Aralin 1

Sulating Akademiko:
Kahulugan, Kalikasan, Katangian ng Pagsulat

Pamantayang Pangnilalaman
Nauunawaan ang kalikasan, layunin at paraan ng pagsulat ng iba’t ibang anyo ng sulating
ginagamit sa pag- aaral sa iba’t ibang larangan.

Pamantayan sa Pagganap
Nasusuri ang kahulugan at kalikasan ng pagsulat ng iba’t ibang anyo ng sulatin.

Mga Kasanayang Pampagkatuto

1. Nabibigyang kahulugan ang akademikong pagsulat. CS-FA11/12PB-0a-c-101
2. Nakikilala ang iba’t ibang akdemikong sulatin ayon sa:
a. Layunin
b. Gamit
c. Katangian
d. Anyo CS_FA11/12PN-0a-c-90
3. Nakapagsasagawa ng panimulang pananliksik kaugnay ng kahulugan, kalikasan, at
katangian ng iba’t ibang anyo ng sulating akademiko. CS_FA11/12EP-0a-c-39

Ang Sulating Akdemik

Malinaw ang
istruktura.
Ang pagsusulat ay isang
gawaing nakabatay sa mga
partikular na konteksto. Ang
kaigiran ng pagsusulat ay
mahigpit na ginagabayan
Masinop ang
naman ng ilang mga patakaran paggamit at Katangian Pormal ang
at kahingian. Sa paaralan, pagtatala ng ng Sulating Paggamit ng
mga salitang wika.
inaasahan ang isang uri ng kinonsulta akademiko
pagsusulat na nagtataglay ng
ilang particular na katangian.
Ang ganitong uri ng pagsulat
ay tinatawag na sulating Espesyalisado
akademiko. ang mga
terminong
gamit.

1|Pahina
Mga Anyo ng Akademikong Papel
Maaring
deskriptibo

Argumentib Maaaring
o Anyo impormatibo

Maaaring
deskriptibo

Suriin ang mga sumusunod na

tatlong mga sipi. Ilagay sa mga patlang
kung sa anong dokumento o sipi
maaaring Mabasa ang mga siping ito.

Lumatag ang dilim sa labas ng bahay nina Berto. Mayamaya lamang ay tatawagin na siya ng
kanyang ina upang ayusin ang hapag- kainan. Hindi pa umuuwi ang kanyang ama mula sa pakikipag-
usap sa alkalde. Ilang ulit na yang sinabihan ang kanyang ama na sarado na ang utak ng pulitiko hinggil
sa pagpapahintulot sa dayuhang korporasyon na magbukas ng minahan sa kanilang barangay. Mas
mapanganib ang gayuma ng salapi kung ihahambing sa lasong gagapang sa lupain nilang mga walang
pangalan.

Dokumento/ Sulatin: ______________________________________________________________

Naglunsad kanina ng pambansang tigil- pasadaang ilang jeepney transport group bilang
protesta sa nakaambang jeepney modernization scheme at pagpi-phase out ng mga pampublikong
sasakyan na hindi bababa sa 15 taon. Mariing tinututulan ng sector ang nabanggit na iskema dahil
sa isa itong korporatisasyon ng pampublikong transportasyon.

Dokumento/ Sulatin: ______________________________________________________________

Ang korporatisasyon ng agham at teknolohiya sa bansa ay isa sa mga dahilan kung bakit
hindi pa maituon ang mga siyentipikong pagsusumikap sa pagpapabuti ng kalagayan ng mga
mamamayang Pilipino. Ang sistemang patent o pagrerehistro ng mga natutuklasang teknolohikal at
siyentipikong kaalaman o imbensyon ay nagsisilbi ring mekanismo ng pribatisasyon ng kaalaman.

Dokumento/ Sulatin: ______________________________________________________________

2|Pahina
 Batay sa mga kinalap na sulating
akademiko, bumuo ng isang konseptong
papel na nagpapaliwanag kung ano ang
akademikong sulatin.

Ilagay ito sa iyong Portfolio unang

entry.

Sa isang malinis na papel,

magbahagi ng sariling karanasan kung saan
nagkaroon ng praktikal na kahalagahan ang
isang akademikong papel.
Ilagay ito sa iyong Portfolio bilang
ikalawang entry.

IkalawangAralin
Pagsulat ng Abstrak

Pamantayang Pangnilalaman
Nagagamit ang angkop na format at teknik sa akademikong sulatin tulad ng Abstrak.

Pamantayan sa Pagganap
1. Natitiyak ang angkop na proseso ng pagsulat ng abstrak.
2. Nagagamit ang angkop na format at Teknik ng pagsulat ng abstrak.

Mga Kasanayang Pampagkatuto

1. Naisasagawa nang mataman ang mga hakbang sa pagsulat ng mga piniling
akademikong sulatin (abstrak). CS_FA11/12PU-0d-f92
2. Nakakasunod sa teknikal na pangangailangan ng akademikong sulatin.
CS_FA11/12PU-0d-f-93
3. Nakasusulat ng organisado, malikhain, at kapani-paniwalang sulatin. CS_FA11/12PU-
0p-r-94

Mahalagang akademikong sulatin ang papel- pananaliksik. Tumutugon ito sa mga

particular na suliranin at nakatuon sa pag- aambag ng bagong kaalaman hinggil sa isang paksa.
Sa gayon, mahalagang maipakilala nang malinaw at mailagom nang maayos ang nilalaman ng

3|Pahina
pananaliksik upang maengganyo ang mambabasa na basahin ito. Ito ang tungkuling
ginagampanan ng abstrak.

Basahin mabuti ang teksto. Sagutan

ang mga katanungan ukol sa binasang teksto.

Ekonomiks sa Diwang
Pilipino: Halo-Halo, Tingi-Tingi at Sari-Sari
Tereso S. Tullao, Jr.

Intensyon ng pag-aaral na ito na makapag-ambag sa pagpapaunlad ng wikang Filipino

upang lalong mapabilis ang intelektwalisasyon nito. Marapat lamang sundin, hamak man, ang
mga katangi-tanging sulatin na pinasimulan ng mga Pilipinong propesor tulad nina Nicanor
Tiongson, Virgilio Enriquez, Emerita Quito, Wilfrido Villacorta at Isagani Cruz na gumamit ng
wikang Filipino bilang instrumento sa pagsusuri, paglilinaw at pagsasaayos ng mga konseptong
naglalarawan ng ating katauhan, buhay at lipunan. Sa sanaysay na ito, tinalakay at sinuri ang
limang pangunahing konsepto sa ekonomiks sa diwang Pilipino. Ang layunin ay hindi lamang
upang makapagbigay ng panimulang introduksyon sa isang mahalagang sangay ng agham
panlipunan kung hindi gamitin ang kaalamang ito sa paglutas ng pangunahing problemang
pangkabuhayan at pangkaunlaran.
Mga Susing Salita: pagpapaunlad ng wika, intelektwalisasyon, konsepto sa ekonomiks,
diwang Pilipino, problemang pangkabuhayan at pangkaunlaran
***Mula sa iyong binasang halimbawa ng sulating abstrak, ano ang iyong mga napansin
na hindi mo makikita sa ibang uri ng sulatin? Ilista ang mga ito.
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
Ang abstrak ay isang maikling sulatin na nagsisilbing buod o lagom ng papel- pananaliksik.
Mahalaga ang sulating ito dahil sa pamamagitan ng abstrak, naipakikilala ang paksa at nilalaman
ng pananaliksik. Nakatutulong din ang abstrak uoang mahikayat ang mga mambabasana basahin
ang buong papel- pananaliksik.

4|Pahina
 Karaniwang naglalaman ng 200- 500 na salita ang isang abstrak. Bagamat maikli lamang
ito, ang isang mahusay na abstrak ay karaniwang nagtataglay ng ilang mga bahagi.

Resulta ng
pananaliksik

Kongklusyon
ng Layunin ng
pananaliksik pananliksik
Bahagi ng
isang
abstrak

Disenyo ng Suliranin ng
pananaliksik pananaliksik

Pinaniniwalaang maunawaan ang pananaliksik upang mailahad ang mga nabanggit na

bahagi ng abstrak, lalo pa’t sa ilang mga pananaliksik, hindi tuwirang nakahati ang papel batay sa
mga impormasyon sa abstrak.
Ang pagsasaalang- alang na ang abstrak ay nararapat na makapaglahad ng maraming
impormasyon sa pinakamaikling paraan ay napakahalaga. Bukod pa rito, mahalaga rin na
malinaw na mailahad ng abstrak ang istruktura at daloy ng papel- pananaliksik.

Tukuyin kung anong bahagi ng abstrak ang mga

sumusunod na pangungusap.

1. Batay sa isinagawang panayam, lumilitaw na hindi pa rin lubusang naipapatupad ang outcome
based-education sa paaralan dala na rin ng kakapusan sa pagsasanay sa mga guro.
___________________________________________________________________________

2. Nilalayon ng kasalukuyang pananaliksik na suriin ang mga pagbabagong kurikular sa larangan

ng humanidades sa antas kolehiyo ayon sa balangkas ng kritikal na pedagohiya.
___________________________________________________________________________
5|Pahina
3. Kinapanayam sa pananaliksik ang mga administrador ng paaralan upang makapangalap ng
impormasyon hinggil sa kalagayan ng implementasyon ng outcome based-education.
___________________________________________________________________________
4.Tinutugunan ng pananaliksik na ito ang katanungang: paano nakaaapekto ang mga neoliberal
na patakaran ng gobyerno sa kurikulum ng mga unibersidad sa Pilipinas.
____________________________________________________________________________
5. Gumagamit ng pamamaraang critical discourse analysis ang pananaliksik na ito sa pagsusuri sa
mga piling artikulo sa mga pambansang pahyagan na tumatalakay sa kalagayan ng mga
Lumad sa Mindanao.
Gamit ang konseptong iyong
natutuhan sa araling ito, gumawa ng
isang sanaysay kung ano ang abstrak at
ano ang kahalagahan nito sa iyong pag
aaral.
Isulat ito sa malinis na papel at
ilagay sa iyong portfolio bilang ikatlong
entry.
Mula sa iyong mga karanasan sa
pag- aaral, ilahad sa isang sanaysay ang mga
Aralin 3 di malilimutang karanasan mo sa paggawa
ng abstrak.
Isulat ito sa malinis na papel at
ilagay sa iyong portfolio bilang ikaapat na
entry.

Ikatlong Aralin
Sintesis at Buod

Pamantayang Pangnilalaman
Natitiyak ang angkop na proseso ng pagsulat ng akademikong sulatin tulad ng Sintesis at
buod.

Pamantayan sa Pagganap
Nakasusulat ng buod o sintesis batay sa binasang teksto.

Mga Kasanayang Pampagkatuto

1. Naisasagawa nang mataman ang mga hakbang sa pagsulat ng mga piniling
akademikong sulatin (Sintesis at buod). CS_FA11/12PU-0d-f92
2. Nakakasunod sa teknikal na pangangailangan ng akademikong sulating na buod o
sintesis. CS_FA11/12PU-0d-f-93
6|Pahina
 3. Nakasusulat ng sulating batay sa maingat, wasto at angkop na paggamit ng wika.
CS_FA11/12WG-0p-r-93

Buod at Sintesis

Ang buod ay tumutukoy sa nilagom na bersyon ng isang teksto. Ang teksto at maaaring
nakasulat, pinanood o pinakinggan. Mahalagang kilalanin o matukoy ang mga pangunahing ideya,
gayundin ang mga sumusuportang ideya dahil ito ang mga kinakailangan upang mabuo ang isang
teknikal na buod. Mahalaga ang pagtutok sa lohikal at kronolohikal na daloy ng mga ideya ng
binuod na teksto. Kadalasan, nakatutulong ang pagbubuod sa paglilinaw sa lohikal kronolohiya
ng mga ideya lalo na sa mga hindi organisado o komplikadong paraan ng pagkakasulat sa teksto.
Narito ang ilan sa mga hakbang na maaaring makatulong sa pagsulat ng isang buod:
1. Basahin nang masinsinan ang tekstng lalagumin. Karaniwang nangangailangan ng
makailang ulit na pagbasa ang isang teksto upang lubusang maunawaan kung ano ang
nilalaman nito.
2. Hatiin ang teksto ayon sa mga bulto ng mga ideyang naklahad dito. Maaaring makatulong
ang pagbuo ng balangkas ng mga ideya o paksang tinalakay ng sulatin.
3. Tukuyin ang pangunahing ideya ng teksto sa pamamagitan ng paglalahad nito sa porma
ng tesis na pangungusap. Maaaring ang tesis na pangungusap ay tuwiran o di- tuwirang
nakalahad sa teksto.
4. Bumuo ng borador ng buod. Maaaring simulan ang borador sa paglalahada ng tesis na
pangungusap at palawigin ito sa pamamagitan ng pagdaragdag ng mga importanteng
impormasyong natukoy sa makailang-ulit na pagbasa sa teksto. Balikan ang balangkas
upang maisaayos ang istruktura ng buod.
5. Kinisin ang borador. Tiyaking malinaw ang pagpapahayag ng mga nilagom na detalye at
ideya mula sa orihinal na teksto. Makakatulong din na basahing muli ang orihinal na teksto
upang maiwasang lumihis o bumalutot mula sa orihinal na nilalaman. Huwag ding
kalimutan na bigyan ang iyong buod ng kaukulang dokumentasyon ng nilagom na teksto.
Makinig sa babasahing tula ng iyong
guro. Magtala ng mga mahahalagang ideya,
pangungusap o linya mula sa binasang tula at
humandang gawin itong buod ng tula.
Ilagay ito sa iyong portfolio bilang
ikalimang entry.

Sintesis

Sa ilang akademikong sulatin, maaaring magkaroon ng pangangailangang bumuo ng

sintesis. Mula sa salitang griyego na syntithenai (syn=magkasama; thitenai=sama samang ilagay)
and salitang sintesis. Ito ay tumutukoy sa uri ng pagbubuod kung saan tinatahi-tahi ang mga
nilagom na nilalaman mula sa iba’t ibang teksto.
7|Pahina
 Sa isang sintesis, makikita ang pagtatalastasan ng iba’t ibang uri ngt sanggunian hinggil sa
isang partikular na paksa. Narito ang ilan sa mga hakang na maaaring isagawasa pagbuo ng
sintesis:
1. Tukuyin ang pangunahing ideya ng bawat tekstong isasama sa sintesis. Maaaring sundan
ang ilan sa mga iminumungkahing hakbang sa pagbubuod.
2. Tukuyin ang magkakaparehong paksa o ideyang iniinugan ng mga tekstong ito.
3. Bumuo ng borador ng sintesis. Tiyaking malinaw na naiuugnay ng sintesis ang mga
ideyang hinango mula sa iba’t ibang teksto.

Pumili ng tatlo hanggang limang sanggunian

para sa alin mang paksa sa ibaba. Gumawa ng
sintesis para sa napili mong paksa.

Ilagay ang sinulat na sintesis sa iyong

portfolio bilang ikaanim na entry.

1. Neoliberalismo 4. Pambansang Panitikan

2. Karapatang Pantao 5. Rehiyonalismo
3. Urbanisasyon sa Kamaynilaan

Hatiin sa anim na grupo ang klase. Bumuo ng

maiksing skit na nagpapakita ng kahalagahan ng buod
o sintesis sa inyong pag- aaral at sa iba’t iba pang
larangan. Humandang ipresenta ito sa klase.

Ikaapat na Aralin
Bionote

Pamantayang Pangnilalaman
Nagagamit ang angkop na proseso ng pagsulat ng akademikong sulatin tulad ng bionote.

Pamantayan sa Pagganap
Nakasusulat ng isang bionote.

Mga Kasanayang Pampagkatuto

1. Nakakasunod sa teknikal na pangangailangan ng akademikong sulating na bionote.
CS_FA11/12PU-0d-f-93
2. Naisasagawa nang mataman ang mga hakbang sa pagsulat ng piniling akademikong
sulatin (Bionote). CS_FA11/12PU-0d-f92

8|Pahina
 3. Nakasusulat ng sulating batay sa maingat, wasto at angkop na paggamit ng wika.
CS_FA11/12WG-0p-r-93

Ang Bionote
Ang bionote ay isang maikling sulatin kung saan pormal na ipinakikilala ang isang
personalidad batay sa kanyang propesyonal na katangian o kwalipikasyon at larangang
kinabibilangan.
May iba’t ibang sitwasyon ang ginagamitan o nangangailangan ng bionote. Ilan dito ay
ang mga sumusunod:
1. Para ipakilala ang may-akda ng isnag aklat o artikulo sa isang journal.
2. Para ipakilala ang isnag natatanging tao o indibidwal sa isang aklat na pang-general
reference tulad ng encyclopedia.
3. Para ipakilala ang isang tagapagsalita sa isang komperensiya o seminar.
4. Para ipakilala ang isang panauhing pandangal sa isang pormal na pagtitipon.
5. Para ipakilala ang isang natatanging indibidwal na bibigyan ng parangal.

Karaniwang binubuo ito ng 300 salita lamang, at dahil maikli lamang ito, narito ang ilan sa
mga impormasyong karaniwang isinasama sa isang bionote:
• Buong pangalan
• Petsa at lugar ng kapanganakan
• Magulang
• Edukasyon
• Larangang kina bibilangan.
• Hanap- buhay at institusyong kinabibilangan
• Mga karangalan at pagkilala
• Mga publikasyon o aktibidad na may kinalaman sa propesyon
Makipagpanayam sa iyong kamg-aral.
Isulat ang mga impormasyong nararapat mong
banggitin ukol sa kanya kung ipapakilala mo sya sa
isang komperensya o seminar.
Isulat ito bilang bionote at ilagay sa iyong
portfolio bilang ikapitong entry.

9|Pahina
 Sa isang malinis na papel, sumulat
ng bionote batay sa mga sumusunod na
impormasyon.

Teofilo Angeles
BA Agriculture, University of the Philippines Los Baños (2003)
MS Agriculture, UP Los Baños (2010)
PhD Agriculture Science, University of Sydney (2015)
Propesor, Kolehiyo ng Agrikultura, UP Los Baños
Punong Mananaliksik, Council for Agriculturists for the People (CAP)
May- akda, Against Corporate Agriculture (Paradigm Books, 2016); Organic Farming in
the Philippines (Veracity Publishers, 2014)
Jonas Alonzo
Aktor sa entablado
BA Theater Arts, Unibersidad ng PIlipinas Diliman (2010)
Tagapangulo, Kapisanan ng mga Progresibong Mandudula sa Pilipinas
Kasapi, Concerned Artists of the Philippines
Mga produksyong kinabilangan: Noli Me Tangere, CCP (2010); Hamlet, Dulaang Isko, UP
Diliman (2009); Sa Dulo ng Kanayunan, Teatro Barikada (2009); Ang Awit ng Inaaping
Bayan, Teatro Barikada (2011)

Antonina dela Vega

BA Communications Arts, cum laude, University of the Philippines Los Baños (2010)
Editor, Ang Malayang Bukas
Alumna, College Editor’s Guild of the Philippines
Tagapangulo, Union of Journalists in the Philippines
May- akda ang Kasaysayan ng Progresibong Pamamahayag sa Pilipinas (IBON Books, 2011)

Sumulat ng isang bionote mo bilang isang

propesyonal sa hinaharap. Sa likurang bahagi ng
iyong papel, isulat kung bakit mo naisip na
tunguhin sa hinaharap ang inilatag mong
impormasyon sa ginawa mong bionote.
Ilagay ito sa iyong portfolio bilang
ikawalong entry.

10 | P a h i n a
 Ikalimang Aralin
Pagsulat ng Panukalang Proyekto

Pamantayang Pangnilalaman
Nagagamit ang angkop na format at teknik sa pagsulat ng akademikong sulatin tulad ng
panukalang proyekto.

Pamantayan sa Pagganap
Nakasusulat ng isang panukalang proyekto.

Mga Kasanayang Pampagkatuto

1. Nakakasunod sa teknikal na pangangailangan ng akademikong sulating tulad ng
panukalang proyekto. CS_FA11/12PU-0d-f-93
2. Naisasagawa nang mataman ang mga hakbang sa pagsulat ng piniling akademikong
sulatin tulad ng panukalang proyekto. CS_FA11/12PU-0d-f92
3. Nakasusulat ng sulating batay sa maingat, wasto at angkop na paggamit ng wika.
CS_FA11/12WG-0p-r-93

Pagsulat ng Isang Panikalang Proyekto

Ang proyekto ay isang kolaboratibong gawaing nakatuon sa mga partikular na kalagayan

at kahingian. Dahil nangangailangan ito ng kolektibong pagkilos at dahil inaasahang may
mahalagang ambag sa panlipunang antas ang isang proyekto, nararapat na maayos ang
pagdidisenyo at pagpaplano nito. Sa gayon, kinakailangan ng isang mahusay na panikalang
proyekto upang matiyak na masinsin ang pagsasakatuparan ng gawaing ito.

Mag- isip ng isang partikular na isyu o

suliranin sa inyong pamayanan. Sagutin ang
mga sumusunod na katanungan.

1. Ano ang sanhi ng isyu o suliraning ito?

_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________

11 | P a h i n a
2. Paano natutugunan ang isyu o suliraning ito? Sapat na ang pagtugong ito?
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
3. Mayroon ka bang maaaring imungkahing solusyon o tugon sa isyu o suliraning ito? Ano
ito?
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

Ang panukalang proyekto ay isang uri ng sulating naglalahad ng plano sa isang proyekto.
Ang isnag mahusay na panukalang proyekto ay smasagot sa mga sumusunod na katanungan:
• Ano ang katangian
ng proyekto?
• Bakit
kinakailangang 1.Paglalarawan
ng proyekto
isagawa ang
proyekto?
• Paano
maisasagawa o 5. Mga
Lohistikal at
2. Layunin ng
maisasakatuparan Pinansyal na
proyekto
kahingian ng
ang proyekto? proyekto Katangian
ng isang
Panukalang
Proyekto

4. Plano ng 3. Rationale ng
proyekto proyekto

12 | P a h i n a
 Bumuo ng isang makabuluhang
proyekto batay sa iyong itinalang
napapanahong isyu sa inyong pamayanan.
Gamitin ang mga bahagi ng isang panukala
na napag- aralan.
Isulat ito sa malinis na papel at
ilagay sa iyong portfolio bilang ikasiyam na
entry.
Sa isang malinis na papel,
sumulat ng isang sanaysay hinggil sa
kahalagahan ng pagpaplano ng isang
proyekto.
Ilagay ito sa iyong protfolio
bilang ikasampung entry.

Ikaanim na Aralin
Pagsulat ng Talumpati

Pamantayang Pangnilalaman
Nagagamit ang angkop na format at teknik sa pagsulat ng akademikong sulatin tulad ng
isang talumpati.

Pamantayan sa Pagganap
Nakasusulat ng isang talumpati.

Mga Kasanayang Pampagkatuto

1. Nakakasunod sa teknikal na pangangailangan ng akademikong sulating tulad ng
talumpati. CS_FA11/12PU-0d-f-93
2. Naisasagawa nang mataman ang mga hakbang sa pagsulat ng piniling akademikong
sulatin tulad ng isang talumpati. CS_FA11/12PU-0d-f92
3. Nakasusulat ng sulating batay sa maingat, wasto at angkop na paggamit ng wika.
CS_FA11/12WG-0p-r-93

Ano ang Talumpati?

Ang talumpati ang isa sa mga mabibisang pamamaraan upang maiparating sa

publiko ang isang mahalagang pananaw ukol sa isang partikular na paksa. Ito ay isang
mahalagang platapormang nakatuntong sa karapatan sa mayang pagpapahayag. Samakatuwid,
ang pagbuo ng isnag talumpati ay isang mahalagang kasanayan na nararapat na matutuhan.
Ang talumpati ay isang pormal na pagpapahayag na binibigkas sa harap ng
manonood o tagapakinig. Pormal dahil ito ay pianghahandaan, gumagamit ng piling wika, at
may tiyak na layunin. Ito ay binibigkas, bagaman madalas itong nagsisimula sa nakasulat na
anyo. May inaasahang mga tao bilang tagapakinig. Batay rito, maaari ding ituring na ang
13 | P a h i n a
talumpati ang iba pang pampublikong pagpapahayag ang natatanging panayam o lektura,
presentasyon ng papel, keynote address o susing talumpati, talumpating pangseremonya,
inspirational na mensahe at iba pa.

Tatlong Proseso ng Pagsulat ng Talumpati

Paghahanda Pananaliksik Pagsulat

1. Layunin ng okasyon
2. Layunin ng 1.Pagbuo ng plano
Tagapagtalumpati 1. balangkas o
2.Pagtitipong materyal nakapormang
3.Manonood 3. Pagsulat ng sanysay.
4. Tagpuan ng Balangkas
Talumpati

Pangkalahatang Gabay sa Pagsulat ng isang Talumpati

•Isaalang alang ang kakayahan ng mga tagapakinig na

Sumulat gamit ang unawain ang talumpati
wikang pabigkas. •sumulat gamit ang estilong natural o tila nakikipag usap
lamang.

•iwasan nag mahahabang salita.

Sumulat sa simpleng •gumamit ng konkretong salita, iwasang ang mga abstrak na
salita.
estilo •iwasang gumamit ng mga teknikal na salita, sa halip ay
gumamit ng mga simpleng salita o layman's term.
•Paggamit ng matalinghagang salita o tayutay
•Paggamit ng kuwento
Gumamit ng iba't ibang
•Pagbibiro
estratehiya at •Paggamit ng konkretong salita.
kumbensiyon sa •paggamit ng paralelismo
pagpapahayag na •paggamit ng mga salitang pangtransisyon sa bawat talata
•pagbibigay ng tatlong halimbawa para maipaliwanag ang
pabigkas. isang ideya

14 | P a h i n a
Gumamit ng angkop na •Mga salitang nagpapakita ng pagusad ng isang ideya
salitang pantransisyon •ex. una, pangalawa, etc.

Huwag piliting isulat

•mas magiging madali kung magsisimula sa katawan o
kaagad ang umpisa at nilalaman ng talumpati.
katapusan ng talumpati.

Magdala ng kopya ng isang maiksing talumpati.

Suriin ang talumpati at sagutin ang mga
sumusunod na katanungan hinggil dito.

1. Ano ang paksa ng talumpati?

2. Anong tiyak na grupo ng publiko ang nais maabot ng tagapagtalumpati?
3. Anong pangunahing ideya ang ipinahayag ng may akda sa kanyang talumpati?
4. Anu- anong ideya ang sumusuporta sa pangunahing ideyang ito?
5. Sumasang- ayon ka bas a mga ideyang ito?
6. Napapanahon ba ang paksa ng talumpati?
7. Kung makakausap mo ang nagtalumpati, ano ang gusto mong itanong sa kanya?

Umisip ng isang paksa gusto mong

talakayin sa isang talumpati. Gamit ang
mga teknik na natutuhan, gumawa ng isang
talumpati.
Isulat ito sa isang malinis na papel
at ilagay sa iyong portfolio bilang ikalabing
isang entry.

Mula sa mga ideya sa paksang

tinalakay at sariling karanasan, gumawa ng
isang sanaysay na tumatalakay sa iyong
sariling pananaw patungkol sa kahalagahan
ng talumpati sa iyo bilang isang indibidwal.
Isulat to sa isang malinis na papel
at ilagay sa iyong portfolio bilang ikalabing-
dalawang entry.

15 | P a h i n a
 Ikapitong Aralin
Pagsulat ng Agenda at Katitikan ng Pulong

Pamantayang Pangnilalaman
Nagagamit ang angkop na format at teknik ng pagsulat ng akademikong sulatin tulad ng
katitikan ng pulong.

Pamantayan sa Pagganap
Nakasusulat ng isang katitikan ng pulong.

Mga Kasanayang Pampagkatuto

1. Nakakasunod sa teknikal na pangangailangan ng akademikong sulating tulad ng
pagsulat ng agenda at katitikan ng pulong. CS_FA11/12PU-0d-f-93
2. Naisasagawa nang mataman ang mga hakbang sa pagsulat ng piniling akademikong
sulatin tulad ng pagsulat ng agenda at katitikan ng pulong. CS_FA11/12PU-0d-f92
3. Nakasusulat ng agenda at katitikan ng pulong batay sa maingat, wasto at angkop na
paggamit ng wika. CS_FA11/12WG-0p-r-93

Karapatan ng mga Pilipino ang mag organisa o magtatag ng samahan. Kaya naman, madalas lalo
na sa mga paaralan at opisina, nagkakaroon ng clubs at union kung saan ang bawat organisasyon ay
nagkakaroon ng pagpupulong upang mapag usapan ang mga magiging patakaran, pag usapan ang mga
layunin at iba pang usapin na kailangan mapagkasunduan nang pangkalahatan.

Sa mga pagpupulong ng organisasyon, napakahalagang naitatalan ang mga puntong nairehistro o

mga importanteng detalyeng dapat maipaalala sa mga dumalo at gayundin sa mga hindi. Ang tawag ditto
ay katitikan ng pagpupulong o minutes of the meeting. Kaakibat din nito ang paglikha ng mga adyenda
para sa mga pulong sa hinaharap.

Ang tumutukoy sa mga paksang tatalakayin o paguusapan sa isang pagpupulong ay tinatawag na

adyenda. Ito rin ay maaaring isang talaan ng mga isyu na dapat talakayain, pagdebatehan, talakayin, at
pagdesisyunan ng isang pamunuan o organisasyon. Wala itong tiyak na format sa pagsusulat.

Ang isang pormal na pagpupulong at adyenda ay kiankailangang kabilang ang 1)pagpapatibay ng

panukalang adyenda, 2)pagbasa at pagpapatibay ng nakaraang katitikan, at 3)pagtukoy at pagtalakay sa
mga usaping sumisibol mula sa nakaraang katitikan.

Pagsulat ng Agenda

Ang agenda, o talaan ng mga isyu o usaping nakatakdang pagdedebatehan, kilatisin at

pagdesisyunan, ay tumutukoy sa mga paksang paguusapan o tatalakayin sa isang pagpupulong ng isang
pamunuan o organisasyon. Wala itong tiyak na format.

16 | P a h i n a
Ang Katitikan ng Pulong

Ang katitikan ng pulong o minutes of the meeting ay gawaing nakaatang sa itinalagang

kalihim(secretary) ng samahan, kung saan, itinatala nya ang mahahalagang bahagi ng isang pagpupulong.
Nakabatay ang katitikan sa inihandang adyenda ng tgapangulo. Maaari itong dagdagan sa pagtatapos ng
mga naunang inilatag na adyenda.

Mahalaga na kumpleto ang mga impormasyon ng bawat pagpupulong, tulad ng paksa, petsa ng
pagpupulong at pang ilang pagpupulong na ang nagaganap, oras, at pook na pinagdausan. Gayundin ang
tala ng mga dumalo, mga hindi dumalo, dahilan ng pagliban ng mga miyembro ng lupon, kung may
pahintulot ba ang mga ito o wala ay kasama din sa dapat na nilalaman ng katitikan. Maging ang oras ng
pagsisimula at pagtatapos ng pagpupulong ay nararapat na nakatala din sa katitikan ng pagpupulong.

Nagsisislbing katawan ng katitikan ng pagpupulong ang mga detalye ng mga panukalang adyenda
na pinagtitibay ng mga miyembro ng lupon o ng mga dumalo sa pagpupulong. Kabilang din sa katawan ng
isang katitikan ang mga puntong ipinahayag sa kabuuan ng pulong- mula sa mga tanong hanggang sa mga
suhestiyon. Minsan, maaaring hindi isama sa katitikan ang mga detalyeg hindi naman ganun kahalaga o
kaya naman ay sinadyang hindi isama o tanggalin (off record). Kinakailangan ding maitala ang pangalan,
komite o organisasyong kinabibilangan ng nagsalita upang pormal na maisama ito sa katitikan.

Nagtatapos ang katitikan sa oras kung kalian din nagtapos ang pulong. Ito ay dapat ding
pinagtitibay ng mga opisyal ng organisasyon bilang pagkilala sa pagiging tunay at lehitimo ng mga
detalyeng kasama ng katitikan.

Hatiin sa limang grupo ang klase.

Sumulat ng katitikan ng pagpupulong ang
bawat grupo at humandang isadula ito sa
klase.

Kumuha ng isang malinis na papel at

sumulat ng isang sulating agenda at katitikan
ng pagpupulong patungkol sa ginawang
pagsasadula ng inyong grupo sa klase.
Isama ito sa inyong portfolio bilang
ika-13 na entry.
Bilang naging miyembro o may
katungkulan sa isang organisasyon, ano ang
kahalagahan ng isang katitikan ng
pagpupulong para sa iyo? Meron bai tong
hindi magandang naidulot sa organisasyong
iyong kinabilangan?
Ilahad ito sa pamamagitan ng isang
sanaysay at ilagay ito sa portfolio bilang ika-
14 entry.

17 | P a h i n a
 Ikawalong Aralin
Posisyong Papel

Pamantayang Pangnilalaman
Nagagamit ang angkop na format at teknik sa pagsulat ng akademikong sulatin tulad ng
posisyong papel.

Pamantayan sa Pagganap
Nakasusulat ng isang posisyong papel.

Mga Kasanayang Pampagkatuto

1. Nakakasunod sa teknikal na pangangailangan ng akademikong sulating tulad ng
pagsulat ng posisyong papel. CS_FA11/12PU-0d-f-93
2. Nakabubuo ng posisyong papel na may batayang pananaliksik ayon sa
pangangailangan. CS_FA11/12PU-0p-r-95
3. Naisasaalang- alang ang etika sa binubuong posisyong papel . CS_FA11/12PU-0p-r-
40

Sa panahong may kalayaan na ang maraming Pilipino na ipinahayag ang nais nilang sabihin
hingil sa iba’t ibang usapin at isyu, napakahalaga pa rin ang paglalatag ng mga ebidensya. Sa
labanan ng mga ideya at opinion, ang higit na matimbang ay iyung may katotohanan at sapat na
kaalaman sa anumang bagay na tinatalakay. At sa lipunang punumpuno ng kontardiksyon o mga
nagtutunggaliang ideya at pamimilian, dapat ay may pinaninindigang posisyon.
Ang posisyong papel ay isang uri ng pormal na sulatin na nagpapahayag ng tiyak na
paninindigan ng isang indibidwal o grupo tungkol sa isang makabuluhan at napapanahong isyu.
Naglalaman din ito ng mga katuwiran ng sumulat, mahalagang bahagi rin nito ang mga posisyon
at mga katuwirang kataliwas o katunggaliang panig.
Karaniwang maikli lamang ang isang posisyong papel, isa o dalawang pahina lamang,
upang mas mapadali itong mabasa at maintindihan ng mga mambabasa at makahikayat silang
pumanig sa paninindigan ng sumulat ng posisyong papel.

Hatiin sa limang grupo ang klase. Basahin ang

tekstong hinggil sa pagpapanatili ng asignaturang Filipino
sa kurikulum ng kolehiyo.
Bawat grupo ay kinakailangang masagot ang
mga sumusunod na mga katanungan batay sa nabasang
teksto.

18 | P a h i n a
Posisyong Papel ng Kagawaran ng Filipinolohiya ng PUP hinggil sa Pagtatanggal ng Filipino sa mga
Kolehiyo at Unibersidad

PANATILIHIN ANG ASIGNATURANG FILIPINO SA KOLEHIYO: HUWAG PATAYIN ANG PAMBANSANG

KARAPATAN NG WIKANG FILIPINO, MGA GURO NG FILIPINO, KABATAANG PILIPINO AT
MAMAMAYANG PILIPINO
Posisyong Papel na nauukol sa CHED Memorandum Order No. 20 Series of 2013

Paninindigan ng Kagawaran ng Filipinolohiya ng Politeknikong Unibersidad ng Pilipinas

(PUP), Samahan ng mga Dalubguro sa Filipino (SADAFIL), Samahan ng mga Batang Edukador ng
Wikang Filipino at mga Sining sa Pilipinas, PUP Sentro sa Malikhaing Pagsulat, at PUP Ugnayan ng
Talino at Kagalingan
Peligrosong hakbang ang ginawa ng Komisyon sa Lalong Mataas na Edukasyon (CHED) nang alisin
ang asignaturang Filipino sa inilabas nilang Memorandum Order Blg. 20 na may petsang hunyo 28 serye
2013. Bagaman sinasabi ng komisyong nabanggit na maaaring maituro sa Ingles o Filipino ang mga
asignaturang binalangakas nila, bilang halimbawa ay ang Purposive Communication na nakapaloob sa
nilikha nilang bagong kurikulum, nababatid namin na pag-aagaw-agawan pa ito ng napakaraming guro sa
Filipino at Ingles sa mga kolehiyo at unibersidad, at magdudulot pa ito ng hindi pagkakaunawaan,
pagtatalo at ang masaklap pa pa'y aangkinin lamang ito ng mga Departamento ng Ingles sa mga
unibersidad at kolehiyong mabuway ang Filipino dahil halata namang nakakiling ang Purposive
Communication sa Ingles. Sa hakbang na ito, tila unti-unting nilulusaw ang mga natatag na
Kagawaran/Departamento ng Filipino sa mga kolehiyo at unibersidad sa Pilipinas. Higit pa rito, maraming
mga guro sa Filipino, partikular na sa PUP ang mawawalan ng trabaho at mababawasan ng kita. Hindi
pumapayag ang Kagawaran ng Filipinolohiya ng PUP na mangyari ang mga bagay na ito. Sapagkat malinaw
na isinasaad sa 1987 Konstitusyon ng Pilipinas Artikulo XIV, itinakda ang Filipino bilang wikang
pambansa ng Pilipinas. Kung susuriing mabuti ang CHED Memorandum, malinaw na lihis sa hangarin at
konteksto ng Pangkalahatang Edukasyon ang pagtatanggal ng asignaturang Filipino dahil nakasaad sa
pahina apat (4) ng memorandum ang ganito: "General education enables the Filipino to find and locate
her/himself in the community and the world, take pride in and hopefully assert her/his identity and sense of
community and nationhood amid the forces of globalization. As life becomes more complex, the necessity of
appreciating the gifts of nature and addressing social problems in the general education program
increasingly become more pressing." Hindi ba't ang asignaturang Filipino ang pangunahing tiyak na
tutugon sa hangarin at kontekstong isinasaad? Sapagkat ang mga asignaturang Filipino ay nakatuon sa
pagtuklas at inobatibong pag-aaral hinggil sa kalinangang Pilipino (wika, kultura at kabihasnan), nasa
Filipino ang identidad ng mamamayan sa bansang Pilipinas, nasa Filipino ang diwang makabansa na
makatutugon sa mga kahingiang panlipunan at makatutulong sa pangangailangan ng mamamayang
Pilipino, at makapag-aambag ng kalinangan at karunungan sa daigdig. Hindi ito simpleng maibibigay
lamang ng mga asignaturang tila pira-pirasong kinopya sa dayuhang kaisipan na pilit binibigyan ng
malaking puwang na kung tutuusi'y hindi naman makatuwiran.
Sa pangunguna ng Kagawaran ng Filipinolohiya ng Politeknikong Unibersidad ng Pilipinas
(PUP) na tinaguriang "largest state university in the country" na binubuo ng humigit kumulang 70,
000 na mga mag-aaral na nagmula sa iba't ibang panig ng bansa katuwang ang iba pang mga
organisasyon ay matatag na naninindigan na panatilihin ang Filipino bilang asignatura sa
Kurikulum ng Pangkalahatang Edukasyon sa kolehiyo.
Sa halip na alisin, hindi ba't nararapat na lalo pang patatagin ang disiplinang Filipino sa kurikulum
ng kolehiyo sa pamamagitan ng mga asignaturang Filipino na magiging pundasyon nito. hindi ba't paurong
na hakbang ng Pilipinas nang alisin ang asignaturang Filipino ng technical panel ng pangkalahatang
edukasyon ng CHED na binuo lamang ng iilang mga tao na at walang malinaw na konsultasyong isinagawa.
Samantalang sa maraming unibersidad sa labas ng ating bansa ay pinatatatag ang disiplinang Filipino gaya
sa University of Hawaii at University of Michigan sa U.S.A, Osaka University at Tokyo University sa Japan, St.
Petersburg University at University of Moscow sa Russia.
19 | P a h i n a
 Ang Politeknikong Unibersidad ng Pilipinas sa pangunguna ng Kagawaran ng Filipinolohiya nito
ay patuloy na nagsusulong ng kalinangang pangwika, pangliteratura, pangkultura at pansining sa
pamamagitan ng mga pananaliksik at pagdarao ng mga kumperensiya at talakayan sa Wikang Filipino sa
iba't ibang larangan. Taong 2013 nang hirangin ng CHED ang PUP Kagawaran ng Filipinolohiya
bilang Sentro ng Pagpapahusay ng Programang Filipino, bago pa ito, natamo na nito mula sa Accrediting
Agency of Chartered Colleges and Universities in the Philippines (ACCUP) ang pinakamataas na akreditasyon
(Antas 3) at kasalukuyang nakasalang sa internasyonalisasyon ang programang AB Filipinolohiya na
inihahain nito. Ginawaran na rin ito ng Komisyon sa Wikang Filipino (KWF) ng Gawad Sagisag Quezon sa
Pagpapaunlad ng Wikang Filipino. Bukod pa rito, ang mga batikang manunulat sa Filipino at dekalibreng
guro sa Filipino sa bansa ay kabilang sa Kagawaran ng Filipinolohiya ng PUP. Ngunit, ang lakas at
pagsisikap ng mga Departamento/Kagawaran ng Filipino gaya ng sa PUP ay mawawalan ng kabuluhan
kung sa bagong kurikulum na binalangkas ng CHED para sa kolehiyo ay tinanggalan ng kongkreto at
malinaw na puwang ang disiplinang Filipino. Manghihina at malulusaw ang Wikang Filipino kung hindi
tuloy-tuloy ang paglinang nito hanggang sa kolehiyo. Sa ganitong punto, muli't muli naming igigiit ang
karapatan ng Wikang Filipino bilang Wikang Pambansa na nakasaad sa Kontitusyon ng Pilipinas.
Pangunahing gawain ng PUP Kagawaran ng Filipinolohiya ay ang pagpapaunlad at pagpapaigting
ng puwersa para huwag isantabi at tuluyang mapanatili ang Filipino sa kolehiyo. Bilang hakbang,
magsasagawa ito ng Pambansang Talakayan Ukol sa mga Pananaliksik Pangwika, Pangkultura at
Pansining sa Wikang Filipino na may temang "Mga Mananaliksik Bilang Pagtutol sa Pag-aalis ng
Asignaturang Filipino sa Kolehiyo at ang Magiging Kalagayan ng mga Guro sa Filipino sa Hamon ng
Programang K-12" kasabay ng Pagdiriwang ng Buwan ng Wikang Pambansa sa Agosto 28-30, 2014 sa
suporta ng Pambansang Komisyon para sa Kultura at mga Sining (NCCA) na kasasangkutan ng mga guro,
mga mag-aaral, at mga mamamayang nagsusulong ng Filipino.
Kikilos at kikilos ang PUP upang ipagtanggol ang Wikang filipino. Maghahain ito ng mga
mungkahing asignaturang Filipino sa pakikipag-ugnayan na rin ng iba't ibang mga unibersidad at kolehiyo
na maaaring tumugon sa mga inalis na asignaturang Filipino sa Kolehiyo.
Kung hindi pa magbabago ang ihip ng hangin, at hindi pa rin matitiyak ng CHED ang
malinaw na puwang ng asignaturang Filipino sa kurikulum ng kolehiyo hanggang sa Agosto, tiyak
na gagawa ng malaking hakbang ang pinakamalaking pang-estadong unibersidad sa bansa sa
pangunguna ng Kagawaran ng Filipinolohiya nito para manatili ang asignaturang Filipino sa
kurikulum ng kolehiyo.
Umiiral sa realidad sa Pilipinas na ang Filipino ay wikang panlahat. Nandyan ito, umiiral at
ginagamit sa araw-araw na pakikipagtalastasan ng mga Filipino. Mga Pilipino ang kusang tumanggap nito
bilang wikang pambansa at naging katangi-tangi ang tatag nito dahil ito ang identidad ng lipunang
Pilipino. Mahalaga ang pagpapaunlad nito sa bawat Pilipino, kaya kung ihihiwalay sa mga mag-aaral ng
kolehiyo sa Pilipinas ang patuloy na pag-aaral ng Wikang Filipino, tinanggal natin ang identidad natin
bilang Pilipino. Dahil kung ano ang wika mo, iyon ang identidad mo!

Mga Katanungan:
1. Ano ang pangunahing paksang tinatalakay sa teksto?
2. Paano nasuportahan ang paksang tinalakay sa teksto? Anu- ano ang mga detalye ang binanggit
sa teksto?
3. Sa pagtatapos ng sanaysay, ano ang nais na ikintal ng sumulat sa isipan ng mga mambabasa?

Maitutulad ang isang posisyong papel sa isang debate, bagaman may tiyak na pinapanigan ang
manunulat nito. Samakatuwid, ang ganitong uri ng akademikong sulatin ay nagnanais na maipakita ang
opinion o tindig ng isang tao sa particular na isyu o usapin.
Sa paggawa ng isang posisyong papel, higit na mahalaga na pumili ng isang napapanahon at
mabusising pagpili ng paksa, pagpapalawak ng mga argumento, at pagbibigay diin sa mga puntong nais

20 | P a h i n a
iparating sa mga mambabasa. Ngunit hindi rin naman sapat na nakatutok lamang sa panig na napili
sapagkat napakahalaga rin na maging maalam sa tinututulang panig. Tandaan, hindi lamang dapat na
ipagtanggol ang iyong panig, kundi maaari rin naman pabulaanan a ng kabilang panig. Kaya naman,
napakahalaga ng masusing pananaliksik para sa isang posisyong papel.
Mahalaga ang pagsusulat ng isang posisysong papel, lalong lalo na para sa lipunan. Nakatutulong
ang isnag posisyong papel upang magkaroon ng kamalayan ang mga tao at mapukaw ang kanilang
pagnanasa na alamin pa ang ilang mga napapanahong isyu at sa huli, magkaroon din sila ng sarili nilang
paninindigan hingil sa isang usapin. Kadalasan din na anag isnag posisyong papel ay nagtatapos sa mga
pananalitang panghihimok, kaya naman ang mga mamamayang nkababasa nito ay nahihikayat na
gumawa ng ilang hakbangin, na siya rin naming nkatutulong sa lipunang kanilang kinabibilangan.

Mga Hakbang sa Pagsusulat ng Posisyong Papel

Nasasagot ang mga sumusunod na tanong:

1. Tunay na lehitimo ba ang paksa?
2. Malawak ba ang saklaw ng paksa?
3. May kailangan bang pagtalunan sa
1. Pagpili ng
paksa
paksa?
4. Nararapat bang pumili ng panig sa
napiling paksa?
Bagaman may piniling panig, mahalaga 5. Sapa tba nag kakayahang magsaliksik
pa rin ang isang masusing pananaliksik 2. Pananaliksik para sa paksa?
upang mas mapatingkad nito ang para sa
tindig ng iyong opinion. argumento
Nararapat na isaalang- alang ang layunin
ng posisyong papel- ang makuha ang
Nahahati sa tatlo ang bahagi ng isang
simpatya at pagsang-ayon ng mga
posisyong papel: mambabasa. Gayundin ang mga
3. Pagpili sa posisyon at
1. Introduksyon o panimula- dito Pagsasaalang- alang sa mambabasa, kung madali bang intindihin
ipinahhahayag ang paksa o isyung mambabasa ang mga terminong ginamit, kung ang
tatalakayin, gayundin ang lengwaheng ginamit ba sa posisyong
pangkalahatang pagtingin ng papel ay maiintindihan ba ng mga
sumulat ukol sa iyung tinatalakay. mambabasa at mainit pa ba ang isyung
2. Katawan- Naglalaman ng mga 4.Pagsusulat ng
posisyong papel iyong tinatalakay na tiyak na
pangunahing pahayag na nakakapukaw ng atensyon ng mga
sumusuporta sa piniling panig. mambabasa.
Inilalatag rin dito ang mga
ebidensyang nagpapatibay sa
napiling tindig.
3. Kongklusyon- pagbabalik sa
pangkalahatang paksa kung bakit
dapat na kilingan ang piniling
panig. Kalimitang ang huling
pangungusap nito ay nagiiwan ng
“sipa” sa mga mambabasa.

21 | P a h i n a
 Mula sa mga maiinit at
napapanahong isyu sa ating lipunan
ngayon, pumili ng isang paksa at
gumawa ng isang posisyong papel
gamit ang mga kaalamang
natutuhan. Ilagay ito sa isang malinis
na papel, isama sa iyong portfolio
bilang ika-15 entry.
Sumulat ng isang sanaysay ukol sa
kahalagahan ng pagkakaroon ng posisyon sa
isang isyu o usapin. Mahalaga nga ba ang
pagkakaroon ng posisyon o ang pagpapanatili sa
gitna o gray area? Ilagay din ito sa iyong portfolio
bilang ika-16 na entry.

Ikasiyam na Aralin
Replektibong Sanaysay

Pamantayang Pangnilalaman
Pagsulat ng akademikong sulatin tulad ng replektibong sanaysay.

Pamantayan sa Pagganap
Nakasusulat ng isang replektibong sanaysay.

Mga Kasanayang Pampagkatuto

1. Nakakasunod sa teknikal na pangangailangan ng akademikong sulating tulad ng
pagsulat ng replektibong sanaysay. CS_FA11/12PU-0d-f-93
2. Nakabubuo ng replektibong sanaysay na may batayang pananaliksik ayon sa
pangangailangan. CS_FA11/12PU-0p-r-95
3. Naisasaalang- alang ang etika sa binubuong replektibong sanaysay . CS_FA11/12PU-
0p-r-40

Sinasabing sa mundong ito, ang tanging permanente lamang sa mundo ay pagbabago. Sa

mundong mabilis ang kalakaran, may oras na ang mga tao ay napapatigil at minumuni muni ang
mga bagay- bagay sa kanilang paligid. Dahil dito, masasabing ang tao ay hinuhubog ng kung sino
ang kanilang madalas na makasalamuha, sa lugar kung saan siya nananatili, gayundin sa mga
karanasan sa buhay.
Hango sa salitang Griyego na “ethos” ang salitang etika (ethics) na nangangahulugang
“karaktter” o pagpapahalaga. Habang ang “ethos” ay mula sa salitang ugat na “ethicos” na
nangangahulugang “moral character” o moral na pagpapahalaga.

22 | P a h i n a
 Ano ang kinalaman kinalaman ng etika sa replektibong sanaysay? Ang isang replektibong
sanaysay ay isang pagtataya ng mga karanasan. Hindi lamang ito payak na pagsasalaysay, kundi
pagaanalisa sa mga bunga o magiging bunga ng mga pangyayari, at kung paano nito binago ang
isang tao. Nangangailangan ito ng pagmumuni-muni hinggil sa sarili o sa mga tao.
Mga Hakbang sa Pagsusulat ng Replektibong Sanaysay
1. Pumili ng paksang naranasan o dinanas ng isang malapit na tao sa iyo.
2. Tiyakin ang tuon ng isusulat na sanaysay.
3. Umisip ng panimula bg sanaysay na tiyak na makakakuha ng atensyon ng mambabasa o
pupukaw sa kanyang interes.
4. Ilarawan ang naging karanasan.
5. Maging kongkreto sa mga paglalarawan at paglalatag ng mga pangyayari.
6. Pag-isipang mabuti kung paano ka nabago ng karanasan/pangyayari.

Basahin ang maikling kwento. Isipin kung may

naranasan ka na ding kapareho ng kwento ng nasa
teksto. Sumulat ng repleksyon batay sa aral na napulot
sa kwento.
Ilagay ito sa malinis na papel at isama sa
portfolio bilang ika-17 na entry.

Basahin ang maikling kwento:

ANG KALUPI (Maikling Kuwento)
Benjamin Pascual

Mataaas na ang araw nang lumabas si Aling Marta sa bakuran ng kanilang maliit na
barung-barong. Aliwalas ang kanyang mukha: sa kanyang lubog na mga mata na bahagyang
pinagdilim ng kanyang malalagong kilay ay nakakintal ang kagandahan ng kaaya-ayang umaga. At
sa kanyang maninipis na labi, na bahagyang pasok sa pagkakalapat at maputla, ay naglalaro ang
isang ngiti ng kasiyahan. Araw ng pagtatapos ng kanyang anak na dalaga; sa gabing iyon at
tatanggapin nito ang diploma bilang katunayang natapos niya ang apat na taong inilagi sa mataas
na paaralan. Ang sandaling pinakahihintay niya sa mahaba-haba rin namang panahon ng
pagpapaaral ay dumating na: ang magkaroon ng isang anak na nagtapos sa high school ay hindi
na isang maliit na gaya niya. Sa mapangarapin niyang diwa ay para niyang nakikita ang kanyang
anak na dalaga sa isang kasuutang puting-puti, kipkip ang ilang libro at nakangiti patungo sa lalo
pang mataas na hangarin sa buhay, ang makatapos sa kolehiyo, magpaunlad ng kabuhayan at
sumagana. Maaaring balang araw ay magkaroon din siya ng mamaniganging may sinasabi rin
naman. Nasa daan na siya, para pa niyang naririnig ang matinis na halakhak ng kanyang anak na
dalaga habang paikut-ikot nitong isinusukat sa harap ng salamin ang nabuburdahang puting
damit na isusuot sa kinagabihan. Napangiti siyang muli.
23 | P a h i n a
 Mamimili si Aling Marta. Bitbit ng isang kamay ang isang pangnang sisidlan ng kanyang
pamimilhing uulamin. Habang daan, samantalang patungo sa pamilihang-bayan ng Tondo, ay
mataman niyang iniisip ang mga bagay na kanyang pamimilhin. Hindi pangkaraniwang araw ito
at kinakailangang magkaroon silang mag-anak ng hindi pangkaraniwang pananghalian. Bibili rin
siya ng garbansos. Gusting-gusto ng kanyang magtatapos na anak ang minatamis na garbansos.
Mag-iikasiyam na nang dumating siya sa pamilihan. Sa labas pa lamang ay naririnig na
ang di-makamayaw na ingay na nagbubuhat sa loob, ang ingay ng mga magbabangos na pakanta
pang isinisigaw ang halaga ng kanilang paninda, ang salit-salitang tawaran ng mga mamimili.
Linggo ng umaga at ang palengke ay siksikan. Sa harapan niya piniling magdaan. Ang lugal ng
magmamanok ay nasa dulo ng pamilihan at sa panggitnang lagusan siya daraan upang magdaan
tuloy sa tindahan ng mga tuyong paninda at bumili ng mantika. Nang dumating siya sa
panggitnang pasilyo at umakmang hahakbang na papasok ay siyang paglabas ng humahangos na
isang batang lalaki, na sa kanilang pagbabangga ay muntik na niyang ikabuwal. Ang siko ng bata
at tumama sa kanyang kaliwang dibdib.
“Ano ka ba?” bulyaw ni Aling Marta. “Kay sikip na ng daraanan ay patakbo ka pa kung
lumabas!”
“Pasensiya na kayo, Ale,” sabi ng bata. Hawak nito ang isang maliit na bangos na tig-
bebente, sa loob-loob ni Aling Marta. Ang bata ay takot na nakatingin sa kanya. “Hindi ko ho kayo
sinasadya. Nagmamadali ho ako, e.”
“Pasensya!” sabi ni Aling Marta. “Kung lahat ng kawalang-ingat mo’y pagpapasensyahan
nang pagpapasensyahan ay makakapatay ka ng tao.”
Agad siyang tumalikod at tuluy-tuloy na pumasok. Paano’t paanuman, naisip niya, ako
ang huling nakapangusap. Higit kong daramdamin kung ako na itong nagawan ng di mabuti ay sa
kanya pa manggagaling ang huling salita. Mataman niyang inisip kung may iba pang nakakita sa
nangyari. Marahas ang kanyang pagkakapagsalita sa bata at maaaring may kakilala siyang
nagdaraan na nakarinig ng kanyang mga sinabi. Dumating siya sa tindahan ng mga tuyong
paninda at bumili ng isang kartong mantika.
“Tumataba yata kayo, Aling Godyang,” ang bati niya sa may kagulangan nang tindera na
siya niyang nakaugaliang bilhan. Nakangiti siya at ang babae ay ngumiti rin.
“Tila nga ho,” ani Aling Godyang. “Tila ho nahihiyang ako sa pagtitinda.”
Natawa si Aling Marta at pagkaraan ay dumukot sa bulsa ng kanyang bestido upang
magbayad.
“Bakit ho?” anito.
“A, e, nawawala ho ang aking pitaka,” wala sa loob na sagot ni Aling Marta.
“Ku, e, magkano naman ang laman?” ang tanong nga babae.
24 | P a h i n a
 Ang tanda niyang laman ng kanyang kalupi ay pitumpong piso na siyang bigay na sahod
ng kanyang asawa nang sinundang gabi, Sabado. Ngunit aywan ba niya kung bakit sa di pa ma’y
nakikiramay nang tono ng nagtatanong ay nakapagpalaki ng kanyang loob upang sabihin, “E,
sandaan at sampung piso ho.”
Nanatili siya sa pagkakatayo nang ilang saglit, wari’y tinakasan ng lakas, nag-iisip ng mga
nakaraang pangyayari. Mayamaya ay parang kidlat na gumuhit sa kanyang alaala ang gusgusing
batang kanyang nakabangga. Tumama ang siko nito sa kanyang dibdib, sa kanyang katawan! Dali-
dali siyang tumalikod at patakbong lumabas. Hindi pa marahil iyon nakakalayo; may ilang sandali
pa lamang ang nakararaan. Inisip niya kung ano ang kasuutan nito na maaari niyang
pagkakilanlan, ang tabas ng mukha, ang gupit, ang tindig. Sa labas, sa harap ng palengke na
kinaroroonan ng ilang tindahang maliliit at mangilan-ngilang namimili at mga batang panakaw na
nagtitinda ng gulay, ay nagpalinga-linga siya. Patakbo uli siyang lumakad, sa harap ng mga bilao
ng gulay na halos mayapakan na niya sa pagmamadali, at sa gawing dulo ng pusisyon, na di-
kalayuan sa natatanaw niyang karatig na outpost ng mga pulis, ay nakita niya ang kanyang
hinahanap. Nakatayo ito sa harap ng isang bilao ng kangkong at sa malas niya ay tumatawad.
Hindi siya maaaring magkamali; ang wakwak na kamiseta nito at ang mahabang pantalon na
wari’y salawal ding ginagamit ng kanyang ama ay sapat nang palatandaan upang ito ay madaling
makilala. At ang hawak nitong bangos na tig-bebeinte.
Maliksi siyang lumapit at binatak ang bata sa liig.
“Nakita rin kita!” ang sabi niyang humihingal. “Ikaw ang dumukot ng pitaka ko, ano?
Huwag kang magkakaila!”
Tiyakan ang kanyang pagkakapagsalita; ibig niyang sa pagkalito ng bata sa pag-aapuhap
ng isasagot ay masukol niyang buung-buo. Ngunit ang bata ay mahinahong sumagot:
“Ano hong pitaka?” ang sabi. “Wala ho akong kinukuha sa inyong pitaka.”
“Anong wala!” pasinghal na sabi ni Aling Marta. “Ikaw nga ang dumukot ng pitaka ko at
wala nang iba. Kunwa pa’y binangga mo ‘ko, ano, ha? Magaling, magaling ang sistema ninyong
iyan. Kikita nga kayo rito sa palengke!”
Marami nang nakapaligid sa kanila, mga batang nagtitinda, lalaki at babaing mamimili.
Hinigpitan ni Aling Marta ang pagkakahawk sa liig ng bata at ito’y pilit na iniharap sa kababaihan.
“Aba, kangina ba namang pumapasok ako sa palengke, e banggain ako,” sabi niya. “Nang
magbabayad ako ng pinamili ko’t kapain ko ang bulsa ko, e wala nang laman!”
“Ang mabuti ho’y ipapulis ninyo,” sabing nakalabi ng isang babaing nakikinig. “Talagang
dito ho sa palengke’y maraming naglipanang batang gaya niyan.”
“Tena,” sabi ni Aling Marta sa bata. “Sumama ka sa akin.”
“Bakit ho, saan ninyo ‘ko dadalhin?”
25 | P a h i n a
 “Saan sa akala mo?” sabi ni Aling Marta na pinisil ang liig ng bata. “Ibibigay kita sa pulis.
Ipabibilanggo kita kapag di mo inilabas ang dinukot mo sa akin.”
Pilit na nagwawala ang bata; ipinamulsa niya ang hawak na bangos upang dalawang-
kamayin ang pag-aalis sa mabutong daliri ni Aling Marta na tila kawad sa pagkakasakal sa kanyang
liig. May luha nang nakapamintana sa kanyang mga mata at ang uhog at laway ay sabay na
umaagos sa kanyang liig. Buhat sa likuran ng mga nanonood ay lumapit an isang pulis, na tanod
sa mga pagkakataong tulad niyon, at nang ito ay malapit ay sinimulan ni Aling Marta ang
pagsusumbong.
“Naseguro ko hong siya dahil sa nang ako’y kanyang banggain, e naramdaman ko ang
kanyang kamay sa aking bulsa,” patapos niyang pagsusumbong. “Hindi ko lang ho naino kaagad
pagka’t akoy nagmamadali.”
Tiningnang matagal ng pulis ang bata, ang maruming saplot at ang nagmamapa-sa-
duming katawan, pagkatapos ay patiyad na naupo sa harap nito at sinimulang mangapkap. Sa
bulsa ng bata, na sa pagdating ng pulis ay tuluyan nang umiiyak, ay lumabas ang isang maruming
panyolito, basa ng uhog at tadtad ng sulsi, diyes sentimos na papel at ang tig-bebeinteng bangos.
“Natitiyak ho ba ninyong talaga na siya ang dumukot ng inyong pitaka?” tanong ng pulis
kay Aling Marta.
“Siya ho at wala nang iba,” sagot ni Aling Marta.
“Saan mo dinala ang dinukot mo sa aling ito?” mabalasik na tanong ng pulis sa bata.
“Magsabi ka ng totoo, kung di ay dadalhin kita.”
“Wala ho akong dinukot na maski ano sa kanya,” sisiguk-sigok na sagot ng bata.
“Maski kapkapan!” sabad ni Aling Marta. “Ano pa ang kakapkapin namin sa iyo kung ang
pitaka ko, e naipasa mo na sa kapwa mo mandurukot! O, ano, hindi ba ganoon kayong mga tekas
kung lumakad, isa-isa, dala-dalawa, tatlu-tatlo! Ku, ang mabuti ho yata, Mamang Pulis, e ituloy
na natin iyan sa kuwartel. Baka roon matutong matakot iyan at magsabi ng totoo.”
Tumindig ang pulis. “Hindi natin kara-karaka madadala ito nang
walang evidencia. Kinakailangang kahit paano’y magkaroon tayo ng maihaharap na katibayang
siya nga ang dumukot ng inyong kuwarta. Papaano ho kung hindi siya?”
“E, ano pang evidencia ang hinahanap mo?” sabi ni Aling Marta na nakalimutan ang
pamumupo. “Sinabi ko nang binangga ako nang pasadya, na naramdaman ko ang kanyang kamay
sa aking bulsa. Ano pa?”
Sa bata nakatingin ang pulis na wari’y nag-iisip ng dapat gawin. Maya-maya, muling
naupo at dumukot ng isang lapis at isang maliit na kuwaderno sa kanyang bulsa.
“Ano ang pangalan mo?” ang tanong niya sa bata.
26 | P a h i n a
 “Andres Reyes po.”
“Saan ka nakatira?” ang muling tanong ng pulis.
Lumingon ang bata sa kanyang paligid, inisa-isa ang mga mukhang nakatunghay sa
kanya. “Wala ho kaming bahay,” ang sagot. “Ang tatay ko ho, e may sakit at kami ho, kung minsan,
ay sa bahay ng Tiyang Ines ko nakatira, sa Blumentritt. Kung minsan naman ho, e sa mga lola ko
sa Quiapo at kung minsan, e sa bahay ng kapatid ng nanay ko rito sa Tondo. Inutusan nga lang ho
niya ‘kong bumili ng ulam, para mamayang tanghali.”
“Samakatwid ay dito kayong mag-ama nakatira ngayon sa Tondo?” ang tanong ng pulis.
“Oho,” ang sagot ng bata, “pero hindi ko nga lang ho alam ang kalye at numero ng bahay
dahil sa noong makalawa lang kami lumipat at saka hindi ho ako marunong bumasa, e.”
Ang walang-kawawaang tanong at sagot na naririnig ni Aling Marta ay nakabagot sa
kanyang pandinig; sa palagay ba niya ay para silang walang mararating. Lumalaon ay dumarami
ang tao sa paligid at ang pulis na umuusig ay tila siyang-siya sa kanyang pagtatanong at pagsusulat
sa kuwaderno. Nakaramdam siya ng pagkainis.
“Ang mabuti ho yata, e dalhin na natin iyan kung dadalhin,” sabi niya.
“Pinagkakaguluhan lamang tayo ng mga tao rito ay wala namang nangyayari. Kung hindi naman
ninyo kaya ay sabihin ninyo at tatawag ako ng ibang pulis.”
“Hirap sa inyo ay sabad kayo nang sabad, e,” sabi ng pulis. “Buweno, kung gusto n’yong
dalhin ngayon din ang batang ito, pati kayo ay sumama sa akin sa kuwartel. Doon n’yo sabihin
ang gusto n’yong sabihin at doon n’yo gawin ang gusto n’yong gawin.”
Inakbayan nito ang bata at inilakad patungo sa outpost, kasunod ang hindi umiimik na si
Aling Marta at ang isang hugos na tao na ang ilan ay ngingti-ngiti habang silang tatlo ay
minamasdan. Sa harap ng outpost ay huminto ang pulis.
“Maghintay kayo rito sandal at tatawag ako sa kuwartel para pahalili,” sabi sa kanya at
pumasok.
Naiwan siya sa harap ng bata, na ngayon ay tila maamong kordero sa pagkakatungo,
sisiguk-sigok, nilalaro ng mga payat na daliri ang ulo ng tangang bangos. Luminga-linga siya.
Tanghali na; iilan-ilan na lamang ang nakikita niyang pumapasok sa palengke. Inisip niya kung
ilang oras pa ang kinakailangan niyang paghintay bago siya makauwi: dalawa, tatlo o maaaring sa
hapon na. Naalaala niya ang kanyang anak na dalagang magtatapos, ang kanyang asawa na
kaipala ay naiinip na sa paghihintay; at para niyang naririnig ang sasabihin nito kung siya’y uuwi
na walang dalang anuman, walang dala at walang pera. Nagsiklab ang poot sa kanya na kangina
pa nagpupuyos sa kanyang dibdib; may kung anong sumulak sa kanyang ulo; mandi’y gagahanip
ang tingin niya sa batang kaharap. Hinawakan niya ito sa isang bisig at sa pagdidilim ng kanyang
paningin ay pabalingat niyang pinipilit sa likod.
27 | P a h i n a
 “Tinamaan ka ng lintik na bata ka!” sabi niyang pinanginginigan ng laman. “Kung walang
binabaing pulis na makapagpapaamin sa iyo, e ako, ako ang gagawa ng ikaaamin mo! Saan mo
dinala ang dinukot mo sa ‘kin? Saan? Saan?”
Napahiyaw ang bata sa sakit; ang bisig nito ay halos napaabot ni Aling Marta sa kanyang
balikat sa likod. Ang mga nanonood ay para-parang nangapatdan ng dila upang makapagsalita ng
pagtutol. Ang kaliwang kamay ni Aling Marta ay pakabig na nakapaikot sa baba ng bata; sinapo
ito ng bata ng kanyang kamay at nang mailapit sa kanyang bibig ay buong panggigigil na kinagat.
Hindi niya gustong tumakbo; halos mabali ang kanyang siko at ang nais lamang niya ay
makaalpas sa matitigas na bisig ni Aling Marta; ngunit ngayon, nang siya ay bitiwan ng nasaktang
si Aling Marta at makalayong papaurong, ay naalala niya ang kalayaan, kalayaan kay Aling Marta
at sa dumarakip na pulis, at siya ay humanap ng malulusutan at nang makakita ay walang lingod-
likod na tumakbo, patungo sa ibayo ng maluwang na daan. Bahagya na niyang narinig ang
mahahayap na salitang nagbubuhat sa humahabol na si Aling Marta; ang sigaw ng pulis at ang
sumunod na tilian ng mga babae; bahagya nang umabot sa kanyang pandinig ang malakas na
busina ng isang humahagibis na sasakyan. Sa isang sandali ay nagdilim sa kanya ang buong paligid
at sa pagmumulat na muli ng kanyang paningin, sa pagbabalik ng kanyang ulirat, ay wala siyang
nakita kundi ang madidilim na anino ng mga mukhang nakatunghay sa kanyang lupaypay at
duguang katawan.
Hindi umimik si Aling Marta habang minamasdan ang bata. Maputla ang kulay ng
kanyang mukha ay aywan ba niya at pati siya ay tila pinanawan ng lakas. Malamig na pawis ang
gumigiti sa kanyang noo at ang tuhod niya ay parang nangangalog. Hindi siya makapag-angat ng
paningin; sa palagay ba niya ay sa kanya nakatuon ang paningin ng lahat at siya ay binubuntunan
ng sisi. Bakit ba ako manganganino sa kanila? Pinipilit niyang usalin sa sarili, Ginawa ko lamang
ang dapat gawin ninuman at nalalaman ng lahat na ang nangyaring ito’y pagbabayad lamang
ng bata sa kanyang nagawang kasalanan.
Ang pulis ay nakabalik na sa outpost at sa isang ospital na tumatawag. Ang bata ay
napagtulungan ng ilan na buhatin sa bangketa upang doon pagyamanin at ipaghintay ng
ambulansiya kung aabot pa. Ang kalahati ng kanyang katawan, ang dakong ibaba, ay natatakpan
ng diyaryo at ang gulanit niyang kamiseta ay tuluyan nang nawalat sa kanyang katawan.
Makailang sandali pa, pagdating ng pulis, ay pamuling nagmulat ito ng paningin at ang mga mata
ay ipinako sa maputlang mukha ni Aling Marta.
“Maski kapkapan n’yo ako, e wala kayong makukuha sa akin,” sabing pagatul-gatol ng
nilalabasan ng dugo sa iong. “Hindi ko kinuha ang inyong pitaka.”
May kung anong malamig ang naramdaman ni Aling Martang gumapang sa kanyang
katawan; ang bata ay pilit na nagsasabi ng kanyang pahimakas. Ilang sandali pa ay lumungayngay
ang ulo nito at nang pulsuhan ng isang naroroon ay marahan itong napailing. Patay na, naisaloob
ni Aling Marta sa kanyang sarili.

28 | P a h i n a
 “Patay na ang dumukot ng kuwarta ninyo,” matabang na sabi ng pulis sa kanya.
Nakatayo ito sa kanyang tabi at hawak na naman ang kanyang kuwaderno at lapis. “Siguro
matutuwa na kayo niyan.”
“Sa palagay kaya ninyo ay may sasagutin ako sa nangyari?” tanong ni Aling Marta.
“Wala naman sa palagay ko,” sagot ng pulis. “Kung may mananagot niyan ay walang iba
kundi ang pobreng tsuper. Wala rin kayong sasagutin sa pagpapalibing. Tsuper na rin ang
mananagot niyan.”
May himig pangungutya ang tinig ng pulis. “Makaaalis nap o ako?” tanong ni Aling Marta.
“Maaari na,” sabi ng pulis. “Lamang ay kinakailangang iwan ninyo sa akin ang inyong
pangalan at direksiyon ng inyong bahay upang kung mangailangan ng kaunting pag-aayos ay
mahingan naming kayo ng ulat.”
Ibinigay ni Aling Marta ang kanyang pangalan at tinitirhan at pagkatapos ay tuwid ang
tinging lumayo sa karamihan. Para pa siyang nanghihina at magulung-magulo ang kanyang isip;
Sali-salimuot na alalahanin ang nagsasalimbayan sa kanyang diwa. Lumalakad siya ngayon na
walang-tiyak na patutunguhan. Naalaala niya ang kanyang anak na ga-graduate, ang ulam na
dapat niyang iuwi na, sana’y naiuwi na, at ang nananalim, nangungutyang mga mata ng kanyang
asawa sa sandaling malaman nito ang pagkawala ng pera. Magtatanong iyon, magagalit,
hanggang siya ay mapilitang sumagot. Magpapalitan sila ng mahahayap na pangungusap, sisihan,
tungayawan, at ang anak niyang ga-graduate ay magpapalahaw ng panangis hanggang sa sila ay
puntahan at payapain ng mga kapitbahay. Katakut-takot na gulo at kahihiyan! Sa loob-loob ni
Aling Marta, at hindi sinasadya ay muling nadako ang pinag-uulapang diwa sa bangkay ng batang
natatakpan ng diyaryo, na siyang pinagmulan ng lahat.
Kung di sa tinamaan ng lintik na iyan ay hindi ako masusuot sa suliraning ito, usal niya
sa sarili. Kasi’y imbi, walang-pinag-aralan, maruming palaboy ng kapalarang umaasa sa taba ng
iba. Mabuti nga sa kanya!
Kinakailangan niyang kumilos, umisip ng paraan. Kinakailangang kahit papaano’y
makapag-uwi siya ng ulam sa pananghalian. Pagkakain ng kanyang asawa ay malamig na ang
kukote nito at saka niya sasabihin ang pagkawala ng pera. Maaaring magalit ito at ipamukha sa
kanya, tulad ng madalas sabihin nito, na ang lahat ay dahil sa malabis niyang paghahangad na
makapagpadala ng labis na salaping ipamimili, upang makapamburot at maipamata sa kapwa na
sila ay hindi naghihirap, ngunit ang lahat ay titiisin niya, hindi siya kikibo. Ililingid din niya ang
nangyayaring sakuna sa bata; ayaw ng kanyang asawa ng iskandalo at anuman pangangatwirang
gawin niya ay siya rin ang sisisihin nito sa dakong huli; at kung sakali’t darating ang pulis na kukuha
ng ulat ay lilihiman niya ito. At tungkol sa ulam, mangungutang siya ng pera sa tindahan ni Aling
Godyang, at iyon ang kanyang ipamimili; nasabi niya rito na ang nawala niyang pera ay sandaan
at sampung piso at ang halagang iyon ay napakalaki na upang ang lima o sampung piso ay ipagkait

29 | P a h i n a
nito sa kanya bilang panakip. Hindi iyon makapaghihindi. May ngiti ng kasiyahang naglalaro sa
maninipis na labi ni Aling Marta nang ipihit niya ang kanyang mga paa patungong pamilihan.
Tanghali na nang siya ay umuwi. Sa daan pa lamang, bago siya pumasok ng tarangkahan,
ay natatanaw na niya ang kanyang anak na dalaga na nakapamintana sa kanilang barung-barong.
Nakangiti ito at siya ang minamasdan, ngunit nang malapit na siya at makita ang kanyang dala ay
napakunot-noo, lumingon sa loob ng kabahayan at may tinawag. Sumungaw ang payat na mukha
ng kanyang asawa.
“Saan ka kumuha ng ipinamili mo niyan, Nanay?” ang sabi ng kanyang anak na ga-
graduate.
“A, e,” hindi magkandatutong sagot ni Aling Marta. “Saan pa kundi sa aking pitaka.”
Nagkatinginan ang mag-ama.
“Ngunit, Marta,” ang sabi ng kanyang asawa, “ang pitaka mo, e naiwan mo! Kanginang
bago ka umalis ay kinuha ko iyon sa bulsa ng iyong bestidong nakasabit at kumuha ako ng pambili
ng tabako, pero nakalimutan kong isauli. Saan ka kumuha ng pinamili mo niyan?”
Biglang-bigla, anaki’y kidlat na gumuhit sa karimlan, nagbalik sa gunita ni Aling Marta
ang larawan ng isang batang payat, duguan ang katawan at natatakpan ng diyaryo, at para niyang
narinig ang mahina at gumagaralgal na tinig nito: Maski kapkapan ninyo ako, e wala kayong
makukuha sa ‘kin. Saglit siyang natigilan sa pagpanhik sa hagdanan; para siyang
pinangangapusan ng hininga at sa palagay ba niya ay umiikot ang kanyang buong paligid; at bago
siya tuluyang nawalan ng ulirat ay wala siyang narinig kundi ang papanaog na yabag ng kanyang
asawa’t anak, at papaliit, lumalabong salitang: Bakit kaya? Bakit kaya?

Sumulat ng isang sanaysay ukol sa

kahalagahan ng pagmumuni muni sa mga bagay
bagay na nangyayari sa ating buhay.
Nakatutulong ba ito o nagbubunga lamang ito ng
sobrang pagiisip o “overthinking”?
Isama ito sa iyong portfolio bilang ika-18
entry .

30 | P a h i n a
 Ikasampung Aralin
Pictorial Essay

Pamantayang Pangnilalaman
Nagagamit ang angkop na format at teknik ng pagsulat ng isang akademikong sulatin
tulad ng isang pictorial essay.

Pamantayan sa Pagganap
Nagagamit ang angkop na format at teknik ng pagsulat ng isang pictorial essay.

Mga Kasanayang Pampagkatuto

1. Nakakasunod sa teknikal na pangangailangan ng akademikong sulating tulad ng
paggawa ng isang pictorial essay. CS_FA11/12PU-0d-f-93
2. Nakabubuo ng pictorial essay na may batayang pananaliksik ayon sa
pangangailangan. CS_FA11/12PU-0p-r-95
3. Naisasaalang- alang ang etika sa binubuong pictorial essay. CS_FA11/12PU-0p-r-40

Ano ang isang pictorial essay?

Suriin ang isang halimbawa ng isang pictorial essay sa ibabang bahagi. Ano ang masasabi mo
dito?

31 | P a h i n a
 May kasabihan sa wikang ingles na “a picture paints a thousand words”,
nangangahulugang higit na nakapagsasalita ang mga larawan kaysa sa mga nakalimbag o
nakasulat na mga larawan. Hindi ba’t masayang balikan ang mga lumang larawan?
Ang isang pictorial essay/ photo essay o piktoryal na sanaysay ay isang komposisyon na
binubuo ng mga larawan. Gamit ang mga larawan, na kadalasan ay may mga litrato, isinasalaysay
ang mga totoong pangyayari nang tulad isang sanysay.
Kalimitang isinasaayos ang mga larawan sang-ayon sa kronilohikal o tematikong
pagkakasunod- sunod upang maipakita ang natural na daloy nito, kaiba ito sa story essay na ang
mga larawan ay nagsasalaysay ng isnag kwento. Maaari ring walang kinalaman sa isa’t isa ang
mga larawan, ngunit may iisang bagay na kumukonekta dito.
Masasabi na ang pictorial essay ay pagsasama ng malikhain at journalistic na paraan ng
pagsusulat. Kada larawan ay bahagi ng kabuuang naratibo, tema at damdamin ng sanaysay. Hindi
lamang basta binabatay sa kagandahan o kasiningan ang pagpili ng larawang ilalakip. Nararapat
ding isaalang- alang ang nilalaman at mensaheng taglay ng bawat larawan.

• Tumutukoy sa piktoryal na sanaysay ng

naratibong
isang kwento sa pamamagitan ng
pictorial essay pasusunod- sunod ng mga pangyayari
Uri ng pictorial essay
• Tumutukoy sa isang piktoryal na
tematikong sanaysay na nakatutok sa isang tiyak na
pictorial essay tema o paksa.

• Nararapat na pumili ng paksang

Mga elemento ng Pictorial

Paksa napapanahon o anumang nasa interes ng

malawak na bilang ng mga mambabasa

• Malaki ang epekto nito sa mababasa dahil

Kuwento o sa walang mga teksto, naihahatid pa rin
naratibo nito ang mensahe na nauunawaan ng
Essay

mga mabababsa.

Mga larawan o • Nagsisilbing puso ng essay.

litrato
• Nararapat na maikli at impormatibo.
Tandaan na hayaan ang larawan na
Caption mismo ang magsalita para sa sarili nito.

32 | P a h i n a
 • Nagsisilbing gabay sa kabuuang pictorial essay dahil
Lead Photo
pinahahayag nito ang tema ng sanysay.
• Larawan ng isang tao na ipinapakita ay ang mukha o ang Portrait
ulo hanggang balikat

Mga uri ng Larawang Maaaring

• Nagsisilbing gabay sa kabuuang pictorial essay dahil Establishing o Over-
all Photo

iIakip sa Pictorial Essay

pinahahayag nito ang tema ng sanysay.
• Pakikipag- ugnayan ng paksa sa kinabibilangang grupo Interaction Photo

• Larawan ng isang tiyak na bagay

Detail Photo

• Nagbibigay ng tutok, focus o diin (emphasis)sa isang

Close- up Photo
particular na elemento o eksena

• Nagsisilbing paglalagom; dito malinaw na makikita ang Signature Photo

tema ng nililikhang sanaysay
• Nagiwan ng sipa sa mga mambabasa. Dito maaaring ilagay Clincher Photo
ang emosyong nais ikintal.

Ano ang kahalagahan ng isang photo essay sa

pagpapahayag ng mga isyung kinakaharap ng ating
bansa sa kasalukuyan?
Sumulat ng isang sanaysay at talakayin ang
iyong punto hingil sa photo essay o pictorial essay at
ilagay ito sa iyong portfolio bilang ika-19 na entry.

Ikalabing- isang Aralin

Lakbay Sanaysay

Pamantayang Pangnilalaman
Nagagamit ang angkop na format at teknik ng pagsulat ng pagsulat ng isang lakbay-
sanaysay.

Pamantayan sa Pagganap
Nagagamit ang angkop na format at teknik ng pagsulat ng isang lakbay- sanaysay.

Mga Kasanayang Pampagkatuto

1. Nakakasunod sa teknikal na pangangailangan ng akademikong sulating tulad ng
paggawa ng isang lakbay- sanaysay. CS_FA11/12PU-0d-f-93
2. Nakabubuo ng lakbay- sanaysay na may batayang pananaliksik ayon sa
pangangailangan. CS_FA11/12PU-0p-r-95
3. Naisasaalang- alang ang etika sa binubuo ng isang lakbay- sanaysay. CS_FA11/12PU-
0p-r-40
33 | P a h i n a
Ano ang isang Lakbay- Sanaysay?
Ito ay isang anyo ng akdang pampanitikan na kung saan ang paglalakbay ang unang
pangunahing paksa. Sa wikang ingles, tinatawag itong travel essay, travel writing at travel
literature. Layunin nitong maipakilala o maibahagi sa mga mambabasa ang mga karanasan ng
manunulat sa pagpunta at pagbisita sa isang partikular na pasyalan o pook.

1
Mga Dapat Tandaan Bago Sumulat

Magbasa tungkol sa pupuntahang

lugar bago pa ang nakatakdang
ng isang Lakbay- Sanaysay

pagbisita

2 Isulat ang karanasan at

damdaminsa naging paglalakbay

3 Tandaan na hindi ka lamang turista

kundi ikaw ay isang manunulat-
mananliksik.

Batay sa iyong karanasan sa paglalakbay, sa

anong paraan makakatulong ang pagsulat ng isang
lakbay- sanaysay sa lugar na iyong pinuntahan?
Sumulat ng isang sanaysay at talakayin ang
iyong punto at ilagay ito sa iyong portfolio bilang ika-
20 na entry.

34 | P a h i n a
 Mga Kahingian sa Filipino sa Iba’t ibang Larang Akademiko
Ikatlong Markahan

• Pagsulat at pagdedeliber ng isang talumpati (50 puntos)

• Pagsusulit (50 puntos)
• Mga entry sa portfolio (mula una hanggang ikaanim na aralin)
Ikaapat na Markahan

• Pagsulat ng isang Lakbay-Sanaysay at pagdodokumento ng lakbay sanaysay

gamit ang isang video.
• Mga entry sa portfolio (mula ikaanim hanggang ika-16 na aralin)
• Portfolio, na may kumpletong nilalalaman (talaan ng nilalaman)

Rubriks sa Pagbibigay ng Marka sa Bawat Sulatin

Orihinal na gawa---------------------- 25%
Nilalaman------------------------------- 25%
Nakasusunod sa format
at teknik na inaral -------------------- 25%
Pagkamalikhain sa paggawa-------- 15%
Naipasa nang tama sa oras---------- 10%
-------------------------
100%

35 | P a h i n a