CYRYLICA

ROSYJSKA
© Andrzej Wijas
 LITERY PODOBNE
W ALFABECIE ŁACIŃSKIM
I CYRYLICY
cyrylica alfabet łaciński
Аа Aa
Кк Kk
Мм Mm
Оо Oo
Ттт Tt
 LITERY PODOBNE, ALE
OZNACZAJĄCE RÓśNE DŹWIĘKI
cyrylica alfabet łaciński
Вв Ww
Ее [je], [’e], [e], [jo], [’o], [o]
Нн Nn
Рр Rr
Сс Ss
Уу Uu
Хх H h (Ch ch)
 LITERY RÓśNE
cyrylica alfabet łaciński
Бб Bb
Ггг Gg
ДдDдg Dd
Ёё [jo], [’o], [o]
Жж śŜ
Зз Zz
 LITERY RÓśNE
cyrylica alfabet łaciński
Иии Ii
Ййй Jj
Лл L l (Ł ł)
Пп Pp
Фф Ff
Цц Cc
Чч transkr.: Cz cz, wymowa [ć]
 LITERY RÓśNE
cyrylica alfabet łaciński
Шш Sz sz
Щщ transkr. Szcz szcz, wym. [śś]

Ъъ twardy znak
Ыы Yy
Ьь miękki znak
Ээ Ee
Юю [ju], [’u], [u]
Яя [ja], [’a], [a]
 SAMOGŁOSKI JOTOWANE
Ее Ёё Юю Яя
nazwa
je jo ju ja
na początku wyrazu, po samogłosce, po twardym i miękkim
znaku wymowa zgodnie z nazwą
po spółgłosce – oznaczają jej zmiękczenie, [j] się nie wymawia
[’e] [’o] [’u] [’a]
ш (sz), ж [Ŝ], ц [c] są niemal zawsze twarde, wówczas
samogłoski jotowane wymawiane są jak niejotowane
[e] [o] [u] [a]
 ZNAKI
Ъъ Ьь
twardy znak miękki znak
oddzielają spółgłoskę od następującej po niej samogłoski
jotowanej, dzięki czemu wymawiane jest [j] pomiędzy nimi
spółgłoska jest wymawiana spółgłoska jest wymawiana
twardo miękko
w starej ortografii był zapisywany po uwaga:
twardych spółgłoskach na końcu л – [ł]
wyrazu, np.: онъ [on] ль – [l’]
 PRZYKŁADY
brak znaku twardy znak miękki znak
ню нъю нью
[ńu] (jak pol. [niu]) [nju] [ńju]
пя пья
[p’a] (jak pol. [pia]) [p’ja]
зе зъе зье
[z’e] [zje] [z’je]
лё льё / льо
[l’o] [l’jo]
 TRUDNIEJSZE PRZYPADKI
WYMOWY
Аа występuje akanie, tzn. nieakcentowane a i o
Aa wymawiane są jednakowo i ulegają redukcji:
Оо • na początku wyrazu i w pozycji przedakcentowej
Oo
wymowa jak krótkie [a]
• w pozostałych przypadkach wymowa jak bardzo
(1) zredukowane [a] – oznaczane jako [ə]
np.: молоко (mołoko) [məłako],
оборотень (oborotień) [abərat’eń],
Караганда (Karaganda) [kərəganda],
много (mnogo) [mnogə]
 TRUDNIEJSZE PRZYPADKI
WYMOWY
Аа nieakcentowane o nie jest redukowane i jest
Aa wymawiane jak [o] w niektórych wyrazach
zapoŜyczonych, np.:
Оо радио [radio],
Oo
неореализм [neor’ealizm] lub [n’eor’ealizm]
czasem moŜliwe są dwa warianty wymowy, np.:
(2)
поэт [poet] lub [paet]
 TRUDNIEJSZE PRZYPADKI
WYMOWY
Вв nie ulega ubezdźwięcznieniu w połączeniach typu
Ww кв (kw), св (sw), тв (tw), цв (cw) itp., por.:
квант [kwant] vs. pol. kwant [kfant]
свет [sw’et] vs. pol. świat [śf’at]
твой [twoj] vs. pol. twój [tfuj]
цвет [cw’et] vs. pol. cwibak [cfibak]
 TRUDNIEJSZE PRZYPADKI
WYMOWY
Гг • w końcówkach dopełniacza typu -ого (-ogo),
Gg -его (-’ego) wymowa jak [w], np.:
красного (krasnogo) [krasnəwə],
синего (siniego) [s`ińewə],
его (jego) [jewo], того (togo) [tawo]
uwaga: много (mnogo) [mnogə],
ale: многого (mnogogo) [mnogəwə],
строго (strogo) [strogə],
ale: строгого (strogogo) [strogəwə]
• niekiedy wymowa jak [ch]:
лёгкий (liogkij) [l’ochkij],
мягкий (miagkij) [m’achkij],
бог (bog) [boch]
• w niektórych wykrzyknikach – jak dźwięczne [h]:
ого! (ogo!) [oho!], ага! (aga!) [aha!]
 TRUDNIEJSZE PRZYPADKI
WYMOWY
Дд ulegają mocniejszemu zmiękczeniu, niŜ w j.
Dd polskim, bliskiemu (ale nie toŜsamemu!) do
polskich [dź] i [ć], np.:
Тт медведя [m’edw’ed’a], быть [byt’],
Tt
дело [d’ełə], тело [t’ełə]
połączenia дз (dz) i дж (dŜ) wymawiane są
zawsze oddzielnie, jak w polskich wyrazach
podziemny, podŜegać, np.:
дзен [d-zen], Джон [d-Ŝon]
 TRUDNIEJSZE PRZYPADKI
WYMOWY
Е е • ё (jo) zazwyczaj nie jest zapisywane – jest
je zastępowane przez е (je)
Ё ё • ё musi być zapisywane tylko jeŜeli z kontekstu nie
jo
moŜna się domyślić prawidłowej wymowy (np. все
[fs’e] vs. всё [fs’o]), jeśli wyraz jest rzadko
(1)
uŜywany (np. pochodzenia obcego), w ksiąŜkach
dla dzieci, podręcznikach, encyklopediach itp.
• w związku z tym е (je) moŜe być odczytane na 6
róŜnych sposobów – [je], [’e], [e], [jo], [’o], [o]:
съесть [sjest’], сесть [s’est’], шерсть (szerst’)
съемки [sjomki], семга [s’omga], шепот (szopət)
 TRUDNIEJSZE PRZYPADKI
WYMOWY
Е е • ё jest zawsze akcentowane, z wyjątkiem słów
je złoŜonych (np. трёхэтажный [tr’ochetaŜnyj]) i
niektórych wyrazów zapoŜyczonych
Ёё
jo
• nieakcentowane е (je) moŜe być zbliŜone do [i] / [y]
lub [ə], np.:
(2)
еда – wymowa pomiędzy [jeda] a [jida]
жена – wymowa pomiędzy [Ŝena] a [Ŝyna]
(dla uproszczenia nie uwzględniono tej
właściwości na pozostałych slajdach)
 TRUDNIEJSZE PRZYPADKI
WYMOWY
Е е • е (je) moŜe być wymawiane jak [e] (bez
je zmiękczania poprzedzającej spółgłoski) takŜe w
wielu wyrazach zapoŜyczonych i pochodnych od
Э э nich (obowiązkowo lub opcjonalnie), np.:
Ee
депо [depo] lub [d’epo],
неореализм [neor’ealizm] lub [n’eor’ealizm],
(1)
секс [seks], ale: сексуальный [s’eksualnyj]
турне [turne]
• niekiedy istnieją dwa warianty zapisu – z е (je) lub
э (e), np.:
карате / каратэ [kərate]
 TRUDNIEJSZE PRZYPADKI
WYMOWY
Е е • słowo zapisane z е (je) moŜe mieć odmienne
je znaczenie od słowa zapisanego z э (e), np.:
метр [m’etr] – metr
Ээ ale: мэтр [metr] – mistrz
Ee
поет (поёт) [pajot] – (on/ona) śpiewa
ale: поэт [poet] lub [paet] – poeta
(2)
 TRUDNIEJSZE PRZYPADKI
WYMOWY
Жж są zwykle twarde, dlatego и (i) po nich wymawiane
śŜ jest jak [y], е (je) – jak [e] (połączenia жж – ŜŜ, зж
– zŜ moŜna wymawiać twardo – jak [ŜŜ] lub bardzo
Цц miękko – jak [źź]), a pozostałe samogłoski
Cc
jotowane pojawiają się tylko w zapoŜyczeniach i
Шш zwykle – choć nie zawsze – wymawiane są jak
Sz sz niejotowane, np.:
живой [Ŝywoj], жюри [Ŝuri],
шевелить [szew’elit’], парашют [paraszut],
центр [centr], цирк [cyrk]
ale: Коцюбинский [koc’ubinskij] (ukr. nazwisko),
позже [poŜŜe] lub [poźźe],
вожжи [woŜŜy] lub [woźźi],
дождь [doszt’] lub [dośś] (wyjątek)
 TRUDNIEJSZE PRZYPADKI
WYMOWY
Зз nie ulegają tak silnemu zmiękczeniu jak w j.
Zz polskim, tzn. zmiękczonych [s’], [z’] nie naleŜy
wymawiać jak [ś], [ź], lecz jak w wyrazach sinus
Сс [s`inus], Zinaida [z`inaida], np.:
Ss
сеть [s’et’], сила [s`iła]
зелёный [z’el’onyj], зима [z`ima]
uwaga!
• jak długie [śś] wymawia się щ, a takŜe
opcjonalnie ждь (Ŝd’) w wyrazie дождь [doszt’]
lub [dośś] (patrz poprzedni slajd)
• jak długie [źź] mogą opcjonalnie wymawiać się
połączenia жж – ŜŜ, зж – zŜ
(patrz poprzedni slajd)
 TRUDNIEJSZE PRZYPADKI
WYMOWY
Ии na początku wyrazu, jeŜeli poprzedni wyraz
Ii kończył się na twardą spółgłoskę – wymawia się
jak [y], np.: он и она [on y ana],
от имени [at ym’eni], с Игорем [s ygər’em]
Лл przed spółgłoskami i samogłoskami niejotowanymi
Ll z wyj. и (i) wymawia się jak polskie kresowe [ł] –
Łł pomiędzy zwykłym [ł] a twardym [l], np. лук [łuk]
przed znakiem miękkim, samogłoskami
jotowanymi oraz и (i) wymawia się jak miękkie [l’]
(np. jak w wyrazie lipa), np.: пыль [pyl’],
левый [l’ewyj], Литва [litwa]
 TRUDNIEJSZE PRZYPADKI
WYMOWY
Чч miękko – jak polskie [ć]
Cz cz
Щ щ miękko – jak polskie [śś] (długie)
Szcz uwaga! podobnie wymawiane są takŜe
szcz połączenia шч (szcz), сч (scz), жч (Ŝcz)
Яя nieakcentowane я (ja) moŜe być zbliŜone do [i]
ja lub [ə], np.:
часы [ćisy],
язык [jizyk]
(dla uproszczenia nie uwzględniono tej
właściwości na pozostałych slajdach)
 ALFABET ROSYJSKI
litera wym. nazwa litera wym. nazwa litera wym. nazwa
Аа a/ə a Кк k k Хх ch cha
Бб b be Лл l’/ł eł Цц c ce
Вв w we Мм m em Чч ć će
Гг g/w/ ge Нн n en Шш sz sza
ch/h
Дд d de Оо o/a/ə o Щщ śś śśa
Ее je/’e/e je Пп p pe Ъъ - twiordyj
znak
jo/’o/o
Ёё jo/’o/o jo Рр r er Ыы y y
Жж Ŝ Ŝe Сс s es Ьь - miagkij
znak
Зз z ze Тт t te Ээ e e obo-
rotnoje
Ии i i Уу u u Ю ю ju/’u/u ju
Йй j i Фф f ef Я я ja/’a/a ja
kratkoje (fe)