វទ្យោ

ិ ល័យស�យអន�រ គីមីវិទ្យោ ថា១១

េមេរៀនទី១រ ូបមន�និងសមីករគីម
1. និមត
ិ ស
� ��និងរូបមនគ
� ម
ី ី
① និមត�
ិ ស��ៃនធាត ុគីម

ជាទូេទេគកំណត់នមិត�
ិ ស��ៃនធាតុគីមីេដ យតួអ្ក សរធំ ែដលជាតួអក្សរទីួយ
ម ខសរេសរ

ជាមួយអក្សរតូចៃនតួទីពីឬទីបៃនេឈ
ី  �ះធាតុគមីជាអក្
ី សរឡា

ឧទហរណ៍

និមត�
ិ ស��ៃនធាត ុគីមីមួយអក្ និមត�
ិ ស��ៃនធាត ុគីមីពីរអក្

កបូ 𝐶 ក�រ 𝐶ℓ

បរ 𝐵 មា៉េញ៉ស្យ 𝑀𝑔

ផូ សរ� 𝑃 ទង់ែដង 𝐶𝑎

អ៊ុយរ៉ញ៉ូ 𝑈 មា 𝐴𝑎

② រូបមន�គម
ី ី

រូបមន�គម
ី ៃនសរធាតុមួយ្របាប់ឪ្យ
ី យងដឹងពីចំនួន
េ ធាតុែដលចូលផចំនួ នអតូមរបសធាត នីមួយៗ

ែដលមានេនក�ុងម៉ូេលគុលៃនសរធាតុេ

ឧទហរណ៍ 𝑁𝑎𝐶ℓ , 𝑁𝑎𝑂𝐻 , 𝐾𝐵𝑟 , 𝐶𝑎𝐶𝑂3

2. វ៉ឡង់ រ ៉ឌីកល់និងករសរេសររូបមន�

① វ៉ឡង

វ ៉ឡង គជាលទ
ឺ �ភាពចូលផ្សំរវង ឬរ៉ឌីកជាមួយធាតុដៃទេទៀត ជានិចកវ ៉ឡង់ជាចំន

គត់តូច ឬ សូ ន្យតងេដយេលខរ៉ូមាុំង ។កំណត់រូបមន�គម

ី បាេដេ្របវ
ី ៉ឡងរបស់អតូមឬរ ៉ឌីក

(្រក�មអតូម)ែដលចូលផ្សំចំនួនវ៉ឡង់ៃធាត េស�នឹងបន�ុកេនេលអុីយ៉ុង

② រ ឌកល
ី

រ៉ឌីក គជា្រក�មអតូមែដលចូលរួមក�ុងរូបមន�ម៉ូេលគុលៃន
ឺ អង�ធាតុសមាសមួយចំ

តរងវ៉ឡង់និងរ៉ឌ

េឈ�ះធា វ៉ឡង េឈ�ះរ ៉ឌីក វ ៉ឡង

𝑁𝑎 1 𝑂𝐻 1
𝑍𝑛 2 𝑁𝑂3 1
𝐹𝑒 2,3 𝐶𝑂3 2
𝑀𝑔 2 𝑆𝑂4 2
𝑁𝑒 0 𝑁𝐻4 1

③ ករសរេសររូបមន�គីម

េរៀបេរៀង នង
ិ បេ្រង�នេដេលក្រអន ស ុភ័ Page 1
វទ្យោ
ិ ល័យស�យអន�រ គីមីវិទ្យោ ថា១១

កលណាធាតុគីមីចូលផ្សំគា� ជាវ៉ឡងសរុបៃនធាត ឬរ៉ឌីកនីមួយៗ្រត�េស�គា (ឬចំនួន

បន�ុកេលអុ យ៉ុងក៏
ី ្រត�វេស�គា�ែដ។

វធ
ិ សរេសរជា
ី ទ ូេទ វ៉ឡង 𝑥 វ ៉ឡង 𝑦
រូបមន�គីមីគឺ 𝒜y ℬ𝑥
ធាត 𝐴 ធាត 𝐵

ឧទហរណ៍ អលុយមីញ៉ូមអុកសុីត(𝐴𝐴2 𝑂3 )
3 2
រូបមន�គីមីគឺ 𝐴𝐴2 𝑂3
𝐴𝐴 𝑂

3. មា៉សេធៀ

① មា៉សអតូមេធ (𝑨𝐫 )

មា៉សអតូមេធៀបៃនធាតុមួយ គឺជាផលេធៀបមា៉សមធ្យមរបស់អត ូមៃនធាតនឹង មា៉ស

1
12

តូ មកបូ 12 ( 126𝐶 ) ។

មា៉មធ្យមរបស់អតូមៃនធាតុ 1
𝐴𝑟 = 1 𝑎𝑎𝑎 ខ�តមា៉សអ = មា៉ៃន របស់អតូមកប 12
មា៉ៃន របស់អតូមកប 12
1 12
12

ឧទហរណ៍

េឈ�ះធា មា៉សអតូមេធ េឈ�ះធា មា៉សអតូមេធ

អុ ្រដ�ែស(𝑯)
ី 1 កល់ស្យ(𝐶𝑎) 40

េអល្យូ(𝑯𝒆) 4 ែដក(𝐹𝑒) 56

កបូ(𝑪) 12 សំណ(𝑃𝑏) 207

② មា៉សម៉ូេលគុលេធៀប(𝑴𝐫 )

មា៉សម៉ូេលគុលេធៀបរបស់សរធាតុមួយ គឺជាផលេធៀបមា៉សម៉ូេលគុលមធ្យមរបស់សជមួយ

នឹង 12 មា៉សអតូមក 12 ។
1

មា៉ម៉ូេលគុលមធ្យមរបស់សរធ
𝑀𝑟 =
× មា៉អតូមកប 12
1
12

ឧទហរណ៍ 𝐻2 𝑆𝑂4 = (2 × 1) + 32 + (16 × 4) = 98

𝑁𝑎𝐶𝐴 = 23 + 35.5 = 58.5
𝐶𝑎𝐶𝑂3 = 40 + 12 + (16 × 3) = 100

4. សមាសភាពសត (ភាគរយ

េរៀបេរៀង នង
ិ បេ្រង�នេដេលក្រអន ស ុភ័ Page 2
វទ្យោ
ិ ល័យស�យអន�រ គីមីវិទ្យោ ថា១១

① សមាសភាពសតភាគៃនធាតុបង�ក�ុងម៉ូេ

មា៉សអតូមេធ(𝐴𝑟 )
%ធាត ុបង = × 100%
មា៉មូ ៉េលគុលេធៀប(𝑀𝑟 )

ឧទហរណ៍ គណនាសមាសភាពសតភាគរបស់សូ(𝑁𝑎)និងក�រ(𝐶𝐴)ក�ុងសូដ្យូមក�(𝑁𝑎𝐶𝐴)

ដំេណាះ្រ
𝑁𝑎𝐶𝐴 = 23 + 35.5 = 58.5
%𝑁𝑎 = 𝑟(𝑁𝑎𝐶𝑙) × 100 =
𝐴 (𝑁𝑎) 23
× 100 = 39.32%
𝑀𝑟 58.5
%𝐶𝐴 =
𝐴𝑟 (𝐶𝑙) 35.5
× 100 = × 100 = 60.68%
𝑀𝑟 (𝑁𝑎𝐶𝑙) 58.5

② គណនាមា៉សៃនធាតុបង�ក�ុងសមាសធា

ចំនួ នអតូមធាតុបង�ក�ុងរូបម × (𝐴𝑟 )របស់ធាត

មា៉សធាតុប = × មា៉សភាគសំ
(𝑀𝑟 )របស់សមាសធា

ឧទហរណ៍ គណនាមា៉សរបស់ទង់ែដងែដលមានក 32𝑔 ៃន្រកមទង់ែដងស៊ុល(𝐶𝑎𝑆𝑂4 )

ដំេណាះ្រ
𝐶𝑎𝑆𝑂4 = 64 + 32 + (16 × 4) = 160
𝐴𝑟 (𝐶𝑢) 64
𝐶𝑎 = (𝐶𝑢𝑆𝑂 × 32 = × 32 = 12.8𝑔
𝑀𝑟 ) 4 160

5. គណនាមា៉សទឹកក�ុងសមាស

ចំនួ នម៉ូល 𝐻2 𝑂 ក�ុងរូបមន� × (𝑀𝑟 )ៃន 𝐻2 𝑂

មា៉ទឹកក�ុងសមាសធា = × មា៉សភាគសំ
(𝑀𝑟 )របស់សមាសធា

ឧទហរណ៍ គណនាមា៉សទឹកែដលមានក 10𝑔 ៃន្រកមសូដ្យូមកេដកអុី្រដ

(𝑁𝑎2 𝐶𝑂3 . 10𝐻2 𝑂) ។ មា៉សអតូមេធៀ (𝑁𝑎 = 23 , 𝑂 = 16 , 𝐶 = 12 , 𝐻 = 1)

ដំេណាះ្រ
𝑁𝑎2 𝐶𝑂3 . 10𝐻2 𝑂 = (23 × 2) + 12 + (16 × 3) + 10(2 + 16) = 286
មា៉សទឹកក�ុងរូបមន 𝑁𝑎2 𝐶𝑂3 . 10𝐻2 𝑂 = 10 × 18 = 180
180
𝑎𝐻2 𝑂 = × 10 = 6.29𝑔
286

6. រូបមន�ង

េដម្ បីកំណត់រូបមន�ងយេគងយេគ្រ

• ៉ (កលណាស�ល់មា៉ស ឬភាគរយរបស់ធាតុន
កំណត់ចំនួនមូ ល

• យកតំៃលេលខតូ ច(ចំនួ នម៉ូល)េធជាភាគែបងរ

�

• យកលទ�ផលេធ�ជាសន�ស្ស


ឧទហរណ៍ សមាសធាតុមួយមានអុកសុី 88.89% និងអុ ្រដ�ែស

ី 11.11% ។

េរៀបេរៀង នង
ិ បេ្រង�នេដេលក្រអន ស ុភ័ Page 3
វទ្យោ
ិ ល័យស�យអន�រ គីមីវិទ្យោ ថា១១

ចូ រកំណត់រូបមន�ងយរបស់វ

ដំេណាះ្រ

កំណត់ចំនួ នម៉ូល

តមរូបមន�
𝑚
𝑛=
𝑀
88.89
𝑛𝑂 = = 5.55
16
11.11
𝑛𝐻 = = 11.11
1

= 1 , 𝑛𝐻
5.55 11.11
𝑛𝑂 = = =2
5.55 5.55

រូបមន�ងយគឺៈ𝐻2 𝑂

7. សមករគីម
ី

សមីករគីមីមួយសំគាល់បានេ

• ធាត ុឬសមាសធាតុេនែផ�ខងេឆ�ងស��្រព�ញេហថា អង�ធ

• សធាត ថែដលកេក
ី� តេនែផ�ខស�ស��្រព�ញេហថា អង�កេកត ឬផលិតផល

ឧទហរណ៍ មា៉េញ៉ស្យូមេឆះេនក�ុងអុកសុីែសនបេង�តបានជា មា៉េញ៉ស្យូមអុក

ចូ រសរេសរសមីករតង្របតិកម�េន

ដំេណាះ្រ

សមករតង្របតិកម�គី
ី 2𝑀𝑔(𝑠) + 𝑂2 (𝑔) ⟶ 2𝑀𝑔𝑂(𝑠)

អងធ
� ាត ុ្របតិ អងធ
� ាត ុកេក

8. សមករអុីយ៉ុ
ី

អងធ
� ាត ុែដលអចរលយេនក�ុង្របតិកម�គីមីអចសរេសរជាអុីយ៉ុងបាន ចំែណកអមន
ិ
អចសរេសរជាអុីយ៉ុងបានេ

ឧទហរណ៍

សមករគីមី
ី 2𝑁𝑎𝑂𝐻(𝑎𝑞) + 𝐶𝑎𝑆𝑂4 (𝑎𝑞) ⟶ 𝐶𝑎(𝑂𝐻)2 (𝑠) + 𝑁𝑎2 𝑆𝑂4 (𝑎𝑞)

សមករអុីយ៉ុង
ី
�2𝑁𝑎 + (𝑎𝑞) + 2𝑂𝐻 − (𝑎𝑞)� + �𝐶𝑎2+ (𝑎𝑞) + 𝑆𝑂42− (𝑎𝑞)� ⟶ 𝐶𝑎(𝑂𝐻)2 (𝑠) + (𝑁𝑎2+ (𝑎𝑞) + 𝑆𝑂42− (𝑎𝑞))
សមីករអុីយ៉ុងស្រម� 2𝑂𝐻 − (𝑎𝑞) + 𝐶𝑎2+ (𝑎𝑞) ⟶ 𝐶𝑎(𝑂𝐻)2 (𝑠)

េរៀបេរៀង នង
ិ បេ្រង�នេដេលក្រអន ស ុភ័ Page 4
វទ្យោ
ិ ល័យស�យអន�រ គីមីវិទ្យោ ថា១១

លំ ហត
1. ចូរគណនាមា៉សម៉ូេលគុលេធៀបៃនសរធាតុទ
KOH , CuCO3 , MgSO4 , Ba(NO3)2 , Fe2O3 , (NH4)2SO4, H3PO4 , CaCl2
2. ចូរកំណត់រ៉ឌីកល់វ៉ឡង់និងេឈ�ះរ៉ឌីកល់ក�ុងសមាសធាត
សមាសធា រ ៉ី
ឌ ក វ៉ឡង េឈ�ះរ៉ឌីក

KCl
Cu(OH)2
H2S
FeSO4
Na2SO3
HClO4
HClO3
HClO2
HClO
KI
CuBr2
H2C2O4
Na2S2O3
K2S2O8
H2Cr2O7
FeS
H2CrO4
Na2CO3
Ca(HCO3)2
H3PO4

3. ចូរសរេសររូបមន�ៃនសមាធាតុខងេ្
ក. ទង់ែដង Iអុកសុីតខ. សូ ដ្ យូមនី្រត. បារ្យ៉ូមស៊ុលផ. អសុីតស៊ុលួរភ ឺ.
ុ កល់ស្យូមកប
ច. បូតស្យូមត្យូស៊ុ
៉ ល. សំ ណIIក�រួជ. ស័ង�សីអុកសុីតឈ. ែដកIIIស៊ុលផាត. អម៉ូញូមក�រ
4. ចូរកំណត់ភាគរយៃនធាតុបង�ក�ុងសមាសធាតុខង
ZnSO4 , FeCl3, Cu(OH)2 , CO2 , BaBr2 , CH3COOH , C2H5OH , N2H4 , Al(OH)3 , MaCO3
5. គណនាមា៉ទឹកក�ុងសមា
ស សធាតុខង
A. CuSO4 .2H2O B. Na2CO3 .10H2O C.BaCl2.2H2O D. MgSO4.7H2O

6. ក. ចូរគណនាមា Ca ែដលមានេនក� 250g ៃន CaCl2

ខ. ចូរគណនាមា Fe ែដលមានេនក� 500gៃនFe(OH)3

េរៀបេរៀង នង
ិ បេ្រង�នេដេលក្រអន ស ុភ័ Page 5
វទ្យោ
ិ ល័យស�យអន�រ គីមីវិទ្យោ ថា១១

គ. ចូរគណនាមា Cu ែដលមានេនក�80g ៃន CuCO3

7. ចូរថ�ឹងសមីករម៉ូេលគុលខងេ្រ
ក. Cu + O2→ CuO
ខ. Fe2O3 + Al → Al2O3 + Fe
គ.Fe + Cl2→ FeCl3
ឃ. Zn + Cu(NO3)2→ Zn(NO3)2 + Cu
ង. Na + H2O → NaOH + H2
ច. NaOH + FeSO4→ Na2SO4 + Fe(OH)2
ឆ. CaCO3 + HCl → CaCl2 + CO2 + H2O
8. ចូរបំេពញសមីករខងេ្រ
ក. 4Al + …………… → 2Al2O3
ខ. Fe2O3 + 2Al → Al2O3+ ………………
គ. 2Fe + ………… → 2FeCl3
ឃ. AgNO3 + NaCl → AgCl + ………………
ង. Ba + …………… → BaCl2 + H2
ច. Ca + …………… →Ca(OH)2 + H2
ឆ. 2NaOH + FeSO4→ Na2SO4 + ……………………
9. ចូរសរេសរសមីករតង្របតិកម�ខងេ
ក. ស័ង�សី + អសុីតស៊ុលផួរិ→ស័ង�សី IIស៊ុលផា + អុី្រដ�ែស
ខ. កបូ + អុកសុីែសន→កបូនម៉ូណូអុកសុី
គ. ែដកIIIអុកសុីត + កបូ→ែដក + កបូនឌីអុកសុី
ឃ. ប៉ូតស្យូមអុី្រដ�កស + ទងែ់ ដងII ក�រួ→បូតស្យូមក�
៉ + ទងែ់ ដង
ង. សូ ដ្យូមក�រ + ្របាក់នី្→សូ ដ្យូមនី្រ + ្របាក់ក�
10. ចូរសរេសរសមីករខងេ្រកម ជាសណា�នម៉ូ
ក. Mg មានអំេជាមួយ
ព . HCl ខ. Zn មានអំេជាមួយ
ព . CuCl2គ. KOHមានអំេជាមួយ
ព . HCl
ឃ. FeCl2មានអំេពជាមួយ . H2SO4ង. Al មានអំេពជាមួយ . H2SO4ច. BaCl2 មានអំេពជាមួយ . ZnSO4
11. ចូរសរេសរសមីកររវងអុីយ៉ុងនិងអុីយ៉ុ
+ - 2+ 2-
ក. Ag + Cl → ................... ច. Ca + CO3 → ......................
2+ - 2+ 2-
ខ. Ca + OH → .................. ឆ. Ba + SO4 → ......................
2+ 2+ -
គ. Zn + ………… →Zn(OH)2 ជ. Pb + I → ………………………
2+ 2- 3+ 2-
ឃ. Fe + S → ……………… ឈ. Al + SO4 → ......................
+ - + 3+
ង. K + NO3 → ……………… ញ. NH4 + PO4 → ………………

េរៀបេរៀង នង
ិ បេ្រង�នេដេលក្រអន ស ុភ័ Page 6