11 II

MENGEN EN ROEREN
2000 POPULAIRE CHEMISCHE
RECEPTEN VOOR IEDEREEN

NAAR HET AMERIKAANseH

BEWERKT DOOR

Drs. L. P. EDEL

TWEEDE DRUK

Ct
~ITGAVE VAN DE N.V. UITGEVERS ..MAATSCHAPPIJ
)E. E. KLUWER -- DEVENTER
 VOORBERICHT BIJ DEN EERSTEN DRUK.

"Mengen en Roeren tt is een uitgave voor alle belangstellenden in

het "hoe?H en "wat 1tt der alledaagsche gebruiksartikelen, voor hen,
dio zich bij wijlen verdiepen in de samenstelling van stoffen als zeep,
verf, tandpasta, cosmetische preparaten, was, dranken, inkt, enz. enz.
en die zich afvragen, waarom deze artikelen dikwijls %00 hoog geprijsd
zijn.
De meeste preparaten, die voor ons dagelijksch gebruik bestemd
.tijn, worden verkregen door eenvoudige menging van uit de groot-
industrie afkomstige chemicaliën. In het algemeen spelen hierbij de
echte chemische reacties geen groote rol.
Is het mogelijk deze preparaten, die onder fraai klinkende namen in
den handel worden gebracht, zelf te maken? Geeft de vervaardiging
ervan voordeel? En voldoening?
Op deze vragen geeft "Mengen en Roeren" een bevestigend ant-
woord. Met een weinig handigheid en met de noodige voorzichtigheid
is het mogelijk een groot aantal artikelen met uiterst eenvoudige hulp-
middelen zelf te maken.
"Mengen en Roeren" bevat circa 2000 chemisch juiste recepten
voor een groot aantal artikelen, die men thans gereedgemaakt koopt.
De grondstoffen voor deze preparaten kosten slechts weinig, de samen-
stelling en bereiding is een prettig, interessant werkje, terwijl, wanneer
men de wenken en aanwijzingen nauwkeurig opvolgt, men goede
resultaten zal bereiken.
Reeds bij het doorbladeren van dit boekje zal men getroffen worden
door de simpele samenstelling van tal van artikelen, die thans overal,
aantrekkelijk verpakt en grootscheeps gepresenteerd, tien, twintig en
zelfs dertig maal hun kostprijs opbrengen. En dikwijls nog meer.
Maak zëlf wat u noodig hebt! "Mengen en Roeren" geeft u de noo-
dige recepten en eenvoudige bereidingsvoorschriften.
Na een beginperiode, waarin men het mengen en roeren als een
aardige liefhebberij beschouwt, zal men al spoedig en met succes over-
VI
gaan tot het maken van artikelen die men noodig heeft en gebruiken
kan. En bij den geringen prijs der grondstoffen is dat een alleszim
loonende bezigheid.
Aan het verwijderen van vlekken, een onderwerp dat voor iedere
huisvrouw van veel belang is, is een belangrijke plaats ingeruimd.
Ook voor den scheikundige, werkzaam in de industrie of bij het onder-
wijs en niet steeds beschikkend over een volledige vakbibliotheek, is
deze uitgave belangrijk. In vele gevallen zal hij deze verzameling van
ongeveer 2000 recepten met succes kunnen raadplegen.
DE BEWERKER.
Mei 1936.
VOORBERICHT BIJ DEN TWEEDEN DRUK.
De algemeene wensch der lezers en gebruikers van Mengen en
Roeren om de beschikking te krijgen over nieuwe recepten leidde tot
het verschijnen van het tweede deel. Dientengevolge was het overbodig
in dezen tweeden druk van het eerst verschenen deel, dat we nu
Mengen en Roeren I noemen, ingrijpende veranderingen aan te brengen.
De snelle verkoop is het bewijs dat de voorschriften werkelijk den
toets van de practijk doorstonden.
Ook met dezen tweeden druk richt ik me, behalve tot allen die
het samenstellen der preparaten in de eerste plaats uit liefhebberij
willen beoefenen, met de mogelijkheid de verkregen kennis en ervaring
ter gelegener tijd ook in het bedrijf nuttig te gebruiken, tevens tot den
technicus, die een groot aantal hulppreparaten voor het bedrijf met
Mengen en Roeren als handleiding met succes kan vervaardigen.
Om het naslaan te verzemakkelijken heb ik het alphabetisch register
belangrijk uitgebreid.
Indien de lezers door het maken van de eenvoudige "Mengen en
Roeren" -preparaten tot het nader bestudeeren der chemische ver-
schijnsels komen, zal mij dit zeer verheugen, immers zonder de schei-
kunde is een levenspeil als het onze niet te handhaven. Zonder onze
chemische industrie is het niet mogelijk onze tallooze dagetijksche
behoeften, die ZOO vanzelfsprekend geworden zijn, te bevredigen.
DE BEWERKER.
 LIJST VAN AFKORTINGEN. INHOUD
kg = kilogram VOORBERICHT.
g = gram AFKORTINGEN.
INLEIDING.
mS = kubieke meter
cm" = kubieke centimeter HOOFDSTUK I. Blz.
sec = seconde KI..EBFSTOFFEN ...•..••••.••••.••.•••. I
oe = graden Celsius Lijm ... Gom ... Kit ... Kleeflak - Caseïne ... Caoutchouc - Nitro-
°Bé = graden Baumé cellulose.
dl = gewichtsdeel
HOOFDSTUK Il.
pets = procents
PREPARATEN VOOR LAND- EN TUINBOUW • • • • . • • .• 10
A = ampère Kunstmest .. Insectengif - Sproeimiddelen - Onkruid vernietigen -
V = volt Rattengif.
opl. = oplossing
gedest, = gedestilleerd HOOFDSTUK 111.
gecalc, = gecalcineerd BMULS lES 17
Boorolie ... Wasemulsies - Emulgatoren Petroleumemulsie.
geprec. = geprecipiteerd
gebl. ricinusolie = geblazen ricinusolie
med. zeep = medicinale zeep
. HOOFDSTUK IV.
ZEEP EN REINIGINGSMIDDELEN . • • •• 22
sicc, = siccatief Vloeibare zeep ... Zeeppoeder - Bleekwater - Vlekkenmiddelen ... Che-
lith. vernis = lithografische vernis. misch reinigen.

pH = waterstofionenconcentratie HOOFDSTUK V.
aq = kristalwater POLIJST ...EN SLIJPMIDDELEN •...•••• + • • • • • •• 36
Meubelen - Auto's - Leder - Metaal - Zilver - Koper.

HOOFDSTUK VI.
LAKKEN, VERVEN EN BEITSEN •••••••..•..... 44
Olielak - Nitrolak - Spirituslak ... Huisverven .. Moffellak - Water-
verf - Afbijtmiddelen - Houtbeitsen.

HOOFDSTUK VII.
SCHOONHEIDSMIDDELEN EN DROGERIJEN ........• 72
Antiseptica - Bleekmiddelen ... Huidcrême's - Haarwater ... Lippen-
stiften - Parfum - Poeder - Shampoo's - Permanent wave - Bad-
ZOuten - Scheercrème - Tandpasta.
x XI
HOOFDSTUK VIII. HOOFDSTUK XVII. Blz.
Blz. RUBBER, PLASTISCHE STOFFEN EN WAS •.•••••..• 211
INKT1 DOORSLAGPAPmR, KRIJT, ENZ. . • • • • • • •• 99 Autobanden - Gummisponzen - Gummizolen - Vlakgom - Kaarsen.
Documenteninkt - Merkinkt - Drukinkt.
HOOFDSTUK XVIII.
HOOFDSTUK IX. GEMENGD . . . . • • . . • . . . . . . . • . . • .. • • 220
SMEERMIDDELEN ••...•.... .... . . . • . • 109 Bloemen - Radiatorvloeistof - Vuurwerk - Bluschmiddelen - Soldeer.
Boorolie - Consistentvet - Kettingvet - Graphietvet - Turksch- EERSTE HULP BIJ ONGELUKKEN- •.••.•........ 230
roodolie.
REGISTER.
HOOFDSTUK X.
PAPIER . • • • • • • • . • 114
Kleuren - Soorten - Vulstoffen - Harslijm.

HOOFDSTUK XI.
WEEFSELS EN VEZELS . . . . . • . . . • . . . . . . . . . • . 119
Katoen - Wol - Zijde - Kunstzijde - Stroo - Bleeken - Verven -
Impregneeren.

HOOFDSTUK XII.
LEDER, HUIDEN EN BONT . . . . • . • • • • • • 132
Looien - Chroomleder - Lederlak - Schoensmeer Ledervetten.

HOOFDSTUK XIII.
GAL VANISEEREN ••••••...•••••••••. • • • 143
Chromium - Zilver - Goud - Koper - Nikkel - Cadmium - Mes-
sing - Zink - Ijzer.

HOOFDSTUK XIV.
PHOTOGRAPHIE .................••.... 154
Ontwikkelaar - Fixeer - Etsen - Kleuren - Versterken - Verzwakken -
Electrotypie.

HOOFDSTUK XV.
BOUWMATERIAAL, l\mT ALEN, GLAS . • . . . . . .• 168
Cement - Beton - Hout - Pleister - Glas - Email - Legeeringen.

HOOFDSTUK XVI.
LEVENSMIDDELEN, DRANKEN EN SMAAKSTOFFEN ..... 182
Marmelade - Confituren - Specerijen - Limonade - Extracten -
Essences - Likeur - Bowl.
 INLEIDING.
Alle recepten, die hier volgen, werden met bepaalde fabricaten uit-
gewerkt. Het gevolg is, dat wanneer men precies volgens een recept
werkt, het resultaat soms verschillend uitvalt, want de grondstoffen
zijn overal iets anders. Het is daarom aan te bevelen eerst een zoo klein
mogelijke hoeveelheid van een bepaald preparaat te maken, in het
~emeen b.v. 20 tot 100 g. Hiertoe is het noodzakelijk de dee1en,
die in de recepten opgegeven worden, tot deze kleine hoeveelheden
om te rekenen.
We nemen b,v, het recept voor photokleefstof op bladzijde 4:
witte aardappeldextrine I; dl
water 15 dl
glycerUne 2 dl
formaldehyde 40 % 0,15 dl
sassefrasolie O,I 5 dl
Wanneer wij hiervan ongeveer 100 g willen maken moeten we voor
ieder deel 3 g nemen. We wegen dus af: 45 g dextrine, 45 g water, 6 g
glycerine, 0,45 g formaldehyde en oA; g sassefrasolie •
.Het is nu mogelijk dat de pasta na het afkoelen te dik of te dun is.
We maken dan een tweede kleine hoeveelheid met minder of meer water
en wanneer de consistentie de juiste is, maken we zooveel als we noodig
hebben door het aantal grammen per deel zooveel grooter te maken.
Het verdient aanbeveling de verschillende recepten en werkwijzen
van het hoofdstuk, waaruit men iets wil maken, nauwkeurig door te
lezen. Men ziet dan hoe de preparaten die op elkander lijken, gemaakt
worden.
Vaatwerk.
Voor het maken van zeer kleine hoeveelheden, b.v. de kleine voorproef-
jes, koopt men het beste een paar kleine bekerglazen of conische glas-
kolfjes, de z.g. Erlerneiiers. Deze bieden het voordeel, dat men precies
kan zien wat er gebeurt. Voor het maken van grootere hoeveelheden
neemt men dan geëmailleerde bekers of pannen. Ook vuurvast aarde-
werk is bruikbaar.
Werkmethoden.
Mengen.
Voor het oplossen van een stof in water is het gewoonlijk voldoende,
het mengsel van tijd tot tijd om te roeren. In vele gevallen kunnen we
XIV
een platte spaan van hout als roerder gebruiken, ver~er een spatel ,:an
A kie~lgoer, fijne asbestvezels of soms ook met fijn gemalen papier. Het
hoom of een glazen limonadelepe1 of gIasstaaf. Dikke crêrneachtige
emulsies kunnen we ook met een platte staaf voldoende mengen en
omroeren. Voor het maken van een dunne emulsie als b.v. een vloei-
baar poetsmiddel, nemen we beter een eiwitklopper of een electrischen
roerder. . f vii I V cl
Stoffen in poedervorm me?gen we in een ~ort1er 0 VlJZe: oor e
meeste stoffen is het gebruik van een mortier van porcelein aan te
hevelen.
Verwar men.
In het algemeen moet men verwarmen op het open vuur of op een
gasbrander vermijden. De meeste organische stoffen branden gemakke-
lijk aan wat het product onbruikbaar maakt. Voor temperature~
onder I~ 0
C, dus voor alle samenstellingen die water bevatten, IS
verwarmen op een waterbad het allerbeste. We nemen dus twee pannen
of bekers, die in elkander passen. De binnenste vult men l!let het pre-
paraat en zet dan in de met water gevulde grootere pan. DIt water ver-
warmt men nu op het open vuur tot de stoffen in de binnenste pan de
voorgeschreven temperatuur bereikt hebben.
Wanneer men hoogere temperaturen wil bereiken, vult men de
grootste pan met olie en plaatst hierin de kleinere. De olie kunnen we
dan zonder gevaar tot ongeveer 250 C verhitten. Bruikbaar is b.v.
0
gewone ongekookte lijnolie of slaolie.
De temperatuur moet met een thermometer afgelezen worden. Men
mag de temperatuur nooit schatten, daar het preparaat door een ver-
keerde temperatuur geheel kan mislukken.
Filtreeren en klaren.
Vele vloeibare preparaten zijn na de fabricatie troebel door kleine
hoeveelheden verontreinigingen. In het algemeen kan men deze veront-
reinigingen eenvoudig laten bezinken. Men laat de vloeistof staan
tot de troebel makende stoffen op den bodem liggen en giet of hevelt
dan voorzichtig af. In het algemeen gaat hierbij een deel van de vloei-
stof verloren en de bewerking duurt vrij lang.
Vlugger kan men het doel dan door filtreeren bereiken. Het s~cces
van het filtreeren hangt geheel af van de ~oor!. van het gebruikte fllte~-
materiaal. Hoe fijner de onoplosbare deeltjes ZIJD, hoe fijner ook h~~fil-
treerpapier of het filterdoek genomen moet worden. Voor he~ verkrijgen
van een absoluut helder filtraat is het aan te bevelen, ~en fdtreerhul~-
stof toe te voegen. Men mengt de vloeistof met een kleine hoeveelheid
xv
filereeren moet eventueel herhaald worden.
Ontkleuren.
Iets gekleurde vloeistoffen, ook wanneer ze troebel zijn, kan men
geheel helder d~rschijnend. en kleurloos maken door de vloeistof met
J tot 5 % dierlijke kool, actieve kool of ontkleuringskool ongeveer een
uur op een waterbad te verwarmen. Hierna filtreert men door een fijn
filtreerpapier.
Conserveeren.
Bijna alle preparaten, die p1antaardi~e. of d.i.erlijke vetten en andere
organische stoffen bevatten, als gom, erwit, stijfsel, enz., bederven zeer
gemakkelijk. Om dit te verhinderen voegt men antiseptische stoffen
toe, waartoe men salicylzuur, boorzuur of benzoëzuur kan gebruiken.
Beter ~jn de moderne conserveermiddelen, die b.v. uit de esters van
para-oxybenzoëzuur bestaan. Deze kunnen ook aan levensmiddelen
toegevoegd worden. Voor andere doeleinden kan men de uiterst werk-
zame chloorkresolen en chloorthymol nemen.
Breken en malen.
Groote stukken kan men zonder gevaar klein maken door ze in een
doek te wikkelen, dan tusschen twee steenen of stukken hout te leggen
en met een zwaren hamer de groote brokken stuk te slaan. Kleine
hoeveelheden kan men het beste fijn malen in een mortier of vijzel.
Voor iets grootere hoeveelheden zijn kleine molentjes in den handel,
die met de hand gedraaid worden en waarin het maatgoed tusschen twee
gegroefde maalschijven doorloopt.
Wegen en meten.
In vele gevallen kan men met een brievenweger volstaan, het is
echter aan te bevelen een eenvoudige weegschaal met gewichten aan te
schaffen. Voor het meten van vloeistoffen neemt men de glazen maat-
cilinders, die men bij iederen drogist kan koepen.
Ongelukken.
Gevaarlijk vergiftige stoffen worden bij het recept aangegeven. Men
~ echter nooit vergeten dat alle chemicaliën relatief gevaarlijk
~ Na het werken met chemicaliën moet men dus in ieder geval de
den wasschen, gedurende het werk mag men met de handen niet
aan de oogen komen. Bij het werken met brandbare vloeistoffen mag
volstrekt geen vuur in het vertrek aanwezig zijn.
 EERSTE HOOFDSTUK.
KLEEFSTOFFEN.

Onder kleefstoffen verstaan we gummi- of gelatine-achtige substan-

ties, die dienen om twee oppervlakken aan elkander te hechten.
Gewoonlijk zijn het stoffen die in water opzwellen en na het verdampen
van het water weer hard worden; het typische voorbeeld hiervan is
de gewone houtlijm. Een andere klasse kleefstoffen wordt in de warmte
zacht of smelt en hecht na het hard worden door afkoelen de te lijmen
oppervlakken aan elkander; hiertoe behoort bv. schellak. De moderne
kleefstoffen hooren vaak tot de groep, waarbij het water vervangen
wordt door een organisch oplosmiddel. Als voorbeeld kan men de
caoutchouc-solution en de celluloid-lijm nemen.
De samenstelling van de kleefstoffen kan men in het algemeen tot
in het oneindige varieeren, Ieder recept moet aan het doel, waarvoor
het gebruikt wordt, aangepast worden. Vooral bij de consistentie speelt
zelfs de persoon van den verwerker een groote rol; de recepten moeten
dus steeds op het speciale doel afgestemd worden. Een kleefmiddel
dat voor het plakken van schoendeozen bv. uitstekend voldoet, kan
door een onaangenamen reuk voor het plakken van cartons voor levens-
middelen absoluut onbruikbaar zijn.
De te plakken oppervlakken moeten steeds goed schoon zijn. De
kleefstof wordt in een dunne laag opgebracht. Wanneer de te plakken
stoffen poreus zijn, moet men met een dunne kleefstofoplossing de
poriën eerst afsluiten.

Het oplossen van caseïne.
• Voor een normale dikke oplossing
~t men per kg caseïne ongeveer
3 1water. Het water doet men koud in
een geëmailleerde pan en voegt onder
aoed roeren de droge caseïne toe; er
m~en zich geen klonten vormen.
Hierna voegt men per kg caseïne 60 g
lterke ammoniak (geest van salmiak)
toe en plaatst de pan nu in een tweede
Il'OOtere gevuld met heet water (of op
een waterbad). De caseïne-oplossing
-ordt nu onder goed roeren langzaam
0
tot 70 C verwarmdt hetgeen onge-
Mmgen en Roeren
veer een half uur duurt. Te hooge tem-
peratuur moet men vermijden daar
de oplossing in dit geval te donker
wordt. Nadat de caseïne geheel opge-
lost is kan men met warm water tot
de gewenschte consistentie verdunnen.
De verkregen lijm kan men juist als
gewone houtlijm gebruiken, zoowel
warm als koud.
Caseïne kan ook met borax opgelost
worden. Hiertoe mengt men in dezelfde
volgorde als met ammoniak I kg caseïne
met 4 tot 6 1 koud water, voegt 150 g
borax toe en roert koud tot de caseïne
zacht begint te worden: dit duurt
I
 MENGEN
ongeveer een kwartier. Hierna wordt
het mengsel weer op of in een water-
bad onder goed roeren zoo lang. op
700 C verwarmd tot de oplossing
geheel helder geworden IS. . oplossing geeft. Een te dunne oplos-
Indien men de caseïne-oplossing
zeer dunvloeibaar wil maken, ve~vangt
men een deel van de ammoruak of
borax door trinatriumphosphaat, Daar
de caseïne-oplossing aan bederf onder-
hevig is verdient het aanbeveling de
oplossing met 2 % benzoëzuur- of
salicylzuur-natrium of 't« % carbol-
zuur te conserveeren.
Opmerking: caseïne mag niet met
koper in aanraking komen.
Het gebruik van houtlijm of
beenderlijm.
Voor het maken van een ~oede lij.~-
oplossing is het noodzakelijk de Iiirn
voor het verwarmen goed 1~ water ~e
laten zwellen. Bij dikke tafellijm kan d,lt
tot twee dagen duren. Tegenwoordig
komt er ook gemalen lijm in den handel,
die in eenige uren genoeg water op-
neemt om door verwarmen opgelost
te kunnen worden. Nadat de lijm vol-
EN ROEREN
KLEEFSTOFFEN
Voor het lijmen van dun fineer neemt 3
men een lijm met een hooge viscositeit" lossing van schellak in spiritus toe.
Hiernaast lost men 1/. dl dextrine op
Eti)(ettenJijm voor de machine.
dit beteekent een lijm die in een lage
concentratie reeds een dikvloeibare in 7 dl spiritus en. 31/2 dl water, ver- Aan een re-pers houtli;moplossing
warmt deze oplossing en ~~ngt haar
met de Iijmoplossing, De lijm wordt voegt men op de geheela hoeveelheid
sing heeft nl. een neiging door het berekend ~l/i % dextrine toe. Men
dunne laagje hout heen naar den bij afkoelen vast en moet voor het
gebruik gesmolten worden. verwarmt onder goed omroeren tot
buitenkant te komen en hier het fraaie de de~tri~e opgelost is en voegt dan
oppervlak van het fineer te bederven.
3 % ~~Jnohe en 3 % terpentijnolie toe.
Elastische papierlijm. De lijm wordt door vocht niet aan-
getast en hecht op metaal.
Vloeibare lijm.
Beenderlijm 45 dl
Beenderlijm 46,7 dl Glycerine 15 dl
Water 39 dl Stijfselpasta (gekookte stijfsel).
Water 46,7 dl
Natriumnitraat 6,6 dl Carbolzuur I dl
De lijm wordt op de gewone wijze 4 dl tarwestijfsel worden met 8 dl
Het natriumnitraat (Chilisalpeter) 0 koud water tot een dun papje aan-
wordt in koud water opgelost. De lijm opgelost. Bij 60 C voegt men dan de
alYterine toe en tenslotte het conser- geroerd. Dit papje giet men dan in
(fijn gemalen) laat men gedurende 64 dl kokend water en roert tot het
twee uur in deze oplossing inweeken Yeermiddel, bv. carbolzuur of p-oxy-
beazoIzure-ester • mengsel goed doorschijnend wordt.
en smelt het mengsel dan op een water- De te gebruiken hoeveelheid water
bad bij 60-70° C. Hierna houdt men
hangt van de soort stijfsel af en van
het mengsel zoo lang op de aangegeven de consistentie die men voor het
temperatuur tot de lijm na afkoelen Ujm voor ,alanterieën.
bepaalde doel verlangt.
tot kamertemperatuur vloeibaar blijft;
dit proces duurt eenige ure~. ~en- 100 dl,oede heldere lijm worden in
slotte conserveert men met eeruge tIen- aoo dl water opgelost. Hieraan voegt
.. daG een oplossing van 2 dl ge- Elastische stijfseJpasta.
de procenten carbolzuur of salicylzuur.
bleette schellak in 10 dl alcohol toe,
toert tot de beide oplossingen zich Eerst kookt men 8 dl stijfsel met

.......
doende water opgenomen heeft, wordt Lijmcompositie voor lOId vereeoigd hebben en laat de 100 dl water op de gewone wijze, voegt
ze door haar in een bak met heet water gips::gietvormen. ~tuur Diet boven de 50° C dan 4 dl ammoniakopJossing toe., waar-
te plaatsen vloeibaar gemaakt; de tem- door de kleefkracht toeneemt, en ten-
peratuur mag niet hooger komen dan Houtlijm in poeder slotte 1 dl glycerine.
I dl
70° C. Hoogere temperaturen en Glycerine 11/'1. dl
lange ver hitring moeten vermeden Water 1 dl
worden, daar het water dan op de Suiker 1/1 dl Lijm voor cellophaan.
lijm inwerkt en door zg. hydrolyse Fijn kwartspoeder 1 dl
producten gevormd worden met, een Arabische gom 171/2 dl
Water
zeer geringe kleefkracht. Het vloeibaar S21/'l dl
maken der lijm geschiedt het beste in Lijm voor een cartonplakmachine.
Glycerine 30 dl
een hiertoe speciaal vervaardigden lijm- Formaldehyde 0,05 dl
pot, waarvan de binnenste pot vertind Houtlijm 175 dl of:
is terwijl de buitenste pot, waarin het Glycerine Beenderlijm 40 dl
10 dl
h~ete water komt, uit ieder willekeurig Water Water 40 dl
175 dl of meer
materiaal kan bestaan. Bêtanaphtol 1/1 dl Gl ycol-bori-boraat 20 dl
Bij het lijmen met deze gewone Terpineol 1/1 dl EtlJcettenlJjm.
houtlijm moet er voor gezorgd worden,
dat de te lijmen oppervlakken zoo ~arm s. C:w0De houtlijm wordt in IS-pets Albuminelijm.
gemaakt worden, dat de lijm hierop Lijm voor carton, ,~: ~ opgelost en een oogenblik
niet stolt voordat de oppervlakken vast ~kL Men kan ook nog iets Bloedalbumine
op elkander geperst zijn. Voor het 14 dl goede beenderlijm op de ju~ste
toevoegen. (90 % oplosbaar) 100 dl
Water dl
leveren van goed werk. moeten de manier in 26 dl water oplossen. Hier- 170
beste lijmsoorten gebruikt worden. aan voegt men I dl van een ra-pets op- Ammoniak (s. g. 0,90) 4 dl
Gebluschte kalk 3 dl
Water 10 dl
 4 MENGEN EN ROEREN
KLEEFSTOFFEN 5
Het droge bloedalbumine wordt eerst daar ze bovendien niet meer gevoelig
met het grootste deel van het water is tegen vocht. voegt men de rest van het water toe, Iuwellersklt.
aangeroerd, waarna men het mengsel kookt even op, laat afkoelen en voegt
eenige uren laat staan. Het ingeweekte teJlSlotte de andere bestanddeelen toe. Men lost op een waterbad 25 dl
aJbumine wordt nu geroerd tot het Houtlijm met stijfsel. vischliim op in %00 weinig mogelijk
opgelost is, waarna men de ammoniak ac-pers alcohol. dan voegt men 2 dl
onder langzaam en voorzichtig roeren Tarwestijfsel 30 dl Kleefpasta. gum ammoniacum toe. Hiernaast lost
toevoegt. Te vlug roeren doet de massa Beenderlijm 10 dl men I dl rnastik op in 5 dl verdunden
schuimen. De kalk wordt nu met Water 60 dl Witte dextrine 450 g alcohol en mengt de beide oplossingen.
weinig water tot een dunne kalkmelk De stijfsel en de lijm worden eerst Arabische gom 30 g De lijm moet in goed gesloten flesschen
aangeroerd en men voegt deze voor- afzonderlijk op de vroeger aangegeven Water 500 g bewaard worden.
zichtig bij de albumine-oplossing; wijze opgelost en dan gemengd. Voor Azijnzuur 20 g
hierna roert men nog eenige minuten het gebruik voegt men zooveel warm Wintergroenolie J g
door. Men mag vooral niet te veel kalk water toe als gewenscht is. lCaneelolie I g Kit voor gietijzer.
toevoegen daar de lijm dan tot een Salicylzuur 2 g
gelei-achtige massa stolt. Bij de juiste De dextrine en de fijn gepoederde IJzervijlsel 128 dl
verhoudingen blijft de lijm gedurende Vloeibare gom. Arabische gom worden eerst in water Gi~s 20 dl
eenige uren bruikbaar. De juiste ver- opgelost, hierna voegt men het salicyl- Knjt 8 dl
houding van albumine tot water moet Men mengt 75 dl goede Arabische ~ur toe. Het mengsel wordt nu ver- Arabische gom 8 dl
door een klein proefje bepaald worden, gom met 200 dl water en verwarmt warmd tot de massa pasta-achtig begint Roetzwart I dl
daar de viscositeit van de lijm aan het het mengsel zoolang tot 700 C tot alles te wor4en. Koken mag Ze echter niet; Cement 4 dl
doel aangepast moet worden en daar opgelost is. Hierna voegt men 6 dl de verwarming geschiedt dus weer het Het mengsel wordt kort voor het
de eigenschappen van albumine niet carbolzuur en I dl kruidnagelolie toe beste in een tweede pan met heet gebruik met water aangemaakt.
steeds gelijk ZIjn. en filtreert door neteldoek. Verder water. Ongeveer na een kwartier voegt
Een zeer goede lijm verkrijgt men water zooveel als noodig is. tIlCll onder goed roeren langzamerhand
ook door een hoeveelheid paraformal- het azijQ2;uur toe. De massa wordt Kit voor het dichten van scheuren
dehyde toe te voegen. Op 100 dl bloed- lliema parelachtig; vervolgens roert in vloeren.
albumine neemt men dan zooveel Enveloppengom. aaea zonder afkoelen de reukstoffen
water als noodig is (140 tot 200 dl), door de pasta. Gips 32 dl
51/2 dl ammoniak (0,90) en 15 dl para- Arabische gom I dl Kwartsmeel 200 dl
formaldehyde. Het albumine wordt Stijfsel I dl
Gele dextrine 33 dl
juist als te voren opgelost i dan eerst Suiker 4 dl Kleefpasta voor bibliothe)(en. Kort voor het gebruik met water
voegt men het paraformaldehyde toe, Opgelost in zooveel water als noo- tot een stijve brij aanroeren.
niet te vlug en niet te langzaam. Het dig is. T~acanth .20 dl
mengsel wordt hierbij steeds dikker De Arabische gom wordt eerst in Witte dextrine 10 dl
en men moet er voor zorgen, dat de water opgelost, dan voegt men de " ' Tarwebloem 60 dl Lijm voor vetdicht papier.
geheele hoeveelheid paraformaldehyde suiker toe en tenslotte roert men de Glycerine 10 dl
toegevoegd is voordat de oplossing stijfsel klontvrij in de oplossing. Onder lCOud water 40 dl Men mengt een liter zo-pets huid-
stolt of gelatineert. In dit stadium kan goed roeren wordt het mengsel dan ~ SaUcyhuur 3 dl lijmoplossing met 25 g kaliumbichro-
de lijm moeilijk of in het geheel niet gekookt tot de stijfsel opgelost is en , kokend water 400 dl maat. Het te prepareeren papier trekt
meer geroerd worden. De verdikte hierna verdund met warm water. ,,' Trapcanth in poeder wordt eerst men door de warme oplossing en droogt
massa wordt echter na ongeveer een .. 160 dl heet water gemengd en het papier vlug in het licht. Het papier
uur vloeibaar en heeft dan de juiste lMd ~rgeroerd. Hierna mengt men moet zoolang aan de inwerking van
consistentie. In dezen toestand blijft Fotokledstof. .'dextrine en de bloem met het koude licht blootgesteld worden tot de kleur
de lijm gedurende ongeveer 8 uren. ... aan en giet dit in de tragacanth- van lichtgeel geheel bruin geworden
Wanneer de lijm nu weer vast wordt Witte aardappeldextrine 15 dl , • ODder goed roeren voegt is. Hierna wordt het chromaat uit-
is ze onoplosbaar en verder onbruik- Water 15 dl , de rest van het kokende water gekookt met een a-pets aluinoplossing.
baar.
Deze lijm kan ook geheel koud ver-
werkt worden. Beter is het de werk-
stukken warm samen te persen. Bij
het bouwen van vliegtuigen, waar toch
Glycerine
Formaldehyde
Sassefrasolie
(40 %)
2 dl
0,15 dl
0,15 dl

De dextrine wordt eerst met een

_A~
,
.....
~~se1, voegt de glycerine en
cy Uur toe en kookt het
gedurende
'Ier ,oed roeren
5 tot 6 minuten
door. Behangeraplaksel.

Rijstebloem 4dl
stellig de hoogste eischen gesteld wor- deel van het water aangemengd tot Krijt (zeer fijn) 2 dl
den, wordt deze lijm vaak toegepast alle klonten verdwenen zijn. Hierna Caseïne 1 dl
Aluin in poeder 1/,. dl
6 MENGEN EN ROEREN KLEEFSTOFFEN 7

Men kan het mengsel direct met butylacetaat, 20 dl spiritus, 25 dl JPet een oplossing van kaliwaterglas tot gebluschte kalk vervangen) en gekookte
heet water tot een bruikbare pap aan- aethylacetaat en 50 dl benzol. De ee1l dunne brij aan. De kit moet lijnolie.
roeren. Beter lost men de caseïne met consistentie moet aan de te plakken osuniddelli;k gebruikt worden. Een stopverf voor beeldhouwers
iets ammoniak op als vroeger aan- stoffen aangepast worden. Zuigen deze maakt men door in gewone stopverf
gegeven en mengt deze oplossing met de kleefstof te veel op dan moeten de een deel van het krijtwit door vollers-
de gekookte rijstemeelpap. poriën eerst met een verdunde oplos- Kleefwas. aarde te vervangen, bv.:
Verder is een pap van zuivere tarwe- sing der kleefstof afgedicht worden. Gekookte lijnolie 15 dl
bloem zeer bruikbaar. Hiertoe mengt Colo~~onium 100 dl Vollersaarde 15 dl
men de tarwebloem met koud water paraf[lne 10 dl Krijtwit 70 dl
tot een dun papje aan en giet dit Kleefwas. Dunne smeerolie 88 dl Stopverf die elastisch blijft maakt
mengsel juist als bij stijfsel in een of: men door gemalen bitumineuzen kalk-
voldoende hoeveelheid kokend water. Colophonium 100 dl Dammarhars 70 dl steen met 8 tot 12 % bitumen met
Talk 16 dl Bijenwas 40 dl gekookte lijnolie aan te mengen. Deze
Lanoline 60 dl Aardverf 5 dl kit verdraagt ook alle weersinvloeden.
Meubellijm. Paraffine 8 dl
Verzeepte was 2 dl
Huidlijm 450 dl Marmerkit. Marmerkit.
Loodwit 15 dl
Poederkrijt 100 dl Ebonietlijm. Krijtwit 100 dl Carnaubawas 63 dl
Salicylzuurnatrium 5 dl Waterglas 25 dl Dammarhars 37 dl
Water 1000 dl Eboniet kan gelijmd worden met of: Samensmelten, voor het lijmen het
een mengsel van I dl gutta-percha Vetzuur aluminium wordt met ge- marmer verwarmen en het was-hars-
en 2 dl steenkoolteerpek, die te voren \.iootte lijnolie tot een stijve pasta mengsel vloeibaar maken.
KastenmakersUjm. voorzichtig samengesmolten worden. _eroerd.
De breukvlakken moeten eerst met of:
Huidlijm 175 dl benzine ontvet worden en moeten tot . Portlandcement 1.2dl Kit voor metaal op glas.
Glycerine 10 dl ze afgekoeld zijn tegen elkander ge- , Gebluschte kalk 6 dl
Bêtanaphtol 1/2 dl perst worden. .' Kwartspoeder 5 dl Recept no. I.
Terpineol 1/2 dl ,., lCiezelgoer I dl Kopallak I dl
Water naar behoefte ....... Met natronwaterglasoplossing aan- Lijnolie 2,5 dl
Marinelijm. -Ó, :;' ..... Loodwit in olie I dl
Loodmenie I dl
Caseïnelijm voor bout. la dl ongevulcaniseerde rubber ",0, •
Kort voor het gebruik mengen.
(crêpe) worden in ongeveer 120 dl Stopverf.
Fijn gemalen caseïne 12 dl benzol, terpentijnolie, dunne steen- Recept no. :2.
Ongebluschte kalk 8 dl koolteer, zware benzine of mengsels '. Krijtwit 85 dl
Zwaarspaat (gemalen) 4 dl hiervan opgelost. Hierna voegt men ... . 9qekookte lijnolie 15 dl Eerst maakt men een mengsel van
De bestanddeelen goed mengen en 20 dl asfalt of 10 dl asfalt en 8 dl . .;. Eventueel kan men een deel van gelijke gewichtsdeelen cement en lood-
droog bewaren, voor het gebruik met schellak toe en verwarmt het mengsel ':. oagekookte lijnolie door gekookte glit. Dit mengsel wordt dan met het
water aanmengen. De lijm is in 24 uur voorzichtig op een waterbad tot het halve volume glycerine aangeroerd en
.' f.·. 'i?.. .. en. De stopverf droogt hier-
droog. Ter verbetering kan men eenige geheel homogeen is (brandbaar, open .. :.') . sneller, wordt echter niet %00 goed doorgekneed.
procentennatriumphosphaat toevoegen. vlammen vermijden). De lijm wordt ··;l •
na het afkoelen vast en moet voor het . " :~~..: vlug hard wordt een stopverf Recept no. 3.
gebruik voorzichtig gesmolten worden. I:.~ me.n een deel van het krijtwit
Celluloïd =ldeeflak. De marinelijm plakt een groot aantal '. /~ .~lit vervangt: Natriumhydroxyde I dl
stoffen volkomen watervast en kan :'T,": KriJtwit 450 dl Colophonium 3 dl
Filmafval 50 dl overal gebruikt worden waar de don- . ·.. ~lit 36 dl Water 5 dl
Nitrocellu1ose 23 dl kere kleur niet hindert. : .. ~kte lijnolie 80 dl Koken tot een gelijkmatige hars-
Harsester 9 dl ~ccatief 18 dl zeepoplossing gevormd is. Hierna
Ricinusolie 18 dl . Voor het inzetten van glas in me- mengen met:
Een mengsel, dat volgens deze ver- IJzerkit. ~ gewoonlijk ijzeren, sponningen Gips 3 dl
houding samengesteld is, wordt op- roode lD1eD stopverf
een. uit loodglit of
gelost in een mengsel van oplos- Men mengt I dl zinkoxyde en I dl oodm
eme (een deel hiervan kan
middelen dat bv. bestaat uit: 5 dl bruinsteenpoeder en roert dit mengsel lIIeG om den prijs lager te maken door
8 MENGEN EN ROEREN KLEEFSTOFFEN 9

Vlug drogende isoleerende kleeflak wordt ongeveer 20 % van een ry-pcts deze oplossing kan men bv. weefsel of den zij hier nog zeer groote mogelijk-
oplossing van dikke terpentijn in benzol. vilt op bijna alle metalen bevestigen. heden. Voor het dagelijksen gebruik
Alkydhars 11-20 dl Behalve dit kunsthars, dat onder den zijn ze soms nog te duur. In bepaalde
3S-pcts nitrocellulose- naam Mowilith in den handel komt, gevallen, bv. in de industrie van het
oplossing 64-73 dl Linoleumlijm. kan men ook met de acronalen, ook triplex- en multiplexhout. biedt het
Tricresylphosphaat 4- 8 dl boog gepolymeriseerde organische ver- gebruik van een kunsthars als kleef-
Oplosmiddel II-21 dl Schellak 14 dl bindingen, uitstekende plakmiddelen middel enorme voordeelen. Immers
Manillacopal 14 dl maken. In het algemeen bezitten de alleen hiermede is het mogelijk een
Colophonium 48 dl moderne kunstharsen en kunstlakken lijmnaad te verkrijgen, die absoluut
Gekleurde was. Gekookte lijnolie 5 dl uitstekende kleefeigenschappen en bie- watervast is.
Spiritus 19 dl
Carnaubawas 16 dl Krijt of zinkwit 10-20 dl
Paraffine 8 dl De verhouding van de manillacopal
Colophonium 8 dl tot het colophonium kan gewijzigd
Pigment 6 dl worden. De copal maakt de kit duurder
Een dergelijke was wordt gebruikt en beter.
om kleine gaatjes in hout onzichtbaar
te vullen. Hiertoe wordt droge verf
zoodanig toegevoegd dat de was precies Lederlijm voor schoenen.
de kleur van het hout verkrijgt. Voor
mahoniehout neemt men bv. ijzer- Nitrocell ulose-oplossing 200 dl
oxyderoodt voor bruin eikenhout een Amylacetaat IS dl
okermengsel. Amylalcohol 15 dl
Colophonium 10 dl
Kamfer 5 dl
Kunstha rskleefstoffen, Venetiaansche terpentijn 15 dl
Lijnolie 20 dl
Kunsthars op kunsthars kleeft men
met een dikke oplossing van een phenol-
formaldehyde-hars als bakeliet of al- Zijden kousen repa ree ren.
bertol.
Voor het plakken van kunsthars op Met behulp van een caoutchouc-
metaal verdikt men de kunsthars- kleefmassa kan men zijden kousen bijna
oplossing met marmerstof of veld- onzichtbaar zeer snel repareeren. Hier-
spaatpoeder • toe laat men zuivere witte ruwe caout-
Kunsthars op glas en porcelein chouc in dichlooraethyleen zwellen
plakt men met een mengsel van 2 dl en verdunt dan tot een zachte zalf-
dikke kunstharsoplossing in alcohol en achtige pasta. Met deze pasta bestrijkt
I dl dikke schellakoplossing. Met deze men een stukje weefsel van precies
oplossing kan men de meeste stoffen dezelfde kleur, legt dit op het gat en
met kunsthars stevig verbinden. In strijkt met een heet strijkijzer het
alle gevallen is he~goed den plaknaad weefsel glad. Hierbij verdampt het
eenigen tijd op temperaturen boven oplosmiddel bijna onmiddellijk. De
de 1000 C te verwarmen. kousen kunnen hierna nog met warm
water gewasschen worden.

Lederlijm.
Mowilithkleefstof.
Zwavelkoolstof 10 dl
Caoutchouc (crêpe) 11/2 dl Een kleefstof, waarmede men nage-
Venetiaansche terpentijn I dl noeg alles plakken kan, bestaat uit een
of: dikke oplossing van gepol ymeriseerde
Een zeer geconcentreerde oplossing vin ylverbindingen in oplosmiddelen
van celluloïd in aceton. Toegevoegd als aeth ylacetaat en andere esters. Met
 PREPARATEN VOOR LAND- EN TUINBOUW 11

Tuin :mengmest. Middel tegen ongedierte bij vee.

Ammoniumsulfaat Recept no. I.

(20,5 % N) 293 dl Paraffine-olie 15 dl
Chilisalpeter (16 % N) 125 dl Pyrethrumextract 5di
TWEEDE HOOFDSTUK. Oliezaden-extractieresten Pine-oil 25 dl
(7 % N) 286 dl Petroleum 55 dl
Superphosphaat (18 %) 889 dl
PREPARATEN VOOR LAND .. EN TUINBOUW. Kaliumsulfaat (50 %) 200 dl Recept no. 2.
Zand (vulstof) 207 dl Paraffine-olie 20 di
V~r het verkrijgen van e~~. goeden oogst is tegenwoordig het Pyrethrumextract 8 dl
Pine-oil 30 dl
gebruik van kunstmest, bestrijdingsmiddelen voor insecten en on- Gras =mengmest. Petroleum 42 dl
gedierte en onkruidverdelgingsmiddelen absoluut noodzakelijk. Deze
preparaten moeten echter alle nauwkeurig aan het doel en aan de Ammoniumsulfaat S85 dl Recept no, 3.
gro~dsoort aange~ast worden. De bestrijdingsmiddelen voor on- Ricinusafval (4,5 % N) 440 dl Pyrethrumextract 8 dl
Superphosphaat 667 dl Pine-oil 30 dl
gedierte moeten met alleen voor een bepaalde soort bijzondere eigen- Kali (50 %) 80 dl Petroleumdestillaat 62 dl
schappen hebben, ook van de mate waarin de planten door het ongedierte Zand 228 dl
te lijden hebben, hangt de samenstelling van het bestrijdingsmiddel Recept no 4.
vaak af. Verder moet men bv. bij fruit rekening houden met het feit Paraffine-olie 30 dl
Grasvelden vrij van onkruid Pyrethrumextract 8 dl
dat er dikwijls resten op het fruit achterblijven. I
houden. Pine ...oil 50 dl
Petroleum 12 dl
Kunstmeststoffen. Superphosphaat(I6%P20cJ 500 dl Ammoniumsulfaat 6 dl De bestanddeelen worden eenvoudig
Chilisalpeter 50 dl Superphosphaat 11/2 dl gemengd. Pine-oil is een product, dat
De drie grondstoffen, die voor den
opbouw van de planten het meest ge- Bloedmeel 13 % N) 170 dl Kaliumsulfaat 1/2 dl bij de fabricage van hars en terpentijn
Kali (so % K2u) 140 dl Ijzersulfaat 2 dl als bijproduct gewonnen wordt en
wichtig zijn en in de grootste hoeveel- Zand dl voor doeleinden als hier genoemd
Zand 90 dl 10
heden opgenomen worden" zijn stik- Dit mengsel wordt droog op het zeer gunstige eigenschappen heeft.
stof, phosphor en kalium. In de ver- Deze kunstmest bevat 4 % stikstof, grasveld uitgestrooid. De verschillende Het werk niet irriteerend op de huid
schillende producten, die als kunstmest 8 % phosphor en 7 % kali. zouten. dooden het onkruid terwijl het en ruikt niet onaangenaam. Speciaal
gebruikt worden, komen deze stoffen gras wet aangetast wordt. Het ijzer bij melkkoeien is het middel zeer
in,. sterk wisselende percentages voor. maakt het gras fraaier groen, terwijl de gunstig, daar het niet den minsten
B1J het inkoopen laat men zich dus andere zouten, wanneer ze door den invloed heeft op den smaak van de
steeds het gehalte opgeven. Daar de r~gen opgelost worden, als meststof melk. Bovendien werkt het genezend
verschillende soorten gewassen een Ammoniumsulfaat 200 dl dienen. op de ontstoken plekken tengevolge
sterk uiteenloopende behoefte aan Superphosphaat (16 %) 500 dl ..Men st rooie ongeveer 60 g per m', van insectenbeten. Alle gebruikte ingre-
stikstof, kalium of phosphor hebben, Kali (so % K20) 80 dl bij voorkeur wanneer het gras droog diënten moeten zoo zuiver mogelijk
moet de samenstelling van den kunst- Zand of aarde 220 dl
IS en de..aarde vochtig. Men kan het Z1Jn.
mest doeltreffend uitgezocht worden. Deze kunstmest bevat 4 % stikstof, maandelijks strooien tot het einde
Speciaal bij stikstof speelt de vorm, 8 % phosphorzuur en 4 % kali. van Juni. Kalk, die soms gebruikt
waarin ze gebonden is, nog een groote wordt om het groeien van mos tegen Middel tegen luizen bij vee.
rol. Het is dus niet steeds gelijk of te gaan" bevordert het groeien van
men ammoniumsulfaat .. natriumsulfaat Tabak :smengmest. klaver. ~lertegen strooit men dan weer Natriumfluoride I dl
of ureum neemt. ammo1l1umsulfaat. Mos kan men met Kiezelgeer I dl
Phosphorzuur verkrijgt men ge- eeif mengsel van gelijke deelen ijzer-
woonlijk in superphosphaat, ook als Ammoniumsulfaat
(20,5 % N) 293 dl su aa~ en houtskool vernietigen.
beendermeel of slakkenmeel, het kalium Oliezaden -extractieresten t BrUlDe plekken in grasperken, die Arsenicum =sproeimiddel van
In den vorm van verschillende zouten. engevolge van bepaalde ziekten ont- appels verwijderen.
(7 % N) 286 dl
Katoenzaadmeel staan, kan men weer doen groeien door
(5,5 % N) 351 dl ~~n mengsel van I dl sublimaat (gif- In de meeste gevallen is een af-
Aardappel =mengmest. Superphosphaat (18 %) 778 dl 4~)' 2 dl calomel (giftig) en 30 dl fijn wasschen met zoutzuur van 0,33 %
Ammoniumsulfaat (20 % N) 50 dl Kaliumsulfaat (48 % K20) 292 dl nd te strooien en dan goed te gieten. voldoende .. steeds wanneer de sproei-
12 MENGEN EN ROEREN PREPARATEN VOOR LAND- EN TUINBOUW 13

vloeistof niet oliehoudend was. Indien De aardappels worden 5 tot 40 min Kweekgras vernietigen. Sproeimiddel voor den tuinbouw.
op de schil kleine hoeveelheden was in de oplossing gedompeld, afhankelijk
of olie aanwezig zijn, moet de con- van den aard der besmetting. Natriumchloraat I dl 400 g caseïne wordt met 7 I koud
centratie van het zoutzuur tot ot66 Water 10 dl water ingeweekt. Hierna voegt men
of 1,33 verhoogd worden. Hooger kan De oplossing wordt twee of drie 300 g gecalcineerde soda toe en roert
men niet gaan, daar bij 2 % zoutzuur Ontsmettingsmiddel voor zaad. keer per jaar gegoten, zij vernietigt zoolang tot de caseïne geheel opgelost
de appels reeds aangetast worden. In alle plantengroei. De oplossing is zeer is. Hierna voegt men 20 I spiritus toe
dit geval moet men aan het zoutzuur Gebluschte kalk 95 dl gevaarlijk,. mag niet met de kleeren en dan langzamerhand 750 g fijn ge-
een emulsie van gezuiverde petroleum Water 500 dl in aanraking komen daar deze dan poederd guttegom. Tenslotte nog zoo-
en kaoline toevoegen en de vloeistof Onder goed roeren voegt men toe vanzelf kunnen ontbranden. De klee- veel water tot het totale volume on-
tot 35° à 40° everwarmen. een oplossing van 5 dl sublimaat ren na het werken met deze oplossing geveer 75 I bedraagt. Met deze op-
(giftig) in 100 dl water. Het neerslag onmiddellijk met zeep en warm water lossing kan men nu gemakkelijk olie
wordt afgefiltreerd en gedroogd. ui twasschen. emulgeeren. Hiertoe mengt men I
Panama :ziekte bij bananen. Of: vol urnedeel der oplossing met 5 vo-
Men stelt het zaad bloot aan de lumedeelen petroleum met een s.g,
Deze ziekte wordt het beste be- dampen van formaldehyde, die men Aardappelziekte. van 0,891, waardoor een dikke massa
streden met gasolie met een soortelijk ontwikkelt door een I -pets formaline- ontstaat. Deze dikke emulsie kan goed
gewicht van hoogstens 0,887. Bij iedere oplossing tot koken te verhitten. Bespuiten met Bordeausche pap. bewaard worden en wordt dan kort
plant giet men 1/2 tot I I van de olie Deze wordt gemaakt door I kg zuiver voor het gebruik zoover met water
over de wortels en in de omgevende kopersulfaat in 50 I water op te lossen verdund, dat bv. een a-pets emulsie
aarde. Onkruiddooder in zaadbedden. (in een houten kuip). Hiernaast gevormd wordt, die men verstuift. De
bluscht men een 1/2 kg versche onge- olie hecht zeer goed aan de bladeren
Zinksulfaat 30 dl bluschte kalk met water en voegt zoo- en blij ft lang hangen.
Zwartrot bij Delphinium. Water 1000 dl veel water toe, dat de kalkmelk een
Per m2 giet men voorzichtig 2 tot volume van 50 1 heeft. Deze 50 I kalk-
Sublimaat (giftig) I dl 21/t 1 van deze oplossing in het zaad- melk doet men in een kuip van 100 1 Sproeimiddel tegen de
Natriumnitraat 1 dl bed. Indien de bewerking voor een inhoud en giet nu onder voortdurend bietenvlieg.
Water 1000 dl nieuwen oogst herhaald moet worden roeren de kopersulfaatoplossing bij de
De aarde om de wortels wordt met neemt men de halve hoeveelheid. kalkmelk. Hierna ziet men met phe- Bariumchloride 5 dl
de oplossing rijkelijk begoten. nolphtaleïne-papier of de oplossing Water 95 dl
alkalisch is. Zoo niet dan voegt men of:
Aardwormgif. nog zooveel kalkmelk toe tot het Zuivere nicotine 0,15 dl
Aardappelvlokken. papier juist rood wordt. Water 99,85 dl
Sublimaat (giftig) I dl Ook kan men een poeder strooien of:
De aardappels worden gewasschen Water 10000 dl dat uit 1 dl fijn gemalen watervrij Natriumfluoride 0,4 dl
en onder druk gekookt, hierna tot Deze oplossing is voor de planten kopersulfaat en 8 dl marmerkalk- Suiker 2,0 dl
moes fijngestampt. Dit aardappelmoes onschadelijk. Toch is het beter de hydraat bestaat. De Bordeauscha pap Water 97,6 dl
wordt op een droogtrommel gedroogd planten met schoon water na te gieten. kan men stabiliseeren door per 100 1
en tot kleine stukjes, vlokken, ge- 100 g witte suiker toe te voegen.
broken. Sproeimiddel tegen nematoden.
400 kg aardappels met 18 % zet- Slekkendoodee.
meel leveren ongeveer 100 kg aard- Sproeimiddel.
Zwavelkoolstof 68 dl
appelvlokken met 12 tot 15 % water, F errosulfaat 20 dl Nicotine 1,2 dl Harszeep 8 dl
6 tot 7 % eiwit, 0,3 tot 0,5 % vet, Ferrisulfaat 20 dl Zachte zeep 20,2 dl Water 26 dl
I,2 tot 1,,- % cellulose en 72 tot 77 % Kopersulfaat 45 dl Water 75,2 dl Voor het gebruik: I : 50 met water
stikstofvrij extract. of: verdunnen, eventueel nog iets form-
Zachte zeep 6 dl aldehyde toevoegen.
Gras tusschen steenen Tabakextract 3 dl Men kan de larven ook vernietigen
Ontsmettingsmiddel voor vernietigen .. Spiritus 4 dl door op een afstand van ongeveer
pootaardappels. Water 130 dl 50 cm gaten in den grond te maken,
Men giet een oplossing van calcium- De werking kan verhoogd worden hierin iets zwavelkoolstof te gieten
Sublimaat (giftig) 2 dl chloride in water in de voegen. door met een olie-emulsie te combi- en de gaten dan dicht te trappen.
Zoutzuur 10 dl nc:eren. Hierbij kan ook anthraceen- Hierna begiet men het behandelde
Water 1000 dl olie toegevoegd worden. stuk grond rijkelijk met water.
14 MENGEN EN ROEREN PREPARA TEN VOOR LAND- EN TUINBOUW 15

Sproeimiddel tegen horzels. Recept no. 3. Korenworm. Het natriumfJuoride en de naphthaline

Pyrethrumextract Idl moeten eerst fijngemalen worden.
Zachte zeep 1 dl Petroleum 5 dl Natriumsilicofluoride in poeder.
Derriswortel (fijn gemalen) 2 dl Pine-oil I dl of:
Water 32 dl Het koren in gesloten ruimte met Middel tegen ingewandsziekte
de dampen van zwavelkoolstof be- bij kippen.
Bestrijden van meeldauw. handelen. Men verdampt 100 tot 150 g
Uitroeien van varens. per rn". De beste temperatuur is 23 Kopersulfaat 3 dl
Terwijl men gewoonlijk zuivere tot 320 C. Indien de inwerking niet Ijzersulfaat 1 dl
Sproeien met een I-PCts oplossing zwavel neemt is het beter een mengsel langer dan 36 uur duurt wordt de kiem- Azijn 30 dl
van natriumchloraat. van 95 ~/O fijn gemalen zwavel en kracht van het koren niet verminderd. Van het mengsel voegt men onge-
5 % zinkoxyde. aluminiumhydroxyde, veer 10 g aan iederen liter drinkwater
aluminiumsulfaat of zinksulfaat te ver- toe.
Insectenvangband. stuiven. De zwavel moet gemalen zijn, Veldmui.z:engif.
men mag geen gesublimeerde bloem
Dikke smeerolie 5 dl van zwavel gebruiken. Tarwekorrels 125 dl Veterinaire zalf.
A-naphtylamine-afval 4 dl Ook kan men een mengsel van 36 dl Thalliumsulfaat 11/2 dl
Paraffine I dl kopercarbonaat, 3 dl kopersulfaat en Heet water 12 dl T ribroornphenol 6 dl
of: 58 dl zwavel nemen. Stijfsel 1/2 dl Vaseline 67 dl
Lijnolie 75 dl De poeders moeten bij droog zon- Glycerine 1/2 dl Bijenwas 9 dl
Zwavel 6 dl nig weer verstoven worden. Verder Het thalliumsulfaat wordt in heet Reuzel 30 dl
Door verhitten oplossen. kan men bespuiten met Bordeausche water opgelost en de heete oplossing Aluin 14 dl
of: pap, waaraan men per 100 I ongeveer wordt bij de stijfsel gegoten, die men Zwavel 28 dl
Dikke ruwe petroleum 50 dl lIJ kg zachte zeep toevoegt+ te voren met iets koud water aan- Indigo 2 dl
Kalkhydraat 6 dl geroerd heeft. De stijfselpap wordt Het mengsel wordt op een zalfmolen
Harsolie 6 dl eenige minuten doorgekookt, de gly- goed fijn gemalen.
Houtteer 2 dl Sproeimiddel tegen insecten. cerine voegt men dan toe en tenslotte
Met de massa worden de papieren mengt men de tarwekorrels met deze
vangbanden bestreken of men strijkt Digl ycololeaat 2 dl oplossing en laat drogen. Hoesthoning voor paarden.
de massa direct op den stam. Pyrethrumextract in petro- Een eenvoudig rattengif bestaat uit
leum 50 dl een tapiocapap, waaraan men 21/'l % Kamfer in poeder I dl
Deze oplossing is alkali vrij en het thalliumsulfaat toevoegt. De pap wordt Myrrhepoeder I dl
Sproeimiddelen met pine ::!ioil. pyrethrurn behoudt dus zijn volle dan op sneedjes brood gesmeerd. Kali umchloraat 2 dl
kracht. Met water verdund verkrijgt Honing 8 dl
Met stoom gedestilleerde pine-oil men een emulsie, die zich op de bla- Glycerine 8 dl
kan in vele gevallen de dure aethe- deren zeer gemakkelijk weer afscheidt. Luizen r: en mijtentabletten voor Drie keer per dag een eetlepel.
rische oliën als methylsalicylaat, ei- pluimvee.
tronellal, citroenolie, safrol, enz., ver-
vangen. Het ruikt aangenaam en bezit Insectenpoeder. Calciumsulfide 16 dl Gezondheidspoeder voor paarden.
sterke ontsmettende eigenschappen. Fijn zand 7dl
Zwavel 60 dj Gips 7 dl Gentiaanwortelpoeder 4 dl
Recept no. I :
Nicotine 2 dl Suiker 58 dl
Pyrethrumextract 800 dl Stijfsel Zwavelpoeder 4 dl
Locdarsenaat 10 dl 12 dl Kaliumnitraat I dl
Petroleum (zuiver) 4000 dl
Arsenicum 2 dl Natriumsulfaat :2 dl
Citrone1la1 30 dl Talcum 28 dl Fenegriekwortel I dl
Pine-oil 200 dl Luizenpoeder voor pluimvee.
Dit poeder is een zwaar vergif, Zoethoutwortelpoeder 4 dl
Paradichloorbenzol 200 dl
voorzichtig behandelen. Een eetlepel bij iederen maaltijd.
Recept no. z: Nicotine 3 dl
Pyrethrumextract 800 dl Naphthaline 10 dl
Petroleum 4000 dl Koolmade. Bloem van zwavel 200 dl Schurftzalf.
Paradichloorbenzol 120 dl Natriumfluoride 5 dl
Ce der hout olie god! Calomel 4 dl De nicotine wordt eerst met een Geel mereurojodide I dl
Pine-oil go dl Gipspoeder 96 dl kleln deel van de zwavel innig ge- Salicylzuur 15 dl
Methylsalicylaat 60 dl mengd, en dan aan de rest toegevoegd. Zwavel go dl
 16 MENGEN EN ROEREN

Neutrale koolteer 15 dl gaatjes in het aangetaste hout een

Dennenteer
Vischolie
go dl
700 dl
mengsel
koolstof
van gelijke deelen zwavel-
en tetrachloorkoolstof, of men
DERDE HOOFDSTUK.
Digl ycololeaat 30 dl giet in de openingen een zo-pets op-
Voor het ge bruik schudden, des lossing van paradichloorbenzol in pe-
avonds opsmeren en den volgenden troleum. EMULSIES.
dag afwasschen.

Wormmiddel voor honden. Wormen in bloempotten. Wanneer we lijnolie en kalkwater in een fIesch samenschudden,
vormt zich een gele melkachtige ondoorschijnende vloeistof; deze
Chenopidiumolie 6 dl
Kruidnagelolie I dl
Men kookt 8 tot 10 wilde kastanjes vloeistof is een emulsie. Dit verschijnsel kunnen we dikwijls waar-
Anijsolie 2 dl
met een liter water, laat de oplossing nemen wanneer olie met bepaalde oplossingen geschud wordt. Schudden
afkoelen en begiet hiermede de aarde
Chloroform 4 dl
in den bloempot. De wormen komen
we olie met gewoon water, dan vormt zich geen emulsie. Voor het
Ricinusolie 115 dl vormen van een emulsie is een derde stof noodig; deze stof noemen
aan de oppervlakte en kunnen weg-
genomen worden. we een emulgator. Als emulgator kan in vele gevallen zeep dienen,
Mierengjf. evenals bepaalde organische stoffen met een zeer gecompliceerde samen-
Rattenkruit (arsenicum, stelling. We kunnen bv. olie zonder meer met een lijmoplossing tot
zwaar vergif) 30 dl Kwassiehoutoplossing. een emulsie schudden of kloppen. Ook eidooier bevat dergelijke stof-
Gekristalliseerde soda 22 dl
Water 500 dl
fen; we kunnen, zooals in mayonnaise practisch toegepast wordt, met
In glas of email koken tot alles Kwassiehoutzaagsel 1 dl een eidooier vrij groote hoeveelheden olie tot een emulsie kloppen.
opgelost is. Hierna verdunt men met Water 20 dl
Een emulsie is dus een mengsel van olie en een waterige oplossing,
zooveel water tot het volume I I be- Deze worden samen gekookt, waarna
men de oplossing 24 uur laat staan. waar de olie zoo fijn in het water verdeeld is, dat de kleine olie-
draagt. De flesch met een goed lees- druppeltjes blijven zweven. Omgekeerd is het ook mogelijk water in
baar etiket beplakken, tevens etiket De oplossing wordt dan afgegoten,
met een oplossing van 4 dl zachte olie zoo fijn te verdeelen, dat een stabiele emulsie gevormd wordt;
met "zwaar vergif".
Kort voor het gebruik mengt men zeep in 10 dl water gemengd en op deze omgekeerde emulsie wordt in bepaalde cosmetische preparaten
200 dl verdund.
nu 30 g van deze oplossing met een toegepast. De stabiliteit van een emulsie hangt dikwijls van kleine
pond honing. Deze oplossing wordt De oplossing wordt verstoven tegen
door de mieren naar het nest mede- bladluizen op appel-, pere- en pruime- verontreinigingen af en hoewel het wetenschappelijk onderzoek hier
genomen en vergiftigt hier de koningin boomen, boonen en bieten. ,!el reeds veel licht heeft gebracht, staat men in de practijk toch van
Een oplossing, die op dezelfde wijze tijd tot tijd voor onverklaarbare raadsels. In de laatste jaren heeft
en het broedsel.
bereid wordt, doch met 3 dl kwassie-
hout en 5 dl zeep, gebruikt men tegen men evenwel emulgatoren, dus stoffen, die het vormen van een emulsie
Tegen roode mieren gebruikt men mogelijk maken, in den handel gebracht, die zoodanig stabiele en
rupsen.
thalliumsulfaat, daar het arseen soms
zonder invloed is. ongevoelige emulsies mogelijk maken, dat de fabricage hiervan veel
Water 500 dl eenvoudiger geworden is. Practische ervaring is echter in het algemeen
Suiker 450 dl Ceesol eeeepcplossing. toch noodzakelijk. De beginneling kan deze door proeven met kleine
Thalliumsulfaat (vergif) 2 dl hoeveelheden betrekkelijk goedkoop verkrijgen.
Honing 90 dl
Ruw eresol 1 dl
Een emulsie mag niet tot temperaturen boven het kookpunt verhit
Zachte zeep 9 dl ~orden, daar dan het water verkookt en de emulsie onbestendig wordt.
Houtwormen. Men verspuit een oplossing van d ok een afkoeling onder het vriespunt veroorzaakt het uiteenvallen
Men giet in de hoogst gelegen 21/11 %. er emulsie ten gevolge van het uitvriezen van het water.
Wanneer men dus stoffen tot een emulsie wil maken, die een smelt-
punt hebben dat hooger ligt dan 100° C, moet men de stof eerst met
een oplosmiddel of een andere stof samenbrengen, waardoor het
Mengen en Roeren 2
18 MENGEN EN ROEREN
smeltpunt onder 100 C komt te liggen. Eerst dan kan men de stof
0
met het water en den emulgator samenbrengen.
Emulsies worden in een ontzaglijk groot aantal industrieën toe-
gepast en ook in het huishouden is het aantal toepassingen niet te
tellen, al zijn we er ons dikwijls niet van bewust. Wanneer de huisvrouw
boter in de groente doet, ontstaat een emulsie; melk is een emulsie,
eveneens ma yonnaise en vele andere voedingsmiddelen. De meeste
schoonheidspreparaten zijn emulsies, evenals poetspreparaten, insecten-
bestrijdingsmiddelen, smeermiddelen, enz.
Vooral bij de emulsies zijn de juiste verhoudingen sterk afhankelijk
van de soort der gebruikte materialen. De aangegeven recepten werden
met stoffen, die in bepaalde fabrieken gemaakt werden, uitgewerkt.
Kleine afwijkingen zijn dikwijls noodzakelijk om een absoluut
bruikbaar resultaat te verkrijgen. Deze afwijkingen moeten door
proeven in het klein vastgesteld worden.
Ammoniumlinoleaat gegeven hoeveelheid vet of olie en
als emulgator. roert zoo lang tot de emulsie geheel
homogeen is. Wassen en vetten met
Deze stof vormt een gele pasta, die een laag smeltpunt worden eerst ge-
duidelijk naar ammoniak ruikt en smolten en dan juist als olie aan den
wordt gemaakt door de vetzuren uit emulgator toegevoegd, die te voren
lijnolie met ammoniak te neutrali- verwarmd wordt. Het veiligst werkt
seeren. In alle recepten kan men ge- men wanneer beide stoffen tot 95° C
woonlijk dit product vervangen door verwarmd worden. Bij het maken van
liinolievetzuur, dat bij de bereiding wasemulsies is het noodzakelijk een
met de benoodigde hoeveelheid am- snelloopenden electrisenen roerder te
moniak samengebracht wordt. Het gebruiken.
ammoniumlinoleaat wordt in het alge- Emulsies met koolwaterstoffen heb-
meen gebruikt voor het emulgeeren ben een veel lager vlampunt dan het
van plantenolie, vischolie, wassen, vet- uitgangsmateriaal en reinigen zeer goed.
ten, harsen en koolwaterstoffen. Wan-
neer de te emulgeeren stof een smelt- amm.
punt heeft hooger dan 1000 C lost men Recepten: water linoleaat
de stof eerst in lakbenzine, benzol, Petroleum go dl go dl 8 dl
aethyleenchloride of terpentijnolie op. Benzol go dl 100 dl 7 dl
Alcohol moet vermeden worden, daar Pine-oil go dl go dl 10 dl
alcohol een neiging heeft de emulsies Carnaubawas go dl 620 dl 12 dl
onbestendig te maken. Zuren, esters Bijenwas go dl 500 dl 12 dj
en zouten moeten eveneens vermeden Ozokeriet go dl 400 dl 14 dl
worden. Terpen tijnolie go dl 100 dl 8 dl
Wanneer men bij het bereiden van Nitrobenzol 90 dl 100 dl 8 dl
een emulsie van ammoniumlinoleaat Orthodichloor-
uitgaat moet men het linoleaat eerst benzol 90 dl 100 dl 8 dl
een nacht in water laten inweeken. Methylsalicylaat go dl 100 dl 8 dl
Den volgenden dag kneedt men dan In vele gevallen kan men met min-
het linoleaat zoolang met water tot het der emulgator uitkomen, vooral wan-
een dunne homogene 0rlossing ge- neer men in het aanmaakwater te voren
vormd heeft. Bij deze oplossing voegt ongeveer I % ammoniak toevoegt. Met
men dan onder sterk roeren de aan .. meer water wordt de emulsie dunner.
EMULSIES 19
-------------------------------------------------.-----------
Triaethanolaminestearaat De lijm wordt op de normale wijze
als emulgator. in water opgelost, de hars wordt ge-
smolten en onder heftig roeren voegt
Dit preparaat komt als een licht- men de gesmolten harsmassa bij de
bruin gekleurde wasachtige massa in lijmoplossing. Men moet zoolang roe-
den handel en kan gemaakt worden ren tot de oplossing geheel gelijkmatig
door stearinezuur in gesmolten toe- is. De gewone huid- of beenderlijm
stand met triaethanolamine te neutra- kan men door zuivere gelatine ver-
liseeren. Voor het maken van een vangen.
emulsie wordt het stearaat eerst met
het vet of de olie samengesmolten. Het Hars =ferpentijnemulsie.
gesmolten mengsel voegt men dan
langzaam bij de benoodigde hoeveel- Hars II dl
heid warm water. Terpentijnolie '282 dl
T.- Ammoniumlinoleaat 2 dl
Recepten: water stearaat Water 50 dl
Smeerolie 75 dl 185 dl IS dl Ammoniak 15 dl
Pine-oil 75 dl 85 dl 14 dl Het ammoniumlinoleaat wordt na
Terpentijnolie 75 dl 8S dl 14 dl inweeken in water opgelost en ver-
Paraffine 85 dl 200 dl 10 dl warmd. De hars wordt in de terpen-
Eucalyptusolie 75 dl 8S dl 14 dl tijnolie opgelost en nadat men de
Copaivabalsem 75 dl 85 dl 14 dl ammoniak aan de linoleaatoplossing
Lakbenzine 75 dl 85 dl 14 dl toegevoegd heeft, giet men onder sterk
roeren de harsoplossing in de waterige
oplossing. De emulsie moet geroerd
Diglycolstearaat als worden tot ze geheel koud is.
emulgator.
Deze stof is een weinig gekleurde Boorolle.
wasachtige massa, is nagenoeg reuke-
loos en reageert niet alkalisch. Een Voor het maken van boorolie gaat
deel van deze stof geeft met 10 tot 30 dl men gewoonlijk van een smeerolie
kokend water een witte melkachtige met een middelmatige viscositeit uit.
emulsie, die Zeer stabiel is. Deze emul- De hoeveelheid emulgator, die noodig
sie is een uitstekende drager voor stof- is voor het verkrijgen van een olie,
fen als titaanwit. roetzwart, grafiet, die met water zeer gemakkelij keen
kwartsp~der en andere slijpmiddelen. stabiele emulsie geeft, is verschillend.
BovendIen kan de emulsie andere In het algemeen neemt men op de
onoplosbare oliën opnemen en emul- olie berekend ongeveer 31/1 tot 4 %
geeren. Zoo kunnen 10 dl diglycol- triaethanolamine en 8 tot I I % olie-
stearaat nog 40 tot 50 dl smeerolie zuur. Hoe beter de olie geraffineerd
paraffine en pine-oil met 40 tot 500 di is hoe moeilijker het is een houdbare
water stabiel emulgeeren. emulsie te verkrijgen.
De olie of was wordt hiertoe met De hoeveelheid emulgator, die men
het glycolstear~t samengesmolten, het voor een bepaalde soort olie noodig
jater wordt bijna tot koken verhit en heeft, kan men op de volgende wijze
angzamerhand onder goed roeren met bepalen. Men mengt bv. 88 g van de
de wassmelt gemengd. smeerolie met 8 g oliezuur en roert
tot men een doorschijnende oplossing
Harsemulsie. verkregen heeft. Hieraan voegt men
dan 4 g triaethanolamine toe en roert
Hars (colophonium) 70 dl goed door. Tegen het licht gehouden
Water dl
Houtlijm
210 is dit mengsel in het algemeen niet
15 dl helder, vertoont kleine zwevende drup-
 20 MENGEN EN ROEREN
EMULSIES 21
pelt jes. Zeer langzaam druppelt m~n Triaethanolamine 2 dl
nu oliezuur bij het mengsel tot de olie Water 80 dl V olgens voegt men het petroleum- Asfalt 2800 dl
geheel helder wordt. De boorolie geeft De bereiding juist als bij olijfolie. d::tiUaat bij de gesmolten wasmassa. Water 2800 dl
dan wanneer ze in water gegoten D wasoploss1n~ giet men nu onder Harszeep I 18 dl

wordt een emulsie. Een kleine over- ~d roeren bij de heete eventueel Pine-oil 35 dl
maat ~liezuur maakt de e~ulsie echter Petroleumemulsie. lokende linoleaatoplosstng. De emulsie De zeep wordt in het water opgelost
aanmerkelijk stabieler. Uit het kleine wordt dan geroerd tot ze geheel en de asfalt wordt bij 95° C met de
proefje kan men gemakkelijk Ult- Zuivere petroleum 89 dl afgekoeld is. pine-oil gemengd. Onder goed roeren
rekenen hoeveel men in het groot moet Oliezuur 8 dl giet men nu de asfaltoplossing in de
nemen. Triaethanolamine 3 dl zeepoplossing.
Carnaubawas e
Water 100 dl
spindelolie :emulsie.
Het oliezuur wordt eerst in de petro-
Olijfolie r:emulsie. leum opgelost. In een anderen ketel lost Lanoline =emolsie.
met het triaethanolamine in het water Spindelolie 17 dl
Olijfolie 88 dl Carnaubawas 18 dl Diglycololeaat 10 dl
op en giet dan onder heftig roeren de
Oliezuur 10 dl Ammoniumlinoleaat 2,4 dl Lanoline 30 dl
olie-oplossing bij de amine-op lossing.
Triaethanolamine 2 dl Water 102 dl Deze worden door verwarmen ge-
Nadat de emulsie gereed is laat men
Water 80 dl van tijd tot tijd den roerder nog een De bereiding geschiedt juist als bij mengd en opgelost. Hierbij giet men
Men vult bij gewone temperatuur paar minuten locpen. de vorige emulsie. onder goed roeren 60 cm" van een
het mengapparaat. dat een snelloopen- heete I/i-pets natronloogoplossing.
den roerder heeft, met het triaethanol-
amine ,oliezuur en .30 dJ olijfolie. Hierna Carnaubawes =emulsie. Parefflneeemulsie,
wordt de roerder In gang gezet en men Paradichloorbenzol r:emulsie.
roert tot het mengsel geheel gelijk- Carnaubawas 87 dl Paraffine 88 dl
matig is. Hierna voegt men 33 dl water Stearinezuur 9 dl Stearinezuur 9 dl Paradichloorbenzol 12 dl
toe, waardoor een dikke emulsie ont- T riaethanolamine 4 dl Triaethanolamine 3 dl Glycolstearaat 3 dl
staat. Onder voortdurend roeren voegt Water 400 dl Water 300 dl Water 150 dl
men nu bij deze emulsie eerst de rest De aangegeven hoeveelheden stea- Het gl ycolstearaat wordt in het
van de olijfolie in kleine pornes en rinezuur, water en triaethanolamine Water, triaethanolamine en stearine- heete water (900 C) gesmolten en met
tenslotte de rest van het water op worden tezamen in een ketel tot koken 2U ur worden gemengd en tot koken een snelloopenden roerder goed door-
dezelfde wiize. Iedere nieuwe hoeveel- verhit. Men roert door en kookt zoo verhit. Men roert voorzichtig door en geroerd. Het paradichloorbenzol wordt
heid olie of water wordt pas toege- lang tot men een gelijkmatig~ zeep- kookt zoolang tot men een goede op een waterbad gesmolten en lang-
voegd wanneer de vorige portie geheel oplossing verkregen heeft. HIernaast zeepoplossing verkregen heeft met zoo zaam onder goed roeren bij de stearaat-
gelijkmatig met de emulsie vereerugd 15. wordt de camaubawas in een ketel weinig mogelijk schuim. In een ande- oplossing gevoegd. De emulsie moet
met stoommantel of op een waterbad ren ketel smelt men de paraffine en geroerd worden tot ze geheel afge-
gesmolten en tot go 0 C verwarmd. verWarmt deze tot op 90° C. De heete koeld is.
Pine ~oil :emulsie. Was wordt nu onder goed roeren in
De gesmolten carnaubawas wordt nu
Pine-oil 91 dl onder goed roeren bij de zeepoplos- de heeta zeepoplossing gegoten. De
Oliezuur 6 dl sing gegoten. Tenslotte wordt nog emulsIe wordt gedurende het afkoelen Talkernulele.
langzaam geroerd.
Triaethanolamine 3 dl langzaam doorgeroerd tot de emulsie
Water 100 dl koud is. Rundertalk 100 dl
Men mengt eerst het oliezuur m~t T riaethanolstearaat 9 dl
het triaethanolamine en 30 dl pine-oil AsfaltemuJsies. Water 00 dl
en roert tot het mengsel geheel helder Carnaubawas =petroleumemuJsie. Voor hard water is het aan- te be-
Asfalt velen hieraan eenige procenten tri-
is. Hierna voegt men onder goed 500 dl
Water natriumphosphaat toe te voegen.
roeren ongeveer 40 dl water ..toe!. we.er Camaubawas 160 dl 500 dl
Bentoniet 30 dl
in kleine porties, juist als bIJ olijfolie, Petroleum destillaat 160 dl Quebracho
Hierna eerst de rest van de olie en Ammoniumlinoleaat 24 dl 30 dl CarbolzuuremuJsie.
Natri umh ydroxyde 10 dl
tenslotte het overgebleven water. Water 2000 dl
Het ammoniumlinoleaat laat men Hars- kalizeep 10 dl
v D~ asfalt wordt gesmolten, tot 9So C Carbolzuur 20 dl
eerst een nacht in het water inweek en, . erhir en onder goed roeren langzaam
Lijnolie :emulsie. door verwarmen wordt het dan op- De beide stoffen worden samen
~n ~e OPlossing van de andere bestand- verwarmd en geroerd. Gedurende het
Lijnolie 88 dl gelost. Hiernaast wordt de was ge-
Veeh~n . gegoten, die tot bijna koken roeren kan men nog iets water toe-
Oliezuur 10 dl smolten en op 1000 C verwarmd. er It IS.
voegen.
 ZEEP EN REINIGINGSMIDDELEN 23

kleine hoeveelheid ze~p wordt in water Vloeibare shampoo's.

opgelost. De oplossing moet geheel
helder zijn; een troebele oplossing Colophonium WW 1,2 dl
duidt op onverzeept gebleven v~t. Cocosvet 2,5 dl
Indien men te wernrg loog gebruikt Glycerine 16,2 dl
VIERDE HOOFDSTUK. heeft, vindt men m dlt geval geen loog Olijfolie 13,0 dl
meer en men moet het ontbrekende als Kaliloog 380 Bé 9,6 dl
loog van 300 Bé nog toevoegen. Door Water 57,5 dl
ZEEP EN REINIGINGSMIDDELEN. roeren wordt de verzeeping dan be-
eindigd. Dit kan voorkomen wanneer Een teerzeep verkrijgt men door aan
de kaliloog door te lang staan uit de de vloeibare zeep een teeroplossing
Vo?_r het schoonmaken van alle voorwerpen, waarmede we in het lucht koolzuur opgenomen heeft en toe te voegen. De oplossing bestaat uit:
dageliiksch leven lt;l aanraking komen, wordt een ontzaglijk groot dus gedeeltelijk uit potasch, kalium-
aant;al preparaten In ~en handel gebracht, gedeeltelijk onder zeer carbonaat, bestaat. Houtteer 250 dl
Tenslotte moet de zeep een kleine Natriumbicarbonaat 15 dl
fraaie fantasienamen, die echter alle zeep, alkaliën of oplosmiddelen overmaat van loog bevatten. Water 1000 dl
bevatten. In de meeste gevallen is zeep in een of anderen vorm het Wanneer de overmaat loog te groot
hoofdbestanddeel, in enkele gevallen zijn het de nieuw ontdekte is, moet het teveel geneutraliseerd Het mengsel laat men eenige dagen
zouten, die zeer ~~stige ei~enschappen hebben. Oplosmiddelen worden worden. Hiertoe voegt men aan de op een warme plaats staan en wordt
zeep de berekende hoeveelheid cocos- dan gefiltreerd.
voor huishoudelijke doeleinden slechts zelden toegepast, bijna alleen vet of beter nog oliezuur toe. Na onge-
als vlekkenwater. De zeep wordt met een in water
veer 15 minuten roeren neemt men oplosbare bruine aniline kleurstof bruin
weer een proefje en kijkt of de zeep gekleurd.
Vloeibare zeep. weinig warmte vrij. Naarmate de tem- nu goed is.
peratuur stijgt verloopt het verzeepings- Een op deze wijze gekookte zeep
Men kan uitgaan van een mengsel proces sneller en hierdoor komt weer bevat ongeveer 65 % vetzuur. Door De fabricatie van deze shampoo's,
van een derde deel cocosvet en twee meer warmte vrij. Men ziet dan dat met de drievoudige hoeveelheid zacht waarvoor men natuurlijk vele an-
derde deel soiaboonenolie, Men ver- wanneer de temperatuur van ongeveer water te verdunnen verkrijgt men een dere' vetcombinaties gebruiken kan,
zeept bv.: r
65° C bereikt is, de temperatuur zeer vloeibare zeep met ongeveer 16 % geschiedt het beste in een geërnailleer-
Sojaboonenolie 10,75 dl snel tot ongeveer 85° C stijgt. Bij deze vetzuur. Bij een goed gekookte grond- den ketel die dubbelwandig is en met
Coeosvet 5 dl temperatuur wordt nu het grootste %~ep is deze vloeibare zeep dan prae- stoom van eenige atmosferen ver-
Kaliloog van 50° Hé 7,87 dl deel van het vet verzeep.t en de hoe- tisch neutraal. Daar ook de kleinste warmd kan worden. De vetten worden
De gevormde zeep wordt in 77 dl veelheid warmte, die vrij komt, wordt hoeveelheid onverzeept vet in een eerst gesmolten en op 70-80° C
water opgelost, waaraan men 0,5 dl van nu af aan weer minder, daar niet vloeibare zeep zeer onaangenaam is, verwarmd en dan met de kaliloog van
potasch toegevoegd heeft. zoo veel onverzeept vet meer aanwezig verzeept men dikwijls met een over- 380 Bé verzeept. Na volledige ver-
Een andere zeep kan men maken van: is. De temperatuur stijgt nu nog maat loog, verdunt de zeep en neutra- zeeping wordt het gehalte aan vrije loog
C?~osvet . 10,75 dl langzaam tot 94 à 96° C, waarna de liseerr nu de te sterk alkalische vloei- op 0,05 tot 0,15 % Na20 gebracht.
Ricinusolie 5 dl ketelinhoud begint af te koelen. Bij b~re zeep met zure Turksch-roodolie. Hierna wordt de zeep met condens ..
Kaliloog van 50° Bé 7,48 dl dit punt mogen slechts nog sporen Hiermede verloopt de neutralisatie water of gedistilleerd water verdund,
De zeep wordt in 76 dl water op- onverzeept vet aanwezig zijn. Is er nog oogenblikkelijk en volledig. de glycerine wordt toegevoegd en men
gelost waaraan men 0,5 dl potas eh te veel vrij vet in de zeep, dan moet Een vloeibare zeep met minder vet- laat afkoelen.
toegevoegd heeft. dit door krachtig roeren tot verzeeping Zu~r kan men maken door de zeep met Tenslotte voegt men het parfum
of: gebracht worden. sUlkeroplossing te verdunnen. en eventueel medicamenten toe en
Cocosvet 8,5 dl In het begin is de massa in den ketel Men verzeept bv.: doet de zeep in hooge reservoirs waarin
Oliezuur 5 0 dl zeer dik, wordt dan meer dunvloei- de verontreinigingen kunnen bezinken.
Kaliloog va.n 50° Bé 7:3 dl baar en bij het verder verzeepen wordt Palmolie 80 dl De heldere zeepoplossing wordt dan
Na veezeepmg lost men de zeep in de massa dan weer dik. Op dit punt Zonnebloemolie 20 dl na eenigen tijd afgetapt. Het klaren
77 dl water en 0,5 dj potasch op. zet men het roerwerk gedurende eenige KaJiloog 50° Bé 52 dl van de zeep moet bij zoo laag mogelijke
BIJ deze soort verzeeping kan men minuten stil en men onderzoekt de zeep De zeep wordt geneutraliseerd en temperatuur plaats vinden om te voor-
zien, dat na het mengen van de ver- op vrij vet en vrije loog. De zeep moet geme~gd met een oplossing van: komen dat de zeep later bij koud weer
schillende bestanddeelen de tempera- op dit punt op de tong een scherpen SUIker 200 dl troe bel wordt. In het algemeen ver-
tuur slechts zeer langzaam stijgt. Bij bijtenden smaak hebben. In het labora- Potasch 10 dl krijgt men, door met een 1/2- tot I -pcts
de lage temperatuur verloopt de ver- torium kan men de onderzoeking Kaliumchloride 10 dl potaschoplossing te verdunnen, zeepen,
zeeping zeer langzaam en er komt dus natuurlijk precies uit laten voeren. Een Water 1000 dl die gemakkelijk helder worden.
 ZEEP EN REINIGINGSMIDDELEN 25
MENGEN EN ROEREN

Het kleuren van zeep. gebruikt: rhodanine, cyaninegroen, ~e-l00g zich goed met het vet verbon- Zeeppoeder met ptne .oU.
metanilgeel, alizarineblauw , Bismarck- den heeft voegt men de rest van de
Terwijl men vroeger voor het kleu ... bruin, fluoresceïne, violamine. zuur loog en langzamerhand ook de rest Oliezuur (zuurgetal 195) 50 dl
ren van zeep, emulsies en dergelijke violet, enz. Nu zijn de kleuren, afhan- van het water toe. De zeep wordt Colophonium
(verz.get. 165) 50 dl
producten op kleurstoffen aangewezen kelijk van de fabriek die de kleurstof- ntinstens 2 tot 3 uur onder goed
was, die het plantenrijk en het dieren- fen maakt, steeds iets verschillend. In roeren op 80 tot 850 C gehouden. De Natriumhydroxyde
[roo-pcts) 13,3 dl
rijk ons leveren, worden tegenwoordig het algemeen bestelt men de kleurstof oplossing wordt tensl~tte goed afge- 100 dl
kunstmatige kleurstoffen te kust en te onder opgave van de gewenschte tint koeld en koud gefiltreerd. Hierna Pine-oil
wordt de pine-oil onder. roeren lang- Soda (S8-pets) 737 dl
keur gemaakt. Deze hebben het voor- en precies het doel waarvoor de kleur- 4,7 dl
deel steeds volkomen gelijkmatig ge- stof gebruikt moet worden. Hierdoor zaam met de zeepoplossing gemengd. Water
leverd te worden, zoodat men steeds alleen is het mogelijk steeds de juiste Het oliezuur en het colophonium
0
precies weet hoeveel men toe moet soort te krijgen. De kleurstoffabri- worden samengesmolten en op 80 C
voegen om een bepaalde tint te kanten weten precies voor welke Vloeibare huishoudzeep met verwarmd. Het natriumhydroxyde
verkrijgen. doeleinden een bepaalde soort kleur- pine~oil. wordt in het water opgelost. Bij 60° C
Het kleuren van zeep heeft op de stof geschikt is. verzeept men nu het zuurmengsel met
kwaliteit natuurlijk in het geheel geen Oliezuur (zuurgetal 194) 61,6 dl de loog. Na het toevoegen van de ge-
invloed. Dergelijke artikelen zijn echter Colophonium (zuur- heele hoeveelheid loog roert men
veel gemakkelijker te verkoopen wan- Vloeibare handwaschzeep. getal 16S) 61,6 dl voorzichtig tot alles verzeept is. Hierna
neer ze een voor het oog aangenaam Natriumhydroxyde 85 % 18,7 dl lost men de zeep in de pine-oil op
uiterlijk hebben. Zeepen, die voor de Voor het wasschen van zeer vuile Pine-oil 133,0 dl door de pine-oil bij de zeep te voeg~n
industrie bestemd zijn, laat men ge- handen maakt men zeepen. waaraan Trinatriumphosphaat 26,7 dl en mengt dan de soda met de zeep 1D
woonlijk ongekleurd. oplosmiddelen voor vet toegevoegd Water 700,8 dl een mengapparaat.
Hier en daar gebruikt men tegen- worden. Deze soort zeepen worden Dit zeeppoeder is buitengewoon ~e-
woordig voor groen nog het chloro- bv. in garages en fabrieken zeer graag Het oliezuur en het colophonium schikt voor het schoonmaken van vuile
phyl, dat in drie soorten in den handel gebruikt. Die met pine-oil zijn boven- worden samengesmolten en tot 80° C vette vloeren, zooals in garages en
komt, nl. oplosbaar in water, in spiritus dien ontsmettend. Gewoonlijk gaat men verwarmd. Het natriumh ydrox yde fabrieken dikwijls het geval is. Vooral
en in olie. Chlorophyl is echter zeer uit van een zuivere cocoszeep, soms wordt in zooveel water opgelost, dat vloeren van beton worden hiermede
slecht lichtecht en de kleurstof is in gemengd met een andere zeep van een ao-pcts natronloog verkregen zeer schoon. Bovendien is de reuk
verhouding tot de anilinekleurstoffen, plantaardige olie, en verdunt met zoo- wordt en men voegt de helft van de van de pine-oil, die blijft hangen, niet
die het kunnen vervangen, veel te duur. veel water als met den prijs overeen- loog bij het vetzuurharsmengsel. De onaangenaam. Minder aangename
Ook voor rood en geel gebruikt men komt. Wanneer vloeibare zeep sterk rest van het water, waarin men het luchtjes worden door den reuk van de
in enkele gevallen natuurlijke kleur- met water verdund wordt, moet men trinatriumphosphaat opgelost heeft, pine-oil overdekt. Bovendien maakt
stoffen, bv.: carmijn, kermes, cur- spiritus, suiker of glycerine toevoegen wordt aan de zeepemulsie toegevoegd, dit zeeppoeder den vloer met glad.
cuma en alkannine. om het vriespunt te verlagen, daar de alles onder goed roeren. De tempera ... Het poeder kan op den vloer gestrooid
Voor eenige soorten zeep wordt voor zeep anders in den winter niet ge- tuur laat men nu tot 60° C vallen en worden. Hierna wordt deze met een
het kleuren nog pigment gebruikt, dus transporteerd kan worden. Bovendien voegt onder sterk roeren de rest van gieter of een waterslang nat gemaakt
onoplosbare verfstof. Deze moeten blijft de zeep met deze toevoegingen de loog toe. Men roert nog 1S minuten en dan met een bezem geschrobd of
natuurlijk ook onder invloed van alkali beter in oplossing en de zeep blijft door. Nadat alles volledig verzeept is, men lost het poeder in warm water op.
niet verkleuren. Het zijn dan ultrama- dus helder. voegt men de pine-oil toe en roert
rijnblauw, vermiljoen en ijzeroxyde- nog eenige minuten goed door.
rood. Deze vloeibare zeep is betrekkelijk Huishoudzeep.
De vaste bijna watervrije zeepen donker van kleur, afhankelijk van de
kan men kleuren met kleurstoffen, die Pine =oil=zeep. kwaliteit van het vetzuur en van de Manilla-cocosvet 50 dl
in water of in olie oplosbaar zijn, de hars, is echter uiterst geschikt voor het Stearinezuur 4S0 dl
vloeibare zeepen kleurt men steeds met Cocosvet 160 dl reinigen van linoleum, rubbervloeren, Vast natriumhydroxyde 75 dl
in water oplosbare kleurstoffen. De Kaliumhydroxyde (8g %) 46 dl terrazzo- en geschilderde vloeren.
hoeveelheid, die men noodig heeft, is Pine-oil 40 dl De zeep verwijdert zeer gemakkelijk De vetten worden gesmolten en de
gewoonlij k zeer klein. Men mag niet vette resten, neemt onaangenamen reuk vaste loog in water opgelost tot een
Water 754 dl
vergeten dat de kleurstof in de zeep' Het cocosvet wordt op 80--85° C weg en tast verf en ander materiaal oplossing met een s, g. van I, I 16
gewoon opgelost is en niet, zooals bii verwarmd. Het kaliumhydroxyde wordt niet aan. De zeep is zeer goedkoop te verkregen is. De loog wordt nu
het verven van weefsels geschiedt, in zooveel water opgelost, dat men een fabriceeren en is in het gebruik ook langzaam bij het gesmolten vet ge-
chemisch gebonden wordt. Zeep met zo-pets kaliloog verkregen heeft. De goedkoop. Men mengt ongeveer 100 voegd en de geheele massa wordt tot
te veel kleurstof zal dus afgeven. helft van de loog voegt men nu onder tot ISO g op een emmer heet water. koken gebracht. Naarmate de loog
De volgende kleurstoffen worden roeren bij het verwarmde vet. Zoodra door het vet opgenomen wordt, voegt
men de loog langzamerhand
het vet verzeept is.
MENGEN

toe tot al
EN ROEREN

maken door aan de bovengenoemde

hoeveelheid 142 dl eresol toe te voe ..
_-- ZEEP EN REINIGINGSMIDDELEN

Zeeppoeder •
stuk moet hierna met benzine of tetra-
chloorkoolstof nagewasschen worden.
Een niet alkalische zeep voor het-
27

De zeep wordt dan met vast keuken- gen en dan zooveel water, dat het Harszeep 5 dl zelfde doel, dus voor zeer gevoehge
zout uitgezouten. opnieuw gekookt en geheele kwantum 300 dl weegt. Oliezuur-zeep 5 dl stoffen, verkrijgt men door I ~o deelen
tot stukken geperst. Wanneer de zeep Pine-oil 10 dl digl ycololeaat op te lossen m 28 dl
te hard is moet men iets meer cocosvet Gecalcineerde soda 75 dl tetraline en 30 dl naphta-
gebruiken. De zeep bevat tenslotte Handwaschmiddel. Water 5 dl
ongeveer 30 % water. De zeep wordt in het ~ater en de
Een zeep, die zonder water gebruikt pine-olie opgelost. De fiine gecala- Zeep voor het reinigen van
wordt, kan bestaan uit: neerde soda wordt nu onder vo~rt- vloerkleeden.
Geconcentreerde vloeibare zeep Agar-agar 2 dl durend omroeren aan de %~~POpIOSSlng
voor het wasscben van zijde. Psyllium 3 dl toegevoegd. Tenslotte wrijft men de Oliezuur 28 dl
Glycerine 50 dl geheele massa door een zeef .. Butylglycolaether 5 dl
Water 55 dl Gecalcineerde soda 50 dl Dit zeeppoeder wordt speciaal ge- Aethyleendichloride 13 dl
Kaliumhydroxyde 5 dl Zachte zeep 50 dl bruikt voor het schoonmaken van Triaethanolamine 15 dl
Glycol 20 dl Ammoniak 25 dl graniet, marmer, tegels en beton, d~~r Water 125 dl
Oliezuur 20 dl Eau de J avelle 5 dl het poeder alle vetten gernakkeliik Isopropylalcohol 14 dl
Het kaliumhydroxyde wordt in het Water 815 dl oplost. Men lost het oliezuur in aethyleen-
water opgelost en met het glycol ge .. di chloride en butylglycolaeth~r op,
mengd. De oplossing verhit men tot Veegpoeder. het triaethanolamine wordt In het
koken en voegt voorzichtig het olie- Puimsteenzeep voor water opgelost. De beide oplossingen
zuur toe. Men neutraliseert de zeep hand werkslieden. Zand 10 dl
worden dan gemengd. Men roert goed
tot ze op phenolphtaleïne juist neutraal Zaagmeel 31/'1. dl
111a dl door en voegt dan zooveel 15Qpropyl-
reageert. Stearinezuur 100 dl Zout alcohol toe tot het mengsel geheel
Natronloog van 32° Bé 54 dl Paraffine-olie I dl
zorgvuldig ge- helder wordt. De emulsie, die ontstaat
Gecalcineerde soda 10 dl De stoffen worden wanneer men deze zeepoplossing m~t
Zadelzeep. Water 836 dl mengd. een gelijk volume. ~ater ,mengt, 15
en zooveel puimsteen als opgenomen of: een zeer goed reirugmgslIl1ddel voor
Bijenwas 500 dl wordt. Zand 35 dl dekens en kleeden.
Kaliumhydroxyde 80 dl of: Zaagmeel 40 dl Een tweede preparaat voor hetzelfde
Water 800 dl Water 2000 dl Paraffine-olie 15 dl
Water (eventueel gekleurd) 10 dl
doel bestaat uit:
Deze worden gedurende 5 minuten Harde zeep 650 dl Digl ycololeaat 44 dl
sa!llen gekookt tot de was verzeept is. Glycerine 70 dl Butylgl ycolaether 5 dl
Hiernaast lost men 160 dl Casti- Borax 180 dl In plaats van zand kan men ook 12 dl
andere gemalen scherpe stoffen nemen. Aeth yleendichloride
liaansche zeep in 800 dl heet water Gecalcineerde soda go dl
Spiritus IS dl
op en mengt de beide zeepoplossingen Puimsteenpoeder 1000 dl De olie kan men als emulsie toevoegen, II dl
terwijl men ook ontsmettende stoffen Oliezuur
onder goed roeren. Ten slotte voegt Safrol eenige tiende procenten Ammoniak I1 dl
men nog 1200 dl terpentijnolie toe. De zeep wordt in twee derde van toe kan voegen. Soms vindt men 4S dl
naphthaline, terwijl de onaangename Water
het water opgelost, de andere bestand ..
deelen in de rest van het water. De reuk van de smeerolie met eucalyptus ..
RicinusoJ ieaeep. beide oplossingen worden dan ge- olie of sassefrasolie overdekt wordt. Oplosmiddel voor de chemische
mengd. Zoodra de massa dik begint wasscbet"ij.
Kaliumhydroxyde 80 % 25 dl te worden voegt men het puimsteen-
Spiritus 96 % 25 dl poeder toe. Zeep voor de chemische reiniging. 2 dl
Glycololeaat
Ricinusolie 100 dl Door meer water te nemen kan men Tetrachloorkoolstof 60 dl
Men verwarmt de spiritus op een de pasta zachter maken. Later kan men Oliezuur (gedestilleerd) 10 dl 18 dl
zo-pets kaliloog in spiritus 10 dl Benzine
waterbad en lost hierin het vaste geen water meer toevoegen. Petroleum destillaat 20 dl
kaliumhydroxyde op. Hierbij voegt Met eenige procenten methylhexa- Tetrachloorkoolstof 50 dl
men de ricinusolie en roert goed door. line verkrijgt men een zeep, die zelfs Men neutraliseert het oliezuur met
Men verkrijgt een ondoorschijnende de allervuilste handen in zeer korten de alcoholische kaliumhydroxyde- Reinigingscrême.
gelei, die bij het staan op een wanne tijd schoonmaakt. De reuk is echter oplossing en mengt de zeep met t~tra-
plaats geheel doorschijnend wordt. niet zeer aangenaam. chloorkoolstof. Deze zeepoplOSSing 5dl
wordt gebruikt voor het verwijderen Cocoszeep
Met behulp van deze zeep kan men Ammoniak 8 dl
een uitstekende eresolzeepoplossing van vlekken. Het behandelde kleeding-
 MENGEN EN ROEREN
-------- -- ---- ---- ZEEP EN REINIGINGSMIDDELEN 29
ac-pets potaschoplossing 4 dl
Men trekt poetskatoen of werk, dat Zuur voor de wasscherl]. dunde oplossing van wijnsteenzuur.
Water I3 dl met deze oplossing bevochtigd is, zoo
De %e~p wordt in 10 dl Water op- Hierna moet met schoon water goed
lang door den geweerloop tot het Oxaalzuur (gif) 3 dl nagewasschen worden .. De hoed moet
gelost. Hierna voegt men de ammoniak
katoen geheel schoon blijft. Er blijft Water 24 dl bij het drogen zoodanig opgespannen
en de potaschoplossing toe en de rest een dun laagje olie in den loop achter.
Van het water. Deze zeepcrème mengt Het mengsel wordt verwarmd tot worden, dat de oorspronkelijke vorm
men nu met zooveel benzine als het zuur geheel opgelost is. Hierna behouden blijft.
noorlig is om de vetvlekken uit klee- voegt men toe:
dingstukken te verwijderen. Vloeistof voor droogreinigen. Azijnzuur (56 %) 81/t dl Recept no. e,
Op 100 kg wasch voegt men bij het De hoeden worden met een spons
Butylgl ycolaether dl
I spoelwater l/~ I van dit zuur, waar- met de volgende oplossing schoon ge-
Diglycololeaat 1 dl door het neerslaan van onoplosbare maakt:
Reinigingsop)ossjng. Water 1 dl kalkzeepen op de wasch vermeden Natriumhyposulfiet 10 dl
Isopropylalcohol 10 dl wordt. Glycerine 5 dl
~mmo~akspiritus 20dl Tetrachloorkoolstof
Aether 14 dl Alcohol 10 dl
50 dl
Benune ISO dl Waschblauw. Water 75 dl
Lavendelolie 5 dl De hoeden worden nu 24 uur op
Zeephouttinctuur Oplosmiddel voor chemisch Ultramarijnblauw 35 dl een vochtige plaats weggelegd en den
225 dl reinigen (onbrandbaar).
Spiritus 500 dl Anilineblauw, in water volgenden dag met een citroenzuur-
oplosbaar I dl oplossing behandeld, die bestaat uit:
Naphta, kpt, 90-150° C 40 dl Gecalcineerde soda 30 dl Citroenzuur 2 dl
Tetrachloorkoolstof 60 dl Stroop 7 dl Alcohol 10 dl
Reinigingscrême.
of: Deze bestanddeelen worden met Water 90 dl
Zuiver trichloorae~hyleen. weinig water tot een stijve pasta ge- De hoeden worden met een heet
Ammoniumoleaat 2 dl
Ammoniak dl
2 mengd, in vormen geperst en gedroogd strijkijzer opgestreken. Tevoren wordt
Aether I dl (kogeltjes blauw). de hoed met een zeer verdunde op-
Reinigingsmiddel voor lossing van gummi arabicum be-
Benzine 5 dl
Chloroform I dl
het huishouden. handeld.
De ammoniak en de zeep worden Waschblauw (vloeibaar).
Zeep in poeder 2 dl Berlijnsch blauw 1 dl Recept no, 3:
eerst gemengd. Aan de oplossing voegt Gecalcineerde soda
men eerst de aether, dan de benzine 3 dl Gedestilleerd water 32 dl Hoeden, die zeer donker geworden
Trinatriumphosphaat 40 dl Oxaalzuur (gif) 1/t dl zijn, bleekt men met dampen van
en tenslotte de chloroform toe, alles Kwartsmeel
onder goed schudden. 55 dl zwaveldioxyde. Tevoren moet men ze
zoo goed mogelijk met een verdunde
Reinigingsmiddel voor potaschoplossing afwasschee.
Oplosmiddel voor verstopte vensterruiten. De zwavel brengt men in een vuur-
Antiseptisch reinigingsmiddel.
afvoerpijpen. Harde zeep 2 dl vasten pot van steen met gloeiende
T riaethanolaminestearaat 5 dl Water 5 dl houtskool tot branden en stulpt hier
KaJiumhydroxyde (droog Krijtwit 7 dl overheen een hooge blikken trommel.
Gezuiverde petroleum 16 dl gemalen)
Carbolzuur I dl 99 dl Tripelpoeder 2 dl De te bleeken hoeden hangt men
AJuminiumpoeder I dl Petroleumdestillaat 5 dl boven in de trommel, die niet geheel
Kokend water 45 dl
Het stearaat wordt door verwarmen De zeep wordt in het heete water gesloten is, doch zooveel lucht toelaat,
in de petroleum opgelost. Aan de op- opgelost, hierna voegt men de petro- dat de zwavel blijft branden. Na eenige
lossing voegt men onder heftig roeren Eau de Javelle. leum toe, schudt goed door en mengt uren is het stroo geheel wit. De hoeden
het kokende water toe en tenslotte de emulsie met de vaste stoffen. Door worden dan met iets gomoplossing
het carbolzuur. Bleekpoeder 20 dl toevoegen van meer water en petro- behandeld en glad gestreken.
Gecalcineerde soda 20 dl leum kan de massa meer vloeibaar
Water 400 dl gemaakt worden. Recept no, 4:
Nitro mreinigin&,smiddel voor Bij het mengen goed roeren. Een a) Oxaalzuur (gif) 2 dl
geweerloopen. nacht laten bezinken, den volgenden Water 150 dl
dag de heldere vloeistof afhevelen. Stroohoeden reinigen. b) Natriumbisulfiet 2 dl
Amylacetaat 4 dl Water 150 dl
Benzol Recept no. I: De hoed wordt eerst met zeepwater
4 dl
Zuivere smeerolie Sdl Hoeden van ongekleurd stroo kun- afgewasschen (het band maakt men
nen gereinigd worden met een ver- schoon met ammoniak en water).
30 MENGEN
EN ROEREN
Het oxaalzuur en het natriumbi-
sulfiet worden apart in het water op-
gelost. Na het afwassehen verzadigt
men het stroo goed met de oxaalzu ur-
oplossing, laat iets drogen en brengt
nu de sulfietoplossing op. De op-
lossingen laat men 2 tot 20 minuten
inwerken en dan wascht men alles
weg met veel schoon water.
Vlekken verwijderen.
Zilvervlekken eerst behandelen met
een oplossing van ioodkaliurn, dan met
kristallen van natriumthiosulfaat,
Kaarsvet wordt met spek en benzol
opgelost.
Levertraanvlekken verwijdert men
met zeep in amylacetaat opgelost.
Nitrolakvlekken lossen in een meng-
sel van arnylacetaat en aceton op.
Fruitvlekken lost men op door er met
kracht kokend water tegen te spuiten,
eventueel onder toevoeging van iets
waterstofperoxyde.
Vetvlekken lossen in aether of zeep
en alcohol op, verder zuivere benzine
en zeep, trichlooraethyleen of amyl-
acetaat.
Inktvlekken worden eerst met water-
stofperoxyde ingewreven en dan in
den heeten wasem van een ketel met
kokend water gehouden tot de vlekken
geel worden. Eventueel wordt de be-
werking herhaald. Hierna wrijft men
de vlekken met een oplossing van
zuringzout of oxaalzuur in (gevaarlijk,
vergif).
Mercuro-chroomvlekken kookt men
eerst 8/4 uur met zeepwater, dan be-
handelt men ze met benzaldehyde en
tenslotte met 25-pcts zoutzuur en
wascht met schoon water goed na.
Meeldauw verwijdert men met Eau
de Javelle, niet uit zijde of wol.
Verf-en lak vlekken lost men met
tetrachloorkoolstof en benzol, am yl-
of butylacetaat op. Niet toe te passen
bij kunstzijde; hiervoor neemt men
2 deelen tetrachloorkoolstof, 2 deel en
alcohol en I deel oliezuur.
Parfum wordt met alcohol uitge-
wasschen.
..
ZEEP EN REINIGINGSMIDDELEN
.--------------------
31
Zweetvlekken lossen op in zeepwater - Jodium lost men in een re-pets jood- Het verwijderen van vlekken uit
en waterstofperoxyde. kaliurnoplossing op, behandelt d~ vlek beton en marmer.
Schroeivlekken behandelt men met cl n met een re-pets natriumthiosul-
kaliumpermanganaatoplossing en hier- f:atoplossing en wascht met schoon In het algemeen kan men uit beton
na met waterstofperoxyde. bijna alle vlekken verwijderen. Alleen
water uit. " zeer oude vlekken zijn dikwijls uiterst
Schoensmeervlekken lossen in benzol Ijzerzouten verwlJdert,men me~ een
op. 8-pcts natriumh ydrosulfietoplossing- hardnekkig. Men moet de behandeling
Eiwitvlekken behandelt men ge- Loodverbindingen zet men met lood ... dan soms iederen dag herhalen en
durende eenige uren met een oplossing tinctuur in jodiden om en droogt ze. alleen een zeer groote porti~ g~.dul.d
van 25 dl pepsine en 50 dl zoutzuur Hierna lost men d,e [odidevlekken met kan dan tot succes leiden. DlkwlJls is
in 100 dl water bij 45° C. een sterke kaliumJodlde-oplossmg op. het niet mogelijk te bepalen waaruit de
Antimoonverbindingen lossen in zwa- Mangaanverbindingen lost men op vlek eigenlijk bestaat en dan moet me,n
velammoni umoplossing op. met een ro-pcts ammoniurnsulfaat- eenvoudig probeeren welke "chemi-
Arseenverbindingen lost men op in oplossing. Hierna volgt verdund zout- caliën op de vlek inwerken. Bij beton
amrnoniumsulfide, eventueel nabe- zuur, tenslotte schoon water. . moet men alle zuren en stoffen, die
handeling met ammoniak. Kwikverbindingen lost men in een eventueel zuur af kunnen scheiden,
Asfalt- of Gilsonietvlekken maakt men IO-PCts cyaankali urnoplossing (zwaar zorgvuldig vermijden, daar het beton
eerst zacht door in te wrijven met vergif) op en spoelt met water schoon. ook door zeer zwakke zuren aangetast
warme vaseline of tetraline. Hierna lost Melkvlekken behandelt men eerst wordt.
men ze in een mengsel van benzol, met aether of aethyleendichloride en Gewoonlijk is het kleurende be-
tetrachloorkoolstof, trichlooraethyleen hierna met een warme boraxoplossing. standdeel tot een zekere diepte in het
en aethyleendichloride op. Schimmelvlekken worden met een beton binnengedrongen .. Het is d~i-
Balsems lossen in aether, toluol of oplossing van 3-pcts waterstofperoxyde deliik, dat men een dergelijke vle~ wet
chloroform op. en een oplossing van 4 dl salmiak, eenvoudig kan wegwasschen. Hiertoe
Bier- en champagnevlekken behandelt 10 dl alcohol in 70 dl water verwijderd. is het noodig het reageerende mate-
men met een oplossing van 2 dl salmiak, Nikkelzoutvlekken lossen in een riaal zeer lang in te laten werken. Een
2 dl glycerine en 2 dl alcohol in 7 dl re-pets cyaankaliumoplossing (zwaar zeer geschikte methode is dan de werk-
water en wascht met schoon water na. vergif) op. Uitspoelen met schoon zame stof met een vulmiddel te mengen
Bloedvlekken kan men verwijderen water. tot een plastische pasta en deze pasta
met natriumhydrosulfiet of trina- Nicotinevlekken op de huid behandelt dan in een dikke laag op de vlek aan
triumphosphaat en waterstofperoxyde. men met een oplossing van: te brengen. Gewoonlijk brengt men
Ook kan men behandelen met water Natriumsulfiet 2S dl dan nog een soort verband aan, be-
en ammoniak. Water 100 dl staande uit een paar lagen dun katoen,
Gebrande suiker lost in een mengsel Zoutzuur 2 dl om de pasta op zijn plaats te houden.
van 10 dl glycerine, 10 dl water en Of met: Ook kan men katoen met de oplossing
20 dl isopropylaleohol op. re-pets waterstofperoxyde 10 dl drenken en dan in eenige lagen op de
Cadmiumverbindingen lossen in een Salmiak I dl vlek leggen.
oplossing van cyaankalium (zwaar Alcohol 5 dl Sommige vlekken kan men ver-
vergif) op. Met schoon water na- Olie- en vetvlekken lossen geheel op wijderen of beter onzichtbaar maken
wasschen. in een mengsel van I dl glycololeaat, door de gekleurde stof in een onge-
Cobaltverbindingen lossen ook in 2 dl hexaline en I dl tetrachloorkool- kleurde verbinding om te zetten, andere
cyaankalium op (zwaar vergif). Na- stof. Hierna wordt met een oplos- vlekken als bv. vetvlekken, moeten op-
spoelen met schoon water. middel voor vet uitgewasschen. gelost worden. Hier moet men er dus
Kopervlekken lossen in een warme Picrinezuurvlekken lossen in een voor zorgen, dat het oplosmiddel niet
2S-pcts joodkaliumoplossing op. 20-pcts natriumsulfaatoplossing op. kan verdampen, waartoe men met on-
Eigeelvlekken maakt men met glyce- Hierna uitwasschen met water en zeep. doorlaatbaar weefsel bedekt.
rine zacht en lost de vlekken dan in Urinevlekken verwijdert men met IJzervlekken moet men redaceeren.
alcoholische zeepoplossing op. een re-pets citroenzuuroplossing. Na- Men moet er natuurlijk voor zorgen,
Grasvlekken lossen in alcohol, chlo- wasschen met heet water. dat er geen lucht bij kan komen waar-
roform of z-pcts zinkchloride-op- Watervlekken wrijft men weg met door het ijzer weer geoxydeerd wordt.
lossing op. een 5-pcts paraffineolie-oplossing in Opgelost wordt dan met citroenzuur-
Hennavlekken verwijdert men met toluol, natrium.
re-pets waterstofperoxyde 20 dl, sal- Bij het gebruik van chemicaliën voor
miak 4 dl en water 20 dl. het verwijderen van vlekken moet men
 ZEEP EN REINIGINGSMIDDELEN 33
32
------ -----------
MENGFJN EN ROEREN
_----- --- _---
kan men met tamelijk sterke ammoniak zoo sterk maken als die van de om-
Zeer voorzichtig zijn. Soms ontstaan het oppervlak verticaal is, neemt men verwijderen. _Vlekken van zg. onuit- geving. Als slijpmiddel neemt men fijn
hierdoor nieuwe vlekken, die nog veel de krijtwitpasta op een troffel, strooit wisch baren inkt kunnen s<?ms ver- carborundum of amaril. Men polijst
moeilijker te verwijderen zijn. Dit is hierop het natri umh yd rosulfietpoeder, wijderd worden met een afwlss~"ende dan met Weensche kalk.
bv. het geval met natriumhydrosulfiet bevochtigt met water en drukt nu de behandeling met chloorkalkbrij en
(Na2SiO~), dat bij ijzervlekken soms pasta op de ijzervlek. Ongeveer na een ammoniak.
aanbevolen wordt. In enkele gevallen uur moet men de massa wegnemen. Tabaksvlekken. Marmer schoonmaken.
ontstaat een zwarte vlek die bijna niet Indien de vlek dan nog niet verdwenen Tabaksvlekken in marmer en terrazzo
te verwijderen is. De vlek bestaat is, moet de bewerking herhaald worden. kan men gewoonlijk verwijderen ~et Het marmer, bv. een vloer, wordt
waarschijnlijk uit ijzersulfide. Wanneer de vlek verdwenen is wordt een pap van de gewone schuurrnid- eerst met soda-oplossing goed afge-
In de meeste gevallen is het uiterst de plaats met citraatoplossing na- delen, die in de keuken en voor ~et wasschen, zoodat geen vet meer aan-
moeilijk den aard van de vlekken te behandeld. schoonmaken van marmer gebruikt wezig is. Hierna smeert men het
bepalen. De ijzervlekken zijn ge- Kopervlekken. worden. Deze bestaan uit puimsteen- marmer met een l/~-pcts oplossing van
woonlijk geel tot bruin en gelijken in Groene kopervlekken behandelt men of kwartspoeder met soda, trinatrium- kaliumpermanganaat goed in. Voor
kleur op ijzerroest. Olievlekken kunnen met een pasta, die uit I dl salmiak en phosphaat en iets zeep. Men kan ook deze oplossing geheel ingedroogd is,
op den duur ook bruin worden en zijn 4 dl talcurn, aangemaakt met ammo- een sterke oplossing van zeep en soda maakt men het marmer goed nat met
dan zeer moeilijk te determineeren. niak, bestaat. Met deze pasta smeert gebruiken, bv. ongeveer 20 g zeep en ammoniak en onmiddellijk hierna met
Vlekken van koper en brons zijn dik .. men de vlek in en laat indrogen. Zeer 20 g soda op I/'/. I water. Men kan een oplossing van natriumhydrosulfiet.
wijls gedeeltelijk groenachtig, soms oude vlekken moeten eenige malen een lap met deze oplossing drenken De bruine en violette kleur van het
ook geheel bruin. Ook is het mogelijk behandeld worden, eventueel kan men en op de vlek leggen of men maakt permanganaat verdwijnt dan onrnid-
dat het koperzout zich met de ijzer- het salmiak door aluminiumchloride een pal' van de zeep-soda-oplossing dellijk. Is het marmer nog met Wit
zouten uit het beton chemisch omzet. vervangen. Indien de vlek zeer hard- met krijtwit. Men laat de pap zoolang genoeg, dan kan men de bewerking
Steenen trapleuningen en dergelijke nekkig is kan men de rest oplossen met inwerken tot ze geheel droog geworden zonder gevaar herhalen.
worden door het dagelijksch gebruik de zeer gevaarlijke cyaankaliumop- is en vervangt ze dan door een nieuwe
dikwijls door en door vet en vuil. lossing (zwaar vergif). Men drenkt een hoeveelheid. Het krijtwit kan men met
Hout kan door te hooge temperatuur dikken lap met een s"'pcts oplossing goed gevolg door talcum vervangen, Kopervlekken in kalksteen.
bruin worden. In dergelijke gevallen van KeN in water en houdt den lap daar de ingedroogde massa dan gemak-
is het voordeeliger het oude vuile en eenigen tij d nat. kelijker verwijderd kan worden. Waar kalksteen met koper of brons
verkleurde materiaal door nieuw te Inktvlekken. Een zeer werkzame oplossing, die in aanraking komt, bv. bij naamplaten,
vervangen. Inktvlekken moeten verschillend be- ook voor vele andere vlekken gebruikt hekken en lampenvoeten, ontstaan
I jzervlekken. handeld worden, afhankelijk van de kan worden, is een mengsel van trina- dikwijls leeliike groene vlekken. Zonder
Men maakt een oplossing van I dl soort der gemorste inkt. De gewone triumphosphaat en bleekwater. Men het metaal in het geringste aan te
natriumcitraat in 6 dl water en mengt soorten schrijfinkt bestaan uit een op- maakt de oplossing door I kg trinatri- tasten kan men deze vlekken met een
de oplossing met een gelijk volume lossing van gallus- en tanninezuur ijzer, umphosphaat in 4 I water op te lossen oplossing van cyaankalium verwijderen.
glycerine. Deze oplossing maakt men anilineblauw en iets zuur. Men maakt en met een dunne chloorkalkbrij te Deze oplossing is echter uiterst giftig
nu met krijtwit tot een stijve pasta aan, dan een sterke, heete oplossing van mengen, die 350 g chloorkalk bevat. en moet zeer voorzichtig behandeld
die in een dikke laag op steen blijft natriumperboraat en roert de oplossing Het gevormde onoplosbare calcium- worden.
kleven. Deze pasta wordt dan in een met krijt tot een dikke pap aan. Deze phosphaat laat men rustig bezinken en
dikke laag op de vlek gestreken, bv. pap wordt in een laag van ongeveer roert de bovenstaande oplossing met
met een plamuurmes, en men laat de I! 2 cm dik op de inktvlek gesmeerd talcum tot een pap aan. De oplossing Reinigen van gekleurd beton.
massa rustig eenige dagen inwerken. en na opdrogen eventueel door een mag niet met metaal in aanraking
Indien het te lang duurt kan men het nieuwe laag vervangen. Wanneer de komen, moet dus in geëmailleerde of Een goede vloeibare zeep smeert
natriumcitraat vervangen door het inktvlek reeds bruin geworden is, moet steenen potten gemaakt worden. men op het beton. Men laat dit een
sneller werkende ammoniumcitraat. dat men de vlek juist als een ijzervlek Urinevlekken. nacht staan, wascht den volgenden
gepolijste oppervlakken iets mat maakt. behandelen. U rinevlekken kunnen ook met de dag goed af en spoelt met schoon
Donkere ijzervlekken worden eerst Tegenwoordig bestaan vele inkten, oplossing van trinatriumphosphaat en water na. Na het drogen wordt het
met natriumcitraat behandeld. Men vooral de niet blauwe soorten, uit een bleekwater verwijderd worden. In hard .. beton met gewone vloerwas ingewre-
wrijft de vlek met de bovengenoemde gewone oplossing van anilinekleurstof nekkige gevallen legt men een lap op ven. Het wassen herhaalt men in het
oplossing 10 tot 15 minuten goed in. in water. Gewoonlijk kan men vlekken de vlek en houdt deze met de oplossing begin iedere maand, tenslotte slechts
Hierna strooit men, wanneer het van deze soorten inkt ook op de hier- eenige dagen vochtig. twee keer per jaar. Door het boenen
oppervlak horizontaal is, een dunne boven beschreven wiize met natrium ... In bijna alle gevallen zal men na het met was wordt de kleur van het beton
laag fijne natriumhydrosulfiet-kris- perboraat verwijderen. Gelukt dit niet, verwijderen van de vlekken een matte veel intensiever en fraaier.
tallen op de vlek, bevochtigt met iets dan neemt men ammoniak of tenslotte plek overhouden. Door slijpen en
water en brengt dan een dikke pasta bleekwater (eau de Iavelle). Inkt, die polijsten kan men den glans Weer juist
van krijtwit in water er op. Wanneer met Berliinsch blauw gemaakt werd,
Mengen en Roeren 3
 ..
34 MENGEN EN ROEREN ZEEP EN REINIGINGSMIDDELEN 3:5

Reinigen van koper. voegt men tegen het eind van de be- Oxaalzuur 5 dl a-pets oplossing van kaliumpermanga-
reiding iets petroleum toe. Water 95 dl naat ingewreven, waardoor ze geheel
Oxaalzuur (gif) I dl Met de massa kan men gladde wan- Het deel van de stof waarin zich de bruin worden. Hierna wrijft men de
Kiezelgeer 6 dl den schoonmaken, daar de massa het vlekken bevinden wordt afwisselend donkerbruine plekken met natrium-
Arabische gom 1/% dl vuil als een soort vlakgom wegneemt. in de eerste en in de tweede oplossing bisulfiet in, dat men eventueel met
Katoenpitolie I dl gedompeld, waarbij telkens met schoon violenwortelpoeder mengt. Het poeder
water uitgewasschen wordt. wordt iets vochtig gemaakt en men
Men mengt de gom met de dubbele Oplosmiddel voor vet, olie, verf en wrijft zoolang tot de bruine vlekken
hoeveelheid water en laat dit eenige nitrolak. geheel verdwenen zijn. De nicotine-
dagen staan tot de gom opgelost is. Rookvlekken op de vingers vlekken zijn na één behandeling ge-
Hiernaast lost men het oxaalzuur in Alcohol, gedenatureerd 10 dl verwijderen. woonlijk weg. Hierna wascht men de
zoo weinig mogelijk water op. Nu Aeth ylacetaat 20 dl handen zorgvuldig met warm water
mengt men de beide oplossingen, voegt Butylacetaat 20 dl De vingers worden eerst met een en zeep.
het kiezelgeer toe, tenslotte de olie en Toluol of benzol 20 dl
roert tot alles goed gelijkmatig ge- Tetrachloorkoolstof 30 dl
mengd is. Men voegt ZOO veel water
toe als noodig is.
Oplosmiddel voor teer en verf.
Reinigen van brons. Xylol 140 dl
Trichlooraeth yleen 47 dl
Een oplossing van 5 dl ijsazijn en Aethyleendichloride 6I dl
95 dl water, of gewone sterke azijn Oliezuur 40 dl
wordt met gewoon keukenzout ver- Gesulfoneerde ricinusolie 24 dl
zadigd. Door poetsen met deze op- Isopr~&1~alcohOI 33 dl
lossing kan men brons zeer goed schoon Triae olamine 16 dl
maken. Door het metaal onmiddellijk
hierna met een zaponlak te lakken
blijft de glans behouden. Flesschen I:waschmiddel.
Natriummetasilicaat 10 dl
Vetvlekken verwijderen. Gecalcineerde soda 20 dl
Trinatriumphosphaat 25 dl
Een warm verzadigde oplossing van
natriumaluminaat wordt met hetzelfde
volume heet water verdund. Het vet Kwasten reinigingsmiddel.
lost hierin gemakkelijk op; nawasschen
met warm schoon water. Kleine vet- Eerst lost men I 1 oliezuur in 2 1
vlekken kan men uit stof verwijderen ~troleum op. Hiernaast mengt men
door onder de vetvlek een stuk dik /4 I sterke ammoniak met 1/4 1 spiritus
vloeipapier te leggen en dan met een en giet dan de ammoniakoplossing
lapje met de oplossing bevochtigd het langzaam bij de oliezuur-oplossing. De
vet weg te wrijven. hard geworden kwasten laat men een
nacht in dit mengsel staan en wascht
ze dan met warm water uit.
Reinigingsmiddel voor behangsel.
Tarwestijfsel 35 dl Roest. en inktvlekken uit kleeren
Verzadigde keukenzoutopl. 65 dl verwijderen.
De beide stoffen worden gemengd
en dan op een waterbad zoolang ver- Men maakt twee oplossingen:
warmd tot zich een taaie gummi- Ammoniumsulfide-oplossing 5 dl
achtige massa gevormd heeft. Wanneer Water 95 dl
men ook vettig vuil verwijderen wil, en
 POLIJST- EN SLIJPMIDDELEN 37
------
een gelijkmatige zeepoplossing gekookt. Petroleum 16 dl
De wassen worden hierna gesmolten Zachte paraffine 2 dl
en bij 85' tot 90" C voegt men de Gepoederde zeep Idl
naphta bij ~e was. Bij dezelfde te.m-
VIJFDE HOOFDSTUK. peratuur giet men de wasoplossing Recept no. 7.
onder goed roeren bij de zeepoplossing.
Men roert heftig tot een gladde gelijk- Oliezuur 80 dl
POLIJST - EN SLIJPMIDDELEN. matige emulsie gevormd is en roert Paraffine-olie 250dl
dan . langzaam door tot de elmusie Kaliumhydroxyde 16 dl
Tragacanth 6 dl
De meeste polijst- en politoermiddelen worden gebruikt om opper- geheel afgekoeld is. tot 1000 dl
Als slijpmiddel kan men een stof Water
vlakken, die door het gebruik mat en onaanzienlijk geworden zijn, toevoegen als Bentoniet, die zich bij
weer opnieuw tot glans te brengen. De meeste politoeren bevatten voorkeur met water verbindt. Deze Recept no. 8.
olie of was, soms in oplossing, soms als emulsie, dus fijn in water stof voegt men dan aan de emulsie toe. Grijze carnaubawas 25 dl
verdeeld. Sommige emulsies zijn %00 weinig stabiel, dat men het Slijpmiddelen die de olie aantrekken Iapanwas 5 dl
moet men voor het emulgeeren met Colophonium 5 dl
preparaat voor het gebruik telkens moet schudden. de wasoplossing mengen. Het Bento- Deze worden samengesmolten en
De politoeren die was bevatten, geven een glans die langer stand niet levert een pasta. Op de boven- dan wordt toegevoegd:
houdt; ze moeten echter goed uitgewreven worden. De oliepolitoeren genoemde hoeveelheid neemt men 25 Lakbenzine 60 dl
ziin veel gemakkelijker tot glans te brengen; de glans gaat echter zeer dl Bentoniet. Een hoeveelheid van I-pets potaschoplossing 5 dl
60 dl tripel geeft een vloeibaar pre- Deze kleine hoeveelheid potasch-
vlug weer verloren. Bij alle preparaten voor dit doel mag men niet paraat.
vergeten, dat een bepaald preparaat slechts voor een bepaald doel oplossing verzeept een klein deel van
de was en maakt de pasta taaier en meer
goed bruikbaar is. Universeele preparaten bestaan niet. Recept no. 4. samenhangend. Op de lak blijft iets
Hiernaast bevatten de polijstmiddelen gewoonlijk een slijpmiddel ... Carnaubawas 30 dl was achter en dit geeft een duur-
Glycowas 20 dl
zamen glans.
dus een harde scherpe stof, die men zoo fijn gemalen heeft, dat er Naphta 68 dl
bij het polijsten geen krassen ontstaan. Voor het slijpen neemt men Terpentijn 17 dl Recept no, 9.
dezelfde stoffen, maar grover. De krassen die hierbij ontstaan, worden Water 70 dl
later bij het polijsten weer weggeslepen. Tusschen polijsten en slijpen Borax 10 dl Carnaubawas 20dl
De wassen worden gesmolten en in Bijenwas 30 dl
bestaat in principe dus geen verschil, alleen de fijnheid is anders. de oplosmiddelen opgelost. De onge- )apanwas 30 dl
De slijpmiddelen worden op papier gelijmd tot het bekende schuur- veer 90'" C heete wasoplossing giet Paraffine 60 dl
papier, met een bindmiddel tot slijpsteenen gevormd of met olie of !'Den nu langzaam onder goed roeren Terpentij nolie 300 dl
emulsie tot een pasta aangeroerd. In de kokende boraxoplossing.
Recept no. IO.
Recept no. .5.
Gele was 20 dl
Geraffineerde spindelolie 80 dl
Autopolitoer. Ammoniak 10 % I~O dl Zachte zeep 15 dl
Formaldehyde 40 % 120 dl Kwartsmeel (zeer fijn) 40 dl
Lakbenzine 40 dl Methylhexaline 5 dl
Recept no. I. Water 1250 dl Zachte zeep I dl
Zacht water 400 dl
Paraffine-olie zo dl Glycerine 300 dl Water 5 dl
Ongekookte lijnolie 8 dl De was wordt gesmolten, het slijp-
Chineesche houtolie 2 dl Recept no. 3. poeder toegevoegd en dan wordt met Meubel- of autopolitoer.
Benzol 1 dl Carnaubawas 9 dl de lakbenzine verdund. De zeep wordt
Petroleum 1 dl Bijenwas 4 dl In het water opgelost en langzaam Recept no. I.
Reukstof nut wensch. Ceresinewas 4 dl onder goed roeren bij de wasoplossing
Naphta 75 dl Carnaubawas 30 dl
gevoegd. De pasta kan men eventueel Bijenwas 15 dl
Recept no. 2. Stearinezuur 7 dl met iets i;zeroxyderood kleuren.
Vollersaarde 120 dl Triaethanolamine 21/t dl Ceresinewas 15 dl
Porceleinaarde Water 75 dl Terpentijnolie 26 dl
90 dl Recept no. 6.
Petroleum Slijpmiddel 25 tot 60 dl Naphta 24 dl
450 dl Kieze1goer dl
Dunne smeerolie 500 dl Het triaethanolamine en het stea- II Stearinezuur 8 dl
Kwartsmeel 9 dl Triaethanolamine 4 dl
T urksch-roodolie 450 dl rinezuur worden met het water tot Gele oker I dl Water 65 dl
 MENGEN EN ROEREN POLIJST- EN SLIJPMIDDELEN 39

Recept no. 2. Meubel =r1ansolie. Witte boenwas. het beste steeds het doel op, waarvoor
Carnaubawas 10 dl het gebruikt moet worden.
Bijenwas 4 dl Water 10 dl Paraffine (smeltp. 50-52° C) 12 dl Bij de vloeibare boenwassen speelt
Ceresinewas 4 dl Notenolie dl Geb). earnaubawas 6 dl het oplosmiddel ook een zeer. groote
Naphta 80 dl Paraffine-olie I dl Gebl- montaanwas 6 dl rol. Het zijn vooral vrij gecompliceerde
Stearinezuur 8 dl Azijn.zuur 0,1 dl Gebl. bijenwas 2 dl mengsels van oplosmiddelen, die het
Triaethanolamine 41/: dl Arabische gom 0, I dl Terpentijnolte 50 dl mogelijk maken een geco~cent~er~e
Water 200 dl Het beste maakt men een gom- Petroleumdestillaat 24 dl wasoplossing te maken. Het 1S duidelijk
De wassen worden met de stearine oplossing I : 2 en voegt hiervan zoo- Of met synthetische wassen: dat bij de fabricatie van boenwas en
samengesmolten, men voegt het tri- veel toe tot de emulsie stabiel is. paraffine 22 dl meubelwas de prijs een hoofdrol speelt.
aethanolamine toe en verwarmt tot Door toevoegen van een kleine hoe- r.c. was OP 6 dl Juist omdat de fabricatie betrekkelijk
90° C. Bij deze temperatuur voegt men veelheid glycerine is de emulsie beter Ozokeriet a dl eenvoudig is en met eenvoudige hulp-
de naphta toe en verwarmt tot men een te verwerken. Oplosmiddel 70 dl middelen uitgevoerd kan worden, ziet
heldere oplossing verkregen heeft. Het l.G. was OP kan men ook door men dat ze dikwijls uiterst goedkoop
Onder goed roeren voegt men nu rilaanwas vervangen. aangeboden worden. Alleen het ve~-
het water kokend bij de wasoplossing. Vloeibare boenwas. Door een kleine hoeveelheid in vet vaardigen van een zeer goede soort 1S
Wanneer de emulsie gereed is roert oplos~re roede of gele anilinekleur- dan in het klein aan te bevelen. Met
men zoolang tot ze geheel afgekoeld is. Carnaubawas 13,2 dl atof toe te voegen, kan men de boen- behulp van l.G. was V kan ~en een
Oliezuur 1,5 dl ",as rood of geel kleuren. In het alge- vloeibare meubelwas maken, dse wer-
Recept no. 3. Triaethanolamine 2,1 dl meen kan men boenwas met zeer ver- kelijk aan de hoogste eischen voldoet.
Terpentijnolie 64 dl Borax 1,0 dl lChillende was mengsels maken. Voor
Naphta (petroleumdestiU.) 240 dl Water loS dl aormale soorten neemt men dan de
Spindelolie (licht) 400 dl Schellak 2,2 dl helft paraffine, terwijl de andere helft Vloeibare boenwas.
Aujnzuur 36 % 48 dl Ammoniak 28 % 0,3 dl bataat uit een harde was met een klein
Water Boo dl De was wordt gesmolten en met deel zachte was, die homogeniseerend Geraff. montaanwas 2 dl
Antimoonchloride 32 dl het oliezuur gemengd. Bij 90° C giet wulrt. De chemische industrie levert l.G. was O.P. 2 dl
Arabische gom 10 dl men het triaethanolamine bij de smelt tepnwoordig een groot aantal syn- Paraffine , 3 dl
Tragacanth 10 dl en roert goed door. De oplossing moet thetische wassen die de dure natuur- Oplosmiddel, eventueel
Parfum 1 dl nu nog geheel helder doorschijnend lijke harde wassoorten volkomen kun- een petroleumdestillaat 93 dl
Ter verkrijging van een stabiele zijn. Hiernaast wordt de borax in MIl vervangen. beter:
emulsie wordt het politoer met een weinig kokend water opgelost en bij De chemische industrie is er boven-
colloïdmolen zeer fijn verdeeld. Door de wassmelt gevoegd. Hierdoor ont- dia in geslaagd kunstwassen te maken, Geraff, montaanwas 2dl
de zure reactie moet de politoer in staat een gelei-achtige massa. die zoo goed oplosbaar zijn, dat een r.c. was V 7 dl
glazen verpakking verkocht worden. De schellak wordt nu in een deel 35-pcts oplossing bij kamertempera- Paraffine 4dl
van het water, waaraan men de am- .tuur nog vloeibaar blijft. Terpen rijnolie 40 dl
Recept no. 4. moniak toegevoegd heeft, opgelost. Een normale boenwas bevat 27 tot Petroleumdestillaat 4:5 dl
Gele ce resine Dipenteen I dl
3 dl Bij de wasgelei voegt men ongeveer ~ % wasmengsel en 70 tot 73 % op-
japanwas I dl go dl kokend water en roert goed door, losmiddel. Het oplosmiddel kan zeer
Bijenwas 2dl zoodat een gelijkmatige emulsie ont- toed uit een mengsel van echte ter-
Lijnolie, ongekookt 32 dl staat. De emulsie laat men afkoelen ~inolie en kunstterpentijnolie als Harde boen .. as.
Terpentijnolie 8 dl en voegt ten slotte de afgekoelde .lPbenzine, petroleumdestillaat en
Paraffine-olie 8 dl schellakoplossing bij de wasemulsie. white spirit bestaan. Deze laatste drie Geraff. montaanwas 20 dl
Water 56 dl pooducten worden alle uit petroleum Gebl. camaubawas of
Potasch 1/, dl 'ftrVaatdigd. Ze verschillen in het harde kunstwas 12 dl
Harde zeep 1 dl Balzaal =vloerwa •. ~ in vluchtigheid en in op- Geraff. ozokeriet 5 dl
IoÏIIingsvermogen. Afhankelijk van de Paraffine 9 dl
Recept no. 5. Ceresine 44 dl ~ ruwe petroleum waaruit ze ver- Japanwas 4 dl
Witte paraffine-olie 3 I Stearinezuur 12 dl ~ worden, bevatten ze meer of 'r erpentijnolie 50 dl
Benzol 2 I Paraffine 140 dl onverzadigde en cyclische Deze was blijft tamelijk hard. Men
De benzol maakt bij gelakte meu- Carnaubawas 4dl =.vwatcr!ltoffen, waardoor het oplos- wrijft hiervan zooveel op den boenlap
bels de oppervlakte iets zacht. Door In olie oplosbare kleurstof naar UDlOgen tegenover vetten, was- als juist noodig is. In het gebruik is
het wrijven wordt het oppervlak dan believen. =:? ~ oli~ zeer verschillend kan zijn. deze boenwas zeer zuinig.
glad, terwijl er bovendien een dun _., Ull:t bestellen van een vervang-
laagje olie achterblijft. middel voor terpentijnolie geeft men
 MENGEN EN ROEREN POLIJST- EN SLIJPMIDDELEN 41

Wasolie. Hiernaast smelt men de carnaubawas roeren de naphta-oplossing bij de Aluminium :poUjstpasta.
en verdunt met de terpentijnolie, dan waterige oplossing. Men roert zoolang
Paraffine 7 dl lost men hierin het in olie oplosbare tot men een gelijkmatige emulsie ver- Krijt 75 dl
Bijenwas 3 dl nigrosine op. Beide oplossingen wor- kregen heeft, dan eerst voegt men onder Gele tripel 20 dl
Spindelolie 30 dl den tot 85-90° C verwarmd en nu langzaam roeren de ammoniak toe. Natriumbicarbonaat 3 dl
Terpentijnolie 60 dl giet men onder goed roeren de was- Rhodaankalium :z dl
oplossing bij de zeepoplossing. De Recept no. 2. Tot een pasta aanroeren met een
emulsie wordt langzaam geroerd tot Oxaalzuur 13 dl 25-pcts oplossing van glycerine in
Glas :poUjstmiddel. ze geheel koud is. Water 320 dl water.
Ammoniak 26' Bi 12 dl
Recept no. I. Het oxaalzuur wordt in het water
Ammoniumlinoleaat 20 dl Ledervet. opgelost, tot maximaal 80" C ver- Zilvero::poHjstpasta.
Orthodichloorbenzol 100 dl warmd en dan met de ammoniak ge-
Water 200 dl Infusoriënaarde 48 dl
Rundertalk 70 dl neutraliseerd.
Infusoriënaarde 60 dl Ruw oliezuur 25 dl Diglycolstearaat 7 dl
Vaseline 3,5 dl I dl
Het ammoniumlinoleaat laat men Digl ycolstearaat 13 dl Spiritus 25 dl Gecalcineerde soda
een nacht in het water staan en lost het Ammoniak 26° Bé 12 dl T rinatriumphosphaat 1 dl
Bijenwas 9 dl
den volgenden dag door verwarmen Het mengsel wordt iets verwarmd Water 70 dl
Colophonium 2 dl 1/2 dl
op. Onder goed roeren emulgeert men Water 2 dl tot het zuur geheel verzeept is. De Parfum (kruidnagelolie]
dan het chloorbenzol in deze oplossing beide oplossingen worden nu gemengd.
en mengt dan met de infusoriënaarde. Het mengen kan geheel koud geschie-
Militairleder .:Iwas. den of de oplossingen worden iets Messing .polijslmiddd.
Recept no. 2. aaogewarmd. De eerste oplossing wordt
Tripel 1 dl
Geprecipiteerd krijt 50 dl Carnaubawas 18 dl in de tweede oplossing gegoten en
Kiezelgeer 20 dl Candelillawas :2 dl tegelijkertijd voegt men 100 tot 200 dl Krijt ldl
Geprecipiteerd krijt I dl
Witte bolus 30 dl japanwas 10 dl uiterst fijn kwartsmeel toe. Met de
Met water tot een dunne brij aan- Paraffine 2 dl hoeveelheid kwartsmeel regelt men de Stearine Idl
maken. Terpentijnolie 20 dl dikte van de pollistcrème. Petroleumdestillaat of
petroleum 8 dl
Recept no. 3. Recept no. 3. Oliezuur 1/'1. dl
Geprecipiteerd krijt 54 dl Linoleumwas. Palmolie 20 dl Eerst wordt de stearine in de petro-
Kwartspoeder (fijn) 18 dl Gele vaseline 8 dl leum opgelost. Hieraan voegt men dan
Stijfsel 15 dl Paraffine 15 dl Paraffine 4 dl het oliezuur toe en roert de poeders 10
Wijnsteenpoeder lIdI Hardwas 12 dl Crocus "B" 12,5 dl deze oplossing.
Magnesia 10 dl Zachte ozokeriet 3 dl Kwartspoeder 12,5 dl of:
Infusoriënaarde 2 dl Terpentij nolie Engelsch rood 6 dl Petroleumdestillaat ~o dl
40 dl
Met water of met benzine voor het Petroleumdestill. 30 dl IJzeroxyderood 2 dl Ammoniak 4 dl
0,6 dl Oliezuur 10 dl
gebruik tot een dunne pap aanroeren, Oxaalzuur
Kruidnagelolie 0,5 dl Tripel 50 dl
Spiritus 10 dl
Metaaillpolijstmiddelen.
Water 20 dl
Lederpolltoer. Recept no. 4.
Recept no. I. Orthodichloorbenzol 5 dl
Carnaubawas lIdI Naphta 62 dl Naphu 20 dl
Terpentijnolie 16 dl Oliezuur dl Pine-oil 4 dl Kachelglans (vloeibaar).
Stearinezuur 3 dl Slijpmiddel 7 dl Verder lost men op en mengt:
Triaethanolamine 1 dl Triaethanolamine 0,33 dl Triaetbanolaminelinoleaat 2 dl Ruwe montaanwas 2 dl
Nigrosine (in olie oplosbaar) 2 dl Ammoniak I dl Tripel 50-75 dl Colophonium I dl
Water 66 dl Water J28 dl Su~pendit 9 dl Carnaubawas 2 dl
Nigrosine (in water oplosbaar) 1 dl Het oliezuur wordt in de napbta Water 260 dl
0
Deze worden samen op 90 everhit.
Het in water oplosbare nigrosine opgelost. Hiernaast lost men het tri- "De naphu-oplossing giet men nu Hierbij voegt men dan langzaam onder
wordt in het water opgelost, dan worden aethanolamine in het water op en roert biJ de waterige oplossing en roert goed goed roeren een oplossing bestaande uit
het triaethanolamine en het stearine- hiermede het slijpmiddel aan, wanneer door. Tenslotte voegt men nog toe: Kaliumhydroxyde 2 dl
zuur toegevoegd. Door koken maakt het slijpmiddel water aantrekt, zooals Ammoniak 12 dl Kokend water 86 dl
men een gelijkmatige zeepoplossing. klei. Hierna voegt men onder heftig Nigrosine 3 dl
 MENGEN EN ROEREN POLIJST- EN SLIJPMIDDELEN 43
._-------
De emulsie laat men afkoelen en TripelpoUjstpasta en polijlltvet. VloeroHe. Vaseline 38 dl
mengt men dan met 5 dl grafiet en Japmwas 3 dl
3 dl roetzwart. Stearinezure zeep 30 dl Smeerolie 92 dl Paraffine 26 dl
Rundertalk 25 dl Terpentijnolie 5 dl Amarilpoeder 300 dj
Paraffine 25 dl Bijenwas I dl Vuursteenpoeder 100 dl
Polijstwas (vloeibaar). Tripel 20 dl Schellakwas 2 dl
Zonder oplosmiddel wordt de po- Men lost alles op door het mengsel
Bijenwas 5 dl lijstmassa in vormen gegoten. Door op een waterbad tot 100° C te ver- Amarilvd.
Ce resine
Terpentijnolie
20
85
dl
dl
het stuk tegen de polijstschijf van leder
te houden wordt voldoende slijpmiddel
,
.r
warmen.
St~nezure zeep IJ dl
Pine-oil 21/, dj afgegeven. Door een betrekkelijk kleine
Rundertalk I dl
hoeveelheid terpentijnolie en water toe
'.1.
i· Vloerolie (goedkoope).
Paraffine 3 dl
te voegen, verkrijgt men een polijst- 1 dl
Polijstrood. pasta. Lichte smeerolie 40 dl Vaseline
Machine-olie 4 dl
Stearinezure zeep 50 dj Paraffine 2 dl
Rundertalk ~5 dl PoUjstvet. Benige sporen parfum.
Kamfer Scheermessen =slijppasta.
3dJ Stearinezeep 25 dj
Paraffine ~ dl
60 Rundertalk 70 dl Stofbindende olie. Bauxiet 42 dl
IJzeroxyde dj
Paraffine 5 dl Reuzel 42 dl
Lichte smeerolie 24 dl Amarilpoeder 15 dl
8 dl Lak I dl
J uwehers =polijltpoeder. Maïsltiemenolie
Nikkel :opolijstmiddel. Kruidnagelolie o,~ dl
Marmerpoeder 90 dl In vet oplosbare kleurstof tot een
Stearinezure zeep 86 dl licht gele kleur.
Juweliersrouge (uiterst Paraffine 16 dl Carborundum coauspensie.
fijn iizeroxyde) 10 dl Dikwijls drenkt men zaagmeel met
Rundertalk 10 dl
een dergelijke olie, strooir het zaagmeel
Japanwas 3 dl op den vuilen vloer en veegt dan den Digl ycolstearaat 4d1
Kwartspoeder 376 dl vloer schoon. Bij deze wijze van vegen Water 100 dl
PolijstdMk.
wordt het stof nagenoeg geheel verwij- Carborundum poeder 4 dl
Ruw oliezuur 16 dl Ollepolijstmiddel. derd en niet opgejaagd. Ook kan men
Vaseline I dl stofdoeken met deze olie bevochtigen.
Stearinezuur I/I dl Smeerolie (geraff.) 60 dl ~eensche kalkpasta.
De bestanddeel en worden samen- Naphta 26 dj
gesmolten en met een kleine hoeveel- Terpentijnolie 3 dj AmarIlpasta. Stearinezure zeep 45 dl
heid methylsalicylaar of cassla-olie ge- Rundertalk 15 dl
Stearinezuur 9 dl dl
parfumeerd. Men dompelt goed flanel Triaethanolamine 4 dl Stearinezure zeep 17 dl Weensche luik 200
in de gesmolten massa en perst de over- Methylalcohol 4 dl Oleo-stearine 2dJ Lithopene 21 /1 dl
maat tusschen walsen af. De doeken Water 120 dl
worden in geolied papier verpakt. De eerste 4 bestanddeelen worden
gemengd en tot 60° C verwarmd.
Hiernaast mengt men de andere drie
Polijstpasta. stoffen en verwarmt de oplossing even-
~ns tot 60' C. De waterige oplossing
Stearinezuur 55 dl giet men nu onder Roed roeren bij de
Rundertalk 2dl olie-oplossing en roert langzaam door
Oleo-stearine ~ dl tot de emulsie geheel koud is.
Colophonium 9 dl In dit polijstmiddel kan men de
Vaseline 40 dl oplosmiddelen door andere vervangen
Japanwas 1 dl Het is ook mogelijk pine-oil toe re
Vuursteenpoeder 3I5 dl voegen, terwijl men tenslotte een hoe-
Tripelpoeder 93 dl veelheid kiezelgeer of een ander slijp-
Lithopene 2dJ middel met het preparaat kan mengen.

ZESDE HOOFDSTUK.
LAKKEN, VERVEN EN BEITSEN.
Nagenoeg alles wat we om ons heen zien wordt ter verfraaiing of
ter bescherming tegen schadelijke invloeden in een dunne laag met
een of ander materiaal bedekt. De samenstelling hiervan hangt geheel
af van de eischen waaraan de laag moet voldoen. Tusschen een auto-
lak en een lak voor goedkoop speelgoed bestaat een hemelsbreed
verschil. Een verf voor binnen kan tientallen jaren goed blijven;
dezelfde verf, buiten toegepast, kan na eenige maanden reeds volledig
verweerd ziin. De lak wordt dus in het algemeen genoemd naar het
doel waarvoor ze gebruikt wordt, gewoonlijk gecombineerd met den
naam van het hoofdbestanddeel.
Onder de stoffen die voor de oppervlaktebehandeling gebruikt
worden, neemt de nitrocellulose tegenwoordig een zeer voorname
plaats in. Terwijl de allereerste nitrolakken, de eenvoudige zapon-
lakken, slechts zeer beperkt bruikbaar waren, is het gelukt door nitro-
cellulose te maken, die veel minder dikvloeibare oplossingen levert, en
deze met harsen en andere stoffen te combineeren, de nitrolakken
practisch voor ieder doel geschikt te maken. Het aantal stoffen, dat
in combinatie met nitrocellulose gebruikt wordt, is ontzaglijk Igroot,
en de juiste keuze hiervan bepaalt in de meeste gevallen de bruik-
baarheid van de lak.
Een lak van zuivere cellulose geeft een laagje, dat wel hard is, doch
nauwelijks op den ondergrond hecht; de laag is niet elastisch en
schilfert dus zeer gemakkelijk af. Vooral de oude soorten nitro-
cellulose leverden zeer dikke, visceuze oplossingen. Het achterblijvende
laagje was dus uiterst dun.
In de eerste plaats voegt men nu harsen aan de nitrocellulose-
oplossingen toe. Hierdoor wordt het percentage aan niet vluchtige
bestanddeelen onmiddellijk veel hooger, daar de gebruikelijke harsen
zeer dunvloeibare oplossingen vormen.
Verder wordt het hechten op den ondergrond aanmerkelijk ver-
beterd, de glans wordt door de harsen verhoogd en de filmlaag wordt
harder. Naast de bekende natuurlijke harsen als colophonium, schellak,
dammar. kauri, sandarak, rnastik en vele soorten copal, verwerkt men
tegenwoordig in nitrolakken groote hoeveelheden kunsthars. De kunst-
LAKKEN, VERVEN EN BElT SEN 45
-------------------
harsen bieden aan den lakfabrikant een zeer groot voordeel, nl. de
gelijkmatigheid. De chemische industrie. is tegenwoordig in staat de
kunstharsen met precies vastgelegde eigenschappen te mak~n. De
lakfabrikant kan zich dus uit het groote aan~al kunst~n, .dle hem
aangeboden worden, de soorten uitzoeken die voor ZIJn fabrikaat het
geschiktst zijn. .. .'
De nitrolakfilm wordt na korten tijd broos en om dit te verhinderen
voegt men stoffen toe, die de film massa plastischer maken en tegelijker-
tijd ook elastischer, zoodat ook een oudere filmlaag de beweging van
den ondergrond ten gevolge van de warmte-invloeden k.an blijven volgen
zonder stuk te gaan. Oorspronkelijk ~ebruikt.~ m~n hiertoe ricinusolie,
geblazen ricinusolie, geblazen raapolie en lijnolie. Later vond men
echter stoffen die zeer hoog koken, dus langzaam verdampen ~n de
nitrocellulose ook in vasten toestand in oplossing houden. Hiertoe
hooren vele esters als aethyl-, butyl- en amylester van phtaalzuur,
tricresylphosphaat, triphenylphosphaat en vele andere esters. Een
nieuwe soort stoffen heeft men in bepaalde harsesters en weeke k~st-
harsen gevonden, die tegelijkertijd als hars en als weekrnakingsrniddel
dienen, bv. het methylabiëtaat en bepaalde phtaalzuurharsen. E~n
groot aantal van dergelijke verbindingen komt onder ha~delsn~men m
den handel zonder opgave van de juiste samenstelling, die door
patenten beschermd wordt. .
De vluchtige bestanddeelen van een rutrocelluloselak vormen d.e echte
oplosmiddelen en de verdunningsmiddelen. De. echte oplosmiddelen
onderscheidt men naar het kookpunt In hoog-, middel- en laag kokend.
Deze drie moeten in een lak, al naar het doel waarvoor de lak
gebruikt wordt, in bepaalde verhoudingen. gemengd worden .. De laag
kokende oplosmiddelen lossen de collochum het gemakkelijkst op,
verdampen het eerst en zorgen dus voor het eerste snelle aandrogen
van de laklaag. De hoofdvertegenwoordiger van deze gro~p .IS het
aethylacetaat, dat in zeer verschillende graden van zuiverheid 111 d~n
handel komt. De hoog kokende oplosmiddelen zorgen voor het ~t-
vloeien van de laklaag, verhinderen het vormen van de bekende kleine
kraters en maken de film homogeen. Tot deze groep hooren butyl-
acetaat, amylacetaat, burylpropionaat, aethyllactaat en de glycol-
sethers. De andere oplosmiddelen vormen een overgang tusschen
deze twee groepen. ...
Hiernaast heeft men nog vloeistoffen, die op zich zelf nitrocellulose
niet op kunnen lossen, doch dit w~l doen ~a~eer een ander echt
oplosmiddel in voldoende hoeveelheid aanwezig 15. Het mengsel h~ft
dan dikwijls zeer goede eigenschappen. Hiertoe hooren de verschil-
lende alcoholen, van methyl- tot amylalcohol. .
Naast de werkelijke oplosmiddelen voegt men aan Iedere nitrolak
 MENGEN EN ROEREN LAKKEN, VERVEN EN BEITSEN 47

I dl hars op I dl oplosmiddel gemaakt. Recept no. 4.

nog vloeistoffen toe, die alleen er toe dienen de lak te verdunnen. Als oplosmiddel neemt men in den Toluol 50 dl
Deze lossen de harsen dikwijls zeer goed op en dienen niet alleen regel toluol, benzol, xylol, spiritus of Aeth y lacetaar 15 dl
om de lak goedkooper te maken, doch in vele gevallen voor het in aethylacetaar. Soms neemt men een Spiritus 10 dl

evenwicht houden van de harsen met de nitrocellulose. De juiste oplosmiddelenmengsel, dat ook voor Butylalcohol '5 dl
het verdunnen van de lak gebruikt Butylacetaat 20 dl
keuze van het verdunningsmiddel is dikwijls van den grootsten
wordt.
invloed op de bruikbaarheid van de lak, immers een nitrolak is niet Kauri wordt in de 11!,-voudige hoe- Recept no. 5.
eenvoudig een mengsel van verschillende stoffen die men toevallig veelheid van 8S % spiritus en 15 %
aethylacetaat opgelost. Een dammar- Toluo! 70 dl
samen oplost, doch een colloïd-chemisch evenwicht, dat door een Aeth ylacetaat 15 dl
kleine fout gestoord kan worden. Deze evenwichtsverstoring komt hars-oplossing wordt als volgt gemaakt:
80 dl dammargom worden opgelost in Spiritus 5 dl
dikwijls eerst bij het verwerken der lak voor den dag. ::l0 dl aethylacetaat en 40 dl petroleum- Aethylglycol '5dl
Bij het maken van nitrolakken gaat men gewoonlijk van standaard- destillaat met een kookpunt van 80
0 Butylglycol 5 dl
oplossingen der verschillende componenten uit. Dit is in vele gevallen tot 130 C. Wanneer alles opgelost is
0

absoluut noodzakelijk, daar wanneer men alle vaste bestanddeelen voegt men aan de oplossing 100 dl
spiritus toe en roert eenigen tijd goed Verdunner.
ineens in het eind mengsel der oplosmiddelen wilde oplossen, gedurende door.
het oplossen het evenwicht dikwijls gestoord zou zijn. Er vormen Het mengsel laat men nu 24 uur Recept no. t,
zich dan klonten, die zeer moeilijk opnieuw opgelost kunnen worden. staan, waarbij de neergeslagen was Petroleumdestil1. 44d1
neh op den bodem afzet, en giet de Aethylacetaat 22 dl
De nitrocellulose komt in verschillende soorten in den handel, die bovenstaande heldere oplossing af. Spiritus 12 dl
zich in de eerste plaats door de viscositeit der oplossingen onder- Deze heldere wasvrije oplossing wordt Amylacetaat 22 dl
scheiden. Men noemt ze internationaal naar het aantal seconden, die dan voor de vervaardiging der nitro-
een bepaalde stalen kogel noodig heeft om een voorgeschreven hoogte lakken gebruikt. Recept no. 2.

door een oplossing te vallen. Verder onderscheidt men collodium, De schellakoplossing maakt men Tolnol 50 dl
gewoonlijk uit 1 dl schellak opgelost Aeth ylacetaat 18 dl
die normaal in esters oplosbaar is, en collodium, die vooral in alcohol ,, in 2 dl spiritus. Spiritus 12 dl
zeer goed oplosbaar is. De laatste soort is echter kwalitatief in het Amylacetaat 20 dl
algemeen slechter. Tenslotte neemt men als goedkoop materiaal nog
afval van celluloid en gewasschee films. Oplosmidd~l. Recept no. 3.
De nitrocellulosen komen niet droog, doch steeds bevochtigd met Toluol 70 dl
water, spiritus of butylalcohol in den handel. Bij de aangegeven Recept no. I. Aeth ylacetaat 15 dl
Toluol 6'5 dl Spiritus 10 dl
recepten moet men dus deze hoeveelheid oplosmiddel steeds van de kth ylacetaat 10 dl
aangegeven hoeveelheden aftrekken. Bu t ylgl ycolaether '5 dl
ButylaJcohol 1'5 dl
Aethylglyeol 5 dl Recept no. 4.
Collodiumoplossing. Recept IW. 3. Butylglycol '5 dl
Droge 70-sec collodium 1,13 dl Petroleurndestill. 20 dl
Recept no. 1. Spiritus 0,51 dl Recept no. 2.
Tolua! 40 dl
Benzol 3,10 dl Aethylacetaat 10 dl
Droge l/,-sec coUodium 25 dl Aeth ylacetaat Toluol 60 dl Spiritus 10 dl
3,00 dl
Spiritus 10,7 dl
Aeth ylacetaat IS dl Butylacetaat 10 dl
Butylacetaat 16,1 dl Recept no. 4. Butylalcohol 15 dl Butylalcohol 10 dl
Toluol 32,1 dl Filmafval 180 g Aeth ylgl yeol 5 dl
Aeth ylacetaat 16,1 dl Dit wordt opgelost in I I oplos- Butylglyeol '5 dl Recept no. 5.
middel bestaande uit: Petroleumdestill, 30 dl
Aeth ylacetaat 25 dl Reup( no. 3. Toluol 32 dl
Recept no. :3.
Spiritus 25 dl Toluo! 50 dl Spiritus 10 dl
Toluol 16 dl Aeth ylacetaat IS dl Butylacetaat 23 dl
Droge l/.-seC collodium 35,8 dl Petroleumdestill.
Aeth ylacetaat 24,8 dl 34 dl Spiritus 15 dl Butylalcohol '5 dl
Toluol 24,2 dl De harsoplossingen worden, indien Amylacetaat 13 dl
Spiritus 15,2 dl het mogelijk is, in een verhouding van Amylalcohol 7dl
 MENGEN EN ROEREN LAKKEN, VERVEN EN BEITSEN 49
_-------
Grondlak voor hout. Geb!. ricinusolie Nitro=Japanlakken voor hout. Recept no. 2.
Dibutylphtalaat Collodium met hooge
De pigmenten, die men voor deze
Collodiumoplossing no. I 2dl viscositeit
Recept no. z, dekkendE' lakverven .gebruikt, worden
Collodiumoplossing no. 4 2 dl Dammaroplossing
I dl li!-sec collodium 2 dl eerst in het weekmakingsrniddel, waa~- Dibutylphtalaat
Albertoloplossing [ : 1 VOOr men veelal geblazen ricinusolie
Dibutylphtalaat 1/", dl Dammaroplossing :2 dl
met andere stoffen als tricresylphos- Recept no. 3.
Geblazen ricinusolie I/R dl Esterharsoplossing 3 dl
r dl Gebl. ricinusolie 1/. dl phaat neemt~' een goeden verfmolen Collodium met hooge
Zinkstearaatpasta gemalen. In . n de plastificator alleen
Oplosmiddel no. 3 2 dl Tricresylphosphaat '/a dl niet voldoen e rs, ,,:oegt me~ _nog een
viscositeit 4dJ
of: harsoplossing toe, dit een wel mg vluch- Elemiharsoplossing 2 dl
Collodiumoplossing no. I 4 dl Recept na. 3.
I/a-sec collodium 2 dl tig oplosmiddel bevat. In het algemeen Recept no. 4.
Albertoloplossing I : I 2 dl
lil dl Ésterharsoplossing I dl neemt ~ hier meer hars dan bIJ een Collodium met hooge
Dibutylphtalaat blank.e rolak. Voor goedkoope lakken
Zinkstearaatpasta I dl Kauri-oplossing I1/rdl viscositeit 4 dl
Gebl. ricinusolie , _S dl werkt en met esterhars. voor de
Oplosmiddel no, 3 2 dl Dammaroplossing 1 dl
Dibutylphtalaat 1/. dl betere met Albertol of een ander
Dibutylphtalaat 1 dl
kunSthars. Men moet sterk dekkend
Recept no. 4. Geblazen ricinusolie I dl
pi~ent nemen, daar de nitrolak niet
Portënvuller of matlakpasta. 1/2-sec collodium 2 dl z~eel pigment op kan nemen als een Esterharsoplossing J dj

Est erharsoplossing 3 dl "de olielak. De lak moet echter Oplosmiddel naar wensch.
1/2-sec collodium (droog) 4 dl
2dl
Aluminiumstearaat 16 dl Albertoloplossing uiterst fijn gemalen worden, daar bij Dikkere kleurlooze laklagen ver-
dl
Dibutylphtalaat
Spiritus
I
10
dl
dl
Gebl. ricinusolie
Dibutylphtalaat I~:
I'

dl
onvoldoende fijnheid de goede dek-
kracbt van het pigment geheel verloren
krijgt men met lakken, die een groote
hoeveelheid der rezylen bevatten. Deze
Aeth ylacetaat 131/2 dl Recept no. 5.
gaat. Aan de pigmentpasta voegt men harsen %ijn zeer elastisch en vervangen
Butylacetaat 3 dl dan een normale nitrolak toe, waarvan een deel van den plastificator, Men
I/:-sec collodium ~ dl men de stoffen, die in de pasta reeds
Butylalcohol 4 dl Esterharsoplossing 2 dl neemt dan op I deel droge nitrocel-
aanwezig ziin, afgetrokken heeft.
Toluol 131/t dl
Het mengsel wordt gedurende
uur in een kogelmolen van porcelein
~8
Albertol J77C-oplos~ing
Gebl. ricinusolie
T ricres ylphosphaat
,.
3 dl
11 dl
1/~ dl
Voor matte lakverven
zinkstearaatpasta toe.
voegt men
lulose van lage viscositeit 2 tot 3 dl
rezyl en een half tot een derde deel
dibutylphtalaat, met voldoende oplos-
met porceleinen kogels gemalen. middel tot spuitconsistentie verdund.
Recept no. 6. Metaallakken.
l/t-sec collodium 2 dl Deze lakken worden veelal gebruikt
Matlak. Esterharsoplossing " dl Autolak :lgrondverf.
om gepolijste metalen tegen mecha-
Collodiumoplossing no. I 2 dl Albertoloplossing 2 dl
Dische beschadiging en tegen andere
Gebl. ricinusolie 1/, dl Leisteenpoeder 40 dl
Collodiumoplossing no. 3 1/! dl uitwendige invloeden te beschermen, Li thopone 20 dl
Albertoloplossing 1 ; I 1 dl Dibutylphtalaat 1/, dl
'IOO1'al voorwerpen van messing, kopert
De hierboven genoemde bestand- Zwaarspaat 10 dl
Zinkstearaa tpasta I dl ai.kkel of vernikkeld ijzer of staal. Beckolac 1308 40 dl
Tricresylphosphaat 1/. dl deelen worden in r'~n mengsel van WaDIleer men slechts het aanlocpen
oplosmiddelen opgelost, waarvan de Gebl. ricinusolie 61/. dl
Oplosmiddel nc. 4 ca. 3 dJ wiJ verhinderen, moet het laklaagje Dibut ylphtalaat 3 1/. dl
samenstelling van den toelaat baren uiterst dun doch sterk en taai zijn.
prijs afhangt. Butylacetaat 8 dl
, la dit geval neemt men een collodium Deze worden in een verfmolen fijn
Politoerlak. 'fU. een zeer hooge viscositeit, daar gemalen.
Collodiumoplossing no. I dae soorten laklaagjes geven met de Aan 12 dl van deze pasta voegt men
4dl Teren alcohol bestand .dlnde lak. beIte mechanische eigenschappen.
Collodiumoplossing no. 3 I dl dan een oplossing van 2 dl l/,-sec
Albertol 177C of 201C I dl
Men voegt kleine hoeveelheden hars collodium toe en verdunt tot spuit-
Collodiumoplossing no. 1 8 dJ .... De hars moet kleurloos en geheel
Dibutylphtalaat 1/. dl Albertoloplossing I : I 2 dl
lDutvrii zijn. De kleine hoeveelheid
consistentie.
Oplosmiddel no. 4 2 tot 3 dl Alkydebars
Oplosmiddel
. 2 dl.
no. 3 tot SpUltcODS1S-
.. men toevoegt verbetert echter het
k.htaa der lak op het metaal. Zwarte autolak.
tentie.
Meubellek. Door de matlak met de normale lteetpt no. t, Super spectr. Carbon Black 10 dl
Recept no, I. meubellak eventueel met mat pasta te CollOdium met hooge Geblazen ricinusolie 15 dl
1/.-seC collodium 2 dl combineeren, verkrijgt men lakken met ~~teit 4 dl T ricres ylpbosphaat 15 dl
Dammaroplossing 5dl de gewenschte soort glans. I dl Butylstearaat 21/. dl
11..,.,. en Roeren
4
50
MENGEN EN ROEREN LAKKEN, VERVEN EN BEITSEN 51
--------- ----_. ------
Lewisoloplossing (dicarbon- noodige oplosmiddel en zooveel brons- Men mengt hierna 60 dl van de Vliertuirbespanninrslak.
zuurhars) poeder dat de noodige dekking ver- coUodiumoplossing met 40 dl pigment-
115 dl kregen wordt. JMSta en verdunt met het boven- Celluloseacetaat 7,5 dl
Toluol 42 /.. dl
Deze worden in een verfmolen genoemde oplosmiddelen mengsel. Triphenylphosphaat 2,5 dl
uiterst rijn gemalen, het beste in een Aceton 30,0 dJ
kogelmolen. Kristallak. Benzol 30,0 dl
Aan 2 dl van deze zwartpasta voegt P.arlanoerlak voor kunstbdoemen, Methanol 20,0 dl
men nu f'en oplossing van I dl 1!I~sec Collodiumoplossing no. I Diacetoaalcohol 10,0 dl
collodium en I/I dl 30-sec collodium Collodiumoplossing no. 3 Collodium (hoog-visceus) 2,5 dl De oplosmiddelen worden gemengd
toe met een zeer goed oplosmiddel. Naphtaline ~osolveacetaat 1,5 dl en dan voegt men onder goed roeren
Deze lak dekt goed, vloeit strak en is Hexah ydropbenol J Dibutylphtalaat 0,5 dl langzamerhand de ac etyl cellulose bij
gemakkelijk te polijsten. Albertoloplossing
Tricresylphosphaat
I Butylacetaat
Glyptaal
2,0 dl
1,2 dl
het oplosmiddel. Er mogen geen klon-
I ten ontstaan. Na het oplossen der
Een sterk glanzende zwarte lak ver- Amylacetaat Toluol 20,0 dj ceJlulose voegt men het triphenyl-
krijgt men door samen te mengen: Oplosmiddel Aethylacetut 12,0 dl phosphaat toe. Hiertoe wordt de lak
Droog I.'I-sec collodium 5 dl Paarle5sence 2,0 dj gefiltreerd.
Droog lS-5eC collodium 3 dl De lak kan met de kwast opgebracht
Esterhars 3 dl Nagellak. worden. Beter is bet de lak te ver-
Lewisol 9 dl Paarfemceedcmpellek. spuiten.
Lindol 2 dl Collodiumoplossing no, I 32 dl
Geblazen ricinusolie 2 dl Collodiumoplossing no. 3 16 dl COllodium (hoog-visceus) 3 dl
Carbon Black-pasta JO dl Dammaroplossing 16 dl Paarlessence 1{ dl Olieverf en olêelak,
Oplosmiddel tot spuitconsistentie. Tricresylphosphaat of Amylacetaat 3~ dl
dibutylphtalaat J6 dl De normale olieverven bestaan uit
Butylcellosolve (butylgl ycol- pigmenten, die met een drogende olie
Ledes-lakken. aether) 16 dl Paarlemoer .emaillak. of olielak fijn gemalen worden. De
Dit wordt verdund met aceton en eigenschappen der verf hangen in
Voor de fabricatie van kunstleder gekleurd met iets karmijn. Hiertoe mengt men een goede ge- hooge mate ~an de verhouding van
en gespleten leder maakt ,~en lakken kkurde emaillak op nitrocellulose- pigment tot bindmiddel af, verder van
met nitrocellulose en plastificator ZOn- buil met een hoeveelheid blanke cellu- den aard van het pigment en van den
der hars. De lak moet nl. zoo elastisch P.a riemoer .houtlak. bclak... en zooveel paarlemoeressence aard van het bindmiddel. Het aantal
mogelijk zijn. Gewoonlijk ,neemt men DOOdia is. mogelijke variaties is zoo groot dat de
collodium met een gemiddelde tot Ift-sec collodium (droog) 18 dl vakman voor ieder doel een speciaal
hooge viscositeit met laag kokende 7O-sec collodium 8 dl geschikte verfsoort kan maken.
dus snel verdampende oplosmiddelen, Dammargom 6 dl NitroeeUulose crubberlak. Als bindmiddel kan men in het
onder toevoegen van ten opzichte van Schellak 6 dl eenvoudigste geval lijnolie nemen die
het collodium ongeveer geliike boe- Butylacetaat 30 dl Collodium JO dl zooveel siccatief bevat dat de verl in
veelheden ricinusolie, al of niet gebla- Butylalcohol J5 dl Rubber 5 dl den gewenschren tijd droog is. De sic-
zen, geblazen raap- of lijnolie, geheel Amylacetaat 4 dl Aethylcrotonaat roo dl catief is hier een zeepachtige metaal-
of gedeeltelijk vervangen door butyl- Toluol 60 dl verbinding. A1.s metaal neemt men lood
acetyl-ricinoleaat, hydroresin ~n ,an- Dibutylphtalaat 3 dl mangaan, zmk, cobalt, of combin.tie;
dere synthetische producten, die hier- Paarlessence 4 dl Papierlak. hiervan. Als zuur komen vetzuur, hars-
voor in den handel komen. zuur en _tegenwoordig ook bepaalde
Proo2 coUodium 100 dl zuren Uit ruwe petroleum in aan-
Witte Ditro.emaillak. ~yfhan 250 tot 300 dl merking. Verder wordt ook olieverf
Brenslak. Parn:Phosphaat 50 tot 100 dl soms en lakverf steeds met een vluchtig
Collodium l/,-sec JO dl ft-_ 4 tot 8 dl oplosmiddel verdund. Hiervoor neemt
Hiervoor is een speciale soort collo-- Butylacetaat 30 dl ~ "o~dm 5aJIleoopgelost. men voor de beste kwaliteiten steeds
dium in den handel met een viscositeit Toluol 10 dl ~ lat .IS leschikt voor inwikkel- nog terpentijnolie, hiernaast echter
van ~o tot 40 sec. Men maakt de lak Aethylacetaat IO dl
Hiernaast maalt men een pasta van:
_ betn
,,_ voor het afwaschbaar maken
a"pel. petroleumdestillaten van verschillend
zonder hars, dur de geringste sporen kookpunt, benzolacbtige oplosmidde-
zuur de bronslak doen bederven. Alftalaat 22A JO dl len en tegenwoordig oot hier en daar
Op 4 dl droog collodium neemt Toluol la dl hoog kokende vloeistoffen als pine-oil
men 11/. dl dibutylpbtalaat met het Tit~wit roo-pcts 20 dl en dipenteen.
 MENGEN EN ROEREN LAKKEN, VERVEN EN BElT SEN 53
Witte huisverf. Eerst goed fijn malen, dan toevoegen: de grondstoffen wil besteden. Verder
Lijnolie 40 dl
De1;e na het malen verdunnen met:
Dunne standolie 40 dl hangt de kwaliteit der lakverf na-
Loodwit 210 dl Standolie 80 dl tuurlijk voor een groot deel af van de
Petroleumdestillaat of naphta 10 dl 6o-pcts esterharsopl. 130 dl
Zinkwit 60 dl zorgvuldigheid waarmede de lak bereid
Siccatief 10 dl
Siccatief 15 dl
Gemalen asbest 30 dl Naphta 90 dJ werd. Om een zoo goed mogelijke
Lijnolie 95 dl Deze loodmenieverf geeft een veel vloeiing te verkrijgen wordt ~e ge-
Deze worden eerst fijn gemalen op dichtere verflaag dan de gewone met bruikte lijnolie eerst tot standolie ver-
een verfmolen. Hieraan voegt men toe: de hand aangeroerde menieverf. kookt. De houtolie moet zoodanig
Voo nt rijklak voor poreuze muren.
Naphta 8 dl voorbehandeld worden dat ze glad
Lijnolie 55 dl Kieu1goer .20 dl opdroogt. Verder mag de hoeveelheid
Siccatief met 5 % mangaan ZInkverfstof (roestwerend).
Gemalen asbest JO dl siccatief niet te groot zijn, daar dan
en 5 % lood 8 dl Bscerhars-houtolielak 24 dl het gevaar van rimpelig opdrogen
Zinkwit
Zinkstof Deze worden fijn gemalen en ver- bestaat.
Lijnolie ~UAd met: In harsen bestaat tegenwoordig door
Zwarte hulsverf. het groote aantal kunstharsen, dat in
Deze malen en dan toevoegen: Harsester-houtolielak 56 dl
Lijnolie 4 dl Geblazen lijnolie 16 dl den handel komt, een zeer groote
Roetzwart 30 dl
16 dl keuze. Terwijl men vroeger voor witte
Menie 8 dl Standolie 8 dl Naphta
Naphta 1 dl Siccatief 4 dl lakverven steeds op standolie met
Krijtwit 52 dl weinig dammarhars aangewezen was,
Gemalen asbest 60 dl Siccatief I dl
Ver3ch pleisterwerk wordt geneutra- beschikt men tegenwoordig over ab-
Ongekookte lijnolie 200 dl
soluut kleurlooze kunstharsen, die in
Deze worden gemalen, hieraan voegt 1i3eud met:
Matte witte verf voor binnen. Zinksulfaat I dl zich de eigenschappen van standolie
men toe: Watu 8 dl en hars veteenigen. Met deze kunst-
Siccatief met 5 % lood, 5 % Lithopene 400 dl Beter met zouten van het kiezelfluor- harsen is het zelfs mogelijk een lak te
mangaan en I % cobalt 24 dl
Lijnolie 88 dl
Gemalen asbest 100 dl wlta'stofzuur, bv. bet magnesiumzout. maken, waarmede men witte verf over
Lijnolie 60 dl liet de vrije bik ontstaat het geheel kan lakken, nl. de alkydharsen.
Dunne standolie 20 dl oaoplosbare zout kalkfluoride, met on- De belangrijkste groepen der kunst-
Groene hulsverf. 6o-pcts kalkharsoplossing in oplosbaar kiezelzuur ontstaan dubbel- harsen zijn Of uit phenol en formalde-
naphta 20 dl lOUten. hyde opgebouwd Of uit phtaalzuur-
Chromaatgroen (zuiver) 7S dl Naphta 40 dl De fluaten worden in verschillende anhydride en glycerine, in vele ge-
Zwaarspaat 75 dl Deze malen en dan verdunnen met: lIIIlenstdJingen voor bepaalde doel- vallen chemisch met vette oliën gecom-
Silica 75 dl Naphta 120 dl eiadm in den handel gebracht. bineerd. Deze laatste soorten behoeven
Gemalen asbest 75 dl Siccatief 5 dl dikwijls slechts verdund te worden en
Lijnolie rêo dl met siccatief gemengd om een goede
Deze malen en dan toevoegen: Vloerlakverf. lak te leveren.
Siccatief 14 dl Witte verf voor binnen, halfmat. De phenol-formaldehyde-typen vo~-
Naphta 12 dl Men maalt eerst het pigment- men met houtolie en lijnolie lakken, die
Lijnolie 88 dl Lithopene I 400 dl menpel, <Ut de gewenechte kleur geeft, zeer hard drogen, ze verkleuren echter
Voor lichte verven als crème, licht- Gemalen asbest' 50 dl met zooveel sneldrogende lak als noo- alle in het geelachtige. Voor buiten-
groen, grijs, lichtblauw enz. neemt Krijtwit 50 dl dia is voor bet vormen van een dikke werk verkookt men deze kunstharsen
men witte verf en kleurt met zuivere Harsester-houtolielak 140 dl maalbare verfpasta en verdunt dan met olie in een verhouding van I : 4,
verf die men in tuben gereed voor Dunne standolie 60 dl met meer lak, iets oplosmiddel en ca. voor binnenwerk gewoonlijk in een
het gebruik kan koepen. Intensief
gekleurde verf als helder rood verkrijgt
6o-pcts kalkharsopt. 40
Deze na het malen verdunnen
dl
met:
'% siccatief, berekend op de hoe- verhouding van I : 2. De phtaalzuur-
YeeJheid lak. Als lak gebruikt men of anhydride-harsen worden vooral voor
men met bet overeenkomstig gekleurde Naphta 40 dl ten goedkoope harsester-houtolielak witte lakverven en voor licht gekleurde
pigment. De hoeveelheid olie, die m~n Siccatief II dl of beter een kunsthars-houtolielak. lakken gebruikt, die ingebrand moeten
hiervoor noodig heeft, moet men in worden.
de praktijk bepalen, daar deze steeds Het drogen van olieverven en olie-
wisselt. Witte glansverf voor binnen. Lakverf voor hout. lakken wordt bespoedigd door sicca-
Lithopene lief; hier is men echter aan grenzen
Loodmenieverf. 375 dl .De samenstelling van het bind-
Zinkwit I~5 dJ gebonden. Wanneer men te veel sicca-
Lijnolie dl ~ddd kan hier bijna tot in het on- tief toevoegt begint de lak langzamer
Zuivere loodmenie 1000 dl 100
e:iadi~e gevarieerd worden. De hoofd-
Lijnolie 80 dl Dunne standolie 80 dl te drogen en in bepaalde gevallen
zaak IS steeds welken prijs men voor wordt de lak in het geheel niet meer
54 MENGEN EN ROEREN LAKKEN, VERVEN EN BEITSEN 55

goed droog en blijft nakleven. De Japanl"k voor binnen no. 2. Het pigment bestaat uit: vischtraan toe, die de verflaag zacht en
Juiste hoeveelheid siccatief moet voor elastisch houdt. In ons klimaat zou
een bepaalde laksoort steeds door
~thopone 80 dl zoo'n verf in het geheel niet drogen.
Pigment 47 dJ Zinkwit ~ dl
proeven bepaald worden. In het alge- Bindmiddel 53 dl Naast het bindmiddel speelt ook het
Krijt of zwaarspaat 15 dl pigment een groote rol en op dit punt
meen mag het gehalte aan het metaal, Het pigment bestaat uit:
dat de droging veroorzaakt, bij lood Het bindmiddel bestaat uit: is het aan te~bevelen, de buitenlandsene
niet hooger liggen dan I %, bij man- Lithopone 80 dl Lijnolie 30 dl recepten eens onder de loupe te nemen.
gaan niet hooger dan 0,5 % en bij Zinkwit 20 dl Het is toch wel gebleken, dat zuiver
GebIaun lijnolie 6 dl
co balt niet hooger dan 0,05 %. Bij Het bindmiddel bestaat uit: Kalk-hardhars 4 dl onversneden loodwit niet steeds de
combinaties der verschillende metalen Standolie 50 dl Petroleumdestillaat 57 dl beste resultaten geeft. Zelfs het toe-
voegen van gewoon krijtwit was in
liggen de optimale hoeveelheden
lager. Bij de bekende combinatie lood-
nog Dammarbars
Terpentijnolie
10 dl
Sdi
• Lood-cobaJt-mangaansiccat. 3 dl
vele gevallen een verbetering. Ook
mangaan mag men niet meer dan Petroleurndestill. 30 dl bij mengsels als silica en vooral ook het
0,5 % lood en 0,1 % mangaan nemen. Cobaltsiccatief ::& dl Hui.verf voor buiten. vezelachtige asbestpoeder kunnen een
In vele gevallen, wanneer het metaal verflaag verbeteren.
UD bepaalde organische zuren gebon- . De duurzaamheid van een buiten- Een mengsel Van loodwit, zinkwit
den is, komt men met nog minder uit. Japanlak voor binnen no. ,. verf hangt in hooge mate van het en kleine hoeveelheden titaanwit of
De droogsnelheid wordt hiernaast klimaat af, waaraan de verf bloot- Iithopone, eventueel nog gemengd met
bepaald door de verhouding van olie Pigment 34 dj pstdd wordt. Hierdoor zijn voor een kleine hoeveelheden asbestpoeder of
tot hars. Hoe meer olie, hoe vetter de Bindmiddel 66 dl poot deel de tegenstrijdige meerungen andere vulstoffen schijnen gemiddeld
lak is, hoe langzamer droogt de Lak, Het pigment bestaat uit zuivere omtrent de duurzaamheid van bepaalde de beste resultaten te geven. Hier helpt
hoe duurzamer is deze ook. Verder lithopone. ftt'Ven te verklaren. Vooral in groote alleen zelf proeven te nemen en kleine
droogt een lak, die veel houtolie bevat, laDdcn is het verschil in het klimaat proefvakjes eenige jaren te cbserveeren.
weer veel sneller dan een lijnolielak. Het bindmiddel bestaat uit: 'fID de verschillende landschappen zoo
De lakfabrikant heeft hier dus alle Kalk-hardhars dl
20 1J'OOt, dat een bepaalde verf in het eene
mogelijkheden zijn lak aan het doel
waarvoor ze bestemd is aan te passen.
Houtolie (Chin.)
Lijnolie
35 dl
Ia dl
..med zeer goed kan voldoen en
erpm anders onbruikbaar is. Zoo
Amerfkaanscbe voorschift~n
buitenverf.
voor

De ç1ans van een lakverf hangt Gekookt bij 2700 C en hierna moet men ook de verschillende buiten- Pigment 6S dl
natuurlijk zeer sterk. van de soort lak verdund met: laIldsche voorschriften voor buitenverf Bindmiddel 35 dl
af. verder echter in zeer hooge mate Petroleumdestillaat 33 dl ReedI van het standpunt uit bezien, Het pigment bestaat uit:
van de verhouding van pigment tot Siccatief (cobalt) 2 dl dat ~ niet voor ons Nederlandsche Loodwit 70 dl
lak. Groote hoeveelheden prgment doen klimaat berekend zijn. Zinkwit 20 dl
de lakverf meer mat opdrogen, kleine IA ons land moeten we in de eerste Krijt of asbest poeder 10 dl
hoeveelheden pigment beïnvloeden den Matte lakverf voor binnen no. 1. plaats met biina voortdurende hooge
glans minder en een lakverf met veel 1'OChtigheid van de lucht rekenen. Het
Loodwit 40 dl
lak en weinig pigment droogt met een Pigment 6S dl ÎI dus ,een toeval dat het koken van
Titaanwit 20 dl
zeer hocgen glans op. In het algemeen Bindmiddel 35 dl "dolie voor het eerst in ons land Zinkwit 25 dl
zal men bij het opbouwen van een Het pigment bestaat uit: ~oerd werd. Immers door het
glaasverftaag een dergelijke vette lak- lIaán tot standolie wordt de fout van Silica of asbestpoeder IS dl
verf als laatste Jaag toepassen.
Lithopene I 85 dl
Iiiaoüeverf-lagen, zeer veel water op Het bindmiddel bestaat uit:
Krijt of zwaarspaat 15 dl
Het bindmiddel bestaat uit:
r. Demen, verregaand verbeterd. Zoo Rauwe lijnolie 80 di
111 dua de Ntderlandsche schilder de Standolie 10 dl
La"verf of Japani." voor binnen Kalk-hardhars 8 dl ~e hoeveelheden gewone gekookte Petroleumdestillaat 5 dl
no, 1. Lijnolie 7 dl - der buitenlandscha voorschriften Siccatief 5 di
Chin. houtolie 25 dl 1Mee1 of gedeeltehik door standolie In een vochtig klimaat als het onze,
Pigment 40 dl Gekookt bij 2700 C en verdund met: -.t terpeatijnolie moeten vervangen. moet het bindmiddel geheel of grooten-
Bindmiddel 60 dl Petroleumdestillaat S8 dl ==-~~Ch voor~eeld van de moeilijk- deels uit standolie bestaan. Ook kan
Het pigment bestaat uit zuiver zink- Lood-cobaltsiccatief 2 dl die het klimaat aan het schil- men een hoeveelheid van een meng-
wit. daw~. kan bezorgen, biedt Canada. bare vette buitenlak toevoegen.
Bindmiddel: Hier IS IQ den winter het verschil van Gewoonlijk gaat men ook hier van
Standolie 60 dl Matte lakverf voor binnen no. a. ~k dag- en nachttemperatuur ontzag- dik in olie gemalen loodwit uit en
Petroleumdestillaat I::i1 dl .... groot. samengaande met een mengt dit met een behoorlijke hoe-
Terpentijn 2~ dl Pigment 65 dl ~ droogte. Hier voegt men aan de veelheid standolie en verdunt tot
Lood-cobaltsiccatief 3 dl Bindmiddel 35 dl buitenverf zeer groote hoeveelheden strijkbaar met terpentijnolie.
 MENGEN EN ROEREN LAKKEN, VERVEN EN BEITSEN 57
_------- De lak wordt dan gemaakt door
Terwiil loodwit met standolie voor Zwarte moffellak. Zwarte ijzerlak voor binnen.
het maken van licht gekleurde buiten- Ig,1 % van dit hars mengsel met 23 %
verven de voorkeur verdient, be- Recept no. I. 100 dl Chineesche houtolie en 12 % geblazen
Asfalt lijnolie tot op 260° à 280c C te ver-
schikt men in de kopergroenen nog Gilsoniet 100 dl Donker colophonium 80 dl
over een pigment, dat met standolie Maniak 10 dl Loodglit 2 dl hitten. Men laat dan tot 1500 C af-
een buitengewoon goede groene bui- Lijnolie 80 dl 1 dl koelen en verdunt met 37,1 % petro-
Bruinsteen
tenverf levert. 150 dl leumdestillaat, 2,8 % xylol en 6 %
Ombra (gebrand) '5 dl White spirit
Petroleumdestilt. 130 dl of: terpentijnolie.
Teerolie 130 dl Asfalt 30 dl
Zwarte moffellak. Inbranden bij 1500 C gedurende Donker eolophoniurn 100 dl
4 dl Plastische verf in poeder.
4 uren. Kalkhydraat
Deze lakken worden in het algemeen Gekookte lijnolie 24 dl
bij temperaturen van 65'- tot 200" C Recept no. z. 2 dl Krijt, fijn gemalen 1000 dl
Loodglit
ingebrand. Door het drogen bij hooge Stearinepek 100 dl Bruinsteen I dl China-clay 520 dl
temperaturen wordt de deklaag uiterst White spirit 240 dl Gemalen lijm 60 dl
Colophonium 20 dl
hard. De moffeUakken worden dan Lijnolie 400 dl. Gips 80 dl
ook veelal toegepast bij voorwerpen Loodglit "14 dl
die buitengewoon dikwijls in handen Bruinsteen 2 dl Matte zwarte ijzerlek.
genomen worden en veel gestoeten Petroleurndestill. 160 dl Waterverf.
worden, bv. naaimachines en fietsen. Teerolie 320 dl Men maalt 100 dl ijzerlak voor bin-
De glans van de moffellakken, die van Inbranden bij 150
0
C gedurende nen met 20 dl roetzwart en verdunt T riaet hanolaminelinoleaat 6 dl
nature vrij hoog is. kan verminderd met 50 dl terpentijnolie. Beenderlijm 100 dl
4 uren.
worden door roetzwart toe te voegen. Water 320 dl
Voor de fabricatie van zwarte moffel- Lak 160 dl
lak wordt eerst een hoeveelheid lijn- Blaek Varnish. Houtverf. Petrolcumdestillaat 40 dl
olie met droogstoffen als loodglit, Natriumorthophenylphe-
menie en bruinsteen zoolang gekookt Recept no. I. Verven voor hout van zeer goede nolaar I dl
tot de olie bijna ~aat gelatineeren. Dit Ge~rekareerd Eek 37,5 dl kwaliteit kan men maken door de
proces duurt bij 220' tot 250 C 0
Ge 00 te liino ie 31,'5dl pigmenten, die men voor een bepaalde
OSuren en langer. De droogstoffen Petroleum 12.5 dl kleur noodig heeft, eerst met gewone Silicaatverf.
worden langzamerhand toegevoegd. White spirit 18.5 dl rauwe lijnolie tot een dikke pasta te
het mangaan het laatst. Bij de heete Inbranden bij 180 0
C. 'ftmWen. Aan deze pasta voegt men Natronwaterglas 40 dl
massa voegt men nu stearinepek of dan een hoeveelheid menglak, ver- Kaliwaterglas 25 dl
andere peksoorten en verhit weer Recept no. 2. dunning en siccatief toe. Als menglak Gemalen asbest 15 dl
gedurende eenige uren tot het mengsel Stearinepek 34 dl kan men lakken gebruiken, die harsen Pigment, sterk dekkend en
volkomen homogeen is. Hierna wordt Asfalt 1I dl bevatten die geheel of bijna geheel bestand tegen alkali 20 dl
de smelt na afkoelen op ongeveer Gekookte lijnolie 22 dl zuurvrij zijn. Zure lakken veroorzaken Voor het gebruik wordt de verf met
I500 C verdund met lichte teerolie, Terpentijnolie 13 dl dik en onbruikbaar worden van de water verdund.
whire spirit en petroleumdestillaat tot White spirit 20 dl verf. Een menglak kan bestaan uit:
de lak bij gewone temperatuur de Inbranden bij rtJo C. ~ Albertol 13 dl
juiste consistentie heeft. Hoe ver men Houtolie (Chin.) 45 dl Cementwaterverf.
verdunt hangt er van af of de moffel- Naphta 42 dl
lak gespoten. gedompeld of met den Zwarte I.k, bij gewone of: Witte portlandcement 50 dl
kwast opgestreken wordt. Hierna wordt temperatuur drogend. Glycerine-phtaalzuur- Gips 5 dl
door een doek gezeefd en in een tank Iijnolievetzuur kunst- Calciumchloride 41/ .. dl
laat men de onzuiverheden bezinken. Asfalt 100 dl Iws 42,5 dl Kalkhydraat 1/. dl
Bij het koken voegt men ook dik- Gekookte lijnolie 32 dl Naphta S~,5 dl De droge stoffen worden in een
wijls nog een kleine hoeveelheid zuiver Menie 2dl Pine-oil 5,0 dl kogelmolen uiterst zorgvuldig gemengd
Berlijnsch blauw toe. Bruinsteen 1 dl of: en voor het gebruik met voldoende
White spirit 160 dl Men smelt eerst te zarnen: water aangemaakt. De ondergrond
of: Zuivere phenolhars [too-pcts) moet nat zijn.
Asfalt 100 dl 25 dl
Gekookte lijnolie I6 dl Esterhars 71 dl
White spirit 100 dl Hars (colophonium) 4dl
 MENGEN EN ROEREN LAKKEN, VERVEN EN BEITSEN 59
-------------------- _-_._-
Koudwaterverf. Olie ..emulsie voor waterverf. Ge,alv.niseerd ijzer schilderen. Ultraviolet s:verf.
Caseïne Ia dl Blauwviolet.
Triaethanolaminelinoleaat 3 dl Het is een eigenaardig verschijnsel,
Kalk la dl Lijm 50 dl dat men tot nu toe geen verf gevonden Vaseline 5 dl
Krijtwit 60 dl Water I60 dl heeft die op zink onder alle omstandig- Paraffine 12 dl
China-clay Ia dl Olielak 80 dl heden goed hecht .. Het schilderen van Benzine 175 dl
Pigment la dl Carbolzuur 2 dl zuiver zink komt niet zoo dikwijls voor, Calciumsalicylaar 5 dl
Kort voor het gebruik wordt het Onder goed roeren mengt men de wel ecbter het schilderen van gegal-
poeder met water aangemaakt. vaniseerd ijzer, waarvan de opper- Donkergroen.
olielak met de andere bestanddeelen,
die hiertoe in bet water opgelost vlakte toch uit bijna zuiver zink be- Vaseline 5 dl
worden. staat. Men heeft als voorbehandeling Paraffine I~ dl
Koudwaterverl voor buiten. reeds een groot aantal procédé's voor- Benzine 175 dl
geslagen,.? a. het afwassehen met ver- Antbraceen 5 dl
Krijtwit 55 dl Kalkvaste lak. dund azlJnzuur, met zeep en zand,
Porce~einaarde (China-c1ay) 15 dl Lichtgroen.
met een I -pets oplossing van koper-
Dextnne 2 dl Chineesche houtolie 240 dl sulfaat, zand blazen, enz. Het beste Cellulose-acetaat .20 dl
Caseïne 12 dl Standolie 24 dl middel schijnt steeds nog te zijn, dat Chloroform 300 dl
Kalk (gebluschte) 15 dl Cumarenhars 88 dl men het materiaal eenvoudig eenige Vaseline 6-20 dl
Trinatriumphosphaat I dl Colopbonium 12 dl maanden onbeschermd laat. Door de Kaliumuranylsulfaat.
Sublimaat 0 06 dl
De houtolie wordt op de Ameri- inwerking van het weer ontstaat dan zeer fijn gepoederd 10-30 dl
Houtolie I~I5 dl kaansche wijze dikgekookt, dus door een eenigszins ruw laagje, dat na zui-
Lijnolie 5-10 dl vering een goeden ondergrond vormt Oranjegeel,
kort op hooge temperatuur verhitten.
Terpentijnolie 10-20 dl Dan in de heete olie het hars en voor de olieverf. Als grondverf neemt In het vorige recept wordt het
Manillacopal 5-10 dl de standolie oplossen. Verdund wordt mal dan een goede loodmenieverf. kahurnuranylsulfaat door zinksulfide
Spiritus 50-70 dl met de noodige hoeveelheid petro- vervangen, dat 0,1 % mangaan bevat.
Aethylacetaat 30-~0 dl leumdestilJaat. Tenslotte voegt men
siccatief toe. Zwarte verf. Rorxi.
1 dl zinksulfide en :a dl cadmium-
Schellakoplossing in water. Bij bet malen van zwarte verf, vooral sulfaat worden met een Arabische-
Sulkergcedlak. wanneer men goede soorten zwartsel gomoplossing aangemengd.
5 dl gesulfoneerde raapolie worden ~bruikt, is het dikwijls moeilijk het
met 1 dl natriumhydroxyde gemengd Schellak (arseenvrij) 40 dl IJÏcment met de olie of lak te mengen. De hier genoemde oplossingen geven,
en op een waterbad verwarmd tot het Alcohol 65 dl Ook blijven bij het malen gemakkelijk wanneer ze opgestreken worden, laag-
water verdampt is. Van dit product Isopropylacetaat 25 dl kleine puntjes bestaan, die gevormd jes, die, wanneer Ze met ultraviolet
lost men dan 3 dl in 36 dl water op. of: worden door zwartsel dat geen olie licht bestraald worden, in de aan-
Nu . mengt men 39 dl van deze Copal 6 dl opgenomen heeft. Door een kleine gegeven kleur helder licht geven.
oplossing met 5 dl ammoniak van Isopropylalcohol 12 dj hoeveelheid oliezuur toe te voegen
20 % en lost hierin onder goed roeren Isopropylacetaat 2 dl wordt het mengen en malen sterk
25 dl oranje schellak op. Dit oplossen bespoedigd. Lichtgevende verf.
geschiedt het beste met een me-
chanischen roerder, daar het ongeveer Violet.
Elastische scha-fJloneerverf.
6 uur duurt. Hitte aantoonende verf, Ongebluschte kalk 2000 dl
Guttapercha 60 dl Zwavel 600 dl
Pigment 40 dl Zilverjodide 5 dl Stijfsel 200 dl
Kalkelwltverl (wit). Het pigment wordt met de gutta- Kwikjodide I dl J/t-pcts oplossing van
percha op een rubberwalswerk innig De beide stoffen worden in fijn bismutnitraat 100 dl
Caseïne 100dl gemengd en dan in voldoende naphta lepoederden toestand met een schel- Kaliumchloride 15 dl
Ureum 34 dl opgelost. Een ongeveer ac-pets op- lakoplos!ling aangemengd en dan op Natriumchloride IS dl
Hexamethyleentetramine 21 dl lossing dekt goed en kan gemakkelijk de eventueel warm wordende metaal- De stoffen worden in fijn gemalen
Lithopene 695 dl verspoten wor~en. De verf hecht op dee.lcn opgestreken. De kleur wordt toestand gemengd en in een kroes op
Zinkwit 100 dl caoutchouc-artikelen en kan heet in bij het verwarmen van helder geel 1300" C verhit. Het gloeiproduct wordt
Kalk 50 dl weefsels geperst worden. tot donker rood. fijn gemalen en met een bindmiddel
tot een verf verwerkt. Deze licht-
gevende verf moet eerst door de zon,
 60 MENGEN EN ROEREN LAKKEN, VERVEN EN BEITSEN
door een kwartslamp of door een
____ --.------------- 6r

temperatuur tot de reuk naar azijn- Butylacetaat 160 dl stelling van de siccatief een groote rol.
andere zeer sterke lichtbron bestraald Zuur verdwenen is. Hierna voegt men Paraffine 40 dl Men kan wel zeggen dat iedere laksoort
worden en licht dan gedurende be- de houtolie en het mangaan boraat toe Nitrocellulose I ~ een bepaald siccatief noodig heeft om
trekkelijk langen tijd na. 0
en verhit tot op .280 C. De massa moet ziin gunstige eigenschappen voor den
Groenblauw. voortdurend geroerd worden. Bij on- De nitrocellulose wordt in de ace- dag te brengen.
geveer 1500. C voegt men dan de uten opgelost en de paraffine in het In een olie lak zorgt de hars voor
Strontiumhydraat 207 dl verdunningsmiddelen toe, het hoogst benZol. Hierna mengt men de beide de noodige hardheid en de . olie voor
Zwavel 80 dl kokende het eerst. Deze siccatief is oplossingen. de elasticiteit: het is duidelijk dat de
Lithiumsulfaat 10 dl bijna kleurloos. verhouding van deze beide hoofd-
o/~-pcts bismutsol 60 dl Recept no. e, bestanddeelen dus van de gewenschte
Het mengsel wordt 40 min in een Benzol 24 dl eigenschappen afhangt. Hoe. meer olie
porceleiaen kroes gegloeid. Wit"alk (sn~ldrogend). Spiritus 16 dl io een lak, hoe zachter blijft de lak,
Rood. Paraffine 1 dl doch ook hoe elastischer. Op een onder-
Eerst lost men 6 dl trinatrium- grond, die bv. onder den invloed van
Bariumoxyde 400 dl phosphaat in 16 dl water op en weekt Recept no. 3. warmte sterk krimpt en zich uitzet,
Zwavel go dl met 10 dl caseïne in 32 dl water ge- Benzol 50 dl moet de lak dus zoo elastisch zijn dat
Lithiumphosphaat 7 dl durende 2 uren. Zoodra de caseïne Methylalcohol 25 dl ze de bewegingen van den ondergrond
OA-pets alcoholische zacht geworden is voegt men hieraan Aceton 15 dl kan volgen zonder te barsten. HIer-
kopernitraatoplossing 35 dl de trinatriumphosphaat-oplossÏDg toe Benzine 10 dl naast hangt de elasticiteit ook van de
Oee/. en roert tot de caseïne geheel op- Paraffine 3~ soort van de gebruikte hars af. Be-
gelost is. paalde soorten kopal leveren z~er
Strontiumcarbonaat 1000 dl Hiernaast mengt men 25 dl krijt- R«ept no. 4. elastische lakken, die toch hard worden.
Zwavel 300 dl wit en 50 dl gebluschte kalk met 56 dl Benzine 50 dl In vele lakken, vooral met houtolie
Soda 20 ~ water tot een gladde brij, hierna voegt Benzol IS dl gecombineerd, wordt een veresterd
Natriumchloride 5 dl men de caseïne-oplossing bij de kalk- Aceton colophonium gebruikt. Hier zijn de
35 dl
Mangaanchloride 2 dl melk. Kort voor het gebruik mengt Paraffine 3 dl harszuren van her colophonium met
Ook dit mengsel wordt in een kroes men nog een oplossing van 3 dl for- gl ycerine geneutraliseerd. Hierdoor is
op 1300' C verhit gedurende 3/, tot maline in 24 dl water met de witkalk. Recept no. 5. de gewone hars harder en minder
I uur.
De gereed gemaakte hoeveelheid moet Trinatriumphosphaat la dl kleverig geworden en daar de zuren
op denzelfden dag verwerkt worden. Heet water god! verdwenen zijn kan de lak met basische
Al deze lichtgevende verven moeten Men kan gewone witkalk ook sneller of: pigmenten gemengd worden zonder
eerst belicht worden. Alleen die Ver- drogend maken door op de kalk bere- Natriummetasilicaat 10 dl te verdikken. Voor Zeer goedscope
ven, die met zinksulfide en radium kend 5 tot 10 % suiker toe te voegen. Heet water 90 dl lakken neemt men soms een colopho-
gemaakt worden, geven steeds licht, Met beide laatste oplossingen de nium dat met kalk gehard en geneu-
ook na lange perioden in het donker
geweest te zijn.
Ten ruim bestrijken en 20 minuten in traliseerd wordt. Deze kalk-hardhars
Witte lijmverf. laten werken; met schoon water goed wordt echter door water reeds ontleed,
Dawasschen. zoodat dergelijke lakken bij vochtig
Ge~libd krijtwit 86 dl weer wit worden.
Siccatief. China-clay 10 dl
Huidlijm 4 dl Oltelakken.
Colophonium W.W. 200 dl Geconserveerd met 0,5 % zink- Harde barslek.
Marmerkalkhydraat 16 dl sulfaat. Een olielak bestaat in het algemeen
Loodacetaat 16 dl Bij het gebruik van lijm in poeder uit een hars opgelost in drogende olie Colophonium 100 dl
Houtolie 64 dl kan men de besranddeelen mengen na verdund met een oplosmiddel, dat Marmerkalkh ydraat 7 dl
Mangaanboraat 2 dl en men kan voor het gebruik door aan-
Benzine en petroleumdestiUaat naar
,thee! vluchtig is. Hieraan wordt dan De hars wordt gesmolten en tot
roeren met heet water de lijmverf DOg siccatief toegevoegd teneinde 2300 C verhit. Men strooit dan voo.r-
wensch. gereed maken. het drogen, dus het oxydeeren door zichtig het gezeefde kalkhydraat in
Het colophonium wordt gesmolten opnemen van zuurstof uit de lucht, de harssmelt en verhit tenslotte korten
en bij ongeveer IOO~ C strooit men
te versnellen. Als siccatief gebruikt tijd tot 2850 C. Hierna laat men
onder goed roeren het kalkhydraat in Afbijtmiddel voor verf. men algemeen een verbinding van afkoelen en verdunt bij ongeveer
de gesmolten harsmassa. Hierna strooit
men het loodacetaat in de smelt, Recept no. r, lood, mangaan, zink en cobalt met een 1500 C met 80 dl lakbenzine of met
OlJanisch zuur, welke verbinding in een mengsel van lakbenzine en iets
Verhit dan langzaam tot op 2300 C Benzol 400 dj ohe oplosbaar moet zijn. Juist als bij terpentijnolie.
en houdt de harssmelt zoolang op deze Aerh ylacetaat ~40 dl de %uivere olieverven speelt de samen-
 MENGEN EN ROEREN LAKKEN, VERVEN EN BElT SEN

Vette harslak. genomen, dat de olie in dezen korten Halfvette harsesterlak. Het Albertol 209L wordt met de
rijd niet gelatineert. Door onmiddellijk 0
houtolie op 280 C verhit. Men houdt
Colophonium W.W. 100 dl het loodglit en eventueel iets lijnolie Harsester 40 dl de temreratuur zoolang hoog tot een
Marmerkalkhydraat 7 dl of hars toe te voegen, brengt men de Houtolie 72 dl druppe na afkoeling geheel vast wordt.
Deze worden als hierboven samen- temperatuur dan vlug onder de gela- Standolie 8 dl Hierna wordt de smelt met het Albertol
gesmolten. tineertemperatuur. In Europa verhit Loodglit I dl IIIL afgekoeld. Het lood- en cobalt-
Hierna voegt men 340 dl Chinee- men gewoonlijk op niet zulke hooge MangaaJLlCtfaat 0,2.5 dl resinaat worden opgelost en na afkoelen
sche houtolie toe en verhit het mengsel temperaturen en hiervoor langer, waar- Cobaltacetaat 0,06 dl op 150' C verdunt men met de ge-
tot op 2.70" C. Onmiddellijk na bet door het gevaar van een plotseling Terpentijnolie 40 dl wenschee hoeveelheid oplosmiddel.
bereiken van deze temperatuur strooit stollen der lakmassa minder groot is. White spirit 80 dl
men 5 dl loodglit in en verhit snel op De juiste verhouding der bestand- De bereiding als bij halfvette harslak.
29:50 C. Men laat dan onmiddellijk tot deelen speelt hierbij dan een groote rol. Vloerlak.
0
285 C afkoelen en houdt deze tem- Verder kan men de houtolie te voren
peratuur gedurende 10 minuten con- prepareeren. zoodanig dat ze niet meer Zeer vette ester-lak, Albertol IIIL 100 dl
stant. Hierna voegt men 60 dl koude gelatineert. Een zekere methode is die, Standolie 60 dl
lijnolie toe, verhit weer even tot 2800 C waarbij men eerst een kleine portie Harsester 40 dl Houtolie (dik) 60 dl
en voegt 3 dl mangaanresinaat toe. De houtolie met ongeveer 2 dl lijnolie Houtolie 120 dl Cobalt (als siccatief) 0,12 dl
laksmelt wordt dan van het vuur weg- mengt en dit mengsel dik kookt bij Standolie 120 dl Oplosmiddel 100-1')0 dl
genomen en na afkoelen tot 150" C 260" tot 280 C. Van dit dikgekookte
0
Loodglit 3 dl De standolie en de te voren dik
wordt de lak met 480 dl lakbenzine oliemengsel neemt men dan een deel Mangaanacetaat 0,5 dl gekookte houtolie worden op 1500 C
verdund. en mengt dit in een verhouding van Cobaltacetaat 0,1 dl verhit en hierin wordt langzaam het
1 : I met rauwe houtolie. Dit mengsel Terpentijnolie 175 dl Albertol opgelost. Hierna voegt men
wordt dan weer dik gekookt. Zoo gaat Lakbenzine 80 dl een hoeveelheid siccatief toe, die 0,12 dl
Halfvette harslak. Harsester. houtolie en een derde
men verder en heeft tenslotte prac- cobalt, als zuiver metaal berekend,
Colophonium 50 dl tisch zuivere dikgekookte houtolie. deel van de standolie verhit men op bevat en verdunt met een mengsel van
Houtolie 200 dl Dele olie kan men dan zonder gevaar :300° C. Dan voegt men het loodglit lakbenzine, white spirit of petroleum.
Marmerkalkhydraat 2 dl tot lakken verwerken. toe, verhit vlug op 300c C en houdt destillaat en terpentijnolie.
Deze worden op het vuur tot 285" C de temperatuur korten tijd op deze
verhit. Men neemt den lakkerel dan hoogte. Dan koelt men de massa vlug
van het vuur weg, waarna de tempera- 4·urenlak. af door de rest van de standolie toe Meobellak.
tuur nog ongeveer 10° C stijgt. Men Chineesche hout olie 160 dl te voegen en verhit weer tot op 260' C
koelt de smelt dan met 50 dl colo- zy-pcts phenolhars 100 dl tot de lak dik genoeg is. Hierna lost Alberto( I lIL 100 dl
phonium af en voegt 6 dl loodglit toe. Deze worden op 2600 C verhit. Dan men de acetaten op, laat afkoelen en Standolie 90 dl
De smelt wordt dan nog gedurende voer men 3 dl loodglit toe, verhit tot verdunt bij ongeveer 1500 C. Dikgekookte houtolie 30 dl
11/1 uur op 260
Q
C gehouden, waarna 290' C en houdt de smelt gedurende Naast deze Arnerikaansche methode Cobalt 0,12 dl
men af laat koelen. Bij 150" C wordt 2.0 min op deze temperatuur. De lak kan men dezelfde lak ook mak.en door Verdunning 100-150 dl
dan met 160 dl terpentijnolie en 160 dl wordt dan met 40 'dl standolie af- terstond alle standolie {oe te voegen De beide standoliën worden ge-
lakbenzine verdund. Als siccatief voegt gekoeld, waarna men 2 dl mangaan- ca dan tot 2700 à 27~:tC zoolang te mengd en bij 150" C voegt men lang-
men 4 dl cobaltlinoleaat toe. resinaat toevoegt. Men verhit dan nog verhitten tot de houtolie voldoende zamerhand het Albertol bij de heete
In beide lakrecepten voor vette en eens tot op 2750 C en laat clan afkoelen. dit geworden is. Hierna lost men de olie. Iedere portie moet opgelost zijn
halfvette harslak kan men een deel Bij ongeveer 1500 C wordt de lak slccatieven op, laat afkoelen en ver- voor men de volgende toevoegt. Hierna
van de houtolie door lijnolie vervangen. met 80 dl xylol en 200 dl lakbenzine dunt. Hierbij kan men in de plaats laat men afkoelen, voegt 6 kg vloeibare
Het stoken van de lak wordt hierdoor verdund. van loodglit en de acetaten ook de cobaltsiccatief met 2 % cobalt toe en
ook volgens de Amerikaansche me- linoleaten of resinaten nemen, die ge- verdunt.
thode minder gevaarlijk. Naarmate mûkelijker oplossen.
men meer lijnolie neemt is de kans, Vdte harsesterlak.
dat het kooksel gelatineert, geringer. Harsester 100 dl SlijplaJe. Zuurvaste lak.
Neemt men geen lijnolie doch stand- Houtolie 340 dl
olie, dan is de kwaliteit der lak toch LQodglit 5 dl AI be rtol 209L 80 dl Albertol 1II L 100 dl
nog zeer goed. Standolie 60 dl AIbertol I I IL 2.0 dl Dikgekookte houtolie 100 dl
Bij de Amerikaansche stookmethode Mangaanresinaat 3 dl HOUtolie 80 dl Cobalt 0,1 dl
wordt de hars met de houtolie zeer Lakbenzine 480 dj Loodsiccatief 1 dl lood bevattend. Verdunning 125-175 dl
snel op hooge temperaturen verhit en De bereiding geschiedt juist als bij CobaJtsiccatitf 0,025 dl cobalt be- Bereiding juist als de meubellak.
zoo snel weer van het vuur weg- de vette harslak. vattend.
'1
 MENGEN EN ROEREN LAKKEN, VERVEN EN BEITSEN
Vette buitenlak. reuk naar azijnzuur verdwenen is. Men dan 10 dl loodmangaansiccatief toe Flessc he n lak.
laat dan afkoelen en verdunt. met 2'/a % lood en Ilt % mang~n en
Albertol ~09L 100 dl verdunt met 250-,00 dl oplosmiddel, Colophonium 65 dl
Lijnolie 100 dl
waarvan de hoeveelheid van de verdere Ceresine 5 dl
Standolie (middel) 300 dl Mangaansiccatief. verwerking afhangt. De lak wordt bil Japanwas 5 dl
Houtolie (dikgekookt) 100 dl
Bo°-IOO
e
C gedurende I uur JO een Deze worden samengesmolten en
Cobaltsiccatief (1,6 %) 15 dl Colophonium W.W. 100 dl moffeloven ingebrand. .. onder goed roeren voegt men dan toe:
Lakbenzine 300 dl Lijnolie. 100 dl Voor het maken van geblazen lijn- Pigment 25 dl
De lijnolie wordt op 150°-2000 C Mangaanaceuat 16 dl olie verwarmt men de olie op 110"- Hierna laat men tot ca. 80 C 0

verwarmd. Bij deze temperatuur voegt White spirit 280 dl 1500 C en blaast hierin lucht, het afkoelen en voegt voorzichtig toe:
men het Albertol in porties bij de olie; De bereiding geschiedt juist als bij beste door een buis met vele kleine Spiritus 2 dl
iedere portie mag pas toegevoegd wor- cobaltsiccatief. openingen, zoodat de lucht innig met Als pigment neemt men gewoonlijk
den wanneer de vorige opgelost is. de olie in aanraking komt. Men blaast een gipsvrij kunstmatig ijzeroxyderood.
Hierna verhit men tot op 2400 à 260° C tot de olie zoo dik is als middel-
en houdt de smelt zoolang op deze Loodmangaanresinaat. standolie.
temperatuur tot een klein proefje hier- Harde spirituslalf..
van na verdunnen met de dubbele Colophonium 100 dl Loogvast~ lak.
hoeveelheid lakbenzine in een reageer- Loodglit 6dl Gebleekte schellak 20 dl
buisje na afkoelen onder de water- Bruinsteen of mangaan- Chin. boutolie 100 dl Sandarak
oxydhydraat 2dl 38 dl
leiding geheel helder blijft. . Cumarenhars 100 dl ManiLlacopal
11, dl 32 dl
Hierna voegt men de standolie en Cobaltlinoleaat Colophonium W.W. 10 dl
de dikke houtolie toe en verhit tot op White spirit 2"'5 dl Spi ri rus 125 dl
2oon-220~ C, zoolang tot weer bij het Ilsbloernenlak. Tetrachloorkoolstof 30 dl
verdunnen op de hierboven beschreven
wijze het proefje geheel helder blijft. Hiervoor maakt men eerst volgens Lak voor rubberscbcenen.
Tenslotte laat men afkoelen. en voegt een der hiervoor opgegeven recepten 10 dl
Kalk-bardhars Stroohoedenlak.
bet siccatief en het oplosmiddel toe. een harslak, die op I dl hars 2 dl Stearinepek 30 dl
houtolie bevat. Met deze lak maakt 30 dl Elemi-hars
Asfalt 50 dl
men nu het gewenschte pigment tot JO dl
Steenkoolteer Colophonium 45 dl
Jachtlak. een vrij dikke pasta en voegt hieraan roo dl Sandarak
Benzol 30 dl
zooveel rauwe, dus volkomen onge-
Lichte naphta 20 dl Schellak 5 dl
Albertol 1 IIL 100 dl prepareerde houtolie toe dat de lakverf Ricinusolie
Houtolie 240 dl bij her drogen in den gasoven de u dl
Spiritus 860 dl
Deze worden samen tot op 2850 C gewenschte kristal- of ijsbloemen- Lek voor betcnstlo" ••
verhit en dan vlug met 15 dl hars- structuur heeft. Het ontstaan van deze
zuurlood en 60 dl standolie afgekoeld. structuur hangt van de verhouding Cumaronhars 100 dl
lak tot pigment tot houtolie af en Xylol 40 dl Overdruklak.
Hierna voegt men 200 dl lakbenzine
en 50 dl terpentijnolie toe. Ter ver- ontstaat alleen, Wanneer in den droog .. Naphta J20 dl
De cumaronhars wordt door de Mastik 6 dl
snelling van het drogen kan men nog of moffeloven vrij brandende gas-
bUt uit het beton en door eventueele Colophonium I:öI dl
iets siccatief toevoegen. vlammen zijn, zoodanig dat de ver-
brandingsgassen over het gelakte voor- .-en uit de stoffen, die in de silo's Sandarak
Kalk-hardhars
::15 dl
I dl
werp strijken. bnraatd worden, niet aangetast. Door
. de lak met een hoeveelheid portland- Venetiaansche terpentijn 25 dl
Cobaltsiccatief . Spiritus
cement te mengen verkrijgt men een 75 dJ
Colophonium W.W. 100 dl Isolatielak. lOOrt verf, die met ten harden kwast
Lijnolie 100 dl ~cbt een vrij bestendige laag
Cobaltacetaat 16 dl Geblazen lijnolie 300 dl .~ Door voldoende cement te VlooIlak .
White spirit 280 dl Albertol IIIL 100 dl lIIIIIIIaa wordt de verflaag ook mat.
Sandarak 78 dl
Hars en lijnolie worden samen ge- De olie wordt op 1500 C verhit en
Elerni-hars 31 dl
smolten en bij ISo' C begint men voor- men voegt het Albertol in porties bij
Boekbindenlak. Mastik 98 dl
zichtig het cobaltacetaat toe te voegen. de heete olie. Hierna verhit men het
mengsel op 200°-240° C tot bij het Ricinusolie 48 dl
Hierbij laat men de temperatuur lang- X~tiaan.sche terpentijn 5 dl Venetiaansche terpentijn 20 dl
0
zamerhand tot 260 C stijgen en houdt verdunnen met benzine geen neerslag
s;iri~e schellak 11 dl Spiritus 980 dl
de smelt op deze temperatuur tot de ontstaat. Bij het afkoelen voegt men
35 dl
.11..,.,. en Roeren 5
66 MENGEN EN ROEREN
LAKKEN, VERVEN EN BElT SEN
--------
Water d~hellakverDis. Papierlak.
troleu md est illaat en brengt met een schuurpapier glad geslepen wordt.
kwast op. Na ongeveer 20 min wrijft Eenige lagen van deze lak telkens
Borax 20 dl Sandarak 5 dl
alen de overmaat met een lap dwars geslepen en tenslotte op hoogen glans
Schellak 60 dl Venetiaansche terpentijn 3 dl
op de houtnerf weg en laat dan goed gepolijst, geven een zeer harde en
Water 160 dl Spiritus 15 dl
drogen. weinig aan slijtage onderhevige laklaag.
Onder verwarmen zoolang roeren
tot de schellak geheel opgelost is. Wanneer men zich de moeite van het
Houtbeitsen. Oliebeits. slijpen en schuren wil sparen spuit
men 10 eens een dikke laag nirrolak op
Matlak. Wanneer bij het afwerken van hout Terwijl de waterbeitsen ook oplos- die goed vloeit en vult, waardoor men
de natuurlijke houtnerf zichtbaar blijft, bare kleurstoffen bevatten, die in het lnee~ een gestoten en glanzende laag
verkrijgt,
2 dl schellak worden in 10 dl spi- wordt het hout in het algemeen ge- ~en beter lichtecht u;n dan de
ritus opgelost. Aan de oplossing voegt beitst, dus gekleurd; dikwijls om het beaZOlbeitsen en niet doorslaan, neemt Men kan hout ook met olielakken
men 1/. dl gesmolten gallipot toe. er ouder te doen uitzien, dikwijls ook mca voor de olie beitsen gewoonlijk afwe~ken. Dit duurt door de lange
Hiernaast smelt men 0,2 dl gele bijen- om minder dure soorten hout het pÎIIIlenten die slecht dekken en meer droging Zeer lang en de olielakken
v
was met 0,1 dl olijfolie en giet de 45 C uiterlijk van dure houtsoorten te geven. eeD doorschijnende laag geven. De ziin bijna alle meer of minder sterk
warme schellakoplossing bij de was- De beitsen bevatten als oplosmiddel ombra- en siennasoorten dekken slecht geel gekleurd, waardoor het uiterlijk
smelt. Door goed roeren worden de voor de kleurstof water, spiritus, ben- CD ,even bruikbare oliebeitsen of olie- van het hout steeds veranderd wordt.
beide stoffen vereenigd. zol, olie of lak. Ilazuur. Men maalt het pigment met Ook is olie lak nooit zoo doorschijnend
Voor de benzolbeitsen lost men een BjnoUe tot een stijve pasta en verdunt als nitrolak en de houtnerf komt dus
anilinekleurstof, die in vet oplosbaar dan met terpentijnolie onder toevoegen niet zoo fraai te voorschijn.
Etiketten =matlak. is, in benzol op. De concentratie wisselt ftD siccatief. Met deze oliebeits blijft Indien een mat oppervlak gewenscht
van li. tot 10 %, afhankelijk van de tint de houtnerf niet zoo fraai zichtbaar wordt voegt men aan de olie- of nitro-
Gebleekte schellak ~4 dl die men wil bereiken. Voor de spiritus- als bij de opgeloste beitsen. Het werk lak een hoeveelheid matpasta toe, die
Glycerine 5 dl en waterbeitsen neemt men de kleur- is echter goedkooper daar de poriën men verkrijgt door aluminiumstearaat
GalJipot 5 dl stoffen die hierin oplosbaar ziin. tctelijkcrtijd gevuld worden. of palmitaat met de juiste hoeveelheid
Spiritus 45 dl Na het beitsen wordt het hout dik- oplosmiddel te laten zwellen.
Aether 21 dl wijls nageschuurd en dan met een
poriënvuiler behandeld. Deze wordt Lekbeits.
met een pigment 200 precies mogelijk Het sUjpen van hout.
Accarold ",matlak. op kleur gemaakt. Na den poriénvuller Hier Iun men eigenlijk niet meer
komt een laag slijplak, hierna een ftD beitsen spreken, daar de kleurstof Houtwerk, dat later gebeitst en ge-
Accaroidhars (rood) 35 dl schellaklaag om te verhinderen dat de ia de laklaag blijft en niet in het hout politoerd moet worden, moet door den
Spiritus 65 dl kleurstoffen doorslaan. Op de schellak- biaDendringt. Voor zeer goedkoop meubelmaker extra fijn afgewerkt wor-
en laag brengt men dan e~"1 of meer lagen wvt wordt dit materiaal toegepast. den. Na het zuiver afschaven wordt het
Manillacopal 34 dl blanke lak op, waarvan de soort en de lIea lost in olielak of in nitrolak een- eerst dwars op den draad van bet bout
Spiritus 66 dl kwaliteit van den prijs van het werk ~dig . een kleurstof op die in het geschuurd, eerst met grof en tenslotte
worden gescheiden opgelost en gefil- afhangen. De laatste laklaag kan glan- opIoeauddel oplosbaar is en lakt hier- met zeer fijn schuurpapier. Hierna
treerd. Hierna mengt men de beide zend of dof zijn, kan eventueel ook Iáedc de voorwerpen. Voor goedkoop borstelt men met een harden borstel
oplossingen. De lak is ook als bruine gepolijst worden. IPIIdxoed wordt deze methode vaak zorgvuldig al het schuurstof weg.
spiritus-matlak bekend. Door de lak IOtIcpast. Voor het beitsen wordt nu het hout
met iets nigrosine te kleuren en met met lauwwarm water nat gemaakt en
niet re veel roetzwart te malen verkrijgt Porfënvuller. hierna laat men het goed drogen. Door
Het lakk~D van bout. deze bewerking komen kleine hout-
men een goed dekkende zwarte spi-
rituslak. Siccatief 24 dl vezeltjes, die gedeeltelijk los zaten,
Na .het beitsen en het vullen van omhoog en deze worden nu tegen den
Terpentijn 40 dl •
~b. van ~et hout brengt men een
Lijnolie 80 dl draad in met een schraapstaal zoo
Watervaste lak voor vÎschsnoer. Kwartsmeel 250 dl
ba ~~~ die gemakkelijk geslepen volledig mogelijk verwijderd. Dan
WU&UClL Men schuorr deze laklaag schuu,rt men met grof schuurpapier
Gemalen asbest 150 dl
dl Voor het op kleur brengen kan men
:: het hout geheel glad en gesloten voorzichtig tegen den draad om alle
Nitrocellulose
Ricinusolie
100
~50 dl een deel van het asbestpoeder door -..."':.D
tued brengt men deze lak een vezeltjes en houtpuntjes te verwijderen
"":"-UC maal op. Wanneer men met en schuurt nu pas het werkstuk met
Am ylacetaat 400 dl een pigment vervangen.
Magnesiumcarbonaat
Meth ylalcohol
2 dl
600 dl
Voor het gebruik verdunt men den
poriënvuIler met terpentijnolie of pe- .I.~l::'
~en
...,p
Werkt wordt hierop nu
van een goed hard wordende
opgebracht, die dan met nat
fijn schuurpapier geheel glad. Ten-
slotte wordt met een borstel weer zorg-
vuldig alle stof verwijderd.
68 MENGEN EN ROEREN
LAKKEN, VERVEN EN BElT SEN
Bij het fabriceeren van waterbeitsen men dit voor eikenhout gewoonlijk
gaat men uit van zure kleurstoffen, die verlangt, voegt men aan de waszeep- wassen en tot glans brengen. De Grijsbruin.
ontwikkelde kleur hangt natuurlijk Pyrocatechine 10 g
ieder apart in water opgelost worden: oplossing een oplossing van Kassel-
de oplossing wordt dan gefiltreerd. sche aarde in potasch toe. Deze oplos- 5tccds nog van de soort van het ver- IJzerchloride I g

Door de zuivere oplossingen te mengen sing verkrijgt men door 125 g Kassel- werkte hout af. De volgende recepten De beitsen, die geen ijzerchloride
kan men dan iedere russchenkleur sche aarde met 25 g potasch en I I menen hoofdzakelijk ter oriëntatie. bevatten, kunnen verder nog nagebeitst
maken. Het moeilijke afwegen van water Ie koken. Wanneer men van de verschillende worden met een ammoniakale op-
kleine hoeveelheden valt dan weg. Het De verhouding van was tot kleur- looistoffen en metaalzouten zuivere lossing van kaliumbichromaat; op 10 g
is bovendien onmogelijk voor een stof kan men geheel willekeurig kiezen oplossingen maakt, kan men door kahumbichrornaat voegt men 50 g
bepaalde tint een vast recept op te en hangt af van de gewenschte kleur. mengen en opstrijken op een proef- ammoniak toe.
geven, daar de kleur van de soort van Hoe donkerder men het hout wil beit- pl.ankje zeer gemakkelijk vaststellen, De waterbeitsen hebben alle de on-
het hout afhangt. Bovendien wisselen sen hoe meer kleurstof men neemt. welke combinatie de gewenschte tint aangename eigenschap bet hout ruw
de eigemchappen van de kleurstoffen, Door toevoegen van eenige procenten ontwikkelt. De aangegeven hoeveel- te maken, daar het zachte hout zwelt.
zoodat men de kleurstoffen van ver- sterke ammoniak dringt de beits beter heden worden alle in I I warm water Dit kan men verhinderen door de in
schillende fabrieken niet door elkander in het bout en de kleur wordt voller opgelost. water oplosbare kleurstof in de vier-
kan gebruiken. Gebruikt worden in en warmer. voudige hoeveelheid glycol op te
Donkerbruin. lossen. Dit moet op een waterbad
het algemeen nigrosine, azc-rood, Naast deze gewone bruine beits
azo-oranie, indolblauwgroen, croceïne- kan men wasbeitsen in iedere kleur !>yrogalluszuur 40 g geschieden. Nadat alles opgelost is
scharlaken, tartrazine, p yrotinerood, maken door aan de wasoplossing een Koperchloride 8 g verdunt men met methylalcohol.
azinblauw en azinviolet. oplossing van een anilinekleurstof toe Middel donkerbruin.
Voor spiritusbeitsen neemt men te voegen.
Voor het verkrijgen van een waslaag Pyrogalluszuur 20 g Zuurvaste zwarte beits.
in spiritus oplosbaar nigrosine, Bis-
marck-bruin, basisch fuchsine, mala- die bijzonder hard is, kan men de Koperchloride 4 g
Oplossing no. I.
chietgroen, auramine, enz. Benzol- en bijenwas door kunstwassen vervangen. Lichtbruin.
terpeatiinoliebeitsen maakt men met Er komen verzeepbare kunstwassen Kopersulfaat 121/. dl
de Soedan-kleurstoffen. Door de kleur- met een smeltpunt van ongeveer 80° C Py~alluszuur 10 g Kaliumchloraat 121/. dl
stofoplossingen aan een spiritus- of in den handel. Een zeer goede was- Tawune 10 g Water 100 dl
olie lak toe te voegen verkrijgt men een oplossing verkrijgt men door 50 g l.G. Z«r lichtbruin. Oplossing no. 2.
lakbeits. In ieder geval maakt men van was E met 20 g potasch te verzeepen. pyro~luszuur 5 g
een beits een kleine hoeveelheid en Men voegt JO g Ianettewas toe en Aniline IS dl
Tumme 5 g Sterk zoutzuur 18 dl
probeert op een stukie hout hoe de verdunt zoover als noodig is. Deze
kleur wordt. Alleen hierdoor kan men was oplossing kan men dan als boven Water 100 dl
De bruine tint kan intensiever wor- Het hout moet geheel schoon en
neb onaangename verrassingen be- met de kleuntofoplossingen mengen. den door na re beitsen met een was-
sparen. vetvrij zijn. Het wordt dan met de
beits, waaraan een oplossing van Kas- kokende oplossing I twee keer inge-
ldacbe aarde in potasch toegevoegd is. wreven; de eerste laag moet droog zijn
Chemische beitsen. Door bv. verder een roode aniline-
Belt.en van zacht hont. voor de tweede opgebracht wordt.
kleurstof toe te voegen, kan men de Hierna wrijft men de oplossing .2 ook
In bet algemeen verkrijgt men met dAt naar het roodbruine doen ver-
Sommige soorten hout, bv. ook beitsen op eikenhout het fraaiste resul- twee maal op het bout. Hierna laat
lChuiven.
dennenhout, worden voor het beitsen taat, daar het looizuur uit het eikenhout men goed drogen en wascht dan af
met een mengsel van lijnolie en terpen- de kleurstoffen vastlegt. Er ontstaat een ZJPaTt. met zeep en water, laat weer drogen
tijnolie in gelijke deelen behandeld. chemische verbinding tusschen kleur- Pyrocatechine 40 gg en wrijft met lijnolie in.
De olie laat men drogen en beitst stof en de bestanddeelen van het hout. IJUrchloride (ferri) 60
hierna. De beits Jaat men 5-10 min Men kan nu echter hout, dat geen looi- LidttgrijJ. Zwarte beits.
inwerken en veegt de overmaat met zuur bevat, met een looizuur of tannine-
een l{&p weg. oplossing voorbehandelen. Met een Pyrocateehine log
metaalzoutoplossing verkrijgt men dan IJtercbloride ° 2 g Gilseniet .2 dl
het onoplosbare metaalzout van de Alle tusschenhggende tinten verkrijgt Terpentijnolie 20 dl
Wasbeits. looistof en deze verbinding is dan vast ::: Dlet de tusschenliggende coneen-
in het hout verankerd. Wanneer deze c:blorid:an pyrocateëhine en ferri-
Men verzeept 40 g bijenwas met kleur nog niet voldoende intensief is Ebbenhoutbeits.
een oplo9Sing van 20 g potasch in 100 g kan men met een gewone kleurstof- UchtgrOl'n.
water. Na het verzeepen verdunt men oplossing nabelundelen en ten slotte Nigrosine 16 dl
~techine 10 g Oxaalzuur 7 dl
tot een liter. Voor gewoon bruin, zooals met een verzeepte wasoplossing na- - "&V!5alluszuur 10 g Water 640 dl
70 MENGEN EN ROEREN LAKKEN, VERVEN EN BEITSEN 71
-------------------------
Houtcarbol ineum. Het hout wordt geheel met deze Celluloid 10 dl wordt nabehandeld met een 4-pcts
vernis bestreken. Men laat haar iets Amylacetaat 90 dl formaldehyde-oplossing.
Creosootolie I dj aandragen en veegt dan de vernis Beide oplossingen verdunt men voor
Petroleum 1 dl oppervlakkig weg, zoodat ze in de het opspuiten met het fixeerspuitje
diepste plaatsen overal blijft zitten, %oover, dat de teekening juist niet meer Lak :emulsie.
afgeeft. Een te geconcentreerde op-
Groen carbolineum. lossing doet de teekening glimmen. Lijnolievetzuur 2 dl
Hout kunstmatig uud maken. Triaethanolamine 2 dl
In 50 kg teerolie lost men 20 kg Deze worden onder roeren tot 90° C
groene resinaatkleurstof op door het Bij vele houtsoorten gelukt dit buiten- Lak voor botervaatjes. verhit tot een homogene massa ge-
mengsel op IlO" C te verwarmen. gewoon goed door het met een ver- vormd is. Deze amine zeep wordt nu
Hierna verdunt men met zooveel teer- dunde oplossing van kaliumbichromaat Caseïne 50 dl in de lo-:w-voudige hoeveelheid van
olie, dat de kleur juist nog voldoende in te smeren. Na het drogen zet men Natriumhydroxyde 4 dl de te emulgeeren lak opgelost en deze
intensief is. De resinaatkleurstof maakt het hout in de zon, waarbij een zeer Water 170 dl oplossing wordt met warm water
men. door in 70 I condenswater 5 kg echt oud uitziende bruinachtige kleur Na het opdrogen van de caseïnelaag verdund.
natnumhydroxyde en 10 kg gecalci- ontstaat.
neerde soda op te lossen. De oplossing
Verhit men tot koken, doet hierin
in kleine porties 100 kg colophonium Hout bleeken.
en kookt zoolang tot men een heldere
harszeepoplossing verkregen heeft. Het vroeger veel gebruikte oxaalzuur
Hiernaast lost men 10 kg azingroen kan men beter vervangen door na-
in 100 I condenswater op en voegt de triumperboraat. Dit oxydatiemiddel
kJeurstofoplossing bij de zeep. Na goed wordt in alkalische oplossingen gebruikt
omroeren laat men de oplossing tot en kan dus met soda en waterglas
'50~ C afkoelen en voegt dan een gemengd worden. Het SIlicaat dient
re-pets aluinoplossing toe tot geen voor het stabiliseeren van de oplossing,
n:eerslag meer ontstaat. Het neerslag die zonder deze toevoeging zeer snel
filtreert men in een linnen doek, perst ontleed wordt. Men mengt bv. 10 %
af en laat drogen. Door andere kleur- natriumperboraat met 90 % natrium-
stoffen te nemen kan men ook anders metasilicaat of met een mengsel van
gekleurde resinaatkleuren maken. het silicaat en trinatriurnphosphaat,
Men maakt een Ia-pets oplossing en
laat deze 20--30 min op het hout
Donkerbruin carbolineum. inwerken. Hierna wordt goed met
lauwwarm water afgewasschen.
Zware teerolie 8o-g0 dl
Stearinepek 20--10dl
Plastisch hout.

Carbolineum voor pissoirs. Nitrocellulose 15-l0 dl

Harsester 5--9 dl
Zware teerolie go dl Ricinusolie 1-5 dl
Ruwe kresol Ia dl Houtmeel 15-30 dl
Een mengsel van spiritus, aethyl-
acetaat, berylacetaat en aceton, zoo-
Antlekvernle voor hout. veel als noodig is.

Donker chromaatgroen 3 theelepels

Van Dijk-bruin 2 theelepels fhultlef voor krijtteekeninl'en.
Zwartsel 2 theeler.els
Terpentijnolie I. 1 Mastik ro dl
Lijnolie 111 I Amylacetaat 90 dl
Siccatief een paar druppels of:
 SCHOONHEIDSMIDDELEN EN DROGER! JEN 73
------- ----_.
de geheele massa door een zeef. Hoe Het mengen geschiedt juist als bij
duurder het poeder hoe fijner de zeef. de stuifpoeders. De allerfijnste soorten
worden in een kogelmolen gemengd
en na het toevoegen van parfum nog
door een zijden gaas gezeefd.
ZEVENDE HOOFDSTUK. Gezichtspoedu. De aangegeven recepten kunnen
naar persoonlijke behoefte gewijzigd
Recept no. I, zwaar. worden. Hierbij moet men bedenken
SCHOONHEIDSMIDDELEN EN DROGERIJEN. Talcum 40 dl dat de toegevoegde kaolin niet alleen
Magnesiumcarbonaat 5 dl glad maakt, doch ook zweet absorbeert.
Hoewel het gebruik van schoonheidsmiddelen reeds eenige duizenden Zinkoxyde 10 dl Het magnesiumcarbonaat maakt het
Zinkstearaat 5 dl poeder Jicht en houdt het p~rfu~ vast.
jaren oud is, dateert het intensieve gebruik door nagenoeg iedereen 10 dl Het zinkoxyde en het dikwijls ge-
Rijstmeel
eigenlijk pas uit den na-oorlogstijd. Het aantal preparaten, dat in Kaolin 30 dl bruikte titaanwit maken het poeder
den handel komt, is ontelbaar. In vele gevallen bestaan de zg. nieuwe Kleur. dekkend. Zink- en magnesiumstearaat
preparaten uit van ouds bekende stoffen, de verpakking en de naam doen het poeder op de huid hechten.
Recept no. 2, medium.
zijn dan het eenige nieuwe. Nagenoeg alle schoonheidsmiddelen hebben 50 dl
Talcum
één eigenschap gemeen, de prijs is in verhouding tot de kosten van Zinkoxyde 15 dl Vloeibaar poeder.
het materiaal buitengewoon hoog. Gedeeltelijk wordt dit veroorzaakt Zinksrearaat la dl
door de hooge reclamekosten, gedeeltelijk door de meening van het Kaolin 20 dl Zinkoxyde J35 dl
koopende publiek, dat goedkoope preparaten niet deugen. Geprecipiteerd krijt 5 dl Geprecipiteerd krijt 135 dl
Kleur. Glycerine 60 dl
Alcohol ~40 dl
Poeder. Poeder (De het bad te gebruiken). Recept no. 3, licht. Parfum Ia dl
Talcum 65 dl Water. zooveel als DOorlig is.
De juiste keuze van de grondstoffen Talcum 85 dl Ziokoxyde la dl Kleur, zie poeder.
is hierbij van het grootste belang. Het Magnesiumcarbonaat 7 dl Zinkstearaat 10 dl
gebruikte talcum moet niet alleen uiterst Zinkstearaat 7dl Kaolin 10 dl
fijn, doch tevens voldoende glad zijn, Boorzuur I dl Geprecipiteerd krijt 5 dl Gealchtspoeder .
mag geen oplosbare stoften bevatten Kleur. Titaanwit 3 dl
en moet licht zijn. De prijs van het Het zinkstearaat wordt gebruikt om Aan deze drie recepten moet nu nog Kaolin (fijn) 8 dl
eindproduct bepaalt de eischen, die het poeder beter te doen hechten en de benoodigde kleur toegevoegd wor- Rijststijfsel 3 dl
men aan het talcum kan stellen. om het poeder zachter te maken. Het den. Hiertoe neemt men in het alge- 1taliaansch talcum 31 dl
boorzuur dient als antisepticum en meen pigmenten, die natuurlijk voor Magnesiumstearaat I dj
kan door andere stoffen als methylpara- de huid absoluut onschadelijk moeten Poederfixateur P &: S 4 dl
hydroxybeazoëzuur, tertiair-chloor- . ájn. Kleur naar wensch en I tot 2 %
butanol, chloor-metaxylol en andere Bij het koopen V611 materiaal hier- parfum. Het mengsel wordt in een
Stuifpoeder. vervangen worden. De laatstgenoemde voor moet er dus steeds op gewezen kogelmolen gemengd en fijn gemalen
stoffen worden hiertoe in het parfum worden dat de verfstof met de men- en hierna zoo fijn mogelijk gezeefd.
Recept no, 1. eventueel onder toevoeging van iets acheIijke huid in aanraking komt. In
alcohol opgelost. bet aliemeen gebruikt men voor het
Talcum 94 dl Het magnesiumcarbonaat maakt het kleuren: oker, geel en gebrand, ge-
Boorzuur 2 dl
Rouge.
poeder licht en donzig. Het zinkstea- brande sienna en ombra, ultramarijn-
Magnesiumcarbonaat 3 dl raat kan men door magnesiumstearaat b~uw, verder lakverfstoffen als gera- Droog rouge werd oorspronkelijk
Parfum tot I dl vervangen, het magnesiumcarbonaat llSUIDrood, perzisch oranje, eventueel gemaakt door talcum en karmijn aan
eventueel door geprecipiteerd krijt. &al groene verflak. De pigmenten te mengen met tragacanthslijm en het
Recept no. 2. De droge stoffen worden in een worden eerst met de 4- tot ç-voudige deegachtige mengsel in kleine bakjes
gesloten mengapparaat gemengd, het hoeveelheid talcum 8f)ed gemengd en te laten drogen. Later maakte men
Talcum 85 dl parfum wordt met de twintigvoudige 'fta. dit mengsel voegt men dan zooveel grootere stukken en bewerkte Ze bv.
Magnesiumcarbonaat 10 dl hoeveelheid van het poeder voorge- aan bet poeder toe, dat de gewenschte op de draaibank tot den gewenschten
Boorzuur ~ dl mengd en door een fijne zeef gewreven. detkra ebt
. bereikt is. De juiste hoeveel- vorm. Tegenwoordig wordt het bijna
Zinkstearaat 3 dl Hierna voegt men dit mengsel bij de ad hmoet door probeeren bepaald droge mengsel onmiddellijk in den
Parfum 1/2 tot I dl geheele hoeveelheid poeder en zeeft worden. juisten vorm geperst.
74 MENGEN EN ROEREN SCHOONHEIDSMIDDELEN EN DROGERIJEN 7'5
------- --_._-- -----
Een eenvoudig rouge bestaat uit: In beide recepten kan naar wensch Eosine 3 dl Huidcrêrne's.
Talcum 40 dl parfum toegevoegd worden. Met be- Karmijn 3 dl
Kaolin ~5 dl hulp van kunstmatige verlakte, dus Propylparah ydroxy- Hoewel de cold-eteams steeds iets
Zinkoxyde 15 dl onoplosbare teerkleurstoffen, kan de benzoaat 0,1 O',,<> alkalisch reageeren, worden ze toch in
Geprecipiteerd krijt 10 dl massa op de gewenschte tint ingesteld Parfum naar believen. zeer groote hoeveelheden gebruikt en
Dit mengsel wordt met een vol- worden. De olie wordt eerst met de wassen vormen het hoofdbestanddeel van alles
doende hoeveelheid pigment gemengd gesmolten. De onoplosbare kleurstof wat op de huid gesmeerd wordt. Een
en dan in een kogelmolen gedurende wordt met de olie fijn gemalen, de cold-crearn is in principe een emulsie
eeruge uren gemalen. Het poeder wordt Lippenpommade. ~losbare kleurstof wordt eenvoudig van Vetten in water. Het vet is hier
dan door een fijn zijden gaas gezeefd bii bet smelten opgelost. De eigen- met behulp van een emulgator zoo
en aangemengd met een oplossing van Paraffine-olie 600 dl schappen van dergelijke lippenstiften fijn in water verdeeld, dat de vet-
0,2 dl tragacanth in 4 dl water. Het Vaseline 200 dl kan men wijzigen door de verhouding druppelties blijven zweven. Door de
poeder mag slechts weinig vochtig Paraffine 200 dl tusschen olie en was te veranderen. fijne verdeeling dringt het vet zeer
zun en wordt dan door een fijne zeef Ozokeriet 25 dl Bovendien werken de onoplosbare gemakkelijk in de huid binnen en
gewreven. Bijenwas 75 dl pigmenten anders dan in olie oplosbare wanneer de crème dient om een tekort
Hierna wordt het materiaal met be- Parfum eenige tiende procenten. kleurstoffen. Hiernaast voegt men aan vet in de huid aan te vullen, kan
hulp van ten pers tot stukjes van den Het materiaal wordt eerst samen- soms nog een kleurstof toe, die in water het vet dus zeer snel opgenomen
gewenschten vorm geperst. De me- gesmolten en bij het afkoelen voegt oplosbaar is, als tartrasine en ponceau. worden. Bij de crêrne's die meer voor
talen vorm wordt voor het persen met men het parfum toe. De pommade het reinigen der huidporiën dienen,
een! ft-pets tragacanthoplossing bestre- wordt gebruikt om het springen der kan het minerale vet dus de poriën
ken. Met de hoeveelheid tragacanth- lippen te verhinderen. Indien de prijs Lippenstiften. als het ware uitspoelen.
oplossing, die met het poeder gemengd het toelaat verdient het aanbeveling Een eenvoudig voorschrift voor een
wordt, moet men zeer voorzichtig zijn. een deel van de petroleumproducten Gele vaseline 91 dl cold-eteam is:
De juiste hoeveelheid moet door 'kleine door lanoline, olijfolie en cacaoboter Witte ceresine 17 dl Paraffine-olie 4000 dl
proeven bepaald worden, daar deze te vervangen. Door eenige procenten Paraffine 6 dl Bijenwas 800 dl
In hooge mate van het gebruikte mate- fijn zinkoxyde met het mengsel te Ozokeriet 6 dl Het mengsel wordt tot 70u C ver-
riaal afhangt. Hetzelfde is het geval malen wordt het materiaal beter wit Caroaubawas 4-2 dl warmd. Hiernaast lost men 45 dl borax
met de gebruikte pigmenten, de dek- en de pommade werkt genezend op Zoete amandelolie 20 dl in 2500 dl water op en verwarmt de
kracht is h.iervan zeer verschillend. In ontstoken lippen. Paraffine-olie 3~ dl oplossing tot 70° C. De boraxoplossing
het algemeen i!'>Ia tot 20 % voldoende. Kleurpoeder ca. 40 dl giet men nu onder goed omroeren bij
Men neme hiervoor de beste soorten Kleurfixareur P &: S 48 dl de wasoplossing. Na afkoelen op on-
en dan iets minder. Bovendien moet UP~D5tift voor het tooneel. De carnaubawas wordt gesmolten. geveer 50° C voegt men het parfum toe.
men steeds soorten verlangen die De andere wassen en vetten worden In dit voorschrift IL1n men de paraf-
absoluut onschadelijk zijn voor de Vaseline 40 dl eerst samengesmolten, waarna men fine-olie geheel of gedeeltelijk door
huid. Paraffine 20 dl de carnaubawas bij de andere vetten plantaardige oliën vervangen. In dit
Paraffine-olie 10 dl voegt. De helft der massa wordt nu geval moet een conserveermiddel toe-
Carnaubawas 5 dl met het kleurpoeder gemengd en op gevoegd worden. De bijenwas kan men
Lanoline 5 dl een walsmachine uiterst fijn gemalen, tot de helft door paraffine, ceresine,
Lippenrouge (oDafwischbaar). Pigment (kleur) 10 dl IOOlang tot men met de loupe geen ozokeriet of spermaceti vervangen.
Parfum naar wensch. puntjes meer kan vinden. Vervolgens Verder kan men bv. een kleine hoeveel-
Ricinusolie 300 dl Als kleurstof neemt men in het Yoegt men de tweede helft der vetten heid lanoline toevoegen.
Lanoline 45 dl algemeen weer een onschadelijke roode toe en verhit de geheele massa op een
Bijenwas 45 dl tot oranie organische kunstmatige lak: waterbad.
Eosine 30 dl Inmiddels heeft men de fixateut Cold :lcre.am.
Lakrood ~o dl VOOr lippenstiften eveneens op een
Lippenstift (niet afgevend). waterbad gesmolten en nu wordt de Spermaceti 125 dl
of: Gebleekte was
tesmolten fixateur aan de geheele 120 dl
Ricinusolie ~70 dl Olijfolie 16 dl massa toegevoegd. D_;: massa laat men V ase line-olie 560 dl
Cetylalcohol 45 dl Cacaoboter 8 dl ~ gestadig roeren afkoelen, om te Borax 5 dl
Stearinezuur 12 dl Stearinezuur 6 dl getllUlderen, dat zich kleur op den Gedestilleerd water 190 di
Lanoline 45 dl Paraffine Sdi bodem afzet. De nog half vloeibare Parfum, bv. synthetische rozen-
Glycerinemonostearaat 45 dl Bijenwas 7 dl ma.a Wordt geparfumeerd en in olie.
Eosine 25 dl Carnaubawas I dl ~debsovormen gegoten. De lippenstift De Vetten worden gesmolten en de
Lakrood 12 dl Lanoline 2 dl .. a luur "kissproof". borax in heet water opgelost. De
 MENGEN EN ROEREN SCHOONHEIDSMIDDELEN EN DROGERIJEN 77
------------ ----------
warme boraxoplossing giet men raat als emulgator. Deze crême's ver- Recept no. 2, medium: Vanlshing cream.
langzaam bij de gesmolten vetmassa. dampen zeer vlug, zijn meer oplosbaar
onder goed roeren. Zoodra de massa Minerale olie 50 dl
in water dan de vorige soorten en ver- 18 dl Stearine 200 dl
begint te stremmen voegt men de oorzaken door het hooge gehalte aan Paraffine
Witte vaseline 23 dl Lanoline 10 dl
rozenolie toe. water een duidelijke afkoeling der huid. Emulgator P 6: S 60 dl
Spermaceti 9 dl
Deze crêrne's moeten goed lucht- Glycerine 60 dl
Cold -cream. dicht verpakt worden, daar ze anders Water 660 dl
een neiging hebben water af te Recept no. 3, mediu m. Parfum 10 dl
Bijenwas 540 dl scheiden. Minerale olie 50 dl
Spermaceti 300 dl Glycoldistearaat 22 dl Paraffine 30 dl
Paraffine-olie 1730 dl Vaseline 16 dl Vaseline 20 dl Cold .cream.
Stearine 430 dl Paraffine 12 dl
Water 720 dl Paraffine-olie 30 dl Recept no. 4, hard: Stearine 120 dl
Borax 100 dl Water 100 dl Lanoline 30 dl
Natriurnbenzoaat 10 dl De vetten worden eerst gesmolten Minerale olie 45 dl Witte was 70 dl
Parfum naar believen. en bij een temperatuur van 77" C Paraffine dl
25 Vaseline-olie ISO dl
Borax en natriumbenzoaat worden onder goed roeren in het op 77° C Witte vaseline dl
20 Emulgator P &: S SO dl
in kokend water opgelost en in de verwarmde water gegoten. De crêrne Spermaceti 10 dl
Water 570 dl
warme gesmolten velmassa gegoten. moet dan warm een tijd lang blijven De bestanddeeten worden op een Parfum "Crema" 10 dl
Gedurende het afkoelen langzaam staan om de ingesloten lucht te laten waterbad gesmolten en gemengd. Men
roeren. onrwiiken. Hierna wordt het parfum voegt ongeveer .1/11 % parfum ~?e,
toegevoegd en bij 40c tot 50" C giet giet de massa bij zoo laag mogelijke Peedercrème.
men de crème in de flacons. temperatuur in de doosjes of flacons
Reinigingscrème. en laat rustig staan tot de massa ge- dl
Stearine 190
heel afgekoeld is. Lanoline 20 dl
Terwijl in de vorige crêrne's borax Neutrale reinigingscrême. Vaseline-olie 60 dl
in verbinding met wassen als emul- Emulgator P &: S 60 dl
gator gebruikt werd, kan men met Paraff ine- olie 80 dl Vanishinr cream. Water 610 dl
behulp van triaethanolaminezeepen Spermaceti 30 dl Talcum 20 dl
uitstekende en zeer lang houdbare Glycerinemonostearaat 24 dl Onder vanishing cream verstaan We Ti taandies yde 30 dl
crêrne's fabriceeren. Water go dl een vetvrije crème, die geheel door de Parfum 10 dl
Paraffine-olie 78 dl Glycerine 10 dl huid opgenomen wordt. Deze SOO~
Gebleekte was 5 dl Parfum. crême bestaat uit een emulsie van vru
Spermaceti 28 dl De vetten worden bi; 60c C voor- Vanishinlr cream,
stearine%uur in een oplossing van een
Triaethanolaminestearaat 20 dl zichtig samengesmolten en dan giet stearinezeep. Het paartemoerachtige
Deze worden samengesmolten en men langzamerhand de heete glyce- Stearine 240 dl
uiterlijk ontstaat door het uitkristalli- Lanoline 4:S dl
langzaam in een heete oplossing van rine-oplossing bij het gesmolten vet- seeren. V.u1 het vrije stearinezuur In
4 dl gl ycerine in 92 dl warer gegoten. mengsel. La Perla vanishing cream-
dunne blaadjes. Voor een zachte crême basis 100 dl
Door goed roeren vereenigen zich de ~t men triaethanolamine als base.
beide oplossingen spoedig tot een Water 615 dl
Men smelt 100 g stearinezuur en Stearine en lanoline worden samen
dikke crêrne. Wanneer de crème goed Smeltende reinigingscrême. verhit tot 80 C. Verder lost men 4,5 g
0

gebonden is voegt men de gewenschte gesmolten en op 70' tot 80° C ver-

hoeveelheid parfum toe. Den volgenden
dag wordt de crème nog eens door-
geroerd en verpakt. Deze crème heeft
geen neiging water af te scheiden en
blijft ook bi; heet zomerweer on-
veranderd.
Niet vettende cold ecream.
Een derde type cold-cream bevat
glycolstearaat of glycerinemoncstea,
triaethanolamine en 36 g glycerine in warmd. De crème-basis en het water
Deze crêrne bestaat uit een op- 360 g water op en verwarmt dit met;tg-
lossing van vaseline en paraffine in worden samen eveneens op een tem-
lel eveneens op 80" C. Deze oplossing peratuur van 70° tot 80° C gebracht.
een dunvloeibare minerale olie. De pet men onder goed roeren bng~aa~
crêrne wordt bij lichaamstemperatuur Tenslotte de beide mengsels ver-
1D het gesmolten stearinezuur. BIJ eenigen en onder voortdurend roeren
vloeibaar. Door de crème stevig in te '5° C voegt men bet parfum toe en
wrijven wordt het vuil uit de poriën laten afkoelen.
lu.t de crëme eenige dagen staan.
verwijderd. lederen. <bg wordt de massa gedurende
eaaige minuten voorzichtig doorge- Cleansing cream.
Recept no. I, zacht: roud.
Minerale olie S6 dl Ben hardere crême verkrijgt men Stearine 140dl
Paraffine 24 dl door het triaethanolamine te vervangen Lanoline 50 dl
Vaseline (wit) 19 dl door 1/5 g potasch, Vaseline-olie 220 dl
 SCHOONHEIDSMIDDELEN EN DROGERIJEN 79
78 MENGEN EN ROEREN --------- --------
----------------------- Normaal samentrekkend. mengd. Parfum wordt naar believen
La Perla cleansing cream- Scheercrime (zelfwerkend). toegevoegd.
b~s 75 dl Alcohol 10000 dl
Wat~r. .. 515 dl Stearine 150 dl Borax 6 dl
Bereiding IUlSt als bij de vaalshing Lanoline 35 dl Zink-phenolsulfonaat 180 dl Adstringeerend gez:ichtswater
crearn. Vaseline-olie 150 dl
Kamfer 25 dl met paarlemoerglans.
La Perla scheercrème-basis 60 dl Parfum 90 dl
Borax 15 dl Glycerine 1000 dl Tragacanth 15 g
Massagecrême. Water 625 dl Nadat de bestanddeelen in den alco- Warm water 2.4 1
De vetten worden samen op 70" C bol geheel opgelost ziin, voegt men Deze bat men een dag staan en
Men neemt de kaasstof, die uit 41ft. 1 verwarmd. Dan worden de basis, de ca. 20 000 dl hamameliswater toe. wanneer de tragacanth goed opgelost
melk gemaakt wordt met behulp van borax en het water vermengd en ook is voegt men 1,4 1 alcohol toe.
iets stremsel of door de melk zuur te op 70' C verwarmd. De waterige OpM Sterk samentrekkend. Nu voegt men bij 1 kg zachte reini-
maken. De kaasstof wordt in een linnen lossing giet men bij de venen en ten- Alcohol 15000 dl gingscrème uit stearinezuur en tri-
doek zoo droog mogelijk uitgewrongen sjotte bat men bet mengsel onder Aethylaminobenzoëzuur 24 dl aethanolamine van pag. 77 een liter
en wordt gemengd met 30 g glycerine, voortdurend roeren afkoelen. Parachloor-metaxylenol 24 dl of meer van deze tragacanthoplossing.
4 g borax en 2 g boorzuur. Dit mengsel Menthol 24 dl De toevoeging moet zeer langzaam
wordt m een mortier van porcelein zoo Tbymol 12 dl geschieden onder goed roeren. Voor
fijn mogelijk samengewreven. Tenslotte Anti :zonnebrandcr~me. het verkrijgen van een fraaien paarle-
Lavendelolie I ~5 dl
parfumeert men bv. met 30 druppels Stearine ~40 dl Glycerine 2400 dl moerglans neemt men crème, die reeds
geraniumolie. 15 druppels anijsolie en Water :s8:s dl Vanilline 24 dl geruimen tijd geleden gemaakt werd.
15 druppels bittere amandelolie. Perozonalbasis 175 dl Na het oplossen der verschillende Door het staan ontwikkelt zich in de
.De basis "wordt met het water op btstanddeelen in den alcohol verdunt crème door het uitkristalliseeren van
mmsrens 96 C verwarmd. Hiernaast men met ca. 17000 dl hamameliswater. stearinezuur het eigenlijke eigenaar-
MaSS8lecrême. wordt de stearine gesmolten en ook Naast de hier genoemde bestand- dige uiterlijk.
op minstens 9Ó-' C verwarmd. De stea- deelen kan men ook kleine hoeveel- Tenslotte wordt het gezichtswater
Stearinezuur 300 dl rine giet men nu langzaam bij de heden benzoëbars. perubalsem of styrax gefiltreerd door neteldoek. en eventueel
Cacaoboter 40 dl crêmebasisoplossing. De crème wordt toevoegen. GI ycerine kan men door met een in water oplosbare kleurstof
Minerale olie 100 dJ daarna nog 10 minuten op tempera- glycol vervangen. gekleurd. Het preparaat droogt zeer
Tarwestijfsel :550 dl tuur gehouden en goed geroerd. Het vlug, frischt de huid op en vormt een
Boorzuur 100 dl verdampende water moet aangevuld uitstekende voorbereiding voor het
Water 2100 dl worden. Hierna laat men onder roeren Geetchtswater. poederen.
Natriumbenzoaat 5 dl afkoelen en tenslotte wordt geparfu-
Glycerine 160 dl meerd. In het algemeen kan men uitstekende
Ammoniak 26 Bé 0
30 dl melkachtige gezichtswaters maken met Huidmelk.
De stijfsel wordt eerst met koud behulp van triaethanolamine als emul-
water tot een dun papje aangeroerd. Hernemelts egelel. ptor. in den vorm van het stearaat. Men maakt melkachtige schoon-
Hieraan voegt men dan het boorzuur Hiernaast bevat het water dan een heidewatersvoor het gezicht met be-
toe. Onder goed roeren verhit men nu Boorzuur 30 dl o~ossing van in water oplosbare hulp van lanoline, komkommermelk
het mengsel rot een dikke doorschij- Tragacanth 60 dl lfijmsoorten. en amandelmelk.
nende pasta ontstaat. De massa mag Hamameliswater 3500 dl
vooral niet aanbranden. Met de heere Recept no. I.

stijfselpap mengt men nu de glycerine Vloelba re reinlglngscrême. Lanoline 50 dl

en de ammoniak. Pas wanneer de Huidweter. Zuivere zeep 3 dl
massa goed gelijkmatig is voegt men Stearinezuur I:J5 dl Glycerine 20 dl
onder goed roeren bet ~esmolten vet- Zacht samentrekkend, Parate ine-olie 760 dl Rozenwater 300 dl
mengsel toe, dat tot 93' C verwarmd Water 1140 dl Benzoëtinctuur 5 dl
is. Hierna moet gedurende lIlt tot Menthol 12 dl T riaethanolamine 45 dl Parfum Bouquet 10 dl
2 uur goed geroerd worden. Bij het Zink-phenolsulfonaat 225 dl Diaetbyleenglycol 135 dl Water 612 dl
afkoelen voegt men dan het natrium- Kamfer 12 dl DiaethyleengJycol-
benzoaat en tenslotte 120 dl parfum Parfum 25 dl aethylaether 00 dl Recept no. 2.
en ca. 30 dl in water oplosbare roode Alcohol 2700 dl De vetten worden op 77~ C ver- Lanoline 30 dl
kleurstof toe. De bestanddeelen worden in den WUm!i en onder goed roeren met de Zuivere kalizeep 10 dl
alcohol opgelost. Hierna voegt men watui&e, voorgewarmde oplossing ver- Warm rozenwater 200 dl
30000 dl hamsmeliswater toe.
80 MENGEN EN ROEREN SCHOONHEIDSMIDDELEN EN DROGERIJEN 81

GI vcerine 20 dl Kweepeergelei 10 dl De vetten worden met het aethanol- water opgelost en met het glycol-
Parfum 10 dl Alcohol aminestearaat op 60" everwarmd. stearaat gemengd. De zwavel en het
Benzoëtinctuur ,0
Het mengsel wordt op een water-
d! Water
Spermaceti en bijenwas
lIdi
44 dl
worden
Onder goed roeren voegt men dan het
water toe en tenslotte het parfum.
resorcine-acetaat worden met een deel
van de vaseline op een zalfmolen ge-
bad verwarmd. Nadat alles goed homo- eerst samengesmolten, de zeep en de Het mengsel wordt geroerd tot het ge- malen. De rest van de vaseline wordt
geen gemengd is voegt men onder borax worden in het water opgelost heel afgekoeld is. Door de hoeveelheid gesmolten en met de crème gemengd.
afkoelen 700 deelen versch gefiltreerd en de beide mengsels samengeroerd. water te varleeren kan men de con- Hierna voegt men de zwavelhoudende
komkommersap toe. Het mengsel wordt Hierna worden de andere bestand- sistentie dikker of dunner houden. massa toe. Het geheel laat men nog
dan geroerd tot het geheel koud is. deelen toegevoegd en door neteldoek Het reinigingsmiddel kan zonder water eens door den zalfmolen gaan.
gefiltreerd. gebruikt worden. Men wrijft de handen,
Recept no. 3. die door het werken met vuile vette
70 dl zoete amandelpieten worden voorwerpen, bv. van een auto, vettig Haarwater.
met zooveel rozenwater fijn gewreven, Lalt de Beautê. vuil zijn, eenvoudig met dit middel in
tot men een dikke stijve pasta verkre- Witte was 40 dl en poetst ze dan met een drogen doek Sublimaat (gif) I dl
gen heeft. Hierna voegt men het Vette amandelolie 60 dl af. Daar een deel van het vet door de Salicylzuur 5 dl
volgende mengsel toe: Vaseline-olie 60 dl huid opgenomen wordt blijft de huid Chloraal hydraat 5 dl
Benzoëtinctuur 20 dl Emulgator P &. 5 40 dl e1ad en elastisch. Glycerine
Aceton
:25 dl
Benzaldehyde 2 dl Water 790 dl 10 dl
Rozenolie I dl Parfum 10 dl Alcohol 200 dl
Borax 7 dl Huldwater voor de handen. Water 815 dl
en 50 dl glycerine opgelost in zooveel Parfum naar believen.
rozenwater dat het geheel 1000 dl wordt Gezichbemulsle (half vloeibaar). Men weekt 90 g kweepeerzaad in
Het mengsel blijft dan eenige dagen Vaseline-olie ~30 dl I I water gedurende 24 uur. Het ge-
staan en wordt door een fijne haarzeef Emulgator P óc S 65 dl vormde slijm wordt door een linnen Brillantine voor krullend haar.
gefiltreerd. Witte was ~5 dl doekje geperst en met lil I water ver-
Rijstemeel 30 dl mengd. Hiernaast mengt men IJ I I Rundvet 160 dl
Water 630 dl Bay-rum met 250 g glycerine, 350 g Bijenwas 20 dl
Vloeibare ninigingscrême Parfum Ia dl oranjebloesemwater en 0,75 I alcohol. Ricinusolie 20 dl
(vetvrij). Het slijm en dit mengsel voegt men Benzoëzuur 2 dl
au te zamen en voegt zooveel water De vetten worden met het benzoë-
Bijenwas l,S dl Geelchtswater met citroensap. toe tot het totale volume 4 I bedraagt. zuur gesmolten. Bij het afkoelen voegt
Spermaceti 6,5 dl Pectine 2,5 dl of: men dan het gewenschte parfum toe.
Kersenpittenolie 6,0 dl Citroensap 9,5 dl Boorzuur I dl
Glycolsrearaat 4,0 dl Water 88,0 dl Glycerine 6 dl
Water 122,0 dl
Conserveermiddel 0,!5 dl Deze worden door verhitten opgelost
Vloeibare brillantine.
Alcohol 3,0 dl en na afkoelen gemengd met:
Tragacanth 1,0 dl "~I·
Lanoline 6 dl Paraffine-olie 1000 dl
Borax 3,0 dl Gez;ichtswater voor het verkrilren Vaseline 8 dl Chlorophyl tot een lichtgroene kleur.
Parfum 3,0 dl van een zachte huid. " 'I' Parfum 5-10 dl
Glycerine 4,0 dl
'_ .. Hierna kan men eventueel het ge-
,"L;
De vetten worden eerst gesmolten, Boorzuur 3 dl • wenschte parfum toevoegen.
, , 'L

hiermede mengt men onder goed T ragacanth 8 dl Vaste brillantine.

roeren de andere stoffen opgelost in Glycerine 3 dl
het water en tenslotte voege men bij Gedestilleerd water 130 dl
Haarvd tegen kaalhoofdigheid. Vaseline 1000 dl
het afkoelen het parfum toe. Men kookt het mengsel onder roeren Chlorophyl I dl
tot een doorschijnende gelei gevormd is. Pilocarpine - h ydrochloride 20 dl Parfumolie 5 dl
Geprecipiteerde zwavel I~O dl
Vloeibare amandelcrime. Henden =reinirinrsmiddel. Glycolstearaat 60 dl
Perubalsem 60 dl Haarcrême.
Zoete amandelolie 10 dl Paraffine-olie 70 dl Rescrcinemonoaceraat 30 dl Water 6·10 dl
SP,trmaceti 20 dl Olijvenolie 8 dl Vaseline 900 dl Paraffine-olie 230 dl
Bijenwas 20 dl Triaethanolaminestearaat 14 dl Water 60 dl Emulgator P « S 65 dl
Medicinale zeep 30 dl Water 70 dl Parfum naar believen. Was 35 dl
Borax 20 dl Parfum 2 dl Het pilocarpine wordt eerst in het Rijststijfsel 30 dl
.11.,.,m m Roeren 6
 MENGEN EN ROEREN SCHOONHEIDSMIDDELEN EN DROGER I JEN
8::;&

De paraffine-olie en de was worden Melkachtige shampoo. Shampoo. Borax 25 dl

samengesmolten: de temperateuur mag Hennapoeder
T riaethanolaminestearaat 10 dl Oliezuur S5 dl eenige tiende procenten.
niet hooger worden dan 70 C. De Anilinegeel een spoor.
oplossing wordt ....an het vuur genomen Gezuiverde petroleum 150 dl Cocasvetzuur 40 dl
en nu voegt men den emulgator.roe. Pine-oil 6 dl Triaerhanolamine 50 dl Parfum naar believen.
In een andere pan wordt de stijfsel Water 250 dl Diaethyleenglycol-mono-
tot een doorzichtige pap gekookt. De De petroleum wordt met het stearaat aethylaether 55 dl Het mengsel wordt goed gemengd
op 6o~ C verwarmd en geroerd tot Parfum I dl en gezeefd.
beide mengsels worden nu gemengd,
alles opgelost is. Hierna mengt men het Het product is een vloeibare zeep,
geparfumeerd en geroerd tot de massa die met water tot iedere concentratie
geheel afgekoeld is. pine-oil met de oplossing, Onder goed
roeren giet men nu langzaam het water verdund kan worden en huitengewoon Citroen :glansmiddel voor na de
bij dit mengsel. Met behulp .yan ee.n %acht is. De glycolaether kan geheel z:eepwassching.
in water oplosbare onscbacetiike am- of gedeeltelijk door glycerine eu/of
%. alcohol vervangen worden. Citroenolie dl
1
-
Portugolhaarwater 40 linekleurstof wordt de shampoo ge- 0,2
kleurd. Alcohol 14,0 dl
Portugalhaarwaterolie 10 dl Citroenzuur 3,5 dl
1'5dl - Shampoo van olijfolie. Wijnsteenzuur
Glycerine 4,5 dl
Alcohol 96 % 430 dl Shampoo zonder zeep. Olijfolie <1 dl Water 16,0 dl
Pota5ch 0,5 dl Oliezuur 8 dl
Borax I dl Cocosvet 8 dl De citroenolie wordt ia. den alcohol
Recept no. 1.
Gedestilleerd water 542 dl Kaliumhydroxyde (85 %) 5 dl opgelost, de zuren in het water en
Kleurstof sporen. Gesulfoneerde olijfolie 40 dl Alcohol 10 dl dan voegt men de alcoholische oplos-
Gesulfoneerde ricinusolie 10 dl Water 40 tot 50 dl sing langzaam onder roeren bij de
beide hoog geconcentreerd. Het kaliumhydroxyde wordt in water zuuroplossing.
Paraffine-olie 15 dl opgelost. De oliën worden verwarmd
Berkenhaarwater sa %. Water 35 dl en met de kaliumhydroxydeoplossing
De bestanddeelen worden gemengd verzeept. Men moet zoolang verwar- Haarfixatief.
Berkenhaarwaterolie 5 dl en tot 50° C verwarmd. Hierna voegt
JOdl men en roeren tot de zeep in water
Glycerine men zooveel (I tot 2 %) van een oplosbaar is. Hierna voegt men twee Water 6000 dl
Alcohol 96 % 540 dl
2S-PCts natronloogoplossing t~e dat ~e derde van den alcohol toe. Tragacanth 45 dl
Berkensap of water 100 dl
I dl
massa geheel helder doorschijnend IS. Hiernaast maakt men de volgende Boorzuur 45 dl
Potasch oplossing gereed: Benzoëzuur 5 dl
Quillaiabast-extract ao dl
320 dl Recept no. 2. Glycerine 1 dl
Gedestilleerd water Borax I dl Het mengsel moet blijven staan tot
Iets kleurstof. T urksch-roodolie 10 dl Potasch 0,5 dl alles opgelost is- Hierna voegt men de
Paraffine-olie 10 dl Oliezuur 0,06 dl
10 dl gewenschee hoeveelheid parfum toe,
Oliezuur Het oliezuur wordt in de rest van eventueel ook iets kleurstof.
Haarversterker. Alcohol 2 tot 10 dl
den alcohol opgelost, de borax en de
Parfum naar wenseh. potasch in de rest van het water met
Looizuur 0,5 dJ
1,0 dl de glycerine. De beide oplossingen Permanent wave :oplo •• inl".
Salicylzuur . De grondstoffen worden in de aan- voegt men nu bij de Zeep. De oliezuur-
Med. ricinusolie 24,5 dl gegeven volgorde gemengd. De sham-
5,0 dl oplossing gebruikt men om een e....en- Borax 3,7'S dl
Resorcine-acetaat poo kan door toevoegen van water tueele overmaat van loog te neutrali- Natriumbicarbonaat 3,50 dl
Alcohol 69,0 dl
goedkooper gemaakt worden. Men seerea, Hiertoe neemt men een klein Lijnolie 0,17 dl
Parfum naar wensch. voegt dan onder goed ro.er.en het water proefje, voegt een druppel alcoholische Stijfsel 0,40 dl
langzamerhand toe tot JUiSt nog geen phenolphtaleïne-Qplossing toe en be- Wafer 99.00 dl
rroebelingen optreden. oordeelt aan de roode kleur de alkali- Parfum naar believen.
Haarwater Eau de Qulnlne. teit, De zeepoplossing laat men op een
60 dl Deze 'beide shampoo's worden ?p kode plaats eenige dagen staan.
Cantharidumtinctuur Zonnebruinolie.
Kininechloride 10 dl de volgende wijze gebruikt: men giet
Capsicumtinctuur 20 dl iets in de hand en ~,?egt zooveel '!ater Shampoo In poedervorm.
30 dJ toe, dat door wruven een crème- Olijfolie 95--98 dl
Glycerine achtige massa ontstaat. Deze crème Cocosvetteeppoeder 30 dl Kininericinoleaat 5-:;& dl
Bay-rum 730 dl
wrijft men dan op het natte baar. Gekristalliseerde soda 54 dl Iets in olie oplosbaar ani line bruin.
Kleurstof naar wensch.
 MENGEN EN ROEREN
SCHOONHEIDSMIDDELEN EN DROGERIJEN 85
Zonnebrandolie. versch uit aluminiumacetaat neerge-
_._----_. ----
slagen heeft. Ten slotte voegt men bij Vloeistof tegen overmati~ pap wordt dan in een verfmolen zoo
Kininesulfaat 2dl 400-35c C het parfum toe en maalt transpireeren. fijn mogeliik gemalen, waarna men de
Hamameliswater 5 dl de crêrne op een zalfmolen zoo fijn benzoëtinctuur en het parfum toe-
Lanoline 10 dl mogelijk. Oxyehinolinesulfaat I dl voegt. De massa wordt in tubes van
Aardnotenolie 92 dl Rozenwater 500 dl zuiver tin bewaard en afgeleverd.
of:
Aardnotenolie 60 dl Stift tegen onaangenamen reuk en
Olijfolie 35 dl overmatig transpireeren. Vloeistof tegen onaangenamen Moedervlekken en puisten
Bergamotolie I dl reuk. bedekken.
Laurierbesolie 3 dl Zink-phenolsui}onaat 5dl
ChJorophyl I dl Zinkoleaat 10dl Salicylzuur dl
I Collodiumoplossing 100 dl
Aluminiumpalmitaat 8dl Aluminiumchloride 2dl Zinkoxyde 15 dl
Glycolstearaat 20 dl Alcohol 30 dl Deze mengen met zooveel roode en
Ceresine 40 dl Rozenwater 60 dl gele kleurstof (pigment) tot een huid-
Middel teeen zonnebrand. of: Glycerine 10 dl kleur verkregen is en fijn malen.
Zink-phenolsulfonaat 10 dl Roede kleurstof een spoor.
Een mengsel van 7'5 % kleurlooze Zink oleaat 10 dl In pasta-vorm.
met stoom gedestilleerde pine-oil en Aluminiumpalmitaat 8dI Muggenpreparaten.
25 % medicinale olijfolie wordt direct GI ycolstearaat 30 dl Salicylzuur Ia dl
op de verbrande huid gesmeerd. Ce resine 30 dl Zinkoxyde 60 dl Cederolie 2 dl
Ti taanwi t 15 dl Vetvrije cold-cream 480 dl Citronella-olie 4 dl
Kamferspiritus 8 dl
Melkvet. De eerste drie bestanddeelen wor- De oplossing wordt '5 avonds op de
den fijn gemalen, het glycolstearaat Sproeten verwijderen. huid gesmeerd. Muggebeten worden
Witte vaseline 100 dl wordt met de was samengesmolten. minder pijnlijk door in te smeren met
Nipasol (p-oxybenzoëzure Hierna roert men alles goed door Zink-sulCophen ylaat 2dl I-pets oplossing van menthol in alco-
ester) 0,2 dl elkaar en giet kort voor het stollen in Gedestilleerd Water 30 dl hol, een verdunde waterstofperoxyde-
Kleursel (groen) een spoor vormpjes. Ichthyol 2dl oplossing of verdunde ammoniak. Bij
Lanoline 30 dl een begin van ontsteking onmiddellijk
Vaseline 30 dl den geneesheer roepen.
Huidcrême type Marylan. Crème tegen het tt'anspireeren. Citroenolie 2 dl

Stearine Ia 125 dl Lanoline 100 dl Crême tegen muggen.

Kaliumhydroxyde 6-8 dl Reuzel (met benzoëzuur) 900 dl Bleekmiddel voor de huid.
Water 6<)0 dl Zinkoxyde 65 dl Tarwestijfsel 5 dl
Rijstmeel 120 dl Salicylzuur udl Lanoline 150 dl Water 10 dl
Glycerine 60 dl Benzoëzuur 9 dl Amandelolie 50 dl Glycerine (28 Bé)
0
4'5 dl
AJunruUUunihydroxyde 8 dl Parfum 4 dl Bijenwas 10 dl Deze worden onder goed roeren
Parfum 4-8 dl Borax 15 dl verwarmd tot een dikke gelei-achtige
De zuren worden in weinig .dcahol W ~rstofperox yde massa gevormd is. Na het afkoelen
De stearine wordt met zooveel Itali- opgelost en met de lanoline gemengd. ,..!loo
~e
% zuurstof)
vaseline
15 dl mengt men met:
loog verzeept dat ongeveer 30 % der Dit mengsel wordt samengewreven Ia dl Lanoline 30 dl
stearine verzeept is. Men neemt dus met den reuzel en ten 'slotte met het Kruidnagelolie 5-10 dl
ongeveer een derde deel van de hoe- zinkoxyde op een zalfmolen gemalen. In dergelijke cr'mes kan men de
veelheid loog die met het verzeepinga- Het parfum wordt het laatst toe- Schoonheidsmasker. kruidnagelolie geheel of gedeeltelijk
getal der stearine overeenkomt. Bij het gevoegd. door menthol. lavendelolie ofciuoenolie
verzeepen neemt men ongeveer de ~e~rde 100 dl vervangen. Zeer goed is het toevoegen
helft van het water. Met de glycerine ater . 50 dl Van een kleine hoeveelheid kinine-
en ongeveer 300 g water maakt men Poeder tegen overmati~ !_~~bnctuur . 3 dl sulfaat.
um 1/ dl
van het rijstmeel een stijf'ltlp'ap, en
hierna mengt men de rijststijfselpap
transpireeren.
Oxychinoliaesulfaat dl
ver:c
r .....
porceleinaarde me:
wordt
e water als noodig is tot een dunne
%00-
Toiletammoniak voor het bad,
met de crèmemassa. Hier voegt men 10
het alumiaiumhydroxyde toe, dat men Talcum 90 dl ~~ger~rd. Hierna laat men het Ammoniumstearaat (pasta) 8 dl
____.,. eeQJgen tijd staan. De dikke
Ammoniak (~8" Bé) 6 dl
86 MENGEN EN ROEREN SCHOONHEIDSMIDDELEN EN DROGERIJEN

Water 50 dl Dennenaaidenolie =preparaat. door een vakman uitgewerkt worden. Scheerzeep.

Glycerine 2 dl Het samenstellen van een eau de
Parfum naar wensch. Dennenaaldenolie TO dj cologne is mogelijk volgens de vol- De eischen die men aan een goede
Het parfum moet vrij zijn van alde- Natriumsultoricinoleaat 10 dl gende recepten, die natuurlijk naar scheerzeep stelt zijn velerlei. Boven-
hyden en verzeep bare esters. Water 5 dl smaak gewijzigd kunnen worden. dien speelt de persoonlijke smaak
Fluoresceïne sporen. hierbij een groote rol. De rnenscheliike
De olie wordt-met de gesulfoneerde Type .Luce" . huid is dikwijls zoo gevoelig, dat
Badzout. ricinusolie gemengd en onder goed Bergamotolie 440 dl kleine verschillen in overigens zeer
roeren voegt men dan voorzichtig het Citroenolie 195 dl goede zeepen onaangenaam onder-
.De ~eeste badzouten bevatten ge- water toe. Men lost hierin zooveel Fransene lavendelolie 75 dl vonden worden. De zeepcrèmes be-
kristalliseerde soda, natriumbicarbo- fluoresceïne op tot een kleine hoeveel- Petitgrainolie 140 dl vatten in het algemeen:
naat en gewoon keukenzout. Hier- heid van het preparaat het badwater Neroli-olie 45 dl Zeep 40 dl
naast vindt men borax en voor het lichtgroen kleurt. De dennenaalden- Rosmariinolie 30 dl Water 50 dl
inriteeren van zee- en moerasbaden ook olie verdeelt zich bij dit preparaat in Bittere oranie-olie 37 dl Glycerine 10 dl
magnesiumsulfaat en ijzersulfaat. Voor het badwater tot een fijne emulsie en Resonoid verveine 28 dl De glycerine houdt het schuim
den verkoop speelt het uiterlijk van de komt dus met het geheele lichaam in Geraniumolie 10 dl langer vochtig; een te vlug opdrogend
kristallen een groote rol. Zij worden aanraking. schuim zou het scheren bijna on-
bovendien nog gekleurd met een fraaie Type ,,4711". mogelijk maken.
aniline kleurstof. De kleurstof wordt Neroli bigarade extra 142 dl Voor het vlugge inzeepen moet de
opgelost in iets alcohol en onder goed Dennenaaldenmelk. Bergamotolie 313 dl zeep zeer gemakkelijk oplosbaar zijn.
roeren der kristallen hierop fijn ver- Petitgrainolie 171 dl Hierdoor wordt het schuim echter door
stoven. Eerst maakt men een 5-pcts oplos- Citroenolie 256 dl eventueel nieuw toegevoegd water te
Men neemt bv.: sing van een zuivere natronzeep in Geraniumolie 56 dl gemakkelijk opgelost. Hier moet men
Kristalsoda 100 dl 95-pcts alcohol. Van deze zeepoplos- Rozenolie 6 dl dus een mengsel van goed oplosbare
Parfum 0,5 dl sing neemt men 100 dl en lost hierin Lavendelolie 56 dl en minder oplosbare zeep kiezen. Tot
Alcohol I dl 5 dl tragacanth op. Met deze traga- ]asmin abs. I dl de vetten, die een gemakkelijk oplos-
Kleurstof 0,05 dl canthoplossing mengt men nu: bare en sterk schuimende zeep geven,
De soda kan men hier door een Dennenaaldenolie 45 dl Type "Gegenüber". beboeren cocosvet en palmolie. Ze
mengsel van soda, natriumbicarbonaat Ieneverbesotie ;s dl Neroli bigarade extra 155 dl maken het mogelijk zich met koud
en natriumchloride vervangen. Met Alcohol van 95 % 125 dl Petitgrainolie (Fr.) 155 dl water te scheren, prikkelen echter de
Colorodor A kan men tegelijkertijd Zooveel water, tot door goed roeren Portugalolie 156 dl huid vrij sterk. In het algemeen neemt
kleuren en parfumeeren, door eenvou- een dikke emulsie gevormd wordt. Citroenolie 156 dl men hierom niet meer dan 10 tot 15 %
dig te mengen en te drogen. Aan deze emulsie kan men ook looi- Bergamotolie 31.2 dl van deze vetten. Verder neemt men
extracten toevoegen. Hierna is de Rosmari] nolie 44 dl vetten als rundvet en stearine. Voor
emulsie voor het gebruik gereed. Lavendelolie 22 dl een zeer taai schuim voegt men groote
Moerasbadzout . hoeveelheden beheenzuur toe.
De essences moeten voor het ge- De consistentie van de crême hangt
Ferrosulfaat 900 dl Parfum. bruik minstens eenige weken blijven niet alleen van de hoeveelheid water
Geprecipiteerd calcium- staan.. Voor het maken van een nor- af, doch voornamelijk van de juiste
sulfaat 20 dl In vele cosmetische recepten wordt ~e eau de cologne lost men 25 g verhouding tusschen de kali- en natron-
Magnesiumsulfaat 20 dl ko~eg aangegeven: parfum naar essence in I I alcohol op. De alcohol loog. Men mag vooral niet te veel
Natriumsulfaat 40 dl wensch. Het is mogelijk parfums zelf wordt tot 85 of 90 % verdund. Even- natronloog nemen, daar de zeep dan
Ammoniumsulfaat 40 dl uit de cdmponenren samen te stellen. tueel voegt men nog eenige tiende te hard en brokkelig wordt.
In het algemeen brengt dit echter geen procenten fixateur toe, waartoe men De natronloog wordt gewoonlijk tot
voordeel. De kleinste fout kan een een. reukeloozen harsfixateut kan ge- een sterkte van 200 Bé opgelost en de
Badzoutiahletten. groote hoeveelheid dure aerherische brudten of mekkabalsem, arnbrarinc- kali loog tot een sterkte van 35 Bé. 0

oliën onbruikbaar maken. Het maken tuur, muscestinctuur of benzcetinc-

Natriumbicarbonaat 2 dl van een parfum, dat werkelijk voldoet, tutu.
Borax 1 dl kost in het gunstigste geval zeer veel t J?e eau de cologne blijft dan nog Tvpe srecept voor scheercrême.
Mengen en parfumeeren met 10 g tijd en geld. De Nederlandscbe in- e_cruge weken rustig staan en wordt
Parfum per 1 kg mengsel, kleuren en dustrie is bovendien in staat voor de ~ gewoonlijk geheel helder. Indien Cocosvet 9 dl
tot tabletten persen. normale producten zeer goede parfums Jbet dan Wordt ze gefiltreerd. Rundvet 3 dl
te leveren. Wanneer een groote firma Stearinezuur 28 dl
een speciaal parfum wenscht kan dit Natriumhydroxyde I dl
88 MENGEN EN ROEREN SCHOONHEIDSMIDDELEN EN DROGER! JEN
Kaliumhydroxyde 7 dj Glycerine 3 dl Glycerine ISO g worden, dat men een vrij groote hoe-
Glycerine 10 dl Triaethanolamine 1,5 dl Alcohol 2500 8 veelheid lak op kan brengen, die vlug
Water 45 dl Borax 1,7 dl Water 2-4 1 tot een absoluut gladde laag uitvloeit.
De vetten worden met de glycerine Water 135 dl Parfum naar believen. De droogtijd moet zoodanig zijn,
samengesmolten en dan met de natron- of: dat wanneer de vingers van de tweede
loog verzeept. De rest van het vet Stearine 40 dl Het menthol wordt eerst in alcohol hand gereed zijn, de lak op de eerste
wordt nu met de helft van de totale Lanoline 7 dl Opgelost, het boorzuur en de glycerine hand reeds droog is. Dit maakt het
hoeveelheid kaliloog volledig verzeept. Paraffine-olie 18 dl in het water. Hierna mengt men de mogelijk, dat men voor het bereiken
Het stearinezuur wordt nu gesmolten Glycerine 3 dl oplossingen, parfumeert en voegt even- van een zoo fraai mogelijk resultaat
en nadat men de rest van de loog Triaethanolamine 3,3 dl tueel iets kleurstof toe. de nagels twee keer met de lak be-
toegevoegd heeft, voegt men zooveel Borax 3,7 dl strijkt.
stearinezuur toe, dat de zeep geheel Water 125 dl De droge lak moet natuurlijk geheel
neutraal is. Dan voegt men nog een Aluinsteen. strak opdrogen zonder pukkeltjes en
welrug stearinezuur toe, zoodat de Het stearinezuur wordt met de zonder penseelstreken. Verder moet
zeep zwak zuur wordt. Hiertoe neemt andere vetten of olie samengesmolten. 100 g kaliumaluin wordt voorzichtig de lak ongeveer 5 tot 7 dagen zijn
men gewoonlijk 3 % stearinezuur. Men verhit tot ongeveer 70<> C. De lesmolten. Het schuim wordt weg- glans behouden en in dien tijd ook
In de hitte is deze zeep tamelijk dik. andere bestanddeelen worden in het genomen, terwijl men oververhitting niet afbladeren of scheuren.
Men kan Ze ook dunner houden, zoo- Water opgelost en tot koken verhit. In zorgvuldig vermi;dc. Hiernaast wrijft De nitrocellulose komt in een zeer
dat ze gemakkelijker geroerd kan de kokende oplossing giet men dan men 5 g fijn krijt met 5 g glycerine groot aantal soorten in den handel.
worden. door met een groote over- onder goed roeren het gesmolten vet- tot een gelijkmatige pasta en mengt dit Voor nagellakken neemt men in het
maat stearinezuur te werken. Bij het mengsel. Men moet zoo lang roeren met de gesmolten aluin. De massa algemeen de nitrocellulose, die de
afkoelen wordt het Zuur dan met de tot de massa een volkomen gelijkmatige wordt hierna in een ingevetten vorm meest dunvloeibare oplossingen levert.
berekende hoeveelheid loog geneu- emulsie vormt. Onder het afkoelen &eioten. De aluinsteen kan geheel wit Deze soort collodium, de I/,-sec nitro-
traliseerd, te rekenen met een klein voegt men dan het parfum toe. Van en ondoorschijnend gemaakt worden cellulose, wordt gemaakt in twee onder-
overschot aan zuur. tijd tot tijd roert men voorzichtig door. door meer krijt toe te voegen. soorten, waarvan de een normaal op-
Het eerste recept levert een crême Voor het verkrijgen van geheel door- losbaar is in de oplosmiddelen als
met paarlernoerachtigen glans, die schijnenden aluinsteen smelt men de aceton, butylacetaat, arnylacetaat, enz.
Vaste scheerzeep. vooral voor een vette huid geschikt is. kaliumaluin weer zeer voorzichtig en De andere soort is speciaal in alcohol.
Het tweede recept levert een dikkere voegt 5 % glycerine en water toe tot dus ook in onze gewone spiritus goed
Stearinezuur 40 dl crème, die door personen met een de smelt geheel doorzichtig is. De oplosbaar. De Jaklagen van deze soort
Cocosvet Ia dl droge huid ge bruikt kan worden. massa wordt dan weer in ingevette zijn echter in het algemeen niet zoo
Kaliloog 38° Bé 23 dl Beide crêrne's vormen zeer gemakkelijk vormen gegoten. sterk als van de normaal oplosbare
Natronloog 380 Bé 6 dl een gladde laag op het gezicht en De steenen verkrijgen een glad nitrocellulose. Voor nagellakken neemt
Glycolstearaat 4 dl hebben een verzachtend na-effect. oppervl~ door met een natten doek men dus in het algemeen de normale
De vetten worden bij 70° C ver- Beide zijn zeer gemakkelijk af te af te wrt)ven. soort.
zeept. Daar de reactie tamelijk vlug wasschen. De meest gebruikte oplosmiddelen
verloopt kan men de loog in een vlot zijn: aethylacetaat, absolute alcohol,
tem_po toevoegen. Bloedstelpend poeder. butylacetaat, butylalcobol. amylace-
Bij de heete zeep massa voegt men Vloeibare acheercrlme. taat, glycolaethers en acetonolie. De
dan het glycolstearaat en laat de ge- AntUeptisch en bloedstelpend is een oplosmiddelen die men gewoonlijk
heele massa eenige uren staan. De Stearinezuur aoo dl mengsel van 50 % talcum en 50 % voor het versnijden gebruikt, bv. ben-
zeep blijft door verder verloopend Triaethanolamine 10 dl phtaIylperoxyde. Het peroxyde kan zol, toluol en benzine, worden voor
verzeepingsproces warm en moet ieder Water 800 dl tot 40 % phtaalzuur bevatten, dat in nagellakken beter niet gebruikt.
uur geroerd worden. of iets dikker: dit geval als stabilisator werkt. De samenstelling van het oplos-
De harde doch kleverige zeep moet Stearinezuur 200 dl middelmengsel moet zoodanig gekozen
nu nog gedroogd worden, in den Triaethanolamine Ia dl worden, dat de lak onder alle om-
gewenachten vorm geperst en in Watervrije SO~ 10 dl Na"ellak. standigheden geheel helder en door-
zilverpapier verpakt. Water 800 dl schijnend opdroogt. Bovendien moet
Ben nagellak moet in de eerste plaats het de toevoegingen aan hars ook tot
zeer gema.tkelijk op te strijken zijn. het geheel doordrogen in oplossing
Scheercrême z:onder schuim. Gezichtswater voor na het scheren. Het is duidelijk, dat men bij een dame houden. In het algemeen neemt men
,een bijzondere vaardigheid in het ongeveer 50 % oplosmiddel met een
Stearinezuur 50 dl Menthol 10 g lakhn kan verlangen. De consistentie kookpunt onder 100° C, opdat de Jak
Lanoline (watervrij) 9 dj Boorzuur 75 g ftD de .lak moet dus zoodanig geregeld voldoende vlug droogt. Men vermijdt
 9<> MENGEN EN ROEREN SCHOONHEIDSMIDDELEN EN DROGERIJEN 91
------
een teveel aan vluchtige oplosmiddelen,
daar de lak dan bij vochtig weer een
en giet dan de heldere oplossing voor- • Kiespiindruppels. pasta de fijnste materialen. De droge
zichtig af. stoffen worden hierna met de oplossing
neiging heeft wit op te drogen. Om Beukenteercreosoot 15 dl gekneed tot de pasta de gewenschte
geheel zeker te zijn voegt men in het Recept no. 2. Kruidnagelolie 30 dl consistentie heeft. Het is aan te be-
algemeen dan nog een bepaald percen- Droge in alcohol Kaneelolie 20 dl velen de pasta met behulp van een
tage teer hoog kokende oplosmiddelen oplosbare collodium J 2 dl Chloroform 30 dl verf- of zalfmolen uiterst fijn te malen.
toe. De hiervoor gebruikte glycol- Schellak I dl Aethylaminobenzoaat 5 dl
aethers hebben bovendien nog de Ricinusolie I dl De oliën worden eerst met de creo-
eigenschap sporen water, die eventueel Aethylalcohol 50 dl soot gemengd; hierna voegt men het Znre tandpasta.
in de lak aanwezig zijn, bij het ver- Aethylacetaat 20 dl aethylaminobenzoaat toe en roert tot
dampen mede te nemen. Butylalcohol 5 dl alles opgelost is. GI ycerine 2000 dl
Daar nitrocellulose alleen te hard en Amylalcohol 6 dj Smaakstoffen 96 dl
te broos opdroogt. voegt men aan de Acetonolie 5 dl Zuuroplossing 640 dl
lak een kleine hoeveelheid van een Voor het kleuren zijn speciale kleur- Kauwgummi tegen kiespijn. Benzoëzuur 8 dl
stof .toe, .. die de nitroceUulose oplost stoffen in den handel. Calciumchloride 24 dl
en hierbij zachter en elastischer maakt. Bijenwas 60 dl Cerelose 400 dl
~en gebruikt hiervoor bv. ricinusolie, Venetiaansche terpentijn 10 dl Tragacanth in poeder 64 dl
tnCtesylphosphaat, dibutylphtalaat, Neusverkoudheid (vloeistof ter Gammastik in poeder 10 dl Karachigorn 72 dl
butvlstearaat en kamfer. Voor nagellak verstutving tegen =). Aethylaminobenzoaat 5 dl Calciumsulfaat 3040 dl
geeft dibutylphtalaat in het algemeen Drakenbloedhars 10 dl Tricalciumphosphaat 904 dj
het beste resultaat. Paraffine-olie Kruidnagelolie 5 dl De zuuroplossing bestaat uit 5 dl
99 dl
Ter verhocging van den glans voegt Menthol 1/4 dj De bijenwas en de terpentijn wor- citroenzuur, 5 dl boorzuur en 5 dl
men harsen toe. Hier heeft men de Kamfer 1/4 dl den eerst samengesmolten. Hierna wijnsteenzuur opgelost in 100 dl koud
keuze tusschen natuurlijke harsen, die Eucalyptol 1/, dl voegt men de rnastik toe en roert tot water.
in het algemeen hiervoor extra voor- of: alles opgelost is. Hierna voegt men De smaakstoffen kunnen bestaan
behandeld moeten worden, en de Paraffine-olie 99 dl het aethylaminobenzoaat en tenslotte uit: 8 dl pepermuntolie, I dl Ameri-
nieuwe synthetische harsen, die on- Ephedrine I dJ het drakenbloed en de kruidnagelolie kaansche Spearmintolie, 0,3 dl men-
~.iddelljik voor het gebruik gereed toe. De massa wordt tot stiften ge- thol en 0,4 dj kaneelolie.
Zijn. De harsen worden te voren af- goten.
zonderlijk opgelost in het geschikte Gorreloplossinl' teren keelpijn. (Het beste kiespijnmiddel is na-
oplosmiddel. tuurlijk zoo vlug mogelijk naar den
Tandpasta zonder zeep.
Het mengen der bestanddeelen ge- Ferrichloride-<lplossing 30 dl tandarts gaan.) Glycerine 300 dl
schiedt het beste in glazen, geëmail- Alcohol· 30 dl Karachigom 3 dl
leerde of vertinde apparaten. Kaliumchloraat 60 dl T ragacanth 3 dl
Waler tot 250 dl Tandpasta. Glycolstearaat 30 dl
Recept no. I.
Calciumsulfaat 400 dl
I/I-sec collodium 24 dl Glycerine 410 dl Tricalciumphosphaat 50 dl
Aethylacetaat 25 dl Antiseptische inhaleervloeistof. Water 370 dl Water 270 dj
Butylalcohol 5 dl Calciumchloride 15 dl Saccharine I dl
Toluol 48 dl Eucal yptol 20 dl Tragacanth in poeder 20 dl Benzoëzuur 10 dl
Dammaroplossing 19 dl Menthol 9 dl Med. zeep 150 dl Smaakstoffen 5 dl
Aethylglycolacetaat 4 dl Rosmarijnolie 10 dl Geprec. krijt 820 dl De gommen worden met de glyce-
Dibutylphtalaat 2 dl Dennenaaldenolie JO dl Saccharine 2 dl rine gemengd en hieraan de oplosbare
Tricresylphosphaat 2 dJ Lavendelolie 3 dl Pepermuntolie 20 dl stoffen in water opgelost toegevoegd.
Butylacetaat 25 dl Rozenolie (kunstm.) 2 dl De glycerine wordt met het traga- Deze oplossing giet men onder goed
De dammaroplossing wordt ge- Brillantgroen een spoor canthpoeder gemengd, het calcium- roeren bij het gesmolten glycolstearaar.
maakt door 4 kg dammarhars in 31/.1 Alcohol tot 100 dl chloride wordt in het water opgelost Hierna wordt het droge poeder met
van een mengsel op te lossen dat be- Het menthol wordt eerst in de en beide worden gemengd. Het meng- de oplossing samengekneed bij on~e-
staat uit: 15 % aethylacetaat, 15 % aetherische oliën opgelost. Bij het sel laat men nu zoolang staan tot de veer 60° C en na afkoelen tot 30 C
aceton en 70 % benzol. Hierna voegt mengsel voegt men dan zuiveren alcohol tragacanth opgelost is. De droge stoffen voegt men de smaakstoffen toe. Ter
men 21/2 I methylalcohol toe. Een deel en alcoholische oplossing van brillant- ~orden nu gemengd en fijn gezeefd verbetering is het steeds aan te be-
Van de hars, de wasachtige bestand- groen tot het totale volume 100 dl indien Ze niet geheel vrij zijn van velen de pasta in een verf- of zalf-
deelen, wordt dan neergeslagen. De bedraagt en de vloeistof lichtgroen grove en scherpe bestanddeelen. In molen zoo fijn mogelijk te malen.
oplossing laat men eenigen tijd staan gekleurd is. het algemeen neemt men voor tand- Deze pasta wordt in de tube niet hard.
92 MENGEN EN ROEREN SCHOONHEIDSMIDDELEN EN DROGERIJEN 93

Tandpoeder. eerst in heet water opgelost. Het Boorzuur I dl Liniment.

benzoëzuur wordt in de helft van den Aceton 5 dl
Recept no. I. alcohol opgelost en de aetherische Resoreine 10 dl Kamferolie 74 dl
Titaandioxyde (titaanwit) 115 dl oliën in de andere helft. De op- De pijnlijke plekken worden hier- Laurierolie 10 dl
Geprec, krijt 600 dl lossingen worden dan gemengd. Naar mede ingesmeerd. Na het opdrogen Spaansche peper-extract 5 dl
Med. zeep 100 dl wensch kan men nog meer water toe- worden de kousen pas aangetrokken. Aethylaminobenzoaat 2 dl
Natriumcarbonaat (I aq) 140 dl voegen; de prijs wordt dan per liter In het algemeen is een behandeling Kamfer in poeder 2 dl
Wintergroenolie l~ dl wel lager, men moet echter een over- met verschillende zalven zeer geschikt. Rosmarijnolie 2 dl
De olie wordt met iets krijt fijn eenkomstig grootere hoeveelheid voor Hiertoe kan men nemen: vaseline met Chloroform 5 dl
gewreven en dan met de rest gemengd. een mondspoeling gebruiken. 10 % aethylaminobenzoaat, kamfer- Mosterdolie 1/. dl
phenol van ieder I %, of nupharin
Recept nQ.2.
I %. De zalf moet met verbandgaas
Geprecipiteerd krijt 500 dl Mondwater. bedekt worden. Liniment (wit).
Tricalciumphosphaat 150 dl
Calciumchloride 20 dl Benzoëzuur 12 dl Kamferolie 25 dJ
Natriumbicarbonaat 50 dl Raranhiatinctuur 60 dl Poeder voor de voeten. Lanettewas U of
Medicinale zeep 55 dl Alcohol 400 dl triaethanolaminestearaat 10 dl
Suiker (poeder) 100 dl Pepermuntolie 3 dl Zinbtearaat 60 dl Glycerine 15 dl
Smaakstoffen 8 dl Voor bet gebruik neemt men ten Aluminiumsturaat 10 dl Water 50 tot 100 dl
Beide poeders worden na het mengen theelepel volop een half glas water. Menthol 1/. dl De emulgator wordt met een deel
gezeefd. of: van het water opgelost. Hierna voegt
Talcum 100 dl men de olie onder goed roeren toe, ten-
Alkalisch mondwater. VioJenwortelpoeder 3 dl slotte de glycerine en de rest van het
Mapesia =-tandpoeder Looibastpoeder 3 dl water. Men roert of slaat bet mengsel
Kaliumbicarbonaat 210 dl Boersuur 10 dl tot het geheel gelijkmatig is.
M.lgn esi urn carbonaat 150 dl Borax 200 dl Salicylzuur 2d1 In dit liniment kan men ook amme-
Magnesiumhydroxyde 600 dl Sassefrasolie 9 dl of: niumlinoleaat als emulgator gebruiken.
Geprec, krijt 250 dl Thymol 4 dJ Talcum 150 dl Naast de kamferolie voegt men veelal
Wintergroenolie 8 dl Eucalyptol 8 dl Zinkperoxyde 20 dl ook een deel terpentijnolie toe en ter
Eucalyptusolie 3 dl Methylsalicylaat S dl Natnumperboraat 30 dl verzachting een vette olie, bv. olijf-
Saccharine 1 dl Orseille 20 dl olie. Het liniment wordt eventueel
Alcohol 350 dl met eenige procenten ammoniak %Wak
Glycerine 1100 dl Vloeistof teren zweetvoden. alkalisch gemaakt.
Mond -desinfecteermiddel. Magnesiumcarbonaat 100 dl
Water 8000 dl Mierell%uur 4 dl Liniment teren spierpijn.
Kaliumjodide 15 dl Meng het kalium bicarbonaat en de Chloraalh ydraat 4dl
Jodium 20 dl borax met 1000 dl water. Wanneer het Alcohol 92 dl Olijfolie 60 dl
Glycerine 25 dl opbruisen opgehouden heeft voegt of: Methylsalicylaat 30 dl
Zink-phenolsulfonaat 15 dl men nog 5000 dl water toe en mengt Boorzuur I dl
Water :.t5 dl of meer. de oplossing met de alcoholische op- Borax a4 dl
lossing van de aetherische oliën. De Salicylzuur Borstinameerzalf.
24 dl
orseilletinctuur en de rest van het Glycerine 50 dl Gele vaseline 450 dl
Mondwater. water worden nu aan het magnesium- Alcohol 100 dl Paraffine 30 dl
carbonaat toegevoegd, waarna men het Eucalyptusolie 60 dl
Bell%olzuur 45 dl mengsel 48 uur laat staan, waarbij het Menthol 15 dl
Boorzuur 90 dl van tijd tot tijd geschud wordt. Ten- Zalf teren hooikoorb. Kaneelolie 4dl
Borax 45 dl slotte wordt het mondwater gefiltreerd. Terpentijnolie 15 dl
Alcohol 600 dl Lanoline 50 dl Carbolzuur 4 dl
EucaJ yptusolie 10 dl Gele vaseline 25 dl
Tijmolie 3 dl Middel teren voetpijn. Aeth ylaminobenzoaat 5 dl
Wintergroenolie 6 dl Menthol 1/. dl Brandzalf.
Caramelkleursel naar wensen Basisch fuchsine 0,1 dJ Adrenaline-oplossing Picrinezuur 80 dl
Water 1000 dl Water 225 dJ I : 1000 2dl Aethylaminobenzoaat
Het boorzuur en de borax worden Phenol (carbolzuur) 5 dl Gedest. water 23 dl (anaestbesine) 120 dl
94

Olijfolie
MENGEN

400 dl
EN ROEREN

in 300 cm! kokend water opgelost. De

, Tijmolie
SCHOONHEIDSMIDDELEN

0,3 ems
g
--
EN DROGERIJEN
--- --'._--
de andere bestanddeelen
toegevoegd.
95

worden hierna
Menthol I
Kalkwater 400 dl fijngepoederde gommen worden met Natriumsalicylaar 1,2 g
Lanoline (watervrij) 2000 dl de paraffine-olie fijngewreven, waarna Natriumbenzoaat 6 g
Vaseline 1000 dl men hieraan de agar-agar-oplossing Alcohol 300 cm" Antis~ptische vagina =g~lei.
Het picrinezuur en het aethylarnino- toevoegt. Onder goed roeren of slaan Water tot een liter
benzoaat worden met de olijfolie fijn- mengt men de beide oplossingen tot Tragacanth 6 dl
gewreven. Dit mengsel wordt dan met een fijne emulsie. Tenslotte voegt men Glycerine 10 dl
het kalkwater tot een emulsie verwerkt. de smaakstoffen toe en het noodige Desinfecteermiddel (type lysol). Water 100 dl
Deze emulsie wordt met de lanoline water. Boorzuur S dl
gekneed en tenslotte voegt men de Geel eresol 50 dl
vaseline toe. Gesulfoneerde ricinusolie
Zouten voor mineraalwater. (geconc.) 25 dl Vlugzout.
:;j5~pcts kaliloog 15 dl
Vloeistof tegen netelroos of Bitterzout 120 dl Cresol en gesulfoneerde ricinusolie Carbolzuur I dl
roode hond. Natriumsulfaat 8 dl worden gemengd. Aan het mengsel Menthol I dl
Ferrosulfaat 2 dl voegt men zooveel van de loog toe lCamfer 2 dl
Menthol 2 dl Natriumbicarbonaat 120 dl tot het geheel tegenover phenolphta- 21/,~pcts jodiumopl. I dl
Alcohol 90 dl Kaliumbicarbonaat 40 dl Ieïne juist neutraal is. Dennenolie I dl
Natriumbicarbonaat 10 dl Calciumsulfaat I dl Eucalyptusolie I dl
Harnameliswater 90 dJ Ammoniumchloride 8 dl Sterke ammoniak 3 dl
Alcohol tot 400 dl Het zoutmengsel wordt fijn gemalen, Antiseptische gelei voor vrouwen. Ammoniumcarbonaat 90 dl
gezeefd en in luchtdicht afgesloten Men vult de fles eh met het ammo-
flesschen of bussen bewaard. Reupt no. J. niumcarbonaat. Hierop giet men dan
Aambeienzalf. Water 76,85 cm' de ammoniak en eerst dan de andere
Natriumchloride 3 g bestand deel en, die men eerst gemengd
Gele vaseline 53 dl Karlsbad ..zout. Melkzuur 2 g heeft.
Watervrije lanoline 30 dl Glycerine 1S g
Bijenwas 5 dl Lithiumcarbonaat 2 dl P-chloormetaxylenol 0,1 g
Anaesthesine 5 dJ Natriumbicarbonaat 361 dl Oxychinolinesulfaat 0,1 g Mirrainnalf.
Galluszuur bismuth 5 dl Kaliumsulfaat 31 dl Tragacanth 2,7'5 g
Joodthymol 2 dl Natriumsulfaat 424 dl Het melkzuur en het keukenzout JO dl bijenwas worden met 46 dl
De vetten en de bijenwas worden Keukenzout 182 dl worden in het water opgelost. Het watervrije lanoline samengesmolten en
samengesmolten. De drie poeders chloorxylenol en het oxychinoline- met 180 dl water tot een zalf gekneed.
worden gemengd en met een deel van sulfaat worden in de warme glycerine De zalf wordt gemengd met 15 dl
het afgekoelde vetmengsel fijn ge- Spaansch "La Toja" :lZout. opgelost. Hierna voegt men het traga- menthol, 16 dl methylsalicylaar en
wreven. Hierna voegt men langzamer- . canthpoeder toe en tenslotte de 2 dl rosmarijnolie en gekneed tot
hand .~e rest van het vetmengsel toe Natriumchloride 783 dl waterige oplossing en roert tot bet homogeen.
en wrijft de zalf zoo lang tot ze uiterst Kaliumchloride 71 dl geheel koud geworden is. De gelei Of: men lost 5 dl menthol op in 6,') dl
fijn is. Calciumchloride 81 dl heeft den volgenden dag eerst de juiste aethylacetaar en4,2dl absolurenalcobol-
Magnesiumchloride 16 dl consistentie, die met de hoeveelheid Men voegt 1,85 dl sterke ammoniak toe
Calciumsulfaat 16 dl glycerine naar wensch geregeld kan en verwerkt de oplossing met 45 dl
Paraffineolie .emulsie. Calciumbicarbonaat 19 dl worden. watervrije lanoline en 36,5 dl witte
Verder sporen van lithiumchloride, vaseline tot een gelijkmatige zalf. Ge-
Paraffineolie (dik- ammoniumchloride} strontiumsulfaat Recept no. 2. parfumeerd wordt met o,S dl lavendel-
vloeibaar) 500 cm3 iizerbicarbonaat, natriumbromide e~ Tragacanth 80 g olie en I dl eau de cologne-essence.
Agar-agar 5,5 g natriumarsenaat. Boorzuur 55 g
Witte stroop 120 cm' Water 1200 cm~
Tragacanth 4 g Glycerine 60 ems
Acaciagom 30 g Antisepticum (welriekend). Melkzuur 13 cm! Mirralnestift.
Vanilletinctuur 8 cm' Het boorzuur wordt in :çoo cm"
Citroentinctuur ern' Boorzuur kokend water opgelost, de tragacanth Men smelt 70 dl stearinezuur met
Kaneelolie cm' Thymol lost men in de rest van het water op. 30 dl menthol samen op een waterbad
Water tot een liter. Eucalyptol Beide oplossingen worden gemengd en en giet de massa in vormen.
De suiker en de agar-agar worden Me th ylsalic ylaat
 MENGEN EN ROEREN SCHOONHEIDSMIDDELEN EN DROGERIJEN 97
-------_-----_ ...

Mentholstlft. nevelen met een spuit, in schouw- De stoffen worden in fijnen poeder- Verdelgingsmiddel voor ratten.
burgen, bioscopen, in den sul, honden- vorm gemengd, waarna men 10 tot (Niet giftig.)
100 dl menthol, la dl benzoëzuur hokken en ltippenhokken, enz. 15 % van een mengsel van aetherische
oliën toevoegt. Hiervoor kan men Gips 100 dJ
en 3 dl eucalyptusolie worden samen
gesmolten en in vormen gegoten. patchoul!, sandelhoutolie, ~assiaolie, Rijstmeel 300 dl
vetiverolte en andere gebruiken. Als Het mengsel moet goed gedroogd
Zin)(putten .ontsmettinpmiddel. en moet luchtdicht bewaard worden.
bindmiddel neemt men zoo weinig
Kunstmatige vaseline. Ongebluschte kalk in poeder 10 dl mogelijk van een arabische-gom-
Bleekpoeder 2 dl oplossing, perst in den gewenschten
Ceresine of paraffine Potasch 2 dl vorm en laat drogen. Muizengif.
Paraffine-olie Het mengsel vernietigt en desodo-
Bariumcarbonaat 100 dl
riseert tevens alle excrementen.
Sproeimiddel tegen vliegen. Havermeel 300 dl

Wratten middel. Saccharine I dl

Men weekt 500 g pyrethrum in Het mengsel wordt met weinig
Luc:ht:ontsmettinpmiddel water tot een stijf deeg aangemaakt en
Salicylzuur 2dl voor Khou ....bu~e~ enz. 4 1 gezuiverde petroleum. Na 24 uur
Ijsazijn 20 dl perst men de vloeistof af en filtreert. in een bakoven gedroogd.
of: Dennenaaldenolie 2 dJ Hierna voegt men 90 cm" methyl-
Tri chloorazij nzuur 90 dJ Formaline 40 % 2 dl salicylaat toe als parfum.
Water 10 dl Aceton 6 dJ Of: men behandelt op dezelfde wijze Middel tegen wandluizen.
(Voorzichtig, sommige personen zijn Isopropylalcohol dl
10 240 g pyrethrum met 2 I gezuiverde
petroleum en 21 white spirit en voegt Cresol 3 dl
overgevoelig tegenover dit preparaat.] Van het mengsel lost men :50 g in
een liter water op en verstuift deze na het filtreeren 30 g naphulme toe. p-Dichloorbenzol 13 dl
Petroleum 60 dl
oplossing.
Plne -oil-desinfecteermlddel. In bet recept kan men de denne-
naaldenolie gedeeltelijk door andere Mottenmiddel.
Natronloog (25-Pcts) 200 dl aetherische oliën vervangen, bv. berg- Middel tegen schietmotten.
Colophonium (donker) 400 dl denolie. citroenolie, jeneverbesolie, Aetbyleendichloride 74 dl
Pine-oil 1000 dl bergamotolie, neroli-olie en rosmarijn- Tetrachloorkoolstof IS dl Arsenicum (zeer gevaarlijk
Het hars en de pine-oil worden olie. Voor den isopropyWcobol kan Paradichloorbenzol 10 dl gif) 30 dl
Diglycololeaat I dl Bloem 300 dl
samen in een met stoom verwarmden men gewonen aethylalcohol nemen.
ketel in kleine hoeveelheden op een Een goedkoeper preparaat verkrijgt of: Met water tot een stijf deeg aan-
waterbad tot 80° C verhit, zoolang men door de werkzame bestanddeeten Natrium-aluminium- maken.
tot de hars geheel opgelost is. Hierna in een zeepoplossing te emulgeeren: silicofluoride J,5 dl
Iaat men de temperatuur tot 60° C Oliezure k.a.l.i%eep 20 dl Water 98,5 dl
dalen en giet dan onder goed roeren Spiritus 20 dl of in poedervorm: Middel teren wandluizen.
langzaam de natronloog bij de bars- Formaldehyde 10 dl Paranitro-chloorbenzol 10-20 dl
oplossing. In ongeveer een half uur Mengsel van aetherische Paradicnloorbenzol 9Q-8o dl Lysol 5 dl
moet het verzeepen afgetoopen zijn. oliën 50 dl Tetrachloorkoolstof 70 dl
Een dergelijk preparaat kan men Petroleum 25 dl
maken door 20 % zachte zeep met Knaagdiergif.
80 % pine-oil te mengen. Drore luc:htreinirer.
Pine-oil wordt uit bepaalde soorten Strychnine (zeer ge- Strooipoeder tegen kakkerlakken.
terpentijnolie als het hoogst kokende Nap htali ne 500 dl vaarlijk gif) 0,55 dl
bestanddeel gewonnen, is lichtgeel ge- Kunstkamfer Saccharine 0,15 dl Boraxpoeder 4 dl
50 dl 2 dl
kleurd en vormt met water een witte Paradichloorbenzol 50 dl Bloem 98,50 dl Bloem
emulsie. Pine-oil ruikt naar terpentijn, Eucalyptusolie 20 dl of: Cacaopoeder 1 dl
bezit sterk desinfecteerende eigen- Strychnine (zeer ge- of:
schappen en is volkomen onschadelijk. vaarlijk gif) 0,35 dl Boraxpoeder 50 dl
De bovengenoemde preparaten kunnen
Reukk•• njes. Ani;solie 0,15 dl ~kgroen 50 dl
zeer algemeen gebruikt worden voor Houtskoolpoeder 62 dl Suiur 20,::;0 dl Suiker 250 dl
het afwasschen van toiletten, in een Cascarillabast 17 dl Bloem 79,00 dl Bloem 250 dl
oplossing van I: 40. Eveneens voor Siambenzoë 15 dj Het poeder wordt gestrooid waar
het desinfecteeren van lucht door vu- Salpeter 6dl men het ongedierte verwacht en in
Mengen en Roeren 7
98 MENGEN EN ROEREN
ACHTSTE HOOFDSTUK.
de buurt worden natte lappen neer- Vlierenlijm.
gelegd. Hars 56 dl
Of: Dikke smeerolie 40 dl INKT, DOORSLAGPAPIER, KRIJT, ENZ.
Fluorkalium 20 dl Deze worden eerst gesmolten tot
Kiezelgeer 10 dl opgelost, men laat iets afkoelen en Documenteninkt. Roode schrijfinkt.
Keukenzout 5 dl mengt onder goed roeren met:
Bloem 20 dl Glycerine 21/. dl Looizuur 7,7 g Eosine 30 g
Honing J1/1 dl Tannine 234 g Arabische gom 30 g
Ferrosulfaat 30,0 g Carbolzuur 15 g
Zout%uur 10 % 25,0 g Water 3500 g
Carbolzuur 1,0 g
Oplosbaar blauw 3,5 g
Water tot I I (bij voorkeur ge- Blauwe schrijfinkt.
destilleerd water of regenwater).
De blauwe anilinekleurstof moet Naphtol blauw-zwart 30 g
apeWal voor bet maken van inkt ge- Arabische gom 15 g
schikt zijn, daar vele kleurstoffen door Carbolzuur 7 g
het looizuur neergeslagen worden. Water 3500 g
De tannine en het looizuur worden
eerst in ongeveer 400 cm! water bij
500 C opgelost. Het ferrosulfaat wordt Helderblauwe schrijfinkt.
in 400 cm' warm water opgelost; aan
de oplossing voegt men nu het zout- Methyleenblauw 150 g
zuur toe. De kleurstof wordt in ver- Carbolzuur 15 g
dere zoo cm' warm water opgelost. Water ~1/. 1
De drie oplossingen worden nu ge-
mengd en het carbolzuur toegevoegd.
Zwarte schrijfinkt.
Men .km nog een kleine hoeveelheid
van een Arabische-gomoplossing toe- Nigrosine 150 g
'tOeleG, waardoor de inkt beter uit de Carbolzuur 15 g
pen vloeit. Water ~l/, I
De inkt moet in luchtdicht gesloten Met behulp van de in water oplos-
f1esaclu:n bewaard worden en blijft bare anilinekleurstoffen kan men, zoo-
dan jaren lang goed zonder een neer- als we uit de hierboven genoemde
:!.!' te zetten. Door de hoeveelheid
. eblauw te verhocgen tot onge-
voorbeelden kunnen zien, schrijf-
inkten Van iedere gewenschte kleur
Vcu 7 à 10 g per I kan de inkt als maken. In het algemeen voegt men
copieuinkt gebruikt worden. behalve iets carbolzuur ook tot 10 g
Arabische gom per 1 toe. Het is
duidelijk, dat de echtheid van een
Schrijfinkt.
dergelijken inkt, die niet anders dan
Tannine II,7 g een kleurstofoplossing is, geheel van
Looi.tuur 3,8 g de lichtechtheid van de gebruikte
PcrrosuJfaat 15,0 g kleurstof afhangt. Hiertegenover staat
ZouUuur 10 % u,5 g de documenteninkt, en ook de nor-
Carbolzuur 1,0 g male ijzer-schrijfinkt, die in de vezel
Qpiosbaar blauw 3,5 g van het papier een onoplosbare che-
Ged.estiU. water tot een liter mische verbinding doen ontstaan,
 --_._-------MENGEN EN ROEREN
100
INKT, DOORSLAGPAPIER, KR/JT, ENZ. 101
waartoe een oxydatie door de lucht De lijm in water laten zwellen en
noodzakelijk is. Een dergelijke inkt is in zoo weinig mogelijk water oplossen, doende om het drogen te verhinderen. warmen wordt het schrift donkerbruin
natuurlijk zeer moeilijk te verwijderen, de glycerine toevoegen en de overmaat Per 1 lost men dan ongeveer 10 g tot zwart.
terwijl de gewone aniline-inkten ge- water laten verdampen. van een in water oplosbare aniline- Men maakt een oplossing van 5-
makkelijk weggewasschen kunnen wor- kleurstof op, bv. methylviolet. methyl- 10 % cobaltchloride in gedestilleerd
den. blauw, nigrosine of Bismarckbruin. water. Hiermede kan men schrijven
Soms bestaat een vraag naar ge- Stempelkussen Inkt. zoodat ook na bet drogen het schrift
concentreerde inkten. Men kan deze niet te zien is. Door verwarmen ver-
maken door in de aangegeven recepten Water Vingerafdrukkeninkt. schijnen de letters met een blauw-
eenvoudig veel minder water te nemen, Glycerine groene kleur om door het opnemen
bv. slechts het tiende deel. Het is dan Kleurstof (methylviolet, Glycerine U2 dl van vocht weer te verdwijnen.
mogelijk dat niet alle bestanddeeten nigrosine, enz.) 5 g Ferrichloride 10 dj Wanneer men met een re-pets op-
geheel opgelost zijn; dit geschiedt dan Colloïdaal zwart I dl lossing van loodacetaat schrijft, is het
later bij het verdunnen. Aceton 90 dl schrift onzichtbaar. Brengt men het
Stem pelkusseninkt. schrift echter in aanraking met zwavel-
waterstofgas, houdt men het blad
Hectol'rafeninkt. Blauwdrukkenschrijfinkt (,&,it). papier bv. boven een flesch met
Magenta 120 g
In vroeger jaren was de hectograaf Azijnzuur 120 g zwavelammonium, dan wordt het
het eenige instrument waarmede men Water I I Natriumhydroxyde Ia dl schrift donkerbruin tot zwart. Zeer
gemakkelijk en goedkoop schriftstukken Alcohol I I Water 50 dl snel kan men het schrift ontwikkelen
kon vermenigvuldigen. Het principe Glucose 430 Bi I 1 door een verdunde %wavelammonium-
is zeer eenvoudig. Het schriftstuk Glycerine 2 I oplossing op het papier te verstuiven.
wordt met een inkt geschreven, die een of: BlaU'&'e merkinkt. W armeer men met een re-pets op-
groote overmaat opgeloste kleurstof Spiritus I dl lossing van arnmoniumthiocyaaaat
bevat. De brief wordt dan op het In spiritus oplosbare aniline- Schellak 20 dl schrijft is het schrift onzichtbaar. Ont-
gladde oppervlak van de hectografen- kleurstof 1-3 dl Acacia gom 20 dl wikkeld met een verdunde cplossing
massa, die uit lijm of gelatine en gly- Glycerine 4-5 dl Borax 20 dl van ferrichloride wordt bet schrift
cerine bestaat, gedrukt. Hierbij neemt Water 260 dj helderrood.
deze massa een groot deel van de Anilineblauw 3 dl Interessant is een "inkt" die be-
kleurstof op. Door een schoon blad Vleeachstempelinkt. Ultramarijnblauw Ia dl staat uit:
papier op de massa te drukken Ver- Lijnolie I dl
krijgt men dan een copie. Van de te Karmijn 16dl Ammoniak 20 dl
gebruiken kleurstoffen levert methyl- Ammoniak 120dl Watervaste inkt. Water 100 dl
violet het grootste aantal copieën, dan Glycerine 45 dJ Wanneer men met dezen inkt schrijft
volgen rhodamine, smaragdgroen en Dextrine 20 dl Schellak 125 dl kan men na het drogen niets zien.
Victoriablauw • of: Alcohol 225 dl Het schrift kan echter zichtbaar ge-
De inkt kan bestaan uit: Onschadelijke blauwe kleur- Cresol 150 dl maakt worden door het geheele blad
Aceton 8 dl stof 30 dl Nigrosinebase 50 dj papier in water te dompelen. Door
Glycerine ~o dJ Dextrine zo dl het papier opnieuw te drogen ver-
Azijnzuur 30 % la dl Glycerine 82 dl dwijnt het schrift weer.
Water 50 dl Water 70 dl Sympathetische inkt.
Dextrine 2 dl
Kleurstof 10 dl Met;l mengt een heet verzadigde Calqueeriokt.
of: Inkt voor z;elfschrijvende ~~~OSSUlg va.o molybdeenzuur met een
Fuchsine 30 dl apparaten. &1C1:tverzadigde oplossing van oxaal- Ultramarijnblauw 50 dl
Alcohol 30 dl ~ur en laat de gemengde oplossing Mastik 30 dl
Glycerine 8 dl Voor apparaten, die buiten opge- afkoelen. Het uitgekristalliseerde meng- Bijenwas 10 dl
Carbolzuur 15 dl hangen worden, moet de oplossing ~Uurwordt dan weer in water opgelost Vaseline 10 dl
zooveel glycerine bevatten, dat ze in en met deze oplossing kan men nu op
Hectogr'afenmassa. den winter niet bevriest. In het alge- CWOO!l papier schrijven. Bij gewoon Watervaste teekeninkt.
meen neemt men hier een mengsel . DS~Jcht of bij niet te sterk dag-
Huidlijm in poeder 2dl van gelijke deelen glycerine en water. licht IS h~t schrift niet te tien, in het Versche gebleekte shellak 28 g
Water Idl Voor binnenshuis is een mengsel van heUe zoohcht of onder een electrische Borax ... • __I~;.;-tJ:i. 7 g
Glycerine 4 dl I deel glycerine en 3 dl water vol- ~ghmp worden de geschreven letters Water I I
--,t snel donkerblauw. Door Ver- Kleurstof 28 g
lo;;t MENGEN EN ROEREN INKT, DOORSLAGPAPIER, KRIJT, E~~_. lO_3
-----
Inkt verwijderen uit Sesamolie 350 dl Recept no. 3. voegt langzamerhand zooveel arnm~
calqueerlinnen. Carnaubawas 350 dl wak toe tot de hars geheel opgelost IS.
A. Koperchloride 85 dl De heete oplossing wordt dan door
Terpentijn 17 dl Natriumchloraat 106 dl een fijne zeef gegoten en met I/a dl
Puimsteenpoeder 53 dl Zwart carbonpapier. Ammoniumchloride 53 dl :tu urg roen , 3 dl nigrosine (blauw-
Vaseline 14 dl Water 600 dl achtig),3 dl Turksch-roodohe en O,! dl
Paraffine 16 dl Candelillawas eresol gemengd. De inkt kan met l~ts
Bijenwas B. Zoutzuuraniline 60 dl schellak- of case1ne-oplossmg verdikt
Inkt voor schrljfmachineband. ~ontaanwas Glycerine 30 dl worden.
Smeerolie Gom 20 dl
Dunne smeerolie 108 dl Deze samensmelten in een ver- Water 130 dl Recept no. z ,
Peerless carbon blac.k 30 dl houding dat de consistentie voldoet. Kort voor het gebruik mengt men Cet ylalcohol-ester 13 dl
Oliezuur 20 dl Van dit wasmengsel neemt men I dl van oplossing A met 4 dl van Carnaubawas 25 dl
Kleurstof (in olie oplosbaar, 75 dj oplossing B. Voor het onoplosbaar In vet oplosb. kleurstof 0,5-3 dl
goed gemalen) Ia dl Kleurstof (zwart, in olie op- maken moet het merk met stoom be- Kokend water 175 dl
losbaar) Ia dl handeld worden.
Schablonenpapier . Peerless carbon black 15 dl Metaalinkt.
Het mengsel wordt beet gemalen. Reapt no. 4.
Al u mini umstearaat 2 dj Aniline%wart 7 g Kopersulfaat 10 dl
Pbenol-formaldebydehars Alcohol 200 cm J
(45-pcts oplossing) 16 dl Merkinkt voor de wasch. Zoutzuur 12 cm"
Sterk zoutzuur
Ammoniumchloride 3~
Chloornaphtaline 14 dl Scbelbk 10 g Arabische gom 4d1
Maiskiemea.olie 13 dj A. Natriumhydroxyde I dl Alcohol Boo cm' Roetzwart ~ dl
Acaciagom I dl Het anilinezwart wordt in de eerste Water 10 dl
Water 10 dl hoeveelheid alcohol opgelost, de schel-
Drukrollen ecom positie. lak in de tweede hoeveelheid alcohol.
Lijm 10 dl B. Zilvernitraat 4 di Men mengt de oplossingen en voegt Zin" .m~rkin"t.
Suiker 10 dl Acaciagom 4 dl het zoutzuur toe.
Glycerine 1.2 dl Roetzwart :ol dl Recept no. I.
Vischlijm 0,1 dl Water 40 di Koperacetaat . 2 dl
of: Het linnen wordt eerst met op- Zwarte merkinkt. Ammoniumch1onde 2 di
Lijm 3~ dl lossing A bevochtigd, hierna laat men Water 30 dl
Mebsse 12 dl drogen. Met een veeren pen schrijft Waterglas 40° Bé 50 dl Roetzwart I dl
Glycerine 56 dl men nu met oplossing B het merk- Colophonium 25 dl
Rubberoplossing 10 dl teeken op de voorbehandelde plek. Water 25 dl Recept no. 2.
of: Deze worden samengekookt tot men Kopersulfaat 1 dl
Lijm 2 dl een ,eiijkmatige zeep verkregen heeft. Kaliumchloraat 1 dl
Glycerine 3 dl BiJ de heete zeep voegt men nu Water 36 dl
Water 2dl Merkinkt voor de wueb. ao dl carbon black.
Suiker Idl Door gelijke deelen. van ieder 50,
Recept no. I. waterglas, colophonium en water te I'zer"merkinkt.
Zilvernitraat 6 dl nemen en met 25 dl carbon black
Buigzame drukrollen. Acaciagom 6 dl en 7~ dl mineraalzwart te mengen, Stearinepek (rniddelhard) 30 dl
Caseïneliimoplossing Ia dl Natriumhydroxyde SdI verkrijgt men een merkinkt in vasten Harspek ~5 dl
Glycerine 5 dl Gedestilleerd water 15 dj vorm, die in water oplosbaar is. Lichte koolteerolie 40 dl
~e~e 5 dl Ammoniak 8 di Carbon black 5 dl
Clovel I dl De pekken worden eerst gesmolten,
Recept no s, Watervaste merkinkt. het vuur wordt dan verwijderd en
Zilvernitraat 15 dl de pek met de koolteerolie verdund.
Carbonpapier. Kopersulfaat 35 di Recept no. 1. Hierna voegt men het carbon black
Methylviolet 30 dl Arabische gom 20 dl toe en zeeft door de fijne zeef.
Roode accaroidhars 25 dl
oplossen in: Natriumhydroxyde 20 dl Water 70 dl
Oliezuur 60 dl Gedestilleerd water Bodl Ammoniak 0,910 5 dl
samensmelten met: Ammoniak 50 dl D~ worden samen gekookt. Men
 MENGEN EN ROEREN INKT, DOORSLAGPAPIER, KR! ]T, ENZ. 1°5
------------ -----
Mimeograafoplossing. Rood. stelling van den inkt hangt natuurlijk Lood-mangaansiccatief Idl
geheel van het soort werk af dat men Wasmengsel Idl
Poederzeep 240 g Litholrood 45 dl .1 wil maken. Aluminiumhydraat 4 dl
Cast. zeep 150 g Lith. vernis 50 dl Bij den rotatiedruk bestaat de inkt Lith. vernis no. 0 4 dl
Glycerine 120 g Siccatief 5 dl ,) uit het pigment met een oplossing
Water tot 4 I Voor andere kleuren kunnen andere van bepaalde harsen als bindmiddel.
pigmenten genomen worden. De ver- I Dekkend oranje.
Terwijl dus de andere soorten druk-
houding van de hoeveelheid pigment inkt, die olie bevatten, door het op-
Mlmeograafinlrt. tot de hoeveelheid vernis hangt van nemen van zuurstof drogen, droogt Chromaatoranje 60 dl
de soort van bet pigment af en moet rotatie-inkt alleen door het verdampen Lith. vernis no. 0 12 dl
Carbon blaclt 10,5 dl in het klein geprobeerd worden. In van het vluchtige oplosmiddel. Door Lith, vernis no. 1 24 dl
Oplosbaar violet I,J dl het algemeen moeten boekdrukinkten dit vlugge drogen is het dan ook Lith. vernis no. 3 6 dl
AJuminiumhydraat 3,8 dl precies aan de machine en aan het mogeJijk de druk machines met een zoo Perzisch oranje 16 dl
Standolielak I, I dl werk aangepast worden. groote snelheid te laten locpen. Men Aluminium h ydraat 26 dl
Ricinusolie 65,5 dl neemt in het algemeen I dl pigment, Lith. vernis no, 6 3~
Lanoline 18,0 dl I dl hars en I dl oplosmiddel.
Op een 4-walsverfmolen goed malen, Couranten ..druJdnlrt. Bij de fabricatie van alle inkten is
voor het gebruik met ricinusolie ver- het van het grootste belang, dat het Transparllnt oranle.
dunnen. Zwart. pigment zoo fijn mogelijk met het
Carbon black 12 dl bindmiddel gemalen wordt. Hiertoe Perzisch oranje 30 dl
Smeerolie 85 dl ziin zware verfmolens noodig, die de Lith. vernis no. o 24 dl
Reliefinkt. Methylviolet 1 dl taaien inkt fijn wrijven. Tevoren wordt Wolvet 3 dl
Stearinepek 2d1 het pigment in zware kneedmachines Cobaltsiccatief 2 dl
rny~ri~ 5~ grof met het bindmiddel gemengd. Lood-mangaansiccatief I dl
Natronwaterglas 2 dl Blauw.
Water 8 dl Pauwblauw I5 dl
Een weinig roede inkt, zooveel dat Zwaarspaat 7 dl Gele offset.inkt voor blik. Ciltnder edrukmachtneroed.
men het schrift juist kan zien. Direct Lith. vernis 20 dl
na het schrijven wordt goud- of zilver- Smeerolie 58 dl Lith. vernis no. I 20 dl Natrium-Irtholrood 16 dl
poeder op het schrift verstoven, de Lith. vernis no. 00 2 dl Barium-litholrood 10 dl
overmaat wordt verwijderd. Met een Rood. Lith, vernis no. 2 4 dl Zinkwit 10 dl
heet strijkijzer verwarmt men nu het Litholrood I~ dl Lith. vernis no. 3 2 dl Magnesi u mcarbonaat 10 dl
papier, waardoor de letters hoog Zwaarspaat 10 dl Chromaatgeel 55 dl Lith. vernis 40 dl
komen. Men legt het papier op bet Smeerolie ~5 dl Zinkwit 15 dl Gekookte lijnolie 4 dl
heete ijzer en drukt met een glad Lith. vernis 25 dl Offset-was 1 dl Lood-mangaansiccatief 5 dl
voorwerp goed aan, opdat het papier Harsolie 2.7 dl ~en en dan toevoegen: Cobaltsiccatief 2dl
goed met bet heete ijzer in aanraking Terwijl bij boekdruk de lijnen of Lith. vernis no. 7 1 dl
komt. De juiste temperatuur van het figuren, die gedrukt worden, in rellef Labelrood.
ijzer moet men door ervaring vinden. op de drukplaat liggen, is bij litho-
grapbie de druk mogelijk door het zeer
Transpllrant geel. Lith. vernis 26 dl
speciale prepareeren van den steen of Tartrazine lak (geel) 76 dl Colophonium-minerale olie 12 dl
de metaalplaat. Hier nemen de figuren Lith. vernis no. 0 40 dl Pararood (donker) 12 dl
wel verf of drukinkt aan, terwijl de Cobaltsiccatief 3 dl Pararood (licht) 4 dl
Zwart. tusschenliggende deelen, hoewel ze Lith. vernis no. 00 1 dl Aluminiumhydraat 16 dl
Carbon black 20 dl op dezelfde hoogte liggen, den inkt niet Lood-mangaansiccatief 6 dl . Wolvet 3 dl
Lith. vernis 30 dl aannemen. De gebruikte inkten voor Paraffine 2dl Cobaltsiccatief 4 dl
Harsolie 30 dl de lithographie bevatten gewoonlijk Petroleum 6~ Was I dl
Cobaltsiccatief 10 dl de zg. Iithographische vernis als bind- Vaseline 3 dl Bariumsulfaat 20 dl
Stearine pek 5 dl middel. Deze vernis bestaat uit een
zeer dik gekookte standolie, gewoonlijk lichtdrukblaow.
Geel. van zuivere lijnolie. Men vindt echter
Cadmiumgul.
Chromaatgeel 75 dl ook toevoeging van andere oliën en Cadmiumgeel (droog) 60 dl Lith. vernis 47 dl
Lith. vernis 25 dl van wassen. Voor het drogen voegt Lith. vernis no. 1 16 dl Miloriblauw 50 dl
Lood-mangaansiccatief 2 dl men siccatief toe, de juiste samen- Lith. vernis no. 3 2 dl Schapenvet ] dl
 INKT, DOORSLAGPAPIER, KRIJT, ENZ. 107
106 MENGEN EN ROEREN ------
----_.-----_._---------- Teekenkrut. Lithographlsch krijt.
Cellophaanblauw. Calque .com positie.
Zwart. Natriumstearaat 7 dl
Lak uit litho vernis en Colophonium 100 dl lUolin 24 dl Bijenwas 6 dl
22 dl Carbon black 1 dl
Albertol 25 dl Bijenwas 30 dl Carbon black
Cobaltsiccatief 8 dl Pigment of bronspoeder 30 dl Roode schellak 12 dl of:
Bijenwas (met de siccatief Spiritus 8 dl Bijenwas 30 dl
samengesmol ten) 2 dl Terpentijnolie 4 dl Talk 25 dl
Blauw pigment 60 dl Zeep 20 dl
Lith. vernis 5 dl Onuitwischbar~ merkcompositie. De schellak wordt in de spmtus Schellak 15 dl
opgelost. Hierna voegt men de ter- Roetzwart 6 dl
Zwart. pentijnolie toe, mengt met de vaste
Stearinezuur roo dl stoffen en maalt alles in een verf- Het geheele mengsel wordt in een
Courantenewart. Nigrosine base 150 dl molen uiterst fijn. De massa wordt geëmailleerden pot gesmolten en hoog
dan in vormen geperst en langzaam verhit tot de massa begint te branden.
Dikke minerale olie voor Gekleurd. gedroogd. Men laat een oogenblik branden en
drukinkt 33 dl Cumarenhars 100 dl dooft dan met een goed sluitend deksel.
Harsolie 22 dl Lith. vernis .15 dl - ",' Blauw. Men neemt een proefje en onderzoekt
Harsvernis (60 dl smeerolie Smeerolie 8 dl Harde zeep 34 dl of de massa voldoende elastisch is. Is
en 40 dl colophoaium) 34 dl Cobal tsiccarief 21/. dl Blauw 14 dl dit niet het geval, dan verhit men den
Carbon black 10 dl Pigment 30 dl Schellak 12 dl pot nog eens en laat de massa weer
re-pets oplossing van me- Spiritus 8 dl vanzelf ontbranden.
thyleenblauw in oliezuur I dl Terpentijnolie 4 dl
In water oplosbare Groen.
calquecompositie. Merkkriit.
Paraffine, smeltpunt 60" C 100 dl
Boekbinderszwart. Stearinezuur 10 dl
Drukverf. Carnaubawas 41/1 dl Ce resine 40 dl
Litb. vernis 15 dl Glycerine 100 dl Geprecipiteerd krijt 1/. dl Carnaubawas 35 dl
Copallak Arabische gom 12 dl Paraffine 20 dj
25 dl 40 dl Chromaatgroen
Cobaltsiccatief 10 dl Pigment 25 dl Bijenwas 5 dl
Carbon black 25 dl Door in dit recept het chromaat- Talk 50 dl
Blauwe inkt 2:5 dl Stuifmateriaal. groen door andere pigmenten te ver- Chromaatgroen of een
Poeder van tragacanth. vangen, verkrijgt men teekenkrijt van ander pigment 15 dl
de overeenkomstige kleur. Men neemt
Offsetwas. bv. 18 dl chromaatgeel, 8 dl lakrood,
.:U dl pararood. 21 dl ultramarijn-
Bijenwas 22 dJ Buigzame mukinkt. Kleermakerskrijt.
blauw, 10 dl Berliinsch blauw, .25 dl
Gele vaseline 20 61 gebrande ombra, 25 dl gebrande terra
Schapenvet 5 dl Cumarenhars 100 dl di Sienna of I2 dl roetzwart. Wit.
Paraffine-olie 22 dl Geblazen raapolie 55 dl
Petroleum 10 dl Latex 30 dl Fransch krijtwit 20 dl
Naphta (hoog kokend) 4 dl Vermiljoen 45 dl Schoolborden1&rijt. Pijpaarde 20 dl
De wassen en vetten worden ge- Witte melkzeep 6 dl
smolten, men neemt den pot van het ~precipiteerd krijt 60 dl Met weinig water aanmaken, persen
vuur weg en verdunt dan met de Calqueerverf voor borduurwerk. Kaolin 40 dl en drogen.
oplosmiddelen. Oliezuur 5 dl
Cu maronhars 16 dl Natronloog 3/. dl Gul.
Colophonium 4 dl
Non.offadwas. Carnaubawas 4 dl Het oliezuur wordt met de loog Krijtwit 56 dl
Stearinezuur 2 dl vUUept. De zeep lost men in zooveel Pijpaarde 20 dl
Lith. vernis 35 dl Ultramarijnblauw 8 dl watu op, dat met de kaolin en het Gele oker 14 dl
Zacht vet 35 dl Titaanwit 31,2 dl krijt een dikke stijve massa gevormd Chromaatgeel 3 dl
Paraffine 10 dl Lith. vernis 8,8 dl wordt. - Zeep (natron) 36 dl
Bijenwas 20 dl Het titaanwit in de vernis fijn malen.
108 MENGEN EN ROEREN
,
Gekleurde potlooden. met water tot een fijne gladde pasta
gemalen. De schellak wordt in de NEGENDE HOOFDSTUK.
Ammoniak 3 dl ammoniak opgelost en de terpentijn
Schellak 3 dl wordt iets voorgewarmd. Alles wordt
Venetiaansche terpentijn 1 dl dan samen gemengd in een kneed- SMEERMIDDELEN.
Berlijnsch blauw of een apparaat tot men een dikke stijve pasta
ander pigment 6 dl verkregen heeft. Deze pasta wordt dan
Pijpaarde 4 dl door een machine tot fijne stiften
De levensduur van alle wrijvend bewegende deelen hangt bijna
Het pigment en de pijpaarde worden geperst en deze worden gedroogd. geheel van de soort van het gebruikte smeermiddel af. Het smeer-
middel moet het directe contact tusschen de bewegende deelen ver-
hinderen en moet dus op het oppervlak een samenhangend laagje
vormen. Het is duidelijk, dat al naar de snelheid en den druk de aard
van het smeermiddel geheel verschillend zal moeten zijn. Een universeel
te gebruiken smeerolie of smeervet kan dus niet bestaan, de olie moet
zeer nauwkeurig aan het doel aangepast worden. Vooral in de laatste
jaren voegt men ook stoffen als graphier en talcum aan smeerolie en
consistentvetten toe.
Een zeer speciale smeermethode is bij het bewerken van metalen
noodig, waar groote hoeveelheden warmte vrijkomen. Hier moet het
smeermiddel niet alleen smeren, doch ook afkoelen. De olie wordt dan
met een groote hoeveelheid water geëmulgeerd.

Boorolie. Spindelolie 70 dl
Natronloog 36° Bé S dl
A. Oliezuur 15 dl MethyWcohol 5 dl
Spindelolie 75 dl
Natronloog 40° Bé 5'dl F. Spindelolie 80 dl
Spiritus 5 dl Tallelie 20 dl
Kaliloog 40° Bé 8 dl
B. Turksch-bruinclie 30 dl Methylhenllne 1-2 dl
Spindelolie ')0 dl
Natronloog 20° Bé la dl
Spiritus 10 dl Boorolie _emulsies.

C. Harsolie 18 dl Daar tegenwoordig boorolie alge-

Spindelolie 74 ar- meen bij het draaien en fraisen ge-
Natronloog 40° Bé S dl bruikt wordt en dus steeds iets van
Isopropylalcohol S dl deze olie op het werktuig achterblijft,
is het noodzakelijk, dat boorolie. die
D. Naphteenzuur :;j5 dl voor deze doeleinden gebruikt wordt,
Oliezuur 25 dl geen stoffen bevat, die het roesten
Spindelolie 100 dl bevorderen. De vroeger veel gebruikte
Natronloog :240 Bé :;jS dl boorolie met ammoniak als emulgator
Spiritus 25 dl deugt hiervoor in het geheel niet, daar
de ammoniakzeep het roesten be-
E. Harsolie 10 dl vordert. Daar de emulsie hier rond-
Oliezuur Ia dl gepompt wordt en dus telkens op-
 SMEERMIDDELEN III
IlO MENGEN EN ROEREN
Porceleinvormolle. geel iets gekleurd, soms voegt men
nieuw gebruikt wordt, moet de stabi- de andere bestanddeelen onder goed vulstoffen als talcum en graphier toe.
liteit van de emulsie bijzonder goed roeren in de aangegeven volgorde toe- Stearinezuur 24 dl In alle gevallen is het aan te bevelen
zijn. In het algemeen komt men dan gevoegd. Den alcohol voegt men pas Ozokeriet I dl het vet te egaliseeren door het door
met de gewone zeep als emulgator niet toe wanneer de massa reeds afgekoeld Paraffine 3 dl een walsenmolen fijn te malen.
meer uit. Het toevoegen van methyl- is. Men kan de boorolie ook helder Dikke smeerolie 82 dl
hexaline aan de zeep maakt de emulsie doorschijnend maken door 1 tot 2 %

t
Zeer stabiel. De eenigszins onaan- methylhexaline toe te voegen. Dit Consistentvet met graphiet.
gename reuk is voor de werkplaats laatste product biedt het groote voor- Consistentvet.
geen bezwaar, de prijs is echter vrij deel nagenoeg niet vluchtig te zijn. Fijn gemalen graphier 2 dl
hoog. A. Vet dl Talcum 5 dl

I
I I~
Een boorolie, die werkelijk aan alle Kalkhydraat I dl Consistentve t 93 dl
eischen voldoet, kan men met triaetha- Smeerolie visc. 500 bij of:
nolamine maken. Hier wordt dus het Draadtrekolie. 40° C 870 dl Gemalen graphier 7dJ
toegevoegde vetzuur niet met loog Cilinderolie 7 dl
verzeept doch met triaethanolamine. A. Harsolie 28 dl B. Vet 1.23 dl Consistentvet 86 dl
een sterk alkalische organische stof. Kaliloog 38° Bé 10 dl Kalkhydraat 17 dJ
Deze zeepen zijn geheel reukeloos en Spindelolie 64 dl Smeerolie visc, 100 bij
nemen groote hoeveelheden olie op 40°C 855 dl Marine .graphietvet.
tot een zeer stabiele emulsie. B. Degras 40 dl
Men mengt hiertoe de smeerolie Hars 29 dl C. Vet 205 dl Consistentvet 92 dl
met ongeveer 10 % oliezuur en neu- Harsolie 21 dl Kalkh ydraat 34 dl Graphier 8 dl
traliseert nu het oliezuur met triaetha- Natronloog 400Bé 10 dl Smeerolie 760 dl
nelamine. waartoe ongeveer :5 %
noodig is. Hierbij kan men smeerolie C. Rundvet 10 dl D. Raapolie 16 dl Speciaal graphietvet.
met een zeer goed smerend vermogen Spindelolie 10 dl Oliezuur (gedest.) 4dJ
nemen, die met andere middelen japanwas I dl Kalkhydraat 3 dl Hard rundvet 10 dl
slechts heel moeilijk geëmulgeerd kan Natronloog 400 Bi 4,2 dl Natronloog 40" Bé 3 dl Donkere vaseline SodJ
worden. Spindelolie 74 dl Gemalen graphiet 10 dl
Verder worden deze oliën ook nog
in de textielindustrie toegepast. Spat- Lederolie. E. Traan-vetzuur 1:1 dl
ten van gewone olie zijn moeilijk te Kalkhydraat 3 dl Graphletvet.
verwijderen, terwijl spatten van de Harsolie 10 dl Smeerolie 100 dl
oplosbare olie met water uitgewasschen De gras la dl Ce resine 70 dl
kunnen worden. Wanneer smeervet Smeerolie 80 dl Het vet wordt in een door stoom Rundvet 70 dl
verlangd wordt, mengt men ongeveer verwarmden ketel gesmolten, met onge- Samensmelten, op 80° C ver-
zo % water met de boorolie. Men kan veer dezelfde hoeveelheid smeerolie warmen en mengen met:
oplosbare vetten ook maken door de Olie voor het losmaken van gemengd en verzeept. De kalk wordt Graphier 30 dl
olie met 10 % stearinezuu .. te mengen schroeven. hiertoe met water aangeroerd. De
en dan met een gelijke hoeveelheid zeep wordt zoolang gekookt tot een
van een 4-Pcts waterige oplossing van Pine-oil 30 dl klein proefje hard is. Hierna wordt VersnellIngsbakvet.
triaethanolamine te verzeepen. Geblazen raapolie 30 dl de rest van de smeerolie Iangzamer-
Tetrachloorkoolstof 10 dl hand toegevoegd. Talk 40 dl
Petroleum 100 dl De eigenschappen van het consistent- Natriumh ydroxyde 7 dl
Boorolie met hars. Paraffine-olie 70 dl vet hangen zeer sterk van het jood- Cilinderolie 4S dl
of: getal van het vet af en van de soort Water la dl
\
Colophonium 7,5 dl Petroleum 20 dl smeerolie. Bepaalde smeeroliesoorten,
Spindelolie 20 dl Spindelolie 70 dl ~ bv. de Roemeensche, zijn moeilijk te
Oliezuur 6 dl Sec. butylalcobol la dl I verwerken, vetten met een laag [ood- Locomotief .consistentvet.
Spindelolie 44 dl getal leveren hooger smeltende con-
Natronloog 32° Bé 4 dl sistentvetten. Het roerwerk van den Talk 35 dl
Spiritus 2,1 dl Invetolre voor ijzer. ketel mag niet te vlug loepen, dur Natriumhydroxyde 6,5 dl
De hars wordt in de eerste portie het vet ontmengen kan. Cilinderolie 50 dl
spindelolie opgelost door op ongeveer Paraffine-olie 90 dl Dikwijls wordt het vet met aniline- Water Ia dl
100° C te verwarmen. Hierna worden Watervrije lanoline Ia dl
 II2 MENGEN EN ROEREN
--- ._--- SMEERMIDDELEN Il3
Draadvet. Smeermiddel voor stempels en
-------- ..

Vormen. Bleeken van dierUjke vetten. Turksc:h aroodolie.

Watervrije lanoline 450 dl
Vaseline 60 dl Oliezore zeep 1 dJ Een goed bleekmiddel is kalium- Voor het fabriceeren van gesulfo-
permangaat. Men gebruikt Il/J tot neerde olie heeft men in de eerste plaats
Kamfer 90 dl Petroleum 5 dl
0(: 4 % kaliumpermanganaat en 21/, tot een met lood bekleed reservoir noodig
Stearinezeep 1 dl 6 % zwavelzuur. met een roerapparaat en koelbuizen.
Tuigvet. Het permanganaat wordt in de 25- Verder moet aan den bodem een kraan
Petroleum 9 dl
voudige hoeveelheid water opgelost, aangebracht zijn om de vloeistoffen
Degras 30 dl het zwavelzuur verdunt men met de af te kunnen tappen. Door de koel-
Zware petroleum 60 dl Kettingsmeermiddel. ro-voudige hoeveelheid water. Het vet buizen laat men, indien noodig, koud
Natronloog 360 Bé 10 dl wordt bij zoo laag mogelijke tempe- water stroomen. in den zomer moet
Loodwit 250 dl
Vlokkengraphier 250 dl ratuur gesmolten. Onder goed roeren men eventueel een ijsmachine aan-
Cilinderolie 2000 dl voegt men nu langzamerhand de per- sluiten.
D",k~ olie. manganaatoplossing bij het gesmolten Een tweede tank dient voor het be-
vet en roert dan nog een half uur waren van de afgewerkte zuren. Het
De viscositeit, dus de dikvloeibaar- Hard consistentvet. door. Hierna voegt men onder sterk gebruikte zwavelzuur kan Of in mand-
heid van dierlijke, plantaardige en 9 dl roeren het verdunde zwavelzuur toe, flesschen bewaard worden of het wordt
Hars
minerale oliën kan men verhocgen 82 dl en laat nog een kwartier doorroeren. in een eveneens met lood bekleede
Machine-olie
door hierin 7 tot Ia % aethylcellulose Natronloog Bé Tenslotte wordt het mengsel tot koken tank afgetapt.
40' 9 dl
op te lossen. Verder gebruikt men verhit en men laat zoolang koken tot Men doet nu ricinusolie in de tank,
voor dit doel de palmiraten en stea- het afgescheiden bruinsteen weer ge- tot ongeveer een derde deel van den
raten van aluminium. Boven o:sm~erolie. heel opgelost is. Dit duurt gewoonlijk inhoud. In een zeer dunnen straal giet
Ricinusolie, oplosbaar in ongeveer een uur. Dan laat men de men nu 20 % van het gewicht aan
smeerolie 500 dl waterige oplossing rustig bezinken en ricinusolie zwavelzuur van 98 % in de
Onoplosbare olie voor wol. wascht het vet na het aftappen van de olie. Men moet Zeer sterk roeren en
Alcohol (met benzine ge-
denatureerd) 350 dj mangaanoplossing met schoon water door koelen moet men er voor zorgen,
Reuzel 10-20 dl 100 dl goed uit. dat de temperatuur niet boven 38' C
Kamferolie
Paraffine-olie 80-90 dl of: Nu men tegenwoordig waterstof- komt. Nadat al het zuur toegevoegd
Reukstof naar wensch. Ricinusolie, oplosbaar in peroxyde goedkoop in hooge coneen- is Iaat men het roerwerk DOg een half
smeerolie 400 dl traties kan leveren wordt dit ook uur locpen. Hierna blijft het mengsel
Ijzercarbonyl ISO dl dikwijJs toegepast voor het bleeken 24 uur rustig staan.
Fletsenkettingvet. van vet. Den volgenden dag voegt men nu
Alcohol (met benzine) 300 dl
Harsolie 12 dl Van beide voegt men 50 cm" per Hierbij ontstaan geen vreemde stof- eenzelfde volume water bij de olie,
Smeerolie 25 dl 10 I benzine toe. Het laatste verhindert fen en het vet behoeft nagenoeg niet roert goed door en laat het mengsel
Kaliloog 10 Bé0
I dl tevens het kloppen van den motor. uitgewasschen te worden. weer 24 uur staan. In dezen tijd
Kalkhydraat 41/1 dl scheidt de vloeistof zich nu in twee
Deze worden op de wijze van de lagen, de onderste bevat de overmaat
consistentvetten gekook". Ventielsmeermiddel. Bleeken van palmolie. zuur, de bovenste laag is de olie. De
Hiernaast maalt men: zouroplossing tapt men nu af en
Graphier 35 dl Bariumstearaat 50 dl De olie wordt tot 900 C verhit en wascbt de olie een keer met 15- tot
Smeerolie 221/, dl Smeerolie 40 dl met 0,01 % cobaltresinaat gemengd. zo-pets zoutoplossing. De olie wordt
en mengt deze grapbietpasta met de Talcum 10 dl Hierna blaast men zoolang (ongeveer tenslotte met ammoniak of met natron-
vetemulsie. De smeerolie verhit men met bet .a uur) lucht door het vet tot het loog van 24 Bi zoover geneutraliseerd
0

bariumstearaat zoolang tot op 1200 à voldoende gebleekt is. tot de olie geheel helder is.
1500 C tot alles opgelost is. Hierna
Smeermiddel in poedervocm. mengt men het talcum.
Zinkstearaat 50 dl
Talcum 50 dj
Vast ptne eotl.
Geweerloopolie. Pine-oil Ia dl
Witte vaseline 150 dl Triaethanolaminelinoleaat I dj
Beendervet (zuurvrij) 50 dl Water 8d1

MUllen lil Roeren 8

 PAPIER
------- --_. -- 115

sulfiet- of sulfiet- en natronpapierstof. papier wordt in stroomend water goed

Pakpapier bestaat uit sulfiet-, sulfaat-, uitgewasschen, hierna door een ver-
jutepapierstof, gewoonlijk uit mengsels dunde ammoniakoplossing gespoeld
van verschillende soorten. en tenslotte weer met zuiver water
Waspapier maakt men door gewoon goed uitgewasschen tot de laatste
TIENDE HOOFDSTUK. papier met gesmolten paraffine te sporen ammoniak verdwenen zijn.
impregneeren en de overmaat af te Het fraaiste perkamentachtige uiter-
persen. lijk krijgt men met zeer dik papier. De
PAPIER. Perkamentpapier wordt gemaakt duur van de inwerking hangt uiter-
door gewoon papier korten tijd in mate van de soort papier en van de
De eigenschappen van papier moeten ook weer uiterst zor~uldig sterk zwavelzuur te dompelen, het dikte af en moet door proeven be-
aan het doel, waarvoor het gebruikt wordt, aangepast worden. H~ertoe zuur wordt terstond uitgewasschen. paald worden.
Door de vezelbrij uiterst fijn te malen
staan verschillende grondstoffen ter beschikking met de m~~s~ uiteen- en het papier zeer sterk te kalanderen
loopende eigenschappen DO?r de fabricatiemethode te WIJzigen kan wordt het doorschijnend. Zonder extra Onbrandbaar papier.
men het eindproduct bijna In het oneindige varreeren. nabehandeling wordt het als vetdicht
papier gebruikt. Ammoniumsulfaat 8 dl
Boorzuur 3 ill
Houtslijp. Natron :papientof. Borax 1,7 dl
Papier waterdicht maken. Water 100 dj
Groote blokken hout worden tegen Het hout wordt hier onder druk De oplossing wordt op 50° C ver-
draaiende slijpsteenen gehouden, het gekookt met een oplossing van 6 tot Men lost I dl borax in 10 dl water warmd en bij deze temperatuur dom-
gevormde houtmeel wordt met w~ter 8 % natriumhydroxyde in water. op en lost hierin zooveel schellak op pelt men het papier in de oplossing.
wegt~,i.0eld. Dit proces 1S dus zuiver als mogelijk is. De eventueel verdunde Na het drogen wordt het papier met
mee isch. oplossing wordt met een zachten bree- een heet ijzer glad gestreken of het
Jute. den kwast op het papier gestreken. Men wordt in een pers gedroogd.
kan het papier ook in de oplossing
Oud zakkenmateriaal wordt met een dompelen.
Sulfiet c:papierstof. zwakke loogoplossing gekookt, onder Ook kan men het papier impreg- Vetvlekken uit papi~r verwijderen.
gewonen of iets verhoogden druk. De neeren met een oplossing van:
Zaagmeel of hout in kleine stukjes oplossing bevat I tot 5 % natrium- Ammoniumcarbonaat 3 dl Men legt het papier tusschen twee
wordt onder dr'{k ge~ookt ~et een hydroxyde of 5 tot 10 %) kalk. Het Glycerine 3 dl lagen schoon poreus papier op een
oplossing van zuur calciumsulfiet. Om koken duurt 4 tot 18 uur, het mate- Gebtine 2 ill zachte onderlaag (strijkplank) en strijkt
deze oplossing te bereiden. laat m~n riaal wordt dan uitgewasschen en tot A_gar-agar I dl met een matig warm strijkijzer zoo
een oplossing van zwaveldioxyde In een vezelbrij vermalen. Ka1iumbichromaat .1/ s dl lang over de vetvlek tot het vet door
water door een toren over stukken Hennep en manillamateriaal worden Water 100 dl de beide schoone stukken papier op-
kalk loopen; hierbij. gaat een deel ~an juist als jute behandeld. Na het drogen wordt het papier gezogen is. Desnoods herhaalt men
de kalk ie oplossing. De oplossing dun met een niet drogende olie in- de bewerking.
bevat dan nog 3,5 % ongebonden gewreven.
zwavelig%Uur. De bestaeddee1en van Papiersoorten.
het hout, die niet uit cellulose bestaan, Calqueerpapier.
gaan hierbij in oplossing. Papier wordt gemaakt door de vezel- Perkamentpapier.
brij op een fijne zeef te gieten. Men Het is soms noodig een teekening
zorgt er voor, dat een gelijkmatig dikke Men dompelt zuiver, niet of weinig op een gewoon vel papier over te
laag op de zeef blijft liggen. Deze gevuld en bezwaard papier in :so-pcts trekken. Hiertoe maakt men dan het
vezellaag wordt nu door afpersen zwavelzuur. Hierbij moet men er voor papier tijdelijk doorzichtig door het
Sulfaat .papierstof. tusschen walsen en tenslotte door zorgen, dat de luchtblazen die zich met benzine in te wrijven; zoolang het
persen tusschen heete walsen gedroogd eventueel vormen, onmiddellijk ver- pap.ier met benzine doortrokken is,
Hierbij wordt het hout onder druk en dicht en glad gemaakt. wi;derd worden. Het papier blijft on- blijft het doorschijnend. Indien de
met een oplossing van natriumhydro- Voor boeken neemt men gewoonlijk geveer 5 sec met het zuur in aanraking. gewone benzine te vlug verdampt kan
xyde en natriumsulfide gekookt. De sulfiet- en natronpapier; kranten- Hierna wordt het onmiddellijk in een men de minder vluchtige lakbenzine
oplossing moet ongeveer lIg soda, papier bestaat ,":oor 80 % . uit hout- groote hoeveelheid water gedompeld nemen. Men moet er echter steeds
90 g natriumhydroxyde en 25 g natri- slijp; schrijfpapier Jun .!out lompen om de inwerking van het zuur on- voor zorgen, dat het gebruikte oplos-
umsulfide per liter bevatten. gemaakt worden, gewoonlijk echter Uit middellijk re doen ophouden. Het middel volledig vluchtig is.
116 MENGEN EN ROEREN PAPIER 117

Nadat men de teekening gecalqueerd Parelkleur :odell.laag. Imitatie .perkament. het papier, daar het in de emulsie
beeft laat men de benzine verdampen. aanwezige water verhindert dat de
De laatste resten, vooral om den reuk, China cla y 50 dl Natriumsilicaat 30 dl paraffine het papier OVer de geheele
verwijdert men door overstrijken met Blanc fix in pasta 50 dl Natriumsulforicinolaat 20 dl dikte doordringt.
een warmen strijkbout. Tal cum 4 dl Deze worden samen op een water- Vooral bij dikke voorwerpen, die
Ultramarijnblauw S dl bad verwarmd. Hierna voegt men 30 dl van papierbrij gegoten worden, be-
Water 30 dl kokend water toe. spaart deze methode ongeveer 90 %
CaseïneUjm voor papier. Deze worden tot een fijne pasta ge- Een stuk papier, dat men on- paraffine vergeleken met het impreg-
malen. Dan toevoegen: middellijk in de oplossing dompelt, neeren met gesmolten paraffine. B0-
Caseïne 50 dl Caseïnelijm 100 dl verkrijgt een perkamentachtig uiterlijk. vendien wordt de buitenkant der ge-
Water aoo dl Carnaubawas-emulsie 30 dl Door het mengsel langer te laten koken, impregneerde bekers en dergelijke voor-
Borax 9 dl kan men met de oplossing papier ge- werpen niet vettig, zoodat het voor-
Ammoniak 26° I dl heel doorschijnend maken. werp nog normaal bedrukt kan worden.
De caseïne laat men een nacht in Roede deklaag. Verder verkrijgt men een perkament-
water inweeken. De borax wordt in achtig effect, door papier in een ver-
weinig heet water opgelost en den Roode lakpasta 200 dl Vetdic:ht papier.
dunde schellakoplossing te dompelen
volgenden dag bij de caseïne §evoegd. Talcum 4 dl waaraan men eenige procenten tri- Stijfsel 6,6 dl
Het geheel wordt dan tot 70 C ver- Caseïnelijm 100 dl cresylpbosphaar toegevoegd heeft. Natriumhydroxyde 0,1 dl
warmd en zoolang warm gehouden tot Carnaubawas-emulsie 50 dl Glycerine 2,0 dl
de caseïne geheel opgelost is. Hierna Suiker 0,6 dl
wordt de ammoniak toegevoegd. Doorschijnend papier. Water 9<>,5 dl
Witte deklaalf. Natriumsalicylaat 0,2 dl
ManiUacopal 100 dl De loog wordt in het water opgelost
Wa.emulsie voor papier. China clay 300 dl Alcohol 300 dl en de stijfsel wordt met een deel van
Water 150 dl Ricinusolie 8-12 dl deze oplossing aangeroerd. Men voegt
Carnaubawas 50 dl Tal cum 18 dl nu de rest van de loogoplossing toe
Water 400 dl Caseïnelijm 200 dl en verhit het geheel in een met stoom
Zeep 12 dl Carnaubawas-emulsie 100 dl Conseeveeren van blauwdrukken. 0
verwarmden ketel op 85 C. Het duurt
De zeep wordt in kokend water ongeveer een half uur tot de stijfsel
opgelost. ~ de k.okende zeepoplossing Dun inwrijven met een oplossing geheel opgelost is. Hierna worden de
voegt men nu de voorgesmolten car- Wit voor hoogen glans. van: andere bestanddeelen opgelost.
naubawas toe en roert tot men een Colophonium 3 g In het algemeen bereikt men met
gelijk.matige emulsie verkregen beeft. Water S20 dl Paraffine 6g twee dunne lagen van deze stijfsel-
Natriumhydroxyde 3 dl Terpentijnolie 3° g oplossing dat normaal papier geheel
Ammoniak .2 dl vetdicht wordt.
Gele dekt. alf voor papier. Satijnwit 440 dl
China cby 650 dl Waterdicht papier.
C~ cl.1y "jo dl Eerst goed mengen en dan de vol- Mimeograafpapler.
Blanc fix in pasta 50 dl gende oplossing toevoegen: Paraffine 22,5 di Benzine 1250 dl
Chromaatgeel-pasta 1:öl5 dl Water 400 dl Triaethanolaminestearaat 3,0 dl Ozokeriet 55 dl
Talcum 12 dl Caseïne 100 dl Water 74,5 dl Oliezuur 32,5 dl
Caseïnelijm go dl Natriumhydroxyde 10 dl De paraffine wordt gesmolten en het Palmitinezuur 12,5 dl
Carnaubawas-emulsie 32 dl Trinatriumphospbaat 7dl stearaat wordt bij de smelt gevoegd. Het dunne cellulosepapier (12 g per
Borax 5 dl Het water wordt aan de kook gebracht vierkanten meter) wordt op een metalen
Ammoniak 15 dl en onder heftig roeren giet men nu de plaat gelegd, die op 100° C verwarmd
Blauwe deklaalf voor papier. was bij het water. De emulsie laat is. De wasoplossing brengt men met
men onder roeren afkoelen. een spons dun op.
Berlij~ch-bIiuwpasU Witte sacbte dekla.lf. Het papier wordt nu aan den eenen
30% 100 dl kant, die met water in aanraking komt,
Violette lakpasta 35 % 75 dl Water 13~ dl met de emulsie bestreken. Het papier Zacht papier.
Bruine lakpasta 35 % 75 dl China cby 130 dl of het carton wordt nu vlug tot boven Bijna weefselachtig zacht kan men
Caseïnelijm 65 dl Caseïne 14 dl het smeltpunt van de gebruikte paraf- papier maken door het in een re-pets
Canuubawas-emulsie ~5 dl Borax .2 dj fine verhit. De paraffine smelt tot oplossing van glycerine in water te
Tal cum 4 dl Ammoniak 1/. dl een samenhangend laagje binnen in dompelen en dan te drogen.
lIS MENGEN EN ROEREN

Doorschijnend inpakmateriaal. oplosbare anilinekleurstoffen toe te

voegen.
Het cellephaan bestaat uit geregene-
reerde cellulose, dus is eigenlijk het-
ELFDE HOOFDSTUK.
zelfde materiaal als de viscose-kunst- Harslijm voor papier.
zijde. De fabricatie hiervan is uiterst Colophonium 100 kg WEEFSELS EN VEZELS.
moeilijk. In het klein kan men iets Soda 11 kg
dergelijks maken door een oplossing Natriumbicarbonaat 5 kg
van aethyl- of benzylcelluloss, waaraan De moderne textielindustrie kent een zoo ontzaglijk groot aantal
Ammoniak 0,930 4 kg
men eenige procenten dibutylphtalaat Water 100 kg bewerkingen van vezels en weefsels, dat het absoluut onmogelijk is
of tricresylpbospluat toegevoegd heeft, De hars wordt met het water, de
op een schoone gwplaat uit te gieten. hiervan in een klein bestek een juiste beschrijving te geven. De vele
soda en het bicarbonaat verhit en tot
Het laagje trekt men dan na het drogen koken gebracht. Zoodra het mengsel speciale effecten worden met behulp van uiterst ingewikkelde processen
van de glasplaat af en men heeft een kookt voegt men de ammoniak toe en
s~erk glanzende absoluut doorzichtige verkregen. Iedere soort vezel eischt een zeer speciale behandeling bij
beëindigt hiermede de verzeeping. De
film verkregen. Deze soort glaspapier zeepoplossing wordt eenige minuten het verven, spinnen en weven.
kan men kleuren door aan de oplossing doorgekookt. De voornaamste vezelstoffen, die de natuur ons biedt, zijn katoen,
wol en zijde. Hiernaast is het gelukt eenige soorten kunstzijde zoodanig
te ontwikkelen dat ze niet alleen de natuurlijke vezelstoffen kunnen
vervangen, doch hiernaast zeer speciale eigenschappen bezitten, zoodat
ze geheel zelfstandige toepassingen vinden.

Het ldenttficeeren van vezels.

IlD .. ", jute ram~b

braD"'''' I:----------~~------.- bnoodttl oemaJdul'jk me! bijtende .. r~i.

oatronlo""
Lil, I.il I oDoplo.bau ODopln.h •• r
bruin
oooploeb ....r
A<d
""oplo.baar
I ol1oploabaar

allt~I~1
1oo<I0P'ouloII Otg. n·o· "tn•
" ..t"
y-
I
SW,.VtI1Uur
•. g. 1-"1
I lost vlug op
I.DÇI ..... m
oploobAsr
lacg1. •• m
nplaabaar
laagz •• D'I
oplo.ba ..
I Ia~ •••
oplo.baar

•• lpctUll1lU' I oDoplo.ba.r o..oplo.baat ol1o~;:!b •• r oao~~\,..·~_·-'f--,,-a-O-Plo.baa--r -

ammoniakale
ko~oplou,n'il
I oploaba.r I oploabaar oDoploebaar oDoplo.bu: I ol1oplo.baar
---i;-----

a"lllu:sulf .. t I n~, 1 Dt1l_, _-;- oe_cl_--i __ ._. _"cd__ -;.-I Df_U_'

__

(
I
aWOD
-----~~--
aeg. I I
DeO·
~---------~-----
neg. aeg. I .. cg.

jodiulII e..
bi." .. blauw gul geel blauw
;n'lvebuur
120 MENGEN EN ROEREN WEEFSELS EN VEZELS 121

Het identificeeren van veeels. oplossing hecht het metaalpoeder zeer Tragacanth I-liJ. dl
sterk aan het weefsel. Toch verbetert Water 38-45 dl
VIICOK <budooet "'01 t1lrie men dit nog aanmerkelijk door het Het tragacanth laat men eerst in
droge bedrukte weefsel tusschen zware water luweeken en kookt de oplossing
oo",.khhtk met bLJtctldcn braflldeo taDQJ.~lm mtt tot een gelei. Hiernaast wordt de ge-
r~uk vor eet druppeJa
k en mer kendtn nuk
kalanderwalsen te persen; ook de
glans wordt hierdoor verhoogd. sulfoneerde talk met het onbehandelde
fl.1troDloog
I~. I.JA ODvrr.Ddnd Ilo.t gr:;<Ir<lijk I vcul
d. .w.ll I koud opI04lb8.r I warm oploabu,
Hoewel een groot gedeelte van het
met metaal bedrukte weefsel voor
vet gemengd en verwarmd. Vervolgens
giet men de gelei bij het vet en roert
carnavalkleeding gebruikt wordt, be- tot de emulsie geheel homogeen is.
alk.llKbc
lcodcplosa.eq ""g. neg. !leQ: __ I_ .w.rt I org_ drukt men hier en daar stoffen die Tenslotte wordt conserveermiddel toe-
voor het dageliiksch gebruik bestemd gevoegd.
I1"
swavelullur
l.g. I.M louen vlug op I ""npt,,"b •• r oplosb •••
.1 zijn met metaalpoeders.
natuurlijk
in dit geval
uiterst dun en niet op-
----+-------- ---_. ._---- vallend. Hier moet het metaalpoeder Appretuur voor
lo .. en gcm.kitl1lk "'rt gd. klnar op
gerl g •• 1 natuurlijk absoluut vast op het weefsel fantasiestoffen.
I oDoplo.b ..... oplosb • .,.
zitten en men moet betere bind-
emmont.k.1c: koud middelen gebruiken. Gedeeltelijk ge- Dextrine 150 dl
g.d •• lteJ~k optosb •• r ollver.Ddud oecplosb .. r Bitterzout
bruikt men bindmiddelen als bloed- 90 dl
\op<loplo .. log
I oplosbaar
lijm, die na het drogen onoplosbaar Monopolezeep 7 dl
.tlil,o esu lf•• e ".g- zijn, of bindmiddelen als caoutchouc Water 753 dl
al!Q. D'g.
I D~. "cg_
of cellulose-esters. of dikker:
Men laat bv. 10 dl bloedalbumine Dextrine 200 dl
a('tCo.G onoplosbaar ..rg. opl".bnr D.g. Bitterzout 130 dl
met IS dl water een nacht weeken.
lost dan op, filtreert, voegt J/. dl ter- Glucose 50 dl
;odlum .11 pentijn-essence toe en mengt ten- Monopolezeep 7 dl
, •• ",ll.uur "'11' ne". D.g. Deg.
slotte met 1-3 dl bronspoeder. Water 723 dl
dlpb.cyl.ml" e e" Daar het bloedalbumine nooit ge- of goedkooper:
ntu· blauw aeg.
J. ... vrII.UUf "r". heel reukeloos is, vervangt men het Aardappelmeel 50 dl
soms door ei-albumine, hetgeen echter Bitterzout 50 dl
veel duurder is. Monopolezeep 5 dl
Lijmen van weefsels. weven behangsel en andere zware Soms neemt men caoutchouc als Wa~r 8~ ~
weefsels worden gewoonlijk op deze bindmiddel. Hiertoe lost men caout- De verschillende bestanddeelen moe-
Bij alle fijne weefsels neemt men wijze gelijmd, verder ook het stroo chouc in benzine op en mengt nu ten apart in water opgelost worden,
hiervoor zuivere huidlijm. Zwavel- dat voor bet maken van hoeden ge- 1000 dl van de oplossing met 100- de oplossingen worden dan gemengd.
dioxyde en sulfieten mogen niet, ook bruikt wordt. Wanneer de kleur zuiver I~O dl bronspoeder. De monopolezeep moet voor het
niet in sporen, aanwezig zijn. Daar de wit moet blijven wordt de lijm te Voor het drukken van zeer fijne toevoe~en bij de rest in zooveel
later bij het verven gebruikte kleur- voren nog gebleekt. dessins gebruikt men cellulose-acetaat mogelijk water opgelost worden. Het
stoffen zeer gevoelig zijn mag de ge- als bindmiddel. Ook een oplossing mengen wordt verbeterd door on-
bruikte lijmoplossing ook geen zuur van cellulose in koperoxyde-ammoniak middellijk met de zeep tezamen een
of alkali bevatten. Bronsdruk op weefsds. wordt toegepast. De verhouding van kleine hoeveelheid dextrine op te
Voor katoenen weefsel neemt men bindmiddel tot brons poeder moet men lossen. Het is dan niet noodig de
huidlijm of beenderlijm; het weefsel Voor het versieren van weefsels in de. practijk bepalen, trouwens het appretuur na het toevoegen van de
wordt steviger en voelt dikker aan. bedrukt men ze dikwijls met metaal- bedrukken van weefsels is in het alge- zeep nog eens op te koken.
De concentratie van de lijmoplossing poeder, dus bronspoeder met heete meen een kwestie van ervaring.
moet hier aan Zeer speciale eischen lijm- of gelatine-oplossingen als bind- Zeer fraaie effecten bereikt men door
voldoen; te dun dringt de oplossing middel. Bronspoeder verkrijgt men de bronsverven met kleurstoffen te Geconcentreerde appretuur
geheel in de vezel binnen en maakt ze tegenwoordig in vele kleuren en het mengen. voor katoen.
te hard, te dik blijft de lijm geheel bestaat dan uit aluminium- of koper-
buiten op de vezel zitten en hecht legeeringen. De walsen, die voor het Geselfoneerde talk 22-,26 dl
niet voldoende aan de vezel. Men drukken gebruikt worden, moet men Geconcentreerde kettinapap Japanwas I2-15 dl
neemt nu een dunne lijmoplossing en met stoom verwarmen. Het bedrukte voor katoen. 2S-PctS trinatriurnphos-
voegt hierna aluin toe, waal door de weefsel wordt na het bedrukken ter- phaatoplossing 20-24 dl
oplossing dikker wordt zonder te veel stond gedroogd. Gesulfoneerde talk 36-42 dl Water 50--60 dl
lijm te bevatten. Vloerkleeden, ge- Door het gebruik van de heete lijm- Rundvet 18-24 dl De Japanwas wordt eerst met een
122 MENGEN EN ROEREN WEEFSELS EN VEZELS 123

deel van het trinatriumphosphaat ge-
ernulgeerd. Hierna mengt men de talk
met een derde deel van de wasemulsie
en de rest van de phosphaatoplossing
en emulgeert. Tenslotte voegt men de
rest van de wasemulsie toe en roert
tot de emulsie geheel homogeen is.
De emulsie mag niet gekookt worden.
Het verven van katoen.
De voorbehandeling van het katoen
voor het verven hangt geheel af van
den toestand, waarin het materiaal in
de ververij aankomt.
Strengen worden gewoonlijk met een
o,25--(),5-pcts oplossing van gecalci-
neerde soda, met I % gesulfoneerde
olie gedurende 3 uur onder zwakken
overdruk uitgekookt. Het weefsel moet,
als het gereed is, vooral buitengewoon
nauwkeurig uitgekookt worden om alle
appretuur te verwijderen, daar het
weefsel anders bij het verven de
kleurstof ongelijkmatig opneemt
dan ontstaan soms de mooiste land-
kaarten. Zekerheid biedt het toevoegen
van 0,I--(),2 % activin (het natrium-
zout van p-tcluolsulfochlooramide).
Weefsel dat gebleekt moet worden
kookt men met een oplossing van 3 %
natronloog, 2 % gecalcineerde soda,
I % gesulfoneerd vet en 0,l--(),2 %
activin gedurende 4 uur. Met een op-
lossing van jodium in joodkaliurn kan
men controleeren of alle stijfsel op-
gelost is.
Stukken weefsel, die later met kuip-
kleurstoffen geverfd moeten worden,
naait It.~n aan elkaar zoodanig. dat de
einden over elkander vallen. Bij het
tegen elkaar naaien ontstaan later
donkere strepen. Fijne weefsels en ook
gebreid goed wordt niet onder druk
gekookt doch in open ketels. Ruwe
katoen en ruwe garens worden in
mechanische apparaten gekookt, dik-
wijls ook alleen in koud behandeld
om het materiaal gemakkelijker ver-
spinbaar te houden.
Voor het verven van garens op
spoelen en geheele kettingboomen
heeft men apparaten geconstrueerd.
Met vele kleurstoffen is het dan Stroo rroen verven. Reinigen van gebreid ro«l.
echter moeilijk een volkomen gelijk-
matige tint te verkrijgen. Trouwens Hoedenstroo kan men zeer fraai T rinatriumphosphaat I dl
ook het verven van garens in strengen lichtgroen verven met een oplossing Oliifoliezeep 2 dl
is niet gemakkelijk en vereisebt lange van 5 % azijnzuur en 5 % malachiet- Water 97 dl
ervaring. Men heeft allerlei hulp- groen in kristallen. Men verft bij Naspoelen met zacht water.
middelen om de kleur gelijkmatiger te 70c C, het duurt ongeveer een uur,
doen opnemen, veel van deze prepa- afhankelijk van de tint die men be-
raten verslechteren echter het verf- reiken wil. Hierna wordt het stroo Verven van katoen.
proces zelf. Met glucose verkrijgt men uit het bad genomen, goed met schoon
gunstige resultaten, de hoeveelheid water gewasschen, gecentrifugeerd en Tegenwoordig verft men katoen
loog moet dan echter verhoogd wor- bij lage temperatuur gedroogd. gewoonlijk met de direct kleurende
den. De gelijkmatigst geverfde strengen kleurstoffen, dus kleurstoffen die zon-
verkrijgt men wanneer de verver de der bijzondere voorbereiding zich vast
kunst verstaat door tusschendoor uit- aan de vezel hechten. Het verfbad
wringen van de streng en bij kuip- Verf uit wol 'Verwijderen. moet alleen een bepaalde hoeveelheid
kleurstoffen door opnieuw toevoegen keukenzout bevatten. Deze kleur-
van hydrosulfiet de ongelijkmatige De wol wordt eerst met een ver- stoffen zijn door den leek het ge-
invloeden uit te schakelen; dit is een dunde oplossing van ammoniak be- makkelijkst toe te passen en geven
kwestie van ervaring. Verder kan men handeld. Men neemt 3-5 % ammo- de beste resultaten. Bovendien komen
bij kuipkleurstoffen bij een te lage niak, berekend ten opzichte van het deze kleurstoffen ook in kleine hoeveel-
temperatuur beginnen en pas wanneer gewicht van de wol. De wol moet heden verpakt in den handel.
de strengen door en door vochtig ziin goed met de oplossing doordrenkt Voor geel neemt men per 100 kg
de temperatuur verhocgen. worden. Hierna wordt de wol met katoen 1 kg kleurstof en 5 kg keuken-
Na het verven moet het materiaal J warm water uitgewasschen. Eventueel zout. Het bad wordt op 60° C gebracht
en uitgehangen worden om zuurstof op kan men de bewerking nog eens met en bij deze temperatuur dompelt men
te nemen. Deze oxydatie kan men veel 2 % ammoniak herhalen. het katoen in de vloeistof. De oplossing
vlugger en gemakkelijker uitvoeren Nu lost men in een houten kuip 3 wordt nu langzamerhand tot koken
door na te oxydeeren met een bad van tot 5 % basisch zinksulfoxalaatforrnal- verhit en wordt met de stof ongeveer
0,5 cm' 30-pcts waterstofperoxyde per dehyde in heet water op onder toe- drie kwartier doorgekookt. De stof
liter. voeging van 3 tot 5 % azijnzuur van wordt dan goed uitgewasschen en ge-
Men kan ook natriumperboraat 28 %. De wol verhit men nu met deze spoeld en tenslotte gedroogd.
nemen en wel 1-3 % van het gewicht oplossing tot koken en laat 20 min Voor een normaal rood neemt men
der behandelde garens. Bij 30°-38" C doorkoken. Hierna voegt men nog eens per 100 kg katoen 2 kg kleurstof en
is de oxydatie in een kwartier afge- 3 % azijnzuur toe en laat weer 15 min 10 kg zout, eveneens voor normaal
locpen. Hierna kan men de vloeistof koken. Tenslotte wordt de wol goed blauwen groen; voor zwart neemt
tot koken verhitten en zeep toevoegen. met warm water uitgewasschen. men 5 kg kleurstof en 25 kg zout.
De namen der kleurstoffen varieeren
met den fabrikant. Bij het bestellen
Verven 'Van gebrelde goederen. van anilinekleurstoffen voor dit doel
Reinigen van weefsels van katoen
Men werkt met directe kleurstoffen. en kunstzijde. en ook voor het verven van alle andere
Voor lichte kleuren wordt de kleurstof stoffen geeft men aan den leverancier
eerst opgelost, gefiltreerd en dan in Turkseh-roodolie 5dl zoo precies mogelijk het doel op waar-
de kuip bij de rest van het water ge- Olijfoliezeep 5 dl voor ze gebruikt worden.
voegd. Men verft eerst 10 min bij Natronloog I dl Eenige kleurstoffen zijn:
27" C, hierna voegt men 5 % van het Water 800 dl chrysaminegeel, chloraminegeel. auro-
weefsel glauberzout toe en verhoogt phenine, dianyloranie, chlorantinegeel,
de temperatuur tot 50° C; de juiste Men verhit het weefsel gedurende diaminegeel. congoroodt oxarninerood,
tint moet nu in 15 min bereikt zijn. Itot :2 uur met de oplossing op onge- dianylrood, thiazinerood, congorubin,
Voor donkere kleuren neemt men veer 93° c. Wanneer het weefsel cela- diarninbrillantviolet, dianylgranaat,
meer glauberzout en verhoogt de tem- nese bevat moet de temperatuur onder cnlorantinebordeaux, diaminerosa,
peratuur tot 71° C. Tenslotte voegt 80° C blijven. erica, geranine, diaminblauw, oxamine-
men 1/2-1 % zuivere olijfoliezeep toe blauw, azoblauw, brillantazurin, bril-
en droog bij 38° C. lantechtblauw, diphenylgroen, dianyl-
 124 MENGEN EN ROEREN WEEF SELS EN VEZELS 125

groen, congobruin, plutobruin, cupra- donaphtolzwarr, palatinzwart, neutrale oplossing verwerkt. Bij som- voorbereiding is van groot belang voor
nilbruin, dianylzwart, diaminezwart, agalmazwart, azozuurzwart, mige kleurstoffen moet men tegen het het verkrijgen van een zuiver wit garen,
columbiazwart, benzozwart, enz. enz. einde van het verven het bad met zooals het voor betere katoenen weef-
Bijzonder lichtechte kleuren ver- azijnzuur iets zuur maken. sels verlangd wordt.
krijgt men met de anthrachinonkleur- Bij de zure kleurstoffen wordt bet Bij het gebruik van kalk voe~ men
Verven van wol. sloffen, die in bijna alle kleuren ge- bad met zwavelzuur zuur gemaakt, de Turssch-roodolie onmiddellijk aan
maakt worden. terwijl bij de basische kleurstoffen ge- de gebluschte kalk toe en verdunt dan
Voor wol gebruikt men gewoonlijk De neolankleurstoffen, die metaal woonlijk ook iets azijnzuur toegevoegd eerst met water. De aldus verkregen
de zg. zure kleurstoffen. Als zuur verbindingen van azokleurstoffen zijn, wordt. kalkmelk zet zeer langzaam af en dringt
voegt men zwavelzuur of azijnzuur worden in tamelijk sterk zure oplos- De kleurstoffen zijn dezelfde als die goed in de vezel binnen. Hierna volgt
toe. Gewoonlijk bevat het verfbad ook singen verwerkt, geven echter buiten- voor katoen en wol gebruikt worden. het bleeken met chloorkalkoplossing
nog glauberzout. geWOOQ lichtechte kleuren. Echte zijde wordt zelden zonder of natriumhypochloriet, waarna dik-
Per 100 kg wol neemt men: In zwak zure oplossing gebruikt meer geverfd, bijna altijd wordt de wijls een anti-chloorbad volgt om de
men de resolcinekleurstoffen, die bui- zijde met behulp van onoplosbaar laatste sporen chloor uit de katoen te
Water 3000 1
tengewoon heldere en levendige kleu- wordende zouten zwaarder gemaakt. verwijderen. Tusschen de verschillende
Zwavelzuur 3 kg

Glauberzout 10 kg
Kleurstof I tot 5 kg
afhankelijk van de tint en van de diepte
der kleur die men wenscht, Juist als bij
katoen heeft men voor geel gewoonlijk
I kg, voor rood, blauwen groen 2 kg
en voor zwart 5 kg kleurstof noodig.
De oplossing wordt op 60c C ver-
warmd. Men dompelt het weefsel in
de vloeistof, verwarmt langzamerhand
tot koken en kookt drie kwartier voor-
I
ren geven. Hiertoe behandelt men de In de eerste plaats wil men gewoonlijk bewerkingen moet goed met schoon
wol eerst met een oplossing van :2 % het verlies aan gewicht, dat bij het zacbt water gespoeld worden.
wijnsteen, 2 % aluin en 1-2 % azijn- , uitkoken van den bast ontstaat, weer Wanneer men met natriumhypo-
zuur; men kookt ongeveer ll/1 uur. toevoegen. Bovendien wil men de chloriet bleekt, gaat men gewoonlijk
Hierna koelt men tot 400 C af, voegt zijde zoo zwaar mogelijk maken om toch van gewone chloorkalk uit en zet
de kleurstof toe en verhit weer lang- het weefsel in kwaliteit meer te doen deze met soda in het natriumzout om.
zamerhand tot koken. Tenslotte kookt schijnen dan in werkelijkheid het ge- Men mengt hiertoe 100 dl bleekpoeder
men nog een half uur door.
Voor zeer goedkoope kleuren werkt
men met basische kleurstoffen,
een neutrale oplossing verwerkt wor-
den. Men verwijdert uit het water de
die in I val is. Men behandelt
afwisselend
de zijde dus
met zoutoplossing,
door in en op de vezel onoplosbare
neerslagen ontstaan.
waar-

Deze neerslagen
past men aan de kleur, die de zijde
met 300 dl water en lost hiernaast 60 dl
gecalcineerde soda in 200 dl kokend
water op en verdunt dan met 100 dl
koud water. De soda-oplossing
men dan bij het bleekpoeder, roert een
giet

zichtig door. kalk door per 1000 1 ongeveer 0,5 tot moet krijgen, aan. Voor zwart neemt half uur en laat het neerslag dan rustig
1,5 I verdund azijnzuur toe te voegen, men dan natuurlijk zoo donker moge- bezinken. Den volgenden dag wordt
Kleurstoffen: lost de kleurstof op en verft dan lijke neerslagen, waardoor later de de bovenstaande heldere vloeistof af-
geel: naphtolgeel, tartrozine, flava- ongeveer drie kwartier iets onder het kleur beter dekt en men dus ge- gegoten, het neerslag wordt nog eens
vine, metanilgeel, chinolingeel, kookpunt. Bij sommige kleurstoffen ma.k.kelijker een werkelijk diep zwart met water omgeroerd en na bezinken
kitongeel, supramingeel. enz.; mag de temperatuur niet hooger wor- verkrijgt. Men neemt hiervoor bv. giet men weer af. De oplossingen
oranje: oranje 11, N, IV, kitonecht- den dan 70u C, dit is het geval bij Berlijnach blauw. worden gemengd en tot de vereischte
oranje G, R, enz.: auramine. diamantfuchsine en dia- sterkte verdund of tot een soortelijk
rood: ponceau, brillantcroceïne, mantgroen. gewicht van 1,030 tot 1,035. Nu voegt
scharlakenrood, roccellin, azo- Als kleurstoffen gebruikt men: aura- Bleeken "aD katoen. men nog 1 tot 2 dl gecalcineerde soda
rubin, naphtolrood, amaranth, min- en thioflavinegeel, cerise, rho- toe om de rest van de bik. neer te
Bordeaux, lanafuchsine, kiton- darnine, fuchsine, safranine, methyl- De katoen wordt eerst met een op- slaan. De heldere oplossing is nu voor
\ rood, enz. i violet, kristal violet, victoriablauw r me- lossing van Turkseh-roodolie geïm- het gebruik gereed. Men behoeft
violet: zuurviolet. victoriaviolet. Gui- thyleenblauw, malachietgroen, bril- pregneerd. Men neemt een oplossing slechts met water tot de gcwenschte
neaechrviolet, enz.: lantgroen, chrysoidine, Bismarckbruin, van :5 tot 10 % en wringt de katoen concentratie te verdunnen.
blauw: azozuurblauw, naphtalineblauw vesuvine, phosphine, enz. goed uit. Hierna wordt de katoen ge-
cyanine, cyanol, wol blauw, droogd.
neptunusblauw. waterblauw, Nu volgt koken met een zeer ver- Vilcose.
indigokarmiin, kitonechtbJauw, Verven van .djde. dunde loogoplossing, 1'/. tot 2 %. De
neolanblauw, wolechtblauw, katoen wordt hierna uitgewasschen, Men dompelt 2 kg katoenafval of
e02:.; Zijde kan men met directe, zure en iets aangezuurd en weer uitgewoiSSchen zuivere houtcellulose in 18-pets natron-
groen: zuurgroen. neptunusgroen. basische kleurstoffen verven. Het ver- met schoon water. Hierna volgt een loog en laat de cellulose hierin onge-
naphtalinegroen, cyanolgroen, eischt echter ontzaglijk veel ervaring zeer zwak zeepbad en de katoen wordt veer een uur. De overmaat loog wordt
enz.: een bepaalde tint te verkrijgen en het weu gereinigd en ten sjotte gedroogd. hierna afgeperst tot de natte cellulose
zwart: naphtylaminezwart, naphtol- verven van zijde is een beroep waarin Wanneer de katoen zeer zuiver is 6,5 kg weegt. De natte cellulose laat
blauwzwart, naphtolzwart, men nooit uitgeleerd is. kan men de Turksch-reedolie on- men nu gedurende 70 uur in een ge-
brillantzwart, zuurzwart. ami- De directe kleurstoffen worden in middellijk met de loog mengen. Deze sloten apparaat bij 200 Cliggen.
 MENGEN EN ROEREN WEEFSELS EN VEZELS 127

De massa wordt in een meng- en rusten op het principe na het borduren ontrerrugmgen verwijderd, de kwali- Textteleeep,
kneedapparaat gedaan, dat geheel ge- den ondergrond weer te doen ver- teit wordt veel beter. Na dit uitkoken
sloten kan worden. Men kneedt de dwijnen. Het borduurwerk wordt dan wordt dan uiterst zorgvuldig met water Cocosvet 2060 dl
cellulose met 8;, kg ,zwavelkoolstof. bv. met katoen of kunstrijde (viscose) schoongespoeld. Gecalcineerd. soda 135 dl
Het apparaat moet gesloten worden op een ondergrond van wol uitgevoerd. Hier en daar geschiedt het ontbasten NatronJoog 39u Bé 1°90 dl
en na ongeveer 2 uur kan men zien, Men maakt nu gebruik van het feit, met gesulfoneerde ricinusolie. Men Water 5715 dl
dat uit de cellulose met de loog en de dat wol zeer gemakkelijk door loog neemt I dl olie op 1000 dl water en Deze zeep kan alkalisch gehouden
zwavelkoolstof zich het oranje xantho- opgelost wordt en katoen niet. Men voegt :2 dl soda toe. Gekookt warde worden of geheel neutraal blijven. De
genaar gevormd heeft. behandelt het borduurwerk met een slechts een half uur, de rest van de zuivere cocoszeep is bij uitstek ge-
Dit xanthogenaat wordt nu in een heete oplossing van natronloog met sericine wordt pas bij het verfproces séhikt om met zeer hard water gebruikt
31/.-pcts natronloog opgelost tot de een soortelijk gewicht van 1,025. Men verwijderd. Een dun laagje blijft dan te worden. De gemakkelijke oplos-
oplossing 7 % cellulose bevat; hiertoe kan de oplossing koken, waarbij dan op de vezel achter. baarheid van de cocoszeep maakt, dat
heeft men 16 tot 18 kg loog noodig. in 20 tot 30 min de wol geheel ver- ze later zeer gemakkelijk uit het
Deze viscose laat men ongeveer 3 dwenen is. Het overgebleven borduur- weefsel weggewasschen kan worden.
dagen rijpen, waarna ze tot draden werk wordt dan zorgvuldig uitge- Olijfolie =appretuur. Daar alle cocoszèepen een neiging
gesponnen kan worden. De massa wasschen en gereinigd, kan hierna hebben ransig te worden, vooral als
wordt door Zeer nauwe openingen eventueel geverfd worden. zs-pcts trinatriumphosphaat- U nog onverzeept vet bevatten, mag
geperst, waardoor zeer fijne draden oplossing 50 dl men U niet te lang bewaren. De goede
ontstaan, die onmiddellijk in een bad Olijfolie 30 dl eigenschappen echter - ze geven o.a .
gel~d worden dat de oplosbare vis- Zijde. . 5O-pcts gesulfoneerde een goeden glans aan het weefsel na
cose weer onoplosbaar maakt. Dit bad talk 10- 15 dl het kalanderen - maken dat deze
bevat zuur en zout, waardoor de Echte zijde bestaat in natuurlijken De helft van de olijfolie wordt met zeepen nog veel gebruikt worden.
cellulose, die als xanthogenaat ge- toestand uit twee stoffen, de kern is de kokende trinatriumphosphaatop- Een appretuur voor shirting kan be-
bonden was, weer tot cellulose ge- fibroine en hierop bevindt zich een lossing gemengd. Men roert tot de olie staan uit:
regenereerd wordt. Wanneer men de laag serieme. Deze laatste stof is be- geëmulgeerd is, de olie wordt hierbij Stijfsel 17 dl
viscose op een gtazen plaat uitgiet en trekkelijk gemakkelijk oplosbaar, terwijl gedeeltelijk verzeept. Hierna voegt Talk 60 dl
de verkregen dunne laag met de op- de binnenste stof, de eigenlijke vezel, men de rest van de olijfolie en de ge- Stearinezeep 21/, dl
lossing neerslaat, verkrijgt men een veel minder gemakkelijk aangetast sulfoneerde talk toe en roert tot de Cocoszeep I dl
dun doorzichtig blad van cellulose, wordt. De verontreinigingen die de emulsie absoluut gelijkmatig is. De Water tot 350 dl
dat in het groot gemaakt wordt en als natuurzijde bevat bevinden zich hoofd- emulsie is goed wanneer 10 cm? van
cellephaan of glaspapier in den handel zakelijk in de bui tenste laag, in den bast. de emulsie met 100 cm" water ge-
gebracht werd. De viscose-kunstzijde Voor het verven en het verder ver- mengd, wit wordt zonder oliedrup- WAterdicht rnaken VAn weefsel,
en het cellephaan bestaan dus uit werken is het bijna steeds noodzakelijk pelt jes af te scheiden.
zuivere celä lose, dezen bast te verwijderen. De bast- De emulsie wordt gebruikt voor Vaseline 30 dl
Het spinbad kan bestaan uit: substantie gelijkt nu eenigszins op wollen dekens, gebreid of geweven Alurniniumpalmitaat 15 dl
Zwavelzuur 9 dl gelatine, lost door koken in water ondergoed en gernerceriseerde katoen. Gele bijenwas '50 dl
Glauberzout IS dl echter slechts langzaam op. Daar de Zachte paraffine 105 dl
Zink I dl vezel door verdunde loog aangetast Petroleumdestillaat 800 dl
Glucose 5 dl wordt, hierdoor zeer broos en minder Garens glad maken.
Water (YJdl glanzend wordt, moet men den bast De vaseline wordt op 55° C ver-
Temperatuur 45c C. met behulp van zeep en iets soda Vaseline 50 dl warmd en met het palrnitaat gemengd.
Men kan door uitgieten op een glas- oplossen, steeds echter zeer voor- Zinkstof 50 dl Hierbij voegt men onder verwarmen
plaat een dunne laag viscose verkrijgen. zichtig om de eigenlijke vezel niet te dan de was en de paraffine en verhit
De glasplaat plaatst men dan in een beschadigen. Oplosbare stijfsel. tot op 1300 C. Men roert zoolang tot
30-Pcts amrnoniumsulfaatoplossing, Bij dit koken met zeepwater wordt de massa geheel gelijkmatig is.
hierna in een verzadigde keukenzout- de vezel natuurlijk lichter in gewicht, Stijfsel 100 dl De smelt laat men tot 100° C af-
oplossing en dan in 3-pcts zwavelzuur. echter ook veel lichter in kleur en Activin 1 dl koelen en verdunt dan met het petro-
De film wordt hierbij helder en wordt meer glanzend, de draad wordt zachter Water 1200 dl leumdestitlaat.
dan met schoon water zuurvrij ge- en neemt de kleurstoffen bij het Men kookt de stijfsel in een houten Met de oplossing kan men weefsels
wasschen, verven beter en gelijkmatiger op. vat met roerapparaat. het beste met uitstekend waterdicht impregneeren.
Op dezelfde wijze worden gemengde directen stoom, tot de stijfseloplossing De oplossing kan met de hand of
weefsels behandeld, die bv. uit echte voldoende dunvloeibaar is. Het proces met de machine opgebracht worden.
Borduurwerk. zijde met kunstzijde of katoen bestaan. duurt ongeveer ao tot 30 min. Hierna Een andere, eveneens brandbare,
Sommige soorten. borduurwerk be- Hierdoor worden dan tevens alle ver- laat men de stijfseloplossing afkoelen. oplossing bestaat uit:
 Paraffine
Damarhars
Caoutchouc
Benzol
MENGEN

2 dl
6 dl
I dl
6S dl
EN ROEREN

Bijenwas
Loodwit
Colophonium
Het mengsel
4 dl
5 dl
4 dl
wordt warm opge-
, WEEFSELS

bij zoo laag mogelijke temperatuur

gesmolten. Hierna voegt men de niet
vluchtige vloeistoffen toe en verwijdert
den pot uit de nabijheid van vuur.
Hierna wordt verdund met de vluch-
EN VEZELS

het algemeen toch reeds ongeveer met

50 % toe.
Bij het waterdicht maken met pre-
paraten. die lijnolie bevatten, mag
me~. de kleeden, ook wanneer de laag
129

Indien noodig nog met wat zwavel- bracht. Den onderkant van het zeildoek
koolstof (uiterst brandbaar) verdunnen. maakt men te voren met een spons tige oplosmiddelen. Dit verdunnen schijnbaar geheel droog is, niet on-
goed nat. mag nooit in een vertrek geschieden middelhik oprollen of opvouwen; bij
Een oplossing, die ook voor papier waar vuur of open licht brandt, bv. de riaoxydatie komt nog steeds vrij
gebruikt kan worden, is: Recept no. 2. gaslicht. De dampen van vele vluchtige veel warmte vrij en de kieeden worden
Collodium 15 tot 20 sec I dl Gilsoniet 80 dl stoffen hebben door hun betrekkelijke dan kleverig. Bovendien is het aan te
Stearinepek 62 dl zwaarte de eigenschap over den grond bevelen de kieeden met een dunne
Harde paraffine 4 dl
Smeerolie (naphteen) 6 dl Zachte paraffine 34 dl verder te kruipen. Het is dus mogelijk laag talcum in te wrijven.
Buty lstearaat 2 d Smeerolie IO dl
dat over een afstand van vele meters
Creosootolie 10 dl
de dampen met vuur in aanraking
Burylacetaat 4 dl
Koperlinoleaat 9 dl komen, de dampen ontvlammen en de Kleeren waterdicht Irnpregneeren,
Aethylacetaat 2S dl
Bij 150° C opbrengen, de overmaat vlam plant zich voort tot het apparaat
Benzine 13 d
afschrapen. waar men aan het verdunnen is. Er Eerst impregneert men met een
Toluol 40 dJ
Spiritus 5 dJ kan dan nog een kleine explosie volgen zeepoplossi Dg:
of: Recept no. 3. waardoor de heete inhoud uit den pot Stearinezeep 25 dl
Collodium 15 tot 20 sec I dl Bijenwas 25 dl geslingerd wordt en een zware brand Kokend water 800 dl
Glycerinestearaat kan het gevolg zijn, afgezien van de Bij de heete zeepoplossing voegt
japanwas 3 dJ 5 dl
Smeerolie (naphteen) 3 dl Stearinepek 102 dl verbrandingen die degene, die de men langzamerhand:
Taluol 30 dl Koperoleaat 15 dl proeven neemt, nog op kan Iocpen. Japanwas 12 dl
Aethylacetaat 33 dl Ricinusolie 48 dl Ook bij het werken met kleine Als tweede oplossing neemt men een
Butylacetaat 30 dl Naphta 50 dl hoeveelheden moet men den eisch oplossing van alurniniurnacetaat, die
In beide recepten lost men bij voor- stellen, dat bij het verdunnen met men kan maken door op te lossen:
keur de paraffine en de smeerolie in Recept no. 4. Voor groote kleeden. brandbare oplosmiddelen de dampen Loodacetaat 50 dl
de benzine en de toluol op, de collo- Gele vaseline 81/, dl niet met vuur in aanraking kunnen Aluminiumsulfaat 40 dl
dium wordt in de acetaten opgelost. Gele bijenwas 11/. dl komen. Men gaat dus het beste naar Water 800 dl
Hierna voegt men de andere bestand- Ombra 5 dl een ander vertrek of naar buiten. De heldere oplossing wordt van het
deden bij de collodiumoplossing en Lak-benzine 40 dl Wanneer een preparaat, cL1.t oplos- bezinksel afgegoten.
tenslotte voegt men hierbij ook de of: middelen bevat, te koud geworden en De stoffen, die eerst in de zeep-
wasoplossing. Petroleumasfalt (middel) dus te stijf is, kan men het opwarmen oplossing gedrenkt worden, mogen niet
De oplossingen worden bij voor- Gele vaseline door het in een bak of pot met heet gedroogd worden, doch men wringt
keur niet ot-.. het weefsel opgestreken, Roetzwart water te zetren. Het water wordt dus Ze eenvoudig uit. Onmiddellijk hierna
doch men dompelt de weefsels in de Lakbenzine te voren heet gemaakt en dan naar dompelt men ze in de aluminium-
vloeistof en perst dan de overmaat van een vertrek gebracht waar geen vuur acetaaroplossing, zoodat in de vezel bet
de oplossing af; in het groot geschiedt Zeildoek dat niet opgevouwen be- brandt; hier plaatst men dan de neerslag van het onoplosbare en water-
dit het beste tusschea walsen. In het hoeft te worden, dus bevestigd blijft, flesch of pot met brandbaar materiaal afstootende aluminiumstearaat kan ont-
algemeen werkt men bij gewone tem- un men waterdicht maken met: in bet heete water. Alle preparaten, die staan.
peratuur. Bij de oplossingen die paraf- Gekookte lijnolie 4 dl voor het waterdicht maken gebruikt Afhankelijk van den aard van de
fine bevatten mag het vertrek vooral Zwartsel in pasta I dJ worden, moet men voor het opbrengen stof past men de oplossingen ook wel
niet te koud zijn, daar in dit geval de Siccatief zooveel als noodig is. omroeren, juist als iedere verf. In het in omgekeerde volgorde toe.
paraffine zich af kan scheiden. Na het of: algemeen brengt men de preparaten Men baadt dan de stof eerst in een
afpersen laat men het weefsel of het Gekookte lijnolie 8dJ met een kwast op. Het doek wordt te oplossing van zuiver aluminiumacetaat
papier bij gewone of matig verhoogde Alumini urnbrons I dl voren op een raam gespannen. Heeft van 40 tot 5" Bé en laat de stof dan
temperatuur drogen. Siccatief naar behoefte. men zeer groote oppervlakken te be- in een warm vertrek goed drogen.
handelen, dan loont bet aanschaffen Hierna dompelt men de stof of het
Lichte weefsels, die niet aan het van een verfspuit. kJeedingstuk in een oplossing van 5 %
Zeildoek of dekkleed en waterdicht licht komen, kan men waterdicht In het algemeen is het voldoende zeep in zacht water. De overmaat
maken. rnaken met een 5'- tot re-pets op- de laag aan een zijde op te brengen. vloeistof wordt door afwringen ver-
lossing van bijenwas in terpentijnolie. Hierdoor blijft het weefsel bovendien wijderd en tenslotte dompelt jnen
Recept M. I. Bij het bereiden van deze prepa- nog voldoende soepel en het wordt de stof in een a-pets aluinoplossing.
Ongekookte lijnolie raten worden de vaste stoffen eerst niet te zwaar; bet gewicht neemt in Hierna wordt gedroogd.
35 dl
Mengen en Roeren 9
 130 MENGEN EN ROEREN
__ ~ WEEFSELS EN VEZELS
131
Andere preparaten zijn: Stroohoeden waterdicht
impregneeren. Wedsel onbrandbaar maken,
maten. Hiertoe behandelt men de
Oplossing I: stoffen eerst met een oplossing Van
Recept nQ. I. Ammoniumchloride 20 dl
Zinkchloride 30 % na trtumsta.nnaat van 14 Bé, Hierna
Harde zeep 10 dl Gebleekte schellak 75 dl 400 dl wordt gedroogd. Het weefsel wordt
Dextrine dl Ammoniak 28 % 300 dl
20 Colophonium WW 15 dl Water nu l!l een bad van de volgende samen-
Water 130 dl Venetiaansche terpentijn 15 dl 100 dl stelling gedompeld:
Nog vochtig behandelen met: Ricinusolie .2 dl of: Na,~riumwolframaat 35° Bé 4 dl
Spiritus a50 dl AziJIL1:uur 9° Bé I dl
Oplossing 2: a-pets aluminiurnsulfaat.
Oplossing I dl
S~miakoplossjng 40 Bé ;3 dl
Zinksulfaat 6 dl Recept no. 2.
Zinltacetaat 17° Bé ~ dl
Water Sandarak 5-pets Datronwaterglas I dl
72 dl 135 dl Door centrifugeeren wordt de over-
Elemi 45 dl Kort voo~ het gebruik mengen en
de weefsels 10 de oplossing dompelen maat van de vloeistof Verwijderd, het
Hierna drogen, eventueel zichtbare Ricinusolie JI dl weefsel wordt gedroogd en door heet
witte deeltjes worden afieborste1d. Gebleekte colophonium en urtwrmgen, Hierna laten drogen.
45 dl kalanderen verwijdert men de laatste
Spiritus 700 dl Een andere methode bestaat uit eerst resten van het azijnzuur.
Of: behandelen met een verdunde op- Tenslotte nog:
Loodacetaat 45 dl Recept no. 3. I055mg van ammoniumphosphaat en
dan met, een oplossing Van magne- Eerst impregneeren met een op-
Tannine 6 dl Gebleekte schellak 120 dl lossing van natriumstannaat van :0160Bé
Natriumsulfaat (glauberzout) 3 dl Sandarak 30 dl Slumchlonde met overmaat ammoniak.
In de vezel ontstaat dan een neerslag dan drogen. en hierna behandelen met
Aluin 30 dl Wierook 30 dl een oplossmg van ammoniumsulfaat
Water 350 dl Spiritus 700 dl van het onoplosbare magnesiumphos;
p!taat. De oplosbare zouten worden van Ia Bé. De overmaat wordt uit-
of: uitgewasschen. g~wrongen en de rest van het animo-
Zij<jen kousen. Impregneeringen, die door het Was- ruumsulfaat kan met water uitgespoeld
Naphta 100 dl worden; noodig is dit niet, daar het
Caoutchouc-cement 45 dl Het vormen van ladders kan men schen .. zeer weinig aangetast worden,
verkflJgt men met behulp van wolfra- ammolUumsulfaat zelf ook doovend
Esterhars 20 dl aanmerkelijk verminderen door de werkt.
Cumarenhars 4 dl kousen na het wasschen met zeep in
Paraffine 32 dl een oplossing van 1II tot I % aluin
door te spoelen.

Klteren watell\afstootend maken.

Gordijnen onbrandbaar maken.
Bij het chemisch wasschen, hetgeen
eigenlijk slechts een reinigen met orga- Ammoniumphosphaat I dl
nische oplosmiddelen is, kan men de Ammoniumchloride 2 dj
behandelde kleedingstusken zeer ge- Water I~ dl
makkelijk waterafstootend en dus meer of:
of minder waterdicht maken door in Borax 10 dl
het oplosmiddel een zeep van een niet Boorzuur 8 dl
alkalimetaal op te lossen. Hiertoe kan Water 130 dl
men magnesiumstearaat of oleaat, alu- Voor zeer gevoelig weefsel is de
miniumpalmitaat en andere nemen; borax-boorzuuroplossing de beste. De-
zeer gunstig is het een kleine hoeveel- zelfde oplossingen kunnen gebruikt
heid paraffine of colophonium toe te worden voor het onbrandbaar maken
voegen. Men neemt bv. I % zeep ten van allerhande weefsels. Onder on-
opzichte van het oplosmiddel. Daar brandbaar moeten we hier minder
deze zeepen soms slecht en langzaam brandbaar of moeilijk ontvlambaar
oplossen, maakt men gewoonlijk eerst verstaan, want als alle organische
op een waterbad een re-pets oplossing stoffen, worden zulke geïmpregneerde
en voegt deze dan bij het oplosmiddel weefsels door hooge temperaturen toch
in het wasehapparaat. ontleed. Het vuur wordt door op deze
wijze geïmpregneerde weefsels echter
niet verder geleid.
 LEDER, HUIDEN EN BONT 133

nog eens nagezien en zorgvuldig Men schaaft af tot de huid zelf, zonder
worden de laatste resten vet en vleesch deze echter te beschadigen.
verwijderd. Ook wanneer schijnbaar Nu is de huid klaar voor het eigen-
alles weg is moet de binnenkant nog lijke looien. dat met eikenschors met
eens met den rug van een mes af- chroomaluin of met gewone aluin kan
TWAALFDE HOOFDSTUK. geschraapt worden. Deze voorbereiding geschieden.
kan men met precies genoeg uitvoeren. De resten van het kalken kunnen
LEDER. HUIDEN EN BONT. Hierop volgt nu de behandeling met met de kalk zelf als mest gebruikt
kalk. worden. Het haar kan men zuiveren
Het looien van de ruwe huid tot een goede kwaliteit leder is een De houten kuip wordt schoon- en wanneer het geheel schoon is voor
gemaakt en met water en de hikmelk het vullen van kussens en stoel-
zeer tijdroovend proces en kost veel werk. De ve~chil1ende so?rten gevuld. De huiden hangt men weer zittingen gebruiken.
huid eischen een zeer ver uiteenloopende behandeling. Na het eigen- over stokken of touwen in het kalk- Voor het looien met schors moeten
lijke looien, waardoor de huidsubstantie niet meer aan bederf on~er- water, zoodat ze geheel onder de de huiden nu nog ontkalkt worden.
hevig is, moet het leder nog riabehandeld worden voor het tot gebruiks- vloeistof komen; de haarzijde komt Men wascht ze eerst 6 tot 8 uren in
naar boven. Men moet er Voor zorgen schoon water en hangt ze dan in een
voorwerpen verwerkt wordt. Deze nabehandeling hangt natuurlijk dat de huiden zoo weinig mogelijk oplossing van 150 g zuiver melkzuur
geheel van het doel af waarvoor het leder gebruikt moet worden. gevouwen zijn en dat er geen lucht- in 150 I water. Men laat de huiden
bellen onder he t vel zijn. De kuip 24 uur in dit verdunde melkzuur,
Looien met natuurlij"i: looistoffen. doorgesneden. precies in het midden wordt toegedekt en men roert het waarbij men dikwijls omroert en de
van den kop tot den staart; bij kleine kalkwater drie of vier keer per dag huiden dikwijls beweegt. De huiden
Het voorbereiden van de huid or" het huid is dit niet noodig. Zeer groote om. Men laat de huiden nu zoo lang neemt men na 24 uur uit het zuur en
vel moet zoo spoedig mogelijk na den huiden kan men in de lengterichting in de kalk tot de haren gemakkelijk bewerkt ze weer opnieuw op de plank
dood van het dier geschieden. Indien eventueel nog eens doorsnijden, hier- loslaten. Dit duurt gewoonlijk in den om het zuur zoo goed mogelijk te
mogelijk laat men de huid een nacht toe snijdt men het. buikleder van het zomer 6 tot 10 dagen en in den winter verwijderen. Tenslotte spoelt men ze
liggen, zoodat het ~l door en door rugleder af. tot 16 dagen. in schoon water eenige malen uit en
koud geworden is. Indien men niet Een houten kuip met een inhoud van Men moet de haren met de handen hangt ze tenslotte weer een nacht in
onmiddellijk met het looien wil be- 200 I vult men nu met schoon water er af kunnen wrijven. Het is niet geheel schoon water.
ginnen wordt het vel eerst gezouten; en hangt de huiden met den vleesch- voldoende dat men ze gemakkelijk uit Ongeveer 3 weken voor de huiden
goed gezouten kan een huid 3 tot 5 kant naar buiten over een stok eenige kan trekken. ze moeten weggewreven Zoover ziin, mengt men 15 tot 20 kg
maanden goed blijven. Een paar dagen uren in het water. Men roert van tijd kunnen worden. goed gemalen eikenschors met 80 I
zouten is steeds goed, vele looiers be- tot tijd om bloedresten. vuil en zout Voor het ontharen legt men de kokend water en laat de schors on-
weren, dat het inzouten het looien van de huiden los te maken en te huiden weer over de plank met den geveer 3 weken trekken. De looi-
vergemakkelijkt. \, verwijderen. De huid wordt na onge- haar kant naar boven en schraapt het oplossing mag niet met ijzer in aan-
De hoeveelheden, die later aange- veer 3 uur uit het water gehaald en haar met den botten kant Van een raking komen, alles geschiedt dus in
geven worden, gelden voor een huid nu met een stijven borstel goed schoon mes af. Wanneer de huid lang genoeg houten kuipen, Het water moet zeer
van een koe van ongeveer 20 tot 30 kg gemaakt. Men neemt hiervoor een in de kalk was, gaat hierbij een kaas- zuiver en zacht zijn, men neemt het
of voor kleinere huiden die samen gladde houten plank, 30 tot 40 cm achtig laagje van de huid mede; beste schoon regenwater.
zooveel wegen. breed en ongeveer 2 m lang, die men wanneer dit niet het geval is, moet de Wanneer de huiden nu zoover voor-
De huid moet nu voor het looien schuin ergens tegen plaatst. De huid huid weer in het kalkwater terug. bereid ziin filtreert men het bast-
geprepareerd worden. Eerst maakt legt men op deze plank met den Nadat men het haar zoo goed aftreksel door een groven zak. spoelt
men een hoeveelheid versche kalk- vleeschkant naar beneden en men kan mogelijk verwijderd heeft gaat de huid den bast nog een paar maal met schoon
melk door 3 tot 4 kg ongebluschte den haarkant nu gemakkelijk be- weer in de kalk tot men ook de fijnste water uit en doet alles in de looikuip.
kalk in een houten Vat van 20 tot 30 I werken. Bij het afborstelen wordt haartjes gemakkelijk verwijderen kan. De huiden hangt men nu weer over
te blusschen. telkens met schoon water afgespoeld. Nadat alle haren verwijderd tijn be- stokken in de looi-oplossing, zoodat
Men voegt eerst ongeveer een liter Nu draait men de huid met den werkt men de huid met een stomp ze goed ondergedompeld zijn en niet
water bij de kalk en vervolgens meer vleeschkant naar boven en schraapt gereedschap, .waarrnede men de kalk in plooien hangen. Aan de looi-
in kleine hoeveelheden; wanneer de met een bot mes alle vleeschresten af. ZOO goed mogelijk uit de huid weg- oplossing voegt men :2 I gewone azijn
kalk geheel gebluscht is voegt men De kuip wordt opnieuw met schoon wrijft. Hiermede verwijdert men ook toe.
nog lol water toe. water gevuld en men laat de huid of nog Vet- en vuilresten. De huiden moeten gedurende het
Van de gezouten huid verwijdert huiden zoo lang onder telkens om- De huid wordt nu omgekeerd en looiproces van tijd tot tijd bewogen
men nu het zout en snijdt alle over- werken in het water tot de huid zacht men bewerkt de vleeschziide op de- worden, zood at alle deel en gelijkmatig
bodige en onbruikbare stukken weg. en soepel geworden is. Dit duurt van zelfde wijze en verwijdert hier de met de looistof in aanraking komen en
Een groote huid wordt in de lengte 12 tot 48 uur. Hierna wordt de huid laatste resten van het vleesch en vlies. dus een gelijkmatige kleur verkrijgen.
134 MENGEN
Men ut nu weer een nieuwe hoeveel-
heid van 15 tot 20 kg eikenbast in
80 I kokend water om af te trekken.
Na ongeveer 10 tot 15 dagen hebben
de huiden een gelijkmatige kleur ge-
kregen en nu neemt men 20 I vloeistof
uit de looikuip weg en vervangt ze
door 20 I versche looi-oplossing waar-
aan men :a I azijn toevoegt. 5 dagen
later neemt men weer 20 I vloeistof
uit de looikuip weg en vervangt u
door 20 I versche oplossing, nu echter
zonder azijn en herhaalt dit tot de
80 I geheel verbruikt zijn.
Het looiproces kan men het beste
controleeren door van tijd tot tijd van
de punt van een huid een klein stukje
af te snijden. Ongeveer na 35 dagen
moet men in de huid, van beide
kanten komend, een donkere streep
kunnen zien. Als de huiden zoover zijn
neemt men weer 20 kg eikenschors en
bevochtigt u met zoo weinig mogelijk
kokend water, juist zooveel als de
schors opneemt. De huiden neemt men
nu uit de looikuip eQ doet de natte
schors in de looi-oplossing. De huiden
hangt men dan weer in de looikuip
zoodat ze geheel met de schors bedekt
ziin en zoo goed mogelijk hiermede in
aanraking komen. De huiden blijven
hierin ongeveer 6 weken.
Wanneer men nu een stukje huid
afsnijdt ziet men dat de looistof bijna
geheel tot het midden van de huid
doorgedrongen is. Nu giet men de
helft van de vloeistof weg en vult de
kuip met versche fijn gemalen eiken-
schors. De huiden komen weer in
de kuip terug en blijven hierin tot ze
geheel door en door gelooid zijn. Dit
duurt nog ongeveer 2 maanden. Ge-
durende dezen tijd voegt men van tijd
tot tijd nog versche schors en water
toe, al naarmate dit noodig is. Het
looien duurt zoolang tot bet leder
binnenin geen lichte laag meer heeft.
In dit stadium is het leder voor de
meeste doeleinden gaar, voor zool-
leder moet het nog twee maanden
verder gelooid worden.
Leder dat voor het maken van paar-
dentuig en drijfriemen bestemd is,
wordt nu met water goed schoon ge-
EN ROEREN LEDER, HUIDEN
wasschen en men borstelt de haarzijde Chroomleder.
met een harden borstel en heet water
goed schoon. Met een gladhout be- Voor vele doeleinden is chroomleder
werkt men de haarzijde zorgvuldig, juist zoo goed als het met natuurlijke
vooral wanneer het leder tot tuig ver- looistof gelooide leder. Den naam dankt
werkt moet worden. het aan de cbroomaluin. die de eiwit-
T erwiil de huiden nog vochtig zijn, stoffen van de huid onoplosbaar maakt.
doch niet zeer nat, smeert men ze Het chroomlooiproces verloopt in
met klauwenolie of traan goed in. eenige weken, men bespaart dus Zeer
Hierna hangt men het leder buiten veel tijd.
op om het langzaam te laten drogen. De gereinigde huiden worden goed
Nu volgt nog de laatste bewerking. gewassehen en dan ontkalkt met een
De huiden worden door aanvochten oplossing van 150 g zuiver melkzuur
en bewerken elastisch gemaakt en met of 500 g melkzuur van 22 %, zooals
een zalfachtig mengsel van traan en het in de looierij gewoonlijk gebruikt
talk of klauwenolie en talk goed in- wordt, in 150 tot 200 I water. Deze
gewreven. hoeveelheid is weer berekend op een
Eventueel wordt deze bewerking groote koehuid. Men hangt de huiden
herhaald en wrijft men bet leder ook in de kuip zoodat u geen knikken en
aan den vleeschkant iets met vet in. vouwen kunnen vormen en laat ze
De overmaat vet wordt met bet glad- 24 uur in de melkzuuroplossing. De
hout weggewreven en het vettige aan- huiden worden weer goed gereinigd
voelen kan men verwijderen door het en bewerkt en nu lost men l~!. kg
leder met droog zaagsel goed af te kristalsoda en 3 kg gewoon keukenzout
wrijven. • in 12 I warm water op. Hiernaast lost
Indien het leder zwart moet worden, men 6 kg chroomaluin (chromium-
moet men het voor het invetten verven. kaliurnsulfaat) in 35 I koud water op.
Men lost hiertoe J:5' g in water oplos- Dit duurt vrij lang, men moet goed
bare rugresine in SIc I water op, voegt roeren. Nu giet men zeer langzaam
een paar druppels ammoniak toe en onder goed roeren de soda-zout-
wrijft hiermede het natte leder gelijk- oplossing bij de chroom-aluinoplossing,
matig in. Hierna wordt op de gewone Dit moet ongeveer 10 min duren. Men
wijze ingevet. heeft dan ongeveer 50 1 looioplossing.
Voor zoolleder wascbt men het leder Men vult de looikuip met een in-
zooals het uit de looikuip komt, goed houd van 200 I met 120 I koud water,
af, laat drogen tot het nog iets vochtig voegt hierbij 12 I chroomoplossing en
is en vet het dan goed in. roert goed om. In deze oplossing hangt
Men kan de zolen van schoenen men nu de ontkalkte huiden. Ook hier
geheel waterdicht maken door de moet men de huiden dikwijls omdraaien
schoenen met de nieuwe zolen in een en de vloeistof doorroeren om de
pan met gesmolten vet te zetten. Het vloeistof zoo gelijkmatig mogelijk op
vet mag slechts goed handwarm zijn. de huiden in te laten werken. Den
Geschikte vetmengsels hiervoor zijn eersten dag moet men ieder uur in
de volgende: de kuip werken.
NOldrie dagen neemt men de huiden
Neutraal wolvet 8 dl uit de kuip, voegt de helft van de
Gele vaseline 4 dl overgebleven hoeveelheid chroomop-
Paraffine 4dl lossing bij de oplossing en hangt de
huiden weer in de kuip. Weer na
Vaseline 16 dl ongeveer 2 dagen haalt men de huiden
Bijenwas ;;) dl uit de kuip en voegt de rest· van de
chroomoplossing toe. De huiden wor-
Rundvet 12 dl den in dien tusschentijd iederen dag
Traan 4dl eenige malen omgewerkt.
EN BONT 135
Nu controleert men hoever het
looien reeds is door een stukje van het
dikste leer af te snijden. De kleur moet
gelijkmatig door en door groen worden.
Wanneer men een stukje met water
kookt, mag het niet hard worden, doch
moet elastisch blijven.
Het is duidelijk dat men bij kleinere
huiden in verhouding tot het gewicht
minder zout en minder water neemt.
In ieder geval moet men :1;00 lang
looien tot het leder door kokend water
niet meer aangetast wordt.
Na het looien worden de huiden
minstens 4 maal in schoon water ge-
wasschen en nu een nacht in een
oplossing van 1 kg borax in 150 I
water ingeweekt. Den volgenden dag
wordt het leder minstens 5 of 6 maal
in schoon water gewasschen.
Het leder kan nu direct ingevet
worden zooals hiervoor beschreven
werd of het wordt zwart geverfd met
nigrosine.
Hiertoe maakt men een oplossing
van 50 g nigrosine in 3/. 1 water en
wrijft deze gelijkmatig in.
Men kan leder ook met ijzer-
oplossing en sumak zwart maken.
Hiertoe laat men 2 I goede azijn met
ijzervijlsel zoolang staan tot er niets
meer oplost; ijzervijlsel in overmaat.
De huiden laat men nu in een op-
lossing van 5 kg sumak in 150 I Warm
water ongeveer :2 dagen trekken. Men
moet dikwijls omroeren en de huiden
bewegen. Hierna haalt men de huiden
uit de oplossing en wrijft U goed met
de ijzeroplossing in. De overmaat
ijzervijlseloplossing wordt weer afge-
wasschen en men ut het leder nog
een nacht in de sumakoplossing. In-
dien ze nog niet voldoende zwart zijn
wordt de bewerking herhaald. Hierna
wordt het leder weer goed gewasschen
en schoon gespoeld.
Het verven met nigrosine is echter
aanmerkelijk beter. Na het verven
wordt het leder ingevet. Dit moet
juist als bij het normale looigare leder
zeer nauwkeurig geschieden.
Soms is het leder na het invetten
niet voldoende elastisch en buigzaam;
het wordt dan elastisch gemaakt door
 MENGEN EN ROEREN LEDER, HUIDEN EN BONT 137

het herhaaldelijk heen en weer over vlekken komen, moet men de huiden bespoedigen door het leder met een Foezelolie 300 dl
een vrij scherpen rand te trekken. door wrijven en buigen elastisch heet strijkijzer te behandelen of heet Naphta 100 dl
Hiervoor kan men een plank van hard maken. Dit is bij het looien met te kalanderen. Spiritus 100 dl
hout nemen, ongeveer I m lang, 15 cm aluin van het grootste belang. Men Ricinusolie 125 dl
breed en 25 mrn dik. De eene kant trekt ze hiertoe over de dunne afge- Ombra 50 dl
wordt zoo scherp aangeschaafd. dat ronde zijde van een hardhouten plank. Bloedalbumine.appretuur. Het celluloid wordt in de esters
de rand slechts 3 mm dik is, doch Dit moet gedurende het drogen dik- opgelost en de verfstof maalt men in
goed rond. Het leder houdt men met wijls herhaald worden, zoolang tot het Voor zwart lakleder: een verfmolen fijn in de ricinusolie.
de vleeschziide naar beneden. Hierna leder geheel droog is. Bloedalbumine 10 tot 18 dl Het geheel wordt dan gemengd. De
laat men het leder goed drogen. De Wanneer het leder geheel droog is, Nigrosine I dl lak wordt met een kwast opgebracht
laatste bewerkingen kunnen ook her- bevochtigt men het oppervlakkig met Glycerine 1/, dl en bij 35° C gedroogd.
haald worden tot het leder voor het warm water en smeert het nu dik in Melk JO dl Na het drogen wordt bet leder glad
doel, waarvoor het bestemd is, vol- met Vet. Het vet bestaat uit een Water tot 100 dl geperst en brengt men nog eens een
doende soepel en elastisch is. mengsel van ongeveer gelijke deelen Bij het mengen mag de temperatuur laag van deze grondlak op. Na het
Bij zeer dik leder moet het invetten, rundvet en traan of klauwenolie. De niet hooger worden dan 50° C. drogen wordt nu de vleeschziide
met er tusschen met warm water be- samenstelling moet zoodanig zijn, dat Het leder wordt heet gestreken of vochtig gemaakt en met een ge-
handelen, eenige malen herhaald wor- het mengsel bij gewone temperatuur gekalanderd. graveerde plaat perst men de nerf-
den. Men smeert dan vrij dikke lagen zalfachtig is. Hierna wordt het leder teekening in het leder. Hierna wordt
traan met rundvet op het leder en flink met het gladhout behandeld. een laag van de volgende glanzende
laat dit er goed in trekken. In het algemeen heeft met ajuin Caseïne •• ppretuur. lak opgebracht:
gelooid leder een neiging om bard te Celluloid 100 dl
worden. Door het leder te bewerken, Caseïne (melkzuur) 2 dl Amylacetaat 100 dl
Looien met aluin. te buigen en te strekken, kan het steeds Borax 0,3~ dl Aethylacetaat 150 dl
weer buigzaam gemaakt worden, even- Melk 10 dl Aceton 300 dl
Het ontkalken en schoonmaken der tueel vet men nog" eens in. Door het Water tot 100 dl Foezelolie 200 dl
huiden moet op dezelfde wijze ge- leder voldoende te bewerken kan men Het water en de melk worden samen Naphta 200 dl
schieden aJs bij de andere looi- het zoo buigzaam en zacht maken als tot 55° C verwarmd en hierin roert Spiritus 200 dl
methoden. men het wensebt. men dan de caseïne. Nu voegt men de Ricinusolie 100 dl
Men lost nu 6 kg gewone of ammo- borax toe en roert tot de caseïne op-
niakaluin in 60 I water op, hiernaast gelost is. Hierna voegt men eenige
lost men 11/. kg kristalsoda en 3 kg Lederem ulsle, procenten formaline toe, de caseïne- Schellak "appretuur.
keukenzout in 201 water op. De soda- oplossing moet echter geheel afgekoeld
oplossing giet men nu onder goed Voor het zacht maken van leder zijn, Om het bederven te verhinderen Schellak 60 dl
roeren uiterst langzaam bij de aluin- gebruikt men dikwijls een emulsie: voegt men 0,1 % nitrobenzol toe. Spiritus 700dl
oplossing; het bijgieten moet minstens Ricinusolie 4 dl
10 min duren. Er mag geen melk- Caseïne 4 dl
achtige troebeling ontstaan. Spiritus I dl Cellulose zappretuu r. Was :pigment :appretuur
De huiden hangt men nu weer zoo Benzol Idl (rood =bruin).
glad mogelijk in de oplossing, roert Water 50 dl Dik leder wordt voor vele doeleinden
dikwijls om en keert de huiden van SaJicylzuur 0,1 % dikwijls in twee of soms meer lagen Carnaubawas (grijs) 40 dl
tijd tot tijd. Het is duidelijk, dat men gespleten. Dit leder moet dan een bij- Natriumhydroxyde 4 dl
er Voor zorgen moet, dat alle deel en zonder goede oppervlaktebehandeling Water 40 dl
van de huid zoo gelijkmatig en zoo Eiwitappretuur voor licht gekleurd ondergaan, de gewone appretuur is Deze worden gekookt tot de was
goed mogelijk met de oplossing in leder. dan niet goed genoeg. Men brengt dan verzeept is. Het verdampte Water
aanraking moeten komen. eenige lagen dunne celluloselak op, wordt weer toegevoegd.
Na 6 of 7 dagen is het looi proces Kippeneiwit 1,5 dl wurdoor het oppervlak van het leder Aan de wasoplossing voegt men nu
afgeloopen en de huiden worden ge- Melk 4,5 dl gesloten wordt en ook meer samen- toe:
durende een kwartier in schoon water Water 94,0 dl hang verkrijgt. Het leder wordt eerst Venetiaansch rood 3 dJ
gewasschee. Hierna hangt men de De bestanddeelen worden in.nig ge- zorgvuldig schoon. gemaakt en krijgt Ombra 11 dl
huiden ter droging op; wanneer ze mengd. De temperatuur mag niet dan twee lagen grondlak: Zure bruine anilinekleurstof 2 dl
nog flink vochtig zijn smeert men de boven 50" C komen, daar het eiwit Celluloid ·100 dl en zooveel water als noodig is.
haarzijde goed met klauwenolie of dan kan stollen. Amylacetaat 100 dl
traan in en laat ze nu langzaam verder De appretuur wordt op den duur Aethylacetaat 50 dl
drogen. Wanneer de eerste lichte onoplosbaar in water. Dit kan men Aceton 300 dl
 MENGEN EN ROEREN LEDER, HUIDEN EN BONT I39

Kunstleder ..lak. Splijtleder wordt nagenoeg op de- Basische kleurstoffen voor leder. Nadat het preparaat zijn dienst ge-
zelfde wijze behandeld. Door den daan heeft kan men de massa als een
Nitrocellulose 30-40 sec 240 dl ongelijkmatigen vorm is men echter op Leder kan men uitstekend met de dunne huid weer van het Ieder af-
Acetanilide 30 dl den kwast aangewezen. Die gebruikte normale basische kleurstoffen (%ie trekken.
Kamfer 60 dl lakken moeten dus hoog kokende op- onder het verven van katoen) verven.
Ricinusolie 100-200 dl losmiddelen bevatten om het mogelijk Een voorbehandeling met een oplossing
Butylacetaat 800 dl te maken, dat men ze met de hand van kopersulfaat maakt de kleur veel
Amylacetaat 400 dl opbrengt. Tegenwoordig spuit men intensiever. Men neemt een oplossing Lede1'\1et.
Butylalcohol 400 dl hier en daar deze lakken op het leder. die ongeveer zooveel kopersulfaat be-
Toluol 800 dl Men verliest hierbij iets lak; het werk vat als later de kleurstofoplossing Recept no. I.
Deze lak kan met een kwast op- gaat echter aanmerkelijk vlugger. sterk is. Klauwenolie 20 dl
gebracht worden. Ricinusolie 20 dl
Goedkooper: Ledervulsel. Verven van leder. Recept no. 2.
Nitrocellulose 600 dl
Ozokeriet 6 dl Men kan het Ieder behalve met de Watervrije lanoline 40 dl
Ricinusolie 600 dl
en zooveel oplosmiddel als noodig is, Paraffine 8 dl in water oplosbare zure kleurstoffen Klauwenolie 60 dI
Harsolie 40 dl uitstekend kleuren met kleurstoffen,
bestaande uit: Recept 110. 3.
Smeerolie 48 dl die in vet of in spiritus oplosbaar zijn.
Aethylacetaat 2dl
De in vet oplosbare kleurstoffen Klauwenolie 50 dl
Methylacetaat 1 dl
lost men gewoonlijk in een mengsel Watervrije lanoline 35 dl
Spiritus I dl Zwartsel voor leder.
Benzol 4 dl van gezuiverde petroleum en benzol Japanwas 20 dl
Men kan leder absoluut lichtecht of toluol op. Men neemt bv. 80 o,~ Harde zeep 8 dl
Kunstleder wordt gemaakt door een zwart maken door het in te wrijven petroleum en 20 % benzol. In dit Water 90 dl
weefsel van katoen na een impreg- met een dunne pap van colloïdaal mengsel lost men dan 3 tot 6 ~~
neering met lijm en stijfsel 3 tot 15 maal carbon blaek en water. Na het drogen kleurstof op. Men neemt bv. rugresine
met een nitrocelluloselak te bestrijken. Zet men het leder goed in de was of voor zwart en soedanbruin voor bruin. Witte scbcenpesta.
Dit geschiedt in het groot met behulp men behandelt het met een schellak- Met schors gelooid Ieder kleurt men
Van machines waar het weefsel door oplossing. graag met spirituskleur. bv. een 1- tot Pijpaarde 450 dl
een band zonder einde van dik gummi a-pets oplossing van in spiritus oplos- Geprec. krijt 450 dl
meegenomen wordt. Op het weefsel baar bruin en geel. Met spirituskleur Tragacanth 10-50 dl
drukt dan een mes, dat 7;00 lang is Rlemenvet, Water tot pasta
kan men leder ook fraai blauw kleuren,
als het weefsel breed. Voor het mes Hars (colophonium) 65 dl en verder nagenoeg in alle kleuren. Carbolzuur 4 dl
ligt een hoeveelheid van de lak en Talk 6 dl
bij het voortbewegen onder het mes Stearinezuur I dl
door wordt nu afhankelijk van den Paraffine (zacht) 20 dJ Zolen Imp regneeren, Vloeibaar schoenwit.
druk Van dit mes een meer of minder Ricinusolie 2 dl
groote hoeveelheid lak op het weefsel Harsolie 1 dl Crêperubber I5 dl Recept no. I.
gestreken. Om met bag kokende oplos- Lanoline 10 dI Colophonium 30 dl Titaanwit en lithopone 40 dl
middelen te kunnen werken, leidt men Lijnolie 35 dl Gebleekte schellak 6 dl
het weefsel in Verwarmde droog- Terpentijnolie 17 dl Ammoniak 1 dl
kanalen, waardoor de lak niet wit Lederen riemen kleuren.
Paraffine 3 dl Water 50 dl
opdroogt. Bovendien kan men in deze De afgesneden einden en de kanten Spiritus 50 dI
kanalen het oplosmiddel voor een groot van riemen kan men op de volgende
deel terugwinnen. Men strijkt nu zoo- Ledervet. Recept no. 2.
wijze kleuren:
veel laklagen op als met de verlangde Menhadenolie 39 dl Lithopone 40 dl
kwaliteit overeenkomt en perst tus- Bruin: Rundvet 60 dl Wasemulsie 80 dl
schen een gegraveerde en een papieren Bismarck-bruin 30 dI Clovel I dl Triaethanolamine 2dI
wals figuren in het kunstleder, die met Borax-schellakopl. 500 dl Water 30 dl
de nerf van echt leder overeenkomen. Water 500 dl
Het is op deze wijze mogelijk echt Leder tegen krassen beechermen. Recept no. 3.
leder uitstekend te imiteeren. Voor Zware: Gummi arabicum 8dI
vele gebruiksvoorwerpen, die toch niet Nigrosine 30 dl Rubberlatex 20 dl Water 70 dI
al te lang gebruikt worden, is de kwali- Borax-schellakopl. 500 dl Camaubawas-emulsie 10 dl Krijtwit 15 dl
teit van dit kunstleder ook voldoende. Water 500 dl Water 40 dj Koolzure magnesia 7dl
 MENGEN EN ROEREN LEDER, HUIDEN EN BONT
Recept no. 4. Deze worden samengesmolten. Men Neutrale scboencrême. Kleursel voor schoenen.
Gecalcineerde soda I dl laat iets afkoelen en verdunt dan met:
Harde zeep 3 dl Terpentijnolie 65 dl Terwijl de met potasch verzeepte Schellak 12,7 dl
Lithopone 40 dl Carbon black :2 dl crèmes steeds iets alkalisch reageeren Borax 3,2 dl
Water ')3 dl Nigrosine (in olie oplosb.) I dl en dus op Zeer gevoelig leder on- Water 82,0 dl
Arab.-gomoplossing 50 ~~ 4 dl gunstig in kunnen werken, kan men Carnaubawas 6,3 dl
Recept no. 2. met behulp van een triaethanolamine- Marseillaansche zeep I,S dl
Schoencrêrne. Carnaubawas 55 dl zeep een volkomen neutrale crêrne Potasch 0a dl
Terwijl men vroeger slechts over Ruwe montaanwas 55 dl maken. Nigrosine 12,0 dJ
enkele wassoorten beschikte, die men Nigrosinebase 10 dl Triaethanolaminestearaat 25 dl Water ~,o dI
voo~ het mak~n :van schoencrème ge- Deze oplossen in: Bijenwas 10 dl Men maakt eerst de oplossing van
bruiken kon, IS dit aantal tegenwoordig Stearinezuur Candelillawas 30 dl schellak in boraxoplossing. Hiernaast
legio. Naast de nieuwe geheel kunst- Ceresine Carnaubawas 20 dl emulgeert men de was met de zeep en
matige wassen is men er ook in ge- Terpentijnolie Water 500 dl de potasch, lost hierin de nigrosine op
slaagd de ruwe aardwas ZOO ver te Voor gekleurde crème lost men èn en voegt nu alles bij elkaar. Eventueel
zuiveren, dat het voor iedere soort Recept no. 3. in het wasmengsel èn in het water voegt men ter verbetering nog iets
crêrne te gebruiken is. Carnaubawas 65 dl iets anilinekleurstof op. ammoniak toe.
In het algemeen hangt de samen- Ruwe montaanwas 40 dl
stelling van het wasmengsel geheel van Zwarte kleurstof 30 dl
den prijs af dien men wil besteden. Paraffine 110 dl Pransche schoenglens.
Men moet echter steeds een mengsel Ozokeriet (zacht) 10 dI
Scboeeceême.
van verschillende wassen nemen. Vele Terpentijnolie 760 dl Schellak 10 dJ
was~en hebben, wanneer ze alleen ge- l.G. was E (synthetische Ammoniak I dl
bruIkt worden, een neiging om uit te Recept no. 4. was) 12 dl Water 10 dl
kristalliseeren, een pasta wordt dan Carnaubawas 6~ dl Geraffineerde montaanwas 13 dJ Deze oplossen en dan mengen met:
niet zalfachtig doch zanderig. Door Ruwe montaanwas 40 dl Potasch 3 dI Nigrosine I dl
eenige soorten was te mengen wordt Kleurstof (zwart) 30 dl Water 70 dI Wasemulsie 100 dj
de neiging tot kristalliseeren op zich Paraffine 40 dj Anilinekleurstof 2 dl Deze crêrne behoeft niet uitgepoetst
zelf al veel minder; verder voegt men Ceresine 75 dl In deze crêrne kan men een deel te worden.
dan kleine hoeveelheden speciale was Terpentijnolie 760 dl van het water door terpentijn ver-
toe, die het kristalliseeren der andere vangen; zij geeft dan vlugger glans
en gelijkt op een zuivere terpentijn-
Kleursel voor schoenen.
wassen verhinderen. Hiertoe behooren
bv. weeke ozokerieten, bijenwas en Verseepte schoencrêrne. oliecrême. Carnaubawas 7,5 dl
sommige soorten synthetische was. l.G. was 0 8 dl Zeep 1,0 dl
Daar de eigenschappen der meeste Carnaubawas 8 dl Ceresine 6 dl Potasch 1,5 dl
wassoorten steeds verschillen, moeten Montaanwas 8 dl Paraffine 14 dl Water 79,0 dl
alle recepten steeds eerst in het klein Paraffine 4 dl Terpentijnolie 70 dl Nigrosine 11,0 dl
geprobeerd worden. Zelfs van nieuwe Potasch 3 dl Kleurstof 2 dl Men lost de potasch en de zeep in
leveringen moet men steeds precies Water 50 dl 40 dl water op en kookt deze oplossing
onderzoeken hoe ze zich in het mengsel De massa wordt gekookt tot de met de was tot men een geliikmarige
gedragen. verzeeping afgeloopen is en de emulsie Schoencrime in stangen. emulsie verkregen heeft. De nigrosine
Voor een normale kwaliteit neemt volkomen gelijkmatig is. Hierna voegt lost men in de rest van het water op
men ongeveer gelijke deelen paraffine men de kleurstofoplossing toe: Teneinde de dure doezen te ver- en voegt deze bij de wasemulsie. Het
en het mengsel van andere harde was- mijden en tevens het opbrengen met preparaat moet geroerd worden tot
Nigrosine (in water oplosb.) 4 dl
sen, voor luxe kwaliteiten neemt men een borstel, waarbij veel crême verloren het geheel afgekoeld is.
Water 25 dI
dikwijls alleen goede wassen zonder gaat, giet men de crème met veel
toevoeging van paraffine. Voor lichtgekleurde crèmes neemt minder terpentijnolie in hulzen van
men geraffineerde carnauba- en mon- perkamentpapier. Schoenen waterdicht maken.
Zwart. taanwas en lost dan in het water de Montaanwas (ruw) 25 dl
overeenkomstige in water oplosbare Candelillawas 3 dJ Spermaceti go dl
Recept no. 1. anilinekleurstof op. Ter verbetering Paraffine 52° C ~~ dI Caoutchouc (crêpe) 10 dl
Carnaubawas 20 dl van de kleur kan men bovendien aan Terpentijnolie 46 dl Rundvet 240 dl
Paraffine 12 dl de wassen bij het smelten een in vet Nigrosine base 2 dl Varkensvet 60 dl
Bijenwas 3 dl oplosbare anilinekleurstof toevoegen. Oleïne 2 dl Bamsteenlak 150 dl
 MENGEN EN ROEREN

Men snijdt het caoutchouc in kleine Peau de Suède reinigen. DERTIENDE HOOFDSTUK.
stukjes en verhit dit met het rundvet
tot alles opgelost is. Hierna voegt men Gep'recipiteerd krijt dJ
de andere vetten toe, smelt goed door, Quilavabast
I~
30 dl
GAL VANISEEREN.
laat tot ongeveer 100° C afkoelen en Zuur kaliumtartraat 60 dl
voegt dan de barnsteenlak toe. Berkenteerolie 0,1 dj
Met behulp van den electrischen stroom kunnen we op een metaal
een laagje van een ander, edeler metaal opbrengen. Dit galvaniseeren
Kalf.leder reinigen. Leder~appretuur verwijderen. wordt om verschillende redenen toegepast; dikwijls om het voor-
Water 160 dl
werp van een onedel metaal mooier te doen uitzien of om het metaal,
Aetbylacetaat 60 dJ
Kaliumoleaat 7,5 dl Butylcellosolve (butyl- waaruit het voorwerp bestaat, tegen aanvreting te behoeden. Vooral
T rinatriumphosphaat 0,5 dl glycolaether) 20 dl in de chemische industrie past men dergelijke dunne lagen van een
Bijenwas 6,0 dl Butylacetaat 20 dl edel metaal vaak toe; het apparaat wordt van een goedkoop doch
Ca rna u bawas 6,0 dl of:
Terpentijnolie sterk metaal gemaakt en dit metaal wordt door een laagje zilver en
34,0 dl Ammoniak van 20 %.
Pine-oil 2,0 dl eventueel ook goud tegen de chemische invloeden beschermd. Voor
Terpineol 1,0 dl machinedeelen die aan sterke slijtage onderhevig zijn, heeft men tegen-
Vlekken verwijderen.
woordig methoden, die het mogelijk maken het slijtende oppervlak met
Vlekken aan de vleeschziide van een zeer hard laagje van een ander metaal te bedekken.
Vetleder relnlg@. leder verwijdert men met een I-pets
oplossing van oxaalzuur. Het metaal, dat electrolytisch veredeld wordt, moet tevoren bijzonder
Water Bo,o dl nauwkeurig schoongemaakt worden, in het algemeen zijn bij het gal
Zeep' 7,5 dl vaniseeren de voor- en nabehandeling van het werkstuk even ge·
T richlooraethyJeen 3,5 dl Meeldauw in leder.
Methylaceton 2,0 dl Meeldauw kan men verwijderen door
wichtig als de electrolyse zelf.
Citroengrasolie 0,5 dl het . leder met een dikke pap van Het is in sommige gevallen mogelijk een dun laagje metaal aan te
natriumbicarbonaat en water in te brengen zonder gebruik te maken van den electrischen stroom; de
smeren en in de zon te hangen, Na verkregen laagjes voldoen echter slechts aan zeer matige eischen.
Leder refnleen. het afborstelen moet het leder opnieuw
geappreteerd worden.
Harde zeep 6dJ Nikkel. Polijsten voor het galvaniseeren.
Water 160 dl
Ammoniak 6 dl Schoenen ""aterdicht maken. Nikkeldubbelzout 60 dl Hiervoor kan men geen algemeen
Glycerine 14 dl Wolvet 8 dl Ma~nesiumpoeder 3 dl toe te passen methode aangeven, daar
Aethyleendichloride 7 dl Gele vaseline 4 dl
Krijtwit 37 dl de vonn en de aard van het materiaal
Paraffine te sterk varieeren. In de practijk ver-
4dJ krijgt men vanzelf door ervaring het
Ongeveer bij 40° C opbrengen. Tin.
Handschoen rdnil'er. juiste gevoel welke soort voorbehan-
Stannochloride 15 dl deling in ieder speciaal geval de beste is.
Ammoniumsulfaat I~dl
Zuur kaliumtartraat in Het is duidelijk, dat het oppervlak
Magnesiumpoed(f 3 dl
poeder 480 dl Water 1200 dj voor het galvaniseeren, wanneer men
Krijtwit 67 dJ
Zeephoutpoeder 160 dl Waterstofperoxyde 9 dl een gladde glanzende laag wenscht,
Krijtwit 96 dl Kaliumpersulfaat r8 dl ook zoo zuiver glad moet zijn als maar
Berkenteerolie 12 dl Natriumpyrophosphaat
Zink. mogelijk is. Reeds bij het afwerken
18 dl
Zinkstof 45 dJ met snijdende gereedschappen, dus
Ammoniumsulfaat 15 dl bij het draaien, fraisen en boren moet
Ma~esiumpoeder 3 dl men zorgen voor niet te diepe krassen.
Krijtwit 37 dl Deze worden ,LlO eerst met grof
I44 MENGEN EN ROEREN GAL V ANISEEREN
slijppoeder of met sliipsteenen weg- schijven af; hoe beter het materiaal, vermijden heeft men apparaten gecon- vallen het electrolytisch ontvetten en
geslepen en dan gepolijst. hoe grooter het aantal omwentelingen strueerd, waarin het oplosmiddel ge- reinigen toegepast. Het te ontvetten
Voorwerpen. die groote hoeveel- dat de schijf uit kan houden zonder kookt wordt. De dampen worden in voorwerp wordt als kathode in een
heden roest en vast aanhangend vuil uit elkaar te vliegen en hoe voor- een koeler gecondenseerd en het terug- loogoplossing gehangen. Men leidt
bevatten, behandelt men het best eerst deeli.ger het polijsten. Hiernaast ziet loopende oplosmiddel spoelt dan de dan een electrischen stroom door de
met den zandstraal, kleine voorwerpen men aan het te vlugge afslijten van het voorwerpen geheel schoon. In dit oplossing met gewoonlijk de kuip a15
kunnen in een rol vat met zand behan- schiifrnateriaal, dat men een te zacht geval moet men een onbrandbaar anode en het voorwerp als kathode.
deld worden; voor zeer hard materiaal polijstmiddel gebruikt heeft. Men oplosmiddel gebruiken. Tegenwoordig Hierdoor wordt iets waterstof ontwik-
rolt men met amaryl- of carborundum- polijstte dan met de lappen en niet gebruikt men algemeen het trichloor- keld en bepaalde verontreinigingen
poeder. De zeer grove verontreinigin- met de pasta. aethyleen, dat door sporen vochtigheid laten gemakkelijk los door reductie.
gen worden eerst met een staalborstel In de practijk neemt men voor het niet %00 gematk.elijk ontleed wordt terwijl er bovendien loog vrij komt.
verwijderd. afwerken van voorwerpen van hard a15 het tetrachloorkoolstof.
Ook wanneer de voorwerpen na het materiaal, bv. staal, steeds een serie Men werkt met zooveel volt als
Gewoonlijk ontvet men met 100g- noodig is om een stroomsterkte van
galvaniseeren niet sterk behoeven te schijven. Men begint met een harde oplossingen, waardoor de verzeepbare
glanzen is het toch aan te bevelen schijf met een iets grover polijst- I ampère per vierkanten decimeter te
Vetten opgelost worden, en in de Zeep- krijgen. Als oplossing kan men die van
eenigermate te polijsten, daar het op- materiaal, de volgende is zachter en oplossing worden de niet-verzeep-
pervlak hierdoor gelijkmatiger wordt slijpt fijner, dan volgen eenige zwabbel- ieder willekeurig alkalisch zout nemen.
bare vetten en oliën geëmulgeerd; de Het zout moet den stroom goed gelei-
en het metaal zich bij het galvani- schijven met pasta. Het is duidelijk oplossing moet zoo heet mogelijk zijn.
seeren dus ook gelijkmatiger afzet. dat men hiervoor geen nauwkeurige den en de oplossing mag geen vaste
De oplossingen bestaan uit: zeep, bestanddeeten bevatten; deze worden
Voor het polijsten heeft men de voorschriften ~even kan. Het beste natronloog, potasch, soda, trinatrium-
keuze uit een groot aantal polijst- resultaat verkrijgt men wanneer men gedurende de elect rol ~ soms op de
phosphaat, natriummetasilicaat, natri- electrode ingesloten.
middelen. In het algemeenneemt men in zijn werkplaats over een groot aantal umcyanide, borax, natriumsesquicar-
eerst een iets minder fijn en hard verschillende schijven beschikt, zoodat bonaat, natriumaluminaat, enz. en alle Wanneer de te ontvetten voor-
materiaal om de krassen te verwijderen. men voor een bepaald doel de meest mogelijke mengsels van al deze stoffen. werpen aluminium, zink, tin of Jood
Het polijstmateriaal wordt op een geschikte uit kan zoeken. Soms voegt men nog kleine hoeveel- bevatten, kan men de hierboven be-
schijf van leder of bout gekleefd, ge- heden kiezelgeer of aluminiumhydroxy- schreven methoden met alkalische op-
woonlijk neemt men goede huidlijm de toe, die helpen schoon maken en lossingen niet toepassen. Vooral loog
als bindmiddel. De draaisnelheid van Het verwijderen van vet. het vuil absorbeeren, Hier zweert iedere en potasch moeten geheel vermeden
de schijf hangt van het te polijsten galvaniseur en iedere verkoeper van worden, daar het zink en het aluminium
materiaal af. Bij Zeer hard materiaal en De grootste vijand van het galva- dergelijke artikelen bij zijn eigen hierin Zeer gemakkelijk oplossen, Bij
bij veel toeren smeert men bij het niseeren is vet. In de meeste gevallen recept. In het algemeen is iedere alka- de kathodische electrolytische reiniging
polijsten met iets vet in. Minder harde is de kleinste hoeveelheid vet, die nog lische oplossing voldoende werkzaam, ontstaat steeds loog en hierin lossen
metalen slijpt men met een kleinere op het oppervlak aanwezig is, vol- wanneer men de oplossing voldoende de metalen dus op, terwijl hiernaast
snelheid. doende om het aanhechten van de laag lang op het vuil in laat werken. In soms :tink afgezet wordt, waardoor de
Wanneer de krassen verdwenen zijn, geheel onmogelijk te maken. speciale gevallen kan men natuurlijk later opgebrachte lagen gemakkelijk
polijst men verder met een lappen- of Met behulp van organische oplos- met extra uitgewerkte mengsels het loslaten. In dit geval moet men het
viltschijf. waarop men een pasta smeert, middelen kan men alle vetten verwij- vuil sneller verwijderen. voorwerp gedurende korten tijd tot
die uit vet en een zeer fijn polijst- deren. Hierbij maakt het geen verschil Terwijl men vroeger nagenoeg uit- anode maken, waardoor het vreemde
middel bestaat. Hier gebruikt men of Ze verzeepbaar of onverzeepbaar sluitend met gecalcineerde soda werkte, metaal weer opgelost wordt.
minder harde polijstmiddelen als tripel, zijn. Men gebruikt hiervoor benzine, wordt de soda tegenwoordig geheel of Hiernaast is het mogelijk de voor-
Weener kalk, polijstrood (doodekop) laag of hooger kokend, tegenwoordig gedeeltelijk door nieuwere alkalische werpen electrolytisch te zuiveren door
enz. echter meer en meer de niet brandbare zouten vervangen als trinatriumphos- Ze in bepaalde oplossingen tot anode
Het smeltpunt Van het vet moet Weer chloorkoolwaterstoffen als bv. tri- phaat en narriummetasilicaar, die beter te maken. Hier wordt het oppervlak
aan de draaisnelheid van de schijf aan- chlooraethyleen of tetrachloorkoolstof, en sneller reinigen doordat ze olie en schoon gemaakt doordat de bovenste
gepast worden; voor hard materiaal eventueel ook een mengsel van deze vet zeer gemakkelijk emulgeeren, De laag in oplossing gaat, dus afgebeitst
dus hard vet en groote draaisnelheid. met benzine. Het is echter niet mo- natronloog wordt nog steeds gebruikt, wordt; het vuil laat dan van zelf los.
voor zachte metalen zachte vetten bij gelijk in één bewerking het vet absoluut daar hierdoor de Vetten verzeept worden Voor messing en koper wordt deze
minder toeren. Als bindmiddel voor te verwijderen; immers er blijft steeds en dus zeer gemakkelijk in oplossing methode vaak toegepast.
de polijst pasta neemt men het best iets van de oplossing op het werkstuk gaan. Alle alkalische zouten verzeepen Een eenvoudige ontvettende oplos-
een verzeepbaar vet, daar later bij het achter en bij het verdampen van het vet in meer of mindere mate. Om deze sing kan bestaan uit een ë-pcts gecal-
reinigen de resten hiervan met loog oplosmiddel bevinden zich dus steeds reden moet men voor polijstpasta's bij cineerde soda-oplossing of een 3-PCts
gemakkelijk verwijderd kunnen worde!,. sporen vet op het metaal; deze resten voorkeur verzeepbare vetten als bind- oplossing van natriummetasilicaat, Aan
Bij het polijsten hangt de snelheid moeten dan met schoon oplosmiddel middel gebruiken. beide oplossingen voegt men dan I %
voornamelijk van de samenstelling der weggewasschen worden. Om dit te Hiernaast wordt reeds in vele ge- zeep en I % natriumhydroxyde toe.
Mengen en Roeren 10
 GALVANISEEREN 147
MENGEN EN ROEREN ------ --_--
roestlagen losmaken. Voor voorwerpen a~. anode met 12 volt geheel te ver- Nikkeloplossing voor machinaal
Voor het electrolytisch reinigen blijft die zand ingesloten hebben, bv. van wijderen. Men begint met :s ampère vernikkelen.
de zeep weg. het gieten in vormzand, neemt men per vierkanten decimeter en na 30 sec
Voor het ontvetten van zeer groote een 4-PCts fluorwaterstofoplossing. tot 10 mmuten zakt de stroomsterkte Nikkelsulfaat 30 dl
hoeveelheden verwijdert men gewoon- Na het beitsen moeten de voorwer- op nagenoeg nul, het gas is dan geheel Nikkelammoniumsulfaat 90 dl
lijk de grootste boeveelheden vet door pen zorgvuldig afgespoeld worden en weg. Hoewel het metaal hierbij passief Magnesiumsulfaat 15 dl
in een sterke loogoplossing te koken, onmiddellijk hierna hangt men ze in wordt, heeft dit toch geen invloed op Boorzuur 20 dl
de laatste resten worden dan electro- het galvaniseerbad, waarbij de stroom het hechten van de electrolytisch op- Water 1000 dl
lytisch opgelost. Hier is een behande- reeds ingeschakeld is. Dit laatste is gebrachte metaallaag.
ling van 3 tot 4 minuten voldoende. noodig daar bij sommige zure baden Een andere methode bestut in het
Na het ontvetten worden de voor- de oplossing onmiddeUijk zou beginnen beltsen me~ oplossingen, die chroom- Zwart vernikkelen.
werpen zorgvuldig met schoon water een deel van het metaal op te lossen. zuu~ of bicbromaren bevatten. On-
afgespoeld. De tijd die het voorwerp tusschen het bruikbaar geworden oplossingen van Ni kkelammoniumsulfaat 60 dl
spoelen en de electrolyse aan de lucht het verchromen zijn hiertoe uiterst Natriurnsuifocyanaat 15 dl
blootgesteld wordt, moet zoo kort mo- geschikt. Zinksulfaat ~ dl
Ver....ljderen van roest en oxyden. gelijk zijn. Hoe schoener het metaal Water 1000 dl
is, hoe gevoeliger het is voor oxydatie.
Gewoonlijk verwijdert men oxyden In vele gevallen kan men de reini- Verchromen.
en roest door ze in zuren op te lossen. ging vereenvoudigen. Wanneer het Cadmium.
Bij ijzer en staal beitst men in de metaal bv. bijzonder goed tot hocgen Chroomzuur 22 dl
meeste gevallen met zwave(zuur of glans gepolijst is, kan men het beitsen Chroomsulfaat 5 dl Cyaannatrium (vergif) 70 dl
zoutzuur, bij messing en roodkoper dikwijls weglaten; de oxyden zijn dan \y~tero 100 dl Cadmiumoxyde 22 dl
met salpetenuur. reeds geheel weg, terwijl de verdere BIJ 35 C met een stroomsterkte van Natriumhydroxyde 15 dl
Wanneer koper of messing geheel oxydatie door de vetten van de polijst- 50 ampère per vierkanten decimeter Water 1000 dl
zuiver en glad gepolijst is, dompelt pasta verhinderd werd. Dit vet wordt met een graphierkathode. Met een Men werkt bij kamertemperatuur
men gedurende zeer korten tijd in een dan met loog of oplosmiddel verwij- kathode van chromium bedraagt de ~et een stroomsterkte van I A per
oplossing van: derd en men kan onmiddellijk hierna stroomsterkte slechts 10 A per vier- VIerkanten decimeter. Voor het ver-
Geconcentreerd zwavel%uur 425 cm' galvaniseeren- Bij het verchromen is kanten decimeter. cadmiummen wordt goed ontvet, met
Sterk salpeterzuur 75 cm' deze methode dikwijls mogelijk, daar of: zuur gebeitst en met water schoon
3
Water 500 cm het sterk oxydeerende chroomzuur Chroomzuur 245 g per I; chroom- gespoeld, hierna in cyaannatrium
Messing dat groote hoeveelheden kleine resten verbrandt. Soms geeft sulfaat 3 g per I; anoden: twee chro- geëtst .en weer schoon gespoeld. Men
oxyden bevat, dompelt men eerst in het echter toch aanleiding tot ernstige rruumstav:n; kathoden: ijzer; tempe- galvaniseert gedurende zo minuten tot
een oplossing van: ratuur 15 C; voltage: .2 tot 3 V· tijd I11I uur, wascht in water weer schoon
Sterk zwavelzuur 375 cm" fouten. twee uur. '
Op hoog en glans gepolijst messing en droogt in zaagmeel.
Sterk salpeterzuur 75 cm" behoeft men niet te beitsen, wanneer
Water 550 crn" men aan de ontvettingsvloeistof iets
Hierdoor wordt messing mat en Vernikkelen. Verzilveren.
kaliumcyanide (zwaar vergif) toevoegt;
moet dan hierna in de eerste oplossing dit cyaankalium lost de resten oxyde Nikkelammoniumsulfaat 60 dl
gedompeld worden, die het metaal weer Nikkelsulfaat 30 dl Recept no. I.
volledig op. Bij koper kan men deze
glad beitst. methode echter niet toepassen. Boorzuur 15 dl Zilvercyanide 40 dl
Voor het behandelen van groote hoe- Het beitsen met zuur kan in bepaalde Water rooo dl Natriumcyanide 40 dl
veelheden ijzer beitst men met een gevallen de oorzaak van ernstige fouten De pH der oplossing houdt men op Water 1000 dl
IO-PCts oplossing van zwavelzuur (1 1 zijn. Bij ijzer kan er koolstof op de 5,8, de oplossing houdt men op een
sterk zwavelzuur op 16 I water). Wan- oppervlakte ontstaan, die het hechten sterkte va':l 25 g nikkel per I door van Voorbad:
neer men kleinere hoeveelheden be- der lagen verhindert, of er wordt water- tijd tot tiid zooveel nikkeldubbelzout Zilvercyanide 4 dl
werken moet kan men beter zoutzuur stof geabsorbeerd, waardoor de metaal- aan de oplossing toe te voegen als Natriumcyanide 60 dl
nemen, daar dit vlugger werkt. De lagen zeer broos worden en ook niet volgens de. analyse hieraan mankeert. Water 1000 dl
concentratie moet 7 % bedragen; hier- hechten en na eenigen tijd geheel af- D~ gebruikte nikkelanoden moeten De voorwerpen worden met een
voor neemt men 5 I gewoon sterk geschild kunnen worden; vooral bij minstens 99 % zuiver nikkel bevatten alkalische oplossing ontvet, gewasschen
zoutzuur met 32 1 water verdund. De het vernikkelen kwam dit vroeger zeer en hoogstens 0,3 % koper. De stroom- en .. met een cyanide-oplossing oxyde-
duur der inwerking varieert al naar de vaak voor. In de laatste jaren heeft men sterkte en de spanning hangen geheel vrij gemaakt, ç.ewassc~en en dan in
hoeveelheid roest van eenige minuten geleerd deze fouten te vermijden door van de soort van de te vernikkelen he.t voorbad bii 6 V iets verzilverd.
tot een uur. Daar de zuren niet alleen na het beitsen het gas door electrolyse vooVrwerpen af, gemiddeld 25 A bij Hierna komt het voo~werp in de eigen-
het oxyde doch ook het metaal aan- in sterk xwavelzuur met het voorwerp 6 gedurende een uur. hJke verzitveroplossing en bliift 30
tasten, helpt de ontwikkelde waterstof
 MENGEN EN ROEREN GAL V ANISEEREN 149
148
-------- ---------_._._--- --_ ...... '"

minuten in bet bad bij een spanning Ook kan men het zilver oplossen in Natriumcarbonaat ;10 dl sing van de bepaalde soort goud, door
van 2 V. Hierna wasschen met koud een mengsel van 5 I zwavelzuur en I I Natriumsulfiet 15 fl het in een poreuzen pot in een oplossing
en met warm water, tenslotte in de salpeterzuur, waarin koper en messing Goud als fulminaat 1,25 dl van 6 tot 8 % cyaannatrium te hangen
warmte drogen. nagenoeg niet oplossen. Water 1000 dl en dan door electrolyse in oplossing te
Men kookt de Zouten met een deel brengen. Men maakt het goud hiertoe
Recept lUI. 3. van het water gedurende een uur en tot anode. Men controleert de hoeveel-
Zilvercyanide 26 dl Vergulden. verdunt dan met de rest van het water. heid goud die opgelost is, door het stuk
Natriumcyanide 38 dl De oplossing doet men nu in een goud van tijd tot tijd na te wegen.
Ammoniumchloride 4 dl Goud als fulminaat of poreuzen pot, dien men in een bak met Wanneer de oplossing voldoende goud
1000 dl cyanide 2 dl een verzadigde keukenzoutoplossing bevat, plaatst men den poreuzen pot
Water
of: Natriumcyanide 15 dl plaatst, die tot 86° C verhit wordt. Om in een heete keukenzoutoplossing en
ZilverchJoride 26 dl Natriumphosphaat 8 dj den poreuzen pot plaatst men nu een handelt verder als hierboven beschre-
Natriumcyanide 60 dl Water 1000 dj cilinder van zink, waaraan een staaf ven werd.
Ammoniumchloride 4 dl Men werkt hiermede bij 1300 tot bevestigd is, waaraan men te vergulden
Water 1000 dl 1600 F (550 tot 70° C) met I V span- voorwerpen op kan hangen. Volgens
Roze goud.
Men werkt bij 24° C met 3/.. tot ninB en zuiver Koud als anode. deze methode verkrijgt men de ver-
I V en 1/. A per vierkanten decimeter. Goudchloride 45 ~ gulding buitengewoon gelijkmatig in Geel bloedloogzout 30 dl
Met de tweede oplossing verkrijgt Z~ttuur n ~ kleur, het proces duurt echter langer. Po~ch 30 ~
men wittere xiiverlagen. Men kan met Water 1000 dl Men kan de electrolyse versnellen door Natriumcyanide 2 dl
goede resultaten ook bet hierboven Bij kamertemperatuur en 2 tot 3 V. bovendien nog stroom door te leiden. Goud als fulminaat 4 dl
genoemde voorbad gebruiken. Het goudchloride wordt eerst in het Men maakt den zinkcilinder positief Water 1000 dl
verdunde zoutzuur opgelost en dan en de voorwerpen die in de goud- Temperatuur 80° C, 6 V. Indien de
eerst voegt men de rest van het water oplossing hangen negatief. Hierbij kleur meer rood moet zijn voegt men
Blauwoplosslnc voor dlver. toe. De zuurgraad van de oplossing heeft men een spanning van I tot 6 V een kleine hoeveelheid kopercarbonaat
beeft niet veel invloed op het resultaat; noodig, afhankelijk van de soort van toe.
Sublimaat (vergif) SdI de anoden worden bi, sterker zuur bet werk. De goud oplossing moet men Goedkoop rood goud verkrijgt men
Natriumcyanide 4'S dl sneller opgelost. Deze oplossing wordt van tijd tot tijd versterken door een door de voorwerpen, die van messing
Ammoniumchloride 8 dl gebruikt om zeer dikke lagen goud op geconcentreerde oplossing van de- moeten zijn, eerst in de volgende op-
Water 1000 dl te brengen. Tevoren plaatst men het zelfde samenstelling toe te voegen. lossing te behandelen tot een roode
voorwerp dan eenige minuten in een koperlaag gevormd is.
cyanide bad. Kopersulfaat 120 dl
Glaldoplossln~. Groen ~oud. Zoutzuur 500 dl
Zonder e1ectrischen stroom kan men Water JOOO dl

Zilveroplossing 1000 dl vergulden door de voorwerpen in het Goud als fulminaat Indien de laag te donker rood is kan
Natriumcyanide 240 dl volgende bad te dompelen: (cyanide) I,'S dl men ze iets lichter maken door het
Zwavelkoolstof 30 dl Goudfulminaat I,:S dl Zilvercyanide 0,12 dl voorwerp een paar seconden in een
Aether 30 dl Geel bloedloogzout 90 dl Natriumcyanide 15 dl keukenzout oplossing te dompelen.
Men mengt eerst de zwavelkoolstof Soda 180 dl Water rooo dl Men verguldt nu korten tijd in een
met de aether, lost het cyaannatrium Natriumhydroxyde 4 dl Temperatuur 400 C, 2 V, anoden gewone goudoplossing, behandelt de
in de vloeistof op en mengt dan beide Water 1000 dl van groen goud van 18 karaat. hooge gedeelten met een bicarbonaat-
oplossingen door lang en zorgvuldig De oplossing wordt in een tank van Zeer donker of antiek goud verkrijgt oplossing, plaatst weer in het goud-
te schudden. Van deze sterke oplossing gietijzer gekookt. Voor het gebruik laat men door aan de oplossing een kleine bad, doch slechts gedurende eenige
voegt men per liter bad hoogstens een men de oplossing tot 80" C afkoelen. hoeveelheid van een oplossing van seconden, en laat dan drogen. Na bet
deel van een gram toe. Een teveel is De kleur van bet opgebrachte goud loodcarbonaat in natronloog toe te drogen wordt gelakt.
schadelijk en kan door verwarmen kan donkerder genuakt worden door voegen. Men werkt dan met 5 tot 6 V.
verwijderd worden. aan het bad een kleine hoeveelheid van De oplossing moet gedurende de
Verongelukte zilverlagen kan men een oplossing van kopercarbonaat in electrolyse geroerd worden. Goudsoldeerwerk.
verwijderen met een oplossing van: geel-bloedloogzout-oplossing toe te
Natriumcyanide 90 dl voegen. Om het oxyde na het soldeeren te
Natriumhydroxyde 15 dl Wit ~oud. verwijderen, beitst men het werkstuk
Water 1000 dl Zoutwater'loud. in een oplossing van:
Men neemt een stuk staalblik als Voor het vergulden met wit goud of Zwavelzuur 90 dl
kathode, met 6 tot 8 V, en roert de Geel bloedloogzout I::lO dl met andere soorten gekleurd goud Natriumbichromaat 30 dl
Natriumphosphaat 60 dl maakt men het best eerst een oplos- Water 1000 dl
oplossing goed door.
150 MENGEN EN ROEREN GAL VANISEEREN
De oplossing wordt heet gebruikt. Men werkt met anoden van zuiver la % tink. Voor het aanvullen van stroom eenige uren doorgaan, de
Hierna plaatst men het gouden voor- lood met 3 tot 4 V en een stroom- koper en tink bij het gebruik maakt stroom mag slechts zwak zijn. De
we rp als anode in de volgende op- sterkte van I tot 2 A per vierkanren men twee oplossingen, één van tink- oxyden, die zich op het brons bevinden,
lossing: decimeter. cyanide in natriumcyanide en één van worden hierbij weer tot metaal ge-
Geel bloedloogzout I:S dl Voor dunne loodlagen neemt men het kopercyanide apart. De beide reduceerd, de verontreinigingen komen
Natriumcyanide 60 dl de volgende oplossing: metalen worden nooit gelijkmatig op- los te zitten en kunnen na het drogen
Zuur kaliumtartraat 15 dl Loodcarbonaat IS dl gebruikt. Door een analyse of beter gemakkelijk afgeborsteld worden. Zelfs
Water 1000 dl Natriumhydroxyde 45 dl door het beoordeelen van de kleur ziet wanneer het patina uit het hard-
Temperatuur 650 tot 80° C, 6 V en Water 1000 dl men welk metaal men toe moet voegen. nekkige oxychloride bestaat, wordt het
kathoden van lood. Temperatuur 80" C, 3 tot 4 V en Het is een eigenaardig feit, dat wanneer op deze wijze gereduceerd.
Joodancden. men een zinkoplossing bij het messing-
bad voegt, het zeer lang duurt tot de
IJzer. kleur constant blijft. Messing op staal.
Messing. Het natrium-kaliurntartraat lost de
Ferrochloride 300 dl oxyden, die zich op de anoden vormen, Kopercyanide 30 dl
Calciumchloride 150 dl Kopercyanide 30 dl op. De electrolyse verloopt hierdoor Zinkcyanide 8 dl
Water 1000 dl Zinkcyanide 8 dl gelijkmatiger. Natriumcyanide 45 dl
Temperatuur 90° C, 4 tot 5 A per Natriumcyanide 45 dl Voor het gelijkmatige afzetten van Natriumcarbonaat 15 dl
vierkanten decimeter, 2 tot 21/. V, Natriumcarbonaat 15 dl koper en zink in de gewenschte ver- Water 1000 dl
pH 1,5 tot 2. anoden van zuiver ijzer. Water 1000 dl houding mag de stroomsterkte niet Temperatuur 25° tot 30° C, 0,3 A
Dit bad wordt gebruikt om zeer Temperatuur 3:lc C, 0,3 A en 2 tot te hoog zijn, moet de oplossing vol- per vierkanten decimeter, anoden be-
dikke lagen op te brengen. Dunne 3 V, anoden van ~ew~lst messing, doende natriumcyanide bevatten, de staan uit 80 % koper en 20 % zink.
Iagen brengt men op de volgende 80 ~·u koper en zo % zink. temperatuur hoog genoeg zijn en mag Het werkstuk moet absoluut schoon
WIJU op: Men lost in een liter water Deze oplossing geeft een zuiver gele de oplossing geen ammoniak of loog zijn. Deze messinglaag wordt gebruikt
120 g salmiak (ammoniumchloride) op laag messing. Wanneer de laag groen- bevatten. om het hechten van caoutchouc op
en doet deze oplossing in de ~alvani- achtig moet zijn, zooals het dikwijls Den glans van de messing- en brons- ijzer mogelijk te maken.
seertank. Men neemt: zuiver Ijzer als verlangd wordt als onderlaag voor het lagen kan men verhoogen door aan het
anode en hangt eenige willekeurige vergulden en voor sterk glanzende bad een kleine hoeveelheid natrium-
IJZeren voorwerpen in de tank. laagjes bij goedkoope sieraden met Koper.
arseniet toe te voegen. Men maakt
Men leidt nu eenige uren een sterken imitatiesteenen, neemt men 30 g koper- een geconcentreerde oplossing door Men werkt bij het verkoperen met
stroom door het bad, waardoor ijzer cyanide en 30 g natriumcyanide min- I kg natriumhydroxyde in 2 I water twee soorten oplossingen, zure en
in oplossing gaat fot de oplossing vol- der en voegt aan de oplossing iets op te lossen. Hierin lost men dan door alkalische. De zure oplossingen be-
doende sterk is. Na ongeveer 4 tot ammoniak toe. koken 500 g arsenicum (vergif) op en Vatten kopersulfaat en de alkalische
5 uur kan het bad gebruikt worden. Bij het galvaniseeren met messing verdunt hierna de oplossing tot 4 I. het cyanide. De cyanide-oplossingen
Men werkt dan bij 26° C, met 0,2 A moet de temperatuur nauwkeurig con- Van deze uiterst gevaarlijke, sterk worden steeds voor het verkoperen van
per vierkanten decimeter en met I V stant gehouden worden. De kleur hangt giftige oplossing voegt men dan 30 g ijzer en staal gebruikt, daar het ijzer
spanning. bovendien van de stroomsterkte af; aan 400 I badvloeistof toe. Een over- uit het zure had vanzelf een onsamen-
een te hooge stroomsterkte. doet meer maat is uiterst slecht, daar de glans hangend laagje koper vrij maakt.
zink afzetten. Hetzelfde effect kan men dan verdwijnt.
Lood. bereiken door ammoniak of loog toe Een oplossing voor brons bevat Oplossing I.
te voegen. steed s minder cyanide dan een ver- Kopercyanide 26 dl
Loodcarbonaat I~O dl messingoplossing. De kleur moet in- Natriumcyanide 34 dj
Fluorwaterstof (50 %) 250 dl gesteld worden door de juiste Ver- Natriumcarbonaat 15 dj
Boorzuur 100 dl Brons. houding van zink tot koper te kiezen Natriumhyposulfiet 0,.25 dl
Lijm 0.25 dl en door bij de juiste temperatuur te Water 1000 dl
Water 1000 dl Kopercyanide 30 dl werken.
Men mengt eerst het fluorwaterstof- Zinkcyanide 4 dl Oplossing 2.
Zuur met het boorzuur en lost hierin Natriumcyanide 40 dl Kopercarbonaat 40 dl
het loodcarbonaat op. Men laat de Natriumcarbonaat 15 dl Restaureeren van oud brons. Natriumcyanide 75 dl
oplossing afkoelen en laat het neerslag Natrium-kaliumtartraat 15 dl Natriumhyposulfiet 0,25 dl
bezinken, de heldere oplossing wordt Water 1000 dl De voorwerpen hangt men als ka- Water 1000 dl
dan afgeheveld en verdund. Eerst hier- Temperatuur 35° C, 0,2 tot 0,25 A I,
thode in een bad van een a-pets na- Temperatuur 40" C, stroomsterkte
na voegt men de lijm toe, die te voren per vierkanten decimeter, ~ tot 3 V, triumhydroxyde-oplossing. Als anode 0,4 tot 0,6 A, 11/. tot 2 V met zuiver
in heet water opgelost werd. anoden bestaan uit 90 % koper en ,, , neemt men plaatijzer. Men laat den koperblik als anode.
152 MENGEN EN ROEREN GAL VANISEEREN 153

Het bad mag niet te veel vrij cyanide chinon reduceert nu het zilvernitraat tot 50° C verwarmd en nu lost men Gecoten zilver schoon beitsen.
bevatten, daar dan gassen ontwikkeld tot zilver, het verkregen laagje zilver eerst het natriumcyanide en dan de
worden en het koper van de onder- kan tot metaalglans gepolijst worden. metaalcyaniden hierin op. Nu voegt Salpeterzuur 2 dl
laag los laat. Er moet echter voldoende Hierop kan men dan galvanisch een men de andere chemicaliën toe en ten- Water I dl
cyanide aanwezig zijn om de anoden dikke laag metaal opbrengen. slotte de rest van het water. Men dompelt het zilver in de heete
blank te houden. Er mogen zich geen oplossing. De oplossing wordt goed
basische koperzouten op de anode doorgeroerd.
afzetten. De donkere kleur, die door Zink. Vlekken vermijden. Men kan de oxyden ook verwijderen
het hyposulfiet ontstaat, mag blijven. Na het galvaniseeren worden de door in het volgende bad met ornge-
Het bad moet per liter ongeveer 20 g Zure oplossing. voorwerpen uiterst zorgvuldig afge- keerden stroom te behandelen:
koper bevatten en ongeveer 20 g vrij Zinksulfaat 225 dl spoeld en dan gedurende eenige uren Natriumcyanide 60 dl
natriumcyanide. Ammoniumchloride 1:S dl bij 200° tot 2300 C gedroogd. Ook Water 1000 dl
Pokdalige koperneerslagen worden Na tri u mace taat 15 dl kan men het werkstuk in een 11/I-PCts De oplossing moet heet zijn, span-
door een te hoog carbonaatgehalte Water 1000 dl oplossing van wijnsteenzuur uitspoelen, ning 4 tot 6 V, anoden van lood.
veroorzaakt. De OVermaat carbonaat Temperatuur 26° C, stroomsterkte hierna met koud en heet water.
kan men met bariumchloride ver- 1,5 tot 2 A, 3 tot 4 V. Glansoplossing :
wijderen. Men laat het bariumcarbo- Alkalische oplossing. Zwavelzuur Sdi
naa~ bezinken en tapt de heldere op- Zinkcyanide 30 dl Vertinnen. Salpeterzuur 4d1
lossing af. Er moet iets carbonaat in Natriumcyanide 30 dl Natriumhydroxyde 90 dl Water Idl
de oplossing blijven, daar anders de Natriumhydroxyde 2~ dl Stannochloride 30 dl Zoutzuur ten spoor
neerslagen te hard worden. Water 1000 dl Natriumchloride 8 dl
Temperatuur 38° C, stroomsterkte Water 1000 dl
1 tot 2,5 A per vierkanten decimeter, Deze oplossing wordt speciaal ge- Zilver mat beitsen.
ZU1"e ver~operoplos5inl'. 2 tot 3 V. bruikt voor het vertinnen van kleine
Met beide oplossingen gebruikt men voorwerpen van koper of van messing. Zwavelzuur 7,2 dl
Kopersulfaat 210 dl anoden van zuiver zink. Voor het ver- De oplossing wordt in een ijzeren tank Salpeterzuur 5,6 dl
Zwavelzuur 25 dl krijgen van een fijne structuur voegt verhit. De bodem Van de tank wordt Zinkoxyde 1,0 dl
Water 1000 dl men 10 g glucose per liter badvloeistof gehed bedekt met gegranuleerd tin,
Temperatuur 24° C, stroomsterkte toe. dat men verkrijgt door gesmolten tin De oplossing wordt heet gebruikt
I tot 1,5 A, 3/, tot I V. Door het bad De zure oplossing werkt goedkooper, van een zekere hoogte in water te en mag niet met water of chloriden
gedurende de electrolyse te roeren kan de verdeeling van het afgezette metaal gieten. Op het tin legt men een verontreinigd worden. Wanneer de
men aanmerkelijk hooge re stroom- is echter ongelijkmatiger. Het strooien rooster van ijzer, oppervlakte te grof wordt voegt men
sterkten toepassen. De anode bestaat van de zure oplossing kan men ver- De te vertinnen voorwerpen worden zwavelzuur toe, wanneer te weinig
uit zuiver gewalst koper. beteren door een spoor stannochloride in mandies van messing gelegd, ge- mat, voegt men salpeterzuur toe.
o Door a3:n de kopercyanide-oplossing toe te voegen, een teveel bederft de scheiden door blaadjes geperforeerd Zilver, dat uitgegloeid is, wordt
iets alkalische loodoplossing toe te kleur. De zuurgraad moet op een pH tin. De voorwerpen blijven 15 tot 30 schoon gemaakt door het in een heete
voegen, wordt de glans van het koper van 3,~ tot 4/5 gehouden worden; den min in de kokende oplossing, in ieder verdunde zwavelzuuroplossing te plaat-
aanmerkelijk verhoogd. Bi; versche zuurgraad kan men met thymolblauw geval %00 lang tot u geheel vertind sen, I dl zuur op 3 dl water. Hierna
baden is de koperlaag soms zeer hard controleeren. zijn. Hierna worden ze met water ge- wordt in een oplossing van 2 dl
en schilfert af. Dit kan men ver- Bij het cyanide bad moet het gehalte reinigd en in houtzaagsel gedroogd. zwavelzuur, I dl salpeterzuur en 5 dl
hinderen door aan de oplossing I % aan vrij natriumcyanide ongeveer zoo- De glans kan verhoogd worden door water geheel schoon gebrand. Ten-
loog toe te voegen. veel bedragen als het gehalte aan zink, o eenigen tijd in een rol vat met hout- slotte wordt het in de glansoplossing
een teveel maakt de metaallaag ruw. zaagsel van hard hout te behandelen. weer glanzend gemaakt.
Om vlekken te vermijden moeten
Metalliseeren van niehmetaal. de verzinkte voorwerpen zorgvuldig
gewasschen en gedroogd worden;
De meest uiteenloopende soorten wasschen met heet water en drogen
materiaal kunnen met metaal bedekt ia zaagmeel.
worden door U eerst in een 3- tot
4-pcts oplossing van hydrochinon te
drenken. De voorwerpen moeten te Aanzetten der badoplossingen.
voren goed vetvrij gemaakt worden. Men vult den galvaniseertrog met
HIerna dompelt men het voorwerp in ongeveer een derde deel van de geheele
een ziJvernitraatoplossing. Het hydro- hoeveelheid water. Het water wordt

VEERTIENDE HOOFDSTUK.
FOTOGRAFIE.
De gevoelige fotografische emulsie bestaat uit een laag gelatine
waarin korrels van een lichtgevoelige stof liggen. Deze korrels bestaan
gewoonlijk uit uiterst kleine kristalletjes van onoplosbare zilver-
verbindingen. Wanneer op deze zilververbindingen licht valt vindt
in het kristal zelf een verandering plaats, die we niet onmiddellijk
waar kunnen nemen. De verandering uit zich in het feit, dat we een
dergelijk kristalletje zilververbinding met behulp van bepaalde stoffen
tot metalliek zilver kunnen reduceeren, terwijl de deeltjes die niet
door licht getroffen werden, onder dezelfde omstandigheden on-
veranderd blijven. We noemen dit het ontwikkelen van de fotografie.
De ontwikkelaar dien we tegenwoordig gebruiken bestaat uit een
oplossing van eenige zeer verschillende stoffen in water. Ieder van de
gebruikte stoffen heeft in den ontwikkelaar zijn eigen functie.
Als reduceerende stof, dus de stof die de zilververbinding tot het
metaal reduceert, nemen we gewoonlijk metol, hydrochincn, pyrogallol,
glycine, arnidol en dergelijke organische verbindingen.
Hiernaast moet de ontwikkelvloeistof stoffen bevatten die voor het
juiste milieu zorgen, waarin de ontwikkelende stof het gunstigste
werkt. De meeste stoffen moeten in alkalische oplossing gebracht
worden. Hiertoe voegt men dan gewoonlijk soda of potasch aan den
ontwikkelaar toe. Bovendien wordt door de alkalische reactie van den
ontwikkelaar de gelatine zacht gemaakt, waardoor de vloeistof ge-
makkelijker in de laag binnendringt en zoo de zilverhaloïdkrisralleties
beter kan bereiken, en ook alle bereikt. Hierdoor verloopt de ont-
wikkeling niet alleen sneller doch ook contrastrijker .
Theoretisch zou men iederen ontwikkelaar met loog alkalisch kunnen
maken, de werking hangt echter sterk van den aard der alkalische stof
en van de ontwikkelende stof af. Zoo is bv. voor arnidol de alkaliteit
van het natriumsulfiet voldoende, andere ontwikkelaars bevatten borax,
verder soda, potasch en ook loog. In de warmte tast loog de gelatine
vrij sterk aan, moet dus in de tropen vermeden worden. Ook is de
huid van sommige personen zeer gevoelig voor vrije loog. Bij een
aantal ontwikkelaars veroorzaakt loog de reductie van niet belichte
deeltjes, dus sluier.
Ook bij het gebruik van soda en potasch moet de inwerking van de
FOTOGRAFIE 155
---------------_._----_.- - ._._._---
reduceerende stof op de niet belichte deeltjes tegengegaan worden;
hiertoe voegt men aan den ontwikkelaar een kleine hoeveelheid kalium-
bromide toe. Hierdoor kan men de concentratie van de soda verhocgen
zonder gevaar te loopen, dat het negatief geheel versluiert.
De ontwikkelaar, die alleen de reduceerende stof, soda en kalium-
bromide bevat, zou echter zeer spoedig bederven, daar deze vloeistof
uit de lucht onmiddellijk zuurstof op zou nemen, waarbij de ont-
wikkelende stof dus verbruikt zou worden. Om dit te verhinderen
voegt men aan den ontwikkelaar een andere stof toe die de zuurstof
opneemt. Gewoonlijk neemt men hiervoor het natriumsulfiet.
De stoffen, die waarschijnlijk het meest voor het ontwikkelen ge-
bruikt worden, zijn met ol en hydrochinon. Metol ontwikkelt zeer snel
en hydrochinon langzaam, metol geeft echter zachte flauwe negatieven
en hydrochinon dichte goed gedekte en harde negatieven. Door de
beide stoffen samen te gebruiken kan men, door de verhouding te
wijzigen, ieder willekeurige hardheid verkrijgen.
Bij dezen ontwikkelaar moet de temperatuur echter constant ge-
houden worden, nl. tusschen 60° en 70° F, of l')c en 21° C; hydro-
chinon is nl. onder 16° C bijna onwerkzaam en wordt boven 21" C
uiterst actief. Het gevolg is, dat bij te lage temperaturen alleen het
metol werkzaam is en men dus een beeld krijgt met veel details doch
te zwak en te zacht. Bij te hooge temperatuur werkt de hydrochinon
te sterk, zoodat men een te hard beeld verkrijgt.
Amidol wordt in vele gevallen gebruikt waar de fotograaf tegenover
metol overgevoelig is. Amidol wordt zonder soda gebruikt, dus alleen
met sulfiet en broomkalium opgelost.
Pyrogallol wordt gebruikt waar sterke contrasten en goed gedekte
negatieven verlangd worden, de negatieven zijn schijnbaar niet dicht
doch geven zeer contrastrijke afdrukken. Pyrogallol neemt zeer ge-
makkelijk zuurstof op en de oplossing moet met sulfiet en bisulfiet
geconserveerd worden.
Glycine wordt soms samen met hydrochinon gebruikt of alleen voor
de tankontwikkeling, daar de oplossing aan de lucht zeer lang goed
blijft. Gewoonlijk gebruikt men het voor ontwikkelpapieren voor het
verkrijgen van een olijfkleur of warm zwart.
Terwijl de meer of mindere contrastrijkheid in de eerste plaats van
het materiaal afhangt, kan men, door den ontwikkeltijd te varieeren,
hier toch nog een vrij groeten invloed uitoefenen. Door langer te
ontwikkelen wordt het beeld contrastrijker. dus harder. Te lang mag
men ook weer niet ontwikkelen, daar dan een sluier ontstaat, die ten-
slotte de lichte deelen van het negatief donker maakt en zoo de con-
trasten weer doet verminderen. Door den ontwikkelaar bij het ont-
wikkelen sterk in beweging te houden, wordt het ontwikkelde beeld
 MENGEN EN ROEREN FOTOGRAFIE 157
._---_._ .•._--------
harder. Bij het ontwikkelen ontstaat bromide, dat door de bewegende den watervrij en vorm, voor het normale kristalwaterhoudende zout
vloeistof onmiddellijk weggespoeld en verdeeld wordt, voordat het moet men dus het dubbele nemen. De soda is de soort met 1 molecule
het ontwikkelen vertragen kan. kristalwater. Heeft men watervrije soda, dan moet men dus ongeveer
In het algemeen is het aan te bevelen den ontwikkelaar zoo nauw- 17 % minder nemen en van gewone kristalsoda moet men 130 %
keurig mogelijk op 68" F of 20° C te houden. meer nemen.
De aangegeven ontwikkeltijden zijn alle op een temperatuur van
FIXEEROPLOSSINGEN. 0
20 C berekend.
Tenslotte mag men niet vergeten, dat ieder fabrikaat met e~n
In het algemeen werkt men tegenwoordig met zure fixeerbaden, bepaalden ontwikkelaar de beste resultaten geeft. Men moet dus of
waaraan men soms nog een stof toevoegt, die de gelatine hard en den aangegeven ontwikkelaar gebruiken of door proeven zelf een ont-
minder oplosbaar maakt. Bij het maken van fixeer, trouwens bij alle wikkelaar samenstellen.
oplossingen voor fotografische doeleinden, is de volgorde waarin de
stoffen opgelost worden, van het grootste belang. Bij de hierna volgende Ontwikkel.ers voor DeratleveD. Voor schalenontwikkeling :
recepten moeten de stoffen steeds in de aangegeven volgorde opgelost
Metol.hydrochinon. Metol 5,0 g
worden. Wanneer men bv. zuur bij een te warme natriumthiosulfaat-
Natriumsulfiet 50,0 g
oplossing voegt, wordt dit zout ontleed onder de vorming van zwavel. VOOT tan1contwikluling:
Natriumbisulfiet 1,0 g
Ook aluin moet eerst opgelost worden en dan bij de koude thio-oplossing Metol 0,8 g Hydrochinon I t3 g
gevoegd worden. Wanneer men bv. aluin en sulfiet mengt voor men Natriumsulfiet 45,0 g Natriumcarbonaat 8,5 g
het zuur toegevoegd heeft, ontstaat een neerslag van aluminium- Kaliummetabisulfiet 4,0 g Kaliumbromide 1,0 g
Hydrochinon 1,2 g Water tot I 1
sulfiet, waardoor de samenstelling van het bad anders wordt. Ook de Natriumcarbonaat 8,8 g Deze oplossing ontwikkelt in :5 tot
fixeeroplossing moet op 68° F, 20° C gehouden worden; een te warme Kaliumbromide 1,5 g 7 min.
fixeeroplossing wordt gemakkelijk ontleed. Water tot I I
Ontwikkeling in 25-30 min.
ALGEMEENE OPMERKINGEN. Voor schalen ontwikkeling : Pyro JJtankontwikkel.ar.
Metol 1,5 g Oplossing A:
Ook bij den ontwikkelaar is de volgorde van oplossen uiterst ge- Natriumsulfiet 22,7 g
wichtig. Voegt men bv. de soda bij de ontwikkelende stof, dan wordt Hydrochinon 2,5 g Kaliummetabisulfiet 9,8 g
Potasch 18,0 g Pyrogallol 60,0 g
onmiddellijk een deel hiervan door de zuurstof uit de lucht geoxydeerd. Kaliumbromide 1,0 g Kaliumbromide 1,1 g
Men moet dus eerst het sulfiet toevoegen en dan de soda. Bovendien Water tot I I Water tot I 1
moet de vorige stof steeds geheel opgelost zijn voor de volgende Deze oplossing ontwikkelt in 5 tot
7 min. Oplossing B:
toegevoegd wordt. Het water verwarmt men op ongeveer 500 C.
Natriumsulfiet 105 g
Men moet de oplossing echter af laten koelen voor de soda toegevoegd Een zachter werkende metolhydro- Water tot I 1
wordt. chinononrwikkelaar, die voor por-
In het algemeen moeten de bestanddeelen voor de fotografische tretten bijzonder geschikt is, is de Oplossing C:
oplossingen nauwkeurig afgewogen worden. Het aanschaffen van een volgende: Natriumcarbonaat 75 g
Water tot I 1
eenvoudige doch goed wegende balans voor kleine hoeveelheden moet Voor tankontwikktling: Voor tankontwikkeling neemt men
dus aanbevolen worden. In het algemeen moet men bij het maken van Metol 1,5 g 150 cm' van iedere oplossing en mengt
foto-oplossingen zeer nauwkeurig en zonder morsen werken. Natriumsulfiet 21,0 g met zooveel water tot men 4 I ont-
Kleine hoeveelheden van een vreemde stof, die door vuile vingers Natriumbisulfiet 0,5 g wikkelaar heeft. De ontwikkeltijd be-
Hydrochinon 0,5 g draagt ongeveer J2 min.
of door spatten in een oplossing komen, kunnen alles bederven. Natriumcarbonaat 8,0 g Voor het ontwikkelen in schalen
Het ergste hierbij is, dat men later dan voor schijnbaar onverklaarbare Kaliumbromide 0,5 g neemt men van ieder der drie op-
raadsels staat. Water tot 1 I lossingen 1 dl en verdunt met 7 dl
Bij de volgende recepten verstaat men onder natriumsulfiet steeds Deze oplossing ontwikkelt in 10-15 water. De ontwikkeltijd bedraagt on-
min. geveer 6 min.
 MENGEN EN ROEREN FOTOGRAFIE 159

Pvro =lIoda=ontwikk~laar. Ontwikluelaar voor cnderbellchte Kaliummetabisulfiet 150 g Ontwikkelaar voor STalische
neratieven. emulsies.
Oplossing A: Natriumhydroxyde 215 g
Pyrogallol Metol 15 g Zeer hard.
7,0 g
Natriumsulfiet
Water 500 g
Kaliummetabisulfiet 1,3 g 75 g Oplossing A:
Natriumsulfiet Potasch 75 g Natriumbisulfiet .25 g
28t4 g Als water neemt men uitgekookt en
Kaliumbromide Kaliumbromide 2 g Hydrochinon .25 g
0,7 g weer afgekoeld gedestilleerd water.
Water tot 0,5 1 Water tot I I Men mengt de eerste drie bestand- Kaliurnbromide 25 g
Voor het gebruik I : 2 verdunnen. deelen. Hiernaast lost men het vaste Water tot I I
Oplossing B: natriumhydroxyde in het water op
Natriumcarbonaat 24,8 g Amidol. en voegt van deze loog zooveel bij het Oplossing B:
Water tot 0,5 1 mengsel tot het eerst gevormde neer- Natriumhydroxyde 50 g
Daar deze ontwikkelaar geen alkali slag weer juist opgelost is. Hiervoor Water tot I I
Voor normaal belichte negatieven bevat wordt de gelatine niet aangetast heeft men 340 tot 350 cm" noodig. Voor het gebruik mengt men gelijke
neemt men gelijke deelen van op- en is ontwikkelen bij vrij hooge tem- De oplossing wordt tenslotte met deelen van A en B. De ontwikkeling
lossing A en B, voor onderbelichte peraturen nog mogelijk zonder dat de water tot r Laangevuld. duurt hoogstens 4 min.
negatieven neemt men meer op- gelatinelaag loslaat; men kan gaan tot Na het ontwikkelen moeten de
lossing B, voor overbelichte negatieven 85° F of 30'" C. platen voor het fixeeren goed met water
neemt men meer oplossing A. ' De volgende ontwikkelaar is goed Ontwikkelaar voor afgespoeld worden. Ook mogen de
Bij het aanzetten van dezen ont- voor negatieven en geeft met gaslicht- fijDkorrelii"~ n~ratieven. handen niet met den alkalischen ont-
wikkelaar mengt men het sulfiet eerst papier fraaie blauw-zwarte afdrukken. wikkelaar in aanraking komen.
droog met het bisulfiet en lost dit De oplossing blijft 2 dagen goed; het Metol 1,0 g
mengsel in heet water op. De oplossing is echter beter iederen dag een versche Natriumsulfiet 32,0 g Hard.
wordt nog een minuut doorgekookt, oplossing aan te zetten. Glycine g Metol g
0,5 o,~
waarna men laat afkoelen. In deze Natriumsulfiet 15,0 g Hydrochinon 0,5 g Natriumsulfiet 62, g
oplossing lost men de pyro op. De Broomkalium 0,5 g 28,0 g H ydrochinon 15,7 g
Natriumcarbonaat
ontwikkelaar is, op deze wijze bereid, Amidol 4,0 g Kaliumbromide 1,5 g Natriumcarbonaat 23,5 g
buitengewoon lang houdbaar. Water tot 600 cm" Citroenzuur 1,0 g Kaliumbromide 2,1 g
Water tot 1 I Water tot I I
Metol.pyro (%acht).
Pyrometol. Bij juisten belichtingstijd is het Normaal.
Oplossing A: negatief in 10 tot 12 min ontwikkeld. Metol 3,9 g
Oplossing A: Metol 3,8 g Nog fijner wordt het negatief met Natriumsulfiet 55,0 g
Natri umbisulfiet 7,5 g Kaliurnmetabisulfiet 13,0 g den volgenden ontwikkelaar: Hydrochinon 7,9 g
Metol 7,5 g Pyrogallol 13,0 g Natriumcarbonaat 39,2 g
Pyrogallol 3°,0 g Broomkalium I,S g Metol .2 g Kaliumbromide 1,8 g
KaJiumbromide 4,2 g Natriumsulfiet 42,5 g Natriumsulfiet 100 g Water tot I I
Water tot I I Water tot 1000 cm 3
H ydrochinon 3 g De oplossing wordt voor normaal
Resorcine 2 g I : 3 verdund, voor zacht 1 : 4. Ont-
Oplossing B: Oplossing B: Borax 2 g wikkeltijd is 3 en 4 min.
Natriumsulfiet 15°,0 g Natriumcarbonaat II3 g Water tot I I
Water tot I I Water tot 1000 cm3
Voor normaal belichte negatieven Ontwikkelaar voor normale
Men maakt eerst een oplossing van negatieven of positieven.
Oplossing C: neemt men gelijke deelen der beide het metol in 100 cm" water en een op-
Natriumcarbonaat 75 g oplossingen, voor overbelichte nega- lossing van het hydrochinon, resor- Metol 1,5 g
Water tot I I tieven neemt men 2 dl A en 1 dl B, cine en een deel van het natrium- Natriumsulfiet 47,0 g
voor onderbelichte negatieven neemt sulfiet in 100 cm3 water. De beide op- Hydrochinon 7,9 g
Voor tankontwikkeling neemt men men I dl oplossing A en :3 dl B. lossingen worden nu gemengd. Hier- Natriumcarbonaat 47,0 g
60 cm3 van iedere oplossing en verdunt naast lost men de rest van het natrium- Kaliumbromide I,S g
tot een liter. Voor schalenontwikke- Rodinal.ontwikkelaar. sulfiet en de borax in 200 cm3 water op. Water tot I I
ling neemt men I dl van iedere op- Beide oplossingen laat men afkoelen Voor brillante negatieven I : I ver-
lossing en verdunt met 8 dl water. Water 625 em3 en men giet nu de tweede oplossing dunnen, voor normale negatieven of
Zoutzuur-p-amino- in de eerste, roert goed en verdunt positieven I :;;z en voor zachte nega-
phenol 50 g dan met de rest van het water. tieven 1 : 3 verdunnen.
160 MENGEN EN ROEREN FOTOGRAFIE

Ontwikkelaar voor lantaarn. Glycine 0,5 g Glycine 24 g Hieraan voegt men nu 60 g van de

,
plaatjes. Hydrochinon g Soda 35,0 g volgende oplossing toe:
Soda g Hypo 1,2 g Natriumsulfiet 60 g
Van normale negatieven. Broomkalium g Broomkalium 1,.2 g Azijnzuur 28 '1~ 180 g
Metol 1,5 g Citroenzuur 1,0 Water tot I I Aluin 60 g
Natriumsulfiet 57,0 g Water tot 1 Natriumsulfiet 28,4 g
Water tot 320 cm3
H ydrochinon 14,0 g Glycine 14,2 g
Natriumcarbonaat 57,0 g Potasch 74,4 g
Kaliumbromide 1,0 g Ontwikkelaar voor papter. Kleur .fixeerbad.
Broomkalium 7,0 g
Water tot 1 1 Water tot I J
Voor nagenoeg alle papiersoorten is Water 100 dl
Van harde negatieven. de volgende metol-hydrochinonont- Natriumthiosulfaat 100 dl
In deze drie recepten kan men door Ammoniumacetaat
Metol 1,6g wikkelaar geschikt. de hoeveelheid broomkalium te wij- 100 dl
Natriumsulfiet IIa g Metol 3.3 g Goudchloride I ; 100 30 dl
zigen, de ontwikkelsnelheid varieeren;
Hydrochinoa 0,6 g Natriumsulfiet 4:l,5 g de temperatuur van den ontwikkelaar
Natriumcarbonaat. 29,0 g Hydrochinon 9,7 g speelt ook een groote rol. Jn het alge-
Kaliumbromide 0,6 g Natriumcarbonaat 71,0 g Chroomaluinfixeerbad.
meen wordt de kleur warmer door het
Water tot 0,5 1 Kaliumbromide 1,0 g
papier langer te belichten en korter te
Water tot I 1 Oplo~jng A:
Van zachte negatieven. ontwikkelen. Hypo
Men verdunt afhankelijk van de 900 g
Metol soort papier van I : 2 tot I : 4- Natriumsulfiet 85 g
Natriumsulfiet Recepten voor speciale soorten pa- Zuur bad. Water rot 3 I
H ydrochinon pier opgeven heeft hier geen tin. Deze
Natriumcarbonaat worden door de fabrikanten gewoonlijk Azijnzuur van 82 % :;0 cm" Oplossing B:
Kaliumbromide in de verpakking ter beschikking ge- Water 950 cm" Kaliumchroomaluin 57 g
Water tot steld. Men dompelt de afdrukken na het Zwavelzuur 7 g
Men werkt dan zoo nauwkeurig mo- ontwikkelen in dit verdunde zuur en Water tot I J
gelijk volgens de aangegeven recepten. voorkomt hierdoor het ontstaan van Voor het gebruik mengt men op-
Ontwikkelaar voor Röntren. Met vele zeef speciale soorten papier gele ontwikkelaarvlekken in de witte lossing B onder goed roeren met op-
nelatieven. is het alleen mogelijk het gewenschte deelen van den afdruk. De fixeer- lossing A.
effect te bereiken, wanneer men de oplossing blijft hierdoor ook langer
Metol 1,0 g voorschriften %00 precies mogelijk bruikbaar.
Natriumsulfiet 71,7 g volgt. Kleurbad met hypo en aluin.
Kaliummetabisulfiet 4,0 g Een zeer zachte ontwikkelaar is de
Hydrochinon 7,6 g volgende met alleen metol: fixeerbad. Hypo 117 g
Natriumcarbonaat 36,0 g Metol 2,0 g Water (heet) tot 1000 ~
Kaliumbromide 4,0 g Natriumsulfiet 28,5 g Een gewone oplossing van natrium- A1um 32 g
Water tot I 1 Soda 42,5 g thiosulfaat bederft spoedig door de Af laten koelen en de volgende op-
Kaliumbromide 0,3 g kleine hoeveelheden ontwikkelaar die lossing toevoegen:
Water tot 0,5 1 door het papier medegenomen worden. Zilvernitraat 0,5 g
Ontwikkelaar voor kinematOll Verbeterd wordt dit reeds door een Keukenzout 0,5 §
rraphis<:he film. tusschenbad in te schakelen, dat uit Water 70,0 cm
Ontwikkelaar voor .... rme zeer verdund azijnzuur bestaat. Zeker- Het mengsel wordt niet gefiltreerd.
Zacht. ldeuren. der is nog het fixeerbad zelf zuur te De oplossing geeft sepia tot purper-
Merol 2,8 g rnaken. Een eenvoudig en goed werkend bruine afdrukken. Het bad werkt pas
Natriumsulfiet 14,0 g
Natriumsulfiet 3:S,5 g zuur fixeerbad is het volgende: goed wanneer het wat ouder is. Men
Hydrochinon ~,3 g
H ydrochinon 10,0 g Natriumthiosulïaat (hypo) 250 g kleurt bij zoo hoog mogelijke tempe-
Natriumcarbonaat 10,7 g
Glycine 7,0 g Kaliummetabisulfiet 25 g ratuur, 32° tot 4~o C. Het kleuren
Kaliumbromide 1,5 g Natriumcarbonaat 78,0 g Water tot I I duurt 30 tot 60 mm, Wanneer de ge-
Water tot I 1
Broomkalium 2,3 g Dikwijls voegt men aan het fixeer- wenschte kleur bereikt is, spoelt men
Water tot I 1 bad bovendien nog een stof toe, die de met water van dezelfde temperatuur
Hard. Voor het gebruik I :3 verdunnen. gelatine hard en onoplosbaar maakt: af en wrijft eventueele neerslagen met
Metol 1,0 g Natriumsulfiet 56,8 g Hypo 250 g watten af. Hierna wordt een half uur
Natriumsulfiet 30,0 g Hydrochinon 4,6 g Water tot I I in stroomend Water gespoeld.
Mengen en Roeren II
 MENGEN EN ROEREN
FOTOGRAFIE
Sulfid~kleurbad. Oplossing A:
In oplossing C moet men het zuur
-----163
Versterken.
De afdrukken worden uiterst zorg- Ferriammoniumcitraat 5',6 g eerst met het water mengen, de op-
vuldig gefixeerd en gespoeld. Hierna Water tot 56,7 cm" lossing wordt dan bijna tot koken Bleeken in;
worden ze in het volgende bad ge- verhit en hierna voegt men het vana- Sublimaat (vergif)
diumchloride toe. 8,0 g
bleekt: Oplossing B: Broomkalium 8,0 g
Rood bloedloogzout 5,6 g Men voegt de oplossing B bij op- Water tot 500,0 cma
Broomkalium 7,5 g Water tot 56,7 cm' lossing A, en mengt hiermede dan
Rood bloedloogzout 19,5 g onder goed roeren de oplossing C. Even afspoelen en herontwillilen in:
Water tot 500 cm:! Oplossing C: Men laat de afdrukken in de op- Natriumbisulfiet 21 g

Hierna worden de afdrukken niet

langer dan een minuut afgespoeld ~n in
~~~uur 28 % tot ;:I;~~ lossing tot ze donkerblauw ziin. Hierna
spoelt men in water tot de kleur
groen geworden is.
Hydrochinon
Broomkalium
Water tot
;;u
21
g
g
I
De drie oplossingen worden kort I
de volgende sufide-oplossiug opnieuw voor het gebruik gemengd. Men laat Indien het wit geelachtig is kan men
ontwikkeld: de afdrukken %00 lang in de oplossing dit verwijderen door in de volgende Na het herontwikkelen kan men het
Natriumsulfide (Na.S) 115 g tot de gewenschte tint bereikt is. oplossing te dompelen: negatief zachter maken met:
Water 500 g Hierna spoelt men in stroomend water AmmoniumsulfocYilIlaat 1,6 g Ammoniak 100 cm3
tot het wit geheel helder is. Water tot 285,0 cml Water 900 cm!
Deze oplossing wordt I : 6 verdund.
De afdrukken komen hierin zeer Men maakt het negatief harder met:
Hypo 100 g
vlug met een fraaie bruine kleur terug. Rood kleurbad.
Hierna een half uur spoelen. Bliksemlichtpoeder. Water 1000 g
De resultaten die men volgens deze Oplossing A: Een matige en harmonische ver-
bruin-kleurmethode verkrijgt zijn goed, Kali urncitraat 50 g Magnesiumpoeder .2 dl sterking verkrijgt men met:
de afdrukken zijn ook duurzaam. Water tot ;SOO cm-' Thoriumnitraat droog in
Men moet de oplossingen echter zeer poeder I dl Oplossing A:
zuiver houden en vooral geen oude Oplossing B: Kort voor het gebruik mengen. Kali umbich.romaat 60g
bedorven sulfide-oplossing gebruiken. Kopersulfaat 7,5 g Water tot 1 I
Ook de bleekoplossing mag niet te Water tot 250 ent
oud worden. Wanneer het bleeken Oplossing B:
langer dan drie minuten duurt, moet Oplossing C: Kleuren van lantaarnplaatjes.
Zoutzuur 100 erna
het bad door een rueuw vervangen Rood bloedloogzout 6,5 g Water 900 cm'
worden. Water tot 205 cm' Ook de lantaarnplaatjes moeten Voor Men bleekt het negatief in JO dl A;
Oplossing B wordt langzaam bij A het kleuren uiterst zorgvuldig ge- 1 dl B en 40 dl water en wascht goed
gevoegd. hierna voegt men onder goed spoeld worden. De normale oplos- uit.
roeren C bij het mengsel. singen voor papier zijn ook hier te Hierna herontwikkelen in:
Zwavelleverldeurbad. gebruiken. Veelal past men de vol- Pyrogallol
gende oplossingen toe: 6,3 g
Potasch .25,0 g
Zonder eerst te bleeken kan men Groen kleurbad. Broomkalium
bruin kleuren met: Blauw: 1,0 g
Water tot 1,0 1
ZwaveUever 2 g Oplossing A: Kaliumbichromaar 0,1 g
Water 1000 g Ferri-aluin 1,3 g
Oxaalzuur 7,8 g
Ferrichloride g Oxaal~uur 3,0 g
1,0 KwIkjodideversterker .
Ferrioxalaat 1,0 g Rood bloedloogzout 1,0 g
Blauw kleurbad. Kali-aluin
Water tot 285 ernS 4,8 ~ Natriumsulfiet 100 g
Zoutzuur IA cm Rood ,kwikjodide 10 g
In het algemeen moeten afdrukken, Oplossing B: Water tot 1000,0 cml Water tot 1000 g
die gekleurd worden, donkerder af- ~ bloedloogzout Bruin: Indien men geen rood kwikjodide
gedrukt worden dan no~, boven- Water tot kan krijgen kan men het vervangen
dien moet men ze zorgvuldig spoelen. Uran ylnitraat
door 10 g sublimaar en 20 g jood-
Verder werkt men het beste met Oplossing C: Kaliumoulaat kalium.
normale papiersoorten, ~ de %~er Z<lut%uur Rood bloedloogzout De versterker werkt krachtig en
bijzondere soorten dikwijls ook hier Vanadiumchloride Ammoniakaluin
vlug, de versterking kan indien noodig
andere eigenschappen hebben. Water tot Zoutzuur
herhaald worden tot het maximum
Water tot bereikt is.
 MENGEN EN ROEREN FOTOGRAFIE 16j

Verzwakken. Ontwikkelaarvlek"en verwijderen. achter. Deze kunnen verwijderd wor- Phosphorzuur I dl

den door in een verdunde ammoniak- Galluszuur 2 dl
Het contrast verzachtend: Kaliumpermanganaat 15 g oplossing of in een ro-pcts natrium- Arabische-gomoplossing 8dI
Ammoniumpersulfaat 50,0 g Water tot I 1 sulfietoplossing na te baden. Water 14 dl
Natriumsulfiet 5,0 R Men wascht de handen met deze
Zwavelzuur 4,2 cm3 oplossing tot ze geheel donkerbruin
Water tot 500,0 cm' zijn. Hierna wascht men in schoon Desenstblliseeren. Aluminium etsen.
Voor het gebruik verdunt men deze water goed af en behandelt ze dan
oplossing I : 9; bij het verzwakken de met de volgende oplossing: Bij alle ontwikkelaars, behalve die wel- Ammoniumbichromaat-
vloeistof in beweging houden. Vlug Kaliummetabisulfiet 250 g ke borax bevatten, kan men het ont- oplossing 10 % Idl
afspoelen en nafixeeren in een re-pets Water I I wikkelen van kleurgevoelige platen veel Phosphorzuur 20 % Idl
hypo-oplossing aangezuurd met kalium- Negatieven die pyrovlekken hebben gemakkeliiker maken door een desen- Arabische-gomoplossing 8 dl
metabisuLfiet. Een op deze wijze ver- kan men reinigen door ze te bleeken sibilisator te gebruiken. Men gebruikt Water 8 dl
zwakt negatief kan later weer versterkt en met een metol-hydrochinonont- hiervoor het pinacryptolgeel en bet
worden. wikkelaar opnieuw te ontwikkelen. pinacryptolgroen. Natriumphosphaat 15 g
Het contrast wordt versterkt door: Men kan de te ontwikkelen nega- Natriumnitraat IS g
tieven öf eerst in de oplossing baden, Heet water 2 I
Oplossing A: foto .bleekoplossl Di'. Of men voegt den desensibilisator on- Phosphorzuur 80 % 30 g
Natriumthiosulfaat 28,5 ~ middellijk aan den ontwikkelaar toe.
Water tot 500,0 cm Oplossing A: In beide gevallen moet men met het Men verdunt I dl salpeterzuur met
Oplossing B: Kaliurnpermanganaat 5 g toelaten van het sterkere licht wachten 7 dl water en verzadigt het zuur met
Water I I tot de ontwikkeling begonnen is. Hier- zink.
Rood bloedloogzout 57,0 ~ na kan men zonder gevaar het negatief De verkregen zinknitraatoplossing
Water tot 500,0 cm Oplossing B: bij normaal oranje tot rood licht mengt men met het halve volume
Men mengt voor het gebruik ge- Keukenzout 70 g verder ontwikkelen. De ontwikkeling Arabische-gomoplossing en verdunt
lijke deelen van oplossing A en B. Sterk zwavelzuur 4 g wordt door deze toevoe~ing iets ver- met zooveel water als noodig is.
Deze verzwakker wordt algemeen ge- Water tot I I traagd, duurt 2:S tot 30 ,~ langer.
bruikt, vooral bij de flauwe nega- Voor het gebruik gelijke deden der
tieven, die hierdoor voor de repro- beide oplossingen mengen. Na het Steen etsen.
ductie beter geschikt worden. bleeken reinigen in een I-pets op- Geëtste lijnen vullen.
Normaal werkend: lossing van natriumsulfiet en bij dag- Men voegt zooveel salpeterzuur bij
Oplossing A: Jicht herontwikkelen met metol-h ydro- Om de teekening beter zichtbaar te een Arabische-gomoplossing tot men
Kaliumpennanganaat chinon. maken vult men de lijnen met het juist een inwerking op den steen waar
Sterk zwavelzuur Een dichroitischen sluier kan men volgende mengsel: kan nemen.
Water dikwijls verwijderen met thiocarba- Witte bijenwas 10 dl
mide-oplossing: Krijtwit 5 dl
Oplossing B: Thiocarbamide ~g Deze worden samen gesmolten. Collodium.
Ammoniumsulfocyanaat 1.2r3 g Citroenzuur 10 ,
Water tot 500,0 cm- Water tot Nitrocellulose 15 tot ao sec 3 dl
Voor het gebruik mengt men gelijke Staal etsen. Aether 48,5 dl
deelen van de beide oplossingen. Het Alcohol 48,5 dl
verzwakken duurt 1 tot 3 min, hierna AcEtaat .fU m kleefstof. Salpeterzuur 32 dl
wordt in een I-pets oplossing van Zoutzuur 3 dl
kaliummetabisulfiet gebaad en goed Aethylacetaat 100 cm' Spiritus 16 dl Waterspatten op negatieven.
gespoeld. Deze verzwakker werkt zeer Aceton 100 cm' Water 96 dl
gelijkmatig, is dus voor negatieven die Aeetylcellulose 2 g Deze kan men verwijderen door te
goed harmonisch zijn, doch te dicht IJsazijn 30 cm' bleeken in een oplossing van I g kali-
om normaal gecopieerd te worden. Zink etsen. umbichrornaat en .2 cm' zoutzuur in
100 erna water en opnieuw te ont-
Blauwe vlekken. Ammoni umni traat 3 dl wikkelen met een elon-hydrochinon-
Fotosc:halen reinigen, Ammoniumphosphaat 3'/1 dl ontwikkelaar.
Kaliumbichromaat 120 g Bij sommige sterk rood gevoelige Calciumchloride 1/. dl
Zwave~uur 100 cm" platen en filmen blijft na het fixeeren Fluorwaterstofzuur '/. dl
Water tot 1000 cm" een blauwe sluier of blauwe vlekken Arabische-gomoplossing 80 dl
166 MENGEN EN ROEREN FOTOGRAFIE

Ontwikkelende flxeeroplossing. Zuurpasta. mechanische bewerking in een ge- en dan normaal verder behandeld.
schikten vorm gebracht worden, wordt Voor beter werk brengt men op den
Metol 5- 10 g Geactiveerde colloïdale klei 6 dl gelijkmatig tot een bepaalde dikte af- wasvorm eerst een dun laagje nikkel
Hydrochinon 15- 20 g Water 70 dl geschaafd, eventueel kan het voor op en dan pas het koper. Deze methode
Natriumsulfiet 50-- 80 g Zoutzuur 28 dl rotatiedruk tot een cilinder gebogen mag niet verwisseld worden met bet
Soda (gecalc.) 30-- 40 g Men laat de klei een nacht met het worden. vernikkelen Van geheel afgewerkte
Natriumhydroxyde 2<>-- 30 g water staan en voegt dan het zuur toe. Voor zeer fijn werk perst men den electrotypieën. Voor cliché's, waarvan
Kaliumbromide 5- 10 g vorm direct in dun bladlood. Dit lood men buitengewoon veel afdrukken wil
Natriumthiosulfaat 250-3°0 g wordt dan met chroomzuur behandeld, maken, past men tegenwoordig het
Ammoniumpicraat 3- 5 g Eltttrotypie. opdat bet koper niet te vast hecht, verchromen toe.
Water 1000 g
Hieronder verstaat men het langs
Zilver terupinncn Dit filmen. galvanischen weg vervaardigen van een
cliché. Men giet eerst een dun laagje
Men kookt 40 kg filmafval met 100 I was, dat uit ozokeriet (aardwas) met
water, waarin men I kg natrium- enkele toevoegingen bestaat op een
hydrozyde opgelost heeft. De oplossing plaat van lood, koper of aluminium.
gebruikt men om nog eens 40 kg film De te reproduceeren plaat perst men
uit te koken. Bij kookhitte voegt men nu hydraulisch op deze wasplaat; de
nu zooveel zoutzuur toe tot de gelatine vorm bevat nu dus het negatief.
geheel gecoaguleerd is. Het neerslag Deze vorm wordt met behulp
wordt afgefiltreerd en in een moffel- van zachte borstels met uiterst fijne
oven bij 500° tot 600° C verasebt. De graphier ingewreven en gewoonlijk
rest wordt met de drievoudige hoeveel- brengt men nu eerst een dun laagje
heid soda gemengd en in een kroes koper op door den vorm met een ver-
gesmolten. Het zilver smelt men met dunde oplossing van kopersulfaat te
iets salpeter tot het oppervlak spiegelt. overgieten en hierin ijzervijlsel te
Uit oude fixeerbaden wordt het strooien. Het ijzervijlsel maakt uit de
zilver met natriumsulfide neergeslagen oplossing metalliek koper vrij, dat
en met ijzervulsel samengesmolten. zich op het grapbiet afzet.
Het verkregen zilver wordt dan ge- Om de graphierlaag nu electrisch te
reinigd. kunnen verbinden, maakt men Of
direct contact met de metalen plaat
waarop de waslaag zich bevindt, in
Lenaea reinigen. welk geval de plaat met was gelsoleerd
Water cm'
100 moet worden, èf men giet in het was
Alcohol cml
30 een stukje koper en verbindt dit stukje
Salpeterzuur 3 druppels koper met het graphier.
Een schoon katoenen lapje met de De vorm wordt nu in een aange-
oplossing vochtig maken en de lens zuurde kopersulfaatoplossing gehangen.
hiermede reinigen; dan goed droog Men laat 1 tot 11/1 uur een elec-
poetsen. trischen stroom doorgaan tot zich een
koperlaagje van 0, 1~ tot 0,25 mm af-
Gelatincfilm reinigen. gezet heeft.
Het koper wordt nu met beet water
Alcohol 98-99 dl van den wasondergrond losgemaakt en
Diaethylamine 2-1 dl met een dun laagje soldeer, uit 35 %
tin en 6,. % lood bestaande, samen-
gesoldeerd. Hierna giet men een dikke
Gelatine barden. laag electrotyp-metaal op den vorm.
Dit metaal bestaat gewoonlijk uit 3
Formaline 100 cml tot 4 % tin en antimoon en de rest
Pousch 100 2 is lood.
Water 1000 cm3 Het ruwe cliché moet nu door
 BOUWMATERIAAL,
goedkoope soorten, die gips bevatten,
moeten vermeden worden.
Voor bruin zijn de bruine ijzer-
oxyden en gebrande okers te ge-
bruiken, terwijl men kaki, geel en
VIJFTIENDE HOOFDSTUK. dergelijke tinten met behulp van oker,
geel iizeroxydeth ydraat), chroomgroen
en ultramarijngroen kan maken. Voor
BOUWMATERIAAL~ METAAL EN GLAS. groen neemt men de beide laatste
pigmenten.
Reeds in de oudheid kende men beton, een bouwmateriaal dat uit
steens tukken en een bindmiddel of mortel bestaat. De Romeinen en de Stofvrije betonvloeren.
Phoeniciërs gebruikten gebroken baksteen of gebroken natuursteen als
toeslagen waarschijnlijk vulkanische cementen en kalk als bindmiddel. Hiertoe wordt de oppervlakte van
het beton gehard met behulp van een
Tegenwoordig neemt men gewoonlijk zand en grind met cement.
speciale waterglasoplossing. Dit water-
De verhouding waarin de verschillende bestanddeelen in beton glas heeft een soortelijk gewicht van
gemengd worden, wanneer men een zoo sterk en dicht mogelijk beton 42,25° tot 42,75° Baumé, terwijl de
wil maken, kan men ongeveer bepalen door de volgende redeneering verhouding van natriumoxyde tot
siliciumdioxyde I : 3,25 bedraagt.
t~ te passen. De groote stukken moeten het geheel dragen. De ope-
De oplossing wordt voor het ge-
nmgen tusschen de groote stukken moeten nu door fijner materiaal, bruik in een verhouding van I : 4 met
dus in het algemeen zand, opgevuld worden, en de openingen die nu zacht water verdund en 2 tot 4 weken
nog overblijven, moeten met de cement gevuld worden, waardoor alle na het storten van den vloer pas op-
gebracht. De vloer moet hierbij geheel
deeltjes aan elkander gekleefd worden.
schoon zijn, daar bv. vetvlekken het
In het algemeen neemt men op I maatdeel cement 2 tot 3 rnaatdeelen indringen van de silicaatoplossing ge-
scherp zand en 3 tot 4 maatdeelen grof grind. heel verhinderen. Men schrobt den
Afhankelijk van het doel waarvoor het beton gebruikt wordt, kan men vloer goed af en laat hem dan een
de verhoudingen wijzigen. In vele gevallen is het niet noodig het paar dagen goed drogen. Pas wanneer
hij geheel droog is brengt men de
maximum aan sterkte te bereiken en neemt men dus eenvoudig silicaatoplossing op, die nu in de poriën
minder cement. Van groot belang is het dat het gebruikte zand en binnen kan dringen. Het silicaat rea-
grind geen leemachtige bestanddeelen bevatten. De vastheid wordt geert met de vrije bestanddeelen van
het beton en de gevormde kalksilicaten
hierdoor onmiddellijk aanmerkelijk minder.
verharden het beton aanmerkelijk.
Het mengen geschiedt voor kleine hoeveelheden geheel met de hand, Men laat de oplossing 24 uur in-
groote hoeveelheden worden met betonmolens van verschillende con- trekken en verharden, waarna men
structie gemengd. den vloer met schoon water afwascht.
of de cementspecie aanmerkelijk ver- Hierna laat men drogen en herhaalt
Gekleurd beton. minderen. Meer dan 10 % mag men de bewerking. In het geheel brengt
nooit toevoegen. men de silicaatoplossing 3 tot 4 maal op.
De deklagen bij vloeren van beton Voor grijs en zwart neemt men
en ook cementpleister kan men met zuiver roetzwart, carbon black, man-
hiertoe geschikte pigmenten kleuren. gaanzwart of iizerzwart, Voor blauw is Zuurvast beten.
De pigmenten moeten absoluut tegen alleen ultramarijnblauw te gebruiken-
kalk bestand zijn, moeten een zoo hoog Voor de verschillende schakeeringen Door beton met dezelfde oplossing
mogelijke dekkracht bezitten en mogen van rood kan men nagenoeg alleen de van natriumsilicaat als hierboven te
geen bestanddeden bevatten die scha- ijzeroxyde-roods nemen, die in zeer behandelen, waarbij de vrije kalk in
delijk zijn voor het beton. Men moet verschillende tinten in den handel het silicaat omgezet wordt, wordt het
zoo weinig mogelijk verfstof toevoegen, komen. Ook hier moet men de beste soor- beton betrekkelijk goed bestand
daar alle verfstoffen in te groote ten gebruiken en niet die, welke met tegen verdunde zuren, terwijl niet be-
hoeveelheid de vastheid van het beton vulstoffen versneden ziin. Vooral de handeld beton zeer spoedig uit elkaar
METAAL EN GLAS
---------------------
valt, daar de kalk bv. met verdund
zoutzuur onmiddellijk reageert. Door
de behandeling van tijd tot tijd, bv.
ieder jaar, te herhalen, kan beton ook
in aanraking met organische zuren
zeer lang goed blijven.
Muuruihlal' \I~rwijdereD.
Men verdunt gewoon sterk zoutzuur
met 10 dl water en borstelt hiermede
de vlekken af. Na ongeveer 4 min
wordt het zuur met schoon water af-
gespoeld. Het zuur mag niet langer
inwerken, daar dan vooral beton en
mortel aangetast worden en blijvende
vlekken ontstaan. Indien noodig wordt
de bewerking na eenigen tijd herhaald.
Bij zeer goed droog beton kan men
de vlekken dikwijls verwijderen door
ze met een sterke oplossing van paraf-
fine in benzine goed in te wrijven.
Deze bewerking wordt ook dikwijls
toegepast om het beton waterafstootend
te maken en om bij gekleurd beton
de kleur gelijkmatiger te maken.
Vlug verhardend beion.
De eenvoudigste methode om vlug-
ger een hooge drukvastheid te be-
reiken, is de massa intensiever te
mengen. Door den mengtijd van
1-2 min tot 5 min te verhoogen, kan
men de drukvastheid na drie dagen
verdubbelen. Bovendien heeft beton
een bepaalde temperatuur en vochtig-
heid noodig om vlug te verharden.
De temperatuur moet minstens 700 F
of 21° C zijn, terwijl men er voor
moet zorgen, dat het toegevoegde water
niet kan verdampen. De soldaten
wisten gedurende den groeten oorlog,
dat hun betonnen bomvrije schuil-
plaatsen veel meer uithielden wanneer
ze het beton gedurende het verharden
zorgvuldig met natte doeken bedekt
hielden.
Verder kan men het beton vlugger
doen verharden door aan het aan-
m.ukwater eenige procenten calcium-
chloride of calciumoxychloride toe te
 MENGEN EN ROEREN BOUWMAT.E.fUAAL, METAAL EN GLAS 171

voegen. Men neemt 2 tot 4 % cal- roeren de ijsazijn toe. Men verkrijgt Hecbten van nieuwe op oude Bitumencompositie voor vloeren
ciumchloride en 7 tot 10 % calcium- een heldere dikvloeibare oplossing. cementlaren. en paden.
oxychloride. Gewoonlijk maakt men Voor het ge bruik kan men de op-
e~n geconcentreerde oplossing en voegt lossing even tueel nog met naphta ver- Bij vloeren komt het dikwijls voor, Zand 75-86 dl
hiervan de overeenkomstige hoeveel- dunnen. Men kan ze met de kwast of dat men gaten moet repareeren. of Bitumen 11-15 dl
heid aan het aanmaak water voor met een verfspuit opbrengen. De den vloer geheel van een nieuwe dek- Vuurklei 3-10 dl
ie.dere~.zak cement toe. De werking is oplossing dringt diep in het beton laag moet voorzien. Het hechten van
ruet bIJ alle soorten cement gelijk, binnen en werkt sterk waterafstootend. de nieuwe lagen op de oude kan men Asfaltemulsie 1,75 dl
men moet dus eerst een klein proefje Men kan ook aluminium-calcium- aanmerkelijk verbeteren door de oude Cement I dl
maken. stearaat direct aan bet betonmengsel laag op de gewone wijze eerst schoon Steenslag 5 dJ
toevoegen. Men neemt dan 100 tot te kappen en dan met onverdund
200 g per zak cement. waterglas in te smeren. Men moet Gips 10-77 dJ
Harden van cementen vloeren. Voor hetzelfde doel kan men ook waterglas gebruiken met een soortelijk Asfalt ~6dl
ammoniumstearaat gebruiken. gewicht van 4l,2~0 tot 42,750 Baumé Zand 6 dl
Ook bij oude vloeren, wanneer de Andere middelen die opgestreken en met een samenstelling natrium-
bindkracht reeds verminderd is, kan worden zijn: oxyde kiezelzuur als I : 3,25. In het
men de vastheid aanmerkelijk ver- Paraffine 5 dl natte waterglas strooit men iets droog Imitatie marmertereis.
hocgen door een behandeling met Chin. houtolie 10 dl cementpoeder en versmeert het met
fluosilicaten, dit zijn zouten van het Standolie ao dl een kwast. Gemalen marmer 15 dl
gemengde fluor-kiezelzuur, Gewoonlijk Hierop wordt dan onmiddellijk de Glaspoeder
neemt men het magnesium-
zinkzout.
of het
Petroleumdestillaat
Benzol
IO dJ
40 dJ nieuwe laag aangebracht. Magnesi urnoxyde
Chloormagnesium 1,19
3~
13 dl
Deze fluaren reageeren ook weer Talk (rundvet) 10 dl
chemisch met de vrije kalk uit de Standolie 5 dl Cement bestand tegen
cement en Zetten deze in zuur- Paraffine I dl calciumchloride. Terrazzovloeren.
vaste en harde onoplosbare verbin- Naphta 32 dl
dingen om. De vastheid van de massa Siccatief O,I dl Aluminiumoxyde 40 dl Op den ondergrond van beton komt
wordt hierdoor aanmerkelijk verhoogd. Kalk 40 dl eerst een dunne laag fijn zand en hier-
Bij het behandelen van een vloer Kiezelzuur IS dl op waterdicht asfaltpapier. Hierop
moet deze eerst zorgvuldig gereinigd Schuimbeton. Calciumchloride 1 dl komt nu' eerst de eigenlijke onder-
worden. Hierna laat men door en door grond, en wel een laag specie, onge-
drogen. Nu lost men voor de eerste Daar woningen met wanden van veer 3 tot 4 cm dik. De specie bestaat
behandeling het fluosilicaat in een beton buitengewoon koud zijn, heeft Schilderen van baksteen. uit I dl cement en 3 dl zuiver, grof
verhouding van I: 16 in water op. men methoden uitgewerkt om beton en scherp zand, met zoo weinig
Na ongeveer drie uur kan men een poreus te maken. Het Iaat dan het Een zekere methode om baksteen mogelijk water aangemaakt.
tweede hoeveelheid opbrengen, de geluid niet zoo gemakkelijk door, iso- waterdicht te maken, is schilderen met De eigenlijke terrazzomassa bestaat
concentratie hiervan maakt men nu leert tegen koude en wordt lichter. olieverf. Het uiterlijk wordt hierdoor uit een mengsel van 1 dl cement en
I : 8. Voor de vloer na de laatste De drukvastheid wordt natuurlijk natuurlijk geheel anders. Als grond- 3 dl gekleurde steenstukjes. De kleur
behandeling geheel droog is, moet hij minder, bij normalen woningbouw verf neemt men een vrij vette verf, en de grootte der stukjes steen hangen
afgewasschen worden, daar er anders wordt echter de maximumbelasting van daar een deel van de olie door den van den smaak af. Soms wordt een
gemakkelijk witte vlekken achter beton toch nooit bereikt. Men kan steen opgezogen wordt, nog verdund fijnere en soms een grovere structuur
blijven. schuimbeton maken door aan het beton met terpentijnolie. Ten einde het weg- verlangd, soms neemt men een mengsel
stoffen toe te voegen, die met water zinken van deze verf te verhinderen van grof en fijn. Dit is een questie
en kalk waterstof ontwikkelen. Hiertoe voegt men tegenwoordig bepaalde van persoonJijken smaak.
Beton en cement waterdIcht behooren aluminiumpoeder. calcium- stoffen als poriënvuiler toe. Hiervoor Wanneer de onderlaag voldoende
maken. en magnesiumpoeder, ook fe rrosiJ i- neemt men aluminiumpalrnitaat of hard is, legt men eerst in dunne latten,
ciurn, De hoeveelheden moeten in stearaat, De groote moleculen van die iets hooger moeten %Îjn dan de
Naphta 100 dj ieder speciaal geval geprobeerd worden. deze stoffen verstoppen de poriën. laag dik wordt, de afscheiding tusschen
Aluminiumstearaat 10 dl De nieuwste methode is het toe- Verder zijn de gezwavelde oliën hier de verschillende kleuren. De terrazzo-
IJsazijn 0,3-1,~dl voegen van een sterk schuimende stof. geschikt. Op de grondlaag komt nu massa, die zoo droog mogelijk moet
De naphta wordt op 800 C ver- Bij het mengen wordt dan schuim ge- een tweede verflaag, die niet zoo ver zijn, wordt nu opgebracht en met een
warmd en dan lost men hierin het vormd, dat zich met bet beton mengt. verdund wordt. De derde laag is een rechte lat met zagende bewegingen
aJuminiuDlStearaat op. Nadat alles goed normale verf, bij voorkeur een stand- af(e5treken.
opgelost is voegt men onder goed olie-loodwi tverf. Na het afstrijken gaat men met een
 172
MENGEN EN ROEREN
------- ----- ----~--_.-_-- ..
BOUWMATERIAAL, METAAL EN GLAS 173
wals in beide richtingen over de massa Gips
om alles goed te vullen en de steentjes 32 dl Bij het maken Van deze legeeringen Laat het voorwerp zoolang in het
Dextrine 4 dl wordt eerst het lood met het bismuth bad tot het de gewenschte kleur ge-
naar de oppervlakte te brengen. Men Puimsteenpoeder
strooit nu, bij voorkeur grootere 4 dl samengesmolten. Hierna voegt men kregen heeft en spoel dan goed in
steentjes in de massa tot het oppervlak onder goed roeren het tin toe. De heet water af.
voor ongeveer 85 % door de steentjes Spi;lters in hout. temperatuur moet men zoo laag mo-
Ingenomen wordt. Met een troffel gelijk houden, daar vooral cadmium
Door de spijkers eerst in een J5-pcts een neiging heeft om te verbranden. Vertinnen van schroeven.
maakt men de oppervlakte nu zuiver oplossing van colophoniurn in benzol
glad. De troffeJstreken mag men ge-
rust nog kunnen zien. te dompelen en te laten drogen, Aluminiumsulfaat 15 dl
hechten Ze in hout aanmerkelijk beter. KLEUREN VAN METALEN. Zuur kaliumtartraat IS dl
Zoodra het terrazzo voldoende hard
is, wordt het glad geslepen met carbo- Tinzout 4 dl
rundumsteenen, bij voorkeur machi- Het resultaat hangt voor een groot Water 1000 dl
Hout onbrandbaar deel van de voorbereiding af. De me- Men doet de oplossing in een pan
naal. Gedurende het afslijpen moet de Irnpregneeren,
vloer voldoende nat gehouden worden. talen moeten zuiver schoon zijn, goed van zink en kookt de schroeven drie
Men spoelt den vloer nu goed schoon Natri umacetaat 15 dJ gepolijst en vetvrij. Men poetst met kwartier. Het bad moet voor iedere
en vult de gaatjes die eventueel te Water 8S dl roteerende borstels van zilver of mes- portie schroeven opnieuw aangezet
zien zijn, met cementspecie. sing en met lappenschijven. Soms kan worden. De glans kan verhoogd wor-
Nu laat men den vloer een week Beter: men Zeer fraaie resultaten bereiken den door de vertinde schroeven in
verharden, houdt hem in dien tijd Natriumacetaat 22 dl door het metaal Voor het kleuren met een rolvat met hardhoutzaagsel na te
vochtig en slijpt dan volkomen glad. Dinatriumphosphaat 3 dl den zandstraal te behandelen, soms polijsten.
Voor het verharden moet men de Water 75 dl ook na het kleuren. In het algemeen
temperat~ur c~ntroleeren. De~e mag Het hout wordt met deze oplossing kleurt men metalen door Ze opper-
niet te dicht bil het vriespunt komen aan beide zijden drie maal ingesmeerd. vlakkig in oxyden of in sulfiden om Zilver zwart kleuren.
bevriezen moet absoluut vermede~ Tusschen de bewerkingen laat men de te zetten,
worden. oplossing goed intrekken. Kalium-, natrium-, ammonium- of
calciumsulfide in '/,- tot I-pets op-
Aluminium zwart kleuren. lossing. Men dompelt het zilver in de
Vloeren voor melkfabrieken. LEGEERINGEN (GEMAKKELIJK Water 1000 dl heete oplossing.
. Door de vloeren met paraffine te SMELTBARE). Natriumhydroxyde 125 dl Met een lappenschijf kan men de
lmpregneeren worden ze ongevoelig Keukenzout 30 dl verhoogde deelen van grijs tot geheel
Voor de zwakke zuren en alkaliën, die LJpowitz.metaaJ. Men dompelt het aluminium ge- blank poetsen.
in melkfabrieken voorkomen. Men kan durende een kwartier in de bijna
Cad miu m 3 dl kokende oplossing, spoelt goed met
e.~n oplossing van paraffine in terpen- Tin
tiinolie en benzol maken, strijkt deze 4 dl schoon water af en dompelt dan in Koper kleuren.
Bismuth 15 dl het volgende bad:
oplossing warm op en na het ver- Lood
dampen van het oplosmiddel gaat men 8 dl Zouttuur 1000 & Bruin:
Deze samensmelten en dan toe- Ferrosulfaat 145 dl Kaliumchloraat 8 dl
met heete ijzers over den vloer om de voegen:
rest Van het oplosmiddel te doen ver- Arsenicum 100 dl Kopersulfaat 30 dl
Kwikzilver 2dJ Water 1000 dl Water 1000 dl
dampen.
Het smeltpunt is 61° C. Het aluminium blijft in dit bad De oplossing moet heet zijn. Nat
Beter .is het de oplosmidde.len geheel
te vermiidan en de paraffine met be- slechts eenige seconden. Hierna met met een kras borstel bewerken. Indien
hulp van heete ijzers of eventueel met Rose.metaal. heet water goed afwasschen, de kleur ongelijkmatig is, dan herhalen
een soldeervlam in den vloer in te en droog borstelen.
Bismuth 2 dl
smelten. Hierdoor wordt de vloer vol-
komen dicht en zuurvast. De bewer-
Lood [ dl Tin zwart kleuren. Donker-roodbruin:
Tin I dl
Kopersulfaat 30 dl
king moet Van tijd tot tijd herhaald Het smeltpunt is 93° C.
worden. Het tin wordt eerst in een kokende NikkeJsulfaat 15 dl
oplossing van kaliumhydroxyde goed Kaliumchloraat 8 dl
SmeltzekeringaUi_ge. Ontvet en dan na het afspoelen in heet Water 1000 dl
Plejster. water onmiddellijk in het volgende bad
Tin 94 dl Brons, chocoladebruin en zwart:
Portlandcemen t 67 dl gedompeld:
Lood 344 dJ Heet water 1000 dJ Kaliumsulfide 10 dl
Gemalen steen Jog dl Bismuth
Suikerrietvezels 500 dl Antimoonchloride 45 dl Water 1000 dl
24 dl Het smeltpunt is 75° C. Koperchloride 90 dl Hoe langer het koper met de op-
 174 MENGEN EN ROEREN BOUWMATERIAAL, MET AAL EN GLAS
----- 175
lossing in aanraking blijft, hoe don- Men hangt het voorwerp als kathode Hierna laat men eenige uren drogen,
kerder wordt de kleur, ten slotte zwart. Messinl" zwart kleuren.
in deze oplossing, electrolyseert bij verwijdert de roest en wrijft opnieuw
Andere tinten: Kopercarbonaat 750 dl
0
40 C met een stroomsterkte van 0,6 A in. De bewerking herhaalt men tot de
Ammoniak 150 dj per vierkanten decimeter met zuiver gewenschre kleur verkregen is.
Geel bariumsulfide 12 dl koper als anode. IJzer kan men ook kleuren door het
Water Water zooveel als noodig.
1000 dl Men laat een voldoend dikke laag in gesmolten natriumnitraat of een
Een ver%adigde Oplossing van koper- ontstaan, die met zuur gebeitst kan mengsel van natrium- en kalium-
Geel bariumsulfide 8 dl worden. nitraat te dompelen. Men kan aan de
CaJciumsulfide acetaat wordt met zooveel ammonium-
4dl carbonaat gemengd tot het messing bij smelt ook nog bruinsteenpoeder toe-
Water 1000 dl voegen.
gewo~e temperatuur in de oplossing
spoedig zwart wordt. IJzer kleuren. Verder laat men vooral in instru-
Oranje antimoonsulfide 8 dl menten het ijzer of staal blauw aan-
Natriumhydroxyde I5 dj Zwart: locpen. Hiertoe wordt het aan de lucht
Water Men verzadigt arnmoni.û met koper-
1000 dJ carbonaat. Bismuthchloride 20 dl tot 3~Oo everhit.
Sublimaat 40 dl
Kopersulfaat 90 dl Koperchloride 20 dl
AziJnzuur Natriumtbiosulfaat 60 dl
30 dl Loodacetaat 30 dj Zoutzuur 120 dl IJzer tel"eD roesten beschermen.
Natri umbydtoxyde 30 dl Alcohol 100 dl
Water 1000 dJ
Water 1000 dl Water 1000 dl Voorwerpen die niet aangepakt
De laatste drie oplossingen moeten
heet gebruikt worden. Na het kleuren worden en bv. ijzeren voorwerpen
Kopersulfaat 30 dl Kopernitraatopl. 10 % 700 dl die over zee verzonden worden, Vet
Koperacetaat moet het metaal gelakt worden.
15 dl Alcohol 300 dl men in met een oplossing van
Kaliumchloride 45 dl lanoline in naphta, bv. 1 : I of I : 2.
Water 1000 dj Sublimaat 50 dl
Stael blauw.zwert kleuren.
Ammoniumchloride :SO dl De voorwerpen worden eerst met
Kopersulfaat 60dl Water 1000 dl den zandstraal of door afbeitsen in
Kaliumpemungatuat Het . voorwerp wordt gedurende
8 dj 2-3 DUn 10 gesmolten natriumnitraat zuur goed schoon gemaakt en dan in
Water 1000 dl gedon:-peld, bij 3700 tot 425 C. Men
0
Bruin: het volgende bad verzinkt:
laat Iets afkoelen, wascht in heet Alcohol 45 dl Natriumcyanide 4 dl
Antiek I'roen op koper. 'Y,.ater.en Vet in met smeerolie of met IJ zerchloride-oplossing 45 dJ Zin kferrocyanide 5 dl
liinolie. Sublimaat 45 dl Natriumhydroxyde 4 dl
Kopemitcaat 125 dl Salpeterspiritus (nitriet in Sublimaat een weinig.
Salpeterzuur 30 dl Kopersulfaat 3 dl alcohol) 45 dl Water 130 dl
Water 1000 dl
IJzerchloride 90 dl Kopersulfaat 30 dl De stroomsterkte bedraagt :z,s A
. M~n sprenkelt de oplossing voor- Zoutzuur 24 dj Salpeterzuur 22 dl per vierkanten decimeter, spanning
zichtig op het te voren tut gemaakte Salpeterzuur 3 dl Water 1000 dl 5 V en zink-anoden die 0,5 % kwik-
voorwerp. zilver bevatten.
Water 1000 dl
. Men Iaat de voorwerpen eenige uren Salpeterzuur 70 dl Hierna worden de voorwerpen ge-
Antiek groen op meuinr. m de oplossing, laat dan 2-3 uur Alcohol dl
140 wasschen en in de volgende oplossing
drogen en dompalr de voorwerpen Kopersulfaat 280 dl gedompeld:
Natriumthiosulfaat 60 dl Ijzervijlsel 10 dl Nikkelchloride 30 dl
~rueuw een kwartier m de oplossing.
Loodacetaat, nikkeJsulfaat, Hierna laat men IO uren drogen Water 1000 dl Ammoniumchloride 40 dl
uzerrutraar of iizerchlo- plaatst Ze een half uur in kokend water' Natriumsulfocyanide 15 dl
ride 15-60 dj Blauw: Zinkchloride 4 dl
droogt en Vet met olie in. '
Water 1000 dj IJzerchloride 400 dl Water 1000 dl
Antimoonchloride 400 dl De voorwerpen worden nu zwart
Natriumbisulfiet 30 dl Galluszuur 200 dl en worden hierna gelakt of geolied.
Loodacetaat Messinl' rood kleuren.
12 dl Water 1000 dl
Water 1000 dl K~rcyanide Kleine voorwerpen kan men in de
~ dl Brons:
Zinkcyanide volgende oplossing dompelen:
Kopersulfaat 4 dl
15 dl NatriumcYanide Mangaannitraatopl. 10 % 700 dl Ferrochloride :l dl
IJzersulfaat 34 dl Water 300 dl Sublimaat 2 dl
IS dl Natri umcarbonaat 8 dl
Ammoni urncarbonaat 15 dl Kali umnatri urntartraar Het ijzer wordt met behulp van een Water 96 dl
Water 15 dl verwarmt tot
1000 dl Water 1000 dl lapje met de oplossing ingesmeerd. Men laat drogen,
 MENGEN EN ROEREN BOUWMATERIAAL, METAAL EN GLAS 177

100° C en dompelt in kokend water. krijgen. Men moet de voorwerpen na- Colophonium-poeder 2 dJ Gedurende 3 uur houdt men de tem-
lakken of oliën. Buitenshuis zijn de Meel I dl peratuur constant en laat de trommel
De beste methode om ijzer roestvrij kleuren niet duurzaam. of: dan onder draaien 2 uren afkoelen.
te houden is het te bedekken met een Scherp zand 7I dl De voorwerpen worden dan met kurk
laagje phosphaat. Bij deze methode, Vormzand 2'5 dl en zaagmeel gepolijst.
die van verschillende zijden gepaten- Wit goud. Colophoniurn-poeder 4 dl
teerd is, kookt men de voorwerpen met De kernen worden met een melasse-
een oplossing die phosphorzuur, ijzer- Men maakt eerst een Iegeering die oplossing besprenkeld, gedroogd, met Muntstempelwas.
phosphaat en mangaanphosphaat bevat. bestaat uit: zeep ingesmeerd en weer bij 1650 C
gedroogd. Bijenwas 4dl
Voor zacht goud: Colophonium 2 dl
Roest verwilderen. Goud 37 dl Ven. terpentijn 1 dl
Nikkel 38,1 dl Kernolie.
Orthophosphorzuur 35 dl Koper 16,4 dl
Water 30 dl Zink 7,1 dl I. Chin. houtolie 80 dl Corrosie van mapulam.
AethylmethyLketon 10 dl Mangaan 1,4 dl a. Lijnolie I60 dl
Glycolaeth ylaether 25 dl 3. Smeerolie I60 dl De legeeringen van magnesium
of: Voor hard goud: 4. Lakresten 40 dl worden door water niet aangetast
Stannichloride 100 dl Goud 37.4 dl 5. Benzine 40 dl wanneer men in het water I %
Wijnsteenzuur ~ dl Nikkel 44,5 dl 6. Colophonium dl
200 kaliumbichrornaat oplost.
Water 4000 dl Koper 5,0 dl 7. Kalkhydraat 6 dl
Zink I I, I dl 8. Loodglit 7 dl
Mangaan 2,0 dl
Glas etsen.
9. Bruinsteenpoeder 3 dj
Zink kleuren. Deze eerste legeering smelt men No. I en 6 worden samen gesmolten, Heet water
dan met de drievoudige hoeveelheid 7, 8 en 9 worden door roeren met de Ammoniumdifluoride
Daar de verbindingen van zink bijna fijn goud samen, smelt gemengd. Men verhit gedurende Natriumfluoride
alle wit of kleurloos zijn, moet men 20 min op ;;160° C, 2 wordt nu lang- Fluorwaterstofzuur 30 %
een ander metaal Of electrolytisch, of zaam toegevoegd en men houdt de of:
chemisch opbrengen. Door het zink Aluminium teren corrosie temperatuur 20 min op 250° C, verhit Heet water 18 dl
eerst te verkoperen kan men het dan beschermen. dan weer tot ;;1400 C en houdt het Ammoniumdifluoride 40 dl
verder als koper kleuren. mengsel eenige uren op deze tempe- Natriumfluoride Ia dl
Chloorwater met 0,5 % waterglas ratuur. Hierna laat men tot 120 C
0
Me~se 20 dl
Glanzend zwart: of: afkoelen en verdunt met 3, 4 en 5· Fluorwaterstof 60 % 12 dl
Nikkelammoniumsulfa4l1 60 dl Broomwater met '5 % natronwater- Men mengt de bestanddeeten in een
Zinksulfaat 8 dl glas. Iocden bak; voor het gebruik goed
Natriumsulfocyanaat I:; dl De nieuwere methoden, het be- Temperbad. omroeren. Kleine voorwerpen van glas
Waler 1000 dl dekken met een oxydelaag door middel kan. men in een mandje van koper
Het zink maakt men tot kathode. van den electrischen stroom in oxaal- Keukenzout 30 dl doen en dan indompelen. Flesschen
zuur- of chroomzuuroplossingen, zijn Kaliumsulf;ut 44 dl moeten met een caoutchoucstop ge-
5 sec dompelen in: alle nog gepatenteerd. Potasch ~I dl sloten worden; wanneer de binnen-
Natriumh ydroxyde 30 dl Borax Sdl kant ook mat ~eëtst wordt, breken ze
Wit antimoontrioxyde 4 dl zeer gemakkeliik, Men dompelt onge-
Water 1000 dl Etsen van aluminiumref1erloren. Veer I min, l;ut 10 sec afdruipen en
De oplossing wordt tot 70" C ver- CarbonlHeren van ataal. wascht dan met heet water goed af.
warmd. Water van 4'5° C 930 dl Hierna dompelt men nog eens in de
Fluorwaterstofzuur (48 %) 70 dJ Kleine voorwerpen van staal kan vloeistof. Indien het voorwerp niet
30 sec dompelen in: Afwasschen en na beitsen met sal- men oppervlakkig naharden door ze mat genoeg is laat men bet glas langer
Nikkelsulfaat 75 dl peterzuur I : I. bij hooge temperaturen met stoffen in de etsvloeistof.
Natriumsulfaat 110 dl samen te brengen, die gemakkelijk Daar de dampen Van het etszuur
Ammoniumchloride 12 dl koolstof afgeven. De voorwerpen wor- buitengewoon gevaarlijk zijn, moet
Boorzuur 15 dj Kern voor aluminiumgietwerk. den. gepolijst en dan in een trommel men voor goede ventilatie zorgen.
Water 1000 dl met iets olie en voldoende beenderkool Wanneer de vloeistof uitgeput raakt
Met behulp van deze oplossingen Scherp zand 45 dl gedaan. De trommel wordt onder kan men met nieuw fluorwaterstof-
kan men verschillende tinten ver- Vormzand 4'5 dl draaien op ongeveer 400° C verhit. zuur versterken.
Mengen en Roeren 12
 MENGEN EN ROEREN BOUWMATERIAAL, METAAL EN GLAS 179
--------------------------------------------------- .-----.

Ets .afdekmassa. Zirconiumoxyde 1- 3 dl Kalkspaat 30 dl

Titaandioxyde 1- 3 dl Duitsch spiegelglas. Kwarts 170 dl
Asfalt 12,5 dl Dit glas is bijzonder elastisch en Samensmelten, breken en fijn malen,
Bijenwas 4,5 dl verdraagt snelle temperatuursverande- Wit zand 500 dl mengen met 60 dl kleurgevende stoffen
Ceresine 58,0 dl ringen. Ook het volgende recept geeft Natriumsulfut 170 dl en 20 dl zirconiumoxyde,
Stearinezuur 25,0 dl een zeer goede glassoort: Soda 30 dl
Zand 70 dl Calciet 180 dl
Boorzuur 16-20 dl Gemalen steenkool 10 dl Emailleeren van ij~er en staal.
Glas merken. Loodglit 10 dl Arsenicum 5d1
Zeer eenvoudig kan men glas merken IJzeroxyde 5 dl Emailleeren is bet opsmelten van
met een waterglasoplossing van 40° Bé, een laag glasachtige massa. Het is
Na het drogen hecht het vrij goed en Gla:z:uur (zuurvast). duidelijk, dat de kwaliteit van het
na eenige weken kan men het inge- Robijnglas. eindproduct niet alleen van de kwali-
droogde waterglas verwijderen, daar Loodoxyde Sdi teit van het email zelf afhangt, doch
het dan het glas aangevreten en dus Aan de glassmelt voegt men het Natriumoxyde I dl in de eerste plaats zelfs van de wijze
geëtst heeft. volgende toe: Ijzeroxyde I dl waarop het email op het metaal hecht.
Selenium 2 dl Kwarts 15 dl Bij het emailleeren is het voorbereiden
Cadmiumsulfide 1 dl Boorzuur (watervrij) 4dJ van het metaal van het grootste belang;
Glas aetsinkt. Arseentrioxyde I dJ het ijzer moet absoluut schoon, roest-
Heet water 12 dl Koolstof 1/. dJ vrij en vetvrij zijn.
Ammoniumdifluoride 15 dl Kalkglaz;uur. Gewoonlijk verhit men bet ijzer tot
Oxaalzuur 8 dl gloeihitte, waarbij het vet en eventueel
Ammoniumsulfaat 10 dl Belgisch spiegelglas. Kalksteen 100 dl koolachtige resten geheel verbranden.
Glycerine 40 dl Kaolin 26 dl Dit gloeien moet dan ook %00 ge-
Bariumsulfaat 1:5 dl Wit zand 500 dl Gecalcineerde kaolin 245 dl schieden, dat het geheele oppervlak
Wanneer de inkt niet goed genoeg Sulfaat 170 dl Zand 396 dl van het voorwerp voldoende met de
hecht, verdunt men met iets meer Calciet 400 dl Inbranden bij Seger-kegel 13. De lucht in aanraking kan komen. Men
water. Door 2 % natriumfluoride toe Gemalen steenkool 10 dl glazuur is glanzend. moet de voorwerpen dus zoodanig in
te voegen kan men de inkt soms ver- Arseenzuur 2 dl den gloei-oven ophangen, dat de
Een matte glazuur: voorwerpen niet op elkander liggen of
beteren. Het glas moet iets voor-
gewarmd worden. De inkt wordt in Kalksteen 100 dl hangen. Deze methode wordt vooral
flesschen van eboniet of lood bewaard. Boheemsch spiegelglas. Kaolin 26 dl bij een groot aantal betrekkelijk kleine
Men schrijft met een gewonen stalen Gecalc, kaolin I 12 dl voorwerpen toegepast. Daar bij het
pen, laat 2 min inwerken en wascht Kwuts SOO dl Zand 96 dl gloeien roest ontstaat, mag men niet
dan met heet water af. Potasch 200 dl Inbranden bij Seger-kegel I I. langer gloeien dan absoluut noodig is.
Calciet 85 dl Beide glazuren zijn bestand tegen Hiernaast wordt ook het ontvetten
Arsenicum I dl chemische en mechanische inwerking. met kokende soda-oplossing toegepast,
Schrijfinkt voor glas. eventueel neemt men loog of potasch.
Na het ontvetten moet dan goed met
Gebleekte schellak 60 dl Engelach spiegelglas. Magnesia .kalkglazuur. schoon water nagewasschen worden.
Venetiaansche terpentijn 30 dl Na het ontvetten wordt alle roest
Sandarak 8 dl Wit zand. 500 dl Gecalc. magnesiet 19 dl verwijderd door de voorwerpen in ver-
Terpentijnolie 90 dl Sulfaat 140 dl Kalksteen 78 dl dund zuur te dompelen. Men neemt
Pigment 15 dl Calciet 180 dl Kaolin 26 dl verdund zoutzuur of verdund zwavel-
Als pigment kan men roetzwart, Gemalen steenkool 5 dl Ge ca Ic. kaolin 45 dl zuur. Groote voorwerpen ontroest men
ultramarijnblauw, vermiljoen of chro- Arsenicum 5 dl Zand 144 dJ gewoonlijk met den zandstraal, waar-
maatgroen nemen. door een ideale ondergrond voor het
email ontstaat.
Fransch spiegelglas. Glasachtig email. De grondstoffen voor een email
Horak:glas. Wit zand 500 dl worden nu zoo intensief als maar
Zand 60-70 dl Kalk 170 dl Borax 240 dl mogelijk is, gemengd. Immers hoe
Boorzuur 15-30 dl Sulfaat 190 dl Potasch 410 dl beter gemengd hoe gemakkelijker een
Potasch 1- 2 dl Gemalen steenkool S dl Salpeter 30 dl mengsel smelt, daar ieder hoog smel-
3- 6 dl Arsenicum 5 dl Soda 120 dl tend deeltje dan de laag smeltende
Soda
 lBo MENGEN
stoffen naast zich vindt, waarmede het
zich kan vereenigen. Bovendien moeten
de bestanddeelen uiterst fijn gemalen
worden.
Het mengsel wordt nu gesmolten,
en wel zoo vlug mogelijk, daar be-
paalde bestanddeelen, die het email
ondoorschijnend maken, niet te lang
met de heete smelt in aanraking
mogen komen.
Om het smelten te bespoedigen
voegt men gewoonlijk alkaliën als
borax toe, die zeer laag smelten en de
andere bestanddeelen dan Of oplossen
of chemisch aantasten. Men smelt dus
zoo lang tot de massa voldoende
homogeen is en niet tot. een door-
schijnend glas gevormd is. In dit
geval is de massa als email onbruik-
baar.
De gesmolten massa laat men nu
afkoelen en maalt het glas tot bepaalde
fijnheden. Ook hier moet weer op-
gepast worden. De fijnheid hangt af
van de wijze, waarop bet email later
opgebracht wordt. Bepaalde soorten
email moeten vrij grof blijven, andere
worden weef aanmerkelijk fijner ge-
malen.
Het fijn ~ema1en email.frit.
nu gewoonlijk met water en een kleine
wordt
hoeveelheid witte klei tot een dunne
pap aangeroerd. Deze pap wordt dan
door opstrijken of door dompelen op
het te emailleeren voorwerp in een
gelijkmatig dikke Lug opgebracht.
Deze pap moet nu zeer bepaalde eigen-
schappen bezitten. De toevoeging van
:5' tot IO % plastische klei maakt de
pap te dun en Ze hecht niet voldoende
op het ijzer. Men voegt nu een U1t-
vlokkingsmiddel toe, waarvoor men
gewoonlijk borax neemt, voor deklagen
magnesiumsulfaat. Voor de grondlagen
moet men borax nemen, daar alle
andere zouten het iizer doen roesten.
Het is duidelijk dat bij het dompelen
van staal in de emailpap de vloeibare
email een neiging heeft af te loopen;
maakt men de ~p te dik, dan wordt
de laag ongelijkmatig. De ervaring
moet hier den [uisten middenweg aan-
wijzen. Ook mag het zware em~ zich
niet afzetten, daar de samenstelling dan
EN ROEREN BOUWMATERIAAL, METAAL EN GLAS 181
verandert. Het is duidelijk, dat hier worden emaillagen zoo dun mogelijk op zoo scherp mogelijke ijzeren
ervaring en vakkennis de hoofdrol gehouden, echter zoo dik, dat ze vol- punten van een rooster, zoodat het
spelen. Hetzelfde is het geval met het doende dekken. email met zoo klein mogelijke vlekjes
opbrengen Van het email. De groote Het drogen moet nu zeer snel ge- met het ijzer in aanraking komt. Men
verscheidenheid der te emailleeren schieden, echter ook weer niet te snel, vult een oven met voorwerpen van zoo
voorwerpen maakt het onmogelijk dat daar dan kleine scheurtjes ontstaan. gelijkmatig mogelijke grootte en dikte,
men precies aan kan geven hoe men Vooral wanneer de emailpasta zouten daar de tijdsduur van het branden te
een bepaald voorwerp moet behandelen. bevat is het gevaar voor roesten zeer sterk verschilt. De kwaliteit van het
Verreweg de meeste voorwerpen groot en de roestvlekken kan men niet email hangt ten zeerste van het vullen
worden gedompeld. Hierbij is het de weer doen verdwijnen. Bovendien moet der ovens af. Dikke metaaldeelen
taak van deo werkman na het dompelen vooral wit email zoo vlug mogelijk branden niet alleen zelf veel lang-
het email door schudden en draaien droog zijn, daar in natt~n t~stand stof zamer, maar absorbeeren ook de
van het voorwerp zoo gelijkmatig uit de lucht gemakkelijk blijft kleven warmte uit de directe omgeving. Een
mogelijk te verdeelen. Dit is speciaal en donkere puntjes veroorzaakt. dun voorwerp dat in de buurt hiervan
voor den ondergrond van het grootste De voorwerpen moeten zeer nauw- gestaan heeft, kan dan te koud ge-
belang. Wanneer de eerste laag gelijk- keurig in den droogoven geplaatst bleven zijn en dus niet gaar zijn.
matig opgebracht en ingebrand is, kan worden. De luchtcirculatie moet goed De brandtemperatuur hangt geheel
het voorwerp bij het verder afwerken zijn, zoodat geen druppels condens- van de samenstelling van het email af
niet zoo gemakkelijk verongelukken. water over het email loopen en strepen en wordt bij nieuwe emailsoorten in
De emailpap moet hiervoor tamelijk veroorzaken. De gedroogde voor- een kleinen proef-moffeloven bepaald.
dik en kort ziin, ze mag dus niet vanzelf werpen moeten nu zeer voorzichtig
afloopen, behandeld worden, daar een stoot het
Bij zeer eenvoudige en vlakke voor- losspringen van het email ten gevolge
werpen maakt men de email pap dik- kan hebben. De fout komt echter pas Vuurvaste kroesen.
wijls zoo dun, dat ze vanzelf afloopt na het branden te voorschijn.
en een laag van een bepaalde dikte Het branden van kleine voorwerpen Vlokken graphier 21 dl
achterlaat. De voorwerpen worden dus en van wit email geschiedt in moffel- Siliciumcarbide 4~ dl
in de pap gedompeld en hierna zet ovens, het branden Van groote voor- Flintsteen JI dl
men Ze bijna loodrecht tegen een steun, werpen en van donker email in open Borax
zoodat de overmaat afloopt.
Bij groote voorwerpen en vooral die
vlamovens. De voorwerpen zet men Teer Iá ~
met gecompliceerde vormen, scherpe
kanten en holten, spuit men de email-
pasta in een gelijkmatige laag op het
oppervlak. ÛQk hier moeten de eigen-
schappen van het email aan de methode
aangepast worden.
De vierde methode bestaat in het
opstuiven van het droge materiaal op
het bevochtigde voorwerp. Deze me-
thode wordt vooral voor groote voor-
werpen van gietijzer en voor chemische
apparaten gebruikt, daar men hier aan
het frit geen vreemde bestanddeelen
meer behoeft toe te voegen. Het weer-
standsvermogen tegen chemicaliën is
hierdoor aanmerkelijk grooter. Soms
voegt men aan het bevochtigingawater
een kleefstof toe, om te verhinderen
dat het emailpoeder bij het drogen
weer loslaat. Deze kleefstof verbrandt
later echter geheel.
De deklagen worden op dezelfde
wijze opgebracht. In het algemeen
 LEVENSMIDDELEN, DRANKEN EN SMAAKSTOFFEN 183

Recept no. 2. De verkregen stroop laat men rustig

afkoelen en mengt dan met 100 g
Natriumbicarbonaat 28 dl ananasessence uit vruchten en 200 g
Zuur calciumphosphaat 29 dl citroenzuuroplossing r: 1. Tenslotte
Natrium-aluminiumsulfaat 19 dl wordt met ontkiemd water tot Ia I
ZESTIENDE HOOFDSTUK. Stijfsel 24 dl aangevuld.
Recept no. 3.
LEVENSMIDDELEN, DRANKEN EN SMAAKSTOFFEN. Natriumbicarbonaat ::18 dl Citroensorbet.
MonocaJciumphosphaat 22 dl
MavoDDalse. VaDilIesaus.poeder. Natrium-al untini u msulfaat 21 dl 15 tot 25 g agar-agar lost men in
Stijfsel 38 dl 1,3 1 water op en mengt met 3,9 kg
Recept no. I.
Maisena 100 dl geconserveerd citroensap en 7,5 kg
Kippeneieren 4 Vanilline 0,5 dl Recept no. 4. suiker. Hierna laat men even door-
Eierdooiers 6 Kleur (geel) 0,05 dl Natriumbicarbonaat 28 dl koken, tenslotte laat men afkoelen.
Vloeibare pectine 70 g Natriumaluminiumsulfaat 28 dl De afgekoelde stroop mengt men
Geel mosterdpoeder 7 g Stijfsel 44 dl met 100 g citroenessence en kleurt met
Suiker 42 g een plantenkleurstof. Men vult met
Zout ::tB g Boterkleursel. ontkiemd water tot 10 I aan.
Slaolie 3,B 1 Bakpoeder voor de bakkerij.
Mayonnaise-smaak a cm! Recept no. I.
Capsicumtinctuur 4 cm" Kaaskleursel in poeder 3 dl Recept no. 1.
Melk%uur 4 cm" Katoenpitolie 16 dl Natriumbicarbonaat 35 dl Premboeensorbet.
Azijn 180 cm" Het mengsel wordt tot 100° C Ver- Natrium-aluminiumsulfaat 35 dl
Water ISo cm? warmd en eenigen tijd op deze tempe- Stijfsel 30 dl In het bovengenoemde recept ver-
ratuur gehouden. Hierna laat men vangt men het citroensap door 3,1 kg
Recept no. a. 24 uur staan en filtreert door neteldoek.
Recept no. 2. frambozensap en de essence door fram-
Slaolie 70,25 dl Natriumbicarbonaat 28 dl bozen pasta. Bovendien voegt men
Eierdooier 10,00 dl Recept no. 3. Zuur natriumpyrophosphaat 20 dl weer 200 g citroenzuuroplossing I : 1
Azijn 10,00 dl Gezuiverd kuskleursel 5 dl Monocalciumphosphaat 22 dl toe.
Water 3,90 dl Curcumawortelpoeder 6 dl Stijfsel 30 dl Voor kersen- en sinaasappelsorbet
Zout 145 dl Echte saffraan I dl neemt men de overeenkomstige sappen
Suiker 3,50 dl Zuivere reukelooze reuzel 16 dl Recept no. 3. en essences.
Mosterdpoeder 0,80 dl Alcohol 4 dl Natriumbicarbonaat ';d7dl
Witte peper 0,10 dl Het kaaskleursel en het curcuma Zuur kaliumtartraat 45 dl
worden innig met het vet gemengd; het Wijnsteenzuur 6 dl Roomljscake.
Recept no. 3. mengsel laat men eenige dagen staan. Stijfsel 22 dl
Eierdooier 8 dl De saffraan wordt met den alcohol uit- Bij alle bakpoeders moeten de ver- Eieren 1750 dl
Azijn 8 dl getrokken en de oplossing gefiltreerd. schillende bestanddeelen uiterst zorg- Suiker 2250 dl
Suiker lal. dl Het gekleurde vet wordt van de onop- vuldig gemengd worden; de poeders Invertsuiker 375 dl
Slaolie 96 dl losbare bestanddeelen afgefiltreerd en moeten absoluut droog bewaard wor- Cacao 500 dl
Zout r1/. dl de saffraanoplossing voegt men nu bij den. Melk 1750 dl
Mosterdpoeder 1/. dl het vet. Door het mengsel voorzichtig Bloem 2750 dl
Water 10 dl te verwarmen laat men den alcohol Zout 50 dl
Alle mavonaaisen worden bij voor- verdampen. Anab8ssorbet. Soda 25 dl
keur met behulp van een colloïdmolen Bakpoeder 70 dl
gesta biliseerd, Voor de bereiding van 10 1 sorbet De cacao wordt met de melk en de
lost men I5-2~ g agar-agar-poeder suiker opgekookt en afgekoeld; hierin
B8kpo~er voor het hui.honden. onder verwarming in 3,25 I water op. lost men de soda op. De eieren worden
VanIllepoeder. Aan de oplossing voegt men 7,~ kg dan met de suiker en het zout stijf-
Recept no. I. suiker toe en verhit onder goed roeren geklopt. Het bakpoeder wordt met de
Gemalen vanillestokjes ::t5 dl Natriumbicarbonaat 28 dl tot koken. Nu voegt men 1,95 kg bloem gemengd, waarrut het geheel tot
Poedersuiker 74 dl Monocalciumphosphaat 35 dl geconserveerd ananassap toe en laat een deeg aangemaakt wordt. De cake
Bittere amandelenolie I dl Stijfsel ;a7 dl even doorkoken. wordt bij 2~" C gebakken.
 MENGEN EN ROEREN
--------_ .. _ -. LEVENSMIDDELEN, DRANKEN EN SMAAKSTOFFEN 185

Roomijspo~der . Gelei. en het water ongeveer 15 minuten Gelatinepoeder .

gekookt. Hierna wordt het water ver-
Volle melkpoeder 51 dl Agar-agar of verscht en weer gekookt. Deze bewer- Gelatinepoeder 80 dl
Suiker 52 dl pectine 0,752- 1 dl kiog herhaalt men zoo dikwijls als Poedersuiker 450 dl
Natriumcarbonaat 2 dl Natriumalginaat 0,5- 1 dl noodig is om de schil tot den gewensen- Wijnsteenzuur in poeder Ia dl
Wijnsteenzuur 4,4 dj Suiker I 5-20 dl ten graad te entbitteren. Hierna ver-
Vanilline naar SIIl3.lk.
Met I pond Van dit poeder maakt
Water
Citroenzuur
78-83 dl
0,03- 0,04 dl
.,
I wijdert men het water, laat goed af-
druipen en doet de vruchtenstukjes in Kerriepoede r.
men 5 1 roomijs. een stroop, die men te voren uit 3/4 kg
1 suiker en I 1 water op ieder kg vrucht Recept no. I.

Guav~Drelei. I. gekookt beeft. Men kookt nu de stukjes Korianderzaad 32 dl

schil met de stroop zoolang tot ze Witte peper 2dl
Pecttne c:fondant. De vruchten worden gewasschen en geheel doorschijnend worden. Cayennepeper I dl
met een scherp mes in dunne schijven Curcuma 3 dl
Water 950 dl gesneden. Men kookt de vruchten nu Gember ~ dl
Ci trus pectine 34 dl in de dubbele hoeveelheid water gaar, Perzik.confituren. Foelie I dl
Natriumacetaat 4 dl hetgeen ongeveer 25 minuten duurt. Kruidnagel I dl
Citroenzuur 7 dl Men laat afkoelen en filtreert het sap Perziken (in schijven Venkel 1 dl
Glucose (430 Bé) 900 dl volledig af. Het sap wordt nu aan de { gesneden) 10 kg Selderij zaad 1 dl
Suiker 900 dl kook gebracht en met zooveel suiker I
Suiker 7 kg Kardemom 1 dl
Kleur en smaak nuf wensch, gekookt tot bet kookpunt van de Water 3 I
oplossing IoS<> C bedraagt. Perzikpitten 20
Recept no. 3.
Het water wordt aan de kook ge- De suiker en het water worden tot Korianderzaad 5 dl
bracht. De pectine mengt men eerst een stroop gekookt. Hierna voegt men Curcuma 5 dl
met een derde deel van de suiker en Geconfijte vij,en. de schijven perzik en de pitten toe en Kardemom 40 dl
mengt het pectine-suikermengsel onder kookt zoolang tot de vruchten door- Caye.nnee::r 10 dl
goed roeren met het kokende water. Vijgen 6 dl schijnend zijn. Fenegrie d 4 dl
Men Jut een oogenblik goed door- Suiker 2 dl De bestanddeeten worden goed ge-
koken. Water 3 dl droogd en dan uiterst fijn gemalen.
Het citroenzuur en het natrium- Men dompelt de vijgen in een ko- Sinaasappelmarmelade.
acetaat worden in weinig heet water kende s- tot re-pets soda-oplossing en
opgelost en dan bij de heete suiker- laat ze zoolang in de heete oplossing Sinaasappels 3 kg Gekruide chocolade.
pectineoplossing gevoegd. Hierna voegt tot een witte melkachtige vloeistof ge- Citroenen 6
men de glucose toe en verhit het geheel extraheerd wordt; dit duurt ongeveer Water 1
1 /1 1 Recept no. I.

weer tot koken. De rest van de suiker 15 minuten. De vijgen worden nu Suiker 3 kg Cacao 2500 dl
wordt nu eerst toegevoegd en men minstens twee keer goed met koud De vruchten worden gewasschen, Suiker .2500 dl
kookt het mengsel zoolang tot het water gewasschen. Men laat ze goed geschild en ontpit. Eén halve sinaas- Kaneelpoeder 36 dl
~ookpunt tot 1050 à 106° C gestegen afdruipen en kookt intusschea de appelschil wordt in heel dunne reepjes Kruidnagel 19 dl
IS. Tenslotte voegt men de kleur en suiker met het water tot een stroop gesneden, bij de rest van de schillen Kardemomzaad 8 dl
de smaakstoffen toe en giet het geheel en verwijdert het schuim. De vijgen wordt de buitenste gele laag verwijderd.
uit in met stijfsel ingewreven vormen. worden in de stroop gekookt tot ze Het geheel wordt nu fijngemaakt en Recept no. 2.
De massa kan nu verder bewerkt helder en zacht zijn, met zooveel water gemengd dat alles Cacao 4000 dl
worden. onder water staat. Dit mengsel laat Stijfsel 130 dl
Speciaal met vruchtensmaak kan de men een nacht staan en kookt het den Kruidnagelpoeder 70 dl
hoeveelheid citroenzuur en natrium- Grapefruit .confituren. volgenden morgen 10 minuten door. Suiker 4000 dl
acetaat iets verhoogd worden. Op de Het mengsel laat men nu weer 12 uren Kaneelpoeder 125 dl
bovengenoemde hoeveelheid neemt Grapefruit-schillen I kg staan, voegt dan pas de suiker toe. en Kardemomzaadpoeder 33 dl
men dan 9 dl natriumacetaat en 14 dl Suiker '/, kg Iaat weer een nacht staan. Den hierop Perubalsem 6d1
citroenzuur. Water 1 I volgenden morgen wordt de marme-
Door de hoeveelheid pectine in het Citroenschijven 4 lade vlug gekookt tot de massa stolt,
recept tot 42 dl te verhoogen, wordt Men zoekt de fraaiste vruchten uit ongeveer tot 106° C. Men laat de Koffiec:hocolade.
de massa aanmerkelijk harder. Hierbij met een dikke schil en wascht ze zorg- marmelade dan iets afkoelen, doet U Cacao 2000 dl
moet de hoeveelheid water tot 1140 dl vuldig. De schil wordt in stukjes in gesteriliseerde glazen en bedekt met Suiker 2000 dl
verhoogd worden. gesneden en wordt nu met de citroen iets paraffine. Gemalen koffie SOO dl
186 MENGEN EN ROEREN LEVENSMIDDELEN, DRANKEN EN SMAAKSTOFFEN 187

Bessenwijn. Krwldenazlln. Kruiden voor pepernoten. lepel vol sinaasappelsiroop of het sap
Van een sinaasappel met ijs mengen,
De bessen worden bij droog weer Gember 30 dl Kaneel 70 dl iets likeur toevoegen en dan met
geplukt. Ze mogen niet onrijp en ook Paprica 5 dl Kruidnagel 10 dl champagne vullen.
niet overrijp zijn. Dur de gisteellen Piment 5 dl Gember 10 dl Verder kan men eidooier met toma-
op de schil zitten mogen de bessen niet Zout 60 dl Oranjeschil 5 dl tensap of ananassap en verder met wijn,
gewasschee worden. Na het plukken Men laat 100 g van het mengsel met Anijszaad 5 dl suiker, tout en iets peper mengen. Het
worden de bessen fijn gestampt, aal- I I azijn trekken, laat 8 dagen warm Foelie 3 dl aantal mogelijkheden is hier nagenoeg
bessen samen met de stelen. De fijn staan en filtreert. Kardemom 3 dl onbeperkt.
gestampte bessen laat men nu eenige 10 tot 20 g per kg bloem.
dagen staan, Men legt een doorboord Estragon 550 dl
deksel op de massa, zoodanig dat het Basilicum zoo dl Vruchtenazijn .dranken.
sap naar boven komt. Het sap komt Laurierbladeren 200 dl Cobblers.
dan met de lucht in aanraking, terwijl Sjalotten 100 dl Men mengt :2 dl azijn van 3 tot 4 %
de vaste bestanddeeten van de lucht Men laat het mengsel met de 10- Een glas wordt ongeveer voor de met 1 dl vruchtensiroop en neemt hier-
zijn afgesloten. Nu perst men het sap voudige hoeveelheid azijn 10 dagen op helft met kleine stukjes ijs gevuld. van I eetlepel volop een glas water.
af; voor groote hoeveelheden neemt een warme plaats staan en filtreert. Hierop giet men veel wijn, maakt met Uit versche vruchten maakt men den
men een pers en Voor kleine hoeveel- limonadesiroop zoet, versterkt den drank door :2 dl vruchtensap met ~ dl
heden een zakje van schoon linnen. Estragon 25 dl smaak met likeur en legt bovenop het azijn en I dl suiker koud of warm te
Om de laatste resten sap te winnen Tijm 20 dl mengsel kleine stukjes vrucht. Voor- mengen.
mengt men de schillen en de stelen Melisse ao dl beelden:
met iets water, laat 24 uur staan en Pe.{)erkruid 20 dl Sherry, citroenlimonadesiroop, an-
perst opnieuwaf. Snijlook :a'5 dl gosturabitter, sinaasappel. Alcoholvrije siDuS8ppelbowl.
Het afgeperste sap doet men nu in Laurierbladeren 5 dl Witte wijn, kersenstroop. citroensap,
een schoone rnandflesch en voegt het Sjalotten 5 dl kersen. Men wrijft de schil van een sinaas-
noodige water toe, waarin men te voren Zwarte peper 5 dl Roede wijn, citroensiroop. bisschop- appel op 50 g gebroken suiker, waar-
de voorgeschreven hoeveelheid suiker Kruidnagel 4 dl essence, bloedsinaasappel. door de olie door de suiker opge-
opgelost heeft. Op 10 Isap neemt men: Men neemt van het mengsel 6 tot Portwijn, citroensiroop, Kirschwas- nomen wordt. Men snijdt het vrucht-
8 g per 1 azijn, hangt de kruiden in ser, halve abrikozen. vleesch van :2 sinaasappels in stukjes,
Aalbessen 12 een zakje boven in de flesch en laat Madeira, citroensiroop. maraskino, en mengt nu deze twee bestanddeelen
25 4 7 met 75 g frambozensiroop, iets citroen-
Kruisbessen 20 6 10 2 tot 3 weken trekken. schijfjes banaan.
4 sap, 250 cm? water en 750 cm" spuit-
Frambozen 211 41/, 8 Moezelwijn, aardbeiensiroop. cog-
Bramen
Iä 2
I' 3 4
nac, kleine aardbeien. water. De drank wordt goed afgekoeld.
Aardbeien 6 Kruiden voor honinrkoek. Verder kan men naar eigen smaak
2 3 5
Boschbessen 20 1 1 alle mogelijke combinaties maken met
1 /. 4 2 /.
Anijs 50 dl
Roode bosch- andere soorten wijn en likeur met de
Kaneel 30 dl vruchten die er bij passen. AlcoholvrIje aardbeibowl.
bessen 30 6 16
Kruidnagel 10 dl
Kardemom 12 dl 1/1 1 klein gesneden kleine aardbeien
De eerste kolom geeft het toege- Foelie 6 dl flips. (eventueel wilde), gemengd met 75 g
voegde Water in I, de tweede kolom De kruiden worden fijn gemalen; poedersuiker, 100 g aardbeiensiroop,
de toe te voegen hoeveelheid suiker men neemt 20 g per kg meel. Onder flips verstaan we mengsels iets citroensap, 125 cm" water en
in kg voor gewonen wijn, de derde van eidooier en room met vruchten- 1000 cm" spuitwater,
kolom hetzelfde voor tafelwijn en de Kaneel 60 dl sappen en wijn of likeur.
vierde kolom voor zoeten likeurwijn. Kruidnagel 20 dl Men mengt bv. een eidooier met
Het sap van de blauwe boschbessen Gember 15 dl ao cm3 room, 20 cm" Madeira, sap van Alcoholvrije flIps.
gist beter wanneer men per 100 1 Muskaatnoot 5 dl twee groote sinaasappels of van een
20 g salmiak toevoegt. Men moet den Piment 5 dl halve tot een heele grapefruit, een Men mengt 50 cm! druivensap,
wijn zoo lang laten gisten tot ze geheel Kardemom 5 dl korreltje zout en iets Worcestersauce 50 cm! sinaasappelsap, 50 cm! zoete
uitgewerkt is. Om het binnendringen 20 g per kg meel of bloem. met fijn geslagen ij! goed door elkaar, room met I versehen eierdooier.
Van lucht te verhinderen, doorboort Men vult in een glas en doet bovenop Men kan varieeren met alle andere
men de kurk en steekt hierdoor een het mengsel iets gemalen koffie of vruchtensappen en kan ook het geheele
dubbel omgebogen glazen buisje, dat muskaat. ei nemen; eventueel het eiwit tot
men met water vult. Men kan een eidooier met een eet- schuim kloppen.
 188
-------------------_
Ananasbowl.
MENGEN EN ROEREN
_---_._
..
Mdkdranken.
-- \ LEVENSMIDDELEN,

De tomaten worden fijn gehakt,

DRANKEN EN SMAAKSTOFFEN

Kaneel-a roma.
189

hierna laat men ze uitlekken. Ze worden

Men mengt en koelt 500 g ananas Zeer aangenaam smakende dranken dan met koud water opgezet, warm Kaneelolie 1 dl
met 250 g suiker, 3 flesschen wijn, 1/. 1 die veel melk bevatten kan men maken gemaakt, waarna men weer laat uit- Alcohol 35 dl
tot 3/. I spuitwater of champagne met door per I melk 100 tot 150 cm> lekken. Hierbij voegt men dan de fijn Water 14 dl
toevoeging van iets arrak. vruchten-limonadesiroop toe te voegen gehakte rozijnen en de andere ingre- Bij het maken van al deze aroma-
en dan per I ongeveer 300 tot 500 cm? diënten en kookt een half uur. Men oplossingen lost men de olie eerst in
spuitwater bij te mengen. De drank is vult het moes in gesteriliseerde fles- den zuiveren alcohol op en voegt dan het
Aardbeibowl. uiterst dorststillend. schen en steriliseert IS min. Water voorzichtig toe; daar de oplos-
Met een gering gehalte aan alcohol baarheid der oliën verschillend is,
Men mengt I kg aardbeien, 400 g verkrijgt men den melkdrank wanneer moet men in sommige gevallen minder
suiker en het sap van een heelen citroen men de limonadesiroop door likeur Amandel.extract. water toevoegen. Wanneer de oplossing
met 4 flesschen witten wijn en voegt vervangt, eventueel door de dubbele absoluut helder moet zijn voegt men
iets roeden wijn toe. hoeveelheid zoeten wijn. Bittere amandel-olie 40 dl iets magnesiumcarbonaat toe, onge-
Een gezonde zomerdrank bestaat uit Alcohol IlOOdl veer de hoeveelheid van de olie, en
den dooier van een ei, dien men eerst Water :;aSOO dl filtreert.
Frambootenbowl. met een paar theelepels poedersuiker
goed roert, met ongeveer 200 cm! melk Gemberbler.~xtract
Men mengt I kg frambozen met en dan gemengd met een likeurglas Amandel.aroma.
g suiker, 3 flesschen witten wijn (Dry Gin.-er Ale).
350 fijne likeur, cognac of arrak. De melk Bittere amandel-olie Ia dl
en 1/. 1 water. kan men gedeeltelijk door room Ver- Alcohol 400 dl Droge Jamaica-gember-
vangen. Water ~90 dl extract 240 g
Verder: 1 1 melk mengt men met Gemherolie 4 g
Sinaase ppelhowl. 50 cm" Kirschwasser en Jets gemalen Zoete sinaasappelolie 4 g
vanille. Nu voegt men een halve ananas Imitatie amandd .aroma. Limoenolie (gedest.) ~ g
Men mengt 6 groote sinaasappels toe, die men in zeer kleine stukjes Foelie-olie 0,5 g
met 300 g suiker, het sap Van een halven Benzaldehyde 1,3 dl
gesneden heeft en maakt met suiker Korianderolie 0,5 g
citroen, 3 flesschen witten wijn, lla 1 Alcohol 16 dl
voldoende zoet. Men laat het mengsel Glycerine 24 dl Citroenolie o,s g.
spuitwater of champagne en voegt iets eenige uren op een koele plaats trekken. Het mengsel wordt in een mortier
fijn gesneden schil van sinaasappel toe. Water 128 dl met 120 g magnesiumcarbonaat fijn
gewreven. Hierna voegt men 4 I
Chocoladepudding. Anijs.aroma. alcohol toe en wrijft alles met den
Californisch .-emengd frulhbo .. I. alcohol goed fijn. Vervolgens voegt
Maizena 23 dl
Anijsolie 3 dl men 4 I Water toe en roert gedurende
Men mengt den inhoud van een heel Tapioca gdl Alcohol 1S dl 2 uren goed door, tenslotte 60 g kiezel-
blik Californisch gemengd fruit met Cacaopoeder 18 dl Water :u dl goer en filtreert door dicht filtreer-
~50 g suiker, iets citroensap, 3 flesschen Suiker 50 dl papier. Het filtraat ontwikkelt op den
witten wijn, al. I spuitwater of cham- Vanille naar smaak. duur een zeer fijnen smaak. Men
pagne en iets maraskinolikeur. Karwij .aroma. neemt 30 g extract op I I stroop.
Men kookt rao g van het innig
gemengde poeder met I I melk. Karwij-olie :;z dl
Perzikbowl. Alcohol 70 dl
Water 28 dl Gemberbier .s~xtract (Belfen).
Men mengt 4 tot 10 perziken, af- Vulsel (mim~e.meat) van rr~ne
hankelijk van de grootte, met 350 g tomaten. Gember-oleohars 72 g
suiker, 4 flesschen witten wijn en iets Selderij -aroma. Spaansche peper-oleohars 16 g
Kirschwasser. Groene tomaten 10 I Selderij-olie 4 dl Citroenolie (terpeenvrij] 108 g
Rozijnen I kg Alcohol 70 dl Sinaasappelolie (terpeenvrlj) 36 g
Onze-Lieve-Vrouwenbedatroobowl. Bruine suiker 11/. kg Water l6dJ Cassis-olie 0,3 g
Niervet 1/. kg Kunstmatige rozenolie 0,1 g
Men mengt een fJinken bundel Onze- Gemalen kaneel 2 theel, Kruidnagelolie 0,3 g
Lieve-Vrouwenbedstroo, versch ge- Tijm.erome. Alcohol I
Notemuskaat 2 theel, 2
plukt, met 300 g suiker, iets citroensap, Kruidnagel 2 theel. Tijmolie 3dl Water 1,2 I
3 flesschen witten wijn en 1/. 1 spuit- Zout 2 theel. Alcohol 10 dl Op I I gewone stroop neemt men
water of champagne. ~ijn 1/, theekopje Water ~7 dl 15 g extract.
190 MENGEN EN ROEREN LEVENSMIDDELEN, DRANKEN EN SMAAKSTOFFEN 191
--------- -------------------- -_-
Gemberlimonade. tiende deel van de geheele oplossing Sinaasappel.extract. Citroen ~extract (terpeenvrll].
ent dit deel met goede gist en laat
Iamaïca-gemberpoeder 4 kg de vloeistof zoolang gisten tot alle Sinaasappel olie 61/, dl Citroenolie 1350 g
Spaansche peper 6,18 kg suiker verdwenen is. De gist wordt Alcohol .:U l/s dl Citraal 25 g
De poeders worden gemengd en met hierna afgefiltreerd en de heldere op- Het mengsel laat men een nacht Alcohol 6 I
alcohol bevochtigd, zoodanig. dat het lossing voegt men bij de rest van de staan, hierna wordt gefiltreerd. Dit Het mengsel doet men in een karn
poeder niet nat is. Het mengsel laat suikeroplossing. Dit mengsel laat men extract kan men terpeenvrij maken en roert met den karnstok gedurende
men 4 uur staan, doet het dan in een nu minstens 10 dagen rustig staan. door in minder sterken alcohol op te 2 uren. Hierna voegt men zeer lang-
filter en laat 10 I alcohol doorzijgen. Hiernaast kan men de geheele hoe- lossen, waarbij de terpenen zich af- zaarn 4 I water toe, hetgeen .2 uren
Aan de oplossing voegt men nu 60 g veelheid vloeistof tot gisten brengen. scheiden. moet duren; hierna wordt nog 2 uur
oleohars van gember toe en dan I kg Nadat ongeveer 10 % van de suiker Een niet-alcoholisch extract ver- doorgeroerd. Tenslotte voegt men
uiterst fijn puimsteenpoeder en schudt vergist is, koelt men den drank tot OC C I krijgt men door 20 % sinaasappelolie nog een liter water toe. De geheele
gedurende 12 uur. Hierna voegt men af en filtreert de gist af. Hierna laat met 80 % zuivere, smaaklooze sla-olie bewerking moet ongeveer 10 uren
14 1 water toe, telkens I I onder goed
schudden. Nadat men de geheele
men de vloeistof ook weer afgetapt in
schoon steriel Vat 10 dagen staan.
"' (katoenpitolie) te mengen. duren. Hierna voegt men een halven
liter alcohol toe, laat 48 uur staan en
hoeveelheid water toegevoegd heeft, De drank wordt goed met koolzuur filtreert.
laat men 24 uur staan en voegt dan toe: verzadigd en in flesschen gegoten. SInaasappelolie semulsle. Op I 1 suikerstroop neemt men
Citroenolie - 45 g 10 g van dit extract.
Rose geranium-olie 6 g Gelatine I dl
Bergamotolie 4 g Water 64 dl
Kaneelolie 6 g Suiker 96 dl Citroen -emulsie.
Magnesiumcarbonaat 100 g Cumarine (zuiver) ~ dl Invertsuiker ::!4D dl
Hiertoe wrijft men de oliën met de Methylbenzoaat 8 dl Terpeenvrije sinaasappel- Arabische gom 13 dl
magnesia in een mortier door elkaar Cascarilla-olie 2 dl olie 5 dl Terpeenvrije citroenolie 20dl
en voegt 250 g van het mengsel en 60 g Valeriaanolie 1 dl Sinaasappelolie , 5 dj Citroenolie 20dl
alcohol toe. Tenslotte wordt alles Vanille-essence 800 dl De gelatine wordt in het water op- Glycerine 40 dl
gefiltreerd. Aethylacetaat 150 dl gelost. Hierna voegt men de suiker toe Water tot circa 1000 dl
Van dit extract neemt men 30 g op Alcohol 400 dl en verwarmt tot ze opgelost is, hierna
I I stroop. De stroop wordt met de volgen de invertsuiker en de aethe-
ê-voudige hoeveelheid spuitwater ver- rische oliën. De emulsie wordt ge- Vanille.aroma.
dund. Kolalimonade . homogeniseerd.
Coca-extract 1.20 dl Echt vanille-aroma maakt men door
Kola-extract 60 dl vanillestokjes met verdunden alcohol
Echt gemberbier. Cltroena roma, te extraheeren. Men kan ook een op-
Sinaasappelessence 45 dl
Men verhit 6000 1 water tot koken Limoensap 750 dl lossing van zuivere, echte oleo-vanille-
en lost hierin 300 kg suiker op. Aan de Gemberbier-extract .20 dl Citroenolie 5 dl hars maken, bv, een 3- tot 5-pcts op-
heete suikeroplossing voegt men 36 kg tucohol 250 dl Alcohol _ 95 dj lossing in verdunden alcohol, afhanke-
fijn gepoederde gember en 10 kg Suiker 2500 dl Ook van de andere aetherische oliën lijk van den prijs, dien men wil be-
citroenzuur toe, tenslotte 220 g Water 1500 dl als sinaasappelolie, karwij-olie, limoen- steden.
Spaarische peper in poeder en kookt Caramel (suikerkleur) naar wensch. olie, pepermuntolie en wintergroenolie Gewoonlijk maakt men gebruik van
het geheel nog een half uur door. De extracten worden met den alcohol, maakt men gewoonlijk 5-Pcts op- kunstmatige vanilline. De reuk wordt
Hierna voegt men 9 kg goede hop het water en de sinaasappelessence ge- lossingen in alcohol. dan met cumarine gecorrigeerd. De
toe en kookt weer 3 kwartier door. mengd. Het mengsel laat men eenige verhouding van vanilline tot cumarine
Het verdampte water wordt nu weer dagen staan en schudt van tijd tot tijd. varieert van 2 : 1 tot 5 : r.
aangevuld, de oplossing wordt door De oplossing wordt dan gefiltreerd en Imitatie citroenaroma. Vanilline 2 dl
een koelapparaat afgekoeld en men men voegt het limoensap, het gember- Cumarine 0,4 tot t dl
laat de oplossing een nacht rustig bier-extract en de suiker toe. Citraal 5 dl Alcohol 32 dl
staan, waarbij de onoplosbare Sloffen Alcohol 96 dl Water zooveel als met den te be-
bezinken. Water 189 dl steden prijs overeenkomt, hoogstens
Den volgenden dag wordt de heldere Pepermuntsmeek. Ook kan men aan deze oplossing zooveel tot de oplossing troebel dreigt
oplossing afgegoten, of het geheel ge- nog glucosestroop toevoegen. te worden.
filtreerd. Pepermuntolie 3 dl Dikwijls vervangt men een deel van
De vergisting kan men nu op twee Alcohol 70 dl het water door zuivere gl ycerine en
wijzen doen verloopen. Men neemt een Water 27 dl door een suikeroplossing. De hoeveel-
 192 MENGEN EN ROEREN LEVENSMIDDELEN, DRANKEN EN SMAAKSTOFFEN 193
-----------------------------------------------------------.
heden bepaalt men volgens den smaak. Sarsaparilla:textract. Kersenolie (.etherische). Cassis-olie 16 dl
Van het grootste belang is grondstoffen Kruidnagelolie 8 dl
met een %00 zuiver mogelijken smaak Wintergroenolie 4dJ Amylacetaat 600 dl Citroenolie 32 dJ
te nemen. Dikwijls neemt men om Sassefrasolie 4 dl Amylbutyraat 400 dl Rozenolie I dl
goeden smaak en lageren prijs te com- Anijsolie I dl Benzaldehyde 600 dl Vanilline 2 dl
bineeren een mengsel van echte vanille Alcohol SodJ Citroenolie 50 dl Iamaïca-rumessence 60 dl
en kunstmatige vanilline, bv.: Puimsteenpoeder 4 dl Sinaasappelolie ~5 dl
Alcohol 60 dl Suiker 8 dl Kruidnagelolie 50 dl
Vanilline 6 dl Water 40 dl Cassis-olie 25 dl Grapuolie (kunstm.tir).
Cumarine 2 dl Suikerkleur 1 dl Roede kleurstof naar wensch.
Oleovanillehars 4 dl Beazylbutyraat 101/1dl
Glucose 43° Bé 60 dJ De aetherische oliën lost men in de Methylanthranylaat 41/1 dl
Suikerkleur 4 dl helft va.n den alcohol, na elkander, op. Wilde kenen olie. Methylsalicylaat 111 dl
Water 50 dl Deze oplossing wordt nu in een Amylvalerianaat I/I dl
De smaakstoffen worden bij 50° C mortier met het puimsteenpoeder en Aethylacetaat 300 dl Valeriaanextract 3 dl
in den alcohol opgelost. Hieraan voegt de suiker goed gewreven. Aethylbe02:oaat 150 dl PortWijn 75 dl
men dan de oplossing van de stroop De rest van den alcohol wordt met Bittere-amandelolie 150 dJ Alcohol 150 dl
en de kleur in het water toe. het water verdund en hierin wordt de Amylvalerianaat 60 dl Grape-sap 50 dl
suikerkleur opgelost. Nu mengt men Benzoëzuur 60 dl Glycerine 25 dj
den verdunden alcohol met de alco- Glycerine l40 dJ De eerste 5 bestanddeelen worden
Vanille .extract. holische oplossing en filtreert door Alcohol 3000 dl in den alcohol opgelost. Hierna voegt
filtreerpapier. men in de aangegeven volgorde de
De vanillestokjes worden stuk ge- Men gebruikt ongeveer 10 g extract andere stoffen toe.
sneden en bij gewone temperatuur op I I suikerstroop. KerKD%uur.
met zuiveren alcohol van 60 % ge-
eztraheerd. Men laat de stokjes zoo- Citroenzuur 100 dl Arak .essence.
lang in den alcohol staan tot ze niet Imitatie zwarte •.,alnoohesaence. Wijnsteenzuur 100 dl
meer afgeven. Dan wordt de oplossing Heet water 300 dJ Iamaïca-rumessence 800 dl
verwijderd en nu eerst mag men aan Zwarte -walnootolie 23° g Na het oplossen der zuren voegt Vanille-extract 240 dl
het extract glycerine of suiker toe- Alcohol 675 g men 5 g dikvloeibaar phospborzuur Roziinwiin-essence ao dl
voegen. Glucosestroop 43° Bé 450 g toe. Champagne-cognac-essence 40 dl
Verder kan men de vanillestokjes Suikerkleur 60 g Neroli-olie I dl
met tetrachloorkoolstof extraheeren, Met water aanvullen tot 3,8 I.
Het oplosmiddel wordt dan afgedampt Wilde kersen.limonadeslroop.
en de rest bestaat nu uit 10 % vanilline Ar.k .. rom •• essenee.
en 72 % hars (oleohars), dat als zoo- Sauefra •• essence. Wilde·kersenolie 250 dl
danig in den handel komt. Gedest. water 2000 dl Berkenolie 16 dl
Voor bepaalde doeleinden kan men Sassefrasolie I dl flUcohol 2000 dl Cognac-olie 16 dl
de vanillestokjes ook met zuivere Anijsolie (Russische) I dl Roode kleurstof 10 dl Maraskijnolie 25 dl
glycerine extraheeren. Citroenolie I dl Van dit extract mengt men la g op Selderij-olie 8 dl
Methylsalicylaat 18 dl I I suikerstroop. Rumessence 250 dl
Alcohol 6 dl Alcohol 250 dJ
Vanillesuiker. Water 11 dl
Men mengt de suiker met het Kleuren met Bismarck-bruin. Essence voor Concord Grape.
extract, dat men uit vanillestokjes door Appel ... roma -essence.
of:
extraheeren met sterken alcohol ver- Anthraailzure methylester 10 dl Aetherische appelolie 750 dl
krijgt, of men maalt de stokjes uiterst Methylsalicylaat 150 dl AJcohol 100 dl Jasmijnolie 3 dj
fijn en mengt dit poeder met de suiker. Safrol 240 dJ Glycerine 45 dl AmylvaJerianaat 20 dj
De kunstmatige vanilline wordt Sinaasappelolie 30 dl Vloeibare roode kleurstof 5 dl Vanilline 12 dl
eenvoudig met poedersuiker gemengd Kruidnagelolie 0,1 dl Civettinctuur 5 dl
en men kan zoo een vanillesuiker met Muskaatnootolie 0,1 dl Per%.iltaldehyde·oplossing 1 dl
Franlcbe Curaçao.
een Zeer intensieven smaak en reuk Cumarine 15 dl Alcohol 2000 dl
maken, die echter natuurlijk nooit zoo Alcohol 1800 dl Oranjeappelolie 300 dl Appelcider 2000 dl
fijn is als de echte. Water 3500 dl Foelie-olie 8 dl Watet' 1000 dl
Mengen en Roeren 13
194 MENGEN EN ROEREN LEVENSMIDDELEN, DRANKEN EN SMAAKSTOFFEN 195

Imitatie appel.aroma. Cornac .a.enc~. Jamaïca .rumeuence. Perubalsem 8 dl

Ïamaïca-rumessence S dl
ISo dj Bittere-amandelolie I dl Cassia-olie
Amylvalerianaat 0,05 dl Vanilline 4 dl
Aethylacetaat 90 dl Cognacolie 50 dl Berken teerolie It~ dl Aethylacetaat 8 dl
Salpeteraetberoplossing 90 dl Viooltjes-essence 25 dl Y1an~-Ylang-olie 6 dl Cumarine 10 dl
Amylbutyraat 30 dj Lieve- V rou wen-bedsrroo- Oraniebloesemolie I dl Roziinwiin-essence 360 dl
Aldehyde 15 dl essence 50 dl Ce yIon- kanee lolie 0,75 dl Perzikaroma 8 dl
Perzikbloesem-essence 15 dl Oenanthaether 15 dl Zuivere rumaether 1500 dl Alcohol 1000 dl
Alcohol 500 dj Aethylacetaat 120 ál Aethylacetaat 75 dl Glycerine 500 dl
Aethylbutyuat ~ dl
Saffraantinctu ur rae dl
Vanille-utract 90 dl Whisky.euence "Rye".
Crème de Menthe.essence. Sllwowiu -essence. Perubalsem 4 dl
Styraxtinctuur 4 dl Aardappel-foezelolie 1000 dl
Pepermuntolie (zeer zuiver) 60 dj Bittere-amandelolie 2 dl Cumarine 10 dl Rogge-foezelolie 9000 dl
Menthol 4 dl Kunstmatige Neroli-olie I dl Zuivere rumaether 10000 dl
Alcohol 1000 dl Groene cognacolie ~ dl Korianderolie 150 dl
Groene kleurstof. Vanilline 5 dl Rum .essence (NietnuEnreland). Bittere amandelolie 70 dl
Frambozen-essence 300 dl Catechutinctuur 500 dl
Pruimen-essence 300 dl Ce ylon- kaneelolie 4 dl Vanilline 4 dl
Iamaïca-rumessence 25 dl Kruidnagelolie 4dl Heliotropine 8 dl
eh artreuse -esse nee, Rozijnwija-essence so·dl Roomsche kamillen-olie Sdi Peru balsem-tinctuur 2 dl
Pruimedantenspiritus 100 dl Aethylfonniaat 2000 dl Alcohol 25000 dl
Pepermuntolie 3 dl Alcohol 100 dl Aethylbutyraat 90 dl
Citroenolie 4d1 Vanille-extract Sdi
Cassia-olie ~dI Aethylacetaat 90 dl Whisky lIaHDce "Scotch".
Kruidnagelolie ~dI Alcohol 240 dl
3 dl Kertoffc I Schnaps .esaence. Guaiacol (zuiver)
Foelie-olie 8 dl
Russische anijsolie :a dl
Rozijnwfjn .e .. ence. Spaansche cederolie 30 dl
Engelworte.lolie 80 dl Roggewhisky-essence I dl Boterzure aethylester 120 dl
Bit te re-amandelolie 1 dJ Nordhauser Korn-essenee I dj Vanille-extract aoeo dl Whisk y-e.sseoce "Rye ft 6000 dl
AJsemolie 40 dl Frambozen-aroma-essence 60 dl
Neroli-olie ~dl Oenanthaether 8 dl
Cognacolie 30 dl Zuiver geraniol 64 dl Schetsche olie.
600 dl Nordbäuser Kom_essence. Aethylacetaat 64 dl
Alcohol
Alcohol 1200 dl ~ïs-foeulolie ISo dl
Carvol 300 dl Methylantbranylaat 1 dl Bi ttere-amandelolie Sdi
Karwij-olie (Holt.) 60 dl Water 500 dl Korianderolie Sdi
Perzikblo~"m .elUDce. Korianderolie Il/t dl Spaanse he cederolie 30 dl
Aeth ylacetaat 8d1 Guajacol 4 dl
Alcohol 1800 dl Bourbon whisky.essence.
Perzikbloesemolie 45 dj Boterzure aethylester 120 dj
Perzikaldeh yde 4 dl Glycerine 500 dJ Foezelolie 3500 dl Alcobol 120 dj
Alcohol 3000 dl Bittere-amandelolie 45 dl
Water Boodl Kunstm, rozenolie 11/. dl
Pistache .essence. Vanille-extract 900 dl Ieneverclte (Hollendsche),
Ananas-aroma rzoo dl
Tutti frutti.ellmce. Citroenolie Ïamaïca-rumessence rzoo dl Citroenolie 2 dl
Biteere-aeun delolie ~~ Aethylacetaat 360 dl Anijsolie 2dl
Benedictiao-essence .6 dl Frambozen-aroma-essence 120 dl Engelwortelolie J2dl
Maraskijnessence J6 dl Benzylacetaat 1 dJ Foezelolie S dl
Curaçao-essence 16 dl Glycerine I20 dl Whi.ky.esHIlce "Rock end Rye". Jeneverbesolie 600 dl
V iooltjes-esseuce 16 dl Perzik-aroma 30 dJ Rozemarijnbloesemolie J2 dl
Aetherische aardbei-olie 3~ dl Alcohol 1200 dl Maïs-foezelolie 210 dl Korianderolie Sdl
Vanilletinctuur (15 %) 3~ dl Groene kleurstof 5 dl Groene cognac-olie 8 dl Alcohol 300 dl
196 MENGEN EN ROEREN LEVENSMIDDELEN, DRANKEN EN SMAAKSTOFFEN 197

Jeneverolie "Old Tom". Citroenzuuroplossing 50% 240 dl 8 dl Abri](ozenolie.

Aethylacetaat
Verzadigde Amylacetaat 8 dl
Korianderolie 100 dl saccharine-oplossing 1/.dl
8 dl
Kunstmatige neroti-olie 12 dl
I3 dl Ananassap Witte cognac-olie 14 dl
Engel wortelolie 6 dl ]am.11ca-rumolie 120 dl
133 dl Glycerine Oenanthaether 14 dl
Russische anijSQlie 30 dl Alcohol Alcohol 1500 dl
8 dl Looizuuroplossing I dl Perzikaldehyde 100 % 4 dl
Hollandscbe karwiiolie 64 dl
Jeneverbesolie 220 dl Vanilline
700 dl Aetherische appelolie 16 dl
Alcobol 96 dl
Anisette _olie. Aeth ylacetaat
Fram boeenolle (kunstmatig). Aeth ylvalerianaat 16 dl
Russische anijsolie 465 dl Alcobol 240 dl
Jen~veressmce "Old Tom".
Zoete venkelolie 20 dl
10 dl
Aethylacetaat 5 dl
Hollandscbt jeneve~ence 3000 dl Korianderolie Aethylformiaat 1 dl Peerolie (aethertech).
Alcohol 500 dl Ster-anijsolie 465 dl 1 dl
MetbylsaJicylaat Ben%ylpropiotl.1at dl
Korianderolie 30 dl Angelica wortelolie 30 dl Salpeteraether 1 dl
I

30 dl Bittere-amandelolie S dl Amylacetaat (zuiver) IIdl

Kalmoesolie Oenanthaetber 1 dl
Kunstmatige rozenolie 2dl Aethylbutyraat 4 dl
Sebacinezure aethylester 1 dl
Aethylbutyraat I dl
[enevereseenee "London Doek". Aethylbenzoaat I dl Benedtcttlnee olie.
Anisette .aroma. Boterzure arnylester 1 dl
180 dl Zoete sinaasappelolie 72 dl
Jeneverolie "Old Tom" Barnsteenzuur 1 dl
HoU. jeneverolie 500 dl Ster-anijsolie 100 dl Angelicawortelolie 6 dl
50 dl Verzadigde wijnsteenzuur- Kalmoesolie 3 dl
Cassia-olie Sdl Anijso!ie oplossing in alcohol 5 dl
1500 dl Carvololie 7dl Kaneelolie (Ceylon) 3 dl
Alcohol Glycerine 4 dl Foelie-olie (gedestilleerd) 3 dj
Citroenolie 5 dl
1/. dl Florentiinsche liseh-tinctuur 100 dl
Selderij-olie 3 dl
Rozenolie Vanille-extract I dl
Jeneveresse.nce "Gordon". Neroli-olie :;) dl Alcohol 12 dl
Kardemomolie :a dl
Jeneverbesolie 500 dl
Engelwortelolie 20 dl Per:ikbloesemolie. Pruimenolie (aetherisch).
Angeüca~dolie 20 dl Absiotbolie (fransche).
Korianderolie Neroli-olie 16 dl Aetherische ananasolie 4 dl
Citroenolie ~~ A1semolie 300 dl Echte cognacolie 14 dl jamaïca-rumolie 4 dl
Zoete sinaasappelolie 20 dl Ster-anijsolie 500 dl Sliwowitzessence 4 dl
Oenanthaether 14 dl
5dl Russische anijsolie 350 dl Perzikbloesemessence 4 dl
Neroli-olie Perzikaldehyde 100 %
Geranium (rose) S dl Venkelolie 180 dl Alcohol 6 dl
J dl Aetberische appelolie I~ ~
Alcohol 2000 dl Neroli-clie (kunstmatig) Aethylacetaat 96 dl
Alcohol 90 dl 16 dl
90 dl Aethylvalerianaat
Siam-benzoëtinctuur Alcobol .240 dl Neroli .olie (kunstmatil).
Essence voor trester brandewijn.
Kermesolie (hartsterkend). Ambertinctuur 2 dl
Cognacolie u dl Rose geranium-olie :5 dl
IS dl Ceylon-kaneelolie 100 dl Perz.ikolie (kullItmatir).
Mals-foezelolie Tolubalsernaftreksel 8 dl
Meth ylsalicylaat 9 dl Cassis-olie 200 dl
Alcohol 50 dl
Aethylacetaat 100 dl Kruidnagelolie 200 dl
Aeth ylformiaat Sdi Phenyl-aethylacetaat 20 dl
Alcohol 700 dl Foelie-olie (gedest.) 450 dl Aethylbutyraat
I dl
5 dl Sinaasappelolie 40 dl
Water 200 dl Rozenolie (echt) Aeth ylacetaat 5 dl Rozenbladaftreksel 75 dl
Alcohol 50 dl
Aetbylsebaciaat I dl Neroli-olie, Gen. Bigrade 100 dl
Aetbylvalerianaat 5 dl Geranylacetaat 100 dl
Bourbon .aroma. Ananuolie (kaDstmatlg). Bittere-amandelolie 5 dl MethyJanthranilaat 100 dl
Aldehyde 2 dl Oranjebloesemaftreksel 100 dl
Gerectificeerde foezelolie 240 dl Amylbutyraat 30 dl Glycerine S dj Linalol 100 dl
Ananasessence 1/, dl Aethylbutyraat 120 dl Amylalcohol ~ dl Algiersche Petit Grain-olie 150 dl
Perzikbloesemessence 1/, dl Sebacinezure aethylester 30 dl Alcohol Linalylacetaat 150 dl
65 dl
 MENGEN EN ROEREN LEVENSMIDDELEN, DRANKEN EN SMAAKSTOFFEN 199

Suikerstroop. zooveel van beide oplossingen tot de De hoeveelheid essence of vruchten- Alantessence.
gewenschte kleurschakeering verkre- olie, die men aan een drank toevoegt,
Suiker (zonder blauwsel) 13,5 dl gen is. moet zorgvuldig afgemeten worden; Alantwortel '5 dl
Kokend water 8 dl een teveel schaadt dikwijls meer dan Kaneel 1/,
dl
De suiker wordt langzamerhand in een te weinig. Daar de grondstoffen Alcohol tot de vereischte sterkte.
het heete water gestrooid. Wanneer Chlorophyl. dikwijls verschillend zijn, kunnen de Kleur rood.
alles opgelost is filtreert men door een Groene plantendeelen als gras, spi- aangegeven recepten niet steeds abso-
linnen doek. nazie en brandnetels worden eerst met luut juist zijn. De noodzakelijke af-
warm water overgoten, Men laat bet wijkingen moet men door proefjes in Aromatische essence.
mengsel %00 lang staan tot het blad- het klein probeeren. Deze afwijkingen
Zuuroploaainc voor dranken. groen geheel zacht geworden is. De zijn niet te vermijden of men zou alle Kardemom 83 g
plantendeelen worden dan fijn ge- producten van bepaalde fabrieken op Kruidnagel 166 g
Citroenzuur maakt en met een I/,_pets natronloog- moeten geven. Bovendien mag men Foelie 166 g
Heet water oplossi.I!B gedurende korten tijd ge- niet vergeten, dat de smaak van de Kaneel 580 g
of: kookt. De heldere oplossing wordt af- menschen :UeC gevoelig is, en ver- Alcohol 10 I
WijnsteeD%Uur I dl gegoten, waarna men het chlorophyl schillend; hier is het voor diegenen of:
Heet water 11/. dl met 'Verdund zoutzuur neerslaat, Het die hier willen werken juist een zeer Curaçao-schillen
Beide oplossingen worden door fil- neerslag wordt met schoon water goed fraaie o(>gave de recepten naar hun Kruidnagelen
treerpapier gefiltreerd met een trechter uitgewasschen, afgefiltreerd en ge- persoonlijken smaak te wijzigen. Men Foelie
van glas. De oplossingen moeten in droogd. Voor het gebruik lost men moet alle opgegeven recepten eigenlijk Alcohol
glazen flesschen bewaard worden, hiervan dan zooveel als noodig is in slechts als een uitgangspunt beschou-
mogen niet met metaal in aanraking een mengsel van water en alcohol op. wen voor het persoonlijke eigen werk.
komen. Een belangrijke factor bij het maken Absintheuence à la Turine.
van dranken is de tijd; de smaak ont-
Alcoholische dranken. wikkelt zich pas bij het staan, ook in Angelica-olie 3 g
Grastinduur . de essences. Men mag dus nooit de Anijsolie 5 g
Het voornaamste bestanddeel van fout maken, vandaag een essence te Venkelolie 5 g
Versch fijn gras I dl alle alcoholische dranken is de alcohol. mengen, morgen hiervan een likeur te Kardemomolie I g
Alcohol 8 dl De kwaliteit van den alcohol bepaalt in maken en deze onmiddellijk te proeven; Korianderolie :> g
Het fijn gesneden gras laat men in hoofdzaak den meer of minder goeden de likeur smaakt dan beslist niet goed. Marjoleinolie 3 g
een glazen flesch eenige dagen met den smaak van het eindproduct. De hoe- De essences moeten in de eerste plaats Ster-anijsolie 6 g
alcohol trekken. Hierna giet men de veelheid alcohol, die de drank bevat, tijd hebben zich te ontwikkelen. Kan Alsemolie 3 g
oplossing af en filtreert. wordt door den aard van den drank of wil men niet wachten, dan koopt men Alcohol 10 I
en door den prijs bepaald dien men de essences veel beter bij een fabriek,
er voor wil betalen. Men zorge dus die ze dikwijls jaren lang laat staan
Lakmoestinctuur. steeds voor alcohol met een zeer voor Ze in den handel gebracht worden. Enrelsche abslnth.
zuiveren smaak, zonder scherpen bij- De vaten, waarin men een drank
Lakmoes in poeder 21/J dl smaak. De suiker, die voor de zoete Iaat staan, hebben een grooten invloed Anijsolie 8 g
Kokend water I e dl likeuren gebruikt wordt, mag geen of> den smaak. Zoo schijnt de tannine Alsemolie 8 g
Alcohol 3 dl ultramarijn bevatten, mag dus niet uit eikenhout een zeer gunstigen in- Stroop + alcohol lI,S I
Men trekt het Zakmoes gedurende geblauwd zijn. vloed te hebben op de smaakent-
een uur met het kokende water uit, De gebruikte kleurstoffen moeten wikkeling. In het algemeen worden
roert van tijd tot tijd goed door en Absinth.
absoluut onschadelijk tijn. Men ge- dranken ~eklaard door toevoegen van
filtreert hierna. Het filtraat wordt dan bruike dus zelf gemaakte kleurstoffen iets gelatme-oplossing of van zuivere Kalmoesolie
met den alcohol gemengd. die uit plantendeelen geëxtraheerd zijn, afgeroomde melk. Piltreeren is in het Korianderolie
of bestelt ze onder duidelijke opgave algemeen toch nog aan te bevelen. Gemberolie
van het doel waarvoor U gebruikt Bij de bereiding van alle soorten Alsemolie
Bruin .roode kleurstof. moeten worden; de laatste weg is de alcoholische dranken worden de essen- Stroop + alcohol
veiligste. Voor bruin neemt men ge- ces eerst in den sterken alcohol opge-
Hiertoe trekt men orseille met een woonlijk gebrande suiker of caramel; lost, hierna voegt men het water en de
mengsel Van I dl alcohol en :z dl water AniJ.a.ence.
de smaak hiervan helpt dikwijls nog suikeroplossing toe, laat dan eenigen
gedurende 12 uren uit, roert van tot mede. De smaak van een likeur wordt tijd staan en filtreert. Hierna laat men Anijszaad 400 dl
tot tijd en filtreert. Hiernaast lost men dikwijls door het toevoegen van wijn den drank rustig liggen tot de smaak Ster-anijsolie 50 dl
caramelkleurstof in water op en mengt of vruchtensap afgerond. voldoende fijn is. Alcobol ~ooo dl
~oo MENGEN EN ROEREN LEVENSMIDDELEN, DRANKEN EN SMAAKSTOFFEN 201

AnijsHkeur. Kardemom 8 g Kummelbrandewijn. Korenbrandewijn.

Ceylon-kaneel 7g
Anijsolie 4 g Sinaasappelschil 24g Alcohol 36 I Alcohol 90 %
Ster-anijsolie 4 g Rozijnen 300 g Korianderessence 1/. 1 Korianderessence
De beide oliën eerst in 1/. 1 alcohol Water skg Suikerstroop 65 % 4 1 Rumessence
oplossen, deze oplossing dan aan 11,5 1 Alcohol 5kg Water 60 1 Water
suikerstroop-alcoholmengsel toevoegen.

Anrosturabitter à I. Siegert. Änl'Osturubitter (Amerikaanlche).

Zwitsersche absinth. Pepermuntbrandewijn.
Angelicawortel 3 g Angosturabast 181/. g
Angelica-olie 5 g Gentiaanwortel IS g Gentiaan 71/. g Alcohol 36 1
Anijsolie 10 g Galgaatwortel 15 g GaJgant 17'/. g Pepermuntessence 150 g
Venkelolie 10 g Gemberwortel 3 g Haulwortel 71/. g Suikerstroop 65 % 4 I
Kardemomolie 3 g Kardemom 20 g Honing 250 g Water 60 I
Korianderolie 10 g Kaneel 20 g Kardemom 18l/. g Voor het filtreeren 10 g aluin toe-
~rjoleinolie JO g Kruidnagelen 3 g Catechu 711. g voegen, eventueel groen kleuren.
Ster-anijsolie 12 g Bittere sinaasappelschil 25 g Koriander 71/. g
Alsemolie 15 g Rood sandelhout 80 g Karwij 71/. g
Alcohol Ia I T oacaboonen 80 g Curcuma 100 g
Zedoariakruid 1'5 g Paardenbloemwortel 71/. g
Sina .. appelbrandewijn.
of:
Alles wordt fijn gesneden en met Foelie i/i g
An~elica-olie 8g 5 kg alcohol van 60 % overgoten. Het Nootmuskaat 71/. g Alcohol 36 1
Aniisohe 15 g mengsel laat men IS dagen trekken en Kruidnagelen 1 g Bittere sinaasappelessence 1/. 1
Arak-essence 100 g filtreert dan de heldere oplossing af. Piment 22g Suikerstroop 4 1
Venkelolie 15 g Hierna voegt men aoo ~ gebrande Sinusappelschil 30 g Water 591/. 1
Marjoleinolie IS g suiker en 500 g ~a-wiJn toe. Den Sandelhout (rood) 30 g Eventueel met gebrande suiker bruin
Sinaasappel ol ie 20g drank .Lut men dan weer eenigen tijd Pijpbloem 71/. g kleuren.
Alsemolie 20g staan en filtreert opnieuw. Zoetbout 71/. g
Citroenolie 10 g Alsem 71/. g
Alcohol 10 J Kaneel 71/. g
Anijsbrandewijn. Alcohol 65 % 7,2 1 Absillthbrandewijn.
Ba rbado .eSSence.
Alcohol (90 %) 36 I Alcohol
Foelie 3 g Anijsolie-essence ca. 30 g Kersenbrandewijn. Absinthessence
Kruidnagelen :s g Suikerstroop 65 % 4 I Suikerstroop 65 %
Versche sinaasappel- Water 601 Alcohol Water
schillen 100 g Bittere-amandelolie-essence
Versche citroenschillen 100 g Kaneelessence
Kaneel 16 g CitToenbrandewlln. Kruidnagelessence Kalmoesbrandewijn.
Alcohol 10 1 Suikerstroop 6S %
of: Alcohol 90 % 36 1 Water Alcohol
Citroenessence 50 g Kersensap Kal moesessen ce
Bergamotolie 4g Suikerstroop 65 % 4 1 Suikerstroop 65 %
Kruidnagelolie I g Water 60 I Water
Musk.utnootolie 1 g Kruldna~elbrande ...lln. Kleur
Kaneelolie I g
Citroenolie 4 g framboz:enbrandewijn. Alcohol 36
Alcohol 10 J Kruidnagelessence 100 g Bercamotbrandewijn.
Alcohol 90 % 17 1 Kaneelessence 50 g
Kersenwhisky 3 I Suikerstroop 65 % 4 I Alcohol 38 I
An,osturabitter.
Frambozensap 27 I Water srt, I Bergamot-essence 25 g
Angosturabast gag Suikerstroop 65 % 71 Kersensap .:ijl/, 1 Suikerstroop 65 % 6 I
Roomsche kamillen .:ij4 g Water 46 1 Iets bruine kleurstof. Water 56 1
202 MENGEN EN ROEREN LEVENSMIDDELEN, DRANKEN EN SMAAKSTOFFEN 203

Pepermumlikeur. CornaceSS2nce. Arak 40 g Engelsche bitter.

Alcohol 96 % 4 I
Alcohol 5° I Bi ttere-amandelolie I dl Suiker 3 kg Benedictijner kruid 10 g
Pepermuntessence 400 g Cognacolie 50 dl Water 5 1 Gentiaanwortel 20 g
Suikerstroop 65 % 30 I Viooltjesessence 25 dl Oranjeschillen 100 g
Water zo I Lieve-vrouweu-bedstroo-
Ananasbrandewijn. Kalmoeswortel 40 g
essence 50 dl Duizendguldenkruid 50 g
Oenanthaether IS dl Alcohol Lischwortel 50 g
Gemberlikeur. Aeth ylacetaat IlO dl Ananas-ester Alsem 20 g
Alcohol 1750 dl Echte ananas-essence Kaneel 10 g
Alcohol 30 dl Suikerstroop Alcohol 0,6 I
Gemberextract 20 dl Water Extraheeren en filereeren. hierna
Suikerstroop 65 % 40 dl Cornacbrandewi;n. mengen met I1, 5 I alcohol + suiker +
Water 10 dl water.
Itallaan.cM oranjebrandewijn.
Brandewijnessence 600 dj
VaniUe-extract 120 dl Alcohol 211/. 1
Anisette. Florentiinsche lischwortel- Oranje-essence 500 g Maarbitter .euence.
tinctuur 60 dl Suikerstroop 81/. 1
Russische aniisolie 465' dl Cognacolie 30 dl Water 20 I Angelicawortel 10 dl
Zoete venkelolie 20 dj Bittere-amandelolie 4 dl Kleuren met saffraantinctuur. Gentiaanwortel 10 dl
Korianderolie 10 dl Rumessence 1.2 dl Benedierus 2 dl
Ster-anijsolie 465 dl Aethylacetaat 64 dl Poo)sche brandewijn.
Boksboenen 8 dl
Engelwortelolie 30 dl Salpeteraether 60 dl Alsem 8 dl
Bittere-amandelolie 8 dl Alcohol 300 dl Rozijnen 280 g Bittere oranjeschillen 3 dl
Kunstrn. rozenolie 2 dl Van dit mengsel lost men I tot 2 g Zoethout 3S g Citroenschillen 5 dl
Van dit oliemengsel lost men 3 tot in 1 I alcohol op, verdunt met I I ge- Kaneel ~5 g Alcohol 1000 dl
5 g in 41 alcohol op en mengt dan dest. water, filtreert over magnesium- Kardemom 25 g of:
met een oplossing van 21/. kg suiker carbonaat en kleurt met gebrande Kruidnagelen 8 g AngelicaworteJ 3 dl
in :5 I water. suiker. Galgant 8 g Gentiaanwortel 14 dl
Gummi ammoniacum 8 g Benedierus 4 dl
Anijszaad 8 g Boksboenen 4 dl
Chart reUS2:reuence. Citroenabsinth. Koriander 8 g Bittere oranjeschillen 20 dl
Alcohol 60 % 3 I Alcohol 1000 dl
Pepermuntolie 3dl Citroenschillen 200 g Men laat eenige dagen trekken, perst Kleur groenachtig bruin.
Citroenolie 4dJ Pepermuntkruid 100 g af en filtreert. Hierna wordt de heldere
Cassla-olie .2 dl Alsem :SO g oplossing met suikeropJossing in rozen-
Kruidnagelolie :a dj Alcohol 500 g water gemengd, de hoeveelheid naar Benedictijner.
Foelie-olie 3dJ Suiker + alcohol + water 11,5 1 smaak te bepalen,
Russische anijszaadolie 2 dl Kleur groen Zoete oranje-olie 72 dl
Angelicawortelolie Bodl Ange1jcawortelolie 6 dl
Bittere-amandelolie I dl Hamburger bitter. Kalmoesolie 3 dl
Alsemolie (Amerikaansch) 40 dl Citroenbrandewijn. Kaneelolie (Ceylon) 3 dl
Neroti-olie (bigrade) 2 dl Alcohol 211/. I Foelie-olie (gedestill.) 3 dl
Witte cognacolie 30 dl Alcohol Hamburger-bitteressence 5~0 g Selderij-olie 3 dl
Alcohol 600 dj Ci treenessenee Suikerstroop 4 I. 1 Alcohol 12 dl
Suikerstroop Water 24 J VaD deze olie neemt men I tot 2 g per
Water Bruin kleuren met gebrande suiker. liter alcohol-suiker-water-mengsel. De
verhouding van den alcohol tot water en
Cha rtreusellkeur. Citroenlikeur.
suiker, verder de verhouding van
Jenever. suiker tot water hangt geheel van den
Alcohol Citroenolie 2 g smaak af. Likeuren, die door dames
Chartreuse-essence Oranje-olie (zoet) 1/. g Alcohol gedronken worden, maakt men ge-
Suikerstroop 65 % Cochenille 1/. g Jeneveressence wooruijk zoeter, de sterkte aan alcohol
Water Citroenzuur 6 g Water hangt door den hoogen prijs van den
 MENGEN EN ROEREN LEVENSMIDDELEN, DRANKEN EN SMAAKSTOFFEN 205

zuiveren alcohol, dikwijls ook van den water. De drank wordt over magne- Kam,likeur.
prijs af dien men denkt te kunnen siumcarbonaat gefiltreerd en met ge- Pransche likeur, fleur d'amour.
krijgen. Verder hangt dit ook Zeer van brande suiker gekleurd. Venkelolie I g
den persoonlijken smaak af. Buiten- In het algemeen moet men bij bet Alcohol 34 I Karwij-olie 4 g
landsche likt uren zijn dikwijls zeer bereiden van dergelijke dranken de Citroenolie-essence I :7 1/. 1 Vanilletinctuur 10 g
sterk. Bij de zelf-bereiding van een boeveelheid essence, die noodig is, Kruidnagelolie-essence I : 7 150 g Kaneelolie 1 g
likeur kan men het alcoholgehalte nauwkeurig probesren. De ver- Muskaatolie-essence ISO g Alcohol-suikerstroep 11,5 1
willekeurig nemen. houding van alcohol en water hangt Suikerstroop 65 % 45 I
De geheele bereiding van dranken natuurlijk van de sterkte af die men Water 201/, I
is een kwestie van smaak en van wil verkrijgen. De essences worden Crimes en Hutles.
proeven. Anders gaat men uit van echter steeds eerst in den onverdunden
geheel klaargemaakte essences en mengt alcohol opgelost. Arak. Onder deze beide Fransche namen
deze volgens opgave van de fabriek. Aetb ylacetaa t 100 g brengt men gewoonlijk zeer zoete
Zwarte Perubalsem 130 g likeuren in den handel. Men gaat dan
Kummellikeur. Vanilline .6 g uit van een 4<>- tot 45-PCts suikerstroor.
Goldwasser • Neroti-olie 5 g en verdunt deze met water en aleoho •
Alcohol 45 I Berkenolie I g Men neemt bv. 571 45-pcts suiker-
Alcohol 231/, Kummelessence I 1 Peperwortel (gemalen) 500 g stroop met 45 1 alcohol en 11 1 water.
Goldwasser-essence 750 g Oranjeschillenessence 1/, 1 Ui 125 g Hieraan worden dan de essences toe-
Rozenwater 1250 g Suikerstroop 65 % 38'/. 1 IJzervijlsel 2000 g gevoegd.
Oranje bloesemwater 7S~ , Water IS 1 Cacao 25 g Men lette et steeds op, dat men
Suikerstroop Rozijnenstengels 1000 g suiker zonder blauwsel koopt. De
Water 201/1 Alcohol 41 I suiker wordt dan in heet water op-
Bladgoud Maraskijn. Water 27 1 gelost en kort opgekookt. Het gevormde
schuim moet met een schuimlepel
Bittere-amandelolie 3 g weggenomen worden. De stroop laat
Goldwasser De&SCDCC.
g
Cognac-essence 2 KruldDa,eleuence. men afkoelen en verdunt dan met de
Angelica-olie 4dl Frambozenaether 2 g voorgeschreven hoeveelheid water en
Anijsolie 32 dl Neroli-olie 1 g Kruidnagelen 200 dl voegt den alcohol toe.
Citroenolie 290 dj Vanilletinctuur 5 g Kaneel 50 dl Voor sterkere likeuren gaat men
Kruizemuntolie 32 dl Alcohol + suikerstroop IJ'S I Alcohol 95 % 1000 dl van een minder sterke suikeroplossins
Laurierolie ;pdl uit (de sterkte wisselt van 17 tot 35 %)
Lavendelolie 64 dl en voegt al naar de gewenechte kwali-
MuskaatnootoJie 16 dj Curaçao. teit meer of minder alcohol toe: men
ei troenkrui dolie 20 dl Cboceledellkeur . gaat gewoonlijk tot 50 % alcohol. Voor
Kruidnagelolie 6~ dj Peerolie g whisky en zeer sterke likeuren gaat
Oranje-olie I dj Gebrande cacaoboonen 200 g Bittere oranje-olie 1,5 g men tot ongeveer 60 % alcohol en
Rozenolie 16 dl Kruidnageltinctuur 5 g Prambozenaether 2 g neemt dan slechts 8- tot I3-pcts suiker-
Rosmarijnolie 32 dl VaniUetinctuur 16 g Neroli-olie 0,4 g oplossingen. Het is onmogelijk hier
Oranjebloesemwater 7'50 dl Kaneeltinctuur '5 g Foelie-olie 0,4 g absoluut nauwkeurige voorschriften te
Alcohol tot helder. Alcohol + suikerstroop lI,S I Zoete oranje-olie 1,5 s geven, het suikergehalte van een likeur
Kleur rood. Vanilletinctuur '5 g moet aan den smaak aangepast worden.
Kaneelolie 0,5 g
Schotsche whisky. Alcohol + suikerstroop 11,5 I
Crëme de Menthe. Usquebaulrh .whisliy.
MaisfoezeJolie rêo dl
Bittere-amandelolie 8 dj Pepermuntolie 60 dl Lieve .vrO ..... CD .bedatroo. Anijsolie I g
Korianderolie 8 dl Menthol 4 dl essenee. Kardemomolie 0,5 g
Spaarische cederolie 30 dj Alcohol 1000 dl Citroenolie 0,5 g
Guajacol 4 dl 30 g van deze essence wordt in Versch lieve-vrouwen- Korianderolie 0,5 g
Aetbylbutyraat 120 dj S I alcohol opgelost. Hierna voegt men bedstroo 4000 g Foelie-olie 0/5 g
AJcohol 120 dl 5 I water toe, waarin 28. kg suiker Toncaboenen 100 g Kruidnagelolie 0,5 g
Men lost 10 g van deze essence in opgelost is. De likeur wordt groen Alcohol 10000 g Kaneelolie 0,5 gl
141 alcohol op en verdunt met 161 gekleurd. Kleur: grasgroen Suikerstroop + alcohol JI,5
206 MENGEN EN ROEREN LEVENSMIDDELEN, DRANKEN EN SMAAKSTOFFEN ~07
----------------
Crambembuli. Kersenlikeur . ADana.likeur. Grape-frultaether.
Kardemomolie I g Kersen 5,5 kg Ananas 4 Aetbylformiaat 20 dl
Citroenolie I g Suiker 3 kg Alcohol 4,6 1 Oenanthaether 100 dl
Foelie-olie I g Alcohol 4,6 1 Water 3.4 1 Methylsalicylaat 10 dl
Kruidnagefolie 0,5 g Water 1,1 1 Suiker 4.5 kg Koud verzadigde wijnsteen-
Sinusappelolie 1 g Bittere amandel-tinctuur 50 g Vanilletinctuur 50 g zuuroplossing in alcohol 50 dl
Kaneelolie 0,5 g De donkerroode, zeer rijpe en zoete Peereether 5 g Barnsteenzuur 30 dl
Suikerstroop + alcohol II.S 1 kersen worden in een steeoen mortier Alcohol 1000 dl
met de pitten fijn gemaakt. Het FrambozenUkeur •
vruchtenmoes laat men eenige dagen Citroen.ether .
Heetuwijnextract. op een koele plaats staan en perst het Versch uitgeperst
sap dan uit. Hierna worden de suiker frambozensap 10 I Aethylacetaat 100 dl
Suiker 471/. kg en het water toegevoegd, men laat het Alcohol 8 1 Citroenolie 100 dl
Water 14 I sap even opkoken en na afkoelen voegt Suiker 6 kg Citroenzuuroplossing 100 dl
Ke~~p 8 1 men de amandelentinctuur en den Alcohol 1000 dl
Frambozensap 21/, 1 alcohol toe.
Deze worden eerst samen even op- Appelaether.
gekookt, dan voegt men toe: Meloenaether.
Aethylacetaat 10 dl
Alcohol 371/. 1 Dadelllkeur. Amylvale.ri.anut 100 dl Aeth ylformiaat 20 dl
Kruidnagelessence 1/, 1 Koud verzadigde appelzuur- Aethylbutyra.at 40 dJ
Kaneelessence 1/. 1 Dadels (uitgeperst) 4 kg oplossing 10 dl Aethylvaleriaruat 50 dl
Moe%elwijn III/. 1 Water 4,6 1 Alcohol 1000 dl Aethylse baciaat 100 dl
Kleur: donker kersrood. Alcohol 4.6 I Alcohol JOOO dl
Suiker 4 kg Abrikozenaether.
Rijnwijn -extract. dl
Sinaasappelaether.
Aethylbutyraat 100
Vijl'enlikeur. Aethylvalerimaat 50 dl Aethylacetaat 50 dl
Alcohol Bittere-amandelolie ro dl Aethylformiaat 10 dl
Aardbei-olie Versene vijgen Alcohol 1000 dl Aethylbutyraat 10 dl
Sinaasappelolie Water Aethylbenzoaat 10 dl
Lieve-vrouwen-bedstroo- Alcohol Methylsalicylaat 10 dl
essence Suiker
Kerseneether . Amy~cetaat 10 dl
Ananasessence Aethylacetaat 50 dl Oraniebloesemolie 100 dl
Neroli-olie Aethylbenzoaat 50 dl Verzadigde wijnsteenzuur-
Perdklikeur. Bittere-amandelolie 10 dl oplossing in alcohol 10 dl
Koud verzadigde oplossing AUcohol IOOO dl
Sinaasappe.llikeur. Perziken 6 kg van benzoëzuur in alcohol 10 dl
Suiker 4,5 kg Alcohol 1000 dl Perzlkaether.
Versch sinaasappelsap 1,1 1 Alcohol 4,6 1
Alcohol 4.6 1 Water 1,7 I Aethylacetaat 50 dJ
Water 3,4 1 Bittere amandel-tinctuur 16 g Gemengd fruihaether. Aeth ylformiaat 50 dl
Suiker 4,5 kg Aethylbutyraat 50 dj
Curaçaotinctuur 100 tot zoo g De vruchten worden geschild en Aethylacetaat 50 dj Aethylvalerianaat 50 dl
ontpit, en worden onmiddellijk uit- Aethylformiaat 10 dl Aethylsebaciaat 10 dl
geperst. Bij de rest voegt men het Aethylbutyraat 10 dl Bittere-amandelolie 50 dl
AbrlkozenlUteur. water en de stukgeslagen pitten. Dit Aethylbenzoaat JO dj Alcohol 1000 dj
mengsel laat men nu eenige dagen Aethyloeaanthaat JO dl
Abrikozen (uitgeperst) 6 kg staan, hierna wordt weer uitgeperst. Aethylsalicylaat 10 dl
Suiker 4 kg De suiker wordt nu koud in deze Aethylsebaciaat 10 dl Peren.ether.
Alcohol 3,3 1 sappen opgelost en tenslotte voegt AmyJbutyraat 10 dl
Water 1,1 1 men den alcohol en de amandelen- Koud verzadigde wiinsteen- Aethylacetaat 50 dl
Kaneeltinctuur 50 g tinctuur toe. De vloeistoffen mogen zuuroplossing 50 dl Amylacetaat 100 dl
Kleur: roze. niet verwarmd worden. Alcohol 1000 dl Alcohol 1000 dl
 MENGEN EN ROEREN LEVENSMIDDELEN, DRANKEN EN SMAAKSTOFFEN 209
----_-------------------------------------------------
Ananasaether. Sinaasappellimonade. Muskadellimonade. Ratanhiatinctuur 310 dJ
Zwarte bessen-essence 500 dJ
Aethylbutyraat 50 dl Suikerstroop 65 % 45 Honinglimonade-essence 15 dl Kersensap 1000 dJ
Amylbutyraat 100 dl Alcohol 4 Bordeaux-essence 60 dl Grape-fruitessence (uit-
Alcohol lOOO dl Citroenzuur opgelost in Portwijnessence 90 dl gedroogde vruchten) 3000 dJ
I I water 750 g Grape-fruitessence 300 dl
Sinaasappelolie-essence 11/. 1
Aardbe teneether.
Madeirafondant.
Nedarllmooade.
Aethylacetaat 50 dl frambozenlimonade.
Aethylformiaat 10 dl Honinglimonade-esscnce 8 dl Ananas-essence I:aO dl
Aethylbutyraat 50 dj Suiker 75 kg Rumessence 50 dl Bruine cacao-essence 240 dl
AethylsaJicywt 10 dl Frambozensap 31 I Portwijnessence 90 dl Vlierbloesemtinctuut 240 dl
Amylacetaat 30 dl Kersensap 10 I Gemengd fruit·uther 90 dj Zwarte bessen-essence 360 dl
Amylbutyraat 20 dl Water 71/, I Appelessence 240 dl Grape-fruitessence 240 dl
1
Alcohol 1000 dj Wijnsteenzuur 1 /. kg

Witte wijn _essence. Malalafondant.

Bisschop -extract. Aardbeienlimonade.
Cognacolie 20 dl Ci vettinctuur 5 dl
Kardinaal-extract 2500 dl Suikerstroop 65 % 30 J Aethylnitriet 44 dl Grijze ambertinctuur 5 dl
Oranjeschillen 100 dl Alcohol 3 I Aethylacetaat 45 dl Vanilline 5 dl
Bittere oranje-olie 100 dl Aardbeiensether 25 g Johannisbroodtinctuur 375 dl Kersenbrandewijn 9 dl
Citroenzuur 750 g aooo dl Ratanhiaunctuur .:K)() dl
Wijndestillaat
Water 1000 g Water .2000 dl Zwarte bessen-tinctuur 500 dl
Kleur: roze. Johannisbroodtinctuur 500 dl
Champalne. Grape-fruitessence 3500 dl
Het is steeds aan te bevelen, ook Portwijn ..essence.
Rijnwijn 3~ I wanneer men een limonade met kunst-
Citroenen in stukken gesn. 4 matige essences wil maken, steeds een Griize ambertinctuur o,s dl
Rozijnen :a kg deel echt vruchtensap toe te voegen. Aethylacetaat 15 dl
Oranjeolie-essence 30 g De hier aangegeven recepten kunnen Krameriatinctuur Cumarine Sdl
Neroli-olie 0,5 kg naar smaak gecombineerd worden. VlierbJoementinctuur ~ ~ Foe.lietinctuur 45 dl
Suiker S kg Men gebruikt de essence dan om het Johannisbroodtinctuut 90 dl Vlierbl~mtinctuur 180 dl
Water 2 I aroma te versterken. Cacao-essence 90 dl Appel-essence 7'50 dl
Wijndestillaat 90 dl Grape-fruitessence 4000 dl

Bordeaux _e•• ence,

Kersenlimonade. WI,NFONDANT .AROMA'S. Portfondant.
Grijze ambertinctuur 1/. dl
Kersensap 17 1 Aethylacetaat 71/, dl Bou~oDderfoDdant. Vanilline SdI
Koken met suiker 121/. kg Iohannisbroodtinctuur .250 dl Grijze ambettinctuur Sdl
Wijnsteenzuur 1:a5 g Kersensap 220 dl Grijze ambertinctuur 15 dl Bruine cacao-essence 225 dl
Water 250 g Krameriatinctuur 1800 dl Ratanhiatinctuur 100 dl Ratanhiatinctuur 240 dl
Wijndestilwt 1800 dl Kersensap I:aO dj Grape-fruitessence 4500 dl
Frambozenessence 240 dl
Zwarte bessen-essence 500 dl
Citroenlimonade. Grape-fruitessence 4000 dl Rijn"'lnfondant.
Bordeaux .limonade.
Suikerstroop 65 % 45 I Witte cognacolie '"dl
Alcohol 4 I Kruidnageltinctuur 6dl Bordeauxfoodant. Heliotropine 100dJ
Citroenolie-essence J 1/. I Kaneeltinctuur 10dl Aethylacetaat 10dl
Citroenzuur Bordeaux-essence 60 dl Civettinctuur IS dl Appelessence 700 dl
75~ ~ Roodt wijn 240 dl Grape-essence 4500 dl
Water Grijze ambertinctuur 15 dl
Mengen UI Roeren 14
aro MENGEN EN ROEREN

Sherryfondant. Bordeauxpunch .extract.

ZEVENTIENDE HOOFDSTUK.
Civettinctuur Sdi Kardemomtinctuur 30 g
Vlierbloesemtinctuur 80 dl Kaneeltinctuur gog
Zwarte bessen-essence 400 dl Kruidnageltinctuur 908 RUBBER, PLASTISCHE STOFFEN EN WAS.
Ananas-essence 500 dl Citroensap 500 g
Grape-essence 4000 dl Echte rum 1 I
Suikerstroop 16 I
Voor het vervaardigen van de meeste rubberartikelen zijn gecom-
Donkerroede Bordeaux 19 1 pliceerde, zware en dure machines noodig. De hieronder aangegeven
Tokayerfondant. recepten dienen dus hoofdzakelijk ter oriëntatie en zijn gewoonlijk met
Heete "wijnpllncbextract. beperkte hulpmiddelen niet uit te voeren.
ei vettinctuur 5 dl Plastische stoffen rijn stoffen, die onder den invloed van gewoonlijk
Ananas-essence 250 dl Kardemomtinctuur 60 g
Frambozen-essence 250 dl Ananas-essence 90g warmte en druk gemakkelijk van vorm veranderen; ze kunnen dus
Johannisbroodtinctuur 500 dj Kaneeltinctuur IS° g in bepaalde vormen geperst worden. Bij eenige typen gaat dit persen
Grapa-essence 4QOOdl Kruidnageltinctuur 15° g in de warmte gepaard met een onsmeltbaar worden der massa; eenmaal
Echte arak II
Alcohol 1 in een bepaalden vorm geperst kan men ze dus niet meer opnieuw
Beurgender punch .eKtrad. Kersen -vruchtenstroop I~ I verwerken; hiertoe hocren de kunstharsmassa's. Hiernaast kunnen de
Bordeauxwijn 18 I massa's die cellulose-esters of aethers als bindmiddel hebben, meer
Vanille-essence 30 g dan eens geperst worden; dit beteekent dus dat men hier het afval
Citroensap I I Witte .wijnpunchextract. weer verwerken kan.
Rum 1 1
Arak I 1 Zoet sinaasappelsap I2
Water 9 1 Echte arak I2 Een bepaald rubberproduct kan op vele wijzen gemaakt worden.
Bourgonder 12 1 Suikerstroop 6;; % 15 I Men kan de soort van het gebruikte caoutchouc wijzigen, men kan
Suikerstroop 16 I Moezel- of Rijnwiin 20 1
verschillende pigmenten en vooral men kan verschillende vulcanisatie-
versnellers en andere toevoegingen gebruiken. In den eersten tijd mengde
men eenvoudig den ongevulcaniseerden rubber met vulstoffen, pigment
en zwavel en verhitte het mengsel tot vrij hooge temperaturen tot het
voldoende gevulcaniseerd was. Het bleek dat dergelijke rubberartikelen
spoedig door het ouder worden bedierven; de rubber oxydeerde tot
harde niet elastische massa's. De chemische industrie heeft nu eenige
stoffen gevonden die dit verouderen door oxydatie vertragen. Hiernaast
heeft men vulstoffen gevonden, die de eigenschappen van den gevulca-
niseerden rubber aanmerkelijk verbeteren. Men denke slechts aan de
buitengewoon langzame slijtage van onze moderne autobanden, die met
bepaalde soorten zwartsel en met zinkwit gevuld worden. Bovendien
vond men dat door het verhitten op vrij hooge temperaturen bij het
vulcaniseeren de eigenschappen niet beter werden. Hier vond men
stoffen, die het vulcaniseeren bij veel lagere temperaturen en met
minder zwavel doen plaats vinden. Deze vulcanisatieversnellers verdeelt
men in eenige typen, de langzame-, de vlugge- en de ultraversnellers.
Het is duidelijk dat hier de chemische industrie voor iedere groep een
betrekkelijk groot aantal verbindingen levert, die ieder toch afwijkende
:n2 MENGEN EN ROEREN RUBBER, PLASTISCHE STOFFEN EN WAS 213

eigenschappen bezitten, Daar dit gewoonlijk zeer gecompliceerd s~en- Rubber voor bandenkarkeesen. Rabbeniemen.
gestelde verbindingen zijn, komen ze nooit onder hun chenuschen Pale crêpe 50 dl Smoked sheets 9,5 dl
naam, doch steeds onder fantasienamen in den handel. Smoked sheets 50 dl Dunne bruine crêpe 10 dl
De temperatuur en de tijdsduur der vulcanisatie hangen van kleinig- Plasrogeen 4 dl Regeneraat 59 dl
heden af. Deze moeten dus steeds te voren bepaald worden. Het kleven Stearinezuur 2 dl Paraflux 5 dl
Agerite dl Stearinezuur 0,5 dl
van ongevulc:aniseerden rubber verhindert men algemeen door zuiver Zinkoxyde 5 dl Neezone D 0,56 dl
fijn talcum op te strooien. Tuads 0,05 dl Loodglit 0,06 dl
Captax I dl Krijtwit 10,3 dl
Zwavel 2,50 dl Zinkoxyde 2,25 dl
HoapltaaldMk. Witte binnenbanden. Vulcaniseeren: 45 min bij I35c C. la % Thionex 0,62 dl
Zwavel 2,~5 dl
Pale crêpe 100 dl Pale crêpe 100 dl Vulcaniseeren: 15 min bij 135 C. 0

Vaseline I dl Vaseline 7,5 dl

Zinkoxyde 10 dj Agerite 1 dl Massieve banden.
Lithopone 75 dl Zinkoxyde 15 dl Eboniet voor kammen.
Krijtwit 63 dl Lithopene 130 dl Smoked sheets 60 dl
Pigment Witte klei 40 dl Donkere crêpe 40 dl Smoked sheets 100 dl
Monex 0,50 dl Kalite no. I aoo dl Cumarenhars I dl Katoenpitolie 22 dl
ZW2vel a.eo dl Altax 1,25 dl Minerale rubber 2 dl Bijenwas 2 dl
Aan de lucht vulcaniseeren, de tem- Zwavel 3,0 dl Stearinezuur 0,) dl Versneller 833 1,5 dl
peratuur in een uur tot 120° C laten Neozone A 1,0 dl Zwavel 45 dl
stijgen en dan een uur op 120° C Zinkoxyde 30 dl Ongeveer 6 uren in water vulcani-
houden. Auto .binnenband. Versneller 808 0,7 dl seeren bij 135'° C.
Zwavel 3,~5 dl
Pale crêpe '50 dl Vulcaniseeren: 45 min op 1380 C.
Rabbentoff~. Smoked sheets SO dl Z\lVarte rubbeezolen.
Pale crêpe 100 dl Plastogeen 4 dl
Plastogeen 6 dl Stearinezuur 0,'5 dl Rubber JOO dl
Stearinezuur I dl Agerite 1,0 dl Loopvlak. Plasrogeen 6 dl
Zinkoxyde '5 dl Kalite no. I 50 dl Agente-poeder I dl
China cby 40 dl Zinkoxyde '5 dl Smoked sheets 100 dl 2dnkoxyde 5 dl
Kalite ao. I 40 dl Tuads 0,1 dl Dennenteer 4 dl Krijtwit 40 dl
CaptaX I dl Altax 0,5 dl Stearinezuur ~ dl Kalite no. I 40 dl
Zimate 0,10 dl Captax 0,5 dl Neezone A 1,25 dl China cla y 25 dl
Zwavel 1,50 dl Zwavel 1,0 dl Carbon black 40 dl Gasroet 2 dl
Bij het vulcani.seeren laat men de Vulcaniseeren: 3 min bij 3 tot 4 at. Zinkoxyde 10 dl 2dmate 0,10 dl
temperatuur in een uur tot 125° C Versneller 808 0,9 dl Alux 0,50 dl
stijgen en houdt de temperatuur dan Zwavel 3,25 dl Captax 0,50 dl
gedurende een half uur tot I uur op Transparante rubber. Vulcaniseeren: 60 min bij 1~8° C. Zwavel 2,50 dl
125° C. Droog vulcaniseeren, in een uur de
Pale crêpe 100 dl temperatuur tot I2.7u C laten stijgen,
Plastegeen 5 dl dan een uur op deze temperatuur
Witte rubber. Rodo no. 10 0,1 dl Rubberriemen beweren. houden.
Pale crêpe 15,00 dl Stearinezuur 1,0 dl
Paraffine 0,31 dl Zinkcarbonaat ::a,o dl Om het hard worden te verhinderen
Krijtwit 50,00 dl Zimate 0,15 dl smeert men ze met een kwast met het Z\lVarte gummibakl<en.
Witte klei ::a5,00 dl Captax 0,50 dl volgende mengsel in:
Zinkoxyde 6,50 dl Zw.vel 1,50 dl Smoked sheets 11,5 dl
at.
Magnesiumcarbonaat
10 % Tbionex
1,~O dl
0, 25 dl
Vulcaniseeren 15 min bij I
• Schellak
Alcohol
2dl
I dl
Regeneraat
Asfalt
64,0
3,0
dl
dl
Anti-Scorch- T 0,o~5 dl Ammoniak 3 dl Paraffine 0,3 • dl
Zwavel 1,00 dl Water 6 dl Stearinezuur 0,4 dl
 MENGEN EN ROEREN RUBBER, PLASTISCHE STOFFEN EN WAS 215
Neozone A 0,5 dl Lithopone
Carbon blad 15 dl Rubber voor wrinrerrollen. Namaak peau de suède.
9,4 dl Zwaarspaat 15 dl
Krijt 7.3 dl Vrek. C
Zinkoxyde 1,25 dl Smoked sheets 38 dl Pale crêpe 40 dl
1,0 dl D.P.G. 0,25 dl Paraffine 0,50 dl Wit regeneraat 20 dl
Loodglit 0,J25 dl Zwavel 2.,00 dl Smeerolie 1,25 dl Slangenregeneraat 15 dl
10 % Thionex Master Vulcaniseeren: 8 min bij 2'/. at. Du Pont Antox 0,375 dl Bruine factis 8 dl
Batch 1,125 dl
Zwavel 1,50 dl
Zinkoxyde 2,0 dl Zinkoxyde 5 dl
Lithopone 35,0 dl Lithopene 6,25 dl
Vulcaniseeren: 12 min bij 21/. at. Zachte pmmiaponzen. Katoenpitolie dl
Krijtwit 21,50 dl I
Versneller 808 0,12'5 dl Stearinezuur 0,5 dl
Rubber 100 dl Zwavel 1,25 dJ Zwavel 0,85 dl
Harde witte rummizoleo. Stearinezuur dl 0
Captax of Eureka 0,85 dl
1 Vulcaniseeren: 45 min bij 145 C.
Oliezuur I dl Anti-oxydatiemiddel 0,5 dl
Pale crêpe 28,75 dl Vaseline 18 dl
Stearinezuur Men kalandert een dunne Jaag Van
0,25 dl Witte factis 5 dl deun rubber op een onderlaag van
Magnesiumcarbonut 43,0 dl Zinkoxyde 2,50 dl Rubberdread.
Lithopone katoenen weefsel. Hierna lost men eea
:U,4Q dl Natriumbicarbonaat 15 dj deel van deze compositie in oplos-
ZinkoJ:yde 1,50 dl Krijtwit 25 dl
Lijm Pale crêpe 100 dl middel op en strijkt hiervan een
2,88 dl Ureka C 0,625 dl Agerite (wit) I dl dunne laag op den rubber. Nu strooit
Ultramarijnblauw 0,09 dj G~ntal 0>375 dJ
Diphenylguanidine Zinkoxyde 2. dl men korte vezels van de juiste kleur
0,28 dl Zwavel 4,00 dl in de natte kleeflaag en vulcaniseert
10 % Thionex M.lster
Pigment naar wensch,
Vulcaniseeren: :2 cm dik, 20 min bij Zimate 0,10 dl bij 122 C.
0
Batch 0,35 dl :; at.
Zwavel Altax 0,50 dl
1,50 dJ
Vulcaniseeren: 8-10 minuten Captax 0,50 dl
bij Zwavel 2,<><:> dl R.deer~mmi.
1580 C.
GummipakkiDg. Vulcaniseeren met stoom, 10 10
min de temperatuur op 127 C bren-
0
Crêpe 4 dl
Smoked sheets 35,125 dl gen en 30 min op deze temperatuur Stijfsel 10 dl
Zeer goede zwarte scbeensolen, Regeneraat 10 dl houden. Vaseline 4 dl
Paraffine I dl Gevulc. afval rubber 2 dl
Pale crêpe 50 dl Paraffine-olie dl
Smoked sheets 50 dl :> dl Factis I
Stearinezuur 0,27'5 dl Slijpmiddel 2. dl
Agerite-gel 1.35 dl China clay 20 dl Rerenlassenrnbber. Lithopone 3 dl
Zinkoxyde 60 dl Krijtwit dl 0,05 dl
Gas roe t 10 dl
20 Versneller
I]zeroxyde 6 dl Hevea-rubber 48 dl Zwavel 0,1 dl
Witte klei 40 dl Zinkoxyde 1,50 dl Loodglit 10 dl
Kalite no. I 60 dl Beutene 0,75 dl Zi.nkoxyde 20,5 dl
Captax 1,25 dl Zwavel 0,75 dl Minerale rubber 5 dl
Tuads 0,0125 dl Krijt 15 dl Docrscbllnende rubber.
Zwavel 2,5 dl Zwavel 1,'5 dl
Vulcaniseeren: in 60 min op 124 C 0 Rubber voor eleetrtsche kabel ••
Door dompelen kan men op teer
brengen en de temperatuur gedurende Smoked sheets '5 dl eenvoudige wijze dunwandige artikelen
45 tot 60 min op deze hoogte houden, Zuiver regeneraat 48 dl van rubber maken. Men gaat uit van
luchtdruk 2 at. Minerale rubber 20 dj geconcentreerde latex, bv. jatex of
Stearinezuur 0,25 dJ reverrex. Men maakt vormen van glas
Paraffine 0,25 dl Pale crêpe 34,375 dl of van porcelein en dompelt ze in een
Rubber badmutsen. Neezone A 0,3125 dl Process-olie 0,50 dl latex met 40 % rubber bij 40" C. Men
Kriit :.;a 3,6 dl Zwaarspaat 34 dl Iaat de rubberlaag drogen en dompelt
Zinkoxyde 1,0 dl Krijtwit 25,25 dl de vormen nu in een zwaveloplossing,
Rubber 100 dl Versneller 808 0,3125 dl Zinkoxyde 3,0 dl die tevens een versneller kan bevatten:
Stearinezuur I dl Zwavel 1,2:') dl Rubber-oranje 0,75 dl Benzol 1000 cm3
Cydine-olie 4 dl Vulcaniseeren: de temperatuur in 10 % Thionex 1,4375 dl Zwavel 100 g
Zinkoxyde 5 dl 30 min op 135 C brengen, dan 105
0
Zwavel O,687t dl Vulcator ZOC (zink-
Krijtwit 15 dl min op deze temperatuur houden. Vulcaniseeren: 7 min bij 142 C. diaethyl carbamaat 20 g
216 MENGEN EN ROEREN RUBBER, PLASTISCHE STOFFEN EN WAS 217

Zwarte latex. Rubber (teren olie bestand). Zegellak. Krijt 10 dl

Pigment 5-'30 dl
Men kan latex, en dus ook de hier- Een groot gebrek van rubber- Goede kwaliteit: Glimmer 2-5 dl
van vervaardigde voorwerpen, uit- artikelen is het feit, dat Ze alle vrij vlug Terpentijn 20 dl
stekend %Wart kleuren met een collei- door olie, vet en oplosmiddelen aan- Schellak 38 dI
dale soort gaszwart, het carbon black getast worden. De rubber gaat hierbij
Bakeliet ..perspeeder.
Terpentijnolie 2 dl
Micronex. Men behoeft niet te malen, niet in oplossing, doch zwelt en Ver- Magnesiumcarbonaat 10 dl Vele der kresof-formaldehyde-harsen
eenvoudig mengen en doorroeren is liest zijn veerkracht en zijn vastheid. Pigment 15-30 dl hebben de eigenschap in een bepaald
voldoende. Door de juistheid van vulcanisatie- Als pigment neemt men cinnaber, stadium oplosbaar en smeltbaar te zijn
methoden en door bepaalde toe- zwartsel, oker, ornbra, cobaltultra- en door verhitten, vooral onder druk,
voegingen kan men het euvel wel marijnblauw, iizeroxyderood en ijzer- onoplosbaar en onsmeltbaar te worden.
Rubber met nitrocellulose. verminderen doch niet Vermijden. oxydegeel. De pigmenten worden eerst Men maakt gebruik Van deze eigen-
In de laatste jaren is mee er nu in met de terpentijnolie fijn gemalen, de schap voor het vervaardigen Van
Deze beide stoffen kan men samen geslaagd kunstmatige stoffen te maken harsen worden voorzichtig gesmolten. artikelen door persen. Hiertoe mengt
in oplossing brengen door speciale met caoutchoucachtige eigenschappen, Men neemt het dan van het vuur weg men te voren het kunsthars met de
oplosmiddelen te gebruiken, bv. die door olie en oplosmiddel niet aan- en voegt de pigmentpasta toe. noodige vulstoffen en kleurstoffen,
aethyloenanthaat, propylpropionaat en getast worden. Het zijn Ethaniet, een mengt alles in fijn gemalen toestand
isoburylbutyraat. reactieproduct van aethyleendichloride Goedkoopere kwaliteit: uiterst zorgvuldig en perst nu het
en calciumpolysulfide en ThiokoJ, een poeder onder vrij hocgen druk tot het
pol ymeth yleen-pol ysulfide. Men kan een deel of alle schellak gewenschte voorwerp.
Rubbercement. Deze polysulfiden kunnen juist als door colophonium vervangen en ver- Als vulstof neemt men in de meeste
rubber gevulcaniseerd worden. echter krijgt dan een gewone paklak: gevallen houtmeel, hiernaast ook asbest-
De viscositeit van rubbercement. niet met zwavel doch met zinkoxyde. Colophonium 3 dl poeder en ander kort vezelmateriaal.
dus een oplossing van rubber met toe- In het algemeen neemt men I tot 20 % Terpentijn 0,5 dl verder krijt, zwaarspaat, China clay,
voegingen in oplosmiddelen, kan men zinkoxyde. Het product gelijkt zeer veel Zwaarspaat 1,01:5 dl enz.
verminderen door 2 tot 3 % alcohol op rubber, is echter veel zwaarder. Pigment (oker, ombra of De verhouding der verschillende
toe te voegen. Het materiaal laat zich iets gemakke- ijzeroxyde) 1,0 dl vulstoffen hangt uitermate van het
lijker verwerken wanneer men eenige doel af waarvoor de voorwerpen ge-
procenten rubber toevoegt. Het Etha- bruikt moeten worden. De vulstoffen
niet wordt ook met 5 % rubber nog Goud%~lIak. mengt men dan met zooveel kunst-
Zwarte kleefstof voor het niet door olie aangetast. Carbon black Schellak 76 dl hars dat de gewenschte hardheid ver-
doubleeren van kunstleder. verbetert de mechanische eigenschap- Terpentijn S5 dl kregen is. In vele gevallen mengt men
pen, zoodat men met 20 dl Ethaniet, Colophonium 45 dl nog met andere kunstharsen die niet
Smoked sheets IS dl I dl pale crêpe, 2 dl zinkoxyde en Magnesia 18 dl verharden, bv. het cumarenhars.
Regeneraat 20 dl :5 dl carbon black zeer gunstige resul- Chromaatgeel 25 dl
Zachte factis 10 dl taten verkrijgt. WöUlDeer de massa ruist nog ge-
Zachte minerale rubber 8 dl Na het vulcaniseeren zwelt het mate- smolten is voegt men het goud-brons Bindmiddel voor kunstkurk.
Carbon black 1 dl riaal practisch niet in benzol, toluol en toe.
Kalk 1,5 dl tetrachloorkoolstof. het is bestand Men maalt slechte kwaliteiten kurk
Krijtwit 65 dl tegen zuren, behalve sterk salpeterzuur tot een betrekkelijk grof schroot, mengt
Oplossen in solvent naphta. en chroomzuur. Door zo-pets natron-
Luxe zegellak. met het volgende bindmiddel en perst
loog en sterke ammoniak wordt het Zeer fraaie en heldere kleuren ver- in vormen. Deze kurken zijn dan
aangetast, het verouderingsverschijnsel krijgt men met de indanthreen- en de absoluut dicht.
schijnt het veel minder te toonen dan algolkleurstoffen. Hier neemt men CaseIne 45 dl
Zwarte kleefstof voor het rubber. alleen zuivere, eventueel gebleekte Borax 7 dl
doubleeren van rubber. Een bezwaar voor het gebruik van schellak en terpentijn of Veneriaansche Water 120 dl
deze nieuwe stoffen is de onaan- terpentijn. Glycerine ,6 dl
Smoked sheets 15 dl gename reuk, zoodat ze niet met levens-
Regeneraat 25 dl middelen en dergelijke in aanraking
Zachte factis 8 dl Flesachenlak. Beazvlcellulose .perapoeder.
mogen komen.
Loodglit 8d1 Colophonium 20 dl Asbestpoeder 300 dl
Krijtwit 65 dl Terpentijn 20 dl Krijt 300 dl
Harsolie 2 dl Schellak 5 dl China clay 300 dl
Zwavel 8 dl Infusoriënaarde 10 dl Benzylcellulose 125 dl
218 MENGEN EN ROEREN RUBBER, PLASTISCHE STOFFEN EN WAS 219
--------------- ----- -----------
Tanden ..afdrukwas. Entwas. vormen. Na het gieten moeten de Hier en daar maakt men nog kaarsen
vormen vlug afgekoeld worden. van zuivere bijenwas. Gewoonlijk ver-
Paraffine 90 dl Lanoline 2~ dl snijdt men de was met paraffine en
Ce resine 39 dl Colophonium Paraffine 60 dl
44 dl Stearinezuur 35 dl stearine. Men ~aat dan bv. tot 40 %
Bijenwas 40 dl Ceresine 13 dl bijenwas, 50 ~o paraffine en 10 %
Venetiaansche terpentijn 30 dl Bijenwas Bijenwas 5 dl
8 dl stearine.
Japanwas 20 dl Japanwas 2 dl Men smelt de wassen met het stea- Behalve door gieten in vormen kan
Rozoline 9 dl rinezuur en lost in de smelt zooveel men kaarsen ook trekken. Men trekt
Schellak 45 dl
Talcum
Pine-oil 1 dl van een in olie oplosbare anilinekleur- de pit zoolang en zoo dikwijls door de
30 dl stof op, dat de gewenschte tint bereikt juist gesmolten vetmassa tot de kaarsen
Glycerine 3dl
Pigment is. Daar men slechts weinig kleurstof de juiste dikte hebben. Men snijdt
10 dl
Talk-vetzuur Draadwas. noodig- heeft en een teveel afgeven dan op maat en werkt verder af.
12 dl
van de kaarsen veroorzaakt, is het aan De pitten der kaarsen moeten nauw-
Paraffine-olie 1,5-2,5 dl Bijenwas 40 dl te bevelen de kleurstof eerst met een keurig aangepast worden aan de samen-
Lijnolie I -2 dl Iapanwas 10 dl groote hoeveelheid, bv. het tienvoud, stelling van de kaarsenmassa. Ze wor-
Paraffine 1 -1,5 dl Paraffine 150 dj paraffine samen te stellen. Van deze den gewoonlijk in boorzuur gedrenkt
Bijenwas 0,5-1 dl oplossing neemt men dan de overeen- om het nagloeien te voorkomen en de
Alu mini ums te araat 2,5-3,5 dl komstige hoeveelheid en kan zoo de pit wordt zoodanig gevlochten, dat u
Guttapercha 0,06 dl Schoenmakerswas (hard). kleine hoeveelheden beter bepalen en :ach draait en de punt dus volledig
Stijfsel 0,5-1,5 dl afwegen. verbrandt.
Glycerine 0,125 dl Colophonium 8 dl
Esterhars ~ dl
Ruwe montaanwas 30 dl
Lijmcompositie voor speelgoed. Paraffine 45 dl
Stearinepek 10 dJ
Hard: Nigrosine 2 dl
Huidlijm 50 dI
Was of colophonium 35 dl
Glycerine 15 dI Schoenmakerswas (zacht).
Pigment 10 dl

Zacht: Colophonium 5dI

Paraffine 65 dl
Lijm 50 dl Japanwas 5 dl
Was of colophonium -'15 dl Stearinepek 20 dl
GI ycerine 25 dl Bijenwas '5 dl
Pigment 10 dl Nigrosine 2 dl
De lijm wordt in weinig water in-
geweekt en met zoo weinig mogelijk
water gesmolten. De smelt mengt men Bijenwas.vervangmiddel.
met de glycerine en met de te voren
gesmolten was of colophonium. De GI ycerylstearaat zo dl
OVermaat water laat men verdampen, Bijenwas 8dJ
de massa wordt in Vormen gegoten. Japanwas 10 dl

Buigzame was.
Kaarsen.
Methylabiëtaat 10 dl
Gelewas 90 dl Men kan uitgaan van zuivere drie-
Men smelt de beide stoffen en roert voudig afgeperste stearine. Men smelt
tot ze goed femengd zijn, De massa de stearine, laat afkoelen en roert tot
smelt bij 67 C en wordt bij 58° C de smelt melkachtig wordt. Dit roeren
zacht, Ook andere wassen .kan men dient om het ontstaan van groote
met methylabiëraat zacht en buigzaam kristallen te verhinderen. Men giet de
maken. stearine dan in de voorverwarmde
 ALLERLEI 221

een verzadigde arnmoniumsulfaatop- Radiatorenkit.

ACHTTIENDE HOOFDSTUK.
ALLERLEI.
Snijbloemen verach houden.
De bloemen worden 's morgens
vroeg of 's avonds laat met een scherp
mes afgesneden, een glad afgesneden
steel zuigt het water veel beter op.
Bovendien snijdt men den steel schuin
af, zoodat de stelen zich op den bodem
van de bloemenvaas niet af kunnen
sluiten. De bladeren die in de vaas of
in het water zouden komen worden
afgesneden. Het bloeistadium. waarin
de bloemen moeten ziin, hangt van
de soort af en is zeer verschillend.
Onmiddellijk nadat de bloemen ge-
sneden zijn zet men ze %00 diep
mogelijk in het water. Eerst dan
kunnen ze gebonden en eventueel
verzonden worden.
lossing te drenken, waaraan men onge-
veer 10% ammoniak toegevoegd beeft. Lijnmeel 100 dl
Men kleurt met een paar druppels Aluminiumpoeder 1-2 dl
roede of groene aniline-inkt. Men legt De beide stoffen worden droog
het stuk steen op een stuk glas of een intensief gemengd en voor het gebruik
bord en verhindert het verder kruipen aan het water toegevoegd.
van bet zout met vaseline.
Ultraviolet filter.
Gekleurd water.
Het kleuren van kunstbloemen, Een oplossing van ~ % natrium-
Men vult hiermede flesschen, die nitriet in een laag van 1 cm dik, bv.
In vele gevallen wordt het materiaal, bv. in uitstalkasten in de zon komen te tusschen twee glazen platen.
katoen, zijde of kunstzijde, voor het staan. De vloeistof, die Î.Q werkelijkheid
uitknippen of uitstansen geverfd. Hier- in de flessc.htn moest zijn, bederft in
bij kan men Of eerst verven en dan de meeste gevallen en wordt door Hout ccnserveerea.
appreteeren of men voegt de kleurstof gekleurd water vervangen. De kleur
aan het stijfselbad toe. Men kan ook moet natuurlijk absoluut lichtecht zijn. Impregneeren met:
het materiaal stijven en uitknippen, Natriumfluoride 2dl
hierna dompelt men de bloemen dan Amethist: Water pS dl
in de kleurstofoplossing. Men ge- Natriumsalicylaar 10 g
bruikt direct vervende kleurstoffen, Ferrichloride ;t g Röntcenstralenlcherm
als Auramine. Rhodamine, patent- Water 10 I (fluoraceerend).
blauw en brillantgroen, de kleurstoffen
die bij het verven van katoen en zijde Blauw: Natriumwolframaat 29 dl
reeds genoemd werden. Gewoonlijk Kopersulfaat 120 g Calciumchloride II dl
neemt men een zeer geconcentreerde Ammoniak zooveel tot het neerslag Natriumchloride 58 dl
oplossing om het kleuren zeer snel te weer opgelost is.
doen geschieden en om de kleur zeer Water 10 I

,
Ketelsteea vcnvijdercn.
Snijbloemen mogen nooit in de intensief te maken. Voor het vlugge
felle zon staan. Indien mogelijk houdt drogen lost men de kleurstoffen op Groen: Van koper en messing met re-pets
men het vertrek flink vochtig, de in een mengsel van gelijke deelen Nik.kelsulfaat 100 g zoutzuur, van aluminium en tin met
temperatuur laag, ongeveer 7° C. water en alcohol. Zwavel2:uur 200 5- tot re-pets oxaalzuur, van :ink en
Gedurende den nacht mag het ver- Water 10 ge~vaniseerd met IS-Pets azijn:uur.
trek nog koeler worden.
De bloemenvazen mogen geen Chemische tuinen. Hlld,r rood:
nauwen hals hebben, de lucht moet ~iumbjchroD1aat 500 g Anti .kctelsteenmiddd.
tusschen de stengels en bi; het water Den bodem van een hoogen cilinder Zwavelzuur 500 g
kunnen komen. De bloemen hebben van wit glas bedekt men met kristallen Water 10 I Gecalcineerde soda 81 dl
iederen dag versch water noodig. van ferrichloride, nikkelsulfaat en T rinatriumphosphaat 10 dl
Tevens worden de stengels iederen dag andere zouten, en giet hierop een op- Roze: Stijfsel 1 dl
iets ingekort, de versche snijwond laat lossing van waterglas met een soor- Orseille 60 g Tannine 2dl
veel beter en meer water door. telijk gewicht van 1,10. De kristallen Water 300 g
Bloemen die beginnen te verwelken beginnen nu als het ware te groeien, Eenige dagenlaten trekken, fil- Balsemvloelsteffen.
kan men opfrisschen door in het water vormen vertakkingen en er ontstaan treeten en verdunnen, iets ammoniak
een half tablet aspirine op te lossen. vormen die veel op algen gelijken. toevoegen. Recept no. I:
Verder worden ze weer frisseher door Ijzerchloride geeft bruine groeisels, Glycerine 250 dl
ze 10 uur %00 diep mogelijk in koud nikkefnitraat grasgroene, koperch1oride Oranje: Formaldehyde 1565 dl
water te dompelen. Hiernaast zet men donkergroene, uraniumnitraat gele, Kaliumbichromaat 500 g Kaliumnitraat 150 dl
ze ook wel alleen met de stengels een cobaltchJoride donkerbla uwe, mangaan- Sa! peterzu ur ~50 g Borax 40 dl
half uur in heet water (niet kokend) nitraat en zinksulfaat witte. Water 10 1 Boorzuur 120 dl
in het donker en zet ze hierna weer in Verder verkrijgt men eigenaardige Roode kleurstof I dl
koud water. groeisels door een stuk baksteen met Water 2800 dl
222 MENGEN EN ROEREN ALLERLEI

Recept no, 2: Niet bevrteeende vloeistof. Ketelsteen In radiatoren. Blauw Bengilalsch vuurwerk.

Thymol 1 dJ Spiritus 50 dl Men kan alle aanbakkingen In Kaliumchloraat 6 dl

Methanol la dl radiatoren verwijderen door in het Ammonia- kopersulfaat 8 dl
Alcohol 15 dl
Glycerine Glycerine 30 dl koelwater I % triuatriumphosphaat op Schellak I dl
300 dJ
Water Water la dl te lossen. Men laat den motor zoo lang Wilgenhoutskool ~ dl
I50 dJ
loopen, tot alles los is. Hierna spoelt
men met schoon water alles weg. Kaliumchloraat 40 dl
Bioloclsche fi",eervloeistof. AICCDvernietigen. Kopersulfaat 8 dl
Alcohol 60 % dJ 100
Colophoniurn 6dl
Salpeterzuur 1,42 4,5 dl In een zwembassin kan men de Rood vuurwerk.
Aether 3,5 dl hinderlijke algen absoluut vernietigen Wit vuurwerk.
Cuprinitraat a dl door aan het water kopersulfaat toe Strontiumnitraat 66 dl
te voegen. Men neemt op 2000 m" Kaliumchloraat 25 dl Kaliumnitraat 24 dl
Paranitrophenol :5 dl
De oplossing is zeer goed houdbaar water I kg kopersulfaat. Het koper- Schellakpoeder 9 dl Zwavel 7 dl
dringt echter langzaam in de prepa- sulfaat doet men in een zakie en trekt Houtskool I dl

raten binnen. De preparaten blijven dit door het water tot het zout op- Strontiumcarbonaat 16 dl
in 7O-Pcts alcohol zacht, gelost is. Kaliumchloraat 72 dl Kaliumnitraat 7 dl
Schellakpoeder 12 dl Zwavel 2 dl
Oplossing A: Antimoonpoeder 1 dl
Gedestilleerd water 100 dl Remveertag. Kaliumchloraat 12 dl
Salpeterzuur 1,42 Strontiumnitraat 4 dl Kaliumperchloraat 7 dl
17 dl
Cuprinitraat B dl Rubber (crêpe) 14 dl Strontiumcarbonaat 3 dl Bariumnitraat 34 dl
Loodglit 10 dl
Kauri poeder 5 dl Zwavel 7 dl
Oplossing B: Zwaarspaat 34 dl Aluminiumpoeder 10 dl
Alcohol 80 % 92 dl Zinkoxyde Kaliumperchloraat 9 dl
5dJ
Carbolzuur (zuiver) 4 dl Carbon black 3 dl Strontiumnitraat 40 dl
Aether 4 dl Graphiet 4 dl
Zwavel 11 dl Pharach §5langeo.
Zwavel Colophonium 1 dJ
De beide oplossingen. zijn houdbaar. 4 dl
Het mengsel wordt iederen keer kort Asbestkoord 12 dl Suiker I dl Men lost 64 dl mercurinitraat in
voor het gebruik versch gemaakt. Men Koperdraad Antimoon lis dl water op en hiernaast 36 dl kalium-
14 dl
mengt I dJ oplossing A met 3 dl Vaseline-zaagsel 20 dl thiocyanaat. De beide oplossingen
oplossing B. Het mengsel van vaseline en zaagsel worden nu gemengd en het gevormde
Na het fixeeren worden de prepa- fietsbandeD dicht houden. wordt gemaakt door 6 dl gele vaseline neerslag wordt afgefiltreerd. Het neer-
raten met ?O-pcts alcohol uitge- te smelten en hiermede B dl zaagsel slag wordt 3 maal met gedestilleerd
Bentoniet dl goed te mengen. water uitgewasschen en warm weg-
wasschen. 100
Magnesiumoxyde ~ dl gezet om te drogen.
Asbestvezels 50 dl Voor iedere 100 g neerslag lost men
Vorsbekere radiatoreDvloelstoffen. Water tot een dunne pap. Groen Bengaalscb vuurwerk. nu 5 g dragant in water op en mengt
Bij de volgende temperaturen moet het neerslag met weinig gomoplossing
de oplossing het voorgeschreven soor- Bariumchloraat go dl rot een plastische massa, die men ge-
telijk gewicht hebben. Verf voor batterijpohm. Schellakpoeder la dl makkelijk tot pillen vormen kan.
-12 C -17 C -23 C -28 C -23 C Deze pillen legt men op een stuk glas
Digl ycolstearaat 10 dl Bariumchloraa t 23 dl en laat ze drogen.
spiritus 0,9860,959 0,950 0,942 0,921
glycerine I,ogo 1,1121,131 1,1471,158 Water joo dl
Bariumnitraat 59 dl De pillen geven, wanneer ze aan-
Graphiet Kaliumchloraat 6 dl gesloken worden, de bekende slangen
glycol 1,0381,048 1,056 1,064 1,069 30 dl
Schellak II dl die uit de volumineuze asch bestaan.
Men mengt één der drie genoemde Stearinezuur 1 dl Door de sterk giftige eigenschappen
stoffen tot men een vloeistof met één Glas boren. van alle kwikzilververbindingeu, moet
der aangegeven soortelijke gewichten Bariumnitraat 6 dl men bij de bereiding van dit preparaat
Men neemt een boor van goed hard Kaliumnitraat 3 dl uiterst voorzichtig zijn. Men werkt in
verkregen heeft. Deze vloeistof be-
vriest dan bij de boven de kolom staal en houdt bij het boren vochtig Zwavel 2 dl een goed trekkende zuurkast of buiten.
staande temperatuur en kan dus tot met een verzadigde oplossing van De handen moeten goed gewasschen
deze temperatuur gebruikt worden. kamfer in terpentijnolie. worden.
 MENGEN EN ROEREN ALLERLEI
_._._-_ _ _ ..•... __ ._._ .._------------
.. ...
225

Vuurwerkregen. Gul: Vloeibaar: Messinpoldeer •

Kaliurnnitraat 18 dl Geprec. rood arseensulfide 55 dl T etrachloorkoolstof 84 dl Koper 40-55 dl
Zwavel 8 dl Zwavel 15 dl Solvent naphta Sdl Zink 60-45 dl
Zwartsel 5 dl Kaliumnitraat 30 dl Ammoniakgas Idl Vloeimiddel
Met het mengsel kan men de nor- Zinkchloride 71 dl
male papieren hulzen vullen. Het T etrachlooraethaan of Wanneer men in een laboratorium Ammoniumchloride 29 dj
vuurwerk brandt met een gele kleur chloornaphtaline 40-50 dl niet over de geschikte brandblusch-
en werpt stroomen van gele vonken Zinkvijlsel 55-25 dl apparaten beschikt kan men dun-
uit, die door het langzaam brandende Kaliumnitraat } wandige flesschen met de blusch- ZlnklOldeervloei middel.
roetzwart gevormd worden. Natriumnitraat 0/ vloeistof vullen en deze op de bran-
Calciumsilicide samen 5-15 10 dende apparaten stuk gooien. Men kan CadmiumchJotide ... 40 dl
Kaliumnitraat 10 dl Pek ook uitgebrande gloeilampen hiervoor Loodchloride 40 dl
Zwavel 2 dl ~broiken: men breekt bij vacuum- Ammoniumbromide 16 dl
Houtskool 2 dl Men laat in hiertoe geschikte appa- lampen onder tetra de spits af, U Natriumfluoride 4 dl
Fijn ijzervijlsel 7dl raten vloeibaar zwaveftrioxyde, dus vullen zich met tetra en de opening
zwavelzuuranhydride. op ongeblusehte wordt dicht gekit.
kalk druppelen. Soldeer voor tln.loodcompositle.
Sterretjesvuul'\lllerk. Soldeervloehltoffen. Bismuth 50 dl
Rookeloos bllksemUchtpoeder. Tin 2'5 dl
Kaliumchloraat 300 dl Zoutzuur wordt met %ink geheel Lood 25 dl
Gegranuleerd aluminium 60 dl Zirconium 28 dl geneutraliseerd, men verkrijgt dus
Houtskool 2 dl Zirconiumhydride 7 dl zinkchloride. Verder gebruikt men
Men mengt het poeder met een ~nesium 7 dl colophonium of ammoniumchloride. Ztlvenoldeer.
re-pets dextrine-oplossing tot een Bariumnitraat 30 dl Ook is een oplossing van 15 % zink-
dikke pap aan en rolt deze pap op Bariumoxyde 25 dl ch1oride, 25 % glycerine en 60 % Zilver 20 dl
iizerdraad of op houtspanen. Rijstemeel 5 dl water zeer geschikt voor het soldeeren Koper 45 dl
Men kan ze met een roede kleur van messing, koper en tin. Zink 30 dl
doen branden door 500 dl strontium- Zilver soldeert men met een le- Cadmium '5 dl
nitraat toe te voegen. Met 60 dl lucifers. geering van 20 tot 70 % zilver, 50 tot
bariumnitraat branden ze met een 18 % koper en de rest tink. Als vloei-
groen licht. Nitrocellulose SO dl middel neemt men borax of mengsels Z.cht soldeer.
Kaliumchloraat 20 dl hiervan met boorzuur.
Glaspoeder 10 dl Roestvrij staal kan men soldeeren Tin 66 dl
Kamfer 8 dl met een oplossing van: Lood 34 dl
Reekveewekker. Pyridine 4 dl Zinkchloride 37 dl
AmmoniumoxaJaat 2 dl IJsazijn 23 dl
Wit: De massa kan tot dunne stoties Zoutzuur s.g. 1,18 60 dl Soldeer voor roeatvrij staal.
Kaliumnitraat 4dl gerold worden, die men als een lucifer Ferrichloride 33 dl
Houtskoolpoeder 5 dl door wrijven aan kan steken en na Salpeterzuur 1,42 2 dl Mangaan 20 dl
Zwavel 10 dl het gebruik Weer uit kan blazen, De Koper 2S dJ
Houtmeel 3 dl lucifer kan %00 herhaaldellik gebruikt Nikkel 5 dl
worden. Alominiumaoldeer. Zilver 49 dl
Rood: Goud I dl
Kaliumchloraat 15 dl Aluminium 30 dl
Paranitro-anilinerood 65 dl 8Iu.chma .... Zink 20 dl
l.lChdra.d.
Lactose 20 dl Tin 15 dl
Droog: Koper 5 dl Molybdeen 0,1- 5 %
Groen: Anunoni umsulfaat 30 dl Bismuth 10 dl Wolfram 1,0-12 %
Synthetische indigo 26 dJ Natri um bicarbonaat 18 dl Zilver 10 dl Chromium 1,0-10 %
Auramine (geel) 15 dl Ammoniumphosphaat 2d1 Nikkel 0,1- 5 :f7
Kaliumchloraat 35 dl Roodeoker 4 dl Aluminium 88 dl Aluminium 0,1- 8 10
Lactose 26 dl Kwartsmeel 46 dl Silicium 12 dl Vanadium 0,1- 2 %
Mengen en Rotren 15
 MENGEN EN ROEREN ALLERLEI 227
- -----------
Koolstof 1,7- 4 % Bleeken van hout. Men mengt de olie zorgvuldig met Roze:
Mangaan 0/5- 5% bet magnesiumoxyde en het puim-
Silicium 0,2- 3 % Het bout wordt eerst zorgvuldig steenpoeder. Hierna voegt men lang- Eosine 5 dl
Ijzer rest schoongemaakt. Daarna afwasschen zamerhand de helft van de chloor- Dextrine 90 dl
of: met water, zeep en soda en afspoelen zwavel bij de olie, zoodanig dat de
Koolstof 0,60--0,85 % met schoon wa ter. temperatuur niet hooger komt dan Violet:
Mangaan II,O-I3,5 % Hierna kan men bieeken met: 32u C. Het mengsel laat men nu Methylviolet 2 dj
Nikkel 2,5- 3,5 0//0 I. Verzadigde oplossing van oxaal- 12 uren staan en voegt nu eveneens Citroenzuur 10 dl
Silicium 0,0- 0,60/0 zuur (gif) in warm water. De oplossing onder goed roeren en zeer voorzichtig Dextrine 75 dl
Ijzer rest wordt goed ingeborsteld. De be- de rest van de chloorzwavel toe. De
werking kan met tusschenpoozen her- massa wordt nu in houten vormen Geel:
haald worden. uitgegoten, de verkregen staven wor- Naphtolgeel 15 dl
Vaste spiritus. 2. Bleekwater, hetgeen men ge- den op maat gesneden. Citroenzuur 20 dl
Spiritus 750 dl reed kan koepen of kan maken uit Dextrine 75 dl
Stearinezuur 60 dl bleekpoeder en soda-oplossing. Men
Natriumhydroxyde 14 dl lost 51!c dl soda in voldoende water Pepterbvgrometer. Rood:
Het zuur wordt in de helft van de op en hiernaast 21/3 dl chloorkalk in Diamantfuchsine .2 dl
spiritus opgelost, de loog in de rest water. De beide oplossingen worden Men drenkt wit filtreerpapier met Citroenzuur 10 dl
en dan voegt men de warme oplossingen dan gemengd, het neerslag laat men de volgende oplossing: Dextrine 75 dl
bij elkaar. bezinken en de heldere oplossing Cobaltchloride 10 dl la g van een dezer mengsels, op-
wordt afgegoten. De oplossing wordt Natriumchloride 15 dl gelost in 1/2 1 kokend water, is vol-
heet opgebracht. Arabische gom 7 dl doende voor het kleuren van 2 dozijn
Vuurmakers. 3. Een oplossing van 5 g kalium- Calciumchloride eieren. Na het drogen vet men de
5 dl
Colophonium of pek 10 dl permangaat per liter water, gevolgd Water 90 dJ eieren met iets sla- of olijfolie in.
Zaagsel 10 of meer dl door een oplossing van natriumsulfiet
Smelten, mengen en in vormen of bisulfiet. Eventueel kan men nog Nu beteekent.
gieten. nableeken met een 5-Pcts oplossing helderrood regen Reinigingsmiddel voor
Van oxaalzuur. bleekrood zeer vochtig melkvaten.
Kurkschroot 50 dl .4. Een ro-pcts oplossing van na- blauw-rood vochtig
Zaagsel 50 dl triurnhydrosulfiet. lavendelblauw droog Soda 100 dl
Paraffine 80 dl Na het bleeken moet het bout blauw zeet droog Natriumsulfiet 10 dl
Kaliumchloraat 10 dl steeds goed afgewasschen worden met of:
Suiker 10 dl schoon water. Na alkalische bleek- Natronloog 380 Bé 100 dl
Het kaliumchloraat en de suiker middelen voegt men aan het eerste Kleuren van Peescheleren. Natriumsulfiet 10 dl
worden in ZOO weinig mogelijk water waschwater iets azijn toe. De levensduur der tinlaag wordt,
opgelost en met kurk en zaagsel ge- Blauw: vergeleken bij het schoonspoelen met
mengd. Men mengt in een verwarm- Marineblauw 2 dl soda of loog alleen, ongeveer het tien-
baar kneedapparaat en giet de ge- Fineer zwart beitsen. Citroenzuur 20 dl voudige.
smolten paraffine bij het mengsel. Dextrine 60 dl
Hierna wordt in vormen uitgegoten. Men dompelt bet fineer in een
warme oplossing van nigrosine in Donkerbruin: Gipsafglrisels water-vast
spiritus, hierna laat men drogen. Vesuvine 30 dJ impregneeren.
Motorbrandstof met alcohol. De bewerking wordt zoo dikwijls Citroenzuur .20dl
Spiritus 15 dl herhaald tot het hout voldoende Dextrine 30 dl Ruwe kresol 50 dl
Benzol 20 dl zwart is. Formaline 40 % 50 dl
Benzine 65 dl Vlugger verloopt het beitsen met Groen: Kaliloog 50 % 2 dl
0
een nigrosine-oplossing in water. Brillantgroen 15 dl Het mengsel wordt tot 35 C ver-
Citroenzuur 10 dl warmd en met deze oplossing drenkt
Koudmakend mengsel. 60 dl men de voorwerpen van gips. Men
Kunstmatig radeergom. Dextrine
Ammoniumsulfocyanaat 230 dl laat drogen en verwarmt het afgietsel
Ammoniumchloride 30 dl Maïskiemenolie 2000 dl Oranje: eenige uren op roo" C. Het kunsthars
Water 3°0 dl Magnesiumoxyde 75 dl Azo-oranie 5dJ wordt hierbij onoplosbaar en onsmelt-
De temperatuur daalt hierbij van Chloorzwavel 500 dl Citroenzuur JO dl baar en volkomen bestand tegen
+ n
15 C tot - 19 C.
0
Puimsteenpoeder 700 dl Dextrine 75 dl water.
 MENGEN EN ROEREN ALLERLEI
----- ----- --- ---------- 229

Pectine uit eppeis. gevormd wordt. Het neerslag wordt nu Voederkalk. Filtreeren van vruchtensap.
op een dichten witten doek verzameld,
Men maalt 2 kg onrijpe zure appels men laat afdruipen en perst het water Dicalciumphosphaat 65 d! Extracten van plantendeelen en ook
fijn en laat het moes eenige dagen zoo goed mogelijk af. De kleurmassa Keukenzout JO dl vruchtensappen zun dikwijls zeer moei-
met 3 I zoutzuur van o,s % staan. wordt nu gedroogd en na het drogen Zoethout (gemalen) 6 dl lijk te filtreeren. Met een gewonen
De massa wordt slijmachtig. Hierna gemalen. Kalmoes (gemalen) 4 dl Büchnerschen trechter kan men op
wordt de massa warm gemaakt en De droge kleurstof wordt in teerolie Venkel (gemalen) 4 dl de volgende wijze zeer snel filtreeren,
het sap wordt afgefiltreerd. De op- opgelost. Men maakt eerst een sterke Jeneverbessen 4 dl Men legt in den trechter een stukje
lossing wordt nu in sterken alcohol oplossing door bv. 20 kg kleur in 50 kg Johannesbroodmeel 7 dl filterdoek en giet hierop onder zuigen
uitgegoten. Het neerslag wordt af Re- teerolie op te lossen, hiertoe moet men Alles moet fijn gemalen zijn. een laagje filtreerpapierbrij. Nadat
filtreerd en bestaat nu uit bijna zuivere tot loou-I05° C verwarmen. Na het het laagje papiers tof vast aangezogen
pectine. Wanneer men I g van deze afkoelen kan men dan met zooveel is, giet men hierop een suspensie van
pectine in 100 cm l water met 65 g teerolie verdunnen tot het verkregen een filtreerhulpmiddel, bv. kiezelgoer.
suiker en 0,:5 g citroenzuur oplost en groene carbolineum juist nog vol- Poeder voor mestvarkens. Op het kiezelgeer komt weer een laagje
zo min kookt, verkrijgt men na af- doende sterk gekleurd is. . papierstof en verder afwisselend kiezel-
koe len een stijve gelei. Deze kleur is tamelijk lichtecht. Keukenzout IJ dl goer en papierbrij, zoo lang tot de
Door een anilinekleurstof die in vet Spiesglans 10 dl trechter half vol is. Om beschadigingen
oplosbaar is onmiddellijk in de teer- Bloem van zwavel lIdi te voorkomen giet men de te filtreeren
Verzilveren met een olie op te lossen, verkrijgt men ~n Glauberzout 1I dl vloeistof eerst op een horlogeglas, dar
niet verKiftiK bad. groen carbolineum, dat aanmerkelijk Natriumbicarbonaat 21 dl men boven op de filtermassa legt.
minder lichtecht is. Johannesbrood:aad 16 dj Men zuigt eerst met weinig onderdruk
Zilvernitraat 30 dj Lijnmeel 20 dl af en verhoogt het vacuum naarmate
Thio-ureum 70 dl Capsulelak. het filter dichter wordt. De te fil-
Water 1000 dl treeren vloeistof roert men ook met
Men galvaniseert bij 300 tot 35° C Celluloidafval 10 dl
iets kiezelgeer aan. Wanneer het
met een spanning van 1,5 V en een Acetonvervangmiddel 30 dl Kippen -eierlegpoeder. filter te dicht wordt neemt men een-
stroomsterkte van 0,2 A per dm· met Spiritus 10 dl
voudig het bovenste laagje met het
zilver als anode en koper of messing Zwaarspaat 10 dl Dicalciumphosphaat 72 dl papier weg en het filter is weer ge-
als kathode. Pigment 20 dl Ferrosulfaat 12 dl makkelijk doorlatend.
Men kan ook verkoperen door in Colophonium 1-3 dl Zwarte peper 6 dl
een liter water 30 tot 50 g koper- Voor doorschijnende capsules lost Gentiaanwortel 10 dl
chloride op te lossen en nu zooveel men in een dikke oplossing van Van het mengsel, dat zeer fijn Boroglycerine.
duo-ureum toe te voegen tot het eerst celluloldafval in aceton en spiritus gemalen wordt, strooit men een eet-
gevormde neerslag weer geheel op- een zaponkleurstof op, bv.: lepel volop het kippenvoeder. Boorzuur 62 dl
gelost is. Celluloidafval 20 dl
Glycerine 1,23 104 dl
Aceton (E 13) 50 dl Deze verhit men op een zandbad in
Spiritus 20 dl Levertraanemulsie voor het vee. een gewogen schaaltje langzamerhand
Groen carbolineum. Butylalcobol 8 dl op 150° C. Men roert voortdurend en
Men lost in 70 I regenwater of con- Zaponkleurstof 2 dl Caragheenmos 12 dl houdt de massa zoo lang op deze
denswater 5 kg vast natriumhydroxyde Beide lakken kunnen elastischer ge- Gedesrill. water 300 dl temperatuur tot het gewicht tot op
en 10 kg ammoniaksoda op. De op- maakt worden door eenige procenten p-Oxybenzoëzure aethyl- roo deelen massa afgedarnpt is. Men
lossing brengt men aan de kook en dibutylphtalaat toe te voegen. ester I dl giet de massa op een glazen plaat, die
voegt bij de kokende oplossing 100 kg De volgende capsulelak wordt ook Levertraan 500 dl men te voren met talcum glad gepoetst
fijngemalen colophonium. Men kookt door den sterksten alcohol niet aan- Witte stroop 86 dl heeft. Het bomglycerine is hygrosco-
het geheel tot men een gelijkmatige getast: Gedestill. water 91 dl pisch en moet dus in goed gesloten
zeepoplossing verkregen heeft. Gelatine 27 dl Specerijoliemengsel 10 dl flesschen bewaard worden.
Hiernaast lost men in JOO I zacht Water 43 dl
water '0 kg azingroen op en voegt Glycerine 10 dl
deze kleurstofoplossing bii de zeep- Kleurstof (oplosbaar in
oplossing. Door goed roeren mengt water) 2 dj
men de oplossingen en laat het mengsel Water 18 dl
tot 50° C afkoelen. Bij de oplossing p-Oxybenzoë-ester oa dl
voegt men nu zooveel van een re-pets De gelatine laat men eerst in water
aluinoplossing tot geen neerslag meer wecken en lost dan op een waterbad op.
 EERSTE HULP BIJ ONGELUKKEN
----------------------
Ademgif. flink diep met een veer te kittelen, of
men geeft een braakmiddel, bv. twee
Terstond in de zuivere lucht bren- eierlepels mosterd op een glas lauw
gen. Bij stilstaan der ademhaling water of met tusschenpoos van min-
kunstmatige ademhaling toepassen, stens 5 min twee eetlepels van een
EERSTE HULP BIJ ONGELUKKEN. eenige uren volhouden. I-PCts kopersulfaatoplossing. Hierna
geeft men een groote hoeveelheid
Koolmonoxyde of lichtgas: Norit, eenige malen een eetlepel vol
Dadelijk den geneesheer roepen. Zuurstof met 5 % koolzuur toe- aangeroerd met water, tusschenruimten
dienen. Hetzelfde bij alle gevallen van 5 min. Bij vergiftiging met blauw-
De krachtdadigste eerste hulp is er voor te zorgen dat binnen zoo waarin de patiënt een blauwe gelaats- ZUur of cyaankalium geeft men boven-
kleur krijgt. dien een re-pets oplossing van natrium-
kort mogelijken tijd geneeskundige hulp ingeroepen wordt. Ook bij thiosulfaat,
schijnbaar zeer lichte verwondingen, hetzij door zuiver mechanische Chloor, phosgeen:
of door chemische inwerking, na het verleenen van eerste hulp de De eerste 24 uur volkomen rust) bij Opium en andere verdoovende ver-
blauw kleuren van het gezicht zuurstof giften:
verwonding door den geneesheer laten onderzoeken. toedienen. Inhaleeren van een op- De patiënt mag vooral niet inslapen,
lossing van zuiveringszout en natrium- wakker houden door tusschen twee
Huid. denden phosphor verwijderd of met chloride (van elk I: 500), veel laten andere personen te laten wandelen.
zand gebluscht heeft, met een warme drinken.
Zuren: Sterke thee of koffie zonder melk
oplossing van 5 % natriumbicarbonaat laten drinken, een heet bad laten
Eerst met zoo veel mogelijk koud gebaad worden. Hierna brandzalf. Nitreuze dampen:
nemen.
water afspoelen, hierna afwasschee met Absolute rust, warm houden, even-
een oplossing van soda of natrium- Mosterdolie en andere etsende gIf-
tueel zuurstof, geen kunstmatige adem- Zilvernitraat:
bicarbonaat. Ook afwasschen met een gassen:
haling. Keukenzout en water.
oplossing van 700 g glycerine, 100 g Onmiddellijk afwasschen met een
water en 200 g 2~-pcts ammoniak. oplossing van chloorkalk of van Arsinen:
Loodacetaat:
Hierna bedekken met een alkalische chlooramine. Hierna een omslag met Deze gifgassen, die de slijmvliezen
Eiwit, braakmiddel, kalium- of mag-
zalf die kan bestaan uit: 100 g vaseline, een oplossing van kaliumpertnanganaat uiterst sterk prikkelen, worden door nesiumsulfaat en indien mogelijk de
15 g paraffine-olie en 20 g magnesium- van I : 4000, verder boorzalf of vaseline. natriumbicarbonaat ontleed, dus gor- maag leegpompen.
oxyde. Bij sterk zwavelzuur moet men gelen met een 3- tot 5-Pcts oplossing
de grootste hoeveelheid zuur eerst door van natriumbicarbonaat. Verder in- Arsenicum of rattenkruit:
droog afvegen verwijderen, hierna Oogen. ademen van kleine hoeveelheden chloor,
Bloem en water, kalkwater, melk,
wordt met een krachtigen straal water Zuur: ruiken aan een flesch met chloorkalk,
rauwe eieren en zoete olie, magnesium-
afgespoeld. of inademen van alcohol met chloro-
Uitwasschen met een s-pcts o~- oxyde met water.
form of ammoniak met aether.
lossing van natriumbicarbonaat In
LIJog: K wikz il ver: Carbolzuur:
water.
Eerst met veel koud water afspoelen, Den vloer en Jaden, waarin zich Braken opwekken met zinksulfaat,
hierna met verdund azijnzuur van 2 Loog: hierna ijs met kalkwater of olijfolie met
kwikzilver bevindt, bestrooien met
tot 3 % afwasschen of met een mengsel Met behulp van een oogbadje met actieve kool die men te voren 5 % magnesia, verder calciumsaccharaat,
van 700 g glycerine, 300 g water en 3-pcts boorwater uitwasschee of los jodium heeft laten opnemen. Tenslotte een portie brandewijn of
100 g Sa-pets azijnzuur. Hierna wordt met de hand met I-Pets azijnzuur. cognac.
met boorzalf bedekt, de zalf wordt van
tijd tot tijd vernieuwd. Olie: Maaggif. Jodium:
Uitwasschen met alcohol van 5 ~;). Bijtende vergifte«: Eerst braakmiddel, dan veel bloem
Broom: met water of pap, indien mogelijk de
Vuil: Zuur en loog, braken mag volstrekt
Afwasschen met een mengsel van niet opgewekt worden. Bij zuren geeft maag leegpompen.
Niet wrijven, kouden omslag aan-
I volumedeel 2S-pcts ammoniak, I vo- men een dunne pap van gebrande
leggen. Terstond den geneesheer raad- Sublimaat:
lumedeel terpentijnolie en 10 volume- magnesia en water, bij loog verdunden
plegen.
deden alcohol. win of citroensap. Braakmiddel, dan Ierrum reductum
Traangas: of melk en krijt, eiwit of zinksulfaat.
Phosphor: Uitspoelen met boorwater (3 % Niet bijtende vergiften:
Brandwonden, door phosphor ver- boorzuur in gedestilleerd water), hierna Eerst braken opwekken door den Methylalcohol:
oorzaakt, moeten, nadat men den bran- een alkalische oogenzalf, vinger in den hals te steken of de keel Braakmiddel of beter de maag uit-
232 MENGEN EN ROEREN
ALPHABETISCH REG ISTER.
spoelen met een zeer verdunde op_· opgerolden doek afbinden. Grootere
lossing van natriumcitraat. Hierna wonden hierna met een snelverband A Alantessence . • • •
melk en ei met 15 g magnesiumsulfaat. verbinden, kleinere worden behandeld Albertol • ••
met joodtinctuur (5 g jodium, 1,5 g Aalbessen. •• •• 186 Albertoloplossing •
kaliumjodide en 93,5 g alcohol van Aambeienzalf •• • • Albuminelijm
Electriciteitsongevallen. 70 %) en dan verbonden met steriel
94 3
Aanzetten van badoplossingen . 152 Alcohol. ••••• 4B
gaas. Men mag nooit watten direct op AardappeJmest. . • Alcoholische dranken .
Indien mogelijk moet de stroom on-
middellijk uitgeschakeld worden, in
een wond leggen, eerst komt een stukje
gaas, vierdubbel gevouwen, dan watten
Aardappelvlokken
Aardappelziekte •
10
12 Alcoholvrije dranken
Alftalaat . .••.
!f,
• 13 50
andere gevallen schuift men de stroom- en hierop weer gaas. Kleine verbandjes Aardbeibowl . . • • 187, 188 Algen vernietigen • 22~
leiding met een drogen stok op zijde. maakt men dan met kleefpleister vast. Aardbeienaether 208 Alkalisch mondwater 92
Men kan het slachtoffer wegtrekken Aardbeienlimonade 208 Alsemolie • Ig(;
wanneer de helper gutta-percha hand- Aardbei-olie • • • 206 Altax . ••
schoenen aan heeft. Men kan ook de
Vergiftige wonden. 212
Aardbeiwijn • • • 186 Aluin. •
hand met een droge jas of een dikken Bij een beet van slangen of dolle Aardwas 166 Aluinsteen. . • • • I~
wollen lap omwikkelen. Men gaat op honden moet het lid boven de wond Aardwormgif • + +. 12 Aluminiumacetaat 129
een droge mat staan en trekt dan het afgebonden worden, hierna de wond Abrikozenaether Aluminiumchloride •
207 85
slachtoffer weg. Hierna onmiddellijk uitzuigen of uitbranden om het gif te Abrikozenlikeur 206 Aluminium etsen. • • • • • 165
kunstmatige ademhaling toepassen. verwijderen, bij slangenbeten met Abrikozenolie • • • • • 197 Aluminium gietkernen • • • • 1?6
ammoniak. Absinth . ••• •• 199 Aluminiumpalmitaat • 127
Bij insectensteken wordt de angel Absinthbrandewiin • . 201 Aluminiumpolijstpasta 41
Verwondingen. voorzichtig verwijderd, het wondje Absinthessence à la Turine 199 AluminiumsoJdeer. . 225
wordt uitgezogen en dan met ammo-
Men mag een wond nooit uit- niak ingewreven.
Absintholie • • •• •• • 196 Aluminiumstearaat • • • • 4B
Accaroidhars. .. • 103 Aluminium tegen corrosie be-
wasschen en nooit met de vingers Wespensteken bedruppelt men met Accaroidmatlak.. ••• 66 schermen ••• .. 176
aanraken. Ook glaswonden met vuile azijn of citroensap. De pijn wordt ver- xAceraatfilmkleefstof . 164 Aluminium zwart kleuren. 173
glazen verkregen eerst een oogenblik minderd door met een mentholstift Acetaatzijde •• 120 Amandelaroma • 189
door laten bloeden en dan verbinden. te bestrijken. Het ontsteken der wond Acetylcellulose • 164 Amandelcrême . . •• 80
Is bij de verwonding een slagader stuk wordt verhinderd door omslagen met Acronaalk1eefstof. • + •• 9 Amandelenlikeur 206
en spuit het bloed uit de wond, dan aluminiumacetaat (een eetlepel der Activin • • • . • 122,127 Amandel extract • • • 18g
de slagader boven de wond met een sterke oplossing op een glas water). Ademgif •• + • 231 Amarilpasta •• • •• 43
Adrenaline 93 Amarilpoeder + •• 144
Aetherische peerolie 197 Amarilvet • 43
Aeth ylacetaat 207 Ambertinctuur . • • • 208
Aethylaminobenzoaat . • • + 93 Arnerikaansche Angosturabitter • 201
Aethylbenzoaat . • • • •• + 207 Amidol. .... 155
Aethylbutyraat . • • • • • • • 207 AmidolontwikkeJaar • . • • 1S8
Aethylcel1ulose. • • II2, 1I8 Ammoniumcarbonaat . •• 95
Aethylcrotonaat • • • • • •• 51 Ammoniumdifluoride 177
Aethyleendichloride . 27 Ammoniumlinoleaat 18
Aethylforrniaat. • . 195,207 Ammoniumpersulfaat . 164
AethyJnitriet • 209 Ammoniumphosphaat. • •• 130
Aethyloenanthaat . 207 Ammoniumpieraar • • + • • • 166
Aeth ylsalicyJaat 2°7 Ammoniumstearaat • • • 85
Aetbylsebaciaat • 207 Ammoniumsulfocyanaat • 164
Aethylvalerianaat • 207 Ammoni umsulfide. 34
Afbijtmiddel. • 60 Amylacetaat • • •. • 28, 197,207
Afdrukwas •• 218 Amylbutyraat. ••• • 207
Afvoerpijpen. + + • • • •• 28 AmylvaJerianaat • • • • • • •• 193
Agar-agar .• • • 26, 183 Ananasaether • 208
Agerite • • 212 Ananasbowl • • + • • 188
234 235
Ananasbrandewijn 202 Badzout. • • 86 Bisschopextract 208 Borogl ycerine • 229
Ananaslikeur • 207 Bakelietperspoeder ••• 217 Bitter. • • 200 Borstinsmeerzalf •
Ananasolie . . • • . 196 Bakpoeder • •• 18:< Bittere amandelolie. 194 Boschbessenwijn • • I§~
Ananassorbet • • 183 Baksteen • 171 Bitter, Engelsche , • 203 Boterkleursel. • • 182
Anaesthesine • •• 93 Balsemvlekken • • • • . 30 Bitter, Hamburger 203 Botervaatjeslak • • 71
Angelicawortelolie • • 199,202 Balsemvloeistof . •• . 221 Bitumencompositie • 171 Boterzure aethylester • 195
Angosturabitter • • • 200 Balzaalwas . 38 Bitumenpaden 171 Bourbon-aroma. + • • • • • 196
Anijsaroma • • • 189 Bananenziekte • • 12 Bitumenvloeren • • • • • 171 Bourbon whisky-essence 195
Aniisbrandewiin • • • • 200 Bandenkarkassen 213 Black Vamish .•••• 56 Bourgonderfondant • • • + 209
Anijsessence • • 199 Barbado-essence 200 Blau wdrukken conserveeren • • 117 Bourgonder punchextract • 210
Anijslikeur 200 Bariumcarbonaat . 97 Blauwdrukkeninkt • • • • 101 Bouwmateriaal . 168
Aniline-inkt • • • • 99 Bariumchloraat . 223 Blauwe drukinkt • • • • • 104 Bovensmeerolie •••• II2
Anilinekleurstoffen 123 Bariumchloride • • 13 Blauwe merkinkt. • • • • 101 Bramenwijn 186
Anisette.. •• 202 Bari umoxyde 60 Blauwe vlekken •• •• 164 Brandewijn 201
Anisette-aroma. • 196 Batterij polen verf 222 Blauw kleurbad • • 162 Brandewijn, Poolsche. • • • • 203
Anisette-olie. . • • . . • 196 Bauxiet ••• 43 Blauwoplossing voor zilver 148 Brandnetels 198
Anthranilzure methylester • 193 Beckolak • • • • • 49 Blauw vuurwerk • •• ••• 223 Brandzalf • 93
Antiek groen op koper 174 Beeldhouwerskit ••• 7 Bleeken van dierlijke vetten . • I 13 Brillantine. • • • • • • • • • 81
Antiekvemis. . • . 70 Beenderlijm + • • • • • • 2 Bieeken van hout •• 226 Broeikassenkit • 7
Antiketelsteenmiddel 221 Beenderlijm met stijfsel + • 4 Bieeken van katoen. • 125 Brons. • • • • • • • • + • + 150
Antimoonchloride 173 Behangersplaksel . 5 Bleeken van palmolie • 113 Bronsdruk op weefsels 120
Antimoontrioxyde 176 Behangsel reinigen 34 Bleekmiddel voor de huid. 85 BronsJak • • • + • • • + • • 50
Antimoonvlekken . 30 Beheenzuur 87 Bleekpoeder •• 28 Brons reinigen. • • • • + • + 34
Antiroestolie • •• ••• 110 Beits • 44 Bleekwater • • • 226 Broom op de huid. • • • + • 230
Antisepticum 28, 94 Beitsen van hout. 68 Blikoffsetinkt • 105 Bruin koper • • + • • 173
Antiseptische gelei • • • • •. 95 Bei tsen van metaal.. • 146 Bliksemlichtpoeder • 163.. 224 Bruinolie • • • • • • 83
Antiseptische inhaleervloeistof. 90 Belfastgernberbierextract • 189 Bloedalbumine • • • • • • 121 Buigzame merkinkt • 106
Antizonnebrandcrême , • • •• 78 Belgisch spiegelglas . 178 Bloedalbuminelederappretuur 137 Buigzame was • 218
Appelaether • • • • • 207 Benedictijner kruid . 203 Bloedlijm .• •••• 3, 121 Buikleder • ••• •• 132
Appelaroma-essence 193 Benedictijner olie 197 Bloedloogzout • • • • • • 1489 Buitenlak • • • • 64
Appretuur • • •• 121 Bengaalsch vuurwerk. 223 Bloedstelpend poeder • 8 Buitenverf • 55
Arabische gom.. ••••• 4 Bentoniet • . • • • 21,222 Bloedvlekken 30 Butylglycolaether . 27
Arak • • • • • 205 Benzaldeh yde . • + • • 18g Bluschmassa •• 224
Arakessence • • •. • • • 193 Benzo~zuur • • • • Boekbinderslak • • • 65
C
92
Arak-aroma-essence . 193 Benzolemulsie • ••• 18 Boekbinderszwart • + • 106 Cacaoboter • • •• 74
Aromatische essence 199 Benzylcellulose . • • + • • n8,217 Boekdrukinkt 104 Cadmium ••••• 147
Arseenvlekken • 30 Bergamotbrandewijn 201 Boeken, papier voor 114 Cadmiumalliage • • • 172
Arsenicum • . • • 97, 173, 178, 231 Berkenhaarwater 82 Boen was (hard) + • • •• 39 Cadmiumgeel • lOS
Arsenicumsproeimiddel II Berkenolie • • 193 Boenwas (vloeibaar) •• 38, 39 Cadmiumvlekken • • 30
Arsinen • • • 231 Berkensap •• •••• 82 Boenwas (wit). 39 Ca lei umchloride • • 169
As bestpoeder • • 55 Bessen wij n • • • + • • 186 Boheemsch spiegelglas 178 Calciumsulfide • • • 59, lIS
Asfalt. •••• 56 Beton. • 31, 168 Boksboenen • • • • + 203 Caleiumsulfiet •• . II4
Asfaltemulsies • • • •• 21 Betonsilolak 65 Bomvrije schuilplaatsen. 169 Californische fruitbowl 188
Asfaltvlekken 30 Betonvloeren. • • • 169 Bont • • • • • • • 132 Calomel. • •• ••
Autobinnenbanden 212 Beukenteercreosoot • • • • • • 91 Bont bleeken • • • • • • 142 Calquecompositie . •• + I~
Autogrondverf . 49 Bibliotheekkleefstof . 5 Boorolie .• 19, log Calqueerinkt • • • • • • • • • 101
Autolak. • • 49 Biervlekken 30 Boorzuurglazuur . 178 Calqueerlinnen, inkt verwijderen 102
Autopolitoer • 36 Bietenvlieg ••• • 13 Boraxpoeder • • • •• •• 97 Calqueerpapier. + ••••• II5
Azingroen. • • • • • • 228 Bijenwas • • • •• • 68, 107 Bordeauxessence • •. 208 Calqueerverf • + • • 106
Bijenwasemulsie • • • 18 Bordeauxfondant • • •• 209 Caoutchouclijm • • • • • ~6
B Bijenwasvervangmiddel 218 Bordeauxlimonade .• 208 Capsulelak • • • •• •••• 228
Bijtende vergiften • • • 231 Bordeauxpunchextract • • 210 Captax • • • • 212
Badammoniak • • •• 85 Binnenbanden • • • • +' + 212 Bordeauxsche pap + 13 Caragheenmos • • .. ••• 229
Badmutsen. .• 214 Binnenverf • • • • + •• 52 Borduurwerk 106, 126 Carbolineum. • 70
Badoplossingen aanzetten • 152 Bismuth. • • • • 172 Boren van glas • • + 222 Carbolineum, groen. • • 228
23Ó 237
Carbolzuur •. ••• • 92,231 Citraal • • 191 Cresolzeep . • • 16 Duitsch spiegelglas • • • 179
Carbolzuuremulsie •. 21 Citroenabsinth • 202 Cumarine. • • • 190 Duizendguldenkruid 203
Carbon Black • . • • • 49 Citroenaether 207 Cumaronhars • 65, 106,217
Carboniseeren van staal. 177 Citroenaroma • • 191 Curaçao •.• . • 193,205 E
Carbonpapier • • • • . 102 Citroenbrandewijn 200,202 Curcuma • • 182
Carborundumpoeder • • 144 Citroenemulsie • • 191 Cyaankalium • • 30,147 Eau de Cologne •• •
Carborundumsuspensie 43 Citroenextract •• 191 Eau de Iavelle ••
Camaubawas •••• 38 Citroenglansmiddel 83 D Eau de Quinine
Camaubawasemulsie 18,20 Citroenlikeur • 202 Ebbenhoutbeits • • •
Carnavalstoffen • • 121 Citroenlimonade 208 Dadellikeur • • • • •• 206 Eboniet • • • • • • • + • 2I3
Cartonlijm . • • . . 2 Citroensap. . 80 Dammarhars • • • 47 Ebonietlijm • . • • • • • 6
Cartonp.akmachine . 2 Citroensorbet • • 183 Dammaroplossing • • •• 90 Eerste hulp bij ongelukken 230
Carvol •.••. • • 194 Citroenzuur · 29, 164 Degras . . . • • 110, 112 Eidooiervlekken . • • • • • 3°
Cascarilla-olie 190 Ci tronelle-olie 85 Dekkieeden • . . • • • • 128 Eikenschors . . . . • • • . • 133
Caseïne. •.•••• · 1,58 Citrus pectine 184- Dekkleedensmeer . ••• 128 Eiwitappretuur. • . • • • • . 136
Caseïnelederappretuur . · 137 Ci vettinctuur 209 Deklaag voor papier 116 Ei witvlekken • • • • • . • • • 3°
Caseïnelijm • • • • • 6, II6 Cleansing cream • •• 77 Delphinium • . • . 1.2 Electriciteitsengevallen . 232
Caseïne-oplossing . I Cliché 167 Dennenaaldenmelk 86 Electrol yse •••. • • • 143
Dennenaaldenolie • •• 86 Electral ytisch ontvetten .
Cayennepeper • • • · 185 Cobaltinkt • • • lOl
Dennenteer • • 16,213 Electrotypie • • • • • .
145
166
Cederolie . . . • • • • 85,204 Cobaltsiccatief 64
Cellophaan . • 118,126 Cobaltvlekken 30 Derriswortel • • • •• 14 Electrotypmetaal • • • • • • 166
Cellophaanblauw . 106 Cobblers • + • 187 Desensibiliseeren • • 165 Elemihars • • • • • • • 49, 65
Cellophaanlijm • 3 Coca-extract + + 190 Desinfecteermiddel . 95 Email. • • • • • • • • 179
Dextrinekit • • . • . • • 5 Emailleeren van staal. •
Celluloidafval
Celluloidkleeflak . • •
. • • •
•
228
6
Cocosvet
Cocosvetzuur
•• • 22
83 Dextrinekleefstof • • 4, 5 Emulsatoren . • • + • • • 1I2
Celluloselederappretuur . 137 Cocoszeep •••• 24,83 Diaethylamine • • • . . . . • 166 Emulsies • • • • • •• • 17
CelluJosepapier. . . • . II7 Cognacbrandewijn • 202 Diaethyleenglycol • • • •• 79 Engelsche absinth • • • • • 199
Cementen vloeren 170 Cognacessence 194,202 Diaethyleenglycolmonoaethyl- Engelsche bitter • • • 203
Cementkit • • + • • • 7 Cognacolie • • • 196 aether . • • • 83 Engelsch spiegelglas 178
Cementwaterverf • .• 57 Coldcream. • • 75,76,77 Di butylphtalaat • • • • 50 Engelwortelolie • • . 194
Ce resine ••••• . 38,75, 107 Collodium .•... • 45, 165
+
Dierlijke vetten • • • • II 3 Entwas . • •. 218
Cetylalcohol • • . Collodiumoplossing . 46 Digl yc 0101eaat . • • • •• 27 Enveloppengom 4
• 74 Digl ycolstearaat. .••• 19, 222 Eosine • • . •
Champagne ••• •• 208 Colloïdmolen 182 74
Champagnevlekken . 30 Concord grape essence 193 Dikke olie.. . ••• 112 Essence. • • • 87
Chardonet •.•• • • • 120 Confituren • + • • • • 184 Dipenteen • • • • . . . 51 Esterhars • • • 48
Chartreuse-essence 194,202 Colophonium + • + • • • • 118
•
Diphenylguanidine 214 Ethaniet. • • • 216
Chartreuselikeur • 202 Conserveeren van blauwdrukken 117 Documenteninkt • 99 Etikettenlijm .
Chemische beitsen 68 Conserveeren van hout • 221 Dollehondenbeet ••. • 232 Etikettenmatlak ~
Chemische reiniging 27,28 Consistentvet. .•. log, 111 Dompellak . • . • • • • •• 51 Etsafdekmassa . 178
Chemische tuinen . 220 Copaivabalsememulsie . 19 Doorschijnende rubber • • 215 Etsen. . • • • . . . 165
Chemische wasscherii . 27 Copalkit. •...•.. 8 Doorschijnend papier. • • 117 Etsen van aluminium • 176
Chenopidiumolie. • 16 Corrosie van magnesium 177 Doorslagpapier. . • . . . 99 Eucal yptusolie-emulsie 19
China Clay •• 116 Courantendrukinkt 104 Dou bleeren van kunstleder 216
Chloorgas . • • . •• 231 Courantenzwart • • 106 Doubleeren van rubber. 216 F
Chloorkoolwaterstoffen • • • 144- Crambambuli + • • • 206 Draadtrekolie 110
Chloormetacresol . 95 Crême de Menthe + 204 Draadvet . • • • 112 Fabriekszeep • .2
Chloraal hydraat 81 Crême de Menthe-essence • • 194 Draadwas . . 218 Factis •• 214
Chlorophyl IgB Crême tegen het transpireeren • 84 Dranken •• 182 Fantasiestoffen . 121
Chocolade. 185 Crême tegen muggen. • • • • 85 Drijfriemleder • • +. • 134 Fenegriekwortel 15
Chocoladepudding 188 Crêmes ... 205 Drogerijen. • •• 72 F enegriekzaad 185
Chocoladelikeur . 2°4 Crêpelijm 8 Droog reinigen . • • • 28 Ferrianunoniumcitraat 162
Chromaatoranje lOS Crêperubber • 212 Drukinkt. 104 Ferrichloride. • . 90
Chroomaluinfixeerbad. • 161 Creosoot 91 Drukmachinerood 105 Ferrioxalaat . • 162
ChroonUeder ..•••. 135 Creosootolie . 70 Drukrollencompositie . I02 Ferrosilicium 170
Cilinderdrukrnachinerood 105 Cresol .•• 95 Dry Ginger Ale • . 189 Ferrosulfaat • 86
238 239
Fibroïne ••••••.• 126 Glycerinegelatine . • . 102 Hamburger bitter. • 203
Geconfijte vijgen + • • 184
Fietsbaden dicht houden 222 Geëtste lijnen vullen 165
GI ycerinemonostearaat 76 Handenhuid water 81
Fietsenkettingvet • • • • • II2 Gegalvaniseerd ijzer Glycerinestearaat . 218 Handenreinigingsmiddel • 80
59 Glycine .• ••• . 155, 160 Handschoenreiniger • • +
Fijnkorrelige negatieven. 159 Gegenüber ••• 87 142
Filmafval • • • • • • • • • • Gegoten zilver. Glycol • • 26 Handwaschmiddel 26
46 + • 153 Glycolaether. . • • • • Handwaschzeep . • • • •
Filmontwikkelaar • • • • • 160 Gekleurd beton • + • • 168 90 23
Filtreeren van vruchtensap 229 Gekleurd beton reinigen 33
GI ycoldistearaat. • 76 Hard consistentvet II2
Fineer zwart beitsen • • • • • 226 Gekleurde was. • • • • 8 Glycololeaat . • 27 Harde negatieven 160
Fixatief. ••• • • • • 70 Gekleurd water • • 221
Glyptaal SI Harsboorolie . 110

Fixateur. • • • • Gekookte stijfsel + • Goldwasser • . • . 204 Harsemulsie . • • + 19

87 3
+

Fixeerbad •• .• 161 Gelatinecompositie • 102

Goldwasseressence 204 Harsesterlak . • • • . 62
Gordonjenever • • • • • 196 Harsfixateur. • 87
Fixeeroplossingen 156 Gelatinefilm reinigen 166
Fixeervloeistof • • • 222 Gelatine harden • • • • • 166 Gorgeloplossing • • +. go Harslak .••••••• 61,62
Flesschenlak. • . . • • + 65,217 Gelatinepoeder • 185
Goud .•••.• 148 Harslijm voor papier • • . lIS
Flesschenwaschmiddel Gele drukinkt • Goud (wit) • • • • • • 176 Harsterpentijnolie-emulsie 19
34 104
Goudchloride • 162 Harsvernis • •• •••••. 106
Flips • • • • • • • 187 Gelei • • • • • • • 184
Fleur d' amour. • • • • Gelei voor vrouwen Goudkleurbad 162 Harszeepki t • • • 7
•• 205 95 Goudsoldeerwerk •
Pluaten • • • • • . • Gele rook •.•• 149 Hartsterkende olie • • + • 196
• 53, 170 224
Fluoresceerend scherm • • • 221 Gelowas. • •• 218 Goudzegellak 217 Havannasigarenaroma. • • + • 190
Fluorkalium + • • 98 Gemberbier • • • 190
Grafische emulsie 159 Hazelwortel . • • 201
Grapefruitsether •. 207 Hectografeninkt • 100
Fluorwaterstofzuur • 165 Gemberbierextract 18g
Gra pefruitconfi turen Hectografenxnassa
Fluosilicaten , • Gemberextract • • 184 3,100
+ • • • • + 170 202
Grape-olie . .. • Heetewijnextract • + •
Foelie-olie. • • + 193 Gemberlikeur • • 202 193 206
Foezelolie • • • • Gemberlimonade • • • • 190
Graphiervet • • • III Heetwaterflesschen 215
+
• 195 + +
Grasmengmest • II Heliotropine. '"
Formaline .•••• • 96, 166 Gemengd-fruitaether 209
2°7 Grastinctuur • • IgB Hennapoeder •
Fotobleekoplossing + 164 Gentiaanwortel • 15,200,203 83
Fotografie. • • • • Geranylacetaat. • Gras vernietigen • 12 Hennashampoo • 83
+ • • 154 197 Grasvlekken ••. Hennavlekken
Fotokleefstof • Gesulfoneerde olie •••••• II3 30 + + 30
4 Groen carbolineum. • • Hennep. •
Fotoschalen reinigen 164 Gesulfoneerde talk • + • • 121 • 7°,228 1I9
Frambozenbowl •• 188 Geweerloopolie . • • • • • II2
Groene rook + • • 224 Henneppapier • II4
Frambozenlikeur . Geweerloopreinigingsmiddel .28 Groen goud + • • • • • 149 Hevearubber. • 215
207
Frambozenlimonade 208 Gezichtsernulsie • • • • • • • 80 Groen kleurbad • + • • 162 Hexahydrophenol •.••• 50
Frambozenolie • • Gezichtspoeder • • • Groenspaan 174 Hitte aantoonende verf • + • 59
197 73 Groen vuurwerk •
• + • •

Hoesthoning voor paarden

Frambozensorbet •• 183 Gezichtswater • • • 79,88 •• • .223 IS
Frambozenwijn • 186 Gezondheidspoeder • Guajacol • • • . 195 Hollandsche jeneverolie • • • • 195
15
Fransche absintholie 196 Gietijzerkit • • • • 5
Guantal ••••• 214 Hondenwormmiddel 16
Fransche Curaçao •• 193 Gifgassen • • • •• 230
Guavengelei • • • • . • 184 Honingkoekkruiden • 186
Fransche likeur • Gilsoniet • • • • • • • • • • Gummi ammoniacum • • • 203 Hoofdpijnstift 95
+ • 205 56 Gummihakken Hoofdpijnzalf
+ • 213 95
178
+ •
Fransch spiegelglas + • Gipsafgietsels impregneeren 227
Frit . . . • • + • • 180 Gipsgietvormen • . • • • 2
Gummipakking • ••• • 214 Hooikoortszalf • 93
Gummisponzen 214 Horakglas • 178
Fruitaether • 207 Gladhout • • • • •• 136
Fruitvlekken • • • • • Glansolie • • • • . • • • Gummizolen. • 214 Horzels •• 14
30 37
Fuchsine-inkt 100 Glansoplossing voor zilver 148 Guttapercha • • • 58,218 Hospitaaldoek 212
Guttaperchalijm + • 6 Hout 67
Fulminaatgoud • 148 Glanspapier 1I6
Glansverf • • 52 H Houtbeitsen 66
G Glas 168, 178 Hout bleeken • • 226
Galanterieënlijm • • • Glas boren
Haarcrême • •• 81 Houtcarbolineum . 70
3 • + • • 222
Haarfixatief • 83 Hout conserveeren 221
Galgantwortel •••• 200 Glasemail 179
Gallipot. • • • • • • • • • • 66 Glas etsen.
Haarglans + + • 83 Houtgrondlak 48
177
liaarversterker . 82 Hout impregneeren . 172
Galluszuur bismuth 94- Glasetsinkt 178 Haarvet • • • • • •• • 81
Galvaniseeren • • + Glaskit Houtlak ••• + ••• 49
143,150 7 Haarwater • + • 81, 82
Garagezeep • • Glas merken. • Houtlakverf • 53
+ • 26 • • • . 178
Garens glad maken. Glaspapier. · • • • 126
Halfmatte verf • • 52 Houtlijm • • • • • • 2,6
Gasroet • • • • • + • • Glaspolijstmiddel • 40 Hamamelis • •• 84 Houtolie • 62
Hamamelisgelei ••• 78 Houtolielak 54
Geblazen lijnolie. + Glazuur. • •• 179
24° 241
Hout oud maken. 70 J Kaneelaroma • • . • • • 18g Kleurstoffen. • • • • • . 123, 124-
Houtslijp. • + 114
+
Kaoline • • • • • • • • • • 73, 107 Kn,aagdiergif. • • • 97
Houtverf . • + +57 + Jachtlak. . . •• . 64 Kardemom • • 185 Koffiechocolade • • • • 185
Houtwormen 16 Johannisbroodtinctuur 208 Kardinaalextract • 208 Kolalimonade • • • 190
Huid. .••••• 230 Jamaicarumessence . 195 Karlsbadzout • • •. 94 Koolmade • + • • 14
Huidbleekmiddel • • • • . 85 Japanlak ..• • 49,54 Karmijn. • • •.• 75 Koolmonoxyde ••••• 231
Huidcrème • • • • • • • . 75, 84 Japanwas • 42,218 Karmijninkt • • • • • • • • • 100 Kopalkit .•. 7
Huiden .• •••• 132 Jasmijnolie • • • • 193 Kartoffel Schnapsessence 194 Koper ..•• 151
Huidlijm • . • • •. 218 Jenever. • Karwijaroma . • • . • •• • 18g Koperchloride • 173
• • 2°3 Kopercyanide
Huidmelk + • 79 •
Jeneverbesolie • • 86,195 Karwijlikeur • • • . 205 174
Huidwater • • • 78, 81 Jeneveressence • • • . · . 196 Karwij-olie • • • • 196 Koper kleuren. • 173
Huil es •••• • • 205 Jeneverolie 195,196 Kastenmakerslijm 6 Kopermerkinkt • 103
Huishoudreinigingsmiddel . 28 Jodium •• • • 31, 231 Katoen. • . • •• • • • • 119 Koper reinigen 134
Huishoudzeep 25 Joodkalium 30 Katoenappretuur • • • •• • 121 Kopervlekkea • • • • 30,32
Huisverf • • 52, 55 Joodthymol 94 Katoen bleeken • 125 Korenbrandewijn • • 201
Hydrochinon ••• 155 Jute • • • 114, II9 Katoenpitolie • . • . . 213 Korenworm •••• 15
Hygrometer . • 227 Juwelierskit • . . . • 5 Katoen verven . 122 Koriander. • • • • 185
Hypo. •• • r61 Juwelierspolijstpoeder • . 42 Kauri. • . • • • • • • • •• 47 Korianderolie • • • 202
Juweliersrouge • . 42 Kauwgummi tegen kiespijn • 91 Koudlijm •••..
Keelpijn .••••..... go Koudmakend mengsel
I Kermesolie . . • • . . g6 Koudwaterverf • • • •
K I

fëiitYol ... + • • • • 85 Kernen. 176 lCousen repareeren .

Identificeeren van vezels 119 Kaalhoofdigheid • • • • • 81 Kernolie 177 Krameriatinctuur •
IJzerammoniumcitraat 162 Kaarsen ..• 218 Kerriepoeder. • . . 185 Krantenpapier • • •• 114
IJsbloemenlak • • 64 Kaarsvet • · . •• 30 Kersensether . .• 207 Krijt . . • • • . 99, 107
IJzerlak . • • • 57 Kaaskleursel • • • • 182 Kersenbrandewijn. ••• • 20 I Krijtteekeningen • •• 70
Ijzer schilderen • • • 59 Kaasstof •• • • 78 Kersenlikeur. • . • 206 Kristallak . • • 50
Ijsazijn . • • 34 Kabelrubber . 214 Kersenlimonade • 193, 208 Kroezen .••• 181
Ijzer • • • + • • • 150 Kachelglans . • • · • •• 41 Kersenolie • • • •• •••• 193 Kruidenaziin , • • 186
IJzervlekken • • • 32,31 Kakkerlakkenmiddel 97 Kersensorbet ••• • •• • 183 Kruidenchocolade • • • • 185
Kruiden voor honingkoek •
IJzerkit • • •
IJzercarbonyl. ••.
6
112
Kalfsleder reinigen
Kaliumaluin .
• •
• • • 13~ Kersenzuur • • · • • •
Ketelsteen in radiatoren
• 193
223 Kruiden voor pepernoten •
186
187
Ijzerroest • . • . 175 + • Kaliumbichromaat •• 163 Ketelsteen verwijderen 22 I Kruidnagelbrandewijn • 201
Ijzer tegen roesten beschermen 175 Kaliumchloraat. • ••• • • 90, 173 Kettingpap . • • . . 121 Kruidnagelessence • • 205
Ijzer kleuren ...•••• 175 Kali urnperchloraat • • 223 Kettingvet • • • . . . . II 2 Kruisbessenwijn . . 186
Ijzermerkinkt • ••••• 103 Kaliumpermanganaat • • • 35, 164 Kiespijndruppels • •••.• 91 Krullend haar . 81
Imitatie citroenaroma • 191 Kaliummetabisulfiet 160 Kiezelgoer . • • • • • • 37 Kuipkleurstoffen . . . 122
Imitatie marmertegels. .. 171 Kaliumsulfide • • 173 Kinematografische film • 160 Kummelbrandewijn . 200
Imitatieperkament • • 117 Kaliumthiocyanaat • • • • 223 Kininechloride • • • . 82 Kummellikeur • • . 204-
Impregneeren. • 127, 128 Kalite. . • • • • • • • 212 Kininericinolaat . .. 83 Kunstbloemen kleuren • • . . 220
Impregneeren van gipsafgietsels. 227 Kaliwaterglas . • . • 57 Kippenpoeder .• 15,229 Kunstbloemenlak • • • 51
Impregneeren van papier • • • 117 Kalkeiwitverf . • • • 58 Kit voor gietijzer . • 5 Kunstharsen. . . . . . .44., 5.3,217
Ingewandsziekte • 15 + • Kalken van huiden. • 133 Kleeflak • • • . • 6, 8 Kunstharskleefstoffen . • 8
Inhaleervloeistof + • go+ • Kalkglazuur .• 179 Kleefpasta. • • • 5 Kunstkurk ••.... 217
Inkt • . • 99, 100, 104 Kalkgroen . •• 97 Kleefstoffen . • • • . • I,8 Kunstlederkleefstof . 216
Inktvlekken + • 3°, 32+ • Kalkhardhars 54 Keefstof voor kunstleder 216 Kunstlederlak 138
Inpakmateriaal . • . 118 Kalkhydraat • • 111 Kleefwas • • • • . . • 6, 7 Kunstmest • 10

Insectenpoeder. . • 14 Kalksteenvlekken . Kleeren impregneeren . 129 Kunstrubber. • • • • • 216

Insectensproeimiddel 14 Kalkvaste lak • • ~~ Kleermakerskrijt • • . . . • • 1°7 Kunstvaseline • • •. 96
Insectensteken • • 232 Kalmoesbrandewijn • 201 Kleurbad • • • • 161, 162 Kunstwas .• 39
Insectenvangband 14 Kalmoesolie . 199 Kleuren van metalen • •• 173 Kunstzijde •• . • • 119
Invetolie • • . • 110 + • • Kamfer ••• go Kleuren van Paascheieren . 227 Kwartsmeel . . . • . • . 28,37,66
Isolatielak + • 8, 64• • Kamferolie 93 Kleuren van. zeep 23 K wassiehoutoplossing • 16
Isop rop ylalcohol . • • . 34, 96 Kammen . 213 Kleurfixeerbad. • 162 K wastenreinigi ngsmidd el 34
I taliaansche brandewijn • 203 Kaneel 186 RJeurpotlooden 108 Kweekgras vernietigen • • • • 13
Mengen en Roeren 16
~
Kweepeenaad 81 Lijm voor cellophaan , • • • • 243
• • • + 3
Kweepeerzaadslijm • 81 Lijm voor vetdicht papier. 5 Magnesiumcarbonaat • 72 Messing zwart kleuren ••• 174
Kwikjodide • • • • • • • • • Lijnolie • • • • 64 Magnesiumpoeder • • • + • • 163 Mestvarkens. • • • • • 229
59
Kwikjodideversterker 163 Lijnolie-emulsie •• 20 Maiskiemenolie ••••••• 43 Metaal • • • • 168
Kwikzilver • • • • • 231 Limonade •••••• 190,208 Malagafondant • • • • • 209 Me taal in kt • • • 103
Kwikzilververbindingen • •• 31,223 Liniment ••• Malen van zwarte verf • 59 Me taal kit • • • . 7
• • •• 93
Linnen • • • • • 119 Mangaannitraat ••• 175 Metaallak • • • . . •• 49
Linoleumlijm • • • • •• 8 Mangaansiccatief + • 64 Metaalpapierlijm . 3
L + •

Mangaanvlekken Metaalpoetsmiddel • 40
Linoleumwas •• • 40 31
Labelrood • • •• .•••• J05 Lipowitzmetaal . • • • • • 172
Manillacopal . • • • • . 65 Metalen. • • •. •• 173
Ladders in kousen • Lippenpommade Manillapapier • • • • II4 Metalliseeren •• 152
130 74
Lait de Beauté • •• 80 Lippenrouge. • • • • • • • . Manjak ••••• 56 Methylabietaat. • • 218
74
Lippenstift • • • • • . Maraskijn • • • • • 204 Methylalcohol • • • 23 I
I.ak •. .• • • •. 44 74
Lakbeits ••• 67 Lithiumzout , • • • • • • • Marinegraphietvet III Methylhexaline •.•••• 26, 109
94
Lakbenzine-emulsie. 19 Lithografisch krijt • • • 107 Marinelijm • • • • • • • • • 6 Methylsalicylaat • . • • • • 93, 192
Lakemulsie •• • •• 7I Litholrood • • • • • • • • • . 105 Marjoleinolie ••• 200 Methylsalicylaatemulsie • • •• 18
~en van hout. • 67 Locomotiefconsistentvet •• III Marmer. . • • •••• 31 Methylvioletinkt • . • • 100
Lakmoestinctuur • • 198 Londen Doek-jenever • 196 Marmerimitatie • 171 Metol. . . • • • . • • . 155
Lakverf. • • • • • • • • + + 53 Lood •••••••• • • • • 150 Marmerkit • • • • • + 7 Metol ydrochinonontwikkelaar 157
Lakvlekken • • • • 30 Loodacetaat • . • • • 101,231 Marmer schoonmaken Meubelglansolie 37
Landbouw. • • + • 10 Locdarsenaat •••• 14 Marylancreme • • Meubellak. . • • • • •• 48,63
Loodmangaansiccatief • . 64 Massagecrême • • ~ Meubellijm . . • • • 6
Lanettewas • • • + 93
Lanoline-emulsie. • . 21 Loodmenieverf •••• 52 Massieve banden. • 213 Meubelpolitoer . • 37
Lantaarnplaatjes 160, 163 Loodvlekken • • • • • • • • • Mastik • •• 70 Micronex .•. •• 216
+ • • • • 31
Lappenschijf • • • • • . • 144 Loog in de oogen • • • • • • 230 Matlak • • • + 48,66 Mierengif . • 16
Laurierolie • 93 Loog op de huid • • + 4 230 Matlakpasta • 48 Migrainestift . • 95
Laschdraad • 225 Loogvaste lak • • 65 Matte lakverf 54 Migrainezalf . • • • 95
Latex. • • • 216 Looicontrêle , • • + 134 Matte verf ••••• 52 Mijtentabletten • • • + •• 15
La Toja zout 94- Looiend fixeerbad 161 Ma yonnaise • • • 182 Militairlederwas • • •• 40
Leder. • • •• ••• 132 Looien met aluin 136 Meeldauw ••..•• 14 Miloriblauw • • + • •• 105
Meeldauw in leder. • 142 Mimeograafinkt • • . • • • • 1°4
Lederappretuur
Lederemulsie
137
136
Looigaar leder ••
Looikuip •
134
134 Meeldauwvlekken
Melasse + • • • • • + +
+..... 30
102
Mimeograafoplossing
Mimeograafpapier..
• • •.
.
104
117
Leder kleuren 138 Looi proces 132
Lederlak • 50 Looistoffen . • • • • • 132 Melkachtige shampoo. 82 Mince-meat + • • • • 188
Lederlijm . • 8 Looizuur • • 68,82,99 Melkdranken •••••• . 188 Mineraalwaterzouten . · 94
Lederolie • • IlO Loopvlakrubber 213 Melkfabrieken . • • • . 172 ~oederv1ekken bedekken 8 5
Lederpolitoer • + • 40 Luce •••..•• 87 Melkvaten reinigen . 227 Moerasbadzout . •. 86
Leder reinigen • 142 Luchtreinigingsmiddel •• • • 96 Melkvet. . . . • • B4 ~offellak . . . . . . . . S6
Ledervet • • • 40, 139 Luchtontsmettingsmiddel 96 Melkzuur . • 95, 135 Monddesinfecteermiddel . 92
Lede rvu lsel ••• 138 Luxe zegellak • • . • • • 217 Meloenaether • 207 Mondwater •• • +. 92
Lucifers. . 224- Melkvlekken . • 31 Monex • • • • • • • . 212
Lederwas • • • 40 Mengmest. • 10 Montaanwas. . . . .• . 39, 140
Lederzwartsel • • 138 Luizen bij vee. • • •• II
Legeeringen • • • • • • 172 Luizenpoeder • 15 Menhadenolie 139 Mosterdolie op de huid. . 230
Lenzen reinigen • • • • • 166 Luizentabletten 15 Menthol 78,9°,204 Motorbrandstof . . • . 226
Levensmiddelen • • • • • 182 Lysol. • . • • 95,97 Mentholstift . • • • • . 95,96 Mottenmiddel 97
Levertraanemulsie 229 Merkcompositie 106 Mowilithkleefstof . 8
Levertraanvlekken • • • • 30 Mercurinitraat . • 223 Muggencrême 85
M Mercurojodide .• 15 Muggenpreparaten 85
Lewisol • • • • • • 50
Lichtdrukblauw • 105 Maagbitteressence 203 Merkinkt • • • • • . . 101, 106 Muizengif. • • . 97
Lichtgas ••••. 23 I Maaggif. • 231 Merkinkt voor de wasch 102 Muntstempelwas • •• ••• 177
Lichtgevende verf • . • • •• 59 Madeirafondant • 209 Merkkrijt • • • • • • • 107 Muskadelessence • • 209
Lieve- Vrouwen-bedstroo-essence 205 ~agn~a • • • • • • 171 Messing. • • • • + • • 150 Muskadellimonade • . • 209
Lijmcompositie 2, 102,218 Magnesiakalkg1azuur 179 Messing groen kleuren • 174 Muuruitslag • • . • I6g
Lijmen van weefsel • • • 120 Magnesiatandpoeder 92 Messing op staal. • • . 151 Myrrhepoeder . . 15
Lijmverf ••••••• +. 60 Magnesium • • . • • • 177 Messingpoetsmiddel 41
Messingsoldeer • • . 225
Mengen en Roeren 16*
~44 245
N Olie in de oogen . • 230 Paardenpoeder • • • 15 Perzikbloesemessence . 194
Olielakken • • • • 51,61 Paardentuigleder 134 Perzikbloesemolie . • • • 1197
Nagellak • • • • 50,89 Oliepolijstmiddel. . 42 Paarlemoerhoutlak 50 Perzikbowl • • .• 88
Naphtaline • • . 50 Oliepolitoer + ••••• 36 Paarlemoerlak • • 5I Perzikconfituren . 185
Naphteenzuur • 109 Olievaste rubber . 216 Paarlessence • • • • • • 50 Perziklikeur • •• ••••. 206
Natriumacetaat • • •• ••173 Olie verdikken. • 112 Paascheieren kleuren • • 227 Perzikolie • • • • • • • • 197
N atriumaluminiumsilicofluoride 97 Olieverf. • • • • 51 Pale crêpe. • • • • 212 Pharaoslangen + • • • • • 223
Natriumaluminiumsulfaat 183 Olievlekken +. 31 Palmolie •••• 23, 87 Phenolformaldehydeharsen. 53
Natriumbicarbonaat. 182 Olie voor wol • • II2 Palmolie bleeken . • 113 Phosgeen • • • • • • 231
Natriumbisulfiet • . . • • •. 29 Olijfolie-appretuur 127 Panamaziekte • 12 Phosphor op de huid.. 230
Natriumchloraat • • 13 Olijfolie-emulsie • 20 Papier • • • • • II4, II7 Phtaalzuurharsen , . 53
Natriumfluoride • . • 13, 221 Olijfolieshampoo • 83 Papierhygrometer •• • 227 Phtalylperoxyde • • 89
Natriumhyposulfiet . 29 Oliezuur •••• 1°9 Papier kleuren. . 116 Picrinezuurvlekken • 31
Natriummetasilicaat. 34 Onbrandbaar hout • 172 Papierlak •. 5 I, 66 Picrinezuurzalf • • • • • • 93
Natriumnitraat. • • • • 174 Onbrandbaar papier 115 Papierlijm • . . • 3, 116 Pijpaarde + 107
Natriumpyrophosphaat • • 183 Onbrandbaar weefsel • 131 Papierontwikkelaar . 160 Pijpbloem • • •• •• + • 201
Na tri u msilicofluori de IS Ongedierte • 97 Papierstof • . • • • I 14 Pilocarpine • • • • 8I
Natriumstannaat • 131 Ongedierte bij vee • II Papierwasemulsie • • • I16 Pi~~ • • • • • IM
Natriumthiosulfaat • • 161 Onkruid. . • • • • 10 Papier waterdicht maken I 15 Pinacryptolgeel . • • • + • 165
Natriumwolframaat. • 13I,221 Onkruiddooder , 12 Paprica • • • • • • . • 186 Pine-oil • • • • • • • • 5 I.
Nattonpapierstof . • • • • • • 114 Onkruid in grasvelden • • •• 11 Para-arninophenol • • • • 158 Pine-oil-desinfecteermiddel 96
Natuur~jde. 126 Ontbasten. • ••• 126 Paradichloorbenzol • • • • • I6,97 Pine-oil-emulsie. • • • 18,20
Nectarlimonade 209 Ontharen van huiden. • • 133 Paradichloorbenzolemulsie . •• 21 Pine-oil-sproeimiddel 14
Negatieven • •• • 160 Ontsmettingsmiddel voor poot- Paraffine • • • • •• . • 218 Pine-oil, vast • • . • . • . • 112
Nematoden • . •• 13 aardappelen • • • . . 12 Paraffine-emulsie. • • • 19,21, II7 ~ne~i1-zeep. • . • • • • • 24t 25
Neezone • • • 213 Ontvetten • • • ••• 144 Paraffineeren ••• •••• 172 Pissoirs • . • • • • 70
Neroli-olie. • 197 Ontwikkelaar •••.• 154 Paraffine-olie-emulsie • • • •• 94 Pistache-essence • I94
Netelroosmiddel • . •.• 94 Ontwikkelaarvlekken • + 164 Paraflux • . • •• ••••• 213 Plastische stoffen. 2II
Neusverkoudheid.. .• go Ontwikkelende fixeeroplossing 166 Pararood ••.• • + • • 105 Plastische verf. • 57
Nicotine +.....
Nicotinevlekken • •
....• 13
31
Onze-Lieve-Vrouwenbedstroo-
bowl • • • • • r88
Parfum .•••• 86 Plastisch hout. . • • • 70
Parfumvlekken • 30 Plastogeen. • • . • • 212
Nigrosine • • • • • 6g Oogen . • • • 230 Peau de Suède-imitatie . 215 Pleister • • •• •••. 172
N igrosine ...inkt • • 99 Opium • • . • 231 Peau de Suède reinigen. • • . 142 Pluimvee middelen • • • • 15
Nikkel • • • • •• .• + • 143 Oplosbare olie • • • . • • . • II 3 Pectine • • • . • . 182, 228 Poeder • •• •••• 72, 84
NikkelpoHjstmiddel.. ••• 42 Oplosbare stijfsel. 127 Pectine fondant • •..• . 184 Poedercrême . + • • • • • 77
Nikkelzoutvlekken • • • • 341 Oplosmiddelen • . 34,45,47 Peerless carbonblack • • • • • 102 Poe de rs hampoo • • • • 83
Nipasol . • • •• ••• +. 8 Oplosmiddel voor de chemische Peerolie • • • • • • 197 Poeder voor mestvarkens 229
Nitreuze dampen. • • . 231 wasscherij • • • • 27 Penetreerolie • • • • . I 10 Poetsmiddelen • • • • • 36
Nitrobenzolemulsie . 18 Oranjebloesem water • , 204 Pepermuntbrandewijn . • 201 Poetskatoen • • • •• 28
Nitrocellulose • • • • 44,8g Oranjebrandewijn . • • 2°3 Pepermuntlikeur • .••.• 202 Polijstdoek • 42
Nitro-emaille 50 Oranje drukinkt • • 105 Pepermuntolie . • 194 Polijsten . . . 143
Nitrojapanlak • • + •• 49 Orseille • • . . • • 198,221 Pepermuntsmaak. 190 Polijstmiddelen • . 36, 4<>
Nitrolakvlekken • + •• 30 Orthodichloorbenzolemulsie r8 Pepernotenkruiden 187 Polijstpasta • . .• .•• 42, 144
Nitroreinigingsmiddel . • •• 28 Orthophosphorzuur.. . 176 Peperwortel • • .• ••.. 205 Polijstpoeder. • •• 42
Non-offsetwas • • • • • • 106 Oude cement • • • • • 171 Pepsine • • • • • • 30 Polijstrood. • • • •• •• 42, 144
Nordhäuser Kom-essence • 194 Oud brons restaureeren. . 151 Perenaether • • • • • • .. 207 Polijstvet • • 42
Overdruklak • • • + 65 Perkament-imitatie • 1I 7 Polijstwas • • • • •• 42
o Oxaalzuur. • • • + + 29,35 Perkamentpapier • • • • • • . I 15 Politoeren • • • • 36
Oenanthaether • • 197 Oxyden verwijderen • • • • 146 Permanent-wave-oplossing • 83 Politoerlak • .. • • •• .... 48
Offsetinkt • ••. 105 Ozokeriet . • • • • •• 39,117 Perozonal • • •• • • •• 78 Polysulfiden • • • •. •• 216
Offsetwas •. 106 Ozokerietemulsie • •. 18 Perzisch oranje. • • • • • 105 PooJsche brandewijn. •• 202
Old Tom-jenever • • • • 196 Perspoeder • • • • 217 Pootaardappels. •• .••. 12
Oleovanillehars . • • •
p
191 Petit grain-olie , • • • • • 197 Porceleinaarde . 85
Oliebeits • ••• • •• 67 Paardebloemwortel • 201 Petroleumemulsie . 18t 20 Porceleinvormolie 1I 1
Olie-emulsie • • • • 19, S8, log Paardebloemhoning •• 15 Perzikaether • • 207 Poreuze muren •••• 53
246 247
Poriënvuller 48,66 Rijnwijnfondant • • • 209 Sarsaparilla-extract . 192 Sinaasappelextract . . 191
Portfondant 209 Rijstebloemplaksel • • • • 5 Sassefrasolie • . . . 192 Sinaasappellikeur • 206
Portugalhaarwater 82 Robijnglas. • • 178 Schablonenverf . • • S8 Sinaasappellimonade . 208
Portwijnessence 209 Rock and Rye •• 195 Schablonenpapier . .• • • 102 Sinaasappelmarmelade 185
Potasch . • . • • . • 23 Rodinal • •• • 158 Scheercrême . •• •. 78,87,88 Sinaasappelolie-emulsie 191
Potlood . . .. . . . 108 Roest. • • • • . . • • 175 Scheermessenslijppasta 43 Sinaasappelsorbet • 183
Psyllium • . . • •• 26 Roest verwijderen 146,176 Scheerzeep . . . . . • 87, 88 Slakkendooder . .. . 12
Puddingpoeder. . . • • • • . 188 Roestvlekken. • 34 Schellakinkt . . . . . 101 Slangengif.. .. 232
Pruimenolie . • 197 Roestvrij staal • 225 Schellaklederappretuur ••• 13 7 Slaolie • . . . .. .. 182
Puimsteenzeep . .•• 26 Rolvat • • • • . • • • • 144 Schellakoplossing . . . • 58 Slijpen van hout . • .. 67
Puisten bedekken •• • 85 Röntgennegatieven • • • • • 160 Schellakvenlls • • • . 66 Slijplak . • • 63
Purperbruine afdrukken. • 161 Röntgenstralenscherm • 221 Schietmottenmiddel · . • 97 Slijpmiddelen +. 36
Pyrethrum •• + + • 97 Roode drukinkt 10 4 Schilderen van baksteen I71 Slijppasta • • . 43
Pyrethrumsproeimiddel • 14 Roode hond •• 94 Schimmelvlekken . • • 31 Sliwowitzessence • . 194
Pyrocatechine • • • • • 69 Roode mieren • 16 Schoencrême •.•• 140, 141 Smaakstoffen . •• 182
Pyrogallol •• • •• 155 Roode rook ••• 224 Schoenenlijm • . • . • . .• 8 Smeermiddelen roç, 112
Pyrogalluszuur • • • • 6g Rood kleurbad. . 162 Schoenen waterdicht impreg- Smeerolie-emulsie . . •• I9
Pyrometol. • • • . • 158 Rood messing • 174 neeren • • . 141 Smeerpoeder •. 1I2
Pyrosoda-ontwikkelaar 158 Rood vuurwerk 223 Schoenglans, Fransche 141 Smeervet •. . lOg, 1II
Pyrotankontwikkelaar . 157 Rookverwekker • 224 Schoenmakerswas .. • 218 Smeltzekeringsalliage • 172
Rookvlekken • + 35 Schoenpasta . . . • 139 Smoked sheets . . . 2I2
Q Roomijscake . • 183 Schoensmeervlekken 30 Snijbloemen versch houden 220
Quebracho 21 Roomijspoeder , • 184 Schoenwit • • • 139 Sojaboonenolie... 22
Roomsche kamillenolie 195 Schoolbordenkrijt 107 Soldeervloeistof • • • 225
R Rosemetaal . • • • 172 Schoonheidsmasker . • • • 85 Soldeer voor loodcompositie • • 225
Raa polie •••• • • II I Rouge • . . • . • . . . • • 73 Schoonheidsmiddelen . 72 Sorbets. ••• 183
Radeergom • • • . 215,226 Rozenwater . . • 204 Schotsche olie.. 195 Spaansche cederolie • •. 204
Radiatorenkit • • • . 221 Rozijnwijnessence 195 Schotsche wh~ky 204 Spaansche peper. . • • 190
Radiatorenvloeistof • 222 Rubber.. •• 211 Schouwburg. • • 96 Spaansch mineraalzout • • 94
Rameh . • • • • •. ... lIg Rubbercement • • • • • 216 Schrijfinkt. . • ••• 99 Speelgoed . • + • + + 218
Ratanhiatinctuur . 209 Rubber, doorschijnende + • 215 Schrijfinkt voor glas 178 Spermaceti-olie • 75, 141
Rattengif . • • • 97 Rubberdraad • • • • + 215 Schrijfmachineband . 102 Spiegel~las ••• . + 178
Rattenkruit. • 16, 23 I Rubber doubleeren • 216 Schrijfpapier • I 14 Spierpijn . • • • 93
Regeneraat • • + 213 Rubberkabel , • 214 Schroeivlekken . ... 30 Spijkers in hout + • 172
Regenjassenrubber ••••. 215 Rubberkleefstof • • •• .. 216 Schroeven losmaken • 110 Spin bad • . ••. . 126
Reinigen van gekleurd beton • 33 Rubberlak •• •. SI Schroeven vertinnen • • 173 Spindelolie-emulsie.. 21
Reinigen van koper • •• 34 Rubberpakking. . • • . 214 Schuimbeton ••.•••• 17° Spirituslak •• •. 6S
Reinigen van leder. • • • • + 142 Rubberriemen • • . • 213 Schurftzalf •• • +. 15 Spiritus, vaste . . .. •• 226
Reinigen van melkvaten . • + • 227 Rubberschoenenlak • 65 Sebacinezure aethylester 196 Splijtleder , . • . • . 138
Reinigen van weefsels • 123 Rubbersponzen 214 Selderij-aroma • 189 Sproeimiddel • • • •• 13
Reinigingscrême •• 27,28,76,79,80 Rubberstoffen • 212 Sepia-afdrukken 161 Sproeimiddel tegen vliegen 97
Reinigingsmiddel. • • . . 22, 28, 29 Rubberzolen. • • . • • • •. 213 Sericine , • • • • 126 Sproetenmiddel ••.••• 85
Reinigingsoplossing • • 28 Rugleder • + 132 Sesamolie • • • . • 102 Staal blauw kleuren 174
Reliëfinkt • • • • • • • • 104 Rumaether + • • • 195 Shampoo • . . 23, 82, 83 Staal etsen • 165
Remvoering . • •. . 222 Rumessence • 195 Sherryfondant . • •• 210 Standaardoplossingen . 46
Resinaatkleurstof.. • 70, 228 Rye whisky. 195 Shirtingappretuur •• ••• 127 Stangenscheencrème 141
Restaureeren van brons • 151 Siarnbenzoëtinctuur . ••• 196 Stearinepek .•. 56
Reukkaarsjes •• •.• 96 s Siccatief. • • • • • 51" 53,60 Steen etsen . 165
Revolverolie • • • • 112 Siegertbitter. • • • . • • • • 200 Stempelkusseninkt ••••• 100
Reaylhars . • . . • • + • •• SI Saffraantinctuur 195 Sigarenaroma • • •. •• + I go Stempelsrneerolie . • 112
Ricinusolie oplosbaar maken. . 1 13 Salicylcrème • 84 Silicaat • • • • • • • • • 169 Steranijsolie • •• + • • • 196
Ricinusoliezeep • • • • + • 26 Salicylzuur •••• IS Silicaatverf • • • S7 Sterretjesvuurwerk •• •• 224
Riemen kleuren • • •• 138 Salpeteraether • • + • • 202 Sinaasappelaether . . 207 Stift tegen overmatig transpi-
Riernenvet. . • 138 Sandarak • • • • • • 65 Sinaasappelbowl . • 187, 188 reeren •.•••.
Rijnwijnextract • 206 Sandelhout • 200 Sinaasappelbrandewijn • • 201 Stijfsel-beenderlijm. •
248 249
Stijfsel, oplosbare • • • • 127 Tin. • • • • • • • • 143 Vensterruiten •• 29 Vlierbloesemtinctuur 209
Stijfselpap. • • . 3 Tin zwart kleuren • 173 Ventielsmeerolie • • I 12 Vloeibare brillantine 81
Stofbindende olie • •• 43 T oiletammoniak • • • • • 85 Verchromen • • • • 147 Vloeibare gom. • • • • 4
Stofvrije betonvloeren 169 Tokayerfondant • • • • 210 Verdelgingsmiddelen 10 Vloeibare lijm • • • • 2
Stopverf •• • • • • • • 7 Tomatenvulsel . 188 Verdunner. • • • • 47 Vloeibare scheerzeep • •• . 88
Strontiumhydraat • 60 Toncaboonen • • • 200 Verf • • • • · • • 44 Vloeibare zeep. • • • • 22
Strontiumnitraat ..•. 223 Tooneel • • • • • •• 74 Verfafbijtmiddel • • 60 Vloeren. • • • • • • 170, 171
Stroo groen verven. . • • 123 Tuads •••• • • • 212 Verf oplossen • • • 34 Vloerenkit • • • • • • 5
Stroohoeden • • .• ••• 29 Tuigvet • • • • 112 Verfvlekken • • • • . • • •• 30 Vloerkleeden reinigen. • • •. 27
Stroohoeden impregneeren 130 Tuinbouw. • • . • •• 10 Verf voor batterijpolen 222 Vloerlak • • • . • • . 63
Stroohoedenlak . • • • • •• 65 Tuinmengmest • II Vergiftige wonden • . 232 Vloerlakverf • • 53
Stryc~ne 97 Turine • • • • • • • • • • • 199 Vergulden. . • • • 148 VJoerolie • • 43
Stuifpoeder • • • • 72 Turkschroodolie • • • 82, Il3 Verkoperen • • • • • • + 152 Vloerwas • 38
Sublimaat • • • • • 163,231 Tuttifrutti-essence • • • 194 Vernikkelen • • • 147 Vlugzout • 95
Sulfaatpapierstof • • • • • II4 Traangas in de oogen • • • • 230 Versnellingsbakvet ••• II I Voederkalk • 229
Sulfietloog. • • 114 Traanvetzuur • • • • • • • • III Versterkers • • • • 163 Voetenpoeder • • 93
Sulfietpapierstof • I 14 Tragacanth . . • • . • • •• 83 Vertinnen • • • • • • • • 153, 173 Voetpijnmiddel. 92
Sulfidekleurbad • • • • • 161 Tragacanthslijm • • • 5 Verven van gebreid goed + • • 122 Voorstrijklak • • . • • 53
Sumak • • .• • • • • • 135 Transparante rubber • 212 Verven van katoen • • • 122 Vorstzekere oplossing • 222
Suikergoedlak • • . • • • •• 58 Transparant geel. 105 Verven van leder 139 Vruchtenazijndranken . 187
Suikerrietvezels • • • • 172 T ranspireeren • • • • •• 84 Verven van wol • • • • • 124- Vruchtensap filtreeren 229
Suikerstroop. • • . 198 Trester brandewijn • • • • . . 196 Verven van zijde. • • • • 124- Vuil in de oogen 230
Sympathetische inkt • • • 101 Triaethanolamine . • 19,88, IlO Verwelken van bloemen. 220 Vulcanisatieversnellers 21 I
T riaethanolaminestearaat 19 Verwondingen • • • • 232 Vulcator ••••••• 215
T Tribroomphenol + • • •• 15 Verzeepingsproces • • • • 22 Vuurmakers • • • • 226
Trichlooraethyleen • 28,34,144 Verzeepte schoencrême • 140 Vuursteenpoeder • 42
Tabakmengmest 10 Trichloorazijnzuur • g6 Verzilveren • • • 147,228 Vuurvaste kroezen • • • • • • I8r
Tabakvlekken • • 33 Tricresylphosphaat • • • • • .50, go Verzwakkers • • • 164 Vuurwerk . • • • • • • 223
T~rom.... • •••• ~ Trinatriumphosphaat • • 28,60,221 Vet dicht papier • • • • • I 17 Vuurwerkregen • • 224
Talkemulsie • • 21 Tripel •••••••• 42 Veterinaire zalf • • • • • 15
W
Tandenafdrukwas •••••• 2I8 Tripelpoeder .. • • • • • • •• 29 Vetleder reinigen. 142
Tandpasta. •• •••••• 91 Tripelpolijstvet , • • • 42 Vetvlekken ••• • • 34 VVagenvet. •• • • • • III
Tandpoeder •• •••••• 92 Triphenylphosphaat ••••• 51 Vetvlekken in papier • I 15 Walnootessence • • • • 192
Tannine. •• ••• • • 68, 99 Triplexkleefstof 9 Vezels •••• • • • 119 Wandluizenmiddel
• • • • 97
Tapioca. • • • • • • • • 188 Vierurenlak • • • •• 62 Warme kleuren • • • • • 160
Tapiocapap • • 15 v Vijgen • • •• •••• 184 Was •••• 8, 177,21 1,218
Tartrruanebk 105 Vijgenlikeur • • • • • 206 Wasbeits •• 68
Teekeninkt • . 101 Vaginage1ei. •• 95 Vingerafdrukinkt • . 101 Waschblauw • 29
Teekenkrijt
Teer oplossen •
Teerzeep
•

• •
• • • • •
•• • ••
107
34
23
Vanadiumchloride
Vanille-aroma
Vanille-extract • •
•
162
191
192
Vin ylkleefstof
Vioollak • • • • •
Viooltjesessence
• •

• •
6,
202
8 Wasemulsie
Was kit
Waskrijt.
••.
• •
n6
• 107
7
Temperbad • + • • • • • 177 Vanillepoeder • • • • • • • • 182 Visceuze olie • • • • • 112 Wasolie • • • . • • • • • 40
Terpentijnolie-emulsie 18, 19 Vanillesaucepoeder 182 Vischlijmcompositie. • 102 Waspapier. • • • • • • 1I5
Terrazzovloeren • + • • 171 Vanillestokjes • • • • • • • • 191 Vischlijmkit • • · . 665 Waspigmentappretuur • 137
Tetrachloorkoolstof • 27 Vanillesuiker. • • • 192 Vischsnoerlak • • Waspolitoer • • • • . 36
Tetraline ••• 27 Vanilline • • • • • 182 Vischtraan. • • • • • 55 Waterafstootende kleeren 130
Textielolie • • • • IlO, 113 Vanishing cream • • • 77 Viscose • • • • • • • 120, 125 Waterbeits. . • . . 68
Textielzeep • • 127 Varens uitroeien •• VJeeschstempelinkt • • • •• 100 Waterdicht beton •. • • r70
Thalliumsulfaat 15 Vaseline. • . • ~~ Vlekken in kleeren • 34 Waterdicht impregneeren • 127,128
Thiocarbamide . • • • • 164 Vaste merkinkt 103 Vlekken op beton • • 3I Waterdicht papier • • II7
Thiokol. • • • • • • . • • • 216 Vaste spiritus 226 Vlekken verwijderen • • •• 30 Waterdichte kleeren • • • 129
Thionex . • • • • • • • 212 Vast pine-oil ••••• II2 Vliegenlijm • • • • • • •• 98 Waterglas • • • • • • • • 169
Thoriumnitraat 163 Veegpoeder • . • • • • 27 Vliegenmiddel • • • • • • 97 Waterglaskit . • . • 6
Thymol , • • • 94 Veemiddelen • • IJ VJiegtuigbespanningslak • 51 Waterschellakvernis. . • . 66
Tijmaroma • • • • • . • • • 18g Veldmuizengif • 15 Vliegtuiglijm • • . • • • • 4 Waterspatten op negatieven • • 165
 251
250 Zwarte latex. ·. ···· 216 Zwart tin ..... .. 173
Waterstofperoxyde · 85 Zijde verven.
· ···· 124 Zwarte merkinkt.
···· 103 Zwart zilver •
.. 173
Watervaste inkt .
···· 101 Zijdezeep
· · · + 26
. · · ·· ·· · ·
Zwarte moffellak. 56 Zwaveldioxyde • 29
Watervaste lijm 9 Zilverafval • +
· + 166 Zwarte verf 59 Zwavelkoolstof • 13
. ·· · · · ·
Watervaste merkinkt + 1°3 Zilver beitsen 153 Zwarte walnootessence 192 Zwavelleverbad 162
Watervaste teekeninkt . + 101 Zilverjodide
Waterverf •
·· ·· S7 Zilvernitraat •
· ·+
+
59
231
Zwart messing •
Zwart-rot ••• ······· 174
12
Zwavelpoeder
Zweetvlekken ........ 14
30
Watervlekken
Weefseldruk •
·
·· ·
·
31
120
Zilverni traa tmerkinkt
Zilverpoets ·· 102
41
Zwartsel voor leder
Zwart staal .···
138
174
Zweetvoetenpoeder
Zwitsersche absinth
• 93
200
Weefsels
·· ····
Weefsel impregneeren
119
127
Zilverpolijstpasta
Zilversoldeer .
·
··
•
·
4I
225
Weensche kalkpasta 43 Zilvervlekken
···· 30
Wespensteken
· 232 Zilver zwart kleuren 173
Whisky
Whisky-essence · · ·· · · · · 204
195
Zimate
Zink . .. ·. . · ·· · ··· 212
143tl52
Wijnfondantaroma
Wijnpunchextract
209
210
Zinkcyanide .
··
Zinkdiaeth ylcarbamaat ··· 174
215
Wijnsteenzu ur
·· 183 Zink etsen
····· 165

·· ·· · · · · ·
Wilde-kersenolie +
· ·· • 193 Zink kleuren
·· · 176

· ·· ·· ·
Wit goud Zinkmerkinkt
Witkalk.
149, 176
60 Zinknitraat . + +
103
165
Witte boenwas . 39 Zinkphenclsulfonaat . . • · • 84
Witte nitrolak
Witte rubber ·
•
··
50
.. 212
Zinkputtenontsmettingsmiddel
Zinksoldeervloeistof • ····
96
225
Witte-wijnessence
· 2°9 Zinkstearaat .
·· .. ·· · 72, II2
Wol · ·
.. 120 Zinkstofverf • 52
Wol ontkleuren
· 123 Zirconium .
·· ·· 224-
Wol reinigen
·· 123 Zirconiumhydride 224
Wol verven ·
Wormen in bloempotten · 124
16
Zirconi umoxyde
Zoethout ·...·
178
203
Wormmiddel voor honden 16 Zolen irnpregneeren 139

··
Wrattenmiddel • 96 Zonnebloemolie 23
Wringerrollen
· 215 Zonne brandolie
Zonne bruinolie ..
78,84
83
X Zoolledervet •
· ·· 134
Xanthogenaat +
· ··+ 126
Zouten van huiden •
··
Zouten voor mineraalwater
132
94
Z
Zoutwatergoud
··
. 148

Zaadbedden ..
·· .. .. +
· 12
Zure tandpasta ..
Zuurbad
· · · ··
·
.. .. 9I
161
Zaadontsmettingsmiddel • 12 Zuur in de oogen 230
Zachte negatieven 160 Zuur op de huid ••. . .
· 230
Zacht papier.
Zacht soldeer
.. +
·· · .. ···. II7
225
Zuuroplossing
Zuurpasta . • •
voor dranken
..
+

·
.. 198
166
Zadelzeep • • • +
Zakkenmateriaal
·.. ..
26
II4
Zuurvast beton
Zuurvaste beits
..
.. ..
·
+
· 169
69
Zalf voor vee
··· 15 Zuurvaste lak ..
· 63
Zaponkleurstof.
Zedoriakruid.
228
200
Zuurvast glazuur ..
Zuur voor de wasscherii ··.. 179
29
Zeep ..
Zeepcrême · · ·· ·
..
·
· 22,25,27
.. .. 87
Zwabbelschijf
Zwart alumini urn · 144
173
ZeepRoeder .. 25 Zwarte autolak ..
· 49
69
Zege lak .•
··.. 217 Zwarte beits •
Zeildoek
Zijde .. .· ··· ·.. 128
120, 126
Zwarte drukinkt
Zwarte lak
· 104
56
Zijden kousen ..
·· · 8,130 Zwarte schoencrême 140