FILIPINO

Parabula — isang uri ng salaysay na sumusunod sa elemento ng maikling

kwento.
- may tiyak na layuning magbigay ng aral.
- gumagamit ng talinghaga at simbolismo upang ilahad ang mga
sitwasyong makakapagdulot ng aral sa mambabasa.
- kwento na nagtuturo ng iba’t ibang kagandahang asal o pamantayang
moral.
e.g. Ang Manghahasik, Alibughang Anak

Bakit Bughaw ang Langit?

Ang malalawak na rehiyon sa panlabas na kalawakan ay nalalambungan ng

kadiliman. Ang tinatawag nating langit ay ang atmospera na pumapalibot sa
lupa, ang rehiyon sa kalawakan na nakikita ng mata ng tao. Tumitingala sa
napakalaking kalawakang ito, ang langit, marami ang nagtatanong, ‘Bakit
bughaw ang langit?’ Bakit hindi biyoleta, berde, dilaw, kulay dalandan, o pula
—ang iba pang pangunahing kulay ng nakikitang liwanag?

Ang liwanag ng araw ay binubuo ng liwanag na iba’t iba ang haba ng alon
(wavelength), na nakikita bilang iba’t ibang kulay ng nakikitang liwanag. Ang
pinakamahaba sa mga alon na ito ng liwanag ay pula, ang pinakamaikli ay ang
bughaw o biyoleta. Ikinakalat ng mga molekula ng gas ng ating atmospera ang
mas maraming liwanag ng mas maikling haba ng alon, ang bughaw, kaysa mas
mahabang haba ng alon, ang pula. Bunga nito, ang maaliwalas na langit ay
kulay bughaw. Ang hangin na pumapaligid sa lupa, taglay ang di-mabilang na
mumunting solidong mga bagay, gaya ng alabok, ay nagkakalat ng liwanag
upang makita, na para bang nababanaag mula sa isang salamin.

Sa kabilang dako, kapag ang araw ay malapit sa abot-tanaw, ang liwanag ng

araw ay naglalakbay sa mas maraming atmospera upang marating ang mata, at
ang mas mahabang mga alon ay nakapapasok na mas mabuti kaysa mas
maikling mga alon, pinangyayari ang langit na maging matingkad na dalandan
at pula. Pinatitingkad pa ng solidong mumunting bagay sa hangin ang
pamumula. Sa gayunding paraan, kapag ang langit ay punô ng usok o makapal
na ulap, ang mga alon ng liwanag ng lahat ng kulay ay sumasabog. Ito ang
nagpapangyari sa langit na magmukhang kulay abo.

Ang kahanga-hangang pagtatanghal na ito ng paggamit ng Diyos sa liwanag sa

langit ay nagpapagunita sa atin ng mga salita ng salmista: “Nagsisiwalat ang
mga langit ng kaluwalhatian ng Diyos; at ng mga gawang-kamay niya’y
nagbabadya ang kalawakan.”

Alibughang Anak — tungkol sa isang anak ng mayaman na ama na umalis sa

tahanan at nawalan ng salapi, kaya siya’y naghirap. Iniisip niya ang ama niya at
ng bumalik siya, sabi niya sa ama niya na siya’y nagkasala sa Dios at dapat
siya’y ituring na alila, ngunit sinabi ng ama na siya’y nawala at muling bumalik.
Ito din ang sinabi ng ama sa kapatid ng nawalang anak, at nung nagreklamo
siya, sinabi ng ama na sa simula palang, lahat ng sa ama ay nasa kaniya din.

Ang Manghahasik — tungkol sa isang manghahasik ng binhi.

● Binhing nahulog sa tabi ng daan — tinuka ng mga dumating na ibon.
● Binhing nahulog sa mabatong lugar — natuyo dahil sa araw at dahil hindi
malalim ang ugat.
● Binhing nahulog sa lupang may matitinik na damo — lumago ang damo
at natakpan ang binhi.
● Binhing nahulog sa matabang lupa — lumago at namunga.

Sanaysay — anyo ng sulating naglalahad na minsan ay may layuning

makakuha ng pagbabago o makalibang lamang.
- bago pa man mahanay ang panitikan, matagal nang mabisang paraan ng
komunikasyon ang sanaysay.
e.g. Kung Bakit Kulay Bughaw ang Langit ni Sir James Jeans, salin ni Teresita
B. Antalan

MGA BAHAGI NG SANAYSAY:

Panimula — bahagi na madalas inilalahad ang pangunahing kaisipan.
Gitna o katawan — inilalahad ang iba pang kaisipan o pananaw.
Wakas — nakapaloob ang kabuuan ng sanaysay.

MGA ELEMENTO NG SANAYSAY:

● Tema
 ● Anyo at Estruktura
● Kaisipan
● Wika at Estilo
● Larawan ng Buhay
● Damdamin o Himig

EXPRESYONG NAGPAPAHAYAG NG SARILING PANANAW:

● Sa tingin ko | Sa palagay ko | Sa ganang akin
● Batay sa | Sang-ayon sa | Ayon sa
● Sa palagay ni | Sa paniniwala ni | Sa paningin ni | Sa pananaw ni
● Iniisip | Inaakala | Pinaniniwalaan

EXPRESYONG NAGPAPAKILALA NG SARILING PANANAW:

● Samantala
● Sa kabilang dako | Sa kabilang banda

MAPEH
MUSIC
African music — traditional music. Call and response type.
Maracatu — ancient carnival tradition from northeast Brazil.
Vocal music.
Blues — blue devils. Melancholy and sadness.
Spirituals — passionate song.
Souls — gospel music and jazz.

Kwassa-kwassa — booty dance style from Zaire.

Apala — music genre from Nigeria used to wake up worshippers after
Ramadan.
Jit — a fast and hard dance music from Zimbabwe played on the drum with
guitar.
Soca — fusion of soul and calypso music.
Reggae — Jamaican sound dominated by bass and guitar.
Marabi — extended dance in vamping pattern and repeated harmony.
Jive — lively variation of jitterbug.
Were — Muslim music used as a wake up call for early breakfast and prayers
during Ramadan.
Zouk — fast, carnival type of music.
Salsa — Afro-Cuban music.

ARTS
Digital art — general term for artistic works done by digital technology.
Computer art — any art where computers play a role in its production or
display.
CGI — Computer Generated Imagery. Often used by filmmakers.
Mobile digital art — digital art done by mobile devices.
Digital photography — making and manipulating photos.
Digital painting — painting done digitally.

FIVE IMAGE MANIPULATION APPS:

● PicsArt
● Photofox
● Photoshop
● Adobe Photoshop Lightroom
● FotoRus

PE
Leisure time — time when one is free from work or duty.
- time when one can rest, enjoy hobbies or sports and interests.
- emphasizes dimensions of perceived freedom and choice.
e.g. walking, boating, playing board games, gardening, camping

HEALTH
R.A. 10354 — Responsible Parenthood & Reproductive Health Act of 2012.
Law which guarantees universal access to methods of contraception, fertility
control, sexual education, and maternal care.
Ferdinand Marcos — Commission on Population; distribution of
contraceptives.
Corazon Aquino — freedom and the right to have the number of children
couples prefer.
Fidel Ramos — shifted population control to population management.
Gloria Macapagal Arroyo — natural family planning while contraceptives are
openly sold.
Benigno Aquino III — endorsed Reproductive Health Bill 10354.
Reproductive health — holistic wellness of individual.

METHODS OF FAMILY PLANNING:

● Contraceptives
● Birth pills
● Condoms
● IUDs