DSS

Seminarski rad
 DSS 2011

Sadržaj:

Uvod .............................................................................................................................................................. 3

Sistemi za podršku odlučivanju (DSS) ........................................................................................................... 4

Elementi informacione tehnologije koji čine sistem za podršku .................................................................. 6

Specifični DSS; ........................................................................................................................................... 6

DSS generatori; ......................................................................................................................................... 6

DSS sredstva .............................................................................................................................................. 6

Sistemi podrške grupnom odlučivanju (GDSS).............................................................................................. 7

Osnovni tehnološki podsistemi sistema za podršku odlučivanju ................................................................. 8

podsistem za upravljanje podacima ......................................................................................................... 8

podsistem za upravljanjem modelima ...................................................................................................... 8

podsistem za korisnički interfejs ............................................................................................................... 8

Struktura DSS-a ........................................................................................................................................... 11

Klasifikacija DSS-a........................................................................................................................................ 12

Odnos DSS sistema sa ostalim sistemima ................................................................................................... 14

Pregled karakteristika DSS i MIS-a ........................................................................................................ 14

Web bazirani DSS ........................................................................................................................................ 15

DSS ZA UPRAVLJANJE ZALIHAMA ................................................................................................................ 21

DSS za upravljanje odnosa sa kupcima ....................................................................................................... 23

Slučaj ........................................................................................................................................................... 25

Coca Cola Japan stavlja pida nazad u automate za prodaju.................................................................... 25

Pravljenje izbora...................................................................................................................................... 26

Prilog ........................................................................................................................................................... 27

Zaključak ..................................................................................................................................................... 28

2
 DSS 2011
Literatura .................................................................................................................................................... 29

Uvod

„Informacioni sistem je skup međupovezanih komponenti koje zajedno rade na prikupljanju,

procesiranju, storiranju i distribuciji informacija u cilju podrške odlučivanju i kontroli u
organizaciji.“1

Informacioni sistem se sastoji od nekoliko glavnih sistema. Pored ESS-a ( sistem podrške
strateškom menadţmentu), MIS-a ( menadţment informacioni sistemi), KWS ( sistemi za
podršku stručnim poslovima, OAS-a ( sistemi za automatizaciju uredskog poslovanja), TPS-a (
sistemi za procesiranje transakcija), svoje mjesto među njima i DSS ( sistemi za podrške pri
odlučivanju).

Razvili su se zbog uklanjanja jednog od glavnih nedostataka MIS-a, a to je orijentacija na

pruţanje podrške rješavanju isključivo struktuiranih problema odlučivanja.

Ovaj seminarski rad će se sastojati od tri glavna dijela. Prvi dio je posvećen općenito DSS-u,
njegovim karakteristikama, komponentama, klasifikaciji, strukturi, drugi dio sačinjavaju vrste
DSS-a, a treći dio slučaj koji je vezan za ovu temu, kao i određeni prilozi.

2
„

Slika br. 1. ( MIS & DSS)

1
Menadžment informacioni sistemi; .dr. Zlatko Lagumdžija, mr. Tarik Zaimovid, mr. Zlatan Šabid, mr. Kemal
Kačapor, mr Elvedin Grabovica; Sarajevo 2008.god.
2
http://www.google.ba/search?hl=bs&biw=1414&bih=464&gbv=2&tbm=isch&sa=1&q=MIS+i+DSS&btnG=Tra%C5
%BEi

3
 DSS 2011

Sistemi za podršku odlučivanju (DSS)

DSS pomaţe menadţersko odlučivanje putem udruţivanja podataka, sofisticiranih analitičkih
modela i alata, korisničkog softvera u jedinstveni moćan system koji podrţava polustrukurirano I
nestrukturirano odlučivanje. DSS opskrbljuje korisnike fleksibilnim setom alata I mogućnosti za
analiziranje.

Kraj sedamdesetih i početak osamdesetih godina bitno su obiljeţili razvoj još savršenije
informacione tehnologije i većih mogućnosti (kapaciteta, brzina, operativnih sistema) praktične
primjene u odlučivanju i upravljanju preduzećem.

S druge strane, teorija odlučivanja, kvantitativni metodi i modeli razvijali su se do tada uglavnom
nezavisno od informacione tehnologije i informacionih sistema. Nastao je čitav niz kvantitativnih
metoda i modela (linearno programiranje, mreţno planiranje, simulacija, dinamičko
programiranje, teorija redova čekanja i dr.) koji nisu imali gotovo nikakvih zajedničkih
elemenata. Ovakav razvoj kvantitativnih metoda i modela počinje krajem sedamdesetih godina
da ulazi u krizu koja je proizašla iz prilagođavanja problema metodima, (umjesto obrnuto),
insistiranja na optimalnim (teorijskim), a ne realnim rješenjima, orijentacije na postizanje cilja
bez obzira na sredstva, većeg interesa za teoriju nego za praktičnu primjenu, nepostojanja
odgovarajuće teorije u određenim ključnim problemskim područjima poslovanja i sl.
Istovremenom MIS-KL sistemi su se pokazali nemoćnim da obezbjede potrebne upravljačke
informacije u nestabilnim trţišnim uslovima. Nastojanja da se prevaziđe kriza u upotrebi
kvantitativnih metoda i modela i informacionih sistema za podršku odlučivanja dovela su krajem
sedamdesetih godina do pojave sistema za podršku odlučivanju (engl. Descion Support System,
DSS)

Sistemi za podršku odlučivanju se obično definišu kao informacioni sistemi koji se izgrađuju da
bi donosiocima odluka pomogli u rješavanju slabo strukturiranih problema odlučivanja. Njihov
osnovni cilj da obezbjede kvalitetne informacije za proces odlučivanja radi povećanja
efektivnosti odlučivanja. Glavne karakteristike ovih sistema su: orijentiranost prema odlučivanju,
orijentiranost prema rješavanju slabo strukturiranih problema odlučivanja i orijentiranost na
krajnjeg korisnika. Sistemi za podršku odlučivanju potpomaţu i podrţavaju donosioce odluka u
procesu odlučivanja, ali ne čine proces odlučivanja automatizovanim, jer ne zamijenjuju čovjeka
u „prosuđivanju“ problema odlučivanja i drugim sličnim ljudskim funkcijama. Oni pomaţu
donosiocima odluka da donesu kvalitetnije odluke pa se zato kaţe da više sluţe poboljšanju
efektivnosti (kvaliteta) nego efiksansnosti (brzine) proces odlučivanja (za razliku od MIS
sistema).

4
 DSS 2011
Prema Turbanu E. namjena DSS-a je drugačija, a ogleda se u sljedećem:“3

- DSS mora obezbjediti podršku u polustruktuiranim i nestruktuiranim situacijama

odlučivanja, omogućavajući računske informacije i personalno prosuđivanje,
- podrška se mora obezbijediti za različite nivoe upravljanja,
- podrška se mora obezbijediti za pojedince i grupe
- DSS mora obezbijediti podršku u nekoliko međusobno zavisnih i/ili sekvencijalnih
odluka,
- DSS mora podrţati sve faze procesa odlučivanja,
- DSS mora podrţati različite procese i stilove donošenja odluka,
- sistem mora adaptiran tokom vremena,
- mora biti jednostavan za korištenje,
- DSS mora nastojati više unaprijediti efektivnost odlučivanja, nego efikasnost,
- donosilac odluke mora imati potpunu kontrolu nad DSS tokom svih koraka donošenja
odluke,
- DSS mora da omogući učenje i
- DSS mora biti lak za konstrukciju.

3
TURBAN, E., ARONSON, J. Decision Support and Intelligent Systems 5th edition Prentice Hall,
1997.

5
 DSS 2011

Elementi informacione tehnologije koji čine sistem za podršku

- Specifični DSS;

- DSS generatori;

- DSS sredstva
Specifični DSS se sastoje od hardvera i softvera koji omogućavaju donositelju odluka rješavanje
specifičnih setova srodnih problema- kontinuirano se upotrebljava za rješavanje različitih
situacija jer ga mogu programirati korisnici i DSS generator.

DSS generator je „paket“ srodnog hardvera i softvera koji osigurava set mogućnosti za brzu i
laku izgradnju SDSS-a - najlakše ga je definisati kao kombinaciju jezika, korisničkog sučelja, te
grafički i izvještajnih datoteka.

DSS sredstva ( alati) predstavljaju elementre hardvera i softvera koji olakšavaju razvoj SDSS ili
DSS generatora- najčešći oblici su mikroračunalni procesori, prezentacijska oprema, programski
jezici opće namjene, statistički programski paketi, tabelarni programi i programi za grafičku
potporu.
Koncept razvoja DSS-a
Specifični DSS

Menadţer (korisnik)

Posredik

DSS
generator DSS projektant

Tehnički podupiratelj

„Kovač“ sredstava
Slika br. 2. ( Koncept razvoja DSS-a)
DSS sredstva

Na tri razine tehnologija javlja se pet uloga: ( Menadţer, posrednik, DSS projektant, tehnički
podupiratelj, “kovač“ sredstava)“4

4
http://www.vus.hr/Nastavni%20materijali/Osnove%20menadzmenta

6
 DSS 2011

Sistemi podrške grupnom odlučivanju (GDSS)

Sredinom osamdesetih godina nastao je koncept sistema za podršku grupnom odlučivanju (engl. Group
Decision Support System, skraćeno GDSS). Naime, sedamdesetih godina većina sistema za podršku
odlučivanju tehnološki se zasnivala na primjeni velikih računara i mreţe neinteligentnih terminala.
Ozbilnija primjena sistema za podršku odlučivanju, kao što smo rekli, počela je tek sa mikroračunarima.
Naglasak u razvoju sistema za podršku odlučivanju bio je na podršci individualnom odlučivanju (zato se
ovakvi DSS nazivaju individualnim), dok su međusobne komunikacije donosioca odluka bile
zanemarene, iako je proces odlučivanja u organizaciji prvenstveno kolektivnog karaktera. Naime, s jedne
strane, upotreba sistema za podršku odlučivanju oteţava konsultovanje stručnjaka za pojedina problemska
područja kao i kolektivno odlučivanje i usklađivanje interesa različitih grupa u organizaciji (naročito ako
su učesnici u procesu odlučivanju prostorno i vremenski dislocirani), a s druge strane, DSS alati pruţaju
velike mogućnosti za poboljšanje unutar – kancelarijskih komunikacija putem prikazivanja grafikona,
slika, tabela i analitičkih modela na ekranu, savremenih sredstava upravljačkog komuniciranja u vidu
elektronske pošte, računarski podrţanih sastanaka bez fizičkog prisustva svih učesnika (engl. Computer
Conferencing) i sl. Navdena sredstva poboljšana upravljačkog komuniciranja mogu maksimalno
doprinijeti efektivnijem odlučivanju tek uključivanjem u koncept sistema za podršku grupnom
odlučivanju.“5

5
http://www.vus.hr/Nastavni%20materijali/Osnove%20menadzmenta

7
 DSS 2011

Osnovni tehnološki podsistemi sistema za podršku odlučivanju

Osnovne komponente nekadašnjih DSS-a su baza podataka, baza znanja i intrpretater pravila.
Ovi sistemi postojali su od 70-tih do kraja 90-tih godina prošlog vijeka. Sa razvojem
kompjuterske tehnike i sve sloţenijim uslovima poslovanja moralo je doći i do osavremenjavanja
karakteristika DSS-a.
Komponente današnjih DSS-a su:

- podsistem za upravljanje podacima

- podsistem za upravljanjem modelima

- podsistem za korisnički interfejs

Podsistem za upravljanje podacima

Podsistem za upravljanje podacima obuhvata bazu podataka koja sadrţi relevantne podatke o
problemu, kao i sistem za upravljanje podacima (DBMS- Database Managment System), rječnik
podataka i upite.
Baza podataka je kolekcija međusobno povezanih podataka organizovanih da zadovolje
potrebe i strukturu organizacije, a koje moţe da koristi jedan ili više korisnika, za više od jedne
aplikacije. Podaci se obično skladište ili im se pristua preko web servera baze podataka.

Podsistem za upravljanje podacima moţe da bude povezan sa skladištem podataka (data

warehouse) organizacije. također, podaci u DSS bazi podataka mogu da budu kako unutrašnji,
one čiji se izvori nalaze u okviru organizacije, tako i spošljašnji koji imaju svoje izvore na
trţištu, u industriji, privredi, ekonomiji itd. proces kreiranja baze podataka ili skladišta podataka
preko spoljašnjih izvora naziva se estrakcija. Sistem za upravljanje bazom podataka (DBMS)
omogućava upravljanje procesom ekstrakcije podataka.

DBMS prvenstveno sluţi za kreiranje, pristupanje i aţuriranje baze podataka. On posjeduje

sposobnost da ektsrakuje podatke, aţurira zapise u bazi podataka, povezuje podatke iz različitih
izvora, izdvaja neophodne podatke za formiranje upita ili izvještava, obezbjeđuje sigurnost
podataka, izvodi kompleksne manipulacije podacima za potrebe formiranja različitih upita, prati
podatke koji se koriste od strane DSS-a i upravlja podacima preko rječnika podataka.

Rječnik podataka je katalog svih podataka iz baze podataka. On sadrţi definicije podataka, a
njegova glavna funkcija je da odgovori na pitanja o dostupnosti podataka, njegovom izvoru i
njegovom tačnom značenju. Rječnik podataka je naročito pogodan za podršku inteligentne faze
procesa donošenja odluke tako što pomaţe u skeniranju podataka i identifikovanju oblasti
problema ili mogućnosti. Takokđer, podrţava dodavanje, brisanja ili aţuriranje unosa.

U izgradnji i upotrebi DSS-a često je potrebno pristupiti, manipulisati i ispitati podatke. time se
bave upiti.

8
 DSS 2011
Oni prihvataju zahtjeve za podatke od drugih DSS komponenti, determiništu kako zahtjevi treba
da budu popunjeni, formulišu detalje zahtjeva i vraćaju rezultate do izdavaoca zahtjeva. Vaţne
funkcije DSS sistema upita su selekcija i manipulacija operacijama. Upiti obuhvataju i specijalni
jezik upita (npr. SQL).

Podsistem za upravljanje modelima

Podsistem za upravljanje modelima se sastoji od baze modela, sistema za upravljanje bazom

modela ( MBMS- Model Base Menagment System), rječnik modela, direktorijuma modela i
izvođenja modela, integracija i komandnog procesora.

Unutrašnji
i spoljašnji Internet
podaci Drugi računarski
zasnovani sistem Intranet

Upravljanje Upravljanje Spoljašnji modeli

podacima modelima

Upravljanje znanjem

Korisnički interface

Korisnik

Baza znanja
organizacije ( Slika br .3.Šematski prikaz DSS-a)

Baza modela obuhvata finansije, statistiku, upravljanje znanjem i druge kvanititativne modele,
koji obezbjeđuju analitičku spospobnost DSS-a i odgovarajući upravljački softver.

Sistem za upravljanje bazom modela ima četiri glavne funkcije: kreiranje modela korišćenjem
programskih jezika, DSS alata i drugih blokova izgradnje modela, generisanje novih rutina i
izvještaja, aţuriranje i promjena modela i manipulacija podacima modela.

9
 DSS 2011
Izvođenje modela je proces upravljanja radom modela. Integracija modela obuhvata
kombinovanje operacija nekoliko modela kada je to potrebeno ili integraciju DSS-a sa drugim
aplikacijama.

Komandni procesor se koristi za prihvatanje i interpretaciju instrukcija modeliranja iz

komponente korisnički interfejs i trasira ih do MBMS-a, izvođenja modela, ili integracionih
funkcija.

Podsistem- korisnički interface

Podsistem- korisnički interface pokriva sve aspekte komunikacije između korisnika i DSS-a. On
se ne odnosi samo na hardver i softver već i na faktore koji se tiču lakoće korišćenja i
pristupačnosti sistema i faktore vezane za interakciju čovjek-mašina. Jedan od glavnih razloga
zašto menadţeri ne koriste kompjutere i kvantitativne analize, onoliko koliko bi one mogle da se
koriste, je teţak korisnički interfejs. Aktuelnom DSS-u pristupa se preko web browser-a,
efektivnog grafičkog korisničkog interfejsa (GUI), uključujući i glasovne inpute i outpute,
portabl uređaje i direktno očitavanje sa uređaja. Web browser je fleksibilan, naklonjen
korisnicima i gateway skoro svim izvorima neophodnih podataka i informacija. Korisnički
interfejs savremenog DSS-a obezbjeđuje interakciju sa bazom podataka i bazom modela,
dozvoljava da se više funkcija izvršava istovremeno, predstavlja podatke u različitim formatima,
obezbjeđuje učenje kroz primjene itd., što u velikoj mjeri olakšava rad korisnicima ( zaposlenima
na svim nivoima u organizaciji) i doprinosi velikoj upotrebi DSS-a.

Podsistem za upravljanje znanjem

Podsistem za upravljanje znanjem moţe da podrţava bilo koji podsistem ili da djeluje kao
samostalna komponenta. On moţe da bude povezan sa skladištem znanja organizacije. Glavna
karakteristika koja izvaja ovaj podsistem od ostalih je postojanje baze znanja, što omogućava
korisniku ekspertizu o postavljenom problemu. Komponente podsistema mogu se obezbjediti
putem ekspertnih sistema, neuronskih mreţa, inteligentih agenata, fazi logike itd. DSS koji
posjeduje ovaj podsistem naziva se inteligentni DSS ili DSS baziran na znanju ( knowledge-
based DSS).

10
 DSS 2011

Struktura DSS-a

KORISNICI

Software za podršku odlučivanju

Baza podataka Modeli odlučivanja

(Slika br. 4. Struktura DSS-a)

S obzirom da pomaţu pri rješavanju slabo strukturiranih problema DSS su namjenjeni višim
nivoima odlučivanja (strateškom i taktičkom). Za razliku od MIS-a ( koji se bazirana
horizontalnoj matrici informacija) kod DSS imamo vertikalne informacione tokove. DSS su laki
za korištenje, jer su jezici za komunikaciju dosta jednostavni i struktura sistema je takva da
obezbjeđuje lak pristup podacima u interaktinom radu. DSS pomaţu korisnicima da ispolje svoju
efikasnost i znanje uz poseban naglasak na ličnost odlučivanja. Bitno je naglasiti da DSS ne
predstavljaju automatizaciju procesa donošenja odluka već predstavljaju sredstvo i alat koje
korisnici mogu upotrebljavati u onim slučajevima kada se ne mogu unaprijed primiti algoritmi
kojima se problem rješava.

Osnovni elementi sistema za podršku odlučivanja su:

1. korisnici,
2. podaci ( baza podataka dopunjena sa internim podacima koji se odnose na planiranje i
prognoziranje i eksternim podacima bitnim za strateško odlučivanje/podaci o istraţivanju trţišta i
sl.)
3. modeli odlučivanja koji sadrţe:
- programske jezike za optimizaciju, statističku analizu, finansijsku analizu i sl.
- alate za simulaciju i modeliranje problemskih situacija. Modelima odlučivanja se rješava
simulacioni model i na osnovu tvrđenih kriterijuma bira zadovoljavajuće rješenje.
4. specijalni softver koji povezuje korisnike sa podacima i modelima.

11
 DSS 2011

Klasifikacija DSS-a

Postoji više načina da se klasifikuje DSS: prema dizajnu, prema procesima, prema načinu rada ili
prema pripremi. Treba ipak imati na umu da svaki DSS ne spade isključivo u jednu kategoriju.
Ovdje su navedene neke od značajnih podjela:

Prema Power D.J. podjelu treba izvršiti prema namjeni na:

- Enterprise-wide DSS koji je povezan sa velikim bazama podataka I skladištima podataka I

opsluţuje više menadţera.

- Desk-top DSS koji radi samostalno na jednom računaru.

Prema Holsapple C.W. I Whinston A.B. šest različitih grupa DSS-a:

- Text-oriented DSS – DSS gdje se informacije uglavnom javljaju u tekstualnom obliku. Zbog
postojanja velike količine informacija ova grupa DSS-a posjeduje snaţan tekst processor radi
mogućnosti prezentovanja I obrade tekstualnih informacija. Text-oriented DSS najčešće
podrţava rad preko internet pa stoga ima implementirane tehnologije kao što su hipertekst,
inteligentne agente I sl.

- Database-oriented DSS – DSS gdje baza podataka igra glavnu ulogu u strukturi sistema.

- Spreadsheet-oriented DSS – DSS gdje se pomoću posebnog jezika za modeliranje dozvoljava

korisniku da kreira modele direktno u programima za analizu. Poznati alati za razvoj
Spreadsheet-oriented DSS su Microsoftov Excel Lous 1-2-3.

- Solver-oriented DSS – DSS gdje postoji algoritam ili procedura, koja je napisana u obliku
kompjuterskog programa za izvođenje određenih izračunavanja za rješavanje određene vrste
problema.

- Rule-oriented DSS – DSS koji ima bazu znanja. Pute definisanja niza pravila formira se baza
znanja za rješavanje određene vrste problema.

- Compound DSS – DSS koji predstavlja grupu sistema za podršku odlučivanju tzv. Hibridni
sistemi, koji se sastoji od kombinacije dva ili više, od 5 osnovnih, prethodno iznijetih
struktura DSS.

AIS SIGDSS ( Association for Information System Special Interest Group on Decision Support
Systems) klasifikacija DSS-a:

- Communications-driven and group DSS (GSS) uključuje kompjuterske, kolaboracione I

komunikacione tehnologije za podršku grupi u njenim zadacima. On moţe, ali ne mora da
uključuje I donošenje odluka. U suštini svaki DSS koji uključuje podršku grupnom radu
spade u ovu kategoriju.

12
 DSS 2011

- Data-driven DSS se prvenstveno oslanja na podatke I njihovo procesiranje u informacije,

zajedno sa prezentacijom tih informacija donosiocima odluka.

- Postoji minimalan akcenat na matematičke modele. U ovoj vrsti DSS-a baza podataka
organizacije igra vaţnu ulogu u DSS strukturi. Većina DSS razvijenih u OLAP-u I data
mining softverski sistemi spadaju u ovu kategoriju.

- Document-driven DSS se oslanja na kodiranje znanja, analizu, pretraţivanje I preuzimanje u

cilju donošenja odluka. Također, I ovdje postoji minimalan akcenat na matematičke modele.
Obuhvata svaki DSS zasnovan na tekstu. Većina KMS spada u ovu kategoriju.

- Knowledge-driven DSS, data mining I upravljanje aplikacijama ekspertnih sistema obuhvata

aplikacije tehnologija znanja kako bi se pronašle specifične potrebe za podršku odlučivanju.
Svaki DSS zasnovan na vještačkoj inteligenciji spada u ovu kategoriju. ANN I ES spadaju
ovdje. Zbog beneficija koje pruţaju DSS zasnovan na znanju ili inteligentni DSS,
organizacije najviše investiraju u njega.

- Model-driven DSS – DSS koji su razvijeni prije svega oko jednog ili više optimizacionog ili
simulacionog modela, obično sadrţe značajne aktivnosti u formulisanju, odrţavanju I
upravljanju modelom u distribuiranom kompjuterskom okruţenju, I “šta ako” analizi. Mnoge
large-scale aplikacije spadaju u ovu kategoriju.

- Kombinovani ili hibridni DSS sadrţi dvije ili više glavne kategorije opisane gore.

13
 DSS 2011

Odnos DSS sistema sa ostalim sistemima

Izvršni
sistem podrške
(ESS)

Menadžment Sistem za
sistemi (MIS) podršku
(DSS)

Sistem znanja Sistem

(KWS i Office transakcijskog
siSystem) procesiranja
(TPS)

Slika br. 5. ( Odnos DSS-a sa ostalim

sistemima)“

Slika br. 3. pokazuje kako različiti nivoi sistema u organizaciji su vezani jedan za drugi. TPS su
tipično glavni izvori podataka za druge sisteme, gdje su ESS prvenstveno primaoci podataka iz
sistema na niţem nivou. Ostali tipovi sistema mogu razmijeniti podatke između sebe.
Podaci također mogu biti razmijenjeni među sistemima različitih funkcionalnih područja. Npr.
redosljed zahvaćen sistemom prodaje moţe biti posla do nekog sistema u urganizacijama kao
transakcija za obavljanje nekih naznačenih poslova po već utvrđenom redosljedu.
Definitivno je prednost imati neku mjeru integracije među ovim sistemima d bi informacija
mogla potjecati lako između različitih dijelelova organizacije. Ali integracija košta i integrisati
mnogo različitih sistema je nevjerovatno kompleksno i troši puno vremena. Svaka organizcaija
mora izvagati svoje potrebe za integracionim sistemima.
DSS sistemi imaju zadatak da pruţe podršku pri donošenju poslovnih odluka. Struktuirane
odluke su rutinske i ponavljaju se, tako da je za njih moguće predvidjeti proceduru i algoritam za
rješavanje. Šta sa nestruktuiranim odlukama koje se ne mogu formalizovano opisivati, kod kojih
se problem ne rješava samo na osnovu prikupljenih informacija.
Kod ovih odluka problem koji se rješava nije u potpunosti definisan i teško ga je razgraničiti od
sličnih problema. Nestruktuirane odluke su nove i sloţene i često se odnose po specijalnom
postupku. U ovim slučajevima upravljački IS je od koristi ali ne rješava problem u cjelini i do
kraja. Osnovna funkcija sistema za podršku odlučivanja je da donosiocima odluke pomogne pri
rješavanju sloţenih i nestruktuiranih problema. DSS u suštini predstavlja korisniku blizak softver
koji prati obogaćena baza podataka i baza modela (modeli odlučivanja).6

- 6
Menadţment informacioni sistemi; .dr. Zlatko Lagumdţija, mr. Tarik Zaimović...

14
 DSS 2011

Pregled karakteristika DSS i MIS-a

MIS DSS
Usmjerenost na strukturirane podatke i Usmjerenost na polustrukturirane
rutinske odluke (npr. korišćenje procedura i zadatke koji zahtjevaju prosuđivanje
pravila odlučivanja) menadţera
Naglasak na pohranjivanju podataka Nagalask na manipulaciji podataka
Menadţeri imaju poseban pristup podacima Menadţeri imaju direktan prinos
podacima
Oslanjanje na stručnjake za kompjutere Oslanjanje na sopstveni sud
Moguće čekanje na pristup podacima Direktan pristu podacima
Menadţeri MIS-a u potpunosti ne razumiju Menadţer poznaje ambijent
prirodu odlučivanja odlučivanja
Naglasak na efikasnosti Naglasak na efektivnosti
Slika br. 6. ( Pregled karakteristika
DSS i MIS-a)

7
“

Slika br. 7. ( Prikaz

Web bazirani DSS DSS sistema )

Aktuelna pitanja I trendovi u DSS su Socijalni sistemi za podršku odlučivanju, u cilju lakše
integracije različitih pogleda u rastuću bazu znanja, klinički sistemi za podršku odlučivanju, u
cilju smanjenja medicinskih grešaka I povećanja kvaliteta I efikasnosti zdravstvene zaštite I
korištenje I primjena više različitih vrsta DSS-a.

7
http://www.google.ba/search?hl=bs&gbv=2&tbm=isch&sa=X&ei=RlXATsSaE4PwsgbHhpGeAw&ved=0CDQQBSgA

15
 DSS 2011
U skladu sa navedenim trendovima istraţivanja DSS su se tokom vremena usmjerila u četiri
smjera: prema inteligentnim računarskim sistemima, prema aplikacijama modela, prema modelu
rješavanja problema I prema korisničkom interfejsu. Primarni DSS je sadrţao ad hoc upite, alate
za izvještavanje, optimizacione I simulacione modele, OLAP (on-line analytical processing),
pronalaţenje podataka I njihovu vizualizaciju. Danas su DSS aplikacije proširene na
kolaborativni DSS, pregovarački DSS, DSS baziran na znanju I Web baziran DSS. U okviru
ovog rada mi ćemo da se fokusiramo na Web bazirani DSS.

Web se danas sve više koristi kao klijent/server platform u mnogim poslovnim organizacijama
zbog niskih troškova softvera, instalacije I odrţavanja. Samim tim I rješenja bazirana na webu
imaju olakšan pristup, analizu I distribuciju informacija iz baze podataka organizacije, a putem
OLAP-a. OLAP je tehnologija koja omogućava manipulaciju podacima organizacije kroz više
dimenzija kao što su proizvod, vrijeme, mjesto itd. Internet I intranet su tokom prethodnih
godina pruţili široku mogućnost izgradnje DSS-a koji moţe da se nosi sa problemima globalne
prirode HTML 2.0 u obiku tagova I tabela je prekretnica u razvoju Web baziranih DSS-a.

Web baziran DSS je sistem koji komunicira informacijama ili alatima za podršku odlučvanju
kroz web okruţenje (internet, ekstranet I intranet), koristeći web tehnologije. Na ovaj način
donošenje odluka je efikasnije, jer se smanjuju troškovi implementacije modela, a I sama
razmjena informacija je bolja. Power D.J. je definisao Web bazirani DSS, kao kompjuterizovani
sistem koji pruţa informacije za podršku odlučivanju ili alate za podršku odlučivanju
menadţerima ili poslovnim analitičarima pomoću Web pretraţivača kao što su Netscape
Navigator ili Internet Explorer. Kompjuterski server, koji je host DSS aplikaciji, povezan je na
kompjuter korisnika pomoću mreţe sa TCP/IP protokolom. Komponente Web baziranog DSS-a
prikazane su na slici .

Poređenjem Web baziranog DSS-a sa tradicionalnim DSS-om uočavaju se dvije bitne razlike.

1. Osnovna arhitektura Web baziranog DSS-a je premještena iz glavnog okvira na

klijent/server sisteme, web I mreţnu tehnologiju baziranu na distributivnim sistemima.
To bi značilo da velike količine podataka I alata DSS-a od multidisciplinarnog izvora,
koji mogu biti smješteni u distribuirano kompjutersko okruţenje, imaju mogućnost da
budu zajedno integrisani u podršku odlučivanju.

2. Web bazirani DSS pruţa mogućnost da se izgradi hibridni DSS od komponenti (data-
driven DSS, model-driven DSS and knowledge-driven DSS) tradicionalnog DSS-a.

16
 DSS 2011

Interni podaci

Eksterni podaci

DSS baza podataka/

Skladište podataka

WEB SERVIS

AJAX APLIKACIJE

INTERNET KORISNICI

(Slika br. 8. Web bazirani DSS)

Sve vrste DSS mogu da postanu Web bazirani DSS korišćenjem web tehnologija. Novi trendovi
u oblasti web tehnologija su troslojni dizajn, Rich Internet Applications (RIA) I Web servis.
Savremene web aplikacije su troslojne aplikacije. Troslojni dizajn predstavlja efikasan pristup
razvoju sistema koji su laki za odrţavanje I robusni. Pogodan je za sisteme koji podrţavaju više
korisničkih interfejsa. Dva ključna atributa RIA su perfomanse I bogat GUI. RIA perfomanse
potiču od Ajax-a (Asynchronous JavaScript and XML), koji koristi skriptovanje klijent strane
kako bi web aplikacije bile osjetljivije, tako što odvaja klijent stranu korisničke interakcije I
server komunikaciju I prikazuje ih paralelno. Web servisi su implementirani kao aplikacije web
baziranih komponenti sa dobro definisanim interfejsima, koji nude određene funkcionalnosti
klijentima putem internet. Web servisi se mogu implementirati u bilo koji programski jezik,
razviti I izvršiti na bilo kom operativnom sistemu ili softverskoj platform. Troslojna arhitektura
dobro mapira strukturu glavnih komponenti DSS-a. RIA obezbjeđuje efikasnu implementaciju
GUI za DSS. Web servisi dozvoljavaju inkorporiranje funkcionalnosti iz postojećih aplikacija I
tako obezbjeđuju pristup DSS softveru sistema kroz SOA.

17
 DSS 2011
S obzirom na multidisciplinarne izvore podataka I srodne alate za podršku odlučivanju, dizajn,
specifikacija I implementacija Web baziranog DSS-a u distribuirano okruţenje još uvijek je otvoren
istraţivački problem. Web bazirani DSS se najčešće sastoji od podataka I alata, koji dolaze iz
multidiciplinarnih oblasti. Ti podaci I alati prvobitno nisu dizajnirani da rade zajedno. Tradicionalne
metode projektovanja DSS-a nemaju sposobnost da pomognu u organizovanju tih podataka I alata u
hijerarhijski prikaz I preciziraju softversku arhitekturu Web baziranog DSS na formalan način. Uz pomoć
web I mreţne tehnologije, podaci I alati za podršku odlučivanju u multidicipliranim oblastima mogu biti
smješteni na računarima distribuiranim preko mreţe. U takvom distribuiranom okruţenju, Web bazirani
DSS treba da distribuira okvir za upravljanje I integraciju podataka I alata na neprimjetan način.

U svom radu Chen H., Zhang X. I Chi T., daju prijedlog arhitekture Web baziranog DSS-a. oni su na
osnovu troslojne arhitekture cijeli sistem podijelili na tri dijela: Nivo prezentacije, Nivo poslovne logike I
Nivo podataka.

Browser

Nivo prezentacije

Web server

Nivo poslovne logike

Aplikacioni server

Nivo podataka Srednji sloj za pristup

podacima

Baza podataka

Fajlovi

(Slika br. 9. Troslojna arhitektura)

Nivo prezentacije je u osnovi grafički korisnički interfejs I daje prezentaciju strukture koju će
browser moći da prikaţe. Nivo podataka uključuje sva skladišta podataka I srednji sloj za pristup
podacima.

Nivo poslovne logike implementira domen specifičnih poslovnih procesa I pravila I upravlja
modelom kompjuterske usluge I autorizacije. Ovdje je predloţena tehnologija Web servisa.
Dodat je novi Servis Kontejner I promjenjeno mu je ime u domen servisni nivo.

18
 DSS 2011
U Servis Kontejner su dodate tri nove komponente:

Definicija interfejsa servisa (interfejsi analitičkih servisa), Servis Implementacija (kodovi

implementiranih servis interfejsa) I Servis Factory (koristi se za proizvodnju usluga I daje jedan
specifični servis implementacije interfejsa).

Kako web aplikacija zavisi samo od Servis Factory I Definicije interfejsa servisa korištena je
inverzija kontrole da bi se konfigurisale servisne implementacije u konfiguracioni fajl. Servis
Factory otkriva I učitava ove implementacije u radnu verziju I vraća web nivou prezentacije. Ova
vrsta dizajna će razdvojiti web aplikacioni nivo od servis implementacija tako da DSS servis
moţe da se razvija sinhronizovano I nezavisno. Samim tim proširenje analitičkih alata DSS-a je
lakše.

Nivo prezentacija

Aplikacioni server

Service Interface
Definition

service factory

servis servis servis

implementacija implementacija implementacija
(Model 1) (Model 2) (Model N)

Nivo podataka

(Slika br. 10. Web servisi u nivou poslovne logike sistema)

Autori su izvršili povezivanje Nivoa prezentacije I Nivoa poslovne logike dodavanjem Kontroler
nivoa. U sistemski okvir dodat je Struts, jedan od najviše korištenih web MVC okvira u Javi.
Također je usvojen AJAX u Nivou prezentacije.

19
 DSS 2011
Kontroler nivo se sastoji od ActionServlet, ActionClass I ActionMapping. ActionServlet igra
ulogu kontrolera I predstavlja servlet koji mapira događaje. Svi server zahtjevi idu kroz
ActionServlet. Kada događaj ulazi servlet kontejner ga pretvara u HttpServletRequest.
ActionServlet gleda na dolazne događaje I otprema zahtjeve do ActionClass u skladu sa
konfiguracionim fajlom u XML-u (nazvan strutsconfig.xml). Struts-config.xml određuje šta
poziva ActionClass kontroler. Struts-config.xml konfiguracija informacija je prevedena u skup
ActionMapping, koji se stavlja u kontejner AcitonMapping-a (zbirka ActionMapping objekata).
ActionMapping sadrţi znanja o tome kako specifičan događaj mapira specifičnu Akciju.
ActionServlet prolazi ActionMapping do ActionClass putem izvršnog metoda. ActionClass je
model papirne trake obmotane oko poslovne logike čija je svrha da se prevede
HttpServletRequest do poslovne logike. Svaki ActionClass mapira različite procese.

On poziva relevatne metode u Servis Kontejner da koriste Web servis. Servis Kontejner dobija
potreban odgovor I prosljeđuje ga nazad u ActionClass. ActionClass moţe da obradi rezultate I
proslijedi odgovor do XML HttpRequest ili pozove relevatni model servis da izvrši dalje
procesiranje.

Model kompjuterskog servis DSS-a je implementiran kao set Java klasa pod nazivom Servis
Implementacija I ne treba da sadrţi ni jedan View-related kod. Svaka komponenta modela
servisa će nuditi skup servisa, dok će komponente kolektivno nuditi skup zajedničkih servisa. U
toku obrade ActionClass moţe da pozove potrebne metode u relevatne komponente modela
servisa. Ove komponente donose potrebne podatke modelu servisa, a model servisa izraţava svu
potrebnu obradu podataka poslovne lgoike I preuzima sve neophodne podatke sa Nivoa
podataka.

U prezentovanoj arihtekturi web baziranog DSS-a autori su proširili troslojnu arhitekturu I

modifikovali Struts, bez promjena tehnologije u AJAX modelu I Web Servisima.

20
 DSS 2011

DSS ZA UPRAVLJANJE ZALIHAMA

odluke o lancu zaliha uključuju određivanje „ ko, šta, kad i gdje“ počev od nabavke i transporta
materijala i dijelova preko proizvodnje, distribucije i isporuke kupcima. DSS moţe pomoći
menadţerima da opseţno ispitaju ovaj kompleksni lanac i istraţe između velikog broja opcija
kombinaciju koja je najefikasnija i najisplatnivija. Početni menadţerski cilj moţe biti reduciranje
ukupnih troškova prlikom povećavanja brzine i tačnosti zadovoljavanja zahtjeva kupaca. u 1994.
god. IBM Reserch je izradio i unaprijedio optimizaciju lanca zaliha i stimulacijskih alata,
nazvanih Asset Menager Tool (AMT), za reduciranje inventarnih visina, koji sluţi za
određivanje dovoljno zaliha, kako bi se brzo odgovorilo na potraţnju kupaca. ATM djeluje na
niz problema u lancu zaliha uključujući ciljevve inventara i nivoe pruţenih usluga, strukture
proizvoda, uslova i regulativa nabavke i redukcijama u vođstvu. korisnici AMT-a mogu
procijeniti lanac zaliha u terminima financijskih pokazatelja zajedno sa različitim strukturama i
operativnim politikama.

IBM Personal System Group (PSG) koristio je AMT za reduciranje troškova lanca zaliha koje se
ogleda u velikim količinima, padu cijena i oskudnim maţama na trţištu kompjutera za ličnu
upotrebu. PSG je omogućavao reduciranje općeg inventara za više od 50% u 1997. i 1998. god.
Sistem potpomognut PSG-om reducira plaćanja distribuerima i preprodavačima i kompenzira za
smanjene cijene više od 750 miliona dolara u 1998. god. PSG je vremenski ciklus, od nabavke
dijelova do prodaje proizvoda, reducirao za 4-6 sedmica i donio smanjenje do 5-7% u cijeni
koštanja. IBM-ov AS/400 kompjuterski odjel srednje razine koristio je AMT za analizu utjecaja
sastava proizvoda. Informacije iz sistema pomogle su IBM-u u smanjenju broja prizvodnih
detalja, zamjene dijelova i odgađanja upotebe. AMT omogućuje analize razmjene između
mogućnosti pruţanja usluga i inve-ntara u IBM QuickSPup programu, pomaţući kompaniji u
sniţenju operativnih troškova za više od 50%. IBM je mogao koristiti AMT da pomogne
poslovnim partnerima u poboljšanju upravljanja nihovim lancem zaliha. Npr. analize lanaca
zaliha pomogle su Piancor-u, jednom od IBM-ovih glavnih distributera, u identificiranju
mogućnosti optimiziranja toka proizvodnje između dvije kompanije.

San Miguel Corporation je u svakom kutku filipnskoh arhipelaga koristio DSS za upravljanjem
lancem zaliha kao pomoć u distribuciji više od 300 proizvoda kao što su pivo, tekućine, mliječni
proizvodi i ţitarice. Production Load Allocation ( sistem alokacije proizvodnje) određuje
količinu proizvoda za svaku liniju punjenja boca i kako bi proizvodi trebali biti otpremljeni u
skladište. Ako se usklade troškovi naručivanja, čuvanja i skladištenja, s obzirom na učestalost
isporuka i minimalne količine narudţbi, kompanija će uštediti 180 000$ za jednu godinu. DSS
moţe kreirati plan optimalne alokacije proizvodnje zasnovan na minimiziranju troškova ili
povećavanju profita. San Miguelov sistem premješta dostave i skladišta da bi se izbjegle
nejednakosti u kapacitetima i zahtjevima.

21
 DSS 2011
PITANJA ANALIZE
1. Upotreba statističe analize za
1. Ko su naši najčešći kupci? identificiranje 25% najčešćih kupaca
2. Da li ţive u blizini trgovina
na malo? 2. Uspostava korelacije između
3. Kako moţemo podijeliti lokacije
te kupce?
4. Kako se moţe bolje djelovati Skladište podataka o 3. Verificiranje novih skupina kupaca
na te kupce? kupcima
- česti kupci koji ne ţive u blizini
- baština podataka prodavnice
- podaci o
transakcijama na - česti kupci koji ţive u blizini
web stranicama prodavnice
- podaci pozivnog
centra - rjeđi kupci koji ţive blizu prodavnice
- podaci o vanjskim 4. Ispitati BP da bi se dobile
dobvljačima informacije o svakoj vrsti kupaca
- ERP podaci

(Slika.br. 11. DSS za analizu i segmentaciju kupaca)

Ovaj DSS omogućava kompanijama da segmentiraju bazu kupaca sa visokim nivoom tačnosti
gdje se moţe provoditi marketinška kompanija. Zasnovan na rezultatima prikupljenih podataka,
firma moţe razviti specifične marketinške kompanije za svaki segment kupaca. Npr. moţe se
fokusirati na kupce koji ţive u blizini prodavnicama sa kuponima pogodnosti.

22
 DSS 2011

DSS za upravljanje odnosa sa kupcima

DSS za upravljanje odnosa sa kupcima koristi bazu podataka za usmjeravanje odluka o cijenama,
zadrţavanje kupaca, udjela na trţištu i novom toku prihoda. ovi sistemi tipično konsolidriaju
informacije o kupcima iz različitih sistema u veliko skladište podataka, te koriste različite
analitičke alate za podjelu u male dijelove za svaki marketing. (slika br...)

Umjesto da kupcima šalje iste marketinške informacije, Royal Bank je razvila DSS za
segmentiranje kupaca koji moţe krojiti poruke za vrlo male grupe ljudi i ponuditi im proizvode,
usluge i cijene koji im više odgovaraju. Ovaj DSS konsolidira podatke iz različitih sistema
organizacije u skladištu podataka. Glavna Royal Bankova BP o kupcima je dokumentirana
marketinška akcija (MIF) koji sadţi podatke iz upitnika koje popunjavaju kupci, kao i podatke o
provjeri računa i kreditnih kartica, te Royal Bank-ovih računa.

Ispitivanjem BP, analitičari mogu identificirati kupce na osnovu proizvoda koje bi oni mogli
kupiti i, vjerovatno, napustiti banku, pa kombiniraju ove podatke sa demografskim podacima iz
eksternih izvora. Royal Bank moţe, potom, identificirati jednog ili grupu profitabilnih klijenata
koji bi bili spremni napustiti banku. Za identificiranje takvih klijenata, banka će provjeriti
klijentov bankovni balans (da li je nedavno sniţen?), plaćanja kreditnim karticama ( da li se
smanjuju iznosi plaćanja ili se moţda plaćaju kasnije u odnosu na prošle?) i depoziti ( da li
postaju sporadični?). Ovi pokazatelji mogu ukazati na klijente koje su nedavno ostali bez posla,
ali i na profitabilne klijente koji se pripremaju koristiti usluge druge banke. Royal Bank, koristeći
ovo ogromno skladište podataka, moţe brzo uočiti da li ima profita od ovih poslova. Oni mjere
profitabilnost, provjeravaju klijentove prethodne balanse, da li koriste Royal Bank kreditnu
liniju, auto kredit ili hipoteku. Banka moţe zaključiti iz ličnih podataka da li je klijent u
godinama kada treba više banko-vnih kredita ili usluga.

Nakon identifikacije takvih klijenata, bankarski odjel marketinga moţe sastaviti primamljiv
paket bankarskih usluga po niţoj cijeni, kao što je internet bankarstvo, plaćanje računa,
neograničen pristup ATM-u i određen broj transakcija u filijali sve za 9,95$ mjesečno. Banka
zna da klijenti koji koriste takve pakete usluga ostaju u banci oko tri godine duţe nego oni kji
nemaju takve pakete. Ako klijent nije zadovoljan takvim paketom, marketing moţe kreirati paket
specijalno za pojedinca. Royal Bank se povezuje sa bazom podataka kupaca i drugim sistemima
na Webu tako da moţe ponuditi klijenitima pakete usluga odmah po konektovanju i pristupanju
svojim računima. Royal Bank-ova podjela klijenata je tako efikasna da moţe postići povećanje u
visini 30%, od marketing kompanije, u poređenju sa prosječnih 3% za bankarsku industriju.
(Wilson, 2000 i Radding, 2000).

Kinki Nippon Tourist (KNT) druga po veličini japanska turistička agencija, radikalno je
izmijenila japanski turizam ranih 80-tih reklamiranjem putem novina i magazina izričito

23
 DSS 2011
kreiranih za stalne kupce koji im omogućava organiziranje putovanja telefonom. ( Prije nego je
KNT započeo drugačije načine, turisti su morali ugovarati putovanja reko turističke agencije).
Kada su konkurenti počeli raditi isto, KNT je pokušao izgraditi posebnu marketing strategiju
kako bi zadrţao kupce i povećao odanost kupaca. Pohranjivanjem i analizom detaljnih
informacija klijentovih ţelja, ponašanja i mišljenja, KNT je upotpunio veliku BP, zasnovano na
Teradata relacijskoj BP. Sistem se zasniva na WordMark velikom paralelnom procesoru i
uključuje podatke od 1,5 miliona korisnika. Podaci potiču iz telefonskih poziva, razgovora sa
operaterima i kupcima namjenjenim upitnicima kao i izvještajima. Blizu 500 korisnika moţe
pristupiti sistemu direktno preko individualnih radnih prostorija.

Analizom detaljnih podataka o kupcima, KNT otkriva nove primjere koji su prije bili neopaţeni.
Nnr. utvrđeno je da će putnici koji su prvi put putovali autobusom, ponovo ţele putovati
autobusom. Kompanija moţe iskoristiti ovo saznanje da usmjeri ovim kupcima prikladna
putovanja, događaje i gostoljubivost.

KNT moţe koristiti BP da odredi koji novinski oglas najbolje odgovara pojedinim putovanjima i
koja putovanja se bolje promoviraju putem pošte. KNT operateri pozivnog centra moraju
koristiti informacije iz BP za poboljšano usluţivanje kupaca. KNT koristi podatke iz tog sistema
da prilagodi magazine posebnim potrebama korisnika.

Neki od ovih DSS-ova za upravljanje odnosa sa kupcima koriste podatke dobivene preko
interneta. Svaka aktivnost koju korisnik učini prilikom posjećivanja posebnog Web-sajta, moţe
biti zabiljeţena na toj internet stranici. Kompanije mogu pohranjivati ove podatke da bi
odgovorile na pitanja kao što su: Šta kupci kupuju i koje promocije generišu (stvaraju) većinu
putovanja? Rezultati mogu pomoći kompanijama da stvore efektivniji marketinški program,
redizajniraju Web-sajt radi povećavanja posjeta i stvaranja osobnog iskustva kupovine za svakog
posjetitelja internet stranice. Drugi DSS-ovi kombinuju transakcijske podatke internet stranica sa
podacima iz poslovnih sistema.

24
 DSS 2011

Slučaj

Coca Cola Japan stavlja pića nazad u automate za prodaju

Mikuni Coca Cola Bottling Company jedna je od 15 punionica u Japanu koja je prva koristila
Teradata Warehouse kako bi skupila podatke svakog svog prodavajućeg automata koji su već bili
sposobni za prikupljanje prodatih jedinica, rasprodaja i mehaničkih kvarova. Prije nego što je
Mikuni proveo Teradata, nijedna punionica nije imala informacije o tome.

Mikunijevi podaci su korišteni za pronalaţenje pod-ruta. Sa novim sistemom automati su

pokazali veliki napredak u broju prodatih automata. Zbog toga uspjeh, Coca Cola West Japan
Company jedina je stabilna punionica, zbog Teradata Sistema.

To se proširilo na ovaj sistem koristeći ključni koncept poslovanja za mjerenje operativnih

perfomansi automata, kao što su stopa stvarnih planiranih posjeta ili stopa neplaniranih poslova.
Prema ovim pokazateljima Teradata je analizirala podatke i izvješća sa sjedišta i područja
menadţera o obavljanju poslova.

Glavni cilj Mikunija i CCWJC-ovog sistema je da raste prodaja sa najmanjim iznosom

operativnih troškova, te povećanje prodaje.

HCCBC je shvatio potencijal ovog sistema i odlučio ga kopirati, međutim znali su da bi mogli
dodatno razviti sistem i učinkovitije koristiti podatke. „Morali smo pronaći način kako bi naučili
o sklonostima naših kupaca, uključujući njihov stil ţivota, vrijednosti i razloge za izbor“, kaţe
Haruhiku Inagaki, predsjednik HCCBC-a.

Preferencije potrošača uvelike se razlikuju, kaţe Inagasi, stoga treba svaki automat gledati kao
posebnu trgovinu, optimiziran za potrebe potrošača. Kako bi to ostvarili, kompanija mora
preobraziti korisničke informacije u inteligenciju, omogućujući punionicama da imaju prave
proizvode u automatima, kako bi u pravo vrijeme i na pravom mjestu ispunili ţelju potrošača.
Kao što je i zamislio, HCCBS, prikupit će rješenja ne samo povjesnih podataka, nego i pribliţno
stvarne podatke koje će moći prenositi putem beţične veze u sjedište/mjesto. Trenutno, podaci se
prikupljaju jedanput na dan i šalju se u sjedište putem beţične veze. Kvar strojeva i zalihe se
mogu prijaviti u sjedište i putem mobitela koji je zakačen na automat.

Početna faza projekta uvedena je 2001.godine kada se pokazalo da automati već učinkovitije
sluţe njihovim klijentima.

25
 DSS 2011

Pravljenje izbora

Teradata izbor pomaţe menadţerima da znaju koji se proizvodi dobro prodaju, te omogućuje
brzo podešavanje mix proizvoda kako bi se izbjegle zalihe i kako bi odgovorili na trţišna
kretanja.

„Sada moţemo gledati izravno u automat koji je postavljen i vidjeti kako se prostor koristi, a
moţemo pokazati kako promjeniti stupce kako bi se uklonile zalihe i povećala prodaja ostalih
proizvoda“, objašnjava Inagaki. Mogu čak predvidjeti što će se desiti ako zamjene jedan ili više
proizvoda. Bez obzira koje podatke prikupljaju, program moţe analizirati rezultate, koji će
pomoći da govore šta najbolje raditi u danoj situaciji.

Kako se brzina procesa povećava, sustav će omogućiti stalno aţuriranje stanja automata i
reagovanje na promjene potrošača i odrţavanje svjeţih proizvoda.

Novi pristup daje detaljne informacije o proizvodu kao što su vrijeme i datum svake prodaje, da
li je neko izvršio zamjenu ili da li je neki dio automata neispravan.

U svakom od tih slučajeva upozorenje se aktivira i uređaj odma šalje izvješće u sjedište preko
beţičnog prijenosa.

U 2002.godini provodi se program za testiranje novog sistema. Rezultati: povećanje prodaje od

10%, prekovremeni radi i drugi povezani troškovi smanjeni su 46%, a broj automata u upotrebi
porastao je za čak 42%.

Probno testiranje je bilo uspješno u cijeloj kompaniji, te je planirano da se ovaj sistem uvede i u
ostale Coca Cola punionice u Japanu.

Inagaki predviđa da se podaci iz automata ne koriste samo za podršku prodajnog osoblja, nego i
za upravljanje lancem opskrbe. „To je ono što je potrebno za odrţavanje konkurentske prednosti
i zadovoljstva kupaca i nešto što svaka kompanija mora odrţati radi budućeg rasta“.
U novim automatima više se ne prodaje samo Coca Cola nego i drugi proizvodi kao npr.cigarete,
cvijeće, toaletni papir...“8

8
http://bolonja.efsa.unsa.ba/course/view.php?id=194

26
 DSS 2011

Prilog
ISUP je inteligentan sistem koji je menadţmentu mnogih kompanija kao što su Sarajevska
pivara, Teloptic, Siemens, ŢGP, ASA, FAD Jalah te menadţmentu vodećih obrazovnih i
drţavnih institucija pomogao da postanu i ostanu lideri u svojim branšama na domaćem trţištu.

BiH se nalazi na specifičnom trţištu gdje često provjerna pravila trţišnog nastupa ne veţe tako
da je COMP izradio ISUP prema zahtjevima ovog trţišta a oslanjajući se na moderne
tehnologije i alate.

ISUP omogućava podršku menadţmentu kroz dobro strateško planiranje zahvaljujući

kontrolingu, evidenciji i analizi poslovanja i ROI ( povrata na investicije). Olakšano je izvršenje
strategije kroz upravljanje projektima, procesima i znanjem te lakše i brţe donošenje poslovnih
odluka.

Jadan od bitnih modula ISUP-a koji pruţa podršku menadţmentu je DSS ( Decision Support
System- Sistem za podrška odlučivanju) koji obuhvata sve izvještaje i stanja u kompaniji. Kroz
DSS menadţment prati:

 odnose sa kupcima,

 odnose sa
dobavljačima,

 kretanje roba i usluga,

 kretanje novca,

 stanje u skladištima,

 cjenovnika.

(Slika br. 12. DSS sistem)

Da bi menadţment imao uvid u cjelokupno stanje u kompaniji DSS se povezuje sa svim ostalim
za upravu relevantnim modelima odnosno posolovnim funkcijama.“9

9
http://www.comp-2000.com.ba/poslovna-funkcija-menadzment.html

27
 DSS 2011

Zaključak
Specijalno dizajniran DSS sistem olakšava proces planiranja i donošenja odluka i predstavalja
inteligentnu podršku u tom procesu.

DSS sistem koji komunicira informacijama za podršku odlučivanju kroz web okruţenje koristeći
web tehnologije naziva se web bazirani DSS. Korišćenje web-a koji olakšava unos podataka i
postupak analize, kao i poboljšavanje načina donošenja odluka i smanjenje troškova razvoja su
prednosti Web baziranog DSS-a nad klasičnim DSS-om. Olakšan pristup sistemu i isplativije
dobijanje relevantnih informacija je ključna razlika-prednost Web baziranih DSS sistema.

U radu su prikazane definicije DSS-a, karakteristike, komponente, struktura kao i klasifikacija

DSS-a, odnos DSS-a s ostalim sistemima, osnove koncepta Web baziranog DSS-a, DSS za
upravljanje zaliha.

28
 DSS 2011

Literatura

Internet stranice:

- http://www.vus.hr/Nastavni%20materijali/Osnove%20menadzmenta

- http://www.google.ba/search?hl=bs&gbv=2&tbm=isch&sa=X&ei=RlXATsSaE4PwsgbHhpGeA
w&ved=0CDQQBSgA

- http://www.comp-2000.com.ba/poslovna-funkcija-menadzment.html

- http://bolonja.efsa.unsa.ba/course/view.php?id=194

Knjige:

- Menadţment informacioni sistemi; .dr. Zlatko Lagumdţija, mr. Tarik Zaimović, mr.
Zlatan Šabić, mr. Kemal Kačapor, mr Elvedin Grabovica; Sarajevo 2008.god.

- TURBAN, E., ARONSON, J. Decision Support and Intelligent Systems 5th edition
Prentice Hall, 1997.

29