บทท 8

ก รคมครองผบร ภค
ผบร ภค หมายถึง ผูซือหรือผูไดรับบริการจากผูประกอบธุรกิจ หรือผูซึงไดรับการเสนอหรือการ
ชักชวนจากผูประกอบธุรกิจเพือซือสินคาหรือรับบริการ รวมถึงผูใชสินคาหรือผูไดรับบริการจากผูประกอบ
ธุรกิจโดยชอบ แมมิไดเปนผูเสียคาตอบแทนก็ตาม
ผูบริโภคนันเปนทรัพยากรบุคคลทีมีความสาคัญอยางยิงในการพัฒนาประเทศ โดยเฉพาะดานการ
พัฒนาสังคม รัฐจึงตองใหความคุมครองผูบริโภคซึงเปนพลเมืองของประเทศจานวนมาก ทังนีเพราะวาปจจุบัน
ระบบเศรษฐกิจ ระบบการจาหนายสินคาและการบริการมีความซับซอน อีกทังรูปแบบของการสงเสริมการขาย
ก็มีหลากหลาย ผูบริโภคมักจะตกอยูในสถานการณทีเสียเปรียบมาก จึงกอใหเกิดความไมเปนธรรมในสังคม
เปนอยางมาก

1. คว มจ ปน นก รคมครองผบร ภค
จากการศึกษาในบททีผานมา จะเห็นวา ตลาดในโลกแหงความเปนจริง ไมไดเปนตลาดแขงขันสมบูรณ
แตอาจเปนตลาดกึงแขงขั น กึงผู กขาด ตลาดผู ขายนอยราย หรือ ตลาดผู ก ขาด ซึ งตลาดประเภทตางๆ
ดังกลาว เปนตลาดทีฝายผูขายมี อิทธิพลในตลาดมากกวาผูซือ คือ สามารถกาหนดราคาหรือปริมาณผลผลิต
ใหเปนไปตามทีตนเองตองการได ทาใหผูบริโภคเสียโอกาสทีจะซือสินคาตามราคาและหรือปริมาณทีกาหนด
ขึนตามสภาพของการเปนตลาดแขงขันสมบูรณ
ถึงแมวารัฐบาลอาจจะเขาไปมีบทบาทในการแทรกแซงระบบตลาด ในลักษณะของการกาหนดราคาขัน
ตาหรือการกาหนดราคาขันสูง แตมาตรการดังกลาวยังไมเพียงพอตอการดูแลกากับ ในรายละเอียดทีเกียวกับ
มาตรฐานของสินคา การไดรับความปลอดภัยจากสินคา นอกจากนีจากการมีอิทธิพลเหนือตลาดของฝาย
ผูขาย อาจมีการเอารัดเอาเปรียบผูบริโภคดวยวิธีการตางๆ ทังทางดานปริมาณและคุณภาพดวยการปดบัง
ขอมูลขาวสาร การโฆษณาประชาสั มพันธสิ นคา เพื อกระตุนผู บริโ ภคใหซือสิ นคาของตนเองผานสือหรือ
เทคโนโลยีตางๆ เชน แผนพับ หนังสือพิมพ วิทยุ โทรทัศน อินเทอรเน็ต เปนตน ตลอดจนการใชเครืองมือทาง
การตลาด เชน การใหเครดิตในการบริโภค การใหผอนชาระ เปนตน อาจทาใหผูบริโภคซือสินคาไปโดย
ไมไดประโยชนสูงสุด รวมถึงการเอาเปรียบผูบริโภคในลักษณะตางๆ เชน การชัง ตวง วัด การจัดคุณภาพและ
อืนๆ เปนตน

2. สทธผบร ภค
พระราชบัญญัติคุมครองผูบริโภค พ.ศ. 2522 ซึงแกไขเพิมเติม (ฉบับที 2) พ.ศ.2541 บัญญัติสิทธิของ
ผูบริโภคทีจะไดรับความคุมครองตามกฎหมาย 5 ประการ ดังนี
2.1 สทธทจะ ดรบข วส ร รวมถงค พรรณน คณภ พทถกตอง ละ พยงพอ กยวกบสนค หรอ
บรก ร ไดแก สิทธิทีจะไดรับการโฆษณาหรือการแสดงฉลากตามความเปนจริง และปราศจาก
พิษภัยแกผูบริโภค รวมตลอดถึงสิทธิทีจะไดรับทราบขอมูลเกียวกับสินคาหรือบริการอยางถูกตอง
และเพียงพอทีจะไมหลงผิดในการซือสินคาหรือรับบริการโดยไมเปนธรรม
 บทท 8 ก รคมครองผบร ภค 75

2.2 สทธทจะมอสระ นก ร ลอกห สนค หรอบรก ร ไดแก สิทธิทีจะเลือกซือสินคาหรือรับบริการ

โดยความสมัครใจของผูบริโภค และปราศจากการชักจูงในอันไมเปนธรรม
2.3 สทธทจะ ดรบคว มปลอดภยจ กก ร ชสนค หรอบรก ร ไดแก สิทธิทีจะไดรับสินคาหรือ
บริการทีปลอดภัย มีสภาพและคุณภาพไดมาตรฐานเหมาะสมแกการใช ไมกอใหเกิดอันตรายตอ
ชีวิต รางกายหรือทรัพยสิน กรณีใชตามคาแนะนาหรือระมัดระวังตามสภาพของสินคาหรือบริการ
แลว
2.4 สทธทจะ ดรบคว ม ปนธรรม นก รท สญญ ไดแก สิทธิทีจะไดรับขอสัญญาโดยไมถูกเอารัด
เอาเปรียบจากผูประกอบการธุรกิจ
2.5 สทธทจะ ดรบก รพจ รณ ละชด ชยคว ม สยห ย ไดแก สิทธิทีจะไดรับการคุมครองและ
ชดใชคาเสียหาย เมือการละเมิดสิทธิของผูบริโภค ตามขอ 1 2 3 และ 4 ดังกลาว

3. องคกรท กยวของกบก รคมครองผบร ภค

3.1 ส นกง นคณะกรรมก รคมครองผบร ภค
สานักงานคณะกรรมการคุมครองผูบริโภค (สคบ.) เปนหนวยงานหนึงของรัฐบาลสังกัดสานักเลขาธิการ
นายกรัฐมนตรี สานักนายกรัฐมนตรี ตังขึนตาม พ.ร.บ.คุมครองผูบริโภค พ.ศ. 2522 และฉบับแกไข พ.ศ.2541
โดยมีอานาจหนาทีดังนี
1. รับเรืองราวรองทุกขจากผูบริโภคทีไดรับความเสียหายหรือเดือดรอน อันเนืองมาจากการกระทา
ของผูประกอบธุรกิจ เพือสนองตอคณะกรรมการคุมครองผูบริโภค
2. ติดตามและสอดสองพฤติการณของผูประกอบธุรกิจซึ งกระทาการใด อันมีลักษณะเปนการละเมิด
สิทธิของผูบริโภคและจัดใหมีการทดสอบหรือพิสูจนสินคาหรือบริการใดๆ ก็ตามทีเห็นสมควรและ
จาเปนเพือคุมครองสิทธิของผูบริโภค
3. สนับสนุนหรือทาการศึกษาและวิจัยปญหาเกียวกับการคุมครองผูบริโภครวมกับสถาบันการศึกษา
และหนวยงานอืน
4. สงเสริมและสนับสนุนใหมีการศึกษาแกผูบริโภคในทุกระดับการศึกษา เกียวกับความปลอดภัยและ
อันตรายทีไดรับจากสินคาหรือบริการ
5. ดาเนินการเผยแพรวิชาการและใหความรูและการศึกษาแกผูบริโภค เพือสรางนิสัยในการบริโภคที
เปนการสงเสริมพลานามัย ประหยัด และใชทรัพยากรธรรมชาติใหเปนประโยชนมากทีสุด
6. ประสานงานกับสวนราชการหรือหนวยงานของรัฐทีมีอานาจหนาทีเกียวกับการควบคุม สงเสริม
หรือกาหนดมาตรฐานของสินคาหรือบริการ
7. ปฏิบัติการอืนๆ ตามทีคณะกรรมการหรือคณะกรรมการเฉพาะเรืองมอบหมายการคุมครอง
ผูบริโภคตา พ.ร.บ.คุมครองผูบริโภค พ.ศ.2522 และพ.ร.บ.คุมครองผูบริโภค (ฉบับที 2) พ.ศ.2541

ก รคมครองผบร ภคต มกฎหม ย ด บงก รคมครองออก ปนดงน

1. การคุมครองผูบริโภคในดานการโฆษณา
2. การคุมครองผูบริโภคในดานฉลาก
3. การคุมครองผูบริโภคในดานสัญญา
76 บทท 8 ก รคมครองผบร ภค

4. การคุมครองผูบริโภคโดยประการอืน (การดาเนินการเกียวกับสินคาทีอาจเปนอันตราย)
3.2 ส นกง นม ตรฐ นผลตภณฑอตส หกรรม กระทรวงอตส หกรรม มีบทบาทหนาทีดังนี
1. กาหนดมาตรฐานและกากับดูแลคุณภาพสินคาและบริการใหเปนไปตามขอกาหนดและสอดคลอง
กับแนวทางสากล
2. กาหนดมาตรฐานผลิตภัณฑชุมชนและใหการรับรอง
3. สงเสริมพัฒนากิจกรรมดานการมาตรฐานของประเทศ
4. รวมมือดานการมาตรฐานกับตางประเทศ ทังในระดับทวิภาคีและพหุภาคี
5. บริการขอสนเทศดานการมาตรฐาน
6. สรางเครือขายดานการมาตรฐานของประเทศใหเปนเอกภาพ
3.3 ส นกง นคณะกรรมก รอ ห ร ละย กระทรวงส ธ รณสข มีบทบาทหนาทีรับผิดชอบดังนี
1. ดาเนินการตามกฎหมายวาดวยอาหาร กฎหมายวาดวยยา กฎหมายวาดวยเครืองสาอาง กฎหมาย
วาดวยวัตถุอันตราย กฎหมายวาดวยวัตถุทีออกฤทธิตอจิตและประสาท กฎหมายวาดวยยาเสพติด
ใหโทษ กฎหมายวาดวยเครืองมือแพทย กฎหมายวาดวยการปองกันการใชสารระเหย และ
กฎหมายอืนทีเกียวของ
2. พัฒนาระบบและกลไก เพือใหมีการดาเนินการบังคับใชกฎหมายทีอยูในความรับผิดชอบ
3. เฝาระวังกากับและตรวจสอบคุณภาพมาตรฐานของผลิตภัณฑสถานประกอบการ และการโฆษณา
รวมทังผลอันไมพึงประสงคของผลิตภัณฑตลอดจนมีการติดตามหรือเฝาระวังขอมูลขาวสารดาน
ผลิตภัณฑสุขภาพจากภายในประเทศและภายนอกประเทศ
4. ศึกษา วิเคราะห วิจัยและพัฒนาองคความรู เทคโนโลยี และระบบงานคุมครองผูบริโภคดาน
ผลิตภัณฑสุขภาพใหมีประสิทธิภาพและประสิทธิผล
5. สงเสริมและพัฒนาผูบริโภคใหมีศักยภาพในการเลือกบริโภคผลิตภัณฑสุขภาพทีถูกตอง เหมาะสม
ปลอดภัย และคุมคา รวมทังเพือใหผูบริโภคนันมีการรองเรียนเพือปกปองสิทธิของตนได
6. พัฒนาและสงเสริมการดาเนินงานคุมครองผูบริโภคดานผลิตภัณฑสุขภาพ โดยการมีสวนรวมของ
ภาครัฐ ภาคเอกชน ประชาชน และเครือขายประชาคมสุขภาพ
7. ปฏิบัติการอืนใดตามทีกฎหมายกาหนดใหเปนอานาจหนาทีของสานักงานคณะกรรมการอาหาร
และยาหรือตามทีกระทรวงหรือคณะรัฐมนตรีมอบหมาย
3.4 กระทรวงพ ณชย
กระทรวงพาณิชยมีนโยบายคุมครองผูบริโภคใหไดรับความเปนธรรมในดานราคา ปริมาณและคุณภาพ
โดยกากับดูแลใหสินคามีเพียงพอแกความตองการราคาเหมาะสมภายใตนโยบายการคาเสรี หนวยงานสาคัญ
ของกระทรวงพาณิชยทีทาหนาทีรับผิดชอบดูแลเกียวกับการคุมครองผูบริโภคทีสาคัญ ไดแก
กรมการคาภายใน กระทรวงพาณิชย มีบทบาทหนาทีรับผิดชอบดังนี
1. พัฒนาและสงเสริมระบบตลาด การตลาด และตลาดใหเกิดประสิ ทธิภ าพเพือสราง
โอกาสและใหความเปนธรรมแกเกษตรกร
2. กากับดูแลการคา สินคาและบริการและการชังตวงวัด เพือใหเกิดความเปนธรรมในการ
ซือขาย รวมทังสงเสริมใหผูบริโภคมีบทบาทในการดูแลราคาและพฤติกรรมทางการคา
3. กากับดูแลและสงเสริมการประกอบธุรกิจการคาในประเทศใหมีการแขงขันทางการคาที
เปนธรรม
4. พัฒนาองคกรใหเปนไปตามหลักเกณฑการบริหารกิจการบานเมืองทีดี