling kaharian.
 Binabantayan niya ang mga alagang hayop at
kulisap sa bundok. Napakaamo ng mga ito at hindi takot
sa tao. Hindi niya pinahihintulutang mag-away ang mga
alaga. Pinalalaro niya ang mga orkidyas at pinababango
ang mga bulaklak. Tinitiyak din ng diwata na
namumunga sa tamang panahon ang mga tanim niyang
puno.
 Pinalulusog sila ng dalawampu’t
limang dalaga na laging bumababa sa
bayan para bumili ng darak na makakain.
Tuwang-tuwa ang taong-bayan sa mga
butil ng ginto na bayad sa kanila ng mga
katuwang. May dalawampu’t limang
katuwang na dalaga ang diwata. Sila’y
mga Ita na inatasan ng diwata na mag-
alaga sa mga baboy-ramo sa Bundok
Arayat.Tulad ni Mariang Sinukuan, balot
ng mamahaling alahas ang mga Ita. Ang
mga hayop na alaga ay maligayang-
maligaya sa Arayat.
 Sinasabing hindi nauubusan
ng ginto sa palasyo ni Mariang
Sinukuan. Bumubukal pa ng mga
mamahaling bato tulad ng
diyamante, rubi, sapiro, at
Esmeralda sa palasyo. Ang mga
ito’y handog ng engkantong
minsang umibig kay Mariang
Sinukuan. Kung bumababa ng
bundok ang diwata at bumibisita
sa bayan, suot niya ang magarang
damit na yari sa lantay na ginto.
 Pinagniningning ang
kanyang damit ng mga
mamahalin at makukulay na
bato. Napatitig ang lahat sa
kagandahan ni Mariang
Sinukuan. “Hayan na ang
diwata! Hayan na ang diwata!”
sigaw ng mga batang
manghang-mangha.
 Kapag nalalapit na ang
pista o anumang kasiyahan sa
bayan, nagpapahiram ng mga
kuwintas, singsing at hikaw si
Mariang Sinukuan sa mga dalaga.
Pinahihiram din niya ng mga
kagamitang pangkusina ang mga
ito.Yari ang mga ito sa ginto.
Agad ding pinahihinog ng diwata
ang mga bunga at mga butil ng
palay para may maihaing pagkain
sa pista.
 Nagbibigay din siya ng
mga sako ng asukal, harina,
malagkit, at niyog sa mga
pamilyang hindi nakapag-ani
nang masagana.
Pinahihintulutan din ng
diwata na makapaligo ang
sinumang may karamdaman sa
mga bukal sa Bundok Arayat.
Nakapagpapagaling ng anumang
sakit ang tubig na nagmumula
rito.
 Malayang makapamasyal ng
Bundok Arayat ang mga taga-bayan
para masilayan ang palasyo ng
diwata. Doo’y nakapamahinga sila
at hinahangaan ang paligid.
Nakapaglalaro ang mga bata sa
hardin ni Mariang Sinukuan.
Nakapamimitas sila ng mga bunga
at bulaklak. Ang mga bisita sa
Arayat ay nabubusog sa
meryendang mangga, kaimito,
makopa, at dalandan.
 Ngunit ipinagbabawal ni
Mariang Sinukuan na mag-uwi
ng mga ito sa bayan. “Bumalik
na lamang kayo rito,” sabi
niya sa mga tao. Laging bukas
ang aking kaharian sa
sinumang magbabalik.”
 Dahil bantog sa kanyang
kabutihan, sinuman ay maaaring
humiling ng makakain sa
diwata.“Mariang Sinukuan, nais
naming makatikim ng sinampalukang
manok! Mariang Sinukuan, gusto
namin ng inihaw na karne! Mariang
Sinukuan, nais namin ng sinigang!
Mariang Sinukuan, nais namin ng
litson!”Pagbalik ng mga humiling sa
kanyang tahanan, magugulat
silang nakahain na sa mesa ang
mga hiniling sa diwata.
 Isang tag-araw, parang apoy na
kumalat ang labis na pagkatuyo ng
lupa sa kapatagan. Nalanta ang lahat
ng pananim ng mga tao. Natuyo ang
kanilang palayan at nagkabitak-bitak
ito. Naglaho ang tubig sa mga ilog at
sapa. Nakita ito ni Mariang Sinukuan
kaya inutusan niya ang dalawampu’t
limang katuwang na Ita na mamahagi
ng makakain sa taumbayan. “Kaybait
ninyo! Kaybuti ninyo!” sabi ng mga
tao habang naluluha sa biyayang
ipinagkaloob ng diwata ng Bundok
Arayat.
 Namahagi rin ang diwata ng mga luya sa bawat
tahanan. Lubos na nagtaka ang lahat sa mga pirasong
ito ng luya at muntik na nila itong itapon.
Kinabukasan, nabigla ang taumbayan nang maging
mataas na uri ng ginto ang mga luya! Agad ding
nagpadala si Mariang Sinukuan ng ulan para
manumbalik ang lusog ng lupa sa bayan. Namahagi
din siya ng mga binhi ng palay at mais na mabilis
tumubo at namumunga nang hitik na hitik.
 Lumipas ang panahon at
naging sakim ang mga tao. Gusto
nilang maangkin ang lahat ng ginto
at alahas ni Mariang Sinukuan.
Napapagod na sila sa pag-akyat at
pagbaba ng bundok kaya hindi na
nila ibinabalik ang mga hiniram na
alahas sa diwata.Pinatutunaw nila
ang kaldero, kawali, sandok at
kutsarang ginto ni Mariang
Sinukuan para ipagbenta sa mga
banyaga.
 Dinadaya nila ang
dalawampu’t limang Ita kapag
nagtitinda sila ng darak.
“Kulang pa kayo ng
kalahating sako ng ginto,”
lagi nilang paratang sa mga
katuwang ni Mariang
Sinukuan.
 Humiling din ang lahat ng kung
anu-anong bagong pagkain kay
Mariang Sinukuan. “Gusto namin ng
adobo! Gusto namin ng morkon!
Gusto namin ng menudo, pochero,
tocino, longganisa, at kare-kare!”
 Nabigla si Mariang Sinukuan.
Hindi niya alam kung anu-ano ang
mga iyon. Hindi niya kilala ang mga
pagkaing ito dahil pagkain ito ng
mga banyaga.”Hayaan ninyo at
aalamin ko kung paano ito
lulutuin,” malungkot na sabi ng
diwata sa taumbayan. Galit na galit
ang taumbayan dahil hindi ito
maibigay sa kanila ng diwata ng
Arayat.
 Kasama ang mga banyaga,
nilusob ng taumbayan ang Bundok
Arayat. Pinitas nila ang bawat bunga
sa mga puno. Kinuha nila ang mga
bulaklak at mga orkidyas. Hinukay
nila ang tanim na luya sa pag-
aakalang magiging ginto muli ito.
Inuwi nila ang mga baul ng
mamahaling bato mula sa palasyo ng
diwata. Hinuli nila lahat ng mga
baboy-ramo at dinala sa kapatagan.
Pagkaraan, kinatay nila ang mga ito
at nagdaos ng maagang kapistahan.
 Hindi pa nasiyahan ang
taumbayan kaya sinalakay nila ang
palasyo ni Mariang Sinukuan.
Kinuha nila ang dingding na ginto.
Pinag-agawan nila maging ang
pintong ginto, kurtinang ginto,
sahig na ginto, bubong na ginto.
Nag-away pa ang ilan sa
pagsalakay sa palasyo. Iniuwi nila
ang mga ito at ipinagbenta sa
ibang bayan.
 “Bakit kayo nagkaganyan?” Galit
na galit si Mariang Sinukuan sa ginawa
ng taumbayan. Nilabag ng mga ito ang
kanyang utos na huwag mag-uuwi ng
anuman mula sa bundok. Labis itong
nagdamdam dahil hindi na nagsasauli
ng kagamitan ang mga tao. Nalungkot
ang diwata dahil naubos ang kanyang
mga alagang bulaklak, orkidyas, at
baboy-ramo. Pinutol ang kanyang mga
puno. Pinalayas pa ng taumbayan ang
dalawampu’t limang Ita na katuwang
ng diwata.
 Sa tulong ng mga
higante at engkanto ng ibang
bundok, itinago ni Mariang
Sinukuan ang kanyang
palasyong ginto sa
pinakailalim ng Bundok
Arayat. Ang mga sako-sakong
luya na ninakaw ng taumbayan
ay ginawa niyang mga balang.
Dumami ang mga ito at
sinalakay ang mga taniman.
 Naging kalawangin ang mga kagamitan
pangkusina at alahas na hindi ibinalik ng mga dalaga
sa diwata ng Arayat. Ang mga mamahaling bato sa mga
baul ay naging buhangin. At naging bato ang mga nakaw
na ginto.
 Hindi na nagpakita pang
muli sa taumbayan ang
butihing diwata ng Bundok
Arayat. Sinumang pipitas ng
bulaklak at bunga mula sa
bundok ay maliligaw sa gubat
at hindi na matatagpuan
ninuman. Sinasabi ring ang
sinumang magtatangkang
bumungkal at tumapyas ng
Bundok Arayat para tuklasin
ang ginintuang palasyo ay
magiging bato.
 Ngunit ayon sa ilang sabi-
sabi, kapag minsan, may isang
marikit na binibini sa Bundok
Arayat na masayang kinakausap
ang mga hayop, bulaklak, at puno
sa gubat, umaawit-awit pa. Hindi
takot ang mga usa, baboy-ramo, at
mga pambihirang ibon na lumapit
sa kanya.Sumasayaw ang mga
halaman at namumukadkad ang
mga bulaklak kapag lumilitaw ang
misteryosang dalaga. Siya kaya ang
diwatang si Mariang Sinukuan?